09/2009 Reinhard Gruhl
text typed - structural tagging completed - spell check only partially performed - no orthographical standardization
image: as001
THESAVRVS EPISTOLICVS LACROZIANVS TOMVS II. EX BIBLIOTHECA IORDANIANA EDIDIT IO. LVDOVICVS VHLIVS. [gap: illustration] LIPSIAE IMPENS. IO. FRID. GLEDITSCHII CIC IC CCXXXXIII.
image: as002
[gap: blank space]
image: as003
VIRO SVMME REVERENDO, EXCELLENTISSIMO ATQVE DOCTISSIMO MICHAELI ROLOFFIO, SS. THEOLOGIAE DOCTORI, POTENTISS. PRVSSOR. REGIS A CONSIL. ECCLESIAST. AD D. NICOLAI AED. PRAEPOSITIO ET PASTORI PRIMARIO, ECCLESIARVM ADIACENTIVM NEC NON GYMNASII INSPECTORI, PATRONO OPTIME DE SE MERITO SEMPITERNAM FELICITATEM PRECATVR IO. LVDOVICVS VHLIVS.
image: as004
[gap: blank space]
image: as005
Patere, uir summe reuerende excellentissimeque, ut in fronte THESAVRI huius EPISTOLICI LACROZIANI, eiusque tom. II legatur nomen tuum uenerandum, cui omnem meam me fortunam debere, grato praedicare animo non intermittam. Ita quippe de me meritus es a multis inde annis, non solum conferendo in me multa beneficia magnaque, uerum quoque conciliando illustrissimorum uirorum patrocinio, ut felicem rerum mearum statum post Deum O. M. tibi habeam referendum. Quum adhuc Ienae studiorum caussa uersarer, diuino munere mihi obtigit felicitas conciliandi mihi fauorem, postea inuidendam amicitiam filii tui natu maioris, FRIDERICI GVILIELMI, nuper academiae Viadrinae matura nimis morte erepti, cui postea alter sese Halae adiungebat, GEORGIVS puta LVDOVICVS, de Christi, Seruatoris nostri, coetu pro modulo uitae, quo uiuere illi licuit, insigniter meritus, quorum uirtutes hic quasi adumbrarem, nisi graue tibi esset, amissos optimos filios de nouo quasi lugere. Acerbus mihi quidem satis erat eorum abitus, longe uero acerbior futurus, nisi tu esses superstes, patrone summe, qui ueterem perpetuumque, quo me complexus fueras, fauorem
image: as006non continuas modo, uerum quoque auges quotidie. Inter uirtutum tuarum cumulum, quas boni omnes in te suspiciunt, haec non postrema est, caussam eorum strenue agere, qui bene de melioribus litteris mereri cupiunt, nulla ratione habita commodi alicuius inde percipiendi. Inde quoque est, quod me commendaueris de meliori nota Maecenatibus, qui tanti commendationem fecerunt, ut mei iam caussa omnia agant, quibus feliciorem rerum mearum statum praesentem reddere possint. Quid de aliis in me collatis beneficiis dicam, quibus me immerentem a multis inde annis quotidie ornas, quorum adeo numerus est tantus, ut eum hoc spatio non possim enarrare. Neque de reliquis tuis uirtutibus uerbulum adiiciam, ne tibi earum enarratione facessam molestiam, quum longe malis laudanda facere, quam bonus uideri. Itaque hanc quasi tuorum in me collatorum beneficiorum syngrapham habe publicam, firmiterque tibi persuadeas uelim, me nemini in te colendo umquam esse cessurum. Deum quoque T.O.M. ueneror, ut tu, uir summe reuerende, cum familia tranquillum et felix exigas aeuum, in mediis etiam turbis, et bonis omnibus mactatus sero in caelum eas. Vale, mihique fauorem tuum summum conserua. Scrib. Berolini ipsis Kal. Sept. M DC CCXXXXIII.
image: as007
ERVDITO ET AEQVO LECTORI S. P. D. IOANNES LVDOV. VHLIVS.
Quum in peius fere quotidie ruant meliorum litterarum studia, numquam credideram fore, ut thesauri huius epistolici La Croziani tomus I tanto exciperetur plausu, quo exceptus est, quemque meruit. Non solum enim, qui noua litteraria nobis nunciant, testati sunt, non ingratum ipsis esse laborem a me susceptum, uerum quoque priuatim ad me datae doctorum hominum litterae non adprobarunt solum institutum, sed etiam ut secundus et tertius tomus breui insequerentur, sunt hortati. Eorum desiderio satisfacturus iam alterum tomum prodire in lucem patior, cui pauca praefari constitui ob temporis inopiam, qua maxime premor. Continet is maximam partem litteras uiri desideratissimi, IO. CHRISTOPHORI WOLFII ad La-Crozium datas, quae palmam reliquis in tomo I contentis dubiam reddunt, plurimis certe. Quum uero quaedam tum omissae essent, eas hic quoque deprehendes, lector beneuole, ne desiderari quid iure possit. Ad tertium
image: as008tomum quod attinet, qui continebit responsorias La Crozii litteras, nihil certi hic ponere possum, quum a beneuolentia eorum pendeat, ad quos eae sunt scriptae. Iam catalogum dare constitui eorum, ad quos scriptae sunt litterae La Crozii, quae hactenus communicatae mecum sunt: ad THEOPH. SIGEFR. BAYERVM, IO. ALB. BENGELIVM, IACOBVM BRVCKERVM, IO. CHRISTIAN. CLODIVM, SAM. CRELLIVM, IO. MATTHIAM GESNERVM, PAVLL. ERNEST. IABLONSKIVM, SEBAST. KORTHOLTVM, CHRIST. BENED. MICHAELEM, IO. LAVRENT. MOSHEMIVM, atque FRIDER. GVILIELM. ROLOFFIVM, unde, quae mihi desint, facile perspici potest. Iam ergo iterum possessorum humanitatem in communicandis mecum beneuole La Crozii litteris publice prouoco, gratiam eis ob eam rem publice acturus. Ad reliquas litteras Gallice scriptas quod attinet, quarum magnus numerus itidem asseruatur in instructissima bibliotheca uiri ob merita in utramque rem publicam illustris, CAROLI STEPHANI IORDANI, earum edendarum curam in se suscepit uir summe reuerendus atque doctissimus, PAVLLVS ERNESTVS IABLONSKIVS, SS, Theologiae in ill. Viadrina Professor celeberrimus, meisque musis, si id licet addere, addictissimus. Iam nihil superest, quam ut publice agamus gratias possessori illustri, laudatissimo IORDANO, qui pro eo, quo in bonas litteras fertur, amore gratiose permisit, ut itidem publice typis exscriptae exstent. Faxit Deus O.M. ut omnia in sui honorem atque bonarum litterarum commodum uergant, cuius prouidentiae quoque lectores ardentissimis precibus deuotaque mente commendo. Scrib. Berolini ipsis Kal. Sept. M DC CCXXXXIII.
image: s001
IO. CHRISTOPH. WOLFIVS.
1.
Singularis ea fuit humanitas, qua more tibi familiari me excepisti, cum nuper admodum in bibliotheca uere regia ad te inuiserem. Eadem ista spem mihi facit, fore, ut, quem praesentem prolixe accepisti, eiusdem absentis litteras legere non graueris, quas non nisi luculentas studii in te mei testes esse uolo. Mitto cum his programma, leue id quidem, et non dignum, quod tuis, uir clar., oculis subiiciatur, sed eo tamen comparatum, ut uel sic constare possit, quid praestiturus sim, si uoluntati facultas responderet. Addidi exemplum fabularum PHAEDRI, quas ad fidem recentissimarum editionum recognitas nuper in lucem prodire feci, una, ni fallor, auctiores: quamquam, ut uerum fatear, de nouae illius [gap: Greek word(s)] non una ex caussa subdubitare nunc incipio; de quo momento quid ipse, u. cl., sentias, eo magis intelligere aueo, quo magis exploratum habeo, quantum limatissimo tuo iudicio in hoc litterarum genere sit tribuendum. Obseruationes CASAVBONI litterariae sacrae et ecclesiasticae cum stricturis in tomos annalium Baronianorum nouem priores adhuc [gap: Greek word(s)] ex autographis uiri praestantissimi in Bodleiana bibliotheca obuiis, decerptae a me, et cum notis meis sub Casaubonianorum inscriptione prelo Hamburgensi, superiore anno inclinante, subiectae lucem propediem uidebunt. Leguntur inter eas epistolae CASAVBONI duae, illaeque accuratae, ac summa ingenii doctrinaeque laude conspicuae, quas editae non exhibent. Iam in uertendis LIBANII epistolis uersor, ac amicis
page 2, image: s002quibusdam Lipsiensibus id dedi negotii, ut de parando bibliopola laborent, qui suis eas sumtibus imprimendas curet. Cl. FABRICIVS LAMBECII prodromum historiae litterariae amplis suis prolegomenis instructum recudi cum maxime curat, eidemque FICHETI arcanam studiorum methodum adiunget, SEXTO EMPIRICO manus proxime admoturus. Cl. SCHVRTZFLEISCHIVS noster duos epistolarum tomos, quos supellex eius libraria suppeditat, proximis nundinis sperare iubet, et alia molitur, quae ad illustrandos Graeciae scriptores ueteres, speciatimque PAVSANIAM pertinent. Vitemb. 5 Id. Febr. 1710.
P. S. Animus mihi est commentari aliquid de eruditis in carcere scriptoribus, inter quos cum CAMPANELLA, CARDANVS, ac PEVCERVS numerandi sint, horum autem de vita ac libris propriis, historiamquc de carcere commentarios habere hic non possim, mirum in modum me tibi, u. cl., obligatum reddes, si loca, ad scripta in carcere pertinentia, per amanuensem enotanda curaueris.
2
Sustinuisti exspectationem, quam mihi moueras, abunde, immo multis modis superasti: quod quidem eo minus miror, quo magis hunc tibi morem familiarem esse noui. Ego uero meam ipse laudo, et felicem praedico audaciam, cui tanta tua respondit facilitas, et humanitas incredibilis. Nihil autem doleo magis, quam quod nihil mihi relictum uideam, quo tuam istam beneuolentiam agnoscere prolixe et excipere possim, quam ut eum tibi significem animum, qui non minus sollertem se ac promtum in collaudanda ac remuneranda, si uires permiserint, gratia tua, quam eadem accipienda praestare conabitur. Laetor omnino, quod meum tibi de uindicanda illustris GVDII fama consilium probatum fuerit. Inaudita fere et non toleranda uiri, alioquin suis in litteras meritis inclyti, insolentia et proteruia est, qua non in sermonibus folum familiaribus, quos ipsi cum aduenis habere contingit, (ceu ipse didici expertus) in omne litteratorum genus inuehitur, sed in publicis etiam ingenii et doctrinae monimentis praestantissimos quosque lacessere consueuit. Quo magis miror, quod me quoque dignum censuerit, in quem non sine
page 3, image: s003summa animi impotentia indignis modis inueheretur, noua illa mea [gap: Greek word(s)] editione, iisque, quas adieceram, obseruationibus adductus. Sperare ille iubet stricturas, nescio, quas, certe se dignas, et ad coercendam, quam animo fingit, iuuenilem audaciam idoneas. Sed habeo iam in promtu, quo uiro occurram. Nactus enim sum collationem, quam uocant, prolegomenorum, quibus ipsa [gap: Greek word(s)] a scriptore munita nosti, ad fidem apographi Sancroftiani, quod eidem codici, ex quo GRONOVIVS edidit, Mediceo debetur, a cl. GRABIO institutam, quae meis qualibuscumque coniecturis passim fidem facit germana lectione, quam GRONOVIVS misere corruperat, totidem litteris exhibita, aliis autem praeterea locis, eiusdem negligentia deprauatis, integritatem suam restituit. Luculentum huius rei specimen in meis ad Casauboniana notis exstare uolui, ubi tribus locis pessime tractatis, in eadem periodo medicinam adhibere mihi uideor. Non desino tuum, uir excell. de ista PHAEDRI fabula iudicium requirere, quod uel in pristina sententia, in qua anceps adhuc haereo, me confirmet, uel ad oppositam, in quam non parum propendeo, totum abripiat. Tua certe auctoritas omnium argumentorum uim apud me elidet, qui nihil a te, nisi sapienter, docte, et acute pronunciari posse, persuasus sum. Nouam illam epistolarum CASAVBONI editionem, in Belgio ex parte oculis usurpatam, Lipsia proxime exspecto. Ibi enim exempla haberi posse, amici litteris nuper mihi nunciatum est. MERICI CASAVBONI pietatem aduersus parentis hostes in eodem uolumine recusam exhiberi laetus accepi, cum tanta libelli sit raritas, ut ne Hamburgi quidem illius copia fieri potuerit, quam optimis alioquin libris abundare nosti. Eadem collectio complectitur fragmentum libri praestantissimi, quem CASAVBONVS de libertate ecclesiastica auspiciis regiis inchoatum, mutatis rebus imperfectum reliquit, sed dignum, qui ut olim in Goldastiana, ita nunc in hac iterum legatur. Praefationem huius libelli, ex codice, quo MENTELIVS illustrem GVDIVM, Parisios aduentantem, donauerat, descriptam Casaubonianis inserui, loco cuidam illorum lucem foeneraturus. De ROSTGAARDIO nihil mihi adhuc polliceor, praeter promissa, quibus praestandis tum demum animum, credo, adplicabit, cum pudori amplius resistere non poterit.
page 4, image: s004De EVNAPIO et HESYCHIO Illustrio in lucem limatiore cura reuocandis eadem tecum sentire, perspexi, plurimos in Belgio Angliaque eruditos uiros, interque eos speciatim cl. HVDSONVM. Neque ipsi cl. FABRICIO huius instituti praestantia latet, qui iam ante sex circiter annos, praestantissimis ad EVNAPIVM curandum subsidiis ex Gudiana bibliotheca instructus manum operi admouit, et tres saltem plagulas absoluit. Nolim abuti beneuolentia tua, u. cl., quam historia carcerum PEVCERI mecum ex bibliotheca uestra communicanda declaraturus eras. Id uero a te peto, ut, quae pag. 793 illius historiae de scriptis a PEVCERO in carcere libris legi aduersaria mea me docent, tribus uerbis exscribi per amanuensem cures, qui idem hoc quoque iussu tuo officium praestare poterit, ut, quae uel in NAVDAEI, quam laudas, epistola, uel ipsius CAMPANELLAE de uita propria commentario leguntur de scriptis, ab eo itidem in carcere consignatis, per compendium excerpat. Sed uereor, ne meis his et precibus et litteris longiusculis iampridem otio tuo et patientia abutar. Proinde humanitatis tuae praesidiis innixus, ueniam peto audaciae, eamque mihi uel ideo polliceor, quod, ni sperarem, non parum in te ac singularem morum tuorum facilitatem iniurius mihi ipse uiderer. Vere misisti [gap: Greek word(s)] , atque eadem opera recte mihi meam exprobrasti impudentiam, qui scriptiunculam, nullo se nomine commendantem, obtrudere tibi, ac tuam prouocare liberalitatem ausus fuerim. Neque tamen dubito, quin, ut omnia, ita hoc quoque benigne sis interpretaturus. Ita uale. Vitemb. 14 Kal. Martii 1710.
3
Multis nominibus, fateor, superioribus litteris me tibi obstrinxisti, sed ita obstrinxisti, ut nesciam, magisne meam in petendo audaciam detestari, an beneuolam tuam praestandi ea, quae petii, alacritatem uel mirari, uel depraedicare debeam. Mei me instituti sane pudet, nec parum doleo, quod uel imprudens adeo me in publica rei litterariae commoda praestiterim iniurium, ut occasio tibi ex me nata sit, in unius gratiam et otio et industria abutendi. Itaque uix mihi tempero, quo minus pluribus a me culpam hanc amoliar; sed uereor, ne contraham maiorem, nisi ueniam eius iam dudum mihi paratam esse persuasus sim. Exosculor igitur potius animum in
page 5, image: s005me tuum, atque id dabo operam, ut intelligas, non in immemorem hoc beneficii genus cecidisse. Applaudo illi tuae de adficta PHAEDRO fabula coniecturae, quae et ingenio inuenta est, et idoneo argumento confirmata. Non uidetur sane auctor [gap: Greek word(s)] crepare ea notione dixisse, quae usu antiquo sit nobilitata, nec faciunt satis, quae a recentioribus in hanc sentiam afferuntur, uel VIRGILII, uel aliorum testimonia. Sicut igitur in hoc momento prorsus in tuam, u. cl., sententiam discedo, ita de COMMIRIO eius auctore ut subdubitem, pace, credo, tua licebit. Quamuis enim de singulari uiri in hoc carminis genere artificio multis rerum argumentis persuasus sim, nec ignorem laudes in eum certatim cum ab aliis, tum inprimis a scriptore Conatuum litterariorum hoc nomine collatas, hanc tamen fabulam quo minus ad ipsum referam, prohibeor, quod cl. CRENIVS ex uetustis schedis, in bibliotheca Lugduno-Bataua a se descriptam esse professus est, confirmante idem cl. HEMSTERHVISIO. Comma fabulae 38 a mendi suspicione uindicandum mihi uidebatur, quod idoneorum scriptorum loca mihi succurrebant, in quibus eamdem uocem simili ratione tractatam esse uidebam. Sic BEDA libr. de metris c. 18 e LVCRETIO hunc affert uersum: quae calidum faciunt aquae tactum atque uaporem: cui respondet alter: Fit quoque ubi in magnas aquae uastasque lacunas. Afferunt etiam ex VIRGILIO et PRVDENTIO uersus his non dissimiles, qui in tradenda uocum quantitate uersantur. Equidem non temere negauerim, Romanos ueteres [gap: Greek word(s)] q non alio, quam [gap: Greek word(s)] k sono pronunciasse, quod praeter alios DAVSQVIVM tomo I orthograph. p. 27 extra controuersiam posuisse puto; uix tamen adducor, ut credam, ex ueterum mente [gap: Greek word(s)] q secundum interiorem naturam prorsus cum k comparatum fuisse. Existimauerim potius cum WALLISIO, litteram Q recentiori aetate ad reliquas alphabeti litteras accessisse, natam scilicet ex CV, de quo disputat tomo I opp. p. 45, GATAKERI sententiae simul adsurgens, cuius dissertationem de diphthongis subinnuere mihi uisus es, cum ad eius auctoritatem ipse quoque prouocares. Nisi ita statuamus, sane non uideo, quis [gap: Greek word(s)] Q usus fuisset. Sed haec nemo te diiudicabit rectius: nec aegre feres, scio, quod [gap: Greek word(s)] ego et harum litterarum imperitus, de his momentis tractare aggrediar. De CARDANO
page 6, image: s006fefellit memoria, nec inuenire mihi quidquam sedulo inquirenti licuit, quod ad eius carcerem, quem sinxeram, pertineret. Dabis mihi igitur ueniam, quod et sic molestiae non exiguae auctor fuerim. DAMASCII librum, quem [gap: Greek word(s)] inscripsit, in Bodleiana Oxoniensium euolui, in qua apographum eius episcopi FELLI cura et sumtibus ex codice, ni fallor, antiquiore, quod in collegio Corporis Christi Oxoniensi exstat, descriptum eleganti manu reperitur. Intellexi tum temporis ex cl. HVDSONO et GRABIO laudatum episcopum hoc Damascii uolumen typis imprimendum curare suis sumtibus uoluisse, nisi praematura fata uirum, de litteris amplificandis mire laborantem, abstulissent. Idem eodem consilio EVTHYMII ZIGABENI panopliam, maiori uolumine comprehensam, nitide describi fecit, quae itidem iam inter codices, ab eo Bodleianae donatos, exstat, et ipsi mihi uariorum fragmentorum, quae Graeco sermone nondum edita sunt, copiam fecit. Bibliotheca Ioannea Hamburgensis de DAMASCII isto opere itidem sibi gratulatur. HOLSTENIVS enim illud cum aliis non uulgaris notae codicibus, inter quos corpus ueterum grammaticorum, DIONYS. THRACIS et eius interpretum eminet, huic bibliothecae testamento legauit. Memini, cl. BENTLEIVM in epist. ad Millium, quae in calce IO. MALELAE legitur p. 3, HYDIVM de religione ueter. Persarum, cap. 112 p. 291, FABRICIVM in bibl. Graec. libr. I p. 98 ed. prioris, et ALEX. MORVM in notis suis ad N. Foedus (quae an in bibliotheca uestra exstent, scire uelim), p. 229, et alios forte plures, ex commentario Damamasciano loca afferre. Ipse initium operis ex apographo Felliano descripsi, quod hic uides [note: Initium operis DAMASCII [gap: Greek word(s)] , cuius exstat apographum recentius, IO. FELLI, Oxoniensis quondam episcopi, auspiciis adornatum, inter codices Fellianos, in Bodleiana obuios, num. V fol. [gap: Greek word(s)] (f. [gap: Greek word(s)] ) [gap: Greek word(s)] (f. [gap: Greek word(s)] ) [gap: Greek word(s)] (f. [gap: Greek word(s)] ) [gap: Greek word(s)] cet.] . Ceterum non audiui, quemquam
page 7, image: s007nunc de eo edendo cogitare, neque puto huius saeculi genium illud permittere, quod subtilitates eiusmodi non, ut olim, sectatur. Recordor, LANGBAENIVM in catologo Platonicorum, quem inter MSS. eius Bodleiana adseruat, magnum isti scripto pretium statuere. Vitemb. 3 Non. Apr. 1710.
4
En tibi, uir cel. Casaubonianorum exemplar, quorum in superioribus meis feci mentionem. Accipe id obseruantiae in te meae tesseram, cui fauorem tuum rependes, ubi benignum h. e. tale, quale a te non potest non proficisci, iudicium de illis ferendum censebis. Examen enim morosius non sustinent, quae non unum festinantis collectoris et coecutientis typographi
page 8, image: s008argumentum prae se ferunt. Adieci pace tua exemplum dissertationis, superioribus diebus hic uentilatae, in qua prolixissimam tuam rebus meis inseruiendi uoluntatem celebraui, quod affectui et obseruantiae in te meae condonabis. Respondentis munere functus est is, quem comitem habebam, cum primum te uidere et salutare mihi liceret. Legi non sine singulari animi uoluptate elegantes illas tuas ad PHAEDRI fabulam obseruationes, superioribus illis prorsus similes, et meum ipse nunc laudo institutum ac consilium, quod iniectis leuiculis dissentiendi rationibus, explicandis doctrinae tuae et ingenii copiis ampliorem occasionem suppeditasse mihi uideor. Quamquam enim afsensum mihi iam penitus extorseras, spes tamen erat, fore, ut eamdem sententiam in maiore, si requireretur, luce collocares. Sed de hoc momento alias forte plura: iam temporis angustia prohibeor, quo minus longior esse possim. Nec quaeso, tempus colloces in describenda illa schedula, quae initium operis DAMASCII [gap: Greek word(s)] exhibet: mihi enim nullus eius usus est, qui idem inter cetera mea collectanea, ex quibus in tui gratiam descripsi, adhuc adseruo. MORI annotationibus in N. T. priuari te nolim mea caussa, cum illas norim esse rariores, et dignas, quarum habeatur ratio. Neque tamen liberalitate tua prorsus non utar; sed ut codex ille tuus mecum ad aliquot dierum spatium communicetur, tum expetam, cum animum adiecero ad philosophumena ORIGENIS, curis posterioribus illustranda. Nosti enim uirum doctissimum ut ex aliis MSS., ita ex Mediceo [gap: Greek word(s)] codice uaria attulisse testimonia, quae cum editione Gronouiana comparare uelim. Vidistine uitam SCHVRTZFLEISCHII [gap: Greek word(s)] Germanico sermone nuper a personato CLARMVNDO descriptam? Vereor, ut sustineat exspectationem et famam uiri satis tueatur, cui eiusmodi nonnumquam de rebus iudicia tribui uideo, quae ab ipso profecta ut credam, numquam adducar. Cl. SCHVRTZFLEISCHIO nostro memoria sui tua iucundissima est. Vitemb. 6 Id. April. 1710.
5
Antiquum sane obtines, et studiis certas, cum eo inprimis, qui, ut in omnibus aliis te longe inferiorem se ultro agnoscit et profitetur, ita hic quoque principatum tibi lubentissime defert.
page 9, image: s009Nouum enim idque illustre et liberalitatis et doctrinae et amoris in me tui non fucati argumentum edidisti, misso ad me elegantissimo Notarum ALEX. MORI munere, et communicatis non uulgaribus obseruationibus, quae ad Casauboniana illustranda referuntur. Accipio utrumque fauoris tui monimentum grato animo, non quod paria me uel praestitisse, uel praestare umquam posse intelligo, sed quod ita iubes. Veniam uero mihi, credo, dabis, quod in decori leges peccare malim, quam a nutu tuo uel tantillum discedere. Egregie placuerunt, quae de Scaligerianis monuisti, et de libro, qui contra THVANVM in Germania editus notitiam meam efsugerat. Eiusdem indicium fecit mihi nuper cl. MOELLERVS, lycei Flensburgensis rector, per litteras, quem in Homonymoscopia sua erudite, ut solet, de eodem libro commentatum esse, his diebus perspexi. Neque tamen propter ea minus gratum fuit tuum officium. De sibilis illis, non equis, sed adstanti hominum frequentiae tribuendis, prorsus tibi adsentior, neque dubito, quin inter legendum plura eiusmodi etiam aliud agenti tibi occurrerint, quae emendari poterant. De notatis ad [gap: Greek word(s)] gratias habeo agoque maximas: utar illis tua pace, non sine publica grati animi significatione. Circa AETIVM, fateor, homonymia me mirum quantum decepit. Illam tui meritorumque tuorum mentionem, quam in disputatione cum aliqua honoris praefatione feci, caue fucatae adulationi acceptam feras. Candor sane tuus eam mihi candido extorsit, neque tamen inuito. Hominum, praeiudicatis opinionibus indulgentium, iudicia tantum abest, ut pertimescam, ut potius nihil illis tribuendum esse, iampridem statuerim. Neque poenituit me hactenus huius instituti, a quo tenendo nulla me umquam consuetudo praua abducet. Pagina illa ad nuperam illam PHILOSTRATI editionem typis, ex consilio nescio quo, exscripta non sustinuit exspectationem. Spero tamen, reliqua, quae ex eadem officina et promittuntur, et exspectantur, melioris notae fore. Legerat in Graecis uir magnus multa, sed, uitio eruditis familiarissimo, nihil audebat ipse, labore forte hoc cum aliqua nominis fama defuncturus. Iam autem uereor, ut plausus eruditorum referant, quaecumque demum, aliis obstetricantibus, prodierint. Cl. OLEARIVS industriam suam et doctrinam, in expoliendo
page 10, image: s010Philostrato collocatam, probauit [gap: Greek word(s)] BENTLEIO, quod ex nuperis cl. SIKII, Cantabrigiensis, quem nosti, professoris, litteris mihi constat. Iste autem in familiari, qui mihi cum ipso intercedebat, sermone non obscure profitebatur, se uirum huic labori sustinendo cum laude uix idoneum iudicare. Nosti uero, difficulter opinionem, animo semel impressam, euelli, ut proinde OLEARIVS officio suo egregie perfunctus uel ex hoc argumento uideri possit. Neque quisquam, nisi uehementer malignus, hoc credo, negauerit. Ex eiusdem SIKII litteris intellexi, eruditum quemdam Gallum nouum ephemeridum litterariarum genus Londini Gallico sermone scribere coepisse. Cl. WASSII Sallustius, pridem exspectatus, nunc demum lucem uidit. Editor est elegantissimi ingenii et doctrinae reconditae uir, quem totum Charites et Musae finxisse uidebantur: tanta in eo cum exquisita humaniorum litterarum cognitione morum suauitas et modestia erat coniuncta. DAVISIVS Minutium Eelicem propediem dabit recognitum; idemque in Ciceronis libris de natura deorum eadem ratione, qua in Tusculanis quaest. nuper uersatus est, illustrandis occupatur. NEEDHAMVS, cui Hieroclem debemus, ineditos STANLEII in Theophrasti characteres notas colligit. Cl. FABRICIVS Protreptici Iamblichiani editionem cl. HEMSTERHVSIO, id a se petenti, misit, ipse uero nunc in nouo biblioth. Graec. tomo elaborando desudat. Vitemb. 5 Id. Mai. 1710.
6
Iampridem meditor ad superiores tuas responsionem, de qua idem, quod plerumque fieri consueuit, usu mihi uenisse sentio, ut, dum diem ex die, imo hebdomadem ex hebdomade duxi, totius negotii oblitus, rescribendi officium, quo ceteroquin maxima cum uoluptate defungor, diutius, quam par est, distulerim: cuius tamen morae ueniam non temere mihi promitto. Tuae illae mihi certe eo gratiores acciderunt, quo selectiores mecum communicabant in praestantissimam alioquin editionem PHILOSTRATI stricturas, quae non uulgaria antiquitatis capita et interiorem Graecismi rationem egregie illustrant. Opportune illae in manus meas incidebant, et eo quidem tempore, quo ipse in euoluendo opere, et enotandis iis, in quibus familiarem cl. editori [gap: Greek word(s)] desiderare poteras, uersabar.
page 11, image: s011Vsu igitur et exemplis nonnullis edoctus, hunc etiam Homerum quandoque dormitasse, eo minus dubitaui, satis tibi caussae fuisse, cur ab eius sententia nonnumquam putares discedendum. Neque mutaui sententiam, instituta comparatione. Vtinam idem tibi de meis qualibuscumque obseruatiunculis uideatur, quas rudi Minerua delineatas, eodem instituto, quamquam, quod non diffiteor, ingenii et doctrinae apparatu longe minore instructus, examini tuo submitto! Sunt autem ipsius APOLLONII epistolae, quae mihi harum notularum materiem suppeditarunt. In earum VII p. 387 u. 8 non uidetur interpres assecutus peruulgati Graecorum prouerbii uim, [gap: Greek word(s)] : alioquin enim nec contextum temere sollicitasset, [gap: Greek word(s)] cum [gap: Greek word(s)] permutando, nec illum significatum elicuisset, qui nescio quas tenebras uerbis Apollonii maxime perspicuis offundit. Miraberis, ubi legeris notas, uirum doctiss. hic tanto labore nodum in scirpo quaesiuisse, totius scilicet prouerbii oblitum, quo praeter EVRIPIDEM, cui prae ceteris placuit, ARISTOPHANES usus est in Equitibus u. 753, ad quem locum et CASAVBONVM et KVSTERVM uaria, quae huc pertinent, monere memini, ut adagiographos taceam. Vltima ep. XIII uerba p. 390: [gap: Greek word(s)] minus ad APOLLONII mentem accommodate interpres mihi exposuisse uidetur, quae ita crediderim conuertenda: pecuniam quoque ipsi omnino dedissem, qui maiora dedi, (neque enim uideo caussam, cur [gap: Greek word(s)] futuri notione accipi debeat?) si habere eum consultum fuisset. In ep. XX p. 391: [gap: Greek word(s)] , uox [gap: Greek word(s)] fraudi eruditiss. interpreti uidetur fuisse, quum per dicendi facultatem rectius, credo, uertisset, quem significatum illi tribuit SYNESIVS in Dione p. 40. Caussam, cur ita statuam, hanc habeo, quod epistola ad Scopelianum sophistam scripta est, et a CRESOLLIO in praestantissima libro, quem theatrum rhetorum inscripsit, obseruari memini, uocem hanc sophistarum eloquentiae designandae adhibitam fuisse. Si minus hoc placuerit, malim certe per potentiam quamcumque, prudentiae opponi solitam, quam per uim animi uertere, quae a prudentia parum distincta uidetur. In ep. XXIIII p. 392 contextui putauit consulendum, addita negandi particula, quam
page 12, image: s012tamen non minus ac omnem aliam mutationem respuit. Scribit enim APOLLONIVS ad praefectos Olympico certamini, excusaturus se, quod, quamuis inuitatus, non aduenerit. Sic puto, totam epistolam optime sibi etiam sine particula [gap: Greek word(s)] , praeter codicum auctoritatem intrusa, constare. Et qui, quaeso, Apollonius epistolam hanc dedisset, si de itinere eo suscipiendo cogitasset. Taceo, uix mihi ueri uideri simile, philosophum ad certamina haec spectanda accessisse, de quibus minus eum praeclare sensisse, ex aliis eius epistolis manifestum est. In ep. XXV explicatione est quod desiderem, neque tamen, de re cogitans amplius, ipse mihi satis facio, tuam, si patiaris, sententiam requisiturus. Prima tamen uerba: [gap: Greek word(s)] , putem opposita uanae Graecorum de praestantia horum ludorum persuasioni, atque adeo ita interpretanda: Olympia in postremis collocanda sunt. In epist. XXX p. 393 uerba haec: [gap: Greek word(s)] , forte rectius indicandi sensu quam imperandi accipiemus. Epist. XXXVIIII p. 394: [gap: Greek word(s)] , quid si uertamus: haec prima liberis uestris imponitis? Fides huic interpretationi fit ex epist. 40 et ep. 55 [gap: Greek word(s)] . In epist. XXXXIIII p. 395 uocem [gap: Greek word(s)] rectius aduerbialiter per omnino transferri crediderim, quam significationem optimis quibusque Graecorum scriptoribus non incognitam fuisse, elegantissimus PERIZONIVS ad Ael. III, 14, STOLBERGIVS in dissertt. suis p. 250, et uiri docti ad Lucianum iampridem notarunt. Sed haec quidem omnia, rudi stilo in chartam coniecta, a fauore tuo et benigno iudicio pondus sibi aliquod promittunt. Tu interim perge limatissimis tuis obseruationibus et me, et orbem litteratum beare, quales huic nuper in egregio illo, quod cum summa uoluptate perlegi, et quasi deuoraui, miscellaneorum Berolinensium opere exhibuisti. Vtinam et alii tam illustri exemplo ad elegantiores litteras ornandas et prouehendas excitari se patiantur! Quid, quaeso, molitur BARBEYRACVS uester? num qua spes reliqua est de Lucretio? quid cl. SCHOTTVS, cui plurimam meo, quaeso, nomine salutem nuncies, quid OCLVETVS denique et L' ENFANT, quorum istum ex aliorum sermonibus, hunc ex stricturis in N. T. Millii non contemnendis cognitum habeo. Vittemb. 12 Kal. Aug. 1710.
page 13, image: s013
7
Ea est amoris et fauoris tui apud me fiducia, ut non dubitem repetitis te alloqui litteris, nec uerear, ne in grauiora tua, quae cum litterarum amplificatione coniuncta sunt, negotia iniurius uidear, qui epistolae huius lectione ea interturbare audeam. Occasio scribendi ab amico quodam mihi subnata fuit, qui cum, meo inprimis iussu et hortatu, in Neuhusiorum Nihusiorumque scriptis et uitis recensendis industriam suam collocare constituerit, nihil eorum omittendum esse existimat, quae ad apparatum huic instituto idoneum, quem ipse iam non leuem habet, locupletandum pertinere possint. Intellexit itaque ex aliis, latere in bibliotheca regia HENDREICHII pandectas litterarias, ad finem perductas, neque dubitat, quin illae quoque Neuhusiorum notitiam satis amplam et distinctam suppeditaturae sunt. Illius itaque nomine rogatum te, uir cel. uehementer uelim, ut, si coniectura amici mei non uana est, non tam in eius, quamquam nec ipse immemor beneficii sit futurus, quam in litterarum gratiam Neuhusiorum scripta per alium, cuius tibi copia facile, credo, fieri poterit, enotari ex HENDREICHII systemate cures, eorumque designationem ad me transmittere ne graueris. Iterum uero et uehementer rogo, ne ipse eam in te operam suscipias, quae alterius etiam cuiuscumque industriam desiderat, quam praemio quocumque remunerandam libentissime curabo. Nihil quidquam hic nunc agitur quidem, quod nunciare possim: neque tamen, qui tuus in me amor est, mea forte contemnes. Comparaui nuper nouissimam illam HIEROCLIS editionem, quam NEEDHAMVS curauit, cum collatione ad fidem codicis Medicei quondam a GVDIO facta, et a cl. FABRICIO mecum communicata. Cumque non leues lectionum uarietates, quae ad Hieroclem, cui nescio, quantum tribuo, emaculandum spectant, deprehendere mihi uiderer, in chartam eas cum obseruationibus meis qualibuscumque conieci, quae propediem uel in actis eruditorum Lipsiensium, uel seorsim apparebunt. Nunc uersor in enumerandis et uindicandis atheis uel falso, uel merito suspectis, et, si qua tibi illustria huius generis hominum exempla in promtu sint, peto, ut illorum mihi copiam facere, ne graueris. Ita uale, et [gap: Greek word(s)] meam benigne, quod soles, interpretare. Vitemb. 16 Kal. Octobr. 1710.
page 14, image: s014
8
Quas ad me 16 Kal. Octobr. dedisti, eae demum pridie huius diei, quo haec scribo, redditae mihi sunt, ut uel ex eo intelligas, culpa mea non accidisse, si serius, quam sperare poteras, illo officio defungar, quod iure quodam tuo, nec ab inuito, aut reluctante, requisiuisti. Nullam itaque temporis moram interiici passus sum, quo minus aequissimo tuo desiderio facerem satis; quin potius eodem die tres, quos bibliotheca academica asseruat, LYCOPHRONIS codices communicari mecum curaui. Primus eorum chartaceus est et in folii, quam uocant, forma exaratus a NICOLAO APOSTOLIO, si uera sunt, quae ferunt; alter membranaceus optimique commatis, ac longe antiquior in quarto est complicatus; tertius denique chartaceus, sed recentior eamdem formam prae se fert. In primo illo ita illi, quos desiderabas, uersus leguntur:
[gap: Greek word(s)] .
Ceteri parum ab hac lectione abeunt, nisi quod in u. 3 membranaceus pro [gap: Greek word(s)] , legit [gap: Greek word(s)] , et [gap: Greek word(s)] ante [gap: Greek word(s)] delet. V. 4 pro [gap: Greek word(s)] cum chartaceo illo altero exhibet diuersa scriptura [gap: Greek word(s)] . Idem u. 5 post [gap: Greek word(s)] delet [gap: Greek word(s)] , et iuxta cum chartaceo illo pro [gap: Greek word(s)] scribit [gap: Greek word(s)] . Vterque chartaceus uocibus quibusdam superscripta exhibet scholia, quae quamuis forte non requiras, eadem opera enotanda censui. Primus ille in fol. chartaceus [gap: Greek word(s)] explicat per [gap: Greek word(s)] per [gap: Greek word(s)] per [gap: Greek word(s)] per [gap: Greek word(s)] per [gap: Greek word(s)] . V. 3 [gap: Greek word(s)] per [gap: Greek word(s)] per [gap: Greek word(s)] per [gap: Greek word(s)] . V. 4 [gap: Greek word(s)] V. 5 [gap: Greek word(s)] V. 6 [gap: Greek word(s)] . Alter ille chartaceus ad uoces [gap: Greek word(s)] notata habet haec: [gap: Greek word(s)]
page 15, image: s015[gap: Greek word(s)] . Si qua praeterea ex usu tuo futura sint, uel nutu opus est, cum nihil tibi, nedum tam exiguum et leue officium, denegare possim. De elegantissima illa tua latini epigrammatis metaphrasi Graeca non est, cur sinistri quidquam suspiceris, cuius rei ut plenissimam tibi fidem faciam, eam, qualem misisti, oculis hic tuis subiicio:
[gap: Greek word(s)] .
Non uideo sane, quidnam hic censoria uirgula dignum censeas, nisi forte in [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] ob sequentem duplicem aliquid morosius desiderare uelis, cuius tamen licentiae utrinque usurpatae exempla in ueterum quoque monimentis exstare non ignoras. Quidquid huius erit, ita de me uelim existimes, me, si qua talia a prosodicis regulis nonnihil aliena obseruari in tuis potuissent, haec tamen cura tua longe inferiora iudicaturum, et antiquum illud in memoriam mihi reuocaturum fuisse: [gap: Greek word(s)] De illis tuis, quas magna mea cum uoluptate mecum communicasti denuo, in PHILOSTRATVM obseruationibus prorsus tibi assentior, speciatimque de explicatione epist. XXV, in qua mihi ipsi antea non satisfaciebam, quemadmodum nec in ceteris, quae tibi, harum litterarum intelligentissimo, perscripsisse sane puderet, nisi de tua humanitate et aequissimo iudicio optima quaeque mihi pollicerer. De LVCRETIO, quem eruditissimus BARBEYRACIVS parat, gaudeo uehementer, nec dubito, quin, qui alias omne punctum tulit, etiam in hoc negotio amplissimam exspectationem sit expleturus. Nescio, an illius codicis, qui in Oxoniensi Bodleiana inter BERNARDI, si recte memini, MSS. reperitur, collationem instituendam curauit uir praestantissimus. Harduinianos illos criticismos coniectura fere assequor, sed forte beneficio tuo, quod gratus agnoscam, ampliorem illorum cognitionem aliquando debebo. Iniquum BELLOVALLII, quem mihi delineas, animum
page 16, image: s016uehementer miror, nec scio, quomodo eiusmodi consilia cum Musarum candore conciliari possint. Legistine, quae nuper CLERICVS non sine aliquo sale in cl. BENTLEII animaduersiones, una alteraue diecula elaboratas, dixit. Vereor, ne in peiorem partem interpretetur uir famae, si quis alius, studiosissimus. Superest aliquid, de quo epistola superiore, quam non recte curatam suspicor, animum tuum sollicitare ausus sum. Est iuuenis eruditus, qui de Neuhusiis, eorumque scriptis commentari instituit. Iam relatum mihi est, pandectas illas HENDREICHII [gap: Greek word(s)] Brandenburgicas in bibliotheca regia integras asseruari. Si quid ergo in illis inueniatur, quod ad Neuhusiorum notitiam pertineat, in litterarum quaeso gratiam ista exscribi per alium cura. Vitemb. 4 Kal. Octobr. 1710.
9
Nisi te nossem propius, tibique me penitius cognitum esse confiderem, uereri certe poteram, ne uel negligentiae, uel rusticitatis nomine pridem tibi essem suspectus, qui ad iucundissimas tuas, quas recte mihi clar. et amiciss. HERTENSTEINIVS reddidit, tam sero, et non nisi repetita epistola prouocatus, respondeam. Sed tanta est candoris tui apud me fiducia, ut certissime persuasus sim, benignam huius morae interpretationem exspectare me posse, qui tam diuersis et molestis interdum laboribus distractus sum, ut uitae me fere taedeat. Dici autem non potest, quod sine adulationis suspicione pronunciatum putes, quam excitarit et refecerit animum dissertationum tuarum, quarum copiam mihi liberaliter fecisti, lectio: praesertim cum ultima, quae de atheis exponit, dissertatio ita cogitatis meis, quae nuper dissertatione quadam exprimere coepi, respondeat, ut, qui antea illis parum omnino, imo nihil tribuerim, nunc praeclarius de illis sentire audeam, tanta tua consentientis auctoritate confirmatus. Istam, quam dixi, dissertationem ne nunc quidem misi, ideo, quod propediem alia eiusdem argumenti expedienda sit, quam priori illi comitem adiungendam censeo. Itaque hactenus quidem in prolixa et debita grati animi significatione adquiesces, spero, nec improbabis institutum, si cogitata tua inposterum in usum meum conuertam, honorifica nominis tui mentione facta. Neque enim caussam uideo, cur scriptum
page 17, image: s017ingenio inuentum, et elaboratum industria non exiguas famae et celebritati tuae accessiones afferre nolis. De dissertatione tertia nihil est, meo iudicio, quod uerearis, ne acerbius scripta quibusdam uideatur: iustus enim dolor expressit ea, quae aduersarii famam, quam ipse prior laesit, diminuere uidebantur. Alterius BASNAGII hallucinationes fere incredibiles, quas in amplissima luce collocasti, miratus certe sum, qui in tralatitia operis inspectione aliquos quidem, (inter quos ille, qui ad EDZARDVM spectat, erat,) sed non tantos tamque ridiculos et supinos errores animaduerteram. Memini equidem, eumdem in familiari sermone, qui mihi Roterodami uersanti cum eo intercedebat, simplici uice suam et prodere et fateri illarum rerum, quae ad antiquitates et res Iudaicas ex domesticis scriptoribus repetendas faciunt, ignorantiam. De argumentis enim, quibus nouam suam, et procul dubio falsam de Zoharis et Talmudis aetate sententiam adstruere conatur, curiosius interrogatus, nulla quidem sibi manifesta et idonea suppetere candide profitebatur, omnia ista coniecturae, sacile ex animo dimittendae, loco habens. Quae caussa est, cur uerear, ne turpiter se det, qui iam in compilando spicilegiorum patristicorum systemate uersatur. Sed de his ipse uiderit. Ego quidem nunc ad priorem epistolam responsurus, gratias ago, quod de Pandectis Hendreichianis rectius erudire me uoluisti, quarum ampla, fateor, ex aliorum sermonibus apud me erat exspectatio. De BAELIO recte omnino monuisti, quod iniurii sint in uiri merita et ueritatem ipsam, qui atheorum cohorti eum adscribere non uereantur. Certe iam ante, quam tuae mihi redderentur, id constitutum habebam, ut eum in dissertat. de atheis falso suspectis, quam paro, ab hoc crimine fuse, et allatis in medium rerum argumentis, uindicandum mihi sumerem. Neque deseram hoc institutum, quamuis non diffitear, me de omni eius scriptione, quam sub extremis uitae annis, aduersariorum forte acerbitate inductus, suscepit, benignius sentire uix posse. Quidquid hic habuerit consilii, atheus certe non fuit. Sed haec alias. Perlatus ad me heri est CLERICI tomus XXI biblioth. selectae, in qua lectione epistolae cl. LENFANT, de N. T. Milliano nouissimae editionis commentantis, mirifice me delectatum fateor. Doleo certe, me, cum Berolini uersarer, de huius uiri amicitia comparanda
page 18, image: s018non laborasse. Pungere mihi, nec praeter rationem, uidetur KVSTERVM, atque adeo miror, qui factum fuerit, ut CLERICVS, KVSTERO amicissimus, eam bibliothecae suae inserere sustineret. Mitto cum his dissertationem epistolicam, qua nonnullis commentarii Hieroclei locis lucem aliquam affundere, opera fere tralatitia conatus sum. Sed tu quidem, sat scio, aequi bonique consules, et hallucinatum in uiam reuocabis, praecipue cum animus mihi sit, de noua operis huius editione cogitare, simulac centuriam epistolarum LIBANII, quam nunc expolio, ad colophonem perduxero. Vitemb. 6 Id. Dec. 1710.
10
Destinaueram tibi, fautor optime, praesentem, quam uides, commentationem eo statim tempore, quo primum lucem uidebat, sed cum mittendi opportunitas deesset, in hunc usque diem destinata exsequi non potui. Animo mihi constitutum erat, ea, quae in tralatitia lectione mihi occurrerant, tecum communicare, tuumque super illis requirere iudicium; sed maiori temporis angustia circumscriptum me sentio nunc, quam quae longiorem me esse permittat. Vidistine clar. WHITBII examen N. T. Milliani? habebunt, ni fallor, Angli, iique Millio quondam amici, quod agant, si uel diligentiam illius, uel candorem uindicari, et sartum tectumque conseruare uelint. Nuper cl. HVDSONVS, quem editorem suspicor, nouam dedit Longiniani libelli editionem, eamque notis quibusdam suis, et collatione cum codice, quem reu. episcopi Eliensis bibliotheca suppeditauit, instituta instruxit. Num delatae ad uos sunt IO. ANDR. SCHMIDII stricturae theologicae in Harduini opera selecta? Legi ego quidem eas hoc ipso temporis momento, et inter aduersarios uiri, qui in ingressione operis recensentur, tui quoque nominis honorificam uidi factam esse mentionem. Nisi uideris dissertationem istam, fac, ut sciam; nec amplius eam desiderabis. Vitemb. ipsis Kal. Ianuar. 1711.
11
Reddita mihi est cl. SARTORII dissertatio de ostracismo litterario, nouum tui in me amoris et doctrinae quoque argumentum. Recte enim mones, cl. auctorem riuis tuis suos irrigasse hortos, quod ex comparatione huius schediasmatis cum
page 19, image: s019uindiciis tuis, quas iampridem non sine uoluptate legi, satis superque intellexi. Legi itaque et illam eo maiore contentione et uoluptate, quod plerumque tua legere mihi uiderer, ex quibus inprimis se mihi probarunt, si meum mihi interponere liceat iudicium, quae de monumento Adulitano grauiter et recte monuisti. Vides itaque, ad reliqua tua in me beneficia hoc accessisse non minimum, quod, ut nunc grato animo accipio, ita [gap: Greek word(s)] , ubi res et occasio tulerit, desiderari non patiar. Perlegens eruditum schediasma, inueni pag. 18, REHTMEYERVM erroris accusari, qui THOMAECRENII nomen fictum esse existimet. Nollem id factum, cum ipse quoque ex non uno intellexerim, rem ita se habere, et CRENIVM, qui hodie dicitur, fatali quadam necessitate, uel, ut rectius loquar, ausu quodam temerario compulsum, nomen gentilitium THEODORI CRVSII cum isto, quod nunc gerit, permutasse. Rem fusius expositurus eram, nisi tibi compertam putarem uel ex scriptoris uestratis PLARRE epistola, quam sub Seuerini a Clamoribus nomine de Crenii uita et moribus non sine satirico sale, quod non probo, nec forte semper sine facta ueritati iniuria, exarauit. De IOSEPHI testimonio, inter spuria omnino referendo, tecum sentio, et contrariam, quam recentissimus assertor DOVBOVZ aduersus ITTIGIVM nostrum uindicare aggressus est, sententiam in selcctis capitibus historiae ecclesiasticae satis puto eneruatam. Non indiget historia ruinosis fabularum praesidiis, inprimis aduersus eos, qui fabulas ubique sibi uidere uidentur, et, ut aliis idem persuadeant, e fabulis et commentis praesidium repetunt. De LIBANII epistolis Hafnia mihi nuper a cl. LINTRVPIO nunciatum est, illustrem ROSTGAARDVM egregium illum, et multis sumtibus aeque ac itineribus ipsi constantem, apparatum epistolarum sophistae huius bis mille cum cl. HEMSTERHVISIO ea lege communicaturum esse, ut opera eius lucem adspiciant. Verum, cum et mihi priori eam spem coram fecerit, et uirum, alioquin non contemnendum, inuidia non parum laborare, mihi constet, adduci uix possum, ut credam, consilium hoc eius euentu confirmatum iri. Ego quidem interea nihil magis in uotis habeo, quam ut labor hic tam periti artificis manibus tractetur. De HIEROCLIS commentario, prelo iterum in nostris oris subiiciendo, nuper cogitare
page 20, image: s020coepi, cum aliis etiam consilium hoc non displicere intelligerem, quibus tuum, cui permultum tribuo, calculum nunc adiecisti. Quamuis enim ea praestare non possim, quae exspecatione et spe uel potius affectu praecipere uideris, uel sic tamen labor qualiscumque omni utilitate cariturus non uidetur, si liber elegantissimus ad plurium manus hac ratione perueniat. Legebam nuper DIONEM CHRYSOSTOMVM, nec parum, fateor, dictione eius et acumine captus sum, ut parum absit, quin de eo adcuratius expoliendo consilia suscipiam, inprimis cum uiri docti annotationes quasdam, paucas quidem, sed elegantes illas et eruditas ex codice Seldeniano, in Bodleiana obuio, descriptos habeam, quae dubiis quibusdam locis non exiguam mihi foenerari lucem uidentur. Tibi quoque, amice optime, non pauca obseruata puto, quae non inuidebis mihi, ubi manum operi admouere coepero. Nescio, an Sarcmasianorum collectio, quae scripta omnia, occasione iudiciorum SARCMASII ultro citroque in lucem edita, complectitur, Halis edita nuper, ad uos delata sit. Cl. FABRICIVS, a praesentissimo mortis periculo aegre nuper liberatus, in altera libri IIII biblioth. Graec. parte elaboranda nunc uersatur, cuius pars magna typis iam est expressa. ALLATII apes Vrbanae cum IMPERIALIS museo historico eiusdem opera lucem iterum adspicient: hinc de PHILASTRIO cogitabit. Ex litteris uiri optimi intellexi nuper, cl. BENTLEIO controuersiam domi motam esse, eamque maioris momenti, quam quae cum cl. CLERICO ipsi nunc intercedit. SYNESII epistolae exspectantur a BOERNERO. Habes iterum epistolam satis uerbosam, et incondite scriptam: alterum affectui, alterum [gap: Greek word(s)] beneuole condonandum putabis. Vitemb. Nonis Ian. 1711.
12
Iucundissimae quidem, ut semper, litterae proxime superiores mihi acciderunt, iucundiores tamen futurae erant, si res tibi magis ex uoto fluere nunciassent. Nunc, cum afflictam rerum tuarum conditionem esse intelligam, non possum non et ipse angi, et in doloris societatem uenire, qui cum ob merita in litteras tua, tum ob eam, quae te mihi iungit, amicitiam, omnia tibi fausta euenire prolixissime uelim. Interim si quid solatii ex communitate calamitatum peti potest, quod
page 21, image: s021fateor esse exiguum, habes certe, quo tuam lenire queas, cum eadem fata, ut de me non dicam, plerosque premant, qui in litteris et cultura animi serio delectationem quaerunt. Iam ad cetera litterarum tuarum capita pergo. De CRENIO ita habe: abduxit ille, inuito parente, eoque in graui munere ecclesiastico constituto, cui WALTHERO nomen fuit, filiam, eamque sibi uxorem iunxit, deinde autem, ut eo tutius lateret, nomine gentilitio primo cum SECVRI uel SICVRI, hinc cum CRENII nomine commutato uitam in Belgio illis laboribus tolerauit, qui uel typographeis uel libris scribendis, uel iuuenibus erudiendis impenduntur. Vxor, quam dixi, adhuc superstes est, nec litterarum prorsus rudis, et pro conditione sexus acumine non destituta. Ceterum haec tibi serues, uelim; nolim enim ista fraudi esse uiro, cui cetera multum tribuo ob diligentiam singularem, quam amplificandis litteris, ac speciatim historiae litterariae ornandae impendit. Hoc tamen mirum mihi uisum est, hominem, qui in scriptis suis sic satis aequum et idoneum se praebet iudicem in aestimandis eruditorum laboribus, in familiari tamen sermone naturam fere uideri exuisse, et sinistre iudicandi libidine, nescio qua, correptum, de omnibus abiecte sentire et loqui. Neque sic tamen PLARRIVS habet, quo suam animi impotentiam, quam satis scripto illo suo prodidit, ingenuis et cordatis probet aut excuset. Accipio, quae de DIONE CHRYSOSTOMO promittis, et, ubi animum ad eum expoliendum adiunxero, liberalitate tua et humanitate utar. De HIEROCLE primum cogitabo, de quo tamen plura a me exspectas, quam praestare possim, quod prolixo tuo in me animo tribuo. Interim taedio fere correptus sum Graeca inposterum curandi, dum nimiam sentio typographorum in his tractandis difficultatem ac morositatem. Certe LIBANIVS testudineo procedit gradu, et, quem integrum mihi sub nundinas paschales imminentes pollicebar, eius nunc demum primam philyram accepi. Cl. FABRICIVS rectoratu scholae, quod cum professoris officio huc usque coniunxit, abdicauit se nuper, successorem, ut ferunt, habiturus HVBNERVM. Eumdem FABRICIVM iterum Kilonium aiunt euocatum esse ad professionem theologicam obeundam, et parum abest, quin uocantibus pareat. Ad PHILASTRIVM expoliendum numquam,
page 22, image: s022credo, accessisset, nisi ampla sibi subsidia in promtu esse intelligeret, quibus contextum eius, pessime habitum, a uariis mendis liberare posset, ac praeterea commodam occasionem, historiam haeresiologicam illustrandi, nacturus sibi uideretur. Ceteroquin et ipse parum tribuit homini ad fabulas et commenta nato. Singularem doctrinam et [gap: Greek word(s)] criticam BENTLEII [gap: Greek word(s)] primo omnium ex illis, quas laudas, in Phalaridis epistolas commentationibus didici, eo tempore, quo in tirociniis Graecae linguae constitutus, inepta quadam et ridicula aemulatione ita corripiebar, ut, cum ad eam doctrinae amplitudinem numquam mihi, ac recte quidem, peruenturus uiderer, de abiiciendis litterarum studiis serio cogitarem. Quod ad BOYLIVM, aduersarium eius personatum, attinet, nosti procul dubio, praestantissimos, quos Oxonia alit, uiros omnia consilia sua contulisse, quibus instruerent hominem, ingenio quidem elegantissimo, doctrina autem minime omnium instructum. Quamuis autem uel sic causa ceciderit BOYLIVS, quod nec ipsi eius parastatae diffitentur, apologia tamen eius iis salibus perspersa est, atque ea et dictionis et ingenii elegantia exarata, ut Angli uix quidquam habere sibi uideantur, quod cum ea comparent. De stricturis nuperis Lipsiensium tecum sentio: auctorem earum suspicor OLEARIVM. De Schurtzsteischiana commentatione aliqua pro ingenii modulo moniturus eram, nisi et oculis tuis, et chartae parcendum fuisset. Superat illa certe Anglorum industriam, a quibus sane nihil praestitum uideo, nisi quod iampridem TOLLIO et aliis debere coepimus. Accepi librum, et miratus sum; si legere eum uelis, cum WHITBII libro libentissime mittam. Praeter iudicia et indices nihil est, quod exspectationem, me iudice, sustineat. Armenici, de quo scribis, thesauri emtorem hic uix inuenero, ubi hoc doctrinae genus maxime friget: dabo tamen operam, ut ad alios notitia eius perueniat. Tibi interea et otium, et compositi animi tranquillitatem apprecor, ut egregium, quod moliris, opus perficere possis. Numquid audiuisti de confutatione dissertationis Sartorianae, quam, ab ipso HARDVINO adornatam in lucem exiuisse, Gedanensis quidam nuper mihi nunciauit? Vitemb. Kal. Mart. 1711.
page 23, image: s023
13
Qui has ad te perfert litteras, maximopere tibi commendari per me uoluit. Quamuis itaque intelligerem, eum nulla commendatione apud te egere, qui eos per te benigne excipias, quos litterarum amantes, et omnis elegantiae studiosos deprehendis, nolui tamen uel aequissimo eius desiderio deesse, uel meo officio. Superiori mense misi per Rechenbergium, Thoruniensem, abbatis SCHMIDII stricturas in Harduini opera, quas spero recte redditas esse. Hebdomade proxime superiori Gedano mihi nuntiatum est, HARDVINVM cum maxime responsionem, SARTORIO oppositam, moliri, quam alia epistola, ni fallor, iam lucem adspexisse, incerta fama adductus, ad te scripsi. Ex Anglia accepi, cl. POTTERVM ita ex oculis laborare, ut a curanda CLEMENTIS ALEXANDR. editione auocare animum coactus sit, ad pristinum laborem, ubi melius habuerit, reuersurus. ODDIVS, quem nosti, nouam DIONIS CASSII editionem promisisse, in illud morbi genus incidit, quod a rabie parum abest, atque adeo ipsum, ab hominum societate remotum, arctiori custodiae addixit. Mentionem nuper fecisti illius, qui emendationes cl. BENTLEII in Menandri et Philemonis fragmenta censura notauit. Est is STEPH. BERGLERVS, quem superioribus annis Homerum in Belgio curasse nosti, nunc autem in HERODOTO Lipsiae recensendo totum esse scias. Vitemb. pridie Id. April. 1711.
14
Iampridem est, quod aliquoties de responsione ad proxime superiores tuas, easque multo mihi iucundissimas, cogitaui, uel ideo, ut decentes tibi gratias agerem pro singulari studio et prolixissima uoluntate, quam illi, quem commendare ausus eram, iuueni tam liberaliter demonstrasti, ut, quibus eam uerbis depraedicaret, uix inuenire se posse fateretur. Quod ipsum animum mihi addidit, ut, uirum elegantis ingenii, nec mediocris doctrinae, qui has reddit, litteris meis munitum hinc dimitterem, quem singulari cupiditate flagrare intelligebam eum uidendi, de cuius meritis iampridem se praeclare et sentire, et iudicare, profitebatur. Est is Argentoratensis, SILBERRAD nomine dictus, et in Germaniae academiis per aliquod tempus uersatus, nunc autem ad obeundam moralium
page 24, image: s024in academia patria professionem designatus, quam suscipiet, ubi iter, quod in Belgium et Angliam meditatur, confecerit. Huic igitur talem te, qualem indoles iubet, praebebis, immo, qualem ipse exspectatione, aliorum sermonibus excitata, praecipit. Quae nuper mecum per litteras communicasti, pergrata mihi fuerunt, inprimis, quae de illustris LEIBNITII commentatione ad Ioannem papissam pertinente, referebas. Numquam, fateor, huic fabulae multum tribui, et miratus saepe sum, eam se non solum olim, sed uel nostra adhuc aetate probare uiris non imprudentibus potuisse. Nullum sane dubium est, quin laudatus uir pro eximia ingenii facultate, et egregio doctrinae apparatu, quo se a uulgo distinguit, ea sit allaturus, quae totum negotium prorsus conficiant. Non parum praesidii, opinor, attulisse bibliothecam Guelferbytanam, quam scriptis, ad hoc argumentum spectantibus, abundare, TENZELIVS alias commemorauit. Quod eidem in toga heroi leues meos conatus commendare sustinueris, gratias ago, quamuis ultro fatear, tales non esse, qui ad illius notitiam perueniant. Dolui saepius, tam felici mihi hactenus esse non licuisse, quamuis et Hannouerae, et Berolini sedulo quaerenti, ut illustre caput coram uenerari potuerim. Nunc gaudeo, quod tuo etiam beneficio uia mihi ad hoc felicitatis genus consequendum munita uideatur. Legistine, fautor optime, quae PHILARGYRIVS ille CANTABRIGIENSIS contra acutissimum BENTLEIVM acerbius nonnumquam, interdum tamen pererudite monuit? Si quid de auctore constet, uelim ut nec me ignorare patiaris. Scriptor infamiae emendationum pro more suam ipse infamiam amplificasse mihi uisus est: adeo omni humanitate quasi eiurata non tam latrare, quam grunnire mihi uisus est. GRONOVIVM scriptorem esse, coniectura facile assecutus sum, nec falli me puto. CLERICVS in praefatione, qua PHILARGYRII scriptum muniuit, pungere mihi uidetur clar. FABRICIVM, cum BENTLEIVM Angliae Varronem appellat, quo nomine eum a FABRICIO primum in dedicatione uitae Procli insignitum esse nosti. Prodiit nuper philosophia principis pedantismo opposita, quam uiro erudito, qui serenissimo Borussorum regi a consiliis est, acceptam ferri uideo. Commentatio haec sane mihi perplacuit, nec parum laboraui, ut scriptoris nomen nossem. Quidam confirmarunt,
page 25, image: s025eum BARTHOLDVM appellari. Si quid his certius ad te perlatum fuerit, patere me in notitiae huius societatem peruenire. Meditor nunc aliquid de nexu animae et corporis, de quo scio alicubi exstare ill. LEIBNITII cogitata, neque tamen memoria suggerit locum, in quo ea prima uice exposita sunt. Repetiit ea nuper IAQVELOTVS in scripto contra Baelium et ipse ill. auctor in conatu Theodiceae, auctore suo digno. Si tibi, fautor optime, forte in mentem ueniat recordari loci, quem quaero, pergratum praestiteris officium, si diutius eum desiderare me non patiaris. Vitembergae ipsis Kal. Iun. 1711.
15
Obtundo te ferme, uir excellentissime, meis litteris, neque tamen uereor, tanta est mea de humanitate tua singulari persuasio! ne institutum meum in malam partem interpreteris. Haec fiducia, quam in tua animi aequitate positam habeo, animum mihi addidit illud a te petendi, quod ab alio sine repulsae ferendae formidine petere uix auderem. Vehementer non ita pridem rogatus sum, ut Bibliothecam KONIGII ueterem et nouam partim continuandam, partim a uariis mendis repurgandam in me susciperem, in eorum potissimum commodum, qui his litteris hodie capiuntur, neque ob libri illius raritatem habent praesidium aliquod, quo innitantur. Iam quidem non ignoro, cui oneri humeros subiiciam, et quam uariis iudiciis me sim expositurus in eo opere, in quo si omnia egeris, quae possis, nihil tamen, nec immerito, egisse uidearis. Sed expugnari tamen me passus sum, et famae periculum subire, quam publicum egregium negligere malui. Cum autem ad hoc opus urgendum insignis librorum, eorumque non temere obuiorum apparatus requiratur, commodum uenit mihi in mentem recordari liberalis tui promissi, quo sperare me libros ex bibliotheca regia etiam absentem iubebas. Quod si itaque leges illud ferunt, dabis hoc precibus meis, et, quae sunt in praestantissima supellectile rariora ac singularia, quae huc pertinent, ea ad certum temporis spatium, quod ipse pro arbitrio definies, per cursorem publicum meis sumtibus aduecta in usus meos transire patieris. Desidero nominatim ANTON. AWOOD Antiquitates Oxoniens. et Notit. Vniuersit. Oxon. LEONIS ALLATII scripta de homonymis, u. c. Psellis, Simeonibus, cet. inprimis Notitias,
page 26, image: s026si quae adsunt, academiarum, ordinum et societatum, uitas uirorum doctorum singulari labore perscriptas, ALEGAMBII Bibliothec. scriptor. S. I. cet. Si audire me uel possis, uel uelis, rescribe quaeso, et doce me, quae ex bibliotheca regia usui inseruire possint. Ex illis excerpam, quae maxime desiderem, et catalogum scriptorum desideratorum, nomine meo subscripto munitum remittam. Magnum et multum est, quod peto, neque adeo male feram, si repulsam patiar; si uero uoti fiam compos, publice liberalitatem tuam depraedicabo. Interim tibi soli haec uelim dicta putes, cum nolim institutum meum hactenus in uulgus emanare. Animus erat addere quaedam de nouis litterariis, sed ipsa, qua haec scribo, hora praeter exspectationem ad alia auocor. Paucis itaque rem agam. SCHVRZFLEISCHIVS noster nouum epistolarum b. fratris sui tomum Halis exprimi typis curat. In Excerptis des Neuen Bücher-Saals, quod scripti genus Lipsiae editur, legi nuper HARDVINVM responsionem parare SARTORIO sub tit. Poppysmi litterarii: Nostine, quis auctor sit Additionum ad Naudaeana? Ego cogitaui de des MAIZEAVX. Mea epistolarum Libanianarum centuria nunc tandem prelum post duas, credo, hebdomades relinquet. Ita uale, et audaciam meam benigne interpretare. Vitembergae 4 Id. Quint. 1711.
16
Binae a te, amice integerrime, epistolae eodem tempore mihi redditae sunt, quae et candorem et affectum in me tuum, iam antea satis mihi perspectum exploratumque, nouo argumento, nec eo uno, confirmarunt. Et ut a posteriori epistola initium faciam, iniquissimus sane candoris tui non fucati existimator forem, nisi satis te excusatum putarem, si quidem ulla apud me excusatione egere te putas, allatis, ad quas prouocasti, rationibus. Certe coniectura fere, cum ista ad te scriberem, assecutus sum, quod nunc ita se habere cognoui. Forte enim meministi, me conceptis uerbis hac lege et conditione illud humanitatis officium requisiuisse, si per leges, bibliothecae uestrae dictas, praestari posset. Memor enim eorum eram, quae ipse ad me superioribus litteris fuse, nec sine querimonia, perscripseras. Ceterum utar omnino, quia ita iubes, opera tua, si res tulerit. Venio nunc ad alteram epistolam tuam, quam duplici, eoque iucundissimo munere instruxisti, pro quo gratias
page 27, image: s027nunc quidem amplissimas et decentes ago, cum referre non liceat. Cl. SCHOTTI epistola perplacuit mihi, quam parua et doctrinae et modestiae, nostra aetate tam raro obuiae, argumenta insignem reddere intellexi. Alterum illius exemplum cl. FABRICIO destinaui, ut et ad illum, communem amicum, nostrae amicitiae fructus perueniat. De illa linguae uniuersalis designatione, cuius exemplum addidisti, nihil in litteris mones, neque scio satis, utrum remittendum illud, an mihi seruandum censueris, praecipue quod ad schedam manu descriptam attinet. Exspecto itaque nutum tuum, ut, quid agendum mihi sit, liquidius constet. Institutum auctoris me adhuc non satis assequi fateor, quamuis ex illis, quas operi praestruxit, obseruationibus, et ingenium, et sollertia satis elucescant. Suspicor, eum esse inuentorem, cuius nomen in calce schedae MS. apparet, C. RÖDEKE; sin fallar, errore me, spero, beneuole liberabis. De illustri LEIBNITIO bene monuisti. Occasio mihi propediem nascetur, commentatiunculam quamdam meam ad eum mittendi, quem tam aequum conatuum qualiumcumque existimatorem et alia exempla, et, quod instar omnium mihi est, testimonium tuum arguunt. Manum enim nunc ad reuocandam Bogomilorum memoriam admoui, quod antiquitatis ecclesiasticae scrutatores minus diligentes, quod sine iniuria dixerim, in hac haeresi consideranda fuisse uideo. Neque deest mihi praesidium qualecumque, cum ea, quae EVTHYMIVS fuse de hoc hominum genere commentatus est, Latine tantum edita, Graece ex membranis Bodleianis hoc consilio descripserim, ut in publicam lucem aliquando proferrem. Eximia, illustris uiri, quem dixi, commentatio, qua diuini Numinis bonitatem aduersus praue sentientes egregie uindicauit, nuper in Relationibus, quae dicuntur, innoxiis uernaculo sermone edi solitis, non sine laude promerita recensita est, quamuis deinde stricturae quaedam, Latino sermone conceptae, de nonnullis capitibus subiungantur. Mittam proxima occasione, quam nunc desidero, exemplar scripti, ut rem ipse cognoscas. Vitembergae Nonis Sept. 1711.
17
Tu uero nimium sollicitus mihi uideris, uir amicissime, qui ueritus es, ut ea argumenta omnem suspicionem animi difficilioris a te amouere possent, quae tamen uel iniquissimo cuique
page 28, image: s028rerum existimatori facere satis poterant. Ego uero, quod pace tua dixerim, hac tua aegritudine uel ideo laetor, quod nouum inde affectus tui in me singularis, de quo inprimis mihi gratulor, capere argumentum possim. Redeo nunc ad superiores tuas litteras, in quibus de AMMONIO recte mones, eum ecclesiae Christianae omnino uindicandum uideri, cum nulla causa sit, cur PORPHYRII testimonium Eusebiano praeferatur. Memini in eamdem sententiam disserere BAELIVM in Dictionario, neque uideo, quomodo cl. FABRICII assertioni fides fieri possit. Quamuis itaque de hac re prorsus certus sim, uehementer tamen ea legere gestio, quae de eodem argumento in Historia Ecclesiae Copticae, commentaturum te esse scribis. Proinde et liberale otium, et prosperam ualetudinem ex animo apprecor, ut opus, plurimorum uotis expetitum, nec minus exspectationi eruditorum facturum satis, in lucem proferre possis. Erat in Anglia WILCKIVS quidam, patria Memelensis, eo tempore, quo ipse ego studiorum caussa Oxonii commorabar, qui Alexandrinae ecclesiae historiam, ex Copticis potissimum monimentis, quibus Bodleianum abundare nosti, depromtam litteris mandare aggrediebatur, bonamque operis partem cl. CAVEI iudicio submiserat. Deinde uero alia intercesserunt, quo minus destinata exsequi posset, quibus facile etiam carebimus, si tua in lucem exire patieris. Quae de Armenorum rebus praecipies, doctrinae tuae amplitudinem, ut omnia tua, testabuntur, me uero iudicem non habebunt, qui de eorum lingua prorsus nihil habeam compertum. Neque sic tamen non habebis me approbatorem, qui non uno exemplo didici, nihil a te proficisci posse, nisi quod intelligentibus rerum existimatoribus, ex omni parte placere possit. Pergo nunc ad proximas litteras, quas mihi dedisti. Quaeris in illis de cl. FABRICII Eunapio. Nondum ille curatus est, neque tamen, ut spero, non curabitur. Cum enim is ex Gudiana bibliotheca collationem cum sex codd. MSS. iisque ex Ital. biblioth. depromtis, institutam nactus fuerit, ac ante septem circiter annos tres nouae editionis plagulas, quas ipse uidi, speciminis loco exire in lucem passus sit, non dubito, uirum diligentissimum, et promissorum memorem, ad idem institutum rediturum esse. Si ex prioribus plagulis iudicium ferendum fuerit, non solum contextum Graecum, sed et Latinam interpretationem
page 29, image: s029uariis in locis emendatiorem, et notis non contemnendis illustratam dabit. De Bogomilis rectissime iudicas, quando ex infami haeresi Manichaeorum eorum origines repetis. Idem ipse in commentatione mea, quam cum his accipies, confirmare conatus sum, nec parum laetor, quod eamdem sententiam tuo iudicio comprobari uideo. Eo die, quo tuae ad me perferebantur, praefatio prelum reliquerat, cui alioquin pace, ut spero, tua iudicium [gap: Greek word(s)] , inserturus eram. Addidi huic conatui exemplum epistolarum LIBANII, quae uereor ut tibi se probent: adeo mihi nunc displicent, quae hic molitus sum. Sed cur ae posteriores aliquando emendabunt, quae negligentius scripta uideri possunt. Gratissimum mihi feceris, si animaduersionibus tuis, ut soles, errantem in uiam reducere digneris. Epistolarum LIBANII, quas Spanhemianae biblioth. reliquiae suppeditant, indicem si quando nancisci possis, mihi transmittendum, cumulum addideris illis beneficiis, quibus me iam pridem tuum fecisti. Adieci his exemplum geminum historiae Bogomilorum, quorum alterum tibi seruabis, alterum illustri LEIBNITIO cum litteris, quas ad eum exarare ausus sum, tradi curabis. Si forte ipse aliquando adieris uirum eximium et prorsus sine pari, [gap: Greek word(s)] meam excusabis. Vitembergae 3 Non. Oct. 1711.
18
Non est, quod litterarum tuarum tarditatem excuses mihi, qui negotiorum tuorum uarietatem non ignorem, nec de amore in me tuo ullam umquam dubitationem suscipere possim, quem tam luculentis argumentis iampridem comprobasti. Ab illustri LEIBNITIO nihil huc dum litterarum ad me peruenit, neque id equidem miror, cum probe sciam, eum quotidie eiusmodi salutatores, eosque frequentes, habere, ut, si de singulis cogitandum sit, uel sui ipsius facile obliuisci possit. De labore meo qualicumque, quem LIBANIO impendi, praeclarius sentis, quam facturus forte eras, si cum alio tibi res esset, quam cum eo, cuius hallucinationes benignissime interpretari consueuisti. Mihi sane sufficit, quod non prorsus tibi displiceant curae immaturae, cuius rei argumentum ex eo capio, quod non mediocriter occupatus et legere eas, et stricturis te dignis, mihique multo iucundissimis emendare sustinuisti. Dabitur forte occasio de his aliisque locis aliquando tecum, fautor optime,
page 30, image: s030conferendi. Mihi enim labor ille omnis indies magis magisque displicet. Anthologiam Graecam, de qua quaeris, nusquam uel uidere, uel exscribere mihi licuit; memini tamen in PHOTII Etymologico, cuius exstat [gap: Greek word(s)] in Bodleiana, aliqua, sed perpauca exstare epigrammata. Cl. OLEARIVS in dissert. elegantissima de poetriis Graecis nonnulla huc dum non edita ex GOETZII, praetoris et bibliothecarii Lipsiensis collectione quadam in lucem protulit. Dissertatio illa nunc mihi ad manus non est, cuius tamen copia ab amico quodam fieri mihi potest, ut describere ea in usum tuum possim, nisi iam ante cognita sint. Cl. BENTLEII dissertationes in Phalaridis epistolas ipse possideo, quos euoluam, ubi iusseris, uel, si hoc magis probes, ut ad te perueniant, curabo. De uita b. STARCKII, quam mecum beneuole communicasti, prolixas ago gratias. Quid, quaeso, de MSS. eius factum est, speciatim de PHOTII TITIque BOSTRENSIS libris contra Manichaeos exaratis, quos eum prelo parasse nosti? Num qua spes est, fore, ut hae aliaeque uiri diligentissimi commentationes lucem aliquando uideant? Armenica illa tua, de quibus insignis tua eruditio nihil, quod uulgare sit, sperare me iubet, aliquando praesens, si pace tua id fieri possit, cum uoluptate peruolutabo. Vidistine REIMMANNI Censuram Dictionarii Baeliani, quam uernacula lingua is nuper edidit? Mitto cum his partem Bibliothecae, quae Lipsiae ab eruditis quibusdam uiris colligitur. Insertam illi uidebis epistolam quamdam meam de quibusdam GREGORII carminibus, quae cl. MVRATORIO debentur. Nunc in eo sum, ut pauca quaedam eiusdem doctoris carmina ab ipso, quem dixi, praetermissa, proferam, ac praeterea illis lucem quamdam affundam, quae TOLLIVS inter Insignia itineris Italici exstare uoluit. Vltimo loco rogandus mihi es, uir amicissime, ut LAVNOII Historiam gymnasii Nauarreni ab amico illo tuo, si quidem sine huius incommodo fieri possit, mihi impetres. Vitembergae a. d. 23 Dec. 1711.
19
Tres tuae apud me exstant litterae, multis nominibus, ut ceterae omnes mihi iucundissimae, quibus eodem fere tempore ita me cumulasti, ut rescribendi officio defungi mihi non liceret. Tu uero, uir amicissime, multum me tibi obstrinxisti, cum quod illustris LEIBNITII fauorem, per litteras, omnis humanitatis
page 31, image: s031plenissimas et auro contra caras, significatum, mihi conciliasti, tum quod gymnasii Nauarreni delineationem, quam LAVNOIO debemus, amici cuiusdam tui beneficio desiderare me non passus es. Librum istum cum decenti grati animi significatione nunc remitto, et uehementer a te peto, ut uiro clarissimo, cuius ingenium et doctrina elegantior ex illis, quas ipse laudasti, commentationibus perspecta mihi sunt, cum officiosissima salute ingentes meo nomine gratias, ipso opere, si quando fieri posset, a me referendas, agere uelis. Animus mihi etiam erat, ad illustrem LEIBNITIVM repetita uice litteras dare, sed consultius uisum est, rescribendi officium differre, ne salutator parum modestus, uiri incomparabilis gratia et fauore abuti uelle uiderer. Tu interim, ubi occasio scribendi se dederit, obsequii in summum uirum mei, animique deditissimi, quaeso, sis interpres. Quem mihi animum ad audendum aliquid inposterum litterae huius uiri addiderint, facile existimare potes, si dixero, meam iampridem eam fuisse sententiam, ut illum sinistra aliorum iudicia secure contemnere posse, putem, qui tanto uiro conatus qualescumque uel ex parte probarit. Quod de societate regia, cuius ipse singulare ornamentum es, scribis, nihil mihi, fateor, magis honorificum futurum erat, quam si nobilissimae principum nostra aetate uirorum coronae adiungerer, quorum merita summa et parta litteris gloria longissimo me interuallo post se relinquunt. Proinde non audeo petere id, quod obtinere me posse uix spero, neque tibi, uir amicissime, auctor esse possum, ut tuo nomine petas, quia cauendum est, ne illustris praeses uel inuitus tua caussa mihi beneficium hoc largiatur. Itaque ages ipse, ut uoles, modo ita agas, ne, dum honori meo consultum cupis, tui obliuiscaris. Cl. FABRICIVM iampridem habuisti tibi fauentem, eximiis tuis laboribus applaudentem, cui et ipse, merita tua repetitis uicibus apprime celebranti, primam tui notitiam debeo. Ex quo intelligis, te ipsi tibi id debere, quod mihi errore quodam acceptum refers. Quod autem in litteris ad me datis te suo nomine salutatum uolebat, mentio humanitatis tuae efficiebat, quam in iis litteris faciebam, cum quibus alterum exemplum epistolae, a cl. SCHOTTO nuper ad explicandum nummum exaratae, quod tuae liberalitati me debere meministi, ad clariss. uirum miseram. Scripsi ad eumdem superiori hebdomade iterum,
page 32, image: s032non immemor illius, quod mihi iniunxeras, officii, neque dubito, memoriam sui tuam ipsi longe gratissimam fore. Equidem in magnam nunc spem erectus sum, fore, ut huic uiro, quem semper obseruaui inprimis et colui, propius nunc adiungar, postquam in eo, quod ipse ornat, gymnasio Hamburgensium munus, quod ad docendas orientis linguas refertur, euocato ad pastoratum ecclesiae Hamburg. obeundum WINCKLERO, uacuum factum est. Non desinam certe sollicitare patronorum animos, neque labor, credo, erit irritus. Nolim tamen consilii mei rationes cum quoquam communicari. Mitto cum his, quae nuper promisi, epigrammata Graeca, quae ex AGATHII collectione Holsteniana, nunc, quod ad [gap: Greek word(s)] , Goetziana descripsit cl. OLEARIVS. Exscripsi illa eo tantum consilio, ut prolixissima tibi inseruiendi uoluntas uel sic, dum aliam occasionem desidero, constaret: ipsam interim dissertationem propediem accipies. Ab omni mutatione me prudens abstinui, in iis etiam locis, qui manifesta menda siue in contextu Graeco, siue in Latina interpretatione, in qua metri se negligentiorem ostendit uir clariss. secum ferebant. Versionem addidi, non, quod ea te indigere arbitrarer, sed ut de sententia et iudicio uiri constare rectius posset. Vltimo loco uehementer te rogatum uolo, ne inposterum tuam scribendi rationem mihi excuses, quo labore nec usquam, nec speciatim apud me indiges, qui hanc ueniam, etiam cum non expeto, semper mihi polliceor. Tu certe is es, qui, cum negligenter et extemporanea opera scribere uideris, maximam stili curam refert, atque adeo semper sibi constat. Ego nunc in eo sum, ut Aduersaria sacra FESSELII, quem ex nostratibus puto principem eorum, qui studia elegantiora cum diuiniore doctrina felici nexu coniunxere, cum notis meis in lucem iterum producam. Vitemb. 11 Kal. Febr. 1712.
20
Dum commoda mihi occasio offertur aliquid ad te, uir amicissime, curandi, ad superiores tuas, easque multo mihi gratissimas litteras respondere, ut par est, eo libentius animum induxi, quo certius persuasum mihi est, nullum tempus rectius, immo et iucundius a me collocari, quam quod huic officio impenditur. De nomine meo in album illustris uestrae societatis referendo magnum laborem suscipis, qui quamuis mihi perhonorificus sit, tamen
page 33, image: s033cum aliquo meo dolore coniungitur, quod omnes rationes circumspiciens, non inuenio quidquam, quo hoc tantum tuum in me studium uel minima ex parte demereri possim. Nolim tamen nimis acriter rem agas, cum, quod ipse monuisti, nulla in hac mora culpa sit. Forte, ut dicam quod sentio, ipsa Vitemberga fraudi mihi est, quam nosti aulae uestrae admodum inuisam esse; qua de re ipse non cogitaui, cum operam tuam ad negotium hoc consiciendum tam liberaliter mihi offerres. Atque hoc quidem impedimentum, si quod fuit, nunc sublatum est, postquam senatus Hamburgensis ad obeundam imposterum in gymnasio fere patrio litteras orientales docendi prouinciam me uocauit. Itineri meo illuc suscipiendo dies nondum dictus est, nec statui poterit ante, quam abeundi facultatem a potentissimo rege, quem per litteras imploraui, factam mihi esse uidero. Vacuus quidem hic est in ordine philosophorum locus, qui cum potestate metaphysicam et logicam docendi coniungitur, et patres conscripti in designandis iis, quos huic officio sustinendo pares iudicarent, mei quoque mentionem, re Hamburgi nondum confecta, fecerunt; sed id quidem et parum ualebit apud eos, quorum curae electio ipsa relicta est, et mihi, qui ad academiae lucem paullatim caligare uideor, longe gratius erit, cum amicissimo FABRICIO in umbra, otii litterarii plena, delitescere posse. De WILKINSIO recte iudicas: qui enim hominem propius cognitum habeo, eamdem morum et indolis rationem in eo perspexi. Argumentum huius rei ex eo etiam petere licet, quod forte ex immaturo quodam Anglis placendi, et maiorem sibi existimationem conciliandi studio ipsum WILKII nomen, quod ipsi gentilitium est, ita immutauit, ut celebrem illum Anglum referret. Quae Iesuitae in Commentariis Treuoltensibus de Manichaeismo illo meo iudicarunt, nuper ipse quoque legi, sed illa tamen, quae ad te spectent, me effugerunt. Aculeate omnino et illusorie interdum, sed tamen plerumque iniquius in me dixerunt, qua tamen impotentia parum moueor, qui horum hominum mores iampridem exploratos habeo. Egregium te quondam uatem fuisse in iis, quae de fabula a me Phaedrianis addita per litteras mecum communicasti, res ipsa nunc declarat. Cl. FABRICIVS enim proximis suis litteris me edocuit, satiram eam esse, a Iesuita Gallo ann. 1670 in Belgas compositam. Imprudens
page 34, image: s034itaque a CRENIO deceptus sum, qui illam se ex antiquiori codice descripsisse disertis verbis affirmabat. Mitto cum his exemplum dissertationis cl. OLEARII de poëtriis Graecis, quod nunc demum nactus sum: addidi meam de catenis PP MSS. quibusdam commentatiunculam, tralatitio, quod fateor, labore scriptam, et amplioris operis specimen. Collectionem tuam Armenicam ad finem perductam ex animo tibi gratulor: utinam in lucem proferatur! Sed de his forte coram. Vitemb. 4 Non. Mart. 1712.
21
Ingentes me tibi, fautor et amice optime, gratias debere et agnoui pridem, et nunc profiteor, nec significare maturius neglexissem, nisi interiectum inter litteras tuas proxime superiores et hunc ipsum diem interuallum eam, non dicam negotiorum, sed taedii quoque nubem attulisset, quae omni me gaudio uel inuitum priuauit, quod ex dandis ad te litteris numquam non copiosissime capere soleo. Interea temporis iucundissima tui memoria et recentissimi beneficii recordatio saepius animum erexit, atque adeo reddidit. Gratissima enim mihi accidit illa epistolarum Libanianarum designatio, quas regius et Spanhemianus thesaurus complectitur. Plerasque earum inter meas numero, quas proinde cum uestris exemplis, te aditum mihi beneuole parante, comparare aliquando licebit. Quam integram descripsisti, illa egregie se mihi probauit, ut primo inter editas loco ponendam censuissem, si edenti ad manus fuisset. Interim doleo, tua in me beneficia quotidie cumulari, nec occasionem ullam uel e longinquo mihi affulgere ea, ut uelim, compensandi. Cl. OLEARII dissertationem de poëtriis Graecis, quam nuper promisi, necdum accepi, quamuis illum, qui respondentis loco eam pro cathedra defendit, per litteras de exemplo ad me mittendo sollicitarim. Ex quo coniecturam facio, ne ipsi quidem, qui mei ceteroquin studiosissimus est, exemplar superesse, cuius copiam facere possit. Neque tamen parcam operae, ut aliunde adquiram. Negotium Hamburgense, de quo nuper scripsi, nondum confectum est. Senatus ICtum quemdam in professorum ordinem cooptandum censet, repugnante tamen uener. pastorum collegio, quod mihi imprimis fauet, neque forte permittet, ut contraria consilia rata sint, et euentu sirmentur.
page 35, image: s035Si res ex uoto cadat, statutum mihi est, Berolino Hamburgum pergere, ut sic praesens iucundissima tua consuetu dine per aliquot dies frui possim. Vitembergae pridie Id. Mart. 1712.
22
Superiores tuae litterae, uir amicissime, insigni me gaudio affecerunt, quum quod ex illis intellexi, laborem, mea caussa a te beneuole susceptum, non irritum fuisse, quod meo uitio accidere facile posse subuerebar, tum quod illustrissimo regiae societatis directori consilium me in eamdem cooptandi ita probatum sit, ut sua, qua maxime ualet, auctoritate illud confirmare non dubitarit. Longe enim alia animo praecipiebam, qui non ignorarem, teste non uno id quidem confirmante, quod tibi in aurem dixerim, uirum ceteroquin incomparabilem et insignium meritorum non admodum fauere academiae nostrae, qui tamen benigniori suo de me iudicio ruborem incutere poterat illis, qui conatus meos qualescumque uel negligere, uel contemnere, uel, quod mireris, omni opera quasi in herba supprimere huc usque annisi sunt. Inter quos ii etiam sunt, (patieris enim, credo, ut summam querelarum mearum in sinum tuum effundam), qui, cum ab humanitate, quam in litteris profitentur, nomen ferunt, humanitati ipsi bellum indixisse uideri uoluerunt, numquam a me laesi, quam quod ea fieri a me nollent, quae ipsi facere recusabant, quamuis religionis officiique ratio non minus ab illis, quam a me exigeret. Sed bene mecum actum est, postquam aequiores aliorum sententiae animum mihi addiderunt, ut iniqua istorum iudicia uel contemnerem, uel certe ab instituto me auocare non permitterem. Ad hanc rem permultum ualuit illustris LEIBNITII fauor, de quo adeo mihi gratulor, ut ex illo potissimum die bene de rebus meis sperare ausus sim, quo tua praecipue, quam gratus agnosco, opera effectum est, ut prolixissimae suae uoluntatis insigne per litteras argumentum apud me exstare uellet. Huic etiam pariter ac tibi illam honoris accessionem debere me lubens et ultro profiteor, atque eo nomine et tibi nunc maximas habeo agoque gratias, et illustri, quem dixi, uiro proxime, ubi res meae in tutiorem et tranquilliorem portum uindicatae erunt, persoluam. Quod si interiecto temporis spatio illustri uiro scripseris, obsequium
page 36, image: s036meum ipsi meo nomine prolixe significare ne, quaeso, omitte. Nunc illud inuitus scribere cogor, de quo non sine dolore per aliquot dies cogitaui. Egi hucdum id inprimis, ut fidem tibi, amico integerrimo, numquam non probarem; eam uero fallendam mihi, quod semper abominatus sum, nunc esse maxime sentio. Berolino me Hamburgum iturum esse scripseram ad meos; at hi, missis ad me patroni, cui res meae semper maximae curae fuerunt, litteris necessitatem mihi imposuerunt, aliam uiae rationem ingrediendi, eo quod Brunsuigae aliqua in patroni illius gratiam transigi a me possunt. Animus mihi erat, ante, quam Hamburgum tenderem, Berolinum excurrere, sed illam moram maturandus ex uoluntate procerum Hamburgensium abitus non tulit. Itaque promissi fidem a me ne, quaeso, exigas, qui satis iam mulctatus sum, cum insigni illa uoluptate, quam ex iucundissima tua consuetudine in me copiose redundaturam esse praeuidebam, priuari me recogito. Ceterum dies abitui meo dictus est is, qui a Ioue nomen fert, proxime imminens: quae caussa est, cur litteras ruas Hamburgi exspectem, quibus id mihi significare ne graneris, qui sumtus negotio, quod honoris mei caussa peractum est, impensi fuerint: hos enim nisi refundi tibi patiaris, animi aduersus me uel ea culpa, quam nunc admittere inuitus cogor, mutati argumentum edideris. Itaque et hunc mihi metum exime, ac praeterea haud grauatim scribe, num qui forte sint, quibus gratum animum per litteras testari debeam, aut quae aliae partes a me suscipiendae uideantur. De WESTERMANNO, quem superiores tuae litterae commemorant, nihil ad me perscripsisti, quod certa fide affirmare possum, cum litteras tuas ita teneam, ut bonam eorum partem recitare uel ex memoria audeam. Cum itaque de eo aliqua, scitu digna, habere uidearis, fac me, quaeso, illorum conscium. Cl. FABRICIVS LEONIS ALLATII librum de Psellis cum notis suis recudi nuper curauit, his uero nundinis nouum Bibliothecae Graecae tomum in lucem proferet. Sed de his, aliisque eius generis alias plura. Ita uale, meque, longiori locorum interuallo a te disiungendum, pari amore, quo adhuc frui mihi licuit, prosequere, certoque persuasus esto, in tantum te obseruari a me et diligi, in quantum incomparabiles tuas uirtutes intelligendo assequi potui. Litteras has, inter medias circumstrepentium
page 37, image: s037turbas exaratas, benigne, qui tuus mos est, interpretare. Vitemb. 14 Kal. Maias 1712.
