08/2008 Reinhard Gruhl
text typed - structural tagging completed - spell check only partially performed - no orthographical standardization
NB: Greek words may not display properly on your browser (Sgreek Greek font installation required; see http://www.silvermnt.com/fonts.htm).
image: as001
EPISTOLARVM MEDICINALIVM, CONRADI GESNERI, PHILOSOPHI ET MEDICI TIGVRINI, LIBRI III. HIS ACCESSERVNT EIVSdem Aconiti primi Dioscoridis Asseueratio, et De Oxymelitis Elleborati vtriusque descriptione et vsu Libellus. Omnia nunc primum per CASPARVM WOLPHIVM Medicum Tigurinum, in lucem data. [gap: illustration] TIGVRI EXCVDEBAT CHRISTOPH. FROSCH. ANNO M. D. LXXVII.
image: as002
[gap: blank space]
image: as003
CLARISSIMO EXCELLENTISSIMOQVE VIRO D. IOANNI CONRADO MEIERO I. V. DOCTORI, ET INCLYTAE REIpub. Scaphusianae apud Heluetios Consuli, Domino suo semper obseruando. Casparus Vuolphius Tigurinus Medicus S. D.
IOSIAS Simlerus, vir probitate, ingenio, doctrina et eruditione maxime conspicuus, Sacrarum literarum in Schola Tigurina nostra interpres cum primis diligens, relictis aliquantisper, oblectandi reficiendique animi gratia, studijs suis seuerioribus: coepit hinc inde a viris doctis, Conradi Gesneri nostri Medicas et Philosophicas epistolas, vt vno volumine comprehensas, paulo post in lucem daret, colligere. Quod quidem tanti viri studium, summa quadam et rara erga praeceptorem obseruantia, mirabilique erga studia liberalia animi propensione susceptum, vti laude quauis dignissimum erat, ita certe dolendum fuit, cum in ipso oetatis et ingenij vigore, immatura, ne dicam importuna morte nobis ereptum, non potuisse, quod coeperat, perficere. Et quanquam hoec tanti viri fata, nobis aliquandiu lutuosissima extiterint, quod neque Scholam nostram, neque ipsam propemodum Rempub. literariam, eo, nisi maximo incommodo, carere posse intelligeremus: tamen vbi nullum ex moerore fructum, nisi acerbum atque amarum tandem colligi videremus, et perspicuum quoque esset, frustrade ijs rebus homines queri, quae aliter se habere non possunt, eo nobis reuertendum confugiendumque sumus arbitrati, quo in rebus aduersis atque perturbatis sese recipiendum, ipsa Philosophia persuadet: vt nimirum et toleranter animoque aequo ferremus, et quod
image: as004
forte cecidisset, id quibus possemus artibus atque modis corrigeremus. Ego itaque, vtcunque meam tenuitatem agnoscerem, partim rei praeclarae admiratione, partim amicorum assiduis flagitationibus excitatus, quod ille instituerat, si non omni, at aliqua saltem ex parte, perficiendum suscepi. Nec etiam detrectandum putaui, quod Gesneri, atque adeo Simleri sanctissimis manibus merito ac iure deberi cognoscerem, praesertim cum id ipsum in rei medicae quoque vsum atque vtilitatem, cui multum debeo, cessurum constaret. Proinde scriptis huc atque illuc literis coepi etiam ego paulatim, meos quoque solicitare amicos, vt in hunc vsum candide, quas haberent, mihi communicarent: qua in re, vt mihi gratificarentur, plerique et faciles sese praebuerunt, et vt in instituto gnauiter pergerem, sedulo sunt cohortati. Itaque hoc meum factum vel verbosius excusare, vel opus ipsum diligentius Lectori commendare, cum vtrunque per se sit et plausibile, et ad communem vtilitatem comparatum, non vsque adeo necessarium arbitror. Me quidem, spero, non excusabunt modo, qui ad rerum cognitionem magis, quam obtrectationem nati sunt, verum etiam laudabunt ij, quos huius mei facti fautores, authoresque habui. Vt enim ea vulgo laudari solent, quae a laudatissimis laude atque pretio digna aestimantur, et ea probantur maxime, quae probatissimorum iudicio recepta approbataque sunt: ita certe communicanda omnibus ego censuerim, quae luce digna videntur ijs, qui in luce maxima, ipsi lucent maxime. Proinde si prudentum consilio satisfecero, cuntis me satisfecisse putabo. Alimenti boni [gap: Greek word(s)] indicium est, malo gustui displicuisse, vt [gap: Greek word(s)] eidem placere. Sed neque accuratiore totius operis commendatione opus arbitror, quando idipsum vel solo authoris nomine celebratum satis videatur, vel rerum in eo comprehensarum varietate, pondere atque vsu, omnibus fere, cum primis vero Medicis et Philologis, sese ipsum reddat quam commendatissimum.
image: as005
A Gesnero quidem, (cuius tanta doctrinae et eruditionis existimatio est, vt nulli non admirabilis extiterit, et paucissimis sui ordinis conferri, perisque autem praeferri potuerit) nihil paruum, nihil tenue aut contemnendum expectari debet. Sed neque de eius scriptis, quod olim de Pythagoreis quoque ferebatur, sine lumine aut temer est garriendum. Nam vt de reliquis nihil, tanta est in his epistolis rerum varietas, quae animos iucunda quadam et suaui admiratione reficit, vt ceu in quodam vniuersitatis theatro, multiplices rerum naturae, Philosophicae, Medicae, Physicae, Ethicae, Grammaticae explicata aut illustratae vno intuitu aspectari possint. Medica sane plurima, eademque scitu dignissima continent, circa Methodum praesertim, et medicamentorum simplicium et compositorum cognitionem, componendi rationem, et actionis modum, quae tantis sunt naturae obscuritatibus, tantis inuolutae difficultatibus, vt plurimorum etiam insigniter eruditorum hominum ingenia aut exerceant, aut remorentur. His nonnunquam, grata quadam vicissitudine, medicamenta rara; vsu tamen ipso aut ratione comperta intermiscentur, quae plerique nimium anxie priuato commodo studentes, vt Aspendij Citharoedi, ceu secreta occultare solent. In quibus sane omnibus, alijsque multis, facilis admodum, ac in promouendis hominum commodis procliuis Gesneri natura elucet: dum candide et [gap: Greek word(s)] in amicos [gap: Greek word(s)] effundit. Quod si vero stylum aliquis, vt nimis humilem aut facilem, nullis omnino verborum lenocinijs phaleratum reprehendere forte audeat: is intelligat ex antiquorum placitis, scriptionem eodem modo, quo ipsa oratio, animi indicem esse. Vt enim in quotidiano sermone verba neque aucupari, neque praecipitare solebat, ita in scribendo, neque nimis affectatus erat, neque verborum fucata lenocinia est sequutus, vtpote intelligent, non corticem, sed medullam esse, quae nutriat. Sis Socratis sermones simplices et populares in foro
image: as006
cum gratia et voluptate aeque audiebantur, vel solo einsdem nomine commendabiles, atque Prodici illius aut Gorgiae magnificae et ad gratiam ostentationemque comparatae orationes. Sed neque decorum erat, Gesnerum philosophum et naturae admiratorem, verbis tantum ocij aut negotij tribuere, quantum ipsis rebus. Nam quemadmodum qui Philosophicis de stinantur studijs, Grammaticis quidem proeceptoribus et Rhetoribus primo traduntur: at non eo consilio, vt vel Grammatici vel Rhetoris partes suscipiant: sic sane ridiculum esset, Gesnerum, qui in Philosophia et rerum naturalium contemplatione aetatem consumpserat, licet reliquarum artium praecepta perdidicisset, verborum minutissima verbosius obseruare debuisse. In terim tamen siue verborum elegantiam, siue omtionis suauitatem spectare libeat, videre vtique erit, eum neque Grammaticorum leges, neque Rhetorum figuras aut ornatum, neque ipsum, quod ad persuadendum comparatum est, artificium, neglexisse. Nec mihi dubium firt, quin si in mentem ei venisset (vti minime ambitiosus erat) aliquando fore, vt in publicum ederentur, non tan tum non [gap: Greek word(s)], cuius passim meminit, et vrgentibus iam iam tabellarijs, sed et marturo consilio ad scribendum accessisset, et singularum [gap: Greek word(s)] (quod in paucissimis obseruauit) sibi in eum vsum reseruasset. Vtcunque tamen [gap: Greek word(s)] scriptas esse plerasque ipse in subscriptionibus fateatur, obseruari tamen in ijs interim potest, summa quaedam huius viri eruditio et [gap: Greek word(s)] doctrina, quoe cum industria et diligentiae ita erat coniuncta, vt ea etiam [gap: Greek word(s)] admirabilis fuerit. Quamobrem sberandum est, viros rerum variarum atque vtilium lectione flagrantes, pleraque non solum libenter et cum delectatione lecturos, sed etiam multa et magna cum vti litate. Quae vero vulgaria insunt, existimo, quia pauca, animi gratia legi et obseruari debere. His autem ad hunc modum tam in mei ipsius facti, quam totius operis commendationem,
image: as007
verbosius quidem, quam institueram propositis, vnum hoc de totius operis instituta dispositione, restat breuiter explicandum. Cum hasce Gesneri epistolas, alias quidem maturius, alias vero tardius ab amiris, pro cuiusque opportunitate, accepissem: et praeterea earundem argumentum varium et multiplex sit, vt certis locis aut cancellis includere difficile esset: neque rerum ipsarum, quod maxime voluissem, neque temporum aliarumque circumstantiarum rationem, in earundem dispositione obseruare potui. Igitur, (quod commodissimum videbatur) quas ad eosdem scripsit, serie quadam, cum nonnulla mensium dierumque obseruatione, deinceps omnes disposui, vt hoc ordine, quae alibi breuius aut obscurius, alibi forte melius explicata aut illustrata, non magno interuallo, legantur. Tribus autem varij argumenti libris, quartum, his adijciendum, excellentium virorum Matthioli, et quorundam eius fautorum De Aconito, epistolis, atque ipsius etiam Gesneri ad easdem responsionibus, destinaueram: quae eam controuersiam, ingeniose sane et subtiliter vtrinque disputatam, lectori dijudicandam decernendamque proposuissent. At quoniam Gesnerus, sui quasi in ijs oblitus, paulo est vehementior: nec praeterea aduersariorum doctas licet et modestas responsiones, addere integrum esset, cum de eorum voluntate non constitisset: satius existimaui, simul omnes ad tempus supprimere, quam doctorum virorum existimationem offendere. Quicquid autem vel laboris, vel diligentiae in Gesneri nostri, tuique, amantissimi, epistolarum editione collocaui, tibi, vir celeberrime, vt offenem dedicaremque, multae et graues me impulerunt causae. Ac ante omnia quidem, incredibilis meus in te amor, quem tu illustribus illis tuis humanitatis atque voluntatis officijs excitasti. Etsi enim singularis virtus tua, praestansque doctrina, multis modis mihi esset cognitissima, meque adeo ad amorem culcumque tui iam pridem conuertisset: haec tamen proximo
image: as008amoris fauorisque significatio, quam mihi, cum aliquot diebut vobiscum essem, vel ipsa hospitalitate tua, mirifice declarasti: effecit, non vt ego plus te amarem, neque enim poteram, sed vt vicissim, nisi omnino ingratus videri vellem, et grata tua mihi fuisse officia, et meum erga te quoque studium, animique propensionem, publice proposito testimonio, tibi comprobarem. Et quanquam hoc ipsum serius multo a me praestari intelligam, quam aut tua mihi praestita officia, aut mea erga te egregia voluntas patiantur, [gap: Greek word(s)]: ac praeterea non nesciam, quam exiguum hoc sit, quod rependo, [gap: Greek word(s)] nimirum [gap: Greek word(s)]: in spem tamen me erigit, quod de Diuinis Pythagoras olim referebat: Caelites non rerum copiam, sed animos offerentium spectare. Quamobrem cum non ignorem, eam splendescere in animo tuo virtutem, quae non tam muneris exiguitatem, quam egregiam contribuentis voluntatem spectet, qualecunque id tandem fuerit, non omnino ingratum tamen fore mihi persuadeo. Quod si vero etiam amplitudinem dignitatis fortunaeque, aut animi ingenijque tui praestantiam, mihi proposuero, spes mihi fit, non solum librum hunc plus authoritatis habiturum, sed et me quoque reliquiarum Gesneri fidelissimum tutorem videri, qui eiusmodi patronum delegerim, apud quem non solum in tuto, ed etiam in pretio esse queat. Cum enim praeclare veteribus dictum sit, multa hoc nomine pretiosa videri, quod templis essent dicata: non dubito, quin ad eam commendationem, quam liber et rerum varietate et authoris celebritate est consequutus, si tui nominis splendor, si dignitas atque authoritas accesserit, magnum praeterea gratiae commendationisque cumulum accessurum. Tusiquidem (vt multa paucis comprehendam) vbi primum ab his artibus, quibus aetas puerilis informari solet, ad studia seueriora animum traduxisti: in celeberrimis Germaniae, Galliae, Italiaeque, Academijs, ita celeriter antecellere omnibus ingenij gloria coepisti, vt praeter
image: as009
linguarum diuersarum vsum et artium disciplinarumque cognitionem, Iuris ciuilis praeterea notitiam breuissimo tempore tibi sic comparasti, vt summo eius facultatis, honoris dignitatisque gradu, facile fueris decoratus. Quarum rerum omnium vsu atque cognitione, factum est, vt non solum exteri, qui de ingenijs aliquid iudicare poterant, te sua consuetudine, familiaritate atque colloquio dignum existimarint, sed domum, aetate iam confirmata, reuersus, non multo post, maiorum tuorum, in primis vero parentis tui, viri clarissimi exemplo et imitatione, primo qui dem in Senatorium collegium cooptatus, paulo vero post ad Quaestoream, et nunc tandem, quam nobilitas, virtus et eruditio tua merentur, ad Consularem dignitatem, communi suffragio, fueris euectus. Gratulor itaque tibi tuoque nano honori, vere et ex animo. Faxit Deus Opt. Max. vt huic dignitati diu cum lude, vt hactenus reliquis officijs, praesis atque fruaris: et Spiritus sancti donis magis magisque auctus et cumulatus, honorem hunc onerosum his praesertim perturbatissimis temporibus, et onus honorificum feliciter tuearis atque sustineas. Plura de tuis virtutibus commemorarem, si id a me fieri sine modestiae tuae offensione posse sperarem: et cum virtus tua, probitas atque religio, quae in rebus gerendis sese exerit, nulli non sit cognita, hoc ipsum mihi causa sit, cur ab eorum commemoratione mihi temperandum putem. Quod superest igitur, vir ornatissime, abs te etiam atque etiam peto, vt hanc meam voluntatis et obseruantiae significationem qualemcunque, boni consulas, meque et opus ipsum in fidem tutelamque recipias, et tua mutua beneuolentia atque humanitate foueas. Vicissim vero hoc tibi persuadeas, me, quibuscunque rebus honeste potero, tuarum laudum semper praeconem, dignitatis fautorem, omnibusque rebus amicissimum, fidelissimumque futurum. Vale vir clarissime. Datae Tiguro Heluetiorum Metropoli. Calendis Septemb. Anno salutis humanae M. D. LXXVII.
image: as010
C. V. D. CONRADI GESNERI DE SVIS EPISTOLIS LOQVENTIS. EIDWLOPOIIA.
HOC quia Gesnerus (sicut est post funera natum
Illius) haud ideo scripsit vt edat, opus
Musa virum reuoca, quid enim non carmina possunt?
Deque suo praesens iudicet ipse libro.
Arte nec est opus hic magica, neque Colchidos herbis,
Nec ter cantato carmine Thessalico.
Queis mugire solum facias, manesque sepulchris
Excire, et iusso reddere verba modo:
Nec Delphos opus est scitatum oracula mittas,
Quod volo personae fictio, Musa, dabit.
Vix ego finieram, venit haec (mirabile dictu)
Illius vsa modis, illius vsa gradu.
Oraque Gesneri grauiter mentita resoluit,
Extemplo dictis talibus orsa loqui.
Quae noua vulgantur nostro haec sub nomine scripta?
Quae ruit in nomen docta libido meum?
Summorum, scio, sub titulis quandoque virorum
Non satis his digni delituere libri.
Ast ego nec numeris illis me ascribo, nec addi
Nostra aliquid scriptis authoritate puto.
Quin lego? Fallor, an haec mea sunt? certe: haec quoque pergam:
Nec minus hauc noui: nec minus illa mea est.
Nostra haec, sic memini, quondam perarauit amicis
Scripta manus. Totum vix perarauit opus.
Cuncta tamen nostros sapiunt, referuntque labores,
Et, quaecunque iuuat voluere, voluo mea.
image: as011
Scilicet, vt guttis cocunt ex pluribus imbres:
Sic coit in magnum litera multa librum.
Sed quis in hanc formam sparsas hinc inde coegit?
Quis tanta admouit sedulitate manum?
Vuolphius? o Vuolphi, nostri ornamenta laboris,
Te ne meae laudis tam pia cura tenet?
Nec, mihi crede, operam perdes, nec inutile prodit
Hoc opus. Haud ducor nomine: vera loquor.
Nam quia multa docet, multis quoque proderit: Et quod
Est breuis, accedet gratia magna libro:
Adde, quod e tenui texatur epistola filo.
Saepe nocent rebus grandia verba suis.
Tu quoque, perpetuae mea dum committere famae
Nomina contendis, nomen ab orbe feres.
Authore Heinricho Vuolphio.
CONRADI GESNERI MEDICI TIGVRIni Epigrammata, et quaedam alia diuersorum generum Carmina, huc, ne quid vacaret, obiter apposita.
ORATIO DOMINICA.
O Parens hominum, polique cultor,
Sit sanctum atque sacrum tuum vque nomen,
Et regnum aethereum venito nobis.
Fiat velle tuum, hic perinde vt illic.
Da nobis hodie cibum perennem,
Et culpis veniam benigne nostris,
Sic vt nos alijs damus vicissim.
Tentari neque nos sinas precamur,
Semperque eripias malis periclis.
image: as012
De Iactura temporis.
Fallere dum tempus conamur, fallimur ipsi.
Lubrica sic misere nobis elabitur aetas,
Atque abit ignaris. Vt qui defessa sopori
Membra dedit, somnoque diu vinoque sepultus,
Temporis haud vllam partem sibi sentit abire,
Excusso demum somno, sibi inutile tempus,
Tantum abijsse videt, cum non reuocabile sit iam:
Torpida sic hominum pars maxima transigit auum,
Poenitet ac sero miseros, prudentior aetas
Cum tandem euigilat lapsis iuuenilibus annis.Vitae Lubricitas.
Anguillae similis vita est, sic lubrica fertur,
Et quo solicite premitur magis, effugit illa
Lubricitate sua citius, linquitque prementem.In Clepsydram.
Labitur haec vt arena, simul mea labitur aetas,
Et vase in fragili non minus atque vitro.
Sed dominus Christus, qui mundi et temporis idem
Est Deus, aeternum me similemque sibi
Redder. vt aternum hinc, rediuiuo et corpore quondam,
Mens viuat, miserum haec Spesque Fidesque beat.In Clepsydram monasticha [perhaps: monosticha].
Cuncta trahunt, rapiuntque, ruuntque, celerrima fata:
Vita vt arena fluit: o homo disce mori.¶ Aliud.
Quid magis est homini certum, quam mortis [gap: Greek word(s)]
Quid sic incertum, mortis vt hora suae?¶ Aliud, Clepsydra loquitur.
Nunc ab te vertor, postquam transiuero, rursum
Versurus me an sis, dic mihi, scire potes?
image: as013
Aliud.
Verto quidem nunc te, sed postquam effluxeris, inde
An iterum vertam nescio, Fata latent.In Hippocratem, ex Graeco.
En lux Hippocrates vitae mortalibus aegris,
Dat facilem cursum, dirigit atque vitam.In eundem Epitaphium ex Graeco.
Thessalus Hippocrates situs est hic, Cous ab ortu.
Egregium germen stirpis Apolloneae.
Armis qui statuit Medicis permulta trophaea,
Et non forte sibi, sed tulit arte decus.Theriacae a Valerando Douretz Flandro Lugduni confectae distichon.
Ipse Antoninus Valerandi, deinde Galeni
Theriacam gustans: Vtra ait est ab vtro?Aliud.
Singula theriaces lectissima pharmaca cum sint,
Quis totam ex imiam non putet Antidotum?Aliud.
Artificis fide manus omnia miscuit, Emptor,
Digna est, cui fidas, crede mihi, Antidotus.In Q. Calabrum Gesneri inscriptio
Gesneri Calaber sum delitiae Tigurini,
Simque diu cupio, sic fata sua sinant.In Bibliothecam nostram.
Non mihi, sed studijs communibus ista paraui.
Sic vos non vobis mellificatis apes.
image: as014
Ioh. Iacobo Ammiano Tigurino.
Mitto tibi fungum, non qualem Claudius edit.
Pars Strobili, pars est mellis arundinei.
Suauior hic multo, multoque salubrior idem,
Quam quos e putri terra vapore parit.Ioanni Frisio Tigurino.
Tu qui pitissator merorum es maximus,
[gap: Greek word(s)]:
Hoc mihi pitissa quaeso mi Frisi merum,
[gap: Greek word(s)].
Id si palatum comprobarit Frisij,
[gap: Greek word(s)]
Nihil morari me poterit, quin mox emam.Eidem anno 1562.
Artis opem medicae Frisi charissime quondam
Petere solebas a tuo Gesnero,
At nunc ille sibi medicum te quaerit, et orat,
Vt [gap: Greek word(s)] sis benignus ipsi.
Et facilis promus misere nunc ventre dolenti.
Vino generoso de tua cella eget.
Inde ipsi excellens si miseris, [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)] ore pradicabit pleno.Eidem Kalend. Ianuarij.
Martius en panis, en pressi lactis ouilli
Tantillum, et nectar, strenula quanta sumus.
Sed magno niagnus quam mittit amicus amico,
Ex animo: quoniam hunc mittere non potuit.Iw Frsi/w| Kon. Gesnh=roj..
[gap: Greek word(s)],
image: as015
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
AEnigma.
Nulla mihi maxilla, nec os, nec denique laebra,
Dentibus eduris omnia vinco tamen.
Ossa mihi, nec non rigidissima robora cedunt,
[gap: Greek word(s)].Aurum.
Perdo viros, perdorque vicisim, palleo quamuis,
Non metuo, metuor. et sine voce sono.
Et quod non habeo, dono. sapientia, virtus,
Vita et forma mihi nulla, sed ex me alijs.
Res perfecta putor, materna excindar ab aluo
Quamuis, nec partu legitimo pariar.
Vita mihi minus est, quam quos AEgyptus in hortis
Nascentes bulbos religiosa colit:
Sunt tamen his longe maior Deus, et mihi semper
Omnibus in terris vota homines faciunt.De vino ex Graeco epigrammate peri\ pordh=j mutato.
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)]Inscriptio calicis argentei.
Quid bibis vt edas, edis vt bibas?
Quid viuis vt edas et bibas?
Ede et bibe, vt viuas.
image: as016
IN MALA MEDICA MINORA TIGVRI nata, ad CL. V. D. Henricum Bullingerum, Conradi Gesneri Carmen.
HAs tibi primitias anni, poma aurea mitto,
Bullingere pater mihi terque, quaterque colende,
Felicis mali, quondam qua Media tellus
Et Persis solae gaudebant, perpete fructu.
Nunc etiam Tigurum: quamuis immitibus alpes
Aspirant ventis, proferre incoepit: et huius
Plantandae nobis depacto e semine primus,
Assidua cura dum cresceret, extitit author
Illustris praetor, longe optimus ille Iacobus
Funckius, ille decus patriae, coetusque piorum,
Plurima qui nobis superesset tempora dignus.
Sed meliora illi Dominus Deus annuit aeui
AEterni, et vitae melioris gaudia vera.
Quis non Hesperidum certent, nec Adonidis vlli,
Alcinoiue horti: quibus et nihil audijt auris,
Nec videre oculi quicquam praestantius vnquam:
Nec mentes hominum potuerunt cernere: tanta
Electis Deus incoelis et talia donat.EPISTOLARVM MEDICINALIVM CONRADI GESNERI PHILOSOPHI ET MEDICI Tigurini, Liber primus.
page 001, image: bs001
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim, S. Caes. Maiest. Medico intimo.
QVATERNAE literae tuae, intra totidem menses mihi redditae sunt: quarum binae priores mense Mar tio a te perscriptae sunt. tertiae Maio, quartae Iulio. Et quoniam fere idem argumentum est omnium, non est quod ad singulas respondeam. Petrus Perna his diebus ex Italia rediens (Venetias enim propter sua quaedam negocia nuper profectus erat) cum hac transiret, me inuisit: itaque commode factum est, vt consilia Montani quae iam se habere aiebat, ei commendarem quam potui debuique maxime. Respondit is, editionem sibi eamque maturam, curae futuram. Praefationem quoque tuam, et literas ad ipsum, quas nuper ad Vrsinum miseras, vt acciperet curaui. Inposterum quoque per amicos simul et literas meas hortari eum ad editionem maturandam non desinam, vt tibi simul gratificer, simul (quod mihi perpetuum est propositum) rem medicam nostram quibuscunque possum modis promoueam. Literas tuas superiore anno ad Rondeletium scriptas, quas ego ad doctissimum virum et summum Rondeletij amicum, Iacobum Dalechamplum nomine, Lugduni Medicum miseram, intercidisse doleo. Rondeletius quidem antea saepius ad me scribere solitus, iamdiu intermisit. postquam vxorem iuniorem duxit, nunc totus in suis quibusdam scriptis edendis est. Matthiolum a viris doctrina excellentibus, inter quos vel principem locum tibi attribuo, laudari, eiusque in Dioscoridem studium praedirari, non hercle illi inuideo. Partim enim meretur, partim iam aetate rorsan torpidior, his laudibus excitatur, vt magis magisque su binde nobis Dioscoridem, et vniuersam materiam medicam illustret. Ad eandem vero rem sorsitan etiam riualitas et conrentio nostra aliquid momenti adferi: vestrisque laudibus, quae certe quorundam
image: bs002nimiae in ipsum videntur, ita vt animum eius remittere, ne dicam effoeminare possent. ceu condimentum aliquod sua acrimonia stimulans accedit. Non enim super Aconito solum, sed alijs nonnullis ab eo dissentio, et in ijs quos partim edidi libris, partim, si vixero, edam. Dissentire autem mihi licere arbitror, si id cum ratione et vererum authoritate fiat. Fiet autem (si modo fiet) posthac multo simplicius, quam semel olim factum est. Simplex autem dissensio, etiamsi nominetur a quo dissenris, non indicanda est immodesta. [gap: Greek word(s)]. Nuper integro mense curandae valerudinis meae causa in Thermis, et exercim, in Rhaeticis alpibus abfui, ad summam vsque vallem Tellinam et Burmias Thermas progressus. Inde domum reuersus epistolam tuam inuueni, medio scilicet Iulio, quae in fine Maij scripta erat, in qua praeter alia Theoph. Paracelsi errorum memimsti: et petis vt mittam ad te Catalogum eius scriprorum: quem ego certe non habeo: neque curaui vt haberem, et si facile potuissem, cum illum plane indignum cuius inter bonos scriptores mentio fieret, iudicarem. bonos dico, non solum eruditos, sed Christianos, et pios saltem ciulliter, sicut et Ethnici fuerirunt. Theophrastus vero certe impius homo et magus fuit, et cum daemonibus communicauit. Mitto Schedam Germanice scriptam, quam ā Io. Montano quodam Silesio eius discipulo, superiore anno nactus sum. Librorum eius nondum edirorum, nihil habeo, praeter pauca quaedam folia experimenrorum quorundam, in quibus tamen nihil egregij est: et ipse Montanus ea contemnebat tanquam Theophrasto parum digna. Basilec Medicus est, Carolostadij Theologi defuncti filius, plane Theophra steus: qui de vita longa libellum eius ante annum edidit. Video plerosque huius farinae homines [gap: Greek word(s)]. hinc esse puto quod in scheda Montani illius Silesij (Strigensem esse et Schultzium appellari audio) omnes nostri temporis Theologi damnantur. Oporinus Basileae olim discipulus Theophrasti, et familiaris fuit, is mirade eius cum daemonibus commercio praedicat. Astrologiam vanam, Geomantiam, Necromantiam, et huiusmodi artes prohibitas exercent. Equidem suspicor illos ex Druidarum reliquijs esse, qui apud Celtas verteres in subterraneis locis a daemonibus aliquot annis erudiebantur: quod nostra memoria in Hispania adhuc Salamancae factitatum constat. Ex illa schola prodierunt, quos vulgo scholasticos vagantes nominabant, inter quos Faustus quidam non ita pridem mortuus, mire celebratur; Pro libello De Succino, eiusque destillatione, maximas tibi gratias
page 2, image: bs003habeo. Stylus et tractatio Cordum mihi sapere videntur: et velim te diligentius inquirere, vt Cordi openbus, si non dissuades, aliās accedat. Nunc enim prima eorum editio (vna cum meo De hortis Germaniae libro) Argentinae excusa ad nundinas Francfor dienses deuehetur: negligenter nimis et male impressa, ita vt pro pemodum elus me pudeat, quod ad Orihographiam et distinctiones. In ijs tui etiam mentio sit, in praefatione libelli De destillatione Vitrioli. Exemplar vnum ad te mitterem hoc tempore, si haberem, possem enim nunc Augustam mittere commode ex nundinis quibusdam quae Zurzachij ad Rhenum prope nos bis anno celebrantur, sed non dum perfecta est editio, ad Kal. Septembris demum abso luenda: quo tempore Typographus ad nundinas descendit, vi ante Octobrem vix sim accepturus. Interca scribe an ex Lindaia accipere possis, si non mittam. His scriptis reperi propo sitiones a te missas nebulonis illius Alexandri ā Suchten: de cuius in re medica causis et curationibus morborum imperitia, vt nihil dicam (neque enim opus esta pud te) vide quem nobis conspicuum Dei filium faciat, non alium scilicet quam spiritum mundi et naturae, eundemque corporis nostri (mirum quod non etiam asini ac bo uis addit) qui artificio discipuloumTheophrasti, a materia seu corporibus elementorum separari potest. Si quis ipsum vrgeat, dicet se philoso phorum sententiam retulisse, non suam: atqui ita recitat, vt laudet. Et scio alios quoque Theophrasteos talia suis scriptis aspergere: vnde Christi diuinitatem eos negare facile appareat. Ipsum quidem Theophrastum Arianum fuisse, omnino mihi constat. Hoc agunt. Vt Christum omnino nudum hominem fuisse, persuadeant: nec alium in eo spiritum quam in nobis esse. Scio in Polonia et dudum Arianos multos fuisse, et nuper ab Italis quibusdam eo profectis ipsorum numerum augeri. Itaque et hanc ob causam, et vt artis medicae nostrae fundimenta ac methiodum secundum Hipp. et Galenum verissime traditam, tuearis, oro te et hortor, vir doctissime, vt omnibus modis te illis calumni atoribus, Magis, et Arianis opponas. Qua in re si quid ego etiam potero, non decro. Carolsta dius ille Bafiliensis, Bodenstein dictus, ante paucos menses miserat huc imprimendum Theophrasti De Anatome corporis humani libellum: in quo multa eadem continentur, quae in propositionibus Alexandri a Suchten, deridet in eo Medicos singulas corporis particulas inquirentes. Deque situ singularum, figara, numero, temperie, etc. curiose disserentes: id veto quod potissimum est negligentes, ad quae scilicet sydera, ad
image: bs004quas coeli partes quaeque pertineant. Sed Typographi nostri impri mere noluerunt. Audio et magnum volumen, De notis naturae ab eo conscriptum. Coeli enim influxu existimat notas quasdem in sin gulis medicamentis simplicibus impressas reperiri: ex quibus de prae cipuis singularum facultatibus iudicandum sit: vt quod testa nucis iuglandis (quoniam craneum nostrum refert) summum a natura ad vulnera, omniaque mala cranei factum sit remedium. Cum Thessalo enim commune hoc habet, quod primarum qualitatum nomina et effectus contemnit. Oxymeli meum elleboratum maximas habere vires, et foelicissimum eius vsum innumris experimentis, cognoui. Meliorem tamen eius compositionem simplicio remque fieri posse, non dubito. Quod si ad vnum aliquem morbum compositum esset, tam multa in eo simplicia misceri improbarem. At quoniam [gap: Greek word(s)] est, ex multis componi debuit. Et quia elleborum radicem venenatam recipit, alia multa addi debuerunt, quae partimvenenum illud retunderent, partim gratiam aliquam medi camento adderent, partim alias ob causas. Sed rem facies mi hi pergratam, si aliam eius compositionem tum simpliciorem, tum meliore methodo institutam mediteris, et ad me mittas. interea quidem nostro vti si voles, nullo periculo, et (non dubito) magna cumdaudae poteris. Syrupi mi de carduo (benedictum vulgo dictum intelligere te puto) compositionem et vsum per ocium plenius mihi describi cupio. In epistolis tuis ad Mattiuolum nihil me offendit. Pro eo quod ad animi lenitatem et consensionem mecum inuitasti hominem, gratias habeo. Liber eius an Pragae nunc imprimatur, scire cupio. Scribe quaeso quaenam sit herba Springkraut vel Hirschmelden Vratislauiae (vbi ad paludes eam nasci aiunt) dicta. Destillatam. ex ea aquam in calculo renum mirifice praedicant. Pro Porcilijs duorum generum missis ad me pisciculis, gratias habeo mixmas. Neuter quidem Porcilius Pausanius videtur: sed alius quidam barbatulus, qui et vocem quandam edit. Vale Tiguri 1561. Augusti die 16.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim. S. Caes. Maiest. Medico intimo.
ACcepi ante paucos dies literas tuas V. CL. Pragae ex aula datas, quibus testimonium reddis herbae, quam pro Aconito
page 3, image: bs005Matthiolus pinxit, abs te visae. Ego pro hac diligentia tua, et in Matthiolum meque beneuolentia tibi gratias habeo, testimonium accepto: sed ita vt talem herbam siccam, qualem ipse pinxit, te vidisse facile concedam: radicem vero ipsam vt terrae inhaeret carere fibris neque hanc neque aliam vllam (etsi plures ipse sine fibris pinxerit, quas Donzellinus [gap: Greek word(s)] etiam carere fibri s asserere in verbosissima ad me epistola ausus est; vt gentianam, glycyrrhizam; Chondrillam, etc.) radicem proprie dictam, concessero: et vt maxime talis sit, qualis pingitur siue natura, siue sic citate, siue etiam arete aliqua, Aconitum tamen esse, et venenosam herbam, credere non possum. Doronici vero speciem esse tantum non affirmo: folia [gap: Greek word(s)] esse scribis, quae vidisti: mallem te latine scripsisse, aspera ne anhirsuta intelligas. Sed plura non addam: si suae causae fidit Matthiolus, et amicitiam nostram verc experit, herbam ipsam ad me mittat, integram bona fide recepturus, et simul aliquid ex rarissimis meis. Hoc si fecerit, candide, et rem se dignam fecerit. Sin minus, etsi in pristina dubitatione ego perstabo (qui plantis. Nisi plenam virium, saporis, odoris totiusque formae descriptionem congruere videam, non facile nomina impono, aut imponaruibus alijs faueo) faciam tamen hoc in gratiam et tuam et Matthioli, vt Matthioli nomine posthac vel omnino abstineam, vel vbi antehac etiam nominaui, deleam: vel si omnino tulerit occasio, honorifice tanrum eius (vt te velle intelligo) meminerim. Haec si tibi et illi satisfacient, bene est: sin minus, faxum hoc voluere amplius desinamus. meliora enim nobis agenda plurima restant. Perscriptae a te salutationes Medicorum Caesarcorum D. D. Lauraei, et D. D. CL. Chirurgi, cuius nomen hactenus non audieram, pergrarae fuerunt. D. Lauraeo quidem Hortos Germaniae dedicaui. Exemplar misi, aliquoties scripsi, respon sum hactenus nullum tuli, quod aegre fero. Hodie (Nouembris penulrimo) binas tuas accepi: alteras Octobris die 14. a te datas, alteras 19. ad quas breuissime respondeo, quoniam nuncius iam iam offertur Lindauiam profecturus. Filiolum tuum Dominus Deus tibi conferuet. Quod ad Typographorum promissa, video te deceprum hactenus, et meri to conqueri, doleo a Norimbergensi etiam inturiam tibi factam, quod nesciebam. Ad Pernam ipse scribam, vt petis, diligenter: etsi forte nihil amplius efficiam, quam quod ab eo ad me scriptum est nuper, quod an tibi significarim nescio (nec iam inuenio literas illas eius ad me) se scilicet impressurum consilia Montani, tua intra annum hoc est. ni fallor,
image: bs006intra anni sparium incepturum. Vrgebo vt ipse rescribat, quo me lius intelligas. Scorzonerae species duas Ienae inuentas amicus nu per misit, reperitur et apud Vallesios nostros circa Sedunum, et species vna apud nos: et e Gallia iam pridem accepi, seminibus ex Hispania missis. Ego, vt ingenue dicam quod sentio, Tragopogoni eam congenerem facio. Eruditi quidam Galli Cantabricam esse putabant. Acetum cum pauco elleboro albo contrito destillatum, nuper febrientibus quibusdam in quartana et quotidiana vitiliter dedi, nulla commotione, et gratus est liquor. Vale V. CL. et ignosce festinationi: sub prandium tuas accepi, et illico ptan sus rescripsi. non relegi. Tiguri 1562.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
PRo crebris et eruditissimis literis tuis, vir clarissime. quibus non modo plurimum oblector, sed etiam proficio subinde, quantum tibi debeam. intelligo: atque vtinam grarum me exhibere ali quando possim. Ego si rarius, breurius, et nimium ex tempore ad te scribo, ignosces et condonabis occupationibus meis: quae tot tantaeque sunt, vt vel enumerare illas mihi nunc graue foret. Vtinam liceret tecum crebro philosophari, et veras rerum causas, methodos, et alia huiusmodi, quae supra vulgarium Medicorum cap tum sunt, ex tuis tum libris editis, aut edendis, tum benignissimis ad me literis addiscere. Sed nescio quomodo haec mihi felicitas negatur, et ab hac solidioris doctrinae ceu acropoli a nimijs et importunis negocijs meis deij cior ac impedior. Semper equidem optaui tam in plulosophia, quam in re medica primam et vniuersalem aliquam cognicionem adipisci, tanquam [gap: Greek word(s)]? excellentiorem et facundiorem: sed in iuuentute huic desiderio meo praeceptoraes, studiorum socij, aliaeque occasio nes defuerunt: nunc senescentem aetas infirmior cohibet, et occupationum obruit mulritudo. Quamobrem vt iuuenis [gap: Greek word(s)] ita nunc etiam pergo lucubrationibus meis [gap: Greek word(s)] illustrare, inque ijs. me exercere. his. autem quantum tribuo temporis, tantum detraho [gap: Greek word(s)]. Quamobrem non miraberis, quod, etsi philosophiam in schola no stra doceo, sed pueros fere et adolescentes. atque in compendijs qui busdam librorum potius, quam fontibus Aristotelis, [gap: Greek word(s)]: tamen [gap: Greek word(s)] rudior esse videar, aut sim reuera.
page 4, image: bs007Tibi interea congratulor, cui [gap: Greek word(s)] persequi datum sit. Inchoatam de lapidum et gemmarum viribus disputationem, ad aliud tempus differamus cupio, inter positis ceu inducijs ad ocium vsque maius. Interim excitasse te ita vt absque ira cundia a me dissentires, et obi ter egregia quaedam in arte nostra, circa auri praecipue vires ac vsum, quae antehac non ita nec adeo mihi innotuerant. mecum communicares, iucundum et vtile mihi fuit: m illis praesertim epistolis duabus, quas Ianuarij die 28. et poctridie ad me dedisti. Quae de pestis praeseruatione et curatione scribis, in illis facile acerrimo iudicio tuo accedo. Oxyme limeum elleboratum. defendi, ni fallor, aliās (duae illae tuae epitolae deciderant mihi in angulum quendam post pulpitum, ita vt diu hactenus desiderarem: nec potuerim apte respondere: hodie primum reperi) scribi oxymeli meum non conuenire illis quorum stomachus sit [gap: Greek word(s)], habitus rarioris, et morbis articulorum obrtoxijs: atqui in me haec tria fere conueniunt, (nami schiade acriter laboraui, et reliquias adhuc sentio) et iuuor tamen: et alij nemini obfuisse adhuc percepi. nam nec saepe, nec multum, vt periculum aliquod vel rasionis intestinorum vel aliud sit metuendum, sed parcissime et raro, hoc est, bis aut ter, ni morbus sit contumacior, et bene ferant, eo vtendum consulo. Potest etiam absque aceto praepatari vt multo suauius fiat. vt cum defruro liquidiore, per autumnum cum musto decoqui. Sed haec et huiuismodi nuper etiam ad te scripsi. Placet mihi interim tua quoque elus compositio, et quin ea nonnullis et ad quaedam vtilior futura sit quam mea, non dubito: proque ea mihi communicata; gratias ago. Scribis plebeios homines aurum exhibere ad expulsionem morbillorum cum suc cessu: modum non addis. Arbitror autem de folijs auri te sentire. Aurum aliquo modo resolutum nunquam dubitaui vires aliquas peculiares obtinere. Sed quanquam in tenuissima folia redactum, non videtur propter soliditatem corpora nostra immutare posse, nec a calore nostro infirmiote scilicet ad actum deduci, aut certe multo minus quam in liquorem ali quem solutum. Memini veteres contra aconitum propinasse aquam inqua aurum fuistet extinctum. Remedium illud Caniceni Caesarei Medici, libentissime cognoui, ex esysrallo, smaragdo, margaritis et corallis: sed in eo vim praecipuam corallis tribuo: quoniam qualitas eorum manifesta est nobis gustantibus. Et sunt illi non tam [gap: Greek word(s)] quam [gap: Greek word(s)] quaedam, vnde et lithodendri nomen corallo veteres tribuerunt, et marga reta etiam in lapidum gerrere non sunt, etsi lapili [gap: Greek word(s)] appel.
image: bs008lantur. Lapidibus et gemmis non [gap: Greek word(s)] vires nego: sed illos quibus fere Medici et pharmacopolae vtuntur ad cor roborandum praecipue, dico mihi videri nullam insignem habere qualitatem, qua id prae carteris medi camentis praestent: cum nec veterum solidius eruditorum, nec nostri seculi doctrina excellentium hominum authoritas illis patrocinetur: neque iudicium quod a gustatu et odere praecipue sumi solet: neque experientia denique syncera. Voco aurem synceram. quae sine alijs medicamentis quae non sint lapides, admixtis fiat. Admixtis autem alijs dubium sit, an his ipsis potius quam lapidibus ascribi effectus debeat. Quod si per se manifeste aliquid facerent, aut alijs addita vim eorum euidenter augerent, nihil de eorum viribus dubitarem propter ipsam expenentiam: qua subinde occultas aliquas rerum vires, quas ratio nostra a sensibus dependens per se non assequitur, experimur. Hyacinthi colorem mutari, dum gestatur affecto corde, esto: et similiter coralli: fieri hoc ego putarim a vaporibus, qui a corpore aegro exhalant: non inde quod peculiaris ei cum corde sympathia sit. Video fere indoctissimos quosque et maxime superstitiosos homines, cum olim, tum nunc lapidibus alijs que apotropaeis, amuletis et rebus eiusmodi, quarum ratio nulla fere constat, et experientia plerunque fallit, plurimum tribuisse. Credulitas forte et persuasio in nonnullis aliquid factunt: nec mirum in paucis aliquando succedere, quod in plurimis tentatur. [gap: Greek word(s)]. Paraui ego aliquoties syrupum e succo moris rubi Idaei expresso: qui me ita oblectat. tum adpectu florididsimi et pellucidi ruboris, tum odore [gap: Greek word(s)] gratissimo [gap: Greek word(s)] tum sapore suauissimo inter dulcem et acidum, vt gemmis plerisque in corde et ore ventri culi roborandis eum anteponam: idque expertus in me ipso et alijs, modo syrupi huius, modo gemmarum (vt vulgo praeparantur) vsum. Vbi tu mihi tales [gap: Greek word(s)] de vsitatis nostris gemmis proferes, quales de citrei pomi aduersus venena, et Lemniae terrae contra eadem ac peffem, apud veteres legimus ? Interim Deum opisicem rerum omnium, ita vt, in hominis vsum omnia fecerit, in gemmis profecto admiror et veneror tanquam stellis quibusdam terrestribus, et non solum ad oblectationem et splendorem vel has, vel illas ab eo conditas iudico: sed peculiares etiam vires siue singulis siue omnibus additas arbitror. abusus superstitionis [gap: Greek word(s)] non probo. Quod in alijs
page 5, image: bs009medicamentis minoris precij vires easdem inueni re possumus omnes, illa tam preciosa promiscue etiam tennuioris fortunae homi nibus consulere vel imperitia, vel ostentatio, vel etiam impietas quaedam erga pauperiores fuerit, si quis sciens faciat. Haec tibi propono Vir doctissime, non tecum vt contendam a quo edoceri cupio: sed per pendenda maturius. Epistolae huius paginam praecedentem scripsi 22. Aprilis vesperi, cum postridie summo mane ta bellarium me habiturum putarem, et cum alia quaedam vrgerent, argumentum hoc [gap: Greek word(s)] differendum putabam: sed cum tabellarius postea iter sibi alio futurum indicaret, postridie quantumuis occupatus haec effun dere volui, et tuo iudicio subijcere: nihil enim mearum cogitationum latere te velim. Os de corde cerui reperiri non negaui, tu vero ita scribis, quasi ego negarim. Vicinus quidam meus nobilis Venator plura mihi ossicula, quae ceruinis cordibus exemit ipse, ostendit: et me quoque deprchendisse memini. An vero eius ea sit vis, quam illi tribuunt Arabes et eorum sectatores. non desinam dubitare, donec certior experientia me conuincat. Elleborum album optimum in alpibus reperici, non est mihi dubium: sicuti et pessimum et mediocrem, si quis non sius lo cis legat. In balano ipse supposui truncum radi cis derasum: nihil omnino fecit, vt hoc argumento non sit metuendus. Interim scio quam sit periculosus eius vsus, si quis temere vtatur. Ego iam aliquoties in me et alijs manifestam percepi vtilitatem, vt neque oxymeli, neque vinum (cuius duo parua cochlearia egregie per superio ra purgant) neque liquorem cum aceto destillatum (qui vomitorius non est, sed aperit tatum) nunquam dedisse me poenituerit. Interim laudo medicationes tuas, quibus in diuturnis febribus paulatim incidis atque educis materiam. Sed idem faciunt ea quae dixi, cum parce sumpta, nullam prorsus violentiam prae se ferant. Vix credas oxy melite nostro sumpto, multos alac riores et robustiores fieri ad aliquot horas post, ab acrimonia puto quadam vinosa caput petente, sed absque laesione, vt a vino modice sumpto. Placet mihi Galeni nostri methodus, nec habeo fere quod in ea mutem: in particularibus vero medicamentis multa indies perpe tuo nouabuntur, quibus vtcunque optimis imperiti homines semper abutentur, recte vero soli periti vtentur. Epistolam tuam ad Pernam legi, placuit, eam ei transmisi Martij die 14. vna cum scripto tuo contra [gap: Greek word(s)] Medicos Arianos. Epistolam vero illam Pernae ad te, quam te ei remittere scribis: non inueni cum ijs quae misisti: et parum referre puto. Phae dronis Theophrastei Mdici, et
image: bs010impijssimi Magi libellos Germanicos aliquot Ingolstadij impressos vidisse te iam puto. Ferunt eum nunc Augustae in potentium domibus clam facere medicinam. Pullulat et in Polonia impietas Arij cum inter Theologos, tum Medicos aliosque, quam Blandrata Medicus Italus promouere dicitur. Calamenthi inodori nomine quam herbam appelles non memini: mihi omnis calamentha proprie dicenda odorata videtur. In breuibus tuis literis 29. Ianuarij scriptis, nihil continetur ad quod iam non responderim: nisi quod a me quaeris, qua intentione acetum cum elleboro albo destillatum in longis febribus et quartanis prodesse putem: cum acetum in quartana et pituitosis corporibus fugiendum Medici praecipiant plerique. Respondeo aceti vsum quod nimis refrigeret inhis mihi etiam improbari: sed in tantilla dosi bis aut ter duntaxat, vt penetret et incidat po tentius, elleboro calidissimo medicamento addito, vt iam calfaciat magis quam refrigeret, vbi humores crassi sunt, in remotis praesertim vt liene, non modo non nocere, sed etiam prodesse mihi videri, experientia attestante. Quod Matthiolus suum Aconitum quandiu viuit a se non dimissurus elt, etsi suspectam hoc ipso reddit causam suam, etc. (quid enim multa dicam?) hoc ipsum tamen ei condono et de bencuolentia mea, qua profecto ipsum etiam tacite amplector tanquam symmystam eorundem studio rum, et eiusdem gloriae in promouenda rerum natura cupidum. Kentmannus olim de me benemeritus est. ab eo enim ad viuum pictas accepi innumeras et rarissimas stirpes, pisces et alia, cum descriptionibus quibusdam: et magnum rerum fossilium numerum: propter quae beneficia gratus esse volui: in gra titudinis signum promisi ei aliquando Moschionem de morbis muliebribus, et eius nomen inscribendum: sed tum sperabam aliud exemplar Graecum emendatius, (vnicum enim manuscriptum corru ptissimum habeo) me nancisci posse, ea spe rem diutius distuli: tan dem desperans Cassium a me versum dedicaui: sed ille iam aliquot annis siue propter hanc promissi (etsi tempus non praescripseram) dilationem, fiue aliam ob causam mihi incognitam, nihil prorsus ad me literarum dat, et ne salutare quidem dignatur, cum interim ego saepius et officiosissime ad ipsum scripserim, dedicationem miserim, etc. Idem circa alios quosdam in Saxonia, Ge. Fabricium praecipue et Peucerum mihi contigit, etsi his nihil promisi: fero haec aequo animo. Deus interim alios viros bonos mihi conciliat qui me consolantur: inter quos te quoque principe loco numero. Quod ad Aco nitum Pardalianches inter Kentmanni picturas, nullam ab eo accepi
page 6, image: bs011hoc nomine nisi Toram Valdensium meam, quam ego perpetuo a viginti iam annis, vt scripta mea edi ta testantur, Aconitum primum esse dixi. His scriptis in epistola Kentmanni vltima aut penultima ad me haec verba reperi. Aconitum Pardalianches ipse vidi (de Tora mea loquitur) sicut et caetera omnia simplicia in meo libro depicta: quae suma diligentia et mea manu feci, etc. Haec pro meo, non pro Matthioli Aconirofaciunt. Sed haec missa faciamus. Satis profecisti [gap: Greek word(s)] si nos ad modestiam deinceps scribendi, et quae immodestius antehac scripta sunt abolendi facultatem ac beneuolentiam mutuam composueris: id quod in me quidem iam effecisti, praescrrim si idem fecerit Matthiolus. Etsi enim nunc statui seruaturum me modum, quicquid ille faciat: nescio tamen quid noua ira mihi commota forrassis in me excitaret, [gap: Greek word(s)] Sabinae foeminae baccas vi dere gratum fuit: etsi iuuenis etiam aliquando apud nos vidi: nam in papatu colebatur ea arbor, nunc negligitur. Preciofos et odora tissimos illos de succino trochiscos me accepisse iam prius scripsi, semel an bis nescio. Considerationem de Ambra reijcio in aliquod ocium. Matthioli herbarium Germanicum exiuisse gaudeo: compa raturus enim mihi cum primum licuerit. Spero Augustam aduectum iri: vbi per amicos forsan habere potero: etsi timeo ne id tardius fiat: et aegre moram fero. Proinde si tu potes ad me curare mature, quodcunque precium scrispseris statim cum gratiarum actione remittam His scriptis Froschouerus superueniens Francfordiae se emisse mihi ait. proinde non est quod mittas. Opera Val. Cordi non denuo sub praelo sunt, vt putabas. Quandocumque tamen fuerint, memo rero emen dandorum, etc. His diebus aliud Cordi scriptum [gap: Greek word(s)] accepi: id sperma Ceti vulgo dictum esse putat, ego valde dubito: et si edam, argumenta aliqua forte contra hanc sententiam, ponam. De succino etenim eius libellum hodie me accepturum expecto a D. Heroldo, et piscium descriptiones Venetijs ab eo confectas cum picturis. etc. Dedi cationes aliquas a me editas esse nuncupatas viris nec eruditis, nec magni apud suos nominis, vt iampridem scripsisti, fateor, sed gratitudinis officium id a me postulare videbatur. [gap: Greek word(s)]. Libellum meum de Anima qui in D. Iulij nomine apparuit, mitto: et peto vt per ocium cum inspexeris, libere deijs quae tibi vide buntur admoneas. Coniunxit quidem cum alij ciusdem argumen.
image: bs012ti libris Typographus, Viuis, Melanchthonis, Viti Amerbachij: sed in meam gratiam pauca aliquot exemplaria seorsim impressit, ex quibus vnum mitto. Remitto literas quas sine inscriptione prius miseram: et vt Francofortum mittas rogo: ac, si fieri poest, responsum mihi impetres. Subito, nec relegi. Facio domi omnia solus, nullo ministro. Vale felicissime. Tiguri 1563. Aprilis 24.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
AD literas tuas scriptas Martij die 25. nune demum respondeo. De filiola amissa tibi condoleo: de valetudine tua iam meliore [gap: Greek word(s)]. De Godefrido tuo, longo iam tempore nihil acepi: et miror Hieremiam Martium Augustanum (qui e Monspelio ante duos menses ad me scripsit,) nullam eius mentionem facere. Vtinam (quod spero) bene valeat. De schola Monspeliana non possum vt vollem iudicare. inre medica nihil tam illic quam Anatomica et stir pium hiltoriam vberius quam in alijs gymnasijs Monspelij addiscet. Philosophiae et Graecarum literarum nulla illic ratio. Si videbitur hortaberis vt hac hyeme diligentior sit: et quicquid Monspelij disci potest, addiscat. Vete autem se quentis anni, vt Lutetiam se conferat ei author sis: vbi quotidie praeter, medicas lectiones eruditissimas, horam vnam regio Professori Physiea Aristotelis Graece interpretanti tribuat, ita vt lectionum stiarum, quas audierit scriptos a se Commentarios ostendere possit. Quod si tandem in Italiaquoque morari aliquandiu posset, Patauij nempe aliquot mensibus: inde Florentiam se conferret, et hospitalis illic omnium celeberrimi Medicis aliquandiu se adiumger et (sic enim plus vno mense videret, quam alibi toto anno) et aegrotorum omnium historias curationesque conficeret, non dubito. quin breui excellentissimus foret Medicus. Isagogen tuam vel de oleorum destillatione librum, nondum accepi: quanquam Typographi Vincentij generum rogaueram vt mihi adferret. Aestate proxima Icones quadrupedum etiam auctas edidi: et Aquatilium iconum editionem primam. Poecilian piscem ficcatum vt mittas expecto: et picturam quoque, si ea quam ego exhibui, minus proba videbitur. De herba Split quae scripsisti libenter legi: quanquam eadem Aloysius ipse ad me perscripsit. De eius vsu et viribus chartam Germanice scriptam, iam non reperio: nec vacaret. describere propter subicum nuncij praesentis discessum.
page 7, image: bs013Fiet autem aliās, praeser rim si admonueris vel vno verbo. Cum Matthiolo non conuenit mihi propter Aconitum primum. si vacat lege Appendicem Mattliioli in vltima eius editione ad caput de Aconito. Donzellinus [gap: Greek word(s)], cum illo enim colludit. Ego fortasse breui edito de Aconitis libello, cuius amplam materiam in promptu habeo, nugas et figmenta ipsorum detegam: ita vt magis omnis oratio mea ad harum rerum studiosos erudiendos spectet, quam traducendum quenquam. Aulicum Alphabetum fimpliciter profecto ad te misi, nec aliud quicquam in mentem mihi venit. His scriptis iterum relegi tuas, et intellexi, ad ea quae de Valerio Cordo ad me scripsisti, pertinere. Quod si vt puto epistola illa tua nondum impressa est, emendabitur locus. Typographus quidem expectationem meam fefellit: iamdadum enim opus absoluendum promiferat. De Succini destillatione doctrinam cuiuscunque authoris cupio vt mittas: etsi in libro tuo illam compxus es satis plene. Desidero etiam Dioscoridem tuum. in hoc enim scriptore, vt graece praesertim emaculatissimus prodeat, laboro. Augustam ad Moibanum mittere poteris: vel Norimbergam ad D. Hieronymum Heroldum Medicum: vel si non prius potes, ad vernas Francfordiae futuras nundinas ad Froschouerum. Vale feliciter. Res in Gallia hoc tempore maxime perturbatae sunt: et enentus incerrus, quo sit euasurus expectatur indies, suspensis omnium animis. Tiguri Octobris die 6. Anuo 60.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
Lireraetuae datae 19. Nouembris, Calendis Ianuarij noui huius. ineuntis anni (quem tibi felicissimum opto) mihi redditae sunt, vna cum literis ad Vrsinum nostrum. Ille quidem mihi merito charissimus est, nunc commendatione tua (quam ipsi indicaui) charior futurus, si ipse voluerit. est enim vel nimium modestus, vel nimis etiam studijs addictus: ita vt et rarius me accedat, et operam meam non requirat: quae tamen ei si vti vellet, paratissi maforet. Iuuenis certe optimus, magnae eruditionis, maiorisque expectationis est. Eadem hora qua tuas accepi, quoniam nuncius Lindauiam contingebat, festinanter haec rescripsi. Intellexeram iampridem ab Vrsino literas meas ad te non peruenisse, eoque nomine, vt me exeusaret, rogaueram. Nuper etiam Augustam ad Moibanum nostrum scripsi: et vt literas meas ad te mittendas bis
image: bs014saltem accepisse se (quod fassus est) tibi indicaret, rogaui. Ad priores inquam tuas hoc anno datas bis rescripsi: et ad Moibanum misi, ad illas quibus indicas quis Cordo Dispensatorij condendi author fuerit, non memini, an rescripserim. Statim vero illis perlectis Argentinam ad Typographum scripsi, vt si epistola tua (quo illa continentur) nondum edita esset, quae monuisti emendarer. Sed abeo tempore nihil respondit ille neque an Cordi opera cum meo libello excusa sint aut excudantur, rescire adhuc potui. Magna aestaris superioris et autumni parte ischiade laboraui satis grauiter, thermis sum vsus, et alijs rebus impeditus. Nescio quamobrem Typographus Argentinensis tandiu differat editionem Cordi librorum, quam tamen absoluere cogetur propter magnam partem iam impressam. Quicquid erit meis aut Vrsini literis Deo volente, intelliges. His diebus (die sabbati post natalem Domini summo mane) ostentum in aere igneum et sanguinei coloris longe lateque visum est. Quo Deus nimirum ad poenitentiam nos vocat. Gaudeo lectiones Montani per te emendatas Basileae imprimi: et hortor vt etiam reliqua Montani quae habes, publicae vtilitati adornes. Ego si vixero, Typographum aliquem mediocriter bonum et gratum, tibi inueniam, spero. Ex meis nihil hoc anno editum est: praeter quam Iones Quadrupedum ac piscium cum suis Nomen claturis ex secunda editione, piscium vero ex prima. Nunc propter turbulenta ista tempora, certi nihil ago. In Anglia et Scotia Ecclesias bene se habere audimus: in Gallia quoque liberatos captiuos: et maiorem Euangelij promouendi spem esse. Valdenses etiam a Duce suo Sabaudo, cuius vim bis retuderunt Dei auxilio, magna pecunia se liberasse. Matthioli doctrinae et conatibus faueo: et si quae vitia humana habet, ignosco. Dissentit a me in Aconito, Cytiso, Laburno, Loto: interim amicitiam meam admittir, si nusquam ab eo dissentire velim. Quod ego polliceri nolui. Sed nolo te lus nostris contentionibus obtundere: malo publice ei respondere omni cum modestia (nam Guilandini [gap: Greek word(s)] minime probo) ita vt lectorem rerum ipsarum cognitionem doceam, non cum Matthiolo alterer. Expectaui multum iam temporis, si forte fictitium suum Aconitum interea ad me mitterer ipse, aut alius. sed nunquam exhibebit cuiquam non magis quam centaurum aut chymaeram. Sed quae etquanta sit diligentia nostra in vniucrsa stirpium historia, si Deus vitam annuerit, videbis. Si me amas. neque Matth oli causam, ambitiosi nimi um profecto hominis, elo quentia tua defendes: neque Guilandini aut meam (quanquam longe diuersa est) scripto
page 8, image: bs015publico improbabis. Omnes nostra vitia habemus: et causae alienae se admiscere, vbi opus non est, [gap: Greek word(s)]. Ego quicquid scripsero, nulla mordacitate duabus paginis (absit inuidia dicto) plura docebo lectorem, quam ille toto volumine, si scripta aliena ei adimas. Sed plura non vacat: imo ne haec quidem relegere. Vale Tiguri Calend. Ianuarij 1561.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni Crafftheim.
QVae de Godefridi tui studijs prbmouendis stamisti, ac ipso primum Lutetiam, deinde Louanium, denique in Italiam mittendo, placent. Librum inchoatum De destillationibus rogo et hortor vt abiboluas: inueniam tibi bonum et liberalem aliquem, vt spero, Typographum: eumque Basileae vel potius Lugduni. Lugdunensis enim Typographus facile praeter tuum priuilegium, alterum a Rege suo acciperet, et ita libentius imprimeret. Tirulum operis mitte: condinones praescribe, quas facile admitti posse speres: et quando missurus sis (si opus sit) vel omnia, vel primam partem, scribe. Praefationem etiam, in qua eorum quae tupraestitisti, to tiusque operis rationrm reddas lectori, si placet, adiunge: et curabo vt breui reponsum accipias. nam per amicos facile Lugdunum mirtam ad Io. Dalechampium primarium illic Medicum mihi amicissimum. cuius opera subinde vtor: qui Typographis ostendet. Sunt autem illic plures et omnes fere diligentes: et vno recusante. Conueniet alios. Sum certe tibi hac in re inseruire paratissimus, tum propter te tuasque virtutes: tłm quia, vt de posteriotate bene merear, omnes fere meas cogitationes impendo. Quod si Typographus commodus contingat, dabis operam (meo quidem consilio) vt, Montani quoque exrent [gap: Greek word(s)], coniungantur omnia. Ante biennium fere Augustae D. Lucas Stengelin (qui librum Montani De medi camentorum doctrina edidit) mihi narrabat, se huius authoris (quo cum diu domi familiariter vixisset) multa nondum edita habere. Deterreri quidem possunt Typographi ab ijs quae extant edendis: cum andiunt multa adhuc nondum edita reperiri: et ea ne quis alius vna cum suis recudat, metuunt: sed priuilegio forsan aduersus hanc iniuriam munirentur. Lugduni prius Consilia Montani enchiridij forma impressit Ioannes Fr. de Gabiano, cum priuilegio ad decennium. sed hoc perrinet solum ad 150. Consultationes, non simpliciter a
image: bs016Reinero Solenandro emendatas, quod factum est anno 1558. post Donzeillini et Philippi Bechij editiones, vt titulus prae se fert. Vicomercati librum in Meteora Lugduno mihi adferendum tuo nomine expectabam nuper, sed frustra, literis meis male curatis. quare alia occasio expectanda ed. Francofordia nunc accersere potuisses. Decembris die 14. anni 1560. ad D. Moibanum scripsi de oxymelite meo elleborato: idque scriptum, vt tecum etiam communicaret, rogaui. quod si fecerit, iudicium tuum desidero: et a te quoque ex secretioribus tuis remedijs aliquid vicissim mihi communicari: id quod semper mutuo facies: et si quid caelandum existimaueris (sicut ego oxymeli meum) caelabo. Split herbam accepi, sed contritam et radiculas aliquot eius e monte Baldo, vbi chelidonium per [gap: Greek word(s)], a rusticis vocatur. Vires ei attributas [gap: Greek word(s)] cerebrum corroborandi exhilarandique mirifice, in me experiendo, nullas deprehendi: et forte non in quibusuis, sed melancholicis tantum se exerunt. Sed nona pleraque remedia [gap: Greek word(s)] extolli videmus. Val. Cordi opera nimis diu intermissa, ad Pentecosten proximam abso luta iri Typographus ad me scripsit. Apud Valgrissum forte Donzellinus editionem tuam impediuit, ne suae incommodaret. Videtur is homo pereruditus quidem, sed ad [gap: Greek word(s)] propensior, sic sumus hommes. Pro ijs quae de conciliando mihi Matthiolo tam diligenter et amanter scripsisti, magnas tibi gratias habeo. De rationibus meis aduersantibus Aconito ipsius, et approbantibus meum, priuatim ad eum scribendum amplius non duco. Scripsi semel et iterum: quanquam ab eo etiam tempore plura quae meae sententiae fauent, accesserunt. Ipse rationes meas omnes frangere porest, et inter summos amicos habere, si herbam ipsam, quam Aconitum facit, aut aliquam eius partem (folium, radicem) ad me miserit. Hoc vnum publice et priuatim ab eo petij. Hac liberalitate sua quandiu me non dignatur, amicitia eius carere possum: quam alioqui maximi facerem. [gap: Greek word(s)] radices plures diuersorum generum ego vidi, sed omnes salubrium herbarum. Sine me quod syncere ex animo sentio et multis modis probare possum (probabo autem, vbi Matthiolum amicitia se non dignari me, neque mittere vllam sui Aconiti partem velle, ne te quidem tanto intercessore, intellexero) docere etiam alios, et quae verissima existimo, in nullius gratiam dissimulare. Pro epistola eius ad Guilandinum ad te missa, maximas H. T. gratias habeo: et gaudeo eum ad aliquam animi lenitatem traductum. Quod si in editione proxima, a me quoque simplicius et
page 9, image: bs017modestius dissenserit, quod eum facere cupio: videbit se non frustra id fecisse: et me quoque in posterum ab eo vel prorsus non dissensurum, nisi veritatis vi alicubi forte cogar, vel sobrie modesteque omnino, ita vt amicus ab amico dissentire videar. Virtutes eius et doctrinam libenter vt agnosco: ita etiam publice praedicabo. Aconitum primum, nosti Marantam, virum alioqui incomparabilem circa rei herbariae cognitionem, facere Doronicum vulgo dictum, sed magno errore, vt ego assero. Idem CL. V. Matthiolus aliquando vidisse mihi videtur (sunt autem species eius tres aut quatuor, ni fallor) ego duas vidi et habui, vnam adhuc alo, et propter descriptionem aliquo modo conuenientem pro Aconito pinxisse: radicem verņ non probe expressisse. Hanc mihi in hac palaestra exercitatissimo, si quisquam alius (faueto gloriae, quae tantis mihi laboribus constitit) sententiam, nisi ipse sensus et res praesens, nemo excutiet. Ad sensum et naturam ipsam prouoco. An vltra hominis vnius fidem his in rebus prouocare nefas? Taedet me pigetque his nugis tantum temporis dare. De Laburno etiam, Anagyride, et Cytiso, in quibus nonita, vt debuit, de me scripsit Matthiolus, sententiam meam veterum et rerum ipsarum testimonijs perfacile munire possum. Sciat me non tam ex forma, vt ipse suum Aconitum, quam sensu etiam, et quae ab eo iudicantur viribus, et experientia ipsa statuere solere, quae vel conijcio, vel statuo. Sed haec satis superque. Dedi hoc amicitiae tuae, vt tantum hac de re scriberem, rebus alijs occupatissimus. Kentmannus ab Aloysio Aconiti nomen primum accepit: ego ab illorum neutro, nec alio quoquam: sed [gap: Greek word(s)] et primus ante annos fere XX. Publice scripsi Toram Valdensium Aconitum esse: cui folia plura vno nasci, tria scilicet aut quatuor, ex Kentmanni picturis primum vidi, deinde herbis ipsis aridis ad me missis: aestate vero supenori, e montibus mihi allatae nonnullae, etiam quina folia produxerunt. Species duae sunt, maior cucumeris prope folium habet: minor cyclaminis. Radices. nec omnes nec femper aeque t [gap: Greek word(s)] sunt, nec semper eodem candore, quo alioqui caeteras fere radices plerasque vincunt, etc. Pete obsecro, vt vel tibi Matthiolus sui Aconiti particulam mittat: quam tu mihi communices: id si feceris, ego meum tum pluribus folijs, tum radice prorsus scorpioide et caustica, mittam, quod in Aconito primo Galenus requirit, non minus quam in secundis. Matthiolus vero suum frigidissimum et narcoticum facit, quum Dioscoride teste torporem scorpijs inferat: quod per accidens fit. Quaecunque
image: bs018enim moriuntur, aut morti proxima sunt, fere torpent. Volui me coercere: sed non possum. paratus sum quamcunque pecuniam deponcre, Matthioli Aconitum primum, lethalem vim neque refrigerando, neque vrendo possidere: hoc nisi verum sit, nihil amplius mihi credas. Haec tamen a te adhuc dissimulari velim: nec ego tale quid vnquam publice scribam: piaesetim si ipse quoque calumnias suas et male citata ex libris meis, vt de Cytiso, corrigat. Non vacat plura: ignosce. Doctrinam destillationis succini, mittes cum commodum erit. Vale Tiguri 1561. Martij die 17.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
SCripsi ad te nono Iulij: nunc oblato Augustam nuncio has inconditas et nimium festinatas ad te dare volui. Vlrimae ruae nono Kalend. Septemb. datae sunt, penultimae verd in die D. Ioannis Bap tistae. In his miraris, elleborum album oxy meliti meo me admiscere. Compositionem ad te scripsi, et vtendi modum: quem si experiri volueris, re ipsa felicem et salubrem experieris. Paulatim sine molestia, sine vomitu praestat hoc oxymeli, quod elleborus ipse semel sumptus copiosius magno cum periculo et molestia praestaret. si tamen ad [gap: sign for Uncia] j. aut paulo plus sumatur, vomitus molestos et vehementes ipsum quoque concirat. Matthioli de stirpibus volumen, quando sit proditurum Germanice, quando item Latine, significari abs te, saris est mihi: neque enim adeo festinant mea. Tempora haec perturbatissima, Typographos etiam apud nos et alibi a bonorum librorum, in humanioribus literis praesertim et re medica editionibus, deterrent. Intestini Galliarum motus et bella magis magisque glisunt, et externorum quoque militum accessionibus ad vtranque partem augentur. Intra anni spatium vltra centum millia Gallorum ab vtraque parte occisa computantur: interea etiam pestis grassatur Lutetiae tam saeua, vt nuper vno die ad nongenta funera e Xenodochio elata sint. Haec in praesentia rescire porui: expectamus autem indies nouas et maximas mutationes. Deus omnia in sui nominis gloriam conuerrat. Moibanus sei. mem. Euponsta Dioscoridis non potuit absoluere: et iam morri proximus Achillem Gasserum Medicum rogauit, vt perficienda ad me mirteret: id quod rogante Gastero facturum me recepi; et iam fere perfeci, Dei gratia.
page 10, image: bs019Typographum tamen nondum reperi. Interea rogo, vt de eius vita, studijs, laudibus, familia aut parente aliquid ad me, aut ad lectorem fimpliciter perscribas. Mitto Theophrasti Paracelsi de vita longa librum, qui nuper Basileae auctior editus est. Mulri etiam literati viri, iuniores prasser tim ad Theophrasti haeresiin declinant. De Thermis Silesiae scriptum cum absolueris, mitte. Clagenfurti in Carinthia (oppidum esse aiunt duobus miliaribus distans a S. Vito) audio Medicum esse Sibenburgensem, qui herbarum siccarum quinque Tomos habeat: qua de re si quid certius rescire posses (peto autem vt coneris) nec dissua deres, literas ad ipsum per te darem. Vale Tiguri 1561. Octob. die 18.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
DEbui iamdudum V. CL. epistolae tuae respondere: et id sane an fecerim, non memini: adeo nulla mihi memoria constat: neque literas tuas modo inuenio: scribere tamen volui, et meas adiungere Pernae ad te literis, quas his diebus accepi. Doleo te aduersis casibus vrgeri. Sed Deus qui causam honestam dedit, dabit etiam constantiam in aduersis, et aliquando meliora. [gap: Greek word(s)] vir optime, conscientiae tuae ac quiescere et pietatem synceram tueri perge. [gap: Greek word(s)] Ego te perpetuo colere et amare pergo, teque vt idem facias rogo, et summa libera litate omnia mecum agas. offendere enim me non potes proprer firmissimam iliam de tua pietate, doctrina et virtutibus in animo meo persuasionein. Resedit in me cogitatio illa respoudendi Matthiolo de Aconitis et alijs quibusdam. [gap: Greek word(s)] Memini me vltimis meis ad te scripsisse, de oxymelite elleborato meo, et rogasse vt quomodo melior et concinnior eius compositio fieri posset, indicares. Ipsum quidem per se medicamentum summa cum admiratione quotidie felicissimum experior, tum aliās, tum circa asthmata, orthopnoe as, mouendos menses, epilepsias, etc. ita vt si artificiosior eius compositio foret, plura etiam de eo sperarem. Rogaui etiam vt compositionem syrupi de carduo benedicto ad me perscriberes. Cordi opera accepisse te non dubito: quae autumno superiore misi: quae vtinam non tam foede deprauata negligentia Typographi exiuissent: qui etiam ultimas castigationes
image: bs020meas non addidit. Spero autem, eas seorsim nunc excusas esse; quas vbi accepero ad te mittam, modo admoneas. Noui hoc tempore nihil est apud nos. Cassij Iatrosophistae problemata Medica Graece et Latine ex mea interpretatione patruelis meus hīc excudit, nec dum absoluit. vehet autem ad nundinas. Diu me Frobenij detinuerunt, in quorum gratiam prolegomena prolixa scripsi in Galeni opera latina, quae nunc ab eis impressa Francfordiam vehentur. Nunc meum de Thermis librum parabo: interea semper augentur stirpes meae: circa quas innumeris obseruationibus iam pene obruor, et tanto tam multa conscribendi labore deterreor, tam ingrato praesertim seculo. Vale Tiguri 1562. Februarij die 15.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
ACcepi his diebus literas tuas doctissime D. Crato: quae nunc festinanti mihi non occurrunt: nihil autem fere illis contineri puto quod responsum vrgeat. Scribis te accepisse meas quasdam: et de Matthioli Aconito quae scripseris vera esse. qua de re iam respondi: item de Medico qui est Clagenfurti, multa illum collegisse, sed sine iudicio. ego vero in plantis colligendis iudicium non censeo adhibendum: sed Medico cui ocium non deest, aut qui ex professo id agat, colligendas esse quotquot occurrunt omnes: et ordine aliquo reponendas, quod ipsum tamen non est necesse. Index enim additus, quod ordini deest, sarcierit. Optas mihi potius herbas a D. Vuoyselo collectas: quem equidem credo plurimas rarissimasque in Gallia Italiaque collegisse. sed cum me iam antea illas plerasque omnes habere putem, nolim tanto itinere frustra ad me mitti. Illi nouo marito (neque enim antehac sciebam) omnia felicissima opto. quod si me amare pergit, illarum duntaxat stirpium, quas rariores se habere putat, meque eis forte carere, breuem caralogum ad me det, vt paucas ex illis forte petam, remissurus etiem si volet cum aliquo foenore et gratiarum actione, sic forte etiam in nostra stirpium historia sui hono rifice nominandi occasionem mihi faciet. Medicus ille Clagenfurti habet forte aliquas mihi rariores, non in Gallia Italiaque sed alijs regionibus inuentas, vt in patria (nam Sibenburgenfem esse aiunt) aut alibi. Quod si fieri po. set, vt illarum, quas habet reconditas, stirpium non
page 11, image: bs021omnino vulgarium catalogum, mihi ab co meo tuoue aut quouis nomine impetrares, rem faceres mihi longe gratissimam. De me quidem omnia hominis grati officia ei polliceri et tanquam fideiubere non dubitabis, spero. De oxymelite nostro quidnam tibi successerit, scribe. Ego nuper elleborum album cum aceto destillaui, et eum liquorem iam ter aut quater in longis febribus feliciter pro pinaui. Moibani volumen imperfectum, iam Dei gratia absolui: cum sciero tibi quando cudi debeat, significabo. Interim mature quae de ipso scribere potes vt petij, perscribe. In medi camento illo contra pestem, quod nuper communicasti, cum vulgus Medicorum aurum, gemmas et os de corde cerui admisceat, dubia maxime et incerta remedia, ac quibus ego nunquam vti soleo, sed tu fortasse aliter de gemmis, auro, osse de corde cerui sentis, vt significes peto. Video medicamentis illis vim et se refrigerandi medio criter et siccandi: quae duo coniuncta resistunt putredini in corporibus purgatis et bono victu vtentibus. tertia his accedit astrictoria facultas, quae vt reliquas partes, ita cor nimirum corroborat. Posset idem alij, medicamentis et forte melius praestari Tormemilla et similibus: sed dandum aliquid per suasioni diuitum praesertim, et principum. De margaritis et coral lijs minus dubito: et corallijs non raro feliciter vtor: de reliquis gemmis an aliquas vires easque diuersas obtincant, valde dubito: et cupio te qui in virorum principum remedijs experiendi occasionem habes, diligentius haec obseruare. Praeseruandi qui dem gratia, remedij huius tui vim aliquam esse puto, (quanquam et nocere porest non purgatis et non bono victu vtentibus corporibus, malos humores retinendo.) In curatione vero Medicum tam leui medicamento vri, arte Medica indignum mihi videtur. Extremis enim morbis extrema reinedia conueniunt. Pellendum est venenum foras vi magna ijs quae calorem in corpore magnum excitant, siue per se, siue per accidens, et aqua frigida apud Rhasim copiose pota ad su dorem: quam miror nostris temporibus neminem expenri. Quod si quae remedia leuiora aliquibus profuerunt, id sane per accidens factum videtur sudoris ratione, quem plerique omnes in huius mali curatione vel cogere solent: ita vt saepe cogitarim non medicamenta plerunque esse quae hunc morbum curent, sed sudorem. vix enim vlla sine sudore hoc faciunt, cum illo autem pleraque omnia. sed desino noctuas Athenas. Tu haec melius cogitabis, meque admonebis vbi errare videbor tam libere, qua ego profecto cupide id abs te expecto. Pleuritis quaetla
image: bs022notha hoc tempore apud nos grassatur cum tussi molestissimat quae et ipsa fere sudan do in lecto, nulla sectione venae curatur. De Paracelso et contra eius imposturas scribendi locus tibi dabitur aliās prolixius forte: et libello vel episto la ea de re ex professo tractante: quoniam res tanti est. Si quid autem eiusmodi scripseris. nec inuenias Typographum, ad me (si placet) mittito: ego quantum in me erit, editionem promouebo. facilius quidem cum alijs quibusdam et in maiori opere, quam per se libellum tantillum Typographi admitterent. Libri Throphrasti, tres de Vita longa superiore anno hic sunt impressi: nuper vero Basileae duo alij eisdem additi, a Perna puto: et Myloecij (Milhusiae) de dosibus medicinarum liber eiusdem. Cordi oprea, si quando imprimantur denuo, curabo, vt quae emendanda misisti, emendentur, si vixero. Tiguri, 1562. Decembr. die 28. Festiuationem non excusabo amplius: iam, enim fere te assuetum puto.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
NArrationem tuam de Moibano accepi mature, et curabo addendam operi ab eiu initio aut tergo, prout commodum erit, et videbitur Typographo. Vtrouis autem in loco ponatur, vltimo imprimetur. Spero autem Typographum inchoaturum mox a nundinis vernis, et futura aestate, aut ad autumnales nundinas absoluturum: interea si quid aliud tibi in mentem venit, mittes aut admonebis. Accepi etiam numisma argenteum, quod effictum ā Moibano, faciem tuam repraesentat, egregium sane. quod si artificem inuenero, meam vicissim tibi procurabo. Interea gratias maximas pro tanto in me et amore tuo et beneuolentia. Circa Aconitum Mattluoli, aequum est me tandem [gap: Greek word(s)]. Mea certe stirpium historia tardissime procedit. Pro ijs quae de Antimonio ad me dedisti, plurimum tibi debeo. Miror autem doctissimum Iulium Alexandrinum tantum illi tribuere, vt praecipuum pestis antidorum hoc faciat. Pestem ego totius substantiae morbum esse existimo potius quam intemperiem: ideoque in omnem aetatem et omne temperamentum contagiose grassari, magis tamen si corpora ad putredinem apta sint. Septicis enim venenis conferendum puto: quae etiamsi calida existimantur, ab eo tamen magis, quod tota substantia naturae nostrae aduersentur, quam calogis excessu venena statuuntur. Et quoniam putrefaciens venenum
page 12, image: bs023praesertim subtile et quod in spiritus vitales nostros grassari periculum est, non tam vomitorijs et deij cientibus quam sudorificis, quae et vapores infectos cuacuant, et corporis totum [gap: Greek word(s)] reddunt, curatur: his potius quam illis vtendum censuerim, ratione et experimentis plurimis attestantibus. Ego melancholico iuueni robusto nuper quatuor grana antimonij praeparati dedi: vnde is aluum quater deiecit, vomuit autem saepissime maxima cum anxietate circa cor, et ingenti capitis dolore concitatis: vt dedisse me poeniteret, postmodum tamen melius habuit. Moibani opus in folio excudetur, volumen mediocre futurum. Nam Graeca quoque accedent. Exemplum vnum integrum vt ac cipias curabo, si vixero: tui vero scripti aliquot exemplaria, quotquot te perere antequam imprimatur, indicaueris. De Valerio Cordo epistolae tua emendationes accepi. D. D. Iulius et Lauraeus nuper ad me scripserunt. Sub praelo nuc est hic libellus meus De anima [gap: Greek word(s)] et in gratiam patruelis mei compositus et effusus: cum D. Iulio dedicaui, mittam ad te breui vt spero. De Galliae statu nihil habemus fere certi post constictum illum decimo nono die Decembris superioris: nisi quod perturbata adhuc sint omnia. Haec festinanter, vt intelligeres saltem me accepisse tua. Vale. Tiguri 1563. Februarij die decimo quinto.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
CVm nuncius daretur Augnstam doctissime D. Crato, Froschoueri nostri dolium libris refertum illuc mittendum, malui festinatas et incomptas literas, quam nullas ad te dare. Binas nuper abs te accepi, eruditione et vana rerum cognitione plenas, pro quibus plurimum tibi debeo. quod si te nonnihil commoui mea circa gemmarum intra corpus vires sententia, ignosce. per ocium considerabo rem maturius, et ad te scribam, sicut de ambra quoque, nunc festino, ne dolium mihi prae cludatur. Phaedronis cuiusdam libelli nuper Ingolstadij impressi sunt [gap: Greek word(s)], magici, impij: Germanice in quarto: vnus chirurgia minor inscriptus: alter de cura pestis. audio et alios quosdam ab eo editos et edendos. Legi tua quae [gap: Greek word(s)] scripseras in Praefarione illa, quam Perna mutilauit: quae valde probo. Curaui mihi exscribi. tuam vero manum ad Pernam misi.
image: bs024Aliud nunc non licet, hoc addam: elleboium album hodie me dedisse ancillae meae, nempe cochlearia duo vini maluatici, in quibus radices illius cum alijs quibusdam iamdiu erant macerata. Vnde illa post treshoras plurimum vomuit bilis et pituitae, et perfrictiones quasdam extremorum sensit: Satis bene autem tulit: et. non dubito quin plurimum haec euacuatio ei sit profutura: sicut plerisque omnibus ex vncia vna oxymelitis minoris nostri excitatus vomitus, vrilissimus est ita vt ego Antimonio vt cunque prae parato longe ipsum praeferam. hoc certe tibi vere testor, nunquam me oxymelitis mei neque minoris, neque maioris dati poenituisse, nisi semel aut iterum ex accidenti aliquo: vt cum vna vice quis sumpserat, quod tribus debebat. Sed tum quoque profuit po stea: et cum vomitum imminentem quidam reprimeret, cum pro mouere debuisset. In minori amariora quaedam omittere volui: propter stomachos quorundam, et ad ingratiora medicamenta nauseas. Sine aceto etiam paraui aliquando cum musto per autumnum: etatque id suauiasimum simul et vtilissimum. Acetum scio non omnibus conuenire. Mihi ischiadico multum profuit vomitus inde concitatus: qua ratione alijs arthriticis profuerit. et forte etiam quod non tam ad articulos quam ad extrema et cutim propellat: et densatos humores omnes incidat, attenuet, loco moueat. sed haec experimentis relinquamus, si placet. Si tu tamen vtrumque nostrum exercendi causa, tum ex rationibus, tum tuis etiam periclitationibus, plura addere voles, adeo non succensebo, vtcunque in eis multa vituperes: vt te quoque commoueri nolim, si circa vsum gemmarum a te dissensero, et alijs quibusdam forte. Haec enim maxime ingenuae amicitiae praerogatiua mihi videtur, vt salua amicitia alter ab altero dissentire quam liberrime possit: quod vtinam Matthiolus quoque mihi concederet: te enim id facturum non dubito. Vale Tiguri 1563. Martij die 15.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
Pro catalogo piscium pictorum tuorum, qui apud haeredes Moibani sunt, gratias habeo. Et quanquam illos omnes ni fallor iam prius habeo: pergratum tamen foret tuos etiam videre, quorum multi aut aliqui melius quam mei delineati aut picti sunt. Proinde si curare potes, vt ad me mittantur, cura. D. Gasserus ea in re suam operam praestare poterit, et faciet mea causa libenter.
page 13, image: bs025Nuper et Cordi Aquatilium icones, quaes in Italia fieri curauit, magnae et pulchrae ad memissae sunt. Barrholomaeus Chor richter quidam, dicitur Matthioto vltra centum herbas, quae in eius herbario non contineantur, dedisse aut monstrasse. Scripsisti ad me aliquando de oleo vitrioli quod in aurum redigi possit. et valde prosit leprosis et qui inunctionibus Mercurialibus perditi sint. id quomodo fiat. plenius ex te discere cupio. Ego quar taranario seni nuper qui ex asthmate etiam in paroxysmis vehementer laborabat, primum oxymeli meum, postea oleum vitrioli cum syrupo de succo citrij dedi: vnde et quartana febris plurimum remifit, et asthma aliaque symptomata: vt nunc leuiter tantum febricitet et extra periculum. Haec paucis ad te scribere volui, vt tua (quod desiderabas) mihi reddita scires. Ocupant me nunc summopere sculptor et pictor. Certer non solum cum Matthio, sed omnibus qui hactenus icones stirpium ediderunt, [gap: Greek word(s)] His addidi literas Dantiscum ad Medicum: quas rogo vt cure cito ac tuto, si potes: et proxime significes an commode ad ipsum transinitrere queas. Semel enim aut iterum forte in anno scriberem. Missurus ad me erat cornua Tarandi: sed excusat occasionem mittendi deesse. Ad nos si mitti possent, tuque vecturae precium meo nomine persoluere paratus es, id illico cum gratiarum actione restiruam. Rogo vt ea de re duobus verbis ad ipsum scribas: quo mihi gratius facere nihil potes. Haec fere in tenebris, ignosce. Vale. Tiguri. Kalendis Augusti. 1563.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
Ad copiosam tuam epistolam non vulgatis in me amoris argumentum, Virornatissime, et amicorum syncerissime. perpaucis respondebo, vtriusque nostrum occupationibus consulturus. Ab hoc enim tempore nunc pingendis sculpendisque iconibus stirpium, et historiae conscribendae etim operam dem, amplius quam antehac, Typographo vrgente, cogor. Itaque habebis me ex cusatum ad aliud tempus, dum tanto labore fungor, si breuius et rarius forte posthac ad te scripsero, et officio meo tuae que expectationi
image: bs026pectationi non per omnia satisfecero: donec aliquando, iuuante Deo, ad officium redire, et resarcire quae fuerant neglecta vel potius intermissa liceat. Suffurabor tamen, cum opus erit, semper mihi tempus aliquod, vbi quid vrgere videbitur: neque tu [gap: Greek word(s)] mihi parces. Legi rationes tuas cur ab elleboro albo abstineas. Ego si vixero, in ellebori historia multa proferam, quae Medici admirentur. Hoc in praesentia breuissime dicam. Rationes tuae cur eo abstineas ad pur gationem solum pertinent, hoc est, vomitum ciendum: quem vt efficiat maiori copia opus est: quam ego etiam perraro vrgente necessitate aliqua praebeo, non infeliciter: stibio certe, quod alij tantopere celebrant, praefero. non enim supra infraque mouendo nimium debilitat, sed per superiora tantum, et cum symptomatis non adeo periculosis, sed leuibus plerunque. Creberrime autem illo vtor non ad purgandum, sed ad reserandos meatus et crassos humores attenuandum, eos que a centro et interioribus corporis ad superficiem et vias excretionum variarum educendum: quomodo paratus ex eo syrupus in modica dosi, cum alijs (aut etiam sine illis) aromaticis praesertim, non modo gratus sit, (imo gratissimus, si sine aceto cum musto per autumnum, aut aliās cum cretico vino paretur) sed etiam recreat et roborat et hilariorem facit, et acuit ingenium: quod in me et alijs saepissime expertus scribo. Sed tenendus est modus: sicut in vino generoso praesertim: quod modice potum eadem praestat: vltra modum vero suum, eadem fere quae elleborus mala infert. Caput enim petit et inebriat quodammodo elleborus similiter vino: et cum eo inebriatae aues quaedam, vt columbae, a furibus capiuntur. Ad quem autem vsque modum procedere liceat absque noxa, absque purgatione, experiendo discendum est: incipiendo a minima mensura et paulatim addendo: verbi gratia, vini cretici vncijs sex, fi ellebori albi drachmas duas adijcias: eius colati si drachmam semis capias, nihil mouebit: augebis scrupulatim, duo, tres, quatuor, quinque scrupuli nihil mouebunt: sextus forte teneriorem aliquem mouerit: robustiorem ne septimus quidem, sed octauus aut nonus demum scrupulus, maxima admiratione: cum sex septemue scrupuli nihil prorsus moueant, sed exhilarent, vt dixi, et roborent, phlegmaticos praesertim: vnum alterumue solum additum mouere, et quidem vehementer plerunque. Tale vinum, si quis parare velit, addere poterit conseruae rosarum nonnihil, et aromatis
page 14, image: bs027vel aliud quippiam, vt citri cortices pro arbitrio: aut syrupi de acido citri liquore partem mediam, et mediam vini. Medicamentum reponere, loco tepido ponere, post mensem colare. Seruari potest ad annum et amplius. Haec dum scriberem, sumpsi eius circiter drachmam. Medicus industrius commodiorem eius vsum forte inueniet, hinc sumpta occasione. Tam multa Scribere non proposueram, praesertim cum tu ab elleboro abhorreas, et nostri seculi praestantium medicorum authoritati plus quam experimentis tribuas. Pro rarissimis illis et preciosis terris Lem nia et Melitensi ad me missis, et ex vngula alcis annulo, maximas tibi gratias ago. Lemniam puro esse albam, Melitensem rubere: de quo certior fieri a te velim. In Melite putabam vernaculam esse linguam Italicam, quod si ita est, miror Arabicos characteres impressos, quod forte fit ad augendum precium, vel vt pro Lemnia vendatur. Meum de Anima libellum nimis certe extemporalem, non displicere tibi gaudeo. Testatus est etiam D. Iulius non displicuisse sibi, et a Caesare priuilegium pro libris aliquot meis mihi impetrauit: diploma nondum misit. Methodum tuam in Galenum vtinam breui videamus. De Phaedronis libris a te scripta, libenter legi: libellos eius iam vetitos audimus. Contagionis an semper causa sit putredo, an vero ea secundum [gap: Greek word(s)] et formam suam quandam disseminetur, non facile dixerim. animus tamen in tuam sententiam inclinat: sicuti etiam circa rerum omnium formas [gap: Greek word(s)] coelestes potius esse, quam elementis tribuendas: [gap: Greek word(s)] vero ab illis differre, mixtioni elementorum ascribendam. Quamobrem etiam circa lapides, gemmas et alia, effectus quosdam esse totius substantiae, non qualitatis manifestae aut temperamenti concedo. [gap: Greek word(s)] a sene nostro dictam, non video quid prohibeat vaporis ceu communi nomine comprehendere. Calamintham inodoram tuam, quae copiosa hic nascitur, ante viginti annos in catalogo nostro stirpium tetraglotto excuso, clinopodium feci in Germanica interpretatione [gap: Greek word(s)]: nunc animus magis inclinat ad polycnemon, viribus praesertim consideratis. nam polycnemon Galeno calfacit et siccat in secundo ordine, et vulnera glutinat: clinopodium autem in tertio et [gap: Greek word(s)] est, vt pro eo recte calamintha substitui possit. Ea quam mittis, calaminthae calfaciendo et [gap: Greek word(s)] multum cedit: efficacem tamen esse herbam, gustatus et odor (quo non penitus caret)
image: bs028indicant. Aconitum Matthioli primum libentissime vidi: si modo idipsum est, quod ipse tibi demonstrauit. Scire autem cupio an radicem recentem et splendentem ostenderit, an ipse etiam ficcam: causam audies aliās: cum simul etiam quae mihi hac de herba explorata sint, addam: nunc festino. De ambra considerandi ocium nescio quando mihi sit futurum: a te potius doceri et praeueniri optarim. Matthioli herbarium Germanicum habeo: his diebus cum Sion depingendum curarem, ridiculum et monstrosum ipsius Sion risimus. Picturae nostrae vt multo minores, ita [gap: Greek word(s)] et plerunque veriores erunt, spero, magno labore meo ac sumptu, sine vllo Mecoenate. Cordi opera edidi bono studio: et certe in Dioscoridem Annotationes multo meliores et copiosiores sunt, quam prius editae erant. In caeteris etiam si secunda editio repetatur, multa emendanda curabo. Libri sunt imperfecti, et stylus saepe non bonus. Res ipsas vero si spectes et harum studiosos homines (quorum non pauci iam gratias mihi egerunt) plus ex eis addiscere licet, quam multis aliorum viuentium. De caeteris nuper Kalendis Augusti ad te scripsi. Vale. Tiguri. 1563. Augusti nono.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
Postremae ad te meae Octobris die octano datae sunt: eiusdem mensis vigesimo sexto die accepi, Septembris decimo tertio a te datas: quibus nunc respondeo breuiter et incompte, vt vides, quamuis nihil sit quod responsum vrgeat, nisi hoc potissimum, vt intelligas me accepisse, quae in epistola tua Cordi operibus praefixa emendari iubes: id quod faciam sedulo. De Perna quid cudat, deque Montanicis tuis nihil audio: sed dabo operam, vt breui in telligam quidfiat. De radice illa quam misisti, siue eandem Matthiolus, siue aliam pro Aconito suo vidit ac pinxit, ne sis solicitus: nihil enim huiusmodi publice scribam. Eandem quidem etiam ante biennium medicus non indoctus pro [gap: Greek word(s)] Aconito ad me dederat. Quae de Astere Attico scribis, admonent me vt in meis iconibus diligentior sim: quod sane studeo. His diebus [gap: Greek word(s)] cum suo flore ex Italia accepi: et fictam quod ad flores [gap: Greek word(s)] picturam misi. [gap: Greek word(s)]. Sed et alias tuas accepi in ipso
page 15, image: bs029aequinoctio a te scriptas: in quibus primum mentionem facis nobilissimi comitis N. N. quem ab eo tempore tecum fuisse puto, reuertentem in patriam: in eo quidem ego doctrinam cum virrute ac pietate singulari coniunctam, sum admiratus. Alcis cornua magna et pulchra habeo: Tarandi valde desidero. Succini varijs differentijs abundo. Priuilegij Caesarei instrumentum a D. Iulio iampridem mihi promissum. nondum accepi, ac valde sum de illo solicitus. Quod si contingat vel ad D. Iulium, vel D. Seldium te scribere, vno verbo vt mei mentionem facias, et solicitam expectationem meam indices, rogo: quod in Scribas conferendum est, dissoluere paratus sum. Mea stirpium historia nondum est inchoata quod adoperis formam. Haereo adhuc in materia: quam magna ex parte ex veteribus et obseruationibus proprijs congero. Recentiorum illa quae praeter veteres addiderunt, perpauca sunt. Quantum in me quidem erit, honori et gloriae singulorum fauebo: ita vt interim labori, optima quaeque in meis scriptis breuiter comprehendendi, ingenua semper per quos profecerim confessione non parcam. Guilandinus iamdiu nihil ad me: causam scio, ni fallor: quam non scribo, vt tempori parcam. Quaenam sint illae XXX. et amplius herbae, quas D. Ioachimus Camerarius F. habet. in Matthioli libro nullas, nominatim scire velim: vt aliquas ex illis forte petam, proque illis vicissim quicquid ego possum conferam. Tu me illi et parenti quoque commendabis. Quae de Gratiolae herbae succo scripsisti, libentissime cognoui: et statui aestate futura ex ea herba succum elicere. abundat enim nobis maxima eius copia. Quod ad nomen, Eupatorium Mesuae eam esse, non concedo: argumenta nunc adscribere, non vacat. Ego quid medicum mutuo rependam, vix habeo: sed occurrit epistola amici circa pestis curationem, nuperrime ad me data, cuius verba attexam. Euphorbij vsum, inquit, in peste curanda aliqui iactitant. compositio nostratium talis est.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Euphorbrj, Mastichis ana [gap: sign for Uncia]. sem. croci orient. gran. v. Trita singula seorsim cum melle ros. redigantur in massam: de qua exhibent forma pilulari a [gap: sign for Scrupel]i. vsque ad [gap: sign for Scrupel]ij. sem. Florentini Medici Euphorbij capiunt [gap: sign for Scrupel]xvj. Gummi Elenij [gap: sign for Uncia]. j. se. Mastichis. [gap: sign for Uncia]. i. et huius drachmam vnam cum aqua scabiosae vel brodio non fine miraculo exhibent. sic ille. Ego ab Andr. Lacuna quoque in libello de peste, Euphorbij bonam copiam antidoto suo opiato ad pestis curationem praecipue commendato, addit. Audio Vegam (si recte scribo) quendam Hispanum de morbis curandis librum absolutissimum
image: bs030edidisse, quem nondum vidi. Vale Tiguri 1563. Nouembris die 12. ignosce festinationi multa iam nocte, et lituris.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
BInas literas tuas accepi V. CL. vnas sexto Decembris: alteras XI. eiusdem, ad me datas: quibus nunc breuiter respondeo, quoniam et crepusculum instat, et aliae plures mihi literae exarandae sunt. Quod in Aula versaris, id tibi felix et prosperum vt eueniat opto. ego quidem vel exercitationes corporis, quarum maior in Aula occasio erit, valetudini tuae non insalubres puto futuras. Cum e patria discederes nullas ad me literas dedisti: ego saltem nihil accepi. Gaudeo te frui familiaritate optimorum et doctissimorum virorum D. D. Iulij et Stephani: quorum ego beneuolentiae simul et beneficentiae in me quantum debeam sentio, agnosco, et praedico lubens. Non dubito autem quin illorum doctrina et virtus a suauissima coniuge et liberis absentiam tibi reddat leuiorem. Priuilegium nondum ad me peruenit, quod doleo: ad D. D. Iulium et Zasium ipse scribo. In posterioribus literis scribis te in prioribus scripsisse quaedam ad Petrum Pernam spectantia: quorum tamen in illis nihil inuenio: sed literas tantum tuas ad ipsum, quas primo quoque nuncio curabo. Opusculum nostrum [gap: Greek word(s)] in alijs rebusoccupatissimum, cogit me edere patruelis meus Typographus: cui quoniam sumptus in Icones fecit, et res familiaris ei angusta est, obsequar et emittam qualem cunque ad proximas Francofordienses nundinas Deo fauente. De herbario nostro, nihil certi scribere possum, nisi hoc me in eo adornando versari perpetuo quantum per alias occupationes licet: et veterum praesertim libros omnes, vnde quoquo modo aliquid ad hoc argumentum decerpere possum, peruolutare. Euporista Moibani Typographus scribit se inchoaturum, vbi primum habuerimus priuilegium: et iam specimen ad me mi fit, quod satis placet. Narratio tua de Moibano talis prodibit spero, qualis et scripta a te, et postea ali quot in locis a te mutata. Geneua ciuitas nuper fere proditione per exules et alios quosdam coniuratos occupata fuisset, nisi detecta iam iam imminente proditione sibi cauissent: eorum aliqui capti tenentur, vnus et alter iam supplicio affectus. Bernardinus Ochinus Senensis nuper
page 016, image: bs031hinc exulare iussus est: propter librum eius dialogorum 30. quem nobis inscijs Basilcae imprimendum curauit Seb. Castalione Interprete Latino, nam ipse Italice scripserat. Castalio his diebus obijt: eo in libro aiunt contineri multa absurdarum opinionum seminaria, quae ad Anabaptismum puto pleraque inclinant. Quo nam autem proficiscatur, nescimus. Ego miserae Poloniae metuo: in quod velut asylum video multos heteroclitos et? [gap: Greek word(s)] authores homines confluere. Pestis ad Necarum valde grassata est: nec dum remisit vt audio. Tuas ad Arctinum nostrum curabo: qui Professorum fere solus illic remansit, adhuc vtspero incolumis. nuper enim ad me scripsit. Aliud in praesentia non habeo. Vale Tiguri 564. Ianuarij die 8.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
LIteraetuae Ianuarrj 29. scriptae, Februarij die 18. mihi redditae sunt, vni cum excellentissimi D. Iulij literis et priuilegij instrumento. Quamobrem summae et beneuolentissimae in me beneficentiae ac liberalitari vestrae gratias ingentes habeo agoque, donec Deus etiam referendi aliqua ex parte aliquando facultatem mihi concedat. agnesco enim, quanquam amplissimi viri D. D. Seldius et Sigmoserus suam operam gratis mihi praestiterunt, id omne vobis deberi: aliaque vestra officiavicissim vos, vt meo nomine ceu fideiussores non sitis ingrati, vel iam ipsis exhibuisse, vel in posterum esse exhibiraros. Quamobrem iterum atque iterum vobis pro hoc beneficio gratias ago: et vt reipsa me per omnem occasionem gratum ac memorem futurum vobis polliceamini peto. Quod si non fecero, tu pro iure amicitiae nostrae ad id faciendum hortator atque adigito. Scharpffius tuus ipsemet heri cum literas tuas ad ipsum missurus essem, huc appulit. vna cum adolescente Ostrorogo: vt ipse ad te scribet. Illi, vt hospitem commodum hic inueniant operam dabo. nam ad me recipere in summis et perpetuis occupationibus meis commode non possum: praeser tim cum brem in thermis nostris dies aliquot immorari, bibendi eas causa, decreuevim. Vxor ad rem familiarem [gap: Greek word(s)] comparanda prorsus inepta est, ancilla vt pleraeque ineptiores. mihi vero minime omniu vacat. Si tamen alium commodiore locum noninuenerint, faciam vel in tuam gratiam omnia. Literas nescio quot (quaternas aut quinas puto)
image: bs032intra sesquimensem fere adte dedi. Video eas tardius quam vollem ad vos peruenire: aliquae for san intercidunt: me quidem ad respondendum tardum aut negligentem esse, nolim te suspicari. Vnas laceras ad te misi: malijs binis inter caetera perij, vt aliquod mihi et familiae meae insigne ac Caes. Maiest. impetraretis: idqueceu colophonem tu et D. Iulius ac D. Launens, si in Aula est, vestris in me mentis adderetis. Misi et specimen depictum quale peterem, si vobis non displiceret. Eas ambas aur certe alterutras, iampridem spero te accepisse. De vxoris et filioli incolumi ad te aduentu tibi gratulor. Deus Opt. Max. te cum tuis omnibus incolumem seruet. Literae tuae, postquam in Aula es, omnes (ternae aut quaternae) mihi redditae sunt. Sperabam fieri posse, vt libellus meus [gap: Greek word(s)] ad has nundinas perficeretur: quamobrem de priuilegio magis eram solicitus. sed nescio quomodo tardius opinione omnia procedunt. Quando cunque tandem vel hoc vel alia scripta mea edita fuerint, faciam te illico participem. Gratissima fuit epistola tua qua de Bezoardico lapide et alio quodam, brontia for te appellando, copiose ad me scripsisti. priorem Actitae cognatum esse, nuper argumentis quibusdam mihi videri, ribi respondi. De nuce vomica et canibus duobus, quorum alter dimidio eius scrupulo sumpto, paulo post obdormijt, et intra horas quamor perijt: alter Antidoto ex herba paris per os admissa euasit, nuper experimento nostro: non memini an ad te scripserim. Facit hoc inter alia argumenta ad confirmandam sententiam meam. Opium aut ci similia facultate, pestilentiae veneno efficaciter aduersara. Nux autem vomica. vt nosti, Electuario ex ouo dicto contra pestem laudarissimo immiscetur, opium theriacae et alrjs. Solanum Syluarum opio non ignauius, pestilentiae vi sua aduersatur. Argentinae nuperrime prodijt Germanicus liber Guinterrj Andernaci de peste: in quo multa vtilia et noua contineri iudico. De alrjs quibusdam ad D. Iulium scripsi: quem puto tecum omnia [gap: Greek word(s)] et misi titulos duos librorum nouorum. Iconum nostrarum stirpium nullae iam ad manum sunt: pictor iam aliquandiu intermisit: alias, si verbo admonueris, mittam aliquas. D. Matthioli modestiam probo: de meo in ipsum animo ad D. Iulium scripsi: quod ad eandem me hortaris, bene facis: quanquam mea sponte neminem fere illorum, a quo forte dissentirem, nominare instirueram. Opera mea de Animalibus congesta potius quam digesta, non est quod nunc excusem: neque vacat: interim grata est admonitio tua. Eclegma e succo spinae ceruiuae (acinorum puto te voluisse addere)
page 017, image: bs033fieri ad aluum soluendam iam ante duos aut tres, annos in consilijs Solenandri cum legerem, experiri ipse volui: et ira rem se habere deprehendi. Quis sit Laur. ille Vuildius remedij ex Euphorbio inuentor: et nun quid ediderit aliquando, scribe. Remedium vetus esse ais: Vuildij vero nomen recentioris cuiusdam esse conijcio. Circa tuam de Moibano narrationem, ne sis solicitus. est ea adhuc mecum: et antequam Typographo mittam, perlegam: atque vt iubes faciam. Sabinam fructiferam, baccis onustam, his diebus amicus meus ad duo hinc miliaria vidit, et ramos misit: vnde ego picturam accuratissime confeci: alij hactenus non recte expresserunt. Si quando ad D. Ioach. Camerarium F. scripseris, eum meis verbis saluta. et roga vt mittat tibi vel mihi Catalogum saltem XXX. illarum stirpium rariorum, quae in Matthioli libris non reperiuntur, vt fi quae ex eis mihi defuerint, ab eo petam, ne aliquae forsan mittantur, quas prius habeo. Perna si quid responderit, accipies. Mitto depictum bouem syluestrem: accepi ab amico quodam, qui in Mumpelgardo non procul Basilea viuum vidir, et pingendum curauit. Boue mansueto nostro du plo aut amplius maiorem esse ait: ex Vngaria adductum et e syluestri omnino cicuratum. Hunc verum bubalum esse ait meam autem bubali picturam reprehendit. Volui autem ad te mittere. vt sciscitareris qualenam hoc genus bouis syluestris sit, et quo nomine Germanico Vngaricoque nominetur, etc. Non dubito enim in aula esse qui syluestres Vngariae boues viderint. Polonia Vros et Bisontes habet: a quorum vtroque hic differre videtur. Optime puto iudicauerit illustris et generosus Vir D. Sigismundus Liber Baro: quem meo nomine officiosissime saluere cupio. Bubali nomen recentiores quidam videntur omni fere boui syluestri tribuere. Veterum Graecorum et Latinorum [gap: Greek word(s)] Affricae peculiaris et capreae cognatus est. In Italia vero hodie dictusbubalus, ab his omnibus meo iudicio differt. Aluntur forte in Aula ferae aliquae rariores: quarum si quam videris cum iconibus quas exhibui non conuenientem, mone obsecro. Vale feliciter Tiguri 1564 Febr. die 21. Festinationi ignoscendum, non semper repeto. nosti me semper occupatissimum esse, vix vnquam literas quas ad amicos scribo, relegere vacat.