23
In eo eram, ut suauissimis litteris tuis responderem, cum apud me inuiseret is, qui recte se responsorias has curaturum recepit. Est ille Suidnicensis Silesius, EBERSBACHIUS nomine, ex Anglia et Belgio non ita pridem redux, neque earum rerum imperitus, quae illis in terris inter eruditos aguntur. Forte itaque non iniucundum fuerit cum eo esse, cui si praeterea, qui tuus mos est, facilem te praebeas, nouo me, eoque magno beneficii genere iuxta cum eo obstrictum tibi profitebor. Ceterum ingentes tibi de regio ad societatem diplomate gratias ago, nec parum miror, nullos in toto negotio sumtus factos esse. Nunc quidem uehementer uereor, ut eam personam satis tuear, quam mihi impositam sentio, aut respondeam exspectationi, quam honorificos tuos de me sermones mouisse uel ex tabulis illis, praeclare et praeter meritum de me iudicantibus, intelligo. Conatui certe, ut uires destituant, nihil deerit, ne tuae te commendationis omni ex parte poenitere possit. Ad illustrem LEIBNITIVM ipsa hac hebdomade scribam, quod facturus eram citius, nisi et auspicandi muneris publici ratio, et alia quae in alium locum delatum opprimere solent, impedimenta animum uel inuitum ab hoc officii genere auocassent. Cl. FABRICIVS, communis amicus, multis uerbis salutem tibi suo nomine per me nunciari uoluit, quem certe idoneum habes et praeclarum uirtutum tuarum et doctrinae existimatorem, quas, data quauis occasione, et commendare, et celebrare consueuit. Vtinam is de cogitatis tuis, ad ATHENAGORAE scriptum suppositum pertinentibus, certior fuisset factus, cum in eo opere uersaretur; nihil, credo, gratius ei potuisset accidere, quam si totam dissertationem pace tua inserere operi, suaeque adeo sententiae magnum pondus addere licuisset. De MAYERI, [gap: Greek word(s)] , bibliotheca res gesta est, ut scribis, idque praeter multorum opinionem, qui animo praeceperant, fore, ut egregius apparatus, in hanc urbem delatus, sub hasta uenderetur. Diuersa hic audias de toto negotio iudicia: alii enim talionis iure actum hic putant ex eo, quod potentiss. Sueciae rex superioribus temporibus episcopi cuiusdam Poloni bibliothecam belli iure suam fecerit, ac MAYERO
page 38, image: s038facultatem dederit, quae uellet, inde in usum suum transferendi. Alii uxorem MAYERI, Lipsiae adhuc superstitem, et per plures annos repudii iure dimissam, per fautores, quos plures habet, effecisse rem putant, ne hereditate prorsus excideret. Si uotis res agi posset, cuperem maximopere, ut tota supellex in publicum deferretur locum, et communi adeo usui pateret. Abundat illa eximiis theologorum et philologorum recentiorum, u. c. SCHEIDII Argentoratensis, commentationibus [gap: Greek word(s)] , nec pauca ad historiam ecclesiasticam facientia monimenta complectitur. WESTERMANNI lasciuientem insolentiam et temeritatem plusquam iuuenilem non minus abominor, quam miror. In otio, quod liberalius mihi nunc, quam olim Vitembergae contigit, cogitaui hucdum de labore quodam eo consilio suscipiendo, ut illius rationem reddere possem. Animus itaque est, bibliothecam BARTOLOCCII Rabbinicam, uoluminosum opus, in compendium mittere, et ex aliis eiusmodi scriptoribus, u. c. [gap: unkonwn sign(s)] , aut obseruationibus domesticis uel supplere, uel emendare, quae nunc minus adcurate, nunc minus diligenter dicta a BARTOLOCCIO uidentur. Si qua sint, quae prouehere conatus meos qualescumque posse putes, pro tuo in me amore spero, fore, ut illorum notitia frui me patianis. Hamburgi pridie Kalend. Iunias 1712.
24
Vtramque tuam epistolam recte accepi, alteram a mercatore, alteram a iuuene Sueuo redditam: in neutra candorem, doctrinam, et humanitatem, quas tibi iampridem proprias fecisti, desideraui, nec parum mihi ipse succensui, qui hoc inprimis tempore, inusitata in scribendis litteris negligentia, talem me praestiterim, ut hos mores tuos uel non adsequi intelligendo, uel suo non aestimare pretio uideri possim. Dicam igitur, quod res est, et ut apud cordatum licet. Ex eo tempore, quo huc delatus sum, et salutationibus amicorum fautorumque et necessariorum, et conuiuiis toti mihi dies, immo interdum, fateri pudet! noctes ita consumendae, nisi parum elegans uideri uellem, fuerunt, ut, cum id praeter morem fieret, et corpori et animo noxa inferretur. Quae quidem res ita me depressit, ut ad alia omnia, praecipue uero ad litteras exarandas, ineptus mihi uiderer. Nunc autem procul tandem
page 39, image: s039esse iussi hanc in amicos indulgentiam, cum intelligam, leges amicitiae non postulare, ut quisquam prae nimio in alios studio in se ipsum iniquus sit. Itaque, uir amicissime, caussa negligentiae meae cognita, non durum statues iudicium, sed intempestiuae cuidam modestiae benigne adscribes, quod scribendi officio minus, quam par erat, curate sim defunctus. Nunc ad litteras tuas proxime superiores conuertor, quas heri mihi reddidit laudatus antea iuuenis. Multum tibi de his debeo, cum, quod talem te sistunt, qualem semper habui, tum quod de rebus longe iucundissimis certiorem me reddunt, ac praeterea spem faciunt amicitiae cum doctissimo VNGERO contrahendae. Cl. FABRICII de te existimationem tibi non displicuisse gaudeo: erat apud me uir optimus eo tempore, quo suauissimae tuae ad me perferrentur. Et praeceperam ego quidem paullo ante animo illam uoluptatem, quam ex ipsa litterarum lectione amplissimam sentiebam. Erat enim nobis de te sermo, et FABRICIVS serio dolebat, non plura doctrinae ingeniique tui elegantissimi, utriusque enim raram esse coniunctionem aiebat, monimenta in publicum exstare, atque adeo se ea uoluptate priuari, quam maximam ipse cum aliis ex lectis commentationibus tuis percipere consueuerit. Inprimis uero desiderabat Historiam Alexandrinae ecclesiae, et Lexicon Armenicum, quod a te perfectum, et formis exscribendum propediem esse per litteras se edoctum affirmabat. Idem a me abiturus multis uerbis requisiuit, ut prolixam tibi suo nomine salutem impertirem. Nunc de elegantissimo illo poematio dicam, cuius initio saliuam mihi ex schedis Spanheimianis maxime mouisti. De eo in superioribus litteris ideo nihil scripseram, quod iudicium de re mihi prorsus ignorata temere ferre nolebam, temporis autem angustia meditandi spatium non dabat. Nunc inquisiui in rem, quoad potui, et tuam, ut saepe feci, admiratus sum ingenii sollertiam, cuius ope ea detexisti, quae, quod memini, aliorum industriam fugerunt. Varietatem quamdam lectionis nunc in uocibus, nunc in accentibus deprehendi in comparatione cum allegatis a LVCIANO uerbis instituta. Gratissimum certe feceris officium, si reliqua mecum communicare non graueris, ut intelligam, num cetera, quod non dubito, initio atque adeo argumento, in antiquitate celebratissimo, respondeant, neque forte, ut fieri
page 40, image: s040solet, auctor huius carminis ad initium [gap: Greek word(s)] imitando alluserit. Sed quid ego de his? in quibus me discipulum iure tuo, non iudicem, quem modestia constituit, poscere poteras. De bibliothecis nostris, amicorum optime, nimis praeclare sentis. Abundat iliis, fateor, haec urbs, iisque amplis admodum, sed quae MSS. codd. uel paucissimos, uel uulgares, uel nullos numerent. Publica, quae ad gymnasium spectat, Graecos quosdam habet, quos HOLSTEINII ciuis liberalitati debet, inter quos eminent PHOTII, SERAPIONIS, et TITI BOSTRENSIS contra Manichaeos commentationes, interpretes quidam PLATONIS, et systema grammaticorum, qui in DIONYSIVM THRACEM commentati sunt. Ex his si quid rebus tuis inseruire possit, me parario uteris. Ad orientis litteras quod spectet, nihil deprehendi. Praeter hanc Hinckelmanniana supellex MSS. apud heredes adhuc seruatur, quae tamen praeter Hebraicos et Arabicos quosdam codd. nullos, quod sciam, complectitur: de Copticis saltem altum hic est silentium, nisi forte WINCKLERVS, qui professor olim linguarum orientalium in gymnasio nostro, nunc pastor ecclesiae, constitutus est, in bibliotheca instructissima quidquam eorum possideat, de quo breui, cum nunc per tempus non liceat, ad te scribam. Cl. VNGERI litteras cum singulari uoluptatis sensu, nec sine doctrinae accessione legi, tibique et hoc nomine gratias decentes ago, et studium tuum amplector, quod eum mihi uirum conciliandum recipis. Vtar itaque, quando ita uis, te interprete, et cum nunc per tempus ad uirum humanissimum scribere non liceat, proxime litteras mittam ad eum curandas. Nunc uero lieeat mihi esse uerbosiori, atque ea perscribere, quae nuper accepi. Ex Anglia per litteras nunciatum est, HENR. SIKIVM, quem litteris orientis apprime innutritum fuisse nosti, uiolentas sibi manus Cantabrigiae, quo in loco linguas orientales publica auctoritate docuit, praeter exspectationem intulisse. Caussa [gap: Greek word(s)] non fuit commemorata, quam ego quidem coniectura uix assequor, cum uirum in familiari consuetudine animi liberioris esse, ac lautis admodum conditionibus frui praesens intellexerim. Cl. BENTLEIS Horatius num tandem lucem adspexit, cuius exemplum FABRICIVS noster exspectat. Angli, ut sunt parum aequi doctrinae uiri praestantissimi existimatores, notas, quibus poetam
page 41, image: s041illustrauit, omnes, formis minutioribus exprimi curarunt seorsim, ut exigua pecuniae summa comparari possint, eo, ut opinor, consilio, quo habeaut, quod ridere possint. Catalogus biblioth. Bodleianae ab HYDIO olim editus, nunc uero cl. HVDSONI cura et emendatus, et multis partibus auctus, 2 uoluminibus in lucem prolatus est. PFAFFIVS, uir iuuenis, sed elegantis ingenii, et doctrinae non uulgaris, qui cum Wirtenbergensium principe herede, cui a sacris est, per tres fere annos in Italia uersatus est, egregia quaedam [gap: Greek word(s)] in Taurinensibus bibliothecis reperisse se scribit, quorum specimen Parisiis lucem uiderit. Addit, homilias quasdam D. CHRYSOSTOMI [gap: Greek word(s)] ad cl. MONTFAVCONIVM cum uersione sua propediem se missurum esse, ut supplemento huius doctoris, quod uir eruditissimus parat, inseri possint. PFAFFIVS hic ille est, cuius dissertatio critica de N. T. Milliano aliquot abhinc annis lucem uidit. Habui ego eum Belgici et Anglicani itineris comitem suauissimum. B. MAYERI bibliotheca in Saxoniam iam delata fertur. Cl. FABRICIVS noster uaria in praesentia molitur. Eius Menologium, quo appellationes mensium, inter uarias gentes receptas, diligenter collegit, et diuersas computandi rationes edisseruit, propediem lucem adspiciet. Idem initium fecit Codicem apocryphum V. T. ad exemplum noui, in publicum usum proferendi, cuius operis philyra una prelum reliquit. Si qua in re iuuare hunc laborem possis, ut potes, nihil erit, quod uir humanissimus tibi se debere non ultro profiteatur. Vbi haec non nihil processerint, manum ad Syntagma antiquitatum profanarum et ecclesiasticarum admouebit, ita iam instructum, ut praestantissimi scriptores, qui de potioribus momentis commentati sunt, laudati inueniantur. Consilium bibliothecae Bartoloccianae instaurandae ego quidem ante aliquot annos cepi, cum in itinere ex cl. RELANDO audirem, animum sibi eum fuisse, institutum uero deinde intercedente PETZOLDI, bibliopolae, obitu esse interruptum. Catalogum MSS. Hebr. bibliothecae regiae si quando per alios confectum et descriptum dare possis, gratissimo animo accipiam, et sumtus libenter refundam. Catalogus librorum a R. SCHABTAI editorum si forte alias in manus tuas incidat, mei, quaeso, memineris. Hamburgi 4 Non. Iul. 1712.
page 42, image: s042
25
Litteras, quas superiore hebdomade scripsi, recte tibi, uir amicissime, redditas esse non dubito: his cur praesentes adiungam, is, qui has affert, efsecit. Est ille iuuenis non ineruditus, et per aliquot annos in Dania, Noruagia, ac Holsatia per uarias fortunae uicissitudines iactatum se uidit, tandemque in hanc urbem se contulit, portum inuenturus, in quo conquiesceret. Qua in re cum meam opem imploraret, ea uero nihil ego per temporis rationem efficerem, ad uos iter is suscipiendum censuit, et ut amicorum cuidam se commendarem, multis precibus contendit. Iam uero nemo in urbe uestra est, cui uel debeam magis, uel plura debere uelim, quam tibi, ideoque et aequitate desiderii, et humanitate tua adductus iuuenis huius fortunam, si fieri sine incommodo tuo possit, ornandam commendo. Nihil is quaerit aliud, quam facultatem tirones litterarum apud uirum nobilioris conditionis instituendi, unde et sustentare uitam, et suam ipse doctrinam amplificare possit. Quodsi igitur uoti damnari possit, et de me, et de hominis pii et cordati fortuna bene mereberis, si tuendum eum et prouehendum suscipias. Ceterum licentiam, qua utor, benigne, quaeso, interpretare, atque fiduciae illi tribue, quam in te maxime repositam habeo. De Copticis MSS. num qua hic forte laterent, amplius inquisiui, sed, quod exspectatione praecipiebam, nihil, quod eo pertineret, deprehendi. In catalogo MSS. Hinckelmannianorum codex ignotae linguae commemoratur, quem Lectionarium Copticum complecti, cl. FABRICIO interprete, didici. Ista MSS. hodienum apud heredes delitescunt, qui tamen difficiliores sunt, quam ut cuiquam liberam illa euoluendi potestatem faciant, nisi qui emendi singula uoluntatem afserat. Praeterea, qui Copticis litteris imbutus sit, hoc loco noui neminem, et ipse meam ignorantiam hic profiteri cogor. De SIKIO, [gap: Greek word(s)] reo, nuper, credo, scripsi: eadem res certioribus nunciis confirmatur. Erat is cl. KVSTERO perfamiliaris, cum quo in struenda Bibliotheca nouorum librorum, per unum alterumque annum, quod nosti, occupatus fuit. Moliebatur alia ad Arabicas litteras pertinentia, et non uulgarem in his exspectationem de se mouerat. Virum iampridem huiusmodi consiliis turbatum animum circumtulisse: me enim praesente genio nimis indulgebat, litterarum
page 43, image: s043ceteroquin amantissimus, ut forte animum ab his molestiis abduceret. Hamburgi 9 Kal. Aug. 1712.
26
Valetudo tua, amicorum optime, maxime sollicitum me habebat, cum eam ex litteris amici, qui tibi meas reddiderat, iterum adflictam esse praeter exspectationem, nec sine dolore, intelligerem. Et in eo sane eram, ut nouis litteris te adirem, uota pro salute tua nuncupaturus, cum proxime superiores tuae opportune omni me aegritudine leuarent. Sicut igitur de recuperata feliciter ualetudine ex animo gaudeo, ita eam firmam ac perpetuam tibi apprecor, ex qua orbi litterato accessiones amplissimas, mihi autem incredibilem uoluptatem promitto. Quae de tribus generibus mensium apud Armenos monuisti, ea fugisse uidentur cl. FABRICIVM, qui praeter ea, quae cl. SCHROEDERVS in Thesauro suo attulit, nihil commemorauit. Commodum tamen accidit, ut uir integerrimus in nota marginali, quam uocant, lectorem harum rerum studiosum plura ex Lexico tuo Armenico, quod ad finem fere perductum esse ex Ephemeridibus Parisiensium litterariis cognoui, sperare iuberet. Idem suo nomine prolixissimam tibi salutem per me nunciari uoluit, uehementerque te oratum cupit, ut caput illud, quod Armenos Cantico canticorum adiecisse scribis, secum Latina ciuitate donatum communices, cum grati animi significatione commentationi suae, cuius iam bona pars prelum reliquit, inserendum. De Armenico contextu negotium tibi ne facessas: eius enim usus hic nullus est, cum formis typographi nostri destituantur. De Coptico illo codice pecunia redimendo uanam, quod doleo, spem ex litteris meis concepisti: heredes enim Hinckelmanniani nullum admittere emtorem uolunt, nisi qui totum apparatum suum facere uelit, qui, si quando se obtulerit, operam dabo, ut unicum illum codicem in tuos usus transferri patiatur. PETRVS ADOLPHVS BOYSEN, a quo repetitas litteras accepisse te scribis, artium magister est, idemque non ineruditus, et mihi quondam ab ingenio felicissimo et industria admodum commendatus, cuius specimen edidit, cum dissertationem de Atheis merito suspectis me praeside disputantium more defenderet. Haec propterea scribo, ut homini iuueni nimiam illam confidentiam, quae a rusticitate parum abest, eo facilius condones, tamquam talem,
page 44, image: s044quae forte ex nimia quadam in litteris proficiendi cupiditate profecta est. Dederam ipse ei legendas eruditas tuas commentationes, Vitembergae non facile obuias, quarum copiam cum aliunde fieri, me absente, non posset, a te ipso repetendam licenter nimis censuit. Sed de hoc satis, et forte nimium. Cl. BENTLEII Horatium in publicum nunc exstare nosti, quem typographos Belgas propediem repetita editione magis diuulgaturos ferunt. Virum praestantissimum nouam hoc modo materiam uitiorum inuidis, quos permultos habet, suppeditasse ex uariis scriptiunculis apparet, quibus ciues quidam eius ingenii et doctrinae laudem uel diminuere, uel penitus auferre sustinuerunt. Talis est, quae inscriptionem prae se fert: Aristarchus ampullans in curis Horatianis, cuius auctor nimiam emendandi loca uix suspecta nedum male habita libidinem, et aliorum inuentis pro suis utendi licentiam suo quasi quodam iure castigat. Fama etiam ad me perlata est, fore, ut Oxoniensis, nescio quis, omnem illum laborem sub limam reuocet. Vt exemplum aliquod emendationum ex ingenio profectarum afferam, ex recensione Anglicana huius editionis intellexi, uirum sollertissimum pristinam illam coniecturam de uersu Horatiano: Et male tornatos incudi reddere uersus, quam in epistola ad Millium olim allatam nosti, sedulo firmasse, adeoque pro tornatos, legendum censere ter natos, sicut alibi in Arte poetica Achillem honoratum frigide dici arbitratur, quem HORATIVS procul dubio dixerit Homereum ad exemplum aliorum scriptorum, quos magna copia affert. Audio eumdem de emendando et illustrando utriusque foederis codice cum maxime cogitare, in quo tamen uereor ne nimium sibi sumat. Controuersiae Arianae, propugnante WHISTONO, adhuc feruent in Anglia, et utrimque maxima contentione disputatur. GRABIVS quoque extremis uitae articulis scripto quodam Anglicano, quod morbi lethalis fomitem quidam interpretati sunt, WHISTONO se non fortiter minus, quam feliciter opposuit, existimanti, Clementinas illas Constitutiones, modo beneficio Arabici cuiusdam codicis in Bodleiana obuii, a corruptelis ATHANASII et aliorum ueritatis hostium purgentur, esse germanam illam [gap: Greek word(s)] , et scriptum uere [gap: Greek word(s)] , quod praeter rem ex Canone hucdum fuerit eiectum. Huic uero GRABIVS ad oculum demonstrauit, codices
page 45, image: s045binos Arabicos, quibus tantopere gloriatur WHISTONVS, tamquam integris et incorruptis, ipsos sex priores libros constitutionum Apostolicarum, quales in Graecis codd. exstant, prorsus eosdem, si praefationem nouam et 2 postremos, qui desiderantur, libros exceperis, sub Didascaliae nomine exhibere, et pro illa antiqua [gap: Greek word(s)] , ab ORIGENE et aliis quibusdam doctoribus ueteris ecclesiae citata, haberi non posse, cum nec loci ab iis commemorati in Arabica didascalia inueniantur, nec huius moles quantitati illius, longe scilicet minori, cum libelli nomine dicatur, respondeat. De GRABIO nuper HICKESIVS, quem is MSS. suorum heredem constituerat, singulari quodam scripto fuse exposuit, indiciumque fecit conatuum, scriptorumque affectorum, ac speciatim uariarum collectionum, ad nouos Spicilegiorum tomos comparatarum. Ipse ego ex Italia a cl. SALVINIO accepi collationem [gap: Greek word(s)] , quae ORIGENI tribuuntur, cum ipso illo Mediceo codice institutam, ex quo primus in lucem protulit cl. GRONOVIVS. Illa subinde fidem uel industriam GRONOVII suspectam reddit, iis etiam locis, in quibus tam confidenter lectionem, tamquam in MS. inuentam, defendit, ut uiris eruditis, qui aliter legerant, insultare non uereatur. Spes mihi quoque facta est aliarum collationum, quas MONTFAVCONIVS u. c. ex itineribus suis reportauit. Quarum simulac mihi facta fuerit copia, operam dabo, ut spicilegium quoddam curarum, quas huic opusculo olim impendi, prodeat. Nuper HEVMANNVS in Schediasmate de anonymis et pseudonymis commentationem hanc uindicandam censuit DIDYMO ALEXANDRINO, Hieronymi praeceptori, contra quem tamen idem argumentum pugnare uidetur, quo adducti eruditi ORIGENI opusculum abiudicarunt. Nam et hic ad episcopi dignitatem, quam disertis uerbis sibi tribuit, numquam peruenit. Remitto hic illum [gap: Greek word(s)] cum grati animi significatione, quam liberalitas tua maximam promeretur. Hamburgi ipsis Idid. Septembr. 1712.
27
Cl. HVDSONVS in edendo Iosepho totus est, idemque nuper suam geographorum collectionem duobus tomis nouis auxit, quorum alter DIONYSII Periegesin cum DODWELLI de eo dissertatione exhibet.
page 46, image: s046
Quamuis litterae tuae, amice exoptatissime, adeo semper sibi constent, ut nullas abs te acceperim, quibus uel humanius, uel elegantius quidquam fingi possit, proxime tamen superiores illae inprimis iucundae mihi acciderunt, cum quod per eas uaria doctrinae interioris momenta, plerisque, si non omnibus, ignorata, edoctus sum, tum quod, qui eas attulit, suauitate et eruditione sua, quam cum paucissimis communem habet, insigni me uoluptate perfudit. Vtroque igitur nomine gratias decentes ago, quas maturius persoluissem, nisi apud animum, quod pace tua factum spero, habuissem constitutum, eadem opera ad humanissimi doctissimique VNGERI litteras, quas ante duas circiter hebdomadas accepi, respondere. Ad istas autem itidem responsio difserenda mihi propterea fuit, quod uir optimus nonnulla ex me requisiuit, de quibus uir doctus in uicinia, euius tamen litteras frustra exspectaui, consulendus uidebatur. Ceterum et hoc nomine multum me tibi, fautor optime, debere uitro profiteor, quod cl. VNGERI amicitinm tam promte ac feliciter mihi conciliaueris: hoc enim omne negotium commendationi tuae et auctoritati noui esse tribuendum, qua is adductus omnia sperare de se iussit, quae ad institutum meum prouehendum quouis modo pertinerent. Inprimis pergratum fuit ex laudati uiri litteris cognoscere, quod duo in Silesia eruditi uiri idem saxum, cui manus ego admoturus eram, cum maxime uoluant, quorum alter R. SCHABTAI Labia dormientium Latina ciuitate donata suis sumtibus luci expositurus sit, alter ex BARTOLOCCIO, PLANTAVITIO et eodem SCHABTAI compendium aliquod bibliothecae rabbinicae eruditis paret, cuius specimen, primam scilicet alphabeti, quod uocant, litteram, operis typographicis exscribendum tradiderit. Cumque idem ceterorum inuenta suis obseruationibus adeo amplificarit, ut, quod aliunde mihi constat, uel hoc specimen integrum alphabetum aliquot plagulis superet, facile inrelligo, egregium anonymo isti apparatum ad manus esse, qui exiguam supellectilem meam multis modis uincat. Quae caussa est, cur et publico egregio, quod mancas mutilasque scriptiones iampridem abominatur, et famae qualicumque consulturus, pristinum meum consilium tantisper abiecerim, dum uideam, ea me praestare posse, quae reipubl. litterariae non sint fraudi. Iam ad litteras tuas elegantissimas me conuerto,
page 47, image: s047et, si quid mihi tribuis, non possum non maximopere suasor esse, ut, in quibus litteris te nunc esse primo loco mones, in iis persistas, ea procul dubio, quae tua est sollertia et industria incredibilis, allaturus, quorum nonnulli spem frustra fecerunt. Non blandiar tibi, quo uirtutem tuam minime indigere intelligentes norunt, neque falli me confido, si ea a te cum aliis in Aegyptiacis et Sinicis monimentis rectius exsequendis adminicula exspectauero, quae et KIRCHERVS et ANDREAS MVLLERVS inprimis non sine insigni ostentatione eruditis de se promiserunt. Faxit summum Numen, ut destinata exsequaris, certissime confisus, fore, ut aliqui saltem laboribus tuis iustum pretium statuere possint. De BOYSENIO illo nihil scripsisti, quod ofsendere me potuerit. Ipse enim idoneas caussas habeo, cum mirer [gap: Greek word(s)] eius limites supra modum excedentem, quam tamen iuuenili eius aetati benigne mecum condonabis. Coniecturam illam tuam de IRENAEO, [gap: Greek word(s)] , quae ORIGENI inscribuntur, auctore, cum uoluptate cognoui, uel propterea, quod ealcar mihi additum esse uideo ad hoc momentum diligentius inuestigandum, quod ab aliquo tempore animo itidem concepi, sed prodere uix ausus sum. Nunc autem ueri aliquid huic opinioni subesse, eo minus dubito, quo certior sum, te non temere, sed deliberato consilio in amplectendas sententias ferri ducique solere. Rectissime sane mones, [gap: Greek word(s)] haec scribendi rationem IRENAEO receptam exacte referre: hoc enim inprimis ex prooemio, quod cum praefationibus libris quinque contra haereses praemissis intellexi, cum recentissimam cl. MASSVETI editionem euoluerem eo animo, ut, qua in re GRABII laborem superaret, cognoscerem. Nihilominus tamen anceps adhuc haereo, num aliis id persuadere uel possim uel audeam, quod ne minimum quidem uestigium eiusmodi commentationis ab IRENAEO profectae apud ueteres obseruem: propterea in mentem uenit recordari HIPPOLYTI Portuensis episcopi, quem in historia haeresium scribenda diligentem fuisse ueteres tradunt. Hunc itaque genuinum IRENAEI discipulum, [gap: Greek word(s)] haec praeceptoris exemplo non sine studio eius cogitata scribendique rationem imitandi exarasse crediderim, quod ipsum, si fieri possit, confirmare aggrediar, ubi per subsidia illa, quae adhuc exspecto, toti opusculo nouam lucem
page 48, image: s048affundere licuerit. Cl. FABRICII nomine et officiosissimam salutem tibi nunciandam, et prolixissimas gratias agendas habeo cum pro additione, quae ad calcem cap. VIII Cantici cant. in uersione Armen. accessit, tum pro indicio et specimine apocyphi libri DANIELIS, et exquisitis illis, quod ad apocryphos V. T. libros, obseruationibus. Singulis illis in commentario, quem de pseudepigraphis propheticis parat, pace tua, non sine grati, ut par est, animi significatione publica utetur, supplemento quodam ea aucturus, quae ante multos annos adhuc adolescens de libris illis, quos Deutero-Canonicos pontificii uocant, scripserat, cum denuo illos in lucem proferret. Ex morbo nuper decubuit uir optimus per tres fere hebdomadas, et nunc demum cum ualetudine in gratiam redire coepit. Ex Gallia accepi, cl. DVPIN nouam Dictionarii Moreriani editionem, et emendatiorem, et pleniorem moliri. Titulos quatuor Dictionariorum uernacula lingua scribendorum a Germanis, Mathematici scilicet, Oeconomici, Antiquarii, et Historico-litterarii credo te uidisse. Hamb. ipsis Idib. Nou. 1712.
28
Litteras tuas, amice optime, cum Alphabetis ANDREAE MVLLERI, quorum desiderium uix ferebat cl. FABRICIVS, recte accepi. Vt itaque huius nomine gratias prolixissimas ago pro luculento hoc et studii et liberalitatis tuae argumento; ita uelim certe persuasus sis, uirum integerrimum operam daturum esse, ut, cum aere tuo se per te liberare nunc non possit uel inuitus, alia occasione alioque modo gratum animum testari possit. Dici non potest, quanto beneficio eum tibi obstrinxeris, quantaque perfuderis uoluptate, quae tamen ad me non minor rediit cum ex uenia, quam meae in scribendo tarditati beneuole fecisti, tum ex communicata mecum satira BOILOVII, poetarum principis, qua Ignatianorum patrum technas et subdolas molitiones ita in apricum protulit, et dignis excepit modis, ut aliis fere otium fecisse uideatur. Eam ego tuo beneficio primum legi, nunc uero, dum in hac occasione in alia uiri scripta accuratius inquiro, eamdem in operibus eius postumis exstare deprehendo, quemadmodum alterum illud carmen, quod in calce huius satirae legitur, insertum est Narrationi, qua poetae cum Iesuitis contentiones recensentur. Postuma illa accepi, alterum uero opusculum frustra quaesiui, ex quo
page 49, image: s049cum carmen, quod meum esse uoluisti, praestantissimum esse suspicer fragmentum, hoc maiores tibi gratias ago habeoque, quamuis gnauiter me impudentem esse ultro fatear, qui non pro me solum, sed et pro aliis tua liberalitate adeo abutar, cum nulla remunerandi spes uel e longinquo a me conspiciatur. Ceterum cum uoluptate legi eruditas tuas in Nourrisianam editionem LACTANTII de mortibus persecutorum animaduersiones, quae uiam mihi muniuerunt ad caussam hanc rectius definiendam, ubi per otium hanc praestantissimi doctoris commentationem cum ceteris eius scriptis conferre licuerit. Equidem fateor editori me numquam multum tribuisse, qui in Apparatu illo suo ad bibliotb. PP. exspectationem uix sustinuerit: iam uero eruditi nomen nullo modo tuebitur, quem uideam uel tam supinae negligentiae, uel crassissimae imperitiae reum, ut nobilissimum scriptorem EVTROPIVM Graece scripsisse opinetur. Nouum itaque acceperunt socium, qui olim, cum ea, quae hodie affulget, litterarum lux non esset, IRENAEVM, errore tamen magis excusando, Latino dicendi genere usum existimarunt. Ceterum Neronem LACTANTIVS malam bestiam, qua appellatione alibi, ut recte mones, utitur, appellasse uidetur ad imitationem uersus prouerbialis, quem diuum PAVLLVM in sacris paginis de Cretensium moribus commemorare nosti. Forte tamen nec Latinis scriptoribus ita ignorata ea reprehendendi ratio fuit, ut nullum exstet eius exemplum. PLAVTVS saltem in Bacchid. ita loquitur: malatues bestia; et CATVLLVS: hunc metuunt omnes, neque mirum; nam mala ualde est bestia. Quae loca diligentissimo PRICAEO debeo, cuius notae ad c. l epist. Tito inscriptae, uaria Graecorum, ARRIANI, PLVTARCHI, IVLIANI, itemque ACHILLIS TATII loca istis similia cumulat, cum quo comparandum puto DOVGTAEVM in analectis N. T. Exc. 94. Memini et in PHOTIO me hanc [gap: Greek word(s)] legere. Cl. BENTLEII Horatius nondum ad nos allatus est, quem sane impatienter exspecto. Litteratorem illum, quem dissimulato nomine pupugit, suspicor esse IO. CLERICVM: neque enim scio quemquam, ad quem accommodari uerba illa rectius possint. Quod oblatam in academia Francofurtana Graecas litteras publice docendi prouinciam recusasti, in eo caute et prudenter egisse te existimem. Quamuis enim exploratum non habeam, quibus nunc utaris conditionibus, quasue exspectare
page 50, image: s050altero in loco potueris, difficilem tamen et iniucundam omnino ibi uitam futuram pro candore et integritate tua fuisse credo, qui uel meo exemplo didici, academias palaestras esse, in quibus bonae menti cum inuidia et intolerabili aliorum fastu odioque quotidie sit colluctandum. Meae res a mutatione quadam itidem sibi nunc metuunt, postquam nescio quo nutu fatoue factum est, ut Hamburgenses de sacra persona mihi imponenda cogitarint. Quae res diu me torsit, et adhuc sollicitum habet, nescium, quis consilii futurus sit euentus. Inter Anglos nuper cl. NEEDHAMVS, cui Geoponicos scriptores et HIEROCLIS in Pythag. carm. commentarium deberi nosti, in lucem denuo protulit Characteres THEOPHRASTI, passim ope uariorum codicum emendatos, et praeter editas alias CASAVB. notas, ineditis hucdum DONNAEI animaduersionibus, quas STANLEII esse eruditi statuerant, instructas. Cl. GRONOVII scriptum recentius conspectum tibi esse non dubito, quo uno impetu in eruditissimum BENTLEIVM, huius in Tuscul. quaest. CICERONIS emendationes loco mouere conatur, CLERICVM item, et, qui iram eius noua Minutii Felicis editione promeruit, DAVISIVM etiam euomuit bilem, nouumque adeo professoris humanitatis, ab humanitate uel naturae quodam ductu abhorrentis, exemplum constituit. Sed quid haec apud te, amicorum praestantissime, qui haec me rectius nosti. Hamburgi 16 Dec. 1712.
29
Pudet me, fateor, mei, qui, quod ex superioribus tuis intelligo, cunctatione mea in rescribendo longiore effecerim, ut sinistri aliquid de me suspieatus amorem in te meum uel nullum umquam fuisse, uel latentibus quibusdam de caussis prorsus intercidisse, uel frigus saltem aliquod concepisse existimares. Et uereor sane, hanc suspicionem animo tuo, amice optime, ita insedisse, ut, nisi litterae meae, quas non multo post tuas, ad me exaratas, redditas credo, caussam hanc perorarint, et ab hoc flagitio immunem pronunciarint, uix ipsi mihi patrocinari auderem. Nunc uero id confidentius ago, cum illuc uiam mihi sic satis muniuisse uideantur. Res enim prorsus ita habet, ut exposui in superioribus meis. Cum tuae ad me ab homine elegantissimo perferrentur, per unam alteramque hebdomadem destinato consilio, ne frequentioribus litteris te obruerem,
page 51, image: s051responsionem distuli; deinde uero, dum hanc paro, litterae cl. VNGERI ad me aduolant, ad quas cum responsiones rectiore uia, quam Berolino, mittere non possem, consultum putaui, illas tuis adiungi, praecipue, quod primo quoque tempore rescribendi officio defungi animus erat. Tum uero praeter exspectationem morae necessitas imposita ex eo fuit, quod de quibusdam momentis, de quibus cl. VNGERVS certior fieri uolebat, ampliorem notitiam a DASSOVIO per litteras diutius exspectabam, quas ne nunc quidem accepi. Haec fusius et forte non sine taedio tuo edisserui, ut uel sic intelligeres, omnem hanc cunctationem nequaquam uel simulato, uel frigido amori acceptam ferendam esse, apud eum inprimis, qui non priuatim solum in sinu tuo, sed publice etiam et apud alios data opera, et merito quidem, cum singulari animi uoluptate professus est, eum te esse, cui, non dicam amor, (modestiae enim hoc tuae est, quod eius mihi copiam relinquis), sed studium, cultus et obsequium a me omne debeatur. Quod si itaque moris prorsus flagitiosi homo habendus tibi non uidear, abiice, quaeso, sinistram hanc de animo in te meo opinionem, nec permitte, ut, de cuius fauore et amicitia non una uice hucdum gloriatus sum, de illius uoluntate leui de caussa mutata conqueri necesse habeam. Iam ad alteram litterarum partem proficiscor, qua cl. FABRICIO gratias tuo nomine pro honorifica nominis tui commemoratione agi iubes. Egi ego tuis uerbis, quod disertius non poteram, et hoc ipso confirmaui eam sententiam, quam de doctrina tua incredibili cum pari modestia et humanitate coniuncta pridem fouerat. Praeterea idem suis uerbis prolixam tibi salutem dici, gratiasque pro tuo in se studio agi uoluit, quas ipse per litteras acturus erat, nisi prelum duplex industriam eius ita nunc exercerent, ut ab omni alia cogitatione animum auocare debeat. Cumque idem non dubitet, quin, qui semel Codicem, quem parat, pseudepigraphum V. T. ornandum egregiis symbolis susceperis, idem porro facere grauaturus non sis, uehementer a te petit, ut AND. MVLLERI Alphabeta uarii generis, quae B. STARCKIVS quondam praefatione sua ornauit, suo sibi aere, quod gratus refundi curabit, comparare, et per cursorem publicum ad me mittere uelis. Hoc in loco nemo est, qui libellum possideat, quo tamen aegre caret, cum locus illi in Codice pseudepigr. dandus uideatur. Praefationem
page 52, image: s052Starckii habet uir optimus, ipso uero opusculo destituitur, cuius exempla apud bibliopolas Berolinenses superesse credit, cum eorum opera primum in lucem productum esse uideatur. De editione Nourrisiana Lactantiani de mortibus persecutorum libri quid obseruaueris, proximis, quaeso, litteris significes. Ea nondum mihi uisa est, cum Gallorum scripta hac tempestate uel raro, uel prorsus non ad nos afferantur. Nihilominus tamen cl. PFAFFIVS primum suum Specimen anecdotorum Latinorum cl. FABRICIO misit Parisiis excusum, ex cuius praefatione intelligo, NOVRRISIVM commentationem, quam dixi, LACTANTIO minus recte adscriptam putare, quod ipsum PFAFFIVS quoque illius, ut puto, exemplo et auctoritate magis, quam argumentis adductus adstruere conatur, propterea quod L. COELII nomen Lactantio magis ex librariorum consilio, quam rei ueritate tribui uiderit, idque in aliquot bonae notae codd. doctoris huius scriptis [gap: Greek word(s)] adscriptum non obseruarit. Enimuero aut ualde fallor, aut illa praenominis omissio compendii caussa, ut fieri solet, facta est, neque adeo in aliorum codd. praeiudicium trahenda. Sed de his rectius tu iubicabis. Legistine Boilauii uitam a cl. des MAIZEAVX eleganter exaratam? Quid uidetur de sale illo, quo et BOILAVIVS tum superstes, et ipse uitae scriptor Aristarchos illos Triuultinos, uel, ut ipse appellat, collegium monachale nouorum Midarum sub ignorantiae de Apolline iudicium ferentium perfricuit? Ego certe lectione illius [gap: Greek word(s)] ita captus sum, ut repetita placuerit. Vehementer quoque delectatus sum noua DAMASCENI editione a cl. le QVIEN curata, inprimis ob egregia scriptorum ueterum fragmenta, quae Vaticana et Rupefucaldina Parallela in tomo II exhibent. Eumdem uirum tomum III et IIII parare nunc audio, in quorum altero LEONTII contra Nestorianos et Eutychianos libros repraesentabit. Hos ipse quoque olim ex codice Bodleiano optimae notae descripsi ob eximiam fragmentorum copiam, quae ex antiquissimorum doctorum scriptis, quorum uix memoria nobis superest, a collectore afferuntur. Hamburgi 3 Non. Dec. 1712.
30
Quando mihi, uir amicissime, in proximis tuis, iisque multo iucundissimis litteris tuam in rescribendo sollertiam alacritatemque
page 53, image: s053excusas, uel sic tacitus meam mihi tarditatem, nunc ab indole, nunc a casibus fortuito oblatis, pendentem exprobrare, nec immerito, uideris: quo quidem nomine etiam nunc reprehensionem incurro, ea solum caussa adductus, quod, dum non sine sollicito metu anceps haerebam, quid de rebus meis, quarum conuersionem mihi imminere nuper scripseram, exspectatione praecipiendum sit, euentum exspectandum esse censui, ut, ubi ex uoto res cesserit, te in societatem gaudii pertrahere, ubi secus, in sinum tuum moeroris partem effundere possem. Gaudebis itaque nunc mecum, qui singulari diuini Numinis nutu, hominibus alia destinantibus, sacri muneris partibus inposterum obeundis admotum me non esse uel ideo gaudeo, quod sic molestiis et aerumnis, non dicam corpus, sed, in hac rerum hominumque faece, animum inprimis afficientibus liberatus, Musarum deliciis frui liberius possim. Atque illae quidem tanto copiosiores et ampliores erunt, quo frequentioribus litteris tuis eae inposterum distinguantur. Nihil enim, crede mihi, gratius umquam accidit, quam si et crebras, et longas a te accipiam litteras, a quibus semper non doctiorem solum, sed et meliorem me recedere sancte affirmo. Non scripsissem haec, ueritus, ne auribus tuis dare aliquid uiderer, nisi et candor, quod res est, dicere iussisset, et singularis tua modestia, superioribus litteris denuo expressa, occasionem praebuisset. Haec hactenus. Illa ueterum loca de [gap: Greek word(s)] non mihi, sed PRICAEO diligentissimo debes, cuius mihi, de EPIMENIDIS uersu cogitanti, uenit in mentem recordari. Nolim inficiari, discrimen aliquod intercedere inter notionem, quam huic [gap: Greek word(s)] ueteres illi, et quam recentiores tui subiecerunt. De [gap: unkonwn sign(s)] , cuius mentio fit, ut monuisti, in Pirke Aboth c. V n. 9 interpretanda, pace tua, aliter sentio. Cum enim eo in loco scriptor potiora calamitatum genera, puta exsilium, bellum, pestilentiam, recenseat, allatis, quae illa nobis concilient, sceleribus, a mente eius forte abfuerim propius, si ipsam quoque malam bestiam, non mali moralis, sed physici loco habendam, atque adeo de fera bestia explicandam censeam, praecipue cum sacer codex, ad quem hic respexisse uidetur auctor, non uno in loco testetur, feras hominibus, tamquam irae diuinae, peccatorum uindicis, argumentum immitti. Sed pudet fere, quod a te dissentire
page 54, image: s054audeam. Litteris meis nimium te honorem praestare uel ex eo cum rubore intelligo, quod in illis emendandis operae aliquid collocare non grauaris. Itaque, si possem, alia mihi inposterum scribendi ratio ineunda foret, cum, quas hucdum accepisti, omnes non unum, quae mea est infantia, hallucinationis exemplum secum tulerint. Interim gratias tibi habeo agoque, qui hoc modo etiam cum taedio tuo, honori qualicumque meo consultum cupis. Graues te habuisse caussas, cur oblatum professoris Francofurt. munus recusares, intelligo, et bibliothecae regiae hoc nomine gratulor, cui ut diu, conditionibus indies auctis et amplificatis, optimatum studio et fauore ornatus praesis, ipsum reip. litterariae incrementum optare iubet. Incredibilem [gap: Greek word(s)] impudentiam et malignitatem, quam illa calumniandi libidine, cuius ex ipsius litteris specimen attulisti, prodidit, satis mirari non possum. Noueram uiri ingenium de se praeclare, de aliis uel abiecte, uel minus saltem praeclare sentiens; at eo insolentiae profectum esse, nisi te haberem interpretem, persuaderi mihi uix poterat. Loiolitas Triuultienses antiquum obtinere, nec semel iterumque ictos sapere posse, ex tuis percipio, qui si tuam quoque animaduersionem subeant, grauem eam et iustam fore auguror. Commentarii illi ad nos itidem tardius deferuntur, nec quisquam in hac urbe est, qui possideat, quidquid eorum intra duos annos superiores prodiit. Ex Italia nuper mihi nunciatum est, eos Casauboniana mea non sine sale et captatis dicteriis recensuisse. Legistine tomum II historiae criticae reip. litterariae, quam cl. IO. MASSONI industriae debere coepimus? Quid uidetur de specimine illo, quo [gap: Greek word(s)] ostendere allaborauit, maxima commoda ex Sinensium lingua ad interpretationem codicis Hebraei accedere? Cum primum eam dissert. legerem, uerisimili quadam coniectura te eius auctorem assequi mihi uidebar, sed nunc aliter sentio. Scribe quaeso, quid et de toto illo negotio, et de hoc specimine sentias: neminem enim scio, qui rectius de hac caussa iudicium, quam quod rua mihi doctrina promittit, ferre queat. Ceterum scriptorem illius criticae historiae in nouis litterariis afferendis minus accuratum esse uideo cum ex aliis, tum uero inprimis ex eo, quod cl. FABRICIVM nostrum in eo nunc esse refert, ut Thesaurum quemdam antiquit. Hebr. ante aliquot annos ab ipso delineatum
page 55, image: s055orbi litter. sistat. Certe nostrorum temporum calamitas, et quae hinc pendet, bibliopolarum difficultas de eiusmodi opere suscipiendo uix cogitare permittit. Confudit ille, credo, Thesaurum antt. Hebr. cum Bibliographia antiquaria, quae huius uiri industria propediem lucem adspiciet. Is mihi prolixam ex se salutem tibi nunciandam dedit, pollicitusque est exemplum Codicis sui pseudepigraphi, simulac is prelum reliquerit, quod sub initium imminentium feriarum paschalium futurum spero. Me quidem nuper iterum incessit cupiditas Bibliothecam quamdam Rabbinicam, de qua scripsi, adornandi. Cumque norim, non exiguam codd. orientalium copiam in bibliotheca regia, cui praees, repositam esse, gratissimum mihi feceris officium, si illorum seriem describi mihi curaueris, ea tamen lege, ut, qui hunc laborem subierit, ille, quod uoluerit, praemium a me referat. Animus mihi est, si Deus largiatur, bibliothecae Rabbin. subiicere catalogos librorum orientalium uarios, qui uel seorsim editi rarius nunc occurrunt, uel in maioribus operibus latent potius, quam exstant, quales sunt Golianus, Rauianus, Hinckelmannianus, Sparfuenfeldianus nuperus, inprimis uero Scaligeranus cet. In his itaque, nisi aliud censeas, illum, quem expeto, catalogum collocandum putarem, et, si quos forte nouisti alios, quorum idem est institutum. Humanitate tua, fateor, abutor nimium, et qui hucdum ne ullo quidem officii genere spectatus sum, repetitis me ornatum beneficiis tuis sentio. Sed quid agam? malo certe uitii cuiusdam suspectus uideri, quam eam, qua in te feror, animi celare fiduciam. Dabam Kal. Mart. 1713.
31
Binae tuae ad me exstant litterae, quibus nunc cum uoluptate respondeo, laboribus quibusdam sacris hucdum prohibitus, quo minus hoc officii genere citius defungerer. De litteris, quas tibi ad cl. VNGERVM curandas miseram, nihil est, quod sis sollicitus. Neque enim uel ipsius, uel mea interest, quocumque tempore acceperit, modo acceperit, nec neglectae amicitiae reum is me agere iure possit. Ceterum hoc modo fatum poenas qualescumque a me repetiit rusticitatis, sine qua fuisset, certe onere epistolam hanc curandi liberare te, satis alioquin occupatum, et mea quoque caussa districtum negotiis, potuissem. Cl. VNGERVS, uir honestissimus, et litteris Rabbinicis
page 56, image: s056egregie excultus, cum extremis litteris, quas tuae curae gratus debeo, misit mihi designationem grammaticorum Hebraeorum, quam ab EZECHIA Iudaeo compositam, et ex codice bibliothecae oratorii Parisiensis descriptam cum ipso communicauerat cl. LELONG. Illius exemplum hoc gratius mihi fuit, quod isto catalogo olim in Historia lexic. Hebraic. qualicumque opera instruenda, usus sum beneficio Historiae crit V. T. RICH. SIMONII, cuius tamen diligentiam tunc aliquoties, nunc uero multo magis desidero. De dissertatione illa tua epistolica, qua PHIL. MASSONII de lingua Sinensi sententiam confutatam dedisti, multum tibi omnino deberem, si huius laboris fructum, quem ex lectione eius amplissimum mihi promitto, ad me quoque, quod tamen sine ullo tuo incommodo fiat, redire patiaris. Quamuis enim linguae prorsus imperitus sim, iucundissimum tamen fuerit, te interprete intelligere, quid de hac eius opinione, quarum falsitatem ex communibus quibusdam argumentis perspexisse mihi uideor, ex uero affirmari possit. Fortasse uir non ineruditus in hanc sententiam abripi se passus est exemplo WEBBII, cuius conatus in demonstranda linguae Sinensis antiquitate remotissima multos fuisse non ignoras. Ex litteris tuis, uir amicissime, perspicio familiarem tibi esse ill. CVPERVM. Numquid ipse tibi significauit de consilio suo, RHENFERDII, non ita pridem defuncti, dissertationes, uno uolumine comprehensas, in lucem proferendi? Hunc ipsi animum esse nuper nunciatum mihi est, quam ut litteris tuis confirmes, uel litterarum caussa a te peto. Periculum eius Palmyrenum et Punicum cum aliis nonnullis commentationibus non sine labore mihi comparaui, ceteras eius dissertationes aegre desidero. Vtinam uir sagacissimus suas in EVSEBII Onomasticon curas integras in lucem produxisset, quarum uix tria specimina paucis pagellis comprehensa, ad me peruenerunt. Remitto cum his catalogum MSS. Arabic. quae seruat biblioth. Magdalenaea Vratislau. cuius communicatione magnam certe a me gratiam, publice aliquando depraedicandam, iniisti, designatione MSS. Hebr. Bibliothecae regiae, cui praees, cumulatam. Huius posterioris exemplum non putaui remittendum, quod eo te indigere non existimabam. De catalogo MSS. Arabicorum eiusdem biblioth. nolim cogites, nisi eo tempore, quo sine minori tuo incommodo
page 57, image: s057taedioue fieri potest. Nostine, amice optime, num amplior quaedam MSS. Hebr. biblioth. regiae Paris. notitia exstet, aut speranda etiam sit, quam quae LABBEI industriae in biblioth. noua MSS. debetur? Numquid etiam inaudisti de altera parte Bibliothecae sacrae LE LONGII, u. cl. typis exscribenda? huius equidem desiderium uix fero, cum relatum legerim, eam praeter absolutam interpretum Hebraeorum seriem, grammaticorum quoque et lexicographorum Hebraeorum catalogum exhibituram esse. Cl. FABRICIVS iterum iterumque saluere te iubet honoris tui cupidissimus, gratiasque agit prolixissimas pro insigni beneuolentia, qua adductus spem ipsi fecisti Rigaltianarum in CHALCIDII TIMAEVM annotationum. Constitutum ipsi adhuc est, librum hunc recognitum aliquando dare, nec pauca habet huic instituto inseruientia, quibus tuo beneficio cumulus accedet. Exemplum itaque tuum, quandocumque libuerit, (neque enim maturato opus est), uel oblata occasione, uel per currus dispositos ad me mittes, ut, quae illi adscripsisti, pace tua inde enotari possint. De mensibus gentium uariarum, quorum notitia Menologium uiri optimi augeri potest, multum ille tibi debebit, si illos ignorare ipsum non patiaris. Totus enim est in expolienda ea commentatione, nec pauca huc spectantia exemplo suo adscripsit. De rebus tuis, quibus omnino ex hac conuersione metueram, in optimum locum uindicatis cum cl. FABRICIO gauisus sum, tibique eam conditionem ex animo gratulor, et, ut perpetua sit, opto. Hamburgi 18 Kal. Maias 1713.
32
Mitto cum his Catalogum numismatum B. LVTKENII, ecclesiastae quondam Berolinensis, hinc concionatoris in aula regis Danorum, cuius bibliotheca nunc sub hasta praeconis uoce Hauniae uenditur. Numismata illa itidem uel omnia simul, uel singula uendentur, prout harum deliciarum studiosi uoluerint.
Vereor omnino, uir amicissime, ne malum tibi nomen uidear, qui iam per mensis interuallum ad amantissimas tuas nihil responsi dederim. Caussa morae praecipua in eo posita fuit, quod nollem litteras meas nudas ad te curari, quos cl. FABRICIVS, collega coniunctissimus, a codice suo pseudepigrapho V. T. comitandas censebat, qui uero nunc infirmitate corporis, nunc
page 58, image: s058aliis negotiis impeditus scriptionem uel inuitus longius, quam putabam, distulit. Ex litteris uiri optimi intelliges, quam gratum habueris debitorem: quam studiosus fere idem rerum tuarum sit, cognosceres, si exprimere uerbis satis possem, quantus dolor ad ipsum non minus atque ad me ex nunciata earum conuersione redierit. Equidem haec talia nuncianti alii fidem uix habuissem, qui non uideam, quomodo fieri potuerit, ut nulla, non dicam meritorum tuorum, quae forte paucissimi apud uos adsequuntur, sed ipsius muneris, cuius certe intererat inprimis ornari, habita ratione, tibi magis quam sibi ipsis hoc consilio noceri existimarent. Et fuit sane uir, rerum apud uos partem gestarum, partem imminentium peritissimus, qui melius tecum actum putaret, quam cum ceteris nonnullis, quibus officii onus sine emolumento inde reportando relictum est. Dum uero ego recogito, quam graue sit suo exemplo discere, nullum meritis pretium statui, et quam fortiter honestissimi et praeclari quique conatus, data quasi opera, sic deprimantur, et tuas et litterarum uices misereor omnino ac tristis deploro. Vtinam is ego sim, qui his malis mederi ullo modo possit, omnia certe consilia operamque huc conferrem! Nunc uero haec ferenda esse per te intelligis, praecipue cum persuasus esse possis, non defuturos ex optimatibus, quorum nonnullos tibi fauentissimos esse noui, qui de emendanda rerum tuarum conditione cum cura et successu cogitent, quod ut Deus faxit, inprimis opto. Remitto cum his cl. MASSONI ad te epistolam, responsoriam tuam, quod uoluisti, retinui. Non putem, ipsum in ea, quam amplexus antea est, sententia amplius haesurum esse, si cordatus sit, nec inuentis, quae primo conspectu abblandiri nobis solent, plus quam ueritatis studio tribuat. Varia in litteris illis tuis ad Massonum monuisti, quae cum maxima uoluptate nunc demum cognoui, quod gratissimo animo semper prosequar. Inter codd. MSS. regiae bibliothecae non deprehendi PTOLEMAEI historiam rerum gestarum ab Alexandro M. Hebr. scriptam, quam inter illos asseruari ex eo mihi persuaseram, quod B. STARCKIVS illius editionem exspectari a se iusserat. Idem, credo, fraudi fuit cl. FABRICIO, quem in calce fere Codicis pseudepigraphi idem affirmasse deprehendes. Cl. MONTFAVCONVM in adornando Catalogo bibliothecae Coislinianae, olim Seguierianae, cum maxime occupari,
page 59, image: s059Parisiis mihi nuper nunciatum est, unde designationem quoque codd. quorumdam MSS. Graecorum accepi, quae ex eadem bibliotheca in lucem olim edentur. Inter ea PHOTII libri contra Manichaeos, qui in Ioannea bibliotheca apud nos ex L. HOLSTENII legato extant, numeratur. Cl. VNGERVS, de cuius amicitia mihi conciliata multum tibi debeo, nouas ad me dedit litteras responsorias partem, partem uariarum rerum, ad institutum meum quod urgeo, pertinentium interpretes. Hamburgi 9 Iun. 1713.
33
Quo maior grauiorque ex litteris, binis circiter abhinc mensibus ad me exaratis, dolor rediit, eo quod amicum desideratissimum longiori locorum interuallo seiungendum mihi nunciarent; eo uehementius laetatus sum, cum proxime superiores tuae et rerum tuarum conditionem in melius, quamuis ne sic quidem satis pro meritis, mutatam, et abiectum de itinere consilium referrent. Proinde ex animo tibi, uir amicissime, hanc sortem gratulor, et ut eam tibi perpetuam esse summum Numen iubeat, nisi amplioribus insuper accessionibus locupletare uelit, opto. Eadem est cl. FABRICII, praeclari et candidi meritorum tuorum existimatoris, sententia, idem notum, quod litteris expressurus erat, si per continuam laborum, quos operae typographicae augent, seriem quotidianis curis tantum temporis suffurari quasi licuisset. Is certe maximi te semper fecit, etiam ante, quam me interprete tuum in ipsum studium confirmandum censeres, tantum abest, ut uel KVSTERI criminationes sinistram, uel mea, qua certe non indiges, commendatio praeclaram de te opinionem animo eius inspirarint. Ceterum eiusdem uiri consilium, quod ex litteris tuis mihi primum innotuit, maximopere miratus sum, quamuis, ut scribam, quod sentio, in religionis negotio ei numquam multum tribuerem. Vereor tamen, ut fidem, quam Deo non seruauit, apud pontificios inueniat. Cl. HVDSONVS geographorum minorum tomum III et IIII ad cl. FABRICIVM nostrum superiori anno miserat, qua quidem occasione eos et mihi euoluere, recensionemque Actis eruditorum Lipsiensium inserere licuit. Idem uir diligentissimus in adornanda noua IOSEPHI editione ad libr. VIII Antiquitatum processit, nulli parcens operae, ut et contextus innumeris in locis, ceu in suis ad me
page 60, image: s060litteris profitetur, integritati suae uindicetur, et uersio prorsus noua efficiatur. Veretur idem, ne cl. OLEARIVS Lipsiensis theologus, fraudi sibi suaeque quam parat, editioni sit, quippe quem ex Parisiensis amici litteris in eodem labore cum maxime occupari intellexit. Enimuero nulla est timoris caussa, cum OLEARIVS de edendo Iosepho non prius, quod certo mihi constat, cogitaturus sit, quam Hudsonianus lucem uiderit. Huius obseruationes philologicas et theologicas in Matthaeum, olim disputantium more seorsim et successu temporis editas, nunc uero uno uolumine iunctas, credo, uidisti: harum similes in Apostolorum Acta scribere nunc meditatur. Anecdota Veronensia, de quibus scribis, ill. MAFFEI exspectationem procul dubio sustinebunt, et aliis forte animum addent in reconditos librorum thesauros accuratius inquirendi. Ego his diebus ex bibliotheca Winckleriana, quae apud nos priuata, sed amplissima, et Aethiopicis quoque MSS. nonnullis instructa est, commentationem Koraeorum recentiorum Hebraica lingua ad IAC. TRIGLANDIVM, Lugdunensium in Belgio quondam professorem, exaratam accepi, eamdemque latina uersione instructam, et notulis illustratam praelo subiicere incepi, operae forte pretium facturus, cum paucissima, quod nosti, horum hominum scripta exstent, hoc ipsum uero, mole non magnum, in compendio et eleganti dictione ea tradat, quae de huius sectae fatis sciri possunt. Cl. FABRICIVS, cuius nomine plurimam salutem nuncio, GAVLMINI de uita et morte Mosis librum cum eiusdem notis formis denuo exscribi curauit, ac praeterea in libro Biblioth. Graec. IIII ad finem perducendo uersatur. Imprudentiam uel malignitatem [gap: Greek word(s)] miror, neutram tamen fraudi futuram tibi spero. Alterum illum nimio suo in Sinensem linguam studio idem credo effecturum, quod BOXHORNIO quondam, Scythiam ubique crepanti et commendanti, usu uenit. Vidistine umquam R. ABRAH. BEN DAVID, siue, ut alii, BEN DIOR Leuitae [gap: unkonwn sign(s)] Latina ciuitate donatum? Exstare ego nego, affirmant alii: si quid nosti certius, errantem pro more tuo emenda, quod tamen commodo tuo fiat. Ita uale, uir amicissime, et, si quid his temporibus, quibus atra nos diuino iussu uexat lues, humani mihi acciderit, certissime persuasus esto, amisisse te hominem tui amantissimum, et nec post fata, si qua apud caelites humanarum rerum recordatio
page 61, image: s061est, memoriam tui iucundissimam depositurum. Hamburgi 14 Kal. Octobr. 1713.
34
Ex suauissimis litteris tuis, uir amicissime, quae nudius tertius redditae mihi sunt, inuitus intellexi, litteras meas, quibus ante duos circiter menses, inter spem metumque positus, atque adeo incertus, quid de publica calamitate nostra futurum sit, ultimum uale tibi dixeram, non recte curatas esse. Vereor enim maximo opere, ne sinistri quidquam de studio in te meo suspicatus fis, qua re tristius mihi nihil accidere umquam possit. Eadem opera gratulatus tibi ex animo eram de rebus tuis pristinae, immo et meliori, quam equidem firmissima exspectatione praeceperam, conditioni uindicatis, quam ut perpetuam tibi Numen maximum esse iuberet, precatus sum. Neque enim dubito, quin procedente tempore, pro eo, quo uales, ingenio animique robore mentem a placidiori tristiorique nonnihil Musarum commercio ad excitatiorem liberioremquo aulae indolem aliquantulum traducere, si uelis, possis, ut, quae uiuendi ratio alioquin iniucundior uideri poterat, eadem se uel propterea probet, quod Deus hac inprimis ratione rebus tuis consultum uoluit. Cl. FABRICIVM, amicum nostrum communem, nouo et insigni beneficio tibi obstrinxisti egregia illa Menologii accessione, quam ut gratissimo animo excepit, ita prolixas tibi et gratias et salutem suo nomine per me nunciari uoluit. Memini, in superioribus tuis commemorari etiam menses Armoricorum et Cornwallorum, quos neglexerat noster: si et illorum nomina cognita tibi sint, patere, quaeso, ut idem in eorum notitiam per te perueniat. Importunam hanc sollicitationem meae in te facilitatemque tuam fiduciae, nec minori in amicissimum FABRICIVM studio, spero, condonabis. Dissertationem tuam in ATHENAGORAE [gap: Greek word] exspectat idem, nouo Bibliothecae Graecae tomo, cuius bona pars prelum iam reliquit, loco opportuno inserendam. Huic enim singulare caput, de huius generis scriptoribus exponens, destinauit, quod a limatissimis curis tuis eximium sibi ornamentum pollicetur. CHALCIDIVM aliquando mittes, si uel certa se occasio obtulerit, uel, quod breui futurum spero, a me ostendatur. De IOSEPHO Oxoniensi ex Cl. HVDSONI litteris iam pridem exaratis, sed tardius mihi redditis, nuper quaedam accepi. Magna
page 62, image: s062is, neque praeter caussam, ut spero, de contextu scriptoris integritati suae uindicato, et castigata uersione Latina pollicetur, praeterea uero a Lipsiensi, quem nosti, sibi timet, quem editionem suam praecipitatis curis anteuertere uelle, ab amicis Parisiensibus sibi nunciatum scribit. Ego uero intellexi, eum longe aliis laboribus nunc distineri, ac tunc demum consilia et industriam ad hoc negotium conuersurum esse, ubi insignem istum apparatum, quem Anglia sperare iubet, acceperit. Et fieri forte potest, ut, his praesidiis munitus, aliquam Iosepho lucem affundat, iis inprimis in locis, quae sine antiquitatum rerumque Hebraicarum notitia interiori, de qua is laborare mihi uisus est, illustrari uix posse uidentur. Ego interea temporis, quo infesta lues, quae ita nunc remisit, ut a consueto morientium numero proxime absimus, nos uexauit, animum a communi luctu nonnihil auocaui transtulique ad res Karaeorum explorandas. Quo consilio dissertationem, quam Karaei ipsi ex Polonia ad IAC. TRIGLANDIVM, professorem quondam apud Belgas Lugdunensem, de ipsorum rebus sollicitum, exarauerant, ex Hebraica in Latinam linguam conuerti, notisque quaiibuscumque illustraui, ut non prorsus contemnenda haec Iudaeorum secta nostris hominibus familiarior redderetur. Commentatio haec prelo iam liberata est, cuius exemplum iudicio tuo existimandum subiiciam, ubi TRIGLANDII de Karaeis dissertatio, quam appendicis loco recudendam putaui, formis exscripta fuerit. Origeniana Hexapla, cl. MONTFAVCONII cura edita, nuper ad nos delata sunt. Varia per totum opus fragmenta ueterum [gap: Greek word] ex Catenis manu exaratis sparsa leguntur, et in prolegomenis quoque praemissis, talia, quae ad argumentum hoc spectant, ex MSS. afferuntur. Auctor historiae criticae reip. litterar. nunciauit nuper, uirum hunc diligentissimum in eo nunc esse, ut antiquitatem ex omnibus, quae supersint, monimentis illustret. Non dubito his uerbis significari eius consilium, quod in elaborando bibliot hecae Coislinianae Catalogo et ex eadem edendo [gap: Greek word] tomo positum est. De Damasciano opere [gap: Greek word(s)] memini te aliquando ex me, nescio quid, quaesiuisse. Cumque illius libri copia ex bibliotheca nostra publica, in quam HOLSTENII liberalitate [gap: Greek word] satis luculentum peruenit, fieri mihi possit, uel
page 63, image: s063nutu opus est, si qua inde exscribi uelis. Hamburgi ipsis Nonis Decembr. 1713.
35
Pudet me omnino morae, quam longiorem me in rescribendo fecisse nunc demum intelligo, eo sane tempore, quo maiorem me alacritatem probasse oportebat. Accepi enim sub initium mensis superioris rectissime exquisitam tuam et opido limatam dissertationem de Athenagorae Eroticis, statimque tradidi celeb. FABRICIO, amico communi, qui et ipse ex eius lectione non uulgarem uoluptatem, me praesente, percepit. Non solum enim palmarium argumentum nouis, iisque luculentis rationibus confecisse ipsi uisus es, sed de aliis quoque capitibus ea attulisti, quae et ingenio, et doctrina tua digna sunt, et ab alio non temere exspectanda. Hanc prolixam tuam, uir amicissime, de litteris bene merendi uoluntatem pro merito celebrabit FABRICIVS eo in loco, quo ipsa commentatio se commendabit lectori: quomodo uero ego tam frequentem et denuo repetitam, iucundissima dissertationis tuae inscriptione nomini meo facta, tui in me amoris significationem aliqua ex parte demereri possim, non sane intelligo. Erigo tamen animum, dum recogito, omnia tua in me merita ex sincero affectu proficisci, ex quo spes mihi nascitur, fore, ut in eo adquiescas, si eum et agnoscam et celebrem, et reciproco amore excipiam. Quae de rerum tuarum conditione scripsisti, cum dolore, crede, mihi accepi. Faciam id, et pridem feci, quod facere me uoluisti. Talis enim omnino sum, qualem hac in parte me esse credidisti: utinam in ceteris aeque tibi satisfacerem! Quae de OLYMPO poeta ingenii sollertia assecutus es, te digna sunt: eius aetatem, uel potius conditionem ignorare se hucdum fatetur FABRICIVS, amplius cogitaturus. Morem nomina planetarum ad metalla accommodandi putat idem antiquiorem, meminitque se illustrem in IVLIO AFRICANO locum legere, qui huc pertineat. Inter recentiores non puto quemquam maiori animi contentione ueterum fabulas, quales OVIDIVS reliquit, ad principem, quem frustra illi quaerunt, chemiae scopum traxisse, quam IAC. TOLLIVS fecit, cuius hoc unicum in Fortuitis suis institutum esse nosti. Vidi nuper Emendationes illas Menandri ab eruditissimo BENTLEIO profectas, et Cantabrigiae recusas. Sed nec
page 64, image: s064nomen illae BENTLEII in fronte referunt, nec quidquam accessionum, si exceperis dissertationem IO. MALALAE Antiocheni Historiae chronicae olim adiunctam, quae cum istis, ut erat, recusa est. Quod ad emendationes uindiciarum aliquid speraueram aduersus ea, quae non inepte monuisse mihi uisus est BERGLERVS in Actis eruditorum Lipsiensium, ne de altero illo aduersario dicam. Cl. PFAFFIVS, qui Lactantii aliqua in lucem protulit, Hagae nunc uersatur, operamque collocat in edendis IRENAEI aliquot [gap: Greek word] , qua quidem occasione MASSVETVM, in aliquot capitibus antiquitatis ecclesiasticae exponendis minus recte aut candide, ut putat, uersatum notabit. Idem singulari dissertatione occurret illorum hominum conatibus, qui superiori anno praeeunte COLLINSIO in Anglia societatem libere cogitantium collegerunt, suaque instituta edita, quam nosti, illorum, quos duces et auctores huius consilii superior aetas habuit, historia, tueri aggressi sunt. QVESNELLVS uitam nunc agit Amstelodami, fortunam suarum in N. T. animaduersionum speculaturus. BASNAGIVS Roterodamensis ad scribendam Historiam ecclesiast. N. T. animum conuertit, nouamque interea Historia Iudaicae editionem, cuius duo tomi prelum iam reliquerunt, procurabit. Canisianum opus, quod reuidendum idem sumserat, iacet. Acceperat ille a Wincklero, pastore apud nos Nicolaitano, SERAPIONIS et TITI BOSTRENSIS aduersus Manichaeos scripta, Graece operi huic inserenda, quae uereor, ne in tenebris nunc relinquantur. KVSTERVS commentabitur de uerbis Graecorum mediis. MONTFAVCONIVS [gap: Greek word] CHRYSOSTOMI in lucem producturus fertur. In Anglia CLEMENS ALEXANDRINVS uinculis operarum liberari nondum potest ob POTTERI, ex oculis laborantis, ualetudinem. SCHVRZFLEISCHIVM illum iuniorem diem obiisse non ignorabis. Abdicauerat se is munere professorio Vitembergensi, uel perpetuis collegarum odiis et molitionibus compulsus, uel aulae Weimariensis, ad quam consiliarii titulo, lautoque insuper stipendio inuitatus erat, blanditiis adductus. Morti paullo post proximus eximiam fratris bibliothecam principi, domino suo, testamento legauit, quam Vitembergenses sibi, si uoluissent, uindicare ut, puto, potuissent. Prouincia, quam is in academ. Vitemberg. uacuum fecit, cessit IANO, uiro non indocto, qui superiore anno Vratislauiam
page 65, image: s065adierat, ad demandatam professionem obeundam. OLEARIO Lipsiensi recruduit illa, quam olim habuit, controuersia de prima petitione orationis dominicae, quam cum is pro [gap: Greek word] magis quam [gap: Greek word] habendam censuerit, et eamdem sententiam a WERNSDORFIO, Vitemberg. theologo, publice monitus, nuper in Obseruationibus in Euangelium Matthaei iunctim editis tueri aggressus sit, WERNSDORFIVS, editis Orationis dominicae uindiciis, communem sententiam uindicandam sibi nuper sumsit. Nihilne tibi, uir amicissime, de illustri LEIBNITIO compertum est? Alii eum in aula Vindobonensi commoraturum perpetuo, alii ad Hanoueranam rediturum hic affirmant. Quinam sint Ephemeridum litterariarum, quae Hagae nunc Gallice eduntur, auctores, libenter ex te cognoscerem. Infesta lue, quae nos hucdum exercuit, diuini Numinis beneficio nunc penitus liberati, et a summorum principum administris in spem adducti sumus, fore, ut sub praesentis mensis finem militum stationes, quibus hucdum cincti fuimus, abire iubeantur. Hamb. 17 Febr. 1714.
36
Iam pridem est, uir amicissime, quod ad litteras tuas ante tres fere menses ad me exaratas responsionem debeo: eam, uelim, credas nec negligentia, nec obliuione tui intermissam esse, sed inde potius repetendam, quod ignorarem, quo in loco uersareris, praecipue cum ante mensem, et quod excurrit, amicus quidam Berolino ad nos ueniens et de rebus tuis uel inprimis interrogatus nihil sibi omnino de iis constare affirmaret. Eadem itaque opera ad illas pariter, atque ad proxime superiores, quas cl. DEVTSCHIVS superiori mense inclinante (iter enim ad nos suum eo usque produxit), reddidit, nunc respondebo. Non paruus certe, crede mihi, et ad cl. FABRICIVM nostrum, rerum tuarum magis, quam dici potest, studiosum, et ad me rediit dolor ex inopinato illo nuncio de noua fortunae conuersione, de qua etiam aliquid ex milite quodam primi ordinis, qui multum tibi meritisque tuis candidus existimator tribuebat, inaudiueram. Inprimis uero miratus sum illos, qui turpi et lucri et honoris studio ducti amicitiae specie te circumueniendum putarunt. Sed ea fere, quod nosti, communis bonae mentis sors est, neque tamen dubitandum, puto, fuerit, quin et his malis finis sit futurus, modo praesentem
page 66, image: s066calamitatem fortiter feras, nec uel praesentium taedio, uel futurorum timida exspectatione fractus animum demittas. DEVTSCHIVS honorifice omnino de te locutus est, dissimulare tamen, sed sine ullo tuo praeiudicio, non potuit animum illius partis, quam aduersam habuisti, studiosissimum, quamuis de toto illo negotio nihil prorsus mihi retulerit, quippe qui ea de caussa, quam mihi aperuisti, a me non interrogaretur. Fuit nuper apud me cl. MICHAEL ENEMANNVS, designatus orientalium litterarum in academia Vpsaliensi professor, qui per duos annos regis Suecorum sumtibus potiores Orientis partes itinere emensus magnam sibi doctrinae uim comparauit, quae ad illarum regionum conditionem, gentium mores et instituta, linguarumque genium referuntur. Versatus quoque est cum Karaeis Cairi et Constantinopoli, sed utroque in loco eorum res adeo adflictas sensit, ut ad incitas fere redacti uiderentur. Vnde miror, quod ipso hoc anno Iudaeus non indoctus DAVID NIETO singulari libro, quem [gap: unkonwn sign(s)] et secundam partem libri [gap: unkonwn sign(s)] inscripsit, Karaeorum sententias sibi confutandas sumserit Londini. Idem ENEMANNVS attulit secum EVTHYMII ZYGADENI (ita enim scriptoris nomen in titulo expressum erat) Panopliam, patriarcha Hierosolymitano hodierno, cui CHRYSANTHI nomen est, annitente Tergouisti anno MDCCCX in forma maioris ordinis graece primum editam. Descripseram ego olim ex [gap: Greek word] huius commentationis Felliano, quod in scriniis bibliothecae Bodleianae adseruatur, capita uaria, quae nunc cum exemplo hoc, sic satis curate edito, comparare licuit. Eadem opera deprehendi, desiderari in hac editione ea, quae EVTHYMIVS contra Saracenos disputauerat: haec enim omittenda sibi ad inuidiam cauendam censuit CHRYSANTHVS. Vicissim PHOTII contra Latinos de processione diuini Spiritus disputationem hic legas, quam in editis Latinis frustra quaeri non ignoras. Celeb. FABRICIO tradidi Chalcidium illum tuum, qui cum officiosissima ex se salute plurimas tibi gratias agi uoluit. Remittet is propediem codicem hunc eximium, ubi Rigaltianas tuasque animaduersiones, utriusque ingenio et doctrina dignas descripserit, una cum exemplo noui biblioth. Graecae uoluminis, quod superioribus diebus in lucem prodiit exquisita, quam ad me scripseras, epistola ornatum. Nouum nunc uolumen B. Gr. prelo
page 67, image: s067iectumest, nec ita pridem specimen Sexti Empirici eiusdem opera hic curandi ad FRITSCHIVM missum, ut de eo excudendo consilium ineatur. Dissertationem Karaei recentioris de sectae suae conditione, mea qualicumque cura editam cum his accipis: prius autem, quam eam legeris, omnem ingenii exspectationem exuendam tibi esse prudens iudicabis; praeterea uero de opella mea benigne, ut soles, senties, et uel sic tamen, quae de toto hoc negotio statuenda tibi uideantur, candide pro amicitia nostra rescribe. Nunc totus sum in deuorando Biblioth. Hebraicae, cuius formis exscribendae initium nuper factum est, puluere. Vtinam a fine propius abessem, quam ab initio! Dici non potest, quam sterile, quam ineptum mihi harum rerum studium quotidie magis magisque uideatur, ut nesciam fere, qui factum sit, ut de hoc labore ingrediendo umquam cogitarim. Cl. VNGERVS spem mihi nuper fecit obseruationum suarum, commentationi meae iungendarum. Hamburgi ipsis Nonis Sextil. 1714.
37
Binae tuae, amice optime, epistolae apud me exstant, quarum prior mihi partim pudorem, qui tarditate mea in timorem te coniecerim, partim timorem ex fasciculo, quem paullo ante miseram, non recte curato iniecit, posterior uero hoc maiorem mihi uoluptatem attulit, quod et suspicionem ex animo eiiceret, et fauorem tuum studiumque pristinum luculentis, sed consuetis et familiaribus tibi modis mihi confirmaret. Huic enim et benignum illud de qualicumque mea commentatione iudicium tribuo, et eam acceptam fero facilitatem et patientiam, qua in euoluendo tractatu illo Karaitico uersatus es. Caue tamen, credas, persuaderi mihi umquam posse, ut credam, tuae uel doctrinae, uel ingenii elegantiae ita me satisfecisse, ut non multa sint, quae merito desideres, notes, emendes, suppleas. Itaque gratissimum feceris, si, quae inter legendum occurrerint, potiora saltem, candide notes, et inprimis, quid de Caraeorum antiquitate uideatur, quoad sine incommodo tuo fieri poterit, exponas. Neque enim meam me pudet ignorantiam profiteri apud te, qui non minori dexteritate, quam humanitate ea me liberare possis et soleas. Redditae mihi ab illustri LEIBNITIO litterae sunt, quibus animum de rebus tuis sollicitum prodidit, quod quidem ex his praestantissimi uiri uerbis
page 068, image: s068intelliges: uelim nosse, quo nunc sint loco res praeclari nostri CROSAEI, cui optime consultum uelim. Nondum ei rescripsi: si quid igitur sit, quod ad illum curatum uelis, id mihi uelim credas, nec dubites facturum, quidquid iusseris. Commoratur adhuc Viennae Austriae uir laudatissimus, unde alii propediem, alii numquam reuersurum affirmant: eius enim opera imperator cum maxime utitur in academia scientiarum noua auspiciis Caesareis instruenda. Operam, quam in curandis ad uener. VNGERVM litteris collocasti, gratus agnosco. Qui has reddit, eiusdem uiri amicus est, uir humanissimus et litteris perpolitus, cui quidquid amoris studiiue probaris, id mihi praestitum putauero: quamuis fere pudeat, tuae beneuolentiae alios commendare, quae tanta in me exstat, ut non intelligam, quibus eam modis non dicam demereri, sed praedicare possim. Et ne sic quidem de liberalitate tua quidquam remittis, cui tamen uel mea caussa parcere te uelim, cum nulla omnino spes aere tuo se liberandi umquam affulgeat. Exspectare enim me iubes MOSIS CORDVERI commentationem cabbalisticam, et omnino raro obuiam, atque adeo [gap: Greek word(s)] nimis praeclarum, quam ut illud sine pudore accipere possim. Caue itaque, ne dum liberali tuo ingenio indulges, in me fias iniurius. De aliis, quae mihi nunciasti, confabulaturus tecum nunc eram, sed festinatus politissimi GIRISCHII abitus destinata interuertit. Hamburgi 10 Kal. Sept. 1714.
38
Superiores meas a Silesio, uener. VNGERI amico, recte tibi, uir amicissime, redditas esse non dubito: qui has reddunt, genere nobiles et mea hucdum disciplina usi iampridem desiderio uidendi et alloquendi te, cuius praeclara in rem litterariam merita ex sermonibus meis qualibuscumque cognita habebant, ducti sunt, cuius explendi copiam uel mea caussa, puto, iuuenibus optimis beneuole facies. Offerent tibi iidem dissertationem quamdam nuper a uiro iuuene non inerudito de dialogo, qui Luciano sub Philopatridos nomine inscribi solet, eo consilio scriptam, ut appareret, aetatem eius ad saeculum III reiiciendam esse. Meministi omnino, quam de eo sententiam in Miscellaneis Berolinensibus subindicaueris: eam is cum honorifica tui mentione in ipsa dissertatione commemorat. Quod ad rem ipsam attinet, uereor uehementer, ut uel tibi, uel alii harum
page 069, image: s069deliciarum studioso, sententiam suam probet. Quamquam quid ego de his iudicium mihi sumo, quem ineptiae Rabbinicae adeo totum opplent, ut periculum sit, ne ubique doctoribus suis se similem praestet. Vnde nec tibi, uir praestantissime, molestior ero, si monuero, celeb. FABRICIVM communem amicum, controuersiae theologicae tractandae praeter morem animum nuper adiunxisse; quod consilium ipsi natum est ex cl. STVRMII iunioris, quem architecturae praefectum in aula Mecklenburgica agere nosti, scriptione uernacula recens edita, qua Lutheranae ecclesiae doctrinam de SS. eucharistia conuellere adgressus est, probaturus, in uerbis institutionis pronomen [gap: Greek word(s)] non per demonstratiuum hoc, sed per tale interpretandum esse. Hanc interpretationem, cum primum Sturmiana commentatio lucem adspiceret, confutauit FABRICIVS lingua itidem uernacula, qui et nouas STVRMII exceptiones scriptione breuiore, quae nunc sub prelo sudat, retundet. Haec uolui ne nescires. Hamburgi 11 Kal. Octobr. 1714.
39
Binae tuae, uir amicissime, litterae apud me exstant, quibus citius, ut par erat, responsurus eram, si per laborem illum [gap: unkonwn sign(s)] , quem nosti me totum nunc, etiam cum taedio, tenere, licuisset. Posterior epistola longe mihi, ut omnia tua, iucundissima a uiro honestissimo mihi reddita iunctum sibi habuit munus et in se, et quod a te proficisceretur, eximium, sed eo nomine, pace tua dicam, fere molestum, quod hoc ipso omnem mihi spem aere tuo, in quo iampridem me esse fateor, me liberandi ademisti. Sed, quoniam ita iubes, accipio, ea tamen lege, ut quem nunc quidem uerbis habes, eum re ipsa, si per uires licuerit, gratum exspectes debitorem. Cum litteris illis tuis nuncius mihi non minus gratus allatus est de aliqua fortunarum tuarum accessione, ex lotaria, quam uocant, Amstelodamensi facta: eam ex animo tibi gratulor, et, ut has primitias amplioris fortunae messis propediem sequatur, opto. Prior epistola merito indignatur illis, qui adeo negligenter curarunt officium suum in reddendo, quem iis, uehementer a me petentibus, credideram, coniunctissimi et communis amici nostri FABRICII libro. Quo ipse animo affectus fuerim, cum hoc primum intelligerem ex tuis et ipsorum ad me litteris, facile
page 070, image: s070coniectura adsequeris, et ex eo quoque existimabis, quod statim ad eos rescripsi, uoluique ut librum per cursorem publicum meis sumtibus ad te defe rri curarent. Id quod factum interea temporis esse credidissem, nisi posteriores litterae tuae de hoc negotio prorsus tacerent. Repetii igitur scriptionem, et de officio admonui, quo nunc perfunctos esse non dubito. Caussam illi uel negligentiae uel imprudentiae hanc in litteris suis dederunt, quod, cum nocte uenirent Berolinum, unde postridie summo mane cursor publicus Vitembergam tenderet, necessitatem sibi, iter studiorum caussa maturantibus, impositam uiderint, ea occasione utendi: ex quo factum sit, ut librum secum Vitembergam portarint, cum librum sera iam nocte reddere tibi, uel aliis, quos non norant, tradere non possent. Ignosces itaque, uir amicissime, errori iuuenili, quem ex malo animo ab adolescentibus, boni alioquin moris, non profectum esse mihi credes. Ceterum quae in eadem tua epistola de libro, PLVTARCHO supposito, scribis, facile mihi persuaderi patior, quamuis ipse nec olim in hanc caussam penitius inquisiuerim, nec hoc tempore multum de ea cogitare possim. Intererat certe rei litterariae, si quando has et similes, quas te longo auctorum ueterum usu et [gap: Greek word(s)] quadam singulari eruisse credo, obseruationes in litteras referres, easque egregiis tuis meritis cumuli instar adiungeres. Dissertationis illius de Luciani dialogo exemplum non mihi, sed alii debes: quoad enim ex illorum, quos nosti, litteris perspicere potui, etiam illud cum libro Fabriciano secum deportarunt. Inposterum igitur accipies. Sexti Empirici editio, cui cl. FABRICIVM manum admoturum scripseram, bibliopolae GLEDITSCHII, qui suis eam sumtibus curaturus erat, uitio differtur. Vidi nuper excerpta litterarum cl. CAROLI DE LA RVE, monachi Benedictini, Vindobona ad me missa, ex quibus intellexi, Concilia HARDVINI una cum Catalogo MSS. Coislinianorum intra aliquot menses lucem uisura esse; et EDM. MARTENE quinque uolumina in fol. monimentorum [gap: Greek word(s)] ad historiam Gallicam et ecclesiast. pertinentium prelo subiecisse, quae MONTFAVCONII iudicio spicilegio Dacheriano sunt praeferenda. GARNERIVS, praeterlapso uno alteroue mense, Basilium, cui per duodecim annos inuigilauit, formis exscribendi initium faciet. Ab AVGVSTINO TOVTTEE Cyrillus Hierosolymit. a PETRO COVTANT
page 071, image: s071omnes epistolae pontificum Romanorum usque ad Innocent. III cum MSS. comparatae, et criticis notis instructae exspectantur. Eiusdem COVTANTII. opera commentatio, Germonio Iesuitae opposita, sub prelo sudat. DIONYS. DE S. MARTHE uolumen I Galliae Christianae, X uel XI uoluminibus absoluendae, typographo tradidit. Praeterea duo priora uolumina [gap: Greek word(s)] Chrysostomi et BALVZII Historia ecclesiae Tutelensis, cui aliquando noua Cypriani, cum 30 MSS. comparati editio, quam prelo paratam seruat, debebitur, operas exercent. MONTFAVCONIVS praeter cetera quoque horas subseciuas impendit Antiquitatibus illustrandis. Habesne aut legisti umquam scripta Iudaeorum Hispanica, in quibus de scriptoribus Hebraeorum fiat mentio? Euolui ego nuper IMMAN. ABOABI Nomologiam, et ISAACI CANDOSO Commentat. de praerogatiuis Hebraeorum, et pauca quidem, sed non contemnenda, quod ad hoc institutum, in illis deprehendi. Narratum mihi est, latere in bibliotheca regia STEPHANI, episcopi Brandenburg. confutationem libri Nizzachon Lipmanniani: inquire, quaeso, si sine incommodo tuo fieri potest, et nuncia, si placet, quo Stephanus ille tempore uixerit, obieritque et quodnam sit Nizzachon, cui confutando operam is impendit. Nosti enim, plura esse huius tituli scripta, quae BASNAGIVS ita confudit, ut uel me eius pudeat. Miror subinde insolentes uiri huius hallucinationes, quibus Historiam suam Iudaicam totam perspersit, nimium scilicet Vorstianae uersioni Zemach Dauid, et coniecturis suis tribuens. Sed de his alias plura. Hamburgi 3 Dec. 1714.
40
Scribere ad te, uir amicissime, sub noui anni auspicium parantem oppresserunt litterae tuae longe suauissimae, quibus magnam a me iniisti gratiam, quod tam liberaliter et tanta cum industria de uita, rebus scriptisque STEPHANI RODEKERI Brandenb. episcopi perscripsisti. Magna inde lux ad pestilentissimum illud Nizzachon, quod HACKSPANII cura editum esse nosti, et praecipue infelicis scriptoris aetatem accedet, quam, ab ipsis Iudaeis uel ignoratam, uel minus recte definitam, ad certos limites reuocari posse uideo. Miratus certe sum ex illis, quae misisti, speciminibus uiri et doctrinam, et in sacris capitibus [gap: Greek word(s)] in tanta barbarie et corruptelis, quas aetas eius secum ferebat. Magis autem miror, neminem hucdum
page 072, image: s072fuisse, qui memoriam uiri litteris posteritati ita commendarit, ut uel aliquod exstaret praeclarae uirtutis monimentum. Sed et in his fortuna sibi partem uindicat. Iucundissimum praeterea fuit, ex litteris tuis intelligere, quos Iudaeorum libros Hispaniae uel Lusitaniae scriptos habeas. Plerosque eorum euoluere mihi licuit; at DAVIDIS LEVI DE BARRIOS commentationem frustra quaesiui, de qua inprimis laborabam, quod cl. BASNAGE una aliqua citatione magnam mihi de ea exspectationem mouerat, qui tamen in ipso quoque nomine, quod ex tuis perspicio, lapsus est. Patieris igitur, amicorum optime, ut facilitate tua, tot argumentis mihi perspecta, iterum abutar, et nouo exemplo testatum faciam, quantam in amicitia et humanitate tua fiduciam repositam habeam. Scilicet uix fero illius, quem dixi, libri desiderium, atque adeo uehementer a te peto, ut eius mihi copiam, si commodo tuo fieri possit, per uectorem publicum facias, ea tamen lege, ut id meis fiat sumtibus, tu uero ipse librum certo tempore, quod ipse pro arbitrio definies, remittendi libertatem mihi relinquas. Quod si petitis meis sine his locum feceris, peccasse me in uniuersum putabo, et beneficio tuo magna pars decedet. MENASSE ben ISRAEL Conciliatorem Latine conuertere adgressus eram superiori anno ineunte, quod uiderem, Latinae interpretationi, quae quod ad Pentateuchum exstat, integras quaestiones deesse, alia autem, nescio quo consilio, interpolatas, reliquam uero commentationem non minus dignam censerem, quae in plurium manus perueniret. Sed abrupi telam, cum de bibliotheca Hebraica cogitare serio inciperem. Eiusdem apologiam pro Iudaeis Anglicam non uidi: memini tamen, eam an. 1656 8 Londini editam, et ibidem in fasciculo opusculorum uariorum sub Phoenicis titulo an. 1707 recusam esse. Scribe, quaeso, si placet, an exemplum, quod ipse possides, eiusdem sit conditionis. Si qua alia in mentem uenerint, quae ad Hispanos Iudaeorum scriptores pertineant, eorum me pro amore tuo non permittes esse ignarum. Scriptum illud Anonymi Lusitanicum, quod manu exaratum habes, num forte eumdem MENASSEN habuerit auctorem, cuius certe funestissima arma in Christianam religionem directa in Anglia superesse refert SPIZELIVS in Coronide ad Arcana bibliothec. Sacra retecta? Nuncia mihi, quaeso, cuius forte aetatis uestigia in eo deprehenderis
page 073, image: s073et quae sit tractationis ratio: sed nolim te esse diffusum, et nimis mea caussa diligentem; quae etiam caussa est, cur tibi prouinciam BARRIOSII librum iterum euoluendi imponere noluerim, quam tam benigne suscepturum te esse significabas. Philopatris Luciani ab eodem, quem nosti, GESNERO cum Latina uersione noua, nec, meo iudicio, ineleganti, notisque lucem nunc uidit Ienae. Ex eadem academia cl. BVDDEVS nuper mihi significauit, se in Historia ecclesiastica N. T. quae per annum iam integrum prelum exercuit, adhuc occupari, ac propediem illam quaestionem disputantium more excussurum esse, utrum Atheismus an superstitio peiori loco sit habendus. Idem insectationibus nonnullorum hucdum uexatus, apud illos, quibus haec caussa cognoscenda a principibus, acad. nutritoribus, data erat, ita perorasse dicitur, ut omnem obiectorum suspicionem a se amolitus sit. Cl. RELANDI Palaestinam, credo, uidisti, et procul dubio probasti: sunt qui aiunt, cl. VON DER HARDT eamdem prouinciam ingressurum esse. Forte prouocatum se putabit animaduersione, aequissima omnino, et, si quid uideo, promerita, quam in Eliae coruos, quos ciues Orebitas HARDTIVM cum Iudaeis quibusdam facere nosti, RELANDVS scripsit. Cl. FABRICII librum tandem aliquando ad te perlatum esse laetus accepi, doleo autem uehementer aegre te ferre, quod id meo tantillo sumtu factum sit. Itane uero non recordaris, me longe ampliora tibi debere? Taceo, nihil hic a me factum, quod ipse beneficium interpretaris, qui cl. FABRICIO promiserim, librum sine sumtu tuo, quem ipse alioquin erogaturus erat, peruenturum ad te esse. Caue ergo, credas, illiberali eiusmodi suscipione, quam scribis, ad hoc officium praestandum me adductum esse. Ceterum praestantissimi FABRICII nomine prolixam tibi salutem cum omnigenae prosperitatis uoto, quod et ipse quoque pro salute tua et constantiore, quam hucdum expertus es, animi corporisque ualetudine, ex animo nuncupaui, nuncio, et ex animi sententia ualere te iubeo. Hamb. 13 Ian. 1715.
41
Nondum satis tibi, amice carissime, tot petitionibus meis uel laboris uel molestiae creaui, quo minus et hanc addam, ut, quas his additas uides, litteras ad uenerand. IABLONSKIVM, ad quem de MSS. nonnullis Hebraicis et libris ex officina eiusdem Hebr. editis scripsi, per aliquem tuorum perferri cures.
page 074, image: s074
Remitto cum his BARRIOSII librum cum ea grati animi significatione, quae et quanta cogitari potest. Dici enim non potest, quam insignis cumulus, eo uolumine mecum communicato, accesserit ad reliqua beneficia, quae amor in me tuus non fucatus exstare uoluit. Hausi inde et rerum quarumdam, et inprimis scriptorum notitiam, quos uel penitus ignorabam, uel minus accurate cognitos habebam. Hanc itaque et tibi me debere et nunc fateor libenter, et alios profiteri non intermittam. Periucunda quoque mihi accidit diligentior delineatio scripti polemici Antichristiani, cuius auctor ingenii uim et doctrinae copiam uoluntatis prauitate superasse uidetur. De Aethiopicis studiis multum tibi et antiquitati ecclesiasticae gratulor: hanc enim ab illis curis tuis insignem accessionem exspectare posse certissime persuasus sum. Ego harum litterarum prorsus imperitus sum: est uero apud nos reu. IO. FRIDERICVS WINCKLERVS, cui MARDOCHAEI Karaei commentationem sacram esse uolui, huius linguae apprime gnarus, ad quam imbibendam illustris LVDOLFI, unici quondam illius per Germaniam instauratoris et uindicis, disciplina usus est. In illius bibliotheca instructissima exstant Aethiopice manu exarata Organum Musicum B. Mariae uir ginis in 4; item: Encomium coelestium et terrestium, quo laudes sanctorum et beatorum omnium secundum ordinem fastorum in ecclesia Aethiopica usitatorum singulis quinionibus uersuum rhythmicis enarrantur, in 4. In fine exstat catalogus illorum sanctorum ordine alphabetico. Eodem uolumine comprehenduntur Encomiastica Cantica Michaelis archangeli, patriarcharum, Abrahami, Isaaci et Iacobi, S. Mariae uirginis et Samuelis Thaumaturgi. Accedunt carmina nonnulla a recentioribus, ab ipso etiam LVDOLFO composita. Huic sequentia adscripserat WINCKLERVS: Nota, codicem hunc Encomii adseruari olim in biblioth. EDVARDI POCOCKII, nunc in biblioth. publica Oxoniensi, quem WANSLEBIVS in Anglia sibi descripsit, ex cuius exemplari altera descriptio facta est in usum ill. domini LVDOLFI; WANSLEBIVS sine distinctione uersuum et odarum descripserat: LVDOLFVS autem omnia debito modo disposuit. Codex ille scriptus est, ut ex computo praemisso patet, anno mundi iuxta Aethiop. 7099, siue anno Dionysiano 7107, siue A. C. 1607, anno regis IACOBI decimo currente, quo ipso
page 075, image: s075
anno ineunte, d. 10 Mart. in praelio occubuit: imo fortassis ipsum Encomium isto anno fuit conscriptum. Si quid horum ex usu tuo esse possit, copiam, spero, non difficulter faciet WINCKLERVS: adeoque uel nutu id uelim mihi significes. Liturgiam inter MSS. Hinckelmanniana reconditam quouis modo a filia [gap: Greek word(s)] apud nos superstite, extorquere frustra hucdum conatus sum, tum ipse hanc caussam agens, tum amici, qui alioquin multum apud eam ualet, opera usus. Sed obnititur ille uehementer, patris uoluntatem caussata, qui nihil eorum umquam seorsim uendi uoluerit. Describendi copiam femina facere recusat, quod ex eo potissimum codice totius thesauri praestantiam aestimari sibi praeter rationem persuadet. Superest unum, quo propediem utar praesidio: si quid effecero, per litteras mature significabo. Interim credas, uelim, nihil me eorum omissurum, quae ad negotium conficiendum pertinere possint. Cl. FABRICIVS noster plurimum te et suo et illustris CVPERI, qui te ex se in nuperis ad ipsum litteris prolixe salutatum uoluit, nomine saluere iubet. Occupatur is cum maxime in recognoscendo SEXTO EMPIRICO, cuius formis exscribendi initium, GLEDITSCHIO sumtus erogante, sub initium ueris imminentis Lipsiae fiet. Legistine umquam Indicem librorum Cabbalisticorum, quibus IO. PICVS, Mirandulanus comes, usus est, a GAFFARELLO Paris. 1651 editum? Si is forte in biblioth. regia repositus sit, multum me facta qualicumque eius delineatione beaueris. Frustra quoque hic requiro IAC. GVSSETI confutationem libri [gap: unkonwn sign(s)] , quam in Belgio cum dissertationibus quibusdam in epist. ad Hebraeos lucem uidisse nosti. Suspicor eadem hic recusa esse, quae olim in ternione controuersiarum contra Iudaeos in hunc librum disputauerat. Hamburgi 7 Februar. 1715.42
Tu uero, amice optime, nihil fere aliud agis, quam ut cumulatis beneficiis me ornes; qua quidem opera quamuis cura me non leui liberes, noua tamen sollicitudine animum auges, uerentis scilicet, ne facilitate tua nimium abusus beneuolentia tua et studio me prorsus indignum reddam. Plura hanc in rem uerba facerem, nisi tecum mihi res esset: paucis itaque profiteor, me cum incredibili animi uoluptate libellum GAFFARELLI de codd. quibusdam IO. PICI MSS. diu frustra a me
page 076, image: s076quaesitum accepisse. Eiusdem spem mihi per litteras nobiliss. VFFENBACHIVS ICtus Francofurtanus ad Moenum paullo post fecerat non admonitus, sed casu in illius mentionem incidens, cum superiores meas ad te dedissem. Quoniam itaque dubius haerebam, num tua eum opera nacturus essem, praeterea uero, quae mea est animi impotentia, desiderium libri non ferebam, festinatis litteris eumdem mihi ab humanissimo uiro, qui insigni librorum apparatu instructus est, transmittendum expetii. Quod quidem non eo memoro, ut beneficio tuo quidquam sic decessisse existimes, sed ut uel hinc intelligas, quanti facere beneuolentiam hanc tuam debeam, quam a pluribus contentis precibus expetendam iudicaui. Interim pace, quod spero, tua libellum retinui, formis forte, quod itidem, credo, non improbabis, exscribendum, non quod dignus admodum luce uideatur, sed quod plerique thesaurum spe praeceperint, pro quo carbones inuenient. Mihi quidem ipsa illa scriptio iudicium, quod ex aliorum sententia in tuis retulisti, confirmare uidetur, et uix adducor, ut credam, ipsum GAFFARELLVM sibi persuasisse, quod persuadere uult aliis, eos PICI codices inter codices ESRAE, quos tantopere iactat, ab ipso (PICO) numeratos esse, cum procul dubio ex libris eius, contra astrologos exaratis, constiterit GAFFARELLO, eum sub ELEASARIS Garnocensis, (h. e. Vormatiensis) nomine secundum istum codicem hic recensitum diserte commemorare, atque adeo ESRAE nequaquam adscribere. Si in consilio de recudendo libello perstitero, dabo operam, ut is sartus tectusque, nec ab operis typographicis male habitus ad te reuertatur. BARRIOSII librum, pro quo repetitas tibi gratias ago, non citius remisi, quam commodo meo fieri poterat: et tantum abest, ut ulla litterarum tuarum uox ad maturandam lectionem me compulerit, ut per eas retinere prorsus, mihique uindicare potuissem. De MSS. Hinckelmannianis in libertatem uindicandis cum maxime agitur: persuasi enim uiro erudito, pecunioso, mihique inprimis fauenti, ut totum illum apparatum aere sibi redimendum iudicaret. Quod si negotium processerit, nihil erit, quod inde in usus tuos transferri non possit. Summa pecuniae, qua codices hos redimi uult HINCKELMANNI filia, bis mille imperialibus continetur, quod certe pretium nimium mihi uidetur: spero tamen
page 077, image: s077fore, ut aliquid de summa remittatur. Cl. WILKINSIVM liberalis ingenii probique moris uirum esse cognoui, ex quotidiana consuetudine, quae mihi Oxonii et Londini per dimidium, et, quod excurrit, anni spatium cum eodem intercessit. Superioris anni aestate ex Belgio certior factus sum, uirum optimum Amstelaedami uersari, et in Oratione dominica, uariis linguis repraesentanda, occupari. Si forte ad eum scripseris, mei, quaeso, cum prolixissima salute, mentionem facere ne graueris. De Gale Rasia quid adfirmandum sit, uix uideo. Exstare huius tituli librum manu exaratum et a Iudaeis diligenter occultari solitum, non dubium est, quod ex notis WAGENSEILII allegatis apparet, cuius codex in Lipsiensem bibliothecam senatoriam translatus est. Eumdem uidi in bibliotheca R. OPPENHEIMERI, quae Hanouerae adseruatur, sed per possessoris morosam difficultatem euoluere non potui. A Galatiniano eum differre ipse WAGENSEILIVS testatur, et ex citatione frequenti, quae in Ialkuth Rubeni fit, conficitur; ab illis etiam, qui ibi citantur, locis Wagenseilianum codicem non differre monuit amplissimus GOETZIVS in programmate, quo bibliothecam senatoriam aperiendam indixit, p. 21. Illa autem testimonia ad Galatinianorum lucem non accedunt. Nuper mihi Iudaeus quidam retulit, et in hac urbe MS. exstare librum istum, de cuius copia mihi facienda nunc uehementer laboro. Si uoti damnatus fuero, plenius forte aliquando de hac re tecum agam. Hactenus quidem GALATINI fides mihi ualde suspecta est. Vener. IABLONSKIVS uester, a quo has litteras accipis, humanissimis litteris prolixam mihi inseruiendi uoluntatem testatus est, et re ipsa comprobauit, plura largitus, quam uel petieram ipse uel exspectaueram. Praeter enim indicem librorum Berol. editorum accuratissimum, MSS. quoque, quos habet, notitiam et ipsorum libellorum, qui editi sunt, specimina mecum communicauit. Quam beneuolentiam cum praeclaro tuo de me iudicio debere me suspicer, nouo me tibi uinculo, si umquam arctius possum, obstrictum habes. Cl. GAGNERIVM professorem oriental. linguarum in acad. Oxoniensi constitutum esse non ignorabis: promisit ille R. IEHVDAE CHING et R. IONAE BEN GANNACH, uetustissimorum Grammaticorum, scripta Arab. cum Lat. uersione edenda. Hamb. 5 Kal. Martias 1715.
page 78, image: s078
43
Vides hic in schedula characteres quosdam, qui in effigie idoli cuiusdam, ut puto, Orientalis in bibliotheca, urbis huius publica exstante, conspiciuntur. Eos te adsequi posse non dubito, cui totus patet Oriens.
Vereor omnino, uir amicissime, ne de diuturno meo silentio nonnihil conqueraris, non quidem quod litteris meis inconditis duci te posse existimem, sed quod periculum est, ne negligentiam potius quam idoneam silendi caussam afserre me posse suspiceris. Quamquam igitur praecipuum meum praesidium in humanitate ac facilitate tua repositum habeo, est tamen praeterea aliquid, quod tueri me possit, taediosus scilicet et multiplex labor, qui bibliotheca mea Hebraea ad finem spectante, partim ad recognoscendam emendandamque in potioribus opellam integram, partim ad indicem conficiendum referri a me debebat. Animum insuper et alia cura anxit sollicitumque habuit, ne a mitioribus illis musis ad seueriores curas auocarer, quae quidem sollicitudo hoc magis me uexauit, quo magis praeter exspectationem iniiciebatur. Parum enim abfuit, quin senatus inprimis et reu. ministerii nostri auspiciis et sufsragiis ad obeundum pastoris Iacobitani munus uocarer, quod nunc quidem, me non inuito, et otiosam uitam negotiofae non minus quam periculi turbarumque plenae praeferente, reu. NEVMEISTERO ex uoluntate ciuium illorum, quorum in hoc negotio partes sunt, delatum est. Quod quidem scire te uel propterea uolui, ne quid umquam, quod in rebus uitae meae aliquod momentum trahat, celare te uoluisse uidear. Interim, crede mihi, timida euentus exspectatio non parum turbauit circulos meos, cui et uere culpae partem tribues, quam protracto scribendi officio admisi. Nunc ad iucundissimas litteras tuas accedo, ac primo quidem coniunctissimi FABRICII meoque nomine conceptas ago habeoque gratias pro exemplo epistolarum Armenicarum, quae D. PAVLI et CORINTHIORVM nomen haud dubie mentiuntur. Quod mihi destinasti exemplar, hoc gratius mihi est, quod et [gap: Greek word(s)] illam tuam tam solidam et uersionis emendationem secum ferebat, quam ipsius linguae imperito ipsa contextus series satis approbarit. Euolui quoque Syllogen illam formularum orationis dominicae uariis linguis expressarum cl. WILCKII cura editam: utrimque autem
page 79, image: s079et neglectam Latinitatis rationem, et nescio quid ab his litteris nnimis alienum miratus sum; mirari tamen fere desii, cum recogitarem, bonum uirum non tam consilio, quam casu ad haec studia accessisse, cum scilicet optatam ea [gap: Greek word(s)] excolendi occasionem in Anglia sibi oblatam uideret. De codice Argenteo tecum omnino, amicorum optime, sentio: credo tamen, WILCKIVM non malo animo sententiam tuam confutandam sibi sumsisse, quamquam et caussae bonitate et idoneo apparatu destitutus spe sua exciderit. Interea temporis accepi duas orationis domin. formulas, quas in laudata collectione frustra quaesiui. Alteram earum elegantissimo VFFENBACHIO, ICto Francofurtano ad Moenum, alteram cl. MAIO, filio, professori Giessensi, debeo: utriusque [gap: Greek word(s)] cum his mitto, quia uerebar, ut litterarum peregrinarum ductus satis feliciter assequerer et imitando exprimerem. Idem WILCKIVS Paraphrasin Chaldaicam libri utriusque Paralipomenwn eodem tempore edidit, quod facturus ante hos septem annos erat Oxonii ex theatro Sheldoniano, si per curatores eius, qui spem consilii huius prouehendi iam fecerant, fieri potuisset. At illi caussabantur sumtuum copiam et emtorum difficultatem: re autem uera mihi uidebantur WILCKIO edendi gloriam inuidere, quam SAM. CLERICO, pridem defuncto, deberi maxima ex parte putabant, ex cuius [gap: Greek word(s)] , ad authenticum codicem biblioth. Cantabrig. exacto, WILCKIVM exemplum suum una cum ipsa eiusdem CLERICI uersione Latina descripsisse uidebant. Quidquid huius erit, gratiam omnino ab eruditis iniit WILCKIVS, quod paraphrasin hanc, (quam data opera, cum in Anglia ipse uersarer, cum Cantabrig. codice denuo comparauit) et accuratiorem et pleniorem dedit, modo lectionum uarietates, quas praefatio in cumulum coniectas ex collatione cum ed. Beckiana exhibet, suis singulas locis adduxisset.
Obstrictum tibi me praeterea fateor pro felici illa characterum Sinicorum enodatione, in qua Oedipum, te praestitisse mihi, ut alias, uideris.
De MSS. Hinckelmannianis aere redimendis spes omnis decollauit, quoniam, quae illa nunc possidet, nihil omnino de ingenti illo, quod statuit, pretio diminui patitur. Ego uero maximopere doleo, hanc quoque occasionem, quam utraque
page 80, image: s080manu tenere me putabam, desideriis tuis inseruiendi iterum elabi. Elogia illa Aethiopica, de quibus nuper scripsi, eadem sunt, quae LVDOLFVM iam in lucem protulisse memorabas.
Accipis cum his, amice carissime, Bibliothecae meae Hebr. exemplar, non tam amoris mei (quem utinam insignius significare possem) quam tuorum in me meritorum, ac praeterea laboris mei infeliciter collocati monimentum. Factam in ea hinc inde uidebis prolixi tui in me amoris mentionem, quam, spero, gloriam et uoluptatem mihi non inuidebis. Allucinationes et meas et operarum, in quarum societatem et ipse, negligentius emendans, uenio, facilis feres, et has quidem benigne interpretaberis, illas autem erudite tolles, quod ut facias, si commodo tuo fieri possit, et doctoris in me iure utaris, per amicitiam nostram, quam, mihi crede, inter praecipuas felicitatis meae partes habeo, etiam atque etiam a te peto. Nullam inposterum epistolam a me accipies, quae, pace tua, eamdem petitionem non repetat. Cum nuper Baelianas epistolas cum uoluptate euoluerem, intellexi, BAELIVM ex te quaedam de LEONE Hebraeo eiusque Christianismo edoctum esse, ex quo certissima coniectura adsequor, te et supplere et emendare posse, quae ego p. 434 Bibliothecae meae de eodem scriptore monui. Quod ut facias iterum rogatum te uehementer uelim. Hamb. 11 Kal. Iunias 1715.
44
Iucundissimis eruditissimisque litteris tuis breuius rescribo, quam et decet, et facturus eram, si per temporis angustiam ingeniique uires fieri posset. Ex sacra enim cathedra redeo, non parum, ut fieri solet, defessus: neque tamen diutius te exspectare uelim nuncium de litteris tuis una cum summa imperialium 53 et 8 grossorum recte mihi redditis. Illis quidem, quod scribere me in superioribus memini, nondum opus erat, cum sortitio, cui destinantur, plures adhuc schedarum emtores exspectet, quarum pretium solui non solet, donec totum emtionis negotium fuerit absolutum. Interea temporis per amicum, cuius nomen in addita scheda conspicies, paraui sex, quas uoluisti, schedas, primis utriusque nostrum nominis litteris notatas, cuius rei argumento, secundum consuetudinem hic receptam, apocha adiecta inseruiet. Totidem mihi schedas emi, id quod ex altera apocha intelliges. Vtramque mihi,
page 81, image: s081iisdem, a quibus accepimus, cum solutione reddendam, remittes, quandocumque libuerit. Nomina plene, quod pace tua factum sit, scribenda non censui, eo quod apud nos genus hominum est, quod mihi quidem uitio uertere poterat pecuniae huius, quam uocant, profusionem: imo sunt apud nos, qui religionem in eiusmodi negotio periclitari putant. Horum hominum laudes facile contemno; maledicta tamen, si fieri possit, libenter euito. Ceterum est aliquid pecuniae a te missae, quod a me inposterum recipies. Ita uale, amicorum optime, et ad cetera epistolae tuae suauissimae capita responsionem a me propediem mittendam exspecta. Hamburgi d. 2 Iul. 1715.
45
BERGLERVM Graecum hominem dixeram ob Graecae linguae studium, cui ita se totum impendit, ut reliquarum artium, earum inprimis, quae animum emendant, oblitus uideatur.
Vt omnes epistolae tuae, quocumque modo scriptae, et instruunt me et delectant; ita illam proxime superiorem utroque nomine ceterarum reginam pace tua appellare mihi licebit, quae et luculentiorem amoris in me tui, pridem alias mihi satis probati, testificationem complectatur, et eruditissimis obseruationibus Bibliothecam meam Hebraeam hinc emendet, hinc augeat. Vtroque igitur nomine gratias tibi, amice praestantissime, nunc quidem ago, publice aliquando persoluturus, ubi ad retractandam commentationem illam qualemcunque forte accessero. Interim uehementer gaudeo, nominis tui, longe mihi iucundissimi, commemorationem non displicuisse, quamuis, quam inde gloriam ominaris, mihi quidem apud posteros, uirtutis tuae conscios, certissima sit, tibi uero non nisi ab iis exspectanda, qui incredibile studium tuum quodcumque litterarum genus amplificandi hinc etiam aestimabunt, et pro meritis efserent laudibus. De ualetudine ex parte restituta et diuino beneficio propediem sirmanda ex animo tibi gratulor, et, ut inposterum rectius ualeas, ac, ut ualeas, pro uiribus cures, etiam atque etiam opto. Vide uero, quantum mihi tribuas, qui non dubitaueris in mediis ex febri molestiis ad eiusmodi libri lectionem accedere, ex qua per se molestissimus morbus contrahi, nedum intendi protrahique poterat. Et parum certe abest, quin meum ipse damnem consilium, ad officium testandum
page 82, image: s082eo tempore a me relatum, nunc uero forte non ab omni culpa liberum, a qua tamen ignorationis meae conscientia aliquo modo immunem me apud te inprimis, benignissimum iudicem, praestabit. Venio nunc ad eruditissimas animaduersiones tuas, quibus parum admodum insigni modestiae argumento ipse, ego uero permultum tribuo. Quod de num. 159 et 160 statuis, eumdem scriptorem repetita uice memorari, in eo consentientem me, dum ista scriberem, habuisti, quod ex uerbis n. 159 ultimis constabit. Interim dedi hoc BARTOLOCCIO, ut, cum ipse in bibliotheca sua diserte distingueret, contrarium uero sine ope codicis manu exarati confici non posset, coniecturam meam pro explorata re lectori obtrudere nollem. Interim gaudeo, eam iudicio tuo confirmari. De uersione Latina interpretationis Hebraicae libri Celila ua Dimna egregia monuisti: Titulus libri: directorium humanae uitae, alias Parabolae antiquorum sapientum, fecit, ut suspicer, librum inter Iudaeos peruulgatum, quem sub titulo [gap: unkonwn sign(s)] exstare nosti, ab ipsa illa uersione libri Indorum non distinctum esse: qua de re ex comparatione, propediem facienda, mihi, credo, constabit. VORSTIVM auctorem Bilibrae ueritatis esse egregio et luculento argumento, quod in ipsius libri lectione pro stupore meo adsecutus non eram, docuisti: GVILIELMVM HENRICVM dicendum esse, non CONRADVM, sciui quidem, sed, quod fieri solet, confusis ideis sibi adfinibus, notare neglexi, quemadmodum simili uitio factum uidebis, ut pag. 780 CARPZOVIVM ad SCHICKARDI Bechinath Happeruschim legi iuberem, ubi Ius regium Hebraeorum in animo me habuisse facile per te intelligis. De MENASSIS ISRAELITAE libro Piedra gloriosa uel rectius preciosa ipse quoque dixi p. 782 n. 8, sed ipsum libellum non uidi. CONRADVM illum VICTOREM tibi quidem facile probauero non tam ex inscitia, quam primum quidem typographi, deinde uero et mea emendantis negligentia pro VIETORE appellatum esse, alii uero non item, inprimis qui recogitet, eumdem errorem repetitis uicibus committi: sed nihilominus tamen DRVSIVM ea de caussa notaueram. Adeo nihil humani a nobis alienum putare debemus! FRIDERICVS RAGSTATT de WEILE adhuc ecclesiastae munere in Belgio fungitur, quod nuper ex FELSIO, Rabbino ad puriorem doctrinam conuerso, didici.
page 83, image: s083Hominem Graecum non Graecam sed Punicam fidem Atticae tuae opposuisse mirarer magis, nisi idem mihi ita cognitus esset, ut pro homine tantum Graeco, nec ullo alio disciplinae genere exculto habendus uideatur. Legeram iam ante illas ALCIPHRONIS epistolas eius cura non infeliciter editas, sed non pari industria, quae in extremo labore uersantem destituisse uidetur. Sic p. 441 uocem [gap: Greek word(s)] Latine cum dolore uertit, quod et nominis et contextus ratio interpretari, si quid uideo, iubet: affectu ductus, uel similiter. Pag. 442 [gap: Greek word(s)] leui emendatione legendum puto [gap: Greek word(s)] , sensui conuenienter. Pag. 448 pro [gap: Greek word(s)] praeter rem [gap: Greek word(s)] legit noster, rectius facturus, si scribat [gap: Greek word(s)] : quid enim frequentius, quam ut [gap: Greek word(s)] in dandi casu eiusmodi notionem, quae hic locum tueri potest, obtineat? Pag. 444 [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] typographus scripsit, sicut p. 435 tertium pro quinto dixit. Optandum erat, ut uir non indoctus, haec recogitans, non adfectaret quamdam oraculi auctoritatem, quam nemo temere ipsi uindicarit. Emendationem illam tertiae LIBANII epistolae, quam cl. FABRICIVS edi dit, uespera hac, qua cum ipso ero, communicabo. Ceterum in eadem epistola extrema interpunctio negligentius habita fraudi fuit uiro eruditissimo. Verba enim p. 402 [gap: Greek word(s)] , ita uertenda duco: morumque modestia, quam in ipso consuetudinis limine perspexeris, ac mea praeterea epistola. Ipsi uiro optimo sententiam meam probaui, spero et tibi. Sed de eo inter nos nondum conuenit, utrum p. 401, uerba [gap: Greek word(s)] uertenda sint: fidemque facit, quanta sint adhuc exspectanda, quod ille putat; an potius, quae mea est sententia: exspectationem (antea animo conceptam) sustinuit et confirmauit. Posterius propterea malim, quod et magis ad laudem IVLIANI hoc faciat, et praeterea sententiam obscurius uel breuius expressam, sequente periodo ita omnino, ut censeo, interpretetur LIBANIVS. Tuum itaque, amice optime, esto iudicium.
De sortitione rem omnino curabo, modo resciam, utrum schedas illas sex nomine tuo diserte signatas uelis, an in solis numerorum notis acquiescere malis. Symbolis enim uti eos inposterum nolle audio. Pecunia non prius opus est, quam
page 84, image: s084schedae tot fuerint emtae, quot quidem ad conficiendum negotium requiruntur. Singulae schedae singulis 20 marcis nostrae monetae, qualis quidem in argentaria (banco-geld) recepta est, constant, quae ad uestratem monetam reductae quod ad integram summam efficient imperiales circiter 52. Quod si communem mecum sortem experiri uelis, emam et ipse sex schedas, ea, si placet, conditione, ut, quicquid inde uel lucri uel damni ceperit alteruter, id commune habeamus. Ita uale, et animo ualens ac corpore firmus, et litteras, et me, quod facis, amicorum optime, ornare perge. Hamburgi 13 Kalend. Iulias 1715.
46
Cogitaui nuper de emendationibus uariorum locorum noui instrumenti, quas uiri eruditi, nunc codicum nunc ingenii ope attulerunt, curatius examinandis: scribe, quaeso, nisi graue est, quae tua de toto negotio sententia sit, et quid de ingenti illa uariant. Lect. mole censeas? Ex Belgio mihi hodie nunciatur, cl. BVRMANNVM in PERIZONII locum successurum esse, atque adeo procerum uoluntati obsecuturum. Oratio parentalis PERIZONII a SCHVLTINGIO scripta lucem ibidem uidit.
Binis tuis epistolis, amice optime, responsionem debeo, longiori alteri, et eximia doctrina refertae, alteri breuiori. In hac non satis quidem intelligo, cuiusmodi schedae fuerint illae, quas ad ipsam sortitionem spectantes Berolinenses quidam acceperint. Sed nihil, puto, refert: tale enim negotium est, in quo nemo facile falli possit; quo facilius et mihi a deceptione cauero, et, ne quid tibi fraudi esse possit, diligenter, ut par est, prospexero. FRANCISCVM de CACERES, scriptorem ex Iudaeis Hispanum, prorsus ignoro: multum igitur hac quoque in parte tibi debebo, si in ampliorem et scriptoris et libri, quam euoluisti, notitiam deuenire me patiaris.
Venio nunc ad priorem epistolam tuam, ex qua permulta me, ut ex tuis soleo, didicisse gratus profiteor. De animaduersionibus tuis in Bibliothecam meam Hebraeam nihil tam magnifice aut praeclare dixi, quin id omne multum superent. Et sane, crede mihi, nihil do auribus tuis, si dixero, neminem ex omnibus amicis meis in hac occasione studium candoremque suum praeter te mihi probasse. Ipse quoque cl. VNGERVS
page 85, image: s085nondum rescripsit, cui tamen dimidiam uoluminis partem priorem pridem, posteriorem uero a prelo fere adhuc madidam, miseram. Quae caussa est, cur suspicarer, exemplum, quod Lipsiam ad amicum reu. VNGERI, per quem ad se curari uoluit, missum non recte redditum esse. Sed illa quidem suspicione liberatus nunc sum, postquam intellexi, eum in litteris ad te datis de qualicumque opera mea sententiam dixisse, quam certe hoc libentius ex te cognouero, quo plus uiro doctissimo in hoc potissimum doctrinae genere tribuo, et quo maius inde emolumentum ad me rediturum esse certissime, ut credam, adducor. Et salua utriusque amicitia fieri hoc posse puto, cum neuter nostrum uel inuidiae aliquid det uel ineptae adulationi. Sed id quidem tuo iudicio relictum esto. De ALCIPHRONIS epistolis, et emendationibus illis tuis, quas cl. BERGLERVS, nescio quo consilio neglexit, praeclara mones; meum uero de iis iudicium modestia magis, quam ulla alia caussa permotus requiris. Si quid tamen iudicare possum, rem acu omnino tetigisti, quando, quae p. 154 uersu antepenultimo leguntur, ex p. 162 explicanda censes. Nec minus se probabit emendatio ad p. 256 relata, ubi [gap: Greek word(s)] , mutata interpunctione, ad sequentem sententiam [gap: Greek word(s)] etc. refers, expuncto uerbo [gap: Greek word(s)] tamquam glossemate, praeter rem in contextum relato. De posteriore coniectura prorsus non dubito, cum admodum inconcinne et inconuenienter elegantiae ALCIPHRONIS [gap: Greek word(s)] proxime excipiat [gap: Greek word(s)] . Prius uero illud [gap: Greek word(s)] neseio quam mihi spirare elegantiam, dictioni epistolicae conuenientem, et huius generis scriptoribus perfamiliarem uidetur, si subiungatur uerbis antecedentibus [gap: Greek word(s)] , quam si nouae sententiae initium constituat. Sed quid ego [gap: Greek word(s)] ? Habes scilicet coeci iudicium de coloribus. Miratus alioquin sum, BERGLERVM in metienda ALCIPHRONIS aetate adeo sibi non constare, ut, quae p. 66 et 77 statuerat, ea diserte euerteret p. 412. Ad IV aut V saeculum pertinere epistolarum scriptorem egregie confecisti, et uel unus Cappadox p. 216 memoratus euincit. Ego uero, dum ista cum uoluptate insigni legebam, non semel optaui, ut aliquid mihi imperii in te relictum esset: sic enim effecturum me sperabam, ut nec nostra aetas, nec, si qua futura est, posteritas
page 86, image: s086tam egregiis tuis in scriptores ueteres, quos nemo te rectius feliciusue illustrauit, obseruationibus careret. Si quid tamen preces apud te meae ualent, uehementer a te peto, ut de eo, quod dixi, negotio cogites serio, nec, quod a moribus tuis omnino alienum est, aliis doctrinae tuae fructus tam insignes inuideas. Eadem est cl. FABRICII, qui multum te saluere iubet, sententia, quam saepius mihi in familiari sermone, qui frequens de te inprimis inter nos esse solet, significauit. Parisiensem, quam memoras, epistolarum 150 LIBANII editionem numquam uidi, nec nisi ex coniunctissimi FABRICII sermonibus cognitam habui, qui tamen nec ipse oculis usurpauit, sed ex auctione, quam uocant, bibliothecae Gudianae a SCHVRZFLEISCHIO [gap: Greek word(s)] multo aere dato praereptam sibi sensit, frustra deinde, ut uel obiter perlustranda concederetur, expetitam. Hinc uterque nostrum insigni desiderio codicem hunc uidendi flagramus, quod cum per leges bibliothecae regiae, si recte memini, expleri non possit, quod multum doleo; non tamen, credo, deerit apud uos, qui totum codicem describendi laborem meo sumtu suscipere uelit, et suftinere possit. Cumulum certe ceteris tuis beneficiis in me collatis addideris, si et hunc beneuolentiae tuae fructum capere me patiaris; quamquam omnino uerear, ne iampridem constitutos pudoris modestiaeque limites tibi uidear praetergressus. Recensionem epistolarum LIBANII a me editarum in commentariis Loiolitarum Triuultiensium legere mihi nondum licuit, cum illi serius ad nos perferri soleant. Miror, eos non grauiter in me animaduertisse, et iure usos esse suo, quo poterant, qui soleant alias, quando non aeque licet. Nihil enim, crede mihi, tam sinistre dicere de iis poterant, quod non ipse cogitando praeuerterim. Cl. CLERICVS eamdem epp. centuriam itidem recensuit in postrema Bibliothecae antiquae et recentioris parte, benigne sane, si non honorifice. Vellem tamen, ut praefationem meam, ipsis epistolis praemissam, legisset ante, quam recensionem aggrederetur. Sic enim uidisset, in ep. VII eamdem mihi emendationem uocis [gap: Greek word(s)] cum [gap: Greek word(s)] permutandae in mentem uenisse, quam ipse substituendam recte iudicauit. Iudicium tuum de uariis N. T. lectionibus cum sententia mea prorsus conspirat; qua de re alias tecum agam, ubi ipsum,
page 87, image: s087quod dixi, negotium, ad quod felicius expediendum tam liberaliter, quod gratus agnosco, operam tuam mihi obtulisti, aggressus fuero. Interim uideo omnino et lubens profiteor, me et a doctrina et a [gap: Greek word(s)] non satis instructum esse, quae ad prouinciam hanc sine ueritatis fraude ac detrimento sustinendam requiruntur. Amplius itaque cogitandum est, ne aliquando una litura inducatur, quod pluribus calami ductibus in litteras relatum fuerit. BVRMANNVS, de quo nuper scripsi, munus demandatum ingressus nuper est, dicta Oratione uel potius satyra perpetua in professores humanitatis, de quorum officio commentatus ita est, ut Gallos Germanosque pariter, uernaculae linguae nimium tribuentes et in fraudem Graeci Latinique sermonis utraque in praelectionibus publicis scriptisque suis abutentes false rideret, nec suis quoque parceret, sibi uero cum communi fere audientium taedio mirum quantum uindicaret. Ex Anglia a fratre meo nunciatum mihi est, ODDIVM, Anglum, hominem Graecis litteris apprime eruditum, et mihi quondam perfamiliarem, uiolentas sibi manus nuper intulisse. Parabat ille nouam DIONIS CASSII editionem, cuius ante octo circiter annos specimen non contemnendum in lucem protulit. POTTERI, ad praesulatum Oxoniensem nuper euecti, CLEMENS Alexandrinus prelum nunc reliquit, sed eruditorum exspectationem non sustinet. HVDSONVS librum XVII Antiquitatum Iosephi commentando absoluit, in eadem opera per biennium minimum adhuc uersaturus. WILKINSIVS ad Graecas litteras ornandas animum nunc conuersurus est, et sigillatim Ethica ARISTOTELIS cum MSS. Oxoniensibus collata denuo curaturus. Sed uereor, ut exspectationem sustineat, nisi hos quidem libros ita iam comparatos eruditorum opera censeas, ut non multum operae auxiliiue aliunde exspectent. Est et Oxonii quidam STEVENS, collegii Aedis Christi alumnus, cui inposterum DEMOSTHENEM debebimus.
Curas meas nouas ad PSEVDO-ORIGENIS [gap: Greek word(s)] prelo propediem subiiciam: quod si igitur quaedam, ut fieri solet, ad ea obseruaueris, quin illa mecum beneuole communicaturus sis, amor in me tuus dubitare non permittit. Cl. FABRICIVS noster HIPPOLYTI PORTVENSIS opera prelo subiecit. Vale iterum, amice optime, et me ama.
page 88, image: s088
Vtramque epistolam tuam, amice optime, eodem fere tempore, paucis diebus interiectis, accepi, alteram a nobiliss. LVRSENIO, hac transeunte, alteram a cursore publico, eximio epistolarum LIBANII [gap: Greek word(s)] comitatam. Tu uero humanitate te ipsum uincis, mihique eadem opera pudorem incutis, qui ad accipienda beneficia tam promtum me praestem, quam ad reddenda ineptum. Neque nunc quidquam mihi suppetit, quod nouo illi tuo reponam, quam ut profitear, cl. FABRICIO, qui multum te saluere iubet, et mihi insigne illud bene de nobis merendi studium tam gratum exstitisse, ut sola eius recordatio animum recreet et permulceat. Addo et illud, ingratum te non habiturum hominem, per quem non stat, aere tam multo se exsoluere. Interim, pace tua, aliquamdiu illo epistolarum uolumine utemur, quo carere re posse scribis. In tralatitia perlustratione obseruaui, quinquaginta circiter epistolas in illa collectione exstare, quae uel editae a me aut ab aliis sunt, uel inter ceteras numerantur, quas ex membranis Bodleianis olim descriptas seruo. Interim uehementer scire uelim, num editio, qua usus es, Latinam interpretationem, de qua relatum sibi quidquam meminit coniunctissimus FABRICIVS, adiunctam habeat. Pro elegantibus h. e. te dignis in [gap: Greek word(s)] obseruationibus gratias itidem ago, publice persoluturus typorum beneficio, quibus eae nunc cum ceteris exscribentur. Additurus sum dissertationem, qua euicturum me spero, HIPPOLYTO, IRENAEI discipulo, rectius, quamquam subdubie, quam DIDYMO Alexandrino, quem hic cogitauit cl. HEVMANNVS, opusculum istud tribui posse. Reu. VNGERI iudicium de Bibliotheca mea Hebraea, quod beneuole mecum communicasti, me adeo non offendit, ut potius candorem et eruditionem uiri doctissimi mihi approbarit. Superiore hebdomade ipsas eius litteras accepi, quae eodem modo sententiam exponunt, quam ex his uerbis, si placet, intelliges: "Bibliothecam tuam Hebr. magna cum uoluptate perlegi. Continet exquisitissimas obseruationes, sed addenda plurima restant. Nonnumquam etiam auctores confundis, atque sine caussa multiplicas, quibus omnibus, spero, medeberis altera parte, maxime quod Oppenheimianum catalogum obtinuisti, Iudaeumque uestratem eruditum in libris
page 89, image: s089rarioribus suppeditandis tam facilem experiris." Idem inter alias quasdam obseruationes egregiam omnino perscripsit de famoso libro [gap: Greek word(s)] quem a Karaeo, non Rabbanita, exaratum esse ex MS. quodam illius uolumine et mea Karaeorum notitia a MARDOCHAEO exarata p. 149 solide euincit. Qui enim ibi memoratur liber [gap: Greek word(s)] quas uoces MS. diserte exhibet, librarii uitio ita appellatur: auctoris uero nomen et cetera in ISAACVM ABRAHAMIDEM ita cadunt, ut nulla dubitandi caussa mihi quidem superesse uideatur. Sed de his ipse coram disertius es plenius exponet. Ego interim faustum felixque, quod ad uirum optimum destinas, iter tibi ex animo apprecor, Deumque ueneror, ut illud ualetudini tuae prorsus confirmandae salutare esse iubeat. Addidi, quam uides, epistolam, quam ut illi reddas, uehementer a te peto. Nunc deuenio ad priores litteras tuas, quas legens non minus uices tuas dolui, quam hominum ingemui prauitati et perditissimis moribus. Interim certum te esse uelim, Deum numquam permissurum, ut ex tam laudabili instituto, quod regiis auspiciis prouehis, et honestissimis conatibus, qui ad diuini Numinis gloriam amplificandam referuntur, quidquam detrimenti capias. Quod ut ex animo opto, ita precibus uotisque a Deo impetraturum me spero. Potiora [gap: Greek word(s)] commentis absolui uideo, quibus, ubi opus fuerit, facile medeberis. CLERICVM uero totum negotium dissimulaturum spero, qui facile intelliget, caussam suam suscepta defensione peiorem fore, et rectius deseri, quam perorando in ampliorem lucem proferri. Ceterum nimium mihi tribuisti, amice carissime, quando a me profectas putasti illas in Athenagoram obseruatt. et emendatt. quas Historia critica R. L. in tomo IX repraesentat. Certe is non sum, a quo tale quid exspectes, quamuis inficiari nolim, non omnia aeque mihi probari, quae uir, quicumque sit, sagacis sollertisque ingenii attulit. Cl. BOERNERI, prof. Lips. operam referre mihi uisa est illa commentatio. Olim quidem GOTTLIEB SCHELGVIGIO iuniori, qui apud Gedanenses philosophiam publice docet, constitutum fuit, nouam ATHENAGORAE editionem in lucem proferre; sed hoc consilium idem paullo post abiecit. Ex Anglia cl. HVDSONI litteris edoctus sum, litteras sensim magis magisque affligi, nec quidquam spei de illis instaurandis erigendisque superesse.
page 90, image: s090Solet is peregrinantium philothecis seu albis, quae uocant, hoc inscribere symbolum: surgunt moenia, interim iacent litterae. Quidam ex Anglia nuper huc aduentans retulit, chartam tanto uecrigali nunc oneratam esse, ut HVDSONVS negauerit, se illis conditionibus stare posse, quas ingressus sit, cum ad Iosephum edendum animum conuerteret. HEARNIVS, quem PLINII epistolas LIVIVM que edidisse meministi, a subbibliothecarii munere translatus nuper est ad officium Pedelli iuris lautissimum. Huic autem, etiam repugnanti, si per cl. HVDSONVM stabit, successurus dicitur WILKINSIVS. HEARNIVS, quem dixi, in lucem prodire curabit LELANDI fragmenta quaedam, ad illustrandas WOODI antiquitates Oxonienses pertinentia. SAM. PARKERVS, Samuelis, episcopi quondam Oxoniens. filius, uir eruditus et honestissimus, dissimulato nomine suo descriptionem collegiorum Oxoniens. itemque dialogum de medicis edidit. Cl. WILCKINSII siue WILCKII (hoc enim genuinum uiri nomen est) N. T. copticum ex theatro Sheldoniano iis sumtibus propediem excudetur, qui exscribendis concordantiis Graecis [gap: Greek word(s)] LXX interpr. quas cl. GAGNERIVS parauerat, olim destinabantur. Et his quidem carere possumus, praecipue cum reu. TROMMIVS, V. D. M. Groninganus, illas iampridem adornarit, nunc autem Amstelodami formis exprimi curet, quod nuperis litteris cl. ROSSALI edoctus sum. Hic ROSSALVS, ut audio, PERIZONII locum obtenturus erat, si BVRMANNVS uocantibus non paruisset. AYLIFFIVS quidam Anglus de academiae Oxoniensis antiqua et praesenti conditione ita nuper commentatus est, ut cum in professorum quorumdam et praesidum, quos collegia habent, Oxoniensium mores ignorantiamque uerbis animaduerteret, coacto concilio academico omnibus honoribus et beneficiis academicis indignus haberetur. Ille itaque ex collegio eiectus Londinum se contulit, et de ulciscenda iniuria cum maxime cogitare dicitur. RADLIVIVS, medicus, ultimae uoluntatis tabulis quinquaginta millia imperialium legauit academiae Oxoniensi, quibus aedificium nouum exstrui et bibliotheca quaedam, quotannis per certam pecuniae summam, cui itidem prospexit, augenda instaurari possit. Misit ad me nuper cl. HVDSONVS aliquot exemplaria EVCLIDIS et APOLLONII PERGAEI ex theatro Sheldoniano editorum cum libris nostratibus
page 91, image: s091permutanda. Si quos forte noueris harum rerum studiosos, eos ut emtores inueniam, quaeso, effice. Addidit idem tria exempla Catalogi MSS. Angliae et Hiberniae, ut et WASII seuarium. Hamburgi Kal. Sept. 1715.
47
Sortitionis negotium propediem aiunt processurum, sed dimidia tantum ex parte; quod perinde est, nec quidquam refert. De ATHENAGORA, quem SCHELGVIGIVM edere aliquando uoluisse dixi, memoria me fefellit: THEOPHILVS ANTIOCHENVS enim erat, in quo uersabatur, cui ornando DODWELLVS singularem de scriptis Theophili dissertationem ei tradiderat, qua, si recte memini, libelli auctorem Theophilum esse negauit.
48
Qui has tibi, uir amicissime, litteras reddit, SEVFERTVS, uerbi diuini minister Phorcensis, est, idemque multis a me uerbis contendit, ut ad fauorem tuum aditum sibi munirem. Multus enim de te inter nos sermo fuerat, occasione Catechismi Anti-Iudaici, quem Germanica lingua diligenter et erudite satis a se exaratum reu. SEVFERTVS mihi euoluendum exhibuerat. Tum uero ego non poteram non meminisse confutationis [gap: Greek word(s)] Nizzachon Lipmanniani, quam a STEPHANO Brandenburgensi adornatam esse ex te intellexeram. Cum igitur illius uidendae desiderio uehementer flagraret, dandum hoc meae in te fiduciae meoque in illum amori putaui, ut uiam ipsi pararem et sitim suam explendi, et uirtutes tuas coram perspiciendi, quas me praedicantem audiuerat. Hamburgi Idibus Oct. 1715.
49
Litteris tuis longe iucundissimis iampridem rescribere meditatum ab instituto prohibuerunt tum alia, aegre amolienda, tum inprimis difficultas aliquid ex urbe nostra ad uos transmittendi, quae ex incerto rumore de sunestis morbis ad regias aures perlato subnata rempublicam nostram per aliquot hebdomades pressit. Cum enim animus mihi esset, exemplum Supplementi illius, quod qualibuscumque curis in Pseudo-Origenis philosophumena addere conatus sum, cum litteris his ad te uel ideo mittendi, quod magna illi accessio et ornamentum egregium a doctrina tua et ingenio natum est; responsionem meam differendam esse censui, dum utroque officio defungi mihi liceret.
page 92, image: s092Accipis praeterea WASII senarium, de quo nihil umquam rescribes, nisi me modestiae limites apud te, amice carissime, cui saepe tale quid iubenti parui, mirum quamtum transiliisse uel sic subindicare uelis. Et ut antiquum me obtinere intelligas, manebit, quia iubes, apud me [gap: Greek word(s)] epistolarum LIBANII, donum certe, quo num gratius ullum obtingere mihi umquam possit, dubito, quando scriptoris ingenium, et amicissimum describentis manum recogito. Nunc quidem pro nouo illo amoris tui argumento gratias ago, relaturus, si quando per uires uel modestiam tuam licuerit.
Cl. ALLIXII liber contra unitarios ex Iudaeorum potissimum monumentis exaratus non habet, me iudice, in hac doctrinae parte parem. Germanice is conuersus est a SEIDELIO, pastore ecclesiae Tangermundensis. Eiusdem obseruationes in libros utriusque foederis sacros maximam partem singulares et eximiae itidem in Germanicum sermonem ab ESCHENBACHIO, V. D. ministro Norimberg. translatae extant. Huius uiri doctrinam uariam et praesentissimum ingenium coram admiratus sum. De WILKINSIO doctrinae nomine numquam praeclare sensi, sed talem et tam exiguum in Copticis non iudicaui, qualem specimina illa declarant, quae nuper memorasti.
Ex Anglia nuper accepi WHISTONI scripta in caussa Ariana una cum CLARCKII commentatione de SS. Trinitatis mysterio. Vtriusque uiri industriam miror, quae utinam (quod de priore potissimum intellectum uelim) cum minori offensione esset coniuncta! Accepi etiam DODWELLI uitam a BROCKELSBY quodam cum cura Anglice duobus in octaua forma uoluminibus conscriptam, quae praeter compendiariam scriptorum uiri omnium recensionem fragmenta operum quorumdam affectorum et singularia quaedam momenta uitae exhibet. Talis certe is fuit, qui cum insigni doctrina parem animi candorem et pietatem coniungeret. Animum ad modestiam magis quam dici potest compositum omnia fere loquentis uerba prae se ferebant. Cum uoluptate quoque euolui GEORG. MACKENZII commentationem de scriptoribus Scotis, duobus in fol. uoluminibus comprehensam, quam tamen excursiones frequentes, non necessariae et in rebus parui momenti inprimis diffusae taedii fere plenam efficiunt. Inter cetera ibi Lutheranismi historiam non paucis uerbis enarratam inuenies, si
page 93, image: s093in historia Scotorum litteraria umquam requisiueris. Cl. HVDSONVS ad lib. XVII Antiquitat. Iosephi processit, animum, si hoc labore defunctus fuerit, ad Catalogum librorum editorum biblioth. Bodleianae pleniorem uulgandum applicaturus. Cl. IANVS, prof. histor. Witeberg. qui nunc Oxonii commoratur, propediem in Galliam transiturus, nuper mihi scripsit, cl. GAGNERIVM sibi, HIPPOLYTI editionem molienti, uersionem commentariorum eius in apocalypsin et pentateuchum, qui Arabice in B. Bodleiana exstent, promisisse. Habebit igitur, quod inposterum cl. FABRICII nostri curis addat. Laudatus GAGNERIVS nunc occupatur in Indice MSS. Orientalium conficiendo, quae nuper admodum ad B. Bodleian. accesserunt. MSS. Hinckelmanniana, de quibus olim inter nos actum fuit, propediem uendentur cuidam amico meo, a quo facili opera ea habiturum me spero, quae ex usu tuo esse possint. Negotium hoc tandem aliquando expeditum esse hoc magis gaudeo, quo diutius diligentiusque in eo perficiendo etiam tui caussa uersatus sum. Constabunt nunc mille imperialibus, pro quibus ante hos uiginti annos bis mille postulabantur. Hamb. 11 Kal. Nou 1715.
50
Binae tuae, amice carissime, apud me exstant litterae, quarum priores animum tuum de ualetudine mea pro amore tuo admodum sollicitum ostendunt, posteriores uero aliis argumentis singulare tuum in me studium produnt. Valere me optime ex litteris, quas paullo post, cum tuas ad me exarasses, accepisti, procul dubio perspectum fuit: ego uero ex animo opto, ut Numen diuinum ualetudinem aeque secundam tibi praestare dignetur, quam qua mihi hucdum, quod Dei beneficium interpretor, fore sine uicissitudine quamuis in tenui corpusculo, frui datum est. Praeterea gratias ago pro nouis litterariis, quae ex cl. WILKINSII litteris mecum communicasti. Mensis fere est, ex quo eiusdem argumenti epistolam ab eo accepi, in qua de fortuna nouercante admodum conqueritur. Eam tamen inposterum cum meliori sorte commutatum iri, fuit nuper, qui credere me iuberet iuuenis, gente nobilis, qui ex Anglia aduentans significauit, WILKINSIVM uirginem domum ducturum, quae cl. CHAMBERLAENII sanguine iuncta esset. Huius certe uiri beneficio futurum spero,
page 94, image: s094ut aliqua conatuum praemia nanciscatur. WASIVM, senarii auctorem, a IOSEPHO WASSIO, SALLVSTII editore, distinguendum esse, ex ipsius opusculi inspectione intellexisti. Posteriore illo familiariter uti mihi licuit Cantabrigiae, non sine summa quadam animi uoluptate, quam insignis et omnino uaria uiri iuuenis eruditio incredibili morum suauitate et mira ingenii elegantia condita mihi conciliabat. Consilium is eo tempore ceperat recognoscendi nouaque uersione Lat. donandi DIODORVM SICVLVM, quod tamen postea abiecisse uidetur. Venio nunc ad alteram tuam epistolam, quae iudicium in me desiderare uidetur ob sententiam de praeclaris tuis in litteras meritis candide latam. Quod si quidem ita intelligas, ut licentiam de rebus tuis teque ipso iudicandi, quam mihi sumsi, exprobres, non intercessero: secus autem, si me in eo peccasse putes, quod animi sententiam, idoneis argumentis innixam, denudarim. Mihi quidem in hoc negotio ita cautum est, ut certissime persuasus sim, et nostram et futuram, si qua erit, aetatem benignius aut praeclarius de me iudicaturam esse, si uiderit, me non satis uel ingratum uel imperitum fuisse, quo minus uel doctrinam tuam uel amicitiam, qua me dignaris, aestimare aut potuerim aut uoluerim. Itaque hanc curam uelim abiicias, inprimis uero me ipsum in adulationis suspicionem non uoces, qui mores meos tibi potissimum approbari uelim. Neque sane uideo, quo iure eam mihi notam inuras, qui nihil scripserim, quod non alii iique me longe peritiores iudices, nominatim cl. FABRICIVS noster, publice de te professi sunt. Caue itaque, ne laudes, quae tibi debentur, deprecando ampliores tibi collatas uelle iniquiori rerum existimatori uidearis. De WASII senario repeto superiora, nec credo, fore, ut, qui alias precibus meis tam liberaliter locum reliqueris, in praesenti negotio, quod alioqui cum meo quodam dedecore coniunctum foret, aliter statuas. Ornatissimum IABLONSKIVM, quem tam felicem disciplinae tuae alumnum praedicas, tibi gratulor discipulum, illi uero, quod plus ualet, te doctorem. Venerandi parentis eius conciones cum uoluptate et emolumento euolui, quae mirisice mihi placuerunt. Velim illi, ubi commodum fuerit, prolixam ex me salutem nuncies. Codices Hinckelmanniani ad eum nondum peruenerunt, quem propediem nacturum in superioribus meis scripseram.
page 95, image: s095Simulac negotium confectum fuerit, omnem operam dabo, ut aequissimi desiderii potiaris. Fideiussorem, si opus fuerit, ipse agam. HERODOTVM cl. GRONOVII nondum uidi, legit autem coniunctissimus FABRICIVS, cuius exspectationem non sustinet. FOPPIVS ille, quem mihi nominatim, antiquos quosdam philosophos ab atheismi nota liberare conato, aduersari finxerunt Noua litteraria Hagiensia et Lipsiensia, duabus dissertationibus, quae iunctae quatuor absoluuntur philyris, et cl. FABRICIVM et omnes eos, qui hanc eaussam egerunt, adeoque et me confutare aggressus est, non aliis, ut mihi quidem uidetur, instructus armis et rationibus, quam quas a me in contrariam sententiam allatas uiderat tum in dissertat. singulari, quam tibi mittere me olim memini, tum in notis ad [gap: Greek word(s)] . Neque enim facile ullum ex ueterum scriptis locum affert, quam quo ipse ego usus eram: sed in interpretatione eorum discedit, quod quam recte fecerit, aliorum esto iudicium. Mihi quidem constitutum non est, hanc caussam, qua tamen cecidisse me non opinor, inposterum agere. Mirabor tamen, quid in PLATONE inuenturus sit atheismi criminatione dignum. Est ille FOPPIVS Subrector scholae Bremensis, cetera non ineruditus. SAMVEL CRELLIVS, de quo scribis, ex GRABII sermonibus mihi innotuit. Epigramma in BVRNETVM Anglicanum festiuum esse et elegans non inficior, auctorem uero a malignitatis nota non liberauerim. OLEARIVM et diem obiisse suum, et diserte cauisse, ne quid commentationum suarum post obitum edatur, non ignorabis. Interea temporis muneri meo sacri labores, qui concionibus continuis per singulas hebdomadas in aede cathedrali, in qua pastoris munus uacuum est, habendis absoluuntur, accesserunt, nulla habita tergiuersationis ratione. Illi, quorum hic partes sunt, destinant mihi ipsum illud officium, solemnius conferendum, ubi per res regis Suecorum, a quo ex parte caussa haec pendet, adflictas fieri poterit. Interim sungor uicibus, quod faustum mihi et salutare esse pro amore in me tuo iubel is. Missum ad me nuper est specimen editionis nouae IVSTINI Martyris, quam Londini parat IO. ADOLPHVS HOFMANNVS, Germanus. Versio est fere noua, notaeque tum ex aliis collectae, tum ex editoris ingenio, nec sine eruditionis et iudicii laude profectae. A cl. GAGNERIO, qui Oxonii priuatam agit uitam,
page 96, image: s096et tironibus litteris Orientis imbuendis uacatus, humanissimam uariarumque obseruationum ad Biblioth. meam Hebraeam pertinentibus plenam epistolam accepi. Sortitionem, quam nosti, mense Februario insequentis anni processuram aiunt. Denique est aliquid, in quo operam tuam maximopere mihi expetitam uelim. Sunt libri quidam in bibliotheca Mayeriana, in urbe uestra sub hasta uendenda, quorum desiderio et cl. FABRICIVS et ipse tenemur. Quod si igitur habeas, per quem illos nostro aere comparari posse censeas, uterque insigne interpretabimur beneficium. Cl. FABRICIVS plurimam tibi salutem nunciat, et studium numquam non promtissimum pollicetur. Hamburgi 6 Dec. 1715.
51
Conceptissimas tibi, uir amicissime, et cl. FABRICIVS et ego gratias agimus pro studio illo, quod in coemendis ex biblioth. Mayerianae auctione libris tam prolixe nobis polliceris. Vehementer equidem uereor, ne haec tua in nos uoluntas nimia tibi molestia constet, quam creare uix auderemus, nisi spectatus tuus in nos amor animum dubitantibus addidisset. Accipis itaque designationem librorum, quos non tam tua praesentis (maiora enim habes, quae agas) quam amici cuiusdam tui opera comparari uelimus, ea tamen conditione, ut nostra caussa nullo libro carere uelis, quam desideraueris ipse, et hic forte consignatum inueneris. Praeterea uero nec notato pretio, (quod arbitrio tuo prorsus relinquendum uidebatur, nisi aliter fieri iussisses,) ita inhaerendum fuerit, ut non pro lubitu, si res postulet, illud augendi facultate uti possis. Cetera non dubito, leges auctionibus apud uos dictas cum nostratibus in eo conspirare, ut non nisi post absolutum auctionis negotium pecunia exsoluatur. Quod si aliter res habeat, rectiora edoctus operam dabo, ut uel per cursorem publicum idonea pecuniae summa mittatur, uel apud uos aliquis indicetur, a quo eam recipere possis. Id quoque maximopere a te peto, ut, ubi prior catalogi pars ad finem perducta fuerit, uel tribus uerbis nos edoceas, quae utriusque fuerit fortuna, et num ad posteriorem, quam prorogatum iri fere suspicor, aditus paretur. Negotium de MSS. Hinckelmannianis confectum nunc est, ita quidem, ut in manus doctissimi MORGENWEGII, uerbi diuini apud nos ministri peruenerint, qui doctrinae tuae elegantiaeque,
page 97, image: s097quam ex commentationibus tuis cognitam habet, debere se prudens statuit, ut Liturgiae Aegyptiacae, quam desideras, copiam faciat. Et accepisses sane exemplar cum his litteris, nisi uir optimus satis caussae habere se putaret, cur tabellario non credat. Cumque fere ipsi constitutum sit Berolinum ad uos proficisci, ut ex MSS. Mayerianis aliqua sui iuris faciat, moram hanc breuiorem tibi non molestam fore persuasus est. Quidquid huius erit, codicis illius usum certissime tibi, uelim, pollicearis. De GRONOVII in HERODOTVM notis ita prorsus est, ut scribis: lectorem ille maledicentia enecat, parum uero instruit, imo, ubi docere aliqua uelle uidetur, impedita scribendi ratione ita se abscondit, ut quid sibi uelit, uix satis ipse intellexisse credi possit. Euolui librum his diebus praecipue quod ad notas, quas ut totas deuorarem, taedium uel in limine uersanti oblatum non permisit. Neminem sane ex omni illo eruditorum, quos profert, coetu laudatum uidi, si VINDINGIVM et MONTFAVCONIVM exceperis, qui an ab ipso laudari uoluerint, nescio. Amico illi nostro propterea male cupere uidetur, quod rationem ipsi libro III biblioth. Graec. p. 501 ostendit, qua suis in litteras meritis rectius, quam quidem hucdum factum est, consulere possit. Neque enim praeter rem is statuit, merita eius in litteras opido maiora futura, si, quam diligenter humaniores tractet litteras, tam sedulo quoque caueret, humanitati bellum indicere. Id fere miratus sum, hominem maledicendi studiosissimum adeo ingenium non deserere, ut nouam subinde et minus familiarem aliis detrahendi rationem suppeditet. Indignandi enim materiam nactus sibi uidetur, si quis alius HERODOTO in rem suam usus est: adeo perire omnes uult, qui ante se HERODOTVM uel legerunt, uel ut ab aliis legi facilius posset, efficere conati sunt. Ridiculam illam Monumenti, in marmoribus Oxoniens. obuii, interpretationem, quam acute indicasti et explosisti, cum cl. FABRICIO satis liberaliter risi. Habet iam sacerdos ille Isidis, (quem olim ex metallifossore fecit, a BEGERO, quod nosti, et nuper iterum a MENCKENIO in charlataneria eruditorum castigatus,) amasiam, quam, sibi similem, domum ducere possit, idoneam sane ignominiae ferendae sociam. Ob functionem illam ecclesiasticam, ex parte mihi oblatam, non rei litterariae, sed meas potius dolebis uices, qui
page 98, image: s098his deliciis, quas alias sectatus sum, ad tempus aliquod parcius frui possim. Neque tamen credas, uelim, me ab humanitate ita desciscere posse, ut non subinde e diuerticulo in uiam redeam, quod fieri omnino licet, cum praeter unam concionem singulis hebdom adibus habendam, et meditatiunculam precibus publicis praemittendam, nihil omnino aliud, ad animarum curam pertinens, agi a me debeat: qui quidem labor ne tum quidem augebitur, ubi forte aliquando ipsum munus solemniori ritu mihi imponetur. Interim insigni omnino beneficio, ut soles, me tibi obstrinxeris, si litteris tuis, humanitatem et elegantiam ab omni parte spirantibus, e somno excites, nec quidquam de amore in me tuo, eiusque significatione, quod minari mihi uideris, detrahi patiaris. Ita uale, uir amicissime, et, quem ingressi sumus, annum, omni felicitatis genere cumulatus cum pluribus insecuturis saluus emetire. Hamburgi 8 Ian. 1716.
52
Reuer. de BEAVSOBRE iucundissimas litteras tuas ipse mihi reddidit, cui uel mea caussa omne studii officiique genus, quod quidem a me proficisci possit, prolixe pollicitus sum: adeo humanitas eius morumque elegantia me cepit. Intelligis itaque, uir amicissime, nouum me beneficium a te accepisse, quando eum mihi commendatum uolueris, cuius, antea non cogniti, consuetudinem amicitiamque ipse mihi conciliaturus eram, si licuisset. Ipsum litterarum tuarum argumentum gaudii multum, sed nec minus doloris cum cl. FABRICIO, qui prolixe salutatum te uult, tum mihi attulit; hinc gratissimo nuncio de libris utrique nostrum coemtis, inter quos ALTINGII opera mirum quantum mihi placent; hinc sensu grauioris molestiae, quam nimis liberaliter te hucdum deuorasse perspicio. Itaque hoc diligentius tibi, amice optime, gratias ago, ampliores inposterum acturus, si in duobus capitibus precibus meis locum relinquere uelis. Per amicitiam enim nostram, quam sanctissimam esse uelim, te obtestor, ut illud emtionis negotium per amicum quemdam tuum, quem alioquin auctioni adesse noueris, perfici cures; uel si modestia tua alteri tantum onus imponere non patiatur, illi committas, qui iampridem ex amicis meis et fuit et esse uoluit. Commoratur scilicet nunc illius auctionis caussa apud uos M. SCHOENBACHIVS,
page 99, image: s099cui nuper litteras, ipsi inscriptas, reddi beneuole curasti. Is Lipsiae ad me scripserat studiumque suum in coemendis ex biblioth. Mayeriana libris, quos desiderarem, liberaliter obtulerat, eo quidem tempore, quo tuam mihi operam in eadem caussa sperare iusseras. Huic itaque uelim meo nomine rem committas, tibi uero id oneris serues, ut libros apud te reponi patiaris, fidemque pro solutione praestanda interponas. Id per amicitiae nostrae iura non tam peto a te, quam postulo. Hac enim lege sub initium hoc fauoris genus a te requisiuisse me et ipse memini, nec tu ignorabis. Alterum, quod a te peto, eo continetur, ne quidquam mihi de libris carius, quam a nobis exspectatione praeceptum erat, uenditis nuncies; nec de ceteris, quos acceperis, quidquam moneas, ante finem toti auctioni impositum. Quidni enim hanc moram ferrem libentius, quam tantae tibi molestiae, non profuturae, auctor existerem. Id tamen pace, ut spero, tua rogo, ut sub finem partis I catalogi mihi haud graueris significare, num auctio partis posterioris atque adeo ipsorum MSS. priori statim subiicienda sit. De libris in gratiam uener. WINCKLERI, qui officiosissima salute te impertit, emendis nolim adeo sollicitus sis. Ipsi enim praedixi, fore, ut res secus cadat, nisi pretium addiderit libris. Quod cum uel sic omiserit, ipse sibi acceptum ferat, necesse est, quod aliter euenisse forte optauerit. Itaque uelim illorum librorum emtionem laudato SCHOENBACHIO ita committas, ut, quidquid ipsi aequum uideatur, praestet. Quod speciatim de istis quoque libris intellectum uelim, quorum indicem mihi, haec scribere aggresso, iterum misit; omisso pretio, quod ut subnotaret, denuo grauiter admonitus erat. Dubius, fateor, haesi, ipsine schedulam remitterem, an tua abuterer patientia ac facilitate. Posterius, pace tua, satius putaui, ea tamen conditione, ut in iis nihil tibi negotii facessas, sed totum illi, quem dixi, committas. De DAMASCIO proxime mandata tua exspecto, omnia acturus, quae fieri uelis. Egregium eius [gap: Greek word(s)] inter codd. Holstenianos bibliothecae nostrae publicae repositum est. De editione PORPHYRII ipse M. THOMAS iampridem ad me scripsit, cuius caussa amicos quosdam Anglos, BENTLEIVM nominatim et HVDSONVM de conferendis symbolis sollicitaui, conatu tamen irrito. Posterior mihi nunciauit, cl. DAVISIVM,
page 100, image: s100nouam eiusdem editionem itidem molitum, sumtibus suis PORPHYRII opus cum duobus codd. bibl. Bodlei. comparari curasse, non sine poenitudine, quae ex pecunia sine fructu profusa ad ipsum redierit. Idem mihi pollicitus est, se loca, quae cl. THOMAS difficiliora putauerit, denuo cum his codd. collaturum esse. Illorum indicem a futuro editore adhuc exspecto. Sortitio dimidia ex parte medio mense Martio qui imminet, instituetur certissime, si fides habenda est Nouellis, quas uocant, publicis, in quibus superiore hebdomade a senatu hoc consilium promulgatum est. Scilicet plures schedarum emtores frustra hucdum exspectati sunt; unde coactos se uident, ut in dimidia parte acquiescant. Scripsi haec [gap: Greek word(s)] inter meditationes sacras, atque adeo negligentius, ut mos meus fert, quem aequius interpretari iampridem didicisti. Hamb. ipsis Kal. Febr. 1716.
53
De MS. Coptico noli laborare: possessorem enim, uirum honestissimum, ea facturum puto, quae et cl. FABRICIO et mihi promisit.
Conceptissimas tibi, amice optime, non minus reu. WINCKLERI et cl. FABRICII, quam meo nomine gratias ago pro ea opera, quam in coemendis ex priore parte biblioth. Mayerianae libris et designatione eorum mittenda tam diligenter collocasti. Nunc quidem facile intelligis, integrum non esse uel laudatis amicis, uel ipsi mihi, fauorem illum tuum qualicumque modo demereri. Itaque id tantum egi, ut officii saltem partes explerem, missis litteris cambii, quibus repraesentatis, quod haud grauatim fieri per tuos curabis, summa 98 imperialium praesto erit. Tantum enim pecuniae cuidam amico meo Berolini exsoluenda restabat, unde et librorum, quos nobis emisti, pretium solui, et ii, quos hucdum praeterea fecisti, sumtus, ni fallor, compensari poterunt. Vide uero, quanta tua sit humanitas, quae nos adducit, ut denuo facilitate tua abuti sustineamus. Supersunt scilicet libri nonnulli, quos itidem comparari nobis uehementer uelimus. Adde itaque hoc superiori tuae beneuolentiae, gratos omnino, si quo modo fieri possit, debitores nos habiturus. Reu. WINCKLERVS felicior, tuo beneficio, et FABRICIO et me fuit, qui plerosque, quos
page 101, image: s101inprimis desiderauit, libros aequo sane pretio obtinuit: quo magis se in aere tuo esse profitetur.
Accipis tandem cum his Liturgiam illam Copticam una cum libello alio, cuius argumentum aeque ac litteras reu. possessor ignorat, utrumque procul dubio tua opera edocendus. Prolixa salute is impertiri te suo nomine uoluit, rogatque insuper, ut haud grauatim significare sibi uelis, quid sigillum illud inferat, quod in utroque libello expressum uides, et quo B. HINCKELMANNVS scripta praestantiora a reliquis distinguere consueuerat. Si fieri possit, ut post duos menses bini libri, commodo tuo remittantur, reu. possessor sat cito eos se recepisse existimauerit; sin minus, dabo operam, ut longius spatium tibi impetrem. Ceterum ex animo opto, ut ne pro thesauro carbones reperias.
De DAMASCIO quodcumque fieri uelis, id mihi committes, qui nec quemquam noui ex adolescentibus nostris huic operae sustinendae idoneum, nec, si scirem, ad hoc negotium appellarem, optatissima occasione qualecumque studium meum (quod de uiribus, non uoluntate dictum putabis) testandi me ipsum praeter fas priuaturus. Omnia a me impetraueris; hoc ut obtineas, nec ipsa religio patitur. Itaque proximis litteris mihi significabis, malisne integrum librum descriptum habere, an in excerptis acquiescere, quae quantacumque sint cum uoluptate, de quibus argumentis iusseris, depromam. Codicem ipsum ex urbe exportandum curare per leges non licet, per quas uix domi habere possem, nisi bibliothecarii in me studium aliud efficeret.
HICKESIVM in Anglia diem obiisse non ignoras. CLEMENTEM Alexandr. POTTERI cum proxima naui exspecto. HIPPOLYTI opera, quae cl. FABRICIVS nunc curat, praeter didascaliam non editam, eiusdem homilia [gap: Greek word(s)] hucdum [gap: Greek word(s)] ornabit, ut taceam, quae ex biblioth. Vindobonensi adhuc exspectat. Ex litteris cl. DELA RVE, cui ORICENIS opera inposterum debebimus, amicus quidam mihi retulit, HARDVINVM nuper, nescio quo malo genio agitatum, ex cl. PFAFFIO, ad se inuisente, quaesiisse, quibus sacris sit addictus; hunc autem primo quidem tergiuersatum, tandemque ultro professum, quas partes sequeretur, non solum uoces minus honorificas ex HARDVINO audiuisse, sed et e museo
page 102, image: s102eiectum se ui quadam uidisse. Quam iniuriam duci heredi Wurtenbergico, cui PFAFFIVS a sacris est, nunciatam dux regens Aurelianensis, ad quem princeps retulerat, grauiter ulciscendam statuit. MORGANVS quidam Iansenistas nuper singulari libro, sub titulo, si recte memini, le Ianseniste demasque, oppugnauit a Iesuitis excitatus, qui tamen, ne consilii, imo ipsius scripti auctores uiderentur, in Memoriis Triuultinis sinistre de eo iudicandum esse existimantes, id effecerunt, ut auctor singulari epistola ad TOVRNEMINIVM scripta et formis expressa uarias Iesuitarum fraudes, repraesentatis epistolarum quarumdam fragmentis, in lucem proferret. Equidem non satis intelligo, quo animo boni illi patres tam frequentes et repetitos aduersae fortunae ictus laturi sint, qui secundam impotenter omnino tulerunt. Sed de hoc ipsi uiderint.
Si quando cum D. MAYERO colloquendi copia fiat, uelim ex eo requirere haud graueris, quo perlati sint B. SCHEIDII commentarii MSS. qui ad S. Scripturam ex Talmude illustrandam pertinebant. Hamb. 4 Kal. Mart. 1716.
54
Non opus erat, uir amicissime, tam exquisitis uerbis, quibus gratias mihi ageres pro Liturgia Coptica a reu. MORGENWEGIO procurata. Tanta certe, crede mihi, uoluptas ex eo ad me rediit, quod operam meam in hoc negotio non frustratam intelligerem, ut omni alio praemio libens lubensque caruissem, quod nunc humanitas tua amplissimum superaddidit.
SALMASIVM in epistolis suis Liturgiae cuiusdam Copticae ita meminisse, ut magnam eius partem Latine conuersam exhibeat, monuit me nuper cl. FABRICIVS noster. Gratissimum mihi feceris, si nuncies, num illud exemplum cum altero, quod in manibus habes, conueniat.
Nescio sane, numquid mihi in superioribus litteris meis exciderit, ex quo uel leuissimam coniecturam capere potueris, me quidquam studii in illo emtionis librorum negotio apud te desiderare. Cur hoc uerear, proximae tuae efficiunt, qui alioquin id mihi persuadere non possem, ne cogitationis quidem ullius, quae eiusmodi quidquam scribere iussisset, mihi conscius. Itaque uelim scribas, ex quibus uerbis litterarum mearum haec suspicio tibi subnata sit, ut uel interpretari scriptionem
page 103, image: s103meam, uel culpam, non cogitanti oblatam, deprecari possim. Certe amor in me tuus, tot luculentis argumentis iampridem mihi comprobatus, in negotio hoc molesto et taedioso adeo eluxit, ut si aliter sentiam statuamue, religioni mihi ducerem, amicitia tua indignum me non ultro pronunciare. Libris, quos nuper ultima uice emendos commendaui, ideo pretium non adscripseram, quod omnes a reu. WINCKLERO sine pretio, quod ipse me rectius pro lubitu statuere poteras, subnotati erant. FABRICIVS noster aliorum librorum indicem mihi missurum se receperat, sed intercedentia quaedam negotia animum ab hoc consilio auocauerunt. Iam credo auctionem ad finem penitus perductam esse. Itaque uehementer a te peto, ut reliquorum, quos forte adhuc nostros fecisti, pretium mihi significes, quo persoluto eam quoque pro facilitate tua molestiam deuorare haud grauaberis, ut totum apparatum cistae inclusum, naui ad nos perferendum cures. Neque enim, ut audio, quidquam periculi hic est metuendum, quod nuper non satis caui, quando ex Anglia bonam librorum partem, facto naufragio, frustra exspecto. Quidquid sumtuum feceris, id curate quoque subnotari uelim.
DAMASCIVM [gap: Greek word(s)] euolui, sed nihil omnino, nisi quod abstrusiorem de ideis Platonicis, tribusque principiis, quae uel PLATONIS uel aliorum philosophorum familia olim admisit, commentationem secum ferret, inueni. Itaque spem tuam hoc modo frustratam esse doleo. Vt autem intelligas, id negligentiae meae aut tralatitiae lectioni non esse tribuendum, excerpsi ex ipso opere locum de duobus principiis Persarum, quem ubi primum inueni, laetatus omnino sum uehementer, cum crederem, nactum nunc esse occasionem DAMASCIVM de his rebus, quas edoceri uolebas, quidquam commentandi. Sed nihil horum in sequentibus deprehendi, ut taceam, eum de isto argumento ex aliorum fide disserere. Locum illum HYDIVS quoque notauerat, quod ex comparatione a me facta intelliges.
Dissertatio illa de editione LACTANTII de mortibus persecutorum Nourriana admodum mihi placuit, cum quod ob doctrinae solidioris apparatum et ingenii elegantiam, quam undiquaque commonstrat, aliter fieri uon posset, tum quod ab eo mihi profecta uidetur, cuius omnia facile probauero. Cur
page 104, image: s104enim dissimulem, legenti mihi limatas illas obseruationes te ita oculis animoque meo obuersatum esse, ac si tuas quasdam ad me litteras in manibus haberem? Neque uereor sane, ne fallar: tot argumentis uel ipsi tibi, si negare sustineas, rem probauero. Ex Anglia nuper accepi Catalogum bibliothecae GILB. BVRNETI, praesulis quondam optimi, eo consilio editum, ut hoc ipso mense, quem agimus, sub hasta vendi possit. Exhibet ille bonos interdum et raros libros, sed pauciores. Legi etiam BENTLEII concionem Anglicanam de papatu ita habitam, ut nec ingenii salem nec uiuam monstri delineati imaginem desideres. Textus loco inseruit 2 Cor. II, 17, ex quo potissimum ostendere conatur, [gap: Greek word(s)] , idque turpis lucri caussa, praecipuam Romanae ecclesiae notam habendam esse. Catholicae ecclesiae titulum illi se inuidere nolle profitetur, modo eo sensu accipi permittat, quo [gap: Greek word(s)] , qui numquam soleant meliores sistere, capiantur. Hamb. 6 Kal. Aprileis 1716.
55
Habes omnino, suauissime amice, cur de procrastinatione litterarum mearum conqueraris, quam tamen pro facilitate tua non negligentiae, sed cumulatis per dies hos festos laboribus, et aliis quibusdam molestiis tribues. Accepi omnino et priorem epistolam tuam cum utroque libro MS. et alteram illam, qua emtionem librorum quorumdam significabas. Pro qua ut et reu. WINCKLERI et meo nomine gratias ago, ita summam pecuniae, quam persoluisti, ne nunc quidem reddendam curaui, quod et ita iussisti, et spes mihi est, fore, ut propediem resciscam, quos praeterea sumtus libris arca lignea muniendis et naui committendis impenderis. Quod simulac resciuero, nihil in me morae erit, quo minus officio faciam satis. Reu. MORGENWEGIVS plurimum te saluere iubet, gaudetque omnino, esse aliquid inter codices suos MSS. quod praedicatione tua dignum uisum fuerit. Idem ceterorum quoque, si quos forte desideres, usum prolixe pollicetur. Inter ceteros possidet binos alios libros, qui tertio illi Brachmanico prorsus sunt similes. Eum te descripsisse mirarer omnino, nisi iam alias mihi constaret, nihil esse, quod uel industriae uel sollertiae tuae sit imperuium. Id quod nouo exemplo interpretatio sigilli Hinckelmanniani probat, de qua utut per imperitiam
page 105, image: s105meam iudicium ferre non possum, felix tamen industria tua sperare me iubet, quod rem acu tetigeris. Quamuis enim HINCKELMANNI fortunae non ita adflictae fuerint, quod recte coniecisti, ut sententia illa in ipsum cadere possit; scias, uelim, id explicationi tuae fraudi non esse, cum sigillum non ipse conficiendum curarit, sed ex Arabia acceperit. Ceterum nemo hic est, qui lectionem sigilli teneat, nemo etiam, quem quidem sciam, cuius iudicium requiri possit. Faciam tamen data occasione, ut cl. RELANDVS sententiam suam aliquando dicere possit. HIPPOLYTVS cl. FABRICII nostri, qui multum te diligenterque salutat, lucem superiore hebdomade uidit. Parat idem spicilegium, postquam a cl. MONTFAVCONIO contextum Graecum commentationis aduersus NOETVM accepit, cui praeter reliqua iunget fragmenta aliquot, quae ex Catenis biblioth. Vindobonensis et Parisiensibus pluribus exspectat. Cl. PFAFFIVS, qui adhuc Parisiis uersatur, eodem die, quo colophon operi imponendus erat, misit ad me fragmenta duo ex MSS. Taurinensibus descripta. EVNAPIVS lucem iampridem uidisset, si per FABRICIVM nostrum staret. Is enim bibliopolae cuidam nostrati, cui HEILII nomen est, formis exprimendum commisit: sed illius uel incuria, uel familiaris rei angustia, uel forte alia caussa effecit, ut, tribus plagulis exscriptis, negotium abrumperetur. Neque credo, cl. FABRICIVM ad pristinum consilium reuersurum, nisi a bibliopola urgeatur. Reu. WINCKLERI conditiones in auctione biblioth. Mayerianae meliores mihi uisae sunt, non quod tua id culpa factum putem, sed quod per licitatores feliciori ipsi esse licuerit. Cuius rei caussam itidem adsecutum me puto. Plerique enim, quos desiderauit, libri ad theologiam polemicam uel historicam spectant, qui utplurimum emtorum sitim accendere non solent. Quid Parisiis de dissertatione illa Lactantiana statuatur, ex sequentibus uerbis intelliges, quae cl. PFAFFIVS, NOVRRII studiosissimus, ad me perscripsit: Prodiit nuper in diario Hagiensi censura satis acerba in NIC. NOVRRIVM ob abiudicatum LACTANTIO librum de mortibus persecutorum, quam credo strinxisse quemdam ex ipsius sodalibus. Aliam meditatur nouus LACTANTII editor Aurelianensis. TERRASSONII librum Gallicum de HOMERI Iliade nondum uidi, sed uehementer legere gestio. Quae enim in diario Hagiensi excerpta exstant,
page 106, image: s106mirum quantum mihi placuerunt. Cl. FABRICIVS de tota illa controuersia idem tecum sentit. ARPIVM illum, de quo ill. LEIBNITIVS ad te scripsit, noui. Viuit ille Kilonii priuata sorte contentus, et matrimonii uinculis ligatus. Non defuit ipsi amplissima occasio, tum alias, tum inprimis Hafniae insignem rei litterariae notitiam sibi comparandi; inprimis uero impetu quodam in libros prohibitos, qui uocantur, ferri mihi uisus est, unde nec miror, in promtu ipsi quaedam esse, quae ad librum de tribus impostoribus pertineant. Epistolam illam, quam Lugduni Bat. lucem uidisse scribis, certissime scio nondum prodiisse. Ante paucos enim dies studiosus Kiloniensis, ARPIO illi perfamiliaris, nunciauit mihi, ARPIVM Kilonii uersari, nec quidquam sibi de his litteris commemorasse. Suspicor itaque, ARPIVM ipsum consilium de concinnanda hac scriptione susceptum, ad ill. LEIBNITIVM perscripsisse. Cl. MONNOYE dissert. de libro illo cum uoluptate legi, quam mihi multam attulit integra illa Menagianorum continuatio, modo a salibus spurcis saepius et sordidis temperare sibi uir doctus potuisset. ARPIO isti debetur Apologia pro VANINO, item theatrum Fati, ut et dissertatio de Pyrrhonismo historico. Bremae nuper cl. IAC. HASAEVS, cuius obseruationem criticam in historia crit. R. L. legisti, sententiam meam de atheis falso suspectis contra cl. FOPPIVM, de quo alias scripsi, disputantium more defendit. Idem nuper alia dissertatione quamdam ARISTOPHANIS emendationem ab ill. BENTLEIO profectam, non infeliciter meo iudicio repudiandam esse probauit. Eiusdem historia scholae Berytensis propediem prelo subiicietur. Hamburgi 8 Kal. Maias 1716.
56
Non satis mirari possum insignem illam diligentiam, quam non minus in emendis quam in curandis ad me bibliothecae Mayerianae libris, subducendisque rationibus collocasti. Certe si ex meo ingenio tuum, uir amicissime, aestimare, aut coniectura adsequi liceret, caussae satis haberem, cur meam ipse damnarem confidentiam, qui has tibi turbas creare sustinuerim. Cum uero res infecta fieri nunc non possit, tuo permitto arbitrio, qua in re iure tuo in me uti uelis. Nihil certe tam molestum aut taediosum erit, quod non tui caussa etiam cum uoluptate deuorare uelim, quamuis satis certus sim, nihil tibi placere
page 107, image: s107posse, quod mihi displiceat. Hac itaque lege iterum iterumque tibi, amice optime, et meo et reu. WINCKLERI ac cl. FABRICII nomine pro insigni tuo studio gratias ago, et cum his litteras mitto, quibus repraesentatis eam pecuniae summam nacturum te spero, quam de tuo beneuole erogasti. In toto hoc negotio nihil actum est, quod non prudentiam sollertiamque tuam, incredibili rebus nostris inseruiendi studio iunctam, undiquaque manifestam faciat. Noli itaque tantam diligentiam tuam nobis excusare, aut uereri, ne non satis idonei aequiue uirtutum tuarum existimatores simus. Ex superioribus litteris tuis intelligo, legisse te epistolam ab ARPIO illo contra cl. MONETAM in Belgio editam. Itaque suspicor, eum instituti huius sui neminem conscium habere uoluisse, cum id celarit hominem, de quo nuper scripsi, alioquin ipsi familiarissimum, cui alias testatus est, quod et legerit librum de tribus impostoribus, et uaria inde excerpta in commentarios suos retulerit. Equidem ARPII illius, hominis docti et elegantis, uices aliquoties miseratus sum, qui et opera et ingenio suo abuti mihi uidetur. Relatum enim mihi est, eumdem in societate quadam erudita, quae Kilonii certis per hebdomadem diebus cogi solet ad recensendos libros recens editos, plerumque ea in medium afferre, quae animum eiusmodi rerum percupidum et studiosum ostentent, quarum notitiam alius ne titiuilitio quidem emerit. Ita famosum illud IO. BODINI colloquium Heptaplomeres sibi lectum praesenti mihi ipse ante decennium circiter referebat, in quo aliquot post annis nihil eorum inueniebam, quae nescio quam doctrinae ingeniique praestantiam spirare ipsi uidebantur. De BALTHAS. TELLEZII Historia generali Aethiopiae superioris et ALEXII de MENEZES expeditione in montes Malabaricos, libris rarissimis, quos accepisse te scribis, ex animo hoc magis gratulor, quod paucis tam felicibus esse contingat, pauciores autem sint, qui illis cum tanto fructu uti possint, quantus tuo beneficio in historiam redundabit. Est in academia Hauniensi REIZERVS, iuris professor regius, apud quem tantum librorum historicorum, Hispanice et Lusitanice scriptorum, apparatum uidere me memini, quantum ipse possessor negabat apud ullum alium deprehendi. Vidistine Catalogum bibliothecae Olearianae, quae Lipsiae sub hasta uendetur? In eo itidem libri quidam
page 108, image: s108Lusitanici, historici, si recte memini, argumenti a me obseruati sunt inter ceteros rariores, qui ad Christianae religionis ueritatem uel oppugnandam uel defendendam pertinent. Hamburgi Kal. Maiis 1716.