CONRADVS GESUERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
LIterae tuae scriptae Viennae Febr. die 12. martij 3. mihi redditae sunt. In ijs miraris vestras iamdudum scriptas, non esse mihi
image: bs034redditas, aut me nihil respondere. Ego vero et vestras (tuas et D. Iulij) omues mihi redditas puto: et respondi a proximis Kalend. Ianuarijs nescio quoties, diuersis temporibus, quinquies aut sexies, ni fallor. pleraque autem responsa mea Lindauium ad D. Sebastianum Kurtz misi, qui D. Dionysi, Rostij affinis est. Et spero antequam hae ad vos perueniant, pleraque ad vos perlata. Nunc quia terdius Lindauio ad vos mittuntur literae meae, Augustam has mitrere placuit. Scharpffius affinis tuus iuuenis bonus et eruditus, meo nunc hospitio vtitur cum D. Ostrorogo et duobus alijs Polonis. Cum locum satis commodum hic nullum inuenirent, etsi iam aliquot annis neminem receperam domi et in mensa mea multas ob causas, atque in posterum quoque eam tranquilliiatem seruare statueram: non potui tamen propter tot tantaque tua in me merita non hospitalis esse affini tuo. Is nunc Francofordiam quoque descendit: in itinere vt Pernam Basileae moneat de mittendo tibi responso hortabor: et vt Francofordia libri aliqui noui ad reminantur. Priuilegium postremo missum, GL. D. Iulio ac tibi iam tertio aut quarto scribo. Quot et quantae sint occupationes meae, verbis exprimere non possum nec vllus earum finis apparer. Quamobrem si rarius tardiusque in posterum scribam: et tu mihi ignosces, et excusabis amicis, donec aliqua ex parte me extricauero. Christophori Vegae de Re medica liber in folio nuper impressus ad me missus est: sed pauca in eo legere adhuc licuit. circa morborum curationes (quae pars est tertia e tribus: prima physiologiam continet, secunda [gap: Greek word(s)]) in quibus bona quaedam habere mihi videtur: sed omnino paucissima, quae non ab alijs prius perscripta sint. Tubingae editus est libellus, qui continet propositiones quasdam de pestis curatione Leonhardo Fuchsio praeside disputatas: in qui bus asserit antidori exhibitionem venae sectioni praemittendam esse, etc. nondum perlegi. aiunt autem ipsum Fuchsium hanc sententiam propugnare. plura nunc non licet. Vagatur apud nos spuria quaedam pleuritis sine inflammatione et sanguinis sputo, cum febri et dyspnoea quadam periculosa. Horum quibusdam venam non secui: oxymeli dedi cum saecharo candi: et bene habuerunt. Et tursus alia, cum sanguinis sputo plane maligna: quae intra quatriduum ia aliquot homines sustulit, quam mihi curare nondum contigit. Alioqui salubri adhuc hic aere. Dei gratia fruimur. Molliculis quibusdam foeminis his dieb. colicae inter alias vni, haec catapotia praescripsi. Aloes optimae gran. xv. Rhabarb. gran. ix. diagrydij gran. iij, (vel v.) cum a qua cinnamomi redigantur in catapotia tria. Eduxerunt
page 018, image: bs035quod mirabar intra tres horas, nulla molestra et copiose. Haec scribo vt intelligas me meliora libentius scripturum, nisi hoc tempore defuissent. Colicae iam desperatae (curabatur enim a quibusdam imperitis) sudor copiosus a natura motus superueniens ceucrisi quadam eam propemodum liberauit: postea ego sum accersitus, etc. Vale Tiguri Martij die 5. 1564.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Criffiheim.
ANte dies octo cum ad thermas nostras essem descensurus (partim vt comitarer Fridericum tuum cum D. Ostrorogo discedentem [gap: Greek word(s)] partim valetudinis meae causa, quae thermarum vsu, potu in primis inuatur, literas tuas exoptatissimas, vna cum instrumento Insignium familiae a S. Caes. Maiest. concessorum, accepi. Ad quas breuissime respondeo. Et primum quidem gratias immortales ago tibi, ac D. Iulio (ad quem proxime scribam) pro tot tantisque officijs ac beneficijs in me vestris: quibus ego quoniam [gap: Greek word(s)] hoc est simul et semel re ipsa gratus esse non possum: paulatim tamen imo dum viuam perpetuo, sed per interualla (vt nostrae rationes postulant) exigua saltem aliqua animi grati specimina exhibere conabor. CL. Virum D. D. Iulium. quomodo potissimum exhilarare possim, et quibus libris mittendis, vel etia aliter, paucis cognoscere cupio. In ip o scripto ac instrumento, in quo tuam potissimum curam opecamque animaduerti, omnia mihi maximopere probantur: et quod desiderem nihil est. De sumptu quem fecisti, rogo. me vt admoneas, et diserte exprimas omnino enim de cet ac par est, illum a me rependi. Quae de Medicis in Caesaris aula et reliquis scripsisti, cognoui libenter et gratias habeo. Grassatur Basileae pestis: et praela Typographorum omnia (ni fallor) quiescunt: spero tamen breui cessaturam. Dei gratia: sicut et pleuritis illa maligna apud nos remisit. Quae de Bezoardico lapide scripsisti, gratissima fuerunt: esti in meo [gap: Greek word(s)] libro, propter alias occupationes, nihil fere pergam. Occuparunt me praeter alia Poloni conuictores, qui nunc discesserunt. Thermarum nostrarum potus nuper mihi salubris fuit: Ventriculo confirmato. pocula qua tuor vnciarum primo die bibi v. inde x. tertio xv quarto xxrj. Aluum mihi (vt alijs plerisque) non mouent, nisi addam medicamenti aliquid. per vrinam vero et sudorem expurgant: appetitum excitant. Vesicam nonnullis mire purgant: phlegma et sanguinis grumos educunt cum arenulis. Vale Tiguri in die Pentecostes 1564.
image: bs036
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
REdditum est diploma S. Caef. benigniratis, quo familiam meam, meque ipsum amplisime honorat: quo nomine, etsi breuissime nuper tibi gratias egi, quod tua in primis opera hoc negocium sit promotum atque confectum: quia tamen literae nostrae aliquando vel intercidunt forte, vel tardius redduntur: nunc iterum atque iterum gratias summae in me beneuolentiae atque liberalitati tuae immor. tales ago, et memori dum viuam mente recondam. literas tuas omnes hac de re scriptas. cum ipso diplomate reseruo, vt debitae tibi gratitudinis subinde me admoneant. Iconum animalium nostrorum libros suis coloribus depictos omnes, dono mittam amplissimo viro D. Singkmosero, qui tam facilem benignum ac liberalem se nobis praebuit: item magnifico et eruditissimo D. D. Seldio: denique D. D. Iulio Alexandrino meo, hoc est. iampridem de me amplissime merito: D. D. Seldio quidem pro priuilegio ad libros nostros imperrato, obligatus sum. His Omnibus interim, salua ad me omnia peruenisse. et animo aliqua ex par te grato beneficia accepta me agniturum, referes. S. Caes. Maiestatem saluam et incolumem D. O. M. nobis et toti orbi Christiano diutissime conseruet. D. D. Matthiolo me commendabis: et salutem dices. nam ad ipsum mihi scrihere profecto non vacat. Doronicum quo pharmacopolae vtuntur venenatumvel homini vel bestiae cuiquam existimari, plane [gap: Greek word(s)] apud me est. Saepissime in montibus reperi: herbam et radices copiose cum voluptate edi. Sunt enim omnino suauissimae. saepe in horto alui, suauissimi odoris et aromaticus flos est. Nos eam herbam a Rupicapris denominamus Gemsenwurtz. Pascuntur enim ea libentissime. Vsus radicis est inter alia contra vertiginem et epilepsiam. calida et sicca est in secun do gradu, saluberrima modis omnibus, si quae alia radix, Radices Zedoariae rotundae iampridem vidi et seruo. Mitto exemplar primum Narrationis de Moibano, collatione posterioris a me emendatum: in quo si quid mutaueris, mature remittas. nam ad proximum Augustum omnino excusum iri opus totum, Typographus mihi pollicetur. Medicum nihil fere occurrit: Euphorbij gran. iij. vel iiij. Catapotijs interdum addo, vt citius educant, aquas praesertim et pituitam, vltra v. grana vix tuto dari puto. Gratiolae. Quam copiosam habemus, suc cum propediem parrabo [reading uncertain: print faded]: cuius vsum [gap: Greek word(s)] elaterio futurum arbitror. Aestas ... [reading uncertain: print faded]
page 19, image: bs037omnino pluuiosa et frigida hactenus est: aer tamen satis salubris: pleuritis desijt. Vale. Salutant te communes amici. Salutat etiam te D. Io. Rediger iuuenis nobilis et bene doctus: qui me his diebus conuenit, hac transiens in Galliam profecturus: sperat autem intra tempus non longum se tecum fore.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
MItto literas a Friderico tuo, quas ante paucos dies accepi: et filum imprudens, cum meis alligatae essent, dissecui. Mitto et epistolam dedicatoriam, qua Dioscoridis Euporista Grae ea a me emendata et editioni adornata tibi nuncupo: et spero non ingratam tibi hanc animi mei significationem futuram. Graecum opus Graeco sermone tibi. dicare volui. cupio autem et rogo, vt circa verba et sententias pro tua prudentia et doctrina, quaecunque visum fuerit, liberrime mutes, et ita correctum exemplar ma ture ad me remittas, ne in mora sim Typographo. CL. V. D. Iulium salutabis officiose: et vt ad emendationem huius epistolae meae ipse etiam aliquid conferat, vtriusque nostrum, si placet, nomine, roga. Nam hic quidem qui id praestare velit simul ac possit non inuenio. Tuam in Montani Consilia Praesationem, nisi tam misisti, quamprimum vt mittas opus est. sicuti etiam proxixime scripsi. Vale. Tiguri 1564. Iulij die to.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
LIterae ruae 28. Februarij a te scriptae; paulo tardius mihi redditae sunt. Nullam picturam [gap: Greek word(s)] familiae. a me desiderati, praeter eam quam ad D. Iulium misi, ad te peruenisse miror: sed quoniam tu his in rebus melius iudicare potes, bene erit. voluntatem meam intelligis: cui addas de eorum: et ne a recepta consuetudine nimis recedat, curabis. Ego primum galeae non cygnum, sed ciconiam imposueram, pietatis symbolum, rostro contra serpentem extenso, impietatis indicium. Serpentem autem clypeo foris circundederam, tum vt conuolutio eius aptior esset, tum vteo tempore, quo Imperatoria Maiestas hoc infigne contulisset, de serpentibus librum nondum a me editum significarem, etc. Verum vtcunque haec arbitrio tuo mutentur, placebunt omino.
image: bs038Patrui nomen nuper scripsi, Andreas Gesnerus ciuis et Tri bunus vrbis nostrae: filiorum eius nomina et cognatorum. Quic familiaemeae Gesnerorum nomine continentur, non opus videtur vt scribam. De Caesarea erga me benignitate mihi gratulor: et eam a vobis foueri agnosco. Literas pro imaginibus familiac meae, Caesareo sigillo tantum muniri sat erit. Rami cinnamomi picturam libenter viderem: sed quia forte impedit. aliquid, Saltem folium eius vnicum, quale sit vtcunque depinge aut describe: an tale quale folij simpliciter nomine plerique pharmacopolae ostendunt? Quod Cordus noster describit lib. 4. cap. 52. Descriptionum suarum. iconem vero ego addidi in eiusdem libri fine, folio 212. b. eius quidem etiam ramulum postEa nactus sum. E cinnamomo baculum vidi, sed sine folijs. Pulueris contra epilepsiam e gemmis, etc. vbi aliam descriptionem nactus eris, communica quaeso, et iudicium tuum adde. Postremas vero tuas Martij decimo octauo datas maturius accepi. De lapide Bezoardico quae scripsisti et figuras quasdam delineatas. accepi omnia: iamque in eo satisfactum est mihi. Foris conuexum: intus cauum arbitror: tale quid enim fragmenta prae se ferunt. Amplissimum virum D. Seldium. mihi faucre, et iam inter intimos S. Caes. Maiest. confiliarios ascriptum esse, vehementer gaudeo: et Deumoro, vt diutissime eum nobis inco lumem conseruet. Ei et C. L. V. D. Singmosero officiosam salutem dici ex me me cupio. Affinis tuus cum D. Io. Ostrorogo his diebus ad. thermas nostras proximas des cenderunt, duo hinc miliaria. Scholae nostrae lectiones non videntur ipsorum studrjs satis commodae, et pleuritis quaedam contagiosa hic vagatur. quamobrem de loco alio de liberant. Si quid scribet ad te affinis, quod vt faceret hortatus sum ante quam abiret, mittam vel cum his literis, si fecerit mature: sin minus. proxime. Andernaci de peste libellum mitto. Christophori a Vega ComplutensisCaroli Hispanigrum Principis maximi, Medici a cubiculo, et in Complutensi Academia publici Profestoris liber De arte medendi, hoc titulo excussus est. Lugduni apud Gui. Rouillium 1564. in folio. Pauca in eo adhuc legi: pars prior [gap: Greek word(s)] continet: posterior [gap: Greek word(s)]. ThaddeusDunus Medicus, amicus meus, cui inspiciendum dedi. ait. vtilia multa contineri: quaedam non probat: iudicium in eo desiderat. Apud nos vagatur potius quam grassatur pleuritis quaedam maligna et contagiosa, qua multi pereunt. Curandi ratio nondum satis constat nobis. Vena in brachio nulli successit,
page 20, image: bs039quibus secta est: nunc ad malleo los secamus felicius: et a principio sudare quosdam iubemus ab aliqua antidoto: Oleum lini potum quibusdam profuit: quod etiam copiose aluum derjcit. D. Ioach. Camerarius F. Nuper ad me Norimberga scripsit perofficiose: sed nihil de suis plantis: quarum eum ego admonebo cum rescripsero. Hoc addo pro corollario. Ellebori nigri coliculi siue petioli cum suis folijs terni in vini haustu decoquantur: id vinum collatum bibitur, et alui solutione atribilianos morbos et alios quosdam pellit. Vale; Tiguri 1564. Aprilis die 17.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
LIteras tuas pridie kalend. Ianuarij datas nudius tertius accepi, summae in me beneuolentiae tuae declaratione suauissimas. Et quoniam nuper admodum bis ad te scripsi (imo ter) ad D. Iulium quoque bis, sed harum alterae perierunt, nunc breuior ero. D. Dionysio Rostio multum salutis ex me dices. Hodie primum exemplar vnum librorum De qua drupedibus auibus et piscibus coloribus illustratum habere potui: id indicatur florenis septem. non satis vero diligenter factum est: colores in multis non placent mihi: et magis forte in communibus animalibus quam peregrinis. Itaque cum dubitem ne expectationi eius non satisfiat, ligandum curare Volumen et mittere non audeo. Sed si hoc purum alioqui et mediocri diligentia (quantum ego iudico) D. Rostius ad se ligatum a me mitti voluerit, inseruiam ei libenter ea in re. Etsi videretur mihi fere commodius non ligatum mitti: quod pelles Gallicae et politiores nobis desunt. Quae de Bezoardico lapide mira et inusi tata mihi hactenus ad me scripsisti, gratissima fuerunt: habebunt ea locum in nostrov [gap: Greek word(s)]: iam enim titulum auxi: quem diu intermissum, nunc vrgente Typographo in manus resumpsi. Si quando prodierit, mox vt ad vos perferatur, efficiam. Vtinam vero lapidis istius iconem qualemcunque procurare mihi posses: quanquam enim descriptio tua satis accurate eum exprimit: pictura tamen magis ob oculos poneret. Suspicio nonnulla ex tua descriptione mihi oborta est, ali quid ei cognationis inter cedere cum Aetite: mam et hic modo ouali figura et magnitudine, modo fabae fimilior reperitur, ferrugineus plerunque foris est, sed intus fere albicat. Materiam quoque friabilem intus continet (cum filicis durities foris fit)
image: bs040et eam, vt volunt nonnulli, venenis contrariam, neque necesse est resonare intus, multi enim Aetitae non sonant. Contra venena vero quid possit, nondum reipsa expertus sum. Caes. Maiest. in omni rerum naturalium cognitione doctrinam incomparabilem iampridem sum admiratus: et tuum de ea praeconium iucundissime legi. Optarim autem etiam dari scriptorem aliquem eruditum, qui hac in parte et ab experimentis, vt ita dicam, et a commentarijs eius Maiestati esset: nec aliud ageret: ita enim sieret vt omnium ante se Principum, Caesarum ac Regum gloriam longe superaret, tum sapientiae eulogio, tum magnificentiae, qua non vitae solum praesenti, sed etiam posteris consul tum nouisset. Percelebris est Salomonis, Mithridatis, Iubae ob rerum naturae cognitionem fama. Sed quoniam nihil fere ab illis ad posteros transmissum est, sibi solis sapere voluisse videntur: quo nomine magna eorum gloriam caligo ac nebula premit: quam ego in sapientissimo et potentissimo imperatore nostro illustrissimam ad omnem posteritatem transmitti cuperem. Mitto oxymelitum meorum descriptiones. et vsus: eaque vt cum CL. V. D. Iulio communices peto. Si Deus vitam dederit, multa de vtriusque ellebori varrjs et vulgo non cognitis viribus, in nostra stirprum historia proferam. Nigrum verum (Matthioli icone non recte expressum) florentem his diebus ex Italia yicina accepi et accurate depinxi. Matri octogenariae dyspnoicae et suffo cari nuper periclitanti, oxymeli minus dedi (maluissem maius, sed nimis ab amaris abhorret) ita vt cum dimidia ligula (scrupulo vno aut sesqui) duplum vini cretici miscerem: vnde illa iam secundo a praesentissimo mortis periculo liberata est: euidens sane eius effectus est: etiamsi minima dosi detur: modo repetatur per interualla. De noua noui orbis parte ab Hispanis reperta, nuper (vt scribis) nihil dum hic audieramus: et cupio scire num scriptum aliquod ea de re extet. Salutat te D. Pompholyngerus noster. Vale. Tiguri 1564. Febr. die 6.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Cratoni a Crafftheim.
Hodie accepi literas a Friderico tuo ad te et ad D. Godefridum: quas statim mittere volui: et simul breuissime respondere tuis postremis ad me binis. Metuit forte Fridericus bellum N. inferendum, quod et nos metuebamus hactenus, nunc melior
page 21, image: bs041pes affulget. Rami cinnamomi picturam accepi et gratiam habeo. Diploma insignium familiae meae me accepisse, et mittendis iconibus animalium pictis aliquod gratitudinis specimen mede claraturum, significaui iam bis autter, ita praestabo (Deo dante) intra dies non multos. In pleuritidis contagiosae curatione pauca obseruaui: pauci enim ea decubuere ad quos ego vocatus sim, et intra vernum tempus desijt hoc malum. Tribus ita affectis oleum lini propinaui (quarto die forte) omnibus feliciter vena ad mal leolum alijs secta, alijs nulla. Huius morbi historiam Italo cuidam Medico apud nos (Thaddeo Duno) describendam commisi. apographum si voles, curabo aliās. Ex haemorrhoi dibus caecis la borabat nuper paupercula vicina mea in puerperio: in cuius gratiam, mox folia et acinos herbae Paris inoleo cum modico vini decoxi: cuius illitione dolor statim cessanit. In laxo illo tumore, qui podagrici hominis genu vtrunque occupat, ratione magis, qua tu tamen excellis, quam experientia consulo. vt corpore purgato et victu instituto, locus inungatur oleo de hyperico, tum sulphu ris modicu inspergatur, et luteo calido aut lanis succidis integatur. Sperarem et iam ceratum e cera et oleo de ligno iunipefi pro futurum: vtrunque alternis diebus applicari poterit (sudor etiam interdum in lecto vel balneo sicco tum aliās, tum incensa aqua ardente calefacta, profuturus videtur) et sacculos milio cum pauco sale repletos calidos: sed hos matutino duntaxat tempore applicatos: et fumo vtendum de succino, thure ac styrace, super latere crudo ignito. item oleum castorei in stuppa. Experientiam qui dem ali quam horum omnium habeo: sed quanta corporum et accidentium discrimina sint nosti, vt opus sit interdum fontanellas quas vocant sub genibus aperire. In herba, Noli me tangere (cuius vires in promouenda vrina aliās ad me scripsisti) arriculi tur giduli visuntur, ceu demonstrante eius vsum natura. Hanc quo que in oleo liliorum aut alio decoctam applicari, non putarim in utile. Folia eius aliquot nuper viro [gap: Greek word(s)] vtiliter imposui mus. CL. et de me optime merito viro D. Iulio plurimam ex me saltutem dices: cui si qua in re me gratificari posse vlla coni ectura deprehenderis, indicari mihi cupio: ne diutius sim [gap: Greek word(s)]. Tuam de Moibano narrationem iampridem accepisse te spero. Perna an pergat excudendo, dicere non possum: hoc scio, socium eius Henricum Petri nupwr peste vxorem, filias duas et generum vnum, forte et alterum iam amisisse. Si quid resciero, scribam mox. Ichneumonis suo tempore memor eris. Haec
image: bs042adbinas tuas literas. Praeterea ex postremis 24. Iulij datis summa cum laetitia intetiexi, [gap: Greek word(s)]. Deum Ope. Max. oro, vt Caef. Maiest. in sui nominis gloriam conseruer. [gap: Greek word(s)] Vale Tiguri 1564. Iulij die 24.
CONRADVS GESNERVS, IOANNI Cratoni a Craffebeim.
GAudeo tandem literas meas aliquas tibi redditas esse, et spero ab eo tempore alias quoque nostras ad te peruenisse. Quod operam tuam et CL. V. D. Iulij mihi offers ad impetranduma a Caef. Maiest. familiae mex [gap: Greek word(s)], gandeo, et gratias vobis immortales ago. Mitto aliam picturam emendatam et ita factam vt monuisti. Alis tamen cygni non flores, sed stellas inserere volui. Ex hedera enim corona stirpium geneti a me descripto significando satis est. Serpentis ori non lapillum, sed annulum cum lapillo seu gemma inserendum putaui, vt gemmam esse certius appareret: et inde me quoque de gemmis ac lapidibus metallisque edidisse aliquid indicaretur. Stellae vero cygni alis inspexsae coelestem philosophiam significabunt, quae supremum merito locum occupat, et aliquos in ea etiam libros, stellarum instar, veterum Theologorum a me editos. Et hoc quidem alijs: mihi vero aliud, me nempe iam senem decere, vt tandem studio rerum inferiorum deposito, vbi ea saltem quae prae manibus sunt absoluero. Patrui mei nomen est Andreas Gesnerus senior (nam et filium eiusdem nominis lubuit) annos nunc octoginta natus, tribunitiae dignitatis, senator, liberorum, nepocum et pronepotum vtriusque sexus pater, auus et proauus numero centum et triginta quatuor hoc tempore, quorum maior pars viuit. Crescit autm Subinde numerus, Dei gratia, et ipse aetatem bene fert. Huius praecipue filijs et posteritati (vel ingenere cognatis etconsanguineis meis. qui Gesnerorum nomine et familia continentur) insigne et honestamentum hoc Caes. Maiest. et peculiaris in me benignitatis communicare mihi licere cuperem. Quod si in hac etiam pictura fuerit quod displicear, muta pro arbirrio tuo: tibi enim omnia permitto. Sumptum in pictorem, fi opus sit aliter
page 22, image: bs043ter pingi, et scribam, indica: et mittam mature. Pergratum autem mihi faceres si per hunc ciuem nostrum virum bonum (quem tibi commendo) responderes simul ac mirteres: quod peto, si fieri tam cito posset: non quod tam cito mihi opus sit: sed quia idem omnino tuto perferret. Postremis ruis ad me, quibus nunc respondeo, quartum Martij ascripsisti: et octo diebus ante ter adme scripsisse te ais: quarum ego nullas dum accepi. nam
penultimae tuae duodecimo Februarij datae sunt. D. Rostio respondi et assini quoque eius, qui est Lindatij, sebastiano Curtio. Priuilegium CaeS. Maiest. super libros quod petieram postrernum mihi redditum esse, iampridem significaui. Pro particulis illis lapidis Bezoardici, quas ą S. Caes. Maieir. nactus ad me misi, plurimum tibi debeo. Ex descriptione tua lapidi Aetitae cognatum esse suspicabar: sed nunc res ipsa longe aliud esse ostendit. Animaduerti colorem et concretionem illam veluti cru stis inuicem innatis. sed quod quid contineat etiam satis apparere addis, non plane intelligo. Figura quidem eius aliqua ex parte apparet ex superficie splendida, nigricante, particularum, quae in alijs leuissime caua, in alijs conuexa videntur. Lapis ipse ino doru, insipidus, friabilis. Nicolaus Episcopius Typographus celeberrimus, nuper obijt Basileae: is Theatrum Mundellae imprimendum susceperat: nondum incoeperat: nunc quid futurum sir. dubito. Spero tamen filium eius, qui etiam antehac seorsim excudebat, patris vice id recepturum. Quicquid siet, cognosces. Moibani Dioscoridem hac aestate impressum iri spero. Tu ipse experiris quam nos subinde morentur et decipiant Typographi. CL. V. D. D. Seldio salutem officiosissimam ex me dices: sicut et D. D. Iulio. Icones animalium an petijsti pictas. ignosce obliuioni. nam adeofluxa est memoria mea, vtmihi etiam in proprijs rebus magni saepe momenti, non constet. Pictas coloribus non puto hoc tempore haberi: et Francfordia Typographus noster vix ante duodecim dies redibit. Neligenter omnino et defunctorie pinguntur, quae Typographorum auaritia est. Et aliqua nobis incognita non nisi ex coniectura qualicunque pingi possunt. Si tamen eiusmodi velis, mittam. etsi metuo nunc aliquanto deterius pingantur quam proximis annis. Gratiolae herbae (quae nobis copiosissima crescit (vt vel plaustra onerare liceret) tritae [gap: sign for Scrupel] j. cum rob. siue siraeo ex acinis sambuci modico his diebus sumpsi: vnde post horas quinque patum mota est aluus. Prandebam: a prandio copiosius
image: bs044solui coepit: et vomitus omnino copiosissimus, semel tantum (etsi parce pransus fueram, biberam autem aliquid absinthiti vini) secutus. a vomitu statim multo leuius habui. Pituitam plurimam eo die tum viscosam, tum aquosam deieci. Dedi et mulieri pituitosae drachmam semis: quae multo copiosius purgata est. Aliā sexperiar forte in pill. cum zinzibere, sale gemmae et cinnamomo, vt citius agat et minus offendat ventriculum. Pleuriticae [gap: Greek word(s)] nuper medicamenta contra pleuritim dedi: vnde meliuscule habuit, et deiecit per aluum cantharum fiue scarabei genus nigrum. viuum, longum, duobus digitiarticulis, cornibus longis et articul atis, circumquaque plemun pure: prius autem aliquandiu inventre motum quendam inquietum et vellicantem senserat. Aliud in praesentia non occurrit. Euphorbio an vtaris interdum aut alio, et quo successu, perocium scribe quaeso. Vale. Tiguri 1564. Martrij die 26. qui mihi natalis est et aetatis meae 48.
CONRADVS GESNERVS, ACHILLI P. Gassero reipub. Augustanae Medico.
PRocopium (quem dedi Froschouero includendum dolio, ad vos Aprilis die 26.) iampridem accepisse te puto. Quod liteteras meas Pragam et Viennam curasti, gratias habeo: et nunc alias mitto ad D. Ioannem Cratonem V ratislauiam: quas clarissimo viro D. Hainzelio commendabis. Moibani nostri optimi sane et doctissimi viri mortem, magno cum moerore accepi: sed sic fata sunt nostra. Foetum quem immarurum reliquit, si absoluendum ad me miseris, faciam quoad eius potero: vt amicitia nostra a funere etiam alterius superstes adhuc intelligatur. Fasciculum literarum, quem Rhetobenam acceptum ad me misisti, ad D. Oporinum flatim curaui: Soror tua valet, neptis ante triduum enixa est filium (ni fallor) et paulo infirmior erat heri. hodie meliuecule habet, nisi quod lacte caret, propter concretos in mamillis grumos. D. Ioannem Baptistam Höchsteterum, salutabis meo nomine amanter: misi ad eum per Lindauium his diebus proximis onus e Gallia a Petro Buttino nostro missum e Lugduno: cuius pondus est, librae nostrates quinquagintaVecturam Lugduno ad nos vsque ego persolui. petijt autem pharmacopola noster flore nos. ij. cum dimidio, et batzrjs tribus cum octaua batzrj parte. Cau sa tantae mercedis vectura est, quoniam perpauca (cir citer xx.
page 23, image: bs045libras) ad nostrum pharmacopolam pertinuerunt. Omnia autem simul in vno vase ligneo graui, et insuper sacco cum funibus inclusa fuerant. Vas autem illud ligneum, cum huc aduectum esset, iam erat fractum. Hanc igitur summam D. Ioan. Baptista adme remittet, et si quid in posterum etiam in eius gratiam facere potero, a me expectabit. Res Gallicae vehementer sunt perturbatae. Tolosam obtinebant nostrae religionis homines: quos proditione quadam ad internecionem caesos inipsa vrbe accepimus his diebus. Haec habui in praesentia vobis forte notiora, tu vicissim ex Vngaria aut aluinde si quid noui habes communica. Postquam supenori aestate in Rhaeticis alpibus fontem salsacidum bibi, miraculum naturae, semper bene valui, et quidem multo melius, quam ante plurimos annos. Commendabis me D. Mecoenati nostro Vlrico Fuggero. in stirpium historia promoueo, sed testudineo gradu, interalia, haec quoque tempora me remorantur, etc. Saluta amicos. ValeTiguri 7. die Iunij, Anni 1561.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico Augustano.
PRocopium tibi restirurum gaudeo. Pro Schmidlappij ad me literis gratias habeo maximas. Sinunc vacabit, iterum scribam ad illum: tuque vt ei transmittas rogo. A Moibano felicis memoriae relictum Dioscoridem (qua de re prius etiam diserte scripsi) si miseris ad me, faciam quamtum in me erit, quantumque et ingenij, oeij et facultatis mihi concessum fuerit, vt in publicum exeat is liber non sine Moibani honore, quem est commeritus, multis in eo conuertendo, illustrandoque laboribus. Ersi perparum aut nihil potius a reliquis lucubrationibus meis ocij mihi superest, aliquid tamen exabundantia (vt sic loquar) faciam: vt aliquid et manibus amici, et tuis precibus dedisse me appareat. Soror tua medio criter vatee: filia, Vogleri vxor, puerpera adhuc suas capitis molestias d sonitu dextrae auris percipit, sicuti per totam sere vteri gestationem. pharmaca, dum gestaret, fortiora non conueniebant, nunc etiam expectat, donec puerperio satis fecerit amplius, inde se experiri velle omnia ait. Latus est dexrrum, soni perpetui, cum obtuso quodam dolore, causam esse puto vapores crassos, et sub frigidos ea in parte inclusos. Superiore anno cum in thermis nortris lauisset, illic primum sentire hoc malum coepit. prius etiam aliquando grauida senserar, sed et breuiori tempore, et a partu
image: bs046mox liberabatur. Nunc quid agendum censeas mature scribe, et sequemur consilitium tuum. An sialia non iuuent, narcotica in sumo aut aliter adhibebimus? Si nihil profecerit remedijs iterum thermis nostras cogirat. Maritur eius abest, in ijsdem thermis, propter comitia recens illic habita, in crastinam puto, reuersurus. Ego nuper etiam illic fui, vt lauantem vxorem meam inuiserem, per quatriduum: et in ipso balneo sedens spongia magna toti capiti meo imposita aqua calida e fonte, perfundi me iussi, ad horam aut amplius mane, rursusque vesperi, quatuor illis duebus. Hunc modum vtiliorem mihi deprehendi, quam infusionem ex alto cum vasculo repetitam subinde: quam ante biennium experiri volui Paro rursus edendum meum de thermis Germaniae librum: ad quem illustrandum, si quid conferres quantulum cunque, gauderem. Pluranon vacat. Vale Tiguri. Iunij die 28. Anno 62.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
CVm Froschouerus hodie dolium libris refertum ad vos missurus esset, quamuis occupatissimus exarare hoc epistolium volui, et addere libellum de vita ac obitu D. Martyris nostri, summi theologi, quem si tibi inspicere liber, ac etiam seruare pro munuscuto, bene est: sin minus, D. Mecoenati nostro meo nomine reuerenter salutato, si videbitur, legendum dare poteris, temporis fallendi causa. Maxime quidem vellem, postquam tu et D. Mecoenas inspexissetis, CL. viro D. Hainzelio consuli dari, vt et ipse legat, si libuerit, et postea primo nuncio Vratislauiam ad D. Cratonem mittat. Vide quot parietes vna fidelia dealbem. Si alijs dederis. tuque desideres tibi proprium, mittam aliās vna cum meo de anima libro, qui nunc sub praelo est. Otfridum tuum, propter occupationes hucusque distuli. Typographi his diebus Francofor diam descendent, et aliquid ocij mihi relinquent: cuius aliquot horas illi dabo: si typographum ei inuenero, admonebo te mature, cum alias, tum vt praefationem ac dedicationem pares patriae tuae in scribendam, quod mihi satius et te dignius videtur meo enim in te amori. qui iamdudum summus est, accedere nihil potest. Dioscoridis Moibani prima aliquot folia Latine et Graece, Argentinam iam misi. vt specimen imprimat Typographus. quodsi focerit, ad te mittam: et praesationem quoque breui, ea quidem postremo Imprimetur. Literae meae ad D. Cratonem, et alterae: Norimbergam
page 24, image: bs047peto vt tibi curae sint. His scriptis dum nuncium expecto (sefellit autem me Froschouerus) qui dolium libris refertum Augustam misit, nec indicauir mihi mature, etc. accipio alias tuas, quibus cum mittis Schnebergwri mei literas, auro onustas, continebant enim quinque ducaros geminos: quibus me donauit nobilis quidam Polonus, cui Schnebergerus me commendauit, vt haberem in Polonia patronum, qui aliquando res raras ad historiam animalium praesertim pertinentes, ad me mitteret: quoniam illustris vir D. Bonerus, qui id antehac fecetar. obijt. Mitto exemplar epistolae, quam hodie Basilea ab amico Rob. Constantino viro doctissimo accepi. Respondeo Schnebergero, et literas per te curari quam primum peto. iterum Vale. Quic quid in meas literas Cracouiam vel alio mittendas, aut aliunde acceptas ad me pertinentes expenderis, rogo significes in posterum singulatim, satis enim super que hactenus sumptuum in me fecisti. 17. Martij
CONRADVS GESKERVS ACHILLI P. Gassero medico.
IN Auentim historia Germanica, carmina Gothica aliqua repertum iri sperabam, quoniam in Latino volumine et Gothica carmina illa esse refert, et ipse Latino carmine reddir. Conditiones, quibus historiam illam traditurus est D. Illyricus, Basileam ad N. Episcopium Typographum perscripsi: quam primum responsum habuero, indicabo ac respondebo. Interim pro misso ad me charu taceo munere D. Illyrici, gratias et tibi et illi maximas ago: ac tibi etiam pro admirandi illius magi Phaedronis Theophrasteis libellis. (magos huiusmodi tolerari miror) in re herbaria cognoscere quaedam videtur, super quibus eum consulerem, si plus ocij suppeteret, et responsurum ipsum sperarem, literis ad te missis. Si quid aliud eiusdem authoris exterit, id quoque vt mittas cupio. Nihil apud nos in literis noui est. D. Petri Martyris posthuma quaedam scripta, et contra Brentium Bullingeri (de Vbiquitate puto) libellus, sub praelis sunt: et meus de anima, quem mittam spero, etsi non seorfim, sed cum alijs eiusdem argumenti cuditur. Astringam me nunc tandem, spero, ad stir pium historiam. Ottfridum tuum accepi, mirabilem sane scriptorem: sed quoniam meum de anima librum ad praelum scribo, idque vix consequi possum. nondum in illo, vt cupiebam, versari potui, valde quidem timeo,
image: bs048ne parum vendibilis fururus typographis videatur liber, quod talis sit lingua, quam nemo fere sit intellecturus. Fuit his diebus hic affinis tuus M. Felix Kererus: qui eo die quohonorifice a Canonicis et Scholar chis ad publicum conuiuium inuitatus erat, vna cum Achillefilio, mea. cura, discessit. Achilles se venturum promisit, sed non venit: adpagum quendam profectus, vbi iam aliquot dies abest. Audieram eum profecturum Tubingam: et cum forte superuenirent, nobilis quidam Polonus, et alius duci Prusfiae a sacris concionibus, ipsi quoque Tubingam profecturi, illos in Achillis gratiam inuitaui, in vrbe eum esse putans, sed in pago aberat, itaque sine ipso discesserunt. Mitto remedium, cuius admiranda vis ad secundas pellendas celebratur. Rhaetus quidam iuxta Curiam, in so: mulieribus, efficax semper et certum comprobauit. Literas ad Ant. Schneber gerum meum, cum poteris cura. nobilis illius nomen cui tradendae sint apud vos, iam non succurrit. Resalutat te [gap: Greek word(s)] Frisius noster, et hoc epitheto abs te decorari se gaudet. D. Camerarij. carmen Graecum in Moibanum, Latinum fecit. Eiusdem vitam D. Crato ad me perscripsit: ex. cuius literis hoc etiam resciui, Moibanum nostrum in manibus habuisse conuersionem vitae Bellisarij e Graeco vulgari, an perfecerit, nescit. Quod si inueniri posset, et ad me mitti. illum quoque librum excudi curarem, et si imperfectus forte esset, Graecum exemplar addi oporteret, vt ab amico meo D. Porto Cretensi, qui Geneuae nunc habitat, perficeretur. In Gatlia nulla prorsus spes pacis: obsidetur Aurelia. Vale, 27. Feb. Anno 1563. Raptim, quadrante ante mediam noctem. His diebus bis ad te scripsi, et cupio an acceperis rescire. etc. Mitto ad te specimen nostri de lapidibus libelli, qui proxima aestate cudetur hic spero, sed copiosior descriptio erit singulorum quam in hoc specimine. Tu si quid monere potes in hoc specimine mutandum. adde: si quid etiam huius argumenti. mitte mature, commodato saltera. Vbi inspexeris, mitte quaeso statim vna cum epistolio nostro, charta inuolue, alliga et obsigna, Esslingam: aut si commodius potes, ad D. Schmidlapium Schondorssij is enim facile Esslingam mittet ad Volmarium amicumfuum. Vale iterum.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
TAm certum nuncium. dimitt: re ad te fine. epistola mea nolui. praesertim ad nos rediturum, et vt sororem quoque tuam adiret
page 25, image: bs049monui. Epistolam tuam de Auentini historia, nescio vbi seposui, scripsisti, ni fallor, tribus Tomis contineri, perfectum et probe Scriptum ab ipso authore opus esse: indicari a D. Illyrico taleris quinquaginta. Quod si ita res habet, velim te scribere ad D. Illyricum, eique plurimam meo nomine salutem dicere: et expetir an taleris 35. aut ad summum 40. mihi concedere vellet, quod si Typographus aliquis a me redimieret, duo exemplaria impressa insuper ad ipsum missurus essem: et curare, vt in praefatione honorifica eius mentio fiereti. vel si nollet, praesaretur ipse. Alia quoque in re quacunque granficari ei si possem, facerem lubentissime. Darem forte parrueli meo Typographo nouo, et pecunijs parum abundanti. Hac conditione si velit ad me mittere, vt exemplar legibile et integrum esse videam, et cum Typographo pacisci queam: ac si placuerit, retineam: sin minus, ad ipsum remittam quale accepi, non sine munusculo aliquo chartaceo: et vecturae sumptum ego persoluam, mittat quam primum voluerit. Simpetrabis. etim primatur liber, tibi quoque exemplar vnum äonantium cu rabo. Sin hoc non placet D. Illyrico, exscribat mihi saltem vnum et alterum carmen Germanicum, ex antiquissimis, quae eo volumine continentur: pro quo officio non ero ingratus. Cupio au tem fieri mature, vt priuilegiumetiam quod et pro alijs quibusdam libris peret patruelis meus, in tempore petatur ab eo. Aceti circiter duae librae, si destillentur cum duabus aut tribus drachmis ellebori albi electi contriti, vasis positis in cinere, et seorfim colligatur aqua prima, quae albidior erit, deinde secunda. prima vtilis erit ad aperiendas omnes viscerum obstructiones. dari potest §. s. vel amplius perse, vel cum sacharo, aut syrupo aliquo. nulla prorsus molestia, nulla noxa. efficatem expertus sum in febribus longis, a phlegmate, aut atra bile. Vtero etiam aut lienis obstructioni, et morbis capitis, a materia crassa, viscosa, frigida vtilem non dubito. Secunda aqua plus virium aceti, quam ellebori habet; et in calidis, et a bile ortis malis propinari potest cum alijs connenientibus: penetranonem enim promouebit. Vtraque grati faporis est. Si cinnamomi aliquid elleboro addatur, et baccarum Iuniperi, bene erit. Expee, laudabis. Aliās alia, sed tu quoque vicissim aliquid, quo me obletes et doceas. Vale.
image: bs050
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
VLtimae tuae. Octob. 13. scriptae, ad me peruenerunt: nec aliae, ni fallor, postea: vt de incolumitate tua solicius esse coepeerim. scribe nunc quaeso per cognatum hunc meum vno verbo qui valeas, et qui cum Mecoenate nostro agatur. Moibanica cras aut perendie (spero) absoluam. Hodie literas Argentina accepi a Iofia Rihelio Typographo, qui se Dioscoridem Moibani nostrum impressurum promitit Graece et Latine: et quod par fuerit numeraturum, in praesentia etiam, si liberos indigere intelligat, nempe circiter talerum pro quatuor chartis (Bogen) vt impressae fuerint, tantum enim ab eo postulaui. Ergo si indigeant, admeneto, vt partem aliquam sattem nunc numeret, fi modo nihil inrercidar, quod non spero. Mittam ad eum exemplar mature: et breui ad te dedicatoriam epistolam. Hein: Stephan noster occupauit me nuper aliquandiu cum suo Xenophonte. Noui ex Gallia nihil fere habemus aliud, nisi quod modo hos, modo illos vincere, aut vinci audimus. Froelichius qui summus erat Heluetiorum dux mormus est. Vale. Deus O. M. nouum henc ineuntem annum, ac multos deinceps, tibi tuisque felicissimum largiatur, et nos omnes suo spiritu per miseram hanc et aerumnosam vitam ad meliorem deducat. Vale. Tiguri Anno 1563. Januarij 2.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
CVm Froschouerus noster dolium ad vos missurus esset: illico haec scripsi: Fasciculum D. Iulio Alexandrino inscriptu, mītto: qui continet tria exemplaria libri de anima ei a me dedicati. eum vt serues rogo, donec commode in aulam, ad ipsum mitti possit. dubito tamen an in aulam adhuc redierit. Postremas suas literas sub finem Januarrj Isnia ad me dedit: quibus scribit, se Oeniponte paucos dies futurum: inde in patriam (Tridentum puto) progressurum. nec addit, quandiu illic sit moraturus. Multum mea refert, vt tuto accipiat hunc fasciculum, propter priuilegium super libris quibusdam, per cum mihi impetrandum, et inter alios etiam pro Moibanico opere. alroqui timendum, ne quis omissis Graecis Latina seorsim edat. Sed saris est in aulam mitti, adscripsi enim, vt in eius absentia D. Seldius aperiat. Dioscoridis nostri
page 26, image: bs051partem Argentinam misi nuper ad Typographum: et breui mittam plura. Confero enim exemplar Graecum cum ipsius translatione, vt id quoque emendatius fiat, etc. Praesationes nostrae. vt aliās etiam ad te scripsi, postremo imprimentur: mittam tamen proxime ad te dedicationem nostram ad Senatum. Tui valent. nisi quod Voglerus iunior ex calculo iam triduo fere decumbit: ad eius curationem vel praeseruationem si quid non vulgare habes scribe. Vale. Tiguri Aprilis die septimo, Anno; 1563.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero Medico.
ACcepi lireras tuas postremas, quas nunc subito responsurus non inuenio ad manum, et vrgent occupationes, vt per quirere non vacet. Ignosce, quantum memini respondebo, alijs aliās Primum omnium Deo Opt. Max. gratias ago de libertate Mecoenatis nostri: cuius honor mihi perpetuo, vt virtus ac pietas eius merentur, curae erit, nec minus nunc quam cum maioribus dinitijs afflueret. Dabit Deus his meliora, si non hac tam misera et caduca, in futura tamen et aeterna vita, cuius gustum hīc percipimus sacrosancti eius verbi meditatione, quam ei cordi esse, ex disertissima eius oratione, quam Badenae in mensa aliquando me audiente habuit, magna cum voluptate cognoui. Tu quoque illi noh decris, sed constamtem et perpetuum ei tum medicum, tum in foelicissima religione nostra fratrem te illi exhibebis, vt tui similis semper, hoc est. perpetuo vir vere bonus sit. De caeteris aliās ad te scripsi. Hein. Stephanus his diebus misit ad me Erotianum Graecum tibi dedicatum, vna cum Graecolatino dictionariolo medicinali, imperfecto adhuc, vt si quid addendum putarem, id facerem, aut monerem ipsum. Rescripsi placere mihi librum, et vt mature perfiecret hortatus sum, et de emen dandis paucis quibusdam monui. Doctissimo D. Stengelio plurimam salutem: illi ac tibi Georgium Sttardum meum, quem si ij loco amo, peritum suae artis, doctum, pium, modestum, et honestiss. iuuenem, semper quam commendatissimum esse cupio, ita vt meam quoque in gratiam, si quid re aut consilio illum iuuare aliquando opus fuerit, aliquid vos fecisse intelligat. Vale Tiguri.
image: bs052
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
REmitto ad te Ottfridum tuum, quoniam Typographum ei nullum hic reperio. alibi etiam a nemine susciperetur, rusi inspectus. Si quae occasio dabitur aliās, memor ero, possum enim eius ostendere specimen, partim e tuo exscriptum, partim aliunde missum ad me, sed tui codicis collatione emendatum. Interim gratias tibi ago, quod tuo beneficio hoc tam insigni antiquae Germanicae linguae specimine, frui mihi licuit. Si quando Mithridates meus [gap: Greek word(s)] denuo aedetur, specimen huius libri addam cum honorifica tui mentione. Mitte quaeso etiam Gothicos Characteres tuos, vt conferam cum meis: et quicquid aliud occurret, quod Mithridatem nostrum circa quamcunque linguam orbis terrarum, in primis vero veterem. Germaniam illustrare possit. De Auentino nihil amplius ad me scribunt Frobenij, a parentis forte obitu non admodum curantes, praesertim. cum non inspexerint librum. Posset Dominus Illyricus partem eius aliquam saltem, dimidiam, tertiam aut quartam partem ad me mittere: vt ego primum viderem, deinde Basileam mitterem; ad fidum aliquem amicum: vbi si non placeret Erobenijs, alijs Typographis ostenderetur. non dubito quin inueniretur qui susciperet ea conditione, quam aliās scripsisti. Opus omnino est librum praesentem inspici, et inspiciendum tradi etiam viris, a magistratu ad hoc munus, ne quid non approbatum ab eis edatur, destinaris. quamobremsi quid inesset, quo Respub. aliqua offendi posset, eius forte omittendi potestatem facere D. Illyricum oporterer, si obtineri aliter non posset editio. Quod me artinet, D. Illyrico hac in re inseruiam libentissime et optima fide, ac si res mea ageretur, praesertim cum tu, amicorum meorum omnium summus, et optime meritus, intercedas. D. Inlius Alex. nuper respondit mihi, literis Isnam ad D. Cogelium medicum missis, impetrauit mihi a Caesare priuilegium pro libris aliquot meis quod tamen non mihi, sed Typographis forte vtile erit. Heri de Caesaris morte rumor, nescio am verus, allatusest. Mitto lireras a sorore. Otrfridum petes a bibliopoa vestro, ad quem Froschouerus libros mittere solet. Nihil erat noui quod adderem. Dominus Ioannes Funckius affinis meus archiatros Memmingenfis nunc, (is consiilis illic ex fratre nepos est, et altrius consulis defuncti filiam nunc duxit) aliquos dies hic apud matrem suam fuit: per quem has
page 27, image: bs053mitto. Promittit autem se literas nostras mutuas singulis septimanis curare posse, et velle. Ge. Sigharttus noster his diebus ad me scripsit, et tua ac Domini Stengelij erga se beneficia praedicauit: quamobrem ego quoque benignitati in eum vestrae gratias ago, et vt porro etiam eum commendatum habere, si fide et diligentia sua dignus videbitur, vti spero, pergatis oro. Vasculum illud Esslinga ad me missum, ne forte mireris, continebat binos equi castrati testes, sed male ficcatos, et iam verminantes, putentesque, quare statim abieci. petieram ab Esslingensi pharmacopola Volmario, amico meo, vt mitteret, quoniam apud nos non facile haberi possunt, debuerat autem frustillatim concidere et ita in sumo siccare, non integros. De vsu, ni fallor, aliās ad tescripsi: sed quia non satis, an scripserim, recordor, repetam; vt D. Stengelio etiam affini tuo communices. De pollme restium ita siccatorum, ad secundas pellendas e iure bibendum datur, quantum tribus digitis capitur: idque, si opus sit, bis aut ter repetitur. praesentissimum est remedium et plurimis iam deploratis profuit. accepi hoc anno primum e Rhetia alpina nostra: vbi rusticus qiudam plus quam in quinquaginta puerperis feliciter semper, vius est: communicauit mihi illic minister Ecclesiae vir doctus et [gap: Greek word(s)], qui et ipse experimentum in vxore consulis Curiae iam deplorata vidit. et ego his diebus vxori D. Vuolphrj medici apud nos dedi, quae statim, vt semel accepit, secundas enixa est. An in ipso etiam foetu promouendo idem possit, nondum expertus sum. Hoc vos tanquam mysterium liabebicis. Vale. Saluta D. Stengelium et amicos. Tiguri Augusti 11. Anno 1563.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
IAm diu charissime mi Gassere, nihil a te literarum accipio, nihil etiam ipse scribo, nam neque operaepretium vllum habui, et scripturum me non amplius stameram, nisi absolutam Praefationem in Dioscoridem nostrum simul mitterem. Sed nescio quomodo hactenus instituto huic meo satisfacere non potui: ita enim sum animatus, siue vitium tu id appelles, fiue interdum etiam virtutem, vt semper ea quae maxime vrgent, primum absoluam: differri vero quae eunque postum, quam fieri longissime potest, differam. Sunt autem multa subinde, quae me vrgent et noua et vetera. Verbi gratia, heri accepi literas ab Hieronymi Frobenij Basiliensis Typocraphi
image: bs054nuper defuncti filio, qui vt parentis vitam describam aut Caltem aliqua carmina Graece, Latineque in eum condam, rogat. Horum posterius negare non possum, tot tantaque illius in me beneficia extiterunt. Adorno etiam herbarium nostrum maiore nunc quam antehac conatu: icones enim fieri curo, et fingulis fere faciendis (pingendis, sculpendis) stirpes viuas adfero ipsemet ex continenre, pratis, agris, semitis, vineis, hortis, collibus, monti bus, syluis. fluuijs, riuis, stagnis, lacubus, ripis, et quibus libet alijs naralibus stirpium locis. Nataui his diebus in lacu, idque propter stirpes ali quas, licet iam annis aliquot desuetus. Interim Dioscoridem non negligo, dimidium iam misi Argentinam, pecuniam, quam scripsi, accepi. ille expectat priuile gium e Gallia. Reliqua breui, Deo dante, persiciam: hoc est. Graeca cum Latinis collata, mutuo ex alteris altera emendabo. De lapidibus quoque libellum nondum perfeci. Haec nunc scribere volui, cum sero diei iam audiuissem, medicum quendam vestratem, Höchstetterum puto nomine, hic esse, postri die summo mane discessurum. nam neque is me inuisit, nec mihi ipsum de facie fimul et animo in me, ignotum adire vacauit aut libuit. Soror tua cum nepti et genero satis bene valent, Dei gratia, iam pridem mittendas ad te literas ab illis accepi, et nescio quomodo, vt homines occupati obliniosi solent, eas ad te mittere mature oblitus sum. Domum a se emptam gener pulchre aedificauit, obtuli me ad munus fenestrae. Caetera ex ipsorum literis cognosces. Plura nunc non licet. His scriptis et obsiguatis, dum nuncium expecto, tuae 11. Iunij datae Iulij secundo mihi redditae sunt: vna cum binis ad sororem, quas illi statim reddidi, et nunc ab ea scriptas remitto. Pro raro et mirabili illo hydropicorum remedio, gratias ingentes ago: cum dabitur occasio, periculum et ego faciam. Mentio eius a me ficri poterit, sub tuo nomine in historia stirpium, vbi de cincribu; diuersis scribam. Ago etiam gratias pro scripto illo de motibus Daniae et Suediae, etc. Deus Opt. Max. Ecclesiae suae pacem restituat. Ego vicissim noui quod scribam nihil habeo. Literas meas Esslingam cum opportunum erit, curabis. De anima librum meum. putaui me misisse, ignosce homini obliuioso. qui seipsum fere obliuiscitur subinde. Mittam (spero) cum Froschouerus dolium aliquod mittit: aut citius, si fuerit commoditas, nunc patruelis meus qui impressir, domo abest. Aestatem frigidiorem, et magis pluuiosam vix sumus experti. Clariss. D. Mecoenatis nostri in me beneuolentia, tam est mihi grata, quam quae gratissima. Dens
page 28, image: bs055ei perpetuo adsit suo spiritu. Moibani et orphanorum memorsum. Quae de veteri Germanica lingua scribis, ijs acquiesco. Vale. Tiguri lunrj die 26. Anno 1563.
CONRADVS GESNERVS, ACHILLI P. Gassero medico.
QVae de Phaedrone, quem ego pessimum nebulonem, magum appello, et eius farinae hominibus, scripsisti, intellexi, et mi rari defino, in tanta rerum et morum omnium corruptela, et sacrosanctae religionis nostrae contemptu. dabit Deus hisquoque finem, Sed Sorte non ante mundi finem, interea enim suos fem per vult exerceri ceu in milkia quadam hostibus tum externis tum intestinis. Ottfridum mum cupio adhuc ad breue tempus retinere, vt de Typographo commodius inquiram. Nunc primum noster e nundinis redijt, vt fatear tamen ingenue, nulla mihi spes inueniendi vllius Typographi. Magis forte locum haberet apud Belgas, fiue inferiores Germanos, ad quorum linguam propius videtur accedere, aut Saxones. Sedhoc tu melius iudicas: et vidisti forte quae in Mithridate nostro scripsi: nempe omnesfere veteres libros qui Germanice scripri inueniuntur, Belgice scriptos videri. Nudius tertius a Ioanne Vuilhelmo Reyffensteinio, qui habitat prope Stollbergam, accepi duo folia specimen Oufridi cui, quae mihi transcripsit ex codice qui illic in Monasterio quodam puto habetur. est autem principium primi capitis Lucae. idem plane cum tuo, sed tu non nihil emendatius descripsisse videris. Idem Alphabetum Gothicum misit, et quaedam eius linguae (quae et ipsa Germanica est) specimina, ficut et Georgius Cassander vir doctissimus e Colonia. Interim laudo tuam indiu striam et virtutem, quod tannun laboris in describendo hoc codice posueris: qui quanto minus plausibilis forte est in vulgus, tan to plus admiranonis et laudis apud homines antiquitaris simul et pietatis studiosos meretur. Nam si externas linguas, et quae in eis anti quissima sunt in primis, magno studio plerique promouent, et id sibi laudi ducunt: quanto magis laudandi sunt illi, qui vt patriam linguam illustren, laboris et sumptus nihil subterfugiunt? Magna certe illorum et syncera animi liberalitas est, cui tum praesentes tum posteri omnes plurimum debeant. Inter hos vero te vel principe loco numerandum non dissimulabo, quando Mithridates noster recudetur: cui folium vnum ex tuo Ottfrido addam speciminis causa,
image: bs056si vixero. plurima quidem libro illi addenda sum nactus circa lin guas diuersas, ab eius editione. Testi culatos illos iocos tuos cum risu legi, et antiquum te obtinere intellexi. Quod libellum de Martyre Craconiam potius quam Vratisslauiam misisti, bene est, sed D. Crato cupidior illius legendi fuisset. Ab Heroldo lusce diebus literas accepi: et cum nobis superstitem esse gaudeo. Moibani Dioscoridem Typographus Argentinensis hac aestate se impressurum pollicetur: serio, vt spero: quoniam pecuniam etiam obralit, sicut scripseram, pudet me tamdiu differre mittendam ad te Praefationem: quam quidem delineaui, sed nondum transscripsi. Sed in omnibus pene rebus eiusmodi sum, ad differenda omnia, donec differre amplius non queam: non sane pigritia, sed eo maxime consilio, si quid interea aliud accidat, mutare vt liceat, vel addere, si quid ad idem argumentum conueniens legendo vel aliter se obtulerit. De voc abulis illis, Altana, Ercker/ Schupfen/ et Stuben, Latine reddendis, etsi in his parum exercitatus, quae possum ad te mitto. hortatus sum etiam Frisium vt aliquid inguireret: a quo si quid accepero, addam. Sed ille ita aedifiat, vt architecturae veteris nec leges nec vocabula curet. Libelli de lapidibus nullum amplius specimen habeo. Breui, spero, excudetur: etsi non prius specimen, ipsum ad te integrum, cum fuerit primum absolutus, mittam. Tui omnes hic satis bene habent, laus Deo. Extorsi a sorore epistolam. Voglerus abest, cras puto rediturus. Ex Gallia nihil aliud fere nisi pacem stabilitam audimus, etsi adhuc puto vtrinque in armis sunt, nec omnes conditionibus eius acquiescunt. Has literas mitto per Doctorem Io. Funckium Memmingensem, patricium, affinem meum, iuuenem adhuc, et sine vxore, medicum doctissimum, qui aliquandiu nobiscum egit, nunc vero in patriam vocatur, vt illic medicinam exerceat. Mater eius vidua, cum familia, hic adhuc manet. Quod si quando non sit alia commodior ad nos mittendi literas occasio, Memmingam ad illum mittere poteris, ipse enim subinde habebit tabellarios. His scriptis accepi literas a Rihelio, quibus scribit se expectare priuilegium e Gallia pro Dioscoride nostro, et Graecos characteres nondum omnino absolutos esse: ad pignus tamen voluntatis suae misit quindecim taleros. quos ego seruabo aut in meum vsum vertam, donec alia quoque pecunia accedat: vel tu significes pupillos egere. Vale. Aprilis 22. Anno 1563.
page 29, image: bs057
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
[note: 36.] BInas literas tuas accepi clarissime D. Gassere: quarum prior da ta est Iulij die 27. post quod tempus ad te scripsi (sed literae tuae, puro, non erant ad manum) et vt aerem mutares aliquantisper, ac huc ad nos in primis te conferres, hortatus sum. quod nunc quoque facio. idque desidero cum sorore tua, et tota familia. Offero tibi domum meam, et memettotum, sicut multa et magna in me beneficia tua, et antiquum amicitiae nostrae ius postulant. Pauca scribo hac de re, sed ex animo. Salubris apud nos aer est Dei gratia, nec in vicinia vsquam, quod sciam, infectus. Remedia de quibus scribis aduersus hanc luem, vti efficacia mihi videntur, ita efficaciorem eis censuerim, aquam vitea aliquam cum ijsdem fere ingredientibus, et camphora, (cui multum tribuo) destillatam artificiose: aut, si aqua vitae viniue calidior videtur, quam vt omnibus conueniat, cum aqua simplici aut etiam aceto. poterit autem destillari vel in cineribus, velut aqua cinnamomi. Minus ingratus hic liquor erit, et clarus, et limpidus, et mire penetrans tum ad praeseruandum in parua dosi, rum ad curandum (per sudorem prarsertim) vtilis, si Deus voluerit, cuius haec manus est, is tenolas et amicis incolumem conseruet. Amen. Cum alteris tuis D. Adolphi Occonis literas, ad memisisti, pro quo officio gratias ago, respon surus illi vel nunc, vel proxime. De Borusso illo, cui suasi, vt tuo consilio vteretur, vix satis memini: si tamen consilium tuura ei profuerit, cupio aliquando fieri particeps. De sorore nihil: quoniam ipsa ad te scribit. De Hen. Stephani medico, nihil adhuc amplius resciui. vbi quid cognouero, scies. Varia negotia, temporum difficultas, et nimirum etiam nundinae, quae nunc Franckfordiae, vt audio, inauspicatae fuerunt, forte in causa erunt, vt (si nondum absoluit) tardius absoluat quae causae, metuo, vt etiam Dioscoridem nostrum retardent, quo tardius excudatur Argentinae, nam illic quoque pestem grassari, nunc audimus. Vrgere ego non desinam. Vale. Tiguri. Seprembris die 26. Anno 1563.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
NVncium nactus Memmingam, clarissime et charissime mi D. Gassere, haec subito scribere volui. Literas tuas nuper accepi,
image: bs058quae nunc mihi respondenti non sunt ad manum, et inter mea Sibyllae folia alicubi latitant. eae mihi solicitudinem aliquam et metum de te iniecerunt, sed seruabit te, si voluerit, Dominus, qui pilos capitis nostri, et omnes nostrae vitae dies numerauit. Placet descriptio remedij tui destillati: quodetsi insuauius camphora adiecta factum est, spero tamen efficacius futurum. Ge. Agricola in libro suo de peste, et ipse camphoram aquae destillandae addit, et alij multi, multis contra hanclrem probatissimis remedijs.
Nunc quae ad huius flagellitum praeseruationem, tum curationem pertinere mihi videntur, non tam te vt moneam, hoc est. Noctuas Athenas, quam me vt exerceam, et censuras tuas audiam, perscribam paucis.
Victus ratio conueniens, id est, minime excrementitia, ad siccum, et in calido ac frigido temperatum tendens, non modo ad praeseruandum vtilis fuerit: sed vt curatio quoque, si pestis inuaserit, melius procedat, non pleno, crudo, et malis humoribus abundante corpore. Inter alia laudarim in mensa falem medicatum, cum baccis iuniperi, semine foeniculi et pauco pipere, etc. Et vinum absinthite cum ruta, saluia, etc. vel aromatite, in prima mensa saltem.
2. Ad praeseruandum probo remedia quae siccant, et aperiunt, ita vt non nimis calefaciant: corpore autem iam purgato, et non crudo existente, roborantia et astringentia, vt Armeniam et Lem niam glebas, tormentillam, etc. Purgari autem meatibus apertis corpus debet paulatim pillulis Rufi, etc.
3. Phlebotomiam consulerem ad praeseruandum magis quam curandum, sanguine abundantibus, ita vt bis aut ter modica et diuersis in locis fieret, potius quam semel copiosa vno in loco.
4. Boli Lemnia et Armenia et tormentilla, iunioribus calidis, et sanguineis, et humidis, praecipue conueniunt, alijs non item.
5. Ad curandum, phlebotomiam non laudo: nisi in paucis, ijsque robustis iuuenibus, sanguine abundantibus, quibus eam copiosam consulo, praesertim si ad praeseruandum prius non detraxerint.
6. Probo autem in Omnibus fere medicamentum sudorificum illico dari (soluta tamen prius aluo, ne excrementorum vapor cum sudore citatus inficiat corpus) vt theriacam optimam, aut simile quid: in quo et opij nonnihil sit, cuius vi venenosi vapores humoresque densentur et cohibeantur, ne in venas se spargere, et ad
page 30, image: bs059cor extendere possint. Et cuphorbij aut alterius similis pharmaci calidissimi simul subtilissimique, quod a centro ad superficiem pro pellat, et habitum totum corporis sudore valido digerat, ita vt si quid vel ante vel inter sudandum, vt fieri necesse est, ad cor peruenerit, id ipsum illic colligi et inhaerere non possit, sed vehemen ri in sudorem resolueutis se in corporis motu discutiatur. Inter sudandum. vt diutius ferre possit aeger et cor etiam muniatur, aliquid foris cordi appltcandum est, vt Lemnia cum rosacea, et sudo ris tempore medio iam peracto, ali quid per os dandum, vt species liberantis cum succo citri vel syrupo ex eo, vel modico de oleo vitrioli. Caeterum cum Euphorbium forte pueris, et calidioribus temperaturis non conueniat, pro eo camphoram substituerem in illis. Opij vsum qui damnare voluerit, is theriacam quoque, et plerasque potentissimas laudatissimasque veterum antidotas damnet. Extat And. Lacunae de peste libellus Argentorati excusus 1542. vbi post sanguinis detractionem (hanc enim ille probat, ego cum doctissimis seculi nostri viris Fracastorio et Ge. Agricola non probo: vt neque purgationem. vtrisque enim et vires debilitantur: et tempus prorogatur, quo venenum cordi appropinquare potest) mox propinat antidotum, nempe Mithridatium cum bolo Arm. ex aqua rumicis, buglossi aut scabiosae. Pueris vero et grauidis minus remedium ex bolo, corallio, diamar. etc. propinat. Sin febris, inquit, vsque adeo ardens non sit, aeger aetate prouectus ac tempestas etiam brumalis, detracto sanguine, propinetur illi ex aliqua dictarum aquarum, drachma vna aut dimidia se quentis antidoti, quae miram et incredibilem aduersus pesti lentes affectus obtinet facultatem. Eius autem talis est compositio.
[gap: Greek word(s)] xylobalsami, carpobalsami, foliorum hyoscyami, cinnamo mi electi, cassiae ligneae, agallochi, doronici, maceris. ana. 3. ij. ellebori nigri. 3. iij. seminis papaueris nigri, opij, gentianae ana. 3. ij. Euphorbij recentis. [gap: sign for Uncia]. j. croci. 3. vj. mellis clari [gap: sign for Libra]. j. fiat liquidum electuarium secundum artem, quod seruetur in vase fictili, illi [gap: Greek word(s)] atque detruso in hordeaceam farinam. Agitari autem singulis diebu debet, aut cochleari, aut bacillo, idque vnius mensis spacio. Postea vero vtitor. Mire enim sudorem prouocat, succos virulentos discutiens. Haec Lacuna. Scio et amicum meum quendam non indoctum, et Paracelsi sectatores in huius luis curatione, antidotos opiatos praeferre. Quod ad Euphorbium si quid obijcias, alterius cuiusdam amici nostri (qui doctissimos in Gallia et Italia medicos vidit) verba ex cius ad me epistola, tibi forte sufficient:
image: bs060
Stibium praeparatum, inquit, in peste non probo. Euphorbij successum aliqui lactant. Compositio nostratium talis est.
[gap: sign for Rec. (recipe)] Euphorbij masticis, ana. [gap: sign for Uncia]. s. Croci orient. gra. v. trita singula seorsim cum melle ros. redigantur in massam: cuius exhibeni forma pillularum a scrupulo vno, vsque ad ij. vel ij s. Florentini me dici euphorbij. [gap: sign for Scrupel]. accipiunt. gummi elemi. [gap: sign for Uncia]. j. s. mastiches. [gap: sign for Uncia]. j. et huius drachmam cum aqua scabiosae vel brodio non sine miraculo exhibent. Haec ille. Ego in calidioribus, eupliorbij loco, camphoram substituerem, aut partes miscerem aequales, aut opij aliquid adderem.
7. Proxime, ni fallor, ad te scripsi, praeferenda mihi videri remedia destillata, quod ea citius penetrent. Citissima autem penetratione opus est in hac lue. Verum soporifera, (quod nunc addo) vt opium et similia, alijs destillandis non adderem: rumquod ea nollem ad cor penetrare: tum quod destillata ea deteriora et nostrae naturae nocentiora fieri mihi videantur, calida non item, nisi forte metallica, de quibus hic non loquor.
8. Sudor promoueatur si sit opus, vel lateribus ignitis panno madenti inuolutis, per se aut cum chamaemali et meliloti aut aut artemisiae floribus, qui bullire in aqua coeperint additis, ad latera, ad pedes, vel hordeo cocto, feruentique, ita vt pedum plantis applicetur in linteo:
9. Locus in quo aeger decumbit, foramen apertum habeat superius vt halitus pestilentes exeant, praeser tim eo sudante, id foramen alternis aperiri poterit et claudi. cum enim suffimigia idonea fient, cum aqua rosarum camphorata, aliaque, claudetur aliquandiu locus, deinde rurius aperietur.
10. Post sudorem aluus balano solicitetur: et aeger omnibus modis recreetur, et cassiae cum succo berberis aut acetositatis citri aliquid sumat. Et pauto post cibum capiatad quem etiam cogi debet, ita vt parum et saepius sumat. Et roborantibus varijs intus forisque vtendum.
11. In praeseruatione, quod supra praeterij, curandum vt aluus sem per soluta, aut saltem non dura fit: vtsi inuadat pestis, mox vel glande (longiuscula et essicaciore) vel leui clystere amplius solui possit, et inde statim ad sudorem perueniatur. Haec in praesentia in mentem venerunt: quae omnia doctissimae censurae tuae subijcio, tuisque experimentis, quorum nunc occasionem habes. Cum alium liquorem destillari iubebis, poteris camphoram, (si videbitur) omittere: sed addere antidoto aut theriacae, quae liquori illi admixta
page 31, image: bs061propinabitur. Quae destillationi praeparantur, infundi satis est: coqui super fluum videtur. neque video id obseruarum abartis huius periris. exhalant enim boni et odorati spiritus inter coquendum. Mitto libellum de destillatione olei de Karabe siue succino, quem Ge. Sigharto nostro dabis (cum enim aliquando a me petrjt, et putabam me iam misisse: nunc fortuito reprri) et plurimam salutem ei ex me dices. Vale in Domino qui vocomnes conseruet. Nouemb. die 11. Anno 1563.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
Iam oblignatis meis ad te literis, tuas ad me vltimas inueni. Medicamenti tui aduersus pestilentiae venenum simplicia perplacent, sed sicuti scripsi, mallem ea ante destillationem non ebullire. Conijcio destillationem in balneo factam esse, efficacior autem in cineribus fieret. Hodie specimen liquoris siue aquae illius theriacalis a Georgio nostro accepi, quod sane placet: poteritque eius vsus esse etiam ad alios morbos, frigidos et phlegmaticos, vt epilepsiam, vertiginem et similes: item ad colicam, quartanam, si ter quater mane dentur 3. vj. Adque calculos, et vrinam promouendam. Si denuo nobis destillanda fuerit, suaderem vinum maluaticum seorsim destillari, in aquam vitae optimam, in cineribus postea ei admisceri species reliquas, et cum ad vnum aut alterum diem infusae fuerint, iterum destiliari in cineribus lento igne guttatim, vt arris est. De sur dastro autem illo, cui aures tinniunt, nihil plane hactenus a quoquam audiueram. Nihilominus vero gratum est, quod me licer nesciente, aliqua ex parte in meam gratiam fecisti: et consilium hoc tuum, si casus similis forte se mihi obtulerit, non erit mihi inutile. Si oleum stibij in curatione pestis aliquid boni praestiterit, fac sciam, potero enim eius pauxillum ad vos mittere, et simul praeparandi rationem. Scio aliquos etiam magnos medicos stibium ita praeparatum, vt hyacinthus gemma videatur, laudare, cuius 4. aut 5. ad summum grana dantur: sed id vehemen ti supra infraque purgatione, vires vehementer prosternit. Nuper D. Aegidium Tschudum a quartana et asthmate, in paroxysmo ei semper superueniente, curaui, primum oxymelite nostro per triduum dato, deinde oleo vitrioli. Vale. Tiguri 1563.
image: bs062
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
Etsi iam diu nihil a te literarum habuimus. charissime Gassere, speramus tamen (sicut et optamus et Deum oramus) te nobis super esse incolumem. D. Funckius Memmingensis, qui aliquot diebus hic apud matrem fuit, cum hinc abiret, per eum ad te scribere volui, et sororem quoque tuam monui, si quid ad te vellet. Ad meam de pestis cur atione sententiam, quam pridem ad te misi, responsum tuum expecto. Hali in Commentario Artis paruae scrihit, post Galenum et Dioscoridem inuenta esse remedia efficacissima, quaeque celeriter curent: sicuti Camphoram in febribus pestilentibus: Moschum, in ijsdem frigidis. Alexander Benedictus, qui libellum de peste non ineruditum edidit, a Camphora tanquam stomacho ingrata abhorret. Nic. Massa in eiusdem argumenti libro. Venetijs impresso, in cap. De praeseruatione a peste, antidotum Iac. Ricij ponit valde commendatam, cui Euphorbium et Camphora copiose miscentur. et eodem in capite aliam antidotum ciusdem audioris ex cordialibus et purgantibus compositam, quam sexcenties ait expertam esse, et ipsum Ricium, dum Venetijs in Lazareto mederetur peste laborantibus, eius vsu iufinitos praeseruasse. Nemo (inquit) hanc medicinam sumpsit, qui a febri pestilentiali praeseruatus non sit: multi etiam infecti cum apostematibus malignis in emunctorijs et carbunculis, ex eius assumptione liberati sunt. Hunc librum tu forte habes, authabere potes. Sin minus et petis, locum tibi transcribam. Basileae nuperrime Oporinus impressit Iacobi Peletarij libellum de peste: in quo audio illum primas tribuere, quod ad curationem, Antimonio rite praeparato: et praeparationem eius docere meliorem, quam a plerisque obseruarum sit hactenus. Vale in Domino Christo, qui te sibi et nobis conseruet. Tiguri 1563. Decemb. 20.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
Vide infortunium meum, ante 14. dies ad te scripsi. nec inueni tum nuncium, quem sperabam. Ante octo dies accessit quidam, qui se pollicitus mox ad me reuersurum. decepit. Tum tertius superuenit, ad matrem D. Funckij nostri, quae illi epistolam meam commisit, tamquam Lindauium ituro. sed is nescio quo spiritu, aliam ingressus est viam, et cum ad miliare hinc discessisset, literarum
page 32, image: bs063fasciculos duos meos quos acceperat (nam ad D. D. Iulium et Cratonem in Aulam quoque scripseram) aperuit, semilaceros abiecit. Horum fragmenta reperta ad concionatorem proximi pagidelata sunt, qui manum meam agnouit, et ad me remisit proprio nuncio. Epistolae tres mihi prorsus pericre: aliae pessime tractatae rediere, vt vides in hac ad te scripta, quam idcirco ad te mitto, vt et ignoscas tarditati meae, et nonnihil condoleas. Legere quidem adhuc poteris. lacera expleui inmargine. Gaudeo saltem articulos illos prolixe scriptos de Bernardino Ochino non esse amissos: quos adhuc satis legere poteris. Amissa tamen est scheda quaedam adiuncta, in qua non bene memini quid scripserim. Rihelius ad Dioscoridem pertinentia iam a me omnia accepit. si contingat me hinc te praeire ad meliorem vitam, tu solus praesaberis. tuam seruo adhuc praefationem, et addam meam quando primum licebit. Cogit me patruelis, de lapidibus et metallis librum vt ab soluam: quaeres rursus moram mihi inijcit, sed vt spero breuem. Auentini Tomum his diebus Bastleam misi, responsum expecto: quod vbi habebo, primo nuncio scies. Georgij Sighardi nostri literas hodie accepi: cui propter occupationes non rescribo. Cupio autem eum salutari per amanter, Petri Figuli, Ge. Glauseri, et meo nomine. In scheda, quam dixi amissam, memiani nunc me respondisse postremis tuis, quarto Ianuarij datis: nempe curaturum me tibi Icones animalium depictas, vt peris. Sed Froschoueri pictor iam in magnis voluminibus pingendis occuparus est: et Icones pictas omnes Froschouerus Franckfordiae habet: vnde commode forsan ex proximis nundinis ad te mitti poterunt, nisi aliud interim significes. Quod ad Erotianum, scribam ad Hen. Stephanum Geneuam. Argentinae pestis occeperat (nunc pene euanuisse audio) vnde Magistratus medicis omnibus praecepit, vt suum quisque consilium conferant: et confectum ex omnibus libellum D. Andernacus, maximus natu, conscribat. Eius exemplar spero me breui habiturum, quod si petieris mitiam. Vale; Tiguri Ianuarij die 21. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI. P. Gassero medieo.
SCribo iam liaec multa iam nocte incoenatus adhuc, vt vides, subito. Ignosce. Quae de pestis curatione, non sane tui docendi. Sed mei exercitandi ac tuum audiendi iudicium gratia scripsi, ea
image: bs064tibi non displicuisse gaudeo: et video nobis in plerisque conuenire. Opium non nisi calidissimis antidotis addendum, ego etiam sentio: sed tales fere sunt, quae in pestis curatione dantur. nam vt alia omittam quae opium diserte recipiunt, nobilis ille Saxonicus contra venena puluis (de quo forte a Moibano nostro audiuisti, ego Moibanicae antidoti nomine in Euporistis Dioscoridis de scribo, etc.) herbae paris (id est Aconiti primi Fuchsij) folia et fructus recipit: quae non minus fere strenue quam opium refrigerant. Summe autem antidotus illa etiam in peste facit, vt audio ab expertis: ita vt subito interdum liberet, per aluum, vrinam et vomitum purgando, vsu longe tutiore quam antimonij praeparati, aut praecipitati, aut aliorum quorundam. Sed et electuarium de ouo, recipit vomicam nucem: cui vim refrigerandi in quarto attribui video. dubito tamen adhuc. Modum tuum procedendi libenter legi, sicuti et ea quae de Guaiaco destiliato scribis: cuius et ipse faciam periculum. A D. Cratone et Iulio literas hodie Vienna accepi. Sighardum nostrum saluta, a quo diu nullas literas habui. ego tuo nomine D. Tschudum. Ochini dimissionis causam, vt voluisti prolixe ad te mitto, vt Senatui ab Ecclesiae ministris hic est exhibita. Si tu de illo vbrsit, aut quo abierit (in Poloniam forte, asylum heteroclirorum) resciuisti. significa. Epistolas illas Loiolanorun (pro quibus etiam gratias habeo) libenter legi. Continent enim lectu iucunda quaedam. sed superstitionem [reading uncertain: print damaged] Papisticam ab illis tantopere spargi, doleo. Iesuita um nomine, vt recte mones, abstinebimus posthac. Moibani Dios ridem (Dei gratia) perfeci, superest tantum, quam vrges, dedicatio: quam curabo, vt accipias breui omnino. Typographus Argentmae promittit se iam instante vere incepturum, et misit operis specimen, quod placet. Pupillorum memorsum, et ero. Annalium Boicorum Tomum primum integrum accepi. D. Bullingero heri dedi inspiciendum: cui summopere placet. Certius autem aliquidde eo, quam possum primum scribam. Sorori literas misi cum strena, et responsum eius hic mitto. Vale in Domino Christo qui te nobis perpetuo conseruet, donec in meliore, quam speramus vita, nos aliquando coniungat. Tiguri Ianuarij die 8. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
CVm certus nuncius ad affinem tuum M. Felicem Lindauium mihi daretur, salutare te volui: et simul mittere Nicolai
page 33, image: bs065Episcopij Basiliensis Typographi ad me epistolam: vt inde intelligas promouendam Auentini editionem mihi curae esse. Eam epistolam starim vt accepi, respondi, me cupere cum quouis alio Typographo illic agat, qui editionem suscipiat ijsdem, quas ad cum scripsi conditionibus. id quod cum recte (prudenter ac fideliter) facturum spero. amat enim me, quicquid esficietur scies alias. Literas Ge. Sigharto nostro curabis diligenter reddi: inest enim aliud nuptiale munusculum. Nucem vomicam narcoticam esse, de quo dubitabam, iam certius cognoui. curaui enim his diebus vt 3. s. eius daretur cani cum carne cruda: is deuorauit, post horam mediam obdormijt, et intra horas quatuor perijt, cum inter dormiendum modo capite, modo cruribus ipsum conuelli apparuisset. Tum alteri etiam cani tantundem huius nucis similiter dedimus, et post horas fere tres cum grauia symptomata ipsum iam inuasissent, Antidoti Saxonicae ex herba paride, etc. de qua audiuisti forte (nam ego illam primum a D. Moibano accepi) 3. s. cum carne dedimus, quod remedium cum deuorasset (et si non statim id admittebat, sed saepius oblatum tandem vorauit,) sanatus et nihil mali passus est, etsi non euomuit, forte quod tardius antidotus darafuerit. Haec quidem antidotus mirifice etiam contra pestem valet. Ergo quod de Opio scripsi, lui pestilenti ipsum resistere antidotis mixtum: id Electuarij etiam de ouo dicti argumento comprobatur, quod non opium quidem, sed nucem vomicam, opio forte vehementiorem vi refrigerandi, recipit. Mirum autem haec vtcunque peramara, summe tamen frigida esse: sicut et coccalos Leuanticos. Hoc etiam mirum, frigidissima haec sudorem moucre, quod cum alias obseruaui, tum ante paucos dies, cum mulieri suffo catione vteri simul et ventris fluxu periculoso laboranti, hoc medicamentum praescripsi.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Theriacae nouae. [gap: sign vor Drachme]. s. philonij [gap: sign for Scrupel]. j. Terrae sigillatae, medullae monocerotis, ana [gap: sign for Scrupel]. s. Tormentillae grana vij. misce cum pauco syrupi de limonibus. Hoc totum accepit a coena, hora nona, hoc est tribus ante mediam noctem, et paulo post sudare et dormire coepit, inde paulatim ad meliorem statum redijt. Hoc ipsum vero medicamentum peste etiam correpro vtitissime propinari non dubitarim. Sed quid ego noctuas Athenas? D. Funckius affinis meus propositiones 18. Io. a Suchten cum antithesibus D. Stengelij et censura tua, grauibus sane argutijs et eruditis, nuper ad me misit, quarum exemplar describi mihi curaui. D. Funckij autem manum in Poloniam ad ipsum Ioh. de Suchten misi, inclusam epistolio meo,
image: bs066quo ipsum ne salutatione quidem dignatus, moneo vt resipiscat, et postea, si voluerit, vobis respondear, literis Norimbergam missis, quo ego etiam ad amicum misi: sin minus, non esse, quod ad vos scribat quicquam. neque enim responso vos eum dignaturos. Lucubrationem meam de metallis et lapidibus iterum prae manibus habeo, diu intermissam, proinde si quid tu, aut D. D. Stengelius habetis, quod librum hunc meum quoquomodo, aut pictura aliqua, aut descriptioneseu facultate aliqua insigniore, ornare queat, communicate. tu quidem aliās quaedam ad me misisti: sed vellem D. Stengelium quoque ad idem faciendum hortareris. Mira de lapide bezoar D. Crato nuper ad me scripsit: quem ego lapidem nunquam vidi: Caesar ex Hispania accepit. Non dubito, quin ex Fuggeris aliquis habeat, quod si reperiri apud vos posset, nihil gratius quam eum videre, illico optima fide remissurus, aut saltem picturam, et descriptionem eius accipere, hoc tempore mihi satis, foret. ego lapidem illum vtcunque preciosum, magnam cum Aetite cognationem habere suspicor. Siue autem hunc ipsum lapidem, siue aliud quidpiam circa quosuis lapides aut metalla rarum et cognitione dignum, videndum ad me, aur descriptum miseritis, tu aut D. Stengelius e rebus vestris aut aliorum, apud quos fidem vestram interponatis, gaudebo vehementer, er honorificam in singulis illis, quae vobis debuero, mentionem faciam. Non dubito autem quin etiam doctissimi viri D. D. Adolphi Occones pater et F. si quid haberent huiusmodi, vtendam fruendumque aliquantisper concedere vellent: aut (si quis alius) apud vos me nouit. Vale et ignosce homini importuno, sed (si quis alius) naturae studioso. Tui hīc valent. Deus te quoque conseruet. Saluta amicos, D. D. Stengelium in primis, qui cum in Antithesibus suis inter coryphaeos rei medicae nostri seculi me adnumerat, merito pudorem tenuitatis meae conscio, mihi excitauit: agnosco tamen ipsius in me beneuolentiam non vulgarem, ipsius quoque honori (si quae nascetur occasio) fauturus. Vale raptim, Feb. die 12. 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
SCribis te post vltimas meas ter ad me scripsisse. Ego vero tuis omnibus respondi mature, et metuo ne quae de meis responsis interciderint forte. Tuas nono Februarij datas heri accepi vna cum fasciculo literarum D. Illyrici, quem crastino Basileam me
page 34, image: bs067mittere posse spero. Literae Vienna missae, D. Cratonis et D. Iulij ad me sunt, vna cum priuilegio Caesareo, quod super aliquot libris meis petieram, clementer mihi concesso, et sine vllo sumptu meo. hoc tamen operam dabo, vt D. D. Iulio et Cratoni, quibus hoc beneficium praecipue debeo, chartaceis saltem munusculis mittendis, non sim ingratus. Auentini exemplar iam pridem accepi, id quod nunc tertio tibi scribo. nuper id Basileam misi et expecto responsum. Episcopius quidem, cuius ad me epistolam an tepaucos dies ad te misi, non voluit recipere, sed promisit se diligenter cum alijs acturum, etc. quicquid fiet, significabo mature. Priuilegio iam, vt scripsi, in aliquot libros, a me edendos mihi concesso, et inter alios in Moibani Dioscoridem quoque, spero Typographum Argentinensem id citius, si nondum incepit, incepturum absoluturumque opus. De nata tibi nepte Catharina gratulor, et Deum oro, qui eam tibi ac parentibus, iucundissimum senectutis tuae solatium diutissime futuram, conseruet. Nunciaui hoc euangelium etiam Euphemiae tuae: et si quid ad te vellet, curaturum me, addidi. Pestis Basileae nonnihil augetur. Apud nos muiti pleuritide et angina pereunt. Euangelium in Gallia crescit. D. Andernaci de peste librum Germanicum Argentinae editum si desideras (mihi quidem lectu dignus videtur) nec breuius aliunde habere potes: mittam hinc ad te. etsi vnum tantum exemplar habeo. De nucis vomicae veneno et remedio, in canibus tentato, nuper ad te scripsi. Nunc addo, Opij vim contra pestem praecipuam esse, testatur etiam Solanum syluaticum (Dollwurtz) quod in pestilentia porcorum efficacissimum est remedium, vt Tragus scribit. Vim autem habet opij. D. Crato edidit Periochen Therapeuticam, qua Basileae nuper impressa est, in cuius praefatione Theophrasteam sectam grauiter reprehendit. Saluta D. Stengelium: cuius Antitheses laudo, sicut et tuam Censuram, vt nuper scripsi Vale. Februarij die 10. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
POstremae tuae V. CL. nono Martij datae, eiusdem die 16. mihi reddttae sunt. In ijs quae de Guaiaci ligni stillatitio liquore scribis, libenter cognoui, tum aliās, tum quod ad historiam stirpium meam hoc quoque faciat. Typographus noster nunc Francfordiae abest: a quo re nerso intelligam, an Icones animalium omne genus pictas, pro te habere
image: bs068possim. Icones enim ni fallor (vide quam sim obliuiosus) solas pectis. Ab eodem spero me accepturum a Rihelio Argentinensi responsum, quando tandem Dioscoridem nostrum fit absoluturus. Vbi primum cepisse intellexero, praefatio tam diu dilata, a me absoluetur, et mittetur ad te mature. Quae de pestis curatione ex coniecturis meis ad te scripsi, omnia iudicio tuo, et experientiae rerum (quae mihi hac in parte perexigua et pene nulla contigit) subijcio. Narcoticorum curam cum pestis curatione non confundo. sed nucem vomicam narcoticam esse, tibi probare votui, hoc est, opij vim habere, et tamen antidoto contra pestilentiam celebri admisceri: sicut et alia narcotica alijs contra pestem antidotis. Vnde sequitur, si nar cotica pesti aduersantur, vt contraria ipsorum quam pestis ratio sit. pesti enim medentur. contraria autem contrarijs medentur. Facetiam tuam de suibus et vicinis vestris risi. Multa certe in homine et brutis quibusdam contra eosdem morbos, ex aequo opitulantur: vt cum aliunde, tum Veterinarijs libris Graecis atque Latinis astruere possem. Inprimis vero porcis nostri, quod ad corporis partes interiores, plurimum cum nomine conuenire. Sed haec sinamus. De ipso vero Solano syluatico (si prius non scripsi: sum enim obliuiosus nimis) hoc a me accipe, et caela omnino tanquam mysterium: succum ex eius fructibus (acinis, qui cerasa referunt) epressum et ad syrupi consistentiam cum pauco saccharo decoctum, ita efficacem esse, vt vel ligulae, aut cochlearrj parui mensura somnum inferat, fluxiones sistat, dolores tollat, dysenteriam curet. gratus est plane, sed cauendum ne amplius detur. ego cum laude vsus sum. Eiusdem radicis particula, dimidiae drachmae forte pondere, si in poculum vini inijciatur: et de illo vino alicui propinetur (id quod per iocum et ad illusionem aliquos fecisse scio) per horam aut dimidiam ante coenam, eum qui gustarit, in coena ab omni cibo alienum futurum, et cum non aegrotet, nec doleat, edere tamen non posse: quod si cochleare aceti am succi limonis biberit, statim liberatur et edit. Hoc argumento contra alia etiam eiusmodi venena, maximam aecti, aut limonis citriue succi vim esse conieceris. Haec ne cui hominum dixeris, ne quis abutatur, nisi forte Domino Stengelio nostro, quem salutabis peramanter, amo enim ipsum: primum quia bene meritus est de me, deinde propter eruditionem, tertio quia tuus est amicus: postremo propter Sighardum meum, vt ei faueat: Sighardum quoque saluto: cuius literas nudius tertius accepi. Si quid D. Stengelius haberet, vt non dubito, quod vel stirpium historiam
page 35, image: bs069meam aliquo modo ornaret, vel librum de metallis, et lapidibus, quem nunc sub manibus habeo, circa picturas, res ipsas, nomina, facultates, quantulumcunque, persuade vt mihi communicet. Pestem apud vos remisisse gaudeo, et vobis gratulor. Monocerotis cornu verum ego vidi, et particulas quoque, siue segmenta, si superficies eis adsit. Ceruinum autem cornu pro eo poni, non improbo. Censuram tuam et D. Stengelij in propositiones nebulonis illius a Suchten, cum D. Funckius ad me mitteret, quantum re cordor, petebat, veluti vestro nomine, vt in Poloniam mitterem: id quod faciendum existimaui. Certum est illum ipsum esse autho rem: nam sub eius nomine etiam D. Crato prius ad me miserat. Quod si ille ausus est contra publicam veritatem calumnias suas spargere, imo publicare, nos pro veritate artis illius quam profitemur, et publica mortalium salute, illi respondere dubitabimus. Perge Achillem in illos impostores, et pestilentes homines agere, ego me lubens tibi Patroclum adiungam. Malo nodo malus quaerendus est cuneus. Prestantissimo viro D. Adolpho seniori, plurimum salutis ex me dicito. nam filium adhuc Memmingae haerere puto. Scribam ad F. breui, nunc haec multa nocte praecipito. Bezoardici lapidis specimen videre gestio. Adolphum vero III. quo de scribi, nondum agnoui. Super Auentini opere, doleo me certum adhuc nihil posse respondere. expecto autem his diebus nuncium, et ab Episcopio literas. Haec ad literas tuas. Vale. Tiguri 19. die Martij. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medieo.
SAlus et pax a Deo patre per Dominum nostrum Iesum Christum. Septembris die 28. circa mediam noctem Euphemia soror tua, pia et honesta matrona, pie in Domino obdormiuit. Tora fere aestate proxima satis commode habuit: articulares humeri dolores minus quam antea sensit. Cupiebat tamen tecum esse, tum vt filiae morositatem vitaret, tum vt breuissimum sibi reliquum aetatis tecum transigeret. plurimi enim semper te fecit, et amauit maximopere. Hoc instituto, thermas nostras adire proposuerat, vt eo praetextu commodius a filia diuelleretur, et Augustam ad te ceu in portum se conferret. Sed aliter visum est Domino. Iam iam abitura, in morbum incidit, febriculam lentam, et marasmum: qua fere per mensem decubuit, et paulatim defecit, magna quidem
image: bs070Dei clementia. dolores enim magnos nunquam sensit: sed sic citatem duntaxat, et virium defectionem. Semel atque iterum mihi mandauit, vt ad te scriberem, se corpore quidem aegram esse, animo autem valere, et spiritu firmam esse: seque tuis precibus commendari cupere. Id mihi ad te scripturo tabellarius nullus contigit. Nunc per D. Funckium affinem meum scribo, qui huc ad matrem venit. Maria neptis tua, cum primum mater aegrotare coepit, a febri sua leuata est, et matri, vt par erat, benigne inseruiuit. In morbo quidem antea, eius forte vi et magnitudine, morosior fuerat. Bene actum est cum sorore, quae ad hanc aetatem progressa, a qua omnia indies infirmiora erant expectanda, placide ac pie in sacrosanctae fidei nostrae confessione syncera, obdormiuit. Postridie funus elatum est satis magna frequentia hominum comitante: cui ego etiam veluti vicarius tuus pileo lugubri tectus, adfui vna cum Ioanne Voglero et patre eius. Hi duo hodie mane in Alsatiam discesserunt. Haec de sorore tua, mihi charissima, et quae me etiam propter te amabat, paucis scribere volui, vtcunque festinanter, sub noctem inter plutimas curas. Spero autem te charissimae sororis obitum, pio et aequo animo laturum, praesertim cum illa pie sancteque vt vixit, quam diu hīc fuit, ita etiam suum diem clauserit: et eam ante nos ingressa sit viam, quam nos duce et auspice Deo breui sequemur. Is te spiritu suo consoletur, et ad piam similiter mortem praeparet, quod idem nobis, vt largiatur, orabis. Pestis enim hic magis magisque nos exercet, et multos subinde aufert. Bullingerus ea correptus, per octo dies valde periclitatus est: nunc Dei gratia, conualescit amissa vxore. Bibliander obijt his diebus, etc. Nulli fere medicum accersunt, nisi sero: ita fit, vt recte experiri remedia, quae vellemus, non liceat. Basileae Platterus medicus, cui Antidotum Saxonicam communicaram, in multis eam feliciter expertus est. D. Bullingerus primum sudauit ab electuario de ouo: inde post aliquas horas sumpsit decoctum commune solutiuum cum diluto infuso rhabarbaro et syrupo rosarum solutiuo, et guttis quatuor olei vitrioli: vnde solutus est satis copiose. Carbunculi duo apparuerunt, quorum vnus vstus est ferro candente, alter remedio quodam caustico. et ex eis plurima sanies virosa fluit. De arsenico in sacculo gestando, circa cor, quidnam tibi videtur? corallium aliqui addunt, alij alias species cordiales: aliqui etiam sublimatum. Plura nunc non licet. Vas enim includere festinat Froschouerus. Icones animalium
page 36, image: bs071addam si possum et Illyrici librum. Vale. Tiguri. Octobris vigesimo 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
VLtimae tu Octobris decimo quinto datae, nudius tertius mihi redditae sunt. A quo tempore etiam alias meas, quas de sororis obitu scripsi, ad te peruenisse spero. Quas vltimas ad sororem iam in Domino defunctam scripsisti, eas Mariae eius filiae tradidi. quae satis bene valet cum suis. Maritus puto Curiae abest. Pestis nostra moderate satis nobiscum et clementer agit, Dei gratia, in septimanam circiter quinquaginta tolluntur. Icones iam accepisse te puto Quadrupedum et Auium: reliquas spero propediem cum proximo vase Froschoueri mittam: et cum illis etiam Illyrici Tomum primum remisi. In controuersia de Tryphera Persica, ad doctissimi D. Adolphi nostri iudicium prouoco. Veteres certe myrobalanorum non quinque, sed tria genera statuebant. emblicos enim et belliricos ab hoc genere excludebant, etc. Legat D. Adolphus ea quae ad te scripseram argumenta, et iudicet. de nomine non multum contenderim, et si pro improprijs et corruptis, vetera propriaque reuocanda suaserim. Triphylon autem (per L. simplex: alias triphalon per A. non probo) paruam, recipere quinque genera myrobalanorum, cum scribat Actuarius lib. v. Methodi, in eius descriptione postea tria tantum recenset, nempe Cepula (vel pro cis, Indaica) empeliz. (id est, bellirica et emplitzi. Circa pondus vero Myrobalanorum, quod mutandum puto, non ex mea coniectura est, sed vetustissimorum codicum Mesuaei consensu comprobatur. Quod si ex triphylo parua veterum, compositio haec recentior nata est, illa autem tota fere? myrobalanis constabat, non est timendum. ne nimium earum addamus. Apud Auicennam inuenio trypheram minorem dictam, constare ex myrobalani tribus generibus, butyro et melle, vt omnino a tribus dicta sit haec compositio: siue tria illa de tribus myrobalani generibus accipias, siue de myrobalano butyro et melle. Actuarius pro butyro, oleum rosaceum accipit, et melius triphylon, quam trypheram vocat, cognomento minorem. Nam maior dictur, cum myrobalanis alia quaedam adijciuntur aromatica, aut coitum mouentia, aut purgantia, aut astringentia. multae enim et diuersissimae compositiones trypherarum exrant, etc. Interim video aliam esse trypheram magnam Nicolai: quae myrobalanos.
image: bs072nullos recipit, sed opium: et [gap: Greek word(s)], id est, delicatis ac dolorum impatientibus hominibus conuenit. Porro vt Actuarij triphylos tria genera myrobalani recipit, sic triophyllos Myrepsi, tria genera piperum. De solano nihil dicam: et puto illius commodum vsum esse posse. quod tamen Campegius scripsit, celare vos nolui. De D. Lucae Stengelij et D. Adolphi aphoristicis conclusionibus circa pestis causas, differentias et curationem ad D. Adolphum scribam: imprimendas non dabo, nisi ipsi concesserint. Vale. Tiguri. Nouemb. die 6. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS, ACHILLI P. Gassero medico.