57
Libri, ex bibliotheca Mayeriana emti, sarti tectique ad me peruenerunt, idque non tam fortunae, quam industriae tuae curaeque singularis beneficio, pro qua etiam atque etiam tum amicorum tum meo nomine gratias ago. Nihil omnino est, quod desideretur. Illam pecuniae summam, quae supererat, repraesentatis, quas nuper misi, litteris recte persolutam esse non dubito: utinam tam facili opera me aere illo liberare possem, quod apud te, uir amicissime, et in ipso hoc negotio et alias contraxisse me et sentio et profiteor! Cl. FABRICIVS plurima te salute impertitur, et exemplum HIPPOLYTI sui exspectare iubet, quod propediem mittam, cum per festinationem id fieri nunc non possit: quae etiam caussa est, cur ad cetera litterarum tuarum capita nunc non respondeam. Eodem tempore codices illos MSS. Morgenwegianos spero me nacturum. De altera parte biblioth. meae Hebraieae nondum cogito, nec forte breui cogitabo, cum alia mihi nunc, quae nosti, agenda sint, in quibus et religionis caussa et cum uoluptate maiori uersor. Praeterea uero adeunda mihi prius est bibliotheca Oppenheimeriana, quam ad hoc opus denuo tractandum adgrediar. Hoc uelim cum officiosissima ex me salute uener. doctissimoque VNGERO nuncies, ubi commodum uidebitur. Sortitio nostra superiori hebdomade initium cepit, sine emolumento nostro, imo et cum aliqua iactura hucdum continuata. Quae enim plagulae designationis caussa eduntur, eae p. 54 testantur, gratis exiisse n. 7172, p. 79 autem n. 7175 et 7176 quos ad nos pertinere meministi. Itaque meliora speranda sunt, quae quamprimum euenerint, fidelem me habebis interpretem. Ipse enim plagulas illas perlegere soleo, uel, ubi non integrum est, fratri meo, mercatori, examinandas trado. Non credidi, te designationis illius uidendae desiderio teneri: si tamen aliter statuas, uel ipso hoc tempore, uel sub negotii totius finem omnes et singulas, quae huc spectant, philyras ad te mittam. Praeclare quaedam sortes, nominatimque pinguissimae, quae 50000 et 40000 marcarum premium iunctum habebant, hucdum
page 109, image: s109exierunt, sed restant tamen non contemnendae, quarum nunc certior est exspectatio, postquam non paucorum nomina spe omni exciderunt, inter quos etiam communis amicus noster FABRICIVS numeratur, qui nobis mitiora fata adprecatur. LIBANII librum [gap: Greek word(s)] numquam comparaui cum codice MS. qua quidem opera alioquin dignus omnino est. Hamburgi 9 Kal. Iunias 1716.
Legi nuper dissertationem Anglicanam, quae ad confutandam cl. BENTLEII concionem contrapapatum, de qua scribere me alias memini, pertinet, aculeatam satis, imo acerbam, quae tamen non tam BENTLEIO, quam ipsi scriptori grauis futura uidetur. Cl. SALLENGRE supplementum antiquitatum Romanarum in Belgio parare et primum eius tomum iam in lucem protulisse non ignoras. Cl. ROSSAL, prof. Groning. quem nosti, dissertationem molitur de Chresto SVETONII, eumque a Domino et seruatore nostro CHRISTO non distinguendum esse demonstrabit, nominis immutationem ex pronuntiatione [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] confusa ortam arbitratus; qua in re et habet iam, et inposterum, puto, plures habebit consentientes.
58
Habes sane, cur de industria mea conqueraris, amice desideratissime, qui a scribendi officio diutius, quam par est, abstinuerim, eo inprimis tempore, quo de negotio sortitionis forte aliquid ex litteris meis intelligere cupiebas. Enimuero ut culpam omnem a me amoliri non instituam, ita eam ex parte emolliri tibique, aequissimo iudici, excusari posse non dubito. Festi enim, qui frequentiores apud nos fuerunt, dies sacros meos labores nonnihil cumularunt, meque, et animo praeter morem deiectum, et corpore non satis ualentem fere oppresserunt, ita ut ne nunc quidem, quamuis melius habeam, satis mihi uidear recreatus. Sortes nostras infelices exiisse non tam mea, quam tua caussa doleo, qui uehementer uerear, ne tuae ego fortunae, quae se benigniorem tibi alias, et quidem semper praestitit, inuitus quidem, intercesserim. Societatis enim dedisti poenas, quae et in me hoc nomine recidunt, quod, si aliter res cecidisset, consuetudine tua, tantopere exoptata, et propius et familiarius uti mihi licuisset. Sed ista quidem acta sunt, nec reuocari possunt. Pecunia, quae ex commercio nostro rediit, nondum persoluta est, nec persoluetur,
page 110, image: s110quod ad minoris lucri sortes, ante, quam menda operarum formis exscripta prodierint. Interea temporis haud grauatim mihi, quaeso, significes, quid de ea fieri uelis. Quod si enim nouum in futura sortitione facere periculum cupias, dabo operam, ut sine me socio negotium perficiatur. Sin minus; summam argenti qualemcumque Berolini per amicum exsoluendam curabo. Ceterum una ex sortibus nostris duodecim oculos meos fefellit, quam tute forte obseruasti. Errorem meum ex addita designatione intelliges. HIPPOLYTVM cl. FABRICII cum plurima ex eo salute cum his accipis. Didascalia illa, quam cl. editor, antequam conspexerat, ineditam putabat, eadem est cum [gap: Greek word(s)] , quae in constitutt. Clementin. exstat; quam in rem leges, si placet, praefationem p. VII. Nuper fragmenta quaedam Hippolytea ex codd. biblioth. Vindobon. descripta spicilegii apparatum auxerunt. De illa Dei O. M. definitione, quam HERMETI TRISMEGISTO uindicare solent, nec cl. FABRICIO, nec mihi, quod non miraberis, constat, quo auctore ea ad tam remotam originem referatur. Cl. FABRICIVS meminit quidem, se eam in auctore satis antiquo legere, sed nominis dememinit, quod ubi et quandocumque succurrerit, non grauabitur tecum per me communicare. Cl. BERNARDVS MONETA in eiusmodi doctrinae capitibus exquirendis inprimis diligens est, quod ipsa illa Menagiana copiosis exemplis demonstrant. Is recte nuper accepit in memoriis litterariis anonymum illum de libro, a tribus impostoribus dicto, commentatorem, qui quomodo narrationi suae fidem conciliaturus sit, non satis uideo. De IO. CLERICI Historia ecclesiastica recte omnino statuis. Quamuis enim integram euoluere mihi non licuerit, occurrerunt tamen loca luculenta, quae euincunt, eum non tam historiae, prout gesta est, aut sententiarum nascentis ecclesiae, quam praeiudicatarum suarum de doctoribus illius opinionum, quas alias saepe insinuauerat, interpretem agere uoluisse. Vitam illam BAELII hortatu tuo emi, nec emisse aut legisse poenitet. Multa enim praecipue in historia illa uitae Baelianae recognita obseruata mihi sunt historiae litterariae [gap: Greek word(s)] , ut non mirer, libellum hunc exspectationem tuam sustinuisse. Nec dissimulare omnino possum desiderium, quo in cognitionem
page 111, image: s111auctoris feror, cuius nomen apud me omnino sepultum erit. Cl. ROSSAL urget institutum suum, de quo nuper scripsi. In repetitis ad me litteris quamdam de loco IVSTINI Martyris coniecturam suam mihi perscripsit, quam uereor ut tibi probet; mihi certe, si quid in his litteris uideo, numquam approbabit. Accipe uerba eius: "Locus est aliquis in minore IVSTINI Martyris apologia inutiliter tam olim a IO. SCALIGERO, quam nuper ab ER. GRABIO tentatus, ubi legitur, [gap: Greek word(s)] . Diuinum istud SCALIGERI ingenium hic aliud CHRISTI [gap: Greek word(s)] exponi uidit, quam quod pueri sciunt, at nihil ultra expediuit. Mihi autem in mentem uenit, hic non CHRISTI sed CHRESTI originem explicari, ac IVSTINVM scripsisse [gap: Greek word(s)] , nam ita malim, quam [gap: Greek word(s)] . Certe HESYCHIVS [gap: Greek word(s)] exposuit per [gap: Greek word(s)] , quod idem est cum [gap: Greek word(s)] , per [gap: Greek word(s)] , et [gap: Greek word(s)] per [gap: Greek word(s)] , sicut etiam in etymologico magno [gap: Greek word(s)] est [gap: Greek word(s)] . Haereo in hoc, an [gap: Greek word(s)] de solis feminis dicatur, an hoc admisso, Filius mundum dici possit [gap: Greek word(s)] , atque inde [gap: Greek word(s)] , et denique [gap: Greek word(s)] ." Mihi quidem, quod in responsione professus sum, haec omnia longius petita uisa sunt, nec ipse IVSTINVS aliam quam uulgarem unctionis notionem in CHRISTI nomine quaesiuisse uidetur, nisi quod unctionem per [gap: Greek word(s)] explicauit, ut sic occasionem haberet, ipsam mundi creationem uel huius nominis ratione CHRISTO uindicandi. Reu. TROMMIVS, pastor Groninganus, in concordantiis suis [gap: Greek word(s)] LXX, quas pridem perfectas habuit, luci sistendis cum maxime uersatur. Legistine specimen emendationum in ALCIPHRONIS epistolas tomo XI historiae crit. R. L. insertum? Putasne amplam spem de ea, quae ibidem promittitur, editione concipi posse? Mihi sane, qui alioquin cl. MAII studiosissimus sum, emendationes illae omnes ad exemplum ill. BENTLEII audacter, sed minus feliciter inuentae, infelicius autem probatae uidentur. Spes ibidem fit notarum perillustris uiri in eumdem ALCIPHRONEM cum suis coniungendarum, quibus utinam tuae animaduersiones accederent! Parisiis nuper accepi, cl. LARVE, qui ORIGENEM nos exspectare iubet, deinde uero D. DES MARETS,
page 112, image: s112si recte recordor, in suspicionem elaboratae illius, quam nosti, obseruationis criticae a NOVRRIO uocatos esse. De Brachmanicis illis codd. quos cum Cufico illo desiderasti, noli, quaeso, studium meum suspectum habere. Possessor, quem nosti, interdum nonnihil difficilior est, et hoc quidem tempore inprimis, quo domestica quaedam negotia eum sollicitant. Itaque aucupanda est occasio, quam me non neglecturum esse certissime, uelim, persuasus sis. Inuitus sane haec scribo, sed dissimulare diutius non potui. Accipies cum his dissertationem quamdam nuper in acroaterio nostro habitam. Noui te quod ad negotii summam aliter sentire, non sine idoneis caussis, quarum grauitatem et ipse perspicio; sed in iis tamen, quae contra MASCLEFII inuentum disputata sunt, non difficilem approbatorem te habiturum spero. Iudaeorum institutum ALPHESII opera noua quadam ratione edendi et uendendi omnino nostratibus bibliopolis exemplum praeire potest. Reu. MORGENWEGIVS ante biennium circiter simili modo multis exemplis Bibliorum Germanic. quorum editionem procurauerat, se liberauit. De hac re scripserat ad me ipse cl. SCHVDTIVS, miseratque simul libellum, quo leges sumtuariae, quas Iudaei nuper propria auctoritate inter se sanciuerunt, continentur, ex dialecto Hebraeo-German. in uernaculam nostram conuersum et notulis illustratum. Litterarum apud uos inclinationem maximopere doleo, etiam tua caussa. Vereor enim, ne a praeclarissimis conatibus tuis animum auoces, quod cum ipsarum litterarum detrimento non potest non esse coniunctum. Sed, quaeso te, num quem hodie locum, quacumque circumspexeris, inuenies, ubi mitiora sint musarum fata? Itaque eiicienda est animo haec molestia, ne cum litteratis ipsae tandem litterae penitus obterantur. AARON ille MARGALITHA bene adhuc ualet, nec Hafniae umquam commoratus est, sed partim apud nos, partim in uicina Holsatia uitam egit, nuper admodum in hanc urbem reuersus. Ingenium Iudaicum ratione fastus omnino obtinet, quod ipsi praesenti, religionis caussa ductus, exprobraui: utinam in ceteris momentis penitus deseruerit, quod spero. Ita uale, uir amicissime, et, quod facis, amare me perge. Hamburgi 4 Non. Iul. 1716.
page 113, image: s113
59
Cl. HEVMANNVS, cum quo mihi de uero [gap: Greek word(s)] auctore concertationem esse meministi, litteras nuper ad me exarauit humanissimas, quibus gratias agit de humanissimo disputandi modo, simul uero nouam coniecturae suae defensionem sperare me iubet. Sed de hac re aliisque, pace tua, alio tempore tecum colloquar. Hamburgi 13 Kal. Septembr. 1716.
60
Quas hic uides litteras, uir amicissime, tibi et reu. IABLONSKIO inscriptas, eas ad me misit nuper cl. ROTHIVS, qui Berolino reuersus, nunciata ex te salute uehementer me recreauit. Faciendum igitur putaui, ut litterae illae prima quaque occasione ad te peruenirent, confisus praeterea, fore ut alterae illae uener. IABLONSKIO cum plurima ex me salute reddantur. Inueni nuper inter schedas Lindenbrogianas, quas bibliotheca nostra publica seruat, epigramma Graecum, nescio cuius, in Iesuitas factum in hanc sententiam:
[gap: Greek word(s)] .
Superiores meas litteras cum Fabricianis recte tibi redditas esse non dubito. Emendatio loci [gap: Greek word(s)] , nuper mecum communicata, perplacet. Cl. HEVMANNVS per litteras, humanitatem undiquaque spirantes, significauit mihi, meam disputandi rationem, qua in nupera illa commentatiuncula usus sum, sibi probari, inposterum tamen, ubi occasio tulerit, in actis suis philosoph. examinandam. Interea persistere se profitetur in emendatione [gap: Greek word(s)] de ancilla THALETIS usurpatae, [gap: Greek word(s)] , per [gap: Greek word(s)] , quoniam diserto PLATONIS loco constet, illam ancillam ex Thracia oriundam fuisse. Sed illius argumenti neruum in ipsa mea
page 114, image: s114obseruatione contra quam pugnat, incidere me memini. Neque enim pugnant, ex Thracia ortam esse et Thressae nomine, instar proprii, uocari. Celeb. BENTLEIVM in TERENTIO recognoscendo totum esse amicus, ex Anglia reuersus, nunciat, qui et auctor mihi est, eumdem regiis auspiciis iter per Belgium, German. et Galliam litterarum caussa suscepturum esse. Hamb. 7 Sept. 1716.
61
Tandem excutio ex oculis ueternum, quem, ut alia taceam, iustus quidam animi dolor iniecerat. Tu uero, amice optime, omnem hanc moram benigne interpretaberis, nec ulli alii caussae, quae amicitiae nostrae fraudi esse possit, tribues. Libere enim apud te profitebor, quae sentio. Equidem numquam non ad scribendum imparatus accedo, ineptissimum uero me prorsus sentio, ubi aliquid est, quod animum in diuersa trahit: quod uitium meum cum a tuis rationibus mirum quantum sit alienum, qui elegantiam familiarem semper habes et domesticam, sollicitudine quadam non uana corripior, ubi de litteris ad te scribendis cogito. Habes reum confitentem, de quo pro benignitate tua iudicabis. De D. BLVMBERGIO, cuius Grammaticam Copticam memoras, nihil tale suspicatus umquam eram, quamuis alioquin inter nostrates aliquam nomini famam sibi conciliauerit editis commentationibus ad controuersias, hodie agitari solitas, pertinentibus. Cumque nondum huius libelli exemplum ad nos peruenerit, in coniecturam adducor, auctorem primum priuatim eruditorum iudicia experiunda censuisse. Cl. WILCKII N. Testam. Copticum ad finem penitus perductum esse ex fratre meo, qui eum Oxonii commorantem uidit et nuper inde ad nos reuersus est, intelligo. Prolegomena interim prelum exercent. Consilium ipsi nunc est nouam THEOPHILI Antiocheni editionem curandi, ad quam operam adhuc imparatiorem accedere plenissime persuasus sum. Interim mirum dictu est, quanta sit uiro fiducia sui, et de propriis meritis persuasio. Sed haec inter nos scripta sunto. Est ille nunc reu. archi-episcopo Cantuariensi a sacris, et ipse quoque infulam exspectare dicitur. Cl. GAGNERIVS, lector Arab. L. Oxoniensis, parat editionem R. SAADIAE GAON de articulis fidei Iudaicae Arabico Hebraicam cum Latina uersione et substratis notis,
page 115, image: s115cuius specimen formis impressum ad me misit. HOFMANNI IVSTINVS Martyr inuidia Anglorum dicitur supprimendus, nisi paucorum quorumdam liberalitate subleuetur. Sed inscius huc dilabor; reuertendum mihi est ad tuas. Scribis de mordacissima personati REALIS de VIENNA commentatione. Eam ego ante hos quatuor annos manu exaratam hic uidi, cum auctor apud nos uersaretur, qui et olim in hac urbe pueris instituendis operam nauauit. Non ignorabis, uerum illi nomen esse WAGNERI, et eumdem, qui THOMASII Philosophiam aulicam et conatum de essentia spiritus non inepte omnino sub examen uocauit. Logicae quoque lungianae, quae in gymnasio nostro doceri solet, bellum aliquando indixit, publicam propterea animaduersionem expertus. In hoc sane scripto, quod memoras, praeiudicio nationis occoecatus, de suis quidem nimis praeclare, de Gallis autem nimis abiecte sentire et statuere uidetur. Miror omnino BASNAGIVM bis hallucinari uoluisse, qui errorum suorum patrocinium ex parte suscepit, quos negligentiae praetextu rectius forte excusaturus erat. Inter aduersarios suos non meminit scriptoris anonymi, cuius librum sub titulo: Remarks on some Books lately publis'hd, Lond. 1709, 8 editum frater meus secum asportauit. Exhibet is animaduersiones egregias omnino et sale Anglicano hinc inde perspersas in BASNAGII Histor. Iudaeorum, WHISTONI octo conciones, LOCKII Paraphrasin et notas in epp. Paulinas, et CLERICI biblioth. select. tom. XIV artic. X, qui N. T. Milliano recensendo destinatus est. BASNAGII quidem hallucinationes hic castigatae respiciunt prophetas decem tribuum, quos schismaticos censuit, Samaritanos, quos Prophetarum libros recepisse perperam, si anonymum audias, negat, et alia eiusmodi. In uniuersum p. 2 de BASNAGIO dicitur: Mr. BASNAGE defends the Fathers against SCALIGER: but he too commonly insults the Fathers and other Christians in favour of the Iews, and of the Mahometans; and with a very unnecessary diligence has weeded the Talmud, and other Rabbinical books, collecting out of them such passages, as asperse the Patriarchs and Prophets. In calce animaduersionum haec legas p. 49: Much more might be said of this worck, but my designis only to shew, that every thing is not to be taken upon Mr. BASNAG E'S Word; and that the Reader is concern'd
page 116, image: s116
to be always upon bis Guard. CLERICVM potissimum acriter insectatur auctor, cuius rei hoc habe exemplum p. 201: Is it possible any where to sind, but in the writings of Mr. le CLERC, within so small a compass, such negligonce, such inconsistency, and various kinds of absurdity? et p. 205: Iwish, he would take that opportunity of making satisfaction for the great scandal, which he has given, and the dishonour, which he has done to religion, in aspersing the Fathers of the Church, with the vilest slanders upon all occasions. De Nestorianis quae meditaris, iis ut insistas, uel publico nomine rogandus es, quia non dubium est, multa te hucdum ignorata in lucem prolaturum ex eiusmodi monimentis, quae cousulere paucis integrum est. IVLIANVS GARNERIVS, Benedictinus, quem in BASILII operibus recognoscendis pridem occupatum nosti, curas suas eo relatas post trium quatuorue mensium spatium prelo subiicere instituet. Hoc consilio requisiuit is a me per litteras eas lectionum uarietates, quas ex codd. BASILII Anglicanis olim collegeram. Nec denegandas censui, postquam percepi, talem esse GARNERIVM, de quo ampla omnium in hoc opere sit exspectatio. Cl. FABRICIVS noster plurimum te saluere iubet, et uehementer a te petit, ut, si fieri possit, copiam sibi pares libri, quem ALLATIVM de Methodiis scripsisse et METHODIO de conuiuio virginum subiecisse nosti. Quod si peregre mitti non possit, eam, quaeso, patere tibi ab eodem imponi prouinciam, ut libellum istum de Methodiis per aliquem sumtibus eius describendum cures. Animus ipsi est, tractatum rarissimum uel bibliothecae Gr. uel supplemento HIPPOLYTI et scriptorum seculi III ac IV ecclesiastic. inserere. Hamburgi 14 Kal. Decembr. 1716.62
Quas mihi nuper commendasti litteras Kilonium et Stadam mittendas, earum curam, ut par erat, suscepi, nec dubito, iis redditas esse, quorum nominibus erant inscriptae. Tu, spero, ita de me senties, quod nihil mihi gratius accidere umquam possit, quam si uel eiusmodi officiis animum tui studiosissimum testatum facere possim. Scribo haec ad te animo non parum perturbatus. Superiore die dominico enim diuini Numinis, ut spero, nutu factum est, ut pluribus eligentium suffragiis dignus iudicarer, qui ad D. Catharinae aedem pastor
page 117, image: s117designaretur ex illis, quorum in hoc negotio itidem ratio habebatur. Erant illi uener. LOESCHERVS, antistes Dresdensis, SCHVMANNVS Hallensis et CALVISIVS Magdeburgensis. Quidquid hoc est, certe praeter exspectationem accidit, et tanto magis animum sollicitum habet, inprimis quando recogito et muneris amplitudinem, et hodierni seculi corruptissimos mores, et uirium mearum imbecillitatem. Vnum est, in quo spem omnem repositam habeo, diuinum praesidium, quod tanto certius mihi polliceor, quo pluribus exemplis ipse expertus didici, illud adesse solere illis, qui animo deiecti sibi nihil, Deo omnia tribuunt. Interim ab eo tempore, quo haec contigerunt, plures noctes insomnes duco. Duo illa exemplaria Noui Testamenti Coptici, quae Cl. WILCKIVS exspectare te iussit, simulac reddita mihi fuerint, faciam ut ad te perferantur. Nouam editionem historiae Iudaicae Basnagianae nondum uidi, ex recensione uero eius, in ephemeridibus Hagiensibus facta, intellexi, BASNAGIVM ea grauius tueri conatum esse, quae excusari praestiterat. Non dubito, auctores ephemeridum uindicias tuas ephemeridibus suis inserturos esse, quas alioquin, ut omnia tua, manu exaratas libentissime legerem, non quod apud me uindiciis opus sit, sed quod nihil a te scribi posse existimem, quo non iuuer plurimum et delecter. Illustrem LEIBNITIVM morte non exspectata defunctum esse, procul dubio aliunde tibi constabit. Doleo sane ex animo litterarum uices, quae longo tempore tantam unius uiri obitu iacturam passae mihi non uidentur, quantam hic faciunt. Interim uir praestantissimus longam adhuc spem breui ante obitum inchoasse uidetur, capto scilicet consilio de adornanda bibliotheca, omni librorum genere referta, quemadmodum et mea qualicumque opera nuper admodum usus est, cum ex auctionibus, quas uocant, quaedam sibi per me comparari uellet. Celeb. ECKARTVM LEIBNITIO successurum audio. Haec quidem inter medias animi curas in chartam effudi magis quam scripsi, quae pro facilitate tua aequi bonique consules. Hamb. 3 Non. Decembr. 1716.
63
Meum erat omnino, uir amicissime, citius ad superiores tuas litteras respondendi officio defungi, quippe quod singularis tuus in me amor iure suo postulabat, quem bonis uotis, quibus
page 118, image: s118et nouum annum et noui muneris rationes prosecutus es, iterum iterumque testatum fecisti. Sed uel sic nunc demum id ago, quod iam pridem agendum erat, cum et sollicitudo quaedam animum turbaret, et nouum munus, ante mensem circiter susceptum, me totum sibi uindicaret. Interim non dubito, certissime tibi persuasum esse, uota tua precesque animum ingenuum cum insigni uoluptate mihi denuo approbasse, quem ut serues, perpetuumque praestes hoc magis oro, quo certius eumdem de me polliceor. Quod ex auctis mihi honoribus detrimentum in litteras redundaturum uereris, uereor ut iustas idoneasque caussas adferre possis. Qui enim omni conatu meo hucdum uel parum uel nihil egi et promoui, idem inposterum exiguam certe spem ampliorum fructuum apud eos excitare possum, quibus et ingenii felicitas, et doctrinae copia, et industriae contentio maiores de litteris bene merendi uires suppeditauit. Taceo, praesentis muneris eam esse conditionem, ut, si cetera non desint, et exercitatio aliqua accesserit, liberalius otium, quam quo hucdum frui mihi licuit, sperare iubeat. Praeter duas enim conciones, singulis hebdomadibus habendas, nihil est, quod agam, cum pastores primarii a speciali animarum cura, quae uel confessionibus priuatis audiendis, uel aegrotis uisitandis etc. continetur, liberos se sentiant. De illustris LEIBNITII bono in religionem pietatisque officia animo quae scribis, iucundissimum fuit intelligere. Ea ego opposui multorum calumniis, qui nescio quo consilio, certe non bono, uirum laudatum in nescio quam suspicionem adducere strenue allaborant. Legi nuper epistolas Abbatis de MARGON, quibus clandestina Iesuitarum consilia molitionesque omnis generis fraudibus superstructas, ipse alias eorum promachus, post alios detexit, omnibusque suo exemplo edoctus denudauit. Altera earum ad TOVRNEMINIVM, altera ad LALLEMANTIVM scripta est; in utraque auctor semper sibi constat. Nisi certissime crederem, utramque tibi lectam esse, excerpta quaedam huc translaturus eram, quae tuum de HARDVINO, ceterisque ipsi similibus iudicium confirmant. Ex Anglia a WILCKINSIO nihil adhuc accepi, quamuis non ita pridem alia quaedam naui ad me inde perlata sint. Quod quidem propterea moneo, ne fidem aut diligentiam in rebus tuis, quoad fieri potest, curandis desideres. A cl. FABRICIO, cui litteras tuas
page 119, image: s119recte reddidi, responsum te accepisse non dubito. Ex Silesia nuper mihi nunciatum est, Exiaudaeum quemdam, KIRCHNERVM nomine, in cerimoniali Iudaico, uernacula lingua edito, considenter adfirmasse, puerperis Iudaicis sanguinem Christianorum congelatum ad recuperandam ualetudinem exhiberi solere. Sed id nec Iudaeis, nec Christianis umquam, puto, persuadebit. Interim doleo scriptoris fata, qui commento hoc, ipsi forte ab aliis propinato, magnum sibi accersierit malum, ex Silesia scilicet, annitentibus Iudaeis, abire iussus. Hamburgi 12 Februar. 1717.
64
Iam in eo eram, ut te, uir amicissime, pristini in me amoris studiique, frequentioribus litteris comprobati, admonerem. Atque id quidem citius facturus eram, si uel per somnium cogitassem, fieri posse, ut ipse ego morae huius et procrastinatae scriptionis auctor essem. Id uero credere me iubent litterae tuae, quas nuper accepi. Itaque et ego felici errore coniectura falsus sum, qui in omnia alia diuturnum silentium interpretatus sum, et tu, spero, inposterum non uereberis, ne grauiores, quas caussaris, occupationes meas parum intempestiue interpelles. Hoc enim uelim persuasus sis, me non semel cl. FABRICIO et aliis amicis meis aperte professum esse, nihil mihi umquam gratius accidere, addo et magis prosicuum, quam si a te litterae ad me prosiciscantur. Nec raro miratus sum, et eruditas et longas tuas ad me litteras perferri, qui pro paupertate mea et infantia et rudes et breues dare soleam. Eum animum, uelim, serues, ac praeterea ad eum morem, cuius ipse mihi suasor exstitisti, redeas, ut sine honoris praefatione in ipso epistolae limine amicum te sistas, quem tota pagina ostendit. Si mores meos aliud postulare credis, nondum me nosti, quod nolim. Haec hactenus. De cl. WILCKINSIO nihil inaudiui, praeter ea quae exnunciis litterariis constant. Neque uero intra breue temporis spatium litteras ab amicis Anglis accepi. Exemplaria Testamenti Coptici, quae sperare iussit, mittere omnino poterat tuto, cum nuper admodum ingens nauium, praetoria naui munitarum, numerus ad nos peruenerit. Sed uel sic frustra exspectaui, quod tua caussa maximopere sperabam. Aderit apud nos breui Londino MENZERVS, sacrorum nostratis ecclesiae antistes, qui forte plura de WILCKINSIO nunciabit.
page 120, image: s120Testamenti illius copiam frustra hic quaesiui. Cl. SCHAAFII epistolam cum his accipis ex dono cl. FABRICII, qui ea se carere posse cum plurima ex se salute nunciari tibi per me uoluit. Missurus idem erat exemplum noui tomi biblioth. Graecae, sed commodiorem occasionem exspectandam censuit: itaque ab emtione tibi temperabis. Quos ex catalogo, de quo scribis, libros parari tibi uoles, eos ut mihi committas, mutuae amicitiae iure non tam peto, quam postulo, memor inprimis singularis industriae in eodem negotio a te quondam mea caussa collocatae. Et ne rem ullo modo molestam mihi fore censeas, scias uelim, fratrem, quem domi meae habeo, hoc quidquid est, fideliter curare posse. Sub prelo cum maxime sudat Catalogus bibliothecae Kielmanseggianae, itidem auctionis ritu hic diuendendae. Constabit is tribus in forma octaua uoluminibus, quorum singula tribus, quae uocant, alphabetis absoluentur. De PORPHYRII editione ante trimestre spatium iterum ad me scripsit cl. THOMAS, et amicos Anglos sollicitari a me uoluit, ut, quae uel ipsi, uel GALEVS quondam huc pertinentia collegerint, secum communicarent. Scripseram iam superiori anno ad cl. HVDSONVM de conferendis binis codd. MSS. biblioth. Bodlei. quam operam frustra susceptum iri DAVISII exemplo confirmauit, quippe ad quem, in eodem labore olim uersantem, nullus omnino fructus redierit. Itaque locos quosdam, qui cl. THOMAE impeditiores uisi sunt, subnotaui cum codd. illis comparandos, quos adhuc ex Anglia exspecto. Sic et GALEI filius pollicitus est, se scrinia paterna excussurum, et quidquid inuenerit, beneuole communicaturum. De egregiis cl. IABLONSKII iunioris conatibus et reu. patri et tibi gratulor, qui omnino auctor et dux ei fuisti et ad ingrediendam et ad persiciendam omnem horum studiorum rationem. Catalogum illum MSS. Hebraic. reu. VNGERO transmissorum, quouis pretio redimerem: sed ab ipso VNGERO repetere uix audeo, cum quo per annum fere nihil commercii mihi intercedit. Interim urgeor a bibliopola, ut alteram bibliothecae Hebr. partem in lucem proferam, cui tamen operi nunc quidem manus admouere non possum. Cl. FABRICIVS noster initium fecit excudendi tomi II operum S. HIPPOLYTI Martyris, in quo praeter [gap: Greek word(s)] quaedam ipsius HIPPOLYTI opuscula et fragmenta aliorum ecclesiae
page 121, image: s121doctorum, huic aequalium, comparebunt. METHODIVM cum dissertat. ALLATII de Methodiis nactus nunc est, quae in eodem uolumine cum obseruatt. et supplementis recudetur. Habes, uir amicissime, epistolam satis longam, sed, more meo, bonarum rerum inopem. Itaque inopiam meam breui subleuabis, si commodo tuo fieri possit, litteris te dignis. Ita uale, et, si quid hic tua caussa effici queat, certissime persuasus sis, nullam a me operam alacrius et libentius suscipi. Hamburgi 5 Id. Maii 1717.
65
Iam diu est, quod nihil ad te litterarum dederim, amice desideratissime, atque adeo me ipsum ea uoluptate priuarim, quam ex litteris tuis maximam semper capere consueui. Scilicet ita fert muneris, quod gero, ratio, quae interdum, negotiis praeter spem cumulate se offerentibus, non parum impedita est. Miratus sane sum cl. WILKINSII inscitiam cum tanta sui fiducia coniunctam; illam, te monente, edoctus sum, hanc expertus aliquando didici. Vereor itaque uehementer, ne aliquando in eum incidat, qui utramque manibus quasi palpandam, et ipsi et aliis obiiciat. Accepi nuper cl. ROSSALI commentationem de Chresto SVETONII, de qua olim ad te scribere me memini. Tuetur is non inerudite, sed forte non aeque feliciter, coniecturam, qua peruulgato IVSTINI Martyris loco, nominis CHRISTI rationes et origines exponenti, medicinam afferri posse censet. Sed ne nunc quidem persuasit. Idem per litteras mihi simul nunciauit, curatores academiae Groninganae academiam hanc denuo instaurasse uocatis cum publice docendi auctoritate praestantissimis quibusque uiris, inter quos cl. BARBEYRACVS facile primas sibi uindicat. Ipse ROSSALVS, in academiam Franequer. paulo ante ad Graecas litteras tradendas uocatus, retineri se a Groninganis passus est, postquam eamdem, quam dixi, prouinciam, qua extra ordinem hucdum functus est, tamquam ordinariam sibi demandatam sensit. Legistine [gap: Greek word(s)] ANGELI FONTEII epistolam ad cl. MENCKENIVM, qua reu. P. PEZ recensum codicis diplomatici, in lucem aliquando edendi, sub examen uocat? Bonum mihi uidetur auctoris consilium, quo reuocari forte nonnulli possunt a festinato monimenta manu exarata publico pro ineditis obtrudendi studio. Auctores actorum eruditorum Lipsienses
page 122, image: s122commentationem illam IVSTO FONTANINO tribuendam suspicantur, minus, ni fallor, feliciter. Audiui enim, Germano cuidam uindicandam esse, quod luculenta quaedam uestigia, ipsi epistolae impressa, demonstrare mihi uidentur. Cl. FABRICIVS in supplemento HIPPOLYTI sui alacriter, ut solet, progreditur. Inter cetera CHALCIDIVS collectionem hanc ornabit, quem Christianum fuisse ex uariis locis colligi posse censet. Cl. IANVS prof. Witeberg. ne nunc quidem ea ipsi suppeditare sustinet, quae ad HIPPOLYTVM pertinentia a se adseruari forte magis gloriatur, quam ex uero tradit. De catalogi Ehrencroniani auctione nihil hucdum constitutum est. Heredes enim in id incumbere cum maxime dicuntur, ut tota bibliotheca a principe quodam redimatur, quem uereor ut hac aetate inueniant. Cum uoluptate nuper legi eximiam cordatamque defensionem B. LVDOLFI, qua tutus praestatur ab inuidis maleuolisque criminationibus cl. RENAVDOTI. Cumque certis argumentis te eius auctorem comperisse mihi uidear, magnas tibi eo nomine gartias ago, quas cl. FABRICIVS quoque tibi persoluendas statuit. Nullus certe labor melius hodie collocatur, quam qui uirorum doctorum pariter et integrorum famam tuetur, hominum autem partim inuidorum partim indoctorum et hoc ipso impudentium conatus prosternit. Mirum foret, si RENAVDOTVS ad has animaduersiones tuas uel hiscere audeat. Accipis cum his annotationes et emendationes cl. TH. GALEI, quas ad exemplum suum PORPHYRII [gap: Greek word(s)] manu sua alleuit. Codex ille nuper per amicum, GALEI filio, uiro perhumano, ita uolente, ad me Londino perlatus est, per eumdem propediem illuc remittendus. Quae igitur uides, mea fratrisque mei manu inde exscripta sunt. Alterum exemplum earumdem notarum cl. THOMAE Suidnicium mittam, quia ipsi illarum spem feci. Nihil nunc est, quo te amplius morer: itaque antiquum illud repeto, et, de amore tuo certissime persuasus, nihil umquam eorum omissurum me sancte spondeo, quae ad studium animumque tui cupidissimum demonstrandum pertineant. Hamburgi 17 Aug. 1717.
66
Scripsisti nuper ad me, si recte memini, de FR. STROZZAE libro de Chaldaeorum dogmatibus. Eum nuper accepit cl. FABRICIVS, qui illo se carere posse professus est, si rebus tuis inseruire queat.
page 123, image: s123
Vltimae tuae litterae, uir amicissime, non parum me turbarunt, quippe quae subtristis deiectique animi uestigia nimis luculenta repraesentare mihi uidebantur. Itaque mei officii esse duxi, cetera omnia negligere, et, quantopere in moeroris sollicitudinisque tuae societatem ueniam, significare. Quae anxietatum tuarum caussa sit, coniectura uix adsequor. De eo tamen certissimus sum, quantacumque illa sit, tantam tamen esse non posse, quae non ex animo, Christiana disciplina subacto, diuini Numinis auxilio excuti queat. Huius itaque sensum ut uiuide percipias, opto et precor. Cl. DEVTSCHII probe recordor: multus enim mihi sermo de tuis inprimis rebus cum eo intercessit, quarum se studiosissimum esse tum temporis profitebatur. Frater meus in Anglia eum sibi familiarem habuit, qui tamen suspicacis elatique animi notas apud eum deprehendere sibi uisus est. Miror sane, nihil litterarum eius apud me esse. Cum enim hinc abiret, fasciculum librorum hic coemtorum in aedibus meis adseruari uoluit, suo tempore a me repetendum. A cl. WILKINSIO admodum alienus est, nec, credo, quidquam de eo pronunciabit, quod ad laudes eius pertinere possit. Annotationes et emendationes GALEI ad PORPHYRII libros [gap: Greek word(s)] noli mittere ad cl. THOMAM. Ea ipsa enim hebdomade, qua illarum exemplum ad te curabam, per mercatorem quemdam nostratem, qui uxorem Suidnicensem in toro habet, aliud eidem misi.
PET. STROZZAE librum de ortu et progressu religionis catholicae cl. FABRICIVS non habet, qui nihil eorum umquam tibi inuidebit, quae rebus tui inseruire queant. Accipis hic cum prolixissima salute ultimum bibliothecae Gr. tomum, quem pridem pollicitus est. Moram hanc benigne, quod soles, interpretaberis. Vir laudatissimus prelo propediem subiiciet scriptores ueteres de scriptoribus ecclesiasticis uno uolumine recudendos. TILGNERVS, artium magister, gente Silesius, et per plures annos Lipsiae studiorum caussa uersatus, nouum nuper idque tristissimum [gap: Greek word(s)] exemplum edidit. Cum enim primum haustu aquae fortis, deinde, interiecto tempore, laqueo frustra uitam adimere sibi ipse tentasset, tandem uoti infelicissime compos factus est, gladio per uiscera crudeliter traiecto. Per litteras hic nunciatum est, moribundum teterrimas in omnem, etiam naturalem, religionem uoces eructasse.
page 124, image: s124Pereat omnis in litteris diligentia, quae tam absurde collocatur. Hamburgi 7 Kal. Octobr. 1717.
67
Qui has reddit, de BEAVSOBRE, abitum ad uos parans, mei me admonuit officii, quod responsione, superioribus litteris tuis danda, continetur. Dolui sane, postquam intellexi, dolorem illum tuum, quo liberatum te uehementer uelim, adeo non mitigari, ut ne spes quidem illius leniendi ulla superesse tibi uideatur. Neque sane diffiteor iustas esse aegritudinis tuae caussas, qui taediosissimo alios, eosque tenerioris aetatis, erudiendi labore optimas horas perdi uideas, quas cum uoluptate in rebus maioris momenti elaborandis collocare poteras. Enimuero post diuini Numinis arbitrium, quo nihil, credo, sanctius habes, aliquam saltem aegro animo medicinam afferes, si recogitaueris, fructum certe non contemnendum ex proba candidaque eiusmodi institutione ad posteritatem, cui omnino nati sumus, redundare, praecipue cum desint hodie, uel rari numerentur, qui in hoc negotio uel dexteritatem uel candorem probent. Habes certe discipulos, in quibus posterorum aetas, si qua futura est, post limatissimas commentationes tuas multum tibi debebit. Inter hos recordor IABLONSKII iunioris, quem ita sane formasti, ut, qui te norit, non inficianda disciplinae tuae uestigia in ipso expressa agnoscere debeat. Habes praeterea exempla, si quid illa ualent, quibus te quodammodo excitare possis. Multum tribuis amico nostro communi, cl. FABRICIO. Sed is totos et plerosque dies inter continuos labores, quos eruditis preli beneficio exhibet, octo imo et pluribus horis in formandis adolescentibus non sine opera, sed tamen, quod uere adfirmare possum, cum uoluptate occupatur. Itaque deuora hanc molestiam patiens, et firma animum spe melioris uitae, ac exspectatione certa commodi, in posteros aliquando uel sic profecturi. Habeo, cur gratias tibi agam, cuius rei opportunitatem litterae tuae numquam non mihi exhibere solent. Misit enim ad me uener. VNGERVS catalogum librorum et MSS. orientalium cl. BOVRGVETI, a te scilicet, ceu ipse nunciat, admonitus. Rarissimi sane inter illos exstant codices, ut dubium quibusdam fuerit de nonnullis, num lucem umquam uiderint. Delati illi sunt Francofurtum ad Moenum, et procul dubio cl. VFFENBACHII,
page 125, image: s125uiri honestissimi doctissimique, bibliothecam insignem locupletabunt. Sic enim credere me iubent litterae eius proximae, quibus nunciat, ad bibliothecam suam insignem quod ad libros orientales uel impressos uel manu exaratos accessionem factam esse. Bibliotheca Ehrencroniana bibliopolis Belgis binis, quorum alteri VAN LOMME nomen est, uendita nuper est uicies mille florenis Belgicis. Illi consilium ceperunt integrum apparatum in Belgium deferendi, eos autem libros, qui ibi emtores uix sperare iubeant, ex Belgio ad nos transuehendi, ut auctionis ritu diuendantur. Ita illi retulerunt coram bibliopolae cuidam nostro, per quem de libris, quos ipse desiderabas, inquirendum putabam. Sed res nihili erat, cum bibliopolae libros Gluckstadio, ubi hucdum adseruati fuerunt, in Belgium portandos curare se uelle affirmarent. Itaque Hagam tibi, ubi isti commorantur, scribendum fuerit. Mitto cum his catalogum bibliothecae Kielmanseggianae secundum eam partem, quae nunc quidem exstat. Copiam non desiderabis, sed selectum. Si quid tamen fuerit, quod ex usu esse possit, per amicitiam nostram te oro et obtestor, ut desiderii tui summam exponere mihi ne graueris. Frater meus, de quo tam benigne sentis, et qui uehementer tibi commendari cupit, quicquid uolueris, cum uoluptate curabit. Addidi exemplum Manichaeismi mei ante Manichaeos, quod desiderare te memini, non ligatum, cum temporis breuitas hanc curam non permiserit. Hamburgi 4 Kal. lanuarii 1718.
68
Tardus reuertor ad officium, quod et amori in te meo, et tuo in me studio, repetitis litteris significato, debere me profiteor. Tarditatem hanc debeo partim torpori cuidam, qui litteras scripturum occupare uidetur, partim festis aliisque laboribus, quos imminere uidebam, cum posteriores litterae tuae ad me perferrentur. Itaque ad humanitatem tuam iterum confugio, et in ea, tamquam certissimo praesidio, securus acquiesco. Non legeram, uir amicissime, triadem illam dissertationum Oudinianarum ante, quam tuum ad me de iis iudicium perueniret. Miratus sum hominis [gap: Greek word(s)] cum pari animi siducia uel potius temeritate coniunctam. Ei enim acceptam fero incredibilem illam praestantissimos uiros reprehendendi et post fata etiam criminandi libidinem. Parum
page 126, image: s126sane abfuit, quin meorum ipse oculorum fidem in dubium uocarem, cum legerem, quae de GRABIO, uiro honestissimo, in cubiculi angulo ab hominibus uel fraudis uel malignitatis plenis audita in publicum praeconis instar ebuccinauit, ab omni ueri specie ita aliena, ut certus sim, OVDINVM aeque facile putidissimas Rabbinorum fabulas, ad litteram etiam intellectas, calculo suo dignas iudicare potuisse. Senectus, fateor, pudendam, quae hic se prodit, iudicii imbecillitatem forte excusat, quid uero a maligni parumque Christiani animi suspicione eumdem, loco alieno uiri defuncti meritisque insignibus pridem celebrati famam lacerantem in re, de qua certus omnino esse non potuit, in re, quam, certissimis argumentis confirmatam, omni modo tacere praestitisset, liberare possit, non uideo. GRABIVM ego familiarius cognitum habui, et eodem conuictu cum eo per mensem usus sum Oxonii apud PARKERVM, praesulis Anglicani, quem nosti, filium eruditum: sed nihil tale, quod imprudens deblaterat, uel ipse expertus ex sermonibus totaue uitae ratione didici, uel ab aliis ipsi familiarissimis umquam audiui. Imo uero [gap: Greek word(s)] fere in omnibus deprehendi, qui tempore quadragesimali ab esu carnis, semper uero a sanguine et sufsocato abstinere solebat, a uino uero omnique fortioris potus genere ita sibi temperabat, ut in allorum potius gratiam, quam sponte sua, ubi occasio et res ferebat, eo uteretur. Hoc magis miratus sum, auctorem historiae criticae reip. litter. impetrare a se potuisse, ut calumniam hanc latius spargeret. Praeclare uero communis amicus noster, cl. FABRICIVS, GRABII famam uindicauit in praefatione supplementis HIPPOLYTI praemissa. Recte curabitur emtio librorum, quos ex bibliotheca Kielmanseggiana comparandos tibi statuis. Frater meus cum officiosissima salute eam spondet operam, quam cultui, quo in te fertur, et quem mecum communem habet, debere se facile intelligit. Ex litteris publicis procul dubio cognitum habes, auctionem, quam uocant, bibliothecae laudatae usque ad XXX Maii diem prorogatam esse. Nuper mihi nunciatum est a uiro, qui negotii huius curam cum maxime in se suscepit, libros Gallicos, quorum insignem nitidumque apparatum ipse [gap: Greek word(s)] miratus sum, ceteris libris diuenditis, eamdem sortem subituros esse. Quod quando euenturum sit, satis mature significabo. Nuper
page 127, image: s127apud nos bibliothecae Ehrencronianae pars reiicula a bibliopola Hagiensi, VAN LOMME, sub hasta uendita est. Frustra ibi quaesiui uersionem Latinam PORPHYRII, a FELICIANO elaboratam, cuius singulari desiderio teneri uidebaris: neque inueni alterum illum STOZZAE librum de ortu et progressu relig. catholicae apud Chaldaeos. Illum autem, quem de Chaldaeorum dogmatibus scripsit Colon. 1617, 8 recusum leuissimo pretio mihi comparaui. Ceteros libros rariores bibliopola, quem dixi, in Belgium transferri curabit, iniquo, qui mos eius esse dicitur, pretio uendendos. Ex cl. VFFENBACHII litteris nuper intellexi, libros Bourguetianos Francofurti adhuc haerere et emtorem exspectare. Pretium enim nimis magnum statuere illis uisus est possessor, VFFENBACHII iudicio, qui non tam aere sibi eos, quam facta aliorum librorum permutatione, comparare uoluit. Neque quidquam is de exoticis, de quibus monebas, libris commemorat. Ex Anglia ipsa hac hebdomade litteras accepi a cl. HVDSONO, quae de inclinatione litterarum omnisque humanitatis in Britannia multum conqueruntur. Nouam is editionem LONGINI propediem in lucem proferet, Boiuinianis et Schurzfleischianis curis locupletatam. Addit, HEARNIVM, subbibliothecarium quondam Bodleianum, CAMBDENI ELISABETHAM recognitam edidisse cum praefatione, quae de maligno eius in acad. Oxoniensem, quam unam habuit studiorum matrem, animo testetur. IOSEPHI editio lente procedit. Cl. GAGNIER Arabicas litteras publice nunc docet, postquam WALLISIVS uicecancellarius absentiam suam excusauit, aliique hanc prouinciam deferendam petiit. Mitto cum his exemplum tomi II opp. HIPPOLYTI, quod cl. FABRICIVS cum plurima ex se salute tibi per me mitti uoluit. CHALCIDII in TIMAEVM commentarium nomini tuo, quod uir praestantissimus mecum in deliciis habet, inscriptum uidebis. In notis miraberis forte frequentem eamque honorificam DOBBELERI, aliunde procul dubio non cogniti, mentionem. Erat is ad mercaturam faciendam a parentibus destinatus, earumque rerum, quae huc pertinebant, apprime gnarus. Natura autem liberalioringenium ipsi indulserat sublimius, quod nihil non tentabat. Maturam igitur aetatem nactus, quam nouerat, artem [gap: Greek word(s)] esse uoluit, tandem uero prorsus neglexit et in omnis generis litteras ita se abdidit, ut in plerisque
page 128, image: s128[gap: Greek word(s)] stupendos faceret progressus. Praecipue uero animum pascere solitus est diffusa uariorum librorum lectione, linguis, etiam orientis, tum uero interiore matheseos cognitione. In uniuersum sibi et musis uixit, nemini, si FABRICIVM exceperis, familiaris. Edidit is ante biennium circiter scriptum Germanicum, quo conuersionem rerum Britannicarum ultimam a NOSTRADAMO praenunciatam esse demonstrare conatus est. Mireris uim ingenii in argumento, a ueri specie alienissimo, sic satis feliciter se explicantem. Quod primo loco facere debebam, id nunc demum praesto. Gratulor scilicet ex animo spartam, quam praestantissimi SCHOTTI obitus regiis auspiciis in te deuoluit. Deus tibi auspicatam eam esse iubeat! Maleuolorum iudiciis re ipsa ita occurres, et occurrere te posse persuasus es, ut satis certus sim, animum tuum illis non moueri. Hamburgi 12 Kal. Maias 1718.
68
Ita tandem ad te, uir amicissime, perueniunt libri iussu tuo ex nupera bibliothecae Kielmanseggianae auctione, quae ante hos tres dies ad finem perducta est, emti. Ne mireris, ne ullum quidem nuncium de hoc negotio interea temporis ad te perlatum esse. Dicam, quod res est. Meministi, paucos admodum fuisse libros, quos ex iis, qui primo loco uendebantur, desiderabas. Cumque ordo ad eos deduceret, quos comparari tibi uolebas, spes erat, fore, ut intra breue temporis spatium uenderentur omnes. Sed aliter res cecidit, postquam emtores incredibili quadam cupiditate ad licitandum incitari uisi sunt. Itaque, si quid hic peccatum est, quod non diffiteor, huic potissimum caussae tribuas; cetera uero more tuo benigne interpretaberis. In ipso negotio, crede mihi, frater meus, qui semper praesens fuit, eam industriam adhibuit, quam potuit, quamque omnino se debere arbitratus est uiro, cuius exspectationi uel in minimis rebus satisfacere sibi maxime honorificum putat. Itaque culpa eius nullus liber eorum, quos designaueras, (si unum exceperis,) in alias manus peruenit. Reliqui, quos desiderabis, licitantium certamen ipsi, frustra reluctanti, eripuit, quod ex designatione, alio tempore mittenda, intelliges. Dici enim non potest, quam iniquo pretio praestantiores libri uenditi sint. Qua in re heredes multum debere uidentur illustri heroi EVGENIO, qui non paucos suo
page 129, image: s129nomine emi hic uoluit. Aderat etiam bibliopolae illius Belgae, qui Ehrencronianam biblioth. superiori anno suam fecit, emissarius, quouis fere pretio eos, quos cupiebat, libros ad se pertrahens. Vnum superest, quod a te, uir amicissime, quibus possum precibus, contendo. Accipe qualemcumque hunc librorum apparatum exigui munusculi loco, quod inde ab eo tempore tibi debeo, quo in coemendis mihi ex bibliotheca Mayeriana libris operam tuam tam gnauiter constanterque collocasti. Sed ita accipe, ut non existimes, me mihi hac ratione aere tuo liberatum uideri, qui potius de eo sollicitus sum, ut ne in tanti beneficii obliuionem temere incidisse uidear. Itaque, si me amas, de toto hoc negotio in litteris tuis ne uerbulo quidem mentionem facies. Iam in excudendo secundo catalogi Kielmansegg. tomo operae laborant, qui tamen non ante publicabitur emturis, quam tertius itidem prelum reliquerit. Statutum enim est, utriusque tomi libros non interrupta serie auctionis lege et ritu uendere. Postea de Gallicis uoluminibus, de quibus alias scripsi, cogitabitur. Vidistine Ehrencronianae bibliothecae catalogum, quem bibliopola VAN LOMME in Belgio sub hasta uendendum publicae luci exposuit? Eum hucdum non inspexi, audio tamen apud cl. FABRICIVM esse, a quo propediem accipiam. De responsione, quam EVSEBIVS RENAVDOTVS uel paret uel parauerit ad uindicias Ludolfianas, nihil omnino inaudiui. Facile tamen persuaderi mihi patior, ut credam, eum eadem temeritate et confidentia sui malam caussam asserturum esse, qua perorare coepit. Nuper a WINCKLERO quodam, Vratislauiensi, ex Anglia huc aduentante, relatum mihi est, cl. WILKINSIVM insignia doctoralia ab academ. Cantabrig. reportasse, quae Oxoniensis denegauerat. Idem eum miraculum quoddam eruditionis uideri inter Anglos aiebat, aliis ibidem longe aliter sentientibus. Ab eodem legendum accepi pestilentissimum quemdam TOLANDI librum Anglice scriptum, quo nouas quasdam de primitiuo Christianismo notiones proferre conatur, ac ipsos praeterea Turcas inter Christianos numerari cupit, supposito BARNABAE Euangelio pro argumento usus, quod apud Turcas sit, quodque quatuor illis, quae coetus Christianus fouet, in uariis capitibus aduersetur. In praefatione negat, se esse auctorem libri, qui aliquot abhinc annis de libertate cogitandi
page 130, image: s130Anglice prodiit. Vindobona nuper accepi ANGELI FONTEII (i. e. IO. BENED. GENTILOTI ab ENGELSBRVNN) epistolam de Vdalriciani codicis conspectu a dissert. apologet. R. P. BERNH. PEZII uindicatam, et mense Maio huius anni excusam. Cl. FABRICIVS noster consilium cepit, EVNAPIVM, quod olim instituerat, curis suis illustrandi et hoc anno in lucem proferendi. Hamburgi 7 Kal. August. 1718.
70
Quos nuper ad te, uir amicissime, libros misi, eos sartos tectosque redditos tibi esse spero. Itaque ex litteris, quos illis adiunxeram, intellexisti, finem auctioni bibliothecae Kielmanseggianae impositum non permittere, ut desiderio praestantiss. EICHHORNII, cuius probe recordor, satisfiat; feci tamen, quod potui. Inquirendum enim curaui in eos, ad quos hi libri peruenerant, cognouique, priorem eorum, qui ALETHOPHILI nomen praefert, in manus incidisse, quibus extorqueri non possit, posteriorem uero n. 1290, in forma 12, signatum, quoad tract. ultimum Quaestio uetus cet. iam alio missum esse. Atque hunc praecipue desiderari ex litteris tuis suspicor: itaque de GALESIO non fui sollicitus, cuius tamen copia fieri nobiliss. EICHHORNIO potest, ubi intellexero, eum ex usu eius esse. Vtinam octiduo ante nuncius hic ad me perlatus fuisset! mihi enim fratrique meo gratius nihil accidere poterat, quam huic nutui tuo ex omni parte respondere. Historiam furti illius in aula regia commissi, quam formis nunc exscribi narras, auide legam; nolim tamen eam a te mitti, cum procul dubio satis mature exempla illius ad nos peruentura sint. Alterum eorum et quidem principem, qui tantum scelus audere potuit, cognitum habeo, ita quidem, ut eum, nisi certis rerum argumentis conuictum, ne in minimam quidem criminis suspicionem uocandum censuissem. Atrocitati huius rei multum accedit ex eo, quod nunc consecutum esse audio, ut scilicet nemini, ne tibi quidem ipsi, ad numos regios aditus pateat. Id tu quidem, credo, aequo animo feres, qui non exigua cura, qua praestantiss. SCHOTTVM, accedente illa aliorum hominum perfidia, oppressum esse aiunt, liberatum te uides. Alii autem illibenter idem audient, qui scilicet amplissimum tibi campum apertum putabant, in quo eruditionis tuae copias ad antiquitatis res illustrandas explicare posses. De
page 131, image: s131DEVTSCHIO miror; sed facile adducor, ut credam, omnia ita se habere, ut tibi narrata sunt. Equidem quouis pignore certare ausim, eum de me non aliter, hoc est, sinistre admodum sentire. Est apud me iam per quinquennium fasciculus quidam librorum in itinere ab eo emtorum, quem hinc in Belgium abiturus meae fidei credidit. Eius certe obliturus non erat, librorum quippe auidissimus, nisi et mei. Faciam tamen, et feci iam per aliquem eius amicum, ut uel inuitus in illorum librorum atque adeo mei recordationem deducatur. Cl. NAVDAEI refutationem commentarii philosophici Baeliani nondum uidi, sed uidere gestio, faciamque, ut per bibliopolas nostros accipiam. Non deest uiro ingenium, nec doctrina, quamquam utroque abusus mihi uidetur in illis commentationibus, quas eidem BAELIO alias opposuit, telis ex systemate supralapsariorum desumtis. Vnum mihi nunc orandus es, uir amicissime, nec, puto, id aegre feres. Perlatus his diebus ad me est catalogus bibliothecac Seidelianae, nec potui a me impetrare, quin eum euoluerem. Obtulerunt se itaque duo tresue libri, quos quouis pretio mihi redemtos uellem. Sunt illi:
pag. 179 n. 465 Elogios che zelosos dedicaron cet.
pag. 297 n. 718 Libro de mantenimiento de la alma cet.
pag. 346 n. 858 Vier Stück Spanischer cet.
Itaque superioribus tuis in me beneficiis, iampridem cumulatis, mirum quantum addideris, si per quemdam amicorum tuorum haec uolumina, ad res Iudaicas pertinentia, comparari mihi cures. Kal. August. 1718.
71
Tres tuae, uir amicissime, epistolae apud me exstant, ad quas singulas nunc demum non sine suffuso uultui rubore respondere aggredior, caussas diuturnioris morae non allaturus, quas alias perorare me meministi. Prima earum certum me esse iussit de perpetua tua in me uoluntate, postquam non recusasti accipere qualemcumque illam grati mei in te animi testificationem, quod sane insignem, crede mihi, animo uoluptatem attulit. Eaedem litterae perlegendam mihi repraesentabant SAM. CRELLII, hominis Sociniani, ad te epistolam, qua talem se ingenio inprimis praestitit, quales esse solent utplurimum qui hanc sectam cum magno suo malo profitentur. Latuisse illum olim sub LVCAE MELLERII nomine non ignoras. Multa
page 132, image: s132mihi de eodem narrauit GRABIVS, cum quo, dum in Anglia uersaretur, frequentes ipsi sermones intercesserunt. Laudabat is faciles probosque hominis mores, et insigne inuesti gandae antiquitatis studium, finem uero et scopum praefixum mirum quantum detestabatur. Audiui etiam, cl. HVDSONVM ab aliis edoctum, quas partes sequeretur CRELLIVS, eum a bibliothecae Bodleianae forulis arcuisse, ueritum scilicet, ne ad SANDII exemplum eius codicibus acceptum aliquando ferret, quod pessimae caussae incrustandae et ornandae idoneum putabat. Ceterum quod ad ipsam epistolam attinet, manifestum mihi circulum, quem logici uocant, commisisse scriptor uidetur. Vbi enim scripturae diuinioris locis urgetur, ad expositionem doctorum nascentis ecclesiae; ubi patrum testimoniis oppugnatur, ad Scripturam sacram prouocat. Sed id quidem familiare est huic hominum generi, quod post alios probe obseruauit et contra eos ursit CAR. LESLEY in dialogis contra Socinianos Anglice editis, quos nuper admodum cum uoluptate euolui. Incidi etiam his diebus in BERNARDINI OCHINI dialogos Latine conuersos, et miratus sum hominis in bonis caussis defendendis asserendisque [gap: Greek word(s)] , in malis ornandis ingenium. Quod ad Socinianam speciatim attinet, non puto ullum argumentum temere ab eo praetermissum ex iis, quibus adseclae inprimis inniti consueuerunt. Quando contra Iudaeos et papistas disputat, eum prorsus incomparabilem agnosco. Quae de TILLOTSONIO archiepiscopo narrauit CRELLIVS, ea comparo cum iis, quae de eodem in Anglia audiui, anabaptistas scilicet uehementer gloriatos esse, qui scire se pro certo affirmauerint, eum, qui caput esset ecclesiae Anglicanae, sacro lauacro numquam tinctum fuisse. Ego certe neutri relationi fidem habere possum, nisi, quod ad Crellianam attinet, sententiam animi uel dissimulasse uel mutasse censendus sit TILLOTSONIVS, quippe qui in tomo primo concionum suarum Anglice editarum doctrinam de SS. Trinitate ac speciatim filii aeterna diuinitate egregie, meo iudicio, adstruxit. Video in CRELLII litteris memorari scriptum eius aduersus reu. REINBECKIVM editum. Huius copiam in officinis nostris librariis frustra quaesiui. Vehementer igitur a te peto, ut illud una cum eius dissert. de coena Domini, itemque anonymi irenico magno, et si qua alia ab eo in hac caussa edita sunt, commodo tempore apud uos, ubi prodiisse
page 133, image: s133haec suspicor, conquirenda curare, et commoda occasione, quae se uel offeret tibi, uel a me indicabitur, mittere ad me uelis. Interim litteras CRELLII cum his remitto, gratias agens habensque, quod eas mecum communicare uolueris. De gratia, qua apud sereniss. reginam, aetatis nostrae ac secuturae exemplum memorabile, uales, ex animo tibi gratulor, eamque perpetuam adprecor. Notas RIGALTII in EVNAPIVM statim cl. FABRICIO tuo nomine tradidi, quod, credo, ex litteris eius tibi constabit, quas primo quoque tempore ad te huius rei caussa scripturum se recepit. EVNAPII ipsius excudendi initium per bibliopolae uitium et difficultatem uel potius negligentiam fieri nondum potuit. RVNCKELIVS, arcis custos est is, quem in litteris meis pro furti, in numos regios commissi, auctore habui. Damno hominis scelus uel ideo, quod occasionem fecisse uidetur toti illi, de quo scribis, uenditionis negotio. Narratio rei, prout gesta est, nondum ad nos delata est, forte autem cum nundinis his huc perueniet.
Venio nunc ad alteram tuam epistolam, quam, ut per se erat gratissima, ita elegantissimus GOLDBACHIVS, qui eam reddebat, et elogia Iudaeorum igne sublatorum Hispanica, quae ex biblioth. Seideliana mihi redemeras, acceptissimam faciebant. Cl. GOLDBACHII consuetudine multum recreatus sum, et gratias tibi, uir amicissime, omnino habeo, quod mei commendatione effecisti, ut aedes meas repetitis uicibus adeundas censuerit. Tantum quidem in me non fuit, ut inseruiendi rebus eius cupiditatem re ipsa demonstrare potuerim. Adii tamen, quod unum facere potui, cum ipso bibliothecam nostram publicam, inque ea spectandos exhibui codices manu exaratos, nominatimque Graecos, qui HOLSTENII liberalitate ad nos olim peruenerunt. Elogia illa Hispanica exspectationem, quam mihi mouerant, omni ex parte apud me sustinent. Multorum certe Iudaeorum notitiam, quam inprimis quaerebam, quamque meo instituto necessariam esse nosti, mihi attulerunt. Inter carmina ipsa Hispanicum illud longius recte existimas ceteris praestare. Vt enim, quam praedicas, dictionis elegantiam taceam, (neque enim Hispanicae linguae ita peritus sum, ut eius nitorem adsequi possim) ipsa certe argumenta mihi placuerunt. Ex quo facile intelligis, quantum
page 134, image: s134diligentiae tuae debeam. Tertia tua epistola per BESSIERE ad me perlata, beneficium hoc auxit alio, quando ex eadem biblioth. Seideliana binos alios, quos desideraueram, libros meos esse iubet, qui rectius essent tui. Quod enim ad SAM. DA SILVA librum, pro immortalitate animae scriptum attinet, non praeter rationem suspicor, te ipsum eius habendi desiderio ductum fuisse, quod mea caussa forte dissimulasti. Itaque, si coniectura mea me non fallit, tuus omnino erit, quandocumque iubebis. Possidet enim eumdem cl. FABRICIVS noster, apud quem nihil est huius generis, quod non commune sibi cum illis esse uelit, qui litterarum studiis ducuntur. Alterum illum librum MOSIS ALTARAE de mantenimiento de la Alma iampridem uidere gestii, hucdum ex sola GISB. VOETII et DASSOVII nostratis allegatione mihi cognitum. Exhibet ille compendium succinctum et accuratum [gap: Greek word(s)] arba turim, quod Iudaeus quocumque pretio sibi redimeret. Sed uix puto eius notitiam inter eos superesse. Vide, quam prolixus esse debuerim in enarrandis iis, quae singulari tua beneuolentia ad me peruenerunt. Putasne autem parum aut nihil omnia haec apud me futura fuisse, nisi taceres pretium, quo haec uolumina mea caussa redemisti? Ita, certo scio, de me non statuis. Sed re ipsa, dicam hoc cum uenia tua, ita egisti, ac si non aliter sentires. Interim patiar, ut indulgeas tuo in me affectui, et, quoniam uis, ut totum hoc beneficium tuum sit, accipio et exosculor nouum illud tuum beneuolentiae argumentum, ea tamen conditione, ut inposterum liberalitati tuae frenum iniicias, et satis esse putes, negotium facessiuisse, quod conquirendis CRELLII libris uel nunc commendare tibi ausus sum. Allatus mihi nuper ex Belgio est illustris HVETII commentarius ab ipso de rebus ad se pertinentibus luculente nitideque exaratus. Eum sine interrupto lectionis studio totum cum uoluptate deuoraui: ita se commendat omni ex parte tum rerum uarietate, tum studio Latinitatis. Vix credo ullum fuisse nostra memoria alicuius nominis eruditum, de quo quid sentiat, non exposuerit. De TOLANDO speciatim ita iudicat, ut mores eius postulant. Adeisidaemonem eius excitans p. 412 ita inquit: Horribilem dico propter auctoris infamiam, quem nothum et probrosis natalibus ortum ferunt; tum et quod nomini eius publico iudicio inusta est ab ipsius popularibus turpitudinis
page 135, image: s135
nota propter impietatem, quam palam ausus est profiteri; narrantque grauiori poena atque ultimo etiam fortasse supplicio fuisse afficiendum, nisi saluti suae prudenti fuga consuluisset. Potiora ex his momenta hucdum me latuerunt: credo tamen HVETIVM idoneos habere narrationis suae auctores. Contra ultimum hominis librum, de quo nuper tecum egi, scriptum singulare in Anglia non ita pridem prodiisse retulit, qui breui abhinc tempore inde ad nos profectus fuerat. His diebus uidi quoque duos priores tomos operum S. CHRYSOSTOMI, qui demonstrat, praestantissimi MONTFAVCONII industriam et dexteritatem cum ingrauescentis aetatis incremento nouas capere accessiones. Praefatio eius uaria honestissimi animi uestigia expressa habet, inprimis eo in loco, ubi abominatur doctorum uirorum mores, qui plerumque, ubi in idem negotium utrimque agendum uel casu uel consilio incidunt, id agunt, ut criminationibus conuiciisque alter alterius operam suspectam reddat. Idem uir eruditus uastum illud antiquitatum opus tam strenue cum maxime urget, ut de cumulatis laboribus conquerendi caussam habere se existimet. Legistine, uir amicissime, quae cl. HEVMANNVS in fasciculo IX actorum philosoph. pag. 399 seqq. contra tuam de IORDANI BRVNI atheismo sententiam, more suo, confidenter admodum attulit? Laesum a te hominem esse crediderim. Si forte rei non meministi, ex me disces. Meministine aliquando in mea caussa a te contra eum pronunciatum esse, tum scilicet, cum philosophumena, ORIGENIS nomen prae se ferentia, DIDYMO perperam ab eo adscribi affirmares? Hoc, credo, impune fecisse te noluit, neque ego forte impune per te feram, quod iudicium tuum tam libere in repetitis meis ad philosophumena illa curis effutire adgressus sum. Quidquid erit, certe non deerit tibi respondendi materia, si quidem responsione opus esse censeas. Incidi nuper in OLAVI RVDBECKII dissertationes duas, quarum alteram de [gap: unkonwn sign(s)] , quos ex locustis Ludolfianis in pisces transformare instituit, alteram de usu linguae Gothicae in explicandis difficilioribus Scripturae sacrae locis inscripsit. Insignem, fateor, uariae doctrinae inprimisque linguarum notitiam probat auctor, nec infeliciter in posteriore illa commentatione PHIL. MASSONI etymologias uocum Hebraearum ex Sinica lingua obtorto quasi collo surreptas profligat et Sinensibus remittit. Id
page 136, image: s136uero cogitando nullo modo adsequor, qui fieri potuerit, ut Sinensibus illis originibus semper Gothicas substitueret; nisi forte MASSONVM labore cogitata sua uicissim confutandi eadem opera liberare uoluerit. Certissime enim persuasus sum, etymologias Massonianas eamdem ueri speciem, quam Rudbeckianae prae se ferre umquam possunt, lectori probaturas esse. Prouocat auctor subinde ad Lexicon suum harmonico-polyglottum, in quo data opera conuenientiam linguarum Asiae et Europae demonstrasse se profitetur.
Ohe! iam satis est. Hoc uereor, ne iterum iterumque ingemines, uir amicissime, si a te impetrare potuisti, ut nullo garrulitatis meae taedio captus longiorem epistolam legendo absolueres. Interim tuebor me silentio longiori, quod ueniam mihi promittit fusius tecum colloqui gestienti. Hamburgi die 6 Octobr. 1718.
72
Superiores litterae tuae, uir amicissime, inexspectato illo, quem de rebus tuis ad me perferebant, nuncio omnino animum meum mirum quantum turbarunt. Perturbaturae uero erant amplius, nisi aulae conditio, eminus mihi perspecta, spem fecisset, fore, ut tempestas illa tam cito desaeuiret, quam praeter omnem exspectationem oborta est. Atque in ea quidem sententia multum me confirmari sentiebam uel ipso tuo exemplo, cui iam aliquoties nescio quae mala partim impendere, partim imposita capiti esse uidebantur, quae paullo post intelligebantur sorti liberaliori uiam strauisse. Itaque non puto animum te abiecisse, et certissime persuasus sum, interea temporis, quo tuae ad me delatae sunt, aut hae in manus tuas incident, diuino beneficio caussam illam omnem aliam faciem induisse. Tanta certe est rei huius indignitas, ut consilium hoc non alio animo captum esse ab homine, nescio quo, uideatur, quam ut constantia tua exploraretur. Quam cum probaueris satis, necesse est, ut auctores consilii poenitudo subeat, quam mutatio insequetur, aut tuis rebus alia ratione melius consulatur. Equidem non dubito, singulari diuini Numinis nutu accidisse, ut serenissima regina, quam Deus seruet! sua te gratia tam insigniter complecteretur. Ea scilicet futura erat portus, quo te reciperes, ea, crede mihi, portus erit, quod rerum tuarum naufragium, si uel maxime ab aliis, quod non puto, quaeratur,
page 137, image: s137certissime prohibebit. Nunciaui rem statim cl. FABRICIO, communi amico, qui audiens obstupuit, uoluitque ut dolorem tibi suum cum constantis patientisque animi uoto significarem. Quomodocumque res ceciderit, non parum tibi, post diuinae uoluntatis humilem considerationem, solatii in eo repositum erit, quod homo tibi praelatus sit non iudicio, sed affectuum impetu, homo, qui fidem iampridem decoxit apud omnes, summos, medios, infimos. Quae Helmstadii acta sint in negotio mutandorum sacrorum cum eo, latere te non possunt. Versatus idem per aliquod tempus est apud nos Hamburgi, familiaritatemque cum eruditis nostratibus quaesiuit, sed non obtinuit, modestissimo facillimoque FABRICIO nostro, ut de aliis non dicam, uisus intolerabilis. Heredes Kielmanseggiani opera eius ad ordinandam bibliothecam patriam usuri erant, sed et illis eam probauit fidem, quae arctiori in domicilio ipsius custodia compensanda uideretur. Quomodo alibi locorum uitam egerit, nescio: quam apud uos artem fecerit, ad plurium aures hic peruenit. Tu quidquid inposterum in hac caussa agetur, aut actum fuerit, pro eo, quo in me es, animo mature, quaeso, sed commodo tuo ad me perscribe: Deus faciet, ut ea scribere possis, quae cum uoluptate legam.
Ceterum debeo adhuc responsionem aliis tuis litteris, debeo etiam gratias pro communicato mecum Irenico illo magno, et meditatione de S. Coena. Nolim tamen te utroque in meum commodum priuari, itaque ubi perlegero, quod hucdum facere penitus non licuit, utrumque remittam. Praeterea ualde recreatus sum lectione luculentae illius tuae et eruditae ad cl. HEVMANNVM epistolae de IORDANI BRVNI sententiis nefandis. Quamuis coniectura non uana adsequar, quid responsurus sit HEVMANNVS (quod non potest non cum caussae tuae, quam defendis, commodo esse coniunctum) uehementer tamen responsionem eius legere uelim, uel ideo, ut tibi de reportata uictoria gratulari possim. Argumenta, quibus usus es, ita se mihi probarunt, ut totam epistolam mea manu, ne res in cuiusquam notitiam perueniret, descripserim, quam ut omnes tuas [gap: Greek word(s)] instar adseruo. Triduo post, cum tuae mihi redditae essent, curaui uectori publico tradendam epistolam, cl. HEVMANNO inscriptam, cum citius non liceret. Meas litteras addere nolui, ne sinistri quidquam inde suspicaretur.
page 138, image: s138Attulit nuper uir eruditus, Memelensis, ex Anglia nouos quosdam libros, interque eos diuersorum uirorum responsiones, nupero TOLANDI libro oppositas, quibus puto supersedere eos sine religionis detrimento potuisse. Vidisti procul dubio cl. GAGNERII uindicias Kircherianas: uidisti etiam responsionem a uener. TROMMIO nuper Amstelod. editam. Miratus certe sum, GAGNERIVM, uirum eruditum, humanum et, qui mihi semper habitus est, honestissimum impetrare a se potuisse, ut cum iudicio suo, properato omnino ipsique (quod doleo) minus honorifico, de Trommiana industria in publicum prodiret. Cl. HVDSONVS IOSEPHVM suum fere ad calcem perduxit. Idem subcesiuis horis nouam fabularum Aesopicarum collectionem, Latina elegantique uersione instructam et notulis locupletatam in lucem edidit. Sed haec quidem omnia iam aliunde te edoctum esse uix dubito. Itaque nihil amplius addam, praeter antiquum illud, ut me amare pergas tui amantissimum. Hamburgi Kal. Decembr. 1718.
73
Responsionem, quam exoptatissimis litteris tuis, uir amicissime, pridem destinaueram, longiuscule retardarunt festi labores, qui apud nos cumulari solent: quod ut pro facilitate tua benigne interpreteris, uehementer a te peto. Gauisus, imo laetatus sum, postquam intellexi ex tuis, non uanam fuisse meam de rerum tuarum conditione exspectationem; et iam quouis pignore certare ausim, me proximis litteris longe laetiora de eadem edoctum iri. Quod ut summum Numen faxit, uotorum meorum summa est. Nimium certe me donis tuis cumulas, et iis quidem, quibus nihil gratius accidere mihi potest, cum libellos illos Vnitariorum, quos misisti, frustra hucdum alibi quaesiuerim, et conatu aeque irrito inposterum quaesiturus fuissem. Absit itaque, ut, quando ita uis, in humanitatem tuam et liberalitatem magno meo cum damno iniurius sim. Exosculor eam omnino, et, quam nunc grato animo amplector, eam re, si per uires fieri possit, celebrare conabor. Inprimis quoque gratias tibi habeo agoque pro communicato mecum additamento, quod ad obseruationem fasciculi Bremensis VI singularem pertinet. Coniectura ego quidem totum fere eruditorum in Germania orbem peruagatus eram, ut cogitando auctorem eius adsequerer. Sed nihil omnino
page 139, image: s139inueniebam, in quo tuto acquiescerem. Iam tuo beneficio omni cura liberatus sum. Quod ad ipsum illum de Christianismi restitutione librum attinet, illius copiam nuper uir eruditus et optimus, G. SERPILIVS, antistes Ratisbonensis, ex bibliotheca nostra publica exspectabat, in hanc spem adductus narratione seu recensione ea, quae in theatro anonymorum Placciano de opere isto legitur. Hanc ille a PLACCIO, cum MASTRICHTII symbola esset, profectam ratus non dubitauerat, bibliothecam publicam, cuius ibi mentio fit, de nostra Hamburgensium interpretandam esse. Ego quidem de Bremensi statim cogitabam, et per amicum Bremensem cl. MASTRICHTII facilitatem sollicitari curabam, sed id ferebam responsionis, quod in notis obseruationi memoratae adspersis postea legi. Nouo id mihi exemplo commonstrauit, nemini maiorem uel in minutissimis momentis diligentiam adhibendam esse, quam iis, qui in illustranda eruditorum librorumue historia uersantur, nisi posteros in difficultates uix superandas coniicere uelint. HEVMANNI epistolam uolupe mihi fuit perlegisse. Respondit sane, sed ut respondisse uideretur. Neque enim umquam adducar, ut credam, eum sibi ipsi in hoc negotio satis fecisse. Et nonne ipse hoc fatetur? Quid enim est dicere: ad locos illos non respondeo, quia in connexione et serie sua perlegere non licet; nisi hoc, quod nullam responsionem admittant. Itaque recte statuis, responsione te supersedere posse. Videtur tamen cl. HEVMANNVS lectorem ad mitius desua caussa iudicandum quasi occupasse duplici praeiudicio, altero quidem, quod BRVNVS simplicis fuerit ingenii homo, altero, quod, quo magis superstitioni indulserit, eo longius ab atheismo remotus censeri debeat. Ego utrumque puto falsissimum. Cumque HEVMANNVS litteras tuas cum responsione sua actis philosophicis inserturus uideatur, ipse iudicabis, an non consultum sit, haec duo capita perstringere, non ut tua iuuetur caussa, sed ut lector prohibeatur, ne praecipiti iudicio ruat in approbandam caussam, cuius potissimum fundamentum in duplici praeiudicio situm est. Recipies ipsam cl. HEVMANNI epistolam cum hac mea. Emi nuper ex auctione quadam, quam uocant, librum rariorem: Dictionaire Caraibe Francois mesle de quantite de remarques historiques pour l' eclaircissement de la langue, a Auxerre an. 1665, 8. Emi, inquam, quod rarus mihi uideretur,
page 140, image: s140non quod eo uti possem. Si librum hunc inter tuos non numeras, statim ad te peruolabit. Cl. FABRICIVS noster plurimum te salutat. Is nuper nouum bibliothecae Graecae tomum prelis subiecit. Praeterea recudi curat Bibliothecam Numariam, quam a BANDVRIO nuper maiori illi operi subiectam nosti, cum accessionibus bene multis. EVNAPIVS adhuc quiescit. Liturgiae Graecae instar tomi II codicis apocryphi N. T. cum accessionibus ad priorem, eodem urgente, operas exercent. Cl. HVDSONVS nouam fabularum Aesopicarum editionem cum noua sua interpretatione Latina in lucem protulit. Ad quaesita amici tui eruditi, quae potui, respondi in adiecta, quam uides, schedula. Eum plurimum meo nomine salutabis. Intercedit tibi, si recte memini, cum cl. BAYERO, bibliothecario Regiomontano, litterarum commercium. Ad eum ante trimestre circiter spatium, per consiliarium illum aulicum Regiomontanum, cuius amicitiam mihi conciliaueras, litteras dedi, bibliothecae meae Hebraicae caussa scriptas. Si quando ad uirum illum eruditum, BAYERVM puto, scripseris, fac, quaeso, illarum litterarum mearum mentionem. Hamburgi 21 Ianuar. 1719.
74
Quod boni omnes optarunt, cordatique praesenserunt de HACKMANNO futurum, ut uel eiiceretur inuitus, uel sponte exiret ex aula munereque inuitis Musis oblato se ipsum exueret, id factum tam cito esse et gaudeo ipse, et tibi, uir amicissime, ex animo gratulor. Faxit Deus O. M. ut, quo maior ex malignitate eius et prauis consiliis molestia in animum tuum redundauit, eo uiuidior sit uoluptatis sensus constantiorque, quem ex lueulentis his diuini praesidii documentis procul dubio percepisti. Retuli rem omnem bene multis, qui uirtutem tuam ex merito aestimant, hominisque [gap: Greek word(s)] insolentiam pridem sunt detestati, nec ullus inter eos est, qui robur animi tui non miretur et praedicet, imo, postquam tam felici successu ornatum est, tibi gratuletur. Cum cl. FABRICIO colloqui nondum licuit, quem idem sentire non dubitabis, qui de candore integritateque uiri, imo et in te studio procul dubio certissime persuasus es. Interea temporis audiui de homine isto maleferiato alia tam fatua, ac ridicula, ut fidem fere superent. Accipe specimen unum. Ab illustri BERNSTORFIO dicitur is ante aliquot annos testimonium postulasse, qua aliis fides fieret, se
page 141, image: s141laqueo uitam non finiisse. Miseror equidem hominis uices, qui omnem animae curam, quam forte semper leuem habuit, nunc abiecisse merito creditur. Venitque in mentem recordari MEEHLFVHRERI, hominis alioquin non indocti, sed garruli, maligni, et per multos annos in insectandis optimis quibusque uiris diligentissimi. Hunc, omnibus inuisum, nosti, relictis coetus nostri sacris, Viennam itidem superioribus annis abiisse, ibique pontificiorum superstitionem uoce et calamo ita professum esse, ut licentia ista multis grauibusque principum querelis ad imperatorem augustum delatis occasionem faceret. Is superiori anno ad nos delatus mutati animi speciem induit, et prae se tulit, fidem autem adeo non inuenit, ut a cordatioribus reiectus, praecipue cum apud alios uafri subdolique ingenii fraudes celare non satis posset, uitam nunc Altonauiae agit squalore et sordibus obsitam. Vtinam is uel hoc monitore ad Deum se bonamque mentem reuocari pateretur! Quid de HACKMANNO inposterum futurum sit, hoc MEELFVHRERI exemplo edoctus praeuidere mihi uideor. Sed de his satis. Accipis cum his Dictionarium Caribanum. Crede mihi, nihil mihi tam gratum ex auctione illa, quae huius libri copiam fecit, accidisse, quam quod non cogitanti nec opinanti occasionem mihi suppeditauit, exquisitam tuam librorum supellectilem libello non ingrato augendi. Habitus, fateor, uoluminis, quod uides, squalidus est, sed qui forte quodammodo referat eos, quorum linguam et subinde mores exponit. Nolui itaque ueste indutum ad te mittere, inprimis, cum periculum esset, ne bibliopegus ultimis inprimis foliis, laceris et detritis, maiorem iniuriam inferret, quibus forte quoad uoces pro ingenii tui memoriaeque felicitate mederi ante potes quam in bibliopegi manus incidat. Caussa libri tam male habiti haec est. Illustris MEIERCRONIVS, Danicus quondam ad aulam Parisiensem legatus, insignem sibi librorum rarissimorum apparatum Parisiis collegerat, unde is naui Hafniam transportandus, in uia maris fluctibus inundatus, aegre tandem ex parte ad litus perlatus est, uestigiis aquae marinae nimium luculente comparentibus. Tu, credo, mihi non imputabis uitium, quod quouis pretio redimerem, si possem. Cl. HENNINGII ad cl. MOLLERVM epistolam heri cum meis litteris per uectorem publicum curaui perferendam. Apologiam
page 142, image: s142
antie-Renaudotianam cum uoluptate legam. Cl. HEVMANNI actorum philosophic. pars Xlucem iam a binis mensibus uidit; sed nihil in ea inueneris, quod ad caussam pertineat, de qua controuersia tibi ab illo mota est. Accepi nuper aliquot IORDANI BRVNI libellos mutuos ex bibliothecae Kielmanseggianae parte ea, quae inposterum apud nos auctionis ritu diuendetur. Ita uale, et frequentiores litteras, inconditamque scriptionem, quae mihi alias familiaris est, nunc autem nimis festinanti adhiberi debuit, benigne, quod soles, interpretare. Hamburgi 15 Februar. 1719.75
Antiquum obtineo, etiam eo tempore, quo minime omnium decebat. Patruus meus tum per litteras absens, tum ad nos reuersus ore non satis testari mihi et celebrare potuit insigne illud humanitatis studiique genus, quod in ipsum pariter atque in me, qua fieri ratione potuit, declarasti. Imo uel tibi, uir amicissime, uel ipsi patruo meo diffisus, ne is non satis adsequeretur tuum in me animum, dedisti ei ad me perferendum incomparabile illud antiquitatis monimentum, bina quatuor Euangeliorum exempla, cuiusmodi tota urbs nostra, et quidquid in ea est eruditorum, non possidet. Haec, et alia integerrimi tui in me amoris, qui iam antea satis mihi perspectus erat, argumenta effecerunt, ut nullus fere abiret dies, quo non sermo de te rebusque tuis inter me patruumque meum, uirtutum tuarum candidum certe existimatorem, intercessit. Et uel sic impetrare a me potui, ut nunc demum per litteras significem, noua haec amoris tui documenta recte ad me perlata esse. Caussam morae cognosces ex parte, ubi dixero, me hucdum tantum temporis lucrari non potuisse, ut uel unum caput ex MSS. illis perlegerem. Praeterea uero scriptionem litterarum proferri fecit spes, quae indies mihi fiebat, fore, ut secundus tomus catalogi Kielmanseggiani, quem pridem tibi destinaueram, in lucem prodiret. Hae, inquam, caussae sunt, cur, humanitati praeterea tuae innixus, de ea re nihil huc usque ad te scripserim, quam interea temporis cogitaui uigilans, somniaui dormiens. Nihil nunc reliquum est, quam ut conceptas tibi agam habeamque gratias tum pro egregio hoc munere, quo exiguo meo librorum apparatui splendorem decusque attulisti, tum pro incredibili humanitate, qua patruum meum
page 143, image: s143totum fecisti tuum. Fui in aere tuo semper, et futurus sum, quod probe intelligo, perpetuo, etiam cum uoluptate. Qui enim in omnibus te inferiorem libenter me profiteor, cur non paterer etiam in amoris significatione superiorem. Ceterum quod ad antiquitatem codicum illorum attinet, recte omnino eam definiuisti. Attulit enim cl. MONTFAVCONIVS in palaeographia specimen scriptionis sec. IX, quod prorsus cum maioris illius uoluminis litteris conspirat. Miror, neutrum horum uel cognitum, uel dignum fuisse uisum KVSTERO, qui cum N. F. tabulis compararetur, praecipue cum ex alio codice, itidem Seideliano, sed qui epistolas tantum et actus apostol. exhiberet, lectionum uarietates nouae suae Milliani operis editioni inseruerit. Vener. IABLONSKII uices, quas strictim memoras, doleo. DEVTSCHIVS litteris Francofurto ad me datis nuper mihi nunciauit, fama ferri, laudatum uirum, penitus quippe ab officio remotum, de obtinenda alia sparta laborare, imo iam ita et tam feliciter laborasse, ut propediem alio se collaturus sit. Idem DEVTSCHIVS in statione sua uidetur acquiescere, a qua olim alienissimum animum professus est, quem totum professioni cuidam academicae destinasse uidebatur. Qui mihi litteras eius attulit, refert, eum cum industria et plausu auditorum suorum in demandato munere uersari, ac praeterea priuatas in philologicis scholas in eorum usum aperire, qui doctrina eius ducantur, publice uero docendi facultatem, quod rumor quidam incertus olim ad me pertulerat, non adeptum esse. Cum MEEHLFVHRERO conuenire mihi non poterat, non tam ideo, quod hominem ob defectionem a ueritate, de qua eum, cum eam desereret, certissimum fuisse statuo, auersandum esse censerem, sed quod nec minimum indicium mutati in melius animi candorisque et sinceritatis in eo deprehenderem, imo etiam in eos debacchantem audirem, qui conuicia eius, publicis scriptis contra conscientiam, ut puto, eructata, publice repellere instituerant. Apologiam tuam, RENAVDOTIO oppositam, omnino cum uoluptate legam, etiamsi dissentientem uidero in doctrina de illo mysterio, quod neuter nostrum umquam cogitando adsequetur satis, aut adsecutum se esse profitebitur. IORDANIBRVNI scripta non intelligo, nec satis mihi uel ingenii uel otii est, ut in uero scriptorum eius sensu ex abdito eruendo occupari possim. Hoc tamen aperte uidere
page 144, image: s144mihi uideor, hominem non fuisse simplicem, quem HEVMANNVS sibi persuadet. Ingenio enim apprime ualuisse, uel rhetorica eius euincit, ut de ceteris non dicam. Si quid ex tomo II catalogi Kielmanseggiani redimi tibi amicisue tuis uelis, mea uel potius fratris mei, qui officiosissime te suo nomine salutatum uult, opera ut utaris, uehementer a te peto. Ita uale, uir amicissime, et me ama tui amantissimum. Hamburgi 10 April. 1719.