LIterae tuae 2. Septembris datae, eiusdem die 16. a D. Funccio affine meo, qui Meminga huc admatrem venit, redditae sunt, Neptis tua, vt primum a febri melius haberi coepit, mater eius Euphemia in febriculam incidit cum catharro quidem, ex qua iam dies aliquot decumbit. Dominus illam seruet, id quod facturum spero. parata erat, vt iam iam ad thermas descenderet: sed febriculae superuentu retenta est. Consulam ei quantum potero. Occupatior nunc quidem solito sum. nam cum pestis, quae praeluserat aliquantisper, serio iam agat nobiscum: admoneor vt ad migrationem, si Deo placuerit forte me cum alijs vocare, mature praeparem, et disponam domui meae. Basileae supra quinque millenos extincti sunt. Argentinae etiam et Heydelbergae alibique vel tecruduit, vel orta nunc primum est. Antidoti Saxonicae descriptionem ad te aliās misi. quam si haberes confectam, periculum eius sumere te iuberem. Medicus Basiliensis amicus meus, septies nuper illam dedit totidem infectis: ex quibus seruati sunt quinque duo mortui: quorum alter tamen in dies nouem vixit, praeter aliorum morem illic. Decumbit etiam D. Bullingerus noster iam tertio die, cui valde metuo. Sumpsit is primum nescio quid per se, me sero vocauit. ab alio quidem vocatus adhuc nemine sum. domi ve ro pro consilio interpellant me multi. Deus si voluerit, me seruabit. Siue viuimus, siue morimur, Domini sumus: cui sit laus et glo ria in aeternum. D. Illyrico remittam primum Tomum cum potero primum: saltem cum Froschouerus Franckfordia reuersus, dolium aliquod cum libris ad vos destinabit. Vale et saluta amicos. in primis D. Hainzelium. V. CL. cui meas ad D. Cratonem committes: ad quem literas alias Lindauium misi, vt recta ad
page 37, image: bs073ipsum Viennam perferrentur. Vale. Septembris die decimo sexto. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
SCripsi nuper ad D. Adolphum Occonem F. et indicaui, D. Illyrici Auentino nullum Typographum inuenire me posse: intellexisse autem (ex correctore Episcopiorum, ni fallor) Illyricum ipsum ad nundinas Francofortum nunc aduenturum et cum Episcopijs de eo acturum, quod si omnino ita futurum putassem, Tomum primum qui apud me est, Franckfordiam misissem. nunc illum seruabo, donec quo sit mi mittendus, indicatum mihi fueri t. Mifi eidem D. Adolpho etiam specimen Euporist. n Dioscoridis impressum: Typographum pergere puto, ego quidem sedulo vrgeo. Incipit hic pestis, et iam viciniam meam inuasit. Commendo me precibus tuis. Icones animalium iamdudum a te desideratas nondum mittere possum, decepit me Typographus: qui intra mensem fere primum, hoc est, in reditu suo Franckfordia: se habere posse ait a pictore, quem interim in alijs occupauit: et duobus iam terminis mihi imposuit: quod ne amplius fiat cauebo, Soror tua satis bene valet: sed morbo et morositate filiae, et nimijs omnino occupationibus domesticis ita molestatur, vt non sit ferendo. statuit se ad aliquod tempus thermas conferre: inde forsan Lindauium pe titura, si nihil impediat. Dominos Adolphos saluta, De Mithridatio iam bis ad F. scripsi: heri Froschouero dedi librum manu scriptum commodato mihi missum ab Adolpho F. quem is vasis suo ad Bibliopolam vestrum Vuillerum inclusit. In tryphera Persica descriptio vestra myrobalanorum ana. 3. ij. accipit: sed omnino legendum est ana. [gap: sign for Uncia]. ij. sicuti habet Fuchsius imitatus in eo et alijs plerisque locis a se emendatis, monachos Romanos: qui in vetustissimis codicibus sic legi ostendunt. Accedit ratio, quod trypheram hanc natam appareat ex triphylo Actuarrj parua seu minore: quae tria simplicia, nempe myrobalanos diuersos, oleum rosaceum et mel recipit, vt inde triphyli nomen inditum sit, a tribus generibus medicamentorum, aut forte a tribus generibus myrobalanorum, sicut et antidotus tria piperis genera accipiens triphylon. melius quam triophyllon a Myrepso vocatur. Alibi quidem idem Actuarius tryphalum (triphylon emendo) paruam ex tribus myrobalanorum generibus, et insuper
image: bs074belliricis, et emblicis constituit. Ad diuersos autem humores purgandos, alia atque alia ei miscebantur. sed myrobalanorum pondus, semper excedebat reliqua. Ex triphylo autem nomines indoctos trypherum fecisse puto, hoc est, nomen corrupisse. Interim non nego alijs quibusdam compositionibus trypherae, hoc est, mollis et delicatae nomenclaturam recte attribui. In eadem tryphera Persica, quia succus solani recipitur, librae pondere, Symphorianus Campegius Gallus medicus, Lugduni cum esset, huius crypherae vsu, aliquos insanos et amentes factos scribit, et culpam in solanum reijcit. quare ego pharmacopolis nostris consului, vt quoriam pharmacum hoc ad aluum soluendam institutum est (qui scopus etiam a solano valde impeditur, praesertim cum soluentia minime fortia ingrediantur) pro libra succi solani, addant succi (aut syrupi, si is desit) [gap: sign for Uncia]. nouem et succi berberis. [gap: sign for Uncia]. iij. Sic enim et aluus soluetur melius, et refrigerandi scopus non admodum impedietur, et gratius erit sumenti pharmacum. Vos quo successu tryphera Persica communi modo parata hactenus vsi sitis, significate. Haec cum Adolpho nostro communicabis. Saluta amicos. in primis vero optimum virum generum tuum: cui equidem libentissime hospitalitatem meam declarassem, si per ipsum fieri potuisset. Vale. Tiguri. Augusti die 29. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
QVae de pleritidis curatione ad me scripsisti, doctiss. Gassere, pro ijs gratias ago. Cessauit id malum apud nos, Dei gratia, fuit autem non solita: sed contagiosa quaedam pestilens et cruda pleuritis illa: in qua obseruauimus, sanguinem vel detrahendum non esse, vl parcius, et in pedibus magis, quam brachijs. D. Bullin gerus te resalutat, et pro curatis literis gratias agit. Proxime ad te scripsi Auchtini Tomum ab Illyrico missum, Basilea mihi remissum esse. Scribam nunc Argentinam ad Rihelium Typographum de eo, qui si non acceptet, remittam. De excusatione Illyrici, quod contra Oleuianum scripserit, nihil addam, ne moueam quod im motum esse prarstar, et quod tum a nostris, tum alijs intactum hoc tempore manere mallem. Ego nec vos, nec vestram sententiam condemno: sed pro fratribus colo, si modo hoc admittitis. Vos vero, si nos ac nostram sentemtam tanquam impiam damnatis et excluditis, iam propter hoc ipsum fratres agnoscere non possum: sed nec sic quidem damno, et Deum pro vobis oro. Quae de
page 38, image: bs075glebis e sepulchro S. Vlrici scripsisti, libenter legi, et gratias ago. Vtar illis suo loco in libris meis. Pro dispensatorio etiam vestro obligatus sum tibi, placet id mihi summopere. per ocium diligentius inspiciam, et si quid occurret, de quo monendi mihi videamini, candide scribam. Oxymelitis nostri descriptionem, in eo non reperi: sed Iuliani, non eandem tamen puto Iulianico veteri. conferre nunc non vacat. De Mithridatio miror tam diuersas eius descriptiones apud veteres simul atque recentiores extare. Aliud Fuchsius, aliud Cordus, aliud Syluius, aliud Actuarius, aliud Aegineta ponit. A vobis positum Andromachi nomine. non est Andromachi, sed apud Galenum lib. 2. de antidotis inter Antidotos ab Andromacho descrip tas tantum legitur, et plurimum differt theriaca Mithridatis eodem in libro descripta, qua et Mithridatem ipsum et Andromachum vsos aiunt. Ea autem theriaca nostrae [gap: Greek word(s)] olim dictae, id est, e viperarum carnibus paratae, perfimilis est, et opij plurimum recipit, vt theriacae nostrae loco recte poni possit. Aliae Mithridatij descriptiones Scincum recipiunt, opij vero perparum, sicut et nostra descriptio, quae a theriaca Galeni siue Andromachi, vt plurimum differt, ita recte pro ea substitui non potest: quod hactenus tamen nemo monuit, quod sciam. Aliud in praesentia mihi in mentem non venit, nisi quod in plurimis Orthographiam forte curiosulus Lector desi derabit, vt vbi scripta inueniet haec, ocymum, chariophyllos, saphyrum, pillulas, camepetyn, peöniam, azarum, chamedryn, basiliconem, hype riconem, etc. pro ocimo, caryophyllis, sapphiro, etc. Rob. de cor nib. risi. pro trochiscis bechijs, bechicos ego scripsissem. Gratiolam esse Eupatorium Mesuae negarim. Camphoram nostram non habere vim vllam quam ei tribuunt Arabes, et aliud pro ea substituendum doctissimi plerique iudicant. Been album et rubrum officinae omnes vbique spurium et inutile habent: sicut et dorenicum, vt omnino de eorum antiballomenis sic cogitandum. Intetea vester conatus maximopere est laudandus: in quo et ego iam multa vtilia ac noua mihi animaduerti, et plerisque Germaniae medicis, praesertim ac pharma copolis, pergratum hoc opus futurum, cum aliud commodius non exter (opinor) hactenus, non dubito. In Iustino ex ponitur petroselinum Macedonicum, addendum autem, vulgo dictum. in Moibani Diescoridem epistolam dedicatoriam ad Senatum, nunc tandem mitto: eamque totam tuo ludicio arbitrioque submitto: ita vt libere addas, detrahas, aut quoquo modo mutes, circa res ipsas et sententias: circa vocabula
image: bs076vero et stylum, cui certe excolendo vacare mihi non licet, percuperem clarissimum, et doctissimum virum D. Hieronymum Vuolphium (quem amantissime saluto) censuram suam addere et emen dare quae vellet communi nostrūm nomine. Remitterem etiam tuam adme epistolam iampridem de Moibano ad me scriptam quae incipit, Eximius medicinarum doctor Ioan. Moibanus, ete. Nisi exemplar eius te ribi seruasse persuasus essem, in qua si quid mutare volueris, facito quam primum: sin minus, ita vt accepi, ex cudetur, mox post Dedicationem nostram. Ego paucissima quaedam in ea mutare volui, vt vbi scribis de me, quod libros istos parabilium non genuinos esse Dioscoridis dixerim, suspicatum me, posui. non dixisse. Suspicio enim mea non affirmatio fuit, etc. In Dedicationis titulo, si pro Augusta Augspurgum ponere malis, esto: mihi Augutrae nomen placet, et in totius Dedicationis fine conue ninentem quandam Augustae nomini allusionem posui. Peto autem vt Dedicatoriam epistolam primo quoque tempore a te emendatam remittas, ne typographo sim in mora. Cum liber absolutus fuerit, curabo, vt pupillis numeret typographus quod promisit, et c. pro missis ad me Cratonis litens gratias ago. Caesaris valetudini, imo vitae; valde memo. Vale. Tiguri Iunij die 24. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
LIteras tuas nepti tuae misi: quam equidem perraro inuiso, ob summas et perpetuas occupationes meas. sed nota est eivoluntas mea: accersenti semper paratus ero. pergit hīc pestis, nonnihi! etiam validius. Nix prima heri cecidit, hodie liquescit. tepidior et inaequalissima coeli constitutio est. Pisces breui accipies. Ri heluis Argentina misit mihi alphabetum primum Dioscoridis no stri impressum: et ad Calend. Ianuarij sperat torum fore impressum. Vix tamen dabit exemplaria ante nundinarum tempus. Cum primum habere potero, ad te mittam: aut si Argentina commodius ad te mitti possent, curabo vt inde mutantur, fi vixero. Nam pe stis vicinior mihi nunquam fuit, quam nunc. Circa Trypheram nihil amplius dicam: risi triphyli nomen extare apud Actuarium, qui tanto melior est author quam Mauritani, quanto deterior est Galeno, et vetustioribus Graecis. Solanum, vt recte scribis, in matoribus et aestuosis morbis locum habere non nego: et
page 39, image: bs077in pestilenti etiam febri fieri potest, vt ali qui maius solanum, quod manicum est, iniccerint, et inde ad insaniam aliqui redacti. D. D. Stengelij propositiones recognitas libenter videbo: etsi Typogra phus recipiat, nondum enim cer tum aliquid respondit, euulgandas dabo. vna cum D. Occonis propositionibus, cui etiam hac dere scribo. Libellum de peste nostrum gaudeo tibi non displicere: illum quidem D. Cellarius noster magna ex parte confecit: accepit autem a me rabulam siue schedam tuam, et alia quaedam, vt quae viderentur excerperet. Nunc secundam editionem mitto, in qua de phlebotomia praesertim fusius agitur: quae vt perpendas. et vt soles super his quoque, pro tuo candore, nos admoneas, petimus. Laquentionem illam cum veratro nigro, nos certe exper ti nondum sumus, excerpsimus autem ex Theodori Tabernomontani de peste lioro: cuius verba quia Cellarius noster nonnihil mutarat circa principium eius auxilij: ego nunc ita, vt apud authorem extant, reponi curaui. Oxymelitis mei minoris iam semel et iterum peri culum feci non infeliciter. Dedi. 3. ij. cum decocto purgante non ingrato: et postea 3. j. Duntaxat bis aut ter cum sapa, vt primum cuacuarentur super flni humores: deinde a centro ad cutim et ad apostemata protruderentur: quod certe oxymeli hoc peculiare habet. si vllum aliudauxilium. Vale. Tiguri. Resaluto generum. Decemb. die 17. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS, ACHILLI P. Gassero medico.
LIteras binas ex te, vir forrissime, Hippocraris et Galeni pro pugnarorum optime, accepi vna cum alijs ad memissis, pro quibus gratias ago summa. Nos hic pleuritide maligna et conta giosa vagante. periclitamur. inter remedia nihil dum melius reperi oleo lini poto ad [gap: sign for Uncia]. j. s. aut amplins: quod et anhelitum mox facilitat, et aluum probe euacuat. Quod ad remedia contra pestem, non dissentio a te, curam nempe praecipuam, non deberi narcotcis, sed ea alijs recte mixta plurimum momenti conferre. Solanum syluaticum voco, quod nostri vulgo schlaaffbery. id circa syluas nascitur, et acinos cerasi magnitudine profert: quorum vsus est ad coria tingenda. Itali Belladonam nominant, etc. Scribo haec summa festinahone, da veniam. Aliās pluribus. Salutatte D. Bullingerus nolter. et rogat, vt hasce literas hic inclusas in Bauariam cures Tui omnes bene valent. Causam monetarij nostri, cuius Vog
image: bs078rus tuus socius est, nuper D. Cratoni. et D. Seldio. qui nunc in intimo Caesaris consito est, diltgenter commendaui. Vale. [gap: Greek word(s)]. Aprilis die 28. Icones animalium suis coloribus depictas. typographus noster nullas iam habet. Vbi primum habuenrit ruimemor ero.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
MItto tandem Icones aqua tilium quoque: quas misissem maturius, si vectura non defuisset. Et quoniam non permittis, vt haec volumina tibi donem, etsi multo maiora tuis beneficijs debeam, precium indico sicuti iubes: nempe florernos sex. tanti autem vendere se ait bibliopolis: caeteris maiori precio. Ad Georg. Vuillerum bibliopolam vestrum in Froschoueri dolio. has Icones reperies. In quo etiam inclusi idem exemplar. absque coloribus ad D. Cratonem.
qui id a me petij t, est autem nunc Vratislauiae. Id percupio. CI. V. D. Hainzelio, vt curet ad eum transmitti, mature et tuto. Addidi etam fasciculum magnum, qui libros meos magnos de animalibus omues. continet, quem cupio Viennam ad D. D. Sinckmoserum Cancellarium mitti illum commendahis Vuillero. vt curet diligen tissime: aut si alia via melius potes, tibi permitto. et oro valde des operam, vt Viennam tuto perueniat. Dioscoridem nostrum spero iam absolutum esse Argentinae. scribe quot exemplaribus tibi pus sit: et an commodius putes Argentina ad te mitti posse, vel hinc a nobis. Si literas posthac Lindauium miitam pro te, quis illi: tuo nomine curabit, cum Kererus affinis tuus iam nobiscum sit? Raro cum video: occupatur sua arte chirurgica: et saepe abest ab vrbe. Sororem etiam nondum vidi, nam et propter pestem (quae nunc Dei gratia remisit) et frigus et glaciem, qua viae, praesertim decliues, quales hic multae sunt, difficiles red duntur, non admodum, nisi vrgente necessitate, hactenus aliquandiu exiui. Audio tamen et illam, et Voglerum cum suis bene valere. Valeru quoque in Domino. Generum et familiam totam saluto et D. Hicronymum Vuot phium nostrum amicissimum. Vale iterum. Ianuarij dic 15. An. 1565.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
Tvas 12. Februarij datas accepihodie, hoc est Martij. ex quibus intellexi, te aureos. 30. ab Abrahamo Felsio Constan
page 40, image: bs079tia missos accepisse. Scripseram equidem ad te iampridem, cupere me, vt summam hanc pecuniae ad ce mittendam seruares, postquam accepisses, donec a D. D. Ge. Sig. Seldio literas acciperes, aut saltem diploma priuilegij cuiusdam Insignium pro amico quodam meo, qui eam pecuniam numerat: tantum enim Canceil. Caef, Maiest. petit pro illo diplomate perficiendo. Literas illas ad temeas inclusi, vel potius includendas dedi, ni fallor, dolio per Fro schouerum ad bib liopolam Vullerum vestrummisso iam pridem, apud quem, si nondum accepisti, inquires de literis simul et Iconi bus piscium, in codem dolio inclusis. Precium etiam trium libro rum Iconum perscripseram, florenos vi. tanti enim vendit biblio polis. Ab eo tempore, si accepisti, bene est. nec est quod mittas pecuniam. Detraham enim cam summam pecuniae Moibani liberis debitae. Iam relego impressa, et libraxiorum errata maioris momenti, in Graecis saloem, et alia quaedam ad calcem operis cudenda, scribo. quae his diebus Argentinam mittam: et vrgebo, vt ex emplaria, cum primum absoluta fuerint, ante quam ad nundinas discedat, statim ad me: vel aliqua etiam recta ad te mittantur. Tui omnes recte valent. Cum in Kererum incidero, monebo vf scribat. Catarrhi epidemij, et pleuritides hic praeludunt. Vale. Tiguri, Anno 1565.
CONRADVS GESNERV ACHILLI P. Gassero medico.
Valeo Dei gratia si tu vales, vt spero, Gassere clrissime. Pestis nos etiam (Dei gratia) prorsus reliquit, successit ei tamen minor quaedam epidemia. die houptsucht/ qua paucissimi moriuntur: multi tamen sparsim decumbunt, ad mensem fere, et vltra. Nix diu ad cubiti altitudinem hīc fuit, liodie primum austri afflatu minui coepit cum leni pluuia: Pro nouo anno, quem mihi prosperum optas, ego tibi vicissim, et hunc ipsum, et alios longa scrie subse quentes multos, feicissimos diuininis dari opto. Ribelius Dioscoridem, vt primum absorluerit, et pecuniam miserit, quid pupillis debeathtur, memor ero, et bona fide mittam. Si tamen aliqua mora interueniat priusquam ille ad me mittat, et ego ad vos, patienter feres. Proposiciones D D. Stengelij et Occonis serno, donec se occasio offerat typographo alicui tradendi. Duo sunt tantum apud nos: vnus patruelis meus, qui iamdiu nihil im pressit, nec habet domi vllum operarium. alter Froschouerus,
image: bs080qui tantillos libellos suis praelis non dignatur, praesertim nunc cum pestis desierit. Epistolam ad se tuam, Maria neptis accepit, et bene valet. Monueram si qui d vellet respondere, vt hodie miteeret, sed nihil misit. Audio et Anastasiam tuam bene habere, quam nondum vidi, semper domi chartis patellae instar affixus. Vale. Ti guri die Feb. 25. Anno 1565.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medieo.
Valeo Dei gratia et laboro. Vt soleo. Nuper ad te scripsi, literis Argentinam Rihelio missis, vt ea occasione Exemplaria Euporiston adderet, et ante nundinas ad te transmitteret: sed metuo ne id non fecerit: cum neque ego adhuc exemplar integrum habeam. Sed post illas literas etiam ad te scripsi per D. Funccium, ni sallor. Nunc quia ciuis meus, qui has tibi reddit, ad vos profici scitur, breuissime haec ad te dare volui. Tuas. quarto Aprilis datas, eiusdem 12. per Scaphusiam accepi. Aureolos illos 30. seruabis, donec diploma insi gnium aliquod a D. Seldio acceperis: is quidem postea ad me scripsit, aureos quinque adhuc addendos esse: quos ipsos etiam aliās ad te mitti curabo, vbi comitia apud vos incepisse mtellexero. Pro ijs, quae de soda subethica scripsisti, gratias habeo. Mira mihi fuerunt, quae de D. Ge. Fuggeri filij cerebro a vobis dissecto scripsisti: quanquam inslammationem aliquam et pus in hac lue cerebrum infestare, postquam ego met ante annos 9. fere eadem ex eontagione laboraui, et declinante morbo saniem multam per nares reddidi, semper existimaui. Breuius ad te scribo, quod ad D. Occonem quoque subinde scribere soleam: quem tecum omnia facere communia gaudeo. Si contingeret comitia apud vos fieri, et D. D. Sel dium ad vos venire, valde peto, vt si in eum incidas, aut per schedam, si in vrbe esse intellexeris, horteris vt diploma insignium amici mei perficiendum curet: te enim habere ad eam rem florenos 30. et insuper 5. additurum, si opus sit, quos si addideris, ego statim ad te remittam, etc. Vale. Tiguri, Aprilis die 19. Anno 1565.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
Scripsi ad te his diebus, literis Argentinam ad Rihelium typo graphum missis, vt exemplaria 10. Dioscoridis nostri adderret,
page 41, image: bs081et Argentina statim ad te mitteret, quod et facturum spero, si literas mature acceperit: sin minus, Franckfordia saltem mittet. tu aequo animo expectabis. Ante dies 5. alias tuas accepi, in quibus remedium tibi vsitatum contra cephalalgias epidemicas cognoui: et gratias ago maximas, per occasionem periculum eius facturus in corpore aliquo robusto. Etsi nunc (Dei gratia) nulli seream plius hoc morbo, neque pleuritide, laborent. In vicinis quibusdam oppidis adhuc reliquiae pestis sunt exiguae. Propositiones D. D. Stengelij et Occonis, cum redierint typographi nostri (iam enim discedebant eo die quo tuas accepi) pro vno atque altero aureolo, vt petis, excudi curabo hīc aut Basileae. Exemplar Dioscoridis no stri perfectum nondum habeo, nec possum computare quantum pupillis Moibani debeatur, cum primum habuero integrum, satis faciam ipse. Pro literis Viennam missis, gratias habeo, eas scripsit D. D. Seldius: cui dandi sunt 30. illi floreni, quos a mercatore Constantiensi accepisti: vbi instrumentum insignium ab eo accepe ris. Scripserat prius D. Seldius 30. florenos satisfore, nunc vero quinque addendos ait, qui adte mittentur aliās, vbi intellexerim, quando comitia apud vos futura sint. Pro misso Gobelij libello de succino, gratias ago ingentes: in eo quidem fortui to statim in cidi in lotum, vbi scribit, se apud Pontanum medicum vidiise glebam sucini, in qua melanteria et et Chalcitis apparuerint: qualem. et ego habeo ab eodem Pontano olim mihi donon missam. Libellum hunc suum ad me etiam Gobelius misit: sed nescio quomodo eo pri uatus sim: et cum breui omnino (Deo iuuante) collectanea mea de Lapidibus et metallis daturus sim cudenda, cupio exemplar tuum ad paucos menses seruare, ni priue accepero aliud, amicum enim quendam, vt Franckfordiae mihi comparet, rogaui, nunc in nundinis. Si tamen iusseris, statim remittam tuum. Vale. Tui etiam omnes hic valent. Vale. Tiguri 1565.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
HAnc epistolam D. Gassere Argentinam mitto ad D. Rihelium typographum, vt admoneatur illinc ad te mittere exemplaria 20. Dioscoridis nostri, totidem enim tibi opus fore scripsisti in vltimis ad me tuis, Feb. die 22. datis: et statueram iam prius totidem ad te mittenda curare, dimidium scilicet eius summae, quam a typographo stipulatus fui ab initio. ita tu decem Moibani liberorum
image: bs082nomine habebis: ego pro me totidem, si ita tibi videbitur, Distribues autem ea pro arbitrio tuo, ijs nimirum, quibus Moiba nus ipse viuus distribuisset, et ea occasione, vt pupillis relictis faueant hortaberis. Peruelim autem vt exemplar vnum D. Occoni F. alterum D. Stengelio, terrium D. Funckio Memmingensi donares, communibus amicis nostris, Moibani liberorum tuoque nomine. Sin minus, ego aliās ad ipsos mittam, si vixero. Mihi in diuersis regionibus tot sunt amici medici, et bene de me meriti, quo rum singuli exemplar expetunt, et expectant, vt circiter xxx. dono mihi danda sint: quare pro xx. adhuc Typographo satis facere cogar. Feci praeterea sumptum in priuilegium pro paucis aliquot libris, inter quos etiam Dioscondes hic est, vt Typographi facilius admittant. nescicbam autem iam prius Rihelium vniuersale quoddam priuilegium habere, vt nouo hoc cilli opus non fuisset. Sed parumhoc est, maiora etiam facturus tuo et Moibani nostri nomine, Pecuniam debitam Rihelius nunc non mittet: accepi enim iam prius taleros xv. numero, vt scripsi: vnde debitam vobis partem ego mittam vbi exemplar integrum accepero, et computauero: manebo autem ego in aere Rihelij propter exemplaria quae supra numerum promissum accipio. Quod ad operis dedicationem, si pupilli indigent, quicquid Senatus illustris contulerit, illis cedo et permitto. Sin non vsque adeo egent, non detrectabo, si tibi videatur, ficuti a principio spem mihi faciebas, partem ah quo tam, honorarij accipere: praesertim cum mihi etiam pauperum nepotum alio rumque iuuandorum necessitas non desit. Laboraui certe multum in hoc opere, facile est libros non corruptos, et quorum singulae sententiae, et pene verba apud alios authores inquirenda, conferenda, et emendanda, aut eorum testimonijs confirmanda sint, transferre: quod mihi non in illis modo quae ego transtuli faciundum fuit, sed in plurimis etiam a Moibano translatis, quae, magna ex parte recognoscere volui sicut et ipse fecisset, procul dubio, si vixisset. Intermisi multis mensibus historiam stirpium meam, quae tardissime procedit, et forte nunquam absoluetur, tum propter istam, tum alias impedimentorum causas. Sed feci haec omnia lubens, nec poenitet aut poenitebit me facti. Prudentiae tuae, aut moderationi omnia permitto. Pro literis meis, quas subinde tam sedulo curas, plurimum tibi debeo. Si fascicolus pro D. Cratone tibi redditus fuerit, vt spero, illum quoque curabis, aut D, Hainzelio trades, cui me commendabis. Vrgeo typographum vt ex Argentina statim ad te mittat, ad Pflauinios vestrates, etc.
page 42, image: bs083sicuri admones. Ex literis quas misisti, alteras Basileam recte curaui ad Oporinum: alteras Anastasiae sorori reddidi, quae bene valet cum tota familia. heri primum domi meae fuit per horas aliquot apud vxorem meam cum duabus filiabus iunioribus sane lepidis. Maritus adhuc apud Rhaetos abest: sicut et Voglerus affinis tuus in Alsatia puto. Nescio an aliquando petierim a te, vt her, bam aliquam in tuum nomer? adoptes, quam vel Achilleam nouam ad discrimen veteris, vel Gasseriam, vel tali aliquo nomine in herbario meo nominale mihi liceat: cogita an herba aliqua chirurgica, vt ita loquar, tibi aut parenti quem Maximiliani Caefaris chirurgum aliquando fuisse, aut saltem chirurgi operam cipraestitisse audio, in vsu fuerit, cuuis vim aliquam egregiam commendare posio. Achilli enim chirurgica herba conuenit. Oporteret autem herbam esse nullo antiquo nomine cognitam. nam vetera obliterare, religio mihi foret. Nouis autem herbis, quia nomina noua sunt ponenda, malo ab amicis medicis. illis praesertim qui ad hoc opus me iuuerint, aut contulerint quantulumcunque, quam aliunde denominare. quanquam ego non soleo herbas ostendere, quas sibi quisque sumat, sed potius petere vt quisque aliquam sibi deligat, cuius praesertim vires aliquas sit expertus, aut experiri adhuc possit: vt ita etiam opus meum illustretur. Sed cum tu alijs rebus occuparissimus fis, iuuabit te hac in re D. Adolphus Occo noster, a quo ipso etiam Adelpham aut Adolphiam aliquam axpecto. Quod si nulla vobis apta occurrerit, ego forte offeram: etfi vt dixi, non soleo alijs. Cuperem enim vos et nomina vestra non in libris solum meis, sed in ipsis etiam herbis et herbarum nominibus viuere apud omnem posteritatem, vt in gentiana sua Gentilis: in Eupatorio, Eupatoris: in Mithridatio, herba Mithridatis: in alijs vero aliorum nomina viuunt. Sed plura nunc non vacat. Vale in Domino. Tiguri, Martij vltimo, Anno 1565.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
ANte pauculos dies scripsi ad D. Occonem F. (clarissime Gassere) et propositiones de peste remisi. Heri vero tuas 20. Iulij datas accepi: in quibus magna cum laetitia intellexi: primum, quod ampliss. senatus vester in Moibani pupillos liberalem se praestiterit: deinde quod pecuniam typographi nomine illis adhuc de bitam retinere me iubeas. Quo nomine duplici plurimum gaude.
image: bs084Iam quidem intra dies 8. fere, taleros 10. mittere statueram, et do; lio librorumper Froschou. ad vos mittendo includera. Nunc cum Dei gratia praeter opinionem felicius successerit, video me tibi quo que nonnihil huius rei causa debere. Interea vero semper me offero pupillis, quotiescunque me viuente indiguerint, pro hac suma, aut etiam paulo maiore obligatum. Quod ad aureos 30. apud te de positos, video moram nobis iniectam esse D. Seldij morte. Scripsi autem nuperrime ad D. Io. Bapt. Vuebetum procancellarium in aula Caesaris, vt quoniam D. Seldius obijt, diploma Caesareum pro amico ipse mittat Augustam ad quemuis sibi notum, qui diploma tibi tra dat, et pecuni am a te accipiat: opus est tamen adhuc quinque aureos addi: quos tu meo nomine commodato dabis. si diploma acceperis antea vel ego, in Froschoueri dolio eos adhuc ad te perferri cura bo proxime. Vale. Tiguri. Iulij die 19. Anno 1565. Pestis ad vrbem nostram iterum appropinquat. Ego Dei volumtatem tranquillus expecto.
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
ETsi nihil fere habeam cognitione tua dignum, clariss. D. Gassere, nolui tamen hanc literas ad te dandi commoditatem omitte re, cum Froschouerus dolium ad vos mitteret: praesertim cum iam longo tempore pro pter perpetuas oc cupationes meas, partim etiam, ne rescribendi molestiam tibi parerem, nihil literarum ad te dederim. Vltimae ad me tuae. Augusti 7. da tae sunt. Aureolos 35. vt serues do nec diploma tandem illud mittatur (quod ego vrgere non desino) iterum a te peto. Chererus tuus mihi charus est, et fuit a puero semper: nunc proprer sororem tuam charior. Dictaui nuper filiae eius maiori natu remedium in febri, quo statim liberata est Dei gratia: et paulo post aliud (nempe oxymeli meum) cuius vsu menses suppressi, mox eruperunt. Vos inofficinis vestris, non meum, sed Iuliani cum oxymeli habetis, cui Mandragorae radix additur, arthriticis doloribus forte commodius: in caeteris meum praefero. Pestis passim, maxime in vicinia Chereri grassatur. obtuli ei et familiae omnem operam meam. Valet et Vogleri familia: sed ipse nondum redijt domum. Quod ad tabulam illam excusam stimmistarum, vt tu nominas, iniuria mihi facta est: sicuti ad D. Occonem nostrum scripsi. Non est, quod metuatis ne ad sectam illam Theophrastorum, quae vetitas et impias artes probat, deficiam et
page 43, image: bs085Andernaci profecto deliria miror. Audio nuper practicam eius et de balneis librum prodijsse: quae nondum vidi. De D. Occonis nostri valetudine, non parum anxius sum: et te, vt ipsi in commune consulas, et diligenter adsis, oro et hortor. Vale feliciter. Tiguri. Octobris die 25. Anno 1565.
ACHILLES P. GASSERVS L. CLARISsimo viro D. Conrado Gesnero.
EPistolam tuam Conrade optime, tertio Decemb. Ad me exatatam, hic ego decimo quinto eiusdem mensis accepi. Ex qua bellam tuam excusationem vel ex Grammatica petitam, lubens admitto, ea tamen lege, ne eius rei in futura editione, mentionem amplius facias, nedum tantum Elogium addas, quale in epistola ista tua posuisti, scio enim candorem et amorem tuum, nec gestio ita titulis onerari, et quae scripsi, aeque ac tutua, in meliorem partem interpretari volo. Purabam autem, vel ex bonae memoriae sororis meae Euphemiae cottidianis colloquijs, te cauillationem et dicendi ineptias si iocos nonvis vocare) nostras dudum didicisse, et sic amici vitia nouisse, neque odisse. Sed vrut sit, tu pro tua humani tate nugas meas boni consuse, et quae misi, no remitte, sed do no, a me habe, siue globulus sit Magnetis, siue Malachites ipse, aut frustulum lazuli lapidis. Caue tamen ne posthac primarium medicum me voces, sunt multi doctiores, multi in practica feliciores, demum ipse Adolphus senior, me aetate praecedit hic, nonnulli etiam ditiores. Quare si amicum vocaueris, satis posthac fuerit, et in inscriptione literarum et aliās, nam [gap: Greek word(s)] quoque in graeca tua ad iuniorem Adolphum, me nescio qua fronte vocas etc. In Moibani carmine per Lymphatas vndas Galatae serum lactis in teilige. D. Martius te resalutat, et aliquando se copiosius ad te scripturum ait. Caeterum dum viperas domi alas, memento te colubrem in sinu fouere, nec hosti fidas confidentius. Pestem apud vos remitiere gaudeo, faxit Christus seruator noster, ne comitia eam hic resuscitent, magis autem Caesaris et principum animos re gat, ne atrocius quippiam in religione edant parturiantque. Papam Romae 9. huius, ex improuisomo mortuum, te iam dudum scire opinor. Iam cum nihil ardui habeam, quod te concernat. iubeo te benne valere, et meam isthic familiam commendo. Ex Augstburgo 23. Decemb, anno labente adhuc 1563.
image: bs086
CONRADVS GESNERVS ACHILLI P. Gassero medico.
Literas binas aut ternas tuas accepi, charissime Gassere, et pri oribus quidem cito respondere non videbatur necessarium, postremis vero perlectis rescribere statim volui. Ecce vero quod volui, praesto: nec est quod quo quiquam haec mea verba, rescribere volui, ita interpretetur, quasi voluerim tantum, non autem praestiterim. Certe quia volui et instiui ad te scribere, idcirco scribo. Non igitur voluntas a facto necessario separatur, ficut tu in verbis meis in libello de lapidibus interpretaris. Mala autem interpretatio est. Gasserus Gesnerum suum Molochite lapide donate voluit, hoc est, non donauit, sed voluit solum. Ego verdhac loquutione et ipsefrequentissime vtor aliās, et in hoc loco (non irridendi te causa, vt tu tibi fingis, sed gratirudinis ergo, conscientiam mille testes appello) ita vsus sum, vt et voluisse te et fecisse signisicarem. An si dicamus Christum cum videret nos in peccatis nostris morituros, mor tem ipsum pro nobis subite voluisse, haec eius voluntas, et hic loquendi modus, factum eius tollunt, non potius confirmant? Quod si etiam amphibologia quaedam in meis verbis inesset, et duobus modis cauillator aliquis interpretari posset, te tamen par erat summum amicum amicissime, id est, meliorem in partem duntaxat interpretari. Vrcunque est, ego profecto ita bene de te sentio, vt hoc etiam ex amore in me tuo factum existimem, quod clarius et splendidius Gesnerum de Gassero suo loqui oportuisse censeas. Quamobrem in codice meo ad aliam aeditionem hunc locum ita mutabo, quo Achilles Pyrminius Gasserus clarissimus et primarius inclytae Au gutanae Reipub. medicus, pro summo et liberalissimo in me amore suo ficut et alijs pluribus minime vulgaris, vel precij, vel notitiae, rebus me donare dignatus est. Bene cecidit autem hic tuus error, quod eius occasione maiorem et pulchriorem Molochi ten ad me miseris, talem enim tantumquen ondum videram quare depingendum dedi. nam cum cerebrum fere et papillas quasdam repraesentet, recte pingi potest: et forte etiam color siue pigmentum ex eo fieri pro pictoribus, sicuti e chrysocolla natiua, et armenio coeruleoque cognatis ei, si fallor, metallicis corporibus fit: cuius rei periculum facere statui: sicuti etiam medicae eius in purgando facultatis: non tantum in me ipso: sed in melancholicis
page 44, image: bs087aliquibus, incipiendo a paucis granis. Si volueris vt tibi remittam, exprime: mittere enim solum te scribis, non donare: quod in Talco expressisti: sed puto te non desiderare, cum scribas magnum te domi frustum habere. Talcum etiam illud prtus miseras: si cut et carmina tua de praecipuis Germaniae thermis: quae iamdudum ad te missa, ad collectanea mea de fontibus medicatis reposui. De purgantibus quoque medicamentis Elegos Moibani, iam olim (si bene memini) misisti. Vide quam obliuiosos nos reddat aetas. In ijs quidem versus Lymphatas vndas et Galatea ferens, quod medicanaentum significet, non assequor. Magnetem etiam sphericum; a te missum vidi, et (si iubes) remittam: ficut et cyanci lapidis frustula, cum aureis micis. Talcum tuum quem Magnetem vel Magnetidem vocant, speculari lapidi cognatum iudico. Faceta illa narratio de Falckenste in Maximiliani Caesaris, non parum me oblectauit, et magis etiam ea, quae de succini disterentijs scripsisti. A gustandis et gustu dijudicandis plantis non possum omnino abstinere, vt plenius, certius, fideliusque pleraque postteris tradam. Cauebo mihi tamen vt mones. Aliud nunc quod addam non habeo. Literas tuas ad sororem et neptim curaui. Ioann. Voglerus ante biduum Vienna redijt recte valent omnes Dei gratia. Viperas quadrupedes ridiculi senis Andernaci, affatim risi: ego veras viperas viuentes duas, depedes, et media Gallia missas, domi nunc dormientes habeo: quas cum reconderem nuper in dolium, et vna euasisset, in aliquo periculo fui. Si vixerint, vt spero, sobolem ex eis alam (est enim sexus vterque) pro theriaca. Pestis moderatiss. pergit Dei gratia. D. Hieremiam Martium saluta meo nomine amanter. Scio cum collegisse multa rara simplicia: et vellem cum ad me dare Catalogum rariora quae habet, ita vt quibus sua semina. fructus, flores aut radices etiam adsint, simul cuique adscribit: si modo, si quae paucula forte petiero, commodato ad breue tempus dare paratus sit: quod vel in tuam gratiam facturum non dubito. Vale. Tiguri, Decembris die tertio. Anno 1565.
image: bs088
CONRADVS GESNERVS IOANNI Culmanno, illustriss. Ducis Vuirtembergensis archiatro.
CVm iuuenes hi Frisij, qui per annum apud nos fuerunt, Tubingam illustrem Academiam vestram studiorum gratia pe terent, per ipsos scribere volui. Eos, si in teforte inciderint, commendatos habebis, et consilio tuo iuuabis. maior natu paedagogus est alteruis, et probe literarus, vter que mihi percharus. Hodie mane D. Vergerius hinc discessit, cum mihi dixisset se diem vnum adhuc immorarutum. aditurus autem fueram, vt officij simul amorisque mei in ipsum gratia, valetudini eius quamtum in me esset consulerem: in primis verō, vt oxymelitis nostri minoris vsum ei commendarem: quod tu iam meo nomine facere poteris, si vide bitur Profuturum sperarem, si bis aut ter in septimana sumeret, ad duas drachmas solum pro vice, cum pauca aqua cinnamomi aliaue conueniente, et syrupo de stichade, in potu: aut per se etiam vel saccharo adiecto, aut cum sapa modica lamberet. Aquam etiam illam ex hirundinibus et castoreo, cuius meministi, saluberrimam ei fore sperarim. Caetera tu addes, diaetam, remedia. Haec amplissimo viro ex me indicabis, et plurimam salutem dices. Promiserat se missurum libellum quendam scalichij, quem cuperem vel a vobis huc ad me mitti, remissurus si vellet: et insuper Lucubrationum ipsius catalogum, quem aliās etiam ab eo petij. Denique me excusabis, quod partim propter occupationes, partim vero tempestatem pridie quam discederet ad eum non accesserim, quod tamen omnibus posthabitis fecissem (ita me Deus amet) nisi diem vnum saltem adhuc ipsum permansurum ex verbis ipsius sperassem. Cum penultimis tuis stibium pulcherrime praeparatum et hyacinthi fere aemulum ad me dedisti: pro quo summas tibi gratias ago et habeo etsi simile prius quoque ab amicis acceperim. De eo iudicium meum quaeris, super quo in vltimis meis prae festinatione, ni fallor, nihil ad te scripsi. Ioannes Crato medicus Caesareus. vir sane doctissimus et amicus meus, vsum eius in peste praesertim (vbi id vel maxime alij commendant) minime probat, quod inter alia symptomata vires prosternat, et magnam cordi angustiam inducat: quod ita se habere, ego quoque ante aliquot menses experiundo didici, dedi enim iuueni cuidam melancholico grana quatuor vel quinque cum pauca rosarum conserua: vnde is mirum in modum debitatu, tantisque in capite
page 45, image: bs089et circa cor doloribus est affectus, vt illius exhibiti vehementer me poeniteret. Vomitu quidem persaepe, aluo parcius euacuatus est inde, et postridie melius habuit. ego oxymeli meum multo tutius expertus sum: dandae sunt autem 3. viij. vel x. cum decocto aliquo, vt corticum raphani alioue, ad vomitum promouendum etc. sicuti aliās ad te scripsi. Tu vicissim quae tua vel sententia vel experientia circa hoc pharmacum sit, ad me perscibas velim. Nu per quidem ab Anglo quodam audiui meliorem, vt ipse aiebat. ipsius praeparandi modum, sed scheda non est inpromp tu. Puerum qui annum duo decimum aut decimum tertium non excedat, qualem in vltimis tuis requiris, nullum tibi inuenio, qui saltem idoneus sit manum tuam legere et transcribere. Si tamen contigerit, significabo tibi aliās, malim tamen apud vos te tibi prospicere: cum nullus mihi satis sit notus, et aliorum commendationibus credere non satis tutum. Vinetum nouum tibi gratulor, et optārim sane in eo me tecum obtectare, et suauissimis tuis colloquij conspectuque frui: sed tot tantaeque occupationes rotum me sibi vendicant, vt hīc etiam paululum ab vrbe digredi rusttcandi gratia, non liceat. Interim pro liberalissima illa benignitate tua, qua equum et famulum offers, immortales tibi gratias ago. Tu potius qui iuuenis es, animo et corpore vegetus, qui plurimos hīc amantissimos tui amicos habes, huc ad nos aliquando aduola, vt mutuo nos amplexi, varijs de rebus conferamus. quod si feceris, efficiam spero ne collocati in eam rem temporis poenitere tepossit. His diebus Rob. Constantinus. incomparabilis doctrinc vir, medicus et philosophus, mei causa Basilea huc venit, bidui aut ampltus iactura, a nobis recta Lugdunum. is ait in Callia subinde meliora sperari. Nos hic messem, Dei gratia, laetam et amplam habemus. serenitas aliquot dierum fuit. heri pluuiosa tempestas redijt. Vina austera metuo. Schedam de succino et aquarum aciditate, vbi legeris, cupio te meis ad Volmarum literis inserere, et Esslingam ad ipsum mittere: sed ita vt tu quoque hac de re nobis inquiras. diligens et doctus is pharmacopola est, et meam de fomium aciditate fententiam expetiuit. D. Cellarium nostrum ad te vt scriberet sum hortatus, cuius literas mitto. Vale. Tiguri. 1563. Iunij die 25. Subito, non relegi. His diebus dum succinum lingo, (magnam enim etus glebam habeo) aciditatem manifestam percepi lingua lambendo: et circa fimas videbatur puluisculus quidam sublutteus, chalcanthi fere sapore, sed minore et acidulo, insidere. Album aliquoties mandendo gustare volui, et prae caeteris aciditatis
image: bs090aliquod in eo semper deprchendi. Est autem el ectrum siue succinum, vt intereruditos iam constat, bituminl cognatum: et in bituminis aut gagatis glebis quibusdam, acidum quid et chalcamthi sapore efflor escit. Audio autem gagates multos inueniri in Vuirtembergenfi tractu. Quaredum igitur an ab his etiam aciditas aquis nonnullis concilietur. Qua de re vt omni diligentia inquirae cupio.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Culmanno Illustriss. Ducis Wirtemb. archiatro.
POstremas tuas, mi D. Culmanne, hodie accepi: et cum ad Funickium meum (qui in literis nostris transmittendis operam suam benigne pollicetur, scriberem, mox tuis etiam respondere volui, vtcunque breuiter et in condite. D. Cellario red didi tuas ad ipsum scriptas: qui se aliās responsurum ait. Vegae Hispani librum audio Lugduni impressum esse. sed habere nondum potui. hinc etiam ad vos mittere difficile foret. Ex proximis nundinis commodius pe tes Francfordia, sicut et Solerij Consilia: quae tamen D. Cellarius putat se mittere ad te posse: is quidem liber paruus est: Vegae, ni fallor, satis magnus, cum accepero, scribam rursus. Gagatem non mittes, nisi pulchrum aliquem aut frustum ita integrum, vt tornari ex eo aliquid possit. Interea portiun culam aliquam minimam, si ad mamum, vt cum alijs huius generis, quos habeo, conseram. Fonitium aciditatis causam inquirere ne desinas rogo: donec tandem pulcherrimum illud philosophicum exclamare tibi liceat, [gap: Greek word(s)]. Quod consul tationes tuas augere cogitas, probe et liberalterfacis. sed interim quorniam bona plurima habes. adorna et per fice, vt si quid humanitus tibi contingat, nominis tuigloria posteritati, cui prodesse volueris, innotescat. operi semel perfecto, non difficile erit plura inserere vel addere. Distinctio tua disertior circa sanguinis detractionem in peste, probatur mihi, modo in temporefiat, et ante augmentum morbi, dum vires adhuc constant. Sed diligentius mecum hac de re cogitabo. name et D. Adolphus Occo F. vir vir eruditus (cuius literas vna cum tuis D. Funckius nunc mihi misit) eadem de re mecum egit: et Montani locos et argumenta, sanguinem in prima inuasione detrahendum esse, sed non copiosum, asserentis. ostendit. Opium antidotis vt alijs multis contra alia venena diuersa, et maximos quosque morbos recte misceri puto. Primum quoniamtheriaca, cuius vis ad pestem maxima est, plurimum habet opij: non quidem opinor vt feruorem aut
page 46, image: bs091actimoniam aliorum mitiget corrigatue, sed propter vim suam peculiarem, qua tollit dolores, et subtiles ac penetrantes humores vaporesque venenosos coercet ac sistit, vt alia prius via euacuentur, quam ad cor pertingant. Habent et aliae veterum antidoti innumerae. Et laudatum contra pestem Andreae Lacunuae remedium, cuphorbium simul atque opium recipit. Times tu, neparum, nihib faciat: nimium vero perimat: mediocre profuturum sperato: non solum neque per se, sed cum alijs multis conuenientibus mixtum. Audiuisti forte de noua antidoto Saxonica. contra venena omnia et pestem mire efficaci: ea non quidem opium, sed eiusdem facultatis herbae, quam pro aconito primo D. Fuchsius pinxit, folia fructus que recipit. Electuarij de ouo compositionem nosti: id nucem vomicam, cui frigiditatem in quarto tribuunt, requirit. His antidotis opium aut fimilia aufer, animam abstulerit, hoc est basim et vim praecipuam earum. Haec tamen ego exercitandi. nos causa profero, non vt pertina citer defendam. Examinare enim in tanto morbo omnia multum diuque oportet, et experientiae fere quam rationi amplius tribuere. Tusi quid experiendo certius cognoueris. facias me certiorem. Scribo haec multa iam nocte, vt literas adhuc ante somnum committam tabellario. Ignosce. Conferam cum D. Cellario alijsque: et si quid aliud operaeprecium quod ad te scribam videbitur, scribam aliās. Vale. Tiguri, Anno 1564. Ianuarij die. 21.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Culmanno medico.
Literas tuas, mi D. Culmanne Constantia ad me missas, nuper accepi. quibus nunc respondeo, missa ad D. Funckium nostrum epistola. Remedia certa aduersus pestem nulla habemus: forte et non placet Deo, vt contra flagellum suum peccatis nostris debitum, vllum certum praesidium habeamus. Libellum hic editum Consilij nostri de peste ex secunda editione, Esslingam ad Volmarium nostrum mitto: et rogo, vt cum perlegerit, tibi transmittat. Mihi sane experiri aliquid toto hoc iam sex mensium pestilentiae tempore non licuit: adeo nulli mature me consuluerunt. Scio tamen multis profuisse sudorem: et pluribus non secta vena. quam secta. Sudorem autem alijs cum theriaca recentiore et bolo, alijs vero alijs
image: bs092antidotis, admixto aceto destillato et aqua theriacali, in multis promouimus. Acetum destillari iubemus in cineribus, vasis vitreis, addttis succis herbarum, scabiosae, calendulae, semperuiui, verbenae, solani, corticibus nucum iuglandium viridibus, aut earum loco cortice interiore fraxini, qui per totum annum haberi poteit, et bolo interdum: nulla certa descriptione: hoc obseruato tan tum, vt aceto acerrimo herbae. earumue succi potius, tum calidae quae dam pesti resistentes, tum frigidae vt semperuiuum et solanum addantur. Hic liquor destiliatus, nihil fere quam acetum sapit, et gratus est sumentibus: confortat, fitim. et calorem extinguit, sudorem protrudit: Potest et per se dari cum syrupo aliquo roborante, v t de citrijs, inter sudandum, et postea. Vsum eius multi valde laudarunt, confi lio nostro vfi: nam alia medica menta, dulcia praesertim spernunt plerique. Aquae theriacalis etiam nullam certam compositionem habeo: sed cum succis quibusdam, vt berberorum et calendulae, et vini destillati liquore. qui medius fluit et dulcior est, (non qui pri mus, aut vltimus.) in balneo Mariae, ali quid theriacae addo: et in cineribus destillari iubeo. Dealijs, ni fallor, nuper ad tescripsi: vt de succis rutae, et allij cum aceto et aqua vitae. D. Bullingero (qui te salutar) primum dedi leue solutintum nam sudarat modice antequam me vocaret, deinde ex carbunculis duobus, alterum ferro ignito, alterum caustico potentiali aperuimus. et ita melius habere coepit. Remedio ex euphorbio, ego non vterer, nisi opio pauco addito: tum vt euphorbij ignem extingueret, tum vt sudores (quod facit) exitruderet. Oxymelite elleborato nostro etiam felicitervsus sum semel et iterum: ad praeseruandum certe necessarium existimo, et incomparabile: adeo resistit putredini et obstructionibus: meatusque corporis omnes aperit. Andernacus Argentinae iam La tine etiam de peste librum Dialogis quatuor edidit: quem nondum inspicere mihi licuit. De libello nostro iudicium tuum, quaeso scribas candide. Vale. Tiguri. 1565. Ianuarij 25.
page 47, image: bs093
EPISTOLARVM MEDICINALIVM CONRADI GESNERI MEDICI ET PHILOSOPHI Tigurini, Liber secundus.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. philosopho, et inclyto Reipub. Aungustanae medico ordinario.
ACCBPI binas literas tuas mihi gratissimas. Quibus [gap: Greek word(s)] respondeo. Redditos et curatos esse li bros, quos miseram, gaudeo. Pro Psilothro gratiam ago. De Aspalathi radicis cortice, certi quodisoribam, nihil dum reperi. In ijs omnibus, quo Matthro lus contra me scripsit, facile illi responderem, ac meas sententias confirmarem: idque facturus eram, sed D. Crato et alij se inter posuerunt. Quamobrem volui differre ad historiam meam stirpium, in qua tamen simpliciter de rebus ipsis agam; non contra hominem quenquam nominatim contendam, si vixero et ocium fuerit: quod nunc adeo mihi deest, vrnulli omnino lucubrationi nostrae vacare, neque ad amicos, vt cuperem, scribere liceat. Delapidibus et metallis nescio quando tandem aliquid nostrum inconditum et imperfectum sit proditurum, tam multa subinde [gap: Greek word(s)]. Pro cannae indi caepictura debere me tibi meminero. Eius interalia; semen expectabo: gratum autem foret, id in suo fructu, aut siliqua inclusum mitti. Vt pictura integrior fieri posset. Pro vera endiuia; sonclium syluestrem passim substitui scribis: puto autem non sonchum, sed lactucam scribere te voluisse. In diamargariton calido, thapsiam pro cassia male poni animaduer tistis ex Valeseo: atqui poteratis maiori amliori authotate e melioribus libris. Nic. Myrepsus antidoto 38. Cafiam ligneam nominat: in alijs diuerfis descriptionibus huius antidoti nulla cafiae mentio. Non dubito, quin videris Antonij Foesij pharmacopociam excusam Basileae ab Oporino: in qua authior diligenter Myrepsum, Auicennam, Actuarium, et alios confert: citat is et Auicennae diamargariton, quod cum in Auicenna nunc quae rerem,
image: bs094noninueni. In Triphera Saracenica etiam casia lignea ponitur investra descriptione, et Seitaragi Indum, pro quo substituitur Merrätich/ nescio quam recte. Actuarius in triphylo minore, capsicum Indum nomnat, vbi Auicennae vetus interpres (in Tryphera parua) casiam Indam vertit. Bellunensis autem Sythiragi Indum legit. Tu haec considera, ego necessario festino. Plura de Tryphera, etc. ad D. Achillem nostrum scribo: quorum te iudicem statuo, ab alijs quidem ante me animaduersa, nondum vidi, in Antidotario vestro paucula forte adhuc occurrent quae moneam, si res moram patitur. In altera epistola non putas peccari, si quis pro been albo, passinacam syluestrem ponat: pro rubro, tormentillam: ego vero puto, et argumenta mea nuper scripsi. toto enim genere, et viribus insuper, plane differunt pastinaca et tormetilla: been album vero et rubrum colore sollum, etc. Theriacae Chaleitin addendam censeo: quoniam et Andromachus ante Galenum addidit, et magnam eius vim esse constat, vt impritissime fecerint, si qui Coloris tantum causa addiderint: tale enim [gap: Greek word(s)] et nulla insigni facultate praeditum esse oportebat. Pestis hic moderate pergit, paulo maior quam apud vos. Heri niuem, hodie diem serenissimum habemus, Deus sua gratia nobis omnibus adsit. Positiones vestras de peste libentissime legi, proque ijs ad me missis gratias maximas vobis ago: nec habeo quod in illis repraehendam, candide alioqui id facturus. Dominus Achilles suadet vt excudantur, quod tamen fieci nolim, nisi permittentibus vobis, praesertim cum scribas te aliqua mutata velle in tuis, propter Ephemeram pestilentem. Heri Lugduno accepi a Io. Bauhino Medico (qui in tota lue peste illic Medicum publicum egit) libellum vtilissimum de remedijs et obseruationibus suis: quem ad Dominum Ioannem Funckium nostrum scribit, qui tibi facile, si ab eo petas, communicabit. Is venae sectione vsus quidem interdum est, sed rarissime et per parca, etc. Et ego quoque malim hac in parte peccare [gap: Greek word(s)], quam [gap: Greek word(s)]. Mitto libellum nostrum bis diebus hic excusum, de quo vestrum vicissim iudicium expeto et expecto. Circa Ephemeram febrem cogitate, an duplex ea esse, vel dici, possit. Vna quidem leuis, et qua correp ti statim sanantur, nec vllo graui symptomate laborant: hoc enim fieri in multis obseruamus, in quibus certe nec putrida, nec liectica dici potest. Aliam vero grauiorem, quae intra paucas horas tollit. Nihil enim vetat duobus contrarijs vnum commune nomen tribui, quod alteri [gap: Greek word(s)], alteri
page 48, image: bs095[gap: Greek word(s)] conueniat: sicut [gap: Greek word(s)] dicimus, tum minimum aliquid, et prae paruitate sua, aut luminis paucitate, [gap: Greek word(s)]: tum quod luce et fulgore excellen, visum nostrum vix admittit, vt Sol. An Ephemeram perniciosam fieri dicemus, si venenum ad cor statim peruenerit, vt si anhelitus aegri calidus et copiosus trahatur: putridam, si ex aere minus malo, vel causa interna minore, fiat: hecticam ex aere deteriore, vel causa interna maiore: vel si anhelitus aegri non calidus, et parcior, vt per aliquod spacium, trahatur. Aut tale quid. An cum vrina simnilis sanae est, indicium id est, magis in spiritibus quam humoribus (et forte arterijs potius quam venis, vt in ephemera perniciosa) esse malum? quod si est, venae sectio tum non conuenit. Humores quidem tingunt vtiam, non spiritus, vt in alijs quoque ephemeris. Vtcunque est, omnino multas et magnas dfferentias esse puto, nec omnes notas mortalibus. In questione D. Stengelij, Anpestem necessario sequatur febris pestilens, conlusione 25. non satis distingui videtur cor, vel cordis corpus, et solida eiusdem substantia. Putridam et hecticam puto etiam coincidere posse, vt si quis malis, et ad putredinem aptis humoribus plenus, contagium patia tur. Cor cum primum putret, non viuere animal, sicuntu scribis, an verum sit dubitabit qui leger it historias duas a Matthia Cornace. Caesaris medito scriptas, pagina 204. et deinceps, voluminis impressi ab Oporino, cui titulus Medicae consultationis, etc. Conclusione 23. vbi scribis, tantum non autem putrefacto, an tantum non, accipis pro fere? sin minus, clarius aliter exprime. Pesti aliqua resistere tota substantia credibile quidem est, sed tale medicamentum et alexipharmacum, seu bezoar verum, nondum inuentum puto. Nam Lemnia et Armenia bolus, Theriaca, aliaeque antidoti, si quid iuuant, manifestis qualitaribus idfa cere mihi videntur. Trochisci de viperis, in theriaca si deessent, aut suspecti essent, quid pro eis recte poni posse censeres? quid si sulfur? id enim similiter exic cat, venenis refistit a centro ad superficiem pellit, sudores mouet, asthmaticis prodest, etc; Nec referret odorem forte antidoti mutari, modo vis maneret. Vnciam theriacae pro 12. cruciatis vendit noster pharmacopola, propter nimium precium trochiscorum. Haec mihi occupatissimo in praesentia scribere vix licuit. Ignosce festinationi. Percupio autem conclusiones has vestras, siue recognitas, si visum fuerit, siue quales sunt, permitti a nobis in publicum exire. Continent enim plurima vtiliter et subtiliter dicta, et vnde plura cogitandi occasio bonis et industrijs medicis detur. Theophr. de peste
image: bs096libellum nondum vidi: si poteris, ad me mitte. Costi Lusitanici, qui iridem fere olet, portionem, si desyderas, mittam: nisi iam misi. Vide quam sum obliuiosus. Vale cum CL. V. D. parente tuo, et amicis omnibus, praeserum Domino Stengelio, et Sigharto nostro. Tiguri.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. philosopho, et inclytae reipub. Augustanae medico ordinario.
HIs diebus epistola tua, cum paulo ante D. Funckius noster discessisset, mihi reddita est: cui nunc breuissime respondeo, Quod me dehortaris, suauissime mi D. Adolphe, ab intempestiuis studijs, et aliquam tuendae valetudinis curam, id tanquam ex abundantia tui in me amoris profectum consilium, vt accipio libentissime et exosculor. ita aliqua ex parte saltem parebo. Omnino enim id sequi et negociorum multitudo, quae deserere mihi non facile est, et consuetudo studiorum, facit: quae quidem tanta est, et tam familiaris mihi, vt quandocunque fere aliquid mali et doloris sentio, circa libros et lectionem melius habere incipiam: ocianti contra, malum ingrauescit. Hoc tempore satis bene, Dei gratia, habeo: et tibi quoque [gap: Greek word(s)] ex animo gratulor. Oxymelitis nostri compositionem et vsum audiuisti forte: sin minus, a Domino Funckio accipere potes: [gap: Greek word(s)].
page 49, image: bs097Sed haec pluribus quam statueram propter occupationes: eaque Graece [gap: Greek word(s)]. Quod ad Corinum, non sentio illi semina caustica innasci: sed quod ad magnitudinem et figuram vitis syluestris, causticae seminibus ea similia esse puto ad manum autem nunc non habeo. Eam arbusculam tu quidem e seminibus styracis tibi prouenisse conijcis: mihi verisimilius videretur ex terebinthi seminibus exiuisse. Terebintho enim affinis et cognatus videtur Cotinus multo magis, quam styraci. Aut vnum, alterumue Cotini semen fortuito illis admixtum fuisse potest, et propter paruitatem latuisse. Grata fuerunt quae ex Io. Agricolae de peste libro ad me scripsisti. Faxit Deus vt adtuos, et Bibliothecam tuam breui commode tibi redire liceat. Sententiam meam de pestis curatione examinari a vobis cupio, et vestra audire iudicia: quamuis experimentis magis in huius veneni curatione, quam ratione nitendum videatur, ita vt illis incipiatur, ratio autem et vtendi Methodus quaeratur postea: contra quam in alijs morbis curandis. Montani sententiam nondum vidi: tu, vbi opportunum erit, communicabis. Nuper cogitaui [gap: Greek word(s)] magis quam [gap: Greek word(s)] in hac lue iuuare posse: id quod multis argumentis probarem, sed festino. Mirabilem quandam ciuis cuiusdam apud nos historiam, cui in temporibus arteria amputari ante annos aliquot felicissime consului, D. Funckius forte tibi narrare poterit. [gap: Greek word(s)] mihi quoque nullus satis facit: et optarim extare accurate scriptum aliquem. Tu qui nunc ocio abun das, doctrina iudicio et eloquentia vales, laborem hunc subire debebas: quod vt facias, vrgente etiam horum temporum et patriae
image: bs098tuae necessitate; hortor et oro. Si voles experiri, de nostris libellis huius argumenti aliquos, quibus tu forte cares, libenter communicabo. Arthriticae multae sunt species: vna hyeme, altera veris initio, tertia adulto iam vere floret, omnes floribus luteis: Aliae sunt in montibus, vt quam Saniculae montanae nomine, puto descripsit Matthiolus: (de qua tu forte sentis, [gap: Greek word(s)]) distinguere te velim aliās, et per ocium quascunque simplicium medicamentorum vires non vulgares, et apparandi modos circa nonnulla, (vt succos, aquas, aut aliter) obseruaueris, pro ornamento operis mei, in quo tantopere laboro, mihi communicare. Postremo quod petis vt numismata aliqua, praesertim anrea, tibi procurem, facerem profecto quam libentissime, si fieri posset. E Gallijs milites nostros aliqua forte retulisse putas. Sed mulli fere ex agro Tigurino milites discesserunt, edicto prohibiti, praeter paucissimos et pauperrimos, ex vrbe duo tantum. Nulli etiam hic ciues sunt, qui huiusmodi curent. Nobiles enim quos fere habemus, et mercatores, senatores item et ditiores, plerique cum illiterati, tum antiquitatis haud studiosi, vt etiam fere docti. Mea quidem fortuna hactenus tenuior fuit, quam vt aurea vel argentea vlla conquirerem: nunc Dei gratia mediocris est, sed alijs occupationibus totus consumor. Ignosces igitur mihi clariss. mi Adolphe. Habui olim vnum et alterum aureum numisma, sed ea mihi abstulerunt amici. paucissimi aerea mihi supersunt. Habitat hinc ad duo miliaria vir diues nec illiteratus, cuius ego quartanam, cum asthmate iunctam, foelicissime nuper curaui: is veterum numismatum maximum numerum possidet: sed homo auarus est, et colligere potius, quam largiri vult. Baronem quendam de Zimmem, qui habitat in castro prope Rotuuyl situm, vnum omnium plurima possidere creditur. Puto et ludimagistrum nostrum M. Ioh. Frisium nomine, aurea quaedam habere, quo cum agam per occasionem. Si huc aliquando venires, quod opro, viseremus illum de quo scripsi, qui ad duo miliaria hinc ad lacum habitat. Liceret autem nauigare, et inde intra duas fere horas ad celeberrimam illam Eremum Virginis, iuxta altissimos montes sitam, transire. et montem aliquem rei herbariae causa, et tractum illum alpinum longe lateque circumspiciendi gratia, conscendere, partim pedibus, partim equitando, si liberet. Sed media aestas ad hoc tantum opportuna est. Hoc etiam, puto, asthmati tuo non inutile esset. Delibera igitur. Comitaretur te nimirum D. Funckius: cui inter alia librorum nomina proxime non potui plenum titulum dicere libri Gallici, quem nunc
page 50, image: bs099reperi. Is talis est: Discours de la religion des anciens Romains, escript par le noble seigneur Guillaume du Choul, etc. Illustre dun grand nombre des medailles, et de plusieurs belles figures retirees des marbres antiques, qui se treuuent a Rome et par nostre Gaule. Opus est sane pulcherrimum, impressum Lugduni apud Rouillium 1556. in folio. Huic accedit etiam liber de castrametatione et disciplina militari Romanorum: Item de balneis et antiquis exercitationibus Graecorum et Romanorum. Plura non licet. Vale. Subito, nec relegi, multa iam nocte. D. D. Funckium, affinem meum saluere cupio: Illi ac tibi ineuntem hunc annum nouum 1564. quam prosperrimum ex animo opto. Postridie natalis. Tiguri.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
OXymelitis nostri descriptionem accipies proxime. Quae de venae sectione in prima inuasione pestis scribis, libenter legi, et considerabo plenius: ac Montani loca a te demonstrata perlegam, etiamsi adeo sum occupatus in lucubrationibus meis, et professione, vt aliud vix cogitare liceat. De lapidibus et metallis nunc quaedam prae manibus habeo: si quid edidero, mittam. Tu interim si quid huius etiam argumenti quantulumcunque, quo in eo etiam libro tui nominandi non desit occasio, ad me per occasionem dederis, gratissimum erit: siue rem aliquam non vulgarem, siue vulgaris alicuius lapidis, gemmae, metalli, facultatem non omnibus notam. Quod argumentum scriptionis de peste detrectas, nimis modeste facis: etsi enim tu per aetatem non adeo multa obseruare potuisti, vt natu maiores: habes tamen artem nostram ceu haereditariam, doctrina, ingenio, iudicio et eloquentia polles. Aliquid sane esset, ex tam multis alio rum scripris, quae optima viderentur, cum iudicio seligere. Numismata Frisius noster argentea solum habet, quod me scripsisse putabam, et vnciam, si bene memini, duobus taleris aut florenis indicat. Ego aenea paucissima habeo, plaeraque ita obsoleta, attrita, aut aerugine obducta, vt legere non possim: quia tamen petis, experiar, expurgabo, et scribam ad te aliās. Cassiae Aegyptiae flores et folium graphice depicta summa cum voluptate inspexi: Attulerat quidem ante menses aliquot ex Italia Io. Bauhinus iuuenis medicus mihi familiarissimus. et D. Funckio notus, vnum atque alterum florem: quem tum pingendum curaui in libro Matthioli editionis Germanicae, quae Pragae hoc anno prodijt, ad iconem cassiae ab ipso exhibitam, quae et ipsa flores aliquot habet, sed non ita bene pictos, neque in sua serie
image: bs100tam multos, vt vestra pictura, habet. Quamobrem infinitas tibi gra tias ago. Patris epistolam remitto, et breui epistolio ipsi etiam gratias ago. Faciam, vt par est, honorificam vestrūm mentionem in opere meo. Si hoc exemplar, quod mittis, Memphi depictum est, idque ceu archetypum ad te cupis redire, faciam mihi depingi et remittam. Vtinam vero et balsami veram picturam, et aliarum rariorum illic stirpium, impetrare liceret: ego sumptus partem, vel etiam totum libentissime darem, et singula vestris nominibus accepta referrem in mea stirpium historia. Vrge igitur, vir optime et amicorum chariss. per occasionem; et insta, vt aliquid perficiatur. Xylobalsami legitimi specimen aliquod exiguum, si ad me miseris, et precium indicaris, multum etiam eo nomine tibi debebo. Quae de destillationibus quibusde minime vulgaria ad me perscripsisti, iucundissime legi: et gratias maximas pro hac tua in me beneuolentia simul et beneficentia ago. Multa sane illorum antehac me latuerunt: distribuam singula ad sua mei herbarij loca. Aeque destillate, vt a plerisque pharmacopolis parantur, forte omnes frigidae sunt: vt ex amaris etiam herbis, dulces: et ex sapidissimis, insipidae. Si vero recte destillentur, ita vt odorem ac saporem suum seruent, et ab aquoso humore separentur, vt cum per vesicam destillantur, aut aliter rite: tum certe suarum herbarum primitiuas seruant vires. Leonardi Florentini Itali liber, quem citas, vbi sit impressus, qualis et quantus, per occasionem significa. Alexij Pedemontani secreta non dubito te vidisse nillis legitur, et inde excerptum apparet Solenandri illud remedium, quo plurimos a praesentissima morte liberatos scribit. Conijcio autem hoc ipsum esse illud, cuius in Italica sua praefatione meminit Alexius. Nam Latinus interpres, ni fallor, omisit: qui et alia multa non bene transtulit. Ex rubridaei fructu, ego etiam syrupum parare soleo: colore pulcherrimum, suauissimum gustu, odoreque gratissimum: quem vel Sapphiris, et Smaragdis ad cor roborandum anteferre non dubitarim. Liber tuus antiquus manuscriptus, in mellis destillatione meminit aquae, quae primum egrediatur et acida sit. Ego cum aliquando destillarem, prima subdulcis erat, secunda subacida, postrema acidissima. E baccis ebuli et sambuci liquoremaquae vitae similem destillari posse credo: Nam et e iuniperi baccis aquam vitae praestantissimam habeo. Tuum illum librum manuscriptum, si commode posses aliquando ad me mittere, (conijcio enim multa inesse bona) vicissim a me manuscriptum aliquid non vulgare acciperes. D. Funckius facile transmitteret, aut D. Achilles, qui subinde aliqua ad me mittit. Ad D. Guilandinum magnae doctrinae et diligentiae virum, si quando
page 51, image: bs101scribes, velim te eius sententiam interrogare de Coccalis dictis, qui bus ad pisces capiendos vtuntur: cuius vel qualis plantae ei videantur, et an vim narcoticam eis inesse putet. Et similiter de nuce vomica vulgo dicta, cuius plantae, et an narcotica. Rosa Hierichuntis qualis sit planta, quibus folijs, etc. nondum cognoscere potui. ipsum autem scire puto. De Doronico etiam forte certius aliquid, postquam in Oriente fuit, docere nos posset. Dissimulabis autem, si placet, haec in meam gratiam te inquirere. Scriberem ipse ad eum, sed tibi facilius, quam mihi, responsurum, certas ob causas, scio: Audio et peregrinationum suarum librum ab eo editum: de quo certior fieri valde cupio. Quaere etiam, Holcus herba quo nam in loco nunc pingatur a Matthiolo, quam prius male pro oryza ab eo positam ait. Et Matthioli in Dioscoridem commentarij Latini, (quos ducentis figuris nouis auctos audio: forte autem non aliae sunt, quam quae in Germanica editione nuper accesserunt) quando sint imprimendi Venetijs. Perseam arborem nosti vernaculam esse Aegypro: sed quo illis nomine vocetur nescio: audiui tamen Amygdalam vocari. Fructus dicitur pyro similis, et os habere intus vt prunum: Papyrum etiam Nili plantam: et ex animalibus ichneumonem aspidis et crocodili hostem, Mustelae puto similem, nobis depingi, etc. Possem adscribere nomina quaedam Arabica, in officinis pharma copolarum Damasci vsitata, quae etiam in Aegypto eadem esse non dubito, vt calami aromatici vert, et aliorum quorundam, quibus nos caremus: quod faciam aliās, si ribi spes aliqua sit acquiri inde posse. Haec paucula festinanter Ne vero inanes literas mitterem, addidi radiculas an torae (vel antitorae potius) vt hodie Lugduno accepi. Crescit antitora in abissimis montibus, aconitis, seu napellis cognata, floribus cucullatis, luteis, radicem bulbis exiguis, binis, vt napellus etiam: sed albis, et gustatu amaris: non vt napelli erodentibus. E bulbis illis vnus semper iunior et solidus est, alter marcescit. Vis ei mirifica aduersus venena omnia fere, non toram solum, et pestem, et calculos rerum. [gap: Greek word(s)] Vale, et D. Funccium, cui nudiustertius scripsi, ex me saluta. Tiguri, Ianuarij die 22. Anno. 1564.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
image: bs102
LIterae tuae quartoldus Maij datae, in ipsa pente coste mihi redditae sunt: quibus nunc demum respondeo [gap: Greek word(s)] propter oc cupationes plurimas atque maximas. Dispensarium vestrum non dum vidi, in quo si etiam oxymelitis nostri descriptio continetur nonnihil varians ab illa quam ad vos misi, pro tuo arbitrio addivel detrahi aliqua poterunt. Velim autem duplicem descriptionem poni: vnam maioris, quod amarius et validius est, cum elle borum vtrunque accipiat: alteram minoris, quod leuiter amarum est, et album solum elleborum recipit: cuius tu aliquando, si nondum fecisti, periculum in teipso facere poteris, vna eius drach ma, cum triplo syrupi de liquiritia, et exigua sapa, permista. Animaduersionem tuam, qua hecticam a Ventriculo incipere obseruasti, libenter cognoui. Ante paucos dies thermas nostras bibi co piose: quae etsi sulphur, alumen et salem contineant, quae exiccant omnia, me tamen humectant potu: quoniam aquae vis humectans multo maior est in illa mixtione naturae. Ex illis sulfur a natura sublimatum, si nondum vidisti, mittam. Valetudinem tibi opto. Ego etiam plerunque in alio aźre, etsi satis bono hīc fruimur, melius valere mihi videor. Ab amplissimo Senatu vestro conductum te esse, vt pharmacopolijs instituendis ac censendis praesis, gaudeo et gratulor tibi: ac spero ea occasione fructum aliquem ad me quoque manaturum. Camphoram et ambram cupio te con siderare, an suis, quas Arabes eis tribuunt, viribus respondeant, et quae pro eis substitui possint: et cuius sint generis, hoc est, an [gap: Greek word(s)], an e terra mariue, an aliunde originem habeant. Ambram quidem fungum quendam marinum esse, eruditi quidam iudicant: cui opinioni foramina illa exigua, quibus scatet, fauere videntur. Quod si ita esset, inter fungos, de ea quoque agerem. Pro syrupo de hyssopo, an vestri etiam herbam siccam accipiunt? minus certe placet e sicca: nec ita sensit author: sed ab oesypo, id est, hyssopo humida male dicta, distinguere voluit. Quae de gemmis aliquot scripsisti, et quae misisti expressa in cera, omnia mihi longe gratissima fuerunt, et gratias ago maximas pro ijs: quae Doricis literis indicentur, non satis assequor. In primis quidem me de lectauit hieroglyphica pictura, quae Ibidem, Aegyptiam auem (ciconiae simillimam, excepto rostro falcato) et cancrum graphice exprimit: caetera in cadem non assequor. Gratias etiam ago pro obseruationibus illis Plinianis a Tanstetero collectis: etiamsi nihil in illis videam non Plinianum. Methodus placet. Remittam cum libro vestro ligato. Frisius noster nuper omnino totus adeo
page 52, image: bs103mutatus est, et ita melancholicus factu, ac pene stupidus. vt nihil certi vlla de re cum eo agere liceat. Mercatoris vestratis in Aegy pto casus mihi dolet: sed ita sunt res humanae. De Solerij experimentis, si quid successerit, scribe. Illud contra vomitum cum fermento, etc. ego iam semel et iterum feliciter vsurpaui. Haec subito. Ignosce, et vale cum Cl. V. domino parente tuo, et amicis. Tiguri. Iunij die 19. Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni A. F. Medico ef Philosopho.
DE Antiballomenis quibusdam sententiam meam ad te scriberem, si vacaret. Sed et aliae occupationes multae magnaeque, et pergens pestilentia, me impediunt. Nolui tamen D. Funccium affinem meum, sine meis ad te literis dimittere. Pro ambra Pharmacopolae vestri Fischeri (quem saluto amariter) et sulphure illo raro abs te missis, gratias ago. Ambram maxima parte iridis constare, factitiam, odor et sapor illico arguunt. Puto autem iridi mixtam sarcocollam: nam in schedis meis compositionem hanc reperio: Pomum odoriferum, [gap: sign for Rec. (recipe)]. Sarcocollae [gap: sign for Uncia]. ij. hinc [gap: sign for Rec. (recipe)]. [gap: sign for Uncia]. j. dissol. in aqua ros. cui addes Ireos tritae [gap: sign for Uncia]. j: Tum dissolues alteram partem sarcocollae in aqua rosacea et addes [gap: sign for Uncia]. j. pumicis. Fiat pastillus paruus cum puluere carbonum, inungendus zibeto. A te quidem missa ambra, eadem videtur, sed absque carbonibus. Habebam et aliam compositionem, quae nunc non est ad manum. Sed pharmacopolae nostri, alibique aliam ambram, prorsus fere inodoram habent. Pro been albo et rubro, vnius generis radicibus, colore duntaxat diuersis, vt vinum, vt beta, vt alia quae dam coloribus hisce solum distincta miror vos res toto genere differentes ponere. Pro rubro, si tormentillam ponitis, cur non re linquitis, quod ex maritimis tractibus adfertur been rubri nomine? id enim a tor mentilla colore, odore, sapore nihil differt. a pastinacae autem syluestris radice, quam been albo substituitis, toto genere differt tum forma, tum viribus. Ego pharmacopolis nostris, polemonij satiui (quod caryophyllos flores vulgo vocant) vt vel radices, vel flores albos et rubros saccharo praesertim conditos, pro been substituant consulo. Verum quidem vtrunque facile haberetur e Syria. est enim quod Allabe Barbariae vocat Auicenna. quae radix, inquit Bellunensis, similis est raphano paruo, oblongo, nota Damasci. aliqui hermodactylorum speciem quandam esse dicunt, et appellari apud Arabes etiam Buzeiden. Sic ille. Actuarius etiam pro been, modo hermodactylum album et ru
image: bs104brum: modo helenium album et rubrum scribit. Tu si potes per mer catores, accerse specimen. quod si occasio accersendi daretur, alia etiam pauca vsitata
pharmacopolis Turcarum nomina, quibus res quaedam nobis desideratae indicantur, ipsis vsitatae, suggererem, vt calam arom. struthij, alyssi, etc. Librum tuum commodatum mihi, iampridem recepisse te puto, e vase hinc ad Vuillerum vestrum misso sub finem Augusti. Quod ad Mithridation, vt prius etiam scripsi, parum refert Damo cratis vel Andromachi de scriptionem aliquis sequatur. Ab omnibus differt composition, quam Plinius scribit rebus LIIII. constare, et inter pondera, grana etiam poni. Ipse sexagesimas denarij vocat. Pro doronico quae substitutstis, placent. De Camphora, [gap: Greek word(s)]. Sulphur a te missum considerabo maiore ocio. Interim gratias ago. Circa Sagapenum et Panaces asclepium memor eris met, si vixerimus. Ex illis, quos secundo iam scribis numismata apud nos habere, ne vnus quidem apud nos est: nec vbi terrarum sint, scio: vt prius etiam scripsi. Quod ad caetera, satisfactum fere tibi puto vltimis literis meis si modo ad te peruenerunt. D. Fischerum cupio etiam Campho rae suae, si ipse composuit, portionculam minimam ad me dare. quod si fecerit, cogitabo, vt vicissim rarum aliquid ad eum mittam. Scripsissem ad ipsummet, si vacasset. Icaterus feliciter curatur vino in quo stomoma ter extinctum relictumque est: in id vinum impositis prius carbonibus quernis tritis et limatura chalybis. qua de re plenius a D. Gassero cognoscere poteris. Venio ad postremas tuas, quibus cum Cannae Indicae maximam et elegantissi mam picturam misisti: pro qua tibi et Sighardo nostro gratias immortales ago: et peto vt proxime sumptum in picturam factum indices. satis est mihi beneuolentia vestra: sumptum ego feram aequum est. itaque volo et impero, vt proxime de eo scribas. Ego tibi imperanti vicissim, vbicunque aequum fuerit, parebo. Iudicium meum scribere non possum ex sola pictura, fructum et semen si viderem, aliquid forte iudicarem. quod si fieri potest, vt frucum vnum cum semine mittas, gratissimum feceris. Commenda me D. Ioan. Steckhin, vt hac in re mihi gratificetur: et si quae alia semina rara habet: quamuis vel nomina rariorum cognoscere mihi sat fuerit, vt postea petam paucissima forte aliqua quibus careo. Sic erit occasio amplior, vt etiam in nostro opere nomen eius legatur: et rara quaedam vicissim a me accipier. Gladiolum Indicum iamdiu in horto habeo, ijsdem fere quibus Cana vestra floribus, nempe croceis, lilij specie. sed ij sine semine decidunt.
page 53, image: bs105Si vixero in alium annum, caulem cum floribus amputatam suspendam. sic enim lilium album nostrum etiam semen profert, et croceum montanum, vt hac aestate expertus sum. Cassiae nigrae, id est, praestantissimae mentionem fieri apud Dioscoridem iam ad te scripsi. de Aspalathi corticis radice, non possum nunc Inquirere: si quid occurret aliās, scribam. In hedychrois pastillis, pro amomo caryophyllos te ponere non improbo. Autumnus apud nos primum cal. et siccus fuit: sed subito in frigidum et humidum mutatus est. Coeli quidem constitutio hīc valde inconstans est. Pestilentia in eodem fere consistit: et parum augetur Dei gratia. Amisimus Bibliandrum senem doctissimum: et Samuelem Pellicanum. Conradi filium. Decumbit adhuc Bullingerus: sed bene spero de eo. Heri literas accepi ab amico, medico diligentissimo, Argentina, inter remedia sudorifica contra pestem nihil se felicius adhuc comperisse Antidoto Saxonica, cuius [gap: sign for Drachme]. j. datur cum aqua theriacali, vel aceto, alioue liquore conueniente. Idem et Basiliensis ad me scripsit medicus. Vterque a me accepit. Tu si non habes, a D. Gassero nostro facile habebis. Ego his diebus cum ven triculo et stomacho dolerem ex frigidis flatibus, vt puto: antidoti huius [gap: sign for Drachme]. j. sumpsi cum vino et aceto, tertia fero hora a meridie: et in Laconico (quod domi habeo) sudaui ad duos trientes horae. inde in lectulum me recepi et sudaui ad horas duas. Siomalum omne, Dei gratia, veluti abstersi: et ab eo tempore optime habeo, incommodum autem ex hoc remedio, vtcunque efficaci, nullum sensi, nisi guttur ex eius caliditate modice accensum. sed is ardor statim abijt. Haec scire te volui: et si compositionem illam habetis, vt periculum facias, me authore suadeo: non poenitebit spero. Vale: et CL. V. D. Achilli P. ex me salutem D. scripsi nuper ad eum, et misi Icones animalium (aquatilibus exceptis) et librum Illyrici in dolio ad Vuillerum. Tiguri, Octob. die quinto, Anno 1564.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
LIteras tuas, quas cum cannae Indicae seminibus misisti, accepi: et, nisi fallor, ad omnia respondi, ita vt soleo, hoc est, praepropere et incondite: partim enim haec tempora, quo tota ciuitas et omnis vicinia in Iuctu funerum est, et vndique meditatio mortis se nobis offert, partim lucubrationes meae, fatales opinor, laboriosissimae, ne quid aliud cum seria cogitatione, agere aut commentari
image: bs106possim, impediunt: et alioqui ad philologiam magis quam philosophiam sum factus, et multas multorum subtilitates non assequor. De Herbario meo, ne mihi quidem certi aliquid definire aut polliceri possum, nedum alteri, quando id absolutum iri sperem. Proposui enim omnino adhuc multa mihi legenda, vnde excerpam, vt opus, quantum per me praestari poterit, quam plenissimum exhibeam. His diebus Hippiatrica legi Graeca, et excerpsi: nunc Latina Vegetij lego, etc. Phinius vnus multum diuque me occupabit: e quo non simpliciter excerpam: sed etiam conforam castigationes et annotationes Hermolai, aliasque: quod etiam in Dioscoride feci. Cannae Indicae caulis cum suis floribus si resectus suspenderetur, fructum forte proferret: quod etiam alba et crocea lilia faciunt, vt proxima aestate sum expertus. Crocea certis in montibus nostris fructum faciunt: in hortis flos absque fructu cadit, [gap: Greek word(s)] natura enim humidae et pingues sunt plantae liliorum: et maior adhuc ex hortis humiditas ac cedit. Caule resecto, siccatur pars suprema, quae fructui destinata est. debet autem caulis prope radicem rescindi: vt ex reliquo eius corpore alimentum fructui suppetat. nam siue nullum alimentum detur, siue nimium et nimis humidum, fructus non perficitur. Vtinam vero non [gap: Greek word(s)] possem habere. Verno tempore nihil obesset circa radicem terrae tantum remouere, vt aliqua saltem eius pars vtcunque delineari posset: vt appareret in opere meo qualis nam esset radix, bulbosa, geniculata, aut alia facie. Omnino plantam esse viuacem conijcio, et auulsas etiam radices facile plantari posse, vel ex eo quod scripsisti, caulem nouum erupisse iuxta veterem. Gladiolus etiam Indicus similiter se propagat. Tales autem radices non facile laeduntur, et sine periculo etiam totae extrahuntur. Aliās ad te scripsi, non sonchum syluestrem, vt tu nominas, sed lactucam syluestrem, apud plerosque omnes pharmacopoas antehac in vsu fuisse, endiuiae loc. De Tryphera nihil amplius dicam. varietatem lectionis, etc. notare tu poteris: et arbitrium lectoribus relinquere: Solani succum non dixerim adimendum, sed Champerij de eo scripta simpliciter indicare vobis volui. Circa positiones tuas de peste, satis factum est mihi. Eas si Typographi notri acceptarint, excudi curabo: quamuis solus fere Froschouerus hīc imprimit. patruelis meus cessat. Libentius quidem Typographum quemuis recepturum scio, si nomen tuum addi patereris. nam anonymos libellos non facile admittunt, ceu minus vendibiles,
page 54, image: bs107et non congruere mihi videtur D. Stenglij nomen noni, tuum omittens. Quod si permittas tuum etiam nomen exprimi, vt suadeo: addam forte etiam D. Bauhini mei epistolam ad D. Io. Funckium nostrum de ratione pestis curandae, quam nuper Lugduni secutus est eam autem iam te vidisse puto: et tuam super ea sententiam expeto. Montani viri longe doctissimi scripta, vtinam legere mihi vacaret: quibus etiam multo magis fauerem, nisi animae immortalitatem ab eo non solum in dubium vocatam, vt a Gnleno, sed prorsus negatam, multi mihi affirmassent: ita vt diuinam eius indolem a te nominari vel hoc nomine, detestabile mihi videatur. Circa pestis curandae rationem negligentiorem me facit etiam nostrorum hominum negligentia. nemo enim mature consilium quaerit, nemo obtemperat. Pro libro Paracelsi fanatici hominis, gratias ago. Theriacam illam eius de mumia, Basileae Acronius medicus parauerat: sed nec alijs, vt audio, nec ipsimet illa profuit. In suifure quidem, auro, alijsque rite paratis, non dubito vim magnam inesse: sed tum alia Paracelsi vitia, tum in religione impietas, qua filium Dei negat, etc. tum aliorum medicorum etiam principum in arte nostra condemnation, et methodi elegantiaeque omnis in eo inscitia, mihi displicent. Phaedronem eius sectactorem vobiscum esse audio: et quid efficiat miror. Cuperem etiam illius libellos habere, praeter illum de peste, et chirurgiam minorem, quos iam habeo. Vetitos esse audio: ses tu forte per amicos habere poteris. In theriaca, si qualitatibus adscribamus quod iuuat in febre pestilentiali, tam feruida et ardente, miraris: ego non miror qui tantam opij vim inijcii norim: [gap: Greek word(s)]. Calidam ais esse in quaroto gradu. Nego. nam neque ratio hoc ostendit, cum multa insint vel frigida, vel parum calida, in secundo aut tertio pleraque: in quarto, nescio an vllum: neque experientia. nam si cuti imponas, [gap: Greek word(s)], tantum abest, vt vrat et vlceret. Certe dum noua est, manifesta in eius effectu refrigerans sistensque opij vis cernitur: et haec magis, quam vetus, venenis ac pestilentiae aduersatur. Partibus igitur constat contrarijs, frigidissimis et calidissimis mixtis, quae duo in omni bona antidoto, quae [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] esse debeat, requiruntur. quare non probo antidotum diatessaron, aut quasuis aliorum, in quibus hoc obseruatum non est. Admitto quidem eas ceu bonas per se et suo loco antidotos: in theriacae vero locum eas substitui, non admitto. In theriaca simplicium eam constituentim medicamentorum singulorum
image: bs108qualitates ac vires nobis cognitae explorataeque sunt omnium, excepta forte viperina carne: quam tamen idcirco pro qualitatibus suis agere non est negandum, quod eae nobis fere incognitae sint. Mihi viperae crasis perquam calida et sicca videtur, nam et agile iracundumque animal est, et alimentis vescitur calidissimis siccissimisque, vt cantharis, et huiusmodi insectis: et prae siccitate leberidem ponit: et in ijs quos momordit, calida siccaque symptomata eueniunt: et in cibo sumptae earum carnes, aut remedio, corpus cutimque sumentis exiccant. Vt tamen concedam veluti [gap: Greek word(s)], viperarum carnem formae etiam occultioris ratione aliquid in nobis efficere: an idcirco non licebit substituere in eius locum aliud, quod idipsim agat, siue formae, siue materiae et qualitatum suarum elementarium ratione? Modo enim id efficiatur quod volumus, quacunque tandem ratione id fiat, non admodum refert. Viperae forte, si formae ratione agunt, trahunt ad se venenum similitudine quadam substantiae, sicut Magnes ferrum. [gap: Greek word(s)] iuxta Homerum. Sulfur autem vi sui caloris, etsi non simpliciter, sed in tali materia. Quamuis enim calidi est attrahere, siue simile, siue diuersum, aut etiam contrarium aliquid: non quiduis tamen a quouis calido trahitur. Succinum trahit paleas, aliaque minutula, ferri etiam scobem: at non nisi praetritum et calefactum, ita vt ambigere [gap: Greek word(s)] videatur inter ea quae formae ratione, et quae calore simpliciter trahunt. Quibus si theriacam quoque velis adnumerare, vt viperinae carnis respectu, vim qua trahitur et vincitur venenum, formae suhbstantiali adscribas: caetera autem eiusdem antidoti simplicia, qualitatibus suis manifestis agant, non contendero tecum. At si in compositis medicamentis, vnam ex omnibus vim ( [gap: Greek word(s)]) emergere dicas, [gap: Greek word(s)]. Vide quam inepte his de rebus, in quarum cognitione non sum exercitatus, disputo. sed tua culpa, qui in hunc campum me prouocasti. Sentio haec supra ingenij mei captum esse: et doctioribus haec relinquo. Quod tamen [gap: Greek word(s)] dicere his de rebus potui, dixi breuiter. Pestem, de quo dubitas, commune aliquid habere cum venenis deleterijs et lyssodectis, ego minime dubito: maxime vero cum rabidi canis morsu et symptomata quaedam, et curandi rationem congruerer video: Porro in eo quod tantopere mihi aduersaris, sulfur pro trochiscis [gap: Greek word(s)] substituenti in theriaca, non satis mentem meam asse quutus;
page 55, image: bs109videris. Tecum enim ego sentio, debere theriacam ex vera viperarum carne, alijsque quoad eius fieri potest, vt sunt praescripta, [gap: Greek word(s)] componi. Si vero contingat viperas veras, aut ex eis trochiscos nobis deese: vel certe suspectos esse, an ex vipera, eaque suo tempore et loco capta et occisa, aut alio serpente facti sint: aut si ex vipera sine dubio fuerint, an tamen rite confecti. Vidi enim ego ex vipera quidem factos, sed ita, vt canis qui vnum atque alterum in iure pingui, curantibus nobis experiundi causa, deuorārat, paulo post moreretur. Sunt qui nullum omnino serpentem, sed alia quaedam adhibeant, Hermolao Barbaro teste. Quaero igitur pr carne viperarum, si opus sit, et exercitationis ingenij gratia, ad antidotum theriacam, et sales theriacos, quid nam tibi [gap: Greek word(s)] videatur potius quam sulfur? Rationes pro sulfure ego multas afferre possem: sed quas tute satis intelligis: quamobrem ad experientiam prouoco. Vnus ex duobus pharmacopolis nostris nuperrime ex libri vestri medicamentarij praescripto, thericam communem parauit: cui meo consilio praeter alia quaedam, philonij portionem, et sulfur ea proportione fere qua trochisci e viperis theriacae Andromachi adduntur, adiecit, pro pauperibus et pecore in primis. Eius periculum cum a nobis factum fuerit, certius aliquid forte scribam. De nomine contendendum non est: poterit tamen etiam sine viperis [gap: Greek word(s)] parata antidotus, [gap: Greek word(s)] vocari, [gap: Greek word(s)]: sicuti theriaca remedia diuersa a Nicandro vocantur, [gap: Greek word(s)]. Alexipharmaca vero quae venenis alijs resistunt. Andro machi autem antidotus [gap: Greek word(s)], vt Vergilius poeta. Pro Balsamo, nucis moschatae vel potius e maci oleum mihi etiam placeret potius, quam caryophyllorum, ob causas a te scriptas. Manardi [gap: Greek word(s)] antidotus, cum frigidum nihil habeat, sed omnia calida: nimis calźre, et minime [gap: Greek word(s)] mihi videtur. Cordi et Guidonis antidotos iam non licet inquirere. De chalcitide scripsi quod sensi: in theriacam communem nostram, vitriolum album praeparatum, ita vt docet author Appendicis Pandectarum et contra pestem et quartanem commendat, iniecimus: nec mali saporis est. Quod simplicium catalogum et precia singulorum Medicamentario vestro addere statuisti, valde laudo: et cupio vt matures. Vale Tiguri. Decemb. die 12. Anno 1564.
image: bs110
KORRADOS GESNHROS O FILIATOS, )Ado/lfw| )Okkwni (Iatrw|=, [gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
page 56, image: bs111[gap: Greek word(s)]
image: bs112[gap: Greek word(s)]
page 57, image: bs113[gap: Greek word(s)]
image: bs114[gap: Greek word(s)]
page 58, image: bs115[gap: Greek word(s)]
image: bs116
ADOLFOS O OKKWN KORRADOS GESne/rw| [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
page 59, image: bs117[gap: Greek word(s)]
image: bs118[gap: Greek word(s)]
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
LIcet tibi, suauissime amicorum vel mature vel tardius, pro ut occupationes tuae et commoda et incommoda ferunt, ad liter asmeas respondere: vt hoc idem mihi vicissim [gap: Greek word(s)] a te facile concedi, persuasus sum. Liceat et [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)], ego natura [gap: Greek word(s)] sum: idque magis et necessario nunc [gap: Greek word(s)]. De Grylli commentarijs in Dioscoridem, etc. gaudeo rem tibi curae esse. D. Gasserum non accepisse partem antidoti Saxonicae a me missae, dolet mihi. per exiguum mihi superest: si vultis, id quoque mittam. Trochisci theriaci saepe mihi non possunt non esse suspecti, et eo magis, quo maius eorum est precium: si tamen a viris bonis et peritis habeantur, minus suspecti erunt: sed quae nam eorum [gap: Greek word(s)]? Simplicia quae ex aspectu, et alioue sensu statim agnoscimus, minime suspecta esse possunt: composita vero vel aliquo modo arte mutata, si procul petantur, si magni sunt precij, quomodo non essent plaerumque suspecta? idque magis hoc corruptissimo
page 60, image: bs119seculo. Imo constat multis in locis Pharmacopolas quasdam compositiones habere, quas trochiscorum theriacorum loco faciunt. Probo vehementer veros illos trochiscos, et confectam ex eis theriacam praefero antiballomensi omnibus. At si non constet de illorum veritate: aut si aliter suspecti sint, quod forte non rite parati, etc. quaero vel necessitatis vel certe exercendi ingenij gratia, quid pro ijs substituendum putes? Adhoc nondum respondisti: sed simpliciter instas, trochiscos illos minime suspectos esse. Certe longe alij e Gallia ad nos mittuntur, alij ex Italia, qui et pre cio et substantia multum variant. Cur igitur vetas nos suspicari quod [gap: Greek word(s)] ostendit. Scio viperas veras nosci: et noui ego si quis alius, ita vt inter innumeras alias serpentium species facillime discernerem. confectos vero ex eis trochiscos, iam non discerno. Addis, viperas ipsas ad nos accersi posse viuas, fateor: sed an illae iam captiuae, a suo coelo victuque plurimum mutatae, et iam diu forte [gap: Greek word(s)], aut aliter [gap: Greek word(s)] mutatae, antidotis conueniant, valde dubito. Sed satis [gap: Greek word(s)]. Ex euphorbio contra pestem auxilium, num quibus profuerit, spero me ex D. Culmanni mei, (qui medicus est principis Vuirtembergensis) aut aliorum literis breui cogniturum. Pestis, Dei gratia, hīc remisit: quare non libet etiam mihi de eius curatione nunc pluribus disputare. Ad experientiam prouoco: ex qua tamen plerunque, nisi cum ratione obseruata confirmataque sit, certi nihil colligi scio. Dico autem experientiam, [gap: Greek word(s)]. Electuarium Lupi Monspelij olim in vsu fuit: recipit autem theriacae bonam partem: cui additur bolus Armenia aut similis, et succi herbarum rutae, absinthij, calendulae, etc. Compositionis modum integrum non habeo ad manum, si vrges, scribam aliās. In pangendo Cannae Indicae semine, consilium tuum et D. Stöcklin se quar, si vixero. Doctissimo et clarissimo viro D. Rauchuuolff ingentes meis verbis gratias ages pro seminibus et herbis ad me missis. multa enim in eis rarissima sunt: quod si ipsemet de nonnullis ad me breuissime scribere dignaretur, gratissimum foret, quae scilicet in horto ei nata essent et quomodo: quae hyemem vel aestatem ferre possent, quae minus. Hyoscyami semen non puto esse albi, cum suscum sit. Cepa et raphanus Portugallici, quales sint, scire cupio: et cepae illius bulbum vnum, desidero, item quae species illa liliorum sit, aut qualis. Tordylium ab eo dictum, Caucalis est. Milium decomorium, nescio vnde sic dictum, doctiorum Phalaris est.
image: bs120Additas inueni et herbas quasdam, sed sine nominibus, quae voluissem ascripta fuisse: inter alias pulcherriumum Sileris (seseleos) montani genus, et Blitum quoddam Corchorumue, ocymi folijs: et duas ignotas, foeniculi folijs vnam, latiore: alteram nihil quam fructus duplicis clypeoli specie ostendentem. Si gratum ei fore sperarem, vicissim aliqua mitterem semina: nunc non vacat. tu admonebis: aut, quod mallem, per literas ipse petet, et si quid etiam aliud rariusculum in horto habet, docebit. Vbicunque erit occasio in rarioribus illis quae ad me misit, aut mittet: praesertim si excreuerint sata, vt possint depingi, mentionem eius, vt par est et soleo, faciam in opere meo. E Gallia redeuntibus nobis, iter mihi cum eo fuisse, sane exciderat. Quod pro seminibus ex Italia et aliunde impetrandis tantum operae posuisti (vt ex D. Ioannis Schlitk ad te literis cognoui) plurimum tibi debeo, et ero, vt aliorum quoque in me beneficiorum tuorum, memor. Melancholicus ille qui nummos possidet, iam decumbit: et spero me aliquid breui effecturum, apud ipsum aut haeredes. Si nummi omnes, qui ex argento puro sunt, pondere indicarentur: quanti redimeres vnciam? ille forte aut haeredes non vendent nisi pariter omnes: et minoris iam, vt spero, quam ipse iamdudum indicarat. Pro mirabili illo vetulae experimento, gratias ago. Si Typographus aliquis apud vos nuper et olim libros aliquos, quacunque lingua, maxime tamen Latina excudit: item Ingolstadij, effice per amicos, si potes, vt catalogum habeam. Nam secunda pars Bibliothecae nostrae breui recudetur, cui catalogos Typographorum plurimos addendos, curabo: nec refert, si multi exigui et parui momenti libelli sint. In Medicamentario vestro vix possum aliqua emendare, cum et pleraque bene habere mihi videantur, et rarissime in eo versari liceat. Hoc tamen in praesentia accipe [gap: Greek word(s)]. Pag. 46. Diacalaminthon vocabulum bis scribitur: pro quo ponerem diacalaminthos: [gap: Greek word(s)] enim praepositio solet, vt scis, in huiusmodi genitiuum postulare, eumque separatum: non autem componi. Eadem pagina, Diospoliticon scribi debet, a Diospoli ciuitate Aegypti: locus autem ei non videtur aptus inter compositiones illas, quarum nomina ex [gap: Greek word(s)] praepositione et medi camento in eis praecipuo constant, sed ante aut post. Hoc si curiositas est, ignosce. Addo, quod maioris momenti est, in eodem diospolitico cumini non vsti, sed tosti legendum esse: Ego totam illam compositionem ex Galeno et alijs, sic ponerem.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Cumini communis vel Aethiopici, vel vtriusque, in aceto macerati,
page 61, image: bs121et moxtriti, vel tosti prius in vase siglino perfecte cocto: piperis, (siue nigri: nam Galenus simpliciter nommat piper: siue albi, vt Myrepsus: siue longi, vtalij) comarum rutae flaccidarum, ana §. j. nitri §. S. Vel ae quale cum reliquis pondus, si ventrem magis mouere libeat, ex praescripto Galeni. Haec saccharo, vel melle sufficienti ex cipiantur: aut sine his, fiat puluis, ptisanae in menta. aliisue edulijs inspergendus. De succino quaeris postremo, an mihi videatur foetum viuum aut mortuum ab eo promoneri posse. Videtur autem mihi quud id facere possit, sed viuentem porius quam mortuum: vbi vi maiore opus est. Astringere et siccare ipsum scio: sed astringendo ventriculi os et partes alias roborat, prae sertim cum veluti aromaticum quiddam admixtum habeat. His roboratis, natura foetum extrudet, non medicamentum: nisi torius substantiae ratione vtero dicatum esse succinum arbitremur. Ego certe ad foerus emouendos, plus bitumini alicui foetido, vt pissasphalto (cuius species duas molles habeo, vnum cerae, alterum picis instar) quam electro tribuerim: nam et minus aut nihil astrins gunt illa, et suo foetore, vt castoreum, vterum descendere faciunt. Habeo et Iudaicum asphaltum verum: a quo etiam paleas et minuta huiusmodi trahi video, sicut ab ipso electro et gagare, sed multo infirmius. Haecfere ad epistolam tuam. [gap: Greek word(s)]. Electrum recentiores Graeci Eustathio teste, [gap: Greek word(s)] vocant, nimirum a Latina yoce vernix: quae tamen Germanicae orignis est, Bernstein/ vnde et Birnub aut virnuB. et sic Veronicam interpretari oportet apud Nicolaum Myrepsum in Antidotis quibusdam: quod non intellexit Leon. Fuchsius: qui Antidoto 327. Veronicam non succinum, vt debebat, sed herbam vulgo a Germanis sic dictam, [gap: Greek word(s)] interpretatur, etc. Multa etiam alia eo libro, Linguae Graecae aut rerum ipsarum imperitia, non est assequutus: et mihi iampridem candide de quibusdam monenti, pollicentique etiam alia a me obseruata ad eius libri obseruationem, gratias non egit. In eadem Antido to adiecta est chalcitis assata, non sane coloris causa, sed propter vim ei siccando astringendoque peculiarem. Hoc denique addam et finiam: opium et opiata, (sicuti iam olim ad D. Gasserum nostrum, quem saluto, scripsi) mouere sudorem, et hac alijsque de causis pestilentiae curationi recte adhiberi, vt quae a centro ad superficiem pellant, quam meam sententiam, non solum experientia confirmat, sed etiam Myrepsus (in cuius lectione nunc versor, vt quae ad [gap: Greek word(s)] pertinent, excerpam) in Antidoto [reading uncertain: print faded] polychresto, numero 225. Qui hanc antidotum (inquit)
image: bs122bipbunt, plurimum sudant, ita vt dissoluantur. Vale. Tiguri 2565 Itanuarij die 7.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico
[gap: Greek word(s)] tua scripta, pergrata mihi sunt. Pestis (Dei gratia) plane remisit: quare positionibus vestris, quae mihi quidem perplacent, Typographum inuenire difficilius erit. Non negligam tamen occasionem, siuenunc, siue alias oblatam, idque omisso, vt vobis placet, Bauhini libro. Quod omnia ex Montani seinentia scribis, eo meliora doctioraque esse puto. Occupatior ego fui hactenus annis plurimis, quam vt eius scripta voluere, ne dum euoluere mihi liceret. Nunc cum et de anima illum melius sensisse intelligam, ex doctissimi D. Stenglij testimomo (cui meo nomine hac de re gratias agi cupio) quam antehac nescio a quo persuasus fueram: et summam eius doctrinam atque ingenium diuinum tu humanissimis tuis literis toties mihi commendaris, etiam si occupationes meae nihil adhuc imminutae sint, vtinam non etiam auctae essent, incessit me scriptorum eius cognoscendi, succisiuis saltem horis, cupiditas: et rogo vt perscribas primo otio, quos cius libros in primis, tanquam eo authore dignos, mihi legendos consulas, et vbi impressos: nam praeter consilia eius Norimbergae et Lugduni excusa, paucos quosdam alios et paruos libellos tantum habeo. Phaedronis et. Theophrasti scripta iam non curo. Disputationem de Theriacae caliditaris gradurelinquo pendentem, cum alia vrgeant. Ranunculum quidem et cantharides, minus esse calida quam aromata quaedam, etc. non facile assenserim. De vi etiam attractoria quorundam, vt succini, disserere phuribus non vacat. Hoc tantum dicam, succinum fricatum quidem citius et facilius trahere quam non fricatum, non recte a te scribi: mon fricatum enim prorsus non trahit. Attritio autem et calor inde excitatus, non ad succinum modo, sed alia etiam atrrahentia pleraque (aut omnia forte nobis cognita, si magnetem excipias) requiruntur. Nosti autem nimirum etiam gemmas non paucas affrictas, succino similiter trahere. Theriacam, inquis, agere non quia calida aut frigida, sed quia talis, contra venena scilicet et pestem: quoniam ex mixtione qualitatum diuersarum, alia quaedam noua qualitas resultet, quam [gap: Greek word(s)] appellas. Ego vnius cuiusque rei sormam aliquam substantialem esse aio, ex qua vnum quodque. tale quid
page 62, image: bs123dicitur: et hanc ipsam non esse [gap: Greek word(s)], nec ex qualitatibus mixtis res sultare, sed simplex aliquid et primitiuum, idque coeleste. Et rursus suam cuiusque rei [gap: Greek word(s)] ac temperiem naturalem, ex mixtis elementorum qualitatibus, quae et ipsa qualitas quaedam non substantialis est. Et huius [gap: Greek word(s)] ratione quae agunt medicamenta, non debent totius substantiae ratione dici agere. Et qualitates quidem misceri inuicem possunt, (ita vt ex calido et frigido mixtis, tertium quid, nempe tepidum proueniat) formae vero et substantiae misceri ita non possunt, nec [gap: Greek word(s)] aliquid ex eis oriri. Sed haec subito scribo. exercitij gratia, etsi statueram abstinere. Pestilentiam saepe cogitaui quo cum veneno alio conferre possem, nec inueni quod ei melius congruat, quam rabidi canis. Vtrumque septicum est, et contagiosum, et vel latet aliquandiu, postea recrudescit, vel ab initio sta tim saeuit. Video et remedia multa, medendique rationem conuenire. Moschi et Bionis [gap: Greek word(s)] si potes accerse nobis. Pro ijs quae scripsisti de bello Suecico, et clarissimi viri D. Consulis Amsterodami epistola, plurimum tibi debeo: atque amplius etiam pro diligentia illa tua, quam in conquirendis D. Laurentij Grylli in Dioscoridem praelectionibus impendis. Sumptum omnem libenter, vt par est, dabo: praesertim cum bonus et eruditus ille iuuenis, cuius epistolam ad me misisti, hunc laborem se subiturum receperit. Charus mihi est optimus et doctissimus vir parens cius D. Butzlius. Vale. Tiguri 1565. Februarij dic 4.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. Medico.