76
Non erat, uir amicissime, quod gratias ageres mihi pro transmisso altero illo bibliothecae Kielmanseggianae tomo, quem uel is ad te mitteret, qui non tam amore, quam uirtutum tuarum aestimatione ad hoc officium duci se rapique sentiret. Nolim tamen, ut fructu qualiscumque huius opellae, quem certa spe praeceperam, praeter exspectationem caream. Nolim, inquam, amittere occasionem studium tibi meum, quoad fieri potest, probandi in coemendis illis libris, quorum desiderio forsan teneris. Et ut facilem te mihi in hoc negotio praebeas, accipio, quem postulas, conditionem. Quidquid hic sumtuum faciendum fuerit, id uel ad teruncium solues. Nihil omnino debebis meae liberalitati, quam tam frequenter prouocasti, numquam uero in aciem prodire permisisti. Mitte itaque designationem librorum, quos desideras, et in parandis illis id tibi studium pollicere, quod numquam satis accurate uel me uel fratrem meum praestare tibi posse certissime persuasus sum. Ex bibliotheca illa Kielmanseggiana accepi nuper amici opera quemdam PETRI NIGRI librum Latinum, qui inscribitur: tractatus contra perfidos Iudaeos de conditionibus ueri Messiae, Eslingae 1475, in 4 editum. De eo nihil usquam antea memoratum inueni, tantum abest, ut uiderim. Fortasse alter eiusdem liber, germanice sub tit. Stella Messiae exaratus, quem Silesius quidam uir eruditus exspectari recognitum iubet, Latini illius uel uersio, uel illustratio amplior cum ratione habebitur. Si quid tibi de hac caussa plenius constet, uelim, ut et ipse in illius notitiam perducar. Ex Latino illo tractatu nonnulla didici, quibus aegre eram cariturus. Inter cetera pag. 46 diserte affirmatum legi, RAYMVNDVM MARTINI ante conuersionem suam inter Iudaeos Rabbinum exstitisse, ac duo magna composuisse uolumina, alterum pugionem fidei, alterum
page 145, image: s145capisterium Iudaeorum. De posteriore illo libro nihil antea mihi innotuerat: Iudaismum uero eius in biblioth. Hebraea ita in dubium uocaui, ut fere explodendum iudicarem. Nunc aliter sentio. Meministine te aliquid legere de Iudaismo PETRI GALATINI? Illum in eadem biblioth. Hebraea WADDINGI fide affirmaui, ad quem etiam alii ante me prouocauerant. Sed dum WADDINGVM euoluo, nihil huiusmodi inuenio. Nactus sum his diebus [gap: Greek word(s)] nefandi libri de tribus impostoribus, quod cum delineatione ab ARPIO facta prorsus conuenire deprehendi. Memini, te per litteras mihi aliquando nunciasse, quod MS. eiusdem tituli librum ex biblioth. Mayeriana euolueris. Scribe, quaeso, num ille codex cum Arpiana delineatione conspiret? Euolui nuper cl. MAITTAIRII annales typographicos, et miratus sum copiam editionum antiquissimarum, auctorisque in iis recensendis sollertiam. Vtinam de Iudaeorum typographiis similis exstaret commentatio!
Meam de errantibus errorisque ueniam animo subdolo petentibus sententiam in superioribus meis ad te perscripsi, non quod, quae ipse in hac caussa monueras, in me dicta putarem, aut alienum me a tuo iudicio esse debere existimarem, sed quia uerebar, ne non satis diferte sensa animi mei in priore epistola, in qua MEELFVHRERI mentio iniecta erat, exposuissem. Fuit apud me nuper cl. MOSHEIMIVS, qui Bremam eo consilio tendebat, ut uideret, num e re sua futurum sit uocationi parere, qua in gymnasio et schola Bremensi doctoris uices obeundi potestatem nactus est. Locus enim quidam per abitum FOPPII uacuus factus est. Est fane uir elegantis uegetique ingenii, et egregia doctrina, quae aetatem anteuertit, instructus. A cl. MOLLERO Flensburgensi nihil responsionis hucdum uel ad amici illius tui, cuius nomen nunc non recordor, uel ad meas, quas addideram, litteras accepi, quamuis omni ope contenderim, ut et responderet uiro erudito, et mihi litteras suas curandi prouinciam committeret. Altero eum oculo adhuc laborare intellexi, quae forte morae huius caussa est. Hoc uelim uiro docto haud grauatim significes, ne segniter negotium hoc a me curatum putet. Ita uale, uir amicissime, et a fratre meo prolixe salutatus rem ex uoto age. Hamburgi 8 Kal. Iunias 1719.
page 146, image: s146
77
Stans pede in uno, ad iter parato, has ad te, uir amicissime, litteras scribo. Accepi scilicet proximas tuas, una cum tribus exemplaribus accuratae narrationis, quae de furto, in aula uestra suscepto, in lucem prodiit. Nimia omnino est liberalitas tua in me fratremque praestita. Eam uterque nostrum grato animo agnoscimus, et, ut demereri, siquidem possimus, liceat, oramus. Cl. FABRICIVS cum officiosissima salute idem suo nomine significare uoluit. De cl. BAYERI litteris additoque fasciculo ad me curatis permultum tibi debeo. Rescripsi eidem per amicum, Gedanum hinc profectum, tuumque studium praedicaui. Quas ad me litteras, scriptas pridem, memorat, non accepi. Vir sane eruditus iuxta ac humanus est, et talis omnino, cuius iudicio multum tribuendum est, qui te tuaque recte aestimare didicit, quod in commentatione sua Sinica, cuius mihi copiam fecit, luculente testatum reliquit. De his aliisque, quae in litteris tuis nuncias, proxime, ubi reuersus fuero, plura scribam. Proficiscor autem Hanoueram, eo consilio, ut bibliothecam Oppenheimerianam, libris, ut nosti, Rabbinicis refertissimam repetita industria excutiam. Plenus taedii labor est, fateor, et exigui forte emolumenti, sed nihilominus tamen uel ideo a me deuorandus, quod partem non minimam exantlasse mihi uidear. Res tuae in uenditione bibliothecae Kielmanseggianae strenue curabuntur. Ita uale, uir amicissime, et festinatam scriptionem benigne interpretare. Hamburgi 3 Iul. 1719.
78
Superioribus his diebus Hanouera sospes saluusque, quod diuini Numinis beneficium est, reuersus statim quidem de promisso, quod in litteris sub abitum ad te exaratis feceram, explendo cogitaui, sed tanta negotiorum uarietate me cinctum uidi, ut propositum in hunc usque diem proferre coactus sim. Interim spero, fore, ut hae litterae te, uir amicissime, saluum et ex animi sententia uiuentem inueniant. Monebas, si recte memini, neque enim nunc epistola tua ad manum est, de PFAFFIO, iuniore, sacrarum litterarum in acad. Tubingensi doctore publico, certiorque fieri cupiebas de eo, quid de consilio eius, quod ad componendas controuersias theologicas pertinet, iudicarem. Sane non memini, peculiarem quamdam eius de hoc argumento commentationem exstare, neque nunc admodum
page 147, image: s147recordor, quo in loco illud tetigerit. Recte alioquin statuis, eum in nonnullis capitibus a communiori nostratium doctorum sententia discedere, quae tamen non putem esse palmaria, nisi inter ea numeres arduum de [gap: Greek word(s)] fontium utriusque codicis sacri momentum. De eo enim a nostratibus ita discedit, ut apologia quadam, Primitiis eius Tubingensibus inserta, opus habuerit. Taceo alia hinc inde inprimis in dissert. de praeiudiciis theologicis occurrere noua, quae aliorum, nominatim eorum, qui relationes innoxias uernaculo sermone edunt, censuram experta sunt. Defensio doctrinae protestant. aduersus pontificios mihi quidem perplacuit. Accepi ab aliis, eum meditationes has suas Gallica lingua conscripsisse, sed scriptas tradidisse Gallo cuidam recognoscendas et elimandas. Cetera mihi uir apprime cognitus est, quippe quem in itinere Belgico Anglicanoque comitem habui perpetuum, eo quoque tempore, quo commentationem de editione N. T. Milliana et uarietatibus lectionum generatim exarabat. Valet non minus ingenio, quam industria, cuius beneficio uariam doctrinam praecipue in historia et antiquitatibus ecclesiasticis sibi comparauit. Interim semper noua nimis mihi sectari uisus est, quod nec ipse negabat. Nuper dissertationem suam de liturgiis ueteris ecclesiae cl. FABRICII meoque nomini inscripsit. Negotium auctionis Kielmanseggianae tarde procedit. Peruentum est ad num. 1000 librorum quarti ordinis. Quos tibi emi uolebas, eorum plerosque nunc supra nunc infra pretium statutum accepisti, u. c. in fol. n. 259, n. 877, n. 905, n. 1192, in 4 n. 558, n. 660, n. 699.
Frater meus, qui officiosissime te salutatum cupit, nulli parcet operae, ut reliqua etiam curentur. Bona pars tomi III catalogi istius Kielmanseggiani formis iam exscripta est, sed non uenditur. Ille tomus priores multis nominibus superabit. Vidistine catalogum bibliothecae Mastrichtianae, Bremae mense proximo auctionis ritu distrahendae? Si quid ex ea emi uelis, uel nutu ad me opus est. Superest, ut de itinere meo nonnulla referam. Illud prorsus ex uoto mihi successit. Moram enim, quam Iudaei me, per biennium fere fores bibliothecac Oppenheimerianae frustra pulsantem, facere et patienter ferre iusserunt, compensarunt insigni prorsus comitate et facilitate. Integrum mihi fuit, omnes excutere et singulos libros, siue typis
page 148, image: s148exscriptos, siue manu exaratos. Miratus sum et copiam et rarissimas antiquissimasque editiones. Video me nunc idoneo, ni fallor, apparatu instructum ad bibliothecam Hebr. tandem aliquando perficiendam. Possessor, qui OPPENHEIMERI, archisynagogi Pragensis, filius est, bibliothecam istam 40000 imperialibus aestimat. Relatum mihi Hanouerae est, GVNDLINGIYM uestrum obiisse, et in locum eius suffectum iri HACKMANNVM. Fac, quaeso te, resciam, quid de nuncio illo, mihi quidem incredibili uiso, habendum sit.
Qui has affert, THESTRVPIVS est, gente Danus, et designatus professor Hafniensis, nuper autem ex Anglia et Gallia ad nos reuersus. Ei per litteras has uiam ad fauorem tuum munire uolui, tum quod dignus eo mihi uideretur, tum quod ipse peteret. Vtrique ignosces, si importuni uideamur.
Litterae tuae magna me uoluptate affecerunt, quando me de felici reditu certiorem reddiderunt. Faxit summum Numen, ut in multos annos aeque felices nuncios de rebus tuis saluis accipiam. Tune uero, uir amicissime, audes conqueri de infantia, qui de re nihili tam multa uerba facere didicisti? Parum aberat, quin litteris tuis, quae tot mea in te beneficia praedicant, maiorem fidem haberem, quam mihi ipsi, memoriaeque meae, quae multa mihi repraesentabat, in te ornando complectendoque omissa uel neglecta, parum uero uel nihil eorum suggerebat, quae amicus ab amico iure suo postulare poterat. Itaque gratias tibi iterum iterumque habeo, quod mihi praesens iucundissima tua consuetudine dies nonnullos tam suaues ac delectatione plenos reddere uoluisti, ut eorum recordatio multos alios, qui tristes forte mihi, ut humana sors fert, orituri sunt, minus tristes effectura uideatur. Accipis cum his libros, qui iussu tuo post abitum ex bibliotheca Kielmanseggiana emti sunt. Pauci sunt, qui aucto nimis pretio in aliorum manus peruenerunt. De n. 16-22 in 12 est, quod moneam. In catalogo septem uolumina comoediarum numerantur, sed, cum uendenda essent, sex tantum deprehensa sunt, neque septimum ullibi inueniri potuit, siue quod re uera non plura umquam adfuerint, siue quod casus quidem alius septimum interuertit. Quod ideo scribo, ne quid negligenter hic factum putes. Mitto simul designationem pretii cuiuscumque
page 149, image: s149libri, quoniam ita uoluisti. Gratum feceris, si de solutione non cogites. Si quid inposterum curari uelis, et me et fratrem meum, qui te iterum iterumque salutat, magno affeceris beneficio, si uel nutu, quae agi uelis, significes. Ceterum nihil hic rerum geritur, quod uel scire aueas, uel ignores. DIPPELIVM, qui DEMOCRITVS alias audit, Altonauiae nuper per carnificem in forum publicum deductum esse, ibique scripta quaedam sua, iniuriis et conuiciis plena, flammis ultricibus tradita conspexisse, procul dubie aliunde accepisti. Postquam haec gesta erant, deductus idem est Hafniam, compingendus in perpetuum carcerem, eum scilicet locum, qui Bremerholm appellatur. Perlati sunt ad me libri ex Anglia, de quibus uerba praesenti tibi faciebam. TRIVETVS ille, quem ignorabam, est NICOLAVS TRIVETVS, Dominicanus, cuius annales sex regum Angliae nunc primum ex codice Glastoniensi edidit ANTONIVS HALL, qui editionis huius spem fecerat in calce LELANDI de scriptoribus Angl. quem eiusdem industriae deberi meministi. Sereniss. principem regiam pristinae ualetudini restitutam esse ex publicis litteris didici tibique ex animo gratulatus sum: quod et nunc facio, et, ut hoc gaudium perpetuum tibi sit, ex animo precor. Cl. FABRICII nostri, qui nomine suo te amicissime salutatum cupit, tomus IX biblioth. Gr. ad finem penitus perductus est, sed nondum uenditur, titulo uidelicet, qui Lipsiae formis exscribitur, destitutus. Appendix, quam illi destinat, futuris nundinis uernalibus prodibit. Ita uale, uir amicissime, et me, quod facis, amare perge tui omnino amantissimum. Hamburgi Kal. Octobr. 1719.
80
Habes iterum, uir amicissime, cur de tarditate et ignauia mea in scribendo in ius me uoces. Iam pridem enim priores illae tuae litterae una cum praestantissimo diuque frustra a me quaesito MVNSTERI GORIONIDE cet. recte ad me perlatae sunt, ad quas posteriores itidem tuae cum cl. BAYERI epistola nuper accesserunt. Procrastinatae responsionis caussa partim in eo sita est, quod indies mihi maior spes allucebat amplificandae fortunae cl. BAYERI, cuius rei nuncium per te inprimis, qui eum mihi commendaueras, perferri ad ipsum uolebam. Praeterea uero a scriptione abstinendum putaui, donec in eum inciderem, qui ex auctione Kielmanseggiana desideratam a te
page 150, image: s150DONII bibliothecam accepit. Nec in hoc quidem frustra fui. Inueni enim apud communem amicum nostrum, cl. FABRICIVM, qui tua caussa libro illo cum uoluptate carere uult, eumque mihi, ut tuus sit, cum officiosissima ex se salute transmittendum dedit. Bayerianum illud negotium non sucessit. Caussa longior est, quam ut narrare per litteras possim. Eam, de qua, cum praesens hic esses, cogitabam, conditionem offerre ipsi nunc non audeo. Neque enim accedit ad eam fortunam, qua iam, epistola interprete, fruitur; multo minus ad istam, quam apud suos cum maxime, et forte non frustra, exspectat. Scripsi ad uirum optimum de isto negotio fusius, tibique, uir amicissime, epistolam meam commodo tuo ad ipsum quandocumque lubet, mittendam committere audeo. Fiduciam hanc benigne, more tuo, interpretaberis. Iam uenio ad utramque tuam epistolam. Ex priore graue mihi fuit intelligere, ualetudinem tuam post reditum ex itinere ad nos facto adflictam fuisse. Graue id, inquam, mihi fuit cognoscere, inprimis ideo, quod uerebar, ne quid in te hic excipiendo tractandoque peccatum fuisset. Itaque hoc magis gauisus sum de nuncio uindicatae restitutaeque ualetudinis, quam perpetuam tibi summum Numen esse iubeat. De libro, nouo amoris in me tui argumento, gratias ago, relaturus, si quando potero. De eo uero et tot aliis candidi studiosissimique in me animi indiciis, quae in numerato habeo omnia, credisne me numquam cogitare? credisne eorum memoriam deponere posse? Ita sane statuere uideris, uel certe tui obliuisci. Quid enim, quaeso, sibi uolunt illa posterioris epistolae uerba: tu uelim me amare pergas, et si quid rusticitate animi aliqua umquam in re te offendi cet. Ecquid sibi uult illa suspicio, in quam me uocas? Parum abest, quin iniuriam interpreter, quam expostulaturus tecum eram, nisi de candore tuo et amore tam luculente mihi constaret. Interim quaeso te uehementer, amolire ex animo, si umquam serio fouisti, hanc de me cogitationem, et talem me in te esse et futurum semper crede, qualem me olim statuisti. Apologiam tuam contra RENAVDOTI scriptum, pro cuius communicatione itidem gratias ago, cum uoluptate legam, comparaturus eam cum ipsa RENAVDOTI scriptione, quam passim ex uafro subdoloque ingenio profectam uidi. Cl. MOSHEMIO lites quaedam obortae sunt a
page 151, image: s151nouo professore theologo Kiloniensi, ante aliquot menses Hafnia Kilonium delato. Is enim disputantium more TOLANDI caussam contra MOSHEMIVM in acroaterio publice, nec sine triumpho, ut ferunt, egit, et in dissertatione singulari inposterum acturus dicitur. Reu. FELDENIVS cum ualetudine nondum in gratiam rediit, et sunt, qui spem illius umquam recuperandae uel leuem uel nullam esse statuunt. Reu. doctissimusque IABLONSKIVS litteris longe gratissimis me nuper salutauit, ad quas nunc quidem ob imminentes ex festo labores copiosiores respondere non possum. Itaque uehementer a te peto, ut si dabitur occasio, uirum praestantissimum alloquendi, prolixissime eum ex me salutes, et moram, quam facere cogor, excuses. Ita uale, uir amicissime, et amare me perge tui amantissimum. Hamburgi 24 Dec. 1719.
81
Venit ad te, uir amicissime, tomus ultimus (qui enim praeter eum indicum loco promittitur, frustra, credo, exspectabitur) catalogi Kielmanseggiani. Si quid in eo se obtulerit, quod tuum esse cupias, fac, quaeso, me fratremque meum certiores, persuasusque sis, omnem in eo operam a nobis collocatum iri, ut nanciscaris. Gallici libri numquam uenales prostabunt. Aiunt enim, omnem illum eximium apparatum ex heredum liberalitate dono, nescio cui, datum esse. De DONII bibliotheca non est quod uerbum amplius facias. Tuum enim illum esse uult cl. FABRICIVS noster. De uiro hoc praestantissimo Giessam in B. MAII locum uocando consilia a Landgrauio Hassiae cogitata sunt, quae tamen speratum euentum non sortientur. Perlatae ad me his diebus sunt cl. MOSHEIMII uindiciae antiquae Christianorum disciplinae aduersus TOLANDVM. Obiter inspicienti placuerunt, nec dubito placituras accuratius excussuro. Vidi in iis honorificam tui mentionem ex merito aliquoties factam esse. Legistine anonymi, i. e. IOH. CHRISTIAN. LANGII, professoris quondam Giessensis, nunc antistitis Idsteinensis, considerationem de re litteraria uniuersa, postremo seculi conatu optime curanda, quae anno 1716 lingua uernacula prodiit, et superiori anno inclinante nouo libello, summarischer Bericht etc. amplius illustrata fuit? Quid, quaeso te, de instituto isto iudicas? Mihi nouum quoddam ephemeridum litterariarum seu obseruationum miscellanearum genus
page 152, image: s152polliceri uidetur, de quo bona quidem multa, sed nec plura nec maiora forte commoda ad rem litterariam peruentura speres, quam aliis eiusmodi libris hucdum factum est. Hamburgi 14 Febr. 1720.
82
Vtramque epistolam tuam, uir amicissime, recte accepi: alteram, quam fasciculo ad cl. FABRICIVM misso iunxisti; alteram, quae ad emendos ex auctione libros quosdam potissimum spectabat. In priore illa quereris de molestiis, non sine magno meo dolore. Sed uelim cogites, et eas pendere a Dei nostri manu, qui et immittit et leuat, quandocumque uult et proficuum nobis futurum uidet. Deinde non tam haere in iis, quae uexant animum, curis, quam commoda respice, quibus prae multis aliis, ni fallor, laetus frui potes. Inter ea numero inprimis praestantissimam librorum copiam, ad quam tibi liberrimus aditus patet, et felicissimam uim ingenii, quo instructus breui tempore id perficis, ad quod alii liberalius otium, quo tu cares, requirunt. Haec, quaeso, cogita, et cetera Deo, qui singulariter rerum tuarum curam adhuc habuit, fiduciae speique plenus committe. Bibliothecam [gap: Greek word(s)] apud nos auctioni publicae (nisi forte totus apparatus uni uendi possit) subiicere coegit aes alienum a tota familia contractum. Litterae praestantissimi LEIBNITII, de quibus nuper tecum egi, nihil eorum complectebantur, quae ad religionem spectabant, sed plerumque ad stipendium annuum, ab imperatore ipsi decretum, tum uero ad societatem scientiarum Caesaream stabiliendam, et res, quae publice gerebantur, pertinebant. Virum ibi uidere mihi uisus sum in consiliis et uiis, quas semel ingressus erat, constantissimum, lucri uero etiam, quamuis honesti, cupidum, et de re familiari magis, quam in philosophum cadere posse putes, sollicitum. Habet eas epistolas nunc cl. KORTHOLTVS, ut, quae in rem suam esse censeat, inde excerpat. Quam is collectionem molitur, ea, annitente KISNERO, bibliopola nostrate, prelum propediem exercebit. Idem cl. MOSHEIMII uindicias originum Christianismi, TOLANDO oppositas, cum accessionibus edendas in manu habet. Ab eodem MOSHEIMIO accepi nuper litteras cum aliis, tuo nomini inscriptis, quas his meis addidi. Nunciat is mihi tuam de libro SERVETI ad me mittendo uoluntatem,
page 153, image: s153cui obsecuturum se scribit, simulac per continua negotia recte eo uti sibi licuerit. Rescribam ei hodie, si tu carere libro possis diutius, me quidem moram, quantamcumque uelit, libentissime laturum. Interim gratias tibi ago, uir amicissime, pro opera in hac re collocata. VETTIVS VALENS, quod ex superioribus facile assequeris, saluus ad doctiss. FABRICIVM nostrum rediit, cuius nomine multa te salute impertior. Voluit idem, ut ex te quaererem, num in bibliothecis uestratibus usquam exstet CORNELII CELSI compendium rhetorices editum a SIXTO POPMA Frisio, Coloniae 1596? Idem tibi WILKINSII librum, quem nuper desiderasti, offert et utendum et possidendum. De lexico Aegyptiaco, in quo nunc esse te scribis, multum gratulor. Vide specimen eius aliquod cum uoluptate, et miratus sum industriam tuam. WILKINSIVM nimiae festinationis poenas daturum esse, ibidem ex uno alteroque exemplo didici. Faxit Deus, ut insigni hac opera penitus defungi possis! Quae PFAFFIVS de te scripsit in primitiis Tubingensibus, iis nolim te tantopere moueri. Noui, eum maximi te facere, et ante multos annos in bibliotheca regia esse allocutum. Nec uideo sane, quid adeo in iis te angat crucietque. Quae de patria falso retulit, ea tibi apud cordatos fraudi esse non possunt, si uel maxime uera se legere existiment. Praestat sane, nec ipse id inficiaberis, decus afferre patriae, quam ex ea repetere et ad se deriuare. Quae uero idem de pristinis sacris, eorumque mutatione commemorauit (si forte id aegre feras) ea certe non malo animo scripsit, et argumenti, in quo uersabatur, occasione scripsisse uidetur. Quod si tamen putes tanti haec esse, faciam, ut et de re ipsi constet, et de emendatione cogitet. Interim auoca animum ab hac aegritudine, quam auctor hinc ignorantia, hinc iudicio lapsus tibi conciliauit. Accipis cum his a COPERO libros duos, quos ex auctione desiderasti. Ad eum enim mittendum hunc fasciculum putaui, qui plures alios libros, pro illustri PLOTTIO hic emtos, nactus est. Tertius, nempe P. IOVII epistolae, duobus imperialibus et fere dimidio uenditus est. Accepit eum cl. BESSERVS pro FLEMMINGIO, copiarum regiarum praefecto generali. Dimisit libellum frater meus, cum intelligeret, iussum esse, ut quocumque pretio emerotur. Iacturam eius facile feres. Euolui enim totum,
page 154, image: s154sed, si ingenium excipias et elegantem scribendi rationem, nihil admodum inueni, quod usui esse possit. Ad litteras aut ipsius auctoris scripta quae faciant, frustra ibi requiras, si unam alteramue epistolam demas. Hamburgi 17 Febr. 1720.
83
Quando, uir elegantissimus honestissimusque CVPERVS abitum a nobis parat, libenter equidem amplector opportunam hanc occasionem per litteras tecum, uir praestantissime, colloquendi, de quo frequens et iucundus cum eo sermo mihi fuit. Gratias itaque primo loco tibi ago, quod uiri egregii, tuique in uariis capitibus simillimi amicitiam mihi conciliaueris, quam sancte omnino semper habiturus sum. De euoluendo catalogo bibliot hecae Kielmansegg. non est quod festines. Auctio enim in mensem usque Iulium proferetur. GREGORII GAR CIAE librum quod mihi emendum commendasti, gratias habeo. Si qui plures huius commatis notaeque rarioris se tibi inter legendum offerant, de iis monere me, quaeso, ne graueris. Sphalma illud in biblioth. Hebraea p. 770 obuium deprehenderam quidem olim, sed qui tollendum sit, non satis intelligens ex memoria prorsus dimisi. Itaque multum omnino tuae diligentiae debeo, quod illius inieceris mentionem. Nec est, cur de ampliori lexici illius notitia mihi concilianda labores. Interim non possum non testari tibi dolorem, quem quotiescumque ad euoluendam illam bibliothecam meam (si meam uocare possum, quae tam frequentia et putida interdum operarum menda et oscitantiam incredibilem exhibet,) accedo, sane acerbissimum sentio, et qui me fere ancipitem dubiumque tenet, num partem illam alteram eidem periculo exponi consultum uideri possit. Neque certe aggrediar, nisi certa mihi spes affulgeat, fore, ut cum hominibus magis sedulis mihi res sit. Cl. HENNINGI probe recordor ex iis, quae olim de eo ad me retulisti, et quae eius nomine ad cl MOLLERVM superiori anno scripsi. Nihil omnino a uiro alioquin humano et facili responsionis loco accepi: nec satis intelligo, quid caussae subsit. Fortasse scribendi aut commentarios suos in negotio diffusiori euoluendi opera molestior uisa est homini ex oculis iam a decem annis difficulter laboranti. Centuriam doctorum apostatarum luci exponi libenter uellem. Si nostris bibliopolis committere uelit, faciam periculum, num faciliorem inter eos
page 155, image: s155inuenire possim, modo resciam, quibus conditionibus uti uelit. Procul dubio ad manus uiro docto fuit commentatio M. PET. ADOLPHI BOYSEN de apostasiae merito et falso suspectis, Hal. 1714 edita, in cuius § 40 nonnullorum eiusmodi apostatarum uere talium nomina recensentur. Singulare mihi semper uisum est exemplum uiri illustris, singulari epistola animi turbatissimi conditionem ex defectione ad pontificios susceptam testantis, de quo recensiones theologicae uernaculae Vnschuldige Nachrichten, an. 1703 p. 195 exponunt. Venit mihi in mentem recordari MEELFVHRERI illius, de quo alias tibi aliqua narraui. Is ex Anglia, ubi lautissimas conditiones praestolabatur, reuersus, imo non obscure abire iussus, in Belgium se recepit, ibique cum Iudaeis potissimum familiariter uersatur. Narrauit haec mihi uir doctus, qui eum nuper admodum Amstelodami saepe uidit, et allocutus est. De IABLONSKII filii promotione ad munus sacrum idem omnino tecum sentio, nec parum consilii hic suscepti rationes miratus sum. Legi apologiam tuam contra RENAVDOTIVM. Non pepercisti nec salibus, nec acumini, nec doctrinae, neque puto quidquam superesse, quod addi possit. Placuerunt mihi sane omnia, inprimis uero quae de origine doctrinae de transsubstantiatione tradidisti. Vtinam haec et similia aliquando disertius exposita legere liceat! Cl. FABRICIVS plurimum te saluere iubet. Non meminit is menses Aegyptiacos a te sibi missos: itaque eos cupide, sed sine ullo tuo incommodo, exspectat. Non putat is in VETTII VALENTIS libris, quos MSS. habet, Decanorum nomina legi. Si eos euoluere uolupe fuerit, uel nutu opus est. Vidistine umquam catalogum bibliothecae Sacrozianae Hagae Comitum ante hos quatuor annos sub hasta uenditae? Illum ego, postquam frustra alibi quaesiueram, Brema nuper accepi inspiciendum, et obstupui, cum insignem librorum copiam optimorum non minus quam rarissimorum, qualem in unum hominem cadere uix posse credideram, obseruarem. Praemissa est catalogo praefatio uerbosa et longa, sed breuis eadem et ieiuna, quae nec uerbo mentionem iniiciat pristini possessoris. Si qua tibi de eo comperta sint, quaeso te uehementer, ut et me rescire patiaris. Quae iam agetur controuersia apud Bremenses inter auctores bibliothecae theolog. philolog. et reu. MEIERVM, ex
page 156, image: s156praestantissimo CVPERO rectius intelliges. Ita uale, amicorum optime, et amare me perge. Hamburgi 10 April. 1720.
84
Quamuis nihil admodum sit, uir amicissime, quod ad te scribam, uel hoc tamen scribendum putaui, oblata commoda litteras ad te mittendi occasione. In superioribus meis, quas per elegantissimum humanissimumque CVPERVM redditas non dubito, gratias tibi egi pro communicata mecum dictionarii Hebraici, quod bibliotheca regia adseruat, notitia. Iam permittes, ut studium tuum amplius sollicitem. Incidit mihi nuper in manus lexicon Hebr. MS. quod titulo [gap: unkonwn sign(s)] insignitur ab auctore frequenter, in limine uero post praefationem uocatur [gap: unkonwn sign(s)] ; scriptoris autem nomen nusquam occurrit. Habere mihi caussas uideor, cur ad MENACHEMVM BEN SARVCK referam. Omnis dubitandi occasio sublata foret, si tua opera certus fieri possem, num codex regius, qui MENA CHEMI nomen diserte praefert, cum meo conspiret. Praefatio in meo codice obuia ita incipit: [gap: unkonwn sign(s)] Post praefationem haec legas: [gap: unkonwn sign(s)] Hinc sequitur succincta tractatio grammatica de litteris et quam ipsum lexicon excipit, incipiens a uoce [gap: unkonwn sign(s)] hoc tenore: [gap: unkonwn sign(s)] Vltimum uerbum est [gap: unkonwn sign(s)] colophonem uero imponit formula: [gap: unkonwn sign(s)] Si quando commodo tuo fieri potest (res enim moram etiam longiorem patitur) gratum fuerit intelligere, num qua inter regium et nostrum codicem sit consensio. Accepi nuper catalogum MSS. orientalium et Graecorum cl. VFFENBACHII, doctissimi MAII industria potissimum consectum. Multa in eo bonae frugis reperi, multa etiam, quae de incredibili Iudaeorum odio in sacra nostra testantur. Totus index ille ad finem nondum est perductus, a quo tamen proxime abest. Frustra his nundinis requisiui apud eruditos Lipsienses cl. LE LONGII historiam bibliorum polyglottorum seorsim editam. Parum aberat, quin dubitarem, eam lucem uidisse. Interim commentarii litterarii Triuultini in ea recensenda diligentes sunt. Fortasse uel tua uel amici Berolinensis bibliotheca copiam eius mihi facere potest. Ingenti sane beneficio, uir amicissime, me mactares, si efficeres, ut libellus,
page 157, image: s157sine noxa remittendus, per uectorem publicum meis sumtibus ad me perferatur. Eo enim cum maxime mihi opus est ad partem posteriorem bibliothecae Hebraeae eo rectius perficiendam. Vidistine programma cl. MASCOVII, quo orationem indixit, auspicandae professioni publicae destinatam? Aut ualde fallor, aut is est nouellus professor, quem comitem itineris ad nos suscepti habebas. Quos libros ex bibliotheca Kielmanseggiana emi tibi uolueris, eorum indicem maturo tempore mittes. Ita uale, uir amicissime, et me, quod facis, amare perge. Hamburgi pridie fest. Pentecost. 1720.
85
Maius sane illustriusque, uir amicissime, est beneficium tuum, quo me nuper iterum mactasti, quam quod tam sera gratiarum actione excipiam. Luculentam innuo designationem dictionarii Hebr. MS. quod a MENACHEM BEN SARVCK profectum in bibliotheca regia apud uos adseruatur. Recte omnino iudicas, quando alterum exemplum, quod MORGENWEGIVS noster habet, interpolatum censes. De cetero omnia tam feliciter adsecutus es, ut mirer, illud studii genus, quod numquam data opera a te tractatum, tum uero postea neglectum scribis, eum in te magistrum deprehendisse, quem tot aliis praestas. Molestias, quas in eo labore sustinuisti, more meo non nisi grati animi significatione abstergere possum. ELSNERI obseruationes in N. T. nondum legi: legam autem eo auidius, quod tam praeclara de illis mihi polliceris. Cl. FABRICII nostri idem de illis est iudicium, qui indiciis quibusdam auctoris magistrum, LAMB. BOS, deprehendere sibi uisus est. Cl. MOSHEMIVS misit ad me nuper cogitationes suas philosoph. de eo, quod iustum est circa litterarum sacrarum ex priscis scriptoribus interpretationem et emendationem. Earum exemplum unum, tibi ab auctore destinatum, apud me est, proxima quaque opportunitate mittendum. Castigat ille recte intemperiem criticorum quorumdam in hac re quiduis sibi licere existimantium. Nec omisit commemorare illustrem BENTLEIVM ob liberiores quasdam locorum emendationes, quas acutissimis commentationibus, anonymo auctori artis libere cogitandi oppositis, adspersit. Animus ipsi est, DITTONI librum singularem de resurrectione domini nostri Iesu Christi Latina ciuitate donare, quod consilium, spero, non improbabis.
page 158, image: s158Initium hac hebdomade factum est auctionis bibliothecae Kielmanseggianae. DANTIS Cantica Italica, 64 marcis Lubecensibus i. e. 21 imperialibus uendita sunt. Accepit ea amicus tuus BESSERVS, qui nunc Dresdae uersatur, quique breui tempore hic rarissimos quosque libros quouis pretio sibi emi curauit. Qui n. 398 occurrit liber, tuus factus est, quinque imperialibus. Sed audi, quid acciderit. Nosti, in catalogo memorari duo uolumina, tamquam unum librum constituentia. Iunctim itaque ea caussa uendita sunt, fratre quoque meo non aliter existimante. Ego uero domi utrumque uolumen euoluens eiusdem libri duo exempla in manibus me habere intellexi. Venditoribus indicandam rem esse non putaui, ideo quod pretium satis et nimium auctum mihi uidebatur. Ita igitur rem institui. FRITSCHIVS, bibliopola Lipsiensis, eumdem librum quouis pretio sibi emi per fratrem meum uoluit. Alterum igitur exemplar ipsi mittam, sed ea lege, ut ille dimi diam argenti, quo utrumque constat, soluat. Dabit igitur et ipse 5 imperiales. Et sic prodibit summa integra, decem scilicet imperialium, quibus duo uolumina uendita sunt. Placebunt, spero, hae conditiones: sin minus, quamprimum fieri potest, aliud impera. Liber n. 534 notatus, itidem tuus est pro dimidio imperiali; ut et qui num. 708 exstat, pro decem grossis. GAYTON n. 659 in alterius manus incidit. Perpetuum, quem coniectura adsequebar antea, aduersarium habes mangonem illum, qui tibi festiue appellandus uisus est, Hagiensem. Frater nulli operae parcet, ut exspectationi tuae satisfaciat. Ego inter ceteros libros nactus sum, quem tuae commendationi debeo, ALVAREZIVM de auxiliis gratiae; PEREIRA imminet. Prior ille peruenit ad me uilissimo pretio, duodecim assibus. Sed ita saepe apud nos agitur. Continuatores et epitomastas BARONII, BZOVIVM, RAYNALDVM, et SPONDANVM quadraginta circiter imperialibus mihi comparaui. Sed quid his te moror? VETTIVS VALENS tuus erit, quoad uoles, non inuito, qui te salutatum cupit, FABRICIO. Accepi nuper Parisiis dissertationem Gallicam diligentissimi P. LE LONG de bibliis polyglottis praecipuis. Ea quod ad caput rei carere me potuisse nunc uideo: interim iucundum omnino est et multum iuuat uel hoc scire. Hamburgi 4 Kal. August. 1720.
page 159, image: s159
86
Habes omnino, cur meam in rescribendo tarditatem iterum iterumque reprehendas. Neque quidquam caussae dicam, modo ne suspiceris inde, de meo in te, uir amicissime, studio aliquid esse diminutum. Auctio Kielmanseggiana penitus ad finem perducta est, ex qua plerique, quos desiderasti, minimum illi omnes, quibus carere te uix posse scripseras, per fratrem redemti sunt. Ceteri, si unum alterumue exceperis, ad nobiliss. BESSERVM peruenerunt, qui eorum usum, credo, ueteri amico non inuidebit. Omnem istum apparatum per uectorem publicum transmittendum putaui, ut eo maturius exsatiareris legendi uoluptate. Addidi una rationes nummarias, ne qua in re desiderio tuo defuisse uiderer. In exemplari epistolarum BVNELLI et MANVTII mala manus non pepercit epistolis scriptorum nonnullorum, quae in titulo promittuntur. Si earum forte caussa librum comparatum tibi uoluisti, habes, cur de negligentia fratris mei, minus oculati, conqueraris. Nactus ego sum inter ceteros libros egregium codicem geographiae PTOLEMAEI Vlmae 1486 in fol. eleganter in membrana impressum pictisque tabulis industria WIC. DE DONIS instructum. Accepi quoque opuscula nonnulla BERNHARD. OCHINI, quorum lectione mirum quantum capior. Inter ea prae ceteris tenuit legentem dialogus de purgatorio miris salibus conditus. PEREIRAE Antoniana Margarita -- marcis uendita est. Euolui librum, subtilius quam elegantius scriptum, et forte non nisi raritate commendabilem, si ultimum tractatum exceperis, qui de immortalitate animae exponit. Eo enim potiora argumenta, quae pro illa pugnant, ex ueterum scriptis diligenter collecta, suis non infeliciter auxit. DOMINICI MELLINI liber dignus est suo auctore, et multum tibi debere me profiteor, quod eum commendasti. SERVETI libros 8 de trinitatis erroribus; quorum in superiore epistola mentionem fecisti, ante biennium mea manu descripsi. Miratus sum hominis ingenium et doctrinam inter medias detestationes pestilentissimorum errorum, in quibus animo, ni fallor, non malo haesit. Nuper cl. VON SEELEN, rector gymnasii Lubecensis non incelebris, programmate singulari librum istum recensuit ex impresso codice biblioth. publ. Lubecensis. Accepi nuper litteras a reu. SCHVRFIO, V. D. ministro
page 160, image: s160Suidnicensi, quem B. VNGERVS ualde familiarem habuit. Ad hunc scripseram ego, ut illo interprete intelligerem, quid tandem heredes de insigni uiri diligentissimi apparatu tam librorum quam collectaneorum faciendum iudicarent. Respondit mihi, nihil certi hucdum constitutum esse, nisi quod inprimis e re uisum sit cuidam uiduae amico, ut omnia et singula uni uenderentur. Copiam catalogi, quem uehementer expetieram, frustra poposcit, quamuis [gap: Greek word(s)] sua manu morti proximus SCHVRFII meumque nomen ipsius indicis librorum frontispicio inscripserit, eo consilio ut prae ceteris nobiscum communicaretur. Scribit praeterea sibi notitiam rerum nonnullarum, ad uitam et conatus uiri optimi pertinentium, denegatam fuisse, quibus ad memoriam eius posteris dedicandam usurus erat. Paucis ante obitum mensibus feminam Turcicam domi suae aluit liberaliter, ex eiusque disciplina tantum profecit, ut Turcice iam cum illa confabulari posset. Immortuus est Hebraicae interpretationi noui instrumenti, quam usque ad epistolam ad Romanos scriptam perduxerat. Haec uolui ne nescires, qui uiri optimi desideratissimique memoriam sanctam semper habebis. Cl. HENNINGIO plurimam, quaeso, meo nomine salutem nuncia. Paucos omnino libros is accepit, quos tuis additos esse haud aegre patieris. Reliquorum pretium nimis auctum fuit. Accipis cum his catalogum bibliothecae d. 7 Octobr. sub hasta hic uendendae. Si quid tuum esse uelis, uel nutu opus est. Fortasse MS. Aethiopicum, quod n. 31 in fol. occurrit, studiis tuis inseruierit. Hamburgi 9 Kal. Octobr. 1720.
87
Viuere me et incolumem esse dubitare poteras, uir praestantissime, nisi pertinax ille mos meus, ad litteras tuas, quas alioquin in magno pretio apud me esse nosti, tardiuscule respondendi, securum te, imo certum esse iussisset. Iampridem tibi ex formula [gap: Greek word(s)] mea manu scripta constat, pecuniam, quam pro libris ex auctione Kielmanseggiana emtis mihi destinaueras, recte ad me peruenisse. Non erat, quod tantopere festinares apud eum, qui et facit moram, ubi maturanda res erat, et ferre potest. Libri, quos eo tempore proxime uendendos nunciaueram, caro nimis pretio uenierunt. MS. Aethiopicum sex omnino imperialibus et Wilkinsianus libellus uno constitit. Pace
page 161, image: s161itaque tua factum puto, quod procis importunis sponsas suas dimiserim. Egregius ille Gallicorum librorum apparatus, quem a KIELMANSEGGIO congestum nosti, hastae subiicietur certissime, simulac non parua eorum librorum, quos heredes ex habita triplici auctione sibi redimendos curauerunt, uenditi fuerint. Hoc autem propediem fiet, et designatio illorum librorum iam sub prelo sudat. Cl. BAYERVS misit ad me nuper catalogum bibliothecae Stobaeanae, uehementerque uoluit, ut et faciles et multos emtores conciliarem. Sed paucos imo uix unum inueni. Abundamus certe hic loci occasione emendi libros, praeter Kielmanseggianam imminet auctio bibliothecae Mattfeldianae ac Wincklerianae (quod miraberis) cuius posterioris designatio prelum fere reliquit. Accepi superiori hebdomade BARRIOSII illa carmina Hispanica, quorum notitia et usus tuo, uir amicissime, beneficio primum ad me peruenit. Sed exemplum meum, Iudaei cuiusdam opera ex Belgio allatum, tuo plenius est tum narratione quadam de poetis et scriptoribus Hispanis, quatuor tantum foliis constante, tum aliis quibusdam non contemnendis, et funebribus maximam partem carminibus. Recensionem illam poetarum pro singulari opusculo hucdum habui, et apud Cl. SVRENHVSIVM aliosque, imo ipsum BASNAGIVM, qui in historia sua Iudaica illius mentionem facit, frustra quaesiui. Si tanti cibi res uideatur, mittam exemplar meum, ut cum tuo comparare possis. Communicauit nuper amicus mecum fasciculum quemdam epistolarum, quas B. LEIBNITIVS, Vindobona reuersus, Hanouera Viennam frequenter scripsit ad SCHMIDIVM quemdam, cui negotia sua ibi curanda commiserat. Perpaucae earum ad litteras spectant, pleraeque ad res, quae publice tum gestae sunt, et domestica LEIBNITII negotia, stipendiumque ab imperatore decretum referuntur. Passim quoque urgetur consilium de adornanda academia scientiarum Caesarea. Ingenium uiri latentesque alioquin animi affectus, tamquam in tabula expressos, subinde conspicere mihi in iisdem licuit. Gratissima fuerunt, quae de SERVETI restitutione Christianismi scripsisti. Cum uoluptate omnino legam, si permiseris, librum, quem numquam uidi. Mirabar omnino, cum in superioribus tuis tractatui de erroribus trinitatis, quem diserte memorabas, tribui nonnulla u. c. de circulo sanguinis, uiderem, quae in eo non legeram, et quae
page 162, image: s162WOTTONVS aliique ex altera illa commentatione produxerant. Fac itaque, uir amicissime, ut librum per cl. MOSHEMIVM quocumque tempore, atque ita ut tuo et MOSHEMII commodo fiat, accipiam. Nobiliss. GOLDBACHIVS per aliquot dies, ex Suecia et Dania redux, apud nos commoratus est, cuius consuetudine multum recreatus sum. Froquens de te inprimis inter nos sermo fuit, et non unum in salutem tuam poculum libauimus. Abituriens hinc iter suum Brunsuigam destinabat, comitiis, quae ibi exspectantur, spectandis praesens futurus, et inde forte Vindobonam profecturus. Officiosissimam interim salutem suo nomine tibi per me nunciari uoluit. Legi his diebus tomum I biblioth. Germanicae non sine uoluptate et fructu. Non dubito, quin eruditorum plausus sit effecturus, ut susceptus labor continuetur. Quod mihi superest de ordinariis laboribus, id maximam partem tribuo parti posteriori biblioth. Hebraeae, cuius duo, quae uocant, alphabeta prelum iam reliquerunt. Nescio, an superioribus litteris narrauerim tibi, Herrnlaurschitzio litteras ad me ab Vngerianis heredibus scriptas esse. Offerunt illi mihi totam supellectilem librariam B. VNGERI, tum apparatum collectaneorum Hebraicorum, ac praeterea collectionem uariorum maioris formae uoluminum, quae ad uitas eruditorum uirorum pertinent. Facile intelligis, meam priuati sortem [reading uncertain: page damaged] uix ferre, ut insignis illa rariorum quorumcumque librorum, qui mihi tum ex fama tum ex transmisso Hebraicorum codicum catalogo constant, copia redimatur. Interim obtuli heredibus conditiones quasdam, quas nescio an accepturi sint. Ita uale, uir amicissime, et diuino praesidio saluus imminentis anni cursum laeto pede ingredere non minus ac perfice, mihi uero pristinum amorem tuum perpetuum ac illibatum serua. Hamburgi 21 Decembr. 1720.
88
Superiores meas recte ad te, uir amicissime, peruenisse non dubito. Paucis diebus post, quam eas scripseram et cursori dederam perferendas, uenit ad me HEVBELIVS, nunciataque ex te salute recreauit me litteris, manu tua exaratis, uehementerque praedicauit insignem humanitatem, qua ipsum exceperis. Quod cum mea causa factum in litteris testeris, facile intelligis, quam obstrictum tibi me sentiam. Dum uero
page 163, image: s163adeo animum mei memorem in pectore circumfers, ecquid credis, tui me posse dememinisse? Aberit hoc a me, quoad uixero, nec potest non abesse; sed uelim etiam, ut a tua suspicione absit. Fateor me in hoc negotio nimis mihi indulgere, quod in litteris scribendis parcus sum. Sed si mos hic meus inprimis apud te cum eiusmodi suspicione coniunctus esse debeat, malim inposterum post ea, quae officii rationes iubent, nihil aliud agere, quam in hoc esse, ut amicis faciam satis. De VETTIO VALENTE ne sis sollicitus. Carebit eo cl. FABRICIVS, qui multum te salutat, libenter, quamdiu eo uti uoles. Ad cl. MOSHEIMIVM scribere nondum per labores festos potui. Faciam autem propediem, et tuo beneficio in expetendo SERVETI libro utar. Recte ais, eum BENTLEIVM durius tractasse. Interim homini bene cupis ob pertinacem industriam, et indefessum studium litteras pro uirili ornandi. Fortasse commodis eius proxime prospicietur. Aiunt enim, FELDENIVM obiisse, atque adeo duplicem spartam uacuam fecisse. Neque tamen certus satis sum de hoc nuncio, cum fieri possit, ut fallat, quia eodem tempore obitum THEODORI DASSOVII, praesulis in uicinia Rendsburgensis accepimus. Legi his diebus HVMPHREDI PRIDEAVX connexionem historiae V. et N. T. Probauit is mihi et doctrinam, et dexteritatem et iucundissimam scribendi facilitatem. In Belgio audio parari uersionem Latinam et Gallicam, Hanouerae autem Germanicam. In Anglia omnium manus dicitur occupare. Non uidetur auctor aliorum nisi Anglorum lectione delectatus. Praeter eos enim paucos omnino, quamuis in eodem, in quo erat, argumento feliciter uersatos, ab eo laudatos uidi. Miratus fere sum, paraphrasin Chaldaicom in libros chronicorum a WILKINSIO editam ipsum latuisse eo in loco, ubi facit mentionem codicis MS. Oxoniensis, ex quo ipsi primum editio subnata est. Qui has litteras reddit (WHATLEIVS) Anglus est, idemque ut gente nobilis, ita ingenio uegetus, nec litterarum ignarus. Fuit is aliquoties apud me, dum hic esset, et inter cetera mihi significauit, se ad uos iturum, ut regiam et sel. SPANHEMII, quem maximi facit, bibliothecam uideret. Non potui non tuas, uir amicissime, uirtutes ipsi praedicare. Sed hoc ipso effeci, ut se tibi commendari uehementer cuperet. Da igitur te, quoad sine incommodo tuo fieri potest,
page 164, image: s164homini optimo, et magna, ut uidetur, molienti. Ita uale, et me ama tui studiosissimum. Hamburgi 13 Ianuar. 1721.
89
Litteras meas, uir amicissime, sub finem anni superioris ad te datas, recte tibi redditas esse non dubito. Quas a te huc attulit HEVBELIVS, ad eas fusius respondi in epistola, quam ab erudito quodam Anglo, cui WHATLEY nomen est, accipies. Itaque non est, cur nunc quidem multis tibi molestus sim. Has enim scribo tantum, ut comites sint catalogi librorum, quorum auctio imminet. Libros quosdam Italicos obseruasse mihi uideor, quos desiderare possis. Si coniectura me non fefellit, facies, ut proxime de uoluntate tua certior reddar. Legi his diebus DAN. MAICHELII, Tubingensis, introductionem ad historiam litterar. de praecipuis bibliothecis Parisiensibus, in qua harum praecipuae recensentur, Cantabrig. 1721, 8 excusam. Parti II, quae de recto bibliothecarum usu et uera studiorum methodo praecipit, inserta est cap. IV disquisitio critica de libello de mortibus persecutorum, quem LACTANTIO uindicat, confutatis cl. NOVRRII exceptionibus. Inter cetera hinc inde bene tradita uolupe fuit intelligere, cl. BENTLEIVM persistere in consilio, nouum testamentum Graecum cum annotationibus suis in lucem proferendi. Misit is, quod ex praefatione didici, eo fine WALKERVM quemdam Parisios ad inspiciendos comparandosque inter se codices Graecos manu exaratos. Ita uale, uir amicissime, et me ama. Hamburgi 21 Ianuar. 1721.
90
Litteras tuas nuperas recte ad me, uir amicissime, peruenisse, et, quoad fieri potuit, ea quae desiderabas, in uenditione bibliothecae Cappellianae curata esse, ex adiecta scheda intelliges. Qui in ea libri lineola notati sunt, eos accepisti. Ceteri pretio nimis aucti aliis, et nominatim mangoni Belgae, de quo alias scripsi, cesserunt. Spero, id uenia tua fieri potuisse. Accipies libros istos cum iis, qui excellentiss. de PLOTO propediem mittentur. Iam aliquid est, quod per te maximopere scire uelim. Narrarunt hic homines quidam, sereniss. regem uestrum de constituendo professore litteraturae elegantioris in academia Francofurtana cogitare, atque huic muneri dextre obeundo idoneum inprimis iudicare IO H. HÜBNERVM, Iohanneae
page 165, image: s165apud nos scholae rectorem. Imo et litterae, nescio cuius, demonstratae sunt legentibus, quibus haec ipsi prouincia additis liberalibus conditionibus et amplis honorum titulis offerretur. Habeo ego caussas multas, cur rem totam, lucri et honoris caussa, confictam arbitrer. Itaque uehementer a te peto, uir amicissime, ut haud grauatim apud GVNDLINGIVM, aut alium quemcumque, qui huius rei, si qua sit, notitia imbutus uideatur, inquiras, mihique, quamprimum fieri potest, quid compereris, rescribas. De bonis hic agitur uiris, et tibi cognitis, quorum iudicio fabula hac, quam ego quidem censeo, illuditur. Itaque et illis, et ueritati patrocinaberis, quod libentissime te facturum noui, si ope tua effeceris, ut fumus hic omnis dispellatur. Catalogus librorum Gallicorum bibliothecae Kielmanseggianae lucem nondum uidit. Ita uale, uir praestantissime, et frequentes litturas, quas stans pede in uno hic duxi, benigne, quaeso, interpretare. Hamburgi 6 Kal. Maias 1721.
Litterae, quae de isto professionis nouae negotio scriptae feruntur, dicuntur exaratae fuisse ab excell. de GRVMKOW.
91
Vtramque epistolam tuam, uir praestantissime, recte accepi. Pro utraque gratias habeo, inprimis pro priore, in qua, quae ad rectorem nostrum pertinent, tam diligenter exposuisti. Quam cum posteriore epistola ad cl. KORTHOLTVM misisti, eam a cursore liberatam statim Kilonium perferendam curaui. Non erat, quod sumtibus meis in re tantilla parceres. Sed quia ita uoluisti, absit, ut consilium tuum male interpreter. Gratissimum fuit cl. FABRICIO nostro tuum iudicium de Heumanniana coniectura, quae SYMPHOSII carmen ad LACTANTIVM refert, intelligere. Nondum uidimus ipsam eius commentationem: sed quidquid ille scripserit, more suo, confidenter, numquam id, quod quaerit, lectori persuadebit. Auctores bibliothecae Germanicae Germanorum famae non admodum apud exteros consulere uelle uidentur. Haerent illi, ni fallor, in recensione librorum nonnullorum, de quibus forte auctores ipsi tam multa non loquerentur. Interim merito placebunt nonnullis dissertationibus, quas utinam de tuo adiiciendas censeres! Sed habes omnino, quod agas, et uelim ipse, ut, quidquid tibi superest otii, id omne in perficienda, de qua
page 166, image: s166scribis, Christianismi orientalis historia colloces. Ad eam opus tibi forte fuerit FERDINANDI GVERRERII libro, ex auctione nuper emto, quem propterea cum his putaui mittendum. Ceteros cum illis accipies, quos excellent. de PLOTO mittam, simulac designationem librorum, qui pro ipso emti sunt, nactus fuero. Libri enim ad ipsum spectantes, casu cum meis permisti sunt. De pretio librorum, quaeso te, ne labores. Tota summa certe tanti non est, neque deerit inposterum occasio eam aliorum uoluminum emtione augendi. Ita uale, uir amicissime, et me ama. Hamburgi Idib. Iuniis 1721.
92
Libri sequentes inposterum ad te mittentur. CALCAGNINI opera, epistola LEONIS M. cum nonnullis aliis opusculis, CARTWRIGHTI electa ad Exodum, et APOLLINARIS. Si quos alios index tuus notatos habet, eos, uelim, mihi nomines.
Ad binas litteras tuas, uir amicissime, dum responsionem paro, eo me dolore oppressum sentio, qui uix permittit, ut sciam, quid scribam cogitemue. Libros ex auctione nupera saluos ad te peruenisse gaudeo. De pretio librorum, quaeso te, ne sis sollicitus. Quid hoc summae est inter te et me? Interim crede, CALCAGNINVM, quae nostra hic est sollertia, non pluris, quam scripsi, uenditum esse. Epistolas Persicas, quas mihi commendasti, libenter et sedulo legi. Gratias tibi debeo, quod commendaueris. Egregie mihi et uarietate argumenti et scribentis ingenio se commendarunt. Interim nec desunt animaduersione digna, quae ipse prudenter subnotasti. Pars posterior bibliothecae meae certissime, si Deus uitam largietur, sub nundinas proximas autumnales prodibit. Opera enim iam in octauum, quod uocant, alphabetum processit. Sed nec sic finis, quem speraueram, aderit. Supplementa enim singulari tomo reseruanda erunt. Bibliotheca Hebraica et Rabbinica tam editorum quam manu exaratorum codicum (a quibus tamen apparatus a pie defuncto collectus abest, quippe de quo nondum inter nos conuenit) ad me perueniet, sexcentis imperialibus seu Ioachimicis redimenda. Miraberis forte, me his maximam partem, fateor, ineptiis duci. Interim dedi etiam aliquid uiduae precibus: cetera genio indulsi, et isti, in quo nunc uersor, argumento. Litterae tuae ad cl. KORTHOLTVM recte sunt curatae, nec dubito, eas esse perlatas.
page 167, image: s167Qui me ad palaeographiam orientalem scribendam excitauit, cl. BAYERVS est. Id primum coniectura assecutus, deinde ex litteris ipsius didici. Miror te idem sentire et iudicare de me potuisse. Saepius enim professus sum, me orientis litteris ita non esse innutritum, ut eum decet esse, qui huc animum conuertere uelit. Amicorum uero opera unice hic inniti, alius dixerit abuti. Vide itaque, quid amor possit, et opinio ante concepta. Idem eruditiss. BAYERVS misit mihi nuper suam collegii de propaganda fide historiam. Latinitati, ni fallor, nimium studet uir elegantissimus, adeo ut mihi quidem propterea praeter rationem obscurior euadere uideatur. In excitandis auctoribus ad antiquorum exemplum se comparat; at plerique nostrae aetatis hominum studio inuestigandi parci uolunt, et uix eos euoluunt, quos diserte, omnibus adhibitis indiciis, appellari uident. Hamburgi 9 August. 1721.
93
Nuperas meas litteras, uir amicissime, recte tibi per WOLFIVM patruelem meum, redditas esse non dubito. Eidem nuper scripsi, ut ex te quaereret, num qua exemplaria thesauri Armenici cl. SCHROEDTERI, de quibus alias ad me retuleras, superessent apud te, quorum unum, pace tua, pro parata pecunia mei iuris fieri posset. Sed nunc quidem non opus est, ut negotium tibi in hac caussa facessam. Intellexi enim nudius tertius ex WINCKLERO, collega meo, apud se esse illius libri aliquot exempla, quorum unum ad me peruenire possit. Mitto cum his catalogum librorum Gallicorum bibliothecae Kielmanseggianae, quem olim desiderasti. Tempus auctioni nondum dictum est. Si quos libros uel tibi uel amicis tuis arridere intellexero, dabo operam, ut per fratrem meum emantur. Interim huius exempli, ubi eo usus fueris, copiam uelim facias nobiliss. COEPERO. Wincklerianae bibliothecae catalogus itidem prostat: sed sunt, qui non credunt, eam sub hasta uenditum iri. Nescio, an alias miserim accessiones qualescumque, quibus, nundinis superioribus, notitiam meam Karaeorum locupletaui. Dum dubius haereo, exemplum, quod uides, adieci. Angli destinata opera uidentur interuertere doctissimi BENTLEII institutum, quod ad nouam noui instrumenti editionem procurandam pertinet. Legisti procul dubio in nupero uolumine bibliothecae Anglicanae, quae MIDLETONIVS
page 168, image: s168quidam singulari commentatione, et senatus curiae Anglicanae decreto, ad denegatam, non persoluto uectigali, papyrum spectante huic operae obiecerunt. Nescio, qui factum sit, ut uir alioquin incomparabilis adeo omnium, ut ferunt, animos et odia in se conuerterit. Hamburgi pridie Kal. Septembr. 1721.
94
Iampridem meum erat, uir amicissime, ut ad postremas tuas litteras responderem, quas per patruelem meum accepi. Atque is quidem non unum humanitatis genus multis mihi praedicauit, quo prolixe eum excipiendum, more tuo, statuisti. Ingratus omnino sim, qualis uideri numquam uelim, nisi hanc beneuolentiam tuam nouum amoris tui in me argumentum interpretarer. Itaque et pro hoc, et pro piis uotis, quibus eumdem patruelem meum, ardua petentem, prosecutus es, conceptas gratias ago. Quas uero agam referamue pro effigie tua, hominem scilicet mihi carissimum eleganter omnino et accurate repraesentante? Gratius, crede mihi, nihil exhibere mihi poteras. Est illud primum anathema, in bibliotheca mea qualicumque suspensum, et forte unicum erit inposterum. Vnum scilicet instar omnium, in quod et intuebor ipse frequentius, uirtutis tuae et beneuolentiae amorisque memor, et intueri alios iubebo. Pro leui [gap: Greek word(s)] accipies propediem effigiem meamaere expressam, qualem bibliopola in limine partis II bibliothecae meae Hebraicae, me reluctante, omnino exstare uoluit. De celeb. BENTLEII desiderio recte et bene ad me retulisti. Gratissimum mihi est, praestantissimi uiri praeclarum institutum a me qualicumque studio prouehi posse. Taceo, me tibi hanc operam debere, cui codices ipsos MSS. acceptos refero. Itaque, nulla interposita mora, statim eo die, quo litteras tuas accipiebam, ad comparationem utriusque codicis Seideliani cum editione N. T. Milliana faciendam, me contuli. Vtriusque inquam codicis, quia non satis mihi ex celeb. IABLONSKII uerbis constabat, utrum eorum in praefatione sua ad biblia Hebraica uellet. Nec displiciturum puto uiro doctissimo, si quid hic fuerit nimium. Nam utrumque SS. euangeliorum exemplum eamdem, si quid recte iudico, aetatem prae se fert, et alterum alterius lectiones, interdum non contemnendas, adstruit, in ceteris diuersum. Consentiunt uero inprimis in
page 169, image: s169confirmandis iis, quas a cl. MILLIO ex antiquissimis exemplaribus subnotatas inueni. Ceterum omnem illam lectionum farraginem, in exemplaris Milliani margine a me primum consignatam in schedulas seorsim retuli, et heri nautae cuidam, Londinum profecturo, ad reu. MENZERVM, coetus nostri ibidem pastorem, curandam tradidi, cuius opera certissime ad reu. BENTLEIVM perueniet. Addidi utriusque codicis specimen aliquod, ut de aetate totoque habitu rectius iudicari posset. Fortasse nihil eorum omisi, uel certe omisisse me puto, quae tibi et BENTLEIO inseruiendi uoluntatem mihi non defuisse probent. Litteras Wilkinsianas non uno nomine miratus sum. Inprimis nescio, an gratulandum tibi sit, quod frequentem inposterum per litteras salutatorem habiturus sis. Id curas scilicet, neque praeterea habes, quid agas. Interim probo consilium eius, quod ad colligenda praestantissimi SELDENI opera refertur. Nondum tamen mihi persuaderi patior, ut credam, tot scripta uiri Anglicana manu exarata exstare, quot illa exspectari iubet. Accepi heri litteras ab elegantissimo GOLDBACHIO, Dresdae datas, quibus mihi caussas nunciat, cur ad litteras meas, quas ipso parario ad cl. ASSEMANVM, orientalis litteraturae strenuum hodie promotorem, de nouo tomo bibliothecae Bartoloccianae, quem sub prelo aiunt sudare, Romam scripseram, nihil hucdum responsi acceperim. A uidua Vngeriana inde ab eo tempore, quo conditiones, utrinque probatas, ipsa pecuniae postulatae solutione obsignandas et praestandas per mercatorem Vratislauiensem scripseram, nihil litterarum accepi. Fortasse eam poenitet consilii sui: ego uero iacturam facile fero: modo talem se non praestiterit marito praesenti, qualem mihi se probat absenti et peregrino. Hamburgi 3 Octobr. 1721.
95
En! quam audacter tibi litteris meis obstrepere didicerim. Nuperas meas cum Bentleianis illis uix accepisti, et nouae nunc adsunt. Cl. MOSHEIMIVS instituti huius praecipuus auctor est, qui uehementer uoluit, ut quamprimum litteras fuas cum commentatione anti-Tolandina exhiberi tibi curarem. Atque id quidem faciendi opportunam hodie occasionem nactus sum. Duo exempla partis II biblioth. meae Hebraeae Lipsia tibi missa esse a FELGINERO bibliopola nostrate, cui id in mandatis
page 170, image: s170dedi, non dubito. Alterum eorum tibi seruabis, amoris in te mei studiique pignus, alterum haud grauatim IABLONSKIO cum officiosissima ex me salute tradi curabis. Ita uale, uir amicissime, et amare me perge tui amantissimum. Hamburgi 21 Octobr. 1721.
96
Tu uero egregie, qui mos tuus est, compensas sine interiecta mora, quae ab amicis proficiscuntur. Adeo egregiis obseruationibus et animaduersionibus super alteram biblioth. Hebr. partem qualecumque munusculum meum ita tuum reddidisti, ut nihil prorsus iuris in illo mihi relictum sit. Certe placent mihi omnes, nihilque aliud in censura tua displicet, quam quod nimium diligentiae meae qualicumque tribuis. Sed et hoc in tantum gratum est, in quantum amoris in me non fucati argumentum merito id interpretari possum. In iis, quae de DOSITHEO et Photiano speciatim loco ad eum pertinente p. 71 monui, ipse nunc haereo. Scilicet libros historicos tres ei praeter Pentateuchum tribui posse, cum ista scriberem, censui, quia existimabam, DOSITHEVM in Christianorum, quos sectaretur, gratiam, eos forte recepisse, et, ut genio indulgeret, refinxisse. At enim uero nunc, re amplius ad animum reuocata, intelligo, DOSITHEVM istum, de quo PHOTIO, uel potius EVLOGIO sermo est, CHRISTI, domini nostri, aetate superiorem esse. Itaque amplius hic cogitandum est. Fortasse locus in mendo cubat, quemadmodum ipse ego l. c. in notis uersu ultimo [gap: Greek word(s)] dixi, qui [gap: Greek word(s)] M. scribere debebam. De communicato SANDYSII loco amo te. Sensum tamen uerborum nondum mihi satis adsequi uideor. Ceteras animaduersiones tuas auide exspecto, non futurus ingratus, ubi eas cum eruditis communicandi locus dabitur in supplementis, quae paro. Interim ad alia nunc diuerti, a Iudaeis scilicet ad Christianos. Ipsa hac hebdomade prelo subiici per me coepit noua anecdotorum collectio, per tomos aliquot, si Deus O. M. annuat, inposterum continuanda. Tomus I complectetur PHOTII libros duos priores contra Manichaeos, Gr. et Latine, quorum alterum a cl. MONTFAVCONIO in catalogo bibliothecae Coislinianae exhibitum esse meministi. Eum ego ex codice biblioth. nostrae publicae Holsteniano hinc inde una cum ceteris libris non parum emendatiorem dare me posse uideo,
page 171, image: s171ne quid de uersione dicam hinc inde parum fida aut felice. Praeterea in eodem tomo exstabunt uiri docti, nescio cuius, certe Angli, obseruationes et emendationes ad DIONEM CHRYSOSTOMVM, quas orae exempli editi adscriptas Oxonii quondam descripsi, et semper dignas habui, quae ob acumen et eruditionem auctoris in publicum proferrentur. Operis Photiani edendi consilium cepi, ex quo specimen lectionum Canisianarum, quas cl. BASNAGIO inposterum debebimus, conspexi. Illud exhibet SERAPIONIS et TITI BOSTRENSIS commentationes anti-Manichaicas nunc primum Graece, prout idem codex Holstenianus, a reu. WINCKLERO nostro olim descriptus et cum BASNAGIO communicatus, exhibet, editas. Consultum enim putaui, ut duumuiris illis PHOTIVS tertius adiungeretur, cui alioquin in opere Canisiano, eo quod ibi Latine non exstat, locus fieri non potest. Dum in recognoscendo PHOTII libro I occupatus fui, inter eius et PETRI SICVLI narrationem eam conuenientiam intercedere animaduerti, ut certissime persuasus sim, alterum alterius uestigiis studio institisse. Vter uero alterum imitatus sit, nondum certo expiscari potui, quia aetate sibi aequales sunt, ut cetera taceam, quae rem incertam facere mihi quidem uidentur. Cogita, quaeso, de hoc argumento, si tanti tibi habebitur. Ceterum ut ad Canisianas lectiones reuertar, non uidetur BASNAGIVS notam illam abstersurus, quam tu ipse, uir amicissime, illi aliquando adspersisti. Tam mendose enim quod ad contextum Graecum utraque scriptio edita est, ut, si quidem hoc de industria ageretur, turpius non posset. Vix lectionem ferre potui. Taceo praefationes eius et notulas criticas hinc inde additas, quas omittere ipsius maxime intererat. Inspice, quaeso, rem, et miraberis. Varietates lectionum ex utroque Euangeliorum codice Graeco, munere tuo, excerptas ill. BENTLEIVM recte accepisse, ex testimonio ipsius [gap: Greek word(s)] , per reu. MENZERVM, pastorem coetus Luther. Londinensem, ad me misso, perspexi. Ab ipso uero litteras nondum habeo. Sed duobus fere abhinc mensibus litteras ad me dedit cl. WILKINSIVS, quibus negotium illud, tunc iam confectum, BENTLEII nomine curandum mihi tradit, simul uero desiderat, ut ipsorum codicum copia celeb. BENTLEIO a me fiat, monetque et incitat, quasi inter nos prorsus conuenisset, ut propediem eos commoda occasione
page 172, image: s172hinc proficisci iubeam. Ego nihil hucdum rescripsi. Nolim enim mihi rem esse cum homine supra modum arrogante, ac inprimis ingrato, (quod uitii genus inter infanda numero) qualem is se inprimis tibi probauit. Si quando respondebo, monebo hominem, ut me doceat statuere pretium amori tuo, ex quo munus hoc egregium profectum est. Tunc enim, quod fieri a me uoluit, dicere potero pretium utrique codici, quos ego tua donantis caussa inaestimabiles, adeoque numquam a me, si uel rex iusserit, dimittendos habeo. Cl. CLODIVS et suis nuper litteris me salutauit. In iis pollicetur editionem LEONIS AFRICANI de doctis Arabibus, cuius exemplum MS. Arabicum uidere auet. Nunciat quoque, se, tuo inprimis suasu, HERBELOTI bibliothecam Arabicam daturum. Quod quomodo intelligi uelit, non memorat. Rescripsi ei, quae potui, et ad industriam sibi constantem cohortari ausus sum. Monet, se mihi amicum olim fuisse, cum in academia Witenbergensi utrique studiis operaremur. Et memini omnino, me repetitis uicibus cum eo fuisse collocutum, sed (quod tibi dixero) talem deprehendisse, qualem merito fugerem. Luxuriabat ingenio, ita, ut pulchrum putaret, insolentes quasque et impias, inprimis Socinianorum etc. opiniones quasi [gap: Greek word(s)] proponere et propugnare, eademque opera alios, uulgaria scilicet sectantes, alto supercilio contemnere. Praeterea eo iam tempore illo dono gaudebat, quo adhuc ualere litterae repetitis uicibus ad te datae commonstrant. Superest, ut tibi nunciem, me bibliothec. Vngerianam, quoad libris Hebr. editis et MSS. constat, tandem aliquando sartam tectamque accepisse. Non poenitet me emtionis, inprimis ob libros, quos a cl. BOVRGVETO accepit. De eo memini litteras tuas quaedam mihi referre, sed pauca. Velim uero penitius uitam eius fortunaeque uicissitudines cognitas habere. Codicibus, quos habuit, semper manu sua nomen suum adscripsit, quae tuam ita refert, ut numquam sine uoluptate inspiciam. Ita habes, uir amicissime, epistolam satis uerbosam, sed rebus tenuem. Sed uel sic facile, more tuo, feres. Hamburgi 8 Ianuar. 1722.
97
Accepi, superiore mense inclinante, litteras tuas, uir optime, quas HEVBELIO curandas tradideras, non ab ipso, sed a WESTPHALIO quodam, cui is ad me perferendas miserat.
page 173, image: s173Vnde coniectura mihi fit, eum ipsum nondum huc uenisse. Interea temporis puto ad te peruenisse per cursorem publicum meas illas, quibus conceptas tibi gratias egi pro egregiis tuis illis animaduersionibus in partem II biblioth. meae Hebr. mecum communicatis. Atque idem nunc iterum facio, postquam telam inceptam eadem industria et dexteritate pertexendam in nuperis statuisti. Miror sane, qui fieri potuerit, ut tam curate singula perlegeres. Quod ut mihi et honorificum et proficuum est, ita, ut operae pretium tuleris, uehementer uereor. Inprimis grata mihi fuerunt, quae de calumnia et fraude Loiolitarum speciatimque HIGVERAE praeclare monuisti. Suspecta, fateor, mihi ista erant omnia, sed, quod affirmari certo poterat, non habebam. Itaque illud tibi, ut multa alia, inposterum debebo. Cl. WHATLEYVM quod tam liberaliter et beneuole excepisti, gaudeo, et gratias habeo. Interim nolim tibi uel grauis uel incommodus sit importunitate quadam, quam ego quidem breui, quo apud nos commoratus est, tempore non expertus sum, sed quae aliorum narratione mihi non ita pridem constitit. Taceo alia, quae fere efficiunt, ut credam, hominem cetera non contemnendum in nonnullis prorsus alium factum esse, postquam hinc abiit. Interim salutem ipsi ex me, si placet, data opportunitate nunciabis. Accepi nuper a cl. MOSHEMIO litteras, quas his adiectas uides. Idem cum illis misit SERVETI restitutionem Christianismi, quam commoda occasione ad te curabo, modo per aliquod temporis spatium eo uolumine carere possis. Hac de re ut proximis litteris certiorem me facias, etiam atque etiam a te peto. COPERVS uester, quem officiosissime ex me salutatum cupio, misit nuper fratri meo designationem librorum, quas excellentiss. de PLOTO ex bibliotheca Kielmanseggiana suos fieri uult. Nulla in illis litteris de tua in hoc negotio uoluntate mentio facta est. Neque tamen dubito, esse quaedam in isto catalogo, quae desideres. Fac itaque, ut sciam, quid per fratrem meum in hac caussa pro te curari possit. Id ipsum enim praemium is interpretabitur molestissimi longique laboris, quem in catalogo conficiendo per annum integrum, et quod excurrit, collocauit. Auctio ipsa imminente hebdomade media initium capiet. De Kielmanseggiana altum adhuc
page 174, image: s174est apud nos silentium. Ita uale, amicorum optime, et amare me perge. Hamburgi 13 Febr. 1722.
98
Percurro ab aliquo tempore scriptores obseruationum sacrarum miscellaneorum etc. aliosque, qui in magnis etiam operibus, ad Scripturam S. illustrandam non relatis, quaedam ex profanis litteris ad intelligendum nouum foedus attulerunt, eo consilio, ut constare possit, quid illi uel noui uel praeclari habeant. Fortasse apparatum hunc qualemcumque, obseruatiunculis meis auctum, in lucem proferam in eorum commodum, quibus nec sumtuum nec temporis copia suppetit, ut ipsi eiusmodi uolumina euoluere possint. Si quid igitur habes uel opis, uel consilii, quod ad prouehendum hoc institutum pertineat, ne, quaeso, me eo carere patiaris. Fuit nuper apud me ALBRIZZIVS, bibliopola Italus, qui Lipsiae nuper foro cessit. Adsciuerat is Alberti nomen, sed heri ex amico intellexi, fuisse eum Albrizzium.
Litteras tuas, amice optime, 3 Kal. Februar. scriptas ante hoc octiduum non ab ipso HEVBELIO, sed ab amico eius, qui eum propediem huc rediturum affirmabat, accepi. Gratias tibi omnino habeo pro interpretatione loci SANDYSII egregie confirmata. Tomus I anecdotorum meorum tardo pede hucdum processit, spero tamen, fore, ut uel sic sub nundinas uernales lucem adspiciat. Totam PHOTII commentationem contra Manichaeos edendam recte statuis. Idem ipse quoque apud me constitutum habebam, et adhuc habeo, ita quidem, ut duo libri posteriores alterum, si Deus annuerit, anecdotorum tomum occupent cum aliis quibusdam ad profanam antiquitatem pertinentibus. Neque enim ingratum fore putaui eruditis, si sacris profana iungerentur. Obseruationes illas anonymi in DIONEM CHRYSOSTOMVM, quas luci destino, certissime scio non esse CASAVBONI, quippe cuius dissertatio in uaria DIONIS loca frequentissime ab auctore castigatur, et utplurimum recte, interdum uero et fere semper acerbius ac indignius. Nullam ego notam et indicium, ex quo coniectura aliqua fieri potuerit, in ipsa scriptione illa inueni, nisi eam censeas, quod suas in THEMISTOCLIS epistolas notas alleget, quas tamen manu exaratas apud ipsum delituisse suspicor. Praeterea Anglum fuisse, et scribentis ductus et instituta subinde L. Gr.
page 175, image: s175cum Anglic. comparatio euincere mihi uidentur. Quisquis sit, eruditum et elegantem fuisse necesse est. De Canisianarum lectionum editione Basnagiana nihil amplius audiui, si id exceperis, quod bibliopolae post elapsum tempus, subscriptioni definitum, nullos, nisi mutatis conditionibus, subscripturos admittere uoluerunt. Quod argumento mihi est, editionem certissime exspectandam esse, de qua hactenus fere dubitaui. Cum fructu et uoluptate legi obseruata tua, quae cum eruditis in nupero fasciculo biblioth. Bremensis communicata sunt. Bene sit NOLTENIO, qui ista amica quadam ui tibi extorsit in publicum egregium. Habeo, cur gratias tibi agam pro amica et honorifica mei mentione, quam ibi faciendam censuisti, ubi de curis tuis Copticis scribis. Vtinam illae ut omnia tua, quae improbo certe labore tibi constant, in lucem proferantur! Vtinam Bataui bibliopolae, imo eorum exemplo ceteri omnes certatim in te conuolent, nec tranquillum esse et quietum patiantur, donec et Christianismus tuus orientalis et reliqua omnia, quae in promtu habes, tot scripta nugarum plena profligent, et lucem affundant rebus hucdum ignoratis! Summum uero Numen idoneas tibi uires animi corporisque sufficiat, ut tantis laboribus exantlandis par sis. De WHATLEYO apud uos morante miror, et mirarer magis, nisi similia iis, quae narras, Brunsuigae ab ipso peracta esse intellexerim. Imo nuper admodum ex Sueuo erudito audiui, eumdem ipsum sibi testatum, quod in Anglia aliquando ob amentiam ab hominum consortio fuerit remotus. Ita facile intelligis uarietatis huius caussam. Sed illa uelim tibi serues. De cl. BOVRGVETO ea, quae scripsisti, percipere uolupe mihi fuit. Ei uelim meo etiam ignoti nomine plurimam salutem nuncies, studiumque meum testeris. Amo enim uirum ob diligentiam, quam in conquirendis monimentis Iudaeorum optimis non sine adhibito selectu et iudicio collocauit. Nisi displicere ipsi credas, fortasse commoda occasione resciueris, quam pecuniae summam pro omni isto apparatu suo a B. VNGERO acceperit. Sed si de his apud ipsum tacere praestet, tacebis. Nescio an uideris numum doctissimi FABRICII nostri, qui te officiosissime salutat, effigie insignem. Cusus ille est apud nos annitente cl. RICHEY, collega eius, homine docto et elegante. Exemplum eius proxime mittam. Vidistine ultimam partem biblioth.
page 176, image: s176
antiquae et recentis cl. CLERICI? En! quid censes de censura, qua in me grassatus est? Nolim mihi rem esse cum homine, harum rerum maximam partem ignaro et doctiorum dicta tantum repetente ac praeterea fastu litterario turgido: nolim uero etiam, eum haec prorsus impune ferre. Ergo communicabo tecum pace tua, quid ceperim consilii. Fortasse nouus paratur tomus bibliothecae Germanicae, quae Gallice scribitur. Huic commode fortasse inseri posset recensio biblioth. meae Hebr. cum breui ad [gap: Greek word(s)] eius et impotenter dicta responsione. Exspecto iudicium tuum: et sic facile efficiam, ut recensio illa Latine conficiatur, quam deinde quidam collectorum illius bibl. forte non illibenter Gallice conuertat et in publicum exponat. Vehementer uelim, ut homini in ephemeridibus Gallicis, quaecumque illae sint, respondeatur. Hamburgi prid. Kal. Mart. 1722.99
Non multum te nunc morabor, uir amicissime, nec habens admodum, quod scribam, nec, si habeam, otio tuo abusurus. Accepi utramque tuam epistolam. In priori studium tuum in uersione Gallica apologiae contra cl. CLERICVM, si qua pararetur, collocandum liberaliter mihi obtulisti. At eo iam non utar, pace tua, quia ipsa defensione uix amplius opus esse uideo. Fuit enim, qui in nouis litterariis Lipsiens. Germanicis caussam meam satis luculente ageret, in cuius uoluntate tantisper acquiesco. Fortasse tamen amici cuiusdam opera efficietur, ut ampliores uindiciae in ephemeridibus Parisiensibus, quae in Belgio recudi solent, compareant. Nescio, quid tandem de homine petulantissimo futurum sit. Idem enim nuper et cl. FABRICIVM nostrum pupugit, et praestantissimi RHENFERDII manes, more suo ita uiolauit, ut indigna apud posteritatem res futura sit, nisi aliquis in Belgio uindex oriatur. Eadem opera, qua RHENFERDIVM, hominem [gap: Greek word(s)] minimeque paedagogum insectatus est, suam in Hebraismo ignorantiam ita professus est, ut satis inposterum securus esse possim de eius in his litteris iudicio. Nam ne ex decalogo quidem Mosaico didicisse se ostendit, quid uox [gap: unkonwn sign(s)] denotet, quippe qui et phrasin nouam [gap: unkonwn sign(s)] confinxerit pro [gap: unkonwn sign(s)] , et eamdem uerterit per dies posteros. Sed mittamus hominem in ludum et tironum subsellia. Quae in posterioribus
page 177, image: s177litteris curata in bibliothecae Mattfeldianae auctione uoluisti, cum uoluptate perficiet, quoad poterit, frater meus. Primo, quem desiderasti, libro n. 1688, notato iam auctus, et ceteri procul dubio sequentur. Doctiss. RHENFERDII opera philologica nuper itidem euolui. Plerasque eius commentationes ex ipsius acceperam manu, cum praesens olim Franequerae et doctrina et salibus eius uehementer pascerer. Miror nonnullas disputationes, quae nomen eius praeferunt, omissas hic esse. Arabarcham suis originibus feliciter ab eo restitutum esse, non dubito. WHATLEIO liberatos uos esse cum gaudio accepi. Versatur is nunc Dresdae, inde, ceu Lipsia mihi per litteras nunciatum est, Berolinum profecturus, ac fortasse utrinque iterum futurus ludibrio. Christianismum tuum orientalem auide hic exspectamus. Male illis sit, qui tempus, quod tam bene collocas, tam illiberali opera tibi suffurantur. Accipis cum his tomum I anecdotorum Graecorum, de quo candidum tuum iudicium exspecto. Alter nunc prelo subiicietur, cuius maximam partem PHOTII duo libri postremi occupabunt. Narrabo tibi rem insolentem, quae nuper mihi non exspectanti contigit. Desiderabam a nobiliss. VFFENBACHIO collationem dialogi de immortalitate animae, qui in GREGORII NYSSENI operibus exstat, cum quodam suo codice MS. quia ipse ego aliunde aliud exemplum itidem manu exaratum nactus eram, quo edocebar, commentationem illam pessime hactenus acceptam esse. At uir optimus non inuenire potuit Francofurti quemquam, cui negotium hoc crederet. Tandem operam suam obtulit illustris STEINHELIVS, regis Poloniae in ea urbe minister residens, et egregie negotio hoc perfunctus est. Imo, quod adhuc magis miror, pati idem uult, ceu VFFENBACHIVS nunciat, ut nominis sui fiat mentio. Putasne eum multos habere aut habiturum esse sui similes? Sed hic unus tamen plurium ignorantiam uel fastum conculcat. Hamburgi 5 Kal. Maias 1722.
100
Hoc ipso temporis momento uenit ad me Bremensis quidam doctus idemque humanissimus uir HOLWELLVS, nunciatque inter cetera, se Berolinum tendere, te inprimis salutaturum. Eam igitur tam commodam occasionem amplexus mitto, quos nuper ex auctione Mattfeldiana nactus es, libros. De pretio
page 178, image: s178nolim sis sollicitus. Huius enim generis libri nostros adeo latent, ut uilissimo plerumque ueneant. Ad postremas tuas per temporis angustiam respondere nunc non possum. Interim scias, elegantissimum tuum in cl. FABRICIVM eiusque iconem aere expressam, epigramma in ipsius manibus, nouum studii in eum tui argumentum, uersari. Quae in litteris, ad fratrem meum datis, curari uoluisti, curabuntur recte. Tomus II anecdotorum meorum, quorum I tibi non displicuisse gaudeo, belle procedit. Ita uale, et me, quod facis, ama tui amantissimum. Hamburgi 3 Kal. Iunias 1722.
101
En tibi alteram a me epistolam, non minus inconditam festinatamque, quam prior illa fuit, cuius curam Bremensis quidam una cum libris nonnullis perferendis in se suscepit. Hanc reddit dn. M. MAICHELIVS, procul dubio iam fama, litteris parta, tibi cognitus. Ab eo accipies simul fasciculum monumento quodam Sinico onustum. Illud redemi nuper ex auctione Luysiana, ex qua tibi librum cento apologhi emi uoluisti. Quid Sinica illa sibi uelint, ex nullo, nisi ex te, didicero. Itaque imperitiae meae succurras. De altero illo Italico libro ita habe. Non est is BERNHARDINI OCHINI, sed BERNARDINI BALDI, continetque fabulas non inconcinnas ex prorsa oratione carmine redditas. Titulus ita habet: cento apologhi di monsignor BERNARDINO BALDI abate di Guastalla portati in uersi da GIOVANNI MARIO CRESCIMBENI, in Roma 1702, 12. Idem uolumen exhibet eiusdem CRESCIMBENII Rime sub nomine ALFESILEI CARII. Retinui mihi librum, quia eum desideraturus non uidebaris, sed ea lege, ut, si aliter sentias, tuus sit. Hamburgi Kal. Iuniis 1722.
102
Binae tuae apud me sunt epistolae, quibus responsionem debeo. Alteram cursor publicus, alteram cl. SCHVMACHER una cum libello Sinico attulit. In priore memoras, libros tibi ab HOLWELLO Bremensi recte redditos. Eorum pretium scire nunc aues. At bona tibi fide confirmo, me ipsum id ignorare, et, ut ignorarem, de industria effecisse. Hoc tamen mihi, uelim, credas, tanti non esse, ut de eo soluendo sollicitus esse debeas. Inposterum in consignandis rationibus his pecuniariis accuratior ero: quod ideo moneo, ne putes,
page 179, image: s179efficere me hoc modo uelle, ut in hoc negotio mea fratrisque, qui te officiosissime salutat, opera uti desinas. Volupe mihi fuit ex te discere, quae et cuius sint illae SECTANI satirae. Eas nec uideram antea, nec cognitas habebam. Interim Italici ingenii acerbitatem spirare mihi uidebantur. Apologia, cl. CLERICO opposita, mea non est, si obseruationes ad caussam ipsam pertinentes, exceperis. Bibliopola eam per amicum suum fieri curauit, quem mallem rem ipsam dixisse, et misisse male loqui. Sed haec quidem acta sunt. Huetiana hucdum apud nos non comparuerunt. De ipso HVETIO eadem tecum sentio. Iudicii inopiam inprimis mihi prodidisse uisus est semper in accommodatione fabularum ueterum ad res sacras uirosque in ueteri instrumento celebratos. Fidem quoque et candorem in eo desideraui, quem putauerim numquam a se impetrare potuisse, ut argumentis illis robur inesse crederet, quibus [gap: Greek word(s)] canonicam auctoritatem uindicare instituit. Interim scripta eius cum uoluptate et fructu legi. Cl. MAICHELIVS luxuriante suo ingenio minari non bona litteris mihi uisus est, nisi in aliquem incidat, qui frenis cohibere norit. De libro Sinensi, quem cognitum mihi fecisti, gratias habeo, nec minus de eo, quod cl. SCHVMACHERVM uidendi uiam parasti. Is mihi ostendit specimen codicum MSS. a Moscis nuper inuentorum, et, facta perhonorifica tui mentione, narrauit, tua opera et ingenio effectum nunc esse, ut, quibus litteris exarati sint, non amplius lateat. Addidit quoque, ipsum illud specimen in actis erudit. Lipsiensibus cum commentatione tua epistolica propediem lectum iri. Quae quidem honoris tui caussa pergrata mihi fuerunt. Haec scribens recordor effigiei tuae, nuper uolumini cuidam actorum erudit. German. Lipsiens. praemissae. Bonum factum, sed melius futurum, si uel pictor uel sculptor uel uterque accuratius opera hac perfuncti fuissent. WHATLEYO, communi amico, ni graue fuerit, plurimam ex me salutem cum uoto omnigenae prosperitatis ex me nunciabis. Idem uero facies apud cl. HENNINGIVM. Quam is desiderat SABINI uitam, a PET. ALBINO scriptam, eam nec ipse habeo, nec cl. FABRICIVS, ab alterutro alioquin non difficulter cum ipso communicandam. Raram eam esse necesse est, cum praestantissimi BECMANNI quoque notitiam effugerit, quem in uita SABINI ex PRAETORIO, BOTICHERO
page 180, image: s180et HARTKNOCHIO et ADAMO delineanda diligenter in notitia uniuersit. Francofurt. uersatum esse non ignoras. Digna quoque est, quae legatur, obseruatio IX tomi VIII obseruationum selectarum Hallens. quemadmodum et cl. IO. MOLLERVS in homonymoscopia sua p. 788, TEISSERIVS tom. I elogiorum p. 192 sqq. et ADOLPHVS CLARMVNDVS parte VIII uitarum merita uiri celebrarunt. Auctor der müssigen Stunden part. II p. 50 speciatim obseruauit, eum non obiisse die natali, quod nonnullis persuasum fuit. ADRIANVM BAILLETVM tom. IV part. III n. 1298 iudiciorum et BORRICHIVM de poetis Latinis n. 165 poeticam eius facultatem praedicasse utrique uestrum constat. Apologos illos non esse OCHINI nunc, credo, agnosces, ubi librum ipsum, quem mitto, uideris. Eum tibi seruabis, si usui esse possit, modo mihi describi ex CRESCIMBENII poematibus cures indicem seu clauem pastorum Arcadum, qui ibi p. 205 sqq. legitur. Vidi ego alias apologos OCHINI festiuissimos, Germanice conuersos. Titulus collectionis hic erat: OCHINI 5 Bücher seiner Apologen wider die Missbräuche, Thorheiten und Aberglauben der Papisten etc. durch CHRISTOPH WIRSVNG verteutschet an. 1559 4. Prodiit liber Aug. Vindelic. ceu dedicatio credere iubet. Labyrinthum eius ipse possideo. Accipis cum his MICH. SERVETI restitutionem Christianismi, quam diutius, quam par erat, retinuisse me fateor. Moram tamen hanc, certus scio, benigne interpretaberis. Descripsi ex ea, pace tua, locum illustrem, qui de circulatione sanguinis, et triplici illo spiritu exponit. Hamburgi 11 Kal. Sextil. 1722.
103
Numquid ueri subest narrationi illi, quam nuper in nouis publicis legi, de consilio, quod sereniss. rex uester ceperit, bibliothecam Sunderlandianam magna argenti summa sibi comparandi? Si nuncius uerus est, in primis tibi gratulor. Vidistine umquam IO. ALBAE selectas annotationes in uariautriusque testamenti loca, Valentiae 1613, 4 ed.? Eas equidem uehementer desidero.
Miror silentium tuum, uir amicissime, ad meas, quas ante tres circiter hebdomades ad aliquot tuas fusius exaraui. Nec parum uereor, ne quid secus acciderit et epistolae illi, et fascieulo, quem isti comitem dederam per cursorem publicum
page 181, image: s181ordinarium curandum. Quae quidem sollicitudo hoc magis animum cruciat, quod fasciculo illi credideram praeter CRESCIMBENII poemata, quae nosti, SERVETI restitutionem Christianismi MS. quam hucdum in manibus meis esse uoluisti. Vehementer itaque a te peto, ut inquiri in fasciculum illum facias in aedibus illis, quae cursorem publicum, a patruo meo, WOLFIO, expediri solitum, excipiunt. Magno me metu liberaueris, si proximis litteris significes, omnia salua ad te peruenisse. Miseram eodem tempore fasciculum alium ad EICHORNIVM, quem familiarem tibi esse noui, libris refertum nonnullis, quos ex auctione Wedderkoppiana emi sibi uoluerat. Ex eo, uelim, haud grauatim quaeri cures, num recte acceperit. Proximo mense medio sub hasta uendentur libri Kielmanseggiani Gallici, quorum catalogum pridem ad te misi. Si quid sit, quod tibi uel amicis tuis comparari ex iis uelis, mature id mihi, quaeso, significes, recte omnia et libenter curaturo. Numne umquam Armenicam N. T. uersionem cum Graeco codice comparasti? Si quidem id feceris, nuncia quaeso, quid de MILLII curis in eodem negotio censeas, et num in eius diligentia tuto acquiescere mihi liceat. Comperi nuper, uaria eum fugisse in comparatione Graeci contextus cum uersione Coptica, quamuis non diffitear, uarietati exemplarium MSS. aliquid hic imputandum esse. Alter anecdotorum meorum tomus lucem nunc adspexit. Eum proxima quaque occasione ad te mittam, quem iure quodam tuo a me poscere potes. In eo enim quasdam LIBANII epistolas conspicies ex earum numero, quas manu tua eleganter descriptas meas esse olim iussisti. Cl. FABRICIVS noster, qui te multum salutat, superiore hebdomade IOSEPHI Christiani Hypomnesticon cum uersione sua Latina prelo subiecit, quod una cum aliis nonnullis huius generis monimentis constituet tomum II apocryphorum uel pseudepigraphorum V. T. Hamburgi 6 Kal. Septembr. 1722.
104
Quas tribus abhinc hebdomadibus, uir amicissime, litteras ad et dedi, eas credo recte tibi per iuuenem litterarum studiosum, illac transeuntem, redditas esse. In iis inter cetera certum te esse iusseram de negotio librorum, ex bibliotheca Kielmanseggiana emendorum, per fratrem rite curando. Venditioni dictus est, ceu noua publica procul dubio ad te pertulerunt, dies 10 Octobris
page 182, image: s182imminens. Accepi postea ultimas tuas ex manu ciuis cuiusdam tui una cum libello carminum CRESCIMBENII, quem tui, siquidem uelles, iuris esse iusseram. Interea temporis HEVBELIVS ad nos reuersus est. Mores eius, aduersus te probatos, in superioribus detestatus sum. Eos ipse ego, quamuis ab aliis monitus, cognitos non habui. Non fuit apud me, sed esse tamen uoluit, uenturumque in aedes meas, cum abessem, significauit. Misi ad ipsum postero die, ipsumque a me, si commodum esset, exspectari nunciaui. Respondit, se, iter Euthinium parantem, uariis negotiis prohiberi, quo minus me nunc quidem alloqui posset, propediem uero rediturum et per imminentem hiemem hic commoraturum esse. Interim tamen uel sic per integram hebdomadem in hac urbe haesit, ceu ex aliis et ipso fratre meo, qui eum uidit, accepi. Attulit ex Suecia nonnulla, quae ad RVDBECKII atlanticam pertinent, typis exscribi coepta, sed interuenientibus feralibus flammis a luce prohibita. Ea is cum integro opere et uita RVDBECKII publico destinat, si bibliopolam obstetricantem inuenerit. Cl. WALLINIVM, Suecum, hominem doctissimum et cordatissimum, Lipsia huc propediem uenturum speramus. Fuit is, antequam in Galliam abiret, in FABRICII nostri fere per anni spatium aedibus, libris ita affixus, ut uix hominem uideret. Tomum II anecdotorum meorum Graecorum Lipsia accipies, quo eum per FELGINERVM nostratem perferendum curaui. Tertius propediem prelo subiicietur, quem praeter epistolas aliquot LIBANII, quas tibi debeo, cum apographo meo Oxoniensi collatas sibi uindicabunt excerpta ex catena quadam MS. quae commentationes in epistolas S. PAVLI et reliquorum apostolorum complectitur. Eam magni olim faciebat GRABIVS, nec, puto, praeter rem. Addam illis locum bene longum ex DAMASCII libro [gap: Greek word(s)] , in quo diuersae ueterum philosophorum de triade sententiae recensentur. Qui has reddit, Danus est, nomine BVDOLFIVS, homo non ineruditus, et Matheseos inprimis studiosus. Vitricum is habet THESTRVPIVM, episcopum in Dania non incelebrem. Precibus illius hoc dedi, ut tibi, quem fama pridem cognitum habebat, commendarem. Dabis igitur, quoad commodo tuo fieri potest, et humanitati tuae, et precibus meis, hominisque
page 183, image: s183homestissimi consilia et conatus iuuabis. Hamburgi 14 Octobr. 1722.
105
Alterum anecdotorum meorum tomum, nec minus litteras proximas per BVDOLFIVM, eruditum Danum, recte ad te peruenisse non dubito, speroque, fore, ut propediem doctas tuas animaduersiones, illisque, quibus primum dignatus es, similes mecum communices. Cum his mitto libros, quos pro sereniss. regina, quam Deus seruet! ex auctione Kielmanseggiana per fratrem meum emi uoluisti. Vehementer doleo, nonnullorum pretium praeter exspectationem meam ita auctum fuisse, ut in aliorum manus transierint. Id quod ex adiecta designatione intelliges. Inter licitantes eminuerunt princeps EVGENIVS, et BESSERVS. Adsiduus quoque fuit cl. HEVBELIVS. Is nuper me inuisit, multisque sermonibus tuam in se humanitatem celebrauit, diligenterque professus est, se et animum, et ingenium et doctrinam tuam permagni facere. De WACHTERO quoque mentio iniiciebatur, quem is amicitiam tuam omnibus modis ambire aiebat. Exspectaui ab eo litteras, quas ad te scripturum promittebat. Interim nihil eorum a me commemoratum est, quae Berolini fide non optima ab eo gesta esse nunciasti. Ipso hoc mense Kilonium proficiscetur, ibique, dicta publice oratione, professionem iuris publicam nuper sibi, cum spe successionis in professoris historiarum locum, delatam auspicabitur. Orationis argumentum, nisi animum mutet, esse iubebit pedantismum iureconsultorum. Kilonienses moliuntur analecta opusculorum [gap: Greek word(s)] singulis semestribus in publicum proferenda. Ad ea, ceu idem mihi retulit, cl. MOSHEMIVS liberales a se symbolas exspectare iussit. Vidistine dissertationem criticam de interpretatione N. T. ex scriptoribus profanis obseruatoris Kiloniensis ar gutationibus opposita a M. IO. ANDR. CLEFFELIO, hactenus facult. philos. Witeberg. assessore, nunc autem scholae Slesuicensis rectore? Fuit hic nuper apud me, legendamque hanc commentationem obtulit. In ea humanius tractatum uellem MOSHEIMIVM, quem auctor in sparta, quam is Slesuici nactus est, obtinenda riualem habuit. Quid, quaeso, de scientia academiarum regia agitur apud uos? De ea nihil fere inaudiui longo tempore, si excipiam, quae cl. HEVBELIVS mihi nuper retulit. Meministi me tuo inprimis consilio
page 184, image: s184et opera illi olim adscriptum esse. Ego quidem eam intercidisse quasi opinatus fortasse id non egi, quod praestare debueram, offerendo scilicet qualescumque meas commentationes, quae interea temporis in lucem a me prodierunt. Vehementer igitur a te peto, ut mihi nuncies, quae hac in parte ex institutis et legibus receptis agi a me, neglecta libenter emendaturo, debuissent. Hamburgi 8 Nouembr. 1722.
106
Non mirum foret, uir amicissime, si uel mortuum me crederes. Adeo longum est interuallum, quod inter postremas tuas ad me litteras, et hanc meam responsionem interiectum est, non ulla tui obliuione, quam in me cadere posse numquam, credo, putabis, sed partim molestiis quibusdam, animum nonnihil turbantibus, partim negotiorum, quae ad officii mei partes pertinent, uarietate praeter exspectationem urgente. Accessit et taediosissima epistolarum Hebraicarum excussio, quas uidua Vngeriana ex scriniis [gap: Greek word(s)] mihi perlegendas huc misit. Itaque feres moram ab inuito tractam. Ceterum non dubito, ex apocha, quam mercatori, cuius nomen excidit, dedi, iampridem tibi cognitum esse, quod pecunia pro libris ex publica auctione hic emtis recte ad me peruenerit. Technas [gap: Greek word(s)] parum honestas, ne quid grauius dicam, ad stuporem miratus sum. Haeret is adhuc apud nos, et intra tres menses hominem non uidi, nec quisquam, ut relatum mihi est, eorum, quos alias communium studiorum caussa frequentare consueuerat. Itaque nec noui, quando tandem oratione inaugurali demandati muneris rationes ingressurus sit. Cl. FABRICIVVS noster IOSEPHI hypomnesticon prelo quidem liberauit, sed luci nondum exposuit, quam ante non subibit, quam codex pseudepigraphus V. T. qui operas cum maxime exercet, ad finem sit perductus. DIONI recognoscendo idem strenue inuigilat. Tomus III anecdotorum meorum cum imminentibus nundinis uernalibus prodibit. Illi inferui ex DAMASCII commentatione de principiis rerum dissertationem bene longam, quae diuersas ueterum philosophorum de tribus principiis opiniones subtiliter admodum edisserit, et eum quoque locum complectitur, quem iussu tuo olim excerpere me memini. Omitto reliqua, quae suo tempore, si digna iudicabis, leges. In epistolis, quas dixi, Hebraicis, inprimis
page 185, image: s185illis, quas ex Italia accepit [gap: Greek word(s)] , multa bonae frugis, quae historiam Iudaeorum litterariam illustrant, inuenisse mihi uideor. Earum nonnullas exhibebo, si Deo placuerit, in parte III biblioth. Hebraeae, ut ex iis intelligatur, quousque recentiores Iudaeorum epistolographi ueterum uestigia adsequantur. Historiam tuam orientalem, nouis litterariis passim nunciatam, uehementer uidere gestio. Hamburgi 15 Mart. 1723.
107
Recte ad me perlatus est proxime ante festum, memoriae resurrectionis Domini nostri sacrum, fasciculus, qui praeter duo orationis Elinerianae exempla suauissimas litteras tuas, uir amicissime, mihi exhibebat. Alterum eorum cl. FABRICIO statim misi, alterum continua lectione, cum singulari animi uoluptate deuoraui. Itaque intelligis facile, utrumque nostrum multum tibi debere, qui et orationis illius pararius, et interpres prolixae in nos uoluntatis doctissimi ELSNERI exstitisti. Huic itaque ut nostro utriusque nomine cum officiosissima salute gratias, quas tibi habemus, agere, et mutua studia polliceri non graueris, uehementer a te peto. Placuit omnino commentatio illa et dictione et sententiis, pietatem et candorem, rarissimas hodie uirtutes, spirantibus. Vereor autem, ne uir optimus nonnullorum et speciatim cl. CLERICI odia et inimicitias sibi conciliarit, ea scilicet profiteri ausus, quae, quo ueriora sunt, eo iniquius forte ferentur. Habebit interim bonos omnes applaudentes. Cogitatne, uir doctissimus, de continuandis egregiis illis suis in N. T. obseruationibus. Inquire, quaeso, in eius consilium, et, si quo indiget, calcar adde, ne opera illa, tam feliciter coepta, diutius careamus. Cl. HOBBHANIO, tuarum latori, uel tua caussa multum tribuo, et, quoad per me stabit, inseruire conabor. Ex eo interim, quemadmodum et ex litteris tuis cum dolore percepi, et corpori tuo male fuisse, et animo ex rebus non parum adflictis et diminutis adhuc esse. Vtinam in me uel minimum esset opis, quod huc referri posset, totum id esset tuum. Interim feres, qua Christianus es, quae mutari non possunt, donec Numini maximo consultum uideatur, molestias animi uel leuare uel tollere, eadem facilitate, qua corpori, ut spero, consuluit. Cl. WALLIN nuper Witembergae dissertationem de prudentia in cantionibus ecclesiasticis exhibenda defendit, eo fine, ut licentiam
page 186, image: s186summos in theologia honores capessendi sibi uindicaret. Eum propediem ad nos uenturum spero. Altera tua epistola heri mihi reddita est. De [gap: Greek word(s)] ea mihi nuper fraudum dolique exempla in negotiis rei pecuniariae narrata sunt, quae uel cogitare nefas. Itaque non amplius miraberis, quae alias gesta sunt. Ego uero nunc uidere mihi caussam uideor, cur proborum hominum conspectum uitet. In superioribus meis litteris scripseram, si recte memini, IOSEPHI Hypomnesticum a cl. FABRICIO nostro editum, cum repetita editione codicis apocr. V. T. publicatum iri. Haec prae sestinatione mihi exciderunt, scribere enim uolebam, id proditurum cum tomo II codicis illius apocryphi seu pseudepigraphi, qui cum imminentibus nundinis lucem uidebit. Quae ill. SPANHEMIVM in DIONEM CHRYSOSTOMVM notasse scribis, ea non tam cl. FABRICIO, qui in DIONE CASSIO recognoscendo occupatur, quam mihi, forte aliquando, inseruient. Interim nolim tibi labores ex me cumulari. Id tamen pace tua a te petiero, ut si index ad manus sit eorum scriptorum, Graecorum potissimum, quos laudatus uir adscriptis notulis suis ornarit, uel qui ab ipso aut aliis cum codd. MSS. collati sint, eum mecum communicare, quandocumque otii tantum suppetat, beneuole sustineas. Narratum mihi est, bibliothecam Spanhemianam plures huiusmodi codices collatos asseruare. Non est, cur meam qualemcumque in rebus exigui momenti diligentiam uel mireris uel praedices: sed caussa potius est, cur a festinatis scriptionibus atque adeo immaturis me auoces uerbis, quod exemplo pridem fecisti, qui nihil in publicum profers, nisi quod inuentum ingenio, et elaboratum sit industria. Designatio nouae collectionis scriptorum rerum Italicarum, cuius meministi, his diebus ad cl. FABRICIVM nostrum ex Italia missa est. Accepimus etiam conspectum collectionis epistolarum IVSTI LIPSII et aliorum uirorum eruditorum, quam cl. BVRMANNVS optimo consilio publico destinat. Habesne aliquid ad THEOPHILI ANTIOCHENI libros ad Autolycum. Illorum enim editionem molior, postquam cl. SCHELGVIGIVS, professor apud Gedanenses dignissimus, suum mihi exemplar, cum cod. Bodlei. denuo collatum, suppeditauit. Anobiliss. DEVTSCHIO, a quo has litteras accipis, accipere etiam, si placet, poteris, catalogum bibliothecae Pohlmannianae, propediem Altonauiae sub hasta uendendae, in
page 187, image: s187qua forte erunt nonnulla, quae desideres. Operam suam ultro et libenter offert frater meus cum plurima salute, quam et cl. FABRICII nomine tibi nuncio. Exemplum tomi III anecdotorum meorum Lipsia accipies. Hamburgi pridie Kal. April. 1723.
108
Accepi recte litteras tuas, quibus iunxeras obseruationes in THEOPHILVM te omnino dignas. Iis utar, ut decet eum, qui profiteri didicerit, per quem profecerit. Interim gratias tibi, uir amicissime, conceptissimas ago, quod, nulla interposita mora, tam promte desiderio meo facere satis uoluisti. In recognoscendis his libellis THEOPHILI prope absum a libro II, et miratus sum tum aliorum, tum inprimis etiam FELLI, uiri alioquin doctissimi, [gap: Greek word(s)] , qui Bodleianum codicem, quo inprimis uti se praedicat, et cuius ego collationem a cl. SCHELGVIGIO denuo institutam accepi, nunc non inspexisse, nunc male deseruisse uisus est. Insignem illam emendationem, quam SATYRI loco attulisti, pro [gap: Greek word(s)] nomen Cyrenaeorum regis [gap: Greek word(s)] restituendo, ex uindiciis ueterum scriptorum tuis didiceram, et ut certissimam textui uindicaueram. De ceteris quae nunc accepi, et inprimis de LYCOPHRONIS loco alias pluribus, quando nunc mihi longiori esse non licet. De notis Spanhemianis in DIONEM CHRYSOST. gratias tibi habeo, et habebo amplius, quocumque tempore accipiam. Libri, quos ex auctione Pohlmanniana desideras, recte per fratrem meum, qui officiosissime te salutatum cupit, curabuntur. Cum his accipies exemplum unum tomi III anecdotorum meorum, quod tibi seruabis, ea tamen, si placet, lege, ut sententiam tuam tum de aliis, tum de DAMASCII loco, hinc inde male habito, mihi aperias. Accedit praeterea exemplum omnium trium tomorum, quos ut ad ministrum V. D. Gallicanum, qui Stetini commoratur, et ephemerides illas, quae bibliotheque Germanique appellantur, curat, (nomen nunc non fuccurrit) commoda occasione mittas, uehementer a te peto. Hanc enim operam libenter te sua caussa suscepturum esse per litteras is cl. FABRICIO significauit. Hamburgi 17 April. 1723.
109
Nunciatum nobis est, PET. ZORNIVM Berolinum nuper ad uos muneris, nescio cuius, obeundi caussa uocatum esse. Si quid tale sit, certiorem me, quaeso, facito. Edidit is nuper opuscula sacra, quae alius forte sacerrima uocaret, in quibus
page 188, image: s188B. ITTIGIVM, MAYERVM et alios theologos indignis conuiciis proscindit, nec uiuentibus parcit, inter quos, ut de me non dicam, FABRICIVS est, cui tamen omnia debet homo ingratissimus.
Ad binas, quas a te, uir amicissime, accepi litteras pace tua tardius et incomtius respondeo. Ad priores scias uelim, de tribus illis, quos ex auctione desiderabas, libris duos ad te emtionis iure peruenisse, nominatim, THOMAE de FARIA Lusiadum libros X, et DONII philosophiam moralem ac marmora. Tertius, qui pasquillorum titulum praefert, septem octoue, ni fallor, marcis uenditus est. Duo illa uolumina proxima occasione mittam, qua libri alii ad illustr. de PLOTHO mittentur. Hanc moram, credo, patienter feres. Iam uenio ad litteras tuas posteriores, et primum gratias ago pro studio tuo, quod in curandis ad cl. MAVCLERCVM anecdotis meis tam liberaliter polliceris. Sat cito is acceperit, modo sat commode et bene. THEOPHILVS iam Lipsiam profectus est, ut ibi formis exscribatur. De nouis quibusdam in eum obseruationibus non minus ac de superioribus illis multum tibi debere me ultro profiteor. Cotelerianam emendationem loci illius, qui p. 10 exstat [gap: Greek word(s)] , cum aliorum eruditis coniecturis comparaueram, et uel sic nouum quid tentare ausus sum. Legere enim malim [gap: Greek word(s)] . Nosti uocem [gap: Greek word(s)] respondere Hebraeo [gap: unkonwn sign(s)] , quod non minus quam Graecum illud existentiam eminenter infert, quemadmodum et in sacris litteris Numen [gap: Greek word(s)] uocatur. Mirum mihi itaque uisum est, THEOPHILVM tot alias Dei optimi maximi perfectiones in expositione nominum eius memorare, et eam, quae ceterarum radix est, omittere. Cl. SOVCIETI dissert. de loco [gap: Greek word(s)] in Latinum sermonem conuersam, eo quod multa bonae frugis mihi complecti uisa est, ad calcem THEOPHILI integram proponam. Fragmentum illud SATYRI pag. 69 in fine, ubi de Althe et Deianira cet. me adhuc sollicitum et dubium habet, nec locus satis integer uidetur. Inspice, quaeso, eum, et quid tibi uideatur, ubi commodum erit, ad me perscribe. Eidem iam medicinam attulisti in uulnere, quod alii non uiderunt, quid si ille totus inposterum salutem tibi debeat? In loco LYCOPHRONIS et FABRICII,
page 189, image: s189communis amici, et meo iudicio omnino pro singulari ingenii felicitate rem acu tetigisti. Non permittam, ut illa tua emendatio eruditos fugiat, sed pace tua eam inter cetera collocabo, quae in calce commentationis THEOPHILI comparebunt. Memini, me alias ex litteris tuis intelligere, parata tibi esse, quae ad LYCOPHRONEM integrum illustrandum faciant. Diutiusne ea premes, nec tandem aliquando in lucem prodire patieris? Vtinam partem aliquam [gap: Greek word(s)] meae, (liceat ita nunc appellare) in te transfundere possim!
Obseruationes, quas in tomum III anecdotorum meorum nuper scripsisti, dignae te sunt, et tales, quibus inposterum utar. Varietas illa lectionis in IOHANNIS VIII, 6 nescio quomodo oculos fugerit in describendo. Notaueram enim eam probe in ora exempli N. T. Milliani, ad quam primum retuleram. Dormitaui etiam, uel certe alia quaeuis cogitaui, cum in LIBANII epistolis legerem de [gap: Greek word(s)] . Qua quidem occasione nonnulla alia eiusdem tomi relegens miratus sum, quaedam mihi excidisse, quae rectius nunc perspicio. Sed ita agitur in rebus humanis, inprimis apud eos, qui res suas praecipitant. Cl. HEVBELIVS, Kilonio nuper redux factus, apud me fuit. Narrauit is mihi, quas quantasque sibi inimicitias conciliarit apud HARPRECHTVM, iuris professorem apud Kilonienses, eiusque studiosos et asseclas, ista sua de paedantismo ICtorum or atione, quam is in se potissimum dictam existimarit. Eam omnino luci destinat, notis aeque ac imaginibus, quarum nonnullas uerbis depinxit, illustratam, et cl. MENCKENII Charlataneriae eruditorum ad latus ponendam. De [gap: Greek word(s)] in postremis meis scripseram, eum, cum a nobis abiret, libros quosdam meos retinuisse. Sed litteras obsignaturus nuncium accipio, eosdem apud amicum, totius negotii oblitum, repositos esse, et proxime ad me missum iri. Itaque quidquid de hac re scripseram, litura delendum putaui. Postea etiam libros recte recepi. Cl. MOSHEMIVS salutauit me, cum Helmstadium ad auspicandam professionem controuersiarum hac transiret. Attulit et partem commentatiunculae PLVTARCHI [gap: Greek word(s)] ex codice admodum deprauato optima fide descriptam. Addidit quoque AEMILII PORTI [gap: Greek word(s)] , de quo alias ad te quaedam retulisse se significauit. Sed de his alias. M. ZORNII opuscula
page 190, image: s190
sacra credo te iam legisse, et intellexisse, quantopere didicerit doctrina et ingenio abuti. Prodiit nuper apud nos, nescio quo auctore, sed nimis aculeato, scheda Germanice exarata, et tota in reprehensionem eius composita. Eam alias mittam, ne fortunae, quam apud uos praestolatur, obesse uidear. Interim cauebis tibi ab homine, qui numquam non in amicos imo et patronos ingratum se praestitit. De controuersiis illis, quas huic scriptioni occasionem dedisse putas, fortasse coram pluribus dicam. Superest, ut gratias tibi agam pro beneuolentia, quam WOLFIVS, patruelis, sibi testatam diligenter mihi praedicauit. Habeo etiam, cur tibi plurimam salutem ex praestantiss. FABRICIO nostro, et fratre meo, si hunc addi pateris, nunciem. Prior ille exemplar hypomnestici IOSEPHI ad te misit, quod procul dubio accepisti. Manum nunc admouit ad partem ultimam biblioth. Graecae, quae sub prelo sudat. Orationem Heubelianam, de qua modo dixi, lucem iam uidisse ex nouis publicis, quae sub titulo der Staats-und gelehrten Zeitungen des Hollsteinischen unpartheiischen Correspondenten, prodeunt, cum maxime intelligo. Sed id quidem pro uero non habeo, sed eo potius consilio nunciatum puto, ut timor iniiciatur illis, qui nihil minus, quam id, factum uelint. Hamburgi ipsis Kal. Iun. 1723.110
En tibi, uir amicissime, binos illos libros, quos ex nupera apud nos auctione accepisti. Eos munusculi satis exigui loco a me habe, neque si me amas, ullum de iis uerbum ad me scribe. Quam mihi promiseram medelam, THEOPHILI loco afferendam, eam mutata interpunctione feliciter praestitisti. Vide tamen, annon etiam pro [gap: Greek word(s)] legi possit [gap: Greek word(s)] , ut sit genitiuus contractus ex [gap: Greek word(s)] , quemadmodum mox sequitur [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] . Sic omnia probe mihi constare uidentur. Sin minus, omnino [gap: Greek word(s)] legendum fuerit, quod erudite suspicaris. De oratione Heubeliana, formis expressa, nihil postea audiui. Itaque in ea, quam litteris prodideram, coniectura confirmor. De cetero idem tecum de paedantismi castigatoribus sentio. Non uident illi utplurimum manticae, quod in tergo est. Accepi hodie a cl. GAGNERIO, ABVLFEDAE uitam MVHAMEDIS ex MS. Pocockiano primum editam, et uersione Latina ac spissis luculentisque notis illustratam.
page 191, image: s191Consilium fere ceperam hac aestate ad uos excurrendi; sed mutaui animum, quia dici non potest, quantopere me alliciat bibliotheca publica Lugdunensis, in qua codices quidam Hebraici et Graeci manu exarati inspiciendi mihi uidentur ad ea, quae destinaui, persicienda. Itaque differenda est illa uoluptas, quam ex conspectu tuo ex parte spe deuoraui. Sed de hoc nolim quidquam cuiquam dicas. IABLONSKII luctum doleo. Eidem [gap: Greek word(s)] meam uelim testeris, et cum officiosissima ex me salute significes, ubi commodum fuerit, me litteras eius mense Martio datas, hac ipsa hebdomade accepisse. Ad illas propediem respondebo. Ita uale a cl. FABRICIO nostro et fratre meo officiosissime salutatus. Hamb. 8 Kal. Iul. 1723.
111
Accipis cum his, uir amicissime, ABVLFEDAE uitam MOHAMMEDIS a cl. GAGNERIO nuper primum editam. Ita enim iusseras. Vtere ea, quoad placuerit, imo serua tibi, si libuerit. Libenter enim ista carebo, inprimis cum aliud eius exemplum apud cl. FABRICIVM exstet. Parum aberat, quin te, quod primum destinaueram, praesens uiderem. Mutato enim consilio in Belgium proficiscendi Berolinum cogitabam, atque eam in rem cursori publico nomen dederam. Sed pridie eius diei, quo destinata exsequenda erant, tam intenso doloris capite ante concionem habendam, post habitam uero eo uirium omnium defectu opprimebar, ut morbum, nescio quam grauem, animo praecipiendum mihi uiderem. Et in ea quidem conditione per aliquot hebdomades persistendum mihi fuit, inter spem et metum, et ne nunc quidem satis mihi restitutus uideor. Interim acerbam iacturam conspectus tui, nihil tale opinanti oblatam, ex parte post acceptas litteras tuas solatus sum. Cum enim ex iis intelligerem, M. ZORNIVM apud uos uersari, cogitaui statim, non fuisse e re mea, eodem ibi tempore commorari, qui et latere et tecum tantum esse destinassem, et uix cauere potuissem, quo minus is mali quidquam et sinistri de aduentu meo, tamquam ad spes ipsius euertendas comparato, suspicaretur. Hoc enim hominis ingenium esse inposterum uidebis, uel potius iam intellexisti ex iis sermonibus, quos de me et habuit apud uos, et inposterum frequenter habebit. Vtinam in tales incidat, qui me ita cognitum habent, qualem tibi me esse et confido
page 192, image: s192et gaudeo. RHINBERGIVM, quem appellas ipsi minus fauentem, non noui. Num ille forte est REINBECKIVS? Atheismi accusatio, quam recte fatalem uocas, semper mihi, nisi luculentis argumentis fulciatur, horrori fuit, et erit inposterum. Eam enim in neminem torqueri posse et debere existimo, nisi quem eadem opera ex hominum numero expellendum censeas. Litterae, quas nobili adolescenti Batauo, EGMONDO nomine, ad cl. FABRICIVM et me curandas dedisti, nondum hic redditae sunt. Suspicor, ipsum Hanouerae adhuc uersari. Laudatissimus FABRICIVS, qui te, cum fratre meo, plurima salute impertitur, nouae et forte ultimae parti bibliothecae suae Graecae, quae prelum cum maxime exercet, THEOPHILI protospatharii libellum, argumenti medici, quod non succurrit memoriae, Parisiis, ni fallor, excusum, inserere constituit. Sed in exemplari, quod possidet, prima pagina, quae Graeca exhibet, desideratur. Si libellus iste in bibliothecarum uestrarum forulis exstet, multum tibi uirum optimum obstrinxeris, si primam illam paginam Graece descriptam miseris. Vidistine bibliothecam Dalmannianam, Hagae Comitum sub hasta uendendam? Multa illa mihi continere uisa est, quorum desiderio forte tenearis. De libro tuo Gallico, cuius editionem belle procedere scribis, gaudeo omnino, et, ut breui ab eruditis gratiam, quae commentationibus tuis omnibus iure suo debetur, ineat, opto. Relegi nuper hinc inde tres tomos anecdotorum meorum, et passim hallucinationes tum meas, tum operarum deprehendi, quas in IV tomo, si Deus annuerit, aliquando tollendas et indicandas statui. Itaque uehementer uelim, ut, quae tibi procul dubio in iisdem notanda occurrerunt, ea, quandocumque otium tibi superfuerit (neque enim festinatione hic opus est) mecum communicare sustineas. Hamburgi 17 Aug. 1723.
112
Hoc ipso temporis momento, uir amicissime, suauissimae tuae mihi redduntur. Iis rescribo celerius, quam uel mos uel lentor meus fert, tum ut superiorem ignauiam meam quodammodo emendem, tum ut gaudium tibi meum tester, quod ex amplificatis a sereniss. regina, quam Deus seruet! reditibus et fortunis tuis amplissimum percepi. Gaudeo omnino, nec uota mea irrita, nec spem falsam fuisse, quam semper foui, fore
page 193, image: s193scilicet aliquando, ut pristinum damnum largiter sarciatur. Summum Numen perpetuam tibi hanc fortunam esse iubeat, et optimae reginae animum, qualem esse iussit, constanter seruet. De ualetudine mea magis, credo, sollicitus fuisti, quam ipse ego. Quod ut amoris in me tui argumentum luculentum interpretor, ita soporem meum damno, per quem factum est, ut de rerum mearum conditione non citius ad te referrem. Accessit tamen et aliud impedimentum. Bibliopola urget uehementer institutum, quod ad obseruationes sacras in nouum foedus, de quibus alias tecum egi, in lucem proferendas pertinet. Illae itaque prelo propediem subiiciendae totum me sibi uindicarunt, et adhuc tenent, qui more meo nimis promtus, quamuis non admodum paratus, ad hoc negotium accesseram. Interim scias, uelim, me Dei gratia recte nunc ualere, et ualiturum rectius, si tecum superiore aestate esse licuisset. THEOPHILVM meum tibi placere qui non gaudeam? Nam ea est dexteritas tua, atque is candor, ut et iudicare de his rebus inprimis possis, et nihil scribere sustineas, quam ea, quae sentis. Interim uehementer a te peto, ut, quae inter legendum obseruaueris errata, eorum me conscium esse iubeas. Videor enim habere caussam, cur ad excipiendos et repellendos noui editoris ictus me parem. Cl. WILKINSIVS omnino consilium, quod ex te primum percepi, de instauranda noua optimi patris editione non abiecit. Id mihi nunciauit nuper per litteras cl. HOBBHAHNIVS, cui ad Anglos hinc abeunti commiseram, ut meo nomine dissertationem DODWELLI de THEOPHILI aetate, quam eum cl. SCHELGVIGIO extorsisse noueram, expeteret. Respondit ille, eam suis usibus seruari, nouae suae editioni praemittendam. Atque hanc meis qualibuscumque curis impeditum iri uix crediderim. Accepi cum his ex Anglia litteris uersionem librorum THEOPILI Anglicanam BETTY, cuius me in praefatione mentionem facere meministi. Sed nihil omnino uel in prolegomenis uel in notulis hinc inde contextui adspersis deprehendi, quod admodum ex usu meo esse potuisset. Nihil enim interpres aliud spectauit, quam ut Anglis daret legendam piissimi doctoris commentationem ad Latinam FELLI interpretationem conformatam. Id tamen iucundum fuit, quod eidem nouam DODWELLI de aetate THEOPHILI sententiam displicere
page 194, image: s194inteilexerim. Eadem occasione nactus sum GVIL. WHISTONI essay towards the restoring of the true text of the old Testament. Summam libri ex memoriis Angliae litterariis cognitam tibi esse non dubito. Miraberis, scio, hominem [gap: Greek word(s)] , ubi commentationem ipsam legeris. Idem, quem dixi, HOBBHANIVS per litteras Parisiis mihi nunciauit, fuisse se apud HARDVINVM, qui nescio quo spiritu actus inter cetera haec ingeminarit: Monsieur il est impossible, d' être un sçauant homme, sans être Catholique. Addidit, non dari Lutheranum genuinum, qui uel cognoscere Deum uel SS. Trinitatem uere credere possit etc. De WILKINSII gratia, qua ualeat inter Anglos, multa idem, qui eumdem episcopatum non uana spe praecipere, meo iudicio, non tam arbitratur, quam opinatur. Vidistine bibliothecam sacram cl. LELONGII? Miratus sum insignem uiri diligentiam, quae tamen cauere non potuit, quo minus et multi et interdum crassiores errores egregium alioquin opus deturparint. In praemissa uita refertur, gauisum ipsum fuisse, quod quotannis per quatuor menses noctes insomnes ducere debuerit, studiis proinde impendendas. Faxit Deus, ut hunc animum numquam induam, nec induere umquam cogar! Cl. HEVBELIVS rebus suis pessime consuluit. Illa enim, quam nosti, oratione effecit, ut, cum, litteris sereniss. ducis iussus honoris, quam uocant, declarationem in HARPRECHTVM edere, opera hac aliter, quam fieri oportebat, defungeretur, primo quidem ab officio suspenderetur, aliquot uero hebdomadibus post penitus remoueretur. Video, eum ex parte cum ZORNIO comparari posse, de quo uir bonus et communis nostrum amicus dicere consueuit, omnes homines felicissimos fore, si singuli eam diligentiam in fabricanda, quam ille in euertenda, fortuna collocarent. Vtrique opto mentem meliorem. Frater meus Gluckstadii iam uersatur in perlustranda insigni bibliotheca Schrödteriana, quae Hispanicis potissimum scriptis et operibus ualet. Praestantiss. FABRICIVS noster imminente hebdomade filiam natu maiorem, dn. EVERS, Wismariensi, iuris doctori iuueni, apud nos imposterum habitaturo, in coniugem elocabit. De libro tuo, quam Belgis exscribendum dedisti, et exscriptum me sperare iubes, et gratulor tibi, et gratias ago. Hamburgi 2 Nouembr. 1723.
page 195, image: s195
113
Accepi recte, uir praestantissime, fasciculum chartaceum binis exemplis limatissimae tuae commentationis de Christianismo Indorum, et descriptione coronationis regiae Boruss. dono illustri et uere regio, onustum. Historiam illam tuam statim euolui, eiusque lectione meditationes festas, quae me tunc tenebant, cum fructu et uoluptate distinxi. Plura, fatebor enim, antiquitatis ecclesiasticae capita per te edoctus sum, quae partem ignoraueram, partem eminus quasi et per umbram adhuc conspexeram. Ita praestitisti te omnino etiam hic talem, qualem sibi semper promittunt, qui norunt, quae et qualia iam olim et semper a doctrina tua, dexteritate et candore proficisci soleant. Vnum est, in quo aliorum rationem non satis habuisse uideri possis. Ea scilicet semel iterumque encomia in me et scriptiones meas qualescumque contulisti, ut uerear, ne plures affectum et prolixissimam in me uoluntatem tibi exprobrent, quam mihi gratulentur. Interim aperte hoc profiteor, si qua laude dignus sum, a nemine me laudari malle, quam a te tuique similibus. Ceterum historiam Christianismi Indorum legenti non exiguam uoluptatem attulit, quod expeditionem archiepiscopi de MENEZES, a GOVEANO Lusitanice descriptam, comparare mihi cum tuis licuerit. Eius enim exemplum nuper admodum ab amico nactus sum, et iam in eo eram, ut tibi offerrem, si ex usu esse posset. Solemnia coronationis regiae numquam antea conspexi, ita sane et stilo et aere descripta, ut regiam magnificentiam undiquaque spirent. Sed quid ego tandem pro utroque hoc tam eximio dono? Id quidem, quod soleo, ut scilicet in aere tuo me esse profitear, et inopiam meam tibi excusandam commendem. Atque idem suo nomine testatum per me uoluit optimus FABRICIVS. Eum scias lectione commentationis tuae totum esse captum. Idem a me interrogatus, numquid nobilis ille Batauus e domo Egmondana litteras a te scriptas sibi reddiderit, respondit, se nec hominem uidisse, nec litteras. Atque idem et mihi accidit.
De bibliotheca Glückstadiensi, de qua nuper pauca scripsi, ita habe. Fuit illa SCHRÖDTERI, [gap: Greek word(s)] , pastoris quondam Glückstadiensis, qui, olim Parisiis et deinde in Hispania diu uersatus, tamquam qui a sacris esset legatis a sereniss. Daniae rege illuc missis, amplissimam occasionem nactus est, praestantissimos
page 196, image: s196quosque scriptores aere suo redimendi. Abundat illa scriptoribus Hispanicis et Lusitanicis ad historiam ecclesiasticam et ciuilem spectantibus. Frater meus, qui officiosissime te salutatum cupit, cum maxime Gluckstadii uersatur, et totus est in catalogo bibliothecae huius concinnando. Spes est, fore, ut auctionis ritu apud nos, uel Altonauiae uendatur; nisi forte, quod ualde metuo, bibliopola aliquis Batauus, lucri spe ductus, apparatum omnem ad se pertrahat. Id scilicet heredes inprimis cupiunt, et de bibliotheca Ehrencroniaana ante annos non ita multos itidem factum est. Ego ex illa bibliotheca habui HESYCHIVM manu FLORENTIS Christiani et BARLAEI passim notatum, nec non HERODOTI historiam cum MS. codice optimae notae diligentissime comparatam. Ipsum hoc exemplar, quod coniectura assequi possum, in bibliotheca Franciana fuit. Multa mihi inde adhuc polliceor. Habes hic WILKINSII litteras nuper ad me datas, quas, ubi commodum fuerit, mihi remittes. Miraberis hominis frontem et [gap: Greek word(s)] . Praestiti tamen, quod iussit: sed ad altera ita respondi, ut mores eius postulare uidebantur. Amicus ex Anglia mihi nunciauit, WILKINSIVM multum gloriari de dissertat. illa Dodwelliana, de qua alias, tum uero de noua THEOPHILI chronologia a cl. MASSONO adornata, itemque de uarietatibus lectionum a BENTLEIO ex MSS. haustis et cum ipso communicatis. Cl. ECCARDVS Hanouera clam abiit, Vindobonam, ut aiunt, profectus, ibique bibliothecarii primarii munere post GENTILOTTVM functurus. Si qua tibi interiora de fatis WOLFII Hallensis eorumque caussis, forte abditis, constiterint, ea latere me, quaeso, non patiaris. Plura alias scribam, quae nunc nimia temporis angustia, qua inter medias meditationes sacras constringor, differre iubet. Ita uale, uir amicissime, et omni felicitatis genere a summo Numine in Christo cumulatus imminentem, pluresque eum consecuturos annos sine noxa emetire. Hamburgi 31 Decembr. 1723.
114
Nuperis tuis litteris, uir praestantissime, quas iuuenis honestissimus, et uel faciei habitu praeclara quaeque pollicens, heri mihi reddidit, tamquam ex ueterno quodam excitatus ad scribendi officium reuertor. Intermisi illud, crede mihi, non illa,
page 197, image: s197quam coniectura assequi tibi uidebaris, nec ulla alia de caussa, quae fraudi tibi esse possit; sed partim muneris mei, partim litterariis curis, quibus operae festinantes me nunc uolentem, nunc inuitum, inuoluunt, impeditus. Accessit praeterea alia opera, quam ordo noster non exspectanti mihi inprimis imposuit. Recognoscendi erant hymni sacri, quibus hic loci in cultu diuino peragendo uti solemus. Atque hic ibatur ad me, ad haec agenda et minus idoneum, et minus promtum. Ita ab aliis ad alia conuersus et quasi abreptus distuli officium, quo aduersus te omnino defungi par erat. Ceterum pancratice, quae Dei gratia est, nunc ualeo, uel ualere mihi uideor, quod de te quoque non sine uoluptate ex amici tui sermonibus intellexi. Sollicitudo tua, patere ut hoc aperte profitear, ideo mihi non potuit non grata esse, quod de sincero tuo in me amore nouum mihi argumentum praestet. Quae in caussa Wolfiana acta sunt, nemini proborum probari possunt, et nonnulla ad me perlata sunt certis nunciis, quae prorsus detestor. Interim nec WOLFII sententiae nonnullae, siquidem eas recte percipio, mihi placent, inprimis uero displicet insignis insolentia, qua et aduersus alios, et nuper admodum aduersus BVDDEVM caussam suam tueri pulchrum putauit. Lege, quaeso, si otii ratio patiatur, animaduersiones, quibus in iudicium Buddeanum grassatus est, et miraberis, ni fallor, fieri potuisse, ut praecipuum uindiciarum robur a philosopho in contemtu aduersarii, et continua inscitiae exprobratione collocetur. Si hoc est [gap: Greek word(s)] , nemini non hic felici esse licuerit. ZORNII pertinacem industriam semper admiratus sum, quam non nisi cum uita deponet. Vtinam ante exuat, quae nec hominem, nec Christianum prae se ferre decet. Bibliothecam eius antiquariam uehementer exspecto. Vereor autem, ne eam scripserit, ut ostendat, se praestantissimi FABRICII, instar gigantis, humeris impositum longius prospicere potuisse. Idem uir integerrimus nactus hic nuper est aduersarium, sub BOYSENII nomine latentem, qui indigne ipsum tractat, conscriptis animaduersionibus Germanicis, quae tum praefationem eius in RVSMEIERI profess. theologi Gryphifwaldensis commentar. super epist. IOHANNIS, ante decennium fere editam, tum dissertationem de ERASMO pungunt et lacerant. De HEVBELII itinere Petroburgensi nihil inaudiui. Fuit uero hic nuper quidam ministrorum
page 198, image: s198principis Holsatiae, qui omni gratia domini sui illum excidisse mihi confirmabat. Vereor itaque, ut recuperet, quod tam imprudenter amisit. Ad HARDVINI dictum illud exhorrui. Versionem Germanic. libri VII elegantissimae tuae commentationis de Christianismo Indorum uidi et ipse. Inprimis eo mihi placuit interpres, quod iustum illi pretium statuit. Nescio, an uideris umquam noua politica et litteraria, quae appellantur: Staats- und gelehrte Zeitung des Holsteinischen unpartheyischen Correspondenten, quae iuxta Hamburgum nostrum Naupotamii (Schifbeck) edi consueuerunt. In illorum particula XXX hoc legis de laudato libro tuo iudicium: Der Inhalt dieses Buchs ist wichtig, die Schreibart nett, und die gantze Ausführung dauon sehr ordentlich, umständlich und richtig. Quem desiderabas de FARIA librum Hispan. eum frustra apud amicos et hic et alibi locorum quaesiui. Nec exstat idem in bibliotheca Schrödteriana, libris Hispanicis et Lusitanicis alioquin satis instructa, cuius catalogum frater meus, superiore hebdomade Gluckstadio, ubi bibliotheca illa inuenitur, reuersus confecit. Simulac prelum is reliquerit, exemplar eius ad te perferetur. Cl. MAIVS, prof. Giessensis, uir eruditissimus, nuper mihi nunciauit, Macrobios LVCIANI recognitos, et iustis notis suis illustratos propediem lucem uisuros esse. Cl. FABRICIVS noster nouum bibliothecae suae Graecae uolumen nuper edidit, illius inseruit particulam dialogi PLVTARCHI [gap: Greek word(s)] , quam a reu. MOSHEMIO, qui reliqua eiusdem adhuc exspectare me iubet, accepimus. Interea temporis intellexi, codicem, ex quo sua descripsit, Hafniae esse apud IO. GRAMMIVM, hominem [gap: Greek word(s)] , et Gr. L. professorem. Eum igitur per litteras adii. Commodum praeterea accidit, ut ex catalogo uan der Lithiano, Hagae edito, perspicerem, dialogum illum uel potius eius fragmentum cum Lat. uersione nescio cuius in 8 editum exstare. Eum mihi libellum per amicum quatuor florenis Belgicis comparaui, cuius exspectationem uix fero. Fortasse coruus hians egregie deludar. Ipse nunc pergo in obseruatt. meis, uel potius aliorum, sacris comportandis, ac praeterea tomum IV anecdotorum operis exscribendum tradidi, quem inter alia occupabunt notae et emendatt. FLORENT. Christiani, PERGERI et ED. BERNARDI in HESYCHII glossarium. Addam quoque emendationes ad
page 199, image: s199tres priores tomos, in quibus si qua corrigi uelis, fac quaeso, ut resciscam. Hamburgi 3 Kal. Maias 1724.
115
Litteras tuas, uir amicissime, nonis Iuniis datas, recte accepi. Gratias inprimis ago pro eruditis tuis in anecdota mea animaduersionibus, quas pace tua in usus meos conuertam. Interim ne, quaeso, aegre feras fiduciam, quam in amore tuo et humanitate ita repositam habeo, ut molestus tibi esse audeam. Cl. STRVNZIVM ut collegam in academia Witebergensi pridem cognitum habeo, ab industria et eruditione, quam in uariis doctrinae partibus, speciatim in Graecorum litteris et antiquitatibus probauit. Reu. BVDDEVM audio iam ante anni spatium sententiam suam de philosophia Wolfiana scripto illo prodidisse, quod inscio ipso, et forte inuito eo tempore lucem adspexit, quo tam grauiter de WOLFIO statutum erat. ZORNIVM hac transiisse audiui. Neminem, quem quidem sciam, hic salutauit, eminus fortasse id parum humaniter, more suo, facturus. Proximis litteris tuis mihi, quaeso, significes, quo circiter tempore pars bibliothecae illius antiquariae sit comparitura? Cl. FABRICII nostri aduersarius, de quo nuper scripsi, non est BOYSENIVS ille, sed EDZARDVS. BOYSENIVM, dissertationis [gap: Greek word(s)] auctorem, discipulum olim habui et auditorem perindustrium, qui praesidio meo munitus dissertationem de atheismi falso suspectis defendit. Vir est ingenii elegantissimi et doctrinae non contemnendae. Nunc quidem Halberstadii scholae et ecclesiae inseruit cum laude. Bibliotheca Graeca indefessi FABRICII nostri cum proximo uolumine colophonem accipiet. Atque idem ipsum indices fortasse complectetur, nisi, quod auguror, seorsim illi in lucem proferantur. Eiusdem opera nunc sub prelo sudat recensio accuratior scriptorum omnis generis pro ueritate religionis Christianae, cuius primas lineas in biblioth. Gr. ductas esse meministi. Initium factum est a supplemento lacunae illius, quam in limine eximii operis EVSEBII de praeparatione Euangelica deprehendi nosti. Supplementum illud Graece ad ipsum perlatum est ex Valachia. Adolescens Gallus, quem olim mihi commendasti, conditione fruitur, quod ipse testatus mihi est, lauta, sed sine ulla ope mea, quam alioquin illi libenter et cum uoluptate praestitissem. Si qua alia ipsi inseruiendi
page 200, image: s200occasio se offeret, eam auide amplectar. Nobilis ille Mecklenburgensis adhuc nec apud FABRICIVM, nec apud me fuit. Pro chartula illa monitrice, candoris tui teste, uterque gratias agimus, rebus nostris inde consulturi. Apud nos nuper fuit reu. MOSHEMIVS, uxore ducta onustus, atque hinc Bremam profectus, inde autem Helmstadium reuersurus. Illius beneficio nactus sum tandem apographum libelli PLVTARCHI pro nobilitate integrum, quantum quidem in [gap: Greek word(s)] exstat. Accepi uero etiam, quod mireris, ex auctione Hagiensi uersionem eiusdem opusculi Latinam pridem ab ALEX. FERRONO factam, et Lugduni an. 1556 editam. Versio illa cum exemplo Graeco in plerisque momentis apprime conspirat, adeo ut in iisdem quoque uerbis desinat, quae illud claudunt. Cetera uero hinc inde plenius est, et omnia ueterum loca, quae in Graeco prorsus desiderantur, Latine exhibet. Faciam, ut contextus Graecus cum interpretatione illa perquam elegante et limata in tomo IV anecdotorum meorum, qui a fine proxime abest, prodeat. Crastina luce, Deo annuente, hinc abibo in Belgium, quo superiore anno proficisci destinaueram. Itineri huic maturius me accingere coactus fui, quam apud animum constitutum habebam: alioquin mandata tua per litteras mihi expetiissem. Si qua tamen sint, quae ibi in commodum tuum curari a me possint, litteris ea uelim fratri meo significes. Versabor potissimum Amstelodami, et Lugduni Batauorum, ubi in bibliotheca publica codices MSS. Hebr. et Graecos nonnullos, quoad per tempus et alias rationes licuerit, excutiendos mihi sumam. Salutauit nos superiore hebdomade M. GROSS, Wurtenbergicus, uir acris ingenii, ut mihi uisus est, et eruditionis non contemnendae. Per eum litteras has ad te daturus eram, nisi festinatum iter prohibuisset. Spero tamen, ipsum, quod petieram, studia mea et officia tibi testata fecisse. Ex eodem de rebus sententiisque Wolfianis, quibus se ex parte addixisse uidetur, multa cognoui. Hamburgi 11. Iul. 1724.
116
Lentum omnino nomen sum. Iampridem enim rationem tibi reddere debebam otii litterarii, quod Lugduni apud Batauos cum summa animi uoluptate, nec sine fructu aliquo, exegi. Inde ante mensem reuersus sum: sed, crede mihi, uix aduentantem
page 201, image: s201tot uel occupationes, uel molestiae ex importunis typographorum operis oppresserunt, ut de partibus his apud te explendis frequenter quidem cogitarim, sed nihil perfecerim. Interim uolupe mihi fuit, tum Leidae ex Helueto quodam, IENNERO, iuuene honestissimo, qui tua me salute beauit, tum heic loci ex adolescente Gallo, a quo additas litteras accipis, intelligere, saluum te esse, et bene rem gerere. Faxit summum Numen, ut hoc felicitatis genus tibi sit perpetuum! Redeo ad musas Belgarum, a quarum amplexibus aegre me diuelli passus sum. Habeo, cur praedicem propensissimam in me uoluntatem doctorum illius academiae tantum non omnium, speciatim BVRMANNI et HAVERCAMPI, ex quorum consuetudine ampliores capere fructus potuissem, si per bibliothecam publicam, quae totum me sibi uindicabat, licuisset. Haec caussa est, cur nec cl. SCHAAFIVM adierim, officio hoc de die in diem protracto. De eo uero abunde ad te referet diligentissimus IENNERVS. In bibliotheca ipsa inprimis admiratus sum incredibilem apparatum codicum scriptorum ueterum a praestantissimis quibusque philologis cum MSS. comparatorum. Eos tantum non omnes Leidenses debent ISAACI VOSSII diligentiae. Ex his diligentiam meam exercuit prae ceteris STOBAEVS, quem magni GROTII manus et oculi cum duobus codd. contulerant. Tum uero PLVTARCHVS, cuius quatuor ibi exstant exemplaria, a diuersis quatuor eruditis, interque eos MVRETO, ad ueteres membranas exacta, uel obseruationibus et coniecturis aucta. Taceo alia, de quibus alias. Inter codd. MSS. Hebraicos, qui me illuc traxerunt, Warneriana supellex insigni numero MSS. Karaiticorum superbit, qualem quidem alibi nusquam exstare crediderim. Sed ista quidem nunciari tibi forte non debebant, qui me noris rectius. Fui ibidem apud NEVFVILLIVM, cursorum publicorum praefectum, sed hominem elegantis ingenii ac doctrinae, et praeterea selecta bibliotheca ac supellectile antiquaria non contemnenda instructum. Ex ea athleta, quem hic uides, aere expressus est. Et possessor hoc exemplum cum plurima ex se salute mitti ad te uoluit, ut tuum de hoc monumento, litterisque potissimum illi inscriptis, iudicium intelligeret. Praedicaueram enim apud ipsum, ut par erat, insigne tuum acumen, et litterarum, quae huc pertinent, notitiam
page 202, image: s202interiorem. Fac, quaeso, sed cum commodo tuo, ut cognoscat uir optimus, me suae uoluntatis interpretem apud te fuisse. Vix domum reuersus eram, cum ad me Hafnia a cl. GRAMMIO perfertur opusculum PLVTARCHI [gap: Greek word(s)] , in membrana exaratum, ex quo sua descripserat reu. MOSHEMIVS. Illud per litteras requisiueram a uiro doctissimo. Sed repulsam ferebam, ex eo, quod ipse amico cuidam suo, a quo membranas illas nactus esset, promiserit, editionem eius a se curatum iri. Postea uero quam idem ex MOSHEMII litteris intellexit, me uersionem Latinam ARN. FERRONI nactum esse, sua sponte [gap: Greek word(s)] ad me misit. Itaque nunc rectius, modo sat recte, curare potui editionem, in tomo IV anecdotorum meorum, quorum exemplar Lipsia per FELGINERVM accipies. Vehementer uero te, uir amicissime, obtestor, ut tuam mihi sententiam tum de opusculo ipso, tum de qualibuscumque curis meis candide exponas, et hallucinantem in uiam reuoces, ac rectiora moneas. Accipis cum his catalogum biblioth. Schrödterianae, per fratrem meum, qui officiosissime te salutatum cupit, confectum. Si qua inde tua fieri uoles, opera, quaeso, eius utaris. Semper enim auctioni imminenti praesens erit, et nihil curabit diligentius, quam quae ad te pertinent. Catalogum biblioth. Wincklerianae iam olim mississe me puto. Illius uenditio supra octiduum instituetur, ni quid aliud intercesserit. De hac idem putabis dictum. Veniet ad te iuuenis quidam Silesius, TEVBNERVS, antistitis hodie sacrorum apud Vratislauienses filius, quem ex Belgio redux itineris comitem commodum et facundum habui. Is uehementer a me petiit, ut tibi se commendarem. Atque id quidem, cum uenia tua, nunc facio, sed ea lege, ut omnis molestia absit. Nactus nuper ex Suecia sum praestantissimi BENZELII beneficio commentationes quasdam litterarias Suecorum, interque eas R. SAMVELIS Karaei itinerarium, a PERINGERO quondam cum Lat. uersione, sed non integrum, editum. Aliunde quoque accepi epitomen commentariorum MOYSIS Armeni de origine et regibus Armenorum et Parthorum etc. cum notis et obseruatt. HENRICI BRENNERI, huiusque epistola de praefenti statu quarumdam gentium orientalium, Stockholm. 1723, 4, itemque NIC. DAL specimen biographicum de antiquariis Sueciae, ibid. 1724. Si haec nondum uideris, eorumque
page 203, image: s203desiderio flagres, faciam ut sitis illa restinguatur. Reu. BENZELIVS ad me retulit, se libeutissime PHILONEM suum in Germania prelis subiicere uelle, quia a Romanensium, qui suam ipsi operam Parisiis obtulerunt, censura et castigationibus sibi metuat. Sed frustra hactenus et FRITSCHII et aliorum fores pulsaui. Hamburgi 6 Kal. Octobr. 1724.
117
Vtramque epistolam tuam, uir praestantissime, recte accepi; alteram, quae indicem librorum, quos ex bibliotheca Schrcdteriana tibi comparari cupis, secum ferebat: alteram, cui ZORNII bibliothecam antiquariam comitem addere uoluisti. Indicis illius a fratre meo accurate, ut par est, ratio habebitur: neque puto, fore, ut istorum librorum ullus, quoad per nos steterit, tibi excidat. Id tamen uelim scias, eum, quem catalogus p. 383 n. 54 exhibet, ab initio et fine una alteraue pagina deficere. Spero tamen, uel hoc ipsum effecturum, ut leuissimo pretio accipias librum, qualis est, et quem tam cupide exspectas. Interim uenditio bibliothecae huius non ante imminentia bacchanalia, quae uocant, uel fortasse non ante festum paschatos suscipietur. Bibliothecae enim Wincklerianae auctio, sub primum initium ante mensem circiter infeliciter impedita, heri denuo inchoata est, nec intra mensis spatium ad finem perducetur. Deinde uero bibliotheca Volckmariana, tum uero et aliae minoris momenti, quibus iampridem hic dies dictus est, uenum exponentur, quibus durantibus, non sine graui heredum Schrödterianorum detrimento, auctio ista Altonauiae instituenda, susciperetur. Interim de libris tuis, quos desideras, securus esto, et in utramque aurem dormi. Sponsorem me habe, te non facile ullo eorum cariturum. Quae in iisdem libris de cl. MILLIO et aliis rebus mihi nuncias, ea ut omnia tua, gratissima mihi fuerunt, inprimis uero illud, quod de sigillo Neufuilliano exposuisti. Scripsi ad NEVFVILLIVM, sed nihil hucdum responsionis accepi. Itinerarium R. SAMVELIS KARAEI, una cum MOYSIS Armeni epitome, quam BRENNERVS nonnumquam obseruationibus suis non contemnendis instruxit, propediem accipies. A BENZELIO nondum mihi responsum est, nec scio, quas consilii rationes de edendo PHILONE suo, quem nostrates bibliopolae refugiunt, suscepturus sit. Quae de [gap: Greek word(s)] librorum eius plerorumque mones,
page 204, image: s204alia forte occasione tecum disputabo. Eam enim, quod pace tua dixero, difficulter mihi persuaderi patiar. De ZORNIO nihil admodum retulisti, quod non animo ante praeceperam. Doleo uero, quod idem ille liber et molestiam et sumtus, per cursorem publicum ad me missus, tibi pararit. Eumdem pridie ante, quam exemplum tuum ad me perueniret, a bibliopola quodam nostrate acceperam. Interim accipio munus propter te mihi gratum, et operam dabo, ut nomen hoc apud te expungam. Sed quaeres, quid mihi tandem uideatur de chartis bilem undiquaque spirantibus, et pleno alueo effundentibus? Sane in alio eiusmodi scriptionem uehementer fuissem miratus, in ZORNIO nihil miror. Eum enim noui a primis unguiculis, cum primum mansuetiores litteras salutaret, eo animo ad eas accessisse, ut si per ipsum staret, efferatae aliquando uiderentur. De iis, quae uel in NEVMEISTERVM, uel in me, aliosue dixit, nihil dicam, sed id impatientissime fero, quod homo ingratissimus (sic uero dixi, quod non nisi in pessimum hominum genus cadere posse puto) in optimum, doctissimum et modestissimum FABRICIVM nostrum tam impudenter grassatus est, in eum scilicet, sine quo, eiusque fidelissimis consiliis, libris, et obseruationibus uel uoce, uel manu in uoluminum suorum marginibus frequenter conspicienda, communicatis in puluere ignorantiae perpetuo haesisset. Hoc crimen non hominis, sed Dei manus uindex uereor ne grauiter ulciscatur. Sed aliquid est, quod in rudi et incomta illa praefatione mihi placuit: illa scilicet honorifica tui commemoratio, in qua nihil omnino desiderari potest, nisi quod ab ipso sit profecta, in eum, qui non debebat laudari a quoquam, nisi laudatissimo. Opusculum ipsum hactenus obiter inspexi. Neque enim impetrare a me potui, ut totum continuo studio, ab his litteris alioquin non alienus, euoluerem. Et quouis fere pignore contendere ausim, idem tibi, uir amicissimee, usu uenturum esse. Nunc enim affectata illa auctores in re notissima cumulandi sollertia, nunc inconsulta interdum antiquitatum profanarum ad sacra oracula accommodatio, nunc scriptores diligentissimos castigandi effrenata intemperies, nunc insolens scribentis fastus legentem offendit, et nescio quo auocat. Sed haec tibi uni scribo. Omnem enim operam dabo, ne uel ZORNIVS ipse, uel alius quisquam ex me
page 205, image: s205comperiat, quid de commentatione eius sentiam. Id adhuc addere fas sit, NEVMEISTERVM omnino non esse chartae illius auctorem, qua tantopere se laesum putat. Verus eius parens est [gap: Greek word(s)] , quem itidem appellat, et cuius morsus ictusque procul dubio ita aliquando sentiet, ut uerberatum se esse intelligat. Sed haec hactenus. Iam uenio ad alteram tuam epistolam. Cl. CLODIO incrementum fortunarum apprime gratulor, de quo nihil ante inaudiueram. Risum mihi multum mouerunt, quae de incondita eius scriptione Arabica nunciasti. Spero animum eius, de quo alias scripsi, meliorem esse, quam distortos illos litterarum ductus. SAM. CRELLII epistolam cum his recipis. Memini, aliquando a me dissertationis illius meae de diebus posteris exemplum requiri. Sed ex uero respondi, mihi non esse in promtu, nisi id, quo uterer ipse. Et ne nunc quidem est. Dabo tamen operam, ut aliunde nanciscar: sin minus, illud, quod in uolumine quodam disputationum compactum seruo, rescindam, et, tua caussa, in eius usus transire iubebo. Hoc, uelim, ipsi cum plurima ex me salute nuncies. ABRAH. SCVLTETI uita et catechismus Caraibicus in superiore librorum auctione in manus, nescio quas, inciderant, antequam epistola tua ad nos perueniret. In superioribus meis oblitus sum a te, uir amicissime, petere, ut in POMPEII CAIMI librum de nobilitate, cuius in praefat. ad tom. IV anecdotorum mentionem feci, haud grauatim inquiras. Quod si apud uos exstiterit ille, uolupe mihi fuerit, locum, quem ex PLVTARCHI opusculo [gap: Greek word(s)] attulit, excerptum legere. Frater meus officiosissima salute te impertitur, suumque silentium excusatum uehementer cupit, quod ipsi hactenus bibliotheca Schrödteriana et Winckleriana inuito imposuit. Optimus noster FABRICIVS plurimum te salutat, studiumque tuum in cohibendis [gap: Greek word(s)] inuectiuis una mecum gratus agnoscit. Hamburgi 3 Nouembr. 1724.
118
Superiores meas litteras recte tibi, uir amicissime, redditas esse non dubito. Cum his accipis ea, quae promisi, nempe SAMVELIS KARAEI itinerarium, quantum eius exstat, tum epitomen commentariorum MOYSIS Armeni, a BRENNERO editum, et dissertatiunculam meam de diebus posteris. Hanc ad cl. CRELLIVM cum salute ex me mittes, ubi commodum
page 206, image: s206fuerit. Perferunt haec ad te uiri nobilissimi, mihique inprimis amici, SVRLANDVS et BROKES, alter syndici, alter senatoris apud nos dignitatem cum laude sustinentes, et uere inter praecipua ciuitatis nostrae ornamenta numerandi. Posterior eorum carminis Germanici facultate ita pollet, ut iam pridem non ultimum sed primum potius locum inter nostrae aetatis poetas sibi uindicarit. In commentationibus eius id mihi inprimis placet, quod omnia ad diuini Numinis gloriam, morumque inter homines emendationem referat. Illi a ciuitate nostra eo consilio missi sunt, ut interpretes sint studii cultusque, quo in sereniss. regem uestrum fertur. Iidem uero ingentem sibi et fructum et uoluptatem ex consuetudine tua et sermonibus pollicentur, meque uehementer obtestati sunt, ut his litteris aditum sibi munirem ad te, cuius magna apud eos est existimatio. Fac itaque, sine incommodo tuo, ut uiri optimi re ipsa intelligant, te ita mihi amicum esse, qualem frequenter praedicaui. Accepi nuper litteras a NEVFVILLIO, qui gratias tibi cum plurima salute agi uoluit pro cogitatis illis, quae de sigillo isto suo cum ipso per me communicasti. Petit idem, ut si quid amplius occurrerit, illius quoque notitia ad se perferatur. Cl. GRAMMIVS, cui uolumen IV anecdotorum meorum inscripsi, (quod ad te per FELGINERVM nostratem missum esse spero) rescripsit mihi humanissime, et eadem opera significauit, POMPEIVM CAIMVM in suo de nobilitate libello uersione ARNOLDI FERRONI Latina tantum usum esse, atque adeo non habuisse codicem nostro pleniorem. Quod ideo scribo, ut industriae tuae in requirendo CAIMI libello parcas. Apud nos his diebus prodiit IO. IEVERI, Wiburgensis, confutatio inucctiuae, quam irae ridiculae homo PETRVS ZORNIVS bibliothecae suae antiquariae temere et dementer inseruit. Eam ad te missurus eram, si crederem, te huiusmodi scriptis delectari. Scriptor idem est, qui ZORNIVM [gap: Greek word(s)] olim exarauit, cuius auctorem NEVMEISTERVM non esse et ipse monui, et idem hic [gap: Greek word(s)] diserte profitetur. Hamburgi 22 Nouembr. 1724.
119
Fasciculum librorum una cum litteris tuis, quae omnes tuae sunt, longe suauissimis, recte accepi. Inprimis multum tibi, uir amicissime, debeo, quod duumuiros, ad sereniss. regem
page 207, image: s207publica auctoritate missos, tam liberaliter excepisti. Praedicari illi per litteras mihi curarunt insignem illam humanitatem tuam, qua, tot alioquin negotiis districtus, operam tuam tam promte sibi addixeris. Nihil mihi, crede, gratius accidere poterat, cum eos inter praecipua urbis nostrae ornamenta iampridem numerem, quam gloriam etiam apud uos sibi illos uindicasse, uehementer, ut par est, gaudeo. De libris Schrödterianis in usum tuum per fratrem emendis non repetam, quae alias scripsi. Potes eos inspiciendos nancisci ante, quam uendantur, si ex re tua fore putes, aut ulla ratio suadeat. Sin minus; faciam, ut omnia suo tempore recte curentur. Cl. HENNINGIVM uerbis meis plurimum saluta, et designationem librorum, quos idem sibi comparari cupit, mitte, certissimeque persuasum tibi habe, fratrem meum hac opera qualicumque et tua et ipsius HENNINGII caussa libenter et diligenter functurum esse. Nolim omnino statuas, quidquam mihi molestum esse posse, quod uel tua uel amicorum tuorum caussa a me aut meis perfici queat. Hoc alias tibi serio confirmaui et adhuc repeto. Vtinam plura in me essent, quibus studium obseruantiamque in te meam testari possem! De sigillo Neufuilliano cogita, quandocumque libuerit. Neque enim ulla hic festinatione opus est. Dissertationem meam de diebus posteris eo consilio misi, ut cl. CRELLIVS eam sibi seruaret. Tanti certe non est, ut tantum uel molestiae uel sumtuum illi remittendae impendatur. Hoc uelim commodo tuo CRELLIO cum salute ex me scribas. Eiusdem epistolam cum his recipis. Testatur illa de doctrina et ingenio uiri. Vtinam utroque non abuteretur. De [gap: Greek word(s)] quae cogitat, ea non attingam, cum non noua sint. PHILONIS uero illos locos uim passos esse ipse, puto, perspexisti. Euolui utrumque, sed nihil tale, qui forte stupor meus est, in illis deprehendi. Per [gap: Greek word(s)] ille non certum aliquem, u. c. IOHANNEM subinnuere uoluisse PHILONEM contextus series meo indicio non permittit, ut credamus. Sperat potius, ut olim, ita adhuc aliquem saltem fore, qui hoc elogio dignus sit, et per quem multa in publicum egregium praestari possint. Ea mente ad NOAM statim prouocat, insignem illum sua aetate iustitiae sacerdotem. Illam praeterea bonorum communionem PHILO non tam exemplo Christianorum Hierosolymitanorum, quam
page 208, image: s208ex Platonicis hypothesibus uel descripsisse uel commendasse mihi uidetur. Sed haec tu, me rectius, perspicis. De lucubratiunculis meis nimis praeclare sentis. Suspicor fere tuam tibi obuersari imaginem, quando de me cogitas. In te enim haec transferri rectius possunt. Scito tamen, me tuo, in his praesertim capitibus plus tribuere, iudicio, quam ulli alterius. Interim saepe mirari soleo, quomodo in tanta negotiorum copia et uarietate ea praestare potueris, quae tam praeclare et praestitisti et adhuc praestas. Tantum abest, ut existimem, caussam te ullam habere de uita, quam uocas, deside conquerendi. Hamburgi 12 Ianuar. 1725.
120
Litterae tuae superiores, uir amicissime, famulitii mei culpa serius, quam oportebat, redditae insigniter me perturbarunt, funestum nuncium de graui morbo tuo afferentes. Eaedem tamen deiectum animo in sine recrearunt, nunciantes, meliuscule te habere, spemque certissimam recuperandae penitus ualetudinis affulgere. Quod beneficium ut summum Numen ex gratia tibi largiatur, precibus meis in Christo, communi Domino ac saluatore nostro, fusis a Patre, omnium bonorum auctore, impetrare studui. Nec dubito preces meas ratas fuisse. Ita uero Deus iubeat, ut inposterum ab hac et aliis calamitatibus immunis, et litteris et amicis, inter quos pace tua non postremum locum mihi uindico, tranquillam uitam in seros annos agas. Idem uotum est praestantissimi FABRICII nostri, quod is, cum nuper apud me esset, litteris meis cum plurima ex se salute nunciari uoluit. Nec aliter sentiunt nobiliss. uiri, SVRLANDVS et BROCKESIVS, qui insignem humanitatem tuam beneuolentiamque multis uerbis mihi praedicarunt, proque incolumitate tua, bonorum omnium caussa, pia uota facienda esse recte censuerunt, uolueruntque, ut huius suae uoluntatis tibi interpres essem. Interea temporis cl. CRELLIVS dissertationem illam meam cum humanissimis litteris mihi remisit. Ex quo conficio, consilium hoc ab ipso susceptum esse ante, quam litterae tuae ad ipsum peruenirent. Ex iis enim intellecturus erat, opera ista et sumtibus opus non esse, cum commentatiuncula illa facile carere possem. Indicem librorum, quos cl. HENNINGIVS, quem plurimum salutatum cupio, ex bibliothecae Schrödteriana desiderauerit, mittes,
page 209, image: s209quandocumque libuerit, a fratre meo recte curandum. Auctioni nondum tempus ab heredibus statutum est. Suspicor tamen, initium eius proxime post imminentes ferias paschales faciendum esse. LASTANOSAE liber de numis Hispanicis incognitis uereor ne tibi eripiatur. Certissimis enim testibus mihi constat, plures ardentissimo eius desiderio teneri, et esse aliquem, qui exteri cuiusdam iussu quouis pretio, si uel 33 imperiales superet, illum comparandum statuat. Quomodocumque res ceciderit, usu tamen libri non carebis. Est enim apud nos in bibliotheca uiri humanissimi et mihi amici, a quo facile nanciscar commode et pro lubitu usurpandum et ad te mittendum. In illo tamen exemplo desideratur LASTANOSAE commentatio de moneta Iaccensi an. 1681, 13 plagulis edita, cuius mentionem a scriptoribus numismaticis nusquam factam esse uideo. Illa uero non exhibet ullum numum litteris peregrinis signatum: mihique animus est, eam describendam cum numis ipsis curare, ut copia libelli qualiscumque exstet. De bibliotheca Boisiana, quam bibliopolae nonnulli Belgae suam fecerunt, relatum mihi nuper est, eius uix quartam partem superesse, et bibliopolas de fraude sibi facta conqueri. Vidi nuper dialogos lingua inferioris Britanniae exaratos et cum Gallicis, ex aduerso positis, comparatos. Miratus sum incredibilem a lingua Gallica in plurimis differentiam, hoc magis, quod in aliis uocibus et phrasibus expressissima et luculenta Gallicae linguae uestigia exhibent. Quam tantae uarietatis originem esse censeas, uir eruditissime, fac, quaeso, ne nesciam. Hamburgi 2 Kal. Mart. 1725.
121
Vereor omnino, ne adhuc male tibi sit ex morbo, quem remisis se quidem, sed non penitus abiisse, superiores tuae nunciabant. Timoris caussam mihi attulerunt cl. HENNINGII litterae, quae ex calculo laborare te coepisse testabantur. Faxit summum Numen, ut preces meae ratae sint, teque penitus confirmatum pristinaeque ualetudini restitutum propediem intelligam. Adiectam his uides, uir amicissime, designationem numorum quorumdam Mogolensium, quem mihi possessor eorum per amicum tradendam curauit eo consilio, ut eam ad te mitterem, peteremque, ut eam cum optimatibus quibusdam uestris communicares. Fieri enim posse sperat, ut uel
page 210, image: s210serenissimus rex, uel alius harum rerum studiosus, eos sibi aere comparandos statuat. Mihi quidem spes eius uana merito uidetur. Interim amico officium hoc denegare non potui, et certus praeterea sum, te id non male interpretaturum. Facies autem, quidquid consultum uisum sit, nec cum incommodo tuo coniunctum. Missum nuper ad bibliopolas uestrates est specimen luculentae editionis LVCRETII, quae cl. HAVERCAMPI opera Lugd. Bat. curatur, et a sine proxime abest. Illud procul dubio uidisti. HAVERCAMPVS mihi praeterea nunciauit, IOSEPHVM suum quod ad tom. I mense Maio emtoribus subscripturis, II autem uno alteroue mense post pro 25 uel 26 florenis traditum iri. Parisiis nuper accepi abbatis GVARINI tom. I operis Grammatici, qui Grammaticam Hebr. comprehendit. Eum proxime duo alii sequentur. COVRAYERIVS dissertationem suam de successione episcoporum Anglicanorum pluribus et aculeatis multorum, nominatim HARDVINI scriptis peti uidet. Ibidem P. MARAN CYPRIANI nouam editionem, quam a BALVZIO susceptam esse nosti, perficiendam cum maxime curat, deinde industriam suam ad IVSTINVM Martyrem, THEOPHILVM Antioch. ATHENAGORAM et TATIANVM conuersurus. Vereor, ut rectius in recognoscendo IVSTINO uersetur, quam in eodem occupatus olim inter Anglos fuit HOFMANNVS quidam, Germanus, qui nunc apud nos commoratur, curasque suas in eum ad finem perductas secum habet. Cl. HENNINGIO cum plurima ex me salute nuncies, quaeso, librorum, quos ex auctione Schrödteriana desiderat, rationem a fratre meo diligenter habitum iri. Venditioni dies 28 Maii statutus est. Eidem, si placet, referas, cl. HEVBELIVM Kilonii adhuc haerere, omni spe restitutionis in integrum deiectum. Nam et illi, quorum partes sectatus est, ex professorum numero non ita pridem sunt exclusi, VOGTIVS nominatim et ARPIVS. Silentium meum eidem facile excusabit rerum, quae mihi nunc agendae sunt, multitudo. Scribo enim haec inter medias meditationes festas. Ita uale, uir amicissime, et diuina gratia adiutus, proximis litteris ualetudinem ex asse confirmatam mihi nuncia. Hamburgi pridie festi paschalis 1725.
page 211, image: s211
122
Nullus mihi gratior accidere nuncius poterat, quam quem litterae superiores de ualetudine tua meliore et fere confirmata attulerunt. Eam perpetuam tibi praestet summum Numen, et, quidquid superest infirmitatis, penitus tollat, et faxit, ut litterae et amici per multos annos te praesidio et decore suo fruantur. Idem est uotum nobiliss. SVRLANDI et BROCKESII, tum uero FABRICII nostri, et, si his iungere licuerit, fratris mei, qui omnes suum tibi amorem, studia et officia testata maximopere cupiunt. Frater meus superiore hebdomade in professorum gymnasii nostri numerum allectus est, et prouincia, quae ad physicam et poesin tradendam pertinet, ornatus. Non dubito, quin gratum tibi id auditu futurum sit: mihi certe hoc maiorem attulit uoluptatem, quo plures a magnis quibusdam uiris difficultates iniectas sensi, qui doctorem quemdam medicum, sed utriusque disciplinae imperitissimum, gymnasio nostro obtrudere conabantur. Sed uicimus tandem Dei cura, et honestissimorum hominum beneuolentia prouecti. Nec uereor, ne me curae in hac caussa susceptae poeniteat. Frater enim ut a suauioribus musis illis alienus non est; ita naturae quasi quodam impetu ductus, physicae a multis annis incubuit, eamque gymnasii nostri ciuibus extra ordinem tradidit. De lingua Aremorica quae me docuisti, ea gratus accipio, harum rerum alioquin ignarissimus. Libri tui in auctione Schrödteriana, quae d. 28 Maii initium sumet, una cum cl. HENNINGII illis, recte curabuntur. LASTANOSAE librum ad te cum his missurus eram, si per amici illius peregre profecti absentiam licuisset. Interim certissime alias accipies, et forte cum curis meis philolog. in libros historicos N. T. quae superiore demum hebdomade prelum reliquerunt. Haec caussa est, cur illas, ut animus mihi erat, per eos, qui nundinas Lipsienses adeunt, mittere non potuerim. ZORNIVS continuationem bibliothecae suae antiquariae, quam procul dubio uidisti, animo magis ad humanitatem composito exarasse mihi uidetur, atque hoc ipso et lectoribus et famae suae rectius consuluit. Eiusdem commentationes uernaculae ad difficiliora loca V. T. etiam apud nos exstant. Vidistine, amice suauissime, cl. HEVMANNI lib. IV poeciles? In limine conspicies epistolam ad me de THEOPHILO nuper curato datam.
page 212, image: s212In ea tum tua quaedam tum mea carpit, nec THEOPHILO contra omnium codicum fidem parcit. Sunt tamen quaedam bonae frugis. Prima saltem et ultima ex lib. II obseruatio non exigua ueri specie se commendat. Quae interiiciuntur ceterae, uel prorsus falsae, uel incertissimae mihi uisae sunt. Si nondum legisti, lege quaeso, et quod commodo tuo fiat, sententiam tuam mihi nuncia. Animus enim mihi est, coniecturas eius sub examen uocare epistola singulari, sub anonymi larua inserenda bibliothecae Lubecensi, cuius librum I hae nundinae nobis dederunt. Interim nolim de consilio meo quidquam cuiquam dicas. Videtur uero uir cetera doctus qualicumque hac cura opus habere, quippe qui coniecturis nimium indulgeat, et TANAQVILLVM FABRVM aetati nostrae reddere instituat. In calce epistolae BODINVM inter Iudaeos ex-Christianos recenset, quem tantum ad Iudaizantes pertinere nosti, quorum a me ratio eo, quem pungit, bibliothecae Hebr. Ioco non habebatur. Doctorem illum Conimbricensem ex Christiano Iudaeum hactenus frustra inuestigaui. Tu forte eris in hac parte felicior. De numis Mogolensibus quam spondes opem, gratus accipio. Interim nolim in hac re multus sis. Mihi enim hic nec seritur, nec metitur. Elegantissimus BVRMANNVS misit mihi nuper egregium carmen, quod solennibus academiae Leidensis sacrum esse iussit. In eo merito sale perfricat Belgas, qui MEVRSII diligentiam ferre non potuerint, uiroque praestantissimo hac morositate auctores exstiterint, ut alio se conferret. Lectiones Canisianas a BASNAGIO curatas nuper obiter euolui. Non dicam de ceteris infelice Minerua natis; sed id nullo modo ferendum puto, quod ordinem a CANISIO obseruatum immutarit, malam ab illis gratiam relaturus, qui, ubi ueterem editionem afferri uiderint, non sine magna molestia in noua hac quaerent, quae desiderant. Hamburgi d. 11 Maii 1725.
123
Duplicem heri uoluptatem, eamque maximam cepi; alteram ex litteris tuis, uir amicissime, alteram ex fratre meo. Hic oratione sua inaugurali sic satis feliciter perfunctus erat. Eramus itaque una in prandio, praesentibus cognatis quibusdam meis, interque eos WIDOVIO, senatorii ordinis uiro, tuique studiosissimo, et elegantiorum litterarum perito. Afferuntur
page 213, image: s213ad me litterae tuae, nec, qui mos meus est, temperare mihi poteram, quo minus et me ipsum et amicos cupediarum participes facerem, quas illae in me plena manu effundere consueuerunt. Legi itaque, et miratus sum diuini Numinis curam, qua suis adhuc prospicit, et inconsultos prauosque hominum conatus euertit. Narraui rem praesentibus, qui una mecum in gaudia uotaque effusi saluti tuae et perpetuae incolumitati pocula libabant. Ego uero uoluntatis ipsorum interpres Deum ueneror, ut nouum hoc dignitatis stipendiique incrementum noui uigoris multorumque annorum accessione benigne beet, teque et litteris et gymnasio uestro amicisque saluum et incolumem praestet. Sic nec AESCVLAPIO illo, fortunarum tuarum insidiatore, nec eius similibus indigebis. Aruinam tibi decessisse gaudeo. Idem mihi paucis ante diebus nunciauerat elegans iuuenis FABRICIVS, abbatis filius, qui nunciata ex te salute de amore tuo certum me faciebat. Vtinam te nunc miser ille Anglus, WHATLEIVS, uideret! Nec enim habiturus nunc erat, cur obesiorem corporis habitum in fraudem ingenii tui abriperet. Libri, ex auctione Schrödteriana emendi, recte per fratrem curabuntur. Initium rei siet, proximo die lunae, quo lectiones tuas publicas auspicaberis. Aderit uero ex Anglia bibliopola quidam, GROENEWEGII socius, quem superiore aestate eius caussa ad nos uenisse, et re infecta, cum tempus, uenditioni statutum, proferendum esset, discessisse alias scripsi. Vereor uehementer, ne ille praestantissimos quosque libros aere, quo maxime ualet, ampliore suos faciat. Sed uidebimus tamen, ne prorsus ieiuni abeamus. AINSWORTHVM merito magni facis, nec minus cl. FABRICII nostri librum nuperum pro ueritate religionis Christianae. Eius tibi exemplum destinauerat uir optimus. De curis meis philologicis nolim aliter statuas, quam scripsi. Propediem illarum exemplum ad te perferetur, quod, scio, non adspernaberis. Cl. HEVMANNO iam respondi, epistola singulari, quam collectores bibliothecae Lubecensis ceteris commentationibus, inter paucas hebdomades edendis, inserturos spero. Misi has uindicias ad ipsos proxime ante festum pentecostes, sed nihil hucdum responsionis loco accepi. Festinandum mihi erat, ne quid aliud locum occuparet. Videbis, uir amicissime, me et contra primam ultimamque obseruationem,
page 214, image: s214quae reliquis palmam praeripiebant, aliquid excepisse. Verbum [gap: Greek word(s)] in ultimo isto THEOPHILI loco idem mihi est, quod Latini dicunt condonare, et non raro per uerbum simplex donare exprimunt. Contextus hanc notionem admittit, imo suadet. Et sic praecipuum argumentum, quo cl. HEVMANNVS nititur, ad inferendam negandi particulam, mole sua ruit. Vbi prodierit, iudicabis. Videbit saltem HEVMANNVS, quid ingenio liceat, si eo libeat abuti. Interim uehementer gauisus sum, quando me iudicio tuo in reliquis capitibus confirmatum uidi. Commercium litterarium cl. LVD. BOVRGVETI, quod sperare me iubes, gratissimum mihi erit. Itaque nolim hic intercedas, quamuis commodi mei caussa id facias. Magni facio hominem, uel ideo, quod eius beneficio praestantissimi Hebraeorum libri primum ad VNGERVM [gap: Greek word(s)] , deinde ad me uenerunt. Multa me ab eo discere posse auguror. Quaestionibus suis supersedebit apud me, ubi uiderit, me ad plerasque earum nihil respondere posse. Parisiis nuper litteras accepi, cumque iis MASCLEFII epistolam formis expreslam, qua nouam suam Hebraice legendi et tractandi methodum ab exceptionibus cl. GVARINI in grammat. Hebr. allatis, liberare conatus est. Sed, meo iudicio, frustra fuit uir non indoctus, sed ingenio nimis indulgens, quo tamen caussa haec omnino non consicitur. Amicus ille Parisiensis, homo nostras, qui ill. WEDDERKOPPIO, regis Daniae legato, a sacris hodie est, nunciat, P. MARANVM hoc anno, post CYPRIANI opera, quibus cum maxime inuigilat, IVSTINI Martyris scripta, a se pridem recognita, prelo esse subiecturum. Ibidem CARPENTERIVS quidam TERTVLLIANO eamdem operam praestabit. Desiderat illa collationes cum codd. MSS. qui forte in bibliothecis Germaniae inferioris sint obuii. Sed respondi, nullos tales mihi cognitos esse, si exceperis unum apologetic. cuius exemplum bonae notae in biblioth. Gothana exstat. Huius collationem a cl. CYPRIANO me spero obtenturum. Cl. SALMON, biblioth. Sorbonicae praefectus, magno me sibi beneficio obstrinxit, postquam, nec rogatus, indicem MSS. Hebraic. biblioth. Sorbonicae satis diligenter confectum ad me misit. Hamburgi 25 Maii 1725.
page 215, image: s215
124
Accipis tandem cum his, uir amicissime, libros, quos ex bibliotheca Schrödteriana desiderasti. Nonnulli, quos itidem tuos esse uolebas, aliis cesserunt, pretio scilicet nimium aucti, ceu ex designatione intelliges. lis igitur non inuitus carebis, cum eos nactus sis omnes, quorum desiderio prae ceteris teneri te significabas. De horum pretio ne sis sollicitus. Tale enim est, quod ferre ipse possim, et libenter uelim. Ex eo enim tempore, quo nouas fortunarum accessiones mihi nunciabas, apud animum statuebam, hoc qualicumque munusculo sortem hanc, diuino munere tibi oblatam, ita gratulari, gaudiique mei sinceri testificationem edere. Hoc consilium meum caue, ut ullo uerbo interuertas. Neque enim umquam ab hac mente discessero. Addidi exemplum curarum mearum philolog. et critic. in N. T. de quo mihi sententiam tuam uehementer expeto, ut sciam, quae mihi in continuatione operae, cui cum maxime incumbo, uel cauenda uel sectanda sint inposterum. Vides praeterea LASTANOSAE librum de numis Hispan. incognitis, quem ab amico accepi, illum tibi per binos menses seruare poteris, si libuerit. Amicus uero ille iudicium de his numis tuum auide scire desiderat. Addidi, pace tua, fasciculum MSS. quae cl. HENNINGIVS emi sibi uoluit. Ad eum ipse nunc scripturus eram, si per meditationes, concioni hodie habendae praemittendas, licuisset. Itaque cum plurima ex me salute uiro optimo scriptiones illas una cum scheda adiecta trades. Reu. BENZELIVS nuperis litteris mihi significauit, se curas suas in PHILONEM recognoscendum strenue urgere. Scripseram ipsi superiore anno, esse mihi amicum, qui de plerisque PHILONIS scriptis aliter iudicaret, quam communis sententia ferret. Sed nomen tuum non appellaui, quoniam id fieri nolebas. At ille quidem iterum iterumque me ursit, ut obtinerem sibi cogitata illa disertius expressa. Iam nescio, an eam operam suscipere uel uelis, uel possis. Si uelis, certissime tibi persuasum habeas, nominis tui mentionem, nisi aliter iubeas, numquam per me apud ipsum factum iri. Hamburgi 19 Iul. 1725.
125
Fuit apud me heri reu. PORSTIVS uester. Cumque in sermone familiari non posset non tui quoque, uir amicissime, mentio fieri, ipseque operam suam in perferendis ad te litteris
page 216, image: s216ultro offerret, pauca haec ex cathedra sacra cum maxime reuersus, consignanda putaui, ut tibi saltem constaret, superiores tuas litteras recte mihi redditas esse. In illis curis meis philologicis nimium, quod pace tua dixerim, tribuis, et uereor omnino, exspectationem tuam, ubi curatius inspexeris, inposterum fallant. Itaque animaduersiones tuas et exspecto auide, et cordate amplexurus sum. De felici praelectionum tuarum gymnasticarum successu ex animo tibi gratulor, quem spe tam certa praecepi, ut etiam sine indicio tuo gratulatione hac perfuncturus fuissem. Seruet tibi summum Numen hoc felicitatis genus perpetuo, uiresque animi et corporis confirmet. LASTANOSAM tibi seruabis, quoad placuerit, de argumento uero ipso, quod ibi leuiter tractatum uidisti, ubi commodum fuerit, sententiam expones. Librum illum Latine conuersum conspiciemus in thesauro Hispanico, quem, se annitente, in Belgio formis exscriptum iri nuper mihi cl. HAVERCAMPVS nunciauit. Cl. HENNINGIVS statim, ex quo litteras meas et libros accepit, ad fratrem meum rescripsit. Ei uelim, data occasione, plurimam ex me salutem nuncies. De PHILONE nolim labores, si quid aliud intercesserit. Nominis tui apud reu. BENZELIVM nulla mentio facta est, nec fiet. Eum consiliis ecclesiasticis, quibus ipsum publico nomine Holmiae interesse oportet, adhuc distineri, per totam forte hyemem continuandis, nuper mihi retulerunt Sueci bini, in itinere litterario apud nos uersantes. Interim uehementer uelim, ut cogitata tua, quae in rebus ecclesiasticis noua habes, adeoque et illa de PHILONE et SYNESIO, quem DIONYSII pseud-areopagitae libros concinnasse suspicaris, per cetera negotia, quibus incumbis, in lucem publicam proferre aliquando possis. Quis enim non patiatur, nec optet, quemquam, ad haec omnino idoneum, in his rebus aliquid audere, quod a rationibus hucdum receptis sit alienum? CL ** impudentem insolentiam mirarer amplius, nisi alia eiusmodi specimina mihi cognita essent, quae huius generis aliquid in eum cadere posse euincant. Desiderauit ille alias codices quosdam Arabicos ex Hinckelmannianis, quos apud reu. MORGENWEGIVM nostrum exstare nosti. Sed nolebam apud possessorem uoluntatis eius agere interpretem, nedum sponsorem. Arabicae litterae miros interdum habent cultores. KEHRIVS ille
page 217, image: s217Lipsiensis nuper Lipsia, re non bene gesta, abiisse ibidem dicitur. Perire optarem litteras, siquidem uitio earum fieret, ut animus sordibus oppleatur. Vidisti procul dubio, uir amicissime, indicem MSS. Graec. biblioth. Moscuensis, quem SCHIADA nuper nobis dedit. Codices illos Petropolin propediem translatum iri nuper ex litteris KOHLII, nouelli ibidem professoris, accepi. Idem mihi simul nunciat, auctorem hac opera sua tam malam a suis iniisse gratiam, ut officio suo exueretur. Caussam non addit: accuratiorem uero eorum designationem, a cl. SCHVMACHERO profectam, Petropoli exstare affirmat. Parisiis cl. LEQVIEN COVRAYERIVM in caussa, quae ad successionem episcopalem in Anglia pertinet, publico scripto adortus est. Hunc uero uindicias parare nunciat CRVSIVS, qui ibi ill. WEDDERKOPPIO, regis Danorum legato, a sacris est. Idem hic et MSS. nonnulla et alia subsidia ibidem inuenit, quibus ad recognoscendos ARNOBII libros aduersus gentes, uti se feliciter posse affirmat. Desiderat alia eiusmodi ex Germania; sed nihil ibidem est, quod mihi succurrat. Alterum uolumen bibliothecae Lubecensis nunc demum prodiit, in qua forte epistolam anti-Heumannianam iam conspexisti. Ego Hannouera nuper a bibliotheca Oppenheimeriana, quam ob libros Hebraicos recens in eam illatos iterum adii, reuersus in carcere Iudaico uersor. Cl. FABRICIVS noster nouum et forte ultimum bibliothecae suae Graecae uolumen operis tradidit. Hamburgi 13 Octobr. 1725.