TV vero mi suauissime D. Occo nimium officiosus es, et nimium mea causa laboras: ego vieissim officio meo non satis facio, partim quod facultas non datun atiquando, partim quod occupationes meae aideo me obruunt, vt et rem familiarem et alia necessaria vel negligentissime, vel omnino non curem: vt meipsum quoque, meamque valetudinem. Dabit Deus his quoque siem, [gap: Greek word(s)]. Literas tuas omnes ad me peruenisse puto. Quod mihi libros aliquot veteres in membranis descriptos poliiceris, gratiam ago, non peto tamen ad me mitti, nisi vnum aliquem, quem tu ipse prae caeteris vel doctiorem, vel instituto meo saltem vtiliorem iudicaueris: is si placuerit, petam etiam alium postea: fin minus, voluntas tamen tua mihi pergrata fuerit. Catalogus
image: bs124Babliothecarum parentis ac tuae, quo vetustiores tantum ac rariores libros enumeras, periucundus mihi est, et permulta in eo hactenus mihi incognita reperio, quorum vsus erit, tum ad primum Bibliothecae tomum eiusue Epitomen, si aliquando recudetur, tum ad secundum, quem (vt scripsi nuper) intra annum a se recusum iri, Typographus mihi affirmauit. Sed velim te in altera solum chartae facie scribere posthac, dissecare enim soleo. Perge igitur quaeso paulatim pro tua commoditare. ero (cum Deo) aliquando gratus. Quae de familia vestra, parente et auo scripsisti, ea me plurimum oblectarunt, et Deum oro, vt sicuti hactenus magno cum honore ob doctrinam et virtutes [gap: Greek word(s)] familia tua, non patriae solum ornamento fuit, sed exteris etiam passim innotuit: ita posthac ijsdem insignibus, pietatis vero in primis nomine (quae certe in tuis literis semper clucescit) eruditis, bonis ac pijs hominibus, et sibi in primis probatam, candem perpetuo conseruet. Faxit idem vt vxor grauida foeliciter enitatur, et filium parentibus auoque in longam vsque senectam iucundissimum pariat: haec enim ( [gap: Greek word(s)]) maxima humanae felicitatis pars est, qua ego hactenus careo; et carebo nimirum [gap: Greek word(s)]: Multa ex: literis tuis didicirerum ac vocabulorum, [gap: Greek word(s)] Typographi nostri intra biduum primum redierunt Franckfordia: quos his diebus alloquar, vt, si fieri possit; Pofitiones vestras alter eorum excudat: sin minus, mittam Basileam. De succini et theriacae viribus, Domini Stengelij sententiam ingeniosissimi et doctissimi viri, libenter cognoscam. De Crylli lucubrationibus non amplius cogiro: plus satis a te circa eas laboratum est: et sane suspicor etiam ipse Rondelletiana esse quae reliquit. Froschoueri numismata ex argento omnia sunt: ex illis quae petas videre inteliigo; et si obtinere potero; mittam. Primo saltem certo nuncio mea tibi mittam, his literis addere nolui, quae primum Scaphusiae morabuntur, deinde Lindaurae, tertio Memmingae. Remittam et Catalogos aliās, vt peris. Phissasphaltum ve strum non liquescit. D. Michaėlis Razpeck epistolam ad te, legi: et, quod suspicabar, figmentum esse video; quod in S. Onophrij Abbatia contigisse libello Bononiae edito narratur. Pro hac vero diligentia tua, et in caeteris omnibus, quae mea causa facere non desinis, immortales tibi gratias habeo. Nouum etiam mihi fuit re medium ad spinas deuoratas et haerentes, per cereum demittendum. Legeram (apud Aėtium ni fallor) depongiola oleo emollita
page 63, image: bs125expressaque deglutienda, sed filo transsixa, quo retrahi queat. In primis vero admiratione me assecit Poloni illius viri non hominum modo omnium, quorum memoria extet, sed belluarum quoque [gap: Greek word(s)]. Eius nomen et locum, si per occasionem commode olim rescieris, adde: etsi opus non est. Coeptus est his diebus imprimi hic libellus Practicus in arte nostra, medici cuiusdam Galli anonymi, iam pridem puto defuncti, quemspero intra duos menses, aut prius absolutum iri: si vixero, mittam: multa enim non vulgaria, cognitione digna et quaedam etiam [gap: Greek word(s)] habet. Ad proximas nundinas Zurzachij apud nos mox a Pentecoste futuras, si quem vestratium profecturum nosti, eius nomen indica, et vbi nam Zurzachij reperiatur, vt per illum forte numismata aut aliud mittam. Nunc nihil mitto, praeter Catalogum Pernae Typographi Basiliensis, qui mihi abundar. Quod de pirola indicas remedium, placet: et dignae est vestro nominehebae, quae siue Occonia, siue alio nomine, quod ni posuetis, vocetur: nam vetus eius nomen nullum adhuc inuenit nostra aetas. Limonium Certe non est, vt quibusdam videbatur. Velim autem pluribus etiam modis facultares eius a vobis experientihus confirmari, vt succum, aquam desti! latam, puluerem, intra corpus aegrotis diuersis propinando, quibus secundum rationem conuenire posse vobis videbitur. Colligi poterit cum florebit. In eo etiam igitur, si me amas, vt facis, mihi morem geres. Herbarius parentis Germanicus valde antiquus, nihil forre nisi translatum ex Latinis et Arabicis medicis continer. Vix mihi verevum scripta euoluere vacat: si tamen tibi aliquid auri, quamuis in stercore latentis continere videatur, specimen aut folium vnum, potius quam totum mitte: Pergameno inscriptam epistolam cum tuo etiam iudicio (cui plurimum tribuo) nihil solidi videatur cominere, non desidero. Gentiamae succo febres (tertianas longas et nothas et huismodi) sanaui iam bis aut ter, illico; imoque. Eupatorij aquatici (vel Auicennae quorundam) radicis fibras in vino nuper decoxi: bibi colatum, vnde per horam post, aluus vrina que copiose motae sunt: et vomitus postea duodecies fere, pituita quam plurima etracuata, multo tutius et facillius quam ab elleboro fiat. Ego Alardum Amstelredanum tuum in Marbodeum de Gemmis videre cupio. Mitte Zurzachium si potes, remittam. Saluta amicos, in primis venerandum D. Parentem tuum. Vale. Tiguri 1565. Maij die quinto.
image: bs126
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
ACcepi libellos, et quae misisti omnia, gratiam ago: scribam autem proxime? vberius. Nunc festino vt mirtam numismata aerea, numero octodecim, quae omnia tibi dono: si tamen ex eis aliqua non desideres, per occasionem remittes. Curo tibi describi librum, indicem copiosissimum numismatum viri illustris D. Aegidij Scudi, qui D. Gassero notissimus, et ni fallor, affinis est. Vale. Tiguri 1565 Iunij die 16.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni A. F. Medico.
Adbinas literas tuas clarissime D. Occo, breuiter respondeo, non puto autem opus esse saepius et breuitatem et raritatem literarum ad te mearum excusare, qui occupationes meas perpetuas iam dudum noris. Vt alia omittam, praelo adorno libellos quos dam de Lapidibus et metallis, quorum aliquot iam sunt impressi. Hi ab alijs fere scripti sunt, sed non editi hactenus, vt videbis, spero, breui. Addam tamen et nostra quaedam, vtcunque tumultuarie. In prioribus literis, Kal. Iunij ad me datis, quae responsum desiderent haec fere sunt. Sculptor nostras, qui cum vxore grauida apud vos fuit, reddidit mihi quae imposueras. Pro quibus sane omnibus maximas gratias tibi ago. Nimis ego tibi molestus sum, dum commodato quaedam interdum abs te peto: tu vero insuper etiam munera addis. Sed haec est tuae vir tutis et in me amoris abundantia. Egregie sane descriptus est codex ille Graecus, qui multa Aesopi, Hesiodi, Luciani, et alia quaedam continet. Aesopum forte senex aliquando, si Deus dederit, cum repuerascere aetas solet, nec ad grauiora studia sufficere, cum aeditis iam ante Grae eis eius fabulis conferam. Lexicon Graecolatinum locupletissimum duobus Tomis Rob. Constantino authore ante triennium puto Geneuae ex cusum est: id nunc Basileae auctius recuditur. Ego vero non de Graecolatino: sed de Latinograeco ad te scripseram, vnum videlicet nuper Basileae in folio euulgatum rnihi superesse, idque libenter ad te missurum me dono, si careas. [gap: Greek word(s)] bellus Galli anonymi a Typographo nemini ante Kalend. Septembris permittetur: quo tempore, fi vixero, ad te mittam: si
page 64, image: bs127tamen, vt multa soleo, obliuiscar, admonebis. Quod Dioscoridis [gap: Greek word(s)] D. Gasserus noster, suo meoque nomine tibi donauit, sicut et alijs quibusdam, liberaliter secit: debebat autem suo duntaxat et pupillorum nomine donare. Sed bene est: viri enim boni omnia recte accipiunt. Nicolai Myrepsi a vobis editi exemplar, nondum habeo: in quo, si putas aut scis contineri aliqua vtilia, quibus Fuchsij interpretatio careat, gratum erit, si miseris exemplar Francfordiam, aut quando cunque commodum fuerit, precio eius indicato. Circa Pirolam desiderij mei memor eris. Anthimij de obseruationibus ciborum libellum, libenter vidi, etsi in eo nihil inueniam, quod non melius ab antiquioribus Graecis Latinisque medicis dictum sit: sicut et in Germanico illo, cuius folia aliquot in quarto cum postremis tuis pro specimine misisti, cuius author vel interpres potius, ex Plateario et alijs videtur omnia transtulisse. Interim grata est voluntas tua. Inter caetera [gap: Greek word(s)] (orationes) illae Graecae Theologicae, gratissimae sunt, et in ijs aliquid ocij ponam, cum primum licebit. Numismata mea aerea, quae tibi donaram, non erat, quod remitteres: vtinam plura melioraque aut habuissem vel haberem: libentissime enim donarem. Pro tuis quae insuper donasti, sane perelegantibus, gratiam habeo. Froschouerus de suis nulla vult vendere: rogaueram D. Simlerum nostrum, qui inscriptiones melius quam ego legit, vt quos petiuisti ex illis nummis, eorum paucos per interualla semper a Froschouero mihi impetraret, vt paulatim tibi transmitterem: sed ille hactenus tum lectionibus sacris publicis suis, tum val etudine interdum occupatior, nihil dum praestim. Instabo. Ex herbis horti tui, quae florem album habet, folia longa, porri fere, Asphodeli species mihi videtur: et semen eius vt mihi serues, peto. At quae floribus coerulers nunc floret, a quadam formae, foliorum praesertim, fimilitudine, Valeriana Graeca vocatur, describitur a Dodonaeo. Ea quoque mihi abundat. Folium singulare a te missum, Sorbi terminalis est: quae arbor apud nos passim. syluestris reperitur: describitur a Trago. In describendis librorum titulis. Nimium tu quidem mea causa laboras: quare plurinum tibi debeo, festinatione non opus est, vrgebat Typographus ante aliquot menses magis quam nunc. Eorum quae Bafileae cusa sunt, non opus est titulos poni: Germanica etiam non: desidero, nisi maiores aliqui libri fuerint et antiquiores: aut minores quidem, sed quos mentione dignos tute iudicare possis. Theologica Germanica pleraque omittes, [gap: Greek word(s)] praesertim. [gap: Greek word(s)]
image: bs128[gap: Greek word(s)]. Nerij syluestris seu alpini potius, duas aut tres species, egomet in altissimis montibus saepe legi: fuit tamen grata pictura a te missa: ego enim speciem eius aliam cum floribus et fructu depinxi: tuam vero cum fructu tantum. Si ramulum siccum habes cum floribus, aut fructum etiam, cum oppor tunum fuerit mitte. In seminibus enim et floribus [gap: Greek word(s)] pingendis, valde sum curiosus. Quod ad plantae nomen. Si quod Germanicum au dieris impertire, Latinum aut Graecum nondum inueni, neque. Cognationem eius: nam cum Lauro et Nerio nihil commune habet, sed forte cum Cistho Ledoue. Aliqui Balsamum alpinum vocant: et putarem ego extractum arte e floribus eius folijsque oleum, balsamo vero non multo inferius et odoris gratia et viribus futurum. Picturas illas herbarum, quae olim Sigismun do duci Austriaco allatae feruntur, iam olim etiam D. Hieronymus Heroldus Norimbergensis medicus ad me dederat, forma et coloribus nonnihil diuersis: eam cui quaterna folia lata sunt, Allium vrsinum et Germanice Sigwurtz vocabat: alteram vero caeruleis floribus insignem, speciem Palmae Christi. Mihi pictarae non probantur, et neutiquam vere ad viuum expressas puto. Tibi tamen gratias ago, nam mihi etiam talia, occasio esse ad inuenien da quaedam possunt. Quae de albo luteoque Asphodelo scripsisti, libenter cognoui, semina vtriusque desidero. Crocei lilij genus, de quo scribis, folijs iridis, procerioribus, a quibusdam Lilium Turcicum, aut Gladiolus Turcicus dicitur: ego hunc quoque Asphodelis cognatum iudico ex radicum forma. Crescit mihi in horto pulchre iam aliquot annis: flores ephemeri sunt, vt Lilium ephemerum vt Asphodelus ephemerus recte vocari possit. Semen nunquam mihi protulit. Mitto indicem numismatum D. Aegidij Scudi, quem cuperem aliquando a te remitti, propter D. Simlerum, qui id petit. Haec ad epistolas tuas. Venerandum senem D. parentem tuum semper salutari opto, etiamsi non expressero sem per. Vale 1565 5. Iulij die 8.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni A. F. medico.
QVod tam benigne et liberaliter, vir optime et doctissime, quae scientissimus rei herbariae Guilandinus ad te scri psit, mihi communicasti, plurimum te amo, et gratias ago immor tales: legi enim ea summa cum voluptate, et plurimum inde
page 65, image: bs129profeci, quodingenue fateor, etiamsi? aliqua ex illis iam prius intelligebam. Vtinam obseruationes suas, quas plurimas et rarissimas vir ille habet, marure nobis in lucem edat. Ergo non styrax est, quam mihi demonstraueras arborem Augustae, sed Barba Iouis a me olim existimata (quod incanam veluti barbam circa fructum suum funderet, nec alio adhuc a quoquam nomine appellaretur. a qua sententia nunc facile cedo doctissimo Guilandino, quo hercule in quam plurimis praeceptore vti, optarim) eademque Cotinus Plinij, et alijs diuersis nominibus. Cotinum esse, iam ab alij audieram, et scripsit Anguillara. Coccigryam Theophrasti, ego primus appellaui, ni fallor. Sed considerabo omnia per ocium accuratius. Tota hac aestate in pingendis ad viuum picturis stirpium occupatissimus fui, sumque adhuc. Vtinam et Coccigryae tuae iconem absolutam habere possem aliquando. Ramulum quidem habeo siccum, cum folijs et fructu pappisque: sed integriorem malim, et flores quoque. tibi ne floruit aliquando? Sagapeni etiam illius, quod in patris, ni fallor, horto ostendebas, picturam perfectam desidero. e seminibus enim, quae dabas. nihil prouenit. D. Fuchsij commentarij stirpium, metuo ne diu adhuc non euulgentur. Voluissem ego et mea diutius premere: sed instar Typographus, qui multos iam sumptus sustinuit. In Cotino tui vt mentionem honorisicam faciam, mereris: cupioque in alijs etiam pluribus occasionem a te mihi fieri. Plura hoc tempore non licet. Ignosce. Nam ne relegere quidem praepropere scripta, vacabat. Deus Opt. Max. in hac coeli insalubritate te nobis incolumem seruet. Si absque tuo incommodo ad nos venire posses, pergratus mihi tuus aduentus foret, et hospitium meum tibi paratum. Vale. Tiguti 1565. Septemb. Die 26.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni A. F. medico.
PRopsilothro mihi descripto gratias ago. Rondelletij dictata in lib. 1. Dioscoridis manuscripta habeo: in quibus reperi eum mirantem, conticis de radice Aspalathi a nemine vsquam mentionem fieri, praeterquam in hedychroo magmate. Non dubito, quin D. Laurentius Gryllus medicus (quem olim iuuenem Augustae vidi) tibi notus fuerit: is Ingolstadij) puto non ita pridem dum profiteretur obijr, et in Dioscoridis aliquam partem annotationes (vel dictata) doctissimas reliquit, quas si posses, mihi ab aliquo
image: bs130auditorum eius impetrare commodato ad breue tempus, bona fide remitterem illi, qui concederet, vna cum minere aliquo, vel li bro aliquo ex meis donato. Posses etiam pro te ipso petere, et per adolescentem aliquem transcribi curare, tum indicato precio ad me mittere: Moue obsecro omnem lapidem, vt hac in re mihi satisfiat. Quod si exemplar quoque Dioscoridis Graecum aut Latinum, quo D. Gryllus vsus est, ptecio iusto emi posset; id etiam emerem. Redeo ad epistolam tuam. Matthioli locis, in quibus a me dissentit, respondere omnibus facile possem, sed distero certas ob causas. His scriptis, ad epistolam tuam, cui nondum respondisse me putabam, responsum a me animaduerto. Nimiae occupationes memoriam plerunque mihi excutiunt. Itaque venio ad vltimam tuam, sexto Kal. Nouemb. datam. Molucca vel Constantinopolitana herba mihi etiam ante biennium nata, et probe depicta est. Videtur autem ad Lamium vel Vrticam mortuam quodammodo accedere, seminis tamen (vnde ego maxime cognationes stirpium iudicare foleo) figura differt, vt pote triquetri. Gladiolus Indicus meus nondum mihi semen protulit, etsi iam bis aut ter floruit. Vere proximo fi vixe rimus, et nuncius recta contingat, partem radicis libenter tibi impertiar: facit enim propagines quasdam radix, quam nuper vt de pingerem essodi, et Asphodelis cognatam esse deprehendi. Pestis nobiscum hactenus clementer. egit, et nunc etiam nonnihil remisit. Praeter eam, catarthus etiam epidemius quidam cum febri plurimos inuadit, sed non exitiosus, aliquibus tamen satis grauis. Clarissmo D. Gassero nostro plurimam salutem dices. Antidoti Saxonicae [gap: sign for Drachme] ij. proxime ad cum misi. Non est autem quod praeferas ei Theriacam et Mithridatium tanquam notiora, cum nihil nisi nota remedia nobis recipiat. Theriaca autem et Mithridation, ignotis quibusdam et saepe exitiosis rebus constituantur. Scinci enim et e vipe ris trochisci et alia quaedam mihi suspecta esse solent. Hoc tempore, quoniam ex Italia trochiscos de viperis habere non possumus, et si possemus, etiam nimio venduntur, et suspecti sunt nobis: pharmacopolis nostris me super hac re consulentibus respon di, mihi videri sulphur viuum optimum et quale Dioscorides pro bat, eadem omnia praestare, quae a carne viperarum expectari possent: et ideo placere mihi, vt faciant trochiscos ex tali sulphure et speciebus oxymelitis mei maioris pari portione mixtis: nam et oxymeliti meo easdem quas viperarum carni vires tribuerim. Malim autem species, vt vocant, quam oxymeli ipsum inijci, ne propter acetum tota fere compositio acescere possit. Eius rei periculum fa
page 66, image: bs131eiemus in parua quantitate, et mittam ad te specimen, si admonue ris, aliās, Deo dante. Interim iudicium tuum nosse cupio, cum aliās, tum si admittas sulphur, quod et quale praecipue probes, etc. Folia quaedam impressa in ducatu Vuirtembergensi de vsu pilularum contra pestem, hodie primum vidi, puto autem pilulas illas constare ex euphorbio, mastiche, croco, nescio qua analogia mixtis. Si nosti, et successum quoque, breuiter quaeso significa, nisi forte id ipisum est, quod Lycobatae Dectae nomine iam dudum ad me scripsisti. Lycobatae nomen pro Vuolffgango recentius esse apparet et confictum, sicut et Dectae nimirum. neque enim ex veteribus quenquam sic vocatum legimus: nec verisimile est, cum Graeci duo nomina huiusinodi, nisi alterum gentis esset, non sint coniungere soliti. Venae sectione in peste Lugduni nuper qui vsi sunt, ple rosque perijsse ad me scripsit medicus Ioannes Baulunus, cuius obseruationes, vt a D. Funckio nostro peteres proxime monui. Heri accepi duas viperas veras, viuas, marem et foeminam, e media Gallia missas: quae quomodo mihi per hyemem et postea conseruandae sint dubito. Cuperem eas seruare, vt ex eis multiplicatis aliquae semper ad theriacam deligi possent. Viperae verae dignoscuntur hoc maxime signo, quod in capite non paucas et magnas squa mas habeant, sed multas et non maiores quam in reliquo corpore. Antitorae semina et Amomi Tragi (quod forte Ammi verum est, aromaticum, subacre, subamarum) recte conijcis ex meo horto esse. Amomum facile crescet: Antitora nescio, an aeque facile, ersi in horto meo ex radicibus ad me missis superiore anno prodiuit, et probe maturuit. Alterum montium indigena herba est, et omnino species Aconiti, sed salubris, quod meis experimenris noui. Iuae moschatae, quam sic Rhaeti appellant, ad epilepsiam pucrorum, vsum non alium audiui, nisi quod ferculis eorum pollen eius miscetur: quocunque autem modo exhibeatur, saluberrimam fore puto. Non nisi in montium excelsorum iugis nascitur, circa perpetuas fere ni niues, sicut et Doronicum, quod et ipsum in hoc morbo et vertigine commendant. Kreützkraut, Senecionem esse non dubito. Scio ego etiam Rostri porcini, si recte nomine, Rorletraut plerique vocant, aquam destillatam, praesertim si in vino prius per aliquot dies macerata sit, in epilepsia pueris alijsque plurimum prodesse. De Squamariae et Lactucae aqua cum syrupo papaueris, proxime (nifallor) scripsi. Valetudinem tibi meliorem ex animo opto, vt viuas diurius animae dimidium meae. Paramus hic confectionem de Karabe, saccharo cum aqua rosarum, interdum et. Cinnamomi
image: bs132aqua, disloluto cum modico zinziberis, et olei succini guttis quatuor, ad vnam sacchari libram. Ea mire confortat cerebrum. Si ex thure et styrace liquida et succino pauco destillato oleo suturam coronalem illineres, siccaret forte catarrhum et cerebrum confir maret. Balsami etiam artificialis alicuius gutris paucis cum syrupo aliquo, quid si interdum vtereris? Pro lichene, in syrupo de cicho reo cum rhabarbaro; scribis vos vti Luiula Fracastorij, quod equi dem probo, ipsum tamen lichenem etiam tota hyeme viuere puto: si fallor, indica. In propositionibus vestris habetis puto, in peste aliquando propter symptoma, vt anginam, pleuritidem, secandam esse venam. Sed considerandum est, si pleuritis maligna ac pestilens sit (qualem nos vere superiore frequentem habuimus) venae sectio nem plerunque obesse: et si conueniat, magis ad malleolos quam in brachijs conuenire, etc. Vale in Domino, et quia non relegi, tute corriges [gap: Greek word(s)]. Vale. Tiguri 18. Non. 1564.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni A F. medico.
REmitto tandem librum vestrum manuscriptum, et gratias ago maximas clarissimo viro D. parenti tuo et tibi pro hac tam candida liberalitate vestra. Permulta in eo reperi, quae cum placerent, exscribenda curaui per adolescentem, cuius opera vti soleo. et idcirco signa quaedam passim in ipso libro notaui, qua in re si. Quid peccatum est, veniam peto. Plurima ad lapillos et gemmas pertinentia notaui, non tamen omnia, circa imposturas praesertim quae multiplices sunt. Librum meum [gap: Greek word(s)] nondum absolui, nec scio quando vel hunc vel alia mea absoluere possum. Tot tantisque alijs occupationibus publicis et priuatis subinde distrahor, vt quae mihi tanquam [gap: Greek word(s)] proposueram, vix [gap: Greek word(s)] et quidem raro respiciam. Quandocunque tamen prodierit, quod spero hye me proxima futurum, exemplar ad te mittam, vt in ijs quae a vobis accepi, me vestri memorem fuisse intelligas. Psilothrum vestrum, quo parens puto saepius vsus est (cuius hoc in libro mentio fit) descriptum per ocium, si placet, mitte. In syrupo de eupatorio vestro pro suchaha, spinam Arabicam substituitis, pro ignoto aeque ignotum. Mithridatium secundum Damocratis descriptionem fieri probo, et eam puto esse, quae a Diosc. in Praefat, lib. 6. [gap: Greek word(s)] cognomi natur, et eandem, cum Mithridatium nominatur simpliciter, intelligendam: Haec enim inter alias antidotos Mithridati attributas,
page 67, image: bs133plurima simplicia recipit. Et quanquam scincum quoque recipiat, non tamen hanc [gap: Greek word(s)] priuatim dictam esse conijcio, sed alteram quae Mithridatis Eupatoris cognominatur, ac scinci amplius accipit, vt vel ea, vel [gap: Greek word(s)] Mithridatios minor dicatur. Aegineta quidem descriptionem Damocraricae similem habet, et [gap: Greek word(s)] inscribit, sed maior authoritas est Galeni, qui secundo de antidotis, non aliam diascincum quam Mithridatis Eupatoris facit. Theriacum autem Mithridatium eodem in libro, cum in plaerisque et maximi momenti rebus theriacae Andromachi simile sit, et e viperis quoque pastillos requirat, non esse putarim Mithridatium proprie et simpliciter dictum, cum de eo Galenus scribat, ad eadem fere valere, ad quae theriaca, exceptis viperarum morsibus: atqui theriacum hoc Mithridatis, non minus quam Andromachi, contra viperarum morsus valeret, cum earum quoque carnes et eadem maioriue dosi (pauciora enim reliqua miscentur) recipiat. Haec de Mithridatio diligentius nunc a me per pensa, scribere volui. Alia in aliud tempus differo. Vas enim Froschoueri nunc clauditur. Haec solum addam. Casia nigra, de qua quaeris, in capite de Casia apud Dioscoridem, pro optima Casia describitur. Apud Galenum quidem in praecedentis statim antidoti mentione, Casiae nigrae radix nominatur, errore forsan aliquo: nam Chamelaeam (ni fallor) veteres quidam Casiam nigram vel Cneorum nigrum dixisse videntur, cuius forte (non vacat iam quaerere) radice etiam ad purgationes vtebantur, non folijs modo et fructu. Sed in alijs antidotis aliquot, Mithridatijs praesertim, simpliciter Casia nigra, aromatica nimirum (non Aegyptia illa solutiua, quam recentiores aliqui nigram cognominant) nominatur. Arion in Damocratis descriptione, nomen mutilum est, vt aster iscus appositus notat, et carmen mutilum indicat. Martianus Rota interpres, Asarum legit. Cordus Aron inter pretatur. Ego neutrum horum probo, vtrumuis enim legas, non impletur versus. Aegineta omnino praeterijt. Quod si versum ita legas. [gap: Greek word(s)] et ille constabit, et Aristolochia Mithridatio conuenit, cum in alia eius descriptione, sicut et in alijs quibusdam antidotis, legatur. Pestis viciniam meam, duobus in locis inuasit, Si quid ab eo tempore, quo de remedijs huius flagelli inter nos egimus, boni in mentem tibi venerit, communica mature: et Deum pro me ora. Vale. Tiguri. Augusti die 28.
image: bs134
EPIST. CONRADI GESNERI CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
Nvperrime ad te scripsi, nunc cum Froschouerus dolium ad vos mitteret, remittere volui, oblitus antea, excerpta illa de lapidibus e Plinio. Sed cum cogitarem forte adhuc vsui mihi esse posse, retinui: quamuis ex solo Plinio omnia sint. Secundum editionem libelli nostri de peste mitto, mutatis vel adiectis potius de phlebotomia quibusdam. Andernacus Argentinae etiam nuper dialosgos 4. de peste edidit, Latine: quos accepi his diebus: sed nondum legi. A D. parente (quem saluum opto) quaere mihi, quae sit herba Magherkraut: cuius aquae destillarae ad colicam vsum esse, in ma nuscripto vestro libro legi. Anno 1539. Augustae impressus est liber Germanicus apud Henri. Stainer, in 4. hoc titulo: Kalender von aller hand artzney durch anzeigung der planeten. Sunt autem libri V. quorum vltimi de aquis destillatis author est Mich. Schrick: vbi inter alias folio 61. b. nominat Manchel/ et 62. b. Pfaffen=Kraut/ Zickel: quae nomina non intelligo, et a vobis discere cupio. Scire etiam velim, an tu, aut D. parens videritis Petri Hispani Thesaurum pauperum impressum, aut aliud aliquid eius: et vbi impressus sit. In Ioan. Agricolae de peste libro, Schwartzwurtz et Meiendistel/ quaenam sunt herbae? Ambrosius Iung in libello de peste (Augustae puto impresso in 4. quem desidero) Been album et rubrum nominat Regenwurtz/ nescio qua de radice sentiens. Nam Germanicum nomen Been vtriusque hactenus (quod sciam) nemo scripsit. Idem folio penultimo Weintropfen/ nescio quam herbam. De his per otium a te institui cupio. Plura nunc non licet. Vale. Tiguri 1565. Ianuarij die 15.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
LIteras tuas 3. Non. Feb. datas accepi: quas vero octiduo ante ad me datas scribis, eae hactenus non dum ad me peruenerunt. et sane dolet mihi, quod. tibi et D. Gassero, quantum ad illas literas, respondere nunc possum. De theriaca non vacat amplius: [capita et caudas viperarum praecidi, probo.] Theriacam putas non posse dici antidotum, in qua non sint [gap: Greek word(s)], siue viperae. An vero eadem ratione nullum esse splenicum dicemus, in quo nihil splenis sit? An potius satis est, si spleni medeatur? et theriaca si [gap: Greek word(s)] medeatur, [gap: Greek word(s)] Extant autem
page 68, image: bs135theriacae diciae antidoti multae, ante Galeni et Andromachi etiam tempora compositae, et percelebres, quibus vipera nulla est immixta. Sed haec [gap: Greek word(s)] inanis disputatio suspendatur, si placet. Electuarij Lupi descriptionem puto D. Funckium nostrum habere. in Euonymo meo vix puto reperiri. Si D. Funckius non miserit, a pharmacopola petam: etsi sciam me quoque domi habere, sed in tanta de peste schedarum mul titudine, vt horae aliquot ad inueniendum mihi perirent. Theriacam communem cum sulfure, etc. pharmacopola hic negligentius composuit, et nimis crasse species sunt con tusae: pro pecudibus solum vendit. Cannae Indicae radicis duntaxat per se, suo tempore pictura sussiciet: nec opus est magnitudinem repraesentari, ne sumptus fiat, vbi non opus est. sat est formam ipsam diligenter in paruula scheda exprimi. D. Rauchuuolff nouo sponso, omnia fausta et felicia precor: et pro Cepa Portugallica gratias ago. Petieram ego, non aridam, sed viuam ad me mitti suo tempore, modica terra adiuncta, vt plantari in horto meo posset. Quod efficies aliās. facile autem D. Funckius missam ad se radicem, terrae mandabit, donec tabellarius aliquis recta huc laturus detur. Pissasphaltum tuum libenter vidi, meum nigrius est, et substantia nonni litl dissert, sed omnino cognara sunt et [gap: Greek word(s)]. Conferam cum meis per ocium. Ad theriacam, an hoc an aliud asphalti genus addatur, non ita mul tum referre puto: ponerem tamen Iudaicum; quod in Italiam abunde nunc affertur. id purissimum, nigerrimum, splendidissimumque est, et grauissime olet. De Aruernico, quod molle est pultis instar, nuper tria vel quatuor catapotia paruula hystericae dedi: quae mox sanata est. Frisius noster nuper defunctus, paulo ante mortem Froschouero Typoprapho numos suos veteres (qui omnes argentei erant) omnes dedit, nescio quanti sane. Froschoue rus id mihi aperire noluit: et cum satis sit diues, venditurum se negat. Numum victoria Heluetiorum a Gallis parta insignem, non memini me vidisse. Doleo nihil me hac in re hoc tempore tibi gra tificari posse. Si quae aliās occasio se obtulerit, non negligam. Plathonem tuum nondum videram. accersam Basilea. Mentio tamen eius fit in Epitome nostra, quam Simlerus noster auxit. Ex libris illis qui numismata continent, Iacobum de Strada tantum vidi. Huberti Goltz nihil hactenus. curabo adferri exnundinis Franckfor diensibus, si vixero. Gratissimum fuit videre indicem? Goltzianae offici nae: cuius conatus promoueat Deus. [gap: Greek word(s)] inscriptionem Galeno et alijs Graecis omnib vsurpatam puto: et vt de nomine nihil dica mus, in re ipsa, non probo alliud calaminthae genus, quam unum inter alia
image: bs136praestantisimum, nempe montanum addi. camapestre ignauius est, sicur et aquatica et odore etiam graui aut [gap: Greek word(s)] ingrata. Succini gleba nudiustertius e manu mihi lapsa et duas in partes fracta, reperi intus chalcanthum rubiginis instar ef florescens, colore par tim albido, partim fusco, et ruffo, et luteolo, etc. non in solida qui. Dem succini parte: sed vbi rima fuerat. et cum gleba adhuc integra esset, in superficie eius locis quibusdam cauis iampridem eandem [gap: Greek word(s)] animaduerti, et sapore ipso facillime chalcanthum esse animaduerci, eodem fere colorum discrimine, quo Chalcanthum, misy et sory discernuntur. Hoc veluti rem nouam, et miram tibi indicare volui. Puto autem non casu, vt si forte cum vitriolo aliquando coniuncta haec gleba fuisset, sed natura et ex ipsa succini substantia vt ex ferro ferruginem, chalcanthum hoc natum, non sine aliquo tamen eius vitio, humore alieno scilicer, qui rimis et partibus cauis insidere solet: vt neque chalcanthum forte in terra, sine aliquo aeris subterranei vitio nascitur: neque ferrugo, nisi vitiato fer ro, innascitur. Sed quorsum haec? Eo sane, vt admiremur naturam rerum: et succini cum chalcantho cognationem natura simul ac viribus nimirum intelligamus: et succinum omnino fossile quid esse non supra terram nasci, aut ex arboribus de fluere. Haec vellem te communicare cum aliquo rerum fossilium perito homine, qua lem praecipue D. Peucerum hodie esse puto, (quem audio innumeras succini differentias habere,) vt iudicium eius audiremus. Specimen exiguum chalcanthi e succino illo abrasi mitto. Pro Panchymagogo illo nouo tam copiose descripto, gratias maximas tibi ago: iudicium quidem super eo ferre ego facile non possum: cum in his et huiusmodi experientiam ipsam maxime spectare soleamus. Non dubito quin multos laedere posset, sicuti vehementia et efficacia remedia omnia: tempestiue tamen et a perito medico vsurpatum, verisimile est profuturum. Ego in Euonymo similem fere succi Ellebori nigri praeparandi rationem ostendi, sed cum aqua simplici, non cum aqua vitae dicta. Memini me aliquando Elleborum nigrum destillasse cum aqua vitae per cineres: et illam aquam vitae nullam purgandi vim habuisse, relictam nimirum in fecibus, vtpore crassiorem aut tenaciorem. Vnde conijcio in Panchymagogo etiam vim purgandi manere in secibus, ab alijs inutilibus et non purgantibus partibus remotam. Sed iudicium in medio et experientiae relinquo. Hoc addiderim: succum ellebori nigrum, ita vt dixi, praeparatum, olim experienti mihi parum placuisse: quod stomachum nimis laederet, et multo magis quam
page 69, image: bs137radicis infusio vsitato more facta cum aliquibus corrigentibus in vino alioue liquore. Non dubito, quin videris Germanicum librum Hieronymi Brunsuicensis Thesauri pauperum titulo, qui non contemnendus mihi videtur, [gap: Greek word(s)]. in eo nuper cum legissem corpus recreari, et expur gari stomachum hoc remedio.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Ellebori albi [gap: sign for Drachme]. s Aquae ardentis [gap: sign for Uncia]. ij. infunde per dies 14. exprime per filtrum, et da pro vice [gap: sign for Drachme]. ij. cum vncia vini: volui periculum facere, et heri duabus ante coenam horis circiter [gap: sign for Drachme]. i. boni ponderis sumpsi: paulo post sextam coenaui pro more, bene habebam, sed in media coena, feruor linguae et gutturis augetur: ardores quosdam circa scapulas, in facie etiam et capite percipio. pergo coenare. appotabam, nullo metu. noram enim tam aliās, alijs modis expertus, ellebori naturam. mox singultus superuenit, et in flatio quaedam aesophagi ceu suffocaturus, sed leuiter: iraque inambulo, nullo timore, nulla debilitate: et cum singultus fere dimi. Dia hora perseuerasset, penna et digitis in fauces insertis, ter quaterue vomitum prouocaui: et mox mastiches decoctum tepidum bibi: et (Dei gratia) optime habui. Perplacet mihi D. Chirysostomi Houberi (olim discipuli mei, vt ipse ait) medicamentum: pro quo ne sim ingratus, aquae elleboratae meae, quae nunc ad manum erat, descriptionem accipe.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Ellebori albi [gap: sign for Uncia]. s. Gentianae [gap: sign for Uncia]i florum centaurij min. M. I. Anisi [gap: sign for Drachme]. ij. baccarum iuniperi [gap: sign for Drachme]. vi. cinnamomi electi [gap: sign for Uncia]. s. Macis. Zingiberis ana [gap: sign for Drachme]. s Aquarum foeniculi, hyssopi, ana [gap: sign for Uncia]. ij. Mellis despumati [gap: sign for Uncia]iij. Destillentur in cinere. [Ni fallor, addidi etiam aceti aliquot vncias, inquiram diligentius. Huius liquoris [gap: sign for Uncia]. s. dedi cum alliquo syrupo, in grauissimis et desperatis quibusdam morbis, febribus praesertim, et summa cum admiratione mea profuit illico manifeste, nec aliud incommodum attulit, nisi feruorem aliquem stomachi, sed breuem. In Houberi aqua theriacali, non laudo quod liquorem destillandum cum suis speciebu (vt loquuntur prius ad tertias decoquat. praestaret enim infundi tantum, sed eo diutius: ne decoquendo multae partes subtiles et odoratae exhalarent. Si tamen infusioni tempus non conceditur et festinandum est, sic etiam fieri poterit. Haec fere ad vltimam epistolam tuam. Quod nam tuum de Io. Vogt. VImensi medico iudicium est? Audio cum edidisse libellos quosdam, habeo vnum et alterum, de podagra, ni fallor: et de remedijs pestis, antimonio praesertim praeparato. Libellum de oleis e granis iuniperi et e vitriolo, desidero.
image: bs138Augustae excusum esse aiunt, etsi quid aliud eius de peste praesertim extat. Medicamentum de euphorbio, idcirco non laudo: quia nimis feruet, et frigidi nihil ei additur: quod si opium aut simile quid, ad modum trientis saltem adderetur, non dubito quin optima antidotus cuaderet. Ego his diebus aegroto, qui tribus mensibus ne guttam quidem sudoris emiserat, propinaui theriacam cum exiguo croco et vino maluatico: vnde mox egregie sudauit, nulla vi externa adhibita. Gausam vero sudoris omnem in opium admixtum reijcio, non tam ratione, quam experimentis quam plurimis inductus. Matthioli epistolarum Tomus secundus iampridem excudendus ferebatur: de quo si quid cognouisti, significa quaeso. Radicem nigram apud Hippocratem, Galenus aspalathi radicem interpretatur: quod nunc forte oblatum mihi scribo, memor, te aliquando de hac radice dubitantem ad me scripsisse, quod ea (puto) in magma hedychroum recipiatur. Vidi nuper Italicum libellum impressum, in quo quidam gloriantur, de nescio quo miraculo, quod contigerit ad Slesburgum oppidum, non procul distans Augutta, cum rustici aut plebs ad direptionem Abbatiae S. Onophrij conuenissent. Qua de re si quid certi habes, aut habere potes, valde rogo vt perscribas. Ge. Sighartum nostrum saluere cupio: scribere ad cum non vacauit. mitto autem pharmacopolae nostri ad ipsum literas. Item alias ad quendam ministrum typographicum a patruele meo scriptas, de quo vt inquiras rogo, Et terrias Viennam mittendas, quas vt per tutum aliquem nuncium cures (sat cito, si turo) etiam atque etiam oro. scripsit eas summus quidam amicus meus hic. Quomodo curaris, aut cui commiseris, si placet, proximis literis scribe. Vale cum familia et amicis: in primis D. parente, et D. Achille Gassero, ad quem scribam, vbi primum eius ad me literas accepero. Moibani Euporista iam esse excusa, sed non ante nundinarum tempus forte nos habituros exemplaria, proxime scripsi. Tiguri 1565. Februarij die 18. frigidissima et niuosissima coeli constitutione.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
REddidit mihi D. Funckius tuas literas cum schedis et libellis aliquot, pro quibus omnibus mihi longe gratissimis, tantum tibi debebo, quantum tu ipse volueris. Explorata enim mihi modestia tua est, et liberalitas perspecta. Ex libellis numero quinque nullum prius habui, in eorum vno sub finem parentis tui venerandi senis
page 70, image: bs139nomen reperisse gaudeo, vel ob id, ne desit mihi occasio inter scriptores medicos cum numerandi. quamobrem peto, si quid etiam edidit, aut saltem ad editionem parauit, vt admoneas. Electuarium Ricij describitur in Nicolai Masse de peste libro: nos quidem id parari fecimus, sed experiendi occasiones defuerunt, vt commendare de nostra experientia non possimus. Electuarij lupi descriptionem D. Funckius iam tibi misisse se ait. esse autem illud contra pestilentiam optimum remedium, et in sudore ciendo efficacissimum, multiplici experientia tum in proxima peste, tum alias experti sumus crebro: compositio eius perplacet, ex theriaca, bolo, et succis herbarum quarundam, calendulae, rutae, absinthij, etc. Schwartzwurtz esse Symphytum maius, ipse quoque suspicabar: et in catalogo stirplum meo quadrilingui, quem ante annos 22. edidi, Germanicum hoc eius nomen adscripsi, Magherkraut/ Gallion est Trago: ex quo tunc etiam nomenclaturam illam posui eodem in libro. nomen id factum, ab eo quod medeatur generi cuidam scabiei aut impetiginis (ni fallor) quam Germani vocant den mager/ vi abstergente et siccante. Neiendistel quae sit, ex te primum nunc didici. Pfaffeufraut inueni: apud Tragum melissam esse. Manchel et Zickel nondum inueni: non displicet tamen coniectura tua, Zickel forte esse siclam, id est betam. de his, et de nomine Regenwurtz si per occasionem ab externis medicis aliisue interrogaueris, gratum erit. In libello constlij contra pestem, quem parens tuus cum alijs tribus medicis Augustanis confecit, eysperbeer nominantur, in D. quaternione folij vltimi facie secunda, nescio qui fructus (Ribes Arabum, Occo.) Apium doces vocari Weintropf a Rhaetis vel alijs: si nosti qua ratione, hoc etiam adde. sum enim [gap: Greek word(s)]. De Petri Hispani Thesauro ab amicis in Gallia et Italia percunctabor: interim grata fuit diligentia tua. Positionum vestrarum, quoniam Dominus Achil. Gasserus vrget, curabo cum fieri poterit primum, aliquot saltem exemplaria imprimi, hic ant Basileae. Pro ijs quae de Montano eiusque libris scripsisti, gratias maximas ago. Quaeris an succinum ratione caloris aut specificae qualitatis paleas trahere sentiam. quod iam prius a me explicatum putabam. Sentio autem eorum quae trahunt, alia calore trahere, qualitate manifesta nobis: alia vi specifica, vt magnes, similitudine quadam substantiae: et idcirco ab ijs non quaelibet trahi, sed similia tantum: vnde nimirum sit, vt magnes nihil aliud, sed ferrum duntaxat trahat: est enim ei per simile, sed in eodem genere potentius: quare trahit
image: bs140quidem, non autem vicissim ab eo trahitur. Succinum autem cum non vnius solum generis res, sed minutissima omnia et ipsum quoque f errum et magnetem trahat, idque non nisi prius affrictum vt incaescat, non videtur similitudine substantiae et vi specifica, vt magnes: sed alio quodam modo trahere: aut certe inter ea quae calore suo, et alia quae tota substantia trahunt [gap: Greek word(s)] sicuti nimirum etiam theriaca, ratione trochiscorum e viperis, vim specificam contra venena habet, non attrahendo forte, sed expellendo, vt theodamas ferrum pellit, non vt magnes attrahit: aliorum vero plerorumque, si non omnium medicamentorum ratione, manifesta aliqua qualitate venenis resistit. Hoc scio, non omnem calorem ex aequo trahere: succinum affrictu calefactum trahit, non igne: hoc enim forte pori eius clauduntur, illo aperiuntur. Sed vt aliās etiam scripsi, non vacat haec contemplari: nec si vacaret, assequi plene me posse sperārim. Hoc certe affirmarim, multis rebus specificam vim a nobis attribui, propter ignorantiam nostram: quarum facle reddi ratio posset, et causa manifesta inueniri, si neruos ingenij intenderemus. Multa enim scibilia sunt, quae nondum aciuntur: [gap: Greek word(s)] apud Geometras celebrantur: quibus ego similes puto qualitates et [gap: Greek word(s)] pliysicas aut medicas quasdam, praesertim ex variarum et contrariarum qualitatum mixtione ortas: qualis etiam theriacae fuerit: ex qualitatibus autem nihil quam qualitas resultare potest, non [gap: Greek word(s)], aut forma [gap: Greek word(s)]. Talia forte etiam prius scripsi, et sum valde obliuiosus, ignosce. Elleborus niger forte bilem nigram ducit; hoc est; rem sibi similem trahit, sed non sine suo calore in terrio gradu; quo tan quam organo vtitur: vt et reliqua purgantia suis qualitatibus si non purgant: non tamen sine eis. Si theriaca in tertio aut quarto gradu, vt putabas, calida est, hoc ipso certe caloris gradu venena extinguet: idemque facerent etiam alia in eodem gradu calida, si corpus nostrum ea tolerare posset: sicuti etiam frigida. Sed ita extinguendum est venenum, vt non simul etiam vita extinguatur. quare calida tenuiorum partium quaerimus, aromata aut alia roborantia addimus, et frigida quaedam: vt frigidis calida. Video certi putredinem, vt summum feruorem, igne aboleri: et similiter summo frigore: nec resert extra nos, in qua materia ignis sit, quo vtimur: in qua, frigiditas summa: in nobis autem refert. Haec omnia eo tendere velim, vt rem magis in dubium vocemus, vt semici: quam simpliciter aut temere aliquid [gap: Greek word(s)] assirmemus.
page 71, image: bs141Superiora et coelestia omnia forte [gap: Greek word(s)] inferiora fere secundum qualitates elementorum, ex quarum tamen multiplici mixtione, et vario pororum situ, etc. magnae varietates et multae nobis incognitae oriuntur. Esse vero quaedam inter haec me dia, plane verisimile est. De Laur. Grylli commentarijs in Dioscoridem non sum amplius solicitus. legi epistolam Buzlij ad te, et quantum mea causa laboraris, intellexi. Adolescens amicimei filius, iam sibi lithotomum praeceptorem inuenit. Numismatum ludimagistri nostri Io. Frisij catalogum D. Funckius et ego, qualem potuimus tibi confecimus, manum vtriusque agnosces. Inuitaui eum ad prandium vna cum D. Iosia Simleno Theologiae professo reapud nos: qui in legendis numismatis mediocriter exercitatus est. a prandio horis tribus aut quatuor legendo et describendo im morati sumus, non sine voluptate et tibi gratificandi et contemplandi antiquitatem. maximam autem partem legere non potuissemus, nisi D. Simlerus dictasset. tu boni consules operam nostram vtcunque festinatam et imperfectam. Curabo tibi alias etiam D. Simleri nummorum catalogum: et alios forte, si petas. Icones illae numismatum Brugis excusae perelegantes sunt, proque illis et cae teris tuis in me officijs atque benesicijs omnibus, gratias maximas ago. In altera epistola tua, significas te literas meas Viennam pro be curasse: quod sane pergratum est. Aspalathus, quia theriacae additur, et hodie ab omnibus fere lignum rhodium ceu verus aspalathus inijcitur: quod tamen lignum est, et trunci aut rami pars: cum veteres radicem, aut potius radicis aspalathi corticem vsurparent: volui ad te scribere (cum nobis nunc res sit cum theriaca) aspalathi radicis tantum mentionem extare apud Hippocratem, vt habet Galenus inglosus, eiusque cognomento nigrae: vt de vero aspalatho inquirendi maior inde occasio haberetur. Interim lignum rhodium (quod ad Ge. Sighardum misi) substitui non improbo. Raphani radix nihil huc facit. Galenus aliquoties vim astringendi aliquam aspalatho tribuit: qualis in corticibus plerisque inest, nulla autem videtur in ligno rhodio: quod etsi qui conuinceret aspalathum verum esse, radicis tamen eius corticem potius quam lignum ad theriacam addendum putarim. Opium nostrum esse [gap: Greek word(s)] ex Montani sententia scribis: quod si ita est, videbitur esse me conium: veterum autem opium [gap: Greek word(s)] fuisse, atque idcirco acrimoniam habuisse. Sed forte non omnis [gap: Greek word(s)] acrimoniam habet. Et vt hoc concedam, sequetur opium calidius esse meconio, quod et falsum est, et veterum sententiae pugnat. Haec scribo ad pleniorem
image: bs142considerationem. Io. Vogti libellum per ocium legam: non dubito autem quin medicus sit empiricus, qui rationis et methodi parum habeat. Audio scripta quaedam eius nunc imprimi, autimpressa esse Argentinae. Non probatis tu et D. Gasserus, quod fortia quaedam pharmaca, vt elleborum, in memet experiar: quod tamen wgo vt faciam, multas habeo causas: primum enim corporis mei constitutio cruda et pituitosa, medicamenta aliqua requirit: et vulgaria parum faciunt. deinde cupio medicamentorum simplicium vires certius nosse, vt et mihi alias, et alijs consulere melius possim, et in scriptis etiam meis non solum quae ab alijs acceptrim tradere, sed et proprias obseruationes: nationes: quae profecto in corpore nostro multo melius et certius obseruantur, quam in alieno. Non tamen temere quicquam experior. sed ea quae scio ve hementia quidem esse, non tamen [gap: Greek word(s)] vt elleborum vtrunque, gratiolam, alia parcissime primum sumo: et dosim veluti per grana, aut guttas (si liquor sit) paulatim augeo, donec ad dosim lustam et cuius vim euacuantem aut aliter agentem percipiam. Ex frigidis quidem nullum adhuc experiri in meipso volui: quod natura mea frigidior fit: neque in calidis fere praeterquam illis, quae ab alijs prius tentata feltciter noui, sicuti elleborum a medicis antiquis, Hippocrate in primis: quaedam a vulgo discere et imitari non me pudet. Pauca quaedam a nemine prius (quod ego sciam) tentata, experiri volui, sensuum meorum iudicio fretus: quos ita exercui longo vsu, vt odore saporeque, plerunque starim deprehendam primarum qualitatum non modo interse differentias, sed singularum etiam gradus et ex solo odore plerunque etiam vim purgantem: eoque confidentius sumere soleo, quae mihi praeserrim etiam profutura iudicauero. Procul autem absum ab ignaua illa Galeni nostri timiditate, qui Lycopersium herbam, quod grauius oleret, ne gustare quidem ausus est. In metallicis, quoniam ab odore et sapore iudicium non aeque haberi potest, cautior sum. sulfur quidem aliquoties sumpsi vtiliter et copiose, praesertim e nostris thermis. Interim vobis gratias ago pro admonitione vestra. scio enim latentes quasdam esse in stirpibus etiam noxas, et quae sensu statim non facile deprehendantur, quamuis ab exercitatissimo homine. Succini glebam cum chalcantho insidente, D. Funckio ostendi. eam misit ad me iam olim D. Pontanus, medicus in Saxonia celebris principum quorundam: de chalcantho tamen cum mitteret, mentionem non fecit. Postea vero Laurentius Hiel medicus amicus meus et prefessor Ihenae, succini glebam cum chalcantho
page 72, image: bs143apud illum sibi visam scripsit: sicuti etiam Seuerinus Gobelius in libro suo de succino, quem D. Gasserus nunc ad me misit: etsi non chalcanthi, sed melanteriae et chalcitidis mentionem nominatim is facit, sed tria haec genere vnum sunt. Si quid certius alias cognouero (nam scripsi ad amicum) scies. Bituminis differentias varias D. Funckio ostendi, quae omnes quodammodo aliquid pici simile habent, odore, viribus, vsu et substantia: sed cum pix aliqua liquida sit, alia sicca: pissasphaltum puto ad picem siccam ita accedere, vt mollitiem aliquam cerae ferme retineat, et ad ignem liquari possit. At si durior fiat, et ad lapidis naturam accedat, bitumen quidem adhuc erit, sed a picis natura remotius: cum pix omnis liquari possit: bitumen [gap: Greek word(s)] non possit, vt neque gagates, neque thracius. Thracius autem verius lapis est, qualis est is quem misisti, quam gagates nobis notus. Esto igitur tuus Thracius, cognatus quidem bitumini, sed magis lapidi aut carboni bituminoso. Ampe litis vero terra, quam stein Folen appellant, si et ipsa (vt ex veteri bus comprobat Agricola) bituminosa, et bitumini simillima est, et ad lapidis naturam accedit, quomodo prorsus alienum eriti a Pici bitumine sicut doctis. parenti tuo videtur? ego vero cognationem maximam esse puto, et cum vestro quidem Picibitumine etiam magis quam aiijs bituminibus, cum cinereo etiam colore inueniatur, vt alibi scribit Agricola. Terrae nomen forte alicui imposuerit: re peritur enim aliquando mollior et terrae fimilior. Pissasphalti Florentia ad me missi specimen habeo, sed perexiguum, nigrius molliusque vestro, odore eodem. Aruernici liquidi nuper tria catapotia hystericae, quae profuere, vt scripsi, puto, dedi et colicae quina. sed huic magis profuit sumptum postea castoreum, quod multo calidius est. Cannam Indicam perijsse intelligo ex Sighardi literis ad phar macopolam nostrum et doleo: florem quoto a satione anno protule rit per occasionem sciscitare. De misso ad me catalogo Graecorum librorum, quos inclytus Senatus vester hoc anno Bibliothecae publicae addidit, maximas tibi gratias ago. Vide quaeso nunquid in illis sit boni, quo medicina nostra ornari posset: pro mevero nunquid ad historiam stirpium, nomina, vires, aut aliter quoquo modo vtile futurum. Euporista quidem Diosc. ex Bibliotheca vestra iam olim per D. Gasseru mihi communicata, Argentinae nunc prodierunt, non Latina solum ex Moibani et mea translatione cum Annotat. sed etiam Graeca, quae ego adiungere volui: vt translationis authoritatem augerent. Horum exemplar spero te breui a D. Gassero actepturum: sicuti et D. Stenglium, sin minus, ego mittam alias.
image: bs144Libros antiquos et nullius fere precij, vt scribis, qui apud te (forte et parentem) sunt, cuperem per ocium aliquando separatim poni: et sis, qui cum alijs ligati sunt, signum addi: et ab aliquo paupere adolescente, eorum titulos mihi describi: cui ego pro ea opera aliquid donarem. Sufficient autem mihi tituli. Vale. Festinationem non est quod excusemus vtrinque, cum et familiantas inter nos fra terna: et occupationes vtriusque alterinotae. In schedis separatis quae annotasti, grata sunt. legi. et in sua loco reposui: de atriplice, saluia et elleboro nigro. Authorem illum Italici libri, De gli ornamenti delle donne, nondum videram. Spina alba quidem, cuius decoctum laudat ad dentes firmando, ignora videtur hodie: in cu ius locum caryophyllatae radix substitui potest. ipse tanquam de re vulgo nota scribit: vnde conijcio cum etiam alia parum firma habere. In oxymelite elleborato meo, radicem iridis nostratem (vulgarem) intelligo, quae acrior et efficacior est quam Florentina afferri ad nos solira, etsi odoris suauitate multo inferior. Illyricam non puto adferri: nos hic syluestrem quandam habemus folijs angustioribus, quae hyeme pereunt, et fructiferam, radice par ua acri. hanc putant Illyricam eruditi multi. Pro Costo, zedoariam ponerem: vel zedoariae et helenij partes aequales. ex Antuerpia facile habebitis verum, suauissimi odoris, ireos ferme, quem Lusitani adferunt. D. Funckio species duas costi ostendi, et specimina dedi. Ancillam habeo, cui notissimus fuit senex in pago ditionis nostrae, qui cum vixisset annos circiter 130. autumno superiore mortuus est hydropicus. fuit is miles in bello Sueuico vel Heluetico ab exteris dicto. Vltimo suae aetaris decennio, a sale prorsus abstinuit: et ouis magna ex parte victitauit. bis die, et toties nocte, iam decrepitus cibum capere solirus. Fuit autem semper in victu moderatus. Rarum hoc [gap: Greek word(s)] exemplum, quod ab alijs etiam fide dignis ita se habere mihi confirmatum est, caelare te nolui. Ge. Sigharto plurimam ex me salurem dices: a quo missum accepi Ellebori nigri florem lacteum perbelle depictum: pro quo gratias ago, propter amoris eius in me promptitudine. Herbam quidem eam integram et florentem ante annum Como ex Italia missam accepi, depinxi, plantaui: et crescit mihi nunc in hor to: hoc tamen anno non floruit. Italus quidam medicus apud nos mihi asserit, flores ab initio candidos, vbi prouectiores fuerint, in purpureum colorem verti: quod an apud vos obseruatum sit, scire cupio. Matthiolus enim non in eadem planta, sed in diuersis, candidos et purpureos flores reperiri scribit. Posthac ne sumptus
page 73, image: bs145fiat, vbi non opus est, si quid rari fuerit, vno verbo prius a me quaerat, an habeam: quamuis in nonnullis antequam responsum haberi possit, pingendi postea occasio praeterrjt. Vellem vos, et nos quoque hoc ellebori genere abundare. valde enim commendatur a Matthiolo: et videtur is ipse esse, quem Dioscorides describit. Cum de rebus noctu lucentibus olim in quirerem, inter alia nescio quid mihi relatum est, von dem Baier liechtle/ id est, Bauarico lumine: quod quid vel rei, vel fabulae sit, cum vacuum tibi fuerit, rogo mihi aliquando inquire. Scierit forte parens. Tuum et Sigharti nomen iam inscripsi albo eorum, per quos in histotia stirpium profeci. In ea, quia cupio honorifice de D. Gassero mentionem facere, propter plurima eius in me beneficia: scripsi ad cum proxime (sed eae literae paulo tardius forte adferentur) et rogaui vt herbam aliquam innominatam veteribus, in suum nomen adoptet: et ad idem faciendum te quoque hortetur. Quod si parenti etiam aliquam deligere voles, pergrarum id mihi erit. Inuenietis autem multas nullo aliquo nomine notas, vi autem aliqua medica pollentes: Adelpham aut Occoniam, aut simili aliquo nomine vocare licebit: sed velim, vt quam sibi quisque deligit, eius aliquas vires suis proprijs experimentis confirmatas, at me scribat: sic enim iustius ab eo denominari poterit. Ridebitis, non dubito. Ego vero serio hoc peto: et vos non mihi solum hac in re gratum facietis, (nominis enim immortalitatem ex meis operibus nullavobis polliceri possum) sed artem etiam nostram vestris obseruationibus et experimentis ornabitis: quod studiosis omnibus et posteritati procul dubio gratum et vtile futurum est. Non soli eritis: multi iam hoc meam gratiam diuersis in regionibus fecerunt. Nec exempla antiquitatis desunt. Date igitur hoc mihi, et intra menses paucos tres aut quatuor circiter, mature mihi morem gerite quaeso. Ad hoc idem hortaberis doctissimum virum D. Stenglium, D. Rauchvuolff, et quoscunque alios ex eruditis et amicis tibi medicis. Etsi enim vos magni estis philosophi, nec ad particularia illa libenter vos demittitis: oportet tamen aliquid dare etiam amicis: et [gap: Greek word(s)] accommodare [gap: Greek word(s)] cum nullus illorum per se sit vsus, horum vero maximus. Bursa pastoris antiquo nomine caret: vires eius non vulgares quaedam celebrantur: in sistendo praesertim sanguine: sed temperamentum nondum satis exploratum puro. Matthiolus quidem refrigerare eam dicit, non tamen exprimit gradum: quem velim artificiosa coniectura indagari: et intra corpus
image: bs146ac extra, varijs modis, lierbae, succi, decocti, liquoris destillati, seminum, radicis, experimenta fieri, etc. Vide quam sim [gap: Greek word(s)] homo, sed in eum finem, vt multis prosim. Res herbaria certe infinita est: et plurimorum obseruationibus, iudicijs et experientijs conferendis indiget: Si quae forte eadem bis ad te scribo diuersis temporibus, ignosce. obliuiosum enim me reddit [gap: Greek word(s)] Doctissimo viro D. Leonharto Rauchvuolff S. P. D. ex me: accepi iam pridem literas eius cum herbis quibusdam, et Catalogo aridarum quas habet, sane copioso et raro. An vero responderim ei, non satis memini: et quia dubito, tu quaeso cum ad me scribes, vno verbo admone. Postremo hoc a te peto, vt ornatissimo viro D. Christophoro Vuirsungo salutem ex me preceris officiosam. Italus quidam amicus meus, vir bonus et siele dignus hic est: qui ipsum rogat, et ego eius nomine, vt si habet Apologos Bernhard. Ochini, Italice, aut Latin? (nam Germanie nescit) eos siue impressos, fiue manuscriptos, ad breue tempus commodato mittat: aut si vendere velit, precium indicet. Mitto titulum herbarij Fuchsiani, si forte nondum vidisti: quod opus quando praelo subijciendum sit, nihil dum certi cognoui. Mitto etiam scriptum quoddam nostrum de remedijs contra calculum e lixiuio fabalium, etc. quod exercitationis tantum gratia scripsi ad amicum quendam nuper. Id considerari a vobis, D. D. parente, Gassero, et Stenglio, in primis cupio: et cum iudicio vestro per occasionem remitti. Amicus is contra calculum bibendam hirci vrinam mihi commendauerat: ego lixiuium ex fabalibus praesertim praetuli. laudauit. ea occasione haec scripsi, et ad considerandum proposui etiam alia quaedam. Iterum atque iterum Vale, Tertio die Aprilis. Anno 1565.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni A. F. medico.
LIterae tuae Martij die 24. datae, Aprilis die 18. mihi redditae sunt vna cum seminibus, et Mart. Brennij ad te epistola, quam remitto. Pro ijs vero gratias ingentes ago? terrae mandaui ea fere hora qua accepi. Videram omnia prius, sed quaedam olim: et quaedam ex ijs etiam aliās sata non prouenerant, vt Cineraria, etc. Inter caetera Teucrium est, Alceueto a te inscriptum, nescio qua ratione. Et Sisarum hortense, cui non recte Sesamum inscripsisti.
page 74, image: bs147Phu simpliciter nominanun, latifolium Dodonaei esse suspicor. Albunum (si recte lego) mihi ignotum est: quod et olim me satum, non prouenit. Semen vomitorium, ante annum ex Italia Sesamoidis Alexandrini nomine ad me missum est. herbam nondum videre potui: nondum enim mihi prouenit. Vterer pro co seminibus Gratiolae, per omnia (si bene memini) similibus et aequalibus, sed coloris fusci nascitur apud nos abunde. Semen illud nigrum mamsculum e Transsyluania, Cayrinae nomine prius missum seminaui, sed nec id prouenit. Mahaleb in montibus nostris nascitur. Species illa Dauci, cuius semen e dentiscalpijs Hispanicis collegisti, Gingidium Dioscoridis est. Elaphobosci semen quale mittis, non puto me prius habuisse. Haec de seminibus scribere volui. Vtinam vero viueret adhuc Brennius ille amicus tuus, cuius literas misisti. potuisset enim quaedam recentiora ad nos dare: et proculdubio ab illo tempore multa alia ei obseruata fuerunt: et verisimile est in montibus illis Transsyluaniae rara multa habexi. nec dum potui ego, vt desiderabam, aliquem ea in regione medicum inuenire amicum: tu si qua ratione potes, aliquem mihi concilies per amicos saltem tuos. De Terebinthi aut Styracis fructu considerabo. Sighartum saluto, scripsi ei nuper, et pro misso, Ellebori nigri flore lacteo scitissime picto, gratias egi. Peruelim semina eius mihi legi probe matura. Est autem hic ipse Elleborus ille niger, quem pro vero tantopere extollit Matthiolus. Elleborine her ba alia est, quae et [gap: Greek word(s)] Herniariam Galli vocant, a facultate, qua hernijs medetur: Tragus Empetron, Germanice Harnkraut. Vis eius contra calculos, omnium forte quas Germania nostra fert herbarum, efficacissima, mihi a multis felicissime vsis Italis et Germanis mire commendata est. Sponte hic non crescit: semel in hortis sata, quotannis periens restibili semper foecunditate redit. Si apud vos forte abundat, cura mihi colligi suo tempore, cum seminibus praegnans fuerit, Augusto forsan: [gap: Greek word(s)] de vtendi modo (si vixero) ad te scribam, admoneas. Xylocassiae ligni particulam habeo. Raro qui hinc ad vos proficiscatur, occurrit, si quis tamen contigerit, admonebo, et fruar liberalitate tua, quae et simplicia et alia quaedam mihi promittit: inter quae (non dubito) multa mihi rara, aut incognita sunt. Nouos Matthioli in Dioscoridem Commentarios nunc in Germaniam allatos audio: e quibus ea quae de Aconitis aliqua ex parte, et Doronico scribit, amicus exscripta ad me misit. Vult
image: bs148autem Doronicum nostrum et Romanum omnino venenosam esse herbam, et ex officinis eijciendam: hoc agumento, quod canis, qui drachmas eius quatuor deuorarit, breui intereat. Quasi non alia multa canibus sint venena, quae homini salubria sunt: vtde Asparago fertur. Ego Doronici tamen herbam saepe in montibus copiose edi, magna cum voluptate: (nam et aromatica et suauiter acris herba est, et tenera suc coque abundat) et sine vlla noxa secuta. Radices quoque recentes, siccas, integras, melle conditas, in pollinem tritas, saepe ingessi: et hodie, vt manifestissime Matthioli et aliorum sententiam redargucrem, ex aqua calida drachmas duas radicum contritarum hausi: nec inde vllam prorsus in me mutationem sensi. Aegrotis quidem saepe illam et per se; et cum alijs mixtam vtilissime consului: in vertigine praesertim et epilepsia: misceo interdum gentianam, visci scobem, et astrantiam: Sic mire prodest epilepticis, si continuetur vsus remedij. Plura alia nunc omitto, quibus ostendere liquido possem, nec Doronicum nostrum, nec Aconitum vllo modo esse venenatum homini. Canibus aurem letiferum esse scio, non solum, si drachmarum 4. sed etiam si vnius pondere sumant. Scribo haec hora octaua, postquamae. ij. eius sumpsi, et optime habeo Dei gratia. Nolim autem te putare, me ita vel temerarium vel imperitum esse, vt ea velim aexperiri in me; quae praesens pericuium afferre queant: sieuti nuper etiam in literis meis, quas D. Funckio tradidi, ad te scripsi. Hoc pro corollario addam. His diebus iuueinis 19. annorum ad me venit, qui superiore hyeme laborauerat quartana, quae eum circa Kalend: Ianuarij, puro; reliquit: paulo. post in quotidianam (nisi tertianatriplex ea potius fuerit) ineidit, quae cum per sesquimensem grauiter affecit: quod cum me consulens mihi explicaret, praescripsi ei oxymelitis mei vsum ad triduum, talem fere:
[gap: sign for Rec. (recipe)]. oxymelitis nostri min. 3. iiij. maioris 3. ij. syrupi de Eupatorio [gap: sign for Uncia]iij. aquarum foeniculi, absinthij, cichorij (per vesicam destillatarum, vt odorem et saporem retineant) ana. [gap: sign for Uncia]ij. s. Misce. fi. potus pro iij. vicibus. quarro die ad me veniens, se multo leunis habere indicauit: sed manere adhuc sebrim. Itaque dedi ei de succo gentianae (quem domi habeo) magnitudinem castaneae aut nucis iuglandis, et vt dimidium eius vno die degluciretrussi, alterum postridie. quod fecit, et vtroque die hora vna post succum assumptum, vomuit nonnihil. Febris omnino statim abijt: nec redijt [reading uncertain: print faded] multis iam diebus. Similiter autem prius etiam in tertiana
page 75, image: bs149notha mihi successit. Accepi ego, et motus sum aluo, non vomui. Febrientes fere vomunt, sed commodo suo. Specimen cius, si desideras, in vasculo ad te mittam, vt tu quoque meo exemplo audacter experiaris. Vale. Tigurr. 1565. Aprilis die 18.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
AD literas quasdam tuas Maio superiore datas, an responderim, aliquandiu haesi. sed in ijs nihil admodum est quod responsum vrgeat, nisi forte quod de Doronico quaeris quid sentiam: verumne esse censeam quod pharmacopolae sic vocant, an quod vulgo quidam Gemmsenwurtz. Sunt autem et pharmacopolarum dictum Doronicum, et Gemmsenwurtz vulgaris duae vnius gene ris species, neutra verum, hoc est, Arabum Doronicum: quo cum careamus, vt primus ego iam pridem scripsi (nuper etiam Matthiolus, id confessus est, sed dissimulato meo nomine: nihil enim vnquam mihi acceptum ferre solet ambitiosissimus homo, etc.) pro eo radicem aliam aromaticam et slatus maxime discutientem, vt galangae vel zedoariae, substituemus, cum pauco cortice citri. illius enim odorem Doronicum, vel durungi (a citro etiam denominatum Arabico sermone, vt nos citrariam metissam ab eodem vocamus) imitatum existimo. Ad Graecam epistolam tuam forte aliquando respondebo, cum Deus aliquid ocij dederit. Nunc cum Froschouerus iterum vas cum libris ad vos missurus esser; festinanter haec scribere volui, et vltimis Latinis tuis respondere [gap: Greek word(s)] In superiorevase Marbodeum tuum de gemmis tibi remisi, et alia quaedam. Nunc manuscripta de gemmis e Plinio collectanea mitto: et gratias ago. Habemus nunc Plinij codices emendatiores, quamobrem vti eis non libuit. Specimen dedicationis nostrae in tuum nomen etiam nuper misi: nunc mitto libellos omnes iam primum absolutos, quos hac aestare de Lapidibus, etc. imprimendos curaui, multo labore meo: nam et praelo omnia parare, et formam primam quamque excusam cognoscere me oportuit. Mea nimium festiuata sub finem etiam mutilata sunt. Quid facerem? Typographus ad nundinas festinabat, et ob rei familiaris inopiam differre non poterat. Mitto et D. Achilli P. Gassero nostro eosdem libellos: item Sigharto pharmacopolae, quem meo nomine salutabis, sicuti et D. Dasylycum: cui nuper scripsi, Cupio autem vt Sighartus libros suos hos D. Dasylyco in
image: bs150terim communicet, donec ea quae petij D. Dasylycus commodato saltem mature ad me mittat: tum si intellexero libellos nostros et placere, mittam et ipsi alias. mature autem, vt ea quae petij mittat, opus est. Venio ad epistolam tuam. Erat hic ante aliquot menses bibliopola Vlmensis senex admodum, et, vt conquerebatur, paupertate afflictus: eius misertus cum stimmi praeparatum haberet, et Vogtij quaedam de ejus vsu, rogante eo, emendaui et addidi quaedam: deinde cum ea quae manu mea scripseram repeterem, ne nomine meo abuteretur, pollicitus reddere, non fecit, et me nesciente discessit, alioqui stimmista certe non sum: et meliora tutioraque remedia me habere puto. Posthac cautior ero. Andernaci inconstantiam et [gap: Greek word(s)] miror. Melegetta vel granum paradisi vulgo dictum, non est cardamomi species: sed sui generis, quod et precij vilitas indicat, et nulla odoris aromatici gratia. Graecis veteribus incognitum fuisse puto: recentiores Graeci Capsi cum nominant, vt Actuarius: et alicubi Siteresium, si bene memini: ab Arabico nimitum Settarengi (quae vox tamen alibi Lepidium signisicat) in recentiorum quibusdam antidotis Capsia, interdum etiam Cassia pro Capsico legi video. Vocatur et Nuntesarca, et Nux sarca, et alrjs barbaris nominibus, de quibus nunc inquirere non vacat. D. Funckius nondum venit: quare missa a te quaedam, nondum accepi. Thymelaeae semen vix puto mihi superesse. quaeramper ocium. saepe seui, nunquam prouenit. Monspelij abundantem veram vidi. De mono cerote, si tibi non satisfaciunt quae scripsi in historia anilium, lib. 1. Quadrupedum suo loco, et in Appendice emsdem: et in Iconum libro: non habeo quod addam. Extare non dubito apud Indos et Aethiopes hoc animal, et esse Asinum Indicum Aristotelis, Cartazonum Aeliani: Cornu integrum ipse vidi, et particulam exiguam habeo. Extant et Rupicaprae monocerotes, et Oryx in Astrica, et Rhinoceros quoque monoceros est. Per D. Funckium spero me numismata aliqua ad te missurum, etsi Froschouerus nunc Franckfordiam abit. de suis forte aliqua mittet interrim D. Simlerus. Lilium illud luteum ephemerum, (Turcicum aliqui vocant, alij Gladiolum Indicum,) mihi quoque in horto nascitur: sed absque semine. Memineris herbae illius elegantis tibi ignotae, cuius surcuslum promittis sub autumnum te missurum. Locus in Euporistis de bibendo cinere panniculi cruenti hominis occisi, iam non occurrit, (in cap. 18. lib. 1. de epilepsia et sequentibus proxime non inuenio, et scribo haec multa nocte, capite meo non bene affecto) suspicor in Graeco essef [gap: Greek word(s)] (quod tu qui oprime calles Graece, inspicere debuisti,
page 76, image: bs151non [gap: Greek word(s)]) vt non cerebri membrana, sed panniculi alicuius de veste pars cruentata intelligatur. nec [gap: Greek word(s)] est cinerem hunc in eo malo prodesse, cum alia etiam plurima vsta prosint: sed accessit superstitio, de panniculo hominis iugulati. CL. et Doct. virum Io. Sambucum meis verbis salutabis peramanter et officiose. non scribo autem ad ipsum, quia literas ad me eius abs te missas non cepi seruatas spero a D. Funckio, qui forte maturius ad nos se ven turum purauit. Quando cunque autem venerit, maternam domum in luctu inueniet, propter sororem Iudith, a partu nuper secundis retentis extinctam. Libellos nostros de Lapidibus, metallis ac gem mis, cupio te etiamD. Sambuco videndos exhibere, vt si desideret, ad ipsum quoque mittam aliās, si manserit Augustae. multum enim eius in me beneuolentiae et beneficijs debeo. Praeludit hic adhuc pestis, sed clementissime. Ad D. Gasserum scribam aliās. scio cum mihi occupatissimo facile ignoscere. Vale. Tiguri 1565. Augusti die 27.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni A. F. medito.
SOlicitus sum de valetudine tua charissime mi D. Adolphe, [gap: Greek word(s)] nam ex D. Funckij literis nuper intellexi te ex Acidulis reuersum, nihilo melius habere, magno sane do lore meo. Deus Opt. Max. te patriae, parentibus, amicis, ac mihi quoque conscruet. Numisinata D. Simlen nostri iam tandem accepisse te spero, et morae causam ex D. Funckij literis intellexisse: Pro Nic. Alexandrino maximas tibi gratias. Eum Franckfordiae accepit pa truelis meus, et vasi suo inclusit, quod nondum ad nos aduectum est. Non obstrepam tibi pluribus, ne importunior sim: donec de valetudine tua certior fiam. Interim Deum pro te orabo, quod tu vicissim facies, nam pestis hic rursus valde grassat. Praeseruationis causa oxymelite meo vtor, alterutro vel mixtis, nec puto efficacius quicqua reperiri posse, multas ob causas. Vestrum Iuliani oxymel, si mandragoram (vt puto) recipit, eius [gap: sign for Uncia]. j. vel ij. mitti ad me cupio, vt vim eius experiar. et a te quoque, aut D. parente, aut alijs, et D. Gassero, si quando eo vsi estis, successum eius audire. Quid si tu quoque eius periculum faceres in teipso? Nos hic confectionem optatam de styrace habemus: nec infeliciter ad siccandos aut sistendos catarrhos subtiliores interdum vtimur. Libellos [gap: Greek word(s)] cum meis literis an acceperis, aliquando significa. Haec paucis scribere volui, cum Froschouerus dolium ad vosmittendum includeret. Vale, et falura D. D. parentem, Gasserum, Vuolphium, Dasylycum, et Sighartum nostrum. Tiguri 1565. Octob: die 25.
image: bs152
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
MItto clarissime D. Adolphe, D. Simleri nostri numos argenteos, numero 114. pondere unciarum xv. Non licuit ei seligere, quare suos omnes mittit. Eos ad vnum atque alterum mensem retinere potes, deinde remittere, non nisi tuto certoque nuncio: vel Memmingam ad D. Io. Funckium nostrum, cui nunc etiam mitto per famulum, qui hinc ad eum accersendum mittitur. Cum primum acceperis significa quaeso. Nuper in dolio quod libris refertum ad vos Froschouerus mittebat, remisi Amstelredamum tuum: in alio postea misi Exemplaria libellorum nostrorum de Lapidibus et metallis, pro te, D. Gassero, etc. Plura per D. Funckium scribam. Sed ne absque fructu aliquo medico, licet occupatissimus, haec scribam: accipe olei vitrioli guttas paucas misceri syrupo alicui, et saccharum aut penidios addi, donec crassescat electuarij instar, et acidissimo sapore fiat, huius dofis est ad pisorum 2. aut 3. magni tudinem. conuenit autem melius stomachi, ventriculi et intestinorum affectibus hoc modo, quam in potu: et magis placet etiam. Aluum mouet: nauseantibus, et stomachicis illio subuenit, vt iam aliquoties sum expertus. Vale. Tiguri 1565. Septemb. die 2.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni, A. F. medico.
TArdius ad nos venit affinis Funckius, et ternas abs te exoptatissimas mihi literas attulit, vna cum multis varijsque muneribus tuis, argenteis, chartaceis, et plantarijs: quibus tu pro singulari bonitate et liberalissimo in me amore, afficere me voluisti. Argento nihil opus erat: talis enim et tantilla dedicatiuncula nostra est, vt eius me pudere potius debuerit, quam vllum a te [gap: Greek word(s)] expectare. Interim tamen iucunda est mihi liberalitas tua, et res ipsae, munera tua, omnes iucundissimae rarissimaeque. Numi argentei sane pulchri sunt: et, vt plures etiam, si occasio detur alicunde ac quirendi, colligam, me admonebunt. Ad D. Funckium miseram omnes D. Simleri nostri numos, cum literis, vt tibi transmitteret per ministrum hinc discedentem, ante nescio quot dies, vt eum Memminga huc adduceret: et ad ipsum quoque scripseram. Ipse vero, quod valde miror, literas a ministro se accepisse negat: putat autem vxorem accepisse, et obliuione factum, vt ipsi non redderentur
page 77, image: bs153ante discessum. Quare si nondum accepisti litetasillas meas cum numis, cum hisce saltem accepturum te spero: et cum acceperis primum, vt signisices vno verbo, peto: ne de ijs solicitus sim. Froscho uerus e nundinis Franckfordia nondum redijt: quamobrem de ipsius numismatis cogitabimus aliās, cum Simleriamos a te inspectos remiseris. Ex chartaceis donis tuis, haec sunt: Thomae Aquinatis liber de Essentijs essentiarum, quem prius non videram: essi excusus habetur, nescio vbi. varius sane, philosophicus et eruditus, eoque nomine mihi pergratus, quamuis mutilus, [gap: Greek word(s)] Io. Mediolanensis seu de Rupe scissa liber etiam aeditus est Basileae per Guil. Gratarolum medicum: sed ad finem tui adiuncta sunt quaedam de oleis nonnullis non ingrata: Et geomantica quaedam, a quibus abhorreo. Ex impressis, quaedam prius vidi et habeo, sed alias editione: alia nec videram, nec audieram, vt Rod. Dubramum deromponendis epistolis. Item Tabulae irj. Prima, Elegia in lauream Buzliorum, quam vel propter parentem mihi amicum libenter vidi. Altera, promotorum ad lauream Ingolstadij nomina et questiones continet. Tertia de Antimonio praeparato Io. Vogti: oui nomen meum subscriptum profecto inuitus legi. Ego quidem tale aliquit miseratus senem illum Vlmensem, vt nuper scripsi, in eius gratiam scripseram: tabulae vero huius, qualis excusa est, author non sum. Et si bene praeparato stibio vires mirificas in corpus humanum esse puto: non tamen sine periculo dari censeo etiam bene praeparatum, nedum male, quale ferme est, quod agyrtae illi circumferunt. Habebat senex ille similem quandam tabulam manuscriptam, ego roganti, ei in meliorem digessi, et ex Matihiolo ac Vogtij libello quaedam addidi. Quod si illum meo nomine abuti velle, et tabulam typis cudere, sciuissem, nihil tale fecissem. posthac cautior. ero. Ego, vt verum fatear, etsi multum stibij praeparati habeo, vti eo nunquam soleo. Pro his omnibus donis tuis. ingentes tibi gratias ago: sicuti. etiam pro reliquis titulis librorum mihi descriptis: in quibus iam saepe multum mea gratia laborasti: ita vtomnino aequum esset te multo maiori a me munere ornari: tu enim amplius mea causa laboris sustinuisti. Sed nolo liber alitate tecum certare: in te vero amando colendoque, sicuti et optimoac venerando parente tuo, nemini concedam: et vbicunque in homore vestrum publice aut priuatim facere potero, quid et beneficia tua et amicitiae nostrae ius postulent, non ero immemor. Er [gap: Greek word(s)]
image: bs154[gap: Greek word(s)] Nunc ad epistolas ipsas venio. Valetudinis tuae infirmitatem fulciet Deus Opt. max. si ex vsu tuo fuerit. nouit ipse quae nobis conducant. nos voluntatem eius sine magna solicitudine ex pectabimus. Ego etiam valetudinarius esse assueco quotidie: interim satis mediocriter me habeo, ad cibum, potum, somnum et labores. Audio te nuper vsum Acidulis: quae vtinam tibi profuerint. Acidularum causas nemo dum, quod sciam, explicuit. ego quin chalcanthum aut cognatum ei metallum, vim suam aquis acidis communicet, non dubito: sed tuum quoque iudicium libenter audiam. Andernacum aiunt breui suum de fontibus medicatis librum in lucem daturum. Versus tuos libenter legi, tum aliās, quia ingenio tuo delector: tum quia mihi quoque meaeque valetudini conueniunt, [gap: Greek word(s)]
page 78, image: bs155me admonent. Nicolaum Myrepsum vestrum, spero ex nundinis me accepturum. Pictarum imaginum stirpium quascunque liabes, nomina per ocium mihi scribe. neque enim memini amplius quas apud te viderim. nulla forte mihi deerit: vt neque Nerrj aut verius Ledi alpini defuit. Semina herbae illius [gap: Greek word(s)] ni fallor, non satis matura fuerunt. Conferam suo tempore cum Asphodelis: quorum semina non sunt orbiculata vt scribis, si probe memini, sed triangula. Doronici [gap: sign for Drachme]. iiij. cani datas, eum occidere scribit Matthiolus: ego vnicam dari iussi, et perijsse audiui. quia tamen memineram me saepe in montibus herbam illam aromaticam cum voluptate edisse, et inde recreatum esse, saepe etiam radices aliquot nulla molestia, volui nuper [gap: sign for Drachme] ij. radicum illarum aridarum ex aqua calida sumere, vnde nihil incommodi sensi horis aliquot, quo tempore etiam idipsum ad te scripsi: horis vero octo elapsis, ventrem et stomachum inflari sensi, et circa ventriculi os, imbecillitatem quandam, ac corpus totum infirmius: ita fere, vt aliās semel atque iterum, ex nimio aquae frigidae potu, perceperam (inde curatus, vini aliciuus generosi potu per accidens, nam commune fastidiebam:) sic biduo durauit in me hic affectus, et cum non videretur sponte dicessurus, ingressus in aquae calidae solium, curatus sum. Prius etiam aliquando, nescio qua de causa, similiter affectus, antidoto Saxoni ea sumpta, sudatorium ingressus, in lecto etiam postea sudaui et melius habui. Haec de Doronico te scirc volui. cui vim nullam malignam aut homini venenosam inesse puto, sed radices nimium humidas esse puto, (vt quae nunquam fere exiccentur totae, vtcumque longilsimo tempore seruatae:) et flaribus excitatis, ventriculum offendere: nec facile ex eo descendere. superficie uero omnino salubrem et vtilem esse puto, cum odorata, imo aromatica folijs. caule et flo ribus sir, et tenuiorum quam radix partium. Haec partim sensu et experimentis, partim ratione motus, affirmo. Matthiolus autem Aconitum primum, Doronicis nunc adnumerat, (non aliter enim defendere picturam suam potuit, et per me admonitus est, herbam ab ipso pictam Aconiti speciem esse: sicut etiam Doronicum nostrum vulgare non esse Doronicum Arabum, ex mea ad Guilandinum epistola iam olim impressa discere potuit) etc. Ego pharmacopolas no stros iussi, Doronicum vulgare non quidem abijcere cum Matthiolo: sed Pseudodoronici titulum ei tribuere: pro Doronico autem in veterum compositionibus, galanga vel zedoaria vti cum aliquota parte corticum citri: Durungi enim Arabum Doronicu est, et a citro nomen habet, Pro Astroite tuo (quo certe maiorem et elegantiorem
image: bs156nondum videram) gratias ago, et remitto vna cum operculis concharum quarundam marinarum lapideis: fabas marinas aliqui vocant. Addidi Antorae siue Antitorae radices, quae geminae nasci solent: si forte non vidisses antehac. Plantas tres in horto habeo, e Sabaudiae montibus. Vnam, si voles, tempore veris accipies. Semina in horto mihi nata, D. Funckio dedi pauca: a quo partem petes, si volueris. Astrantiam nigram quoque si desideras (Fuchsius Saniculam foeminam vocat) si voles accipies: cuius vim elleboro albo fere similem, sed mitiorem, et aluo quoque purgantem, primus ego expertus, sicut et Eupatorrj Auicennae quorundam ad aquas nascentis. Quae de lapide Iudaico scripsisti, libenter cognoui. Index numismatum ad te missus, est Aegidij Scudi, viri dirissimi et maximi nominis, de quo tibi referet D. Achilles Gasserus: cui puto affinitate iunctus est. non amat religione nostram: me tamen ali quando medico vtitur. Quaeram ab eo per occasionem (habitat enim in oppido Rappersuilla ad 2. miliaria hinc) de prolixis illis duabus inscriptionibus, an singulae singulis numis contineantur. Vix quide cum puto numum aliquem rariorem mihi concessurum, vt videndum ad te mirtam. est enim difficilis in his rebus. experiar tamen in Britamico CL. F etc. Deliteris meis Viennam curatis gratias ago et nunc quoque ad D. Sambucum scribo, quas mature curaritupio, literis eius ad D. parentem tuum admonitus. Quod nobilitatis titulum detrectas, modeste facis. Noni apud nos quod scribam nihil est: et si quid est, D. Funckius nimirum ad te perscribet, vt hoc onere me leuet. Quod si nimiae occupationes me sinerent, multis subinde chartis tecum colloqui periucundum foret. Sisonem vetum, condimentariam herbam peregrinam, origani sapore, cuius rami singuli [gap: Greek word(s)] id est, pilulas singulas seminibus refertas sustinent, nuper inueni: et. parte D. Funckio dedi: sicut et Costi Lusitanici, et alterius qui Zingiberrefert, specimen. Pestis hic inualescit: clementer tamen adhuc in vrbe. In ijs quae misisti manuscriptis, de stibio nihil dum inueni: per ocium quaeram diligentius: inueniam forte in Thomae Aquinatis libello aliquid. Lilium luteum peregrinum vestrum, siue Turcicum; nihil ab eo differt, qui mihi Gladioli Indici nomine missus est. proinde non mitto: Libellos posthac praestat te nullos mittere: nisi aliquos inuenias, qui rara aut praeclara quaedam habeant, (qualia quidem etiam in antea missis nonnullis reperi quaedam, et de quorum titulis me prius admoneas: vt an desiderem, significem. paucissima enim inter tot negocia mihi legere vacat. Plantam quam Cannae Indicae nomine ad me pictam misisti, ab Hispanis
page 79, image: bs157Hispanis Chentam vocari, his diebus inueni: dum herbas meas siccas perlustro, et in folium eius aridum Bononia missum hoc nomine incido. Sagapeni etiam tua folia sicca Panacis Heraclei nomine ex eadem vrbe Vlysses Aldronandus ia olim misit. Thlaspi Creticum vocant herbam, quam D. Funckius a te missam ostendit, aliqui Cappadocicum, si bene memini: acrius amariusque est caeteris siue nastur tij siue thlaspios generibus. Ego in horto habeo lierbam floribus, et seminibus eisdem (stores vtriusque quaternis constant foliolis: quorum duo semper latiora sunt, et alia duo minora) folijs vero multisidis, quam Sesamoidis nomine accepi. Est ne in Sueuia circa Augustam vlla terra, quam fugiant animalia venenata? id quod scribit Io. Kentmanus meus in suo Metallicorum catalogo: de terra quidem circa S. Vlrici aedem iam audiui florem peregrinum elegantissimum, rubentem, lilij parui forma. Vnica tum erat planta: nunc forte multiplicata: fructum et semina an proferat, inquire. cuius si bulbumlum vnum (bulbosum enim iudico) ab eo mihi impetrare posses, vicissim peregrinum aliquid et rarissimum ad eum mitterem, et honorficam eius mentionem in Volumine herbario meo facerem. memini et aliās mihi petenti negatum esse: sed importunitas saepe proficit. Rosarum lutearum et Muscatarum plantas adhuc habere non potui. Domini Fuggeri habent: plantae vtcunque minimae mihi sufficerent. Beryllum ipsam videre cuperem, sicut et Beli oculum dictam gemmam vilis (ta audio) precij: si per certum nuncium aliquando mitteres inspiciendas: mox, optima fide, remitterem. [gap: Greek word(s)] Tiguri 1565. Septemb. 28.
CONRADVS GESNERVS ADOLPHO Occoni A. F. medico.
DE lapidibus et metallis exemplaria tria ad vos misi iamdudum: quae si nondum accepistis, doleo. Aliud tibi saltem mittam si non accaeperis primum. D. Sambucum tam cito literas meas
image: bs158(tua diligentia) accepisse ac respondisse, miratus sum. Rescribam tibi, vbi libello Graeco quem misit, vsus fuero, vt simul remittam illum. Pro scripta ad me historia Diastimmeos Vogtij, etc. magnas gratias ago. Ego his diebus audiui mulierem Italam asthmaticam apud nos, missa huius medicamenti grana tria a silio chirurgo, qui Norimbergae agit, deuorasse et sanatam esse: quod scriboo [gap: Greek word(s)] non vt medicamentum simpliciter laudem, aut tibi quoque eius sumendi author sim, sicut neque lini oleum vt biberes suaseram, rusticum plane medicamentum, sed simpliciter, et ne absque omni in arte nostra fructu aut exercitatione, epistolam ad te darem. Ego certe res meas experiendi non tam cupidus sum, vt valetudinem meam penclitari velim. quare et stimmi nec ipse sumam, nec alijs facile dedero. Folium vero illud, quod a te acceptum D. Funckius nuper misit, e Gallia missum ad te puto, nulla nominis aut facultatis eius mentione, cum gustarem mandendo tantum, non deglutiendo, exiguam eius partem, illico mirifice me affecit, vt plane ebrius mihi viderer, et tanquam in naui per fluuium descendere oborta vertigine. idque ter et quater repetenti, similiter mihi accidit, vt pluribus ad D. Funckium scripsi, ac eas literas tibi vt transmitteret rogaui. Post quam vero ad eum scripsi, cani etiam dedi particu lam eius folij contriti. cum carne: qui post aliquot horas satis copiose vomuit. nec aliud passus est, quod sciam: dimisi enim. Et cum in libro Theueti Monachi Galli, quo Galliam Antarcticam descri bit, legissem, Perum apud Americos (pun) dictam herbam, Buglosso similem talia accidentia inducere, illis tamen populis ad suffitum quotidie in vsu esse, folij modicum tritum carbonibus inieci et per infundibulum naribus ac ore fumum hausi, et nihil incommodi praeter acrimoniam sensi. Postridie maiorem copiam accepi, et vertiginem sensi, minorem tamen quam ex commanso folio. Mira profecto eius vis et celeritas ad vertiginem et ebrietatis speciem inducendam est. quare popub illi, pericula praeliorum aliaue adituri, hunc fumum recipiunt. Omnino enim eandem esse iam non dubito. A Gallis Nicotianam vocari audio, nomine legati cuiusdam, qui Galliae intulerit, ab alijs Pontianam. Si aliqua eius tibi copia est, amplius mitte: vt reliquas etiam faculta tes eius, quas amicus quidam mihi descripsit, experiar. id quod libenter facio, cum ipsius rerum cognitionis gratia, tum vt de singulis scribere melius possim, et docere aut monere alios, vbi opus est. Deus clementissimus valetudiem tuam restauret: qui tum fer me maxime iuuare solet suos, cum alia omni spe et auxilio destituuntur.
page 80, image: bs159Fumus ex folijs paucis saluiae minoris et rosmarini siccis, cum duobus iuniperi granis, semel nuper a me ore aperto hau stus, inspir atusque naribus, (vt ad arteriam simul et caput raperetur) non tantum nihil omnino me offendit, sed etiam profuit, propter eatarrhos et frigiditate cerebri. tu si eo vti volles, succini aliquid forte commode adderes, sed parum: et eodem, repletum etiam pannum duplicatum capiti circunuolueres. Sed quid ego noctuas Athenas? Syrupi domestici tui soluentis, per ocium aliquando de scriptionem a te expectabo. Oxymel elleboratum meum maius, manifeste aluum soluit, etiam [gap: sign for Uncia]s. sumpta. minus etiam quibusdam: vtrunque licet non soluat, alijs tamen modis ad morbos et sympto mata diuersa prodest, vt pluribus in Euporistis Dioscor. exposui. Si tamen materia non sit crassa, et a capite ad thoracem defluat, non aeque iuuat. Tu forte non meum oxymel, id est, meae descriptionis, sed Iulianicum (quod in Antidotario vestro, viribus longe diuersis habetur) accepisti. Vltimis meis literis, anforte etiam de his et alijs tibi scripserim, non equidem memini: ignosce obliuioni meae, quam mihi non tam aetas adhuc puto (quin quagenarius sum) quam occupationum varietas parit. De causa acidularum adhue [gap: Greek word(s)] Andernaci librum nondum legi. Bibere simul aquas medicatas et lauare in eis, ego saepe aegrotis nostris consulo, et conferre video. Si quis tamen copiosius ad alui purgationem bibere velit, eum balneo (ingressu) abstinere inbeo eo die, aut ante prandium saltem, donec purgatio cessarit, in nostris thermis sulsureis. Myrepsum accepi, euolui, multa in eo, instituto meo vtilia reperi, et gratias ingentes iterum atque iterum ago. In primis vero in eo, honorifica patris et aui mentio delectauit. Ex picturis tuis stirpium, tres retinui, caeteras quod non opus haber em, proxime remisi. Pro his simul et seminibus raris D. Stocklin plurimum tibi debeo: sub tempus vernum de meis etiam seminibus rarioribus aliqua, si admonear, missurus. Tulipam illam, aut forte Satyrion verum, quam in horto D. Hervuarti olim vidi, non putabam in Fuggerorum etiam hortis inueniri. Gratissima erit, vndecunque mi hi nactus fueris sub ver proximum, si vixerimus: sicut et Rosae luteae et Muscatae plantae, quarum spem mihi facis. Doronici antiballomenon primus ego ante annos aliquot in epistola ad Guilandinum scripsi: quam sententiam meam sequitur nunc Matthiolus, nulla tamen nostri mentione, vt homines inuidi et ambitiosi solent. Pro Been albo et rubro, (quoniam nunc iterum vrges et requiris sententiam meam) flores caryophyllorum (aut Vetonicae altilis a quibusdam dictos) eiusdem coloris, id est, albos
image: bs160et rubros saccharo conditos substituerim. ij subdulces et odoratisunt, et cordi roborando conueniunt: etsi forte non item ad Venerem ciendam. Est autem Vetonica altilis nostra, omnino de polemonij genere herba: et quod pharmacopolae Christianorum, omnes puto, ben album vocitant, polemonion veterum est cuius species plurimae mihi cognitae sunt. In Logadij hiera prosemine Thymelaeae, ego Laureolae Germanicae, quam Zylandt vocant, semen acceperim. non maiore differentia puto. quam si pro Rhaetico vino, Ealernum acciperes, aut contra. [Chamelaea Germani aeque ac Thymelaea carent] non multum autem peccauerit qui lathyridis (id est, cataputiae minoris, non maioris, vt tu scribis) grana, pro Thymelaea acceperit. aequalis enim vtriusque vis et facultas mihi videtur, quod ad acrimoniam et educendas aquas. Chamelaea amarior est, etc. Cardamomum Graecorum, aut illud ipsum est, quod nostri simpliciter Cardamomum vocant, (cuius tamen tre fere differentiae magnitudinis inueniuntur) aut pro eo recte vsurpari potest, meo quidem iudicio. inquirere autem in schedis meis obseruationes varias dispersas nondum licuit. Matthiolus suspicatur Melegetas vulgo dictas, Cardamomum maius esse: sed illae profecto longe calidiores sunt Cardamomo, et acrimonia piperi non cedunt: et quod Matthiolus ignorauit, Arabicum seu Arabum Cardamomum sunt, Sacolla etiam et alijs nominibus apud Arabes dictum. apud Actuarium modo Cacula, modo Cachrys, modo Casicum: quod postremum indocti aliqui in compositionibus quibusdam in Tapsiam mutarunt, (vt in diamargariton Auicennae quadam descriptione, quae mortis quorundam occasio extitit, vt testatur Lacuna in sui Dioscoridis Hispanici Praefatione: alij vero in Cassiam ligneam, vt Matthiolus in Epistolis. ego Capsicum, id est, Cardamomum Arabum esse legendum, primus (ni fallor, nam hactenus nemo prodidit) animaduerti. Quod si quis etiam cubebis pro Graecorum Cardamomo vteretur, non aberraret is meo iudicio. Vides festinationem. Si quid ex his. tibi pluribus confirmari petes, fiet aliās, [gap: Greek word(s)] Mihi Melegeta non videtur cum Matthiolo magis resipere aroma, quam alia cardamomi nomine dicta semina: quae quidem, cum nonnihil subamara sint, vt Cardamomum, mihi visa sunt: Melegeta vero acerrima, absque amaritudine, nescio quid somniarit Matthiolus, vt Melegetam potius Cardamomum Graecorum esse putaret, quam id quodnomen retinuit. Cordus praeter Melegetam, Cardamomi tria genera facit,
page 81, image: bs161magnitudine tantum distincta, (quae omnia me habere puto.) Mat thiolus duo solum. Caeterum cum omnia haec quatuor genera. sua semina folliculis includant, ridiculum est, quod nugatur Matthiolus, Melegeram sibi prae caeteris videri Cardamomum Graecorum, quoniam folliculos habeat. Melegeta dicitur etiam Nuxsarca, et Nuntesarcas Myrepso, etc. quasi nux cachrya vel cachrys. Temere etiam Matthiolus pro Cardamomo, myrti baccas supponit, corruptam Martiati Rotae [gap: Greek word(s)] ver sionem sectatus: melius inuiperi baccas aut cedri substituturus. Piper Indicum seu siliquastrum quorundam, primus ego (ni fallor) ante plurimos annos capsicum aut Cardamomum Arabicum mihi videri, scripsi: in quo errasse me agnosco: etsi sententiam illam meam aliqui non indocti, sunt sequuti. Caeterum minus Cardamomum Serapionis, nullo capituio aut folliculo inclusum, mihi ignotum est. Quod si quae compositio Cardamomum duplex maius et minus requirit, Cardamomum, quodcunque habemus, ex tribus illis magnitudine tantum differetibus, duplicatum ponerem, aut cubebas pro altero. Pro sacolla autem et capsia vel capsico cacalau, etc, In Lexico Graeco rei herbariae, quod D. Sambucus nunc ad me misit, innumeris, erroribus refertum, verba haec inuenio: [gap: Greek word(s)] et rursus, [gap: Greek word(s)] Ex eodem didici crocolytum, (quod non semel in libello Rasis de peste nominatur, Andernacus et alij duo interpretes Itali, quid esset ignorarunt, vt et alia plura a me inuenta) non aliud quam Lycium esse. In Diambra, etsi quaedam folij antiballomena requirantur, vnum tamen ex eis, vt macis, aut aliud duplicari, nihil vetat. Mihi iam haec multa nocte et somniculoso scribenti (vt postridie summo mane literas dem tabellario) compositionem ipsam inspicere non licet. Licebit et cinnamomi aut cassiae folium substi tuere. Pro ijs, quae de serpentibus quibusdam et rattis vulgo dictis, scripsisti, gratias ago. Caecos illos serpentes (Die Blindenschleicher) Caeculas, Graece [gap: Greek word(s)] appello, non aspidas, vt tu: ijs Basilienses quidam pro viperis ad theriacam vtuntur, eo argumento, quoniam et ipsae, vt verae viperae, non oua, sed carulos pariunt. De beryllo tua proxime ad te scripsi, et gratias egi: remisi ad D. Funckiu. Batzenaug gemmam habeo, id est, oculum felis non Beli, quam Beloculo eandem esse ignorabam. Costum quoque a te missum, zinziberi similem, amariorem, iam prius habebam. ego Lusitanicum costum, Antuer pia accersendum, probo. Vale. Tiguri. 1565. Nouemb. dic 5.
image: bs162
EPISTOLARVM MEDICINALIVM CONRADI GESNERI PHILOSOPHI ET MEDICI Tigurini, Liber tertius.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio, Medico excellenti Scaphusiae.
DEBEBAM nunc tibi, vir humanissime, ingentes gratias agere, pro suauissima illa humanitate tua, qua me cum socijs nuper apud vos, prosequutus es. Sed quoniam nec ego rhetoricari peritus sum, neque tu pro modestia tua tale aliquid a nobis expectas, simpliciter et abdque prooemio ad te scribo, et gratias habeo agoque immortales: hortorque vt tu etiam nostram apud nos aliquando hospitalitatem qualemunque experiaris. Quod si hortulum nostrum inuisere olim volueris, stirpibus iunumeris, pro sua magnitudine refertum, intra mensem aut prius instructissimum illum inuenies, non nostratibus tantum et alpinis, sed etiam exoticis plantis, quae nondum satis adoleuerunt ex seminibus proximo vere terrae mandatis. Desiderat te etiam Frisius noster et amici alij. Ego quidem, quan diu nobiscum esse tibi libuerit, totus ero tuus sine vlla negotiorum exceptione. Veni igitur, vt nos et amicos inuisas, et de rebus medicis nobiscum conferas, quandocunque ocium tibi fuerit: aut si id per se non detur, vi tibi viam facito, vt amicis morem geras. In praesentia mitto munusculum chartaceum tibi et pharmacopolae commune: cuius ego sum author, sed nomine meo dissimulato. Expectabo iudicium super eo vestrum, tuum inquam et pharmacopolae, quem rei destillatoriae peritissimum esse, ex breui in officina eius colloquio, facile intellexi. Exemplaria omnia distracta sunt, et breui denuo aedetur: quamobrem cupio ab amicis iuuari, vt emendatior et locupletior liber exeat, alicubi etiam breuior, super fluis, si quae videbuntur, recisis. His diebus Litho tomus quidam apud nos, ante sex am septem septimanas a cane rabido morsus, cum aliquandiu nihil mali sensisset, subito timoris aquae superuentu, intra biduum miserrime perijt. Morsa est etiam
page 82, image: bs163vxor cius, sed leuissime, eui ego quotidie aliquid gentiane propino, sed tormentillae aliquid addo, quia menses alioquin nimios experitur. Vale, et me ama. Tiguri 1554. Septemb. 6.
CONRADVS GESNERV COSMAE Holtzachio medico.
PHarmacopolae tuo, magnis meis verbis gratias ages, quod tam liberaliter suas, aquae cinnamomi et olei de baccis iunipeti, egregias certe confectiones, mihi communicarit. Quod si et tu et ipse succisiuis aliquando horis in nostro libello mutandum, emendandumue ali quid deprehenderitis, de que eo admonendum me dignati fueritis, rem mihi gratissimam facietis. Est enim argumentum huiusmodi, quod subinde, experientia praesertim docente (cuius mihi facultas non datur) emendari possit. Aquae aluminosae descriptio quam misisti, mirifice mihi placet, et sane apud nullum authorem de ea quicquam legi. Aquae vel oleo vitrioli recte pararae, eandem fere facultatem tribuerim ad vlcera oris, aliaque corrosiua. Hoc obiter addam, resciuisse me his diebus de Constantiensi quodam, qui nunc noster ciuis est. quod cum quater aut quinquies diuersis temporibus epidemio capitis dolore (cuius in mentionem cum vobiscum esse in incidimus) correptus fuisset, semper ab eo sectione venae sub lingua, liberatus fuerit. His diebus etiam, cum ad mulierem vteri suffocatione grauissime afflictam accerserer, propinaui primum castorei semidrachmam cum aqua hyssopi, et linteolum aqua ardente intinctum, vmbilico imposui: coepit illa mox melius habere, sed post aliquot horas, culpa fortassis mulierum, quae odorata naribus admouerant, redijt malura: tum ego ex aqua hyssopi dissolutum hoc remedium obtuli, quod recipit.
Castorei, sinapis albi, rutae ana. 3. j. theriacae [gap: sign for Uncia]. j. quo illa non calido, sed vt erat, epoto, dormire coepit, et multis iam diebus optime habet, cum deplorata iam fuisset, totius corporis tremore, spasmo, vomitibus, capitis dolore, sympromatibus pariter vexata. Sed simul etiam in sacculo calefacto in aqua, absinthium et athanasiam super ventriculo imposui. Sed quid ego haec adre, hoc est, noctuas Athenas? Tu quidem si casus aliquos ratiores et experimenta tua aliquando ad me scripseris, non patum me oblectaris. Vale in Domino. Tiguri 1553. Iunij die vigesimo secundo.
image: bs164
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
PErgratus mihi fuit Catatogus seminum quae accepisti, tum proprer rem ipsam qua mirifice delector, tum quod inde amoris tui ac bencuo lentiae ergame, coniecturam facio non inanem. Ex ijs peto, quoniam tu petere iussisti, Semen sparganij, Asteris Attici, Medicae. Been albi, Merueilles, Polijmontani, etc. Sat erit si paucula vel vnum aut alterum de rarioribus, miseris. Dabo enim operam omnem, vt proueniant. Stirpes his dieb. aridas folijs chat taccis affixas e Bononia circiter trecentas accepi, et superiore anno centenas. Pro oleo de cera, magnas tibi gratias habeo. id me admonet petrolei, quod nuper hic quidamagyrtae vendiderunt, e Bauaria (vt aiebant) allatum: Illic colligitur in lacu quodam, Dägerßfelden (si bene memini nominis) non procul Monaco, vbi ecclesia est S. Quirini: habebant etiam chartam, in qua copiose eius vires erant descriptae. Aliud est a petroleo citrino communi, colote codem, sed multo densiore substantia. De hoc, si vacat, pharmacopolam vestrum interrogabis: eumque meo nomine rogabis, vt de oleo illo naturali (timeo enim ne agyrtae illi adulterent) circiter vnciam per occasionem accersat et ad me mittat, quocunque pretio. Si qui fontes apud vos aut balnea sunt alicuius naturae peculiaris, aliquando otium nactus ad me scribe, vt nostro de fontibus et halneis Heluetiae Germaniaeque libro denuo edendo, adijciam. Nullas te literas ad me dare vellem fine aliquo [gap: Greek word(s)] ructu. Olei vitrioli vires iam aliquoties expertus admitor: tam subito agit, modo sudores copiosissimos, modo aluum aut vomitum citat, crassa omnia atrenuat, potentissime siccat. Nullus medicus eo carere deberet, ego pauxillum habeo, vt communicare possim: iube Pharmacopolam vestrum (quem salutabis) ex Euonymo, eius (si placuerit) apparatum experiri. Per omnem Italiam, ad nos vsque et vltra longe lateque nouo quodam morbo tentata est innumera aliquot myriadum multitudo. Nulla fere hic domus, idem non experta est. Nemo tamen adhuc inde perijt, praeter puerperam vnam a partu quoque imbecillem. Causam aliam non video, praeter austrinam totius fere aestatis constitutionem. Morbus in castris Italiae coepit: vbi ex tanto vtrinque militum collectorum numero in tali aeris constitutione, et infecto, forsan etiam ex erementis et cadaueribus hominum equorumque (per multos enim in Gallorum castris ante hunc morbum nescio quo alio interijsse audio)
page 83, image: bs165aere, lues serpere et contagiosa esse coepit, et epidemia, sed salutaris, non perniciosa. Remedia hic nemo curat. Venae sectionem non probo (cum morbi magnitudo non postulet, et phlegma potius cum aliqua bile, quam sanguis in causa sit) nisi in paucis plethoricis. Venas tamen sub lingua, vbi magnus dolor capitis est, et alia non impediunt, vtiliter secari puto. Clysteres prodesse. Decoctum violarum, hordei et liquiritiae cum saccharo bibendum per se, vel admixto apomelite modico vel syrupo de glycyrrhiza: post aliquot dies aluum mouendam, cum syrupo de rosis persicis. mixto cum decoctione polypodij, etc. Vale. Tiguri eo anno, quo morbus ille, quem Galli coqueleuche, nostri Das hünerwee passim grassabatur.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
AVtumno superiori ad te scripsi, clarissime Holtzachi, ac simul libellos duos misi, vnum pro te, Paedotrophiam Iulij Alexandrini: alterum pro pharmacopola vestro, libellum quendam de destillatione oleorum, quae si tibi reddita non sunt, vt epistola tua prae se fert, doleo: non tam pro ipsis tantilli precij libellis, quam quod memoris vestrum animi argumento tandiu caruistis. Sed cur epistola tua adeo nullo artis nastrae condimento instructa, ad me peruenit? quin historiam aliquam raram scribis, vti receperas? vel aliquid de experimentis tuis: quae necesse est multa et vatia esse, in tot occupationibus tuis. Ego quanquam alijs rebus potius quam medendo occupatus, subinde tamen aliquid obseruo: ex quibus hoc in praesentia accipe. Elleborus vterque, si cum aceto et melle decoquatur, vt syrupus fiat: medicamentum innoxium, et ad plerosque phlegmaticos morbos (thoracis et capitis in primis vt asthma, dyspnoe am, epilepsiam) [gap: Greek word(s)] iam saepe vtilissime expertus sum. addo alia purgantia et corrigentia quaedampro arbitrio, etc. fere vt oxymel Iuliam est. aluum, vrinam, et meatus omnes, etiam cutis, mirifice nulla molestia expurgat. Audio apud vos in horto quodam reperiri wyß kappen blümen id est, Napellum album, albis floribus, qui alioquin solet coeruleos flores producere. De hoc obsecro mihi inquire, et radicem integram viridem saltem vnam, mitte in pegmatio aliquo, cum pauca terra vt plantare possim: ego inuicem aliud quidpiam et pulchrius mittam, habeo enim Hierosolymitanos flores elegantissimos, et alia quaedam. Radicis Salsae parillae vsus, passim inualescit,
image: bs166Guaiaco. Gasserus noster nuper senem fere leprosum hoc remedio a se restitutum scripsit. Si nihil de eius vtendi modo habes et desi deras: puto me habere aliquid ab amicis, quod mittam alias. [gap: Greek word(s)]. Vale. Tiguri 1560. Februarij die 23.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
PRo pecunia ad me missa, vir clariss. gratias habeo maximas et huius beneficij tui memor ero perpetue. Vitam maxime negotiosam te agere facile tibi credo, ego etiam nisi plurimis implicarer occupationibus, hoc tempore copiosius tuis responderem literis. Distrahunt me professio Aristotelis Graeca quondiana, lucubrationes quaedam, aegroti, et literae subinde in diuersas regiones exarandae. Quod ad ischiadem, mihi potius opus esset tuo consilio, quam vt ego tibi dare possim. Laboraui hoc malo acerrime, cum prius fere ignorarem quid dolor esset, in coxendice quidem leuis dolor fuit, sed ingens. ad quatuor sub genu digitos parte exte riore: vbi etiamnum manent reliquiae, si digito praesertim premam. Cum doloris vehementia cessaret, stupor quidam et grauitas excepit, tum nactus forte nauim, ad thermas nostras descendi: quarum vsus dolorem mihi mitigauit, non omnino sustulit: nullo quidem impedimento, Dei gratia, longius etiam ambulo. Quid vero ante balneum potissimum mihi profuerit, non facile dixerim, multa enim variaque adhibui: emplastra, fomenta, clysteres acres, etc. Fumus siue calor certe ex aqua vitae ardente, crure in lagenam vbi accenderam, demisso, profuisse videtur. in primis etiam vomitus vehementior cum oxymelite meo concitatus. A principio etiam morbi, sponte ortum est vlcus in ciusdem lateris nate, quod mihi profuisse non dubito, et cauterij alicuius vicem praestitisse. Audio certe aliquos vomitu maxime curatos, alios Guaiaco, clysterijs, interim alijsque non neglectis: alios terebinthina mixta cum chamaepity aliquandiu continuata: alios pilulis quibusdam, alios fontanella infra genu. Ego in ischiadicis aliquot, non infeliciter vsus sum emplastro quodam: quod constat pice, martiato, aro, cuphorbio, inula, oleo de iunipero, posset etiam sulfur addi. Clysteribus praeter centaurium minus, sabinam, periclymenum, hypericum, aliqui terebinthinam, et interdum colocynthidem addunt. Vena in malleolo foris secta, plurimos iuuat, non solum san guineos, sed etiam phlegmaticos, ni fallor. Dysenteria nobis rarissima
page 84, image: bs167est. Curaui aliquando eo potu quem tu propinas, in clysteribus dato, nempe lacte chalybeato: primum per se, deinde astringentibus simul coctis. Feliciter alias dedi panem paruum, factum e farina fabacea, cui nucem moschatam et bolum praeparatum admiscebam, et pistori coquendum dabam. Vtilissimam crederem aquam destillatam e succo pirorum, praesertim syluestrium. Sed quid ego noctuas Athenas? Oculorum affectus non solitus sum curare, tum quia ego ipse hebetissimo visu sum, et affectus eorum aliquos non bene discernerem, tum vt aliquid empiricis et ophthalmicis nostris relinquam. M. Petrus Lithotomus noster, priuignus M. Iacobi nostri defuncti, in oculorum curatione bene exercitatus est: empiricus autem ille Bumannus [gap: Greek word(s)], cuius oculos hactenus curauerit, nondum accepi: aiunt illum etiam suffusiones aggredi. Ego in vetere ophthalmia, venas sub lingua secare iussi olim feliciter, quo facto et corpore purgato, victuque instituto, posses vxori tuae destillare aquam hoc fere modo.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. mellis despumati [gap: sign for Uncia]. v. sacchari candi [gap: sign for Uncia]. ij. ros. rubear. M. ij. radicum consolidae mai. [gap: sign for Uncia]. j. s. foenograeci aqua tepida ter abluti et resiccati [gap: sign for Uncia]. j. s. Cornu cerui vsti et abluti vino [gap: sign for Uncia]. s. Spodij de ebore [gap: sign for Drachme]. ij. Camphorae 3. j. s. Limaturae chalybis [gap: sign for Drachme]. vj. Aquae fontanae chalybeatae q. s. aut pro ea alterius aquae alicuius destillatae. Trita infundantur per 4. aut 5. dies ad fornacem: tum destillentur in cinere lento igne secundum artem. Colligi autem debet liquor, qui primum emanat crassior. Hunc liquorem nunquam feci, nec fieri vidi, sed erit proculdubio oprimus: interim alia etiam fieri poterunt, et collyrium Nihili aut sinule palpebris canthisque interdum adhiberi: et oculi primum lauari mulsa, in qua foenograeci loti aliquid bullierit. Tandem si magis astringendum putaris, momentum chalcanthia addere poteris, si videbitur. Sed vide ansit fistula lachrymalis vel encanthis. His vale in Domino, et me tandem aliquando inuise. Accepi nuperres Indicas quasdam, Balsamum, Succinum album pellucidum, Takanuhalia resinam. Tiguri 1560. Nouemb. die 15.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
ACcepi semina, gratias habeo, seram et curabo diligenter. Balthasaris Brauch (quem in Italia olim vidi, humanitatem eius expertus) ad nos aduentus, longe gratissimus nobis fuit. Herbae Nyßlekraut/ vt nostri vocant, nomen Latinum non habeo. Hermolaus
image: bs168in Corollario, si bene memini, locustam appellat. et has aliqui locustas esse nugantur, quibus in deserto Ioh. Baptista pastus sit. Herbam esse iudico frigidam et humidam in secundo gradu, et Iactucae hortensis fere facultates habere. Herbam Zulan, vel vt nostri proferunt Zyland/ thymelaeae congenerem esse puto. Species eius altera et minor, in altis montibus nascitur, quam pro thymelaea quidam pingunt, Scio in Gallia circa Monspessulum aliam et veram ostendi thymelaeam. Vires omnium easdem esse iudico, ex eadem omnium exulcerante acrimonia, sed Zylandiae nostrae vehementissimas, quae mihi linguam et sauces saepe adussit. Vt recurare vix valuerim: calidae et siccae sunt in quarto excessu. Vale cum amicis. Tiguri.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
PRo missis ad me plantis, tibi V. CL. et optimo viro Pharmacopoeo vestro gratias habeo maximas. Pulmonariae Plinij spe cies, vt primo aspectu conijciebam, non est: etsi flore simillimo: sed echij, ni fallor nunc etiam. Plantabo et considerabo diligentius. Scorpioides illud Rondelletio dictum, ego quoque sic vocare, sed cognomento palustris (quoniam in aquolis fere prouenit) soleo: Hafnerus noster de alia quadam mihi loquutus videbatur, et nobis rariore. Filipendula quae tibi videtur, omnino sic vocanda est. Monspeliensem, quae cum descriptione melius facit, ego quoque obseruaui et depinxi, Turcae Byzantij Antoram vocant, id est, antitoram, quoniam Torae, id est, Napelli vel Aconiti veneno resistat. Hoc enim nuper, e Constantinopoli missam radicem, accepi, etc. Ea quam pro Smyrnio Monspelij de monstraram scribis, non male eius descriptionem repraesentat, semine excepto, quod brassicae simile rotundum ac nigrum non habet: Germani schwatz hirtzwurtz appellant. Fuchsius olim male inter Daucos, nunc melius inter Seselis genera reponit. Frutex ye lenger ye lieber vulgo dictus, Circaea esse non potest, cum milij semen in quibusdam veluti corniculis nascens, non habeat, nec radicem odoratam, etc. Solani spectem esse, flos, acini et folia testantur. Tutiam albam, Pompholygem voco: nec aliud esse puto, quam puluerem illum candidissimum, quem Nihili vocat vester Pharmacopola, Norimberga allatum: quamobrem non mitto, vt neque Vnguentum Niluli nostrum, quod ex rebus valde astringentibus constat, tutia cinerea, corallio, vitriolo, camphora, carabe (ni fallor) et buryro. Si tamen
page 85, image: bs169voles, parum mittam alias. Heri in colico, feliciter vsus sum clystere ex vrina puerorum et oleo. Ardorem vrinae diuturnum, potu balneorum Badensium nostrorum per quinque dies paulatim aucto, vt solent Itali, curaui. Talia quaedam, ex curationibus tuis a te quoque tuis epistolis breuissime ascribi vellem. Saluta amicos omnes. Vale. Tiguri, anno 1561. Maij penultimo.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
ABfui toto mense in Rhaeticis alpibus vallibusque ad summam vsque Tellinam vallem progressus, stirpes et fontes maxi me inspiciundi causa, meque exercendi: duobus in locis balneo vsus sum ad paucos dies, in vno etiam stillicidio, etc. Literis tuis eo die, quo discedendum mihi erat, acceptis, respondere non porui. Com misi autem negocium M. Petro nostro, qui se ait Vnguentum Nihili cum eius descriptione ad te misisse: Tutiae albae oblitus est, quam ego nunc mitto, vt petijsti: etsi reuera nihil ab illa, quam Pharmacopola vester haber, differre eam puto. Tubercula illa ad oculos, ego me vidisse non memini, vtpote et lusciosus homo, et qui oculorum vitia (ne proprium mihi obijceretur) raro curare voluerim. M. Petrus se vidisse ait, sed suppurata. Forte iam melius vxor tua ab eo tempore habet, quod optamus: sin minus, tu pro tua cruditione et prudentia, optime ei consules. Herba, quam moniales in Diessenhoffen colunt, mihi quoque tecum Phu Dioscoridis videtur, neque nobis hic de est, sed propter Calami (kalmus) nomen aliud quidpiam esse putabam. Tuae humanitati pro illa missa, gratias habeo: sicuti etiam pro illa, quam alia quaedam monialis e Sueuia tibi misit, ea ad manum nunc non est, reposita alicubi: puto autem Algae speciem esse, vel Ampeli (vt Aelianus vocitat) aquaticae. Varices antiquae vxorem meam excruciant: aduersus quas, aut conuulsorios earum dolores, si quid habes auxilij, communica. Abest nunc in balneo quodam aluminoso vff Engst/ quod ei conferre videtur, sed metuo ne statim recurrat malum, sicut et antea factum est. Golicum aluo astricta non sine febri virum, his diebus curaui, cum omnia reuomeret, etc. primum clystere communi iniecto, qui nihil proficiebat, deinde alio ex sola vrina puerorum, qui egregie subduxit, et vomitus sedauit, non tamen dolores ventris. Iraque insessionem ex herbis mollientibus et anodynis, meliloto, camomilla, malua praescripsi, et mox, sedato omni dolore (Dei gratia) conualuit. Nitrum verum, quo multis secutis ars medica caruit, et quod
image: bs170nuper vir quidam doctissimus in Europa inueniri negauit, decocta fontis cuiusdam aqua, in Rhaetis, copiosum inueni, cuius aliquid ad te mitterem, sed parum superest, quo ad experimenta quaedam indigebo: Mittam autem alias vbi copiosius fuero nactus. Vale. Tiguri, 18. Iulij, anno 1561.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
PRo consilio tuo in casu varicum, maximas tibi gratias habeo. Remifit nunc dolor Dei gratia, vlcere fere curato. fecimus enim ei cauterium ante tres septimanas, quo varix, quae inter alias maior videbatur, et per vlcus transibat, tota erosa per transuersum est. Nunc et cauterij vlcus, et quod antea fuerat, fere sanata sunt: sed quoniam inneteranum est malum, ab annis quindecim fere, et ipsa victus rationem nullam satis obseruat, metuo ne breui recrudescat. Chirurgiam tentaturus fueram ex Aeginetae praescripto, et venam supra genu amputaturus, sed nullus chirurgorum nostrorum tentare ausus est: ego tamen facere ipsos coegissem, nisi vxoris impatientiam, et in victu inobedientiam praenouissem. Vale. Tiguri 1561. Octob. die 10.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
AD vltimam epistolam tuam putaui profecto me respondisse, adeo memoriam mihi intricarunt nimiae occupationes: a quibus paululum respirans hodie, dum chartas in Musaeo meo confusas dispono, innenio literas tuas (et miror) sine figno, quo notare soleo illas, ad quas respondi, quamobrem ignosces homini vt occupatissimo, ita obliuiosissimo omnium, tui vero semper amantissimo. Guaiaci vsum consulis vxori meae, nec mihi displiceret: sed ipsa morosior est, et auersatur. Video illi perpetuo cum sua valetudine et varicibus praesertim, rem futuram. per interualla quidem, vt nunc quoque, meliuscule habet. Condylomata et huiusmodi vitia, ani praesertim, nunquam obseruaui, vt ne honestiora quidem conspectu multa, tum propter oculorum meorum hebetudinem, tum quia chirurgica tractare non libebat. Gaudeo tamen obiter in illis quoque non nihil addiscere. His diebus tonsillas in muliere valde inflammatas curaui: et aegilopem habenti mulieri nuper consilium dedi, vt venas sub lingua secaret, et pilulis quibusdam purgaretur, etc,
page 86, image: bs171vnde melius habuit. Guttam rosaceam si percurasti, remedium communica, et quo pacto se habeat rusticus, qui latis lumbricis laborabat, scribe. Ego ad grauidarum varices nihil sane certi habeo, conijcio tamen oleum de ranis et lumbricis profuturum: nam et vxor mea saepe laudauit, et victum minus crassum, et crurum quietem profutura: et si dolor vrgeat, aliaque non dissuadeant, sectionem venae alicuius in manibus. Ab Iliaca vidisti ne vnquam seruatum aliquem et quibus remedijs? Nuper mulier quaedam robustae hic, propter peritonaei rupturam circa vmbilicum, in hoc malum incidit (quo plane simili duos alios hic perijsse vidi) et ab empirico cum accepisset parum ellebori albi, supra infraque purgara, conualuic. Vale. Tiguri anno 1562. pridice Kai. Febr.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
GRatias tibi ago, vir doctissime, pro duobus monstris, humano quod descripsisti: herbaceo, quod misisti. Herbam iliam laticaulem de cichorij genere esse non dubito: nam et mihi in horto, vt starim dixit cum videret vxor mea, talis nata est: et in syluestribus etiam cichorijs memini obseruare. Tufutura aestare diligentius obseruabis: nam si ex huius semine alia nascatur similis herba, rem secundum naturam esse conijcies: sin minus, praeter naturam. [gap: Greek word(s)] muliebris sexus meatum saepius, anum vero ita affectum nec legi nec audiui vnquam: quare miram hanc quam perscribis historiam, cum memorabilibus meis reponam. Vale. Tiguri anno 1562. 15. Ian.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
SYrupi de rosis Persicis nomine, intelligo illum, quem tu laxatiuum vocas ex multiplici rosarum infusione: quem ego primus ante annos viginti quinque e Gallia rediens, apud nos parandum curaui, et de rosis Persicis appellaui: quoniam sic alibi etiam ab alijs vocari audieram. Libellum habeo Nicolai Monardi Hispalensis, in quo ipse etiam has rosas sic vocat, authoritate Auicennae, qui vim soluendi aluum eis tribuit: etsi non incarnatas, sed rubras interpreratur ipse Auicenna aut eius interpres. Constat autem mihi non solym ex incarnatis nostris (quas Alexandrinas multi nominant) sed etiam rubris nostris communibus, saepius
image: bs172infusis, syrupum probe laxantem, et stomacho gratiorem parari. Ex incarnatis factus, teste Monardo, non solum ventrem lenit, sed etiam vtramque bilem et pituitam deijcit, et humores aquosos potenter attrahit. Sic ille: quo magis sperandum fuerit, stranguriae quoque eum salutarem futurum. Sunt qui cum rore decoquunt, etc. Nigrum illud aculeatum, quod ad me misisti, non radix est, vt pauper ille putabat, sed fructus, nempe Tribuli aquatici: peruelim autem obseruari a te, quo in loco crescat (audiui et ego olim in lacu aut stagno aliquo agri Tigurini inueniri, Andelfingae si bene memini) vt possim mandare mittendum ad me cum floret: nam cum flore a nemine adhuc (puto) picta est haec planta. Ano non perforato multos nasci, apud Cardanum nuper legi. Vaccam fuisse Perinthi, cui cibi excrementum attenuatum per vesicam transmitrebatur, scribit Aristoteles: dissectusque anus denuo propere coalescebat, inquit, nec resecando euincere vitium poterant. Vale. Tiguri. Anno 1563. Aprilis 15.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
REmedium illud rarum sincipiti imponendum, tibi soli et vni ex medicis Caesaris a me promissum, vt a Cardano accepetam doctissime Holtzachi, non inuemo, nescio vbi inter myriades schedarum mearum et soliorum tanquam Sybillae latitat diu ac diligenter sed frustra quaesiui: vbi primum inuenero, ne dubita, accipies. Non omnino quidem descriptio illa a Cardano missa satisfacit: ad asthma et catarrhos praecipuum eius vsumfacit: constare ait ex dropace Pauli et cantharidibus, sed modum et pondera miscendorum non exprimit, et Pauli dropax duplex est, maior ac minor. Medicus industrius ipse componere rite poterit, vt fiat cauterium potentiale, vt aqua e cerebro extrahatur. Quod si curandum tibi aliquando diuturnum asthma contigerit, vel alia causa ex catarrho diuturno orta vel aucta, significabis mihi: interea enim forte Cardanus plenius ad me scribet, et si hoc raro et difficulter facit, et nunc vbi sit ignoro: putant relicto Mediolano, Bononiam migrasse. Sin minus, aliam quandam dropacis cundem in vsum descriptionem habeo, cum alijs quoque ad asthma remedijs, etc. Quae communicabo tibi candide, modo aliquis certus nuncius a te mittatur, ne mihi intercidat (exemplar enim vnicum habeo) et tu breui, hoc est, intra dies octo remittas. Ad varices praegnantium nihil singulare habeo: vt neque circa stranguriam
page 87, image: bs173earum, angusta et perexigua mea praxis est: permulti hic fumus medici: ego ad lucubrationes me contraho, et praxim minime affecto, ita fit, vt pauca admodum experiri liceat. Sperarim autem stranguriam in grauidis mitigari posse, si per interualla aluus eis soluatur cum syrupode rosis Persicis: sic enim partim euacuantur, partim reuelluntur humores: et interdum, si biberint decoctum de radicibus althaeae recentis cum passulis et saccharo, ita vt ad palatum earum temperetur, et iucunde sumatur: et cum simili decocto lacamygdalatum paretur. Victus sit emplasticus, minime mordax, et potus parcior: acidis omnibus abstineant, et salsis fere. Vale. Aprilis secundo.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
QVOd tibi curae sunt desideria mea, vir clarissime, eo nomine plurimum te amo, et debeo tibiquantum tute volueris. Semina abs te missa, pergrata sunt: prodijt mihi Anagyris non semel ad cubiti alutudinem: sed postea frigore perijt, vt et aliae peregrinae quaedam arbusculae. Melissa illa a quibusdam Turcica cognominatur, odore omnino ingrato et proxime ad cimicis accedente: cum nostra vulgaris non ingrata sit (etsi Fuchsij naribus aliter videatur) et ad citri odorem acceda. Papauer album diligenter seram (vt etiam reliqua) vt videam quid ab alijs generibus papaueris, quorum multa habui habeoque, differat. Semen istud nigrum, [gap: Greek word(s)] sicut et Anagyridis, semel prius aut iterum vidisse me puto, Cayrinae nomine, seminibus e Cairo Agypti primum missis. lis seminatis, nil mihi prouenit. Quae autem sit eius planta, cum non viderim, dicere non possum: Conijcio tamen Ebenum esse, cui Laburnum Plinij quoque arborem cognatam faeiut eruditi quidam. Nascitur autem Laburnum in nostris etiam regioni bus, (circa Toggemburgum, et in Vallesiae alpibus) Anagyridi simillima. ego duas eius arbusculas alo in prato. Origanum peregrinum, acrius longe nostro, iam pridem mihi in horto crescit, semina, si voles, accipies. Dictamum Creticum siccum etiam cum floribus habeo. Interim voluntas tua mihi grata est. Vagatur apud nos, verius quam grassatur, pleritis quaedam maligna et contagiosa, in qua nihil fere expuitur, Moriuntur autem inde multi quarto aut sexto die. De remedijs adhuc dubitamus. Videtun tamen secta malleoli vena eiusdem lateris, potius quam brachij con uenire: et antidotus aliqua aliudue remedium cum sudore ab inttio.
image: bs174Si apud vos etiam est. tuam sententiam expecto. Vale, salutu pharmacopolam, et amicos caeteros. Tiguri 1564. Aprilis die deccinoquarto.
CONRADVS GESNERVS COSMAE Holtzachio medico.
PEstis apud nos mediocris est. Dominus misereatur nostri, et vt peccata nostra, ac flagelli authorem agnoscamus, et ita leuemus cladem, largiatur. Ex literis quidem tuis [gap: Greek word(s)] eiusdem apud vos quoque initium esse intelligo. Electuarij de ouo descriptiones ego etiam varias habeo: probo aurem prae caeteris quae camphorae aliquid accipit, cuius descriptionem ex Dispensatorio Augustanorum medicorum impresso, ad te mitto, et inde nos etiam hic confecimus: iussi tamen pharmacopolas nostros addere descriptioni sulfuris citrini [gap: sign for Drachme]. j. et nucis vomicae pondus duplicare. Pimpinella a Germanis vulgo dicta, bibernell/ ab Italis recte saxifraga hircina vocatur. Pimpinella autem vera alia est, Sanguisorba Fuchsij, cui a peponis seu cucumeris odore nomen inditum puto. M. autem literam ante P. recentiores indocti, saepe ponunt, et Graeci hodie praesertim: quare pro peponella, pimpinella ab indoctis vocata est. Vtraque autem vires aduersus pestilentiam habere videtur non vulgares. Posterior enim Tormentillae et Pentaphylli facultatibus insignis est: siccat, astringit, roborat, et refrigerat modice. Prior autem, hoc est. Saxifraga hircina, calida est in tertio gradu, sicca in secundo, meo quidem iudicio, minime astrictoria, tenuium partium, incidens, et aperiens, diuretica admodum, et calculos vel arenas potius propellens. In receptis Latine scriptis pro Pimpinella, eam quae proprie sicvo catur, ponerem. In Germanicis vero, vel e Germanico sermone translatis, Saxifragam hircinam (id est, Pimpinellam a Germanis falso sic dictam ponerem) vt iu Electuarij etiam de Ouo cornpositione, si forte in descriptione vestra ingreditur. Audiuisti forte rythmum illum e coelo, scilicet delapsum.
Nemmend bibernell/
So gnäsend jr schnell/vbi omnino Saxifraga hircina intelligitur, etc. Herba Tunici non aliud est, quam quae flores, caryophyllos vulgo dictos, fert: Betonica altilis a quibusdam dicta, cuius siue vrbanae siue syluestris radicibus aliqui vtuntur: Licebit autem etiam floribus vti, qui et saccharo conditi, seruari possunt, et pro Been albo rubroque vsurpari, cum illis veris careamus.
page 88, image: bs175In pestis curatione, si quid vtile expertus es aut experieris, communica mihi: vndique enim viciniam meaminuasit, et aegrotantes aliquot ego subinde inuiso ac periclitor, nisi Deus me seruet. Commendo me precibus tuis. Ego vicissim, si petas, maiori ocio, de nostris obseruationibus aliquid ad te dabo. Vale in Domino. Tiguri 1564. Septemb. die 24.
CONRADVS GESNERVS TADdaeo Duno Locarnensi medico:
Accepi mi D. Dune, quae misisti ab Aloisio Mundella: et gratias habeo, respondebo autem illi, vbi certior fuero de Theatro ipsius, quando tandem sit absoluendum, et an seorsim, quod ipse cu pir, et ego satago. Hinc Basileam ad Typographum scribam, ac si mul eius literas mittam. Quod si commodus eius nuncius nunc aut breui contigerit, has ipsas velim ad Mundellam mitri: ijs enim acquiescet, donec certius scripsero. Nunc enim in Thermis pluta mi hi scribere permolestum est. Ischias mea paulo leuius habet, sed iam ante Thermas (vt scis) remittebat, integram restitutionem vix spero: fiat voluntas Domini. Forte etiam D. Mundella his cognitis, aliquid consilij aut remedij ad hunc morbum dabit. Vale. Badae apud inferos, fic enim Thermas, quibus vtor, vocant. Augusti die 20. Anno 1560.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio Montano, Curiensis ecclesiae ministro.
MItto vnciam theriacae nostrae, ea modo recentior, modo antiquior a medicis landatur, pro affectuum discrimine. Egomediam tibi magis conuenire puto, eamque mitto. De illa sumere poteris drachmae, id est, aurei nummi pondus, admixto modico vino albo generoso, in quo pulegij ramuli tres aut quatuor coeperint efferuescere semel aut iterum: vel ipsa pulegij aqua admixta, si bona et quae pulegium redolear, reperitur. Sumes autem diluculo, ita vthoris minimum quatuor postea ieiunes, neque quotidie, sed secundo aut tertio modo die sumes, et si forte vt fit aliquando, somniculosum te faciat, abstineto eo die quo concionandum tibi fuerit. Tempestiuior eius vsus, vbi dolor aliquis, aut aliud morbi indicium se prodit. Si aluum forte sisti ab ea anima duertas, alio die medicamento aliquo emollienda erit,
image: bs176praeser tim leuioribus pilulis, quas sine cura vocant. Sed his in tebus vestros quoque medicos consules. Vterque pharmacopola noster probe parant hanc antidotum, singulis expositis, vt medici omnes spectent et iudicent ante compositionem: ea quam nunc mitto, a Sebastiano nostro confecta est, quam pro munusculo dono, nec est quod pro tantillo gratias agas: alias, si voles, mittam alterius pharmacopolae: interest enim nonnihil, quoniam pro opobalsamo, non eundem liquorem admiscuerunt, etc. Cotonastri baccas et seseleos speciem, cum commodum erit mittes, ante hyemem et niues: sin minus, expectandum erit vernum tempus. Vale. Tiguri 1560. Octob. die 25.
CONRADVS GESNERVS IOHANNI Fabricio Ecclesiae Curiensis ministro.
PRo ijs quae per affinem meum misisti, D. Fabrici, gratias habeo maximas: ex ijs rarus mihi fuit frutex, cui folia sunt cotonei mali fere, vnde cotonastrum, vel cydonaginem appellarim, supina parte candicantia non sine lanugine, rotunda fere, baccis rutilis, siccis, carne et succo nullis, seminibus intus quaternis triangulis. Is quidem qualis quantusque sit frutex, per ocium pluribus mihi describi velim, et semina pauca maturiora mitti. Breuius haec et incondite scribo, propter ischiadem mihi recentem, quo malo totum crus dextrum obstupefactum mihi est non sine molesto dolore. Alter erat frutex, nigricantibus, rotundis pomis potius quam baccis, succo dulci dilutoque plenis, vmbilicatis, myrti baccarum similitudine: qui etiam in Albio nostro crescit, sed fructum hactenus maturum, nondum obseruaueram huius etiam semina, si occasio ferat, hoc est, poma maturiora pauca mihi leges. Itali puto quidam Pyrum ceruinam nominant. Ego quia antiquum nomen non inuenio, Myrtomalidem aut Petromelidem tantisper nominabo. Picturam eiusdem accepi, vt hodie a Theodoro affine tuo, Sedi parui cuiusdam: quanquam id Sedum non est, sed Linariae vulgo dictae species, nam anno superiore in horto mihi creuerat. Amplissimo D. Regis Gallorum Legato, libros nostros non ingratos fuisse, gaudeo, tu meo nomine officiosissimam ei salutem dices: et quod non scripserim, valetudinem excusabis: gratias quoque ages pro liber alitate eius in pictorem, qui quanquam imperitior mihi videtur, quam vt accurate pingat, tamen in rarioribus pingendis, mihi satisfaceret, sed quoniam pleraeque stirpes
page 89, image: bs177iam prius mihi depictae sunt, sicut et Myrtomalis, et Linaria violacea, de quibus iam scripsi, ne sumptus iam frustra fiant. Posthac non cupio mihi aliquid pingi, nisi nominatim forte expressero: praesertim cum quaedam recentes abs te missae, in horto mihi vireant, et siccae etiam melius a meo pictore exprimantur, quam a vestro recentes. Animus et voluntas vestra, rei ipsius instar mihi est, etc. Vale. Tiguri 1560. Iulijdie 12.
CONRADVS GESMERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
LIteris tuis mi D. Fabrici, quas accepi hactenus, certe respondi omuibus, sed video aliquas mihi non redditas: nam et nuper scripfisti te quasdam misisse ad D. Funckium, aut per adolescentem qui cum ipso degar: quas non accepi, et nunc de destillatione Rhaetici vini responsum a me quaeris, ego vero nihil tale a te scriptum accepi. De picturis stirpium ante octo dies scripsi, et alia quaedam satis copiose, literis M. Theodoro. Affini tuo commissis, sed illae, vt video, male cutataesunt. Nunc etiam quamuis aegre tibi scribo, propter ischiadis morbum, quo grauiter laborare nuper coepi: quapropter ignosces inconditis literis. Quod picturas tam varias mihi fieri curasti, maximas tibi gratias habeo, animi quidem tui in mepropensissimi respectuinam pictoris artem laudare non possum, ac malim in posterum, si quid tibi rariusculum videbitur, vel recens, si fieri potest, vel siccum etiam floribus et folijs praesertim in libro compressis, ad me mitti: tum quia nostri pictores vel aridas plantas melius et viuidiores pingunt quam vester recentes: tum quia ita cauebitur, ne aliquae mihi pingantur. quas iam ante probe pictas habeo, siamillas quas nuper misisti. Pyrastrum Idaeam dico (sic enim voco fruticem illum baccis nigricantibus, dulcibus) et Sedum paruum coeruleis floribus. est enim illud non Sedi, sed Linariae genus. Plantaginem etiam alpinam scitissime pictam prius. habeo: sicuti etiam Polyanthemon illam alpinam, quam Polycalathon dixeris, cuius flores caui et calathorum fere instar multi corifertique coliculum rubentem ambiunt, e radice (vt scribis) latescente. Frutices duo, vnus Persici fere folijs, alter rotun dioribus, omnino nihil aliud quam Salices quaeda alpinae sunt, quod in vtroque sapor, in altero etiam seminis species ostendit. Solent autem in montibus nasci stirpes quaedam, congeneres quidemijs quae in planitie nascuntur, sed longe minores: et foliorum figura ita differentes, vt non temere statim dignoscantur, vt Tussilago
image: bs178alpina, Viola alpina et aliae complures. Sed nihilo minus ingerites vobis gratias habeo, quod me iuuandi et exhilarandi studio, tantum laboris suscepistis: nec ego minus ero gratus, ac si omnia et mihi noua essent, et a pictore vestro optime expressa. Quod si non maiorem amicitiae nostrae vim esse existimarem, quam vt vlla scribendi libertate dissolui posset, non ita candide libereque haec scriberem. Muscum alpinum floribus purpureis, nisi fallor, moschi odore aliquando in montibus legi, quem an in tuo etiam obseruaris, scire velim, et aliās maiorem huius generis stirpem, vna cum radice lignosa ad me mitti. Nastur tiolum alpinum denuo videre gratum fuit, persaepe in execisis montium mihi repertum. Rarissima mihi fuit vna, quam in summis iugis D. Pontisella (vt scribis) inuenit in rupium scissuris, [gap: Greek word(s)]: luteo flore ranunculi, maiore; satis amplo, etc. hanc etiam peto aliās ad me mitti, fruticosiorem vt scribis: curabo enim a meo pictore depingi siccam. Frutex ille folijs molliculis, subrotundis, lanuginosis, ignotus mihi est, et florem fructumque quales ferat, cognoscere aueo. Stare amplius nequeo, minus etiam sedere, ita me fatigat mea ischias, quamobrem ignosce. Vale. Tiguri. Anno. 1560. Iulij die 29.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
QVae hactenus scripsisti et misisti, charissime D. Fabrici, grata fuerunt omnia, et plurima sane ignorarem, nisi abs te accepinem, quod ingenue profitecor. Quod vero liberius indicaui pictoris vestri picturas parum mihi placere, et sumptui hac in re parcendum esse, malle me ipsas herbas vel recentes vel aridas: no limte idcirco in posterum vel scribendo vel mittendo parciorem esse. Itaque rogosi quid offendi, vt ignoscas: scio te amantissimo mei animo omnia fecisse, nihil abs te peccatum est, sed siquid est, culpa in [gap: Greek word(s)] tardirate fuit. Scio grauiora esse tua negoria, et nefas te ab equis ad asinos (vt aium) trahi. Sed quoniam partim natura rei herbariae studium tibi conciliauit, partim ita corporis exercitijs saluberrimis frueris, ac simul mihi gratificaris: ego, quantum in me est, oro ne hoc studium prorsus intermittas, hoc praesertim tempore, quo ego hoc vnum ago, et propter ischiadem semiclaudus domi aut in vrbe saltem semper me continere cogor. Tua quidem erga me dicendi scribendiue libertate, quacunque vsus sueris, nunquam offendar. Perplacuit mihi carmen tuum, quo nostram illam Halicre
page 90, image: bs179nen celebrasti, et pro eo ingentes humanitati tuae gratias ago: nam et mihi lectu iucundissimum fuit, eritque, dum viuam, aliquoties: et librum meum De fontibus medicatis, si quando recudetur, ornabit. Lemnij versus quoque libenter vidi, an vero operi meo conueniant, nondum satis deliberaui. Quod fontium caloris causam in sulfur et minium reijcit, non probabunt eruditi. Quamuis enim Aristoteles putauit aquam sine sulfure nullam calźre: constat tamen calidos fontes non paucos, sulfuris expertes esse: et contra, in quibus sulfur abundat, frigźre. Circa minium vero prorsus somniasse videtur, nec vllo authore hanc suam opinionem tueri. Interim officium tuum gratum est. Onocrotalum quem misi, ad me reuolare iubebis. nam hīc nulli sunt venales, et argumentum hoc meae curiositati conuenit. Vale. Tiguri. Anno 1561. Martij die 20.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
NImis tu quidem officiose mecum femper agis, charissime Fabrici, et tenuia etiam mea praedicas: quibus ego longe malora me tibi debere, vt agnosco libemer, ita praestabo studiose, si tempus postularit, et meae facultates tulerint. Rogo autem, vt simplicius et familiarius in posterum ad me scribas. animus tuus, tanquam veri amici, et fratris in Christo, magnorum mihi munenerum iustar est. Equidem amicos genuinos, nihil noninuicem debere iudico: neque debito illo absolui quandiu viuunt, et hoc ipsum debere, eis longe suauissimum esse, et ipsissimum mutui amoris vinculum. Carmen Graecum meum tibi placuisse gaudeo, nec minus quod in lucem non veniat characterum ponuria. Hebetior enim eius genius est, quam qui lucem bene ferat. Sat fuit mihi, tibi gratificari, quantum eius potui. Mutuum vero carmen nullum a te, quem rebus magnis, hoc tempore in primis, occupatissimum esse scio, desidero. Scio foecundam et felicem ingenij tuilin condendis carminibus venam esse, et aliquando forte aliquid ex illo fonte petam. Monachi illius Franciscani [gap: Greek word(s)] ingenium admiror. Mitte aliquando aliquod de picturis eius specimen. Balnea Bormij tibi salutaria fore, existimarim: nec dubitarim mihi quoque profutura, si ischias mea, cuius reliquiae manent, tam longum iter pateretur. Sed ad Augusti vsque initium multae mutationes contingent, quibus consilia nostra ceu nauigium ventis, accommo dabimus. Vale. Tiguri. Anno 1561. Aprilis die 13.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
image: bs180
DOleo valetudinis tuae vicem. Quanquam autem lumbricum vnum aut alterum excreuisti, non est necesse plures adesse. Memini multos vnum aut duos excreuisse, et simul omni molestia liberatos, quod vel plures non adessent, vel dissoluti pau latim aluo redderentur. Corallinae (marinae herbae) sermunciam mitto et dono; eius dimidiam aut tertiam partem in puluerem tritam; non cribratam, mane sumere poteris e iure pisorum bene salso; in quo etiam vna aut altera betae radix, si haberi potest, incocta sit. Sed pridie vesperi sub somnum; vellem te deuorare crachmam semis pilularum vitae seu communium, e qua fere pilulae quinque factae sint cum oxymelite scyllitico. Nam alioquin Corallina pueris fere solum dari solet, tanquaminfirmior pro adultis. Aprandij initio memineris, vt plurimum nucleos persicorum sex aut septem deuorare, nam et lumbricos eliminant, et alias vitiles sunt valetudini. Suadeo etiam vt absinthati vini ad aliquot dies haustum in prandeo primum bibas, postquam parum cibi ingesseris: deinde diebus aliquot intermissis, reperaes. Si paratum non habes, vino bono absinthium siccum inijce cum pauco cinnamomi, inulae, et galangae at modico sale. Poteris etiam quotidie, vel saepius, mane quantum pisum est vel faba; grumum salis deglutire. Cappares, aut oliuas mensae adhibeto. Ex radicibus betarum et cichorij in aqua elixis per se, vel cumnasturtio aquatico elixo modice, sale et oleo, et aceto aut vino copiose adiectis acetarium parato: Et cum flores persicorum eruperint, vnum aut alterum manipulum in acetario edas: aut ex multiplici eorum infusione, syrupum solutiuum parari iubeto: Ex siccis cardui benedicti folijs, cum pauco cinnamomo; foeniculo et saccharo puluerem parato seu trageam, qua vtaris cum pauco pane tosto madente vino, mane, vel a coena. Haec et lumbricos pellent, et valetudini tuae in vniuersum; vt spero, conferent. Si opus erit, quod non puto, aliās valentiora mittam. Memini me non semel lumbricos tredecim cubitorum expulisse, etc. Vale in Domino, Tiguri anno 1561. Martij die 7.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio. Curiae.
NObilissimi viri D. Friderici a Salice, doctissimam ad te epistolam summa cum laetitia et voluptate plegi, erudite. n. et plane diligenter
page 91, image: bs181fontem illum acidulum, ita vt desiderabam, descripsit: et corollarium de altero etiam fonte seu riuo, sane memorabili, addidit. Et quanquam ego de medicatis solum fontibus lucubrationem institueram, tamen hunc quoque non pretermittam, si vixero. Specimen illud ex fontis decoctione, summopere mihi placuit. raram enim et omnino peculiarem aquae illius naturam ex eo facile conijcio: materia est salsa et amara: quam equidem nitrum amarum dixerim: nam illud quod e fonte. Scultini excoximus, salsum magis est, et acrius. Sed considerabo diligentius paulatim, et in libro hyemeproxima aedendo, vt spero, iudicium meum, vna cum D. Friderici descriptionibus et honorifica eius mentione exponam. Epistolam eius ad te remittam, vel cum hac nunc, si potero, veldie Veneris proximo. Cum ad D. Fridericum scripseris, summas meo nomine grarias ei ages, quod in hoc officij genere adeo promptam et diligentem operam nobis nauarit: meque huius beneficij memorem gratumque futurum promittes, et exemplar libri, quandocunque editus fuerit, me transmissurum. Gratulatus mihi sum certe plurimum ex epistola eius perlecta, de tanti viri nobilitate, doctri na et authoritare praecellentis, non vulgari erga me beneuolentia. Deinde quod te quoque et D. Bullingerum nostrum (cui epistolam exhibui) tanti faciat, cognoscere iucundissimum fuit. Debebam sane tibi quoque, suauissime mi D. Fabrici, horum bonorum mihi conciliatori, vel plaustra gratiarum agete, sed non dubito animum erga te meum; ita tibi notum esse, vt etiamsi simplicius et inciuilius saepe tecum agam, minime commouearis. Vale. Tiguri. Anno 1561. Septembr. Die 3.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
NImium tu vero officiosus es charissime Fabrici: quasi vero amicitia nostra non maior sit, quam quae tale quicquam requirat, adde etiamoccupationes vtrinque nostras, maiores, quam vt hoc officioso genere scribendi, occupari nos sinant. Sed tua quidem erudita epistola me oblectauit, ego qui breuius rescribo, nec tecum certo ciuilitate atque humanitate, veniam peto. Gaudeo aliquid esse quod te oblectet in eo quod misi volumine. Praeceptoris nomen, quod mihi tribuis, non agnosco, et vt eo in posterum abstineas, rogo. Flores qui apud vos media hac bruma florent, mirarus sum Floret nunc in hortulo meo Arthriticae species olim a te
image: bs182missa, quae singulos flores singulis petiolis sustinet. Floret etiam Hypoglossis seu Laurus Alexandrina, cuius folium ad te mitto: prominet e medio folio lingula, e qua flosculi terni prodire solent: sed vnus tantum in eo, quod mitto, explicitus est. Ex Italia plantas duas accepi. Arbuscula cuius flores misisti, Diospyros a nonnullis vocatur, in Greta Codomalon: Bernensibus, flübirle/ nostris wild küttenen/ etc. Electuarium ex eius fructu paratum habeo: abundat in Albio monte nostro. Vale. Tiguri, Anno 1561. Decemb. die ipso brumali, hoc est, breuissimo.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
NObilem hunc et eruditum iuuenem, qui has tibi reddit, Scipionem N. nomine, humanitati tuae, charissime D. Fabrici, etiam atque etiam commendo. Noui ipsum diu familiariter, in vicinia enim apud M. Petrum Correctorem, ante duos aut tres circiter annos, hospitium habuit: mensa vero vsus est D. D. Petri Martyris. Virtus cius et pietas nobis omnibus notissima et luculenta est: eoque nomine merito a nobis omnibus mirifice amatur. Vixit aliquandiu Geneuae, vnde nunc venit, et inde a viris pijs et eruditis, ad me aliosque literas, quaede eius virtute et pietate amplissime testantur, attulit. Quid petat, aut qua in re ei adesse possis, ex ipso melius intelliges: et proculdubio D. Bullingerus ad te etamplissimos consules vestros perscribit. Id quidem praestare vobis facile est, ipsi vero et pijs ex Italia quorum nomine petit, necessarium. Fac obsecro mi D. Fabrici, vt intelligat, se et commendatum tibi a me esse, et meam quoque in gratiam, si opus foret, te aliquid facturum. Etsi res ipsa eiusmodi est, vt ipso pietatis officio exigente, non in vllius hominis gratiam, te aliosque viros bonos aequos et fautores ac promotores habere mereatur. Sena illa syluestris, Colutea quibusdam dicta, cuius folliculi inanes et inflati, semina quaedam [gap: Greek word(s)] continent, nascitur ne sponte apud vos? Nos in hortis colimus, verbrunne küchle quidam vocant: folia fere, vt Senae folia, aluum soluunt, sed ignauius. Baccaeillae rubrae rotundae, vmbilico quinque partim insignes, quas misisti, non sunt Cotonastri, sed Chamaemespili, quam ego sic vocaui et descripsi cumoperibus Cordi pagina 224. vbi proceritatem eius cubitalem solum esse scripsi, proceriorem enim non videram: itaque bene cecidit quod aberrastis, vt hoc obiter addiscerem. Cotonastri
page 92, image: bs183folia maiora sunt, baccae non adeo rubrae, nec ita rorundae, neque vmbilico similiter diuiso. Huius quoque aliquando plantam paruam (parua enim facilius quam magna crescit, et commodius por tatur,) vnam aut alteram ad me mitti velim, siue hoc vere adhuc, siue autumno, si vixerimus. Vale. Tiguri, anno 1562. Martij die 20.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
QVod tanto itinere in meam gratiam tu et D. Pontisella vos fatigastis, nouo et maximo beneficio me vobis obligastis. Det Deus vt aliquando me vobis gratum exhibeam. Quod ad historiam stirpium meam marurandam, antequam humanitus aliquid accidat, in hac praesertim aetate, tam eleganter et grauiter me hortaris, recte tu quidem et amice facis, daboque operam vt quo ad eius fieri potest deinceps admonitioni tuae paream. Nam et ipse indies magis magisque sentio me hominem, nec procul a mortalita tis fine abesse. Quae de fontibus acidis duobus illis in pratis montanis supra Curiam scripsisti, non sine voluptate legi: ac pro misso experimento ac limo gratias habeo, conferamillud cum experimento alterius quod pridem misisti. Sandthorn vestrum video prorsus eundem esse cum Oleastro Germanico Cordi: in cuius descriptione lacunae quaedam a Cordo relictae sunt, quas tu et D. Ponitisella facile poteritis supplere per ocium, si florentem obseruastis, etc, Alasasae arboris, vt Engadini vocant, nomina et magnitudinem discere iucundum fuit mam apud nos multo minor nascitur circa Silam torrentem prope urbem. Non est autem cerasus illa syluestris quae Mahaleb Arabice dicitur, vt tu putas: etsi pictura illa in Cordi libris folio et fructu ei persimilis sit. Mahalebi verae fructum M. Iacobo dedi, et locum supra Vuesam vbi nascatur, edo cui. Eius nuclei duntaxat propter odorem et remedia quaedam, et calcuhim renum praecipue, expetuntur. Alasas nomen forsan, ab Alaterno detortum est: quod nomen Latini veteres vni cuidam arbusculae syluestri tribuebant. Hodie a Gallis et Italis ad diuersas, ni fallor, refertur: Cum posterioribus tuis accepi folia et flores Coluteae a quibusdam dictae, ego Senam syluestre vocare malim: non quod vere gentihs sit Senae, sed quia magnam in folijs, fructu ac viribus similitudine habet: soluit enim alnem paulo minus efficaciter quam ipsa Sena. Aliqui propter rari tatem ac pulchiitudinem, aut etiam vsum medicum, in hortis alunt Vale. Anno 1562. Octobris die 13.
image: bs184
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
OCcupationibus tuis ignosco mi D. Fabrici: et mihi vicissim veniam peto, siue scribendo forte, siue aliter offico meo minus satis fecero. Quod ad calculum, condoleo tibi: eius quidem rudimenta in me quoque sentio. Non dubito, quin fraga adhuc apud vos reperiantur. Ea bene matura in phialam aqua ardente optima plenam conijcito, post horas quadraginta circiter, colato, et rursus noua fraga in eandem aquam ardentem inijcito, ac sic relinqui to optime tecta et munita, ne quid expiret. Prima aurem fraga quae post colaturam supersunt, per linteum valide exprimere poteris, et expressum eum liquorem, seorsim seruare. Cum vti voles, ter aut quater in mense, cochlearium plenum sumes mane, et addes pulueremde saccliaro cando. Gratum et efficacissimum hoc remedium est, quod aliqui vltra viginti annos calculo conflictati, prae caeteris omnibus, quae innumera cis diuersi medici praescripscere, mihi com mendarunt. Sed in victus ratione curam adhibebis, ne crassi et viscosi humores generentur. Consule igitur medicos vestros, et ter aut quater in anno leui purgatione vteris: interdum solio aquae calidae, cui incocta sit copiosa malua, chamaemalum, hedera terrestris, artemisia, melilotus, vacuo ventriculo. Mitto nunc aliam her bam, Bärlapp Germani vocant: est autem ceu muscus quidam ligno sus et vimineus. vt huius quoque nomen exploretis mihi, si quod sit apud vos, aut D. Pontisella Italicum quoque aut suae patriae. Amat enim montana loca, et vbique fere celebris. Semen ei in panniculis pulueri simile, quod mire efficax est contra calculos. Pulmonariam aliqui vocant, a remedio pulmonibus celebrato: inijcitur et vino pendulo (mucido) vt ipsum restituat. Repit per terram, et radices agit vbi contingit, per interualla, etc. Dubito an Sandthorn frutex, possit esse Lonchitis Indica Dioscoridis. Videat D. Pontisella per ocium, an virgae eius rectae sint, tricubitales aut maiores, a radice statim numerosae et rubo crassiores, et an cortex fractus subrubeat. Velim etiam succum mihi exprimi ex acinis et decoqui ad spissitudinem mediocrem. Audio te habere probatissimum quoddam remedium pro mammillis mulierum. Id ex te cognoscere velim vbi vacabit: interim hoc meum tu accipe. Ad Cataractas (Latinius suffusiones oculorum dicunt, nostri starren) quas plerique omnes chirurgia tantum curari posse existimant, a doctissimo et amicissimo mihi medico persaepe experto, his diebus
page 93, image: bs185mysterium hoc ad me perscriptum est. Ex fece olei et omphacio, id est, de vuis acerbis expresso succo, vnguentum fit, quo malum hoc sine morsu et periculo curatur. Placet remedium Theophrasti ad pestem, adhibitis gallorum podicibus, etc. nam et alij quidam doctissimi de peste scriptores, idem tradiderunt. Sed prius euocari toto corpore sudor debet, tali medicamento plerunque, (pueros enim excipio.)
[gap: sign for Rec. (recipe)]. theriacae optimae [gap: sign for Scrupel]. ij. philonij Romani [gap: sign for Drachme]. s. camphorae, euphorbij ana gran. iiij. cornu monocerotis, aut terrae sigillatae [gap: sign for Scrupel]. s. cum pauco aceto diluta bibantur, et supersudet aeger. Huic ego (cum gratia Dei) plurimum confido. Vale. Tiguri 64. Iulij die 21.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
Pergrata mihi fuit epistola tua doctissime Fabrici, qua non solum namicitiam nostram officiose confirmare voluisti, sed condimentum etiam addidisti, quo ego quidem maxime delector. Quamobrem gratias tibi habeo, et si quid posthac etiam rariusculum inueneris, mecum vt commanices, oro. Ex tribus illis herbis quas misisti, prima, quam vulgo ab auro denominant, Polium est, aut Polijs species, et a medicis ac pharmacopolis pro vero Polio vsur patur. Nostri speciem aliam, Dioscoridis descriptioni magis consentaneam, Lugduno accersunt. Sed omnino generis vnius spe cies duae sunt. Nascitur apud nos quoque satis copiose, sed. Vno tantum in loco, et angusto tractu. Altera Apio satiuo similis; nulla apud nos est: memini tamen circa lacum a felibus dictum, inuenisse. Seselcos speciem neque ipse putarim. Nam omne Seseli radices vegetas set satis validas habet, et caput radicis setosum, quod et alijs quibusdam vmbelliferis, sed paucis contingit. Sed neque Petroselinum Macedonicum. hoc enim Galenus in petris quidem montium, praesertim Macedoniae, nasci scribit: sed adeo medicatum et vehemens, vt millum Apij genus acrius, amariusque reperiatur, quibus etiam qualitatibus vniuersam theriacam inficiat. Ego Astrantiam in eius vicem suppono. Oreoselinum appellemus licet, quod et montana sit herba, et selino quam simillima. Semen eius maturum ad me mitti cupio, vt certius iudicem. Tribuit enim ei Dioscorides semen cumini, oblongum, acre, odoratum, tenue. Noui et alias duas Oreoselini species. Existimandum est autem nullas propemodum herbas esse, quae non genus aliquod constituant,
image: bs186in duas aut plures species diuersas diuidendum. Gentianam vnam prisci describunt, mihi decem aut plures species notae sunt. Tertia, Caryophyllata alpina, quae vt caetera minor est campestri et vrbana, sic capitulum seminum multo maius habet, instar penicilli hirsutum, et si bene memini, incanum. Vale. Iunij die 4.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
PRoposueram vos inuisere hac aestate, ornatissime Fabrici, sed Voluminis mei [gap: Greek word(s)] editio, diutius, quam putabam, protracta, et aedium mearum aedificatio, hactenus diu et adhuc me occupat: itaque in aliud tempus differre cogor. Herbas montanas abs te missas libentissime vidi. Doronicum, quod Müterwurtz appellatis, aliqui Graffoy/ vel Gemmsenwurtz: non aliud orientale quam nostrum est: nisi quod solum natale discrimen aliquod facit. Montana vero illa herba, flore quidem Doronici, sed folijs plantaginis, radice aromatica, sui omnino generis est, cuius equidem vetus nomen ignoro. Nimirum quod in Oceani piscibus nobis vsu venit, vt multorum veterum nomina ignoremus, quod Oceani pisces, ab antiquis non sint descripti, sed mediterranei duntaxat maris, cuius Graeci Latinique accolae fuerunt: idem [gap: Greek word(s)] contingere non est mirum: alpinas enim herbas paucissimas memorant authores, et suas singulis ferme regionibus peculiares haberi cerrum est. Herba illa folijs tenuiter incisis, flore aureo rutilante, hactenus nunquam a me visa, plurimum me oblectauit, magnam eius vim, vehemens ingustatu acrimonia, arguit. Oblectauit me etiam rarum illud Pilosellae genus: quanquam etiam prius videram, et pinxeram. Gnaphalium alpinum vocemus licet. Herbula illa tibi incognita, vmbellis aut potius corymbis florum luteolis et suaue olentibus, vt scribis, aridi quidem nihil olent, [gap: Greek word(s)] species quibusdam videtur: ego vero [gap: Greek word(s)], qui seminum vascula nondum viderim. Thlaspi enim omne, [gap: Greek word(s)] habeat oportet vt [gap: Greek word(s)] sit, id est, suo nomini respondeat. Vale. Augusti die 2.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Fabricio, Curiae.
PRo literis tuis, nimium quidem officiosis illis, doctissime Fabrici, et rebus varijs pulcherrimisque, quibus vna missis me ditasti, plurimum tibi debeo. Philonem tibi gratum esse, gaudeo. sed
page 94, image: bs187quota pars haec est debiti mei? Meminero, ne dubita, officijmei, et alijs alias missitandis me saltem non vndiquaque ingratum tibi declarabo. Vellem equidem te aliquid a me petere, nunc quia non petis, leuicula quaedam et nimijs interuallis, mitto. Da obsecro mihi veniam, qui te hominem grauioribus et sacris studijs occupatissimum, nugis meis tories interpellare non erubescam. Si mihi hoc medici vestri aut Pontisella praestarent, desinerem tibi esse molestus. Gladio lus minor tuus, proculdubio Crocus montanus est, antiquis etiam memoratus: talem enim omnino qualem misisti, croci floribus. Benedictus Martinus, vir eruditus, Bernensis, ante biennium suis colonbus pictum ad me misit: semina hactenus non videram. Crescit ne apud vos copiose? quo loco? quali solo? an in vllo vsu aut honore? radices plusculas, vt pangam, cum occasio fuerit, vt promittis, expectabo. Lunariam Graecam, quam Flitteren appellant, multam iam hic habemus, sed floribus inodoris: quibus odoratis genus alterum re periri audio, hactenus mihi non visum. Violam quoque alpinam illam, coeruleis floribus seite dissectis insignem, quam abs te missam plantaui, aliqui Lunarijs adnumerant, et vim ferri attrahendi, (ita vt equorum etiam transeuntium vngulae soleis ferreis priuentur) attribuunt: quam vere, ipsi viderint. Rara mihi est etiam arthriticae (von Schlüsselblümlinen) illa species, floribus singulis, non in corymbis. Misisti cum reliquis speciem Aquifoliae, (deß Stechenden palmens) nullis per marginem foliorum spinis, praeter quam in mucrone: quod an ei perpetuum sit, et ad quam altitudinem perueniat, scribes aliquando, et fructus maturos mittes, si commode fieri poterit olim: aut plantam exiguam cum radice. Vale, Iunij die 16. Anno 1559.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Funckio medico doctissimo, Memmingae.
GRatissimum est officium tuum, quo meas ad amicos et illorum ad me literas, subinde transinittis, charissime D. affinis: et aequum erit, vt aliquando de gratitudine cogitem. Flos a te missus, heparicae albae nomine describitur a Valerio Cordo descriptionis plantarum libro 2. capite 115. vbi ego iconem quoque praemisi. Antiquum eius nomen apud Graecos aut Latinos nullum inuenio. Saxones et alij quidam Germani Läberblümli vocant, vnde Hepaticae nomen Cordus finxit: existimatur enim hepati prodesse, est quidem subamara. Poloni vocabulo quodam suo appellant, quod nostra lingua sonaret Neünkrafft/ Graece [gap: Greek word(s)]
image: bs188vt Schneebergerus meus annotauit. Ego his diebus me purgaui scrupulo vno Gratiolae herbae tritae, admixto cum rob sambuci acinorum; vnde copiose et vomitu et aluo purgatus sum a pituita vi scosa et aquis maxime, non sine molestia. Hoc etiam D. Occoni scripsi. Nuper cum remedia quaedam darem pleuriticae anui, decoctionem foenograeci meam, et parum oxymelitis, etc. ea melius habere coepit, et per aluum deiecit scarabei genus nigrum, longis pedibus, et cornibus quoque longis, ac flexilibus, articulatis, vndique plenum pure, viuum, longitudine duorum articulorum digiti: prius autem aliquandiu in ventre nescio quid inquietum et vellicans sentire se querebatur. Vale. Tiguri 1564. Martij die 26.
CONRADVS GESNERVSVS IOHANNI Funckio medico.
ACcepi quae D. Occo misit, et gratias tibi ago. Vxoris tuae, valetudinem Deus Opt Max. restituat sua gratia. Quod vrina interdum crassa et fere nigra est, non malum in hoc morbo signum videtur, praesertim cum in hypochondrijs et lumbis non male habeat. Menses forte non satis purgati ante hunc morbum, et nunc etiam in ipso morbo, huius rei causa sunt: interim vero nisi narura et facultas expultrix validior esset, non posset malam hanc materiam expellere: quamobrem spero eam ante solstitium, Deo fauente, melius habituram. Tu interim pro tua industria ei prospicies, ita vt non nisi leniter euacues per interualla. Primum velim eam sumere oxymelitis nostri [gap: sign for Drachme]. j. s. cum duplo syrupide limonibus, aut de liquiritia, si tussis adhuc infestet, et hoc vel lambere, vel, si malit, bibere cum aquis hyssopi et cichorij ana [gap: sign for Uncia]. s. Idque continuare triduo: St oxymeli meum non habes, Augusta habere poteris, nam D. Achilles paratum habere solebat. Post haec leuiter purgabis cum decocto communi, aut simili, optime colato, cui syrupum de rosis solutiun vel de cichorio cum rhabarbaro vel vtrunque addas. Deinde olei vitrioli guttas quinque, ex vncia. s. aquae absinthij cum [gap: sign for Uncia]. s. syrupi violarum dabis si placet per biduum: poteris autem Augusta habere D. Occonis opera, qui vel aliunde vel a Sigharto Pharmacopola mihi charissimo accipiet. Sic sperarim omnino, et febrim primum desituram; et quae eam comitantur symptomata. Matri tuae his diebus calculus molestus fuit: nunc meliuscule, lapillo excreto, habet. Vale Tiguri 1564. postridie Pentecostes.
page 95, image: bs189
CONRADVS GESNERVS IOANNI Funckio medico.
LIterae tuae septimo Decembris datae, tardius huc perlatae sunt. In ijs artingis quaestionem illam. Vtrum venae sectio fieri debeat in peste ante aut post sudorem: quam ego certe veluti dubiam et distinctione indigentem relinquo. Vt plurimum tamen et in plerisque, si ea opus habere aeger videatur, ante sudorem, aut etiam sine sudore quandoque imperanda videtur. Nos hactenus experiundo nihil fere effecimus, nulla in tempore data occasione. Nunc Dei gratia in totum ferme remittit pestis, maximo frigore oborto. Nos iam persaepe vtilissimum experti sumus aceti stillatitium liquorem, cuius compositionem etsi te habere puto, hic ad scribam.
Nuces iuglandes immaturae (In iuglandium defectu semel et iterum cortices Tamarisci radicis accepimus: licebit et Fraxini corticem ponere) circa diem S. Iohannis in primis (nos hic in Octobri etiam immaturas adhuc inuenimus de specie quadam niglandis, quae non ante Solstitium germinat) numero centum, minutatim contundantur aut concidantur. Scabiosae, Verbenae, Solani, Semperuiui ana. M. j. misceantur, et affuso aceto optimo bulliant: dein sic maneant per noctem, postridie destillentur igne leui. Sic habet de scriptio, quam reperi in libro Germanico Augustae olim excuso: cuius titulus est. Kalender von aller hand arrzny durch anzeigung der siben Planeten/ etc. sub finem cius in libello sane vtili Michaelis Schrick de aquis destillatis: tribuit autem hanc compositionem medico Turcae innominato. Dosis est, vt scribit, cochlearej, aegrotod itum. Ego ad praeseruandum tam parum darem, ad curandum vero vnam aut alteram vnciam. Omnino sudorem statim mouet. Misceri poterit ei, theriacae vel alterius antidoti do sis conueniens. Gratus omnino liquor est, et internos aestus aegregie extinguit sine vlla noxa, ac vires labantes reuocat mire, siue per se, siue tum syrupo de acido citri succo detur. Desperatos etiam refocillat. Nuper virgini tertio die a decubitu consilium quaerenti, duo cochlearia eius dedimus: vnde cum statim circa cor melius haberet, neque sudasset antea, paulo post remedium sudorificum dedimus, sudauit, conualuit. D. G. Viro iam desperato, cum dedisset mulier quaedam, quae a nobis acceperat: hoc, inquit ille, omnia quae media hactenus dederunt, remedia superat. Plurima testimonia addere possem, sed haec sufficiunt. Ego solidi parum expereriti
image: bs190possum, in tota enim hac peste, nunquam a principio vocatus sum, non sumpto prius remedio aut secta iam vena ab aegro tis. Aliqui medici eruditi in ea sententia sunt, non dandas esse antidotos nimium calidas, vt sunt theriaca, elect. de ouo, etc. et sudorem non a principio statim mouendum: sed post leuem purgationem, tertio fere die aut quarto: neque tandiu sudandum, vt fieri solet. Hispani Album animae, vel Anymum album vocitant, liquo rem quendam concretum: quem Amatus Lusitanus Laccam esse somniat, cum nuper Pharmacopola quidam ad me misit: est autem (quod statim deprehendi) succini (Galli ambram vocant) Indici vel ex nouo orbe, species albicans, translucida. Habeo et Aethiopici succini candidi, transparentis et suauiter odorati particulam. Vale. Tiguri 1564. Nouemb. die 19.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Funckio medico.
Respondeo D. Occoni: ad quem literas meas non obsignare cum statuissem, nescio quomodo oblitus sum: sed reseraui vt tu quoque legas, si placet, et postea mittas. Tertias qualitates aut facultares e secundis manare puto, secundas e primis. Interim fateor multas rerum multarum rationes nobis esse incognitas, quacum forte aliquae, nulla qualitate sensibili, sed a meliore causa, for ma essentiali fiunt: multa vero formae tribuere puto homines, proter inscitiam, quoniam causas rerum, quas inuenire poterant, non indagant. De tempestiua sectione venae ante vel post sudorem, vix aliquid stabile decerni potest, cum circumstantiae infinitae accidere possint, propter quas medicus ex arte et industria sua aliquid mutare potest ac debet. Omnia mea praepropera, [gap: Greek word(s)], et prae festinatione pene abortiua sunt. Ignosce occupationibus meis. D. Bullingerus te resalutat. is ante biduum primum exiuit, et concionem habuit. Oxymeli meum experior peste correptis etiam vtile, siue a principio dentur drachmae duae, circiter cum aliqua leui aluum soluente potiuncula, siue etiam postea, vt venenum protrudatur a centro ad superficiem et apostemata, vtque meatus corporis diuersi aperiantur drachma vna, velj. s. cum sapa aut alio grato liquore. Mitto editionem secundam libelli nostri, in qua de phlebotomia praesertim paulo fufius. Vale. Tiguri 1564. Decembris decimoseptimo.
page 96, image: bs191
CONRADVS GESNERVS IOANNI Funckio medico.
HOdie alteras tuas accepi, vna cum gratissimis mihi D. Occonis, et D. Culmanni literis, quibus respondebo vel nunc, si liceat, vel proxime. D. Culmannum nosti puto, conuictorem meum olim fuisse, anno aut amplius. Vir est plane bonus et eruditus. Pro tuo officio quod nobis in transmittendis mutuis literis offers, gratias ago. Gratum fuit et quod de cichorij puris floribus destillatis scribis: an vero calculi illi eius vsu in puero expulsi, a renibus aut vesica oriundi fuerint, non satis exprimis. De arreriotomia illa, quae meo consilio feliciter successit, non vacat nunc scribere. Summa est: Chirurgus hic laborans immani hemicranico dolore, meo consilio arteriam in crotapho affecto (vbi arteria in flata apparebat) per transuersum amputauit, et subito conualuit, et hactenus multis iam annis non redijt dolor: cum prius anno interposito redrjsset. Mira est historia, aderat et D. Thaddaeus Dunus. Oxymeli quo que meum non vacat iam describere, multum quidem a Julianico distat. His diebus pleuriticum senem bibliopolam septuagenarium, vena non fecta. oxymelitis vsu et decoctione foenograeci mea, curaui, Dei gratia, probe. Is vero sibi antequam me accerseret, cataplasma ex absinthio in aceto feruefacto, calidum ter quaterue adhibuerat, quo aliās se adiumtum aiebat, nunc fere nihil prodesse. Hoc quidem ex absinthio remediumaliās etiam ab Empirico quodam valde mihi est commenda tum in pleuritide, vt non dubitem ipse etiam eius periculum facere aliās. Haec scio te cum D. Adolpho communia habere, cui me excu sa, quod non scribam: conniuent oculi, nimia iam nocte. Vale. Tiguri 1565. Ianuarij die 21.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Funckio medico.
AAcepi chariss. D. affinis, numos D. Simleri nostri, et alia a D. Occone missa: et magnas tibi gratias ago. Beryllum quoque gemmam cum caeteris, libentissime vidi: et eam cum his remittam in pegmatio seu vasculo ligneo, si mater tua tuto fieri posse putarit: si acceperis, tu quoque curabis, vt non nisi certissimo nuncio D. Occoni remittas, vbi tu prius inspexeris. Est sane pulcherrima et magni precij, nec vidi pulchriorem. Si sub die sereno, imo sub tecto etiam in Musaeo mihi intuenti, specularium (fenestrarum) imaginem
image: bs192[gap: Greek word(s)] mihi regerebat, intuearis, praeter candidum splendorem, coerulei virescentis aliquid animaduertes. [gap: Greek word(s)]. Ego rude quoddam specimen olim a gemmario emi (cuius color plus coerulei habet) non berylli, sed aquae marinae nomine. Aurifabri nostri quoque Berylli nomen non agnoscunt: sapphiri autem speciem hanc gemmam esse putant, et praeduram esse, ideoque inter sculpendum in sima eius parte. aliquid resilijsse. Plura de Beryllo ex Collectaneis meis nondum impressis per quirerem ac describerem tibi, vt maiori voluptate inspiceres: sed non vocat. Folium. e Gallijs Augustam transmissum plane nouum mihi fuit: quamobrem gustare volui. illico autem magnam acrimoniam sensi, tertij gradus, quae plurimum saliuae aquosae elicit, vt ea fere quae sumpta purgant aquas, Laureola, Thymelaea et huiusmodi. paulo post etiam vertiginem sensi, cui alioquin non sum obnoxius, et postridie cum rursus manderem, singultum et vertiginem rursus: quare os ablui, et cochleare aceti sorpsi, ita discussa est vertigo. Quicquid est, veneno carere non puto: in cane experirer si plusculum haberem, sed folium integrum inuitus discerpo. Depingam, donec integrius, aut plantam (quod optarim) integram assequar: et ne prorsus [gap: Greek word(s)], Vertiginosam vocabo, donec aliud nomen audiam. Vtinam D. Occo plantam integram et semen mihi acquirere posset vndecunque, et quae de eius natalibus, nomine, viribus feruntur, percunctatus ad me scriberet aliquando. Eadem vero opera de alia etiam noua herba in Gallias nuper allata (et Lugduni nota, Nicotianam a legati nomine, alij Pontianam vel Potium Theueti qui Galliam Antarcticam scripsit, vocant) inquirat et semen petat: iconem eius. sed imperfectam habeo, et mira quaedam de facultatibus eius ad me perscripta. Caeterum planta illa, quam D. Occo in sylua quadam ducatus Vuirtembergensis vnicam reperit, frequens nobis est, vnser frauwen schüle appellant, hoc est, Calceolos virginis a forma floris, qui magnus, luteus, pulcherrimus, et plane calcei forma est. Vsus apud nos nullus. De veteri nomine dubito, quidam vir doctus Lonchitin primam esse putat: ego ad Alismatis species refero. Fructus, semen, odor et sapor cum succo glutinoso et subacri, [gap: Greek word(s)] cognatam esse arguunt, etsi radix testiculata non sit. Cosmosandalos Pausaniae forte fuerit: nam et sandalij formam refert flos, et punctis Ceu literis quibusdam notatur, etsi Pausanias Hyacinthum esse conijcit, sed huic cum sandalio nihil. Domino Simlero nostro podagrico,
image: bs193si quid tu quoque consilij, de sententia Roridelletij, vel aliud dare potes, rem nobis gratissimam feceris. Oblitus sum ad D. Occonem scribere de puluere louis dicto, quo D. Achilles Gasserus, nifallor, in podagricis vtitur, vt de eo quoque sententiam suam perscriberet. Remedium quoddam est simile fere Diatessaron theriacae, sed pluribus admixtis: puluis fit peramarus, cui aliqui etiam ossa combusta addunt, idque pro magno arcano caelant, et per totum fere annum, quotidie drachmam sumi iubent. Ego medicamenta varianda, tum quia natura aliās alia desiderat, tum quia vni assueta parum amplius ab eo mouetur, censeo: et periculum videtur; ne tam longo vnius medicamenti tam validi vsu, totus corporis habitus nimium exiccetur. His Vale. Tiguri 1564. Nouembris die quinto Oleo vitrioli aliās, et aliās oxymelite no stro. quartanarios quosdam curaui: nunc cuidam neutrum horum a me datum, profuit, succus autem gentianae bis datus, illico febrim omnem licet grauissimam, ademit: sicut et aliās prius, vt tertianam notham, etc. D. Vuolphius et ego curamus cholericum quen dam cholera morbo acuto laborantem: cui heri dedimus olcum vitrioli, et visum est profuisse, ac mouisse aluum, de euentu si meminerco, aliās. Valeiterum.
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero Doctori medico Basiliensi.
PRo beneuolentia tua, doctissime Plattere, quam verbis prae te tulisti, cum aestate superiore nobiscum esses, magnas tibi gra tias habeo. expecto autem vt reipsa quoque eorum quae desidero aliquid praestes. quod si feceris, et amari me abs te intelligam: et officij erga te vicissim mei, memor ero. Theophrasti Paracelsi scripta quae cunque habes auchabere potes, cupio et oro enixe vt mittas, vna cum libello quodam eiusdem authoris apud vos (vt referebas) impresso. Ex rebus marinis tuis Pastinacam, Polypum, Spadam et Lacertum, si placet, mitte: siue commodato ad aliquod tempus: siue dono, non sine mutui muneris spe: siue precio. A quatilium [gap: Greek word(s)] seorsim nunc edendas curo, cum nomenclaturis variarum gentium diligenter et copiose adscriptis. quas, cum absolutae fuerint, si te desiderare cognouero, mittam, et si quid aliud petes. Nam propter multa et magna optimi parentis tui in me beneficia, nihil est in rebus meis quod tibi negare aut possim, aut
image: bs194debeam. Vale, et parentem meis verbis quam officiosissime saluca. Tiguri. Anno 1558. pridic Kal. Nouemb.
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero Doctori medico Bafiliensi.
POlypum, Pastinacae marinae caudam, et Lacerti caput accepi: pro quibus humanitati tuae, optime et charissime Plattere, maximas habeo gratias: vbi volueris remittam. Est ne hic Lacertus viridis ? an vulgaris circa Monspelium, et quantus? Imperatoris seu Gladij piscis caput cum rostro, per D. Simlerum nostrum nunc vt mittas, rogo: et si opus est, ne frangatur, vase, vel aliter caueas. Remittam ad te, si voles, omnia: et si quid praeterea volueris de nostris rebus aut libris. Vtinam etiam herbas tuas aridas omnes ad me mitteres inspiciendas, si quid forte rari inesset: aut saltem Catalogum earum. si miseris, integras remittam statim. Theophrasti libros duos impressos accepi, quorum precium proximis literis indicabis. Ficus Indica mea, metuo ne quid patiatur: apparent enim in folijs passim maculae multae quasi rubiginosae. Vas in quo est, collocaui in cubiculo tepido, contiguo hypocausto meo. Gratissimum mihi erit iudicium tuum de compositione trochiscorum theriacalium. Habeo Rondelletij de theriaca scriptum, in quo is, si bene memini, parum interesse putat, fi pro vipera alij serpentes communes accipiantur. Quicquid a te proficiscetur, non poterit non pergratum esse. Breui, vt spero, aliquid de nostris lucubrationibus videbis. Vale. Tiguri. 1559. Ianuarij dic 16.
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero medico.
ICones animalium ad te peruenisse gaudeo. Pro dente apri, maximas ago gratias. Osteocollum lapidem nominaui, quem mihi retuleras in Palatinatu vel circa Heidelbergam reperiri, mire in restituendis ossibus fractis efficacem, cuius specimen, id est, frustulum, peto, vt promisisti: ego forsan copiosius acquirere potero. Beinwell (puto) vocabas. Experimenta tua quae seorsim conscribis, vt matures, et ad me mittas, opto: idque mutuo tantum redibit ad te tuum exemplar. et fic me inuitabis, omnium alioquin occupatissimum, vt vicissim mea aliqua non vulgaria, tibi et in
page 98, image: bs195tuam vnius gratiam conscribam. interim cum ad me scribes, fingula saltem aliqua mittito aut scribito, quod idem ego faciam, ne literae nostrae vltro citroque sine aliquo rei medicae fructu perferantur. Remedia tua ad elephantiasin accurate mihi perscribi. rogo. Auocat nunc me coena, et multa negotia. quamobrem ignosce. Vale. Tiguri Maij die 16. Anno 1561.
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero medico.
VIuis ne mi Plattere? et quid rerum agis, quae nostri memoriam tamdiu excutiunt? Nunquam ad vltimas meas respondisti, et promissa quaedam olim, nondum praestitisti. adeon rei familiari augendae totum te maneipasti, vt nullus amicis locus apud te supersit? Sed ignosco: modo breui longam hanc taciturnitatem soluas, et vel verbulo ad nos scribas. In praesentia iuuenem hunc doctorem medicum pereruditum tibi commendo, nunc primum ex Italia et a Concilio redit, etc. ignosce neceslariae breuitati. ostendas ei rostrum Gladrj, et si quid rarum habes. Vale. Tiguri. 1562.
CONRADVS GESNERV FELICI Plattero medico.
CVm vicinus hic meus subito se descensurum ad vos moneret, subito etiam has effudi. Euporiston [note of the transcriber: in the print with Greek omega: Euporist wn] Dioscoridis liber Argentinae impressus vt breui ad te perueniat, curabo. Tumunusculum boni consules. Plantas siccas tuas rogo vt iterum mittas, iam nunc enim ijs opus in primis haberem. Reddam integras bona fide. Sed malim dolio includi, quam huic tradi: nisi commode admodum ferre possit. Populum albam si paruula inueniretur, ad me perferret. Scripsi de eo ad D. Zuinggerum, etc. Bene valerem ego, Dei gratia, nisi me infestaret interdum dolor in dorso et lumbis: quem partim ischiadis reliquijs tribuo, partim praeludenti in me calculo. Arenulas enim subinde reddo. tu si quid habes auxilij, mi D. Felix, communica, vt grauissimo huic malo (calculi dico, a quo magis quam ischiade mihi metuo) mature resistam. ego vicissim, quid in calculo praesente et paroxysmo ipso feliciter sim expertus aliquoties, scribam proxime. Nunc tabellarius moram non fert. Sorbus est ne tibi nota? an Basileae ant prope reperitur? florem pictum valde desidero. Vale. Tiguri 1563. Martij 22.
image: bs196
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero medico.
DE diuturno silentio tuo, doctissime D. Plattere, accusare te non possum, cum ego quoque eiusdem culpae sim reus: ersi ego mihi venia magis dignus videor. nam cum vter que nostrum suas occupationes habeat, tuae (ni fallor) priuatae solum, meae vero publicam vtilitatem respiciunt; quam edendis meis in Stirpium historia tam diuturnis laboribus, promotum iri confido. Deinde cum tu postr emis tuis ad nos literis, de tuo ad nos aduentu spem aliquam nobis feceris, ita factum est, vt officium literarum aliquandiu intermiserim. Nunc quidem ea maxime causa scribo, vt te salutem; et me tui memorem esse declarem: deinde vt petam mihi veniam dari, quod plantas tuas aridas tandiu retineo. Aestate proxima tota occupatissimus fui circa stirpes florentes et vi rides depingendas, sumque etiamnum. Hyeme autem instante, cum virides non suppetent, ad siccas me conuertam necesse erit. itaque peto, vt ad Ver vsque proximum pro tua benignitate plantas tuas mihi permittas: quas integras cum gratiarum actione recipies. Mitto specimen iconum nostrarum, vt me serio agere videas. Sor bus nulla apud nos reperitur. Tu si ramulum cum fructu vel vtrunque seorsim, mittere poteris, rem facies mihi grarissimam. In Alsatia abundare audio. Ramulum vnum libro imponere poteris, donec mittendi occafio sit. fructus etiam adhuc reperirj spero, sunt enim serotini: de ijs paucos (sex aut septem) in vasculo aut papyro inuolutos mitte: quod si in certa forma, vt botri, aliāue, crescunt, plures coniunctos mitrito. Si arbor paruula inueniretur, quae plantari posset: gratissimum faceres, eam mittendo ante hyemem. posset autem tradi aurigae alicui. Peto etiam arbusculam minimam, vnam aut alteram populi albae, quae hic non reperitur. Basileae autem in praedio parentis tui vidisse memini, ad stagnum puto. Postremo vnam alteramue plantam Eryngrj defidero, perfectas duas cum fructu (nam florem non amplius haberi metuo) et duas iuniores plantari aptas. et seminis aliquid in cucullo papyri. Aurigae qui attulerit, satisfaciam. Plura nunc prae negotijs non licer: Saluta honestissimos parentes. Vtinam ante hyemem ad nos venires: facerem (Deo dante) ne te poeniteret aduentus tui. Audio excusum esse recens Theophrasti quendam librum, ab Adamo a Bodenstein edinum: quicquid id est, cupio te indicare M. Petro Mechliniensi,
page 99, image: bs197vt ad me mitrat. Vale foelicissime, Tiguri 1563. Octobris die 17.
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero medico.
PEstilentia, charissime mi D. Plattere, apud nos quoque iam incepit, sex aut septem domibus infectis: et (vt audio) in vicinis quoque oppidis ac pagis. Deus et vobis et nobis omnibus pro sua infinita gratia sit propitius. Optimi viri parentis tui et praeceptoris mei conualescentiae ex animo gratulor. Iniunxit nobis medicis magistratus. vt aliquo scripto breui praeseruandi et curandi rationem communem aliquam, quoad eius fieri posset, complecteremur: quod vbi factum fuerit. hoc est, propediem ad te mittam: Singularia et secreta remedia si quae haberem, tibi vni prae omnibus Iubentissime aperirem. Sed nihil fere est, quod non in editis aliquibus libris inueniatur. Aliqua tamen scribam, vt desiderio tuo satis faciam. De phlebotomia quae nobis visa sint, D. Vuolphius noster, se scripturum ad te recepit, et alia quaedam. Ego missurus fueram descriptiones remediorum ex cuphorbio duas vel tres, quibus plurimum tribuunt Itali et alij quidam: sed iam non inuenio. Vnam in libello suo de peste ponit Andreas Lacuna, si illum forte liabes. Mitto Eustathij Quercetani, qui medicinam Franckfordiae facit, epistolam: mittam autem propediem alia cum inuenero. Vtinam meliora ad te dare possem, in tanta rerum afflictione, ita me Deus amet, vel vitam meam tibi communicare paratus forem. Venio ad tuainterrogata. Antidotus Saxonica, vt contra venena, ita et contra pestem mire efficax est. A micus quidam meus, medicus nunc Argentinae, (Etschenreuterus nomine) ante annos aliquot Tubingae peste laborauit, et curatus est. Ante menses autem decem fere puto, Argentinae, cum hulus antidoti. 3. l. sumpsisset, praeseruandi se gratia, et in Iecto sudaret, eodem in loco vbi antea fuerat apostema, rursus emersit, sed mox discussum est, nec mali quicquam est passus. Vtere igitur ea audacter. nam et calidissima quaedam remedia continet, vt laureolam nostram, zyland dictam: et frigidissimam herbam Paris, quam nostri krützle krut et blater krut et einbeer aliqui vocant, quod acinum vnicum inter folia quaterna habeat: inuenitur autem vbi que circa syluas. Fuchsius aconitum primum inepte facit. Reuera enim solanis cognata est herba. acinis eius deuoratis gallinas mori audio. Siccam vnam ad te mitto. Acinos iam in syluis de fluxisse puto: in quorum locum substitui possent acini altrius syluatici solani, quod dollwurtz
image: bs198nostti schlaffbeere cognominant: sed tanto pauciores. quanto sunt maiores. Vincetoxicum etiam, quod ad hanc antidotum requiritur, vbique circa colles et syluas reperitur: pharmacopolae, et tonsores vbique habent, et schwalmenwurtz vocant. quamobrem non mitto. Angelicam syluestrem satiuae similem, circa riuos et aquas inuenies. Germanicum nomen Bücholter audiuisse aut legisse me non memini: neque caulis tanquam dissecti memor sum. radix liquorem luteum remittit, odoratum, acrem. Pro ea si hortensem angelicam duplicaueris, nihil errabis, Sudorificis medicamentis sane plurimum tribuo, fi nihil impediat et tempestiue fiant. Habes in Euonymo meo descriptionem aquae vitae cuiusdam, qua Io. Leo von Riehen vsus est in peste Solodori foelicissime: cuius descriptionem et vsum prolixe istic leges inter alias aquas vitae. facile autem inuenies, cum Solodori mentio fiat, in titulo. Item in eiusdem Euonymi nostri capite De decoctis, chelidonij ex aceto decoctionem, et similes quasdam, plurimum in curanda lue pestilenti per sudorem, valere inuenies. Exhibenda autem huiusmodi sudorifica, puto, plerisque a principio, praesertim quibus sanguis non detrahitur, ita vt per horam post in lecto collocentur. aluo tamen prius soluta balano, et sudent, Quod si vena etiam secanda videbitur, antidotus tamen primo statim danda videtur, siue sudorifica, vt plurimum, siue non sudorifica: tum paulo post secanda vena, et danda paulo post quae corroborent, siue medicamenta tantum, siue alimenta debilioribus: et horis quatuor elapsis, sudorificum iterum dandum, atque tum demum sudandum, non autem ante phlebotomiam. At si copiosa sanguinis detractio fiat, vt in sanguine abundantibus, sudorifico omisso, antidotus aliqua sine sudore, tum ante tum post venae sectionem, tribus aut quatuor horis interpositis, dari poterit. Cacochymi etiam, praesertim phlegmatici et debiliores, omissa sectione venae, prineipio purgari poterunt antidoto simul et purgatorio medicamento mixtis: deinde cibo corroborante accepto, et breui tempore interposito, antidoto data, sudare. Haec nobis fere deliberantibus visa sunt, certam vero experientiam nullam dum habemus. Calida illa cum aqua vitae remedia, non puto nocere, cum non vltra z. s. sere detur. semel autem dari sufficit ad sudorem plerunque. postea vero aliae antidoti dentur, theriaca praesertim, cum aqua conuenienti, vel aceto, vel etiam paucis (septem vel nouem) vitrioli guttis. quae etiam a principio ad sudorem mouendum misceri poterunt. in praeseruatione enim minus accipitur. Si caliditas nimia
page 100, image: bs199videbinir, mel rosaceum vel saccharum candi addatur: vel aqua refrigerans, vt endiuiae, borraginis. Sudorificum, si videbitur, huiusmodi fuerit:
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Theriacae duorum, trium vel quatuor annorum, [gap: sign for Drachme]. j. Electuarij de ouo, [gap: sign for Drachme]. olei vitrioli guttas vij. aceti fortissimi, aquae borrag. ana [gap: sign for Drachme]. j. Misce, fiat potus: qui detur tepidus, aut frigidus, pro arbitrio medici. Vel sic:
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Antidoti Saxonicae [gap: sign for Drachme]. j. boli armeniae praepa. [gap: sign for Drachme]. s. vini (vel aceti) et aquae endiuiae ana [gap: sign for Drachme]. j. Misce. Vel,
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Philonij, [gap: sign for Drachme]. si mastiches, angelicae, tormentillae, euphorbij. (in calidioribus, et iunioribus loco euphorbij, camplioram posueris) ana [gap: sign for Scrupel]. s. Milice cum aquae melissae [gap: sign for Drachme]. j. s. aceti [gap: sign for Drachme]. s. fiat potus. Rondelletij librum de febribus. non habeo, nec puto excusum esse. D. Vuolphius habet, qui aliquid forte ex eo ad te scribit. In schedis meis hoc tantum inuenio, D. Rondeletium in peste dare theriacam recentem (ne magis commoueantur humores) cum bolo. Bardanae et fraxini aquas rite destillatas, in praeseruatione non improbo: adderem autem illis acetum destillatum: sed omnia in vitreis vasis. Sudorifica, quibus Augustani et Argentinenses vtuntur, iam nescio quae sint. nec libros in promptu habeo. Autum potabile quidam extollunt tum contra pestem, tum contra alia multa: cuius si bonam aliquam descriptionem habes, cui comfidas, mitte, forsitan enim ego fieri curabo. His Vale in Domino cum tuis Omnibus, qui vos omnes sua bonitate conseruet. Ad nos quidem quandocunque veneris, gratissimus hospes eris, et semper (si vixero) domi me inuenies toto hoc autumno instante, et postea hyeme. Iterum Vale, et saluta parentes. Tiguri 1564. Augusti die 23.
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero medico.
MItto libellum de communi sententia nostra his diebus a nobis (Cellario, Vuolphio et me) editum iussu magistratus. Super quo iudicium tuum candide vt feras peto, et tuas quoque obseruationes (quas cupidissime expecto) mittas. Venam secuimus nuper grauidae; peste correptae, vicinae partui ad hebdomadas quinque. et cum in inguine tumor paruus appareret, ad malleolum missus est sangui, satis copiosus. eratin. bene habita bonique coloris. Malum ex contagio in ea ortum. Cogitabamus autem foetum iam prope perfectum, esse, et patum etiam, si ante tempus pareret, periculi futurum. itaque
image: bs200etiam medicamentum dedimus, aquae theriacalis aliquid cum aceto [reading uncertain: print blotted] destillato et bolo praeparato, quo sumpto modice sudauit. His factis, tertio die (puto) peperit vinum infantem et satis per fectum: sed cum a principio morbi semper aestus internus, capitis dolor, aliaque symptomata augerentur, quarto die extincta est. Puto equidem sanguinis copiam maiorem quam oportuerit ei detraectam fuisse. ego venae sectioni non interfui. Hīc quaero iudicium tuum, doctissime Plattere, vt candide feras, tum aliās, tum an grauidis. intra mensem fere parituris, detrahendum sanguinem peste correptis consulas, si iuuenes et sanguineae sint. item si malum ex contagio sit, an venae sectione abstinendum tum existimes, vt eruditos quosdam sentire video Eryngium si viret, cura vt vnam aut duas plantas virentes accipiam, vt deping ere et plantare possim. cum radicibus integris effosis. Aurigae alicui committere poteris: cui satis faciam. Fructus et semina seorsim etiam in charta mitti poterunt: et flos vel nunc, vel suo tempore. Saluta parentes et amicos. Vale. Tiguri 1564. Nouemb. 6.
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero medico.