126
Quid de ELSNERI obseruationibus sacris constitutum sit, et quo forte tempore in lucem illae sint proditurae, si noueris, ignorare, quaeso, me non patiaris.
Fuit hodie apud me cl. SAM. CRELLIVS, qui salutem mihi tuo nomine nunciauit, et de tua certiorem me fecit. Alterum tibi ex animo gratulor, pro altero gratias habeo. Idem mihi nunciauit, te, quae incredibilis tua est sagacitas, alphabetum Ibericum ex numis, a LASTANOSA editis, exsculpsisse, et in eo nunc esse, ut inuenta tua singulari commentatione illustres. Summum Numen institutum tuum fortunet, ex quo non minor ad te gloria, quam in litteras huius generis lux redundabit. Nescio, an superioribus litteris tibi, uir amicissime, scripserim, Leidenses annitente cl. HAVERCAMPO, in eo cum
page 218, image: s218maxime esse, ut thesaurum Hispanicum cum eruditis communicent. Illum inter ceteros LASTANOSAE iste liber Latine conuersus ornabit una cum ALDRETAE antiquitatibus Hispan. Accepistine catalogum bibliothecae Rostgardianae? Humanissimus sed infelix illius conditor ROSTGARDVS nonnulla eius exemplaria in alias regiones ableganda superiore mense ad me misit, simulque nunciauit, unum exemplum ad te alia uia missum esse. Miratus sum et copiam et selectum librorum. O quam uellem numi desideriis meis responderent! Si quos ex illis tuos fieri cupias, et mihi negotium credere uelis, habeo Hafniae uirum et eruditum et amicum mihi, cl. GRAMMIVM, cui tuto rem committere possim. Auctio, quam uocant, instituetur in limine anni imminentis. Nisi tempestas inclementior intercederet, facile adduci possem, ut fratrem meum ad has merces saltem spectandas ablegarem. Iuprimis de LIBANII epistolis sollicitus sum, ualdeque metuo, ne uel morosum uel imperitum emtorem inueniant. Dum haec scribo, accipio Parisiis MASCLEFII grammaticam Hebraicam a punctis aliisque inuentis Masorethicis liberam, Paris. 1716, 8 editam; nec non P. MICHAELIS LE QVIEN confutationem cl. COVRAYERII 2 uoluminibus in 8, hoc anno editam. Titulus est: Nullite des ordinations Anglicanes, ou refutation du liure intitule, dissertation sur la ualidite des ordinations des Anglois. Vtrumque obiter inspexi: alteri scriptori ingenii, alteri diligentiae laudem non denegarim. Si non uideris, et uidere gestias, uel nutu opus est. CARPENTARIVS, monachus Benedictinus, per litteras uehementer a me contendit, ut, si quid in uicinis bibliothecis latere norim, quod ad ornandam, quam parat, operum TERTVLLIANI editionem spectet, eius ipsi interpres essem. In bibliothecis uestratibus fortasse aliquid fuerit uel collationum uel MSS. qua de re sine incommodo tuo certior fieri uelim, ut uir diligentissimus intelligat, Germanos Gallorum humanitatem imitari didicisse Habeo sane, cur eos laudem, qui mihi non ita pridem notitiam MSS. Hebraic. bibl. Sorbonicae, Colbertin e, Canonicorum S. Victoris et collegiii S. I. faciles suppeditarunt. Amicus quidam Wismariensis a me nuper expetiit IOHANNIS episcopi historiam MS. de rebus sub lustiniano gestis, ab ASSEMANO tom. II biblioth. orientalis insertam. Eam sibi inde describi totam cupit. Sed non uidi hunc librum,
page 219, image: s219nisi quod ad tomum I. Memini autem, te illius in litteris tuis aliquando facere mentionem. Si habes, nec historia illa longior sit, eam, quaeso, sumtu meo describi cura et ad me mitte, uel saltem scribe, quae eius sit conditio. Vides, quantum mihi apud te licere putem. Scilicet iam pridem humanitas tua importunos mores meos superat. Cl. CRELLIVS in memoriam mihi reuocauit scriptum Lusitanicum anti-Christianum, quod apud te manu exaratum exstare per litteras mihi quondam significasti. Nescio an illius copiam mihi expetere audeam: uereor enim, ne alterum CL** sistere tibi uidear. Sed iacta est alea, et qui in multis intemperans sum, etiam nunc ab intemperantia mihi non tempero. Nunc quidem Iudaei me iterum uexant. Propediem enim animus fert prelo subiicere partem III bibliothecae meae Hebraeae. Atque hinc facile intelligis, quae petitionis meae caussa sit. Dices: ohe iam satis est. Nec ipse inficior. Itaque et petere et scribere desinam. Vale, et amare me tui amantissimum perge. Hamburgi 13 Nouembr. 1725.
127
Accepi nuper, uir amicissime, litteras tuas cum LASTANOSAE libro de numis non notis, MS. anti-Christiano et excerptis bibliothecae orient. Assemanianac. De primo illo non erat cur festinares. Ego cum amico, illius possessore, gratias tibi et debeo et ago pro eruditis illis tuis ad numos obseruationibus. MS. Lusitan. Iudaicum ad te omnino redibit, ubi id uel perlegero uel descripsero, quorum neutrum adhuc per otium a me fieri potuit. Bonas tibi horas in excerptis illis manu tua descriptis perditas esse uehementer doleo, et fere succenseo amico meo, qui ista a me requisiuit. Suffecisset omnino, si per alium quemcumque sine contextu Syriaco illa describi curasses. Interim agnosco praeclarum tuum in me studium, et memoria seruabo. Ad reliqua epistolae capita alio tempore respondebo. Scribo enim haec animo prostrato, qui mihi ex febre quadam catarrhali subnatus est, qua a concionibus festis habendis prohibitus sum. Accipis cum his curriculum uitae ABRAH. SCVLTETI, quod desiderare te memini. Illud nuper in manus meas incidit. Quae adiecta est cl. FRANC. FABRICII oratio, eam, quaeso, doctissimo ELSNERO, cui inscripta est, cum plurima ex me salute reddendam cura. Ita
page 220, image: s220uale, uir praestantissime, et imminentis anni cursum feliciter diuino praesidio absolue. Hamburgi 28 Dec. 1725.
128
Non erat, uir amicissime, quod silentium apud me tuum tam curate excusares. Cognoueram ex aliis labores tuos, quos pro muneris tui ratione non dextre minus quam diligenter suscipis. Absit uero, ut uel conscientiam recte factorum, cui recte omnia tribuis, uel illorum, qui ab ore tuo pendent, commoda meae uel uoluptati, uel utilitati, quam ex litteris tuis alioquin maxime percipio, postponam. Scribe ad me, ubi cum commodo tuo fieri potest, persuasumque tibi habe, me uel sic de amore tuo satis esse certum. Ex nephriticis doloribus male tibi esse non sine dolore intellexi. Faxit summum Numen, ut illis penitus liberatus musis et amicis liberalius uacare possis. Eruditissimi CLEFFELII uices omnino miseror. Scripsi ad eum, qua ratione fortasse illis mederi possim. Hoc enim libentissime facturus sum, qui et commendationi tuae et meritis eius ac doctrinae id me debere intelligam. Itaque haud grauatim litteras has ad ipsum perferendas cura. MS. illud Lusitanicum anti-Chrislianum seruabo mihi, quia iubes, sed ea lege, ut ubi illo opus tibi fuerit, iure tuo reposcas. Seruabis uero et tu ABRAHAMI SCVLTETI uitae curriculum. Aliud enim illius exemplum apud me exstat. P. LE QVIEN oriens Christianus certissime lucem non uidit. Fuit apud me his diebus iuuenis eruditus, qui nouem abhinc mensibus Parisiis degit, et eo tempore illius exscribendi initium nondum factum fuisse mihi confirmauit. Scribam ea de re Parisios, et, quidquid resciuero, ad te perscribam. Doctiss. ELSNERVM, meo, quaeso, nomine saluta, et, ubi commodum fuerit, nuncia, ecquando obseruationes eius in N. T. quas operas exercere cum maxime audio, lucem sint uisurae. Non ita pridem SYLVESTER LVRSENIVS hinc ad uos profectus est, postquam cum inopia et ualetudine miserrime esset conflictatus. Rebus eius, quoad potui, consului, quod uiderem hominem esse eruditum, nec tibi, ut aiebat, et cl. ELSNERO incognitum, imo huic olim familiarissimum. Velim scire, an ad uos saluus peruenerit, et quid rerum nunc quidem agat, inprimis autem, an cum cl. ELSNERO in gratiam redierit. Accepistine aliqua ex auctione bibliothecae Rostgardianae? Ego numquam fortunam librariam
page 221, image: s221magis nouercantem habui, quam ibi, ob incredibile scilicet emturientium studium, cuius nec apud Hafnienses exemplum exstare audio. Plura, quae scribam, nunc non habeo. Vale itaque, et a praestantissimo FABRICIO nostro, cuius nonum uolumen bibliothecae Graecae preli carceres mordet, fratreque meo salutatus, rem ex uoto age. Hamburgi 11 April. 1726.
129
Oxonii uirum eruditum esse audio, qui DAMASCIVM [gap: Greek word(s)] Graece cum uersione Latina ex codice Felliano luci paret.
Litterae tuae superiores, uir amicissime, ualetudinis penitus diuino munere tibi restitutae interpretes, incredibilem mihi uoluptatem attulerunt. Metueram enim tibi uehementer partim ex molesto illo et taedii pleno labore, quem noua sparta professoria imposuit, partim ex nuncio, quem pastor Hungarus uir optimus, de ingrauescentibus ex calculo doloribus ad me pertulerat. Deo itaque sit laus, qui te tibi et mihi reddidit! Pastoris illius uices dolui omnino, cuius et aerumnas tum colloquiis tum alio quocumque modo, quoad per me fieri potuisset, leuaturus eram diligentius, nisi et maturatus eius a nobis abitus, et ualetudo mea tum temporis male adflicta prohibuissent. Scilicet iam ab aliquo tempore corporis animique uires ex corruptis humoribus diminutas sensi, ideoque ex consilio medicorum ad fontis salutaris, nominatim Selterensis, usum me recepi. Nec defuit per Dei gratiam consilio successus. Melius enim nunc habeo, et cetera, inprimis autem somni inquietioris emendationem exspectatione praecipio. De CLEFFELIO retuli pastori modo laudato. Ad illum litteras iam pridem dedi, postquam litteris meis instructus in Holsatiam ad fratrem suum inuisendum profectus erat, eademque opera ad conditionem sic satis liberalem in hac urbe ingrediendam inuitaui. Sed nihil hucdum responsionis, quam tamen uehementer mihi expetieram, accepi. Nescio itaque, quid consilii ceperit, uel qua fortuna nunc utatur. Interim non dubitabis, me omnia et commendationis tuae et meritorum ipsius caussa facturum esse, siquidem inposterum ope mea indiguerit. D. KLEINFELDII scriptionem legi. Auctor uersatur Lugduni Batauorum; atque inde commentationem hanc ad amicum quemdam suum huc misit, cuius cura effectum est,
page 222, image: s222ut in urbe nostra formis exscriberetur. Iampridem exspecto, quid ad haec dicturi sint Eusebiani. Illis ego semper non multum tribui, et in hac opinione indies magis magisque me confirmari uideo. Litteras tuas, uir amicissime, nobiliss. SVRLANDO, apud quem ampl. BROCKESIVS noster erat, ipse reddidi. Promiserunt uterque, se omnia recte curaturos. Cum has litteras ad te destinarem, monendum curaui SVRLANDVM de responsione meae isti adiicienda. Voluit uero is, ut moram qualemcumque tibi diligenter excusarem, quam nunc quidem maxime inuito negotia quaedam publica imponunt. Ciuitati nostrae cum canonicis aedis cathedralis controuersiam ex conftituto nuper, praeter leges, illius templi pastore intercedere ex litteris publicis non ignoras. Ad hanc componendam SVRLANDVS et WIDOWIVS senator, affinis meus, Hanoueram ire iussi sunt. Ad hoc ingrediendum, et, quae instituto inseruiunt, comparanda cum maxime se parant. Spero tamen fore, ut SVRLANDVS officio ante satisfaciat, quam hinc proficiscatur. Certe monitorem me habebit etiam importunum. Praestantiss. FABRICIVS noster fraterque meus salutem tibi plurimam nunciant, cum duumuiris illis, quos primo loco appellare debebam. FABRICIVS curas suas in DIONEM CASSIVM, si XIPHILINVM excipias, penitus absoluit. Exspectat autem ea, quae in Italia recens prodiisse nosti. IOSEPHI editio recens prodeuns (habes uerba programmatis in hac caussa nuper editi) ab hoc tempore usque ad mensem Ianuarium anni imminentis emtoribus 26 et dimidio florenis Belgicis uendetur, posthac non nisi 32 comparanda. Cl. BVRMANNVS CAPPERONERIVM, nouum sed infelicem QVINTILIANI editorem, singulari epistola uindice duriter, sed ex merito, excepit, atque ita castigauit, ut uapulare se sentiat. Idem per litteras mihi nunciat, se ad recognoscendas PHAEDRI fabulas proxime accessurum, et inprimis desiderare MARQVARDI GVDII, [gap: Greek word(s)] , in illas notas [gap: Greek word(s)] , quibus ipse, cum primum nobis PHAEDRVM daret, usus sit. Frustra autem hucdum fui, nec resciscere potui, ubi locorum illae nunc lateant. BVRMANNVS id inprimis operam dabit, ut insolentioribus Anglorum quorumdam, inter quos celeb. BENTLEIVS procul dubio primas tenebit, emendationibus occurrat. Parisiis per litteras accepi, P. MICH. LE QVIEN orientem
page 223, image: s223
Christianum ad finem penitus esse perductum, prelo uero non ante subiectum iri, quam monetae rationibus rectius consulatur. Duo priores tomi operum S. BASILII una cum spe tertii suo tempore recipiendi ibidem centum libris Gallicis uaeneunt. Eruditissimus SALMONIVS, ex Italia nuper reuersus, humanitatem et industriam suam in recensendis codicibus MSS. Hebr. biblioth. Sor bonicae repetita uice mihi probauit. Ego, in edenda parte III biblioth. meae Hebr. adhuc uersor. Operae quidem quatuor, quae uocant, alphabeta profligarunt, totidem aliis, si Deus uoluerit, augenda. Sed fortasse ne sic quidem opera hac, cuius finem iampridem uidere gestio, penitus defungar. Iam quidem de uidendo pentateucho Hebraeo, qui Constantinopoli una cum uersione Hispanica et Graeco-barbara an. 1547 lucem uidit, uehementer laboro. Fortassis in bibliotheca regia exstat. Inquire, quaeso, ni graue sit. Suffecerit mihi specimen aliquod utriusque illius uersionis legere. Hamburgi 10 Septembr. 1726.130
Superiores meas recte tibi, uir amicissime, redditas esse non dubito. Scripseram in illis de litteris ad nobiliss. SVRLANDVM nostrum a te datis, recteque per me curatis. Ad eas ille paullo post respondit, nunc autem una cum comite suo, nobiliss. WIDOWIO responsorias tuas Hanouerae, ubi adhuc in negotio difficillimo uersantur, uehementer ad easdem exspectat. Insigne utrique praestiturus eras officium, si sine incommodo tuo litteris tuis eos quamprimum recreares. Fac itaque, si me amas, et litteras tuas iis, quas mihi destinabis, include, petentique intemperantius ignosce. Euolui his diebus IOSEPHVM Hauercampianum, et miratus sum, nullam tui in praefatione de codice Spanhemiano mentionem esse factam. De ceteris alias. Parisiis nuper amicus mihi nunciauit, professorem quemdam uniuersitatis Parisiensis, cui CREVERII nomen est, binis epistolis [gap: Greek word(s)] editis, HARDVINI PLINIVM castigasse, speciatimque expositiones quasdam numorum ueterum ex nostrae aetatis moribus haustas adunco naso suspendisse. Fortasse eas iampridem legisti. Idem mihi multis praedicat miscellanea litteraria ex epistolis CAPELLANI collecta, et Gallice a CAMVSATO edita. Cl. BAYERVS Petriburgi in numis quibusdam ueteris Graeciae, quos numophylacium Caesareum ibi
page 224, image: s224asseruat, illustrandis feliciter occupatur. Ibidem KOHLIVS, eloquentiae professor, de diis sacrisque Scythicis commentari instituit. IARKIUS, de quo nuper scripsisti, multa molitur, modo non inepte. Scripsi haec stans pede in uno, nec scripturus eram, nisi singularis tuae humanitatis et indulgentiae memoria animum ferisset. Hamburgi 3 Kal. Nou. 1726.
131
Iam diu est, uir amicissime, quod nihil ad te litterarum dedi. Scilicet hostis quidam intestinus ex hypochondriis ita me per quatuor mensium spatium infestauit, et adhuc uexat, ut animi corporisque uiribus deiectus satis habuerim, si qualicumque ratione muneris sacri partibus defungi, et operis, quae bibliothecae Hebr. partem III urgebant, uacare possem. Eam cum his accipis, grati animi, qualecumque id est, argumentum, quem in opere ipso testatum facere non omisi. De ceteris pro humanitate tua et aequitate benigne iudicabis. Restat nunc pars IV, cui perficiendae uereor ne uires desiciant. Sed omne hoc [gap: Greek word(s)] . Cl. FABRICIVS noster, qui prolixa te salute impertit, animo et corpore firmus, uolumen XIV biblioth. Graecae operis exscribendum propediem tradet, DIONI quoque CASSIO, quem WETSTEINII sumtibus suis in Belgio curabunt, persiciendo inuigilaturus. Hamburgi 6 Kal. Maias 1727.
132
Vereor, ne iam pridem, uir amicissime, ad suauissimas tuas responsorias meas exspectes, atque adeo uel tarditatem uel negligentiam meam accuses. Enimuero iterum iterumque rescribendi consilium cepi, sed paullo post abieci, pertinacissimo, de quo nuper scripsi, malo adhuc infestatus. Tanta hinc, crede mihi, litterarum satietas me cepit, quanta olim earum dulcedine perfundi me sentiebam. Sed bonum factum! Deo enim prouidente etiam sic expertus didici, quantum sit in rebus inane. Remitto cum his epistolas, quae D. PAVLLI ad Corinthios et horum ad apostolum nomen praeferunt. Pro illorum communicatione praestantissimus FABRICIVS noster una mecum conceptissimas gratias agit habetque. LVCAE MELLERII siue CRELLII libellus Antichristianus, de quo scribis, nondum ad nos peruenit. Rarum enim est bibliopolis nostratibus cum Anglis commercium, ob immane, quod hi quidem libris
page 225, image: s225suis statuere solent, pretium. Scripsi ad amicum Londinensem, ut et illum et alios nonnullos, recens editos, una cum epistolis illis spuriis, quas WHISTONVM in lucem iam protulisse suspicor, mihi comparet. Ex Anglia nuper accepi, TH. MANGEY nouae PHILONIS editioni cum maxime incumbere, datoque futuri operis specimine eruditos ad nomina inter emtores profitenda inuitasse. Doleo omnino, reuerendiss. BENZELIVM, praesulem nunc Gothiburgensem, praeuerti, quem hic omnium optime uersaturum fuisse dubitare non sinit improbus labor, quem per uiginti et plures annos eidem scriptori recognoscendo impendit. Accepi nuper litteras a cl. BVRMANNO, quibus PHAEDRVM suum denuo recensitum comitem esse iusserat. Legisti procul dubio praefationem illi praemissam, qua recentiorum quorumdam criticorum intemperantiam idoneis, puto, argumentis castigauit. Censuram, etiamsi iustam, sed comico interdum sale perspersam impune eum laturum esse uix crediderim, nec ipse sibi persuadet, nuncians, a cl. BENTLEIO animaduersiones in notas suas Ouidianas parari. Cl. HAVERCAMPVS insignibus antiquitatis spoliis, speciatimque numis rarioribus tum ex Italia, tum ex gaza Marckiana, in Belgio publici iuris nuper facta, auctum se scribit. Idem thesaurum numismaticum per imminentem hyemem aeri incidi curabit, in eoque numos bene multos, uel nondum uel male descriptos ex sua supellectile exhibebit. Magna inter ipsum et cl. BVRMANNVM simultas est, quae uereor ne tandem in neruum erumpat. SVRLANDIVS et BROCKESIVS studium tibi suum testatum per me uoluerunt. Prior eorum una cum WIDOWIO, senatore, Londini nunc uersatur, publico nomine missus. Hamburgi 16 Septembr. 1727.
133
Ad superiores tuas humanissimas, uir praestantissime, citius respondissem, nisi inueteratum illud malum, de quo nuper scripsi, in medullis adhuc haereret, et fere ingrauesceret. Dici non potest, quantopere et animo et corpore sim adflictus, imo parum abest, quin omnem spem ualetudinis recuperandae abiiciam. Haec scribo, ne me negligentiae suspectum habeas studiiue remissioris. Desiderare scilicet uideris libros nonnullos Hispanicos, quorum mentionem in uolumine III
page 226, image: s226
bibliothecae meae Hebraicae, utinam numquam inchoatae! fieri uidisti. Eorum indicem, quaeso, ad me, quamprimum commodum fuerit, mittas. Nihil in me erit morae, quo minus ad te singuli perferantur, quos quidem inter meos numerauero. XENOPHONTIS Ephesiaca cl. FABRICIVS noster ex Anglia nuper nactus est. Libellus lepidus est, sed qui delectet magis, quam instruat. Copiam eius, si desideres, possessor humanissimus, quem nosti, non denegabit. At uereor ut ibi inuenias, quae quaeris. Idem ill. SCIPIONIS MAFFEI historiam diplomaticam, Mantuae hoc anno in 4 editam, commentationem eruditam et elegantem, ab auctore accepit. Eam in calce ornat epistola CHRYSOSTOMI ad CAESARIVM ex codice Florentino descripta, et obseruationibus illustrata. PHILONIS formis exprimendi initium in Anglia iam factum esse a reu. CRVSIO, nuper inde ad nos reuerso, accepi. Idem GRABII spicilegium usque ad seculum IV continuandum recudi curabit, nec minus ARNOBIVM; tum uero copiosa MACARII Magnetis fragmenta ex schedis Boiuinianis descripta sistet. Ita uale, uir amicissime, et inconditae querulaeque scriptioni ignosce. Hamburgi d. 23 Decembr. 1727.134
Nihilne in schedis Spanhemianis exstat, quod ad ARNOBIVM aut ALEXANDRVM Lycopolitam pertineat? Inquire, quaeso, uir amicissime, et gratissimum feceris officium reu. CRVSIO, in superioribus memorato, qui studium tibi suum cultumque per me testatum fieri maximopere uoluit.
Superiores tuae litterae, uir amicissime, non parum me recrearunt. Gratias itaque ago tum pro pio tuo uoto, tum pro consilio, quod ad prouehendam emendandamque ualetudinem meam, quae necdum melius habet, dedisti. CHAVNELLIVS ille, cuius meministi, Altonauiam rerum suarum sedem transtulit. Vir est honestissimus, et ex itinere Belgico, quo ante triennium perfunctus sum, mihi cognitus. Comitem enim habui facundissimum, cum ex Belgio huc proficiscerer. Inquiram in eum, et uidebo, an diuino Numini placeat, eius opera et consilio id mihi largiri clementissime, quod adhuc frustra quaesiui. Tuis interim precibus me, quaeso, habe commendatissimum. Mitto cum his XENOPHONTIS Ephesiaca
page 227, image: s227et noticias reconditas cet. his uteris, quamdiu uoles. Hamburgi 13 Ianuar. 1728.
135
Iam ab aliquo tempore litteras ad te, uir amicissime, meditatus sum. Vereor enim uehementer, ne ualetudo, de qua in superioribus tuis querebaris, sit adflicta. Paucis diebus post, quam eas accepissem, rescripsi, misique per patruelem meum libros quos desideraueras, alterum XENOPHONTIS Ephesii, alterum DAV. NIETO, quem non ita pridem Londini fatis functum esse intellexi. Cumque ab eo tempore nihil a te uiderim litterarum, parum abest, quin coniecturam, quam tristis cepi, sic satis certam credam, felicem me putaturus, si meliora ex te percepero. Me quidem idem morbus, de quo aliquoties conquestus sum, adhuc pertinacissime uexat. Sunt qui affirment, rectius mihi consuli non posse, quam forte itinere aliquo continuo. Atque id propediem, si summo Numini ita uisum fuerit, ingrediar, et fortasse Belgium petam. Fuit nuper apud nos cl. CORTIVS, et nonnulla in bibliotheca Ioannea nostra inuenit, quae tum ad alios ueteris Latii scriptores, tum nominatim ad LVCANVM ornandum pertinent. Illorum usum ampliss. senatus indulgentia ita liberum accepit, ut codices schedasque integras Lipsiam secum deportarit definito tempore remittendas. Honorificam tui, ut par est, apud me mentionem fecit, qui alioquin magnifice de se sentire uidetur. Accepi nuper ex Anglia specimen nouae editionis operum PHILONIS, quam TH. MANGEY moliri non ignoras. Complectitur illud particulam tractatus Philoniani [gap: Greek word(s)] , ad quam recognoscendam usus est editor codice MS. Seldeniano, et alio collegii noui Oxoniensis. Frater meus, cum in Anglia uersaretur, utrumque cum editis contulit diligenter, ex cuius schedis intellexi, MANGEIVM uarietates complures, easque interdum non contemnendas in ipso illo specimine, casu nescio an consilio omisisse. Vnum adhuc est, uir amicissime, quod a te uehementer peto. Si quid humani mihi acciderit, litteras meas, quas olim ad te exaraui, uel potius effudi, flammis statue abolendas. Nolim enim scriptiones inconditas ad aliorum notitiam prouenire. Hamburgi Idibus Maiis 1728.
page 228, image: s228
136
Venerab. abbatis, MOSHEMII, commentationem de MICH. SERVETO procul dubio uidisti, uir amicissime. In ea is restitutionem Christianismi diligenter recenset, nec beneficii, a te hac in parte accepti, obliuiscitur. Nescio autem, qui acciderit, ut codicem illum MS. in manibus meis uersari scriberet. Meministi enim recte, eumdem ad te esse remissum.
Recte accepi, uir amicissime, litteras tuas, quibus numquam non recreari me sentio, una cum XENOPHONTIS Ephesiacis, et Lusitanico altero. Non erat, cur in iis remittendis festinares. Neque eo consilio ad te scripseram, ut te admonerem, sed ut mihi constaret, libros recte curatos esse, de quo, cur dubitarem, caussam non unam habebam. Iam de rebus meis, quibus non sine insigni meo solatio studes, nonnulla perscribam. Excurreram Bremam eo animo, ut in Belgium contenderem. Sed praeter spem tum in ipso itinere, tum Bremae inprimis peius habere coepi, consultumque putaui ad proprios lares reuerti, postquam in ea urbe per triduum commoratus amicos aliquos eruditos salutaueram. Domum reuersus ex medicorum consilio aquas salutares Selterenses adhibui non sine aliquo successu. Postquam uero ad pristinos labores, quos sacrum munus mihi imposuit, redii, pristina quoque incommoda sum expertus, quibus ferendis uereor ne corpusculum meum impar sit futurum. Sed fiat uoluntas Domini! Iam ad suauissimas litteras tuas uenio. Dolui uices tuas, cum legerem, tam molestos taediique plenos labores in numophylacio regio instaurando impositos tibi esse, quos in aliis rebus maiore cum aliorum fructu animique uoluptate collocare poteras. Iam uero eosdem nunc exantlatos, et regia, ut auguror, munificentia aliqua ex parte compensatos etiam atque etiam gratulor, liberalius inposterum otium adprecatus. Institutiones tuas pholosophicas, in calamum adhuc dictatas et disputantium more inposterum publice defendendas memoras. Quod si forte, ut coniicio, formis illae exscribentur, ne, quaeso, dememineris mei, fratrisque. Iampridem enim uterque nostrum desiderio ducimur ingenii doctrinaeque tuae copias in hac etiam arena explicatas perspiciendi. De litteris meis, quas flammis a te tradi cupiebam, in uoluntate tua acquiesco. Tuae illae sunt, in quas iure tuo uti potes. Suffecerit, si
page 229, image: s229operam des, ne in aliorum manus incidant. Iucundum mihi inprimis fuit, uir amicissime, ex te intelligere, ex quo forte hausta sit illa R. DAV. NIETI de inquisitione commentatio: frustra enim in hac re inquirenda me hucdum fuisse fateor. Ceterum fatis ille non ita pridem functus est, relicto magno, ut audio, sui apud suos desiderio, qui concordantias, quas uocant, Talmudicas, aliquot uoluminibus colligendas, ab eo exspectabant. De ALEXANDRI LYCOPOLITAE codice, quem ex schedis Spanhemianis mittere mihi uolebas, negotium tibi ne facessas. Nolim enim tuum in me beneficium cum ullo periculo, quod hic satis caueri non potest, esse coniunctum. Id autem uehementer a te petiero, ut, si in promtu sit index MSS. aut aliarum obseruationum, quae in bibliotheca Spanhemiana exstant, eum communicare mecum ne graueris. CRVSIVS nuper dissertationem epistolicam ad uenerab. WORMIVM Lipsiae edidit, argumentum pertinacis industriae et pignus prolixae uoluntatis, qua in bonas litteras sacrasque antiquitates amplificandas fertur. Vidisti eam procul dubio; uidisti uero etiam, fragmentum aliquod NICETAE Choniatae de statuis Constantinopolitanis ut [gap: Greek word(s)] promitti, quod praestantissimi uiri BANDVRIVS et FABRICIVS noster in biblioth. Gr. atque hic quidem ex apographo meo, uterque autem cum Latina sua uersione in lucem protulerunt. Sed hunc quidem lapsum uir doctus communem habet cum aliis, quorum industria in hoc campo se exercuit. Idem CRVSIVS a serenissimo Daniae rege denuo electus est, ut a sacris sit legato, ad pacem instaurandam nuper in Galliam misso. Interim adhuc apud nos uersatur, et mandatum regium de itinere illuc suscipiendo exspectat. Accepi nuper ex Anglia THOMAE WOOLSTONI quatuor dissertationes de miraculis sanctissimi Domini et seruatoris nostri, hominisque impiam et scurrilem temeritatem cum indignatione miratus sum. Vereor, ne TOLANDVM uincere conetur. IORDANI BRVNI librum sacerrimum, quem spaccio della bestia trionfante inscripsit, nuper hic uidi. Eum sibi in Anglia describi curauit magno sumtu cl. ARPE, quem ut ex aliis, ita ex feriis aestiualibus habes cognitum. Idem nunc in recudenda fua VANINI apologia occupatur. Ante biduum a Iudaeo quodam Lusitano nactus sum catalogum bibliothecae DAVIDIS NVNNES TORRES, doctoris quondam inter Iudaeos Hagienses,
page 230, image: s230sub sinem mensis praesentis Hagae publica auctionis lege uendendae. Eum ad te mittere animus erat. Abundat enim libris inprimis Hispanicis et Lusitanicis, inter quos non dubito tales quoque esse, quos tuos fieri uelles. At copiam eius Iudaeus mihi negauit. Fortasse exempla quaedam ad uos missa sunt. Hamburgi Kal. August. 1728.
137
Accipis, uir amicissime, cum his exemplum catalogi, de quo superius scripsi. Iudaeus enim, quem dixi, illud mihi cessit.
Nuperas tuas litteras, uir amicissime, recte accepi. Ad eas iam pridem fuissem responsurus, nisi credidissem, eodem fere tempore, quo tuae ad me datae erant, tibi meas fuisse redditas. Eas scilicet curandas credideram ex-Iudaeo cuidam, cui si recte memini, HEILBRONNERI nomen est. Addideram litteris catalogum librorum doctoris quondam Iudaei, DAVID. NVNNES TORRES, quorum auctio tum temporis imminebat, et epistolam ad KVSTERVM. Haec ut singula recte ad te peruenisse spero, ita ex litteris meis satis intellexisti rerum mearum et inprimis ualetudinis rationem. Atque haec postea adeo non est in melius mutata, ut peius potius habeam. Ceterum cum hoc ipso temporis articulo commoda et tuta occasio ad te quidquam curandi offeratur, mitto cum his P. BENEDICTI historiam Albigensium et Valdensium. Eam enim uidere te uehementer cupere per litteras mihi ante aliquot menses doctissimus BEAVSOBRE significauit. Hamburgi 5 Kalend. Octobr. 1728.
138
Rure nuper reuersus, litteras tuas, uir amicissime, die 10 Iunii exaratas recepi. Tantam, crede mihi, uoluptatem illae, nunciata prosperiore ualetudine tua, legenti attulerunt, ut ex illarum lectione maiorem fructum, quam ex omnibus medicatis potionibus, quibus adhuc utor, perceperim. Eam tibi sortem, quam diuini Numinis gratiae debes, ex animo gratulor, et, ut propediem penitus confirmatus ex uoto ualeas, opto. Ego per superiorem hiemem grauissime cum pertinaci illo malo, de quo iam pridem questus sum, conflictatus sum, et adhuc conflictor, elusis omnibus illis praesidiis, quae uel medica ars uel rationis consilia suppeditarunt. Et parum abest, quin spem pristinae ualetudinis recuperandae cum proposito omnia,
page 231, image: s231quae Numen iusserit, patienter, ut hominem Christianum decet, ferendi, penitus permutarem. HENNINGIVM fato praematuro rebus humanis ereptum esse hoc magis doleo, quod uiri doctrina, industria et candor singularis egregia multa inposterum sperare iubebant. Historia Albigensium, a P. BENEDICTO scripta, recte mihi reddita est. Doleo omnino, occasionem eam citius ad eruditissimum dn. DE BEAVSOBRE mittendi mihi defuisse, atque adeo effectum esse, ut exemplum illud meum usui eius inseruire non potuerit. Sed acquiescet, sat scio, uir humanissimus in uoluntate mea. Illi plurimam meo, quaeso, nomine salutem nuncia. Est hodie inter Russos schismaticorum genus, quod Raskolnikorum nomine appellant. Hos nonnulli Bogomilorum, quorum historiam criticam laudatissimus BEAVSOBRIVS molitur, propaginem, nescio quam recte, opinantur. De illis strictim commentatus est NIC. BERGIVS in exercitat historico-theologica de statu eccles. religionis Moscouiticae etc. Lubec. 1709 in 8 edita p. 69 seqq. et alibi, itemque HEINECCIVS in delineatione ecclesiae Graecae antiquae et nouae p. 30 appendicis. De litteris KVSTERI, quas una cum tuis accepi, ne sis sollicitus. Petiit ille nonnihil a me, quod nunc quidem praestare per elapsi temporis rationes non possum. Interim caussas habeo, cur credam, desideriis eius per alios pridem esse factum satis. Accepi nuper a uenerabili Gothoburgensium praesule, ERICO BENZELIO litteras, quibus uir eruditissimus testatur, se in recognoscendis PHILONIS operibus, quibus MANGEIVS, Anglus non omnino sufficere uidetur, adhuc uersari. Hoc consilio idem desiderat comparationem PHILONIS editi cum codice scripto, qui in Augustana bibliotheca seruatur. Scripsi ego propterea ad cl. BRVCKERVM, Augustanum, et in uicinia urbis diuini uerbi praeconem; sed nihil hucdum responsionis accepi. Diligentissimus FABRICIVS noster, qui una cum fratre meo officiosissime te salutatum cupit, ex continua industria et corporis et animi uigorem etiam sexagenario maior lucrari uidetur. Prelo is cum maxime subiecit partem alteram centifolii sui Lutherani, tum uero specimen metaphrasium poeticarum psalmorum Dauidicorum, nominatim commatum 14-16 psalmi poenitentialis LI. Illarum prout uariis linguis expressae sunt, numerus centenarium superabit. Eiusdem cura formis exscribitur
page 232, image: s232conspectus thesauri historiae litterariae Italicae, qui pluribus uoluminibus adornari aliquando possit. Is uero simul sistet enarrationem sollectionum omnium, ad res Italiae pertinentium, quae lucem adhuc uiderunt itemque notitiam ephemeridum litterariarum in Italia editarum. THVCYDIDEM cl. WASSII bibliopolae Amstelodamenses WETSTEINII sub initium anni proximi sperare iubent, quo tempore iidem DIONEM CASSIVM, FABRICII nostri curis recognitum, operis tradent. Hamburgi d. 19 Iulii 1729.
139
Iam diu nihil a te, uir amicissime, litterarum accepi. Interim ingenio te ualere, quamuis ex corpore nonnihil adflictum, meique esse memorem, cum ex aliis, tum ex COTTA, Wurtenbergensi, non sine uoluptate intellexi. Ego cum ualetudine nondum in gratiam redii, adeo ut spem illius recuperandae fere omnem abiecerim. Quamdiu tamen spirabo, iucundissima, crede mihi, tui memoria numquam animo meo excidet. Mitto cum his duo exempla Italiae et Hispaniac orientalis Colomesianae, quam integro adhinc triennio luci a me parari per litteras nunciaui. Notulae illae, quas adspersi, imbecillitatis meae, cum qua conflictor, et quam te scio miserari, testes erunt nimis locupletes. Exemplum unum tibi seruabis, alterum uero ad IABLONSKIVM uestrum cum officiosissima ex me salute mittere ne graueris. FABRICIVS noster optime ualet. Illius opera his nundinis DERHAMI liber Anglicanus, quem theologiam physicam inscripsit, uernacula donatus lucem adspiciet. Hamburgi 10 Kal. Maias 1730.
140
Feliciter tandem ante mensem fere una cum fratre meo, summi Numinis ope, meis redditus sum. Rectius itidem nunc ualeo, quam olim, somno utens sat placido et tranquillo, partibusque officii cum uoluptate perfungens. Numquam interim, crede mihi, obliuiscar illorum dierum, quibus tecum esse, sermonibusque tuis, suauitatem non minus quam doctrinam spirantibus, frui mihi licuit. Quo nomine ut gratias tibi, uir amicissime, conceptas habeo agoque, ita, ut molestiam non unam, quam non inuito praesens facessere memini, more tuo, id est, benigne interpretari uelis, oro quaesoque. Domum reuersus de illis perficiendis cogitaui, quae tibi coram
page 233, image: s233promisi. Inter ea erant BERNARD. OCHINI dialogi, quorum centuriam I Italice conscriptam in forulis meis seruo. Illis describendis uacaui, quoad per cumulata nonnihil negotia fieri potuit, dimidia laboris qualiscumque parte iam defunctus. Tu moram longiorem non impatienter, qua es humanitate, feres. Inquisiui in historiam pontificiam, cuius, Hispanice scriptae, mentionem faciebas, eiusque desiderio duci aiebas. Non dubito, eam esse, quam GONZALO DE ILESCAS dedit, quinque in forma maxima uoluminibus constantem, et Madriti an. 1652 impressam. Hanc uero in reculis meis numero, et, si fuerit, quam desideras, tua erit, ad te mittenda, quam primum iusseris. Simulac otium largius lucratus fuero, mittam tibi indicem ceterorum librorum Hispanicorum et Lusitanorum, quos possideo. Tunc uero simul ad te perferetur utrumque opus manu exaratum, quod usibus meis fratrisque permittere uoluisti. Physicam tuam nouam puto, et cl. abbatis de LONGVERVE dissertationes de uariis epochis et anni forma apud orientales.
Praestantissimus FABRICIVS noster prolixissime te salutat una cum WIDOWIO et BROCKESIO, uiris tui studiosissimis. FABRICIVS praeter pietatem Hamburgensem edidit nuper [gap: Greek word(s)] Germanicam hydrotheologiae ad exemplum astrotheologiae Derhamianae, si cui libuerit, adorn andae: item conspectum commentationis amplioris de propagatione religionis Christianae, quae operas cum maxime exercet, sub nundinas uernales Lipsienses proximas in lucem proferenda. Commoratur nunc apud nos GERDESIVS, nostras, coetus Euangelici Lutherani apud Londinenses pastor, uir ingenio et doctrina ualens. Hic apud animum constitutum habet, denuo edere orationem Dominicam, uariis linguis expressam, quam WILKINSIO, Chamberlaynii auspiciis, debemus. Praeclara multa in promtu habet, quae ad emendandam et amplificandam hanc operam pertinent. Centum se ait habere formulas, quae in collectione Wilkinsiana frustra quaeruntur. Idem te quoque, uir amicissime, per litteras adibit, opem tuam, qua dignum illum pro humanitate tua putabis, imploraturus. Reuersus huc litteras deprehendi Parisiis ab elegantissimo CAMVSATO ad me scriptas. In illis nunciat, mittere se mihi exemplum bibliothecae uniuersalis Ciacconianae, praefatione sua et notis ornatae, Id uero ad me nondum peruenit. Meministi, uir praestantissime,
page 234, image: s234me instituti huius mentionem iniicere in praefatione mea ad COLOMESII Hispaniam et Italiam orientalem, in quam animaduersiones tuas praesens expetiturus fuissem, si memoria me eo uocasset. Idem CAMVSATVS nouam DIODORI SICVLI editionem, ad quam magni SCALIGERI et ISAACI VOSSII notas [gap: Greek word(s)] accepit, parare se scribit. Scripsi ego Vinariam ad COLERVM eumque rogaui, ut obseruationes SCHVRZFLEISCHII, [gap: Greek word(s)] , manu ad exemplum, quod in bibliotheca principali exstat, notatas describi faceret. Si qua tibi, uir eruditissime, in promtu sint, quae huc pertineant, industrii et Germanis impense amici hominis conatus egregios, quaeso, prouehe. BVRMANNVM ita is amicum sibi nunc habet, ut humanitatem eius et inseruiendi studium amplissimis laudibus prosequatur. Tertium uolumen operum S. BASILII, pridem a me desideratum, iam exstat. CARPENTARIVS, qui TERTVLLIANVM promisit, totus futurus est in CANGIO. OBINGHAMIVS, congregationis oratorii presbyter, radices linguae Hebraicae dabit ad exemplum radicum L. Graecae, quas LANCELLOTO debemus. KVSTERVM meo fratrisque nomine plurimum, quaeso, ubi commodum fuerit, saluere iube. Omnia, quae uoluit, recte curata sunt. Frater meus FABRICII nomine propediem ad uiduam Rudemanniam scribet, ut ea extorqueat, quae ad historiam Gardelegiensem spectant. Responsi copiam ipsi faciet, quamprimum acceperit. Ad uirum optimum mihique inprimis carum scripturus nunc ipse eram, nisi temporis angustia auocaret. Eadem quoque manum de tabula tollere nunc cogit. Hamburgi ad d. 13 Octobr. 1730.
141
Accepi, uir praestantissime, litteras tuas suauissimas ad d. 18 Octobr. exaratas. Vtinam mihi nunciasses de ualetudine tua, quam etiam atque etiam prosperiorem uelim. En tibi cum his GONSALVI DE ILESCAS opus historicum de pontificibus Romanis! Iam tuum est. Meministi uerborum, cum quibus mimi rarissimum AVGVSTINI NICOLASII librum de quaestionis seuerioris rationibus dono accipiendum liberaliter repraesentabas. Ne caussare sumtus, quos illi emendo impenderim. Quanti illi fuerint, ipse ego cum ignarissimis scio. Leues uero fuisse, uel ex eo mihi constat, quod emerim. Qui
page 235, image: s235enim magno pretio emerem librum, quem multum, mihi saltem, profuturum esse non credebam? Iam uero emisse ideo uolupe est, quod tibi placeat, et usui esse possit. Amo te, crede mihi, et in sinu fero ob ingenium, doctrinam et candorem tuum, quem tot argumentis testatissimum mihi fecisti. Interim non ignorabis, quod me adhuc latuit. Extat praeter quinque, quae accipis, uolumina, unum in duas partes diuisum, quarum prior eamdem historiam usque ad an. 1634, posterior usque ad an. 1645 producit. Auctor est IO. BANOS DE VELASCO. Volumen autem ipsum prodiit Madriti an. 1678. Didici id ex bibliotheca Vilenbrokiana Amstelod. 1729 edita, p. 23. Addam pace tua, quae ibi elogii loco nescio, quam uere, in hanc sententiam scribuntur: "In prima parte descriptam reperies IOANNIS Anglici (mulieris) pontificis CVI uitam, quae descriptio siue totum capitulum atque editiones ante annum 1573 prohibentur omnes. Et in Indice S. congregat. 23 August. 1634 suspensae censentur. Vide Indicem Romae an. 1664 excusum in 4. Et Indicem anno 1667 editum in fol. Hoc opus totum sex partibus comprehensum in ipsa Hispania est rarissimum, et magni pretii." Vtinam mihi tam felici esse contingeret, ut ultimum illud uolumen nanciscerer. Haberes omnino quocumque pretio. Interea in his, pro facilitate tua acquiesces. Communicaui opus ante quam ad te mitterem, cum cl. FABRICIO nostro, qui in illo nonnulla se inuenisse testatur, quae ad commentationem suam de propagatione religionis Christianae, quam prelo subiecit, maxime faciant. Accipis praeterea, uir amicissime, eruditissimi abbatis de LONGVERVE dissertationes de epochis et annis orientalium, quas manu mea, quod cum uenia tua factum spero, cum uoluptate et fructu descripsi. Pro his gratias tibi conceptissimas ago. Patere uero, ut moneam, te apographum Spanhemianum securius nonnihil secutum esse in locis quibusdam Hebraicis describendis. Ita pag. 26 v. 5 scribendum fuerit [gap: unkonwn sign(s)] . Ibid. lin. 13 [gap: unkonwn sign(s)] . Locus exstat in Schulchan Aruch, parte I Orach Chaiim cap. 430, non cap. 43, quod in MS. affertur. Ibid. l. 19 [gap: unkonwn sign(s)] Et lin. 22 [gap: unkonwn sign(s)] . P. 27 l. 17 [gap: unkonwn sign(s)] Et lin. 18 [gap: unkonwn sign(s)] . Pag. 37 lin. 9
page 236, image: s236[gap: unkonwn sign(s)] . Non puto me in his falli, cum alia ex libris ipsis, alia ex coniectura idonea hauserim. Addidi apologos (ita enim in superioribus meis scribendum fuerat,) OCHINI, mea manu, qua fieri potuit, cura descriptos, qui quidem centuria I continentur. Centurias enim IV exstare nosti. Sed praeter primam illam Italice scriptam, nec habeo, nec uidi ullam. Exstant uero omnes lingua Germanica et Belgica redditi. Digni, me iudice, lectu sunt, uel ad animum recreandum. Risi ad multos, et ridebis, ni fallor, ipse.
Quod opem tuam tam liberaliter offers GERDESIO ad nouam editionem orat. Dominic. in uariis linguis eo rectius curandam, gratias habeo. Abierat is ante Londinum, quam litteras tuas accepi. Proximis meis ipsi animum studiumque tuum significabo. RAIMVNDI BRETON catechismum Caribano-Gallicum inter meos numero. Sed illius non memineram, cum praesens esset GERDESIVS. De CAMVSATO meliora sperabo, quamuis adhuc, ut uerum fatear, nihil eorum praestiterit, quae mihi promiserat. Indicem librorum Hispanicorum, quos possideo, conficere nondum potui. Moram hanc, quaeso, ne aegre feras. Vnum est, quod a te non sine rubore petam. Si qua habeas uel ex schedis Spanhemianis uel aliunde descripta, quibus me iuuari posse censeas, ea mecum haud grauatim communica, bona fide restituenda. Nihil eorum umquam te inscio uel inuito aut adhibebo ipse, aut cum aliis commune habebo. Inprimis desiderauerim ill. SPANHEMII notas ad IVLIANI Caesares manu eius ad exemplum in bibliotheca Spanhem. obuium consignatas. Epistolas Vngerianas si meo sumtu per cursorem publicum miseris, gratissimum feceris. Frater meus officiosissime salutatum te cupit, oratque, ut moram, quam in describenda physica tua per alia negotia facere cogitur, benigne interpreteris. Sperat se sub mensis huius finem opera omni defuncturum. Hamburgi 11 Nou. 1730.
142
Remitto cum his, uir amicissime, physicam tuam nouam, quam cum fratre meo, et VNGERI [gap: Greek word(s)] litteras [gap: Greek word(s)] , quas mecum pro insigni tua liberalitate communicasti. Vterque eo nomine gratias tibi hoc ampliores agimus, quo copiosior fructus inde ad nos redundauit. Quo plures lego uiri optimi litteras, eo maius ceteras eius inspiciendi desiderium
page 237, image: s237sentio. Magno itaque tibi beneficio me obstrinxeris, si auctoritate tua et gratia effeceris, ut illae, quas VNGERVS ad praestantissimum VIGNOLIVM uestrum dedit, bona fide restituendae ad me perueniant. Aditurus eum eram per litteras, nisi uel hae inter medias meditationes festas in chartam mihi effundendae essent. IABLONSKIVS mihi abiturienti spem illarum fecit, quas olim ab VNGERO accepit; sed nondum impleuit, fortasse ideo, quod frustra inter [gap: Greek word(s)] sua quaesiuit. Quantum uero tibi, uir praestantissime, debebo, si, quod ultro polliceris, HESYCHII, illustris SPANHEMII manu notati, usum ex bibliotheca Spanhem. concesseris! Accipis cum his apocham in fidem integritatis. Mitte, quaeso, exemplum illud probe munitum per uectorem publicum, meis sumtibus. Hanc enim tutissimam uiam semper sum expertus. Statue uero et tempus, intra quod uti mihi illo liceat. De ASSEMANI bibliotheca orientali multum tibi gratulor. Nobis quidem, quod mireris, non licet esse tam felicibus, ut opere illo integro fruamur. Tanta est bibliopolarum nostrorum socordia! Si recte memini, desideras NICOL. FRANCI dialogos. Sunt illi apud me Venet. 1593, 8 editi et ita inscripti: dialoghi piaceuolissimi di NIC. FRANCO da Beneuento, con permissione de' superiori; espurgati de GIROLAMO GIOANNINI da Capugnano Bolognese. In eodem uolumine exstant epistolae Ital. STEPH. GVAZZI, Venet. 1596 publicatae. Vtrumque opusculum tuum erit, uir amicissime, si iusseris. Ita uale, amicorum optime, et sirmiore constantioreque, quam qua adhuc usus es, ualetudine imminentem annum iuxta cum tuis, diuino beneficio, feliciter emetire. Hamburgi d. 23 Dec. 1730.
143
Accipis cum his indicem librorum meorum Hispanic. et Lusitan. quos ex indigesta ceterorum farragine conquirere mihi licuit. Si quos inposterum forte fortuna in alios itidem meos incidero, faciam, ut nec illos nescias. Omisi eos, qui a Iudaeis utraque lingua sunt exarati. Miraberis, credo, curtam meam supellectilem. Sed eam prodere malui, quam officio meo deesse. Nihil mihi magis est in uotis, quam ut in illis tantillum sit, quod usui tibi esse possit. Amstelodamo nuper litteras accepi a DORVILLIO, professore nunc in gymnasio Amstelodam. qui nouam anthologiae Graec. epigramm. editionem
page 238, image: s238molitur, a praesidiis huc pertinentibus egregie instructus. Is prolixissimam tibi salutem suo nomine nunciari uoluit. Litteris eius suas iunxerat praestantiss. BVRMANNVS, quibus nunciat, se cum maxime post productos in lucem poetas Latinos cynegeticos in VIRGILIO recognoscendo occupari. Bono quodam fato nactus nuper est NIC. HEINSII ampliores in eum notas MSS. quibus suas superstruet. Hamburgi 9 Kal. Febr. 1731.
144
Vel ipsa cera, uir amicissime, qua litteras tuas superiores muniueras, et oculos et animum mihi feriebant, lugubre, nescio, quid, suspicanti. Illae uero apertae largum lacrymarum imbrem in sinum meum effundebant, ita, ut mihi ipsi a lacrymis temperare non potuerim. Fecisti omnino, uir optime, iacturam in hac uita irreparabilem, et homo non sit, qui moerorem luctumque tuum detestetur. Testis sum [gap: Greek word(s)] uirtutum, quarum fructum et delicias una cum beata coniuge tua amisisti. Nosti tamen, quod scribis, eamdem plenam fiducia, in sanctissimi Domini et saluatoris Iesu Christi meritum collocata, hinc abiisse; nosti itaque melioribus sedibus, ad quas ipse adspiras, receptam. Noli igitur dolorem tuum, alioquin iustissimum, pascere memoria et recordatione bonorum, quibus priuatum te intelligis, sed molliendum eum potius et leuandum statue, ut Christianum decet, pia et grata agnitione diuinae gratiae, qua factum est, ut illa eiusque uirtutibus per tot annos frui potueris. Quod ut facere possis, diuini Spiritus opem ex animo adprecor. Litteras meas superiores recte tibi redditas esse non dubito. Iunxeram illis indicem librorum meorum Hispanicorum et Lusitanicorum, quibus nunc addo ANTON. VIEIRAE sermones, Vlyssipone 1697 partibus n in 4 editos. Vtinam in his quidquam esset, quod usui tibi esse posset. Nihil, crede, tam gratum mihi erit, quo non tua caussa libenter caream. Ceterum accipis cum his physicam tuam nouam, ingenii et doctrinae copia omnino affluentem, quam cum fratre meo beneuole communicasti. Ipse gratum tibi animum per litteras testaturus erat, nisi improbus labor, quem in concinnando indice altero numophylacii Schrodteriani, recentiores numos complectente, collocare cum maxime debet. Prima illius plagula operas iam exercet. Interim conceptissimas tibi gratias cum significatione [gap: Greek word(s)] suae per me soluit.
page 239, image: s239De HESYCHIO Spanhemiano nolim sis sollicitus aut festines. Imo, si uel minima caussa sit, quae te ab eo huc mittendo auocet, non scripta ea esse cupio, quae olim scripsi. Habeo enim nunc alia, quae agam. Postquam enim indulgentissimum Numen ualetudinem meam indies etiam inter continuos muneris publici labores firmiorem reddit, animus mihi est, horis subseciuis et curas meas in nouum foedus, et ultimum uolumen bibliothecae Hebraicae, si fieri possit, perficere. Accipis praeterea VNGERI, [gap: Greek word(s)] , epistolas [gap: Greek word(s)] ad VIGNOLIVM uestrum datas. Gratias tibi ingentes habeo, quod eas mihi paraueris, quas ut meo quoque nomine ipsi significare uelis, hoc magis et ardentius peto, quod mihi opera hac nimis nunc distracto perfungi non licet. Certum quoque uirum optimum esse iube, me nihil eorum, quae cuiquam fraudi esse possint, uel mihi seruasse, uel aliis proditurum. Neque tamen memini, quidquam huiusmodi in illis me legere. Accedunt dialogi NICOL. FRANCI, quos promisi. Eos tuos esse uolo, et, si me amas, nec uerbulo ullo eorum memineris. Addidi fasciculo tuo alterum ad cl. de MAVCLERC destinatum. Illo continetur exemplum Italiae et Hispaniae orientalis Colomesianae. Miseram ad eumdem aliud, cum primum prelum reliquisset, quod tamen, nescio cuius culpa, ad ipsum non peruenit. Fac itaque mihi hanc gratiam, et, quidquid hoc est, uectori publico Sedinum perferendum tradi cura. Cl. CAMVSATVS nuper iterum litteras ad me dedit. In illis praeter tria anecdotorum uolumina, formae maximae, SOPHOCLEM, EVSEBIVM, imo et PHOTIVM exspectari a se recognitos iubet. Satis habet, quod agat, modo ne nimium. Hamburgi ad d. 8 Februar. 1731.
145
Serius respondeo ad gratissimas tuas, uir amicissime, die 17 Februar. exaratas. Nolebam scilicet meas ad te peruenire sine FRANC. PAREIAE catecismo etc. Castellano y Timuquano. Eum nunc Lipsia, quo per bibliopolam nostratem deferendum curo, accipis. Doctis. VIGNOLIO prolixam, quaeso, ex me salutem nuncia, cum uoto, ut Deus ualetudinem, qua, in extrema fere senectute, iuuenili gaudet, perpetuam esse iubeat. De fasciculo nuper ad cl. MAVCLERQVIVM misso gratias tibi habeo agoque. Recte ad illum peruenisse ex ipsius litteris
page 240, image: s240intellexi. Cl. DORVILLIVS nuperis litteris mihi significauit, iampridem duo exempla scriptorum uenaticorum cl. BVRMANNI, huius nomine ad me perferenda nauiculatori tradita esse, quorum alterum tibi inscriptum sit. Neutrum adhuc accepi, ubi accepero, faciam omnino, ut tuum habeas. Quid de XENOPHONTE Ephesio, et CHARITONE Aphrodiseo, quos DORVILLIVM recensiturum nuncias, futurum sit, nescio. Hoc scio, uirum elegantissimum in edendis itineris sui Italici suspendendisue spoliis cum maxime uersari. Cl. CAMVSATVS propediem in Belgio erit, inde ad nos excursurus, et iter postea in Angliam suscepturus. Cl. ASSEMANO te responsurum uel ideo cum uoluptate intelligo, quod hinc coniecturam facio, te ualetudinem integram a summo Numine praestolari. Persiste, quaeso, in hac spe, animumque firma, nec deerit, quod exspectas. Deus mihi pro insigni sua indulgentia reddidit, quod non speraueram. Nomen eius sit benedictum! Ex Italia expecto bibliothecam Assemanianam cum operibus litterariis aliis. Ea mihi comparauit bibliopola Offenbacensis prope Francofurtum ad Moenum, KÖNIGIVS, pretio adeo aequo, ut mirer, qui fieri potuerit. Hamburgi 10 April. 1731.
146
Insignem apparatum codd. MSS. Hebraic. Vffenbachianum aere redemtum nuper meum feci, quem Francofurto exspecto. Miraberis, credo, insipidum studium meum.
Accipis hic, uir amicissime, exemplum poetarum Latinorum minorum cl. BVRMANNI cura recognitorum. Illud heri per nauiculatorem accepi ipsius editoris nomine ad te perferendum. Accipis testes litteras eiusdem, sed uinculo solutas. Negligentiae meae hoc habe specimen, quam multis uerbis tibi excusarem, nisi singularem tuam animi aequitatem et in me beneuolentiam caussam meam apud te acturam certissime sperarem. Audi tamen, quomodo res acta sit. Adsidebam coenae cum meis. Affertur fasciculus sera uespera. Soluo uincula, et inuolo statim in epistolam non tam oculis, quam manibus. Vix legere inceperam, cum nomen tuum mihi offertur. Neque tamen impune tuli, quod negligentia peccaueram. Gelidus, crede mihi, tremor occupabat artus. Sed frater meus indulgentia tua me solabatur. Tuum iam erit sententiam
page 241, image: s241pronunciare. Interim non miraberis festinatam libri per uectorem publicum transmissionem. Sat longas mihi in itinere moras fecisse uidebatur, nec in promtu erat commodae occasionis exspectatio. Lipsiam nuper per bibliopolam nostratem FRANC. PAREIAE catechismum Hispan. et Timuquanum perferendum, atque hinc cum litteris meis ad te mittendum curaui. Eum breui, spero, accipies. Cl. CORTIVM ibi nuper fatis functum procul dubio iam ex aliis intellexisti. Duo fere menses sunt, ex quo reu. ROLOFIVS uester una cum filio, optimo patre digno, litteras ad me dedit. Salutem illi, quaeso, plurimam meo nomine nuncia, et silentium meum, quod primum obliuio, nunc uero negotiorum cumulus induxit, cum commodo tuo excusa. A GERDESIO, qui nouam orationis Dominicae [gap: Greek word(s)] editionem molitur, prolixam salutem tibi impertiendam habeo. Gratissimum ipsi feceris, si formulam illam, qualem Gaspesiorum lingua refert, beneuole promissam mecum communicaueris. Hamburgi 13 April. 1731.
147
Accipis cum his, uir amicissime, exemplum pentateuchi Coptici a WILKINSIO, editore, nomini tuo inscriptum. Nisi is in Copticis maiorem tibi probarit peritiam, quam mihi in Graecis et Latinis, cuius uel in ipsa praefatione pudenda quaedam specimina dedit, neutrius tulerit calculum. A GERDESIO eodem tempore litteras nactus sum, quibus salutem tibi plurimam nunciat, eademque opera gratissimum pro transmissa orationis Dominicae formula Gaspesiana animum profitetur. Pro oblatis bibliothecae Assemanimae duobus uoluminibus gratias tibi habeo. Integrum opus ex Italia per aliquot hebdomadas exspecto, aequissimo pretio a KÖNIGIO, bibliopola Offenbacensi, iuxta Traiectum ad Moenum, redimendum. Cl. CAMVSATVS Amstelodami nunc commoratur, propediem forte ad nos excursurus. Nihil adhuc me fefellit, nec fallendi occasionem admodum habuit: nunc autem habet, et breui ego intelligam, quid futurum sit. CORTII, [gap: Greek word(s)] , LVCANVM carceres operarum mordere Lipsia nuper accepi. Ego per diuinam indulgentiam egregie ualeo. Superiore hebdomade uarietates lectionum ex MS. Augustano operum
page 242, image: s242PHILONIS exscriptas, et nunc iterum descriptas ad cl. MANGEIVM, qui in nouam editionem cum maxime incumbit, Londinum misi. Curas meas philologico criticas in epistolas Paullinas intra paucas hebdomadas operis exscribendas tradam. Bibliothecae enim Hebraicae uolumen IV certis de caussis alii tempori seruo. Hamburgi 6 Kal. Iunias 1731.
148
Si ad plures me abiisse, uel saltem dormitare me suspicatus es, uir amicissime, caussam omnino in promtu habuisti. Eam enim in rescribendo moram feci, quam facere alias nec debeo, nec solco. Interim bellissime per Dei gratiam ualeo, nec tui fui immemor. Hodie post tres illas tuas accipio quartam, quae me officii admonet, quo crastina luce, crede mihi, defungendi consilium ceperam. Accepi etiam librum Americano-Hispanicum, quem MVLLERO, professori Petroburgensi, ad suos paullo post profecto, credideras. Fuit et apud me candidatus templi uestri cathedralis, qui et ingenium et doctrinam suam satis mihi probauit. Salutem quoque attulit ELSNERI nomine. Dictis tuis audiens fui, petii tamen, moneret ELSNERVM de litteris, quas mihi iam per annum integrum debet, quasque iure meo postulare possum, ut intelligam tandem, quas suarum de me querelarum rationes habeat. Haec tibi seruabis. Litteras tuas ad cl. BVRMANNVM recte curaui, eidemque recte redditas esse noui. Itaque nec dubito, eum iampridem respondisse. Valet enim nunc optime a periculosissimo morbo recreatus, et VIRGILIO cum maxime incumbens. Id mihi nunciauit cl. DORVILLIVS, qui plurimum te salutatum cupit. Idem consilium Ephesiaca XENOPHONTIS recognoscendi penitus se abiecisse scribit. CAMVSATVS in Belgio nunc uersatur, in edenda sua diariorum litterariorum notitia occupatus, et tollendis operarum mendis inseruiens. Dolet mihi, quod ABRAHAMI Ecchellensis et IAC. FABRI libros tam caro emeris. Vtrumque ego possideo, sed pretio longe aequiore, imo uili. Sed sufficit tibi, quod habeas: neque enim argentum quaeris. At [gap: Greek word(s)] hoc quaerit, ut libris conuasandis impendere possit, uir cetera eruditus, et libris utens. Nactus tandem sum Offenbaco iuxta Traiectum ad Moenum ASSEMANI bibliothecam orientalem integram
page 243, image: s243sex et uiginti imperialibus nostratis monetae constantem, una cum IAC. SIRMONDI et CASSIODORI operibus, aequo itidem pretio comparatis. Pararius mihi est KÖNIGIVS bibliopola, cuius auspiciis fascem sat amplum operum, in Italia recens editorum, Venetiis exspecto. Bimestre fere spatium est, ex quo a cl. ASSEMANO, litteris a me prouocato, responsum humanissimum accepi. Rogaueram illum, ut indicem mihi confici curaret illorum codicum Hebraic. manu exaratorum, qui forte post BARTOLOCCII obitum ad Vaticanam accesserint. Respondit mihi, Hebraicos accessisse nullos praeter uolumen pentateuchi, ex synagoga Damascena allatum, cuius in calce uol. I biblioth. suae indicium fecerat. Nec dubito ego, rem ita habere. Nunciauit praeterea, parari nunc QVIRINII, purpurati doctissimi, auspiciis, absolutam operum S. EPHRAEMI Syri editionem V tomis exscribendam, quorum I et II edita, III Graeca [gap: Greek word(s)] , IV et V Syriaca [gap: Greek word(s)] , cum Latina interpretatione, comprehendant. Voluit, ut, si qua apud nos exstarent eo pertinentia, illis carere se non paterer. Respondi, nihil me in oris nostris nosse, quod consilio egregio prouehendo inseruire posset. Esse tamen apud nos KOHLIVM, professorem quondam Petroburgensem, (cuius introduct. ad hist. Slauonic. litterar. non ignoras) qui uolumen concionum Patris optimi, Slauonice uersarum, quarum nonnullae adhuc non exstent, possideat. Ad haec ille nondum quidquam rescripsit. Valetudinem tuam iterum adflictam tristis accepi. Firmet eam tibi summum Numen, ut historiam Christianismi Indorum perficere ex uoro possis. Scire aues, uir amicissime, quo in uolumine IV biblioth. meae Hebr. processerim. Scias itaque, me illud nunc quidem seposuisse, et, bibliopolae precibus permotum, manum admouisse ad uol. II curarum philol. criticarum, quod partem epistolarum Paullinarum (de omnibus enim id futurum dubito) illustrabit. Illius plagulas septem priores operae iam profligarunt, ego uero in opere qualicumque elaborando ad [gap: unkonwn sign(s)] Cor. IX caput perueni. Spero, fore, ut diuino praesidio suffultus, opera hac sub imminentes nundinas paschales defungar. ELSNERVM uestrum frequentius, quam quidem cogitaram, a me hic deserendum esse uideo. Videor, illi me nimis multum in primo uolumine tribuisse, siue quod uir doctus incuriosius in altera sua obseruationum
page 244, image: s244
parte sit uersatus, siue ego cogitata eius obiter quasi inspexerim. Cape, quaeso te, unum alterumue exemplum. Quid tibi uidetur de p. 44 et 45 tomi Il? Nonne insigne est oscitantiae instar [gap: Greek word(s)] tertia uice, et in Indice repetitum? Putasne, Graece dici, [gap: Greek word(s)] petere a Christo? Poteramne hominem superciliosum ad grammaticorum subsellia ablegare? Neque tamen id faciam. Absit tamen etiam, ut per me cristae illi surgant, iam nimium quantum elatae. Quid statuis de p. 87? Num PAVLLVS [gap: unkonwn sign(s)] Cor. XV, 8, [gap: Greek word(s)] se uocat, scribens: [gap: Greek word(s)] . Desiderasne modestiam in reprehensione, LAMBERTO BOSIO, uiro [gap: Greek word(s)] , impactam p. 94 pro [gap: Greek word(s)] legere cupienti, et quidem, quod ait, contra codicum fidem. At habet pro se codices nonnullos BOSIVS, nec ipse id ignorauit, quando in calce obseruationis suae ad MILLIVM, qui illos omnino attulit, prouocat. Falsus quidem coniectura sua est, si quid uideo, BOSIVS. At laudanda potius erat modestia eius, qua coniecturam quidem profert, sed non obtrudit, licet illorum codicum auctoritate fulcire posset. Lege, quaeso, KVSTERVM ad h. l. et mirare [gap: Greek word(s)] . Omitto alia. Interim haec tibi scripta puta. Pereant litterae, quae inhumanos faciunt, ab humanitate appellatae. Ohe! iam satis est. Sed unum restat. Peto a te uehementer, ut, quas KVSTERO inscriptas uides litteras, eas ipsi reddendas cures. Continent illae indicem librorum quorumdam, quas ex bibliotheca Peterseniana emi mihi uelim. Hamburgi 8 Id. Octobr. 1731.149
Miror inconsultum P. PEZII consilium, inprimis apud te, quem ex tot scriptis alium didicisse poterat, quam cui haec talia occentari possint. Deus te in ueritate seruet!
Valetudinem tuam adflictiorem, et multis incommodis onustam, uir amicissime, tristis, crede mihi, accepi. At animum sume, et fortis esto in Domino, qui gratiam tibi suam ut alias, ita eo quoque testatam facit, quod ingenii uires saluas tibi praestat. Id enim et litterae tuae, et reu. MAVCLERKII, qui nuper te uidit, me docent. Ex bibliotheca Peterseniana paucos accepi libros, eos uero minime omnium, quos maxime desideraueram. Sed haec quidem uel mea, minus curiosi,
page 245, image: s245uel emturientium culpa est. Non difficulter hoc, quidquid est, fero, qui plura huius generis per Dei gratiam possideam, quam quae me umquam consequi posse olim speraui. Ex illis, quos accepi, inprimis placet antiquissima editio scrutinii scripturarum PAVLLI BVRGENSIS, et germanica uersio concionum quarumdam BERNH. OCHINI, quem auctorem esse PETERSENIVS ignorasse uidetur, quod ex iis, quae in limine libri scripsit, intelligere mihi uideor. THOMAM, ecclesiae Anglicanae presbyterum, nondum post acceptas litteras tuas uidi. Idem uero superiore aestate a uobis huc reuersus nomine tuo salutem mihi nunciauit. Desideratos ex Italia libros nondum accepi. Nauis, eos allatura, si Deus uoluerit, iam ante duos menses Liburno solu it, et quotidie hic exspectatur. Praeter ASSEMANVM litteraria potissimum erunt, quae exspecto. Quamprimum accepero, faciam, ut intelligas, cuius sint generis. A cl. ASSEMANO nihil interim litterarum accepi. Scribam ad eum propediem, nec illa omittam, quae fieri uoluisti. Elegantissimus DORVILLIVS trimestri hoc spatio nihil ad me litterarum dedit procul dubio rerum suarum, ut par est, satagens. CAMVSATVS autem superiore hebdomade litteris me salutauit ex Belgio, quas iam pridem scribi oportebat. Negligenter is res alienas tractat, modo non et suas. Longa esset querelarum series, si ea cum tuo et meo taedio defungi uellem. Omnia tamen a me delebuntur, si accepero CIACCONII bibliothecam uniuersalem, quam Parisiis a se editam, et aliquoties promissam nunc tandem ad me missam esse scribit. Cl. BAYERI museum Sinicum in manibus tuis esse laetor. Gratum mihi feceris, si, sine incommodo tuo, aperueris, quae tibi de eo sit sententia. Quo ignarior enim ego illius sum linguae, hoc magis lubet discere aliquid ex eo, quem hodie praecipuum illius doctorem et statorem esse semper iudicaui. Scripsi nuper ad eum, postquam litteris suis me recreauerat. Has accepi a KEHRIO, professore adhuc Lipsiensi, quem Petriburgum uocatum esse, et eo iam abiisse non ignoras. Accipis cum his conspectum supplementi operum PLVTARCHI apud nos ex typographeo VAN DER HOECKII elegantissimo, nuper admodum adornato, et formis Belgicis instructo, inposterum edendi. Si quid habeas norisue, quod ad ornandum hoc institutum pertineat, et eius
page 246, image: s246et meo nomine uehementer rogatus esto, ut illius notitiam et copiam nobis facias. Nolim tamen, preces nostras cum ullo tuo incommodo esse coniunctas. Addidi indicem bibliothecae Hübnerianac, sub hasta uendendae. Eum, ubi inspexeris, mitte, quaeso, ad BEAVSOBRIVM cum plurima ex me salute, et litteris, cl. MAVCLERCKIO inscriptis, illumque rogari cura, ut ad MAVCLERCKIVM perferri mature faciat. Is enim copiam eius a me petiit. Ita uale, uir dilectissime, et imminentem annum nouis uiribus instructus alacriter auspicare. Hamburgi d. 25 Dec. 1731.
150
Addidit frater conspectum et specimen lexici numismatici, de quo utroque, nisi graue fuerit, sententiam candide ad nos perscribe.
Volumen II curarum mearum philolog. et criticarum recte tibi, uir amicissime, redditum esse non dubito. Ita enim bibliopolam KISNERVM monueram, ut illud Lipsia ad te mitteret. Tu illud pro humanitate tua aequi bonique consules. Accipis cum his litteras a cl. ASSEMANO ad me nuper scriptas, quem, iussu tuo, de codd. MSS. Aegyptiacis, in bibliotheca Vaticana obuiis, adieram. Tu eas, ubi mihi commodo tuo rescripseris, remittes. Nuper ego omnem illum codd. MSS. apparatum, qui olim Hinckelmannianus, postea Morgenwegianus fuit, meum feci. Inter illos nosti esse liturgiam Copticam, quam olim ad te misi. Iam memini, si recte memini, te olim ad me scribere, illam a te Latina ciuitate donatam esse. Paterisne, uir amicissime, ut illam uersionem a te petam, recte remittendam? Pateris, credo, et gratum tibi me futurum non dubitabis, Iam IV uolumen bibliothecae meae Hebraicae sub prelo sudat. Illius sinem intra annuum hoc spatium uisurum me spero. De diuini numinis auxilio optima quaeque mihi polliceor. Idem quoque tibi praesto sit ex uoto tuo. Ita uale, uir praestantissime, et amare me perge. Hamburgi 19 Maii 1732.
151
Sicut nuncius de ualetudine tua infirmiore, uir amicissime, tristis mihi accidit; ita uehementer laetatus sum, licuisse tibi ad finem perducere, quae nouae editioni historiae Christianismi Indorum addenda censuisti. Faxit Deus, ut confirmatior et
page 247, image: s247robustior eam in publicum prolatam conspicere possis. Merita tua in litteras et me, celebrandi occasionem non tam captaui, quam oblata usus sum, quod honesti hominis esse existimo. A cl. ASSEMANO nondum accepi responsum ad ea, quae de codd. Vaticanis Copticis scire uoluisti. Interim aliis litteris ante, quam meas illas accepisset, me salutauit, docuitque, absolutum iam esse tomum I operum EPHRAEMI, sed nondum publicatum. Augusta Taurinorum a BENZINIO, abbate, homine ut erudito, ita humano, accepi indicem locupletissimum codd. MSS. Hebraicorum, qui in bibliotheca regia adseruantur. Dici non potest, quam gratus ille mihi acciderit. Ipse hoc mense Hanoueram ad perlustrandas bibliothecae Oppenheimerianae Iudaicae accessiones excurri. Neque operae et itineris, quamuis molestissimi, me poenitet. Iam, uir praestantissime, nomine fratris mei, qui te una cum FABRICIO nostro, salutatum cupit, rogandus es. Parat is nouam editionem carminum poetriarum Graecarum, quae a FVLVIO VRSINO edita esse meministi. Duae opusculi plagulae prelum iam reliquerunt. Memini autem me in egregia tua supellectile uidere exemplum illius collectionis notis manu exaratis instructum. Frater itaque meus uehementer petit, uelis sibi copiam facere illius exempli, quo, si pace tua fieri possit, ita utetur, ut ipsum non ingratum esse sentias. Nosti quoque, plura in scriptoribus exstare SAPPHVS fragmenta. Frater meus adiecit heic indicem illorum quae uel ab aliis indicata, uel a se reperta habet. Quod si sine ualetudinis incommodo fieri potest, recognosce, quaeso, illum indicem, et, si qua praeterea uel memoriae tuae uis incredibilis, uel commentarii suggesserint, eorum copiam homini petenti pro humanitate tua impertire. Si uero hoc rerum tuarum conditio non permiserit, saltem exemplum collectionis Vrsinianae per primum uectorem publicum sumtibus meis huc perferendum, et paullo post remittendum, cura. Hamburgi 21 Octobr. 1732.
Fragmenta et elogia SAPPHVS extant apud
ACHILLEM TATIVM.
II p. 64 [gap: Greek word(s)] .
AELIANVM.
Lib. XII [gap: Greek word(s)]
ALCAEVM
page 248, image: s248
[gap: Greek word(s)]
AMMONIVM
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
ANACREONTEM
[gap: Greek word(s)]
ANNAM COMNENAM
Alex. p. 490 [gap: Greek word(s)] Anthologiae Auctorem lib. III c. 4 [gap: Greek word(s)] c. 12 [gap: Greek word(s)]
Epigrammata uaria in SAPPHONEM
APOLLONIVM Gram.
Syntax. III p. 288 [gap: Greek word(s)]
APVLEIVM
in apolog. fecere tamen et alii
ARISTAENETVM
lib. I ep. 10 p. 50 [gap: Greek word(s)]
ARISTIDEM
T. I p. 152 [gap: Greek word(s)]
T. I p. 457 [gap: Greek word(s)]
T. III p. 641 [gap: Greek word(s)]
ARISTOTELEM
I Rhet. c. 9 [gap: Greek word(s)]
II Rhet. [gap: Greek word(s)]
II Rhet. [gap: Greek word(s)]
ATHENAEVM
I p. 21 [gap: Greek word(s)]
II p. 39 et X p. 425 [gap: Greek word(s)]
II p. 57 [gap: Greek word(s)]
II p. 57 [gap: Greek word(s)]
II p. 54 [gap: Greek word(s)]
V p. 182 [gap: Greek word(s)]
V p. 192 [gap: Greek word(s)]
VIII p. 339 [gap: Greek word(s)]
IX p. 391 [gap: Greek word(s)]
IX p. 410 [gap: Greek word(s)]
X p. 424 [gap: Greek word(s)]
X p. 450 [gap: Greek word(s)]
XII p. 461 [gap: Greek word(s)]
XI p. 463 [gap: Greek word(s)]
XI p. 475 [gap: Greek word(s)]
XI p. 489 [gap: Greek word(s)]
XII p. 554 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 564 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 571 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 571 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 572 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 596 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 596 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 599 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 599 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 605 [gap: Greek word(s)]
XIV p. 635 [gap: Greek word(s)]
XIV p. 635 [gap: Greek word(s)]
XIV p. 639 [gap: Greek word(s)]
XV p. 674 [gap: Greek word(s)]
XV p. 674 [gap: Greek word(s)]
XV p. 687 [gap: Greek word(s)]
ATILIVM FORTVNATIANVM
[gap: Greek word(s)]
Venio nunc ad hendecasyllabum
Asclepiadeon metrum
Antipaesticum
CATVLLVM
Ignosco tibi Sapphica
page 249, image: s249
CEDRENVM
p. 67 l. 26 [gap: Greek word(s)]
CICERONEM
lib. IV in Verr. c. 57 Nam Sappho
CLEMENTEM ALEX.
Paedag. II p. 181 [gap: Greek word(s)]
Strom. IV p. 523 [gap: Greek word(s)]
Cornu copiae ALDI
p. 245 b [gap: Greek word(s)]
p. 268 b [gap: Greek word(s)]
DEMETRIVM PHALER.
n. 127 [gap: Greek word(s)]
n. 132 [gap: Greek word(s)]
n. 140 [gap: Greek word(s)]
n. 141 [gap: Greek word(s)]
n. 146 [gap: Greek word(s)]
n. 148 [gap: Greek word(s)]
n. 163 [gap: Greek word(s)]
n. 167 [gap: Greek word(s)]
n. 168 [gap: Greek word(s)]
DIONEM CHRYSOST.
[gap: Greek word(s)] . p. 24 [gap: Greek word(s)]
DIONYSIVM HAL.
[gap: Greek word(s)] . p. 19 [gap: Greek word(s)]
-- p. 26 [gap: Greek word(s)]
-- p. 29 [gap: Greek word(s)] p. 37 [gap: Greek word(s)] . p. 188 [gap: Greek word(s)]
Etymologici auctorem
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
EVSEBIVM
Chron. lib. II SAPPHO et ALCAEVS
EVSTATHIVM
ad [gap: Greek word(s)] p. 8 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 247 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 247 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 309 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 459 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 488 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 621 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 925 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 1280 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 73 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 437 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 486 [gap: Greek word(s)]
ad [gap: Greek word(s)] p. 770 [gap: Greek word(s)]
ad DIONYS. PERIEG. v. 536 [gap: Greek word(s)]
GALENVM
in orat. suas. ad artes: [gap: Greek word(s)]
page 250, image: s250
in lib. animi affectus cons. [gap: Greek word(s)]
GELLIVM
XX. 7 Mira et prope adeo ridicula
HEPHAESTIONEM
p. 12, 22 [gap: Greek word(s)]
p. 23, 18 [gap: Greek word(s)]
p. 23, 21 [gap: Greek word(s)]
p. 23, 24 [gap: Greek word(s)]
p. 24, 1 et 90 [gap: Greek word(s)]
p. 24, 3 et p. 90 [gap: Greek word(s)]
p. 30, 7 [gap: Greek word(s)]
p. 34, 19 [gap: Greek word(s)]
p. 34 l. ult. [gap: Greek word(s)]
p. 36, 26 [gap: Greek word(s)]
p. 37, 15 [gap: Greek word(s)]
p. 38, 1 [gap: Greek word(s)]
p. 39, 16 [gap: Greek word(s)]
p. 40, 14 [gap: Greek word(s)]
p. 45, 19 et 24 [gap: Greek word(s)]
p. 45, 26 [gap: Greek word(s)]
p. 46, 6 [gap: Greek word(s)]
p. 47, 20 [gap: Greek word(s)]
p. 49, 4 [gap: Greek word(s)]
p. 55, 19 et p. 56, 7 [gap: Greek word(s)]
p. 58, 5 [gap: Greek word(s)]
p. 58, 7 [gap: Greek word(s)]
p. 58, 1 [gap: Greek word(s)]
p. 63, 10 et p. 66, 8 [gap: Greek word(s)]
p. 68, 3 [gap: Greek word(s)]
p. 70, 11 [gap: Greek word(s)]
p. 74, 19 [gap: Greek word(s)]
HERMOGENEM
[gap: Greek word(s)] p. 403 [gap: Greek word(s)]
- - p. 400 [gap: Greek word(s)]
- - p. 400 [gap: Greek word(s)]
HERODOTVM
II, 135 [gap: Greek word(s)]
HESYCHIVM
in [gap: Greek word(s)]
HORATIVM
II od. 13, 21 Quam paene furuae
IV od. 9, 9 Nec si quid olim
I epist. 19, 28 Temperat Archilochi
IVLIANVM Imp.
Epist. 18 ad EVGEN. [gap: Greek word(s)]
Epist. 19 ad ECEB. [gap: Greek word(s)]
Epist. 30 ad ALYP. [gap: Greek word(s)]
LONGINVM
Sect. X [gap: Greek word(s)]
LVCIANVM
[gap: Greek word(s)] t. I p. 475 [gap: Greek word(s)]
Amor. t. I p. 895 [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)] . t. II p. 13 [gap: Greek word(s)]
MACROBIVM
Saturn. V [gap: Greek word(s)]
MAXIMVM TYRIVM
Dissert. VIII p. 86 [gap: Greek word(s)]
- - p. 89 sq. [gap: Greek word(s)]
MENANDRVM
[gap: Greek word(s)]
- - [gap: Greek word(s)]
MOSCHVM
Idyll. 3, 92 [gap: Greek word(s)]
page 251, image: s251
OVIDIVM
Heroidum epist. XV tota
Art. amat. III, 331 Nota sit et
SAPPHO
Rem. am. v. 761 Me certe SAPPHO
Trist. II, 365 sq. Lesbia quid
PALAEPHATVM
cap. 49 [gap: Greek word(s)]
PAVSANIAM
Attic. p. 71 [gap: Greek word(s)]
Boeot. p. 762 et 767 [gap: Greek word(s)]
Attic. p. 59 [gap: Greek word(s)]
PHOTIVM
Biblioth. p. 176 [gap: Greek word(s)]
PHILOSTRATVM
de uita Apoll. p. 37 [gap: Greek word(s)]
PHRYNICHVM
p. 54 [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
PLATONEM
in Phaedro: [gap: Greek word(s)]
PLINIVM
XXII, 7 Radicem eius
XXXV, 12 Habron amicitiam
PLVTARCHVM
de prof. in uirt. p. 81 [gap: Greek word(s)]
de mul. uirt. p. 243 [gap: Greek word(s)]
de Pythiae orac. p. 397 [gap: Greek word(s)]
- - p. 406 [gap: Greek word(s)]
de ira comp. p. 456 [gap: Greek word(s)] .
in coniug. praec. p. 145 [gap: Greek word(s)]
in sympos. I p. 622 [gap: Greek word(s)]
- - VI p. 711 [gap: Greek word(s)]
in Erot. p. 751 [gap: Greek word(s)]
- - p. 762 [gap: Greek word(s)]
- - p. 763 [gap: Greek word(s)]
de Musica p. 1136 [gap: Greek word(s)]
in Demetrio p. 907 [gap: Greek word(s)]
POLLVCEM
III, 32 [gap: Greek word(s)]
VI, 98 [gap: Greek word(s)]
VII, 49 [gap: Greek word(s)]
VII, 73 [gap: Greek word(s)]
VII, 92 [gap: Greek word(s)]
VI, 107 [gap: Greek word(s)]
IX, 84 [gap: Greek word(s)]
X, 40 [gap: Greek word(s)]
X, 124 [gap: Greek word(s)]
PORPHYRIONEM
in HORAT. II Sat. 1 ARISTOXENI
PRISCIANVM
lib. I [gap: Greek word(s)]
lib. VI [gap: Greek word(s)]
Prouerbia SCHOTTI
p. 55 [gap: Greek word(s)]
Apost. XX, 15 [gap: Greek word(s)]
Scholia APOLLONII Rhodii
ad I, 727 [gap: Greek word(s)]
- - 1123 [gap: Greek word(s)]
ad III, 26 [gap: Greek word(s)]
ad IV, 57 [gap: Greek word(s)]
Scholia ARISTOPHANIS
ad Pluti 729 [gap: Greek word(s)]
page 252, image: s252
Scholia EVRIPIDIS
p. 95 ed. Barn. [gap: Greek word(s)]
p. 109 - - [gap: Greek word(s)]
Scholia HESIODI
p. 30 ed. Heins. [gap: Greek word(s)]
Scholia PINDARI
ed. Oxon. p. 28 [gap: Greek word(s)]
- - p. 166 [gap: Greek word(s)]
- - p. 187 [gap: Greek word(s)]
- - p. 240 [gap: Greek word(s)]
Scholia SOPHOCLIS
ad Oedip. T. p. 156 [gap: Greek word(s)]
de Sapphico genere carminis saepe
Scholia THEOCRITI
ad Idyll. II, 88 [gap: Greek word(s)]
ad Idyll. VII, 63 [gap: Greek word(s)]
ad Idyll. XI, 39 [gap: Greek word(s)]
SERVIVM
in Bucol. Prometheus
SOLINVM
Ingenia Asiatica
STATIVM
Sylu. V Stesichorusque
STOBAEVM
ed. Geneu. p. 52 [gap: Greek word(s)]
- - p. 429 [gap: Greek word(s)]
STRABONEM
I p. 40 [gap: Greek word(s)]
X p. 452 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 615 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 618 [gap: Greek word(s)]
XIII p. 617 [gap: Greek word(s)]
XVII p. 808 [gap: Greek word(s)]
SVIDAM
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
in [gap: Greek word(s)]
SYNESIVM
Epist. 3 [gap: Greek word(s)]
TATIANVM
p. 168 [gap: Greek word(s)]
- - [gap: Greek word(s)]
TERENTIANVM
Aeolicum existo
THEMISTIVM
Or. XIII p. 170 [gap: Greek word(s)]
Or. XX p. 236 [gap: Greek word(s)]
TIBVLLVM
lib. I eleg. 3, 7 Assyrii odores
II el. 2, 7 illius Assyria destillent
III el. 4, 28 Stillabat Syrio ult. 63 Iamdudum Syrio madefactus
page 253, image: s253
152
Recte accepi, uir amicissime, uolumen illud carminum illustrium poetriarum Graec. Vrsinianum. Maturius et meo et fratris, qui te plurimum salutat, nomine gratias tibi pro promto hoc studio egissem, nisi et publici muneris negotia et operae interdum importunae animum auocassent. Interim non dubitabis, me nouum hoc beneficii genus eo animo excipere, quo omnia tua soleo, h. e. grato et memore. Gratulor uero etiam tibi de [gap: Greek word(s)] tua, quam IAC. GAVTERIO ex uoto elocatam esse mihi nuncias. Faxit Deus, et cum iuuenibus, quoad fieri potest, iuuenescas, uel saltem ex continuatis gaudii laetitiaeque argumentis iuuenescere tibi uidearis. Studium meum utrique [gap: Greek word(s)] cum plurima salute et perpetuae felicitatis uoto testatum, quaeso, facias. RICHEY iunior apud exteros, speciatimque in Belgio per aliquot menses uersatus est, qui, ubi nuncium hunc acceperit, procul dubio laetabitur. Rem nunciabo cl. DORVILLIO, apud quem cum frequenter esse ex nuperis ipsius DORVILLII litteris intellexi. Idem mihi significat, CAMVSATVM fatis Amstelodami functum esse, postquam multa, honesto homine indigna, et fecisset, et molitus esset. Ex HAVERCAMPI litteris nuper accepi, in opere numismatico Morelliano familiarum Romanarum numos a se profligatos esse, totumque opus intra anni spatium lucem uisurum. Volumen I curarum mearum Lipsiae his nundinis formis iterum, sed sine ullis accessionibus, sublatis tamen operarum mendis pluribus, (in quorum tamen locum nouo errore alia substituta esse indignabundus uideo,) exscriptum esse fortasse noueris. Volumen illarum III cum maxime paro, intra paucas hebdomadas prelo subiiciendum. Hamburgi 10 Nouembr. 1732.