NVper ad te scripsi, doctissime Plattere, et vt neptis mea tibi curae esset, rogaui: quae quomodo se habeat, solicite vt vel vno verbo significes, quod dudum expectabam, oro. Fefellit me forte auriga, cui literas ad te tradidi. aiebat enim se statim discessurum. sed vidi eum post aliquot dies, nescio an famulum aut alium pro se miserit. Mitto libellum nostrum de peste ex secunda editione, in quo nihil fere mutauimus, sed adiecimus. quaedam, de phlebotomia praesertim: deque rjs iam rursus iudicij tui candorem expetimus. Acetum destillatum grauidae nos exhibuisse miraris. cum nihil efficacius foetum pellat. nos certe hanc eius vim ignora mus, et discere a te cupimus, experimentis ne tuis aut. scriptoris alicuius testimonio doctus, aceto foetum pelli existimes. Ego apud medicos veteres, Graecos, A rabes, Latinos, nihil tale legisse memini. Destillatum etiam acetum nihilo tenuius aut saltem vehementius quam non destillatum fieri videtur, si odoratum et gustatum consulas, ante et post destillationem, vt sae pissime obseruaui. Praeterea sedum et astringentia quaedam, aceto nostro contra pestem destillando, addere solemus. Herbas siccas tuas mitte cum vecturae commoditas erit. Pro seminibus tritici tam foecundi.
page 101, image: bs201vtex vno grano siliquae (spicas puto voluisti dicere) triginta proueniant, maximas tibi gratias ago. Seram si. vixero, vere proximo. Saluta meo nomine D. Zuinggerum: ad quem his diebus scripsi. ab eoque roga. an Christophori Oroscij Annotationes in Acginetam et cius interpretes viderit: ac vbi sint impressae, desidero enim eas. In Aetium quidem annotaraeiusdem Robertus Vuinter olim procudit. Vale. Tiguri 1564. Decembris die 20.
CONRADVS GESNERVS FELiCH Plattero medico.
REmisit apudnos Dei gratia pestis: vt apud vos quoque, vtaudio, et gratulor vobis. Det nobis Deus ne suam iram peccatis nostris breui iterum prouocemus. Commendo tibi neptem meam, quae apud CL. V. D. Caelium ancillatur, vt valetudinis eius, cum opus erit, rationem habeas. Scripsit ad me postremo D. Caelius, neptem meam molestis quibusdam circa nasum intus forisque pustulis laborare: et vt ad eam rem aliquid remedij, si quod norim, mittam, monuit. Sed cum tu praesens videre possis, et consulere melius, rogo vt hac in re ei opem feras. ne forte taedium sui aut abominationem familiaribus et intuentibus pariat. Misislem vnguentum citrinum dictum: sed quod hic habet alter pharmacopola, nimis siccum et durum vetusque mihi videtur. Quid si aliquid sulfuris, thuris, tartari, iridis, et cochlearum vstarum in linteolo ebulliat in oleo, cum pauco aceto, adaceti consumptionem. et co deinde puella sub noctem praesertim, se inungat: aut cum linteolo etiam perfricet ? Crassos humores esse puto: tenuiter enim cum parentibus vixit, et cibis crassis assueta est. Proinde si opus tibi videbitur, purgatione vtatur, nunc, aut potius initio veris. deinde suffitus aliquis s cum thure aliisue pro tuo consilio fiat. Afrigo re etaquea humiditate caueat. Mater ait sub mensium tempus prae cipue hoc in ea vitium animaduersum. Sumptum quem feceris, ego restituam. Hac dere me scripsisse adte diligenter, rogo. vt clarissimo D. Caelio indices. cumque cum tora familia ex me salutes amantissime. Antimonio praeparato an hactenus vnquam sis vsus, et quo successu, scribe per ocium, et tuum de eo iudicium. Quod si feceris, a me vicissim audies de eodem non indigna cognitu. Nunc festino. Vale in Domino. Tiguri 1565. Ianuarij die 28.
GONRADVS GESNERVS FELICl Plattero medico.
ACcepiherbas siccas tuas mi D. Plattere, gratias ago. Vtar itlis quam possum primu m, et remittam vt petis. Nepos meus ex sorore qui attulit, ait te liabere etiam alias Lugduno missas, et eas quoque mihi offerre. Pro qua tam candida in me voluntate tua, plurimum tibi debeo. Si rarae sunt, (posses autem mihi aliquot earum rariores nominare,) et satis inregrae, vt pictori vsui esse possint, gratum facies, si miseris. Habeo quidem et ego mulras aridas, et a D. Bauhino collectas omnes: sed grata est mihi optio inter duas aut plures ciusdem generis, cum in vna fere inueniatur, quod alteri deest. Petieram a te ad nascentem in renibus meis calculum auxilij vel consilij aliquid: tu vero hactenus me deseris. agnosco occupationes tuas, et ignosco, modo ne diutius differas, si me amas. Thermarum Badensium nostraru porns mihi aliquoties iam profuit quod ad reliquam valetudinem: aduersus calculi initia an prodesse queat, ferme dubiro. Vale cum parentibus et familia. Tiguri 1565. Maij die 5.
CONRADVS GESNERVS FELICI Plattero medico:
ACcepi ruum consilium, doctissime Plattere, quod mihi non displicet: a scorpionum quidem cinere, vel propter ipsum no men abhorreo: Cicadarum ut Asellorum cinis substitui poterit: omnis enim fere cinis in hoc malo valis est: cum innumera vsta contra id praedicentur. Peto autem vt reliqua etiam, sicut polliceris, addas breui. Pro genista tua etiam gratias habeo, etsi meruo ne durer: tenerior est, cacumine iam nutat. Maluissem ad ver seruasses, vt confirmatior fuisset. Pro Eryngio etiam gratias ago: do leo tamen iam defloruisse. poterit aliquando flos seorsim mitti. Millefolium mittis, non aliud quam hic passim crescit. Aliud omnino genus est, quodapud vos nascitur, non alio in loco, quam extra portam illam. quae proxima est D. Hugualdi domut, Steinenthor appellant, puto: cum exiueris ad torrentem, locis arenosis quaere. Facile se offeret. Odorei tanaceti. hoc valde cuperem ad me mitti: hoc est, duas aut tres plantas cum radice et flore integras, vtplantare et pingere possem. Ibidem in proximo inuenitur et Eryngium. Da mihi quaeso horulam vnam, et desiderio meo satis facito. Mitte et Cassiae ligneae falsae seu vulgaris specimen
page 102, image: bs203aliquod. nam nostri pharmacopolae non habent. Aristolochiam longam cum fructu, (aut hunc saltem seorsim,) valde desidero. Si Basileae non inuenitur. ex Alsatia, vbi nasci audio, vel vndecunque
mihi accerse quaeso: nam nostra fructum non fert. Vale.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Hospiniano, theologo, et philosophiae rationalis in inclyta Basiliensium Academia professori eximio.
Nimium vero tu vir officiosus es, mi Hospiniane, inque gratijs age dis nimius. nimis accuratus, [gap: Greek word(s)]. atqui in ami citia eadem est ratio, quae [gap: Greek word(s)]. Sed ne ego quoque quite [gap: Greek word(s)] reum facio, inidem [gap: Greek word(s)] te repre hendendo vitium incidam, desino. Tuus sum optime Hospiniane quantuscunque sum. postulat hoc virtus et doctrina tua: religionis vinculum, patria, et quae admodum adolescentibus nobis intercessit familiaritas. Nihil hactenus amicitia nostra dignum tibi praestiti: in posterum tamen si occasio tulerit, perpetuo me tui amantissimum tibi declarabo. quod vicissim a te quoque expecto. Non sinunt me plura pisces mei. quamobrem ignosces. Audio piscem quendam apud vos vocari, ein Semperin (siue Lemperin) grösser dann ein Nüneug. de eo nomine obsecro a piscatore aliquo mihi inquire: et eādem opera, omnium qui in Rheno capiuntur piscium nomina, mihi consigna, vocato ad te vel conuento piscato re aliquo sene et perito: ita vt minimorum quoque et vilissimorum nomina non praetereas: et si quae forte meminerit in alijs regionibus aliter esferri, id quoque addas. Paruo labore hoc perfeceris, mihi vero gratissimo, praeser tim si maturius fiat. Vale. Tiguri. 8. die Octob. anno 57.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Hospiniano Organi Aristot. professori.
PRo tuo piscium Rheni, doctissime Hospiniane, catalogo, quem et mature accepi, et nihil plane in illo aut diligentia tua desidero, maximas humanitati tuae ago gratias: et ignosci cupio quod idia pridem non fecerim. adeo enim negociorum multitudine plerunque obruor, vt vix egomet mei meminerim. Epistolam illam tuam ligaueram cum libello quodam meo argumenti de piscibus. vnde factum est, vt respondere oblitus sim. Medicamentum illud tuum [gap: Greek word(s)], quoniam quid misceatur et quomodo praeparetur ignoro:
image: bs204multum autem horum vtrumque refert, iudicium meum interponere non possum, id quod faciam libenter simul ac diligenter, si apparatum eius descripseris. Videor sane et ipse mihi iam circarenes grauior, et calculi generationem metuo: a quo si tua illa [gap: Greek word(s)] me tueri posset, multum tibi deberem. quanquam et aliud quoddam habeo, magnae experientiae ad eam rem medicamentum. Sed praestat aliquando mutare. [gap: Greek word(s)]. Vale. Tiguri. Martij die 5. anno 58. Festinabam, cum [gap: Greek word(s)] multae aliae epistolae mihi essent exarandae.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Hospiniano Organi Aristot. professori.
Qvod rarius ad tescribo, mi D. Hospiniane, condonabis ne gocijs meis: praesertim cum nihil fere operae precium habeam, quod scribere possim: et mallem (siue tu hoc mihi credis, siue non credis) reipsa meum erga te amorem, quam multis verbis aut literis ostendere. Occupatissimus sum in lucubrationibus quibusdam medicis, ita vt fere aliud non cogitem: nec soleo scribere officij tantum gratia, praesertim ad amicos veteres, inter quos te praecipuum numero. Literas ad me tuas Frisio nostro legi: et vt aliquando ad te scriberer, hortatus sum. Scheccij Analytica, quae breui in lucem prodire vehementer opto, si apud vos cudantur, bene est. sin minus, de rebus omnibus mature me certiorem facito: vt ad typographos mihi notos in Gallia, praesertim Lugduni scribam. Hanc meam voluntatem rogo vt D. Scheccio significes: meque excuses. hinc enim ad ipsum literas dare difficillimum ed. Abfui nuper aliquandiu in balneis quibusdam Rhaetorum, in summa Valle tellina, valetudinis meae causa. meque absente Iustus Velsius huc venit: sed ad publicum colloquium (vt audio) admissus non est, nec eorum quae voluit perfecit quicquam. Vale felicissime: et de meo erga te animo dubitare (quod mihi permolestum est) desine. nullam enim hactenus causam reperi, quo minus te amare ficuti cepi, propter doctrinam tuam, virtutes, et beneficia in me collata, pergere debeam. Tiguri. Augusti die 24. anno 61.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Hospiniano Organi Aristot. professori.
SI ita essemus affecti, doctissime Hospiniane, vt hominum vulgusfere, ex diuturno silentio periculum forsan amicitiae nostrae
page 103, image: bs205oboriretur, et alter de altero suspicari quippiam posset. nunc vero cum philosophia, non solum [gap: Greek word(s)], sed multo magis [gap: Greek word(s)], minime vulga, ri amicitiae copula nos coniunxerit, nihil tale nobis metuendum arbitror. Ego certe ita te amo, et oboculos mentis fero. ac si praesentem sub inde conspicerem, et colloquia indies conferrem: cuperemque literis subinde tecum agere varijs de rebus, tum officij tum discendi aliquid ab illa qua excellis doctrinae causa. Sed ea for tuna mea est, vt perpetuis occupationibus districtus viuam, vt aliās etiam ad te scripsi. Quamobrem ignosces, et nihilominus amantissimum me tui esse persuasus redamare perges. Iuuenis ille pius et eruditus abs te commendatus, domi meae nugas quasdam peregrinas et picturas vidit: si ocium et valetudo vxoris permisissent, alia etiam in ipsum officia lubens contulissem. D. Scheccij libros doleo nondum prodire. Motus hi Galliarum plurimum bonis literis ac libris edendis incommodant. Vale feliciter. Tiguri. 1562. Octobris die 13.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Hospiniano Organi Aristot. professori.
VLtimae tuae; vir doctissime, ineunte hyeme superiore mihi redditae sunt: in quibus, vt caeteris tuis omnibus, tuae in me be neuolentiae et amoris, luculentisima perspicio argumenta. Nuper etiam Frisius noster misit ad me folium excusum, quo continentur nomina iuuenum apud te promotorum ob suae diligentiae et eruditionis profectum: inter quos filij tui Iohannis nomen principe loco posirum, magna cum laetitia legi: et precor Deum Opt. Max. Vtis sicuti hactenus a pueritia ad hanc vsque aeratem filium parentibus obsequentem, diligentem, bonum et pium se praestitit, ita deinceps pergat perpetuo ad longam vsque senectutem, sius virtutibus et doctrina vos ornare atque exhilarare. Quod si fecerit, vt hominum beneuolentiam sibi conciliabit, ita apud Deum gratiam singularem inueniet. Ego si vnquam vlla inre tibi ac filijs tuis gratisicari potero, faciam quod hominem tui amantissimum et veluti fratrem germanum facere decet. Interea raris et breuibus epistolijs nostris ignosce. Frisius aedisscando, ego lucubrando et alijs negotijs nimium fere mundanis, subinde occupamur: feliciores vos quos meliora et coelestia occupant. Ludus Dialecticus meus interciderat mihi: sed neque dignus erat inter meas lucubrationes
image: bs206numerare tanrillus. Si tantum ocij daretur tibi ac filio, vt omnia vocabula ad suas decem praedicamentorum aliasque classes referrentur, felicius quam, (si recte nomino) Foxus ille Anglus fecit, cuius librum et tabulam Oporinus impressit, vtilis adolescentibus is labor foret: et ludus aliquis similis, sed maiore pervos ingenio excogitandus, iucunde accederet. Inspicienda forent Graecorum scripta, Simplicij praesertim in Categorias et alia, quae mihi voluere non vacat. Hic alius eruditior et commodior Ludus institui posset, vocabulis omnibus in suas artes et scientias digestis, vt ego aliqua ex parte feci in secundo Bibliothecae nostrae Tomo, etc. Aliud quod scribam in praesentia fere nec habeo, nec vacat. Vale candidissime amicorum, cum tota familia. Tiguri 1563 Aprilis die. 8
CONRADVS GESNERVS IOANNI Hospiniano Organi Aristot. professori.
LIterae tuae priores abs te datae sunt, charissime frater, die Qua simodo hutus anni. ad quas hactenus non rescripsi, quoninam in eis nihil continetur, quod responsum postulet. Causas tantum reddis, cur filium tuum Io. in album magistrorum legi volueris, quas ego non improbo. His quaedam de fortuna tua addis, et alia de Ecclesiae statu: haec D. Bulling ero legi. is quidem respondebat se intra annuum ante id tempus spacium nihil abs te literarum accepisse. Postremo de Ludo Categoriarum nestro, et quam difficile et prope [gap: Greek word(s)] foret vocabulis omnibus, suos in decem praedicamentis ordines et quasi nidos assignare: id quod, si alius quisquam, tu omnium optime praestares. Vltimas filij tui his diebus me absente in Rappersuilla rediderunt vxori mex. posteavero ad me domum non venerunt, quanquam semel ad coenam. postea ad prandium inuitati. an adhuc sint venturi nescio. Ego domi occupatissimus haereo. in vico transiens fortuito in eos incidi, sedpaucis sum allocutus propter sestinationem, et quia expectabam eos eo die ad coenam vt promiserant. sed postea ad coe nam publicam sunt vocati: quare ijs succensere non potui. ego quidem propter negotium subito, tempore coenae, mihi exortum, adesse non potui. Petis vt crebrius scribam: quod ego etiam optarim, multas ob cansas: sed fieri id posse spem nullam yideo. quid facias, medico. professori, elucubratori multorum et magnorum voluminum, patrifamiliās, etc. Pro organo a te illustrato, quod
page 104, image: bs207dono misisti, maximas tibi gratias ago, eroque memot beneficij per occasionem. Dolet mihi filijs tuis nihil me hic beneficij potuisse exhibere. Vale et amare me perge. Quantumcunque mihi ocij a caeteris negotijs datur, ad lucubrationem historiae stirpium fere conuerto. Tiguri. 1563. Octob. dic 3.
CONRADVS GESSERVS lOANI Hospiniano Organi Aristot. professori.
VLtimas tuas, charissime D. Hospiniane et fratris instar dilecte, nono Septemb. datas accepi, omnis officij, beneuolentiae et pietatis erga me plenas: pro quibus tibi gratias ago. Eas quas simul ad fratrem mirrebas, statim curaur. Ego, vt hactenus. in laboribus meis pergo. Tu vero me multo felicior es: qui et sacra studia secteris, et in philosophicis forte grauiora. Ego subinde humi repere mihi videor circa res terrenas et caducas: quarum cognitionem philosophi quidam ad claudicationem Vulcani et excitatum super ea risum deorum referunt. Interca tamen crebris sed momentaneis diuerticulis, summum illius coeli naruraeque conditorem, motorem et rectorem animus suspirat: neque, dssperat, se eius breui propter vnigenirum cius Christum, compo tem fore. Exercet nos nunc etiam pestis, vt anno superiore, sed multo clemenrius: et foeminis fere iniquior videtur. Suas fibi nuper ereptas Goaltherus, Simlerus et Zuinglius lugent. Deus Opt. Max. te cum tuis, coniunge et silio seruet perperuo. Vale. Tiguri 1565 Nouemb. die 27.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Frisio Tigurino iuniori. Basileae agenti.
MIror tandiu nihil literarum abs te, ad nos missum, charissime loannes. percupio equidem frequenter de valetudine tua certior fieri, et tui in bonis literis progressus specimen ali quod subinde videre. Habes Basileae cum alios viros eruditos et, professores doctissimos: tum M. Io. Hospinianum, virum in Dialectica et omni philo sophia incomparabilem: quem ego te quam. officiosissime colere, atque eius lectiones omni diligentia et summo studio andire ac ruminare consulo. Sic enim comparabis tibi indicij atque cloquentiae instrumentum, quo et sacra et popularia argumenca docte diserteque tractare poteris quaelibet. est enim ea
image: bs208Dialecticae methodi vis, in qua docenda profecto D. Hospinianus excellit, vt nisi omnibus alijs, quibus de verba facienda sunt, rebus et argumentis adhibeatur, incondita prorsus insulsaque rideantur. Ne igitur sine sale ad nos redeas, eloquentiae praeceptis, Dialecticae simul Rhetoricaeque ex D. Hospiniani consilio et sententia ingenium imbuito. Quod si interdum specimen aliquod Me ditationum tuarum, exercitiorum, studiorum ad me miseris: gratulabor studijs tuis, et ea (quantum in me fuerit) promouebo: ac si quando ad nos redieris, quod breui (Deo fauente) furutum spero, aliqua librorum suppellectile te donabo, et in rebus omnibus quantum te amem declarabo. Tu modo, vt in pietate et doctrina semper proficias, operam da, vtoptimos parentes virtutibus tuis exhilares, et patriae vtilitati at que ornamento sis. In Dialecticis quidem quae plus subtiliratis quam vtilitatis habent, nollem te diutius immorari sed ea in re D. Hospinianus consulet. Rhetorica vniuersaliora et vndiquaque vtilia. videntur. Styli quoque ratio nem habebis, vt eum quam purissimum tibi compares. Sed haec et alia optimus et doctissimus parens tuus, melius tibi praescripserit. Ego quoniamte veluti communem filium diligo, non potui non aliquid consilij ad te scribere. Commenda me D. Hospiniano, ad quem proxime scripsi. Debeo ei aliquid pecuniae, sexdecim batzios cum dimidio: quam summam Iacobo Meiero vicino meo mandaui vtipsi traderet. Quinam libri noui nuper Basileae procusi sint cum ab alijs, tum a D. Oporino, fac vt cognoscam. Vale Tiguri 9. die Nouemb. Anno 1558.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero Medico et Philosopho Basiliensi excellentissimo.
GRarum est, quod de ijs, quae tibi in horto orta suntscribis, mi hi ex ijs quae attulisti pauca prouenerunt, quae vero in hortis meis alam, ex Bauhino, qui has tibi reddit, cognoscere poteris. Fatigant me nunc duo praela: quibus icones aquatilium et quadrupedum nostrae cuduntur: vt vix digito caput scalpere liceat. Quod [gap: Greek word(s)] quandam in libros Galeni meditaris: rem vt difficillimam, ita ingenio tuo dignam, et medicinae studiosis omnibus proculdubio gratam et vtilem futuram facis. Ego qui semper in minoribus et particularibus versor, nihil aut parum ad sublimiora ista et vniuersalia consilij afferre possum, quic quid ramen possum,
page 105, image: bs209in tuam gratiam fecero omnia. Optimi et doctissimi viri D. Bechij vicem vehementer doleo. Deus Opt. Max. illum nobis restituat et conseruet. Vtinam ego is essem: qui re aut consilio cum iuuare possem. Scirrhum hepatis semel aut iterum in iuuenibus curaui, communibus fere medicamentis et balneis, propter coniunctum hydropis initium. Solent aliqui in ictero et cachexia feliciter vti rustico hoc medicamento.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Carbonum de quercu cribratorum, limaturae chalybis aut ferri cribratae ana. 3. j. Misce. haec inijciunt in libras ij. auriij. vini albi: et in eodem extinguunt candentis chalybis portionem. quatuor aut quinque vnciarum: idque ter statim repetunt, rertio extinctum chalybem in vino relinquunt: de hoc colato quotidie mane ad ij. Aut iij. tepidas vncias bibunt: item vesperi, tribus fere ante coenam horis. Iussi aliquando cinnamomum addi et omnia in lin teolo serico ligari: aliquando etiam iridem, ebur vstum aut spodium finum. Quinto quoque die sudandum estin labro obtecto. vel Laconico paruo, ita vt corpus non tangatur aqua: et in balneo ponatur lebes, in cuius aqua ebulliant auenae et fabae culmi cum cineris quinque manipulis. Continuatur hoc ad duos aut tres menses. Interim alia etiam secundum rationem fieri possunt. Nemini nocuisse hoc medicamentum scio, plurimis profuisse. De pul uere ex limatura chalybis, si placet, lege Syluium, in librum tertium Mesuae de antidotis. pag. 272. Salutabis ipsum D. Bechium meo nomine quām amantissime, et omnia mea officia ei deferes. Memor ero ipsius in orationibus meis erga Dominum. Saluta etiam D. Oporinum. et dices me accepisse quae misit ad me, gratias habere, breui me rescripturum ac missurum: quae petunt ipse et Massarius. Tiguri raptim 1560. Iunrj septimo. D. Lycosthenem saluum cupio.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
LIteras tuas accepi, nescio iam an a Guldebecco. non fimul autem, sed alio tempore, ambram Orientalem, a Gobelio missam. Ea nihil aliud quam succinum est, mollius et albius nostro: et in hoc etiam diuersum, quod cum album sit, pelluceat: quale Germa nica ora nullum ferunt. Etusdem ex Antuerpia et Augusta porriunculas nuper ab amicis accepi: quibus res incognita est, anymum album vocant. Amarus Lusitanas Laccam facit, homo temerarius et indoctus. Guldebeccus noster non ambram istam, sed Indicam
image: bs210quandam frugem (triticum puto) a Doctore Felice Plattero datam, mihi attulit, quod mihi imposuit. Quod ad pisces meos, rogo vtD. D. Huobero me commendes, vt Senatui eos offerre maturet, scripsi etiam ad D. Henricum Petri, et ne in mora sit rogaui. Bullinge ri filius (haemoptoicus) meliuseule habet, Dei gratia. Tuum a Frizimelega remedium libenter cognoui, et gratias habeo. Inter alia semel ei edendum dedimus malum assum excauatum, et drachma thuris repletum: quod equidem profuisse auguror: eodem aliās in vitijs pulmonis et dyspnoea feliciter vsus sum, Alexij Pedemontani verbis motus. Guldebecci vxor moribunda deplorato asthmate, inde reuixit. Nautileum tuum somnium libentis sime vidi: et nihil certe multo tempore eruditius, elegantius, suauiusque legi, quamobrem plurimum tibi debeo. Sed Nautilum concham tuam videre velim aliquando: quem in pegmate aliquo ad me mittere posses, breui et bona fide remissurum. Heri cognatus tuus, vir optimus et mihi charissimus, M. Petrus Corrector honorificź ad sepulturam delatus est. Dominus nobis omnibus largiatur. Vt feliciter moriamur. Cum diu dyspnoea et summa ventriculi crudirate laborasset, icterus superuenit, isque malignior cum exanthematis toto corpore spar sis. Vale. Tiguri 1560. Decemb. Die 7. Saluta parentes et D. Oporimim.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
PRo seminibus quae dudum accepi, doctiss. Zuinggere, maximas tibi gratias habeo. Specimen propositionum tuarum in arte medica Pet. Vinmannus suis literis his diebus mihi plurimum commendauit: eius igitur aliquando copiam mihi vt facias, rogo. An Christophoriana vel barba de becco, est, quae ab Hierony. Trago pingitur aut saltem describitur. duas enim herbas, si bene memmi, Bocksbart nominat, et describitin eodem capite, vna circa syluas nascitur, altera iuxta riuos et aquas, cui pimpinellae vel cucumeris fere odor est. vtrius harum coliculi edendo sunt. Est apud vos Bouinus nomine medicus Flander, is inter Grataroli et Caelij domum habitat: cuius filius etiam medicinae operam dar, abeo petas meo nomine semina Camomillae nobilis, et alterius herbae similis, quam in horto suo superiori aestate mihi demonstrauit. Pro ijs alia quaedam non vulgaria ad eum libenter mitram, si petierit. Literas D. Vinmanno inscriptas, cura vt statim accipiat. Vale felix. Tiguri. Decemb. die 14. Parentibus honestissimis plurimum salutis meis
page 106, image: bs211verbis dicito. Ioan. Frisius noster ante vnum aut alterum annum accepit a me Vuillichij in Georgica annotationes, et D. Oporino misit eas ad me redire cupio, aut exemplar aliud. Cassiodori etiam varias ex Bibliotheca nostra, si nondum remisit, nec breui vsurus est, remittat, quoniam ego fidem meam interposui. Petro Mechliniensi dices desiderare me Ioan. Campensis paraphrasin in Psalmos, si non inuenitur Basileae, accersat, quam primum potest, impressa est Lugduni, Argentinae, Coloniae. Auicennae opera Bafileg quando impressa sint, et an cum indice, significa. Venetijs indicem copiosum excusum audio, seorsim ni fallor: et faceret sane operae pretium etiam Basiliensis Typographus, si indicem tanto volumini adderet, iam enim indice id carere quidam mihi conquaesti sunt, Mitro ad te literas binas, quas et quales his diebus ex Italia accepi. Vale iterum optime mi Theodore, et me ama: ac vicissim quae cunque tuo nomine perficere potero, iniungas omnia.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
REdditae mihi sunt doctissimae lucubrationes tuae, suauissime D. Zuinggere, pro quibus maximas liberalitati tuae gratias habeo, donec vicissim occasio aliqua de te bene merendi offeratur. Commodum autem hoc tempore illos accepi, quo nostra in Frobenianam Galeni operum editionem Prolegomena adorno: in quibus est etiam Catalogus interpretum, et omnium qui quoquo mo do Galenicam doctrinam illustrarunt, quorum numero tu quoque accessisti non sine elogio nostro, vt mereris. Ex quo nuptias cum honestissima vidua te celebrasse accepimus, non vacauit ad te scribere: itaque nunc primum illas tibi foelices et fortunatas esse precor, [gap: Greek word(s)]. NO ui nihil hic habemus. D. Castalio si tibi familiaris est, papilionem lapideum dices me cupere, vt ad me mittat: illum enim in thesauris meis lapideis me non inuenire. D. Henricum Fetri etiam ex me salutato, si vacat, vt per hunc aurigam Calepinum meum cum Onomastico et Lexicis, ad me mittat: aut Petro Mechliniensi saltem tradat, indica. Mitro ad te oxymelitis elleborati nostri descriptionem, qua certe in singulos annos multis aureis carere nollem: rogo autem illam tibi vt serues, inter [gap: Greek word(s)] tua: ac vicissim si quid [gap: Greek word(s)] a praeceptoribus aut amicis accepisti, [gap: Greek word(s)] digneris: vt ad alia etiam, per
image: bs212pauca, sed potissima) tibi communicanda me excites, faueo enim virtutibus et doctrinae in te eximijs: quas tu ita magis magisque excoles, vt arci nostrae per petuum decus adferas. Optarim sane te ingenium quo excellis, ad praeclaram et vtilem aliquam commentationem conferre, non vero ad ingeniosos quidem, minus vero vtiles libros, vt plurimi solent, condendos. Fr. Valleriolae loci communes totius medicinae, Lugduni apud Gryphium nunc sub praelo sunt. Tu quid moliaris, et quae apud vos cudantur noua, per ocium significa. Vale. Tiguri. Decembris die 16. D. Oporinum et amicos caeteros saluta.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
QVanquam nihil fere argumenti supperat, doctiss. Zuinggere, salutare tamen commodum tabellionem nactus, te volui. Responsum ad vltimam epistolam tuam, iampridem tulisse te puto. Haemoptyicus F. D. Bullingeri; Dei gratia, bene conualuit sed prius etiam non satis firmae valetudinis erat. et nunc adhuc, mane praesertim, [gap: Greek word(s)] aliquam sentit. Commenda bimus ei forte bibendas fontis ad bouem in Badis nostris aquas. qui aluminis nonnihil habet, sulfuris nihil, ineunte vere. En tibi Electuarium Helidei [gap: Greek word(s)]: quod nuper ab Augustano quo dam medico nactus sum: qui bona fide affirmat, hoc ipsissimum esse, quo tanto successu vtatur, illius electuarium: quod veluti secretissimum celare omnes soleat.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Hyoscyami (habetis ne Basileae? Si curare pores seminis aliquam copiam, libram aut semis quaeso facias. nostri pharmacopolae desiderant, et ego: precium indicatum statim numerabitur) albi, sem. pap. albi, ana. [gap: sign for Drachme] terrae sigillatae, corallorum rub. ana. 3. v. Zaccari ros. q. s. antiquiss. fi electuarium: cuius dosis 3. f. mane et vesperi: praemissis vninersalibus, etc Hanc descriptionem cupio te tibi seruare, neque cuiquam (nisi intimo alicui amico, et bono me dico) communicare. Habuimus nos Electuarium Helidei, ex Italia aduectum, et Bullingero dedimus: sed descriptionem ignorabamus. Vale. Tiguri. 30: Februarij. 1560.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico
QVod meas lucubrationes editas elogio tuo honestas, Zuinggere doctissime, modeste et amanter facis: quod ad reliqua etiam quae inchoaui, perficienda hortaris, grauiter. eritque
page 107, image: bs213is mihi quoque stimulus ad maturanda quaedam, [gap: Greek word(s)]. Inter alia nominaui quaedam, quorum exemplaria tantum Typographis ego dedi, vi ita forte emptores aliquos eis excitarem, vt Santis Ardoyni nostri libros: quibus praefationem de venenis a te praefixam, addideram: sed haec et alia complura mihi delenda fuerunt, quod chartae angustia non sufficeret, vides enim ab initio et exitu libelli omnia esse plena, etc. Fasciculum meum Rihelius Argentinae accepit, quamobrem diligentiae tuae
gratias habeo. Saluta meis verbis M. Petrum Mechliniensem, et dicas me cupere vt meas rationes singulatim ad me perscribat, simulque mittat Donatum ab Alto mari de febribus: et a D. Petro Perna libellos quos mihi promisit, vna cum catalogis librorum ab ipso impressorum, perat, vt coniungat. Vale. Tiguri. Octobris die 21. Anno 1562.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
EPiscopij nostri obitus non paruo me dolore affecit. Sed ita pla cuit Domino, qui etiam charissimam matrem meam octogenariam hisce diebus mihi eripuit, Froschouerum etiam seniorem amisimus, pleuritide maligna quadam, quae hic non paucos extinguit, intra tres aut quinque dies fere, sputo nullo fere: cui quomodo et quibus potissimum remedijs sit occurrendum, valde dubitamus: non solum enim cruda, sed etiam pestilens et contagiosa est. Opium an per se sudorem moueat, non sum expertus, cum neque tutum, nec verisimile sit. cum diaphoreticis autem id praestare, ratio et experientia testantur. Quae de facultatibus olei pomorum rubeorum (quae aliqui puto Amoris cognominant) ad me scripsisti, libentissime cognoui, praesertim quod ad stir pium historiam faciam. Cupio autem vt semina pauca mittas, et olei parandi rationem indices: et pluribus experimentis vim eius confirmes. Memini me pomum integrum aliquando edisse, nec quicquam inde affectum. Catalogus horti tui iucundissimus mihi fuit: et rogo vt Teucrij plantam ad me mittas per hunc nuncium cum sua radice, ita vt plantari posfit, si potes carere: vt cum florebit curem mihi ad viuum depingi. Item Dauci cretici, Arcae angelicae, Cantabricae e Narbonensi Prouincia, Seseleos Peloponnesia. Hyacinthi veri, Tulipae: singulas de singulis plantas, ita curatas, vt quam tutissime ad me perferantur.
image: bs214Bonus et fidelis hic nuncius est, vicinus et compater meus recte curabit omnia. In pegmatio ligneo cum pauca terra radices ponendae erunt, ita vt herbae emineant. Cytisi ramulum vnum tantum mitte viridem aut siccum. vt cum meo conferam. Ego vicissim
mittam alias, si iusseris, Gladiolum Graecorum. Gladiolum Indicum, cuius pulcherrima sunt lilia, Crocum alpinum qui vere floret, Paeoniam marem: Saniculam alpinam duplicem, quarum vna species est primulae veris, altera vero Cotyledoni puto cognata: primulam veris raram, quae tota hyeme vsque ad Pascha floret, etc. Festino, ignosce. Pro libello Peletarij de peste iam pridem puto me ribi gratias egisse. Nos hic noui nihil. Vale. Tiguri 1564. Aprilis die 7.
Mitto semina quaedam quae ad manum erant. Rusci recentia. nec dubito quin nascantur, sed tarde. Hundtsbeer/ genus periclymeni ex alpibus acinis nigns, medicam: chamaebatum Ge. Aemylij: sed verius est Rubus Idaeus, alius quam Hindtbeer: vulgo dictus. Oculi Christi semina D. Caelio misi: a quo petes, si voles, sed paucula admodum. D. Oporino pro donato mihi Cornacis medici libro, maximas ago gratias: et Saluto officiose.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
REdeunt ad vos Stanislai nostri: quos iam vicissim tibi commendo, festinant autem Lipsiam. Pro Seminibus et Plantis ad me missis, gratias ago: plantaui mox omnes diligenter, et spero prouenturas. Teucrium in primis gratum est, sed timeo ne hac aestate non floreat mihi forte: et peto, vt si tibi floruerit, ramulum cum flore ad me mittas suo tempore. Tulipanis tuus, vt spero mul tiplicabitur, vt solent bulborum genera nouellis adnascentibus: vt possis aliquando participem me reddere ipsius plantae: et seminis etiam probe maturi hoc anno. Antehac aliquoties semina ex Italia missa, frustra seui. Si quod capitulum, in quo semen sit, proferet, eius iconem aliquam mihi fieri cura: (quod fieri poterit, vbi semine iam bene maturo capitulum totum antequam excidat, decerpes) ita vt seminum etiam situs in eo appareat. Sic enim saleo fructus ac semina plerisque picturis meis addere, vt in tanto stirpium numero singula facilius dignoscantur: et ipsae picturae descriptionum fere loco esse posint. Seseli Peloponnesiacum tuum iam prius in horto habebam, abundat in saxis et collibus circa
page 108, image: bs215Badam nostram, ego oreoselini potius quam [gap: Greek word(s)] genus esse puto: Sed quod ad remedia parum interest. Daucum Creticum duplicem (nisi tanta simllitudo sit, vt me fallat) ad me misisti. Cantabritin non inueni: et peto vt ramulum aut folium saltem, alias ad me mittas, non puto autem te sentire de Cantabrica Plinij, quam ego Gentianae cognatam iudico. Mitto ad te Gladiolum vtrunque, Crocum Alpinum, Saniculam alpinam, primulam veris quae tota hyeme floret, si nix sinat, paeoniam marem, et antoram: nam Torae Valdensium plantula vnica mihi superest. Ocimoides Creticum, Hierusalem blümen/ habes forte: sin minus, autumno mittam, si vita dabitur, nunc in caulem erupit, et forte periret. Cytisi rui plantam valde desidero, multum enim a meo differt, tuum veriorem iudico, cum florebit, ramulum mitte. Aqui legia vulgo dicta an sit Pothos Theoph. confiderabo, interim quod monuisti et locum Athenaei indicasti. gratias ago: etsi Athenaeum perlegi totum diligenter, et quicquid [gap: Greek word(s)] pertinet, diligenter notaui. Audio Dominum Henricum Petri habere Athenaei exemplum Graecum auctum alicubi, et emendatum a D. Arlenio puto: quod si ad me mittere dignaretur ad breuissimum tempus, mox et bona fide ei remitterem, et meum quoque exemplar (si veller) locis innumeris emendatum lubentissime ei permitterem. Commendabis me igitur ornatissimo viro, et plurimam meis verbis salutem dices. Pleuritis pestifera apud nos adhuc vagatur: de qua tuum iudicium ad D. Cellarium scriptum legi et probo. De eadem, si nondum vidisti, in consilijs Montani legere poteris, in duobus consilijs. Ego nuper sexto die vel septimo a principio morbi ancillae cuidam pleuritide hac laboranti, dedi [gap: sign for Uncia]. iij. olei de semine lini, quas duobus haustibus breui interuallo ebibit: vnde et aluus (astricta prius) mota est octies: et mox melius habere coepit. Heri etiam vicinae mulieri die sexto propinaui [gap: sign for Uncia]. j. s. et similter successit: sed cum sputum ei sisteretur, iussi eam postea sumere decoctionem quandam cum seminibus vrticae, ocimi, radicum altheae, etc. et lambere loch sanum tum quarta par te oxymelitis mei elleborati, quod ei valde profuit, vt nunc de salute eius oprime sperem. Vale vir doctissime et charissime, et in posterum quaeso ne praeceptoris nomen mihi ascribas, ea enim tua est doctrina, vt docere ego te nihil fere possim, nisi forte pauca quaedam [gap: Greek word(s)], quae infinita sunt, et quae docti etiam a plebeijs et rusticis quotidie discunt. Vale. Tiguri. 1564. Aprilis die 24. Addidi herbam Doriam dictam (maximam
image: bs216Illarum quas mitto) panaces chironium quibusdam. Arthriticae hybernae plantae sunt duae: cum minore coniungitur fragaria, quae fructum album fert. Saniculae alpinae, quae arthriticae cognata est, vnicam plantam habeo, a qua propaginem vnam abscidi, plantato loco succiusculo, non nimis profunde, ne putrescat. amat enim in saxis montium nasci quibus pauca terra inspersa est. ego tamen in area plantaui. Croci alpini plantam vnicam habeo, quam mitto, etc.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
CAntabricam accepi cum flore, et gratiam ago. Saepe eam in iugis montium inueni, bitterwurtz passim vocant: quod nomen si indicasses, herbam mitri non opus fuisset. Saepe in hortis educare frustra conatus sum, cultum enim omnem aspernatur. Can tabricae nomen ego etiam ei posui (siue ea ipsa sit, siue generis eiusdem potius) et Dalechampio medico Lugduni hanc meam sententiam aperui, is vero sua omnia Constantino, a quo forte pharmacopola ille iuuenis Massilien. acceperit. Illum vna cum Petro Pena iuuene doctissimo domi meae per dies quatuor retinui, et mea omnia ostendi, multa etiam donaui. Cytisus meus a tuo diuersus, quatuor fere cubitorum arbuscula, odoratis et oblongis florum ceu spicis aut paniculis plus quam millenis puto nunc mihi floret. Athenaeum a D. Henrico Petri (quem saluto) expectabo sat cito, quandocunque oportunum fuerit. Pro ijs quae de oleo e [reading uncertain: print faded] malis amoris rubris ad me scripsisti, multum tibi debeo. Pestem apud vos adeo saeuire, doleo: et Deum patrem Domini nostri Iesu Christi oro, vt te et alios viros bonos ab hac lue in sui nominis gloriam conseruet. Amen. Audio D. Acronium confectam a se habere theriacam, qua feliciter. vtatur, in huius mali curatione: felicius forte quam alij stibio suo. Ego theriacae Andromachi cum philonio et paucis camphorae granis, aut etiam euphorbij plus tribuerim, sequente sudore, etc. Mitto, quae est ad manum, D. Eustathij Quercetani, de pestis curatione, ad me epistolam: quam cupio vel hoc nuncio, vel altero primo quoque ad me redire. Mitto D. Mundellae, quam te legere cupio, et nunquid imprimendo pergat D. Episcopius, et quousque impresserit, vno verbo indicare. Pro historia Acharis, maximas gratias ago. Ferulaginem tuam et Scammoncam diligenter a te seruari et viuere tibi opto, vt earum aliquando a te picturas, et forte etiam semina accipiam. Vale in Domino, qui te
page 109, image: bs217cum tuis omnibus conseruet. Cuperem te his canicularibus diebus (relicto paulisper coelo vestro) nos inuisere, et domo mea tanquam tua vti. Saluta D. Oporinum, et Gratarolum, cui propter occupationes perpetuas iamdiu scribere non potui. Item D. Episcopium, a quo remissum Auentini librum accepi. Tiguri 1564. Iulij 14.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuingero medico.
INhac tam praecipiti et funebri tempestate, qua Deo vos visitare placuit, vt is idem vos propitius respiciat, soletur et conseruet. propter Vnigenitum suum, toto pectore oro: et te in primis, suauissime Theodore, donec et ea quae prae manibus habes opera, et alia cumplura vitae, literis et ecclesiae vtilia perficias. Mundellae scribam, et schedam D. Nicolai Episcopij (quem saluto) ei transmittam. Scio ipsum peraegre laturum, rem tandiu differri. Ego quo ad potero verbis, desiderium eius leniam: et beneuolentiam tuam ad omnia officia ei paratam indicabo. Pro ijs, quae de stimeos praeparati vsu, deque D. D. Osualdi, et Acronij remedijs in hac lue, scripsisti, gratiam ago: sicuti etiam pro specimine Theatri tui, quod varietate argumenti et multiplici obseruationum diligentia, ac eruditione, non parum me oblectauit. Herba a te missa, [gap: Greek word(s)], miram vim habet in cienda vrina, aqua destillata praesertim: quae si copiosius hauriatur, vel diabeten inducit. Folia quinque in poculum vini nuper imposuit mulier [gap: Greek word(s)], et vino epoto melius habuit. Cani cum dedissem iusculum in quo manipulus eius decoctus est, per sesquihoram postea copiosissimam vrinam reddidit, pluribus vero horis post etiam aluus bis copiose mota est. Nomen vetus ignoro, balsaminae alteri Fuchsij cognatam conijcio, cuti imposita [gap: Greek word(s)]. Rhodiam radicem, his diebus in hortulo meo effodi, et in tres partes diuisi radicem bene crassam: tum rursus plantaui, partem vnam, si desideras, per occasionem indica. Vale in Domino cum tuis omnibus. Tiguri 22. Iulij, anno 1564.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
PEstilentia iam aliquot septimanis in eodem statu apud nos perdurat, ita vt septimanas, homines 60. aut 70. fere tollantur.
image: bs218Deus nostri misereatur. Vni et alteri oxymelitis mei elleborat permodicum dedi: et profuit. alijs ex allij rutaeque succo cum theriaca, aceto et aqua ardente, liquoris non ingrati cochlearia duo ad sudorem, alijs antidotus Saxonica nostra, quam D. Platterus ex me habet: Argentinae quidem nunc publice in pharmacopolijs recepta, propter euidentem eius [gap: Greek word(s)] in hac lue, a me quoque primum ad illos missa, alijs purgatio leuis. Alijs nihil, siue ob mor bi magnitudinem, siue quod sero consulerent. Me quidem hactenus vix duo aut tres mature consuluerunt. Ego me meaque omnia Deo commisi, et lucubrando [gap: Greek word(s)] pergo. Tu vt valeas, quid agas, scire cupio. Miseram nuper libellos duos nostros de peste hic impressos ad Dominum Gratarolum, vt alterum tibi traderet: qui nescio quo modo intercidit. Sed nunc recuditur auctior idem libellus: quare iterum mittam his diebus, quem vbi acceperis, et iudicium tuum super eo ferre quam candidissime, et epistolio huic pauca respondere, dignaberis. Dominus Oporinus Varias Cassiodori ex Bibliotheca nostra iam annis aliquot habuit, me fideiussore. Bibliothecae praefectus exemplar iam aliquoties a me repetijt: et ego nuper ad Dominum Oporinum, vt remitteret scripsi: qui cum ad reliqua epistolae meae responderit, de hoc nihil rescripsit, quare cupio eum a te admoneri, vt remittat: alias si denuo petat, facile iterum obrinebit: vt ego datae fidei satis faciam. Vale. Tiguri 1564. Decemb. die 13.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
TRagicam illam historiam non prius audieram: et gratias ago. Deus publicas calamitates, quae priuatas huiusmodi saepe sequuntur, auertat. D. Cellario communicabo epistolam tuam. [gap: Greek word(s)] nostra Argentinae iam, ni fallor, impressa sunt. Pestis hic etiam remisit, Dei gratia. Solet enim ea (nisi Deus nos [gap: Greek word(s)] punire velit) magnis tum frigoribus tum caloribus sedari, ceu septicum quoddam venenum, vnde et medicamenra hanc putredinem curantia, vel calidissima vel frigidissima esse debent, vel ex vtrisque permixta, vtomnis bona [gap: Greek word(s)]. Iam alij quidam [gap: Greek word(s)] morbi, cephalaea praesertim contagiosa cum catartho in plerisque, apud nos incipit: et plurimi adolescentes vtriusque sexus circa domum meum decumbunt hoc malo, ad tres
page 110, image: bs219fere aut quatuor septimanas, antequam leuari incipiant. Obseruaui alias in hoc morbo, nullos fere mori, licet nulla remedia adhibeantur, nisi epilepsia superueniente, vt ijs qui vinum bibunt: aut catharticis validioribus datis: vnde vires exoluuntur: quae alioqui propter [gap: Greek word(s)] huic malo familiarem, nimis sunt fractae. A casia tamen et lenientibus non est abstinendum. Dominum Oporinum saluto, a quo remissas Cassiodori Varias accepi. De Brodaeo eius, in Dioscoridem, quem habeo, ad eum scripseram proxime: sed nihil respondit. Ad te quoque scripsi, et interrogaui de Hallero quodam viro docto, (qui superiore autumno ad Dominum Oporinum venire debuerat) quem Dominus Laureus Caesaris medicus mihi commendarat: sed cum tu nihil de eo respondeas, an literas meas acceperis, dubito. Vale. Tiguri 1564. Februarij die 15.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
PArricidam illum iam captum audiuimus, breui (spero) etiam supplicium eius audituri. Literas tuas multo ante scripta, ante dies quatuor primum accepi ab auriga quodam, nescio an ipsius aut alius culpa. In ijs dubitationes quasdam et argumenta profers contra loca quaedam libelli nostri de Peste, pro quibus in praesentia tibi gratias ago. Considerabo illa diligentius cum D. D. Cellario et Vuolphio, maiore ocio. D. Cellarius magna ex parte libellum illum confecit, D. Vuolphio tamen et me approbantibus. Video multa posse melius dici et distinctius, sed requirebatur a nobis haec breuitas: et vulgo hominum scriptus est, non eruditis, quare semel et iterum monetur lector, consulendos esse medicos, si fieri queat: non posse omnia satis explicari scriptis, etc. Quae de antidoto Matthioli scribis, libenter cognoui. In Paracelsi de Peste libellum confectam a te tabulam si miseris, gratius erit synopsin illam paucis cognoscere. quam longas eius deblaterationes legere. Remittam autem statim. Antimonij Peletarij descriptionem habere me puto: a qua tamen abhorreo propter hydrargyrum. Arundo illa Indica, cuius semen Patauio attulisti, viuit ne vobis adhuc ? Semen a te missum iam non memini, seui quaecunque misisti: sed Canna nulla prouenit.
image: bs220Calycem licet vacuum, si habes, mitte: et semen, si plura non supperunt, vel vnicum adde. Cuperem etiam specimen Cannae Indicae illius, e qua globulos horarios conficiunt, in vno alteroue globulo videre. Quae de viribus miris olei de fructibus solani pomiferi (sic enim ego voco) mihi communicasti, perlibenter legi. Ego solanum herbam paris terraphyllum quoque, vel ex eo oleum idem praestiturum confiderem, nam in graui haemorhoidum dolore nuper id felicissime expertus sum: et scio alios in carbunculis et apostematis pestilentibus, folijs aut acinis impositis feliciter vsos. Id vero an proprietate aliqua faciant, aut suae qualitatis vi, in medio reliquerim. Hoc scio, valde refrigerantia pleraque, vt mandragoram, cicutam, hyoscyamum, tuber cula dura, et quae calidis mollientibus et digerentibus minime cedunt, ex aequo dissipare: lego etiam ebur ab eis molliri. Rhodia radix, si superstes fuerit ab hac hyeme, libemer ad te mittam: et ex turs quorum spem mihi facis, expectabo cupide: Theatrum tuum felicissime et absolui et distrahi opto. Fama est Lithuanos nuper cladem a Moschis accepisse. His iunxi literas, quas rogo vt primo accerto nuncio, Friburgum mittas, peruelim autem te tradere vestratium alicui ad vos redituro, vt et viuere Friburgensem illum et literas curaras esse intelligam. Responsum etiam vrgeri vellem ad te mittendum: quod tu postea ad me dares, id enim plurimum mea refert. Quic quid expenderis in nuncium, indicaro. Vale. Tiguri 1565 Februarij 23.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
MItto radicis Rhodiae partem a me resectam: quae plantata tibi facile crescet, vt et alias experrus sum, noli autem nimis profunde terra obruere, sed ita vt gemmae turgentes prope superficiem sint. Huic addidi pulegij ceruini plantulam, ab vna mea refractam. Monspelio missum est Lugdunum ante annos aliquot, inde ego accepi, facile crescit, sub hyemem ramuli in rerram curuari et obrui debent. Item Gepaeae plantulam folijs portulacae: et bulbulos Ornithogali adnatos maiori, quem habeo, et perfoliatae perennis seu montanae plantam. Tu eiusdem generis [gap: Greek word(s)] vicissim spero aliqua mittes. Ex ijs, quae habes, desidero in primis, Smyrnium verum [reading uncertain: print blotted], cytisum, archangelicam, glaucium seu papauer cornutum
page 111, image: bs221rubrum: malim autem plantas quam semina, vt flores futura aestate sperare possim, et picturas curare. Tabellarius hic vicinus meus et compater recte curabit, quicquid mandaueris. Populus alba cum florebit apud vos, quod forte iam fit, cura quaeso, vt flos mihi pingatur suo colore et lineamentis omnibus bene expressus, et florem vnum chartula inuolutum mitte. Crescebat in praedio D. Plaueri, hortare studiosum aliquem medicinae, vt in nostram gratiam obseruet: vellem et arbusculam vnam eius generis nouellam ad me mitti per hunc praecipue nuncium, antequam in germina aut surculos erumpat. Quicquid expenderis, indicabis. Euporist [gap: Greek word(s)] Dioscoridis exemplaria quatuor curabo ad vos mitti Argentina ad Mechliniensem, quorum vnum tibi do nabo, alterum D. Huobero, tertium D. Plattero, quartum D. Gratarolo. Rihelius Argentinae impressit: vrgebo vt mittat ante suum discessum Francfordiam, si fieri poterit. GL. V. D. Huobero me commenda: qui si voluerit mittere partemillam Rasis, in qua de medicamentis agitur simplicibus et compositis, gratum faciet, poterit autem includi dolio alicui huc mittendo a Mechliniensi, siue nunc, siue post nundinas. Chamaemalum peregrinum odoratissimum, si habes, si mittendis ad me adde: aut a D. Caelio nomine meo pete, qui forsan et ipse aliquid addet. Perierunt mihi rhododendra aliquot, (quotquot habebam, quatuor aut quinque) hac hyeme, et myrti etiam praeter vnam vix semidigitum longam. Si D. Caelio abundant: et crethmus, et aliquod forte rarioris brassicae genus, gratissimum erit, si miserit. Vale. Tiguri 1563. Martij die 22.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico
MVndellae theatri editionem perge quaeso vrgere. Herrelij mortem doleo: Proijs quae de Ioan. Bund. scripsisti, gratias habeo. Georg. Cellario de persicienda Massarij harmonia, locutus sum: et forsan reciperet: sed metuo ne longo admodum tempore immoraretur, etsi enim ingenio et doctrina valer, ad labores lucubrandi natus mihi non videtur. Vuolphius autem occupatur in alijs. Quas misi plantas, recte ad te peruemsse: proque illis quas vicissim tu [gap: Greek word(s)] misisti, gratias ago. Archangelica tua nobis sponte passim circa riuos montanos abundat, vix puto tibi semine natam. Panacis chironij, quod lierbam Loriam Itali voeant,
image: bs222pulchre sane, et facillime diutissimeque durantis in hortis nostris, vnam et alteram plantulas, fi desideras, accipies alias. Chamaecerasi genus illud, quod Arabes Mahaleb vocitant (ego Petracerasum vocari posse puto, quod in petrosis montium locis nascatur) plantam puto te in horto habere aut habuisse: nec procul Basilea nasci. Tornaci nimirum. Cupio autem scire, si plantasti, an tibi adhuc viuat. Vellem arbusculam perexiguam, superficie resecta, ad me aliquando mitti, forte studiosus medicinae aliquis pro lustrandis herbis eo exiret admonitus, et vnam atque alteram plantam adferret. Difficile effodiuntur inter faxa. Deligere oportet et nouellam aliquam, minime annosam. Apparent autem saepe nouellae, quae non sunt, quod radicum magnitudo ostendit. Nuclei eorum contra renum calculos valent, vt aliorum quoque cerasorum, quibus tamen efficaciores multo sunt, et odoratiores. Depictum habeo ramum cum fructu, floris picturam adhuc desidero: sicut et amygdali, et populi albae, quam puto iulos quosdam florum loco ferre. De his singulis sat fuerit ramulum vnum exiguum cum flore pingi: ne sumptus maior fiat, quam opus sit. Theatrum tuum libentissime videbo: etsi munus illud splendidius erit, quam [gap: Greek word(s)] nostra, si ad te peruenerint, mereantur, [gap: Greek word(s)], in eo si quid animaduertero, de quo admonendus videare, faciam vt amicum candidum decet: quod a te vicissim in Euporistis expectabo. Narcissos perijsse miror, cum genus bulbosum non facile pereat, saluis semper radicibus. Si tibi reuixerint, aut hyacinthi, memineris mei. Malum medicam pomiferam his diebus accepi, legatam mihi: et Berna missam viticem: quam D. Benedictus Aretius illic aliquot annis aluit, ita vt hyeme semper perijsse videretur, superficie tota arefacta: sed Maio mense quotannis noua a radice pullities exorta est: quam ego etiam hoc anno sperabo.
Ex Anglia nuper ad me scripsit Ioan. Caius medicus, se mittere ad Frobenium et Episcopium libellor quosdam suos imprimendo: quos si non admiserint, se velle vt ad me mittantur, eorum enim altero de canibus Britannicis agit, [gap: Greek word(s)]. Is iconibus opus habet, ni fallor. Quare peto mi D. Zuinggere, vt per occasionem, huius aut illius filios Typographos hac de re alloquaris: vt an acceperint, et an impressuri sint, et quando, sciam. Canum quidem icones Froschouerus noster habet: qui hoc nomine commodius imprimeret: et si, an vellet, nescio. Postremo scire a te cupio, an inuenire possem apud vos aliquem iuuenem
page 112, image: bs223aut adolescentem mediocriter instructum literis, medicinae studiosum, pauperem, modestum et bonum: qui mihi scribendo ac describendo nauaret operam: posset interim lectionem vnam aut alteram publicam audire: et domi apud me obiter in mensa et alias proficere. Non sufficio laboribus lucubrandi: quo doctior esset adolescens, eo plus me iuuaret. Si quem inuencris, qualis sit, cuius aetatis et doctrinae, et quando venturus, si peterem, significa. Aestate futura forsan etiam alpes, eo comite ascenderem. Vale. Tiguri. Aprilis 8. 1565. Sa lua meis verbis D. Huoberum virum clarissimum et bene meritum de me: et doctissimum Caelium cum Augustino F. cuius literas nuper accepi: et neptis meae statum intellexi, cum aliquid ipsis dignum habebo, rescripturus.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
QVinto Maij ad te scripsi, hoc tempore nihil scripturus, quod temet nos hic inuisurum vna cum D. Oporino, cupidissime expectem, vti ambo spemnobis fecistis. Sed cum D. Mundellae felicis memoriae nepos hodie ex Italia huc venerit, ad vos Basilaeam descensurus, et tuus ad nos aduentus mihi dubius sit, nolui eum sine meis ad te literis dimittere: vt nunc iterum et postremo Theatrum patrui eius tibi commendem: quo omnem lapidem moueas, vt id non solum excudatur (ficuti receperunt. D. D. Episcopius et Frobenius primum pariter, deinde Episcopius felicis memoriae seorsim, ac postremo etiam filij) verum etiam ita cudatur, vt excusoribus vtile, studiosis commodum, et authori honorificum fit. Da quaeso fingularae hoc pietatis genus in defunctos, manibus authoris: memini te viuenti ipsi operam tuam pollicitum. Gratum se futurum promittit etiam hic nepos eius, Ioannes Baptista nomine, iuuenis sane honestus ac literatus, quem tibi plurimum commendo. Scribo ad Episcopios quoque, deque mea sententia, quam alias ad te perscripseram, aliqua repero, sed omnia tui indicij trutinae permitto. Scio te in multis maximis occupationibus literarijs praesertim, et lucubrationibus proprijs perpetuo versari. Sed subtrahe quaeso tibi aliquantulum temporis, quo plenum solidumque aliquod consilium ad huius operis perfectionem depromas: et vel D. Gratarolum, vel alium in prima eius aggressione instituas fimul ac iuues per aliquot folia. Mihi certe opus vtilissimum
image: bs224futurum videtur, nec ita multo labore perfici posse, prae eo, si a principio nouum tale tantumque opus fieri deberet. Vale et ad nos aduola quam primum, ne nos iam diu auidissime aduentui tuo in hiantes frustreris. Tiguri raptim 1565. Iunij die 14. Mitto ad te D. Cratonis epistolam de peste ad Peucerum scriptam: quam iam dudum accepi ad te mittendam, tuum enim iudicium requirit, sed nescio quomodo mittere oblitus sum. Aliquando, si placebit, mihi remittes. nondum enim perlegi: et tuum simul iudicium epistola non obsignata ad D. Cratonem: vt cum perlegerim, ipse obsignem. Vide quantum de te mihi promitto.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
CVm vicinus hic meus ad vos descenderet, arripui chartam, vt nunc video sordidam, adeo familiarem me tibi puto. Remitto D. Cratonis epistolam, quam apud me reliqueras. Multis iam mensibus nihil de eo cognoui: et yaletudini eius timeo. Liber meus [gap: Greek word(s)] nondum est absolutus: et adeo me occupat, vt aliud nihil fere cogitare possim, etsi non magnus. Tuas in Ethica tabulas parum adhuc vidi: quae autem vidi, perplacent: nec dubito quin omnia suo authori respondeant, Inspexi etiam obiter Neandri scripta de suis collectaneis: quae mihi summopere placent, et optarim locos communes ex omni optimorum authorum genere collectos extare: alios ex Latinis tantum, alios e Graecis. Graeci pro Stobaeo nostro, in quem priuilegium impetraui, augendo facerent: quem a me valde auctum iam pridem, si Froschouerus noster nolit, per alium quempiam recudi curabo. Tu ea de re, si videbitur, cum D. Oporino colloquere. Habeo et Procopium Graecum, quem cuperem edi sua lingua. Stylus est elegans, et viris Graecae linguae doctissimis probatur. Tua omnia breui remittam. Vale. Tiguri. 1565. Augusti die 9. Praeludit iterum hic pestis: quae iam intra quatuordecim dies tres tantum absumpsit in vrbe. In pagis autem proximis, ad lacum, permultos. Hodie in angina periculosissima cataplasmate ex hirundinis nido cum melle et adipe gallinaceo vetere, felicissime vsus sum. Cum se occasio offeret, Eryngij florentis plantam integram mitte, quaeso, per aurigam, aut alium qui curet: vt curem depingi, et suo tempore semen.
page 113, image: bs225
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
SID. Oporinus exemplaria circites 16. Liebleri, Francfordiae Froschouero adhuc dederit, bene erit. Gaudeo Ethica tua tam cito publicatum iri. De Elaphobosco gratiam ago, herba altera, pinguis, flore luteo, mihi etiam in horto crescit: et circa vias multis in locis, orminum luteum voco. Itali quidam Cerinthen putant: Germani aliqui, Flökraut, quod folijs, per cubicula sparsis, cum pinguia et viscosa sint, pulices adhaereant, et facile simul euerrantur: facultates eius nondum exploraui, calfacere, emollire et discutere videtur. Flos ac semen Ormini est. Plura nunc non licet, et Froschouerus festinat includere mittendum a vos dolium, cui munusculum addidi, libellos metallicos et de lapidibus nostris. Vale raptim. Tiguri 1565. Augusti die 28.
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
VAsculum illud cum harbis aridis, tam sero tibi redditum mirarer, nisi magnam liominum tum inertiam, tum perfidiam experirer indies. quod autem herbae lacerae sunt, eius causam iampridem scripsi. Reliquas tuas mittam propediem, festinandum est mihi necessario, vt innumeras illas quas D. Bauhinus com modato dedit, depingi, aut meas quarundam picturas ex illis emendari aut absolui curem, quod vbi perfecero, ad tuas accedam, pauculas quidem illas, quas interim optime tibi coniunctas seruo. Optarim autem si quas ratiores et peregrinas plantas, earumue partes repositas habes, illarum nomina saltem ad me scriberes, primo quoque otio, ita vt cum singularum mentione exprimeres, an flos quoque fructus aut radix, vnum ex his vel duo, vel omnia, praeter stirpem cum suis folijs, adessent. Haec enim tria, vt in Omnibus fere plantis ad viuum exprimam, valde contendo. Ex his enim potius, quam folijs, stirpium naturae et cognationes apparent. His notis (a fructu semine et flore) Staphisagriam, et Consolidam regalem vulgo dictam, Aconito [gap: Greek word(s)], faclle deprehendi. Perlecto Catalogo tuo, perpaucas ex his forte peterem, ad perficiendas picturas meas, aut aliquas ex eis etiam nouas faciendas. D. Cortusius Patauio [reading uncertain: print faded]
image: bs226Iam aliquoties multa ad me mifit: et postremo inter alias, Hierichuntida dictam rosam cum folijs. Pro Continente Rasis tibi, et Cl. medico D. Houbero (quem praeceptoris instar colo) maximam habeo gratiam. Video in eo plurima instituto meo necessaria inesse: ad quae omnia exscribenda ocium mihi non datur: nec ansim committere alij, ne tam elegans liber commaculetur. Itaque remittam forte qualem accepi. Percuperem autem te a Cl. senatore. D. Henrico Petri, vetere patrono meo optime merito, interrogare, num ipse forsan hoc volumen non ligatum, aut non ita eleganter habeat: verisimile autem est eum habere, cum caetera, praeter hoc, Rasis opera, excuderit. Si habet et commodato dare dignabitur, nec metuir litturas si quae forte incident (innoxiae tamen contextui) obiter, dum vtar, loca multa emendabo, et multorum Arabicorum vocabulorum in simplicibus medicamentis interpretationem adscribam: quod iam etiam in Auicennae libro secundo feci. Vtinam typographus aliquis apud vosegregium hoc volumen, et medicis necessarium meo iudicio, recuderet, nunquam in Germania procusum. Cornarij Dioscoridem quoque accepi: pro quo tu D. Episcopijs per occasionem meo nomine gratias velim agas: donec mihi etiam idem faciundi occasio detur. Mitto D. Craronis ad te literas, quas hodie accepi, vna cum alijs iam pridem datis, quibus petit, vt te vrgeam de mittendo ei responso: quod iam factum a te puto. Accepit nos hactenus pestis hisce mensibus proximis multo clementius quam superiore anno. D. Episcopij aut forte nunc Frobenij, si vllum habent librum medicinalem manuscriptum in folio, is ipse fuerit, quem commodato ad breue tempus peto: cuius te per occasionem meminisse velim. Rursus in alia D. Cratonis ad me epistola, quam his diebus accepi, haec verba addita sunt. D. D. Zuinggerum vel alium horteris quaeso, vt Praefationes et Epistolas in libros (diuer sorum scriptorum) D. Simonis Grynaei in vnum librum colligar, et aedat. Hoc tibi si non vacat, per alium fieri curare poteris. Vale. Tiguri. 1565. Nouembris die 26. Spero me breui habiturum semina herbae ex nouo orbe allatae, cuius folij particula mandentem solum (licet non deglutiat) aut sumum haurientem, subito inebriat: vt ipse non semel expertus sum. Iconem habeo, dos [reading uncertain: print blotted] elegans est (Bernae natus amico) Conuoluoli seu Campanulae instar, purpureo colore. Haec et alia forte rariuscula accipies, si me iuuare, et rationum tuarum catalogum ad me maturare pergas, etc.
page 114, image: bs227
CONRADVS GESNERVS THEODORO Zuinggero medico.
ANte septimanas quinque misi ad te pegmation cum herbis siccis, quae a Reginaldo pharmacopola acceperam, id an receperis significa. Reliquas etiam herbas paucas, propediem mittam. Aegrotauit aliquandiu pictor meus, vt opera eius vti non licuerit. Remitto nunc tandem scriptum tuum de peste ad D. Cratonem, quod mihi omnino et nobis omnibus perplacet. Descripse runt hoc sibi et probant D, D. Cellarius, Vuolphius, Funccius, maegnas pro eo tibi gratias agimus. Nobiscum in vrbe satis clementer adhuc agitur, puod ad pestem: in agro saeuius. Quod ad praeseruationem, nescio an aliquid melius excogitari possit Oxymelite meo, minori aut maiori, aut mixtis vtrisque. Percupio vt de Continenti Rasis partem illam quae de simplicibus medicamentis agit, a Cl. viro D. Houbero mihi nunc impetres, remittam breui et tuto, et tractabo pure: nec ero ingratus pro hoc beneficio. Vbi et quam ti emerit opus sotum, scire cupio. Affini huic meo recte committes, si vacabit nunc: sin minus, his diebus mature tradi poterit alicui ex ciuibus nostris peplorum mercatoribus, qui ad nundinas vestras veniunt. Si vero grauetur (quod non spero) mihi commodato dare, a D. D. Episcopijs (quos saluto amanter) mihi pete quaeso commodato librum Graecum manuscriptum medicinalem, in folio, nomen authoris excidit, Damasceni cuiusdam esse puto: breui me remissurum addes. Habui eundem a parente ipsorum piae memoriae ante annos aliquot, et obseruaui simplicium medicamentorum rara quaedam vocabula inesse, quae nunc excerpere cupio. Vellem praeterea, vt si Cornarij in Dioscoridem imperfectum aliquod exemplar haberent, id ad me mitterent, indigeo enim ad priuara mea studia, pro quo beneficio ne sim ingratus, in Pandectiae ? medicis nostris, quas D. Vuolphius nunc parat, id volumen non fine aliquo elogio nominabo. Eisdem dices me librum Graecum. Aristotelis paraphrasin, quam D. Bechius vertit, manuscriptum, iam pridem a parente ad me missum, ipsis nunc remittere, in vase Froschoueri ad Mechliniensem: et ei coniunctum effe volumen Italicum, quod ad D. Caelium pertinet, quem etiam de hoc moneri cupio. Pro vectura iam hic satis feci Froschouero. Ad comitem Fur stenbergens. colicae cruciatibus vehementer obnoxium, vocatus medicus quidam clysteres fere 30. iniecit frustra. Postea alius quidam amicus meus (qui id ad me scripsit) accersitus propinauit:
image: bs228Mannae Calabrae [gap: sign for Uncia]. ij. s. olei amygdalarum dulcium [gap: sign for Uncia]. ij. omnia dissoluta in iure gallinae pingui pro ientaculo bibit aeger, et mox melius habere coepit: medicum 70. florenis honoratum dimisit, etc. Patauio ex horto Magnifici D. Priuli, si potes, accerse nobis Chamaedaphnen veram, et Cirssum: hoc est, plantas siccas integras, aut pictas, et semina, etc. D. Zuinglij nostri vxorem vteri suffocatione simul et ventris pro fluuio periclitantem nuper curauimus, et inter caetera hoc dedimus remedium.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. theriacae optimae [gap: sign for Drachme]. j. philonij [gap: sign for Scrupel]. s. medullae cornu monocerotis, boli Armeni Orientalis [reading uncertain: print faded], ana [gap: sign for Scrupel]. s. misce: eo accepto cum iu re cicerum puto, paulo post in sudorem soluta est, et paulatim melius habuit. Quod scribo, quoniam idem aut fimile medicamentum peste etiam correptis plerisque saluberrimum fore sperarem: possent autem quatuor vel quinque grana euphorbij vel cam phorae vel vtriusque addi. Opium in antidotis sudorem mouere obseruaui: et opium aut ei respondentia, vt solanum somniferum, nucem vomicam, solanum tetraphyllum, hoc est, herbam paris, contra pestem in homine et alijs animalibus praecipuam omnium vim habere: sed miscenda sunt calidissima aliqua. Vale. Tiguri. 1565. Nouemb. 30.
CONRADVS GESNERVS DIDYMO Obrechto Argentinensi medico.
MItto ad te clarissime Obrechte, libellum Paracelfi recens excusum, in quo si pleraque forte tibi displiceant, pleraque etiam ita sint obscura, vt Oedipo, Delioue natatore opus habeant, erunt tamen aliqua forte quae placeant, aut saltem quae admireris. Fuit is Paracelsus nostra memoria Magus, admirabilis domo, norus amicis quibusdam meis, a vicinis nostris Heluetijs oriundus, peruagatus magnam orbis partem. Chymica arte, quam ipse puto Spagyricam vocar, excellentissimus omnium, ita vt per eam metalla immutaret, argentum ac aurum faceret (quod nuper audio quendam testatum esse in libello Chrysochoae titulo Coloniae excuso) et morbos inuereratos ac alijs omnibus Medicis incurabiles, breui et facile curaret, lepram; hydropes, epilepsias, vlcera cacoethe, id quod mihi discipuli quidam eius testati sunt, et amici ex Polonia scripserunt. Libros complures scripsit, si quis ali quor; ordine praesertim legerit, facile intelligi aiunt. Sed plura de Mago hoc scribendi ocium nunc non est, hoc enim tempore in diuersas
page 115, image: bs229orbis nostri partes permultae ad amicos literae mihi sunt scribendae. Quamobrem ignosces mihi, quod breuius rudiusque haec exarem. Hortum nouum et amplum hoc anno struxi, exemplo tuo im pulsus, laudabili opinor aemulatione, vt multitudine et raritate stirpium tecum contendam, sed metuo, ne vincar, quoniam coelum nostrum minus nobis propitium est, et occupationes variae, vxoris valetudo, et alia quaedam me [reading uncertain: print faded] impediunt. Enitar tamen quo ad potero, tum alias, quoniam; in....... [reading uncertain: print faded] naturae cognitione delicias meas ponere soleo, tum vt accuratius institutum Historiae stirpium volumen olim (Deo fauente) perssclam. Ad eam rem labores et sumptus subinde magnos sustineo. Amici Galli, Itali, Angli, Germani, Poloni non pauci me adiuuant liberalicer et candide: inter eos doctissime Obrechte te quoque non postremum esse cupio, oro, et obsecro. Peto itaque examplissimo pulcherrimoque horto tuo semina, praesertim spinae citrinae et alterius, quam (ni fallor) solstitialem nominabas. In Catalogo hortorum Germaniae, quem ad Rihelium misi, saepe te nominaui, in eodem, quae nam nobis nascantur reperies: ex quibus quaecunque petieris mittam certe libenter et liberaliter: propter eximiae tuae in me liospitalitatis meritum. Vtinam me quoque meosque hortos inuisere tibi liberet, ac simul metallorum, lapidum, gemmarum, animalium genera [gap: Greek word(s)], picturas innumeras, fenestras xv. in quibus marinorum, fluuiatilium, et lacustrium piscium species omnes elegantissime in vltro depictae sunt, etc. et aliqua ad artem nostram factitandam non inutilia. Forsan etiam Doctor Vlricus Chelius noster te comitaretur, quem meo nomine plurimum saluere cupio, et amicos reliquos, in primis vero clarissimum parentem tuum, pietate et alijs virtutibus venerandum senem. Vale in Domino quam felicissime. Raptim Tiguri anno 1560. Martij die 18. Hic qui tibi has reddit, mox ad nos redibit: per illum quaeso scribe aut faltem mitte, si
quid mittere potes, et D. Doctorem Massarium quoque (ad quem his diebus scripsi) vt idem faciat hortare. Valde cuperem D. Ridelium [reading uncertain: print faded] libellum meum de hortis Germaniae per hunc nuncium ad me remittere; ego auctum et emendatum alicubi, ad initium Iunij, quo tempore nundinae Zurzachiae sunt, remitterem, sin imprimendo statim pergere mauult, retineat. Non vacabat relegere.
image: bs230
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio, Sacrarum literarum professori, Bernae Heluetiorum.
ANte biennium, circiter, memini literas tuas accepisse, Benedicte doctissime, Marpurgi scriptas, quibus semina quaedam ad te, mitti rogabas. Ad eas, quod hactenus non rescripserim (nihil enim dissimulabo) ignosces, multas ob causas. Primum quae petebas, apud nos non extant, ex Gallia vel Italia petenda: deinde non licebat, propter tabellionum inopiam, alio quam (sub nundinas Frarckfordienses tempore literis tuis respondere, quo quidem ego propter libros a me editos magis, quam vlla anni parte occupatissimus hucusque semper fui. Accedunt bellorum calamitosi casus, qui ita nos affecerunt, vt neque mihi liberet de plantis, tam humili (si temporum rationem spectes) argumento, ad amicos scribere, nec illis, si quid tale scripsissem, gratum futurum existimarem. Nunc vero quoniam et propinquior nobis es, et bellorum tumulatus aliquantulum subsederunt, non iniucundum erit de re herbaria frequenter tecum conferre. Nouam conditionem instituendae adolescentiae gratulor tibi, interim tamen [gap: Greek word(s)] deseras, adhortor. Plurimum Vuigandus Hessus nuper literis suis te laudauit et mihi commendauit: quod quidem minime opus erat, cum et Heluetiae communis patriae et doctrinae coniunctione, et maxime religionis, charissimum te semper sponte mea tuoque merito sim habiturus. Fuchsius nuper mihi significauit, herbarum figuras se vltra trecentas habere nouas, quas nescio quando seorsim editurus sit. Sed ne herbarij studij inanes tibi literas mittam: quid his diebus a me in Plinio obseruatum sit communicabo. Plinius igitur lib. 21. cap. 13. sic scribit. Herba est ab exitio et iumentorum quidem, sed praecipue caprarum, appellata Aegolethron. Huius flores concipiunt noxium virus aquoso vere marcescentes. Ita fit, vt non omnibus annis sentiatur hoc malum (vt scilicet apes mel venenatum ex floribus huius herbae corruptis colligant) Haecille. Videtur mihi sane [gap: Greek word(s)] herba ista, quam rustici nostri vocant, die böß blüm/ et den bösen heinrich/ similis plane, quod ad superficiem, herbae illi, quam Hieronymus nono loco inter Satyria ponit, (cum Orobanche potius sit, multi imperiti pharmacopolae hypocysthidem hactenus vocabant) crescit enim sine folijs, caules tantum floribus carnosis et acinosis onustos gerit, ex pallido colore ad purpureum inclinantes: radix alba est et multis nodis cohaerens, ad sex vel vltra cubitorum longitudinem, quae cum effoditur,
page 116, image: bs231humore plena et tactu frigida percipitur. Vites iuxta nascentes, frigore suo interimit. Caulis enascens pauimentum etiam penetrare potest, quamuis tener et mollis. Gramen in circuitu copiosius nascitur, sed id quoque vapore eius infectum, quamobrem a vaccis non attingitur (equi tamen non abstinent) Semina rotunda milio similia, etc. Haec herba cum adeo noxia sit, et vere tantum paucos dies appareat (mox enim a sole marcescit) et flores proferat vt Plinius scribit, aquoso vere marcescentes, plane videtur mihi Aegolethron esse: idque pluribus probarem, nisi chartae angustia obstaret. Tu etiam si quid habes a te obseruatum, mecum communica. Vale. Tiguri 1551. Calend. Iulij.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
QVod Bullingerus et ego nihil effecimus in eo, de quo a te et Hallero scriptum est, negotio, nulla culpa aut negligen tia nostra factum esse (humanissime Benedictae) satis te intelligere arbirror, nec est quod pluribus rei molestae, quae reuocari non possit, memoriam extendam. Arouiensis bibliopola ante quatriduum, amplissimum caseum liberalitatis tuae munus attulit, vna cum literis tuis: et eodem dic alteras etiam a Ludouico Herbario accepi. Pro caseo maximas tibi gratias habeo: non tantum merebantur Indici porcelli, satis mihi erat a te amari, [gap: Greek word(s)]. Ego ne possim tibi ambitiosus videri, aut qui tecum muneribus certare velim, nihil remitto, praeter vnum vel sesquifolium papyri, quo [gap: Greek word(s)] continentur. Libellos nostros iam semel et ite rum promissos [gap: Greek word(s)] breui expectabis. Quae de Astranria nigra (quam Fuchsius etiam pinxit et descripsit) et Doronico Germanico vel alpino scripsisti, perlibenter legi, et nomina quaedam noua didici. Omnino autem tecum sentio de Doronico, idem esse pharmacopolarum Doronicum Romanum, et nostrum, nescio vnde dictum, Graffoyum, nifi quod generis vnius proximi, natalibus et magnitudine non nihil diuersae species duae proximae videntur. Vale cum amicis. Tiguri 1552. Ianuarij die 29.
image: bs232
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
GRatissimae mihi literae tuae fuerunt, gratissimae etiam quas misisti stirpes: pro vtrisque maximas tibi gratias habeo. Rogo autem vt pergas frequenter huiusmodi ad me missitare: nam tu solus fere amicorum mihi reliquus es, et quo aliquid in hoc studiorum genere expectare possim. Caeterum quod super ijs, quae mittis meum expectas iudicium, magnum modestiae tuae argumentum est. Inter ea quae misisti maxime admiratus sum syluestrem illum Croci florem, neque enim aliter appellare possum, et nunc haec scribo festinans: percuperem autem descriptionem huius floris copiosiorem ad me dari, vt etiam herbae illius quam hundtszung vocasti: neutra enim antehac mihi visa est. Aster quem mittis, a Fuchsio etiam pro Astere pingitur. ego nondum affirmo. Hirtzwurtz herba folijs fere Chamaedryos, saepe mihi in altis montibus inuenta, nullo hactenus nomine mihi cognita fuit, nunc saltem Germanicum ex te nomen eius audire gaudeo, quanquam id [gap: Greek word(s)] est: nam vna aut altera species [gap: Greek word(s)] vulgo hirtzwurtz nominatur. Ea, quam putas Anagyrin, Laburnum Plinij est, floribus luteis oblonga serie dependentibus, cuius lignum apes fugere, vt Plinius tradit, a rusticis Sabaudiae vestrae audiui, etc. Anagyrin Venetijs vidi, arborem similiter trifoliam, sed diuersa foliorum specie, quae mecum attuli, forte congeneres fuerint. Berg rosen in multis montibus inueni, et Sabaudica Italicaque nomina diuerfa audiui, quorum nullum Latinam Graecamue originem prae se fert. Nuper Italus quidam medicus pius et eruditus Bergomensis affirmauit mihi, hanc stirpem in quibusdam Italiae officinis, Bergomi praesertim, pro Balsamo vsurpari, lignum scilicet pro Xylobalsamo, semen pro Carpobalsamo. Ex duabus istis Rutis, quas misisti, neutra est Gallis et Italis Capraria dicta, vt tu quoque suspicaris. Illa quae flores capillaceos gerit, quam Zinnelen vocatis, forte a cirris illis ...am [reading uncertain: print faded], Lutetiae appellatur Ruta pratensis: altera quam scribis Heilblat vocari Hessis, saxifragam luteam (a radicis colore) circa Coloniam Agrippinam et in Anglia nominari audio. Crocum syluestrem et Cynoglossum, quarum iam iam memini, cum radicibus mihi depingi desiderarem, addendas Corollario meo quod paro in Historiam stirpium Tragi, et icones raras iam supra centum collegi. Vale. Tiguri 1553. postridie Pentecostes.
page 117, image: bs233
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
QVantopere literis tuis delectatus sim, charissime Benedicte, verbis non facile expressero. Mirum in modum accurarissima illa Croci montani descriptio mihi arrisit. eam inter [gap: Greek word(s)] mea seruabo, vt aliquando, si Dominus vitam dederit, ad stirpium rariorum historiam publicandam depromatur, non sine honorifica tui mentione. Mitto ad te radiculas duas, quas itidem Croci cuiusdam montani genus esse conijcio, et si plantam integram hactenus non viderim. Agyrtae quidam lingua nostra Victorialem marem appellant, Sygwurtz das mennle: nam foemina victorialis, similiter quidem tenuissimis fibris cancellata radix est, sed oblonga circiter digitum, aut paulo minus, allij odore, quam in horto meo habeo, nec dubito quin satis tibi cognita sit. Mas rarior est, inodorus: sapor radicis idem fere qui Croci hortensis, ad Castanearumodorem accedens. Pergrata etiam fuit Elatine tua, quae tamen an vera sit, dicere nondum possum: assentior tamen, quoniam homines in re medica egregie doctos, vt Eustathium Lausannae, hanc Dioscoridis Elatinen iudicare audio. Cupio eam ab aliquo exercitato pictore vna cum coloribus mihi depingi (sumptum quem in picturam feceris, mox vt indicaris, missurus) et similiter Crocum syluestrem quem in horto alis, siue hoc, si adhuc fieri potest, siue sequente anno, si vixerimus. Plura scripturum impediunt typographi importuni et assidui flagitatores excudendi secundi de animalibus Tomi. Vale igitur et me ama. Ego quantum tibi debeam facile et libenter agnosco, memineroque per occasionem. Saluta ex me claris. virum D. Nicolaum Zerchinten, ad quem scribam, cum maius operaepretium habebo: et D. Hallerum nostrum cum reliquis fratribus. Tiguri 1553. sexto Calend. Septembris.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO. Aretio Theologo Bernensi.
D Lucas Vngarus a te mihi commendatus, hodie mane primum recessit, interea semper mecum fuit: et quanquam his diebus occupatissimus fui, literis quas Franckfordiam mitto, scribendis, quantum tamen fieri potuit, colloquijs varijs nos inuicem oblectauimus. Gladiolus nullus apud nos nascitur: vestrum qui
image: bs234in ripa Araris aliquando apparet, qualemcunque vt mittas prima occasione pero: Is nimirum est, quem Cordus lib. 2. historiae plantarum fol. 124. describit, palustris cognomine, in cuius caule summo flores multi ex vno principio nascuntur. Videturautem idem cum Sparganio Dodonaei. Dioscoridis certe Gladiolus flores habet non in vmbella, sed [gap: Greek word(s)] hoc est, deinceps dispositos (ab vno latere, [gap: Greek word(s)] vocem alibi apud Dioscoridem, non inuenio, et forte non ab vno latere interpretari conuenit, ceu linea vna nimirum) et paribus fere interuallis distantes. Praeterea radices duae, et altera alteri infidens, ceu bulbi exigui, vt Lioscorides inquit, non videntur Gladiolo tuo conuenire. Victoriali autem rotundae dictae, et flores et radices (si corticem auferas, seu tunicam) sunt quales diximus, etc. Interim non ignoro alium etiam Gladiolum ab eruditis ostendi et pingi, sed qui genere idem sit cum nostro: quare hunc etiam Cordus pag. 97. Victorialem foeminam et Gladiolum syluestrem vocauit. His scriptis vidi quae in quartum Dioscoridis Cordus de Gladiolo scripsit, quod flos eius veluti in vmbella sit, et quomodo [gap: Greek word(s)] vocem interpretetur, quod certe neutrum probo. Pagina 97. verba haec, De Victoriali foemina, hoc est, syluestri Gladiolo, ipsius Cordisunt, non a quoquam apposita, in vtroque exemplari quod habeo: quorum alterum manu eius scriptum est. Vnde apparet ipsum quodammodo a seipso dissensisse. Gladiolus enim ille, quem ceu in vmbella flores habere ait, toto genere diuersus videtur. Haec tua epistola excitatus animaduerti. Vale. Tiguri 1562. Martij die 5.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
PRo optimo caseo illo, doctissime Areti, quem dudum misisti, summis certe delicijs, maximas tibi gratias habeo: et per occasionem referam. Propter negotia diu non scripsi, nunc subito ad monitus de tabellario ad vos proficiscente, quanquam et horalectionis meae instaret, et alia quaedam vrgerent, [gap: Greek word(s)] haec volui, ne diutius viderer ingratus. Habeo a te literas N. N. quas nuper accepi, et iam non inuenio ad manus. Ex hortis Germaniae nostris multa petit, semina praesertim, ego aliqua mittam, multa quidem non potero. Catalogum dabo alias, vt in quibus ego non possum nonnullis optimo viro, et nostrum vtriusque amantissimo, per te id fiat, hoc est, aliqua ex parte ei satis fiat. [gap: Greek word(s)]
page 118, image: bs235[gap: Greek word(s)] Olei Saturni quis vsus sit, quaeres a M. Iodoco, ac meo nomine eum salutabis amanter: quod si vel exiguum eius specimen ad me mitteret gratus. Sophia herba Theophrasti quae sit, ante annum audire memini ex sectatore quodam eius egregie docto: sedis, vt caelarem iniunxit, ego tamen vobis ea conditione indicabo, si modo schedam illam reperiam, vt vos quoque caeletis, quoniam is ita voluitiquid nam vero ei Theophrastus attribuat, ex M. Iodoco mihi inquiras. [gap: Greek word(s)] vox apud Dioscoridem, non conuenit floribus illis Gladioli quos misisti, non enim per interualla, sed omnes ab vno principio seu centro enascuntur. Vale. Tiguri 1562. Maij 27.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
PEite hic medioeriter pergente, ego cummeis. Dei gratia, adhuc incolumis sunt. Deus te quoque seruet cum tuis. Nuperrime ad te scripsi, et de antimonio praepararo quid indicari cuperem amico nostro M. Iodoco indicaui: ab eo tempore intellexi, non modo Basileae, sed Lugduni quoque permultos vsu eius in peste perijsse: quamobrem hoc in morbo, eo abstinerem, nisi omnino robutus aliquis in ipso principio, et de quo bene sperandum esset, contingeret. In alijs vero morbis quibusdam, vt ictero, hydrope non confirmato, et maxime quartana, tutius eo vti licebit. In quartana scio aliquot curatos statim, et vnum his diebus qui Curia huc venit, quo cum tamen non dum sum locutus. Si quid alias certius cognouero, quod ipsum scire referat, addam. Mitto libellum his diebus hic impressum in quo additum voluissem, paucissimis omnino peste correptis mittendum esse sanguinem: idque non nisi nimia sanguinis in corpore valido et aerare vigente, copia vrgeat, aut symptoma aliquod grauius, vt angina, pleuritis, sanguinis sputum, etc. Certum est Lugduni nuper omnes fere extinctos, quibus secta fuit vena: e caeceris qui mature vsi sunt remedijs, aluum praesertim leuiter purgantibus initio statim, mox sudorificis, ita vtne vltra horam vnam aut alteram ad summum sudarent, plerosque seruatos. Ex medicis vestris aliquem hortare, si placet, vt de remedijs et obseruationibus suis circa pestilentiae curationem aliquid ad me scribat, et suum super nostro libello iudicium. Sophia herba a Theophrasto vocatur
image: bs236Consolida media, die guldin gunsel/ hanc putat in vino calefactam et superpositam, venas vtcunque minimas latentes ad superficiem attrahere, vt incidi scalpello queant. et sanguinem concretum per poros educere, sicut et Perforatam. Dodonaeus Thalictrum suum Sophiam vocari vulgo scribit. Vale. Tiguri 1561. Iunij die 19.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
PEstilentia apud nos quoque crescit magis quam decrescar, superiore septima septua ginta hic extinctis. Deus te seruet cum familia et filiolo, si superest. Experientiae fere locus nullus mihi est, nam toro hoc tempore a Calendis Augusti hueusque, qui in tempore me consuluerit, vix virus aut alter est. Mitto tamen antidoti cuiusdam meae partem, cuius periculum Basileae et Argentinae in plurimis feliciter factum est, et a me quoque hic in duobus. Theriacae, et alijs plerisque antidotis contra pestem et venena, merito praefertur. Contra venena quidem etiam praesentissima, magnam eius experientiam habeo. Saxonicam cognomino, e Saxoma enim pri mum in alias regiones peruenit, sed ad paucissimos hactenus. Mitto autem parum, sed dimidium fere eius quod mihi superest. Pondus est drachmarum duarum. Si quem pestis corripuerit, illi drachma j. exhiberi debet e vino et aceto acerrimo mixtis, ita, vt vtriusque sit vncia cum dimidia plus minus, calide. Supersudandum est autem, si natura admittat, non nimium tamen, ne vires proster. nantur. Cum autem compositio solida et duriuscula sit, cum exhibendaerit, in valido vase ligneo prius optime teri poterit, et cum vino acetoque paulatim affusis dissolui. Dosis est, vt dixi, drachma, pro viro mediae aetatis: iuniori aut seniori drachma dimidia sufficeret. Posset autem etiam viris drachma dimidia solum dari, cum eodem pondere bonae theriacae admixto. Ad compositionem eius requiruntur fructus et folia herbae Paris dictae, (einbeer/ krützle krut/ blater krut) quae cum hoc tempore non inueniantur, parari nunc non potest. Plurimum etiam tribuo liquori composito e succis allij et rutae cum theriaca et aqua ardente, de quo alias, nifallos, ad vos scripsi. Vale. Tiguri 564. Decembris die 6.
page 119, image: bs237
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
PEstis apud nos augeri videtur. Deus Opr. Max. propter Filium suum nostri misereatur, et vestrum quoque. D. Bullingerus Dei gratia, melius habet: sed metuo ne in eius familiam haec lues grassetur amplius. Fiat Domini voluntas. His diebus accepi antimonij praeparati portionem, quam M. Iodocus vester misit, quem saluto amanter. Id autem mihi non probe paratum videtur: debet enim eousque teri fundique, semper repetendo, donec perspicuum, et gemmae hyacintho praesertim simile euadat. Sic parari tria vel quatuor grana dantur cum conserua rosatum, et paucissima mastiche, per horam ante coenam, si bene memini. Datur potissime melancholicis et quartanarijs. supra infraque pur gat non sine summa molesti a, etiam cum probe paratum est. Semel ego melancholico dedi, quem cum valde debilitatum inde animaduertissem, postea non ausus sum dare alijs, bene tamen illi cessit. In peste plurimi ceu praesentissimum remedium id commendant, si mature detur. Ego cui daturus essem, illi venam non secarem, ne nimium infirmarentur vires. Experiar forte in robustiore aliquo corpere, nam et a magni nominis medicis laudari video. Quartanzrijs quidem turius dabitur: nec referre aiunt, etiamsi a princi pio quartanae aut postea detur, sanare plerunque omnes statim. Deum pro nobis ora, quod nos mutuo faciemus. Iohannem nostrum cupio te argumentis, rationibus et omni humanitare abopinione [gap: Greek word(s)] aduersa dimouere: quod et ego facere iam conatus sum, et forte [gap: Greek word(s)]. Vale. Tiguri 1564. Octobris vltimo.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
QVod ad ea, quae de medico illo comperta tibi sunt, bona flde ad me scripsisti, gratiam summam habeo, ego quidem temita se habere omnino suspicabar: grauiora multo apud nos quidam de illo referunt, quae omnino magicas et veneficas artes sapiunt: quibus etiam veneficas ipsas arguit, accedere cogit, et si ne illis curationem se perficere posse negat. Quo quidem molliori ille et effoeminatiore animo est, eo facilius his malis artibus fidem adhibuit. Sed haec omnia patefaciet tempus. Libri illi, quos
image: bs238N. habet, forte non essent exurendi, ante quam aliquis vir bonus et eruditus illis inspectis, modos et methodos maleficorum isto tum cognosceret, et refellendo summatim describeret, ita vt liber in archiuis ciuitatis, aut inter secreta Bibliothecae publicae seruaretur: vnde redargui possent, qui his artibus vtendo res et arte, naturales tractare se asserunt et imponutu vulgo, sicut nunc ne bulo ille dauid. Optimo et liberalissimo viro M. Lodoco mille salutes et totidem gratiarum actione a me renunciabis: simuque in dicabis, qua in re vicissim gratificari ei possim, quod vt debeo maxime, ita cupio vnice. Oleum Saturni nunquam ante hac videram, nec vsum intellexeram, pro quo ad me tam candide et luculenter perscripto, tibi quoque deuirictum me sentio. Oleum vitrio li accepialias. etc. Argentina et Norimberga et aliunde, sed nun quam adeo clarum et limpidum atque hoc est, quod nunc misisti, id quia mihi mirifice placet, in meae valetudinis vsum inter the san ros meos seruabo. De Sophia herba proxime scripsi. [gap: Greek word(s)]. In pegmatio quoque Toram et Antitoram accepi, radices nempe aliquot cum terra: id vbi aperui, mirus quidam et vehemens ceu fecis vini odor, nares mihi feriebat, ex incipiente (vt conijcio) radicum putredine ortus. Praestitisset muscum humidum quam terram addlidisse, et [gap: Greek word(s)]. foramina aliquot in vasculo fecisse. Plantaui licet marcidas radices, quarum si quid prouenerit, gaudebo: sin minus, vnam duntaxar aut alretam antitoram per autumnum abs te petam: tuae enim minus immorarae in via, et plantatae recentius, vti spero oproque prouonient. Antitoram voco illam, cuius geminae fere radices sunt. ERAnt et pau cae radices tertij generis aconiti, perforatae fere. Vt in Lycoctono nostro, a quo an differant, nescio. Vale Tiguri 1562. lulij tertio.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
Literas tuas 17. Ianuarij scriptas, accepiodie, hoc est, 25. eiusdem die: quo ipse stratim has rescripsi. Pestis, Dei gratia, hic omnino remisit fere. Faxit Deus ne breui propter peccata nostra eadem denuo aut grauior poena nobis superueniat. Valetudini tuae restirutae et familiae tuae conualescenti gratulor. Exanthemata quidem et ipsa genus pestissunt, sed mitiores. A Saxonica antidono
page 120, image: bs239nostra abhorre se scribit D. Vollatus, quod Aconitum el admixtum sit: sed non est quod abhorreat a medicamento mihi bona fide probatissimo. Non enim Aconitum verum, sed herba Paris Italis dicta, quaternis semper folijs et acino inter ea vno in syluis nascens, quae species Solani, a Fuchsio autem falso Aconitum credita, ei miscetur, vt videbis in descriptione, quam mitto in epistola semilacera, sed quae tibi sufficere poterit. Ocium enim descri bendi non fuit. In ea leges quae deleta non sunt, et aliquando remittes. Eam ad me scripsit Moibanus meditus Augustae, ante triennium defunctus, A quo primum mysterium hoc, vt sane est, habui. Velim te etiam occultare, ita vt vni aut alteri tantum ex intimis tuis medicis aperias: eaque stipulatione communices, vt de suis experimentis secretioribus etiam ipsi vicissim aliquid quod occulrari asioqui vellent, mittant. Reuera vis huius antidoti contra pestem, venena, quartanam et alia quaedam mirabilis est, vt ipse multifariam expertus sum in aegrotis diuersis et meipso, et ab alijs expertis medicis accepi. Morsellorum theriacalium etiam descriptionem, vt votuisti, D. Vollato communico: a quo missaccepi remedia duo, electuarium prophylacticum et puluerem, quae mihi perplacent: quibus qui vtitur, cum bona victus ratione, et purgatione interdum conuenienti, Morsellis istis non indigebit. Vale in Domino, qui te diutissime seruet cum tota familia. Tiguri 1565. Ianuarij die 26.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
EA quae de remedijs contra pestilentiam audita, visa et accepta, simplicia compositaque remedia ad me perscripsisti, clariss. D. Areti, legi et cognoui perlibenter, eoque nomine H. Tuae gratias ago. Pimpinella quam dicis, ea nimirum est, quae a Germanis passim quidem et vulgo, sed male sit appellatur: est autem Saxifraga alijs gentibus, hircina cognomine quibusdam: vetus nomen ignoro: retulerim tamen ad Oteoselina. Pimpinella autem proprie dicta a Galiis, Italis, Hispanis, etc. Peponis seu cucumeris odorem repraesenrat, et Peponella dici debebat: sed recentior Graeci M. Super fluum ante II. Ponere solet, [gap: Greek word(s)] etc. In. Chio hodie sideriris nominatur. Videntur autem tum Saxifraga tum Peponella; vires putredini ac pesti aduerfarias habere: sed maxime illa, aperiendo interiores visecrum meatus et [gap: Greek word(s)]
image: bs240Per vrinam potenter educendo, ita vt arenulas etiam et calculos ducat, sicuti reliqua fere Apia, sed validius. Inter caetera vero in primis me oblectauit secretum illud a diebus Dauid: et sane pluri mum ego [gap: Greek word(s)] tribuo. non minus, imo amplius, quam Scordio plerique, plus enim exiccat et suauius olet, et amara ex aequo magis est. Habebunt horum aliqua locum in historia stirpium nostra. et forte etiam olim si vixero, inter nostras De peste obseruationes. D. Vollatum a vobis discedere, mihi sane etiam dolet, longius enim aberit. Plurimam salutem ei cupio dici meo nomine, me que ei commendari, vt per otium mihi describat herbarum aliquot vires non vulgo notas. Inter quas, si quae esset nullo antiquo nomine celebris, facultate autem aliqua per eum explorata insignis, non dubitarem illam ab ipsius nomine, Vollatam in meo opere nominare. Cupio autem vt tu quoque Aretiam aliquam tibi deligas. Antiqua nomina nolim irrita fieri: sed plantis illis, quarum apud veceres, quod sciamus, nulla est mentio, neque nominum neque facultatum. amicorum eruditorum et per quos pro ficio in hoc opere, nomina imponi velim, ceu inuentorum: non re fert autem an ipse inuenerit aliquis, an prodiderit primus et mihi communicarit. Multi iam amici mei hoc fecerunt in meam gratiam. Si alia nulla placuerit. Vide an Gentianae speciem. Das schelmenkrut/ alijs grosse bitterwurtz/ alijs spieß blatt/ tuo nomine dignari velis. A te enim primum Germanicum nomen eius, et vsum contra pestem in pecore et bobus intellexi. Sed pergo ad alia. Heri accepi literas a D. Ioanne Gratone medico Ferdinandi prius, nunc etiam Maximiliani Caesarum, in quibus haec sunt eius verba. Colligo varia remedia pestis, et libenter colloquor cum ijs quos scio multis in peste adfuisse, et praefuisse: Incidi heri in virum probum et admodum senem, quem cognoui ante annos 22. plurimos hic sanasse. Is mihi (etsi me hoc tacitum, vt sunt isti homines, ferre voluit, et vt secretum credidit) pro certo affirmauit, se tantum decoctum corticis medij ligni Sambuci cum theria ea exhibuisse, et omnes fere in quos incidit, sanatos esse. Nullo etiam alio prophylacticose vsum, et saepe pestilentijs interfuisse saeuissimis: nam septuagesimum annum excessit. Vis purgatoria ei non ignota erat, sed negabat sic potum purgare: verum sudores mouere, id quod propter theriacam fieri arbitror. Quaeso vt periculum facias, et de successu ad me scribas, nam ego hic Christo gratia, nunc experiri non possum. Dabo operam, vt cito mea remedia omnia publice appareant, etc. Quoniam vero mihi quoque experiundi
page 121, image: bs241experiundi occasio nulla est amplius. Dei gratia, ad vos mitto. atque vtinam, ne vobis quidem sit: si tamen fuerit, velim te commen dare medicis vestris, atque in primis D. Vollato. Hodie Iohannem Frisium nostrum sepeliuimus, iam diu aegrotum. Vale. Tiguri. 1565. Februarij die 4.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
PRo ijs quae de Pontiana herba noua ad me scripsisti; plurimum tibi debeo, doctiss. Areti, et cupio seminum cumaccwperis, particeps fieri. Prodesset forte etiam vxorimeae, quae subinde sui vi ceris varicosi dolore miserrime af fligitur. Si potes, iconem eius aliquam, aut herbam siccam, eiusue partem, milii impetra. Ego vt vicissim: [gap: Greek word(s)] ad te dem, paucis haec addere volui. Eupatorium aquaticum vel Auicennae a multis dictum. (hirtzenklee/ oder kunigundts kraut) radicum minorum seu fibrarum eius incisarum pugillo et in vino decocto, eoque colato et poto, his diebus mihi perhoram post, aluum semel mouit, postea vero vomitum duodecies fere cum magno labore: ita vt ellebori albi instar purget, sed longe facilius et tutius, profuit mihi sane plurimum, magna pituitae copia euacuata. Chartae inclusam mitto herbulam, cuius nomen a te peto, Germanicum aut vernaculum: Pingitur a Trago, nesciotam quo nomine. Latinum nondum inuenio, nec de eius vi hactenus quicquam proditum est. Si manipulus eius per noctem in vinu maceretur, idque bibatur, bitem per aluum mire deijcit, nullo periculo, vt ego sum in memet exper tus. Est autem peramara, vnde ego Amarellam vocitare soleo. Mitto et aliam, lignosum suffruticem, qui acinos rubeos et austeros producit: reperitur locis palustribus, Grunzellbeer nostri vocant. vestri quomodo? Vale. Tiguri raptim. Martij 2. Anni 1565.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
GRatum fuit, quae de nominibus Polygali Tragi, et Rosmari ni palustris (vt vos. vocati) ad me scripsisti, cognoscerc. Prio tem ego a sapore Amarellam voco: coeruleam praesertim, cuius vim in purgando expertus, hausto vino in quo maduerat. Posterior Vitis palustris recte vocabitur, a vinoso acinorum sapore eadem ratione, qua Vitem Idaeam suffruticem, quem nos Heidelbeere, veteres
image: bs242vocarunt. Postremas tuas reddidit mulier illa, quae hortum tuum inspexit, vna cum pictura Bellidis surculosae seu caulescentis, nunquam antea mihi visae: cuius plantam viridem cum radice habere percuperem aliquando. Pestis iterum apud nos quoque praeludit. Deus det gratiam, vt recte praeparemur ad mortem. Vale. Tiguri. 1565. Augusti die 22.
CONRADVS GESNERVS BENEDICTO Aretio Theologo Bernensi.