153
Gratissimus sane, uir amicissime, mihi accidit, generi uel potius filii tui, multis nominibus adoptiui, aduentus. Talis est is, qualem me optio tua, quae nil molitur inepte, sperare ante ignotum iubebat. Itaque habes omnino, de quo gaudeas. Id doleo, quod aduentus eius in ea tempora inciderit, quae me festis laboribus inprimis sibi uindicabant, ut operas taceam, quae ad finem properantes, cum maxime obnoxium habent. Accipies ex nundinis Lipsiensibus uolumen IV et ultimum
page 254, image: s254
bibliothecae meae Hebraicae, accipies autem, non tam industriae meae quam amoris in te mei argumentum, qui etiam, spero, efficiet, ut benigne de eo iudices. Volumen III curarum mearum prelum gnauiter exercet, non ante nundinas autumnales huius anni proditurum. Enarratio uoluminis II a BEAVSOBRIO profecta, fateor, bilem mihi, primum legenti, nonnihil mouit, Is sane, crede mihi, non sum, qui falli posse neget, aut errasse se uideri nolit. Homo sum, et humani nihil a me alienum puto. Propterea etiam eiusdem animaduersiones, in uol. I strictas, patiens tuli, idem de alteris illis certissime facturus, modo sibi ab eiusmodi censuris, quae omnem operam meam iudicibus non cordatis suspectam, imo contemtibilem reddere possent. Haec caussa est, cur uindicias aliquas pararim, quas MAVCLERCKIVS, Gallice conuersas, bibliothecae Germanicae inserendas curabit. Nihil amplius querar, sed te ipsum, ubi responsionem meam legeris, arbitrum constituam. Frater meus salutem tibi, uir amicissime, plurimam nunciat, gratumque animum pro communicatis secum fragmentis poetriarum Vrsinianis iterum iterumque testatur, precatur uero etiam, ut si qua legenti per otium in illis, quas mittit, plagulis, uel omissa, uel peccata occurrerint, illorum indicium sibi facere digneris. Restant enim plagulae fere duodecim adhuc exscribendae, cum operae inopia chartae Belgicae feriari necesse habuerint, quae tamen ipsa hac hebdomade pristinum institutum urgere iterum incipiunt. Accipis cum his COVARRVVIAE lexicon Hispanicum, quo uteris, quoad libuerit. Effecisti significato desiderio tuo, ut librum, quem fere inter perditos numerabam, curatius quaerendo tandem inter meos inuenerim. Alias enim, re ita ferente, frustra quaesiueram. Ita debeo tibi librum, quem ex memoria fere abieceram. Ceterorum, quae heic aguntur, gener tuus suauissimus optimus fuerit interpres. Hamburgi 14 Kal. Maias 1733.154
Accepi his diebus, uir amicissime, tuas proprio tibi lepore conditas, mihique acceptissimas; quemadmodum etiam superiores illae recte ad me perlatae sunt, quibus non sine rubore quodam meo gratias agebas pro qualibuscumque officiis, GALTERIO, elegantissimo genero tuo, eo consilio praestitis, ut saltem
page 255, image: s255intelligeret, quid quantumue iuxta cum fratre meo faciendum iudicarem, si possem. Non erat, cur exiguum illud munusculum, quod uol. IV bibliothecae meae Hebraicae continetur, gratiis tam diligenter actis prosequereris. Gratias potius tibi ago habeoque, quod ferena fronte hoc, quidquid est, exceperis, ampliores habiturus, si de hallucinationibus et omissis candide me monueris. Quid uero tibi in mentem uenit, quod elogium illud tuum, ex rei ueritate mihi suggestum, capite diminuendum censuisti? Itane uis, ut in dedecus meum scribam? Facile quidem a me omnia impetraueris, hoc uero non item.
Frater meus nunc tandem ad indices in carmina SAPPHVS, satis illos copiosos, peruenit. Lentum est negotium per res bibliopolac, nimis multa molientis, adslictas, quae ne in neruum erumpant, uereor. Hoc tamen bellum, credo, profligabitur: de ceteris, quae fratri meo commisit, uel nulla uel exigua spes superest, nisi nouas ex Gallia, in qua nunc uersatur, suppetias attulerit. Praestantiss. FABRICIVS noster duo illa ASSEMANI uolumina omnino accepit. Id enim fratri meo praedicare memini. Enimuero uir alias diligentissimus in scribendis litteris lentus est, quod ceteris eius meritis et humanitati condonabis. Monebo tamen, quamprimum uidero.
Cum nuper reculas meas excuterem, incidi in collectionem epistolarum LIBANII, quam tua manu exaratam, pro liberalitate tua meam esse uoluisti. Illarum XCIX priores ex editione Morelliana ais descriptas esse. Adiecisti etiam indicem epistolarum in duo [gap: Greek word(s)] distinctarum, quorum prius LIV, posterius XLIX complectatur. Quaenam, quaeso te, est illa editio MORELLII? ubi lucem uidit? num adiectam habet uersionem Latinam? In catalogo bibliothecae Rostgardianae pag. 455 uideo afferri n. 118 LIBANII epistolarum librum I epistolas 54 complectentem, et iuxta editionem MORELII descriptum. Ibidem n. 119 commemoratur epistolarum LIBANII liber II, ANTONIO PICHONIO interprete Paris. 1576, 4 Latine et Graece. Non puto me falli, si utrumque hunc librum [gap: Greek word(s)] illis duobus penitus respondere existimem. Estne illa editio in bibliothecis regia, uel Spanhemiana? Estne in forulis tuis? Si fuerit, magno me beneficio mactaueris, si usum
page 256, image: s256eius ad breue temporis spatium mihi concesseris. Si non sit, id saltem a te uehementer petiero, ut quas lectionum uarietates ex edit. Morelliana et codice Spanhemiano ad meam epistolarum LIBANII centuriam annotasse te subinde scribis, eas, librarii alicuius manu exscriptas, mecum communices. Scire etiam uehementer uelim, utrum ille Spanhemii liber manu exaratus, recentem aetatem prae se ferat, et forte ab ipso [gap: Greek word(s)] sit profectus. Sed uereor, ne quaestionibus et petitionibus te enecem. Habe hoc fiduciae, quam in humanitate tua collocatam habeo, argumentum. Moram res fert, nec quidquam uelim cum incommodo tuo fiat. De COVARRVVIA ne festines. Sat cito eum recepero, modo sat tuto. Tuus erat futurus, si ullum eius exemplum in urbe exstaret.
Legistine idyllion, quo nostra patriotarum societas nuptias Augustas nuperas prosecuta est? Illius auctor est BROCKESIVS noster, qui et tui mentionem faciendam esse recte censuit. De ASSEMANO nihil nuper inaudiui. Hoc scio, lentum nomen esse, qui ad repetitas meas nihil hucdum responderit. Hamburgi 23 Iul. 1733.
155
Bimestre fere spatium est, ex quo, uir amicissime, litteras ad te dedi de LIBANII epistolis, tum alia quaerens, tum inprimis petens, ut centuriam epistolarum eius a me editam, ad cuius margines uarietates lectionum ex codice regio et Spanhemiano descripsisti, mecum more tuo, h. e. beneuole communicares. Patere, quaeso, ut precibus illis insistam. In eo enim cum maxime sum, ut pristinam opellam meam recognoscam; imo, quod miraberis, omnium LIBANII epistolarum, quas mille et ducentas habeo, editionem meditor. Hoc tamen tibi scriptum puta, cum ad alios hactenus emanare nolim. Neque enim res inter bibliopolam Amstelodamensem et me penitus confecta est. Mitte itaque, quaeso, exemplum illud tuum per uectorem publicum proximum, sed, quod iterum iterumque peto, sumtibus meis. Si qua praeterea in mentem tibi ueniant, quae ad ornandum institutum meum pertinere possint, ea nescire me non patieris. Ex Lipsiensibus nundinis accipies residuas plagulas carminum SAPPHVS, fratris mei, qui multum te salutatum cupit, opera recognitorum.
page 257, image: s257Accipies etiam duo exempla uoluminis III curarum mearum, quorum alterum tibi seruabis, alterum autem ad BEAVSOBRIVM haud grauatim mittes, eo consilio, ut ad MAVCLERCKIVM, cui promisi, perferatur. Cl. DORVILLIVS heri mihi nunciauit, cl. TH. BENTLEII aedes, una cum bibliotheca eius, quam altera pars inscriptionum Asiaticarum, scholia in HOMERI Iliadem [gap: Greek word(s)] et DAVISII in CICERONIS de officiis libros annotationes ornarunt, ita periisse, ut ipse aegre uitam seruarit. Miseraberis, scio, et hominis eruditi, et litterarum uices. Ex eiusdem litteris intelligo, prodiisse in Belgio epistolam ad WETSTENIVM SAM. CRELLII, qua et huius et I. I. WETSTENII, ad Remonstrantes denuo reuersi, conamina satyrico sale perfricentur. Nostine, ubi nunc uersetur uel potius erret CRELLIVS ille? Miseror sane hominis uices. Hamburgi postridie Kal. Octobr. 1733.
156
Remitto cum his, uir praestantissime, exemplum illud tuum centuriae epistolamm LIBANII, ob quam, multa cum tibi debeam, patere, ut paucis tibi dicam, me gratias tibi habere. Eam citius eram remissurus, nisi et festi labores, et cumulata negotia, inprimis autem Libaniana, Hafnia mihi iterum iterumque submissa, et iam remissa, me sibi totum uindicassent. In his cum essem, suauissimas tuas litteras accipio, ad quas nunc demum respondere itidem potui. Bonum factum, quod meum fratrisque in te amorem non spernis: de iudicio, quod inde profectum arbitraris, ne sis sollicitus; id enim facile cuique probabimus; nec aegre, puto, feres, quod te ipsum in propria caussa iudicem non audiamus. Ceterum exemplum curarum mearum, MAVCLERCKIO inscriptum, una cum altero illo ad te perlatum esse non dubito. COVARR VVIAM nondum accepi, sed nec, quod iam ante scripsi, festinatione opus est. LIBANIVS meus pulchre procedit. Quinque enim centurias iam prosligaui: tanta est uoluptas, quam ex labore qualicumque percipio; modo tantam afferam aliis lecturis. Frater meus nullas mihi suppetias ferre potest, qui et praelectionibus suis satis sit districtus, et in ceteris fragmentis poetriarum recognoscendis occupetur. Taceo, me numquam socia cuiusdam opera usum esse, siue, quod nimium mihi tribuo, siue, quod me ipsum, ubi errauero, culpare malim, quam aliis
page 258, image: s258hallucinandi occasionem praebere. Ex Belgio nuper a cl. DORVILLIO LIBANII epistolas sexcentas amplius accepi, a SALVINO quondam ex codd. Mediceis descriptas et Latine conuersas. De his maximopere laetor. Erant illae quidem inter Rostgardianas, sed non tam curate descriptae. Versionem interim aliam adornare constitui: adeo uir alioquin Graece doctissimus Graecis uocibus totidem Latinis eodem etiam ordine exprimendis incubuit. Iurares te nec Graeca nec Latina legere, ut non dicam, eumdem frequenter in exprimenda LIHANII mente infeliciter uersatum esse. Ex Suecia duos codices a BENZELIO, Lincopiensium hodie praesule, exspecto, quorum alter MEVRSII, alter OBRECHTI olim fuit. Epistolae sunt quadringentae, quas procul dubio iam possideo, uel sic tamen gratas, cum uarietates lectionum saltem suppeditare mihi possint. Habeo praeterea Vindobonae amicum, qui, ill. GARELLVM fauentem sibi nactus, spem fecit indicis epistolarum, quae duobus codd. Caesareis, a LAMBECIO descriptis, contineantur. Fuerunt, qui cl. IORDANVM, de quo tuae, apud nos superiore aestate uersatum fuisse dicerent. Iam ex tuis omnia alia intelligo. Illum, quaeso, uerbis meis plurimum saluta. RICHEIVS iunior adhuc Vindobonae uersatur, inde ad nos propediem rediturus, deinde autem ad litteras u. c. procul dubio responsurus. Hamburgi 19 Ianuar. 1734.
157
Velim uehementer, cum commodo tuo me doceas, utrum apparatus ille epistolarum LIBANII Spanhemianus, qui apud uos est, ipsius SPANHEMII manu sit exaratus. Ita sane suspicor. Credo enim uel ex Vossiano, uel ex regio Parisiensi eas esse descriptas.
Octiduum est, et quod excurrit, ex quo exemplum centuriae epistolarum LIBANII, quod mihi commodaueras, per uectorem publicum remisi. Paucis diebus post perlatum ad me est COVARRVVIAE dictionarium, quod HAVDIVM uestratem ad me missurum esse scripseras. Haec nuncianda tibi, uir amicissime, putaui, ne de eo esses sollicitus, opportunam inprimis occasionem nactus ab eo, qui has reddit. Est is LIPSTORPIVS, uir honestissimus mihique amicus, idemque litterarum non minus peritus, quam litteratorum amans. Fungitur is apud nos amplissimo syndici munere, et cum laude
page 259, image: s259fungitur, iamque rerum nostrarum caussa sereniss. regem adit. Ei uelim, uir amicissime, more tuo beneuolum et facilem te praebeas, qualem te pridem ei similibus praestitisti. Idem oratum uelim praestantissimum generum tuum, GALTERIVM, quem officiosissime salutatum cupio. Oblatae mihi ex Suecia sunt CLIV LIBANII epistolae, a PALMROTIO quodam Latine conuersae et notis illustratae, centum imperialium pretio. Ridebis procul dubio, sicut et ego risi. Carere illis possum, cum ad unam omnes habeam, quod ex indice transmisso intellexi; MORELLVS uero etiam tertiam fere earum partem ediderit. Ita uale, uir praestantissime, et amare me perge. Hamburgi 3 Kal. Februar. 1734.
158
Ex itinere Belgico una cum fratre meo superiore hebdomade sospes saluusque meis redditus nihil prius habui, uir amicissime, quam ut ad suauissimas litteras tuas, quas sub ipsum abitum nactus sum, responderem. Minus te ex uoto ualere, cum ex aliorum sermonibus, tum ex ipsis litteris tuis non sine dolore intellexi. Votorum meorum haec summa est, ut summum Numen pro insigni bonitate sua malum hoc uel mitiget, uel patientiam, homine Christiano dignam, sufficiat. Quod ad iter meum attinet, id quidem eo potissimum consilio in Belgium susceptum est, ut animum nonnihil a continuis laboribus auocarem, uiribusque eius et ualetudini consulerem. Nec frustra me fuisse uideo. Praeterea uero in eo fui, ut LIBANII epistolas, quas penitus ad finem perduxi, bibliopolae WAESBERGIO in manus traderem. Effeci quoque, ut, me praesente, prima illarum plagula speciminis loco exscriberetur. Illius tibi exemplum misissem, nisi bibliopolae consultum fuisset uisum, nouas formas Latinas effingendas curare, quibus uersio mea et notae sint exprimendae. Itaque hoc quidem tam diu differendum esse censui. Initium uero impressionis non ante imminentem annum fieri potest ideo, quod operae Waesbergianae usque ad illud tempus in exscribendis GROTII libris de iure B. et P. et SVETONIO praestantissimi BVRMANNI occupatae erunt. Simulac uero Grotianus liber prelum reliquerit, quod dicto tempore fiet, LIBANIVS in locum eius sufficietur, et quoad fieri poterit, luci parabitur. BVRMANNVS cetera sic satis ualet, at cum malo ischiadico colluctatur.
page 260, image: s260Interim in SVETONIO curando totus est, et suam illam de uectigalibus commentationem una cum dissert. de IOVE [gap: Greek word(s)] auctiorem exscribi curat, quae breui tempore lucem adspiciet. Cl. DRAKENBVRGIVS LIVIVM stupenda industria recognoscit, cuius uolumen I a quinque uel sex aliis excipiendum, sic satis processit. Idem liberalitatem tuam, quam sibi in hoc opere testatam feceris, multis uerbis praedicauit, teque suo nomine salutari per me uoluit. Amstelodami inter ceteros uidi GERDESIVM. Ex eo molestum mihi fuit audire, quae de noua, quam sperabas, editione tuae Christianismi Indorum historiae per bibliopolae fraudem acta sint. Spero tamen, fore, ut hominis doli et fraudes ex merito castigentur, et iactura haec ex commentariis tuis resarciatur. ANTONINI itinerarium, eruditissimi WESSELINGII curis sibi redditum, carceres operarum mordebat. At cl. HEMSTERHVISII LVCIANVS lento admodum gradu procedit. Volumina exspectantur saltem quatuor, nisi plura, et uel sic quadraginta tantum plagulae exscriptae sunt. Reu. ALBERTIVS propediem glossarium sacrum adhuc [gap: Greek word(s)] , et ab optimo FABRICIO nostro cum illo communicatum, in lucem proferet. Vidi apud illum insignem apparatum, quem in promtu habet ad HESYCHII glossarium expurgandum. Operis huius duas litteras primores iam penitus profligauit. Ipse quidem sperat fore, ut opus integrum eiusmodi uolumine, quale KVSTERI ARISTOPHANES sistit, absoluatur. Vereor autem uehementer, ne, si ita, ut coepit, processerit, alterum eiusmodi uolumen requiratur. DORVILLIVS, professor gymnasii Amstelodamensis, et ingenio et doctrina ualens, figuras aeneas, quas itineri suo Siculo destinauit, in promtu iam habet, commentarium uero ipsum nunc parat. Omitto alia leuioris momenti. BEAVSOBRII uindicias nuperas, quarum meministi, uix obiter inspicere licuit. Non negabis, credo, ipse, eum et in enarrando uol. II curarum mearum, et in hac apologia sua adornanda aliter uersari debuisse. Quid ego de posteriore hac sentiam, dicam in praefatione ad uol. 3 curarum mearum. Huic enim adornando, si summo Numini ita uisum fuerit, hyemem imminentem impendam. Fragmenta reliquarum poetriarum Graecarum, quae frater meus post SAPPHONIS illa, recognouit, a calce proxime absunt. Nactus ille in Belgio est nonnulla, quae ad
page 261, image: s261SAPPHVS et harum fragmenta illustranda et augenda non parum faciunt. Vidistine metricam SAPPHVS interpretationem Germanicam, a STAEHLINO quodam Lipsiae non ita pridem editam? Putasne, eam, quamuis per se elegantem, talem esse posse, quae auribus non Graecis talem sistat poetriam, qualis Graecae antiquitati uisa est? Sed de hoc interpres ipse uiderit. Hamburgi d. 2 Sept. 1734.
Scribe, quaeso, ad me per otium, num illa epistolarum LIBANII collectio, quam superioribus annis ex forulis Spanhemianis liberaliter mecum communicasti, a uetere an recente, et ipsius ill. SPANHEMII, ut suspicor, manu sit profecta?
159
Ad litteras tuas, uir amicissime, heri mihi redditas statim respondeo, ne segnior uidear in iis significandis, quae uehementer scire uelle uideris. Parum quidem aberat, quin putarem, te in scribendo nomine meo errasse. Insuetis enim utebaris elogiis, et talibus, quae ad alios pertinerent. Quae tibi huius consilii ratio fuerit, nondum intelligendo adsequor. Falleris autem, si titulis delectari me, aut alium ullum ei praeferre me putas, qui tuum me amicum appellat. Parces itaque, si me amas, titulis et encomiis inposterum, uel ideo, ne serulam [gap: Greek word(s)] experiaris, cui uoces nouas Gallicas inuehere pulcrum uisum est, quibus hanc laudandi rationem castigaret. Et corpus et animam adflictam tibi esse uehementer doleo. Vtrique summum Numen medeatur, uel saltem patientiam sufficiat! LIBANII illa ad PRISCIANVM epistola exstat inter eas, quas operis Belgicis tradidi. Memini, me in notis prouocare ad VALESIVM, qui partem eius potiorem ex codice Vaticano ad SOCRATEM attulerat. Mitterem illam tibi, si in promtu haberem. Remitto uero illam [gap: Greek word(s)] epistolam, qui per me ualeat, suasque sibi res habeat. Numquam enim rem mihi esse uolui cum felinei ingenii hominibus. Nosti, quid dicam, si meministi prouerbii Germanorum rhythmici, es sind Katzen, die uorne lecken und hinten kratzen. Fortasse uero breui ex alio quodam intellexerit, quae audire et aliis perspecta esse nolit. Cl. FABRICIVM nostrum nondum uidi, ex quo litteras tuas accepi; uidebo tamen propediem, et nunciabo illi, quae uoluisti. Volumen bibliothecae Lat. alterum cum his nundinis autumnalibus lucem uidebit. RICHEIVS
page 262, image: s262tres abhinc hebdomadas saluus sospesque ad nos reuersus est, Narrabo tibi rem ridiculam. Vindobona acceperam superiore aestate indicem epp. LIBANII, quae duobus codd. Caesareis, a LAMBECIO indicatis, continentur. Postea ex catalogo Nesseliano intelligo, exstare ibidem tertiam. Scribo itaque iterum Vindobonam. Rescribit amicus heri, deceptum esse NESSELIVM ab imperito librario, qui LIBANII epistolas, quales codex nullas habet, in dorso uoluminis appellarit. Abi iam, et fidem habe eiusmodi catalogificibus. Interim error ille NESSELII commodo mihi fuit. Ex eo enim factum est, ut notitia alterius cod. Caesarei, qui XXXIX LIBANII epistolas exhibet, ad me perueniret. Ceterum inter omnes illas epistolas codd. Vindobonensium nulla est, quam non habeam. Hamburgi 17 Septembr. 1734.
Cur, quaeso te, non respondes ad quaestionem meam de conditione codicis Spanhemiani epistolarum LIBANII, repetitis uicibus factam? Si graues habes silentii caussas, libenter acquiesco; sin minus, patere, ut eamdem tibi in memoriam reuocem.
160
Sero accipis, uir amicissime, responsionem, quam pridem tuis illis, superiore anno ad me datis, debeo. Pudet me morae, quam primum quidem negotiorum uarietas, deinde uero obliuio, nescio quae, effecit. Iam gratias tibi ago pro notitia epistolarum LIBANII, quas GOTTOFR. STARCKII [gap: Greek word(s)] manu descriptas in bibliotheca Spanhemiana seruari beneuole significafti. Earum [gap: Greek word(s)] liberalitati tuae debeo, quam publice, ut par est, praedicabo. Nostine fortasse, unde STARCKIVS eas descripserit? Interdum enim uarietates quasdam alicuius momenti in apographo illo obseruaui, quae nescio, utrum codici cuidam probato, au ingenio potius debeantur. Quaeris ex me, uir amicissime, quot numero epistolas LIBANII habeam, et quo ordine sint proditurae? De utroque momento ita habeto. Ad manus mihi sunt centuriae XVI, omnino. Ad illas uero accedunt quatuor fere aliae centuriae, quas ZAMBICARII Bononiensis industria Latine conuersas habemus. Eas enim nec ROSTGAARDVS Graece umquam inuenit, nec ego adhuc detegere potui. Scripsi tamen nuper ad illustr. MAFFEIVM, Parisiis adhuc commorantem. Nisi ope eius Graecas ex codice aliquo Bononiensi,
page 263, image: s263aut aliunde accepero, animus est Latinas saltem, quamuis frequenter barbaras et pessime habitas, dare. Ordinem eum seruabo, quo epistolas singulas in codice Vossiano, centurias decem circiter complexo, descriptas inueni, procedentibus per centurias omnes numeris. In libros, qui tamen etiam in cod. Vossiano occurrunt, dispertire illos nolui, ideo, quod in diuersis codd. diuersam librorum distinctionem inueni. Ostendam tamen, quot epistolae et quaenam libris singulis comprehendantur. RICHEY noster a duobus, et amplius, mensibus Vindobonam ad res ciuitatis nostrae, ualde adflictae, curandas profectus est. Viuit omnino memor tui, mihique et tuam et elegantissimi generi tui humanitatem prolixe praedicauit. Cl. DORVILLIVS consilium suum de recognoscendis XENOPHONTIS Ephesiacis non abiecit. Interim specimen animaduersionum in ea suarum uolumini alicui obseruationum miscellanearum, quas ex Anglica L. Latine conuersas et auctariis instructas Amstelodami prodire nosti, inseruit. Ex litteris eius nuper intellexi, cl. HEM STERHVISIVM Plutum ARISTOPHANIS cum commentariolo et scholiis ex codice Doruilliano auctioribus operis seorsim exscribendum tradidisse. Vereor, ne LVCIANVS eius detrimenti aliquid uel saltem morae longioris capiat. LIBANIVS meus lento adhuc gradu processit, inposterum, ceu mihi spes facta est, acrius urgendus. Habeo, quod tecum, uir amicissime, communicatum uelim. Bibliopola quidam Anglus per HOECKIVM nostrum ad bibliothecam PHOTII recognoscendam et heic formis Hoeckianis, quibus poetriae Graecae prodierunt, describendam, me excitauit. Parum abest, quin rem mihi persuascrit, quamuis probe intelligam, non leue esse onus, cui humeros subiiciam. Scripsi interim Parisios, ut intelligam, numquid praesidii a codice regio exspectari possit. Scripsi in Belgium, expiscaturus, numquid inter collectanea CAMVSATI, qui breui ante obitum me, quod uaticinatus eras, fefellit, obseruatum sit, quod huc pertineat. Eum enim nouam operum PHOTII editionem molitum esse non ignoras, nisi somniasse potius dixeris. Somniauit utique, cum singulis uitae suae annis, quos ad 1759 producturum se sperauit, singulos addixit libros, in quibus edendis sit uersaturus. Legisti, puto, hoc in praemonitione, eiusdem historiae ephemeridum litterar. praefixa. Sed haec
page 264, image: s264[gap: Greek word(s)] . Iam uehementer ex te scire uelim, uir praestantissime, quid tibi de instituto hoc meo uideatur, quid item in hoc opere spectandum inprimis esse existimes, numquid denique habeas, quod conatus meos iuuare possit? Ex Anglia nuper accepi GEORG. SALE Coranum Anglice conuersum, et notis uberio ibus illustratum, itemque W. WALLII annot ationes in V. T. Anglicanas. Neutrum librum inspicere hactenus licuit. Frater meus prolixissimam salutem nunciat, et alteram poetriarum Graecarum partem una cum fragmentis feminarum Graecarum, quae uolumine singulari comprehensa carceres fere mordent, iudicio tuo se submissurum esse pollicetur. Hamburgi 13 lanuar. 1735.
161
Accepi, uir amicissime, litteras tuas Kal. Iuniis datas, sed, si inscriptionem exceperis, librarii manu scriptas. Quo quidem nomine eas minore cum uoluptate legi, quam qua alias tuas omnes legere soleo. Argumento enim id mihi erat, te non ita ualere, ut ualere te uehementer uelim. Interim id mihi solatium attulit, quod ingenii uires animique robur corporis illum languorem non imitentur. Atque idem quoque non ita pridem a LOTTERO, qui Petroburgum nunc profectus est, teque Berolini cum duobus aliis itineris sociis est allocutus, testatum mihi fecit. Hoc ipso uelim tu quoque corporis molestias soleris, uel potius Christianum hominem te praestes, [gap: Greek word(s)] munitum. Hanc animi constantiam precibus meis, quas poscis, commendatam habebo, Deumque cum maxime oro, ut fidem tibi in Dominum nostrum Iesum Christum, quem unicum salutis nostrae auctorem te uenerari praesens mihi professus es, confirmare et perpetuam praestare clementer dignetur. Scribis, uir amicissime, me binis tuis litteris nihil rescripsisse. Sed ex eo coniecturam facio, litteras illas tuas intercidisse. Vltimae enim meae ad PHOTII bibliothecam spectabant, quibus te rescripturum esse ornatissimus ROLOFFIVS in suis ad me testabatur, quamprimum ualetudinis ratio id esset permissura. Ab eo uero tempore nihil a te litterarum accepi, neque desidero, quoad cum minimo tuo incommodo fuerint coniunctae. Interpretationem Latinam bibliothecae Aprosianae, olim a me otii fallendi caussa confectam, ut et alteram illam libri Lardueriani
page 265, image: s265
de fide historiae Euangelicae, ex monimentis aequalium inter exteros scriptorum firmata, mittere tamquam alienum laborem ad te nolui. Mitterem uero nunc, nisi prior quidem liber ex officina VANDENHOECKII, qui res suas ad Goettingensem academiam transtulit, posterior autem Bremae formis esset exscriptus, mihique neutrius copia suppeteret. BARATTERII, praecocis pueri, specimina una tecum miror, cuius eruditionem illi quoque testati mihi sunt, qui eumdem Halae nuper publice disputantem stupentes audierunt. ROTHII dissertationem de numo Segusianorum HERCVLI inscripto, non uidi. Non poterat ille iudicem, te cordatiorem, deligere. Itaque probo consilium eius, quod tibi eam inscripsit. Quod ad me attinet, cum maxime uersor in uol. IV et ultimo curarum mearum in nouum foedus, quod in nundinis Lipsiensium autumnalibus proximis, si Numen O. M. annuerit, lucem adspiciet. Quidquid inde mihi superest otii, id omne PHOTIO dedico, ad quem ornandum non parum mihi profuturus est codex bibliothecae Amstelodamensis, recente quidem, sed luculenta manu exaratus, quem totum cum editis comparaui, pararium nactus elegantissimum DORVILLIVM, professorem gymnasii Amstelodam. ad quem codicem ipsum tribus circiter abhinc mensibus remisi. Nuper a cl. WETSTENIO, auctore prolegomenorum ad accuratissimam noui testamenti editionem, accepi partem aliquam Amphilochiorum PHOTII [gap: Greek word(s)] , inde a quaest. LXXIII ad CCI procedentem. Eam is ex libris CAMVSATI sibi comparauit. Responsa illa PHOTII, (quorum indicem exstare nosti in bibliotheca Coisliniana, quam praestantissimo MONTEFALCONIO debemus,) bonae frugis sunt plenissima. Itaque animus mihi est, si tempus patiatur, ea, quae ad illustranda aliquot noui foederis oracula difficiliora spectant, in calce uol. IV curarum mearum exhibere. Conuersionem eorum Latinam in promtu habeo. LIBANII epistolae lento h. e. recepto bibliopolis Belgis, gradu procedunt. Octodecim enim plagulae tantum lucem adhuc uiderunt. Meministi fortasse, doctissimum BOERNERVM olim promittere nouam bibliothecae Photianae editionem. Litteris itaque ad eum datis opem eius poposci. Respondit uero, se nihil habere, praeter exemplum a MATTH. SLADO manu notatum. Huius quoque notulas mecum liberaliter communicauit, sed
page 266, image: s266tales, quae, si unam alteramue exceperis, ex Hoeschelianis sunt petitae. Ad Vindobonensem codicem PHOTII aditus non patet per conclauia, a familia Caesarea habitata. Haec hactenus. Cl. FABRICIVS noster inter medios barbaros iucunde uersatur. Volumine enim tertio bibliothecae medii aeui Latinae in lucem nuper prolato, quartum nunc urget, sub nundinas proximas proditurum. Fratrem meum fragmenta prosaica eruditarum Graeciae ueteris feminarum adhuc exercent, quae lucem iam uidissent, nisi VANDENHOECKII abitus moram iniecisset. Vidistine GOETTENII Europam eruditam uernacula lingua exaratam? In illa uitam tuam enarratam uidi, quemadmodum et meam. In hac aliquoties uidi peccatum esse, uereor, ne et in tua. Interim uolupe mihi fuit, scriptorem non indoctum praeclare de te tuisque in litteras meritis sentire. Ita uale, uir amicissime, et Deo confisus praesentis uitae molestias iucundissima futurae felicioris exspectatione solare. Hamburgi 19 Iun. 1735.
162
Quid agis, uir amicissime? Valesne, saltem mediocriter, et praesentis uitae molestias plena et iucunda in Christum Dominum nostrum et redemtorem fiducia emollis? Ita spero te agere, et diuina gratia fultum inposterum acturum. Accepistine uolumen IV et ultimum curarum mearum in nouum instrumentum, quod Lipsia ad te superioribus nundinis Lipsiensium autumnalibus ex officina Kisneriana perferri curaui? Spero, te accepisse. Res meae diuini Numinis indulgentia melius habent, quam per omne uitae, etiam iuuenilis, tempus habuerunt. Adeo et animo et corpore ualeo, inter continuos labores, quos uel ipse mihi, uel muneris publici rationes imponunt. Versor cum maxime in luculento indice apparatus epistolici MS. conficiendo, qui iam sub prelo sudat, et, Deo annuente, imminentibus nundinis uernalibus, lucem uidebit. Illum aere non modico meum feci ab heredibus Vffenbachianis septuaginta fere in fol. et sexaginta in quarta forma uoluminibus constantem, et epistolas, maximam partem [gap: Greek word(s)] praestantissimorum uirorum, qui inde a renatis doctrina puriore et litteris ad nostram usque aetatem eruditionis laude claruerunt. Eminet inter has commercium litterarium, quod BOECLERO, BERNEGGERO, BONGARSIO, BOINEBVRGIO
page 267, image: s267cet. cum uiris doctis intercessit. Dici non potest, quem fructum, quamue uoluptatem ex illo euoluendo uel ceperim, uel capiam. Iam operam do, ut supellectilem hanc, quoad possum, augeam, et tam felici mihi esse iam licuit, ut sex uolumina reliquis illis addiderim praeter octo sat spissa illarum epistolarum, quas ipse ego a uiris doctis accepi, inter quas tuae illae et numero et pondere agmen ducunt. Quoties agmen hoc musicum adspicio, toties uersari mihi uideor in Parnasso non ficto, quem praestantissimi musagetae et ornant et muniunt. Doleo, desiderare me illum epistolarum apparatum, quas VFFENBACHIVS, [gap: Greek word(s)] , uel dedit ad alios, uel ab aliis accepit. Illum scilicet uir optimus cl. SCHELLHORNIO donauit, ea lege, ut ad uitam suam luculentius describendam eo uteretur, quod se facturum SCHELLHORNIVS ipse per litteras mihi testatus est. Nactus nuper sum ex bibliotheca Augustana egregium codicem MS. eclogarum STOBAEI physicarum et ethicarum, quem in editis male acceptum meministi. Eum totum contuli cum Canterianis, et praeter supplementa complura meliores legendi uarietates notaui. Specimen operae in his collocatae comparebit proxime in obseruationibus miscellaneis, quas eruditi Belgae Amstelodami procudere pergunt. Ibi uero et partem prolegomenorum STOBAEI, quae in editis non exstant, et calcem operis integram suppeditabo.
Epistolae meae Libanianae in lentas operas inciderunt. Versantur enim adhuc in centuria V. His scilicet hominibus mandandum est, si quid recte curatum uelis. Ecquando tandem uidebo centuriam XVI? Sed id quidem [gap: Greek word(s)] . PHOTII bibliotheca, quam usque ad codicem CLXXII recognoui, itidem haeret. VANDENHOECKIVS enim res suas Goettingam transtulit, et uix uidetur idoneus operi sumtuoso in lucem proferendi.
Vidistine FAVORITI NORICI (quem PET. BVRMANNVM u. c. esse plerique suspicantur) obseruationes ad Gundlingii discursus de republica Hollandica et OTTOCARI HAMMENSIS schediasma nomico-philologicum? Vtrumque opusculum iunctim superiore anno Amstelodami lucem uidit. In priori GVNDLINGIVS, in posteriori uero OTTO, antecessor Traiectinus, indignis, sed interdum, si quid iudico, promeritis modis castigantur. Accessit paullo post CHARLOTTAE
page 268, image: s268AMALIAE epistola ad EVERARDVM OTTONEM, huius uiarum tutelae non erudite minus quam false opposita. Huius censurae copiam tibi facere possum, si iusseris. Optimus FABRICIVS noster graui luctu oppressus est ex obitu coniugis suauissimae et amatissimae, quae ineunte hoc anno uiuendi finem fecit. Nec ipse ab aliquo tempore recte satis ualuit, molestissimo interim labore, qui ad scriptores medii aeui refertur, uel sic strenue defungens. Huius enim operis uol. V non tam operas, quam ipsum exercet. Vereor uehementer, ne ualetudini uitaeque propriae noceat nimio et pertinaci studio earum hominum memoriam adserendi, quorum magna pars illa indigna uideri possit. At uereor quoque, ne et tibi, uir amicissime, loquacitate mea sim molestior. Itaque hoc unum addam: uale in Domino et amare me perge tui amantissimum. Hamburgi Kal. Februar. 1736.
163
Optimum et incomparabilem FABRICIVM nostrum ad meliora abiisse procul dubio cognitum habes, uir amicissime. Metui uitae [gap: Greek word(s)] iam inde a semestri spatio, ex quo de noctibus insomnibus, [gap: Greek word(s)] et asthmate queri coepit. Accessit funestus coniugis optimae obitus. Facile per te intelligis, quantopere me hic casus una cum fratre meo perculerit, qui [gap: Greek word(s)] , immortalitate digno, pro ea, qua alias ualebat, constantis ualetudinis felicitate compositique et erecti animi indole, uel centum uitae annos promiseram. Amisi doctorem, olim collegam, perpetuo uero fautorem et amicum fidissimum, coniunctissimum, integerrimum. Amisisti uero et tu uirtutum meritorumque tuorum existimatorem ut dexterrimum, ita candidissimum, qui de te inprimis frequentes iucundosque sermones miscere mecum solebat. Non parum, crede mihi, recreabor, si intelligam rectius te, quam olim, ualere, uel saltem ita ualere, ut incommoda ferre possis. Quod ut possis, diuini Numinis gratiam adprecor. Interim solor tristitiam meam, quoad possum, tractandis litteris. Accipis cum his exemplum conspectus supellectilis meae epistolicae et litterariae MS. In ea amplificanda operam pono cum maxime. Nec infeliciter res cadit. Praeter ea enim, quae aliunde iam accepi, ill. GRAMMIVS integrum uolumen epistolarum praestantissimorum uirorum, quas FREINSHEMIVS olim manu sua descripsit, Hafnia exspectare
page 269, image: s269me iussit, quemadmodum superiore hebdomade glossarium Graeco-Lat. non contemnendum, idque manu MICH. APOSTOLII exaratum ad me misit. Nuper admodum nouum opus, bibliopolae cuiusdam nostratis uel precibus uel conuiciis adactus, ingressus sum. LVNDII enim antiquitates Hebr. sacras, uernacula lingua in folii forma editas, maximeque desideratas iam quintum incudi dare, recensere, notisque interdum uberioribus hinc emendare, hinc amplificare constitui. Initium operis iam factum est, ita quidem, si summum Numen adiuuerit, continuandum, ut singulis hebdomadibus quatuor plagulae exscribantur. PHOTII bibliotheca, in qua ad codicem CLXXX perueneram, tantisper seposita est. Neque enim VANDENHOEKIVS, qui suam mihi opem obtulerat, per rei familiaris angustias proferendo in lucem operi sufficit. Ex Belgio nuper accepi ARISTAENETI epistolas, a IO. CORN. DE PAVW recognitas et notis illustratas. In his notis uehementer inuehitur in praestantissimos quosque superioris et nostrae memoriae uiros, ut hoc nomine canis criticorum, ad SCIOPPII exemplum, nonnullis appellari meruerit. In praefatione sibi temperare non potuit, quo minus indignis modis tractaret u. C. IAC. PHILIPP. DORVILLE, futurum [gap: Greek word(s)] editorem. Vereor utique, ne poenarum satis luat. Operae Amstelodamenses in centuria VII epistolarum LIBANII adhuc haerent, neque tamen a fine earum procul absunt. Hamburgi 14 Maii 1736.
164
Accepi, uir amicissime, et superiores tuas per cursorem publicum, et alteras heri per ATHANASIVM, archimandritam. Dolet mihi ualde, dolores tam uehementes accedere senectuti, quae ipsa morbus est. Nihil superest, quam ut precibus summo Numini in Christo, Domino nostro, te commendem, quod uel opem ferat, uel patientiam sufficiat. Atque hoc facio diligenter. DIO CASSIVS FABRICII nostri, [gap: Greek word(s)] , fere ad umbilicum perductus est, et pridem lucem uidisset, nisi WETSTEINIVS, librarius superciliosus iam ante sexennium, quando FABRICIVS in eo recognoscendo totus erat, diserte adfirmasset, se non ante initium operis facturum, quam totum omnibus numeris absolutum acceperit. Hoc uero se uel facere posse, uel facturum esse constanter
page 270, image: s270negabat senex optimus. Volumen V bibliothecae Lat. mediae et infimae aetatis paullo ante obitum eius lucem uidit, et in littera P desinit. Non damnatus est uoti, quod in limine Graeco hoc uersu expressit: [gap: Greek word(s)] . Sperabat interim, se, annuente Deo, reliquas litteras uno uolumine persecuturum esse. Vereor, ut gener eius alter, cl. REIMARVS, professor linguarum orientis in gymnasio nostro, operae admodum taediosae, et ex parte difficili humeros subiiciat. Si indicare mihi uolueris, quae in IV uolumine desint, operam dabo, ut hinc suppleantur. Bibliotheca locupletissima sub hasta uendetur, quamprimum per copiam index confici poterit. Conspectum meum epistolicum tibi non displicuisse gaudeo. Cui enim magis, quam tibi, conatus meos probandos censeam, habeo neminem. De ARISTAENETI epistolis suppositis cordatus quisque tecum sentit. Sed PAVVIVS ille mihi praesenti adfirmauit, se non tam sollicitum esse de bonis, quam de raro obuiis libris. Hoc consilio PHILEN, HEPHAESTIONEM, et nunc ARISTAENETVM dedit, quos dare utique poterat, modo non male admodum dedisset. Fac, quaeso, uir amicissime, quoad potes, ut tua illa de PSEVDO-DIONYSII, quem putas, operibus dissertatio lucem uideat, uel saltem luci parata exstet. Memini, te de illa praesenti ea narrare, quae ad liquidum perducta uehementer uelim. Vidistine psalterium a FRANC. HARE, episcopo, hoc anno Hebraice sine punctis cum ratione uoces singulas, e regione Latine expressas, legendi notisque editum. Versiculi singuli metrice sunt diuisi, (non rhythmice, quod MEIBOMIVS et CLERICVS fieri uolebant) multisque in locis, quae auctoris est sententia, integritati suae restituti; ita quidem, si quid iudico, ut DAVIDES, uel alii psalmorum auctores non magis sua agnituri uideantur, quam HORATIVS sua in Bentleiana recognitione agnouerit. Sunt tamen quaedam non contemnenda, quae auctor in prolegomenis copiosis adfert. Negotium illud ATHANASII, ad quod altera tua epistola spectat, commendatum mihi habebo, quoad potero. Vereor autem, ut parum lucretur uir optimus. Res ciuitatis nostrae ualde nunc adflictae sunt. Praeterea uero uix biennium excessit, quando alius eiusmodi Graecorum legatus eodem fine huc ueniebat, qui tamen institutum suum et uictu et uestitu lautiore parum
page 271, image: s271probabat. ASSEMANI uol. IV bibliothecae orientalis nondum uidi, nec umquam uidebo, nisi ex Italia aduocem. Tria primora uolumina accepi olim a KOENIGIO, qui officinam locupletissimam habet Offenbaci iuxta Francofurtum ad Moenum. Illi enim cum Italis frequens intercedit commercium, sicut idem libris pretium sic satis aequum statuit. Non deerit, credo, tibi amicus, qui hanc rem apud ipsum curare possit. Ipse id facturus eram, nisi simultas aliqua graui de caussa intercederet. Saepe misit, quae non desidero, illa uero non mittit, quae uel maxime cupio. Ita uale, uir amicissime, et salue a fratre meo, cuius fragmenta feminarum Graeciae prosaica per negligentiam VANDENHOECKII adhuc sub prelo sudant, quamuis a fine procul absint. Hamburgi 21 Iun. 1736.
In conspectu meo epistolari p. 138 u. penult. a f. pro duret Ceres lege, quaeso, durescens. Notaueram mendum hoc monstrosissimum inter errata; sed et heic errarunt operae negligentius, quando uel sic omiserunt. Quid facias his hominibus? Fac, quaeso, haud grauatim, ut haec epistola ad ELSNERVM, qui ATHANASIVM itidem mihi commendauerat, recte perferatur.
165
Laetatus uehementer sum, uir amicissime, cum nuper inscriptionem litterarum, d. 28 Septembr. ad me datarum, manu tua factam conspicerem. Dolui autem non minus, cum reliqua eiusdem epistolae alterius manu consignata legerem, ex ipsa uero intelligerem, pertinacem illam tuam ualetudinem nolle tecum in gratiam redire. Nosti utique, quae humana ope tolli non possunt, ea tum Dei, omnia temperantis, benignitate Spiritusque sui solatio, tum patientia nostra, quam summo Numini, nos non ultra uires tentanti, debemus, mitigari. Vtramque tibi ex animo precor, et, ut obtineas, Deum in Christo, Domino nostro, ueneror. Bonus ille ATHANASIVS, archimandrita, iam ante, quam tuas acciperem, a nobis Berolinum iterum discesserat, iter in patriam suscepturus. Consilium hoc ingrediebatur febri et aliis corporis incommodis adactus. Non uacuus a nobis discessit, neque tamen illi uel consilio uel opera mea ita adesse potui, ut optabam. In Libanianis epistolis operae Amstelaedamenses a fine centuriae XI iam prope absunt: neque tamen crediderim ante imminentis
page 272, image: s272anni hyemem totum opus ad finem perductum iri. Accipis cum his plagulas illas bibliothecae Latinae medii aeui Fabricianae, quas tibi deesse significasti. Pro apographo epistolae Tourneminianae ad cl. VIGNOLIVM scriptae, utrique uestrum hoc maiores gratias ago, quo gratius mihi accidit. Addam illud reliquis [gap: Greek word(s)] meis, quae indies magis magisque cumulandi opportunitatem nanciscor. Nactus enim nuper sum CCCC epistolas a praestantissimis illius aetatis uiris ad ELIAM PVTSCHIVM exaratas [gap: Greek word(s)] ; alias item a disertissimo GRAEVIO ad illustres et eruditos Danos scriptas, LXX amplius; nec ita pridem commercium epistolarum, quod inter FRID. BENED. CARPZOVIVM, senatorem quondam Lipsiensem, qui Mercurium cum musis felici uinculo iungebat, et eruditissimos quosque per Galliam, Belgium, Italiam et Germaniam intercessit. Inter has multae sunt NIC. HEINSII, quarum bona pars ab elegantissimo BVRMANNO tomo V sylloges epistol. edita quidem est, sed ita mutata, ut mirari satis non potuerim. Necesse est, eum [gap: Greek word(s)] nactum esse ab homine, nescio quo. Quam in rem apud ipsum inquiram. Haec uolumina partem descripsi, partem, excerptis potioribus, delibaui. O quam felicem me putarem, si tuas illas, quas olim a uiris eruditis eruditus ipse accepisti, inspicere mihi et in usum conuertere liceret! [gap: Greek word(s)] ipsa utique sarta tectaque reciperes, a me quoque in nullius iniuriam uel fraudem conuertenda. Sed ista quidem scripta non sunto, si quacumque de caussa aliter sentias. Iam sum in colligendis et ad editionem, quam Deo annuente, post nundinas Lipsiensium uernales anni imminentis ingrediar, parandis omnibus B. LVTHERI nostri epistolis Latinis, tum editis, tum [gap: Greek word(s)] , quas et correctiores, et altero tanto auctiores daturum me spero, notis praeterea historicis illustratas. In Belgio PAVONEM, quem nosti, depexum et plumis denudatum dabit elegantissimus DORVILLIVS noster in uanno criticaininanes IO. CORNEL. PAVONIS paleas, cuius quatuor primores plagulas in manibus habeo. Non placet quidem aculeata et contumeliosa illa disputandi ratio, qua tamen PAVIVS ille, si quis alius, dignus uideri possit. BVRMANNVS VIRGILIVM ingressus est. OVDENDORPIVS IVL. CAESARIS commentarios denuo edidit, ad APVLEIVM nunc transiturus, ad quem nonnulla a me accepit. In antiquitatibus
page 273, image: s273
Siculis strenue occupatur DORVILLIVS. Nescio an uideris elogium IO. CLERICI, Gallica lingua conscriptum, cuius auctorem ferunt BARBEYRACIVM? Ita uale, uir amicissime, et cum nouo, quem mox auspicabimur, anno nouas uel corporis, uel saltem animi uires resume. Hamburgi d. 23 Dec. 1736.Frater meus prolixissima te salute impertit. Is nuper egregiam ueterum numorum supellectilem salubri pretio sibi comparauit. Professiones duae in gymnasio nostro, altera FABRICII desideratissimi, altera EDZARDI obitu uacuefactae, cesserunt nuper WINCKLERO, inueni illi quidem, sed praeclara minanti, et consultissimo EVERS I. V. doctori et FABRICII nostri genero alteri. Vale iterum, immo millies uale. Quas his additas ad reu. SARTORIVM, qui V. D. ministrum apud Hungaros Potsdamii agit, uides litteras, eas illi tradendas curare haud graueris, mihique ignoscas.
166
Redditae mihi, suauissime amice, heri uesperi sunt litterae tuae, perpetui tui in me amoris testes, atque hoc nomine mihi gratissimae. [gap: Greek word(s)] illa tua, qua nemo te facile superauerit, fateor, tibi periit; si uero et cogitandi acumen et uocum structuram spectes, nimis rigidus fueris censor, si quid desideres. Tu, scio, pro modestia et [gap: Greek word(s)] , quae hominem Christianum decet, facile carebis minori, cum summum Numen in illa senectute maius tibi largiatur. Vtinam ex meo uoto cedere tibi posset insignis illa felicitas, qua praestantissimus MONTEFALCONIVS, annos supra octoginta quatuor habens, gaudere se nuper scripsit, nuncians, se etiamnum eadem alacritate commentari et scribere, quam ante hos quadraginta annos sit expertus.
Volupe mihi fuit intelligere de locupletissimo lexico Syriaco, quod ex bibliis polyglottis et bibliotheca Assemaniana collegisse, et ad umbilicum perductum discipulo cuidam tuo tradidisse scribis. Gratulor tibi insignem operam, et tertium illud lexicon, quod Armenico et Coptico addidisti. Vtinam posteritas tribus illis aliquando gaudeat!
FABRICII, [gap: Greek word(s)] , uitam a cl. REIMARO, genero altero, scite descriptam tibi placuisse, propediem ex me intelliget ipse, et cum uoluptate intelliget, qui optimi soceri sui exemplo
page 274, image: s274studia sua tibi inprimis probata esse cupiat. Idem mihi iam olim significauit, se exemplum libri ad te mittendum statuisse. Dolebit utique, iam id quidem sibi non licere, cum iam habeas, nisi forte per nundinatores nostros Lipsienses cum maxime ad te ablegarit. THOMAS, uir ingenio et doctrina ualens, superiore hyeme in Angliam abiit, Londini lautiore conditione usurus. Aiunt tamen nonnulli, eum fortasse huc reuersurum.
Operae Belgicae in centuria XIII epistolarum LIBANII uersantur. Restant adhuc tres. Nimius hominum illorum lentor est, quem numquam iterum experiendo discam.
Habes heic, uir dilectissime, HENRICI DE MAVROY apologiam illam, quam desiderasti, usurus ea, quamdiu libuerit.
Praeter tomum IV bibliothecae ASSEMANI, qui an. 1730 prodiit, nihil habeo huius operis luculenti. Si eo destituaris, uel nutu opus est, et statim ad te aduolabit. Nihil enim, crede mihi, in reculis meis est, quod tuis usibus non inseruiat. Quam [gap: Greek word(s)] ut intelligeres, ipsas has litteras calamo festinantissimo hoc mane effudi potius, quam exaraui, no mihi periret opportunitas librum illum MAVROAEI ad te mittendi. Hunc enim secum asportabit Lipsiam librarius quidam noster, qui omnium ultimus nundinas illas adibit.
Pro cardinalis GRANVELLANI epistola tantas tibi gratias habeo, quantas [gap: Greek word(s)] eiusmodi [gap: Greek word(s)] , quorum copia mihi fere indies crescit, promerentur. Exstabit illa inter cetera tui in me amoris argumenta.
Plura habebam, quae scriberem, nisi amicus ille abituriens prohiberet. Itaque cetera alias. Tu uero, uir dilectissime, confortare in Domino et in robore uirtutis eius, praesentemque imbecillitatem pristini roboris memoria, et laeta exspectatione beatae immortalitatis solare. Hamburgi 8 Maii 1737.
167
Caussam utique habes, uir amicissime, cur mireris silentium meum ad tuas proxime superiores. Mirari uero, spero, desines, ubi caussam rei intellexeris. Scilicet iam a duobus mensibus cum incredibili [gap: Greek word(s)] , sudoribus nocturnis, lentore animi cet. ita conflictatus sum, quemadmodum ante hoc septennium usu mihi uenire meministi. Nihil itaque fere agere possum, nisi quod ad prouinciam aegre sustinendam requiritur.
page 275, image: s275Parum abfuit, quin iter aliquod iterum susciperem, uisurus, num hac ratione animi corporisque molestias, Deo clementer annuente, abstergere possem. Quod ad cetera, sic habe. Accepi recte librum HENR. DE MAVROY, quem MOLINERII filiae curandum credideras. Accepi etiam epistolam tuam libro iunctam, ex qua et desiderium tuum, quo in uol. IV bibliothecae Assemanianae ferri te scribis, intellexi. At et ipse ego non nisi tria possideo uolumina, quae et tibi ad manus sunt. Tertium uero uolumen in duos tomos distinctum est, id quod me ad te scribentem fefellit.
LIBANII epistolae Graecae ab operis Waesbergianis penitus sunt profligatae. Vltimas plagulas heri accepi. Iam uero eaedem in exscribendis epistolis, quas ZAMBICARIVS olim Latinas sine Graeco contextu dedit, occupantur. Illarum sunt centuriae quatuor et dimidia, ex quibus uix octoginta inter meas Graece exstant. Itaque consultum putaui, collectionem hanc ceteris iungere, cum et liber ipse sit rarissimus, et aliquot epistolis 60 circiter ex MS. Ambrosiano per ROSTGAARDVM descriptis, auctus. Quando tandem totum opus in lucem sit proditurum, vix habeo dicere. Totum enim a me recognoscendum est ob sphalmata operarum et mea, indices conficiendi, praefatio copiosior adornanda, et quae sunt alia. Huic uero taediosissimae operae manum admouere non potero, donec cum ualetudine in gratiam redeam.
Bibliothecae Photianae tertiam fere partem confectam habeo. Parum uero abest, quin consilium hoc omne abiecerim, quod VANDENHOECKII librarii, qui sumtibus eam suis exscribendam susceperat, inconstantia et inopia primum suspendit. Accedit, quod celeb. MONTEFALCONIVS, ceu nuper ex erudito Gallo, hac transeunte, percepi, CAPERONNERII curis et aliis egregiis praesidiis suffultus, omnia PHOTII opera eruditos sperare iubeat. Huic libenter lampada tradam.
Grata mihi fuerunt, quae de VIGNOLII opere chronologico et BEAVSOBRII tomo altero historiae Manichaeismi perscripsisti. Destinatis utriusque bene precor.
Cl. DORVILLIVS animaduersiones suas in PAVIVM vannum criticam inscripsit. Habeo librum, sed eum a me nunc habet amicus quidam, aliquot milliaribus seiunctus. Scripsit uero ad me cl. DORVILLIVS, se exemplum aliquod Francofurtum
page 276, image: s276ad cl. ROLOFFIVM missurum, a quo non difficulter acceperis. Dignus est liber, qui legatur, quamuis acriori sale nimis perspersus. Hamburgi 10 Sept. 1737.
168
Iam diu est, uir amicissime, quod mutuam amicitiam memoria potius quam litterarum commercio colere potuimus. Intercessit enim ualetudo minus prospera utrimque. Quod si tua melius nunc habeat, quam olim, in sinu, crede mihi, gaudebo. Meae quidem ego consulere nuper conatus sum, suscepto ad aquas Pyrmontanas atque hinc per trimestre fere spatium continuato itinere. Ex quo factum est, ut rectius quidem ualeam, quamuis non ex uoto. Reuertentibus enim laboribus ex munere publico, uetus malum recrudescit: nec scio, an umquam mihi penitus sim restituendus. Diuino Numini eiusque gratiae et hoc et mea omnia commendo. Ceterum accipis cum his epistolas LIBANII, quae tandem aliquando lucem adspexerunt. Accipe eas grati animi monumentum qualecumque, qui scias, quamtum tibi etiam hac in parte debeam. Obstupesces, credo, ad frequentia operarum menda, quae me uehementer angunt. Nec pauca erunt, quae in meo labore desiderabis. Haec uero pro tuo in me amore ut benigne interpreteris, uehementer peto. Fac, quaeso, ut per amanuensem resciscam ualetudinis tuae conditionem. Eam precibus meis apud Deum commendatam habeo, quod et de te mihi polliceor. Ita uale, uir amicissime, et amare me perge. Hamburgi [gap: Greek word(s)] 4 Non. Nouembr. 1738.
page 277, image: s277
MANTISSA QVARVMDAM EPISTOLARVM PRAETERMISSARVM.
THEOPH. SIGEFR. BAYERVS.
Quamquam nuper ad te scripsi, tamen accidit, ut tua ope uehementer indigerem. Si possis primis nunciis mihi mittere e CONFV CIO folia sex priora, usque ad haec uerba in editis (atque haec est ipsiusmet CONFVCII Sinarum oraculi doctrina cet.) ex Menzeliano codice Sinico excerpta, magno et immortali beneficio me beabis. Mira tibi de his narrabo, ubi accepero. Mirifice a Iesuitis elusi sumus. Totas scenas tibi edam. u Kal. Sept. intempesta nocte paullo ante diem.
Obsecro, dicito IABLONSKIO, si THOMAS BRAYVS quibusdam ad complendum suum martyrologium utitur, posse me ei aliqua parare, quod mea familia in Hungaricis malis non modo multa passa, sed tantum non caput theologorum Euangelicorum eo tempore fuit. Regiomonte 5 Id. Martii.
Iam et CHRISTIANVM et ALEXIVM, quae de rebus suae et superioris aetatis memoriae prodiderunt, a prouectae hominibus aetatis accepisse adparet; sed unde uetustiora de migrationibus et VAIDEVVTO et priscae religionis institutis cognouerint, obscurumest. Non dubito, quin memoria in hac gente obscuram licet et nulli adstrictam tempori narrationem ueterum rerum seruauerit: nam litteris quidquam a Prussis consignatum fuisse, non credo. Habuisse Prussos litteras et a Getis accepisse GRVNA memorat, immo etiam exemplum earum ex idoli scuto et uexillo nobis reliquit, in quibus ut illum minime nos decipere uoluisse credam, aetas qua uixit, postulat: Nam, si hodie quispiam tales litteras ederet pro Prussicis, crederem eum ex tot gentium scripturis, nouam quamdam comminisci; at illo tempore praeter Latinas et Germanicas notae esse nullae SIMONI GRVNAE potuerunt, nisi ex TRITHEMII
page 278, image: s278polygraphia et paucae et malae, nedum ut ex aliarum exemplo Prutenicas effingeret: nec ita sunt factae, ut credere possis ex cerebro natas, utpote, quae cum aliarum gentium litteratura conueniant. Vt GRVNA litteras ediderit, ex monumentis nostris cognosci potest. LVCAS DAVID autem easdem paullulo differentes exarauit in opere MS.
[gap: unknown signs]CASPAR SCHVZIVS scribit inter nummos sepulchrales fuisse repertos aliquos miris characteribus, ex quibus hos edidit [gap: unkonwn sign(s)] et alium in quo reginae fuerit uultus, uetulae facie et in altera parte extensa manus inter has litteras [gap: unkonwn sign(s)] Quae litterae cum istis congruere uidentur. Non alienum est ab hoc loco et instituto, quaerere, quales illae et quarum gentium litterae fuerint. Non ita mihi principio Runis septemtrionalibus conuenire sunt uisae, quam posteaquam, quae GEORGIVS HIQVESIVS et OLAVS VORMIVS euulgarunt monumenta, accuratius contuli. Quanta autem nihilominus diuersitas maneat, argutissimi quoque Sitonum non dissimulare poterunt. Puncta litteris his nostris imposita alicui possint persuadere nouas, et a VALDEMARO repertis Valdemars Runer aequales esse. Si quis autem Asomense monumentum an. MCCXXXII, uersante adhuc in humanis VALDEMARO secundo uictorioso, positum inspiciat, illae quidem litterae cum codicis argentei scriptura et cum Runis fastorum a VORMIO editorum, tum cum Islandicis Runis, quas ARNGRIMVS IONAS in crymogaea ex popularis cuiusdam scripto an. MCCXVI exarato edidit, concordant, ab his nostris immane quantum discrepant. Sin quis antiquissima monumenta, rupem Haraldianam, ex qua iam VALDEMARI illius, cuius supra mentionem feci, tempore, ut SAXO GRAMMATICVS testatur,
page 279, image: s279nihil certi ob uetustatem exsculpi potuit, quippe cum trecentis a Christo nato annis posita fuit: si quis Grondalense, Gunderupense et Ielligense ab HARALDO POLATANDO nongentis et triginta annis post Christum natum Gormoni collocatum inter se et cum his nostris componat, mira in illis concordia, in his paucae litterae ad illorum exemplum factae uidentur. Si autem ARNGRIMI IONAE auscultemus sermoni, nariae fuere Runae, diuersis et auctoribus et ductibus litterarum, quarum adhuc nonnullae sine interprete exstant. Inter easque uictoriosae esse poterant, nisi uicinae fuerint his magicis, quae in Lapponum tympanis uisuntur? In historia IOFNIS BANA dicitur, quod Sigrunar conficiantur in capulo ensis, aut in chirothecis et bellico lituo certis ductibus litterarum et bis nomine TYR ingeminato. Hoc uocabulum Sarmatis quoque usurpatum fuisse LVCIANVS in Toxari memorat, si quis captivus [gap: Greek word(s)] diceret, eius uitae Sauramatas pepercisse [gap: Greek word(s)] . Quod septemtrionalis mythologia disertius declarat, ex qua, eo nomine Martem hyperboreum fuisse uocatum constat, cuius religionem dei VERELIVS ab Scythis et Asia repetiit. Ne prolixe repetam de ceteris Runarum generibus, etiam aliarum gentium litterae septemtrionalibus communi nomine Runarum uocatae fuerunt, aliae e contrario nouae a Scaldris seu poetis eorum inuentae. Ex earum genere censeo et Tunense et Leragriense et Gomorrheanum esse. Immo et Landerupense tam longe a ceteris Runis abhorrens monumentum, referri debet ad studium poetarum nouas litteras comminiscentium. TRITHEMIVS, qui eius litteras conseruauit, imperite alchymisticas uocat. Ex peregrinis litteris Griskar runir et Ira runir et Graenlandoukar runir et Vplandoukar runir a notissimis regionibus nomen habent. Quid si hae nostrae litterae sint Vanda runer quasi Venedorum litteras diceres? Dubium tamen non est mihi ab una stirpe omnes Runas repeti. Adhuc inter Lappones et Phinnos manet magicarum Runarum notitia; incidendi autem Runas baculis usum a Phinnis etiam hodie Hungari habent, et Prussi nonnihil eius olim habuere, SIMONE GRVNA teste. Forsan igitur a Phinnis Alani et ad Maeotidem Getae acceperunt has litteras. Quod non absurde eo confirmo, quod FENISIVM Scythis tradidisse litteras memoria est. BEELIVS inductus ueriloquio uocis, quam
page 280, image: s280Hungaris illustrem et clarum significare arguit, uoce aliis gentibus ignota, ad suos Hungaros trahit auctorem litterarum, ALBERTVS MOLNAR in dictionario Hungarico (quod e SCALIGERI libris possideo) feny essey splendor fulgor, fenyesseges splendibus radiosis, fenyessen splendide, fenyes splendibus, radiosus, fulgidus, fenyessitoem nitido polio. Nec dissimulat tamen BEELIVS, Phinnos quoque ab eodem uocabulo nominari. Immo cognationem quoque linguae aliquam notauit, quam primus omnium AMOS COMENIVS deprehendisse dicitur. Non ita a multo tempore OLAVS RVDBEQVIVS MAGNI OLAI filius idem prolixe commonstrauit in specimine usus linguae Gothicae. Iam cum is MATTHIAS BEELIVS in litteratura Hunnica litteras ederet a Siculis (in quibus, ut MOLNAR loquitur, uetus lingua Vngarica mansit incorrupta, an propterea quod primi aut postremi ex Scythea sint egressi nescio) diu seruatas ac paene amissas, meminisse eum oportuerat, Hungaros non ab Hunnis, sed a IORNANDIS et GVILELMI Rubruquis Hungaris oriundos esse, quorum situs inter Siberiam et Phinniam LEIBNITIVS propemodum accurate in miscellaneis Berolinensibus posuit. Ab ea uicinitate et linguae corruptelam (non enim eadem mihi esse uidetur) et litteras Hungari acceperunt. Quocirca illae litterae tam similes sunt Runis septemtrionalibus, in quibus etiam Prussicarum litterarum stirpem aliquando quaerebam. Addo et hoc, eas item, ut nostras videri ex eorum genere esse, quas Malrunas uocant, quaeque, ut cruribus aut uentre lineas alias applicant, ita diuersas consonantibus uocales misceri significant. Exstat exemplum illarum litterarum in turri S. Stephani Vindobonae, quas mihi CHRISTIANVS GOLDBACHIVS incomparabilis omni eruditionis et uirtutum genere uir misit nunciauitque ab erudito quodam HAHNIO explicatum iri.
[gap: unknown signs]Accepi easdem secundum paucis ductibus ab hoc differentes. Videtis eas congruere multo magis et cum nostris, et cum
page 281, image: s281Goticis, quam Siculas a BEELIO editas. Forte earum aliquam reperit scripturam VLPHILAS. Nam illum non auctorem esse argentei codicis post HIQVESII coniecturas prorsus ita euicit MATVRINVS VEYSSIERE LACROSVS, ut DAVID VILKINSIVS noster frustra immortalis uiri fidem auctoritatemque lacesseret. Fuisse utique Francis et Ottomanis Gothicarum Runarum usum VORMIVS in litteratura Danica ex AVENTINO, LAZIO aliisque erudite ostendit. Et id quoque ex Francico alphabeto colligas, quod MABILLONIVS libro quinto rei diplomaticae exhibet. E contrario Getas in numis Hispanicis aut Italicis nullas Runas usurpasse, NICOLAVS KEDER dignissimus illa nobilitate, et uirtutum et doctrinae et in primis humanitatis nomine senex ostendit eo scripto, quo Runas in numis uetustis diu quaesitas explicuit. Mirum, quam ob caussam abstinuerint ab his litteris. Alanos denique suas litteras habuisse, IORNANDIS Alani (quem perperam Gothum uocant) testimonio constat; scribit enim auum suum PERIAM nomine, apud Canducem inferiorem Moesiam insidentium Alanorum regem, notarium fuisse. His addit: Ego quoque quamuis agrammatus ante conuersionem meam notarius fui. Traxit me res obscura quacumque lucem mihi sectari uidebar, nunc incertus quantulam aliis accenderim, mihi sufficit etiam tantilla, in re non magni momenti. Nam tametsi litterarum aliqua notitia per Getas, hoc est, ut ostendam postea, per Alanos postremae migrationis, acceperunt, (quod sane SIMON GRVNA testatur) attamen nihil illis memoriae fuisse proditum comperio.
Res nostrae in dies incrementa sentiunt, cum in id maxime Augusta sollicita esse uidetur, ut quam ornatissimae firmissimaeque sint. Praeses autem noster, qua est apud Augustam gratia, quo in nos amore, in optimas artes incredibili studio, in negotiis gerendis sapientia, omnem cogitationem in augenda academia defixam habet. Cognosces e litteris meis, quas accipies ab hoc tempore, quam praeclaris adiumentis, doctrinae litterarumque abundemus. Nunc id tantummodo quod me maxime attingit, accipe. BVXBAVMIVS academiae huius botanicus ex oriente rediit, ac praeter insignem herbarum TVRNEFORTIO aliisque praetermissarum copiam, numos
page 282, image: s282mille et sexcentos admodum attulit, plerosque Graecos, quos haud magno pretio a fabris illarum urbium, quas obiit, comparauit, nonnullos etiam a rusticis, qui ex agro erutos, tamquam uile metallum, fabris uendere solent. Praesertim autem Amastriae insignem copiam accepit, cuius urbis ruinas haud satis depraedicare se posse putat. Inspexi eos nuper aliud agens, ac multos reperi, quos me uidisse in alicuius antiquarii opere, recordabar. Praecipue autem delector Edessenis et Syriae regum. Sed de his, cum accuratius inspexero, tecum prolixe agam. Monumenta Siberiensia digna sunt luce. Multa in iis sunt Aegyptiacis similia. Quem in modum Persae Indique multa ab Aegypto acceperint: uti Graeci serius aliquanto sub Ptolemaeorum imperio erecti fuerint illorum sacrorum et mysteriorum respectu, res manifesta est. An ab Indis uicini Scythae, Tartari, Hunni aut quicumque alii haec accepta prodiderint ad Siberienses usque aut ueteres Siberiae populos: an Scythae antiquitus acceperint et propagauerint, quaeri posse sentio. Mihi ab Indis potius, quidquid hoc est, acceptum uidetur. In his autem monumentis litterae sunt certae, similes illis, quas, si memoriae adhuc tenes, e Prussicis scriptoribus tecum communicaui. En tibi earum aliquas in hac schedula. Mihi uidentur esse uetustae Scytharum litterae, aut certe illae, quas EVSTATHIVS ad HOMERVM f. 632 a se nisas in pyxidibus buxeis commemorat. Si eas conferas cum maiusculis Ibericis, quales a MAGGIO sunt editae, intelliges similitudinem. Itaque, aut a Scythis eas accepit MIESROBVS et Iberico sermoni adaptauit, ut Haicanas a Graecis: aut ab Iberibus postea accepere uicini, a MIESROBO ad modum Haicanarum litterarum efformatas. Institui comparationem harum litterarum eaque opera profeci aliquantum, ut legerem quasdam syllabas in his monumentis sono ipso aliquid Sclauonici referentes. Sunt haec minuta, fateor, sed e quibus nonnumquam historia egregie augetur. Clarissimus astronomus noster IOSEPHVS DELISLIVS mappas Sinicas numero septuaginta in charta Serica Sinicisque litteris editas a Iesuitis et a rege Sinarum transmissas ad beatissimum imperatorem ex tabulario secreto regni accepit. Hic opera mea urbium nomina interpretanda sunt. Magis autem ad eam rem paratum me esse uellem et instructum ab lexicis Sinicis. Praeterea totus est DELISLIVS
page 283, image: s283in construenda mappa Russiae. In eam rem quidquid a multis annis obseruatum aut descriptum est ab agrimensoribus, ex archiuo et ab priuatis conquisitum traditumque accepit. Erit igitur haud parua accessio geographiae speranda nobis, praesertim cum indefessus in clarissimo uiro est labor et inuicta patientia. Incidit inter nos saepe sermo de Cataia et Seribus: de quibus quae mea ab aliquot annis sententia sit, non ignoras. Is autem non desinit me adhortari, ut quantum in me est, geographiam harum gentium ueterem et mediae aetatis illustrem. Conuenit igitur inter nos, ut praesertim M. PAVLI VENETI geographtam constituamus. Id cum propemodum necesse est, oratum te uelimus, ut nos consilio et ope tua subleues. Scis enim, quam multum ab editis discrepet MStum Berolinense, et quam parum eo sit usus ANDREAS MVLLERVS.
IOANNES HVBNERVS.
Habeo in bibliothecula mea MARESCALCI THVRII annales Herulorum et Vandalorum, sed saltem manu scriptos, et quidem tanta negligentia, ut in eo fere tot sint sphalmata, quot commata. Sollicitaui quidem omnes amicos meos, quos passim per Germaniam habeo, ut exemplar istorum annalium typis exscriptum mihi commodarent, ex quo corrigere possem codicem, quem possideo, mendosissimum. Sed nemo repertus est hactenus, qui eius mihi copiam facere potuerit. Interea non ita pridem certior factus sum, annales supra commemoratos latere in bibliotheca splendidissima, cuius curam supremam excellentiae tuae demandauit rex Borussiae potentissimus. Hamburgi die 28 Maii 1729.
PAVLL. ERNEST. IABLONSKI.
GRAEVIVS ad MARQVARDVM GVDIVM 1680 scribebat p. 465 ed. Fabr.
Amicos secum has communicasse in Pedemontano agro inuentas
page 284, image: s284
I.
SYLVANE. SACRA. SEMICLVSE. FRAXINO ET. HVIVS. ALTI. SVMME. CVSTOS. HORTVLI TIBI. HASCE. GRATES. DEDICAMVS. MVSICAS QVOD. NOS. PER. ARVA. PERQVE. MONTES. ALPICOS TVIQVE. LVCI. SVAVEOLENTIS. HOSPITES DVM. IVS. GVBERNO. REMQVE. FVNGOR. CAESARVM TVO. FAVORE. PROPERANI. SOSPITAS
(Graeuius: forte prosperante)
TE. ME. MEOSQVE. REDVCES. ROMAM. SISTITO DAQVE. ITALA. RVRA. TE. COLAMVS. PRAESIDE EGO. IAM. DICABO. MILLE. MAGNAS. ARBORES T. POMPONII. VICTORIS. PROC. quid hoc T? AVGVSTO. T.
II.
IOVI O. M. GENIO LOCI FORTVNAE REDVCI TERENTIVS VARRO DEDIC.
Hasne inscriptiones genuinas esse credis, uir clarissime? Atque quemnam hunc TERENTIVM? illumne, quem TVLLIVS dilexit Romanorum doctissimum? Quid illud semicluse sacra fraxino? An quod simulacrum infixum fraxino fuit. Quid linea septima, properani; an, ut GRAEVIVS? At uereor ut Latinum sit. Iterum uale, huncque hominem perpetuo ama.
BERNARDVS PEZIVS.
Ingens inclyti nominis tui fama, qua rem publicam litterariam iam dudum impleuisti, uir summe, me tibi tam arcte pridem coniunxit, ut omnem diem infausti mihi illuxisse crederem, quo dulcis tui memoria non occurreret. Dum triennio abhinc cum augustissimo cancellario, et ad conuentum Suessionensem legato, comite de SINZENDORF, Parisios uenissem, interque patres nostros San-Germanenses aliquamdiu suauissime uixissem, de te mihi multo iucundissimus sermo erat.
page 285, image: s285Id unum cor grauissime macerabat, nondum apud eos patres res tuas ita comparatas esse, ut ad eorumdem complexum redire uel uelles, uel posses. Porro cum hoc articulo maxima melioris fortunae tuae pars contineatur, amor erga te meus in eo feliciter explicando, me non sinit esse segnem, praesertim cum ipsa diuinae prouidentiae suauitas nouum ad stabiliendam salutem tuam adytum his diebus patefecerit, ad quem si te promte contuleris, et hanc et alteram uitam beate transiges. Res ita se habet. Reuerendissimus, illustrissimus iuxta et eruditissimus dominus abbas famigeratissimi monasterii Gottuuicensis ordin. S. Bened. (quod Mellicio quatuor fere horis distat) postquam amplissimam bibliothecam condidit, et ingenio praestantem religiosam iuuentutem congregauit, ac a me criticorum studiorum elementis imbui curauit, uirum unice quaerit, qui constanti domicilio pulcherrime coepta ad eum, quem ipse optat, apicem perducat. Iam uero cum ad ornandam hanc cum fructu et dignitate prouinciam, te, uir clarissime, nemo aptior et accommodatior mihi umquam uisus fuerit, reuerendissimo supra laudato uehemens auctor fui, ut te ad se quam primum euocare ac inuitare dignaretur: id quod consilium meum tanto clementius amantiusque illico approbauit, quanto perspectior eidem iam dudum fuit exquisita eruditio tua. Itaque eiusdem iussu et hortatu hanc nunc ad te epistolam do, teque, ut porro felicissimus esse uelis, exhortor. Poteris, si uolueris, usque ad obitum in egregio hocce monasterio Deo, ordini tuo, et animae tuae saluti commodissime inseruire. Si uincula, quibus congregationi tuae adstrictus es, obstiterint, propterea ne admodum angaris, obsecro. Illustrissimus abbas Gottuuicensis, ea qua Romae floret, gratia illa facili negotio dissoluet, teque quaqua uersus tutum praestabit. Gottuuici uero positus rebus quibuscumque necessariis honestissime prouideberis, atque a choro reliquisque studiorum impedimentis liber, tibi uni, sodalibusque tuis, grauioribusque, quas amas, musis uacare permitteris. Pluribus ut te alliciam haud opus est puto. Res mihi est cum uiro, cui diu noctuque illa Domini uerba meditanda sunt: quid prodest homini, si uniuersum mundum lucretur, animaeque uero suae detrimentum patiatur? Memineris semper petrae, unde excisus es, nec differ operari bonum, dum tempus et occasio suppetunt.
page 286, image: s286Nos te hic ambabus ulnis, totisque brachiis complectemur, laudabimusque in te Deum, qui sperantes in se numquam deserit, ac a fine usque ad finem attingit fortiter, et disponit omnia suauiter. Ergo iam nunc rationes tuas serio subduc, et quae tibi super hac inuitatione mea stet sententia, proxime mihi significa. Si uiaticum tibi in Austriam desit, reuerendissimus dominus abbas opportune tibi aderit, utpote qui te Deo, ut sacro ordini nostro seruire uolentem, dulcissimi filii instar semper habebit. Vale, uir praestantissime, et relicta Aegypto ista terram nostram lacte et melle manantem quam primum inuise.
CAROLVS SCHAAF.
Dass ich mir die grosse Freyheit nehme, um an meinen hochgeschaetzten Herrn zu schreiben, darzu hat mich nicht allein bewogen dessen weit berühmter Nahme, sondern auch diese mir in die Hand gefallene gewünschte Gelegenheit des Herrn IENNERS, meines sehr lieben Freundes, welcher mir von E. Ed. meinen hochgelehrten Herrn mit viel reputation dessen vergnügtes Andencken erholet, bey welchem Vorfall mir in die Hände gegeben ist das Buch, so von meinem hochgelehrten Herrn zu einem sehr guten und nützlichen Gebrauch ins Licht gegeben ist. Und ob wohl zu meinem Leidwesen die Französische Sprache nicht in meiner Macht habe, so hat der Herr IENNER mir den Inhalt des Buchs bekannt gemacht, und die Stücken, so sich darin finden, angehende die Kirchen von Indien, in einer Uibersetzung für mir ausgeschrieben. Und weil ich aus des Herrn praefation angemercket, dass sie nicht ungeneigt seyn wollen, wenn einige Missschläge sich finden möchten, (welches in so einem Werck leicht geschehen kan) in solchem gewilliglich sich wollen unterrichten lassen, deswegen ich es mich als verpflicht gefunden, in so viel mir besser bekannt, meinem hochgeschützten Herrn näheren Unterricht zu geben. Des Bischoffs Nahm ist THOMAS, dass aber in der Unterschrifft des Briefs stehet GANPHO, das ist der Nahm des Schreibers, welcher aus Ordre des Bischoffs THOMAE den Brief geschrieben hat; was qualitaet nun dieser gesagte GANPHO habe, ob es ein Secretarius, oder etwas anders sey,
page 287, image: s287
ist mir gantz unbekandt: von der zeit her, dass ich den Brief von dem Bischoff MAHA THOMA habe drücken lassen, so habe ich noch mehr andere grosse und sehr rare Briefe von demselben Bischoff empfangen; welcher Brieffe etliche 4 Elen lang und drey Viertel Ele breit sind; in denen Unterschrifften findet sich nicht mehr der Nahm GANPHO: sondern unten stehet geschrieben MATTHAEVS Priester, unter einem andern Brief stehet IOHANNES, unter einem andern ZACHARIAS, etc. alle diese untergeschriebenen Nahmen bezeugen zugleich mit ihrer Unterschrift, dass sie mit einer tieffen Unterwerffunge die Briefe aus direction des Bischoffs geschrieben haben; so dass ich mich nicht in meinem gedrückten Brief versehen, oder auf einen ungewissen Grund mich verschrieben habe; welches mein wehrter Herr besser sehen und begreiffen würde können, wann das Glück haben könte mit ihm hierüber mündlich zu conferiren. Der Bischoff MAHA THOMAS dependiret von dem Patriarch von Antiochia, und begehrt der Bischoff, dass ich sol schreiben an sein Ober-Haupt den Patriarch von Antiochia. Es ist auch noch dort in Indien unter denen S. Thomae-Christen ein Ertz-Bischoff, welcher ein Nestorianer ist, dessen Nahme ist GABRIEL, dieser verschilt in einigen Lehrstücken von dem Bischoff MAHA THOMA: der MAHA GABRIEL dependiret von dem Stuhl des Patriarchae uon Nineue: und hat dieser MAHA GABRIEL auch an mich gescrieben einen sehr grossen Brief, und begehret von mir, dass ich soll schreiben an sein Ober-Haupt an ELIAM den Patriarch von Nineve. Das Wort MAHA, welches vor dem Nahmen des Bischoffs THOMAS und uor dem Nahmen des Ertz-Bischoffs GABRIEL stehet, ist ein Malabarisch Wort, und bedeutet Vornehmer oder Grosser. Meine Lateinische Uibersetzung des Syrischen Briefs uon dem Bischoff MAHA THOMA ist von vielen grossen gelehrten und ansehentlichen Leuten von mir begehrt; und auf dieselbige weise ist es geschehen, dass ein gewisser ansehentlicher Herr von unserm Lande meine gesagte Uibersetzung ohne mein Zuthun dem Nuncio des Papsts hat lesen lassen. Solches aber kan dem MAHA THOMAE, noch denen S. Thomae-Christen gar keinen Schaden zubringen, noch weniger ihnen zu einiger Verspindung dienen; sondern im gegent heil so ist der Bischoff MAHA THOMAS sehr glücklig gewesen, dass sein Brief in meine Hände gefallen ist; nachdem es zuvor überall ist gesandt worden,
page 288, image: s288
und ihn niemand hat übersetzen können. Dardurch dass der Syrische Brief ist in so vieler Vornehmer Hände gerahten, dadurch ist solches ausgewircket, dass es vor die Oost-Indische Compagnie ist gekommen, die sich der Sachen haben angelegen seyn lassen, und meine correspondentie mit dem Bischoff MAHA THOMA fest gemacht, und hat die Oost-Indische Compagnie sich des Bischoffs angenommen, und gemacht, dass es mehr denn 70 Kirchen wieder bekommen, welche denen S. Thomae-Christen von den Papisten abgenommen waren. Weil nun der Bischoff MAHA THOMAS gesehen, dass ihm sein Brief in Holland durch meine Uibersetzung so einen grossen Vortheil beygebracht hat, darum so höret es nicht auf an mich zu schreiben, und begehret von mir die Sachen weiter fortzusetzen; und ob gleich der Papst mit all seinem Anhang die Version des Syrischen Briefs des Bischoffs MAHA THOMAE hätten gelesen, so solte doch dardurch dem Bischoff und seinen S. Thomae-Christen gantz in dem geringsten keine Verspindung oder Schaden beygebracht werden; weil der Bischoff die Antistites von Antiochia über das Mare mediterraneum auf Holland und von Holland mit den Oost-Indischen Schiffen in Oost-Indien erwartet; und dieser Weg, ist sicher und ohne Sorg, und kan ihm von dem Nuncio und al seinem Anhang nicht behindert werden. Vergangen Iahr hab ich noch eine kleine Kiste mit Syrischen manuscriptis von dem Bischoff MAHA THOMA empfangen, worinne es mir sendet nouum Testamentum Syriacum manuscriptum, und noch andere manuscripta, und Briefe, alles in Syrischer Sprach geschrieben. Diese Schriften sind würdig allesamt das Licht zu sehen, eines theils wegen den Inhalt derselben, andern theils wegen der Sauberkeit der Syrischen Sprach, und wegen der Rarität der Characteren. Einige gelehrte Männer urtheilen, dass es gut wäre, dass die Wercken allesamt in Syrischer, Lateinischer und Teutscher Sprachen mögten gedrückt werden. Weil aber die Unkosten das Syrische zu drücken hoch lauffen, und ich alt bin, darum so habe ich bis dato noch keine Eil selbige zum Drück zu bringen; und werde ich diese Arbeit an meinen Sohn überlassen, den ich gelehret alle meine studien, so viel die Sprachen angehet, und es sich bloss in den morgenländischen Sprachen nun schon 8 a 9 Iahr geübet; und ich ihn in der Syrischen Sprach so weit gebracht, dass es alle Syrische Briefen die vergangen Iahr von dem Bischoff MAHA
page 289, image: s289THOMA gekommen sind, übergesetzet hat. Auch hat es schon vor zwey Iahr den grossen Syrischen in Latein übergesetzet, welchen MAHA GABRIEL an mich geschrieben hat. Auch lasse ich meinen Sohn alle Syrische Brieffe schreiben, die ich an MAHA THOMAM sende: zu dem Ende, dass wenn ich einmahl nicht mehr solte in Wesen seyn, mein Sohn die Syrische correspondentie continuiren, und alle Syrische Schriften zum Druck befordern könne. Vor 2 Iahren bin ich an der Wassersucht kranck gewesen, da dann dieser mein Sohn ein gantz halb Iahr alle meine Collegia wahrgenommen; hält auch noch immerhin Collegia, und giebt den Studenten gut contentement. So dass ich auf ihn das Werck mit den Syrischen manuscripten, selbige zum Druck zu bringen, gar wohl kan ankommen lassen. Ich solte wol gern den Inhalt der Syrischen Manuscripten an meinen hochgeehrten Herrn communiciren; aber der Faden ist zu lang, und erfordert zu vieles screiben; wann es aber geschiehet, dass es zum Druck befordert würde, so werde ich mir die Ehre geben, um es zuerst an meinen hochgeehrten Herrn, als an einen Liebhaber der Studien, zu übersenden. Leiden den 25 lulii 1724.
GVILIELMVS WHISTONVS.
Opus duobus uoluminibus comprehensum, quod pater meus inscripsit authentick records etc. diu abhinc ad te missum una cum litteris patris et fratris mei ad te peruenisse spero; per quas scire poteras, nos tunc consilium Haicanae linguae ediscendae iniisse; cui ex illo tempore serio operam dedimus, et bibliorum Armeniorum ope dictionarium composuimus, historiamque Armeniae a MOSE CHORENENSE conscriptam ex Haicano sermone in Latinum conuertimus; sed cum longe absit, ut omnes Haicanae linguae uoces suppeditent biblia, neque reperiatur aliquis in Anglia huius linguae peritus, cuius adiumento in hac re uti possimus, et nonnullae uoces apud MOSEM CHORENENSEM inueniantur, quarum significationes, librorum inopia, uix satis exploratas habemus, a te uiro doctissimo, cuius beneuolentiam erga litteras litteratosque haud ita pridem meus pater expertus est, petimus, ut si tibi forte inter legendum occurrerint uoces, quas auersa pagina exhibet, earum uires per litteras nos docere ne graueris, et si quae obseruata
page 290, image: s290habes, de quo nullo modo dubitare possumus, quae uel litteris Armeniacis promouendis inseruiunt uel historiam MOSIS CHORENENSIS illustrant; praecipue obscuram illam primi capitis partem, quae de litteris Armeniis agit, quae manca plane et deprauata nobis uidetur, ea nobiscum communicare ut ne dedigneris, enixe rogamus, nosque gratissimo animo ea accepturos, et per quem profecerimus, fassuros pollicemur; in animo enim nobis est, MOSEM CHORENENSEM Latina uersione donatum typis excudere, et Maecenatum quorumdam benignitate fabricantur hic Armenii typi, quo magis [gap: Greek word(s)] prodeat Armenius historicus, et nostrates ad linguam Haicanam ediscendam impellantur. Perlegimus epistolam tuam ad L' ENFANT scriptam de praestantia uersionis Armeniacae, argumentumque antiquitatis illius uix illo infirmius, quod ducis ex IESV BARRABA praebet oratio Dominica apud cap. XI LVCAE collata cum § 20 ORIGENIS [gap: Greek word(s)] . Quae autem de interpolatione editionis VSCANI ex uulgata editione Latina dicis, ea uera esse deprehendimus, cuius fidem non minus in libris ueteris testamenti, quam noui, desideramus. Porro quod suspicabaris de 7 uersu cap. V epist. prim. IOANNIS, testimonio SANDII in interpretationibus eiusdem paradoxi p. 376 ita se habere comperimus, qui de uersu hoc agens haec habet, codex praeterea Armeniacus ante 400 annos exaratus, quem uidi apud episcopum ecclesiae Armeniacae, quae Amstelodami colligitur, locum illum non legit. Cumque SANDIVS interpretationes suas in lucem emisit A. D. 1669, bibliaque Armeniaca typis excusa fuere 1666, non in dubio est, hunc codicem, de quo loquitur SANDIVS, ipsissimum fuisse, ex quo emanauit editio VSCANI. Habemus codicem Armeniacum MSS. quatuor euangeliorum in bibliotheca Bodleiana apud Oxonium, quem uidi, in quo uersus ultimus cap. 7 et priores undecim uersus cap. 8 Euangelii IOANNIS, qui continent historiam mulieris in adulterio deprehensae desunt, quamque deesse in antiquissimis Graecis exemplaribus et NONNI paraphrasi tute obseruasti in erudita et perutili historia tua Christianismi Indorum. Plura de uersione Armeniaca dicenda restant, sed ne longiore sermone tibi taedium pariam, iis supersedebo; mihi uero ut rescribas, quamprimum per otium licet, pro tuo erga litteras Armenias amore peto. Londini 30 Ian. 1729 (1730) stylo uet.
[gap: Index]