EXoptatissimum librum tuum, plurimis sane pulchris et raris plantis refertum, Aroensis bibliopola mihi reddidit. Perchulta in eo sunt, quorum ad icones vsus mihi futurus est, aliquibus enim omnino carebam, nonnulla vero aliqua ex parte perfectiora sunt, quam quae ego reposui. Quamobrem pro tanto beneficio, et candidissimo tuo in me animo gratias immortales tibi ago. In ijs singulis quae prius non habui, vt soleo et par est, te nominabo, et in prolegomenis inter illos per quos profeci: Delectant me etiam quae passim ascripsisti, ego quoque alicubi no men aliquod et iudicium meum ascribo, quod tibi non ingratum fore existimo. Hoc tempore totus in eo sum, vt plantae siccae, quas a D. Ioann. Bauhino iampridem siccas accepi innumeras, depingantur: quo citius ei remittam, quod fieri vrget. Fertur autem et ipse [gap: Greek word(s)] conscribere, etsi apud me hactenus dissimulauit, postremis literis de arboribus tantum se scribere confessus. Ego non ostendor, et vellem multos viros doctos passim ac diligentes, pulcherrimam hanc naturae partem omni conatu (sicut ipse facio) excolere. Nuperj a Carolo Clusio literas Antuerpia accepi, qui magnam Hispaniae partem lustrauit, et plantas Hispanicas se descripturum pollicetur. Bauhini plantae cum primum depictae fuerint (quod paulo tardius fiet) ad tuas me conuer tam, vt mature librum tuum integrum, sicuti accepi, remittam. Pro Pontiana denuo mihi depictia cum suo flore pereleganti, descripta que, gratias ago. Si periret tibi planta, vt perituram metuo (nam omnes fere quae anno primo florent plantae, eodem pereunt) radicem quoque mihi serua et mitte per occasionem, sine solam, siuepotius cauli suo qualicunque haerentem: poterit au tem in aliquot partes diuisa planta, inter libri alieuius folia comprimi donec mittatur. Vide quam importunus et molestus tibi sim. ignosce homini [gap: Greek word(s)]
page 122, image: bs243[gap: Greek word(s)]. Pergit hic pestis, sed moderatissime. Vale. Tiguri 1565. Nouemb. die 24. multa iam nocte.
CONRADVS GESNERVS CASPARO Vuolphio Tigurno Monspelij agenti.
NVper ad te scripsi, magna quidem festinatione: nec licebat addere literas ad D. D. Rondeletium et Fontanonum, quibus nunc scribo, et rogo, vt tuis inclusas eis tradas, et omni di ligentia me eis commendes. in primis claris. D. Fontanono, vt eum, cuius specimen misisti, librum herbarium commodato accipiam: sin minus, descriptum depictumque, siue totum (si videbitur) fiue ea tan tum quae de rarioribus plantis sunt. Quicquid expenderis, mox et bona fide restituam. Cura igitur rem ac si tua sit. Faciam omnia quae cunque meo nomine promiseris, gratus ero: hono rificam eius mentionem quauis occasione saciam. Xenocratem [gap: Greek word(s)], fac vt mature accipiam. nam liber meus de Aquatilibus iam sub praelo est. Paro breui aedendam descriptionem hororum trium, hoc est, nascentium in eis stirpium plurimarum: vbi et de cultu quaedam doceo, et quaenam tum syluestria coli, tum peregrina in Germania nasci non recusent, ostendo. Huc tuam quoque operam requiro, mihi Vuolphi, facillimam quidem et breuissimam: nempe vt vnius aut alterius horti instructioris apud vos stirpes omnes simpliciter nominatas mihi enumeres. Betas, blita, lactucas, et huiusmodi nusquam non nascentia tacere poteris: quamuis malo communia etiam a te nommari plurima, quam vel vnum rariuscutum praeteriri. Testimonia tui profectus. quae ad D. Bullingerum misisti, summopere nobis placent, Vale. Tiguri 27. die Octobris.
CONRADVS GESNERVS CASPARO Vuolphio Tigurino, Monspelij agenti.
ACcepi binas literas tuas, optime Vuolphi, alteras Ianuario, alteras Februario nuper datas: quibus cum etiam semina mula ta misisti: pro quibus maximas tibi gratias habeo. mandaui tenrae diligenter, vt si fieri possit, adolescant. Cum ad nos Deo duce redic ris, quicquid prouenerit, tecum commune habebo. Inter im vt tempe stiue alia etiam, si quae rariuscula occurrent, colligas, obsecro per
image: bs244occasiones. Instirutum enim mecum plantarum historiam persequendi nondum deposui: vbi primum Histona aquatilium quae iam men ses aliquot sub praelo est, absoluta fuerit. Ad D. Franciscum Fonta nonum secundo nunc scribo: cui tu me vt commendare pergas obsecro: vt ea quae suis literis mihi promisi, maturius praestet, hoc est, antequam tu forte inde recedas. Lugdunum mittantur ad Ant. Gry phium amicum meum, qui omnia diligenter curabit. Petij a D. Fon tanono semina rutae caprariae, quae tamen nunc cogito forte abs te missa esse, sed polemoniae nomine. Petij et Casiae cuiusdam, vt vulgo apud nos nominant, semina. Oribasij opera apud nos non sunt: et quamuis essent, Xenocratem Graecum habere mallem. Qua mobrem iterumte rogo, vt mihi transcribas. Pauca enim folia esse: puto. Si quid in pictrores mea gratia D. Fontanonus expenderit, tu quaeso mox restitue, in me quoque non erit mora, quin mox tibi reddam. Monebis igitur eum, vt sumptum a te accipiat, si quid opus erit: nempe pro pingendis rarioribus herbis, quae in vulgatis libris non habentur. Quanquam non multum refert, si etiam per imprudentiam forte ex euulgatis quaedam pingantur. Tu quoque aliquem ea in re laborem quaeso subeas, et vt mihi gratificeris, et simul teipsum in hoc argumento exerceas. Pergratum fuit quod indicasti, vt a fratre tuo, si velim, accipiam Commentarios ex ore Montani in Galemum de simplicibus a te perscriptos. Quanquam spero me redutum tuum expectaturum prius quam accipiam, nisi vltra spem differatur. Audio apud vos inueniri, inprouincia vel languedoc, nec dubito quin etiam circa Monspelium, lacerti vel stellionis vel salamandrae genus, vulgo dictum, vnd blandein, forte a blando lentoque incessu, valde venenatum, dorso medio veluti stellis picturatum, per latera nigricare, in medio dorso minij colore esse, in ventre fuscum. Tu quaeso inquire diligenter, et si quis apud vos librum meum de quadrupedibus ouiparis habuerit, cum salamandrae histo storia confer, quuo si specie et coloribus a nostra salamandra dissi det, fac eam mihi cum suis coloribus depingi Item si qui serpentes apud vos reperiuntur. apud nos enim pauca omnino serpentium genera sunt, calidis et maritimis locis varia inueniri non dubito. Inquire saltem de nominibus, formis, et vi seu veneno singulorum quantulumcumque. Multa tibi committo, mi Vuolphi, sed quae aliud agendo et inter ambulationes animi gratia susceptas, et in itinere aliquo instituto, et in conuiuijs et familiaribus colloquijs confici poterunt, atque ea omnia vniuscuiusque studiosi hominis, praesertim medici cognitione non indigna. Vale. Tiguri. Postri die paschatis. Anno 1557.
page 123, image: bs245
CONRADVS GESNERVS CASPARO Wolphio medico Tigurino.
IAcobus Cellarius concionator in pago Pfungen his diebus huc venit balneaturus, cum iamdiu quartana laborasset, deinde cachexia, icteri et hydropis initio, et splenis duritie, ni fallor. Vno atque altero die balneo vsus, deterius habuit: me adiuit. Consului vt domum rediret, et medicorum consilijs vteretur. Hodie igitur domum redire cogirat. me autem rogauit vt ad te scriberem, suoque nomine rogarem summopere, vt proximo die Martis ipsum in Pfungen inuiseres, ac tecum aliqua remedia adferres. Aluo est astricta: nuper ettam vrina sitebatur. Tussit quoque et spirat difficulter. Omnino grauis, et de quo non bene spero, morbus est. Oro tamen, vt bono viro morem geras, etc. Satis est iuuenis, et forte melius eueniet quam ego augurer. Ego Dei gratia meliuscule habeo, sentio tamen ischiadis meae adhuc vestigia: quae et ipsa abolitum iri spero si Deus voluerit. Reuertar ad vos his diebus. Vale; Badae Calend. Septemb 1560.
CONRADVS GESNERVS GEORGIO Cellario Tigurino Parisijs agenti.
ACcepi nuper literas tuas, optime Georgi, vna cum Aretaeo medico Graeco, pro quo ad me misso in praesentia maximas tibi gratias habeo, rependam autem cum ad nos redieris. Pecunia quam frater meus tibi commodato dederat, iam restituta illi est, vt Dominus Gualtherus ad te perscribet: ex cuius literis etiam intelliges tristissimum tibi casum, quem vt aequo et Christiano animo feras, quoniam is vobis omnibus semel expectandus est, ve hementer te hortor. Sic enim res nostrae mortales comparatae sunt, et ea conditione nati sumus: neque est fapientis diecre non purabam. Nihil tam triste aut tam graue esse debet, quod hominibus accidere potest, ad quod non tum in nobis, tum in parentibus et amicis ferendum; semper parati et pia praeme ditatione instructi esse debeamus. Voluit Deus Opt. Max. optimum et charissimum patrem tuum nuperrime iliaco morbo repente implicitum, ex hac mortali vita discedere: quem tu illius obitum, si sancta piaque vitae tuae institutione, et ad eun dem exitum (quando cunque imperatori omnium placuerit) praeparatione, magis quam lachrymis et nimio luctu proscquare, facies vt hominem sapientem et Christianum
image: bs246decet. Est quidem haec naturae vis, vt [gap: Greek word(s)] et naturales animi impetus in tantis casibus coercere naequeamus. adhiben da est tamen moderatio. Nam in rerum natura, illarum etiam quae perse laudantur, si modus abisit, vitium e virture fit. Dolendum est itaque iubente natura, sed non immodice, ne videamur [gap: Greek word(s)], et Dei voluntati non acquiescere. Sis igitur mi Georgi animo forti. et verbi diuini solatia animo aegro adhibe. Ostende quanto moderatius Christian pietate et lenitate animi sapienter imbutus homo, humanos perferre casus, et spiritus sancti auxilio superare, possit, quam alij plerique pietatis et spei de promissionibus diuinis concipiendae expertes homines. cogita patrem nobis superesse, qui vere pater et tutor et seruator omnium se inuocantium est. Hoc fauente nullum tam exiguum patrimonium est, quod non innumeris etiam liberis honestissime educandis sufficiat. Haec et alia plura etsi tu per resatis intelligas, quoniam tamen in tanto luctu positi, apud se non sunt, volui aliquo modo te consolari. Quod me quidem attinet, quicquid in gratiam et vtilitatem ac honorem tui tuorumque efficere potero, nihil reliquifaciam. percupio enim te et Vuolphium nostrum (quem officiose ex me salutabis) et cito et plucirium in te medica proficere, et me etiam vincere, quod non magno labore efficietis vt patriae nostrae breui et vtiles et ortinamento sitis. Pergetis igi tur in studijs vestris, vt coepistis: pro Aristoplianis quidem poetae fabulis, aut quauis alia Graeca lectione, suaderem Graecum ali quid de Aristotelis physiologia (non tamen de octo physicorum libris. qui nimis subtiles, et prolixi sunt) vos audire. Vellem vos aliquod specimen profectus vestri huc mittere: vt propositiones aliquas disputabiles explicatas ali qua methodo, sed breuiter, et vnius etiam aut alterius viri docti de studijs ac diligentia vestra testimonium, idque in vestram solum gra tiam, vt hac occasione et his demon stratis, vos lauiare, et qui in vos conferuntur sumptus, non frustra conferri asserere possemus apud illos, qui ex senatu causae vestrae eogno scendae destinati sunt. Vale. Tiguri 1554. sexto Martij.
KOPPADOS GESNHPOS MATQIA tw|= Arxi/ppw| eu)= pra/ttein.
[gap: Greek word(s)]
page 124, image: bs247[gap: Greek word(s)].
image: bs248
CONRADVS GESNERVS GVlLHELMO Stackio Patricio Tigurino, nunc Tubingae.
NE Pisorius sine mes literis ad vos rediret, sbito haec scrips. Rerum nortrarum statum ab ipso audies. Tu peste hic grassante Deum pro nobis orabi. D. D. Gableri aduentum expectatissimum, non amplius expecto hoc tempore, nihil enim nisi tristia omnia apud nos inueniret. Cingor vndique vicinia peste infecta: et ex officio aegrotantes, a quibus accersor, adeo. Si quid ad praeseruandum aut curandum haud vulgare habet, roga quamprimum communicet. Quod si fecerit, ego vicissim nostras aliquas obseruationes circa hanc luem, si vixeo, proxime scribam. Nunc plura non licuit. Pro disputatione de originali peccato quam misisti, gratias ago. Ego vicissim quod mittam nunc non habeo. Vale Tiguri. 1564. Octob. die 2.
CONRADVS GESNERVS GVILHELMO Stackio Tigurino.
REcte te Lutetiam peruenisse, et Academiam illam florentem reperisse, charissime Stucki, gaudeo et tibi grarutor. Periucundae quidem mihi literae tuae fuerunt, ex quibus totius Academiae statum, et alia quaedam. lubentissime intellexi, proque ijs maximas tibi gratias habeo. Commendo autem tibi hunc iuuenem Geneuensem: bonum sane et eruditum. qui D. Simlero nostro aliquandiu contubernalis fuit. is proviua epistola tibi erit. Ignosce breuitati hominis occupatissimi. innumeras nunc literas in diuer sas regiones scribo propter mercatum Franckfordiensem. Doctissimo viro D. Ferrerio Pedemontano multam lalutem ex me dices: et expectare iubebis libellos a me nuper editos de metallis et lapidibus. Eosdem. Et doctissimo Ramo mittam, etsi ab ipso missa physica nondum accepi, addam ad vntrunque epistolium, interim eis officiose me commendato: sicut et D. Lasiuo contubernali
page 125, image: bs249tuo. viro optimo et mihi merito charissimo. Pro missis ad me indicibus typographicis, et catalogis quibus doctissimorum virorum lucubrationes enumerantur, plurimum tibi debeo, et rogo. vt in post erum etiam similiter mei memineris. Vale. Tiguri. 1565. Augusti die 29.
CONRADVS GESNERV CONRADO Forero Doctori medico, et ecclesiae ministro Vitoduri.
MElaneholici vrinam vidi, mi D. Forere, ex qua tamen parum iudi care potuissem, nisi tu rem indi casses. Qua cognita, apparet vrina etiam attestante, non alium humorem quam arrae bilis in eo abundare. qui sane purgandus est ante autumnum, et rursus autumno (si fuerit opus,) semel aut iterum. crassior nim in viris hic humor est quam mulieribus. Sed suadeo dum feruor canicularium durat, differri fortiora remedia: et vti eum bona victus ratione, bisque aut ter balneo aquae dulcis (a quo per horam minimum in lecto quiescat,) donec dies aliquis humidior et minus calidus incidat. quo incipiat vti potione quam praescripsi, eaque vtatur quinquies diebus continuis si bene ferat, inanc circa. quintam, calida. inde os frigida abluat, inambulet: et tabellam vnam compositionis quam Manus Christi vocant, sumat. Decima demum prandeat. Vesperi ter tia eiusdem compositionis tabellam vnam aut alteram sumat. Si videbitur, die tertio vel quarto potione abstincat, vt interquiescat: tum repetat. Ea consumpta pilulas dabis, tres vesperi dormituro: reliquas nouem postridie antelucano, vt vnam alteramque horam superdormiat: et cum surrexerit, ius cicerum bibat ad [gap: sign for Uncia]. forte viij. cum sale et croco paueulis admixtis. Si bene purgabitur, vt spero, bene est. Sin minus, postridie olusculum in ientaculo dabis e beta, cui mitaetae sint passulae, piperis et sapae vini uc modicum, et foliorum Senae Alex, ablutorum; [gap: sign for Uncia]. s. aut [gap: sign for Scrupel], ij. sub finem coctionis adiecta. Post purgationem, si quid reliquum. est de Manibus Christi, absumat biduo. Inde Confectione de karabe vtatur: mane semper tres tabellas deuorando, vel 3. ij. potius, et rursus bis terue lauacro aquae dulci; si videbitur, lauet. Post mensem, si videbitur, grana v. stibij praep. dabimus. Vino pauco albo et vetere vtatur. Facito ei spem optimam: precibus publiscis cum commendato: ad pietatem simul et hilaritatem honestam hortator. Remedia hic subijciam, quibus vrtatur, vti praescriptsi est.
image: bs250[gap: sign for Rec. (recipe)]. Oxymelitis nostri minor. [gap: sign for Uncia]s. maioris [gap: sign for Uncia]. j. sapae: [gap: sign for Uncia]ij. aquae cin namomi 3. ij. aquae melissae, foenic. cerefolij, ana [gap: sign for Uncia]. j, s. Misce, fiat porus.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Pilul. aggregat. [gap: sign for Scrupel]. ij. ellebori nigri praepar. [gap: sign for Uncia]. j. lapid. Iasuli praep. [gap: sign for Uncia]s. Misce, fiant pilulae xij. cum syrup, de stooehade.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Confect. de. karabe [gap: sign for Uncia]. j. s.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Manus Christi cum perlis [gap: sign for Uncia]. j.
CONRADVS GESNERVS CONRADO Forero Vitodurano.
Mvltum laboraui in tuis legendis D. Forere. difficilis enim lectum tua manus est, difficultatem auxit penna. aliena et festinatio. De Lanio teipsum deliberare et statuere velim: quoniam tu semper praesens es et vides mutationes. hoc tempus remedijs inptum est. Aerem frigidum omnino vttare debuerat. in templo quidem etiam magis nocere putatur frigus propter quietem: et magis etiam melancho licis, quibus et epileptici adnumerantur. imaginantur enim illi sibi, et metuunt. imaginacio autem (aiunt) casum facit. Praecipias tu vt onmino domi se contineat in hypocausto dies noctesque: et in eo mane ac vesperi fumus fiat cum baccis et ligno iuniperi ando: et saepe ligni eiusdem particula accensa et ardente hypocaustum lustretur, aliquando etiam thure et karabe. Synciput, tempora, nares, palatum, ceruix et spina dorsi, oleo aliquo calfactorio perungantur, destillato, vt penetret, actu eiam bene calido, vt oleo de ligno iuniperi, vel petroleo, alioue, Eiusdem olei guttae ij. aut tres quotidie mane auribus instillentur. Linteolum repleatur puluere aliquo crasso ex odoratis et siccantibus cerebrum, vt maiorana, nigella, iride, origani et serpylli floribus, cum caryophyllis, etc. atque id calidissimum subinde naribus admoue at olfaciendo. Frictionibus mane et sesquihora ante coenam vtatur, siue vngatur postea siue non. Mitto diacalamenti [gap: sign for Uncia] j. s. Vt mane inde accipiat iij. Aut iiij tabellas quotidie. Et aquae florum tiliae, vt noster pharmacopola habet, [gap: sign for Uncia]. v. vtatur pro tuo arbitrio ego cinnamo mum, gentianam et angelicam imposuissem, parum enim per se efficax mihi videtur in viris: in pueris magis commendatur. vtatur etiam tertio quoque die [gap: sign for Drachme]. j. de electuario quod mitto: De oleo, quod mitto, (est autem de spica et larignae permixtum,) guttas circiter vij. accipiat, aliquando vesperi. tribus ante coenam horis, e cochleario aqua: calidae in qua bullierit rapa; aliās mane;
page 126, image: bs251et superedat aliquid sacchari, vel diacalamenti: siue quotidie, siue tertio quoque prout tibi videbitur. Pharmacis quidem purgan tibus hoc tempore non videtur vtendum. Tempore veris, si placebit, dictabo emplastrum. quod impositum syncipiti. multos humo res, vt spero extrahet. Oleum sulfuris etiam, si experiri volet, quod nullo periculo faciet, mittam aliās. Thermas bibendas vere consulam. Quod ad fratris vxorem, vrina satis bona videtur, colore et contentis: tenuior tamen est, propter humores nimirum aliquos obstructos. Et quoniam hoc tempus non conuenit purgationi, victus ratio instituatur. Vinum diluatur semper, si tibi videbitur, cum decocto baccarum iuniperi: et si dolores instent, decoctum id solum bibat, vino abstineat. reliquus victus, talis fere sit, qualis puerperarum. Parum omnino bibat. Coena parcissima, bis die tantum edat. Manus ne lauet, nisi decocto camomillae, meliloti, furfuris et radicum betae calido. Aerem vitet. Vngento quod ordinaui, (ex olei de terebinthina [gap: sign for Uncia]. j. s. et olci de castoreo vnguento dialihaeae ana [gap: sign for Uncia]ij s. mixtis) calido inungat nucham dorsi mane quotidie, calide: et manus quoque. item ante coenam et sub somnum, sed manus tantum Chirothecas pelliceas semper gestet. vel lineas propter vngentum: et pelliceas super inducat. Vnguento aliquando ad dat aquam vitae optimam. potest autem accendere aquam vitae, et manus super eo igniculo calefacere, tum vnguentum addere, inungere. faepe etiam suffire baccis iuniperi cum aliqua resina, et chirothecas etiam ita suffitas induere. lineas quidem noctu etia. Confectionis de karabe parum sumat mane quotidie: quae si illi displicet, lanio dare poteris. Fricentur etiam membra mane linteis calidis. Pluribus non licuit. Vale. Tiguri. T. C. G.
CONRADVS GESNERVS CONRADO Forrero Vitodurano.
FRater redditis literis statim discessit, et nullam de se mentionem fecit: nec ego amplius memineram. Placet consilium tuum, vt manus nunquam aqua cruda madefaciat aut lauet, sed tantum decocto aliquo, vt sunt cortices raporum, et herbae odoratae quae liber, saluia, lauendula, spica, et arthriticae dictae, primulaeque veris, die schlüsselblümle/ müleblümle/ mit krut/ wurtzen vnd blümen/ sale etiam interdum adiecto et sulfure. Deinde illinat pauco oleo rutaceo, quod tu ipse parare poteris, vt rutam et astrantiam trita in oleo cum paueo vino coquas: licebit et cerae resinaeque modi cum addere, cum petroleo pauco admito et de terebinthina: quae
image: bs252apud pharmacopolam nostrum inuenies. lisdem et nucha dorsi superior et spondyli colli illini poterunt calide. Simili oleo, odo ratiore tamen, oleo de spico addito, chirothecae eius intrinsecus. madescant parum. Manuum exercitio leui aliquo subinde vtatur. D. Ambrosio Blaurero, viro incomparabili, multam ex me salutem dicito. Consulo, si videbitur, vt primum purgetur, nempe oxy melitis mei minoris 3. iij. vt capiat mane cum pauco defruto et sal niae decocto pauculo: idque ter repetat, mane tantum, per triduum, deinde purgetur cum decocto prunorum, et polypodij, pauco cinnamomo, aniso, passulis et saccharo additis: colaturae adhuc calenti folia senae inij ciantur, et bene tecta stent per horas aliquot vel per noctem. hinc bibat, mane adiij. vncias, item vesperi hora tertia, donec satis purgatus fuerit. Diaeta sit tenuor, boni succi, ad siccum declinans, non autem ad calidum sed temperatum. Frigus omne vitet. Noctu in lecto pedibus applicet sacculum arena calente plenum. Motu et ambulatione temperet; et pedes non pendulos habeat. Post purgationem pedes mane praesertim, per horam aut amplius teneat in decocto calido arthriticarum et primularum veris. (vnd hartz darby in eim säckle bunden) postea inungat vnguento aliquo facto cum axungia, in qua ad ignem dissobutum et colatum sit susfur, deinde aliquid perrolei, resimae et cerae additum. Vale. Tiguri 5. Martij. 1563.
CONRADVS GESNERVS CONRADO Forero Vitodurano.
TVa plerunque scripta (doctissime Forere) propter abbreuiationes et literas implexas intricatasque, vix lego. Mulieris, qua de scribis, af flictissimae vices doleo. Deus Opt. Max. eam restituat, et conatus nostros et remedia benedicat. Melancholicam esse non est dubium. ex vrina certi nihil fere dicere possum: nisi quod cum ea phlegmarica videatur, non feruidam et furibundam metancholiam esse apparet. quae causa forte est quod tam multis annis durauerit. Tu cam pro tua prudentia et pietate solator, et bonam spem facito, tum per te, tum ex mea quoque praedictione, cam proculdubio (Deo iuuante) breui melius habituram. oportet enim omnino melancholicis hominibus spem optimam velutique certam proponere, interim etiam precibus publicis pro ea intercedi curabis, et vt in ijs rtiam spem ac fiduciam maximam reponat, iubebis. Memini sane multis foeminis melancholicos affectus
page 127, image: bs253in puerperio obortos, tum enim massa fanguinis (vt ita dicam) per turbatur, et ab vtero vapores feruntur ad superiora maligni inter dum. Quo longius autem a puerperio tempus procedit, eo leuius fore malum, sperandum est, praesertim verno tempore appropinquante. Consulo autem vt si lactat, lactare desinat, nam et matri hoc melius rit, et infanti: qui ad aliquod tempus alteri nutrici committi poterit. R emedia praescripsi, primum potionem cum oxymelite matori meo, etc. quam partietur in haustus 4. vel 5. ita vt mane semel quotidie bibat haustum vnum paruium, et postea ore abluto aromatici rosati pauxillum sumat. Hoc materiam peccantem par tim praeparabit, partim vacuabit, sensim. Interim imperandum, cibis optimis et vino vetere optimo, sed pauco vtatur: croci parum iusculis misceatur. Postea sumet pilulas: primum tres sub introitum lecti: deinde summo mane sequente reliquas septem, et super dormiat (si porest) vnam autalteram horam. tum ius cicetum bibet. Post haec si melius habuerit, vt spero; Deo gratias agemus: sin minus, mittam antimonij praeparati grana iiij. conseruae rosarum mixta. qua dosi etiam olim in melancholia vsus sum cum successu. Sed a prioribus remedijs per dies octo saltem, expectet, opus est. Vale in Domino. Ianuarij die 5. Anno 1565.
CONRADVS GESNERVS CONRADO Forero Vitodurano.
Vrina aegrae mulieris phlegmatica est, et pro hypostasi nebu lam habet, ex qua thoracem affectum iudico, vnde nimirum dispnoera illa prouenit. Nec dubito a capite etiam catarrhos in pulmonem descendere: et aliquam lienis flatuosam obtructionem. Et quamuis hoc anni tempus dedinans, haec mala fouet potius, quam discutiat, occurrendum est tamen. Tu victus rationem praescribe, parcum in coena praeserim, et tenuem, id est, quantitate et qualitate conuenientem. crassis et crudis et statuofis halituosisque omnibus abstineat. Coena perparca, iuterdum nulla sit. eo die ien tare potest, prandium differre. Minus laboret, vt victum tenuio rem ferat, quo plane opus est. Animo sit hilari: curas et roestitiam omnem fugiat. Balnea vitet: et aerem tum nimis calidum, tum frigidum, ventosum, pluuium. Sed haec tu recte institues. Vinum bibat quod diluat aqua cocta aliqua vel chalybeata: vel mellita parum coctaque in fictili et despumata. Noua vina et rubra fugiat. Lactarijs omnibus abstincat, et salfis etiam vt minus bibat: piscibus
image: bs254rarissime vtatur: iure ipsorum abstineat. Pyra prorsus omittat: poma non nisi dulcia et cocta edat interdum. Quod ad remedia, praescripsi.
1. Potum: quo vtatur statim (si menses eius non impediant) per tres dies continuos, mane, calido: sumat paulo post vnam aut alterum tabellam diairis. ieiunet horis quartuor aut quinque.
2. Pilutas: e quibus tres sumat tertio die vesperi dormitura. Cum pauculo rod. de cerasis calido: et postridie mane summo, circa tertiam forte, reliquas nouem, rursus quiescat per duas horas. Surgat cum dies apparet: bibat ius cicerum modice salsum.
3. Postea, vnguento quod misi sutura coronalis illinatur mane calido: et quantum est auellanae dimidium de eo dem prunae imponatur, vt fumum excipiat per embotum: si bene fert, paulatim plus ponatur. Cura ei fieri pileum nocturnum, quem etiam mane ferat vs que ad nonam, infartum stoechade, maiorana, rosmarino, lauendula, origano, caryophyllis, iride, interpastatum. Thermarum potum liberalerem ei consuluissem. Sed poterit differre ad futuri anni mensem Maium spero. Remedia praescripta, sunt quae hic subijcio.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Oxymelitis nostri vtriusque an. 3. v. syrup. de stoechade. de ea lamento, ana. 3. vj. De liquiritia [gap: sign for Uncia] j sapae 3. ij. Aquarum calidae mi nioris nostrae, cardui benedicti, hyssopi, ana. [gap: sign for Uncia]. ij. Misce. si potus.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Diairis Salom. [gap: sign for Uncia]. j.
[gap: sign for Rec. (recipe)]Pilul. De agarico, 3. j. Ellebori nigri. praep gr vij. Diagridij grana. v. Euphorbij gra. iij. Misce. fi. Pilulae xij. cum sy rupo de limonibus. asperge liquirita.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. Sand arachae seu vernicis, Carabe praep. thuris caryophyllorum ana. [gap: sign for Scrupel]j. Styracis liquidae, petrolei citrini, ana. 3. j. vel q s. Misce. fi quasi vngentum. Vale. Tiguri 1565 Augusti vltima.
CONRADVS GESNERVS CONRADO Forero Vitodurano Theologo et medico.
Qvae de epileptico lanio scribis, ita me deterrent, vt morbum incurabilem existimem, doctissime Forere: metum hunc etiam vrina inspecta auxit, crasso et viscoso sedimento plena: accedit absentia aegri, et tempus hoc anni: et aetas ipsius aegroti, et quam morigerum ad remedia victusque rationem ad longum tempus obseruandam, se praebere vellet, incertum. Ne tamen nihil consulam, praesertim te horratore; victus rationem tibi praescribendam relimquo, mihi iam festinanti non vacat. In genere quidem
page 128, image: bs255boni succi victus esto, et facilis concoctionis, et paucus, ad calidum et siccum declinans. Coena parcissima. Vino abstineat prorsus: bibat autem decoctum cinnamomi, hyssopi, baccarum iuniperi, saluiae, mastiches, vnius scilicet horum, aut plurium ex aqua, in olla fictili cum saccharo aut melle, aut alsque ijs. Pro remedio vtatur oxymelite meo, etc. vt videbis in recepta: quotidie accipiat [gap: sign for Uncia]. s. mane, et fi bene fert, etiam paulo plus, paulatim vsque ad [gap: sign for Uncia]. j. calidum, et mox ore abluto et gargarizato decocto hyssopi calido, e dat tabulam vnam vel duas confectionis diacalamenti vel alterius suauioris, et super ieiunet horis quatuor. Hoc remedio consumpto vtatur pilulis, nempe quinque in introitu lecti: reliquis septem postridie summo mane: et superdormiat ad duas lioras, cum sur git bibat decoctum cirerum cum hyssopo sine sale et butyro. Postea caput inungatur circa suturam coronalemi item nares et tempora oleo illo, quod praescripsi, bene calido: et gutta vna aut altera auribus instilletur. Poterunt tum et sternutationes fieri, et venae sub lingua incidi post gargarizationes calidas: et sudores moueri et electuarium parari cum castoreo, angelica, ruta, sinapi, et craneo humano. Postremo et oleum sulfuris quod habeo dari. Sed his remedijs consumptis admonebis me, et consilium tuum quoque addes, et epistolam hanc cum scheda, receptae ad me re mittes. Vale. Tiguri Remedia prascripta hac forma fuerunt.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. oxy melitis nostri maioris, minoris, scillitici ana. [gap: sign for Uncia]. s. aquae cinnamomi [gap: sign for Uncia]. s. aquae calidae maioris nostrae, hyssopi ana. [gap: sign for Uncia]iij. misce, fiat potus. Plurimum hoc hudauit, peruasit omnes venas cor poris, etiam capitis. [gap: sign for Rec. (recipe)]. diacalamenti [gap: sign for Uncia]. j.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. pilularum cochiarum, foetidarum ana, scrupulos duos. ellebori nigri praeparati grana quinque. misce, fiant pilulae duodecim cum oxymelite scillitico, asperge liquiritia. Post has pilulas videtur in capite peius habuisse forte quod gummi non sint boni.
[gap: sign for Rec. (recipe)]terebinthinae destillatae, balsami destillati, olci de lateribus, ana. drachmas tres, misce.
CONRADVS GESNERVS SAMVEli Keslero verbi diuini in agro Vitodurano ministro.
CEphalaeam seu Hemicraniam tuam, spero accessu veris mitigatum, et paulo post sublatum iri, praesertim si circa medium Martij validiore aliquo purgante medicamento vtaris. Quod si
image: bs256ad aestatem vsque Deus vitam dederit, consulam vt runc vel in Thermis Badensibus nostris pro capite stillicidium (vt vocant) ex cipias, vel domi pares. In praesentia mitto pilularum mastichinarum drachmam vnam, ex qua fiant pilulae 14. cum syrupo de stoechade pro duabus vicibus. earum dimidium capere potes nunc statim, et si nihil te moueant, sequenti die etiam reliquas. sin minus ad 4. aut 5. dies differ reliquas. Leues sunt, et perparum euacuant: caput tamen roborant, etc. Interea etiam oleo vti poteris, vt prius, illo de euphorbio. Ordinaui et aliud olei genus odoratum, cuius guttas duas vel tres calefactas (in cochleari de aurichalco id com mode fieret) instillabit tibi vxor in aurem lateris affecti, cum primum fueris ingressus lectum: dein xylinae lanae parum accipias, qua cochleare abstergas, et in auris foramen inseras, et eodem tempore cum modico eiusdem olei calido, tempera perfricabis, et futuram sincipitis in capite, (ita vt soles cum oleo de euphorbio) et nares quoque intrinsecus cum pennula, aliās per se, aliās admixto pauco puluere maioranae. Olei descriptio haec est.
Recipe oleorum nardini, rutacei ana drachmas sex, caryophyllorum, nucis moschatae ana drachmam vnam, iridis florentinae, uigellae ana scrupulum vnum, bulliant modice et exprimantur fortiter. Praeterea mitto mastiches dictae drachmas duas: cuius pauca grana dentibus aliquandiu mandas expuendo semper pituitam quae extrahitur, donec mandendo parum delasseris: tum paulo post similiter mandes (hinc inde volutando in ore) puluerem illum crassum, quem mitto, et semper expues pituitam. Mastichen autem et puluerem noli deglutire. Puluis calidus quidem et ingratus est, sed salubris: poterisque postea ore tenere et gargarizare aquam calidam cum pauco melle et aliquot saluiae folijs cotam. Puluis hic est.
[gap: sign for Rec. (recipe)]. pyrethri, staphisagriae, ana. drachmam vnam, ellebori nigri drachmam semis, misce, fiat puluis satis crassus. Vbi malum non cesserit, accerse pharmacopolio confectionem de Carabe, capiat eius mane tabellam vnam aut duas. His vale.
CONRADVS GESNERVS SAMVEli Keslero.
CEphalaea tua diuturna, grauior est, vt video quam quae leuibus medicamentis cedat. fuerunt autem quae ego praescripsetam, mediocriter quidem valida, sed quam morbus tuus requirat,
page 129, image: bs257leuiora. neque enim fortiora a principio, et natura tua nondum explorata, dare audebam. Vrina satis bona est. quoniam, vt tute fateris, solum caput aegrotat. iecur tamen nonnihil iusto calidius indicat colore suo flauiore: vnde forsan dextra capitis parte plus doloris percipis. Causam esse puro phlegma obstructum in cerebro, quod cum incalescit et aliquid bilis accedit, aucta materia et vaporibus dolorem facit, donec vapores illi discutiantur: id quod hyberno tempore tardius contingit. Et quoniam nunc per brumam non facile cedunt hi morbi, neque validiora remedia nunc satis pro ficiunt, differendum puto vsque ad tempus vernum: in terea tamen vt morbus saltem mitigetur, et corpus ad fortiora medicamenta, si opus fuerit, praeparetur, operam dabimus. Primum autem consulo, vt venas duas sub lingua aperias. tura est sectio, et plus phlegmatis quam sanguinis detrahitur. Sed venit inmentem, crus alterum tibi quondam tumuisse, necscio an etiam vlceratum fuerit. Quod fi vlcus fuit, idque sanatum est: fieri potest vt fluxus ad caput conuersus sit. et sic suaderem vt prius in illo crure, ad pollicem pedis, venam secares: et post paucos dies, sub lingua quoque. quanquam licet vlcus non fuerit, nihil obesse potest, si id facias. Vino non vtźris nouo, nec rubro: nec inter prandium et coenam: et in prandio quidem parce dilutoque. in coena, quae frugalis esse debet, prorsus abstinere vino te velim: et eius loco bi bere aquam aliquam decoctam in olla figlina noua. Si non displicear, bibes decoctum baccarum iuniperi recenrium, modice prius manu compressarum ne sint integrae: aut anisi pauci cum liquiritia saccharone, aut quoduis aliud. Oleum de Euphorbio dictum vendunt pharmacopolae: cuius vnciam emere potes: vt hora sesqui ante coenam, cochleare paruum eo plenum calfacias, et illinas, tempora, suturam capitis coronalen, nucham. item mane antequam dolor adueniat, similiter: tunc autem addi potest modicum vini destillati (id est brannten wyn) praesertim in quo melissa sicca cum maiorana et rosmarino sit macerata. quo vino etiam palatum mane perfricare poteris. Suadeo etiam vt frictionibus vtaris cum linteis calidis toto corpore: mane circiter quintam, aut saltem ante dolorem: et per horam ante coenam: ita vt pedes primum fricentur (id est, tota crura) deinde dorsum, pectus, brachia, et postremo caput: quod postea etiam aliquandiu pectatur. Aźrem, frigus, et conuiuia caueto. Maioranae puluerem cum quarta parte ellebori albi aliquando naribus attrahito. Haec ita experiaris, idque feliciter, opto: et aliquando hanc schedam ad me remittas:
image: bs258saltem sub initium veris, si morbus non remiserit. Vale Tiguri. 1562. Ianuarij die 2. Raptim.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Iacobo Frisio Tigurino, Geneuae agenti.
REddita est mihi exoptata epistola tua. Gaudeo te apud doctissimum D. Cheuallerium agere, et spero te ex illius doctrina maximum fructum percepturum, non tibi solum vrilem, sed parentibus, patriae et amicis ornamento futurum. Probo eius consilium, quo suadet vt te totum in linguae Ebraicae studijs abdas, propter occasionem tanti viri, quae polte a forte nunquam tibi dabitur. Sed memineris interea rationem aliquam valetudinis tibi habendam. Non dubito quin gratum illi sit futurum, si de obscuris quibusdam ac dubijs, frequenter eum interroges, non nimis importune tamen: et de his ipsis quae ab eo addidiceris, commentarium aliquem, quem ad nos reuersus nobis ostendas, tibi conficias. Sie enim magis haerebunt memoriae, et diligentiam tuam testaberis. Epistolium Ebraicum aliquod breui a te expecto. Quod D. Cheuallerius putat, vocabula singula linguae Ebraicae non commode posse in locos digeri, in eo illi, huius linguae phoenici, facile concedo et eius consilium per omnia sequi te iubeo. Meam quidem sententiam pluribus huic bono et erudito iuueni, Hortino nomine, qui has tibi reddit, exposui. Scio tibi nondum esse tantum iudicij: vt omnia secundum artes, scientias et philosophiae diuisionem (quae magis quam secundum x. genera dialecticorum mihi probatur) distribuere possis: sed veluti per ludum vellem te materiam duntaxat tibi congereres amplissimam, tum dictionum, tum locutionum, exercitij tui graria, quam postea progressu aetatis dispo neres, et excoleres magis magisque. et quamuis plurima vocabula sint [gap: Greek word(s)], id paucis monere licebit, aut proprias et praecipuas significationes solum vel maxime sequi. Sed et hoc et reliquam omnem studiorum tuorum rationem subijcies consilijs D. Cheuat lerij, quem meo nomine saltubis officiose. Vale. Tiguri. Maij. die 14. Anno 1563.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Iacobo Frisio Tigurino, Geneuae agenti.
EPistolam tuam Ebraicam, luculentum profectus tui specimen iamdudum accepi, mi Ioan. Iacobe: et quamuis eam non per
page 130, image: bs259omnia intelligam, tum imperitia linguae, tum quod characteribus istis non sum assuetus, gratissima tamen fuit voluntas tua. et hortor, vt (quemadmodum coepisti) pergas: in primis vero vt ad parentem tuum etiam breui eadem lingua exaratas literas des: quod ei iucundissimum erit. Audere et conari magna oportet, quae paulatim supra spem et opinionem, Dei auxilio, si pia sit voluntas, facilia euadunt. Velim te exercitia huiusmodi tua seorsim in libello conscribere, et ad ea relegenda per interualla non longa redire, vt tuum ipse profectum tecum perpendas: quod fiet, si aliās melius aut magis proprie aliquid exprimere poteris quam antea, et tua ipsemet emendare errata. In praesentia aliud quod ad te scribam non habeo. Parentes tui, familia tota, et amici nostri. Dei gratia, valent. Tu quoque cura vt valeas Tiguri 1563. Augusti die 7.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Iacobo Frisio Tigurino, Geneuae agenti.
CVm nuper vna cum parente tuo in Thermis essem, (vbi ego ad dies non multos, ipse valetudinis suae causa diutius haesit). Galli quidam iuuenes literas a te nobis reddiderunt. Et quanquam ego paulo ante ad tescripseram, et ad Ebraicas tuas responderam, esti forte non vt volebas: neque enim satis eas intelligo: volui tamen nunc quoque commoditatem hanc Galli iuuenis ad vos proficiscentis non negligere. Ergo quod studia tua attinet, mi Io. Iacobe, laudotetotum, omissis ad tempus caeteris, Ebraicae linguae deditum esse, et optimi doctissimique praeceptoris, hac in lingua incomparabilis, ad discendum occasione vti. spero autem neque illi animum et beneuolen tiam erga te, neque tibi diligentiam defuisse hactenus, aut in posterum defore. Deus opt. max. studia tua spiritu suo iuuet ac dirigat, vt bre ui patriae, parentibus, et nobis omnib. gloriae et vtilitati esse possis. Perge modo vt incoepisti: et clarissimi praeceptoris consilijs subin de in omnibus vtere, et de multis subinde obscuris aut dubijs ab ipso inquire, dum eius tibi occasio et opportunitas datur. Scio te natura modestum et verecundum esse. [gap: Greek word(s)]. quamobrem inutili pudore deposito, dummodo opportune id facias, multa subinde et assidue ab eo sciscitari audebis, et a latere eius (docentis praesertim, siue publice, siue priuatim) nusquam discedes. Ita fiet, vt non tu solum longe eruditior et veluti phoenix quidam in lingua Ebraica nobis redeas: sed etiam aliqua gloriae tuae pars ad praeceptorem tuum redeat, veluti ad archetypum iconis.
image: bs260Hoc semper memineris, ad quod te hortatus sum ante discessum, vt Ebraice etiam loqui et scribere coneris: quod nisi feceris, longe minor et vilior profectus tuus erit. Video quam difficile sit id vel conari, ne dum assequi. sed magnos et honestos conatus, suus semper successus comitatur. Vale in Domino, et me ama. Tiguri.
CONRADVS GESNERVS NICOLAO Zerchitae. Bernensis Reipub. consiliario.
VTinam corpore ita te sanum esse et valere, optime Nicolae, Deo placeat: sicuti animo valere te, et aeternae doctrinae sanctiratem amplecti, eidem placuit: sin minus, fiat voluntas eius, cuius nutui, voluntati atque imperio omnia necessario cedunt, idque feliciter, quae voluntaria: infeliciter quae contra. Suaui quodam do lore pulcherrimum munus tuum, vtriusque testamenti symbolum, numisma me affecit. nam quod illud velut mnemosynon tui donas meditantis ex hac mortalitate disessum, propter magnum omnino futurum desiderium tui, si contigerit, non potest non summae tristitiae mihi causa esse. Te enim amantissimum mei, ita in granissimis casibus fidelissimum sapientissimumque consultorem, cui me meaque secreta omnia recte committerem, summo et emo lumento et solatio meo hactenus expertus sum. Rursus cum animorum nostrorum arctissimam coniunctionem, cum ex alrero prius rarissimo, et nunc etiam nouo munere alijsque euidentibus argumentis; considero: non possum non gaudere et gratulari mihi, et Deo Optimo Maximo gratias agere, quod de talis tantique viri, pietate, doctrina, virtute incomparabilis amicitia mihi prospexerit: quae non solum in hac mortali vita, vtilitati mihi ac ornamento sit, sed ad meliorem quoque ac immortalem, meditatione mortis, exemplo suo inuitet ac praeparet. Quamobrem cum sancti amoris erga me tui thesauro, plane felicem atque beatum me existimem; Deumorabo, vt me diutius hac felicitate perfrui sinat. sin aliter ei videatur, vt et te propitius ad meliorem statum animo alacri, inuicti assertoris nostri cruce et victoria fretum, hinc deducat: et me quoque paulo post, antequam deteriora huius mundi contagia sentiam, hoc ergastulo solutum, meliore tecum et omnibus sanctis vita ac amoris indissolubili vinculo coniungat. Quod vt toto ex animo cupio atque opto, ita futurum breui, mens mihi praesagit. Nam vt studijs fere
page 131, image: bs261re non multum dissimiles sumus, ita corporis quoque et temperamenti ratio prope par: quantum et ex literis tuis intelligo, et illorum qui vtrunque viderunt, relatione. Quod si ab opere meo Aquatilium historia, quae etiamnum sub praelo est, abesse possem vlla ratione, omnino ad te aduolarem: cum vt varijs de rebus praecipue diuinis, sapienter te disserentem audirem: tum vt explorarem, si quid forte consilij medicinae ope conferre possem. Quod quoniam non licet, solum felicem et perfectum animorum atque corporum medicum, qui incurabiles naturae et humanis consilijs, vtriusque nostri partis, morbos, sapientia, gratia et omnipotentia sua percurat: votis omnibus orabo, vt corpusculum tuum corroboret, quo et honestissimae familiae tuae, ad maiorem prouectionem regendae, et exemplo etiam ac eruditione, qua polles cum ciuibus tuis, tum externis quam plurimis prosis. Interim ne nihil de arte mea, cuius facultatem mihi tenuissimam esse agnosco, depromam: mitto oleum de nuce moschata, et liquorem cinnamomi. De picatione; consulam aliquem; qui in Galeni lectione versatus sit. Vale. Tiguri. Anno 1558.
CONRADVS GESNERVS doctissimo Georgio Fabricio.
Ornatissimi viri Valentini Grauij munera, mirum in modum mihi grata et iucunda fuerunt. Ostento illa amicis et aurifabris nostris, qui omnes artificis ingenium valde admirantur. Illis etiam seorsim saepe me recreo, et magna cum voluptate et admiratione inspicio: non enim tam rerum icones in eis, quam res ipsas spectare mihi videor. Est in eis quod oculos oblectet et pascar, varij ad viuum expressi colores: et quod maius est, ipsa sin gulorum forma fignraque ita vndiquaque omnibus lineamentis expressissima; rectis, obliquis, transuersis, curuis, crispis, longis, breuibus, tantis omnino et totidem talibusque, quanta, quot et qualia producere ipsa natura solet. Nam cum nullum opus laudetur, quod non ad aliquam naturae imitationem sit factum, cumque artes omnes naturam veluti ducem sequantur: illos in primis laudabimus artisices, quorum opera ad naturam quam proxime accesserint. Ars vero illa, quaecunque est, quae tam proprias rerum icones effingit, quales in Grauij muneribus intueor, non tam similes rerum imagines quam res ipsas repraesentare mihi videtur, et vt Blatonice dicam [gap: Greek word(s)]. Ita vt nisi materia foret diuersa,
image: bs262differentia plane nulla perciperetur. Celebrati sunt olim pictores quidam ab ex quisita et ipsam prae se ferente naturam imitatione, praecipue Parrhasius et Zeuxis aemuli: nam cum hic vuas pictas detulisset tanto successu, vt in scenam aues aduolarent: ille detulisse linteum pictum traditur, ita veritate repraesentata, vt Zeuxis alitum iudicio tumens, flagitaret tandem remoto linteo ostendi picturam, atque intellecto errore concederet palmam, ingenuo pudore, quoniam ipse aues fefellisset, Parrhasius autem se artificem. Eodem iure nouae huius elegantissimae artis opera praedicari merentur, quae ne hilum quidem a natura discedunt, in quibus nihil redundat, nihil desideratur, adeo scite et vere suis similia archetypis, vt si quam materiae. salua interim forma, mutationem rerum natura admitteret, res ipsas veras et viuas e substantia pristina in argenteam abijsse, vt Medusae capitis aspectu in saxa quondam homines poetae fabulantur, facile quis crediturus esset. Haec tanta subtilitas et perfectio operis quem non delectaret? Quis non. abhorreret araneum qui rutam scandit? nisi quis ne ad viuum quidem exhorrescat. Sed iucundus est ipse etiam horror, cum fassus de. prehenditur. Quoniam non mouetur hoc animal, quod vel solum in eo desiderari potest. Locusta quoque in altero fasciculo rutae adhaerens, si saliret, viueret, et nihil quam locusta esset. Conari tamen et meditari saltum videtur, ita vt nisi manum aut vim adhibeas, veram quidem locustam, sed vel sponte quiescentem, vel aliter ad saltum impeditam existimes. Iam cum tot modis nobilissimus sensuum intuitus his spectandis detineatur: aequius ferendum est, si animalibus, motus: si folijs, floribus, ramulis, fructibus. in erica, fragis, ruta, belli, millefolio et liliastro odor saporque desint. Quae sola nisi deessent, non artis iam, sed naturae censeri opera poterant. Atqui hic summus est gradus, ad quem vsque ingenium artificis progredi potest, ita aemulari naturam, vt quae non sint, esse videantur. Non laedit araneus, simillimus tamen laesuro: et minanti non salit locusta, sed iam iam salitura videtur. Non fragrant fraga, non redolet liliastrum, non graue spirat ruta, nil sapit bellis, non acre est millefolium, si sensus consulas quibus haec dijudicantur. Iidem si cohibeantur, et solis habeatur (vt plerunque solemus) oculis fides, odorem saporemque haec omnia pollicentur, inuitant, alliciunt. Sed quid ego haec multis? neque enim ea eloquentia mea est, qua verbis consequi tantum possim, quantum in pulcherrimis hisce operibus reipsa cum artifex optimus felicissime praestitit, tum liberalissimus Grauius benignissime
page 132, image: bs263mihi donauit. Erunthi mihi, dum viuam, Adonidis horti, non fugaces quidem illi et breui euanidi, sed perpetui vigoris, nec vllis anni et tempestarum obnoxij iuiurijs, perpetuum Grauij erga me benesicentiae pignus ac monumentum. Huic tum igitur (opti me Fabrici) amplisimo viro maximas meo nomine gratias vt agas, et animi mei gratitudinem locupletius honestuique quam ego praescribere possim, diserrissmis verbis tuis, ornare vt digneris, vehementer te oro. Scribam ipse quoque paucis tum ad Grauium, tum ad Chentmannum; cui vt porto etiam me commendare non desinas. cupio. Accepi etiam a te missam bifidam Castoris vngulam, rem certe raram, et Balthici piscis illius dorso eminentis spinam, pro quibus gratias habeo. Liber de Auibus, sub praelo versatur, sed ad nundinas proximas absolui non poterit. Curabo vt quaecunque tunc impressa fuerint, ad vos mittantur. Vale stuidiorum meorum columen. Tiguri 1554. Iunij die 22.
Iam obsignaturus eram epistolam, cum literae tuae Basilea missae, mihi redduntur, in quibus praeter caetera de iynge auicula ex Gregora quaedam annotasti, quae sane libentissime legi, quamuis eadem fere apud Graecum Theocriti Scholiasten et in Phauorini Dictionario de hac aue lecta mihi meminerim. Est autem (quod nesciebas) haec Nicephori Gregorae explicatio in Synesium de insomnijs superiore anno Lutetiae impressa, vna cum alijs quibusdam Synesij scriptis, apud Adrianum Turnebum Typographum regium, vt videbis in Appendice Bibliothecae nostrae, quam se Typographus propediem excusurum ait. Vale iterum.
SYLVIVS CAESAR SCALIGER CONRAdo Gesnero, medico Tigurino.
ETsi tibi noti non eramus propter nominis nostri nouitatent atque obscuritatem, ausus sum tamen, et Roberto Constantino fratri meo de tua humanitate multa et magnifice praedicanti fidem habere, et tibi simul ineptis scriptis nostris obstrepere. Atque illud quidem perfacile potui, qui patris mei Iulij Caesaris Scaligeri honorifico testimonio, et lectissimis tuis monumentis magnitudinem rstam non ignorem. At ingenij nostri exiguas vires tecum communicare, non satis prudetis, ne dicam ciuilis animi esse videbatur: vt homo nouus, et in re literaria vnus ex multis tantum sibi tribueret, odiosa scriptorum suorum asperitate seria studia tua obrundere. feci tamen quod ille aliquando hortatus est, neque
image: bs264minus necessario quam libenter. Nam cum qualemcunque hanc mei surgentis nominis dignitatem cum virorum doctorum autoritate coniunctam esse summopere cupiam, maxime e re nostra esse visum fuit, si ea eruditioni tuae, qua primas omnium consensu sustines, committeretur. Malui igitur, fretus tua humanitare, temeritatis notam subire, quam propositi mei rationem ab hac nominis mei commendatione reuocare. Id enim dignitati nostrae conuenire ratus, non dubitaui tanquam vnus ex intimis. Tuis, non solum amicitiae beneficium a te petere, sed etiam famae nostrae patrocinium. quorum hoc cum multum accessionis ei adferre potest, illud non minus luminis et ornamenti Scaligerorum familiae est collaturum: cuius ope paternam memoriam posteritati cognitam fore spero: Quod et maximum est in vita hominum, et tam tenui conditione nostra sustineri non posset, nisi tu qui tibi ipsi immortalitatem paras, alijs quoque id honoris impartiri non dedigne ris. Ego autem qui patris mei nominis tam sum studiosus quam quis alius, ersi id in ore doctorum per se saris sit celebre, tuo tamen testimonio eius scripta plurimum splendoris et gratiae consequutura confido. Haec ad te scribere volui, doctissime Gesnere, tanquam pignus obseruantiae erga te meae. Cuius autoritatem tanti facio, vt nullius amicitiam magis petam, alium magis colam neminem. Efficies igitur pro tuo candore, vt eius quod multis bonis commune est, a te repulsam non feram. Vale, Agenno Aqiutanorum, quinto Kalendas Ianuarij.
CONRADVS GESNERVS SYLVIO CAESARI Scaligero, genere, doctrina et virtutibus viro nobilissimo.
NEscio an vllae vnquam literae, magis exoptatae mihi redditae sint, ornatissime Scaliger, et maiorem mihi voluptatem attulerint, ac tuae illae nuper suauissime et doctissime scriptae: quibus equidem cum facundia respondere haudquaquam possim, in te redamando tamen, ne quid in me desideres, vt officio meo parem me esse intelligas, operam omnem dabo. Quis enim non ama ret Iulij Caesaris Scaligeri incomparabilis viri, virtute et sapientia praestanrissimi, et in omni doctrinarum genere principis, filium? quis non suspiciat eundem paternae laudis felicissimum haeredem, (quod rarum est in heroum filijs) ac veluti alterum patrem? Itaque maximum felicitari rneae (qua vix maior in terris datur, quam bonorum et sapientium hominum amicitia) post quam te amico sum
page 133, image: bs265auctus, cumulum accessisse iudico. Hoc autem nomine video me multum optimo et doctissimo viro Rob. Constantino debere, qui, vt conijcio, plura quam ego praestare possim, de me praedicare solet: plurimum vero summae humanitati et suauissimae benignitati tuae. Atque vtinam expectationi de me tuae, aliqua ex parte sal tem satisfacere possim: conabor equidem vt non voluntatis sed facultatis culpa fieri intelligas, si minus, quam par erat, fecero. Bibliothecae nostrae si quid edetur aliās, vel ipsa, vel Compendium, vel Appendix aliqua, faciam nobilissimi parentis tui ciusque scriptorum honorificam et copiosam mentionem, sicuti meretur. Oblecto me subinde in admirandis ipsius de Subtilitate ad Cardanum scriptis: sed plura de eius. Virtutibus, quibus ego mirifice afficior, dicere nunc neque vacat, neque apud te alterum ipsum, opus est. Mitto tamen quod nuper ab amico accepi, Iacobi Scheccij, summi sane philosophi, de ipso iudicium ac elogium, eique per omnia subscribo. De Iulio Caesat e Scaligero, etc. Ego vir clarissime abs te peto, vt parentis vitam diligenter describas, et Lucubrationum eius alicui illam praefigas: hoc enim quam plurimi boni ac literati homines desiderant. Plura scripturo occupationes quaedam superueniunt: quamobrem Vale, et me nominis vestri, nullo qui viuunt hominum minus amantem, vicissim amare perge, donec reipsa inter nos mutuos animos aliquando (si ita Deo videbitur) declaremus Tiguri Anno 1561.
CONRADVS GESNERVS FRANCISCO Porto Cretensi, Graecarum literarum interpreti consummatissimo.
ACcepi cum postremis literis tuis, doctissime Porte, Caecilij Lancei Psalmum Heroico carmine graui sane, maturo, et poeticae virtutis (si quid ego iudicare possum) pleno redditum. pro quo plurimum tibi debeo. plurimum et argumento tali, et carminis genere, quanquam ipse infelicissimus poera, oblector: ficuti Elephantum ferunt natandi imperitum, circa flumina et aquas tamen libentissime versari. Ego si quid vicissim habuero, quo te oblectatum iri confidam, officij mei meminero. In praesentia commendo humanitati tuae optimum hunc iuuenem, Ioannis Frisij Ludimagistri apud nos filium, habi taturum puto cum D. Cheuallerio, est enim Hebraicae linguae et sacrarum literaru m in primis studiosus. Ex Gallia audimus tristia de pro fligatoAnglo
image: bs266rum exercitu; vtinam falsa. Vale, et D. Casteluetrio [gap: Greek word(s)], plurimam ex me salutem dicito. Tiguri. Februarrj die 6. anno 1563.
De tuis lucubrationibus fac me, si placet, aliquando certiorem. Etsi enim quietem tibi opto, cupio tamen te foenerari talento illo quod a Domino accepisti, vt posteri etiam vixisse te intelligant: tuaeque virtuti et doctrinae aliquid debeant. Tu vel solus, vel vnus Omnium optime, condere aliquid potes lingua Graeca siue vernatula, siue antiqua, quo summam syncerae religionis apud Cretenses etiam tuos, aliosque Graecos promoueas: et contra abusus, qui apud illos obtinent, praecipua aliqua ex sacris litenris argumenta proferre: atque omnia ita temperare, vt vel publice legi vendique possint: vel per aliquos clam saltem distrahi. Experire quaeso paruo aliquo libello, siue ficto argumento, qualis est dialogus ille mercatoris cum Turca, siue non ficto. postea si succedat, maiore. D. Henr. Stephanus non dubito, operam tibi suam praebebit. Iterum Vale, vir clarissime, cum familia et amicis Omnibus.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Caio Britanno, medico clarissimo.
TVrnerus officiose et amanter ad me scripsit, speroque cum aliquid, si valetudo sinat, in gratiam meam facturum, vt saepe fecit antehac. Quod librum tuum de balneis Britannicis rerines, donec expolias, absoluasque melius, benefacis: cupio autem te muturare quoad eius commode potes: antequam humanitus aliquid tibi contingat, quod Deus adhuc longissimum auertat. Mihi quidem sat erit de Germaniae Heluetiaeque nostrae fomibus medicatis scripisse: atque vtinam idipsum pro mediocri saltem dignitate praestare possem. Enitar equidem quantum potero, aliorum qui ante me idem argumentum in nostris et externis regionibus tractarunt, diligentam superare omnium: quod nisi facerem, merito taxandus forem, qui post illos et inspectis eorum libris scribam. Faciam autem in ea lucu bratione mea, tui quoque de Britannicis balneis libri mentionems: et eius forte breui edendi spem aliquam lectori. Abfiu nuper toto fere mense in Alpibus Rhaeticis, quae Heluetiam Italiamque diuidunt: ad finitima Insubrum et Venetorum loca per multos altissimosque montes profectus: itinere hinc (Tiguro) fere octidui: partim vt fontibus qui iliic diuersi ac percelebres sunt fruerer, valetudinis meae causa: obiterque fontium naturas addiscerem: parum
page 134, image: bs267vt stirpes inquiretem, amicos inuiserem veteres, pararem nouos, animum a studijs relaxarem, corpus exercitio firmarem. quae omnia medio criter mihi (Dei gratia) contigerunt. Inter alios fontes (de quibus scribere non vacat) vnum reperi, cuius aqua decoctione consumpta, nitrum verum (vt mihi quidem videtur) syncerumque relinquit copiosum: cuius specimen si quaeris, habebo forte aliās. Consumpsi enim quod mecum attuleram remedijs et donationibus. Nitrum in Europa non inueniri hodie consultissimus na turae Bellonius prodidit: fossile erui falso putauit Agricola. Sapore ad Chrysocollam factitiam aurifabrorum accedit, sed acrius salsiusque est, cum leui amaritudine. Reperiturne vlla acidula in Anglia? acor ille mirus aquarum, qua causa fiat, nec ipse dum satis exploraui, nec alij dum mihi satis fecerunt. Claymundi in Plinium obseruationes impressas olim, me vidisse puto: scriptae ne, quas habes ab illis differunt? Oporinus certe vir bonus est, et dignus cui boni omnes bene faciant. sed quod ad Plinium attinet: quoniam illum toties cudit atque recudit Frobenius, vir bonus et liberalis: idemque cogitat Doctorum omnium obseruationes in Plinium vno volumine concludere: melius forte feceris, si illi per te aut me obtuleris, quod etiam veniā Oporini fieri posse sperem. Habet hic quam plurima exemplaria diuersa, et recondit in multos annos quae imprimenda suscipit. Val. Cordi opera nunc tandem absoluta sunt Argentinae. scripsi Typographo, vt cum his literis coniunctum exemplar ad te mirtat. Adiuncti suntillis horti mei Germaniae. Omnia nimis negligenter et mendose impressa: ita vt fere pudeat me nommis mei additi. Ero aliās cautior. Promiserat Typographus hominem doctum et diligentem se praefecturum praelo, quod non fecit. Elleborine, quam aliqui apud vos sic vocant, propter similitudinem folij (reliqua enim forma et viribus longe abest) alismatis seu damasonij species doctioribus videtur. Veterum certe Elleborine (Dioscoride teste) [gap: Greek word(s)] est paruus (herbulam melius dixit Theophrastus, [gap: Greek word(s)]) paruis folijs: Eam esse herniariam recentioribus dictam iudico: in qua opinione etiam Anguillara est, praesectus Patauini horti: qui in liello Italico nuper edito, a Turcis herbam viperarum vocari scribit, a Graecis Asphedila: succum eius potum aut herbam esitatam, morsis a vipera auxiliari, emplastrum ex eaherniam mire resoluere: iecori prodesse, aquam eius destillatam intra octo dies curare ictericos: a nonnullis centigraniam, vel millegraniam dici. Tragus herbarij sui liba. Cap. 181. pingit ac describit. Mitto tibi ramulum
image: bs268eius. Folium quod pro Platano misisti, omnino aceris est: quam arborem Galli plaine vocant, nomine ad Platanum alludente: vnde quidam decepti sunt: vt falsum appareat Cardanum quoque, qui in Scotia Platanos abundare scripsit. Miror te nescire cur ilex vestra lingua dicatur a grayne tree, si ea verba (vt puto) arborem viridem significant. Semper enim viret: vnde et Galli chesne verde. id est, quercum viridem vocant. Glandes ilicis si commode potes, paucas bene maturas mihi, mitte, vt terrae mandem. nullam enim huius generis arborem nostra regio fert. Conchae quas misisti plurimum me delectarunt. Sunt inter illas, Strombulus, Pecten niger et ruffus: Peloris vel Tellina: et Nerites, ni fallor, duplici foramine. Dentes illos in suis maxillis, quas cera iunxisti, non Auratae piscis, sed Scari esse puto. Quoniam Auratae dentes anteriores serrati sunt, et in acutum desinunt, Rondelletio teste: Scari vero dentes sunt obtusi, et incisorij etiam ex illis (Bellonio teste) similes humanis. Nomen huius piscis, cuius maxillas misisti, Anglicum desidero: et de eodem an superioribus dentibus careat, anterioribus scilicet, vt ruminantia animalia (quod de Scaro Aristoteles scribit) scire cupio. Hunc piscem esse puto, cuius Anglica nomina posui a principio Corollarij de Aurata, pag. 130. Auratam Iulius Caesar Scaliger (cuius nuper doctissimi libri de arte poetica excusi sunt) in Occano Britannico esse negat. Sed Scarus tam similis est Sargo, vt Monspessuli etiam pro Sargo vendatur. Cupio te conferre et distingnere mihi. Mihi omnino animus veras esse Scari maxillas, quas misisti, inclinat. Pictori statim dedi. Si potes mitte aliquando superiores quoque maxillas, nam Rondellet. et Bellon. non meminerunt, an tales illae sint, quales Aristoteles esse scripsit, contra omnium piscium naturam. Orbem piscem iam saepe promisit D. Parkhurstus Nordouicensis Episcopus, sed nondum misit. Canis aut caniculae alicuius marini maxillas, vel caput integrum bene siccatum aliquando optārim habere: aut saltem dentes de maiore aliquo huius generis piscium. Ex duo bus illis pisciculis, quos doctissimus Turnerus mifit, alterum puto cognarum esse Cuculis et Lyris marinis: Germani Gallos maris huiusmodi pisces vocant, capitibus magnis, osseis, aculeatis, etc. alter apprime admirabilis est, pingendum statim curaui. Blenni genus est, quod differentiae causa holosteum vel armatum cognominārim. Placeret tibi animalia mea in ordinem redigi, et cum descriptionibus edi: cuius consilij tui memor ero per occasionem: et si quod ordines a me in iconum libris positos attinet, non
page 135, image: bs269video nunc quomodo fieri meliores possint. Quae antehac picta ad me suis coloribus misisti animalia, vna cum caeteris, quae accuratius picta habebam plurimis, in librum quendam scite digessi: et pleraque inter se agglutinaui, ita vt separari non possint: si tamen volueris, denuo tibi depingenda curabo. Typographus noster iam diu pictorem habet, qui libris nostris de animalibus omnibus picturas addit: atque ita pictos vendit: sed parum accurate. Simul autem duodenos aut plures pictor depingere solet. quod si vnicum exemplar, idque diligentius depingendum ei foret, nimium forte precium posceret. Faciam tamen in tuam gratiam quicquid iusseris et fieri poterit. Plurimorum quidem picturae et colores veri nobis desiderant: ita vt eorum icones vel sine coloriluis relin quendae sint, vel ex coniectura, aut temere etiam pingendae. Galeni opera Basileae iam absoluta erant, cum libellos a te missos accept: vt significauit Typographus, ad quem postridie quam tua accepissem scripsi. Index tantum perfictendus superest. Cupit tamen libellos tuos ad aliam editionem olim forte futuram seruari. Ea spe, si tibi placuerit, seruabo. Librum illum de Humoribus Galeno attributum, cuius meministi, non vidi, nec scio vbi impressus sit, si nosti, significa. Nihil quidem mihi cum Typographo in noua hac editione rei est, (nisi forte praefari me voluerit: quod tamen, si potero, subterfugiam, conscius mihi meae tenuitatis) gratias tamen pro ijs quae admonuisti habeo. Audio quidem Venetijs etiam a Valgrisio imprimi nunc Galeni opera: et imprimenda esse a Juntis denuo: non licet tamen mihi illis quicquam consulere, ne Frobenij (optime de me meriti) editioni incommodem. Pro nouis illis ac pulcherrimis picturis atque descriptionibus animalium quinque (et insuper Chamae leontis accuratissima descriptione, item Cercopitheci uarij, Spermologi et Anatis Turcicae) immortales, si possem, tibi gratias agerem: sed habebo dum viuam, perpetuo: et quoad eius licuerit, gratus ero. Si Tragelaphi cornua bina (aut vnum duntaxat) impetrare aliquando mihi posses: forte enim breui hoc animal apud vos, si super est adhuc, extinguetur: ego Ibicis, seu Capricorni cornua ad te mitterem. Ad huius quidem naturam accedere tuus videtur. De Buselapho tio mihi habeo quod dicam, nisi vel Bubalum ipsum veterum videri, vel certe cognatum animal. Quid enim prohibet duas Bubalorum spe cies reperiri, etsi non expresserint veteres? Buselaphi nomen a te impositum, nescio an recepta Graecis analogia probari possit: neque enim inuenio simile nomen compositum, in quo Sigma finale
image: bs270reseruetur: abijcitur enim sequenti consonante, vt in hypposelino, buselino, vocali autem sequenti ad vitandum hiatum, ex duarum vocalium concursu, qui s. Abiecto committeretur, compositio nul la sit. Quis enim ferat buelaphum dici? Ignosce nugis grammaticis. Platycercorum ouium Arabicae et Africanae distinctiones tuae pla cent. De Canibus libellum, impressurum se ad has nundinas promiserat mihi Typographus noster: sed fefellit expectationem meam. Sed ne dubitaueris: omnibus tuis, quibus me dignatus. es scriptis, cum primum fieri poterit euulgandis, in vtriusque nostrum honorem vtar. Spermologi et Anatis Turcicae imagines si in promptu habes, aut habere potes, libenter videbo: propter colorum saltem discrimen: quamuis forma haec ad Indicam Anatem nostram illae ad Cornicem prorsus accedant, vt scribis. Quaeris cur addiderim descriptiones tuas Leunciae et Zibetti, iconibus meis Lupi ceruarij et Zibetti, cum quibus non conueniant. Atqui parum refert, cum misse a te icones descriptionibus tuis congruentes, sub finem volumi nis (ad quem lectorem remitto in vtroque animali) ponantur: quae quo minus suis ponerentur locis, cum sculptae nondum essent, mo rositate Typographi accidit. Ignosce. In alia editione emendabitur. Quod ad res ipsas et nomina, Leuncia tua certe non aliud quam Lynx est: sed Lynx vulgo dicta, quae in nostris alpibus etiam oberrat. Alia enim est Lynx veterum, Pantheris similior, cauda etiam longa, cuius nuper iconem Byzantij in Imperatoris aula factam in linteo magno, et a Polonico legato emptam, defuncti ipsius frater ad me dono misit: sicut et Hippotigridis, siue tigridis maioris. Lynx nostra vulgaris, omninio [gap: Greek word(s)] siue Lupus ceruarius est. Bison inonoceros non reperitur: et praestat nos creder oculatis testibus, atque incolis locorum illorum, in quibus has feras capi illi ipsi, quos citas, veteres scripserunt: quanquam veterum nemo Bisontem scripsit vnicornem esse: sed male ita apud Caesarem legit, aut potius ipse mutauit, Gillius: qui defendi non porest. Omnino enim constat Bisontem bouem esse syluestrem, et cornuum ramos ac palmas minime ei conuenire: maxime. vero omnium Tarando: qui tamen non vnum cornu habet (in quo deceptus est Caesar) sed bina in excelsum erecta. Bisontis et alces cornua nobilisimus vir Polonus, (idem de quo iam scripsi) dono ad me dedit. Manet vtriusque fere nomen hodieque [gap: Greek word(s)]: sed Bisontis ad alium syluestrem Bouem, qui veterum Vrus est, transtulerunt. Vnicorne animal in Hereynia nullum capi nostro seculo certus sum, nec in Germanicis nec in Polonicis syluae eius tractibus. In Carpatho
page 136, image: bs271quidem monte, qui Poloniam Vngariamque diuidit, Rupicaprae monocerotes visuntur. Pro Gillio citas Calepinum. cuius nulla authoritas: et Plinium lib. 8. cap. 15. vbi is nihil de Bisonte scribit, quam quod iubatum cognominat. In eodem capite memorat Machlin e Scandinauia: quam quid obstat quin Hippelaphum Aristotelis tuum esse dicamus [correction of the transcriber; in the print dicamns]? Obijcies non conuenire, negaros ei a Plinio suffraginum flexus. atqui eosdem Alcinegat Caesar, aliqui Elephanti quoque: sed et Alcen et Elephantum suffraginibus flecti hodie nemo dubitat: et nulli omnino quadrupedum illi negantur. quare Machlin etiam ijs flecti existimandum, et Plinium ex rumore tantum, sed falso, haec prodidisse: id quod intelligitur his eius verbis. Nunquam visam in hoc orbe, multis tamen narratam Machlin. haud dissimilem illi, videlicet Alci: quod et Solinus repetit. Labrum ei superius (inquit) praegrande (hoc et Alci et Machli commune) ob id retro graditur m pascendo. Hoc Solinus Alci non Machli tribuit. verum ne sit de altera vel vrraque, nescio: tu inquire re poteris. Apparet sane veteres (Plinium, Solinum, Caesarem, quamuis Machlis nomen expressum apud solum Plinium legitur) Alcen et Machlin confudisse: nec mirum, cum propter magnam si militudinem (cornibus exceptis) hodie etiam imperiri confundant. nam cum Alx tanrum vulgo proprie Elent dicatur: tu Hippelaphum quoque tuum in Anglia a vulgo sic improprie vocatum fuisse scribis. Vtinam proprium eius in Scandinauia seu Nortuegia vsitatum nomen expiscari posses. Esto igitur haec Machlis nec visa nec cognita hactenus scriprorum vlli: quam tuae diligentiae, doctissime. Cai, debemus. Hoc solum addam, in verbis Caesaris de Alcibus, hi sce: Harum est consimilis Capris figura, et varietas pellium: sedmagnitudine paulo antecedunt: si pro capris legas ceruis, (quibus etiam varietas pellium magis conuenit) lectionem veram futuram, hoc est, cum re ipsa concordem: quamuis quod ad pellium varietatem attiner, nihil dum asserere possum: in prima aetate forsan, vt cerui, sic et alces variae sunt: et eaedem foeminae (quas solas visu audituue porius cognouisse videtur Caesar, aut iuniores forte, aut mares cornibus amissis) cornibus carent. Saguinam tuam, Cercopithe cum Bresilicum appellarim. Optarim equidem et ipse, vt qui mitrunt amici animalium quorundam pricturas, melius et pictas, et accurare descriptas mitterent: sed plerique vel indoctiores sunt, vel ocio destituuntur, vel ab alijs accepta mittunt, etc. Dabo tamen operam, vt quaedam paulatim meliora fiant, quamdiu viuam. Pergratus est donatusa
image: bs272te Haliaeeti pes. Bulbos cepae fissilis, a D. Turnero, vt conijcio, datos, cum caeteris accepi, mox plantaui, et gratias habeo. Stomacacce malum est frequens in ora Germaniae: eius memini in operibus Cordi, pag. 213. id an vobis etiam molestum sit miror: Britannicam. herbam, qua olim illi medebantur, hodie incognitam puto, alijs substituris. Doctissimi viri D. Ge. Bulloci ad te literas libentissime vidi, cum aliās, tum quod inde quae quantaque rua apud Anglos authoritas et magnificentia sit, plenius cognoui. His laudibus et virtutibus tuis gratulor, macte doctrina et omni laude vir praestantissime. Deus Opr. Max. te Anglis tuis, et mihi quam diutissime incolumem conseruet. Quod ad rationem Indicum conficiendorum libro meo Partitionum mearum Vniuersalium indicatam, libentissime D. Bulloco gratificarer vel tuo nomine: sed clarius quam illic scripsi exprimere vix possem. Et quoniam intellexi eum mox in Italiam transiturum, fortassis hāc transibit: aut saltem in reditu, nihil enim ab itinere recto deflectet, si reuertens hāc transeat, poteriripse me domi conuenire, et rem praesentem inspicere: ac simul alia multa rara in tui gratiam. Sin minus, specimen aliquod ad vos mirtam, qualecumque potero. Hoc ei siue adhuc Parisijs est, siue in Italiam iam profectus, significare poteris. Ego hinc in Italiam literas mittere possum quoridie. Mitto tibi oxymelitis nostri, remedij sane felicissimi, descriptionem: simul et Antidoti cuiusdam nouae. cupio autem. illas te tibi seruare, et paucissimis ex amicis. sic enim mihi quoque commisit, qui communicauit antidotum. Vale. Tiguri. 1561. Augusti die 29.
CONRADVS GESNERVS IOANNI Placotomo medico.
QVod tam facile amicitiae inter nos ineundae assentiris et ac quiescis, doctissime Placotome, merito te amo: meque polli ceor [gap: Greek word(s)] tuum esse futurum: quod quoniam candi de et ex animo dico, prooemij amplius nihil addam. Oculorum malo tam incommodo te laborare doleo: atque vtinam aliquid adferre consilij possem. Non memini sane neque in medicorum neque philosopliorum scriptis hoc symptoma memoratum vnquam legisse: sed neque in alio hactenus homine obseruaui, neque qui obseruasset audiui. Spiritus visiuos dissipari apparet, quoniam longinqua non assequeris, sed proxima tantum: id quod mihi etiam ab adolescentia accidit. sum enim lusciosus et [gap: Greek word(s)] itaque vt longinquiora
page 157, image: bs273pauld videam, conspialiorum genere vtor, quospiritu colliguntur, et res minutiores apparent. Tu an vllo et quali eorum genere iuuźris, scire velim. Iudico equidem te quoque myopem esse: quod vitium incurabile est: vnum hoc bonihabet, quodin senecta oculi non heberiores fiant. neque enim incrassantur in eo spiritus. (quae in alij senibus hebetudinis causa est) cum myopiasis ipsa ex spiritus subtilitate, quae facilis dissipationis causa est, proueniat. quamobrem istorum fere sicci oculi sunt, lippitudines rarae. Sed huic malo alterum in te accedit, quod visa geminat, nisi proxima sint, vel manum oculis praetendas, vel alterum claudas. Huius ego neque nomen, neque rationem dicere satis possum. Aristoteles, Aphrodisiensis, Cassius in problematis suis quaerunt, qui fiat, quod ebrij gemina videant: et videntur in hoc conuenire, id fieri propter inaequalitatem situs oculorum. quoniam si quis etiam digito oculum alterum premat, vt altero sublimior sit, obiecta visus geminantur. et in tactu similiter, vt si quis summis digitis duo bus cancellatis seu decussaris nucem celeriter moueat: quoniam digitus alter inferius, alter superius attingit nucem veluti contrarium mouentes, geminae. videntur nuces. An igitur intrinsecus for te hoc tibi accidit, vt pars aliqua oculi, vel humor, vel neruus opticus alter situm suum nonnihil immurarit? An neruorum opticorum coniunctio humore aut alio corpore interueniente disiuncta est? Quod si (vt suspicor) duplex hic in te affectus est, verisimile fuerit alterum praecessisse, alterum esse sequutum, non eodem atrunque tempore obornim. Sed cur manu oculis praetensa non vides gemina? an quod spiritus dissipari sic prohibentur? Atqui non simpliciter dissipatio spirituum geminationis causa est, alioqui lusciosi omnes gemina viderent. Dissipatio etiam in continuum fieri potest: vt vero gemina appareant, diuelli prorsus et continuitatem dissolui oportet: ita vt dextri oculus spiritus seorsim. et sinistri seorsim, idem obiectum contingant. Quod si digiro oculum premas, apparenribus geminis, manus ita opponi potest, vt res non amplius gemina appareat. Sed haec opticus aliquis melius docuerit. Tu rem diligentius considerabis ipse: si forte inuenire causam possis, vt ea inuenta curationis aliqua spes sir. sin minus, Dei voluntatem boni consules. In Galenum de constitutione artis paraphrasin scripsitChristophorus Heyll, que excusa est Mo guntiae anno 1534. in quarto. Et proximis mensibus Iulij Alexandrini medici regis Ferdinandi, liber de medico et medicina, hic a patrucle meo excusus est, eruditus sane, et qui hoc quod requiris
image: bs274implere possit. Ego condenda animalium historia ita sum occupatus, vt aliud nihil cogitem, priusquam (Deo volente) illam absoluerim. De aquatilibus volumen ingens nunc fub praelo est, nec absoluetur ante annum. ad id vtinam aliquid conferre posses, quantulumcunque, vt honorifice te in eo nominandi occasio mihi non deesset. Aedidi aestate superiore Halieuticon Ouidij cum scho lijs meis, et de Germanicis piscium nomenclaturis libellum adieci. non dubito quin apud vestros bibliopolas quoque reperiatur. Eo per ocium inspecto, proculdubio de quibusdam vel non recte aut non plene explicatis, et multis omissis, monere me posse: quod vt facias obsecro: nec ero ingratus. Mittoad te Indicem librorum quos patruelis meus excudit, et Francfordiae vendit. ex ijs si quid desideres, quod breuius aut commodius nancisci nequeas, mittam ad te. In arte liquores vel olea destillandi, si quid secretius habeas, fac me participem, alia quaedam non vulgaria eiusdem generis a me recepturus. Inserui huic epistolae schedam ab amanuensi scriptam, qua lem hoc tempore ad diuersos amicos eruditos mittere soleo. Vale et me ama. Tiguri. 1557. Martij 27.
CONRADVS GESNERVS VIRO CLArissimo, D. Leonardo Fuchsio.
VAlere re et stirpuim historiam tribus edendam Tomis maturare ex literis tuis, doctissime Fuchsi, cognoscere mihi pergratum fuit. Minusvero gratum illud, quod ab eodem argumento me absterres. Atqui oporrebat nos majorem publice quam priuatae vtiutatis rationem habere. Vnus vir, nullus vir, si vsquam, in hoc maxime argumento, vere mihi dici videtur. Sunt enim infinite plan tarum species, quarum magnam partem singulos ignorare necesse est, propter regionum diuersiratem. Quod si suas quisque obsernationes in commune protulerit, spes est aliquando fore, vt ex omnibus opus vnum absolutum ab aliquo Colophonem addituro perficia tur: quod vt nostro seculo fieri optarim, ita vix sperare aufim. Vel les tu, vt alij quae obseruarunt ipsi, ad te mirterent: atque vtinam id multi facerent, et magnos pulcher rimosque conarus tuos iunarent. et facerem id ego quoque libentissime, si non adeo multa haberem: si omnia descripta, atque ita vt tibi vsui esse possent. nam de eruditione tua et iudicio tanto iam tempore his in rebus exercitato, nullum mihi dubium foret, quin recte omnibus vtereris. Sed multa omnino variaque habeo, et ea innumeris schedis notata poteus,
page 138, image: bs275quam descripta, atque ita vt nemini fere quam mihi vsui esse queant: neque vacat haec mihi commodius describere. Et in capite plura forte quam in schedis habeo. Ab adolescentia enim hoc studio me oblectaui, quod nisi cum vita non deponam. Tu mihi quaeso liber tarem meam, et meas delicias permitte. Quando de ijs aliquid sim editurus, nescio: adeo prolixa est quam suscepi omnis animantium generis historia, et vix ante annum aut sesqui de piscibus perscripsero. Hoc tibi polliceor, si vnquam scripsero, honoris tui rationem me habiturum: et sicubi dissensero, simplicissime modestissimeque facturum. Imo si tua viderem antequam ederentur, de nonnullis forte in melius murandis (praesertim quo ad nominum im posinonem) candide admonerem. Quod tu quoque meis inspectis praestare posses, si velles, in multis, non dubito. Ea enim huius argumenti conditio est, vt semper multa quae addiscamus supersint. Meus quidem animus eiusmodi est, vt in eodem, quodcunque tractan dum susceperim, argumento, versari quam plurimos velim. De animilibus, auibus, piscibus, eodem tempore, quo ego, Galli etiam Bellonius et Rondeletius scripserunt: sed honorifice illi meminerunt mei in suis scriptis, et alter etiam mittendis quibusdam co natus meos promouit. adeo nulla inter nos aemulatio est. Rondeletius tamen subinde perstringit Bellonium et Hippolytum Romanum, (nominibus quidem semper abstinet) sed merito, quod cum ab eo plurima accepissent illi, nunquam eius ne verbo quidem vno mentionem fecerint: et ipsius inenta sibi vsurparint: quod summae ingratitudinis, imo ingratissimae ambitionis est. Ego honorifice semper illos nominaui a quibus profeci, non semel, sed in singulis vbicunque aliquid mihi communicauit quisquam. Porro vt liquido intelligas (mi Fuchsi) summo candore me tecum agere, neque dissimulare quicquam, et cum tibi tuaeque gloriae, tum Jsingrinij vtilitati, viri de me bene meriti, quam optime velle, confilia mea omnia tibi aperiam. Vuendelinus Rihelius felicis memoriae Typographus Argentinensis, adolescenti mihi familiaris fuit, et in Graecae linguae rudimentis a me aliquando institutus est. hic et libris a se impressis multis, et alijs quibusdam muneribus liberaliter me dona uit, rogauitque cum rei herbariae studiosum me esse intelligeret, vt Tragi editionem latinam emendare et annotationibus illustrare vellem. hoc ipsum etiam Tragum iam senem, et propter aduersam valetudinem lucubrationibus ineprum, cupere addebar: et similiter Kyberum iuuenem mihi arctissima necessitudine coniunctum, qui Germanica Tragiscripta Latine reddidit. Praeterea vt de Heluetiae
image: bs276nostrae et alpium plantis aliquid adderem. Ego nimium facilis, promisi: nullo tamen tempore praescripto. et hactenus quidem rem non perfeci, alijs occupationibus obrutus. quoniam vero promisi, et pecuniam etiam aliquam a Rihelio mistam ad sumptum itineris per alpes, et in icones pingendas expendi: ae quum est omnino, vt filio praestem, quod patri promiseram. Sed hoc parum erit, et nihil editioni tuae incommodaturum. Non augebo Tragum, sed minuam potius inutilem eius saepe loquacitatem, etc. errores, quibus abundat, tollam, aut notabo. Libellum de Helueticis et alpinis plantis perbreuem addam, cum figuris paucis. Quandoquidem vero, vt dixi, obseruationes simul et icones de omni plantarum genere innumeras habeo, et quotidie tum ipse multa obseruo, tum ab amicis accipio ex Germania, Gallia, Italia: statueram Omnium qui de plantis vtiliter scripserunt, veterum praesertim, et ex recentioribus praecipuorum, scripta vno volumine colligere, breuius argutiusque quam in Animalium historia feci, et absque philologia fere: et iam aliquot folia conscripseram. Hoc si tibi et Isingrinio displiceat. in vestram gratiam mutabo consilium. Expectabo donec Tomi tui omnes prodierint: tum, si vixero, ijs inspectis, scribam Paralipomena, et ea Isingrinio cudenda dabo; ita vt nihil repetatur eorum, quae in tuis scripta fuerint. Sed vt hoc faciam, et primum consilium meum relinquam propter vos, vicissim peto, vt a vobis quoque aliquid mihi concedatur, quod et Isingrinio vtile, et studiosis gratum erit. Nempe vt icones omnes, quas in libris tuis habueris, mihi permittat, quo voluerim ordine, nomenclaturis, quae mihi vi debuntur, additis, vna cum nostris iconibus praeterea addendis (quas tu non habueris) in vnum volumen coniungere, sicut in quadrupedum et auium figuris feci: et faciam quoque in piscibus. Simul autem cum nomenclaturis notabo quae plantae ex tuo opere sint, et quo in loco a Lectore requirenda singulorum descriptio: item quae no strae sint, et vbi in Paralipomenis descriptae. Hoc meum consilium siadmittitis, bene est: sin minus, ad primum meum institutum meamque libertatem redibo. Vale. Tiguri. 1556. Octob. die 18.
CONRADVS GESNERVS VIRO CLArissimo D. Leonardo Fuchsio.
Literae tuae, vir clarissime, 13. Decembris a te datae. Februarij decimo mihi redditae sunt. Cupio equidem et tibi et Isingrinio gratificari, quoad eius fieri poterit. Quod si aliud nihil superueniat, quod consilio et instituto in praesentiarum nostro aduersetur,
page 139, image: bs277Paralipomena scribam: idque eo magis, si editio tua, vt spero, eiusmodi sit, vt a viris doctis merito approbetur. Figuras cas tantum inseram, quae in tuis non reperientur, vt suades, et ipse prius facturus eram. nam de tuae editionis iconibus video te propositum meum non assequutum. Volebam ego non so lum Paralipomena scribere, vi iam dixi: sed insuper vellem ab Isingrinio icones omnes absque historia aut descriptione, seorsim cudi, vt iam antea fecit in prima editione: et ego quadrupedum, auiumque figuras seorsim dedi cum solis nomenclaturis: Hoc inquam volumen iconum mihi permitti velim, vt ego quo vellem ordine disponerem, tuas ac meas icones, et nomenclaturas pro meo arbitrio adscriberem. Sed hac de re dispiciemus ali?, si vita supererit. Ego incerim fidem meam non astrinxero. quanquam enim omnino et vos amo, et conatus vestros vtilissimos pulcherrimosque quam felicissime procedere opto: fieri tamen poterit, vt vel ommno non scribam: vel aliud pro re nata consilium capiam. Quic quid fiet. Et typographi tui. vt viri de me bene merui, vtilitatis: et tui etiam honoris. quem doctrina tua meretur. ratio semper a me habebitur. De victoriali, vt vocant, herba, parum quod ad te scribam habeo. In iugis montium altissimorum Heluetiae nascitur: anno superiore in monte Pilati prope Lucernam reperi copiose. Genus allij est, quod odor indicat: Oreoscorodon appellemus licet. Flores quoque et semina allio accedunt. Radix eruta diu durat, et multo etiam tempore post terrae mandata, facile crescit. Alui iam per quatuor aut quinque annos in hortulo meo stirpes duas, quae semel tantum flores et semina protulerunt: et eo nomine forsan diutius durant. folia ellebori albi folijs similia sunt, minora. Est et altera victorialis rotunda siue bulhosa radice, (runde sigwurtz vulgo quidam nominant) similiter reticulata et tunicata, cuius superficiem nondum vidi. sapor et odor radicis nihil allij referunt. inodora et dulcis est. croco potius. aut gladiolo congenerem putārim. In montibus Abbatiscellae reperiri audio. Vtraque pro amuleto homines superstitiosi vtuntur. Conuulsiones etiam prohiberi aut sanari radice gestita, vel loco conuulso alligata, promittunt Allij vires illi, cuius radix est longa adscribere non dubitārim. Haec ego candide tecum impertior, etsi reseruanda fuerant ad libellum, quo paucas Heluetiae plantas olim describam. Tu simpliciter haec a me accepta fateberis, si placet. De rotunda etiam, si quid certius cognouero, adre scribam: aut radicem etiam mittam. vt terrae mandetur, sirecentem habere potero. Vale. 1557. Februarij die 11.
image: bs278
CONRADVS GESNERVS MELCHIORI Guilandino Borusso.
LIterae tuae, clarissime Guilandine, tardius ad me peruenerunt, vt nuper ad Braegelium nostrum scripsi. Et ego quoque propter plurimas maximasque occupationes meas tardius, quam veliem aut deceret, nunc rescribo. Sed tu pro tua humanitate, inque me amore, ignosces. Publicum medendi munus, quo omnibus et pletisque etiam gratis opera mea exposita est, nimium me a studijs meis et erga amicos officijs auellit. deinde physicam philosophiam docendi quotidiana professio: et rei familiaris administratio: cura propinquorum, quorum magnus a me numerus dependet: et aliae causae quas vel enumerare longum esset, totum fere me mihi, nedum amicis auserunt. Quamobrem condonabis mihi et hoc tempore hanc moram, et extemporaneam scriptionem: et si aliās quoque rarior breuiorque et incomptior scribendo ad te fuero, quam vellem. Tibi vicissim apud me eadem venia erit et ius aequale: etiamsi te non adeo multis causis et curis distineri, arque me, arbitror. Si quid a te petiero, quod tibi commodum et procliue facta sit, satis facturum te mihi spero: idemque ego vicissim faciam. Sin ali quid tibi molestum aut incommodum fuerit, tantum abest in malam partem vt sim accepturus, fi non praestiteris, vt nunc etiam rogem ne vel coneris quidem eiusmodi quicquam propter me. Scio enim multo maiores vtilioresque esse occupationes tuas: quae vt breui publice prosint, vehementer expecto et opto, et quidem magis, quam si mihi soli priuatim prodesse deberent. Naturam enim in vniuersum exeoli, et eius autorem Deum Opt. Max. in suis operibus celebrari, toto pectore expero. Petis, vt Theonem tuum, Librum epistolarum. et Defensionem XX. problematum quam nunc mifisti. A Typographo aliquo, vno volumine, imprimi curem. quod equidem libentissime faciam, si potero. Typographus noster Froschouerus recusat amplius in re medica quicquam procudere. maius enim lucrum ex theologicis capit: quorum subinde aliquid Latine aut Germanice cudit. Patruelis vero meus a morte fratris, nihil impressit, praeter vnum aut alterum libellum et Calendaria. nunc quidem omnino cessat, donec sumptus ferre melius possit. Basileae etiam metuo ne nullus forte suscipiat, nisi omnino tempestiue id fiat, hoc est in aliquo interstitio aliorum operum: quanquam tum quoque plerique abhorrent a polemicis et contentiosis huiusmodi argumentis. Experiar tamen
page 140, image: bs279in tuam gratiam omnia. Sed prius opus est me doceri abs te, quae nam sint illae epistolae, quae librum conficiant. non enim illam esse puto epistolam, quam olim ad me scripsisti: nec vnam aut alteram duntaxat, sed forte plures. In Theone permittis mihi mutare, si quid velim. ego vero percupio, vt tu ipse id praestes: hoc est, vincas teipsum: et quidquid vel conuitij vel cuiuscunque perturbationis nomine a grauibus et seueris doctoribus damnari posset, et [gap: Greek word(s)] omnia, inducas, expungas, reseces: vt vere grauis et neruosa oratio tua sit [gap: Greek word(s)], Sic enim te homines boni et eruditi laudare ac admirari poterunt, quod in iuuenili aetate, vt eruditione multiplici, ita modestia quoque et grauirate Matthiolum senem adeo superes. Sic etiam taedio et molestiae lectorum parces. Sic denique maximam omnium deinceps scriptorum tuorum expectationem excitabis: quae quidem vt quam felicissime absoluas, tantum tibi felicitatis ex animo opto, quantum egomet ipse mihi absoluendis meis. Sed mea forte adhuc in multos differentur annos. nam (vt verum fatear) ne folium quidem meae plan tarum historiae adhuc conscripsi: materiam tantum hactenus et picturas collegi: necscio quando sim incepturus. Tanta me [gap: Greek word(s)] plura subinde ac quirendi inuasit: quam quidem ipse in me et agno sco et accuso, temperare tamen huic vitio meo non possum: vt neque inconstantiae, varia enim tracto: inter alia de fontibus quoque medicatis. De aconitis, alijsque in quibus dissentita me Matthiolus (sic illum a te quoque deinceps vocari velim, non Matthaeolum [gap: Greek word(s)] allusione, vt affectus iuueniles exuisse videaris) priuatim scribere statueram. Sed multa hactenus me sunt remorata. ac forte differam ad Stirpium vsque historiam. non quod decere putem, iustis magnisque operibus, disputationes huiusmodi et contronersias inserere: sed meis sententijs, quae mihi verae adhuc videbuntur, confirmatis, aliae falsaeque sua sponte cadent, etc. Magis cer te ex nostra authoritate futurum existimo, fi ne nominemus quidem Matthiolum, vel alium quenquam ex illis qui viuunt praesertim. et mutare sententias possunt, vbicunque aliquid affectibus nostris nos dedisse suspicio oboriri posset. Loquamur de rebus ipsis, et contenti simus docere. Veritas ipsa per se vincet, idque maiori adnersariorum ignominia, nostra vero gloria: quam si conuicijs et vanis ostentationibus cum illis certaremus. Hoc ex philosophia discere poteramus: sed multo magis religio quam profitemur, idem nobis suadet ac persuadere debet. Quod circa Toram Valdensium, mecum sentis, non parum gaudeo: siut etiam quod in
image: bs280aconiti genere illo et Filipendulae, quae Byzantio misisti, non aberrārim. Quod ad Volumina mea de animalibus attinet, et Iconum libros, lubentissime tibi in ijs mittendis gratificarer: sed mittere ex vrbe nostra non possum. nam Bibliopolae vestri libros hic nunquam fere accipiunt, nec sarcinas hīc conficiunt. Si tamen alicui vestrum mercatorum aut bibliopolarum mandaueris, vt sarcinis suis Basileae aut Franckfordiae adiungat: efficiam apud Typographum, vt non maioris, quam bibliopolis solet, tibi diuendat: hoc est, Historias omnes, Quadrupedum viuiparorum et ouiparorum: Auium ac Piscium: florenis septem cum quadrante et paulo pluris (bazio forte) si bene memini: et Icones earundem floreno vno, bazijs decem. Exemplum particulae literarum, quas comiti Suuarzeburgico misisti, magna cum voluptate simul et admiratione legi: proque eo, vt quod meis ad Phrygionem literis tanta diligentia satisfecisti, gratias habeo immortales. Vale, et clarissimo viro D. Fallopio plurimum me commenda. Braegelium et Phrygionem saluta. Tiguri Maij die 27.
FINIS.
CONRADI GESNERI PHILOSOPHI ET MEDICI TIGVRINI, DE ACONITO PRIMO DIOSCOridis, Asseueratio. ET EIVSDEM, DE OXYMELITIS ELLEBORATI VTRIVSQVE DESCRIptione et vsu libellus. OMNIA partim nunc primum, partim vero emendatiora et auctiora, per CASPARVM VVOLPHIVM Tigurinum Medicum in lucem data. [gap: illustration] ANNO M. D. LXXVII.
page 2, image: cs002
[gap: blank space]
page 2, image: cs003
INSIGNI DOCTRINA ET ERVDITIONE VIRO, D. GEORGIO CELLARIO, AMPLISSIMAE REIPVB. Tigurinae Medico, amico veteri et Collegae, Casparus Vuolphius Tigurinus S. D.
POSTEAQVAM vir doctissme, grauissimorum virorum authoritate factum esset, vt communis amici ac praeceptoris nostri D. Conradi Gesneri Epistolas Medicinales et Philosophicas omnes, quotquot amicorum beneficentia hoc tempore habere potui, in lucem darem: visum est hanc Gesneride Aconito primo Dioscoridis Asseuerationem, et Oxymelitis Elleborati vtriusg, descriptionem et vsum, ex relictis eiusdem schedis collectum libellum, ceu corollarium quoddam ijs statim subiungere. Atg, vt id facerem confidentius, non nulla non omnino leues causae, me impulerunt. Ac ante omnia quidem cum mihi ipsi ego, conscius essem, quantam de Conradi Gesneri Stirpium historia perficienda atque publicanda, publico edito scripto, viris eruditis, spem fecerim: nec praterea ignorarem, quam difficulter plerique eius historia desuderium ferentes, me meamque fidem vt cunque suspectam habeant: operaepretium existimaui, vt edito hoc fragmento, ceu futuride Stirpibus operis specimine, intelligatur, me neque quicquam quod ad communem vtilitatem comferri debeat ac possit, quantum in me est reliqui facere, neque Pollicitationis mea penitus oblitum esse. Quod vero hucusque nihil laude dignum, quod quidem publice extet, in ea praestiterim. neque negligentia neque laboris impatientia, aut etiam promissi tadio factum esse existimandum est: quin potius, si quid hac in parte praetermissum, id totum aut operis magnitudini atque moli, aut negotiorum publice mihi atque priuatim per petuo incum bentium multitudini ac importunitati, quae vei Ampliss. Magistratus nostri iussu, vel liberorum et rei familiaris causa necessano subeunda, ascribendum erit. Materia quidem (vt negotia mea prolixius non excusem) congesta ea est moles, ac quasi quoddam chaos vt viri docti omnes, quotquot desiderio eius inspiciundae me accesserint non solum vbi schedarum fasciculos infinitos,
image: cs004et rationem in earum dispostione obseruandam, mea relatione perdidicissent, sunt vebementer, et cum quodam stupore admirati, sedet labore in ea exornanda requiri molestum, et vnt homini insuperabilem, sunt palam confessi. Si enim [gap: Greek word(s)], vt Poeta loquitur, erit certe in hoc tam immenso opere [gap: Greek word(s)]. Quod si vero commoda aliqua oblata occasione, aut Mecoenatis alicuius liberalitate, hac tanti momenti incommoda atque impedimenta, vtcunque commodorum compensatione lenirentur, non dubitarim denuo, quod olim, etsi temere, nec penitius considerata aut perlustrata materia, etiamnum polliceri, et Deo ita annuente, praestare: aut si hoc minus: alijs idem volentibus aut etiam audentibus, certis conditionibus permittere, et insuper mea opera promouere. Et haec quidem vna causa est, propter quam historiae Stirpium fragmentum hoc publicarim: alteram vero occasionem, haec ipsa Epistolarum Medicinalium praesens editio, obtulit. Gesnerus ad amicos scribens, frequen ter in eam controuersiam, quae illi De Aconito primo Dioscoridis, cum Excellentissimo Matthiolo fuit, abripitur, qua eius exhibitam Aconitifiguram, vel vt fictam, vel vt faculiatibus atque, descriptioni minus conuenientem, vttuperat: interim tamen neque Matthioli Aconitum vspiam ex professo redarguit, neque contra suum, quibus potuisset rationibus, diligentius defendit, sed utrunque se facturum, in sua Stirpium historia pollicetur. Ergo cum vtrinque rationes non omnino vana aut infirma afferri possint, vt quam iustis de causis doctissimi matthioli Aconitum reijciat, perspicuum esset, et contra, quam vere suum Gesnerus asserat, ex inchoatoe Stirpium historia, capite tricesimo, hanc copiosam et integram Gesneri, de Aconito in vtranque partem agitatam disputationem, Corollarij loco, vti dixi, huc afferre volui. Eadem penitus occasione, etiam De Oxymelite vtroque libellum hunc, ex diuersis schedis comportatum, exhibeo. Commendat hoc Gesnerus tum alibi, tum in pramissis epistolis, vt [gap: Greek word(s)] interea vero nuspiam (emendatius enim omnia ac multo copiosius hic, quam in Dioscoridis Parabil. leguntur) neque descriptio perfecta, neque vsus aut vtendi modus publice extat.
Hunc vero diuersissimis naturis atque facultatibus concinnatum libellum, vir clarissime, tibi offerendum dedicandumque hoc praecipue nomine censui, vt posteris quoque ae amicitia necessitudinisque conunctio, quadomi forisque semper viximus coniunctissimis innotescat.
page 3, image: cs005Vt enim cum adbuc pueriessemus, ac sub communi praeteptore D. Ioan. Frisio Graecis Latinisque literis operam daremus, quasi [gap: Greek word(s)] qua dam mutuam inter nos fouimus beneuolentiam, ita eandem quoque postea, cum atas iam maturior, ipsaque celebriores Gallia Italiaque Academiae, ad quas Magistratus illustrissimi nostri liberalitate mittebamur, ad altiora nos excitarent, multis itinerum periculis studiorumque laboribus, confirmauimus: Et hanc ita tandem domum reuersi vtrinque vltro citroque datis atque acceptis amoris atque beneuolentia indicijs, coluimus, vt quod inter [gap: Greek word(s)] admodum rarum est, sanctissime et citra omnem simultatem etiamnum conseruetur. At hoc est verae amicitia quasi symbolum atque, vis, vt quo ea sit vetustior, hoc sit etiam firmior. Diu enim comprobata fides, amicitia vinculum est: et Aristotelis quoque testimonio, ad amicitiam plurimum momenti habet vna educatos atque aequales esse. Cum igitur haec inter nos notitia atque necessitudo admodum sit, hoc vtcunque tenue, mei ergate amoris et beneuolentia testificanda genus. gratum acceptumque futurum tibi, vel hoc maxime persuadet, quod et Gesnerum praceptorem, cuius hic est posthumus partus, semper plurimi feceris, et rebus istis medicis, prasertim qua ad factitandam medicinam faciunt, ita delecteris, vt in eis non excellere solum, sed etiam multis tua opera prodesse velis. Faxit Deus Opt. Max vt qua nobiscum adoleuit ac iam etiam consenuit pene amicitia, nullis maleuolorum obtrectationibus dissoluatur: quin potius, quod olim a te Monspessulum mihi per scriptum memini. Valeant qui inter nos dissidium volunt. Vale et me ama. Tiguri. 7. Idus Septemb. Anno 1577.
image: cs006
CONRADI GESNERI PHILOSOPHI ET MEDICI TIGVRINI, De Aconito primo Dioscoridis, Asseueratio.
AConitorum duo genera prima, facit Dioscorides, lib. de materia medica quarto, capitibus 75 et 76 quorum prius id est. quod Pardalianches nominatur: de quo etiam Theophrastus historiae Plantarum libro nono, capite decimo nono, et Plinius lib. 25. cap. 10. et libro 27. cap. 2. et. 3. tractarunt. Posterius vero, quod Lycoctonum et Cynoctonum appellatur, et a Theophrasto libro nono, capite 16. a. Dios coride vero capite 76. libri quarti, describitur. Plinius huius speciei non meminit, asserentibus Hermolao et Marcello. De omnibus istis Aconitis, nos his prolixius disputare, aut singulorum integram historiam attexere: vti neque de ijs, quae posterior aetas praeterea inuenit, non instituimus: alterius enim loci atque ordinis id fuerit: sed de prima tantum specie, quae Pardalianches appellatur: ea, quae Gesnerus in schedis relinquens, nos, quoad eius fieri potuit, ordine quodam, pro futura stirpium eius historia, disposuimus, et in caput tricesimum libri primi coniecimus, huc tantum afferemus. Quae vero instituti huius nostri ratio, aut causa fuerit, partim id, in dedicatoria opusculo praefixa epistola, est explicatum: partim vero vt, cum eiusmodi planta sit, de qua viri graues et magni dubitarint, quae Gesneri fuerit opinio, quasue habuerit ad id asserendum rationes, omnibus constaret. Reliqua huius argumenti, cum alijs, si forte occasio commodior oblata fuerit aliquando, Deo ita annuente, quoque communicabimus.
page 4, image: cs007
[gap: TORA, (GESNERO ACONITVM PARDAlianches) maior folio magno e monte Generoso: et minor cum radice ex Vallesia.]ACONITVM Pardalianches secundum Dioscoridem, folia habet tria quatuorue, Cyclamino aut cucu meri similia, minora tamen et quadantenus aspera. Caulis illi est dodrantalis, radix Scorpionis caudae similia,
image: cs008alabastrorum more nitens. Aconitum folia habet cyclamini ni (inquit Plinius) aut cucumeris, non plura quam quatuor ab radice leniter hirsuca: radicem modicam cammaro sinilem marino. quare quidam cammaron appellauere, alij thelyphonon. Radix incuruatur paulum Scorpionum modo, quare et Scorpion aliqui appellauere. nec defuere qui myoctonon appellare mallent. Aconicum. (vt legimus in libro de Simplicibus ad Paternianum, qui Galeno attribuitur) herbula est quae folia habet a radice duo vel tria, similia cucumeri: et thyrsulum non altum, radicem oblongam, et ad imum magis tenuiorem et ininutio tem, speciem et colores ad similimtudinem Scorpionis pusilli sine pedibus. Vires habet vt Thapsia, et valde venenosa dicitur. Theliphonum (inquit Theophrastus lib. 9. hist. plant. cap. 19.) alij Scorpionem appellant, habet folium cyclamini, radicem similem Scorpioni. nascitur gra minis molo, et geniculis constat, loca amat vmbrosa, Haec Theoplirastus. Nicandri interpres gramini simile esse Aconitum dixit, in quo reprehen dendus est. Theophrastus enim non hoc dixit, sed nasci vt gramen, nimirum propter genicula, vt hoc ipsum ceuepexegesin subiecerit. Sic etiam issud quod priuatim Aconitum vocat, frumento simile esse ait, caulibus nimirum geniculatis et nodosis, non alia parte. Forma quadam peculiari spectatur, nepa (scorpij) vocate radix, representat enim speciem scorpionis, Theo phrast. 9. 14. Strangulator alnemer nascitur in terris edeilla, (arenosis, Bellunensis) et est amari saporis et horridi odoris, Auicen. lib. 4. fen. 6. Hoc Aconitum primum antiquitus descriptum, Toram vulgo dictam a Valdensibus, vtsemper et quidem primus existimaui: ita magis ac magis in ea sententia confirmor. Scio quidem et alias quasdam herbas diuersis in locis Torae nomine vocari. vt in Italia alicubi Napellum. Ego autem de Tora siue To xico Valdensium loquor, quo circa Taurinum et alibi vtuntur: quamque hic et in nostro de Lunarijs libello depinximus. Folio constat circinato fere et aspero, non hirsuto, vt Plinius male transtulit. quod in alijs quidem plantis est singulare, in alijs sunt duo, tria, quatuor, aut etiam quinque ab vna radice. Habeo folium e Generoso monte Insubriae magnitudme et figura fere cucumeris folij. Vis ei caustica euidentissima, si in vlla alia radice. Flores proferi aestatis principio Ranunculo, colore et specie similes, et semine etiam simili. Radices habet cum recentes sunt omnium candi dissimas, scorpionum praesertim caudae, in quibusdam manifesta specie. Quod vero his descriptionibus antiquorum apprime conueniat,
page 5, image: cs009et respondeat, contra quam Matthiolus sentiat, ex sequenbus argumentis, exrei ipsius substantia, foliorum scilicet, radicum et facultarum similitudine deductis perspicuum fiet.
Acfolia quidem Matthiolus reprehendit in sua Appendice eontra me, dissimilia esse, quia Tora vno tantum folio constet. albicante, circinnato, perambitum ferrato, minime hirsuto, etc. Quod vero non vnico tantum folio Tora conster, et propositae paulo ante figurae, quae ex siccis herbis sunt expressae, et ipse liter, quem de Lunarijs, autrebus noctu lucentibus scripsi, artestari possunt. Figuram quidem maiorem, vno magno folio, multis vero minoribus e monte Generose D. Quadrius: minorem vero folijs tribus, Vallesia Caspar Collmus. misit. Alias siccas abbis, quoad foliorum numerum diuersas, domi mea, ab amicis Gesarro missis, ego seruo.) In libro verede rebus noctu Lucentibas, non vnico tantum, sed tribus ab vnatadice Toram, a Kentmanno com municatam, praedicani, quorumduo extrema minora sint, et absque cauliculo, medium vero maius esse, et a principio eius e cauliculo enasci. Quin etiam testes sunt eiusdem literae ad me. quibus affirmat, multas habuisse se plantas tribus et duobus folijs, quas amicis communicarit. Anno 1560. in horto meo enatae sunt Torae vno folio. duobus, idque vel a radice statim, vel nulla a radice, sed in vno caule duobus vtrisque maiusculis: nam parua et acura. quae in caulibus sunt, non numero: vel tribus: vel quaruor: vel quinque ad summum, omnibus et radice, nullo caule. Cyclamim quoque folia, cui Dioscorides Aconiti folia confert, Tore non male conueniunt. Cyclamino hederae folium cribuit Dioscorides, sed et violae nigrae: ar huic persimile est folium Torae: ergo et Cyclamini folio conferr poterit: Melius quidem forte dixisset, Cyclamini, hederaeue folio, sed rorundiore: sicut in Asaro etiamet Chelidonio loquutus est, sed [gap: Greek word(s)] illam non est quod requiramus. Nec aded inepte Torae folia, Cyclamini folijs comparantur. cum alias. tum simpliciter. [gap: Greek word(s)] hinc etiam aliqui Cydaminum tertium Plinij (quibus etiam ego assentior) purarunt. Sic Dioscorides de Althaea scribit, [gap: Greek word(s)]: et sunt qui duplicem cyclammum se habere scribant, aliam rotundis, aliamoblongioribus folijs. Theophrastus Aconitum primum scilicet, folium scribit habere [gap: Greek word(s)], quod intubaceum verut Gaza. Ego vero [gap: Greek word(s)] legendum censco Hirsuta autem folia, aut subhirsuta, qualia Matthiolus suo appingit Aconito, non iniuria in hac nostra desideres. Dioscorides
image: cs010[gap: Greek word(s)], hoc est, vt Marcellus Vergilius transtulit, subapera, quae versio etiam ipsi Matthiolo in epistolis non improbatur. Sic et Oribasij interpres aspera folia Aconiti esse asserit, vt Cyclamini, etc. cuiusmodi sunt omnino Torae folia. Etil enim [gap: Greek word(s)] Ruellius aliquoties hirsutum interpretatur cum Plinio, vt in Lycopsi et alibi: tamen vt hirsura quaedam molliasunt, ita aspera quaedam non hirsura. Neque enim idem Graecis [gap: Greek word(s)] est et [gap: Greek word(s)] vti Maranta voluit, propterea quod Latini interpretes vtrilque sine discrimine vtantur. Eoque magis mirandus est doctissimus Matthiolus, qui hoc ipsum in Maranta reprehendir, et quidem merito: capite vero de Aconito, [gap: Greek word(s)] subhirsuta ipse quoque transtulerit. Plinius quidem et ipse hirsuta esse scribit, contra quam Graeca Dioscoridis verba sonent: atillum, vti et multos alios ex interpretibus, confudisse haec eadem verba, liquet ex sequenti mox capite. quo Aethiopis folia hirsnta ab radice facit, quae Graecus Dioscoridis textus [gap: Greek word(s)] legit: nisi pro [gap: Greek word(s)] legerit [gap: Greek word(s)] apud Dioscoridem. Igitur cum Aconiti Pardalianches folium subasperum Dioscoridis authoritate esse oporteat, frustra lursutiem in Tora Matthiolus requirit, et satis est subasperum id esse. vti reuera est.
Radicem similiter Torae, eo ipso ab Aconito vero dissidere affirmat, quod non solum alabastri modominime splendear, sed et adnatis multis referta, veluti naporum radicibus aut Asphodeli sit, nec vllam cum scorpionis cauda similitudinem habeat. Quibus verbis, duo in Torae nostrae radice, requirit, radicem aemulam caudae scorpionis et splendorem alabastri. Vtrumque verosi recte inspexerint aequiores nidices, non omnino desiderabunt. Quod si non vsque adeo exquisitam in ea inuenerint similitudinem, omni ex parte et adamussim congruentem, nihil mirum est: vix enim aliqua radix magis est [gap: Greek word(s)], quam [gap: Greek word(s)]: neque ego veteribus credo [gap: Greek word(s)] aliquam esse: quanquam ipse in Gentiana et alijs radicibus similitudinem quampiam corporis humani viderim: In alijs etiam Aconitis vel Napellis similitudo quaedam vel Scillae vel muris forsiran fuerit. Torae meae radices, aliae alijs magis scorpij candas referunt: aliae prorsus non, vt Mandragorarum radices non omnes [gap: Greek word(s)] sunt. An quia Scolopendrij folia, Scolopendrae animali similia sunt, pinget id aliquis pro herba? aut Polypi cirrhos, pro radicibus polypodij? Aconiti huius minoris radix, quam exhibeo, quamque Caspar Collinus adme misit, praeter bulbulos
page 6, image: cs011multos, quos habet, appendicem quoquod longiusculam habet, scorpij caudae aemulam. qua se propagare videtur. Galenus in de scriptione huius Acomei, radicem oblongam illi tribuit, quae ad vnum (imum) sit magis tenuior, minutiorquod: quaquod specie et colore similitudinem scorpionis pusilli sine pedibus prae se ferat. vnde cognosci potest paruulam eam radicem esse: constare autem ex plurimis huiusmodi, a qua descriptione, Torae figura minimum videtur discedere. In eadem sententia videtur et Nicander fuisse, Vbi ait.
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)], etc.
Licet enim Scholiastes de Scorpiuro herba intelligat: ego tamen conijcio potius de Aconito primo intelligendum esse, quod et scorpius a similitudine radicis vocatur, et contra scorpij venena propinatur, et [gap: Greek word(s)] sit, hoc est, infirmum et paruum, Scorpiuri vero radix inutilis sit. Etsi autem earum quas domimeae in horto alui radices, non splendeant alabastri modo (recentes enim e montibus euulsas ob locorum distantiam, quaefortź crunt colere splendidiore ex loci natura, et naturali solo, videre nondum contigit) omnium tamen radices fere albissimae sunt. praefertim qui recens nati suerinibulbi. Radices cum planta, quas Casparus Collinus misit, plane candidae sunt, recentes et terrae inhaerentes: siccescentes vero ad subrusum colorem abeunt. Caeterum illorum tanta intus est albedo, vt alabastrum, lac, aut niuem prouocent
Nunc porrom quo omnis cardo vertitur, inspicendum, vtrum et facultates a veteribus Aconito Pardalianchae attributae, Torae nostrae. quoquod natura insint. Dioscorides inquit, Torpescunt, vt fama est, scorpiones admota radice, stupentquod: qui rursum ellebori (albi, Plinus) contactu, excitantur. Oculorum medicamentis leuandi gratia adijcitur. Enecat pantheras, sues, lupos, et feras omnes, etc. Ga lenus 5. de Simp. putrefaciendi facultatem obtinere, et lethale esse, asserit. Ex quibus Dioscoridis et Galeni verbis, cum frigidam qualitatem Aconito inesse debere conijciant nonnulli, Toram, vtpore calidam, Aconitum Pardalianches esse omnino non posse. negant. Ac fri gidam quidem facultatem authores praedictos Aconito tribuere, ex eo manifestum faciunt, quod et scorpionibus torperem, stuporemquod, vtpote frigiditatis non exiguae actionem, inducat, et dolorem oculorum leniat. ex antiquorum praescripto. Caeterum quantum illi a vero absint, multis ijsdem quod validissimis argumentis euinci potest. Aconitum enim calidae facultatis, minime autem frigidae esse, docet ipsius de descriptio, modo allara ex lib. de Simplicibus Galeno artributo, quo in
image: cs012loco Tapsiae quasi vires habere Aconitum, asserit. At Thapsia acrem, et vehementer excalfacientem facultarem habet cum humi ditate, teste Galeno. Rursus Hippocrates in Lib. de locis in homine, inquit, ardores potionibus et sorbitionibus exoluere oportet, quemadmodum febrem frigefactorio medicamento, vt cammoro. Galenus explicans hoc nomen, dicit [gap: Greek word(s)], et animal est par uae scillae simile, et Aconitum: ab eo, quod illius radices sunt huius animalis similes: sed neutrum horum intelligi potest: nimirum sentiens, verisimile non fieri, calidum calido, aut feruens feruenti extinguendum. Cardanus in Aphorismos Hippocratis, acre venenum dicit, acre autem igneume est. Mel, quod in Heraclea Ponti ex floribus Aconiti fieri scripsit Dioscorides in Alexipharmacis: idem lib. 2. de Mat. (vbi tamen vnde fiat non exprimit) ait acre esse, et ol factu sternutamenta mouere: ephelides fanare costo illirum: cum sale autem liuores delere. Constrat praeterea reliqua Aconita esse calida. Galenus autem, cui quam Dioscoridi maior authoritas, eandem cum reliquis vim primum Aconitum habere docet. Hine Verisimile sit, hoc Aconitum, cuius vis caustica eximia est (qualem constat esse Torae sane ocyssimam) citissime strangulare posse inflammatione circa fauces, tanquam angina excirata: remedium etiam Pantheris, idem quod contra anginam aliqui in homines celebrarunt, nempe ex stercore humano.
Sed eo ipso, quod septicum Galeno vtrumquod Aconitum praedicetur, [gap: Greek word(s)], satis apparet calidum id esse debere, quando quae narcotica sunt, id certe nunquam praestiterint, Auicenna author est, omnem medicinam putrefactiuam, esse superfluae caliditatis, et subulis substantiae: horum proprium est Galeno authore, tum eliquare, tum colliquare, ac potissimum: carnem tenellam, idquod absquod dolore, cuius generis auripigmentum, sandaracha, chrysocolla, dryopteris, pityocampe, et aconitumsunt. Sic Cedria quoque inter septica a Galeno numeratur, quae quartum ordinem calidorum videtur attingere, et simul partes valde tenues possider: quare carnes teneras facile et sine dolore [gap: Greek word(s)]: sicut et alia, quae eodem gradu calfaciunt, et partium tenuium sunt, quorum pleraque, vt multo efficaciora quam Cedria sunt, ita etiam magis et duriores quoque carnes [gap: Greek word(s)]. Igitur Aconitum feruidae est naturae, vt et alia septica. Et licet in Dioscoride legatur, misceri ipsum [gap: Greek word(s)]; non tamen hoc de frigidis, quae improprie anodyna sunt, sed de calidis, et sine dolore, aut paruo dolore erodentibus, intelligitur,
page 7, image: cs013quae scilicet ad pterygia, nubeculas et huiusmodi adhibentur. Galenus septicam et deleteriam vim ei tribuit, et idoneam [gap: Greek word(s)] (an [gap: Greek word(s)]: in Muria etiam apud Galenum aliās [gap: Greek word(s)], aliās [gap: Greek word(s)] habetur. Sed vix tutus est vsus ad os, propter venas: nec adanum, propter haemorrhoidas) [gap: Greek word(s)] (vt ficus). Iam quod Latine legitur, in Ruellij versione: Torpescunt stupentque admota radice scorpij: ne quis decipiatur, quoniam stupor et torpor frigidi veneni effectus est, Graece legitur: Radicem eius aiunt admotam scorpio, ipsum resoluere, [gap: Greek word(s)] (occidere, [gap: Greek word(s)]. Theophrastus.) At non omnia quae occidunt, frigida sunt. Resoluunt autem quaecunque valde infirmant, tum calida tum frigida. Non recte igitur Matthiolus vertit, oculorum medicamentis, leuandi doloris gratia adijcitur: nullo enim septico, leuandi doloris causa vtimur sed anodynis hic sine dolore ero dentibus significat: erodendi igitur causa adijcitur, oculis non dolentibus, nullus enim dolor est ex nubeculis, etc. sed in quibus aliquid erodendum sit, si sine dolore fiat, melius fiet. Minimum autem doloris inferunt septica, quae tenuiuin sunt partium, quale Aconitum est: plurimum, quae crassarum partium, vt metallica, praesertim crudiora. Nam Mercurius rite praeparatus, et ipse fere [gap: Greek word(s)] et sine feruore, vt alia septica: sic et Rapi semen dicit misceri [gap: Greek word(s)] nec tamen sequitur, ipsum [gap: Greek word(s)], aut narcoticum esse, vt nonnullis de hoc Aconito videtur. An etiam Cyclaminum, Tithymallum, et huiusmodi alia, frigida dicemus, quo niam piscibus torporem inferunt? minime vero. Lychnide admota, scorpiones torpescere aiunt, Dioscoridi ergo frigida erit herba secundum Matthiolum: atqui Galenus semen eius secundo ordine, aut etiam tertio calidum esse dicit. Monspessuli scorpionem in phiala vitrea per mensem, aut amplius solis muscis alui, qui soli aestiuo expositus breuissimo tempore obijt, Vuolph Scorpionis venenum esse frigidum, Galenus quarto Methodi scripsit. Itaque verisimile est, ea quae perimunt ipsum, vel contraria esse facultate praedita, nempe valde calida, vt Raphanus, Nasturtium, Serpillum, etc vel occulta quadam vi id facere, vt in libro de Theriaca ad Pisonem: Scorpio immobilis redditur et perimitur a Scorpione, si ipsum videat. Ioh. Montanus inquit, calida quarto gradu, non solum vrere, sed mortificare etiam et extinguere: qua ratione autem calida extinguunt? ita nimirum vt maior flamma minorem. Est igitur narcoticum duplex, aliud nimirum proprie dictum, aliud per accidens, cum prope mortem duxerit. Tertium forte, quod caroticum
image: cs014est, vt vinum validum. sic apud Vergilium, Somno vinoque sepulti. Verum si refrigerat Aconitum, vti pertinaciter perhibent, cur non, vt et reliqua venena frigida, a medicis aliquando vsurpatur: vt Papauer, Mandragora, Hyosciamus, cicuta, solani species et alia, quae omnia intra corpus etiam vtiliter suo tempore administrari possunt? Nec quicquam momenti hoc argumentum liabet, quod constanter nobis obijciunt, satis esse debere ad persuadendam Aconiti frigiditatem, quod Dioscorides Aconiti historiam permiscuerit historijs frigidissimarum plantarum, vt Mandragorae, Solani, Cicutae, Taxi, etc. nec verisimile sit, feruidam plantam, cum tot frigidis admiscere illum voluisse: praesertim cum in plerisque rationem huius ordinis tenuisse omnes animaduertamus. Qua si non etiam caetera Aconita, quae nos optime nouimus, et quae malo nostro calida esse constat, ibidem enumerentur. In sexto libro de Sardonia tractat inter frigidissima venena Dioscor. ergo illa erit frigida? Quae cum ita sint, vt certe sunt, manifestum sit, Toram nostram, cuius cuius caustica facultas est, breui (sicut et flammulae, Ranunculi) desinens, aut Aconitum Pardalianches esse, aut omnino speciem eius. non autem secundi, cuius species ambas nouimus, omnes inter se aliquo modo similes: folijs incisis, floribus, vt Staphis agriae, cum aliqua dulcedine plerasque vnde et apes nimirum in Ponti Heraclea e floribus cius mellificant: atprimum toto genere ab alijs differt, et sapore et feruore.
Hanc sententiam, firmissimis rationibus permunitam, quaeque naturam ipsam habet suffragantem, dum sequor, quorundam calumniam, et obtrectationem effigere non possum. At vero, ne erga eos ominem humanitatem exuendo idem patiar, quod ij qui quum a cane rabioso morsi, mox et ipsi rabiunt, et in alios homines tanquam in canes mutati, morsu saeuiunt, mihi cauebo, sobriequod tam ad maledicta. quam ad ea, quae a veritate mihi alieniora videbuntur in eorum scriptis, et modeste respondebo. Non thetoricabor. dabo hoc magnanimitati meae, si quae est, vt contineam me, prout decet philosophum, intra artis meae limites: non ad rhetores confugiam, sicut qui malam causam habent: [gap: Greek word(s)]. Nemo insolenter carpeudo gloriam consequitur: et praeterea haec acerbitas ingentorum, aut vindictae cupiditas, parum digna est homine Christiano. Vt vtjgitur me praesese contemnant, hoc ipso tamen apud honestos et doctos viros non admodum magnam vel authoritatem, vel admirationem suorum laborum concitabunt. Noui et fateor, multa me ignorare, nec omnia videre potuisse. At
page 8, image: cs015mihi hoc cum multis est commune, et [gap: Greek word(s)], qui quoad vixetini; nunquam ne Dioscoridis quidem omnia sunt cognituri, nedum [reading uncertain: print blotted] alia quae infinita sunt. Putabam ante annos viginti multo plura me nosse, quam nunc putem. Est enim pelagus quoddam et abyssus naturae, non in mari rantum, sed omnibus fere rebus. Fateor similiter multa me ex aliorum scriptis esse mutuatum et multorum authoritate in libris meis esse vsum: at non idcirco, me ipsis aliquid debere puto, quin potius illi mihi, qui ipsos cum Aristotele, Flinio, Theophrasto, et alijs magnae authoritatis scriptoribus nominauerim. Verum si quibus hoc molestum fuerit, facile quoque fuerit eorundem nomen, vna cum ijs, quae ab ijsdem sum mutuatus, e libris meis expungere. Olitoris cuiusdam sententiam me sequi quidam scribit, quod valde miror. Saepe enim etiam est olitor valde oppos tuna loquutus: ego etiam a mulierculis discere non erubesco: et olitores fere his in rebus ipsis medicis sunt doctiores. Quod si oli toris nomine de Aloysio Anguillara Romano, rei herbariae peritissimo viro, intelligat ille: iniuriam illi facit. Libellus enim meus de Lunarijs 18. circiter mensibus antea aeditus est, priusquam vlla cum Anguillara familiaritas mihi intercesserit. Sin de alio quopiam, conijcere non possum de quo sentiat. Hoc ingenue affirmo me a puero rei herbariae studiosum fuisse, et cum alias quasdam de stirpibus sententias ab alijs non accepisse, tum illam circa Toram quo Aconirum sit. Argumento est liber noster trilinguis ante 16. annos edirus: a quo tempore hactenus nemo de Tora quicquam scripsit, praeter me, in lupi historia, et in libello de lunarijs. Sed neque ante illudtempus quisquam vel nostra vel patrum memoria, praeter Hermolaum Barbarum, et verba paucissima a barbaris quibusdam medicis relicta. Primus ego, quod sciam; et solus Toram Aconitum hactenus feci, eamque sententiam meam et olim et hactenus multis communicaui, necdum inutare possum, collatis inter se omnibus Verterum ac recentiorum scriptis. Omnia secundum rationem faciemi, si non respondeat statim euentus, non idcirco statim mutandum, inquit Hipp. in Aphoris. quod dictum videtur etiam sententijs et coniecturis cum ratione susceptis conuenire: vt non statim deponantur, si quid leue sit quod obstat: cum multae sint cau sae, cur parua quaedam discrimina accidant. Quare nec ego multis et magnis de causis, susceptam meam de Aconito primo opinionem facile deposuero. Non tamen adeo sum pertinax, quin demonstrata herba alia, quae magis congruat descriptioni simul et viribus, sententiam sim mutaturus.
Noui alias quoque plantas Torae nomine aut Aconiti primi appellatas,
image: cs016quae facultate quidem parum ab hac nostra, specie vero et forma plurimum differunt. In monte Caluino prope Bergomum (qui celebris est in re herbaria) crescit herba noxia, quam Toram vocant, folio rotundo (non serrato) vnico, duro, crasso, cum caule spithamiaeo, recto, radicibus albis, pinguibus, quatuor aut quinque ab vno capite prodeuntibus, vt in Elleboro, florem non vidit Guilhelmus Gratarolus, qui de ea mihi est locutus. ¶ Theophrastus histor. 8. 8. plantam Haemodorum describit, quae plantas occidit, vt Tora animalia. Videtur autem Orobanche Dioscoridis mihi, vt et Dodonaeo: de qua plura suo loco. Forte Thora Italis dicitur. ¶ Casparus Gabriel Ferrariae, ostendit Aconitum primum, folio Cucumeris, radice lucida albicante, vermis instar inflexa, et flore (si bene memini) cucullato. Testabatur se expertum, admota ca statim mortuum fuisse scorpionem. ¶ Torae cognata est etiam ea, quam Gasparus Collinus reperit. Bulbus alpinus qui dam, radici bulbi exigui, fibris albis, longis, folijs subrotundis, lon giusculis tamen, hirsutis, gustu calidis. Reperta est in Gemmi monte Vallesiae. ¶ Nerium Thelyphonum esse, vel ex eo credi potest, quod de cius Veneno scribunt Petrus de Abano et Santes Ardoynus, nempe calidissimam esse in tertio gradu, siccam in secundo, valde resoluere, mordicare, et incidere, cum venenosa proprietare, praesertim foliorum eius, aut succi eius, aut florum, fructuumue, aut cornuum eius: adeo vt bibere aquam in qua (vel iuxta quam) nascitur oleander, aut ab ipsa obumbratur, in eaue balneari: aut bibere de aqua calefacta cum ipso: aut balneari in aqua balnei calefacta cum eo, aut edere aliquid assarum in veru ex eo facto: ac diu morari et praesertim dormire sub vmbra eius, inducat accidentia grauissima, vt angustiam vehementem, rugitum et inflationem ventris, dolorem eiusdem ac fluxum, aestuationem syncopen, et mortem nisi succurratur. Interficit homines et animalia teste Rhasi. ¶ Apud Celtas aiunt (verba sunt Aristotelis in Mirabilibus) nasci pharmacum, quod Xenicum ab ipsis appelletur, mira corrumpendi celeritate: quamobrem Venatores cum ceruum aut aliam feram, tinctis eo sagittis percusserint, mox accurrere, et carnem circa vulnus excindere, ne venenum subeat. Eo enim infectum corpus putresceret, et venenosum in cibo foret. Inuentum autem aiunthuius antipharmacum, corticem quercus: etc. Haec Aristoteles. Conuenire autem ea omnibus modis cum Aconito, Tora, Limeo, facillime animaduertet quisquis praecedentia legerit. ¶ Limeum herba appellatur a Gallis, qua sagittas in venatu
page 9, image: cs017tingunt medicamento, quod uenenum ceruatiumuocant, etc. de quo Plinius plura. Genus Aconiti hoc esse apparet, primum inde quod Gallos eo sagitras tingere scribit, quanquam ex Sardoo quoque Ranunculo toxicum fiat, et inter Ranunculi nomina mileon legatur apud Apuleium) deinde quod euacuandi per altium vim habet, quam et Aconitum habet.
Verum haec animorum discrepantia et sententiarum varietas ex ipsius Dioscoridis, atque etiam nonnihil Theophrasti in describendis huius plantae notis et partibus omnibus, magna ex parte enata est. Dioscorides quidem videtur Aconitum primum non vidisse, quoniam de flore nihil prorsus dicit, cum tamen caulis meminerit: cum herbae tam mirabilis, tam rarae, florem quoque non praeteritum oportuisset. Aut igitur illum non vidit, procul enim in paucis et altibus montibus nascitur: quo nisi perueneris tempestiue, flos breui nimirum decidit, nec amplius toto anno spectatur: semen etiam breui opinor decidit: et caulis [gap: Greek word(s)] relinquitur. Ego mense Iunio inuenire me memini caule nudo, sine flore, sine semine: quo tempore si descripsissem, omnino sicut Dioscorides descripsissem. An vel mutilus est Dioscoridis locus cum inquit, radicem aemulari caudam scorpij, et alabastri modo splendere? hic enim splendor floris potius fuerit, qui vt Ranunculo specie similis est, ita ni fallor etiam splendore tanquam vernice illitus, vt nostri loquuntur. Vel Dioscorides festinatione, obliuioneue lapsus est? Vel ex auditu tantum scripsit? Sed Theophrastus quoque floris non meminit, qui neque caulis omnino. Quod si vera sunt (inquit idem) quae de scorpione narrantur, iam et reliqua eiusmodi haud quaquam incredibilia dici debent. At si herbam norant, si ad manum habebant, tum ipse, tum Dioscorides, cur non experiebantur? Nobis in Heluetia scorpiones desunt: Tora procul vltra Lemanum in alpibus nascitur, vbi itidem scorpij non sunt. Experiantur Itali et alij, quibus neutrum de est. Mihi verisimile non sit. Multa enim huiusmodi agyrtae iactant, multa vulgus fabulatur. Solo scilicet contactu (Theophrastus dicit inspersione, pulueris nimirum hoc fieri, quod verisimilius est, [gap: Greek word(s)]) herbae alicuius vel mori, vel torpere aliquod animal: vt serpentes aliquas herbas circumpositas, non exire.
image: cs018
DE ACONITO PRIMO MATTHIOLI, Conradi Gesneri Asseueratio.
NVnc porro, his omissis, quid de aliorum Aconitis, quae illi pro primo Dioscoridis venditant, sentiendum, paucis agamus. Quae doctissimi Matthioli de hoc genere Aconiti sit sententia, norunt omnes. Ego quae in ea desiderem alis quoque dixi in genue. Etenim cum fides eius quidem minime, multa vero mihi essent in eius proposita figura suspecta, testes requisiui, duos aut tres homines doctos, vt horum doctrina et iudicio Aconiti historia omnibus innotesceret. Si enim verum hoc Aconitum est, et pro be pictum: aliorum iudicio nihil illi decedet, sed confirmabitur authoritas: sin falsum sit, refert medicorum et vitae, vt agnoscatur, ne lateat incautos tantum venenum. Veritatis noscendae studio, quae scripseram, ita me Deus amet, ille inuidiam virtutis, iniuriam, impietatem vocat. Praesagiebat autem mihi animus, futurum omnino, quod factum est, hoc est, acriter picturam suam ipsum defensurum, tanquam non [gap: Greek word(s)] sed [gap: Greek word(s)]: propter eaque doctorum hominum testimonia intercedere cupiebam: non solum esse aliquam hanc quam pingit herbam, sed etiam Aconitum esse. Nam meam quidem Toram qualem ego pingo, extare in rerum natura ipse agnoscit, cum describit: An vero sit Aconitum, viri hac in re doctissimi iudicent, suis ac meis scriptis collatis. Reprehendi aliās, alios quoque non obscuros scriptores. Tragum, quod Aconitum Lycoctonum intra corpus sumi iuberet, Aconitum esse ignorans: sed gratias pro ea admonitione egit, et mutauit, Admonui Puchsium, Solani genus esse, non Aconitum quod ipse pinxisset: hic quoque boni consuluit. Ab alijs item bonis et doctis viris, cum in eadem materia dissentio, nullus eorum in me tanta immodestia est inuectus. Solus Matthiolus, quuin non tripodem eum facio, non re, sed conuicijs est irritatus. Neque enim quidquam admentiens pinxi, sed plantam imitatus naturalem: quales apud me aliquot feruo, quasque periculo meo degustaui. Viuunt vero et nostri montes altiores certe Italicis, et amici qui me sunt comitati. A Fallopio et alijs accepi qualis est. Mentiri malignum est: nec ego eum mentitum prius, sed per simplicitatem forte deceptum sum suspicatus. Scio enim, quod et ipse fatetur, plantas aliquas se aliunde accepisse. sed neque Hoc tamen absolute scripsi, ipse vero absolute mentiri me scribit. Caeterum quas dubitandi rationes habuerim, nunc proferam.
Primo omnium in totius plantae sigura, illam [gap: Greek word(s)], et plussatis
page 10, image: cs019industriam Dioscoridis descriptionis imitationem. Nam cum ipse quoque Matthiolus textum deprauatum et mutilum agno scat, propter eaque, et floris et seminis, nullam faciat mentionem, caulem vero dodrantalem: tantum, ad eundem omnino modum, suam effingit figuram. Cur cauli, si illum inuenit, nil prorsus appingit? nam vt, cum ipse inuenit, defloruerit, aliquid tamen fructus aut vasculi aut calicis refiduum esse debebat, in talibus quidem caulibus, qualem ille appingit. Nec volo quicquam hoc loco de hirsutie referre, quam Aconiti primi folijs Matthiolus tribuit, et appingit, contra quam Dioscorides senserit, et ipse inter [gap: Greek word(s)] interesse non nescit. De eo supra satis multa diximus, et etiam multo plura in epistolis nostris, ad aduersarios scriptis, legerentur. Plinius, contra quam authoribus Graecis bonis vsitata sit consuetudo, [gap: Greek word(s)] hirsuta vertit. Tora mea [gap: Greek word(s)], id est, aspera duraque non hirsuta habet: nam et recentia et in sua planta rigent. In radice praeterea errorem commissum, ideo existimarim, quod scorpionis potius caudam, quam radicis imaginem representet. Cum enim ego mihi persuadeam, nullam esse in genere herbarum plantam viuam (quae enim aridae sunt, ijs plerunque decidere solent) quae fibris ad eius nutritionem carere possit, adduci non possum, vt aut naturalem huius Aconiti radicem, aut ex arida, cui fibrae deciderint, figuram esse depictam, aut pictoris incuria aut negligentia praetermissas, existimem. Paradoxum sed hoc videbitur fortasse alicui. At vt ipse [gap: Greek word(s)] hoc statuerem, (de plantis autem loquor, quae intra terram nascuntur, quamuis forte etiam foetibus in vtero omnibus, quia non per os aluntur, et forinsecus alimentum at: rahere oporteat, fibrae fuerint) mihi persuaserunt, cum sensus, tum experientia. Plurimas ego effodi, sed nunquam reperisse memini. Fibris fit alimenti apprehensio, et comprehendisse tum dicuntur herbae, victuraeque tum demum sperantur, cum fibras aliquas emiserint. Qui radicum differentias prodiderunt, vt Theophrastus, qui in generales et particulares ex Dioscoride collegerunt, nullatum sine fibris mentionem faciunt. Huius rei locupletissimus opinor testis est Theophrastus. Is Historiae 1. 10. Caeterae radices (inquit) radiculas de suo latere mittunt: scillarum vero et item caeparum nihil prorsus mittunt, sed quae per medium dependent (fibrae) radices in eis esse videntur, etc. Graece legitur [gap: Greek word(s)], etc. radices enim laterales nominat, quas nos fibras dicimus, veluti omnibus communes (bulbaceis exceptis:) At Aconitum
image: cs020non est bulbaceum, eas igitur habeto. Hoc ita se habere, si exactius, non vulgi iudicio, res et Theophrasti verba tum hic, tum alibi consyderentur, liquido patebit. Quae si non sufficiant, date mihi radicem aliquam fibris destitutam, vt [gap: Greek word(s)] victus palinodiam canam. Tubera et similia, (de quibus Theophrastus loco citato) non radices, sed [gap: Greek word(s)] potius ei sunt. Fungos ego Calend. Septemb. aliquot, septem aut octo erui, et inueni minimas quasdam fibras, quae terrae pro radice haerent ex ipsorum substantia, emittere: praesertim ex infima illa appendicula, quae stipitis basi minor acutiorque subest. Quanquam aliae etiam fibrae quaedam fungorum basibus adhaerent, a musco, aliisue herbis proximis ita eis adiunctae, vt enatae ex ipsis videri queant, nisi quis diligentissime obseruet, sicut nos quoque fecimus. Asphodeli radices fere carent fibris: sed glandes singulae in singulas fibras exeunt. Sicut in Filipendulis et in Bulbo castano. Antitoram sine fibris esse ait, cum tamen eam cum fibris pingat, quemadmodum et ophioglossum serpentinam dictam et Saxiphragiam montanam. Trasum quoque fibris non caret. Nec Aloes radix fibris destituitur (viridem enim domi habeo) licet Dioscorides scribat: [gap: Greek word(s)]. Aquaticae quaedam herbae; quae in aquis totae merguntur, vt Algae vel Ampeli, non videntur habere radices proprie dictas, sed fibras tantum, seu capillamenra, easque simplicissimas, indiuisas, e geniculis caulium per interualla prodeuntes, ita vt genicula illa fere radicum loco sint. Ad has excipiendas, vti supra proposuimus, terrestres radices omnes fibratas esse dicamus: aquaticas non item, quoniam earum quaedam nihil quam fibrae sunt; id quod ante nos, nisi fallor, nemo tradidit. Concedam igitur herbam siccamqualem Matthiolus pinxit, ab eodem seruari: radicem vero ipsamterrae haerentem carere fibris, neque hanc neque aliam vllam radicem proprie dictam, concessero: et vt maxime talis sit qualis pingitur, siue natura, siue siccitate, siue etiam arte aliqua, Aconitum tamen esse et venenosam herbam credere non possum. Doronici vero speciem esse tantum non affirmo. Ex gustu eius iudicium fieri posset. At venem eius, et qualitatis deleteriae, neque tot tantasque experientias neque historias habet, sicut nos Torae nostrae. Scio multas esse venenatissimas herbas, non omnes tamen Aconitum appellandas. Sed ipsa peculiaris Torae veneni proprietas ad Aconito peculiariter attributum veneficium prae omnibus accedit, sanguinis videlicet auiditas, vnde et in genitalibus occidit. Nolo autem plura de veneni huius qualitate agere, quando
page 11, image: cs021frigidum non esse, vti neque Salamandrae, contra Plinium et Matthiolum, et paulo ante, et iam olim satis defendi in quadrupedibus Outparis.
Ad extremum etiam hoc addendum puto, quod quidam ex ijs quos restes adduci, haud obscuri viri, ad me de eius Aconito sic scribunt. Aconitum Matthioli nostri hic reperi. Radix e terra exempta alabastri modo splendet, et caudam scorpij (vt vides) imitatur. Sicca qualis sit apparet. Primo vere colligitur, atque tunc tanquam [gap: Greek word(s)] emittit caulem floribus purpureis. Is exeunte Aprili perit. Itaque radix amplius reperiri nequit. De folijs nihil dum certi potui cognoscere. Nam superstitiosi ante Georgij diem radicem effodiunt, et destillato illius, magno sane successu, vt ipse de fide dignis hominibus cognoui, contra epilepsiam vtuntur, etc. Haec nobis vulgarissima est herba, nec quicquam ei cum Matthioli Aconito commune. Hanc certe si vobis restibus ostendit Matthiolus, aliam ostendit quampinxit, nec erat, quod illam inter thesauros suos asseruaret, abundante plerisqua in locis herba: nec est quod folia in illa quisquam requirat, nulla enim habet. Est autem omnino illa, quam ego Aegolethri nomine descripsi in boue, et alio nomine Squammaria dicitur. Saporem et vires [gap: Greek word(s)] habet, sicut et Alismata dicta. Caeterum quohaec controuersia a quouis docto melius ac planius dijudicari possit, in medium afferendae fuissent integrae Matthioli et Norembergensium Medicorum ad Gesnerum epistolae, quibus illi rem summis capitibus attingunt, et rationibus quibus possunt, firmissime suam sententiam stabiliunt: tum etiam ipsius Gesneri per epistolas responsionem. At quia de eorum voluntate non constabat, praetermissae sunt.
DE ACONITO PRIMO MARANTAE, Conradi Gesneri [gap: Greek word(s)]
DOronicum vulgo dictum, Aconitum, Pardalianches quidam magno applausu esse ostendunt, e quorum numero est Bartho lomaeus Maranta, his fere rationibus nixus. Sunt, inquit, Doronici folia satis Cyclamino similia, subhirsuta, caulem habet palmo altum, florem in eo (quod omittitur tum a Dioscoride tum a Theophrasto) luteum, Anthemidis figura: radix tantam habet cum scorpione similitudinem, vt exanimatus scorpius absque dubio appateat: item candida est et splendens. Accedunt et notae, quas illi
image: cs022praeter has assignat Theophrastus, Radicem, inquit, esse geniculatam, atque graminis modo nasci, locosque vmbrosos amare: quae omnia ita apprime conueniunt, vt ne minimum quidem sit quod repugnet, etc. Et paulo post. Neque repugnabit, quod Doronicum ad cordis palpitationem syncopemque: item ad venenatorum
page 12, image: cs023ictus per intus susceptionem exhibeatur: Aconitum vero inter venena recenseatur. Dioscorides enim Pardalianchen hominibus ve nenum non statuit, sed tantummodo pantheris, suibus, lupis, ferisque omnibus Quod intro non exhibeat, forte est, quia huius rei pericu Ium nondum fecerat. Verum quod tuto intro exhiberi possit, Theophrastus testatur, qui illud potum contra scorpionum ictus proficere tradit. Nec Galeni obstabit authoritas, qui septicum cum sit, in potu fugiendum monet: fieri enim potest vt Galenus hoc, non tam quod de eo periculum fecerit, persuadeat, quam vt in tuto rem poneret, quum quantitate tantum septicam naturam exerat. Et reliqua quae in eandem sententiam affert. In eadem sententia est et Vlysses Aldroandus, vti literis binis ad me scriptis significat, his verbis: Ea sum mente, quod verum Aconitum Pardalianches, sit quaedam planta, quae Doronicum ab Arabibus appellatur. Folia habet cyclamini aut cucumeris, tria aut quatuor, minora, caulem: palmum altum, radicem, quae optime caudam scorpij imitatur, et maxime ad instar crystalli pellucet: de hoc ad te scribo, vt consideres, forte sententiam mutabis, etc. Et rursus in alia epistola: Confirmo in hac sententia quotidie, et mihi maxime arridet opinio excellentissimi Marantae. Multas enim Doronici species obseruaui, videlicet sex, vt in meo Indice videbis, etc. Matthiolus quoque in vltima suorum in Dioscoridem Commentariorum editione, Doronicum, quod in epistola ad Marantam Aconito minime adnumerandum censuit, nunc ex Aconiti speciebus esse asserit, cuius argumenta apud ipsum, qui volet videre, poterit. Ego vero Doronicum siue veterum, siue vulgo dictum, quod nunc in horto meo floret (si forte inter se differunt, quod in praesentia non discutiemus) ab omni veneno alienum ac prorsus salutare medicamentum esse sentio. Est autem Doronici species, illa etiam herba, quam inter alias depictam excellentissimus Monthesaurus ad me misit, radice per interualla mirifice, scorpios complures referente, qualis in appicta figura cernere est. Si quicquam veneni in eo esset, vel homini, vel vt Maranta vult, non homini, sed caeteris animalibus, quomodo hoc hactenus semper latuisset? cum reliquorum venenorum, de quibus veteres scripserunt vis, hodieque vel vulgo, vel doctis saltem etiamnum constet: at Doronici venenum quis nouit? Nemo. Caprae syluestres eo in cibis delectantur: vnde etiam nomen apud Heluetios inuenit, Gemsenwurtz. Tuipse Maranta in quouis animali eius periculum facito. Quod nam aliud venenum, caeteris fere omnibus animalibus venenum, homine excepto?
image: cs024At Aconitum omnibus aut plerisque est. Doronicum et odore aromatico et sapore dulcissimo, et hominem et quoduis animal ad se edendum allexerit: quod vix de alio veneno dixerim. Fere enim omnia aut odore aut sapore statim se produnt. Si septicum est, nisi Galenus mentitur, quomodo non homini quoque venenum erit? Caetera quidem, quae omnes Aconita esse concedunt, septica esse ma nifestum est: at Aconitum primum, nisi vim eandem veneni communem habet, quemadmodum Galenus docet, nihil aliud cum Aconitis ei commune fuerit. Nam specie formaque prorsus discrepat: quare ne Aconiti quidem nomine Theophrastus dignatur. Maranta quoque septica quarto ordine calida scribit, Doronicum vero tertio tantum ordine calidum fatetur. Ego Doronici radices dulcissimas et salubres, saepe non paucas ingessi, sine incommodo, quomodo credam aliquod venenum eis inesse? Si fotia essent [gap: Greek word(s)], id est, aspera, nihil forte obstaret, quo minus sit Aconitum Pardalianches, tam affabre Videntur omnia respondere descriptioni: quanquam Dioscorides radicem non scorpium ipsum, sed eius caudam assimulare tradat, et splendere, non pellucere doceat. At rursus cum de eius veneno non constet inter omnes, mihique non modo non venenosa, verum dulcis et salubris quoque sit, non Aconitis mea opinione adnumerari poterit Doronici, inquies forte [gap: sign for Drachme]. iiij. occidunt canem, ergo abstinendum homini, et reijciendum. Mala est consequutio. Nam si [gap: sign for Drachme]. j. salutaris est homini, vt experimur subinde, nec vllo modo laedit, etc. non opus est ea quantitate exhibere, quod laedere possit: vt neque si nitri libra vna salutaris est homini, quatuor librae nocent ideo ceu noxium damnandum est. Croci [gap: sign for Scrupel]. j. aut semis prodest homini. [gap: sign for Drachme]. ij. officiunt, an ideo abijciemus ex pharmacopolijs, et neque corroborare nec aliter prodesse clamabimus? Dentur cani. [gap: sign for Drachme]. iiij. cro ci, et videamus quomodo afficiatur. Quin potius videtur et Aconiti et Torae antidotum esse, [gap: Greek word(s)] sic dictum. Mecum facit et Anguillara in Simplicium examine, quo in loco multa Doronico deesse scribit, quae a Dioscor. et Theophrasto commemorantur. Quod vero maximum est, non tribus aut quatuor folijs hoc constat: quin proferre vidit Aldroandus 30. in vna planta folia: nec caret multitu dine foliorum et Matthioli figura. Si cui haec non satisfaciant, legat Matthioli epistolam ad Marantam scriptam, in qua non tam Marantae argumenta diluit, quam alia etiam contra ipsum facientia profert, vtcunque postea sententiam suam mutauerit. Et nos quoque forte plura addemus his in ipsius Doronici historia.
page 13, image: cs025
DE ACONITO PRIMO QVERCETANI, Conradi Gesneri Asseueratio.
Misit hanc herbam pro Aconito Eustathius Quercetanus anno 1555. in sine Aprilis talem tantamque. Radice breui, crassa, pollicari, in mucronem modice inflexum ceu caudam scorpij desinente, molli et fungosa vt videbatur intuenti, multis radiculis fibrata: caule dodrantali, lanuginoso, folijs mollibus, ceu maluae vel althaae, sigura ceu xanthij vel potius cucumeris asinini, insipidis, fere subdulcibus. Mihi non aconitum, nec vlla herba noxia, ex miti sapore videtur. Calida et sic cu in 2. gradu. Confer cum Doronico Romano.
image: cs026
IN horto habet Martinus Benedictus Aconiti speciem Bernae quae floret Iunio, flore satis magno, luteo et aperto, fere vt Buph thalmus verus, raris et breuibus in ambitu foliolis circiter quatuor in summo caule veluti per corymbum digestis. Omnino natura, vis et sapor accedit ad Doronicum. Radix mire prae se fert scorpium quendam aut cancrum, inflexa parte vna gibbosa, altera caua, in caudam gracilem incuruam, nisi fallor, definit, brachia vtrinque fere quaterna. Caulis sesquicubito longior. Matthiolus, nisi fallor, hanc aut similem, pro Aconito Theophrasti aut Plinij depingit. Scribit autem Matthiolus haec fere. Hoc genus Plinij Aconitum esse censeo. Quippe, is Cammaro marino sui Aconiti radicem similem reddidit, cuius effigiem haec haud parum imitatur. Doronicum autem inter Aconita recensendum esse, authoritate et experimento probat idem Matthiolus: eo enim canes extingui, si radices deuorarint. At Doronicum non venenosum esse, nisi forte quantitate, vt crocus, et alia multa, tum hic, tum in epistolis ad Matthiolum, aliosque nonnullos scriptis, abunde ostensum puto. Nos Doronici quoque Ipeciem esse, in peculiari Doronici historia dicemus, Deo annuente.
DE ACONITO PRIMO FVCHSII Conradi Gesneri asseueratio.
QVam Fuchsius pro Aconito primo plantam descripserit, nunc quoque recenseamus. Fuchsius allata ex Dioscoride Aconiti Pardalianches descriptione, eam vuae versae a se depictae his verbis accommodat. Habet (inquit) tria aut quatuor folia, eaque cyclamini specie: caulem palmi altitudine, et radicem incuruam, scorpionum caudae similem, alabastrique modo splendentem. Quibus etiam accedit, quod manuscriptus et vetustissimus herbarius, planissime eam herbam quam hic damus, pro Aconito pingat. Germanica etiam nomenclatura satis indicat, hanc herbam ob suam facultatem perniciosam, esse Aconiti speciem. Et rursus in epistola quadam ad me scripta, idem his verbis confirmat. Cur Solanum, quod tu appellas syluestre tetraphyllon, inter Aconita recenseam, nulla alia ratio est, quam quod Dioscorides, non solum calidi, sed et frigidi Aconiti, quod scorpijs torporem infert, mentionem faciat. Non potest autem.
page 14, image: cs027torpor ille, nisi frigiditatis esse comes. Galenus calidum tantum, vtalij quoque, cognouisse videtur, etc. Fuchsij opinionem sequutus est Cordus quoque, qui id Aconitum monococcum vocat. Huic sententiae fauet Hugo Solerius, in eo plantarum et Com mentariorum in Theophrastum specimine, quod ad me olim transmisit. Ascribam autem eius verba, vt quae sit eius sententia, et quibus argumentis id statuat, cognoscatur. De herba Paris quid dicam, inquit, ambigi potest, etc. Attamen multa occurrunt, quae me adducunt, vt existimem, illam ipsam Dioscoridei Pardalianchis speciem esse, etsi externa facie, ab eo Aconito, quod Matthiolus appinxit, haud me liocriter dissideat. Eius historiam vtcunque adumbrauit Matthiolus, quamuis satis negligenter. Quam ob causam nos ex nostro opere Simplicium historiae dicato, eandem mutuabimur, et hic adscribemus, quo studiosis innotescat, non pauca fuisse omissa a Matthiolo, quae eius cognitionem mire illustrent, aut aliter ab eo descripta, quam plantae facies postulet. Pardalianches itaque Aconitum Fuchsij, Matthiolo (post eum qui additiones attexuit Pandectario) herba Paris nominatum, radice nititur longa, in terrae superficie reptante, tenuioris iunci crassitudine, graminis modo nodosa, tuberibusque multis inaequali, alabastri modo (ob corticem ex subflauo nigricantem) iplendente, succosa, odore tetro, gustu abominando. Cauliculum emittit oblongum, teretem, dodrante altiorem, rectum iunci crassitudine, et quasi in cacumine folia quaterna (interdum tamen quina senāue, sed id rarissime) crucis imaginem referentia, Cucumeris syluestris, aut Cyclamini folijs similia, subaspera, inferne venosa, in rotunditate acuta, cacumen autem ipsum vestiunt octo foliola, quatuor maiora, minora quatuor, et quasi capillatia. Eis primo insidet flosculus luteus, stellatus, aspectu pulcher, cui succedit fructus siue globulus, acino vuae similis, magnitudine grandioris auellanae, primo viridis, post maturitatem niger, succosus, multis granulis, quasi vinaceis coriandri magnitudine plenus. Floret in calidioribus citius, primo vere nimirum: in montanis autem aestate ineunte. Nascitur vbique in syluis, vmbrosis admodum locis, et maxima ex parte ad Septemtriones vergentibus, nec non in planis, pratorum sepibus et syluis caeduis. Ex qua descriptione apparere doctis pacatique animi studiosis omnibus potest, hanc herbam radicem habere scorpionum modo paululum incuruam (talem enim exigit Plinius cap. 3. lib.
image: cs028vigesimi septimi) graminis radicum modo nodosam et splendente, aliquot capillaribus radiculis ab eius geniculis erumpentibus. Nec obstat quod huic folia hirsuta non sunt, cum subaspera esse debere constet ex Dioscoride, cui leges non praescribentur a Plinio, qui hirsuta ea dicit. Neque item foliorum exortus. Nam Plinius ab radice leniter hirsuta ea facit. Matthiolus statim ab ipsa radice exeuntia humique recumbentia et hirsuta. Sed Theophrastus atque Dioscorides indeterminatum id reliquerunt, vt eorum authoritate freti, hanc vel illam originis sedem illis assignemus. Quin etiam, etsi nullum a rei plantariae scriptoribus Aconito Pardalianchi semen redditur: non ob id tamen statim sequitur, id nullum semen habere: cum verisimillimum sit naturam prouidam rerum omnium conditricem, caulem illrfrustra nequaquam dedsse, vt qui floris seminisque causa conditus sit: constetque (vel Matthiolo ipso iudice, in Dictamno Cretico, Gentiana, Elleboro albo, et alijs non paucis) Dioscoridem ipsum atque Plinium, notas admodum insignes, nec eas paucas, silentio dissimulasse in plantis quamplurimis describendis: quas tamen nihilominus fatentur omnes, easdem ijs esse, quae a Dioscoride ipso monimentis literarum fuerunt proditae. Nam si deficiente vna aut altera nota in aliqua planta, eadem diuersa censenda est, ab ea cui maxime conuenit, Matthioli Aconitum primum, Dioscoridis Pardalianches esse non debebit, quod caule vacere pictura videatur. Postremo non obstat herbae Paridis semen, quod Matthiolo et Amato, ex eius, qui additiones Pandectis attexuit authoritate, contra quoduis venenum sit singulare antidotum. Nam Dioscoridi capite decimo, libro secundo, terrestris scorpius crudus tritusque, et suae plagae impositus, eiusdem remedium est. Theophrasto autem Scorpij, id est, Thelyphoni radix (capite decimo quarto, libro nono historiae plantarum) prodest contra scorpionum ictus, si potetur. Addit Plinius capite secundo, libro vigesimo septimo, cum vino calido. Ait enim: Hoc quoque tamen in vsu humanae salutis vertźre, Scorpionum ictibus aduersari experiendo datum in vino calido. Ea est natura, vt hominem occidat, nisi inuenerit, quod in hominem perimat. Cum eo solum colluctatur, velut pari intus inueto. Sola haec pugna est, cum venenum in visceribus repererit: mirumque exitialia per se ambo cum sint, duo venena in homine commoriuntur, vt homo supersit. Quibus Theophrasti et Plinij verbis satis apparet, Aconitum quamuis per se venenum sit, datum tamen potui
page 15, image: cs029cum vino calido, scorpionum ictibus aduersari. Vnde nihil mirum videri debet, si herbae Paridis semen contra venena egregium sit antidotum, et fatuitates a venenorum potionibus obortas curet (tametsi et ipsum Pardalianches Aconitum censeatur) quod, fortasse, si sanis exhibeatur, ocyssime mortem sit illaturum: atque adhuc magis illius radix, cuius teter odor, abominandusque sapor, eam vi deleteria esse praeditam, maxime testantur. Insuper scribit Theophrastus ca. 16. 9. lib. Hist. de Aconito lycoctono disserens, vim illam mortiferam, qua praeditum id est, in radice eius consistere: folium et fructum nihil nocere. Quae si ita habeant, quid obsecro obstabit, quo minus id ipsum Thelyphono insit: vt nimirum eius radices deleteriam vim sortiantur: semen autem eiusdem plantae, contra venena, remedio sit praesentissimo? cum fructus Mespili arboris caro, acerba admodum sit, vixque edi possit, et ventrem strenue coherceat Galeno ipsi, lib. 7. Simpl. Semen autem interim, siue nucleus ossiculis inclusus, tanta vi renum calculis atterendis, et per vrinas exigendis praestare experientia cognoscitur, vt vix aliud remedij genus cum eo sit conferendum. Quamobrem si in eodem fructu, partes (seu distinctae substantiae) tam contrarijs se facultatibus reperiantur, nihil mirum aut a ratione alienum videri debet, si in hoc Thelyphono Aconito, siue Scorpio, aut herba Paridi, radix deleteria sit, et venenum praesentissimum: fructus autem (de quo ne per somnium quidem mentionem facit Dioscorides, aut aliorum Veterum quisquam) illius venenorum omnium saluberrimum antidotum. Hactenus Hugo Solerius. Verum Fuchsij de Aconito Paradalianche sententia Gesnero improbata est in Historia animalium de Lupo, vbi scribit: errare Leon. Fuchsium, qui herbam Paris appellatam vulgo ab Italis, vt Mathiolus scribit, Aconitum primum esse asserit, cum ea omnino sit Solani generibus adnumeranda, tum aliās, tum viribus, refrigerandi enim causa foris imponitur tumoribus calidis, idque vti liter, vt experientia nos docuit: minime vero putrefaciendi aut erodendi, vt Aconita. Sed non est quod pluribus refutem, ne sim prolixior. mecum quidem et Matthiolus et Tragus sentiunt: sed suffragiorum numero hic non vincitur. Fuchsius sane tum aliās tum inde mihi deceptus videtur, quod herbam Paris (quam aliqui non recte Asterem Atticum putant) nonnulli vuam vulpinam, lupinam, aut caninam vocant, vnde et Germanicum nomen factum, aut fictum potius ab imperitis puto medicis, wolffsbeer (nostri vulgo vocant, crützlekrut/ id est, cruciatam, propter folia semper
image: cs030fere quaterna, crucis instar disposita: alij sprossenkrut/ augenkrut/ Fuchsius etiam dollwurtz/ de quo nomine aliud Solani genus in Boue in C. descriptum, nos appellamus.) Sed vua Lupina apud Arabes Solanum est, teste Auerroė, vt Syluaticus scribit: quamuis aliqui, eodem tradente, staphisagriam interpretentur. Alij Solanum non lupi sed vulpis vuam vocant. Gerunt autem vuas omnia Solani genera. Cuculus vel vua lupina apud authorem de Simplicib. medicamentis ad Paternianum, cap. 83. ipsum Solanum simpliciter dictum est. Syluaticus non Cuculus sed Caucalis legit, et vuam lupinam exponit. Plinius certe Solanum, Cucubalum vocat. Et alibi scribit, contra Fuchsij opinionem, qua Aconitum frigidum venenum scribit, quia torporem inducat. Nam si haec consequutio valeret, sequeretur, Quum omne frigidum mortem infert. omnem mortem frigiditas comitatur, Ergo omne venenum frigidum est. Et hac ratione etiam Lichnis erit frigida contra Galenum, quum scorpios torpefaciat. Mecum facit Turnerus Angliae medicus insignis, in suo herbario Anglico idiomate scripto. An Fuchsij Aconitum, verum sit Aconitum, dubito. Nam habet haec herba, quatuor perpetuo folia, Platanum referentia, absque omni asperitate, nec vnquam tria. Tum accepi a viris fide dignis, pueros aliquot in locis, baccas nigras, quae in huius herbae summirate crescunt, absque damno comedere, quod non facerent illaesi, si ea Pardalianches esset, quam Anglice vocamus Libers hayne, id est, Aconitum seu venenum Liberdicum, id est, Leopardi.
ACONITI PARDALIANCHES TEMPEramentum et facultates.
AConitum deleteria facultate praeditum, quia nullo vnquam tempore neque aegrotis hominibus, neque valentibus opem fert, Galen. in 6. de morbis vulgar. Putrefacientis et venenosae facultatis est, ad putrefaciendum tamen quaedam, extra corpus, herbae radix vtilis est, Oribas. Lethale medicamentum est, et [gap: Greek word(s)], vt et Elleborus, Pollux. Aconitum princeps venenorum temporaneorum antiquo tempore, Cardanus. Vim mortiferam in radice habet. Ad erodendum vtuntur ea medici: praeparari vero potest, vt tollat biennio, anno, mensibus sex, tribus, duobus, vno. (ratione etiam peritioribus occulta) miserius perire aiunt, qui poto eo, vitam diutius protrahant, etc. Venenum autem hoc a plerisque frigidum esse determinatur, qua in sententia etiam Nicandri Scholiastes est. At nos supra, satis multis in medium productis,
page 16, image: cs031hucque afferendis, argumentis, euicimus, vti spero, non modo non frigidum esse, sed etiam vehementer calidum. Dioscorides de Aconiti veneno scribens, inquit, in lingua statim inter bibendum cum astrictione quadam dulcescere: quod dictum ego ad Aconita proprie dicta refero, non autem ad primum ab eo positum: hoc enim non proprie Aconitum vocatur, vt ex Theophrasto videre est. Idque magnum feruorem, non dulcedinem prae se fert: sicuti et Toxicum: a cuius potu labra et linguam inflammari ait. Videtur autem mihi Toxicum non aliud ess quam Aconitum primum, multas ob causas, quas non licet referre. idque ignorasse cum Dioscoridem, tum alios Veteres Graecos, mirum non est, quoniam Toxici vsus in Graecia ad tingendas sagittas non erat, et Barbari tantum hoc maleficio vterentur, vt ipse Dioscorides scribit. Loqui autem Dioscoridem de Veneno ex herba, Toxici nomine, apparet, quum inter herbarum venena, de ea agat. Etenim cum omne Toxicum, vtcunque leuiter vulnerarit, sanguini maleficium suum illico transmittat, vbicunque attigit: foeminas quoque in tali, vt dictum est, maleficio (in coitir) occidere potest. Aconitum primum certe id per excellentiam fecerit, vnde aliquis forte non male pronunciaret, omne Toxicum, etiam Thelyphonum esse. Pardalianches (inquit Gal.) idoneum vbi quid foris in corpore est exedendum, ad quos vsus radix eius sumenda est. Aconiti herbae succo pilorum ortum prohiberi ferunt, Aėrius. atqui haec facultas non Aconiti, sed [gap: Greek word(s)], id est, cicutae est: saepius autem haec ab imperitis confunduntur. Ad pilos pungentes in palpebris, trichiasin vocant, Antonij Musae, Fel auiculae, quae Cinaedus appellatur, et Aconiti dimidium eius, mixtis vtere: hoc est, euulsis pilis locum illine, Galen. [gap: Greek word(s)] 4. 7. inter Asclepiadae liquida medicamenta ocularia. Cornarius in hunc locum commentatus, inquit, Aconitum si simpliciter nominatur, de secundo genere Galenum intelligere. Et rursus ad idem, medicamento cuidam miscentur, fel pagri piscis, Aconitum, et sanguis vespertilionis. Miscetur oculorum remedijs leunadi doloris gratia, (ophthalmicis medicamentis anodinis) Dioscor. septica quidem idem fere sine dolore praestant, quod cum dolore caustica. Proinde ego sic verterem: miscetur oculorum remedijs, quae sine dolore exedunt, quamuis Dioscorides non satis expresse rit: sed res ipsa loquitur. Nam simpliciter ad dolorem tollendum Aconitum applicare, insaniam dixerim. Cicuta potius anodinis simplicter misceretur, quam Aconitum, oculorum praesertim apud Plin. et Diosc. Maiores oculorum quoque medicamentis Aconitum misceri saluberrime promulgauere, aperta professione, malum quidem nullum esse sine aliquo
image: cs032bono, Plinius. Vt Leucomata et albuginem quamuis densam ex oculo detergeas, turam et anturam herbas virentes nitidissime collectas contunde, et per linteum tenue, succum earum exprime, eoque oculos inunge, Marcell. In cibo potuque cauendum monet Galenus, propter deleteriam vim. Theophrastus inquit, pasci eo neque pecus neque vllum animal. (videntur autem haec verba ad secundum Aconitum spectare) Aconita, Tithymalli, et Ranunculi omnes cibis mixti, promiscue aues, feras, et pisces omnes occidunt, Cardanus. Vnde Dioscorides inquit, qui Aconitum biberint, subinde, potissimum cum exurgere conantur, vertigines obfundit, lachrymas ciet, grauitatem pectori et praecordijs adfert, simulque crebri spiritus deflantur. Aėtius haec eadem repetit, et alia quoque symptomata his addit, ad hunc modum: Aconitum, statim dum potatur, linguam edulcorat cum quadam astrictione, deinde paulo post in lingua amarescit, et constrictio mandibularum concomitatur, et oris stomachi morsus et laterum dolor, pectorisque grauitas ac praecordiorum: materia enim quaepiam circa vmbilicum innititur, et cum multis flatibus consequentibus corruptio contingit: grauatur item caput et tempora contremiscunt, oculi vero turbatiores fiunt et subcruenti ac lachrymas profundunt. Quod si diutius perseueret malum, etiam tremor ac concussio et tumor totius corporis sequitur. Et quod Theophrastus de quibusdam radicibus Scythicis innominatis, quae paulatim tabe consumunt eos, qui sumpserint, tradit: idem de Aconito quoque scribit lib. 9. cap. 16. cum inquit, confici ad officiendum modo quodam narrant, nec nosse quenquam. Componi autem ita ferunt, vt certis occidere temporibus possit, videlicet bimestri, trimestri, semestri, anno completo, nonnullum etiam biennio: pessime illos de vita discedere volunt, qui plurimum temporis resistere possint: paulatim eim tabescat corpus, et languore pereat diuturno, necesse est: facillime eos, qui confestim obeunt. Vtuntur thelyphono medici pro putrefactorio: sed et alijs quibusdam de causis epotum nihil penitus officere posse aiunt, neque ex vino neque ex mulso, Theophrast. Et rursus, Nepae vocatae (scorpij, thelyphoni) radix, vtilis ad scorpionis ictum, et ad alia quaedam habetur. Et alibi, Proficit pota contra scorpionum ictus. Aconitum quoque (inquit Plin.) in vsum humanae salutis vertźre, scorpionum ictibus aduersari experiendo, datum in vino calido. Ea est natura, vt hominem occidat, nisi inuenerit quod in homine perimat, cum eo solo colluctatur, velut pari intus inuento. Sola haec pugna est, cum
page 17, image: cs033venenum in visceribus reperit: Mirumque, exitialia per se ambo cum sint, duo venena in homine commoriuntur, vt homo supersit, haec Plinius. Videri autem potest, non de scorpij tantum veneno loqui, quod Aconitum id solum in homine repertum impugnet, sed quouis etiam alio, vt Hermolaus etiam et Ruellius acceperunt: etsi a nemine alio Veterum id scriptum inueniam: ego quidem credere quam experiri malo: posset tamen aliquis periculum facere in cane, si modo nostrum Aconitum, quod secundi generis est, idem praestare potest, quod primum, de quo ipsi loquuntur. Caeterum id quoque discutiendum hoc loco, cur, cum Veteres acerrimis venenis Aconitum ascribant, et Galenus intra corpus minime vsurpandum censeat: Theophrastus, vt modo diximus, hominibus nescio quomodo praeparatum dare quosdam ausos scribat, adscorpionum ictus, et alios effectus, quorum nomina non exprimit. Adde, quod hodie de Tora dicitur, et de Venatorio Gallorum veneno Celsus scribit intra corpus sumptum nihil aut parum obesse. Componi haec contrarieras potest, vel quia diuersa sunt Aconiti genera: vel quia superficiem Aconiti etiam Theophrastus lethiferam esse negauit, cum venenum omne in radice sit: vel potius, si exigua quaedam portio (vt Plinius in Limeo fieri scribit, et in alijs quoque venenis medici faciunt) cum maiore copia retundentium et frangentium eius noxam iungatur: vel quomodocunque pro apparatus diuersitate, effectus diuersos sequi. Aconitum accommodatum est ad exedendum aliquid [gap: Greek word(s)], Galenus vt paulo ante citaui: hoc est, in ore, aut sede. Apud Aźtium tamen legitur, [gap: Greek word(s)]: hoc est, extra corpus vel in sede. Christophorus Oroscius priorem lectionem probat. Ego tutius esse puto intra os non admittere, ne vel saliua infecta, aut fortuito vel modicum eius deglutitum, periculi causa sit. Foret etiam periculum, si forte vlcuscula aut venae aliās apertae et sanguinem fundentes in ore essent. Aegineta etiam habet [gap: Greek word(s)], et similiter Vetus interpres Latinus vertit. Sed Staphisagria quoque aphthas cum melle sanat, teste Dioscoride: quae tamen propemodum similem Aconito vim habet: et Sandaracha apud eundem oris vlceribus commendatur, quam tamen lib. 6. inter venena cum calce et auripigmento numerat. Quamobrem nihil assero, nisi tutius esse abstinere, cum minus periculosa ad eosdem affectus remedia abunde reperiantur. Aconiti radix emplastri modo imposita, putrefacit (exedit) efficaciter haemorrhoides et pudenda, Arnoldus citans Galenum: cum tamen apud Galenum non sic legatur. Foeminas
image: cs034occidit, tum in humano (vt supra ab initio huius de Aconio tractationis ex Plinio retuli) tum aliorum animalium genere, genitalibus inditum. quamobrem thelyphonon appellatur, primum scilicet Aconiti genus. Omnem quadrupedem necat, imposita verendis foeminei sexus radice, folio quidem intra eundem diem, Ruellius ex Theophrasto: quasi vero maius in folio venenum quam in radice sit, cum Theophrastus folio et fructui venenum esse negari scribat: vnde motus fortassis Gaza, folij mentionem hoc loco omisit, nisi librariorum ea sit culpa. Sic enim habet eius translatio, Enecat omnes quadrupedes eodem die, si genitalibus vel radicula imponatur. Graeca lectio est, [gap: Greek word(s)]. Thelyphthorion inter abrotoni cognomina, forte non recte positum est: licet enim suspicari pro Aconito abrotonum aliquem legisse, eiusque nomenclaturis adscripsisse quae Aconiri erant. Mel venenatum in Heraclea Ponti reperiri Dioscorides scribit, vbi et Aconitum: ijsdemque remedijs maleficio eius occurri, quibus Aconito: vnde conijcimus, existimasse eum, apes in Ponto ex Aconito mellificare. Aźtius quidem 23. 59. manifeste scribit, mel apud Heracleam ex Aconito colligi, nisi me fallit interpres, vt frustra hic Manardus contradicat Marcello (Venenatum fit etiam ex floribus Oleandri, Arnoldus.)
Quam puto de gelidae collectum flore cicutae.
Melle sub infami Corsica misit apis, Ouidius. Plinius tamen, Aegolethron vocat genus herbae, vnde mel istud colligatur, de quo pluribus dixi in Boue capite tertio. Fieri sane potest, vt ex vtrisque istis herbis, vel pluribus etiam (venenis enim ea regio scatet) maleficium illud melli insit. Aconito primo quae ferae pereant, authores scribunt: et quae secundo priuatim. ego vtroque omne animalium genus necari existimo, et ex sequentibus patebit. [gap: Greek word(s)] mixto cum cibo quo fera quaeque delectetur, capiuntur Pardi, Leones, etc. Xenophon. Aconitum primum fiue Thelyphonum similes habet vires secundo: sed Pardales peculiariter occidere creditur, vt lupos secundum, Galenus. Thelyphonum enecat boues, oues et iumenta, et ad summam omnes quadrupedes, genitalibus impositum, Theophrastus. Interimit Pantheras, Sues, Lupos, bestiasque omnes in carnibus obiectum, Dioscorides. Tangunt carnes Aconito, necantque gustu earum Pantheras, nisi hoc sieret, repleturas illos situs: ob id quidam Pardalianches appellauźre. At illas statim liberari morte, excrementorum
page 18, image: cs035hominis gustu, demonstratum, Plinius: idem superius ex Nicandri scholijs retuli. Aconitum aliqui myoctonon appellauźre, quoniam procul et e longinquo odore mures necat, Plinius: sed quod necet odore tantum, aliorum nemo scripsit. Nicander mures hoc veneno [gap: Greek word(s)] hoc est, funditus et ad desolationem vsque tolli tradit. Nostri quidem etiam Luparia, ex secundo Aconiti genere, vt mox dicam, mures tollunt. Thelyphonum admotum ( [gap: Greek word(s)], hoc est, scobe radicis derasa supra eum) scorpionem occidere tradunt, et eum reuiuiscere posse, si elleboro candido linatur, (aspergatur. nam verbum [gap: Greek word(s)] aspergere est,) Theophrastus. Ferunt radicem Aconitt (primi) scorpioni admotam, torpore eum resoluere: et e diuerso admoto veratro excitari, Dioscorides. Thelyphonum Theophrastus narrat, si ad scorpij dorsum admoueas, hunc statim perire et si elleboro candido oblmas, integritati valetudinis mox restitui, Gellius ex Aeliano. Torpescunt scorpio nes Aconiti tactu, stupentque pallentes et vinci se confitentur: auxiliatur eis elleborum album, tactu resoluente: ceditque Aconitum duobus malis, suo et omnium, Plintus. Therionarca in Cappadocia et Mysia nascente, omnes feras torpescere Democritus scribit, nec nisi hyenae vrinae aspersu recreari, Plinius. Ego hanc Therionarcam eandem Aconito primo crediderim: et pro [gap: Greek word(s)] simpliciter, vel [gap: Greek word(s)] aut alia quapiam voce Plinium legisse [gap: Greek word(s)]. Elleboro enim albo, scorpium vt recreetur, aspergendum, [gap: Greek word(s)], ex Theophrasto iam recitaui. Therionarca (inquit iterum Plinius 25. 9.) alia quam magica (Democrito prodita, vt nunc recitaui) et in nostro orbe nascitur, fruticosa, folijs subuiridibus, flore roseo: serpentes necat: cuicunque admota ferae et haec torporem adfert. Haec forte Delphinium Dioscoridis fuerit (cuius aliās non meminit Plinius) cum facultas florisque color conueniant, (Est et insula Therionarca, Plinio 5. 31.) nam fruticosa cum sit, Aconitum primum esse non potest, cui coliculus do dranalis tantum. Leones, Pardalianches venenum, sicuti Pantheras occidit, Aristoteles. Aconitum enecat Pantheras, Sues, Lupos, bestiasque omnes in carnibus obiectum, Dioscorides. Sed apparet eum de Suibus feris loqui. Feris enim tantum Aconitum et alia venana obijciunt Venatores. quanquam domesticis quoque vt qui buscunque alijs animalibus lethale est Aconitum. Syanchus, [gap: Greek word(s)], radix qua Sues a venatoribus capiuntur, Hesych, et Varin. Videtur autem non alia haec radix quam Aconiti esse, cum et radix
image: cs036similiter vsurpetur, et strangulando, (vnde et Aconito Pardalianchi cognomen,) similiter, quod ex vocabuli compositione apparet, mortem inferat. Scribit enim de primo Aconiti genere Dioscorides, quod et alias feras et sues occidat, nimirum angendo et quasi strangulando, vnde et Pardalianches dictum.
TORAE VALDENSIVM ACONITI primi Gesneriani facultates.
HIs Aconiti primi facultatibus ex antiquorum scriptis adductis, Torae nostrae quoque, quas habemus experientias, adiungemus, praeter eas quas paulo ante de ea memorauimus. Scribit ad me quidam amicus his verbis: Valdensis quidam mihi affirmauit, Toram herbam quandam a sius vocari, ex cuius radice, aliquandiu seruata loco humido et contusa, succus exprimitur, quo sagittae tinguntur. Quia vero promptum et praesens venenum herbae illi insit, ex eo cognosces quod mihi narrauit. Quum (inquit) aliquando auunculus meus procul sagitta huiusmodi succo infecta leuiter vrsum eumque vastum attigisset, coepit vrsus magno impetu per syluam ferri, et huc atque illuc discurrere, ita vt auunculum meum valde perterrefaceret. Itaque locum aeditum conscendit, ad quem vrso non patebat via. hinc cum illum spectaret, vidit tandem longis decursis spacijs concidentem et vitam exhalantem, quum nimirum venenum illud peruasisset cor, quod ita esse occiso iam vrso deprehendit. De Toxico idem scribit Graecus interpres Nicandri: quod nostri de Tora, quomodo scilicet venenum misceatur sanguim. Idem scribitur in Synonimis, Tora valet vt Toxicum. Potentissimum quoque ejus plantae venenum hinc esse constat, quod (sicut ex Antonio Prolomaeo huius tractationis scientissimo cognoui) adolescens quidam herba illa diurius manibus tractata et gestata, propemodum exanimis conciderit: ex literis cuiusdam amici. Audio praeterea quendam manugestasse chirotecatum, et manum per chirothecam vlceratas inuenisse. Aconiti tui folijs, (scribit quidam ad me) iam aridis radicem gustaui, non sine periculo. Nam quamprimum videbatur mihi os totum ardere, ipsumque ardorem totum quasi corpus percurrere: et nisi sciuissem me priori nocte et mane butyro recenti ventriculum vallasse, de me actum putassem. Ego bulbulum Torae Valdensium gustaui altero mense, postquam lecta erat, neque amplius vrentem, sed subdulcem et modice acrem, inueni. Theophrastus author est, venena in altissimis montibus nasci, eoque valentiora esse, quo sint sicciora:
page 19, image: cs037ego vero quando in Tora hoc non verum est, existimarim eo valentiora esse, quo sicciore Solo nascerentur. Valdenses, populus in montibus habitat Galliae, non procul Auenione, Italiam versus, apud hos Toram herbam abunde nasci audio, cuius succum expressum in bubulis asseruant cornibus, ad sagittas tingendas veneno praesentaneo, ipsi Toram et Toxicum vocant. Quomodo vero praeparent, nondum cognoscere potui. Facile autem conij cio eos nihil venenati addere: ne queenim opus est: et insuper venationi noceret. Nunc cum noxij aut septici nihil accedat, pars etiam proxima vulneri (ita puto) editur. Toxica vero quibus Barbari contra hostes vtuntur, septica quaedam sunt, qualia Aristoteles descripsit. Caeterum cum venenum eius cito exhalet: si succus expressus pro Toxico seruari debeat, addendum conijcio aliquid, quod et putrescere succum illum et exhalare prohibeat, vtrumque fere sal praestiterit, aut fel, praesertim si aliquid glutinosum addatur. Et forte non totus succus, sed crassior pars tantum quae subsidit, serosa abiecta, seruatur. Hoc succo, ceu Toxico et homo et quoduis aliud animal telo inde imbuto ictum, intra semihoram moritur: homini tamen praecipue lethale hoc malum est. Vim eius experturi, acum eo succo inficiant, quo ranam pungant: quae si illico moriatur, ita praesentaneum iudicant. Mortiferum negant, si deuoretur bibaturue, etsi ne id quidem sine noxa fiat. Praesentissimum vero esse coniunctum sanguini, quod per sagittas contingit, si tamen locus ictus, frigida mox abluatur, remedium pollicentur. Sanguis qui e vulnere defluxit enam id imum pedem, hoc veneno contactus recurrit, et in vulnus iterum subit: tanta in eo sanguinis vitaeque auiditas rapida. Et haec quidem accepi olim ab homine fide digno, qui cum Valdensibus ipse versatus fuerat. Radici certe et foliorum forma, et vis ipsa veneni, non aliud hanc Toram, quam primum Dioscoridis Aconitum esse euincunt, quod et Thelyphonon vocatur, quod verendis foeminarum inditum mortis causa sit: nimirum quod illic etiam vis eius et habitus sanguini iungatur, siue per acetabula, siue per [gap: Greek word(s)] quandam. Audio etiam Sabaudiae populum esse, qui vallem quandam Lucernensem incolat, homines asperos, quod metuendi sint propter sagirtas herbae Torae succo venenatas. Singulos domi vasculum huius succi plenum seruare aiunt: et tali sagitta ictos, paulo post mori, vulnere incurabili. Ab hac valle exijsse quidam aiunt Valdenses, qui ab huius herbae vsu Torelupini nominentur. nam lupos aliasque feras in venatione, similiter huiusmodi sagittis feriunt. Audiui
image: cs038etiam, si bene memini, solis in Gallia Valdensibus, priuilegio quodam hoc Toxico vti licere: forte quod et ad venationem indigere videantur, cum montes habitent: et tanquam viri boni citra hominum noxam id possessuri existimentur: Sic et de Aconito in Ponto scribit Theophrastus, ijs tantum qui praeparare nouerint, possidere concessum, caeteris interdictum capitis poena. De Torae veneno, rursus scribit ad me Casparus Collinus. Aconitum seu Toram cum Ludouico in montes profectus collegi, prius bene cognitam, de viribus periculum faciens: postquam enim degustare iulsissem, simul et ego summis quasi labris attigissem (nam priori anno, vt sumpseram, periculum feceram) torpor in brachijs, genibus, toto corpore, nescio quae imbecillitas eum repente inuasit, et quasi omnia eius membra labefactarentur, vt vix pedibus in sistere possit, nedum vnicam effodere plantulam. Ego cum haec videbam, iubebam depromeret theriacae et aliarum confectionum pauxillulum, vt veneno a corde fugato, confortaretur et sese reficeret, donec ad casam aliquam peruenire possemus. at sumpto antidito infra quartam horae partem iam leuamen sentiebat. Tum et ego videbar quasi incipere labefactari, sed eodem remedio vsus. incolumis euasi. Sic mei scripti praesens testimonium habebis. Quo ad splendorem alabastri, in viridibus et modo euulsis quasi anima duertetur, sed artbitror Dioscoridem non tam ad splendorem quam ad colorem, quem in recenter effossis videmus, Pario marmori non multum dissimilem, respexisse. Apud Indos radix quaedam sanguinem diffundere et velur fugare potest: alia contra ad sese trahere. Has inuentas aiunt contra morsus serpentium venenosarum, Theoph. 9. 15. Toram nimirum et Antioram intelligens.
Nunc et antipharmaca quaedam quae medeantur ijs, qui Aconitum sumpserint addemus. Pantherae quidem excrementis hominum sibi medentur, vt supra retuli: Homines mulso, vt Theophrastus docet, Ex vino aut mulso potum, nihil posse efficere putant. Idem Sed plane contrarium Eustathius ad Macrob. 6. 7. asserit his verbis: Si quis Aconitum nesciens hauserit, non nego haustu eum meri plurimi solere curari. Infusum enim visceribus trahit ad se calorem, et veneno frigido, quasi calidum iam repugnat. Si vero Aconitum ipsum cum vino tritum potui datum sit, haurientem nulla curatio a morte defendit. Tunc enim vinum natura frigidum admixtione sui, frigus auxit veneni (mihi certum est Aconi tum venenum minime frigidum esse) nec in interioribus iam calescit, quia non liberum, sed admistum alij, imo in aliud versum, descendit iuviscera.
page 20, image: cs039Haec ille. Mihi rationes istae non placent. Puluerem musco num (id est, paruarum muscarum) napellum depascentium aduersus Napellum darem: vel puluerem coturnicis seu turdi, Ant. Gainerius: deceptus nimirum ab Arabibus, aut eorum interpretibus, qui coturnices Aconito pasci scripserunt: cum sturnos (non turdos) cicuta pasci scribendum fuisset, vt pluribus paulo post dicetur. Acetum calidum potum, (et mox vomitionibus redditum) contra cicutam et Aconitum prodest, Aggregator ex Serapione secundum Dioscoridem. Ego apud Dioscoridem nullam Aconiti mentionem in aceto reperio. Lac bubali et asinae contra Aconitum bibitur, Ouillum vero contra cicutam, Aggregator ex Plinio. Coagula, haedi, vituli, capreoli, Hali abbas contra cicutam propinat, alij contra Aconitum. Allium debellat Aconitum, quod alio nomine Pardalianches vocatur, Plinius. Rutam aduersari Aconito, superius ex Athenaeo recitaui. Galenus lib. 2. de Antidotis, Rutae manipulum tritum, e vino puro bibi consulit: aut ius gallinaceum pingue. Balsaminum ex lacte potum, aduersatur Aconito. Plin. Suecus Mororum aduersatur eidem, in vino potum, Idem. Coagulum haedi contra potum cicutae prodest (lege Aconiti ex Dioscoride) sic Arabes quoque [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)] confundunt, et pro conio male vertunt albos, (albis) quod Aconitum est, Auic. cap. de Aconito, et Haly. Sic Celsus quoque. Ad idem valet theriaca, et lac. Gal. Abrotonum cum vino, Aźtius, cum melle bibendum praebet Nicander. Dioscorides summatim haec habet remedia. Venenum vomitione abigi, aut clystere per aluum egeri opus est. Vtimur inter propinandum, origano, ruta, marrubio, vel absynthij decocto, cum vino absinthite: vel semperuino, vel abrotono, vel chamelaea, aut aiuga. Prodest etiamnum opobalsami drachma, cum melle aut lacte, cum castoreo, pipere et ruta, aequis ponderibus ex vino. coagulum haedi, leporis aut hinnuli, cum aceto: ferri quoque scoria, item vinum in quo aurum, ferrum, argentumue candens restinguatur, potum. lixiuique cum gallina et vino decocta, aut carnium bubularum prae pinguium iura, cum vino sumpta. Fertur et aiuga priuatim ipsis subuenire. His addit Aźtius, Erucam cum vino, lapidem molarem ignitum in vino extinctum, et vinum propinatum calidum. Pullum gallinaceum tenerum et pinguissimum coquito, et decoquendo eliquato, donec ossa sola relinquantur, et iusculum per se, vel cum vino bibendum exhibito. Raz. lib. 8. ca. 18. contra Napel. haec facienda docet. Multoties hic ad vomitum cogendus est, postquam quotidie sumpserit aquam, in qua semen Napi coctum fuerit, cum butyro vaccino
image: cs040veteri. Postquam autem multis vomuerit vicib. ex glandibus in vinococtis [gap: sign for Uncia]. iiij. cum pondere [gap: sign for Drachme]s. electuarij muscati, cui sexta parsvnius drachmae de musco bono fuerit admixta, detur. De his vero quae ad hoc multum valent, sunt butyrum vaccinum, et lapis bezoar citrinus, vel rubeus purus et probatus, et de viperis theriaca, et mithridatium. Oportet itaque, vt si vna ex istis quatuor medicinis habeatur, cito succurratur, aliquid in potu de eo exhibendo. Quod si istorum nulla habeatur, hoc quod diximus multis fiat vicibus. Vna praeterea antiquarum secta dixit, quod radix Capparis, taliter contra Napellum operatur, vt bezoar. Si [gap: Greek word(s)] dictum, equus depastus fuerit, et caput ei demissum (resolutum) fuerit, ac similiter reliquum corpus, venam in temporibus scinde: et apij syluestris aut satiui semen e vino infunde: aut rutam tusam, vino vetere assuso infunde. Incert.
De Torae nominis aequiuo catione, ex Philologia Aconiti. Quoniam autem hoc nomen aequiuocatione non caret, nos non Napellum, qui et ipse quibusdam Tora dicitur, sed eam intelligimus, quam primo loco depictam exhibuimus. Antora, inquit Syluaticus, dicitur quasi antitora: quod aduersetur Torae. Sunt autem duae herbae, quae simul nasci solent: folijs violarum, rotundioribus tamen et parum incisis, floribus Cyclamini, nisi quod in Tora bene violacei sunt, in Antora subrubei: haec sanat, illa occidit. Hactenus ille. Quo in loco Toram cum Napello confundit, vt etiam Hermolaus, quum etiam Napellus vulgo Tora dicatur, sic quae de diuersis Toris audiuerat, confundit in vnam Toram. Foliorum descriptio, nostrae Torae conuenit: florum vero, duabus Napelli speciebus. Aldro andus de Simplicib. in Pedemontio, Limeum Plinij vocari scribit, herba Terra, (forte Tora) e cuius radice succus exprimitur, qui Medicame illis appellatur. Taurion est inter Lychnidis coronariae nomenclaturas apud Dioscoridem. De Tora vero herba vulgo dicta apud Italos, quam Dioscorides Orobanchen vocat, aliās dixi lib. de Anim alib. Est et altera Taura, de qua Her molaus Barbarus.
page 21, image: cs041
CONRADI GESNERI PHILOSOPHI ET MEDICI, DE VTROQVE OXYMELITE Elleborato, Libellus.
OXYMELITIS ELLEBORATI MAIOris descriptio.
RECIPE rutae, thymi capitati, dictamni Cretici, comae hyssopi, pulegij, marrubij, cardui bene dicti, Nardi Celticae radicularum sine folijs, corticumsambuci interiorum, ana manipulum vnum. Calaminthae (catariae) pugillos duos. Seminum anisi, foeniculi, ocimi, vrticae Romanae, anethi ana drachmas duas. Radicis angelicae, althaeae, ari, scillae praeparatae, aristolochiae triplicis, nempe rotundae verae, longae verae, et nostrae quam Clematitidem putant: turbit, iridis nostrae, costi qui violas olet (aut Zedoariae) polypodij, corticum limonum, ana vnciam vnam. Ellebori nigri e montibus collecti corticum: (niger praestantior: cuius flores lactei aut purpurei sunt, accersi potest ex Italia, Como aut Bergomo praecipue: huius enim radices eneruari possunt: sin minus de nostro vulgari fibrae integrae ponantur:) esulae ana drachmas duas. Ellebori albi corticum de fibris radicum (e montibus vel locis siccis et perflatis collecti) drachmas quatuor (aliquando duas tantum vel tres posui) Agarici drachmas duas, quas sub finem decoctionis inijcies. Omnia sicca trita infunde in aceti acerrimi libris sex et quarta parte, vel quantum sufficit, sapae vnijs duabus, triduo in Sole vel ad fornacem, in vitreo aut figlino vase obturato. Tum decoquantur in terreo, aut lapideo tornato vase ad dimidium fere cocta colabis modice exprimendo, addesque mellis despumati communis, aut rosacei potius, vel cui cortices citri fuerint infusi, libram vnam (aliās duas posui, aliās vnam mellis, et vnam sacchari) et ad consumptionem aceti decoques, vt fiat syrupus. Sub finem aromatisetur cum cacryophyllorum, croci, zinziberis, galangae, macis, ana drachma vna, non in sacculo, sed permisceantur. Seruetur in vase vitreo, aut fictili vitreato.
OXYMELITIS ELLEBORATI MINOris descriptio.
Recipe calaminthae, thymi, pulegij, cardui benedicti, rosarum rubearum, mentae crispae ana pugillum vnum. Seminum anisi,
image: cs042foeniculi, ocimi, vrticae Romanae vel nostrae, anethi, ana drachmam vnam. Radicum angelicae, foeniculi, althaeae, scillae, iridis nostrae, (aliquando addit et polypodij tantundem) turbit, ana vnciam semis, Ellebori albi, e montibus vel lotis siccis et perflatis collecti, versus Septentrionem potius quam Austrum: esulae praeparatae, ana drachmas duas. (Elleborum aliās duplicaui, et Esulae posui drachmas duas semis) Asari radicum sesquidrachmam. Galangae, cinnamomi, calami aromatici ana drachmam vnam. Infunde trita omnia in aceti fortissimi libris duabus et semis, triduo in Sole, vel loco calido, in vase vitreo aut figlino obturato. Deinde bulliant in terreo aut lapideo vase ad dimidium fere. Demum adde sacchari, melli communis (vel rosa cei) despumati, ana vncias quinque, fiatque syrupus: qui aromatizetur cum croci, cinnamomi, macis, zinziberis (addatur zinziber decocto potius) ana scrupulis duobus, suspendantur intus in sacculo.
DE VTRIVSQVE COMPOSITIONIS examine et iudicio.
GEsnerus vtcunque compositiones vtriusque Oxymelitis, non solum certa ratione institutas, sed multiplici etiam vsu et longa experientia, in diuersis casibus comprobatas, intelligeret, illi tamen non satis fuit, nisi etiam eiusmodi eas esse, quales sibi viderentur, opinione et sententia doctissimorum virorum confirmaretur. Itaque vt multorum iudicia haberet, descriptiones huc atque illuc examinandas atque experiundas, amicis suis transmisit. Quae vero singuli probarint vel improbarint, pleraque exiam editis Gesneri per epistolas responsionibus, pauca vero ex his, quae in schedis annotata reliquit, hic subijciendis, intelligi possunt.
Cum ab ellebori albi vsu nonnulli penitus abhorreant, concedo posse illum omitti, praesertimvbi morbi ratio id quoque suaserit: eius vero loco, ponatur ellebori nigri pondus sescuplum, hoc est, drach mae sex. Myrepsus alioquin, vt puto, elleborum nigrum tantum ponit.
Acetum multi non bene ferunt, praecipue vbi morbi interni, externa coniuncta habent vlcera, aut alioquin partes neruosae affectae fuerint: id vt corrigamus, loco aceti in compositione, vinum generosum assumi potest. Sed et suauius erit, si autumno paretur cum musto: quanquam minus sic, magis vero cum aceto placeat. Aliquando cum vino Cretico praeparatum habebam, sed et sic ingratius erat: cum musto vero amabilius.
Rondelletio maius minore magis probatur. In minore nullo
page 22, image: cs043modo approbat rosas: quia cum purgantibus astrigentia non placent, vti neque scammoneae praeparatio, quae cum cydonijs malis fit. Efficiunt enim astringentia, vt purgans medicamentum diutius in corpore haereat, et sic plurimum nocear, cum praestet, id quam primum excerni.
In morbis praeterea cerebri, oxymel non commendat, quia acetum neruis est inimicum.
Rursus purgantia cum oxymelite minime miscenda censet, ac proinde etiam Iuliani illud oxymel reijcit: ne dum medicamentum purgat et abstergit, acetum suam qualitatem neruosis partibus fortius imprimat.
Praeterea neque laudat tam vehementia attenuantia cum purgantibus mixta: nam [gap: Greek word(s)].
Insuper neque hoc laudari potest, quod natura ab huiusmodi medicamento varijs motibus, ijsdemque contrarijs, mirum in modum vexatur, videlicet dum mouet et per cutem, et per superiora inferioraque, atque etiam per vrinas.
His D. Rondelletij rationibus, respondet in epistola quadam ad Iohannem Bauhinum medicum his verbis.
Quod oxymeli meum attinet, non dubito quaedam in eo meliora fieri posse: atque eam ob causam viros eruditos consulo. Sed quale etiam nunc est, profecto mirabile est. Pleuriticis aliquot etiam puerpetis, sine venae sectione, propter debilitatem, dedi, quae paulo post conualuerant. Et aliquoties expertus sum, vbi sanguinis missio ne opusest, vi ipsius penetrante sanguinem pelli, per vterum, haemor rhoides, nares, nullo periculo: ea copia interdum, qua vix maiorem secta vena eduxissemus: vt minus iam mirer Dioscoridem de Crocodilo (cui vis acris et penetrans est) tradere, sanguinem ab eo per nares exigi. Do autem non tam purgandi gratia, quam penetrandi, et aperiendi, et incidendi viscosos humores, attenuan dique crassos, etc. idque ante purgationes fere: vt D. Rondelletij argumentum, quo ait rosas aliaque astringentia non debere misceri purgantibus, hic non debeat mihi obijci, cum purgandi gratia rarissime eo vtar. Possem autem huic D. Rondelletij sententiae, disputandi saltem et discendi gratia, obijcere, tum authoritates et rationes quasdam veterum: tum ipsam naturam, quae purgantibus non paucis simplicibus medicamentis, astrictionem aliquam addidit, rosis, rhabarbaro, aloae, mirobalanis. Et quod non eadem purgandi ratio omnibus conueniat: sed pro circumstantijs diuersis, alios nulla astrictione, alios cum illa purgandos videri.
image: cs044Astringentia quidem addita purgantibus, facere, vt ea corporibus diutius haereant, noceantque, vt verum esse concedam, de liquidis tamen quae bibuntur, et ijs quae non in substantia sumuntur, non aeque erit verum atque ijs, quae in substantia sumi solent. Et in vehementioribus noxijsque timendum hoc fuerit, non in mitioribus, quibus addendum potius aliquod astringens fuerit (si sententia haec simpliciter vera est) vt diutius manendo, vim suam magis exerant. Quod si contumaciores sunt morbi, et vires sufficiunt, in vehementioribus etiam pharmacis, modo rite sint praeparata vel correcta, vt loquuntur, idem facere quid prohibet? Sed haec in praesentia omitto:
Iam quod ad morbos cerebri, in quibus simpliciter acerum damnat D. Rondelletius, non plane consentio: nam si humores multi, crassi et tenaces caput obsideant, nec alijs remedijs facile cedant; tempestiuum et moderatum vel scillitici vel nostri oxymelitis vsum, prodesse affirmo, non solum authoritatibus veterum, (quas nunc praerereo) ac rationibus, sed crebris etiam meis experimentis, in capitis doloribus, vertigine, comitiali, etc.
Non probat etiam tam multa attenuantia. oportere enim [gap: Greek word(s)]. Sed forte ipsa crassorum humorum attenuatio, et viscosorum incisio [gap: Greek word(s)]quaedam est: non proprie, sed quae qualisue ad eductionem sufficiat.
Nec metuendum est, quod postremo addit, ne multum vexetur natura tot motibus contrarijs. nam cum parce datur, nec saepe, non excitantur vlli motus violenti. non enim ad omnes pluresue meatus, materia semper protruditur, sed in alijs atque alijs corporibus ad alios, quo nimirum natura magis vergit. Itaque haec rursus exercendi nos causa cum D. Rondelletio conferre te velim. Scis me perparce exhibere: nempe plerunque drachmas duas, et fere bis aut tertantum: tum quia illico vis eius auxiliaris sentitur, tum ne quid laedam dosi maiori (nisi vis maior vrgeat, vt cum ciendus est vomitus, etc.) aut frequentiori. Misceo autem alios syrupos, liquores, sapam, aliās aliud. Superiori autumno cum musto paraui, loco aceti, de quo guttas aliquot, etiam pueris trimis aut quadrimis non semel feliciter dedi. Haec festinanter et tumultuarie scripta boni consule.
Ex epistola medici cuiusdam celebris ad Gesnerum: [gap: Greek word(s)](inquit) singulari consilio adiecisti radicem althaeae: sed vncia semis parum est, etc. Respondit Gesnerus: Ideo radicisangelicae, foeniculi, althaeae ana vnciam semis accepi. Proque elleboro
page 23, image: cs045albo cortices ellebori nigri. Eius drachmae sex purgant absque vlla molestia, et robustos.
Rursus eiusdem. Miror te in minore tua compositione, omittere elleborum nigrum, hyssopum atque marrubium: vt delicatioribus, respondit, inseruirem.
DE VSV ET VIRIBVS vtriusque Oxymelitis.
MAiori rarius vtor, et in maioribus causis tantum. vtrunque sane mirifice abstergit, incidit, aperit. Humores omnes, omnia excrementa e corpore protrudit. omnes meatus intus forisque reserat. A centro ad superficiem pellit manifeste, ita vt cutim rubificet, sicut longiore in balneo mora fieri solet. Exanthemata aut pustulas aliquibus, aliosue tumores excitat, qui alioquin circa interiora forte colligerentur. Quamobrem ad praeseruationem a peste vsum eius perutilem futurum non dubitārim. Vlcera habentes, vim eius statim in ipsis vlceribus penetrantem et aperientem sentiunt. Praecipua eius vis in epilepsia, asthmate, et omnibus fere morbis a materia frigida, crassa, tenace, ex phlegmate aut melancholia dependentibus: in capite, ventriculo, thorace, iecore, renibus, liene, vtero, articulis. Arthriticis profuturum crediderim, non secus quam Iuliani oxymel: itemque ischiadicis. Menses manifeste promouet: expellit etiam albos, si diebus aliquot sumatur: et postea dentur pilulae conuenientes, vt de hiera simpl. cum agarico et radicibus asari. Vrinam et calculos prouocat, praesertim cum syrupo congruente, vt de floribus Perficorum. Sanguinem concretum vbiuis dissipat, etiam in thorace, instante suffocationis periculo, per se vel cum modico rhabarbaro. Epilepsiam non confirmatam curat. Lumbricos pellit. Pueris etiam dari potest cum pauca sapa, aut rob cerasorum, aut vtrisque mixtis. Sitim aufert cum alijs plerisque, tum hydropicis. Spirationem facilitat. Asthma et orthopnoeam curat, aut mitigat plerunque illico, porum: vel si lambatur, per se, aut potius cum oxymelite scillitico, et looch sano alioue, aut cum syrupo conueniente, vt sunt de hyssopo, de liquiritia, de calamintha. In dyspnoea et orthopnoea, exhibeo, cum decocto meo de foenograeco loto, etc. semel aut bis in die: ipsum vero decoctum per se saepius hauriri iubeo paruis potiunculis tepidis. Aluum aliquibus mouet, maius praesertim: minus vero si maiori copia detur, nempe quatuor, quinque vel sex drachmarum
image: cs046pondere, et per tres quatuorue dies continuetur, secundo aut terrio satis copiose mouet aliquos. Sanguinem pellit, quibus abundat, per quosuis meatus: vt nares, vel haemorrhoides, vel vterum. et hac ratione natura, quod redundat, euacuante, a venae sectione abstinere possumus in debilioribus praesertim et puerperis, cum pleuritide, aut alio morbo venae sectionem requirente laborant. Ego nuper pleuriticum senem plus quam septuagenarium, vena non secta, oxymelite minore nostro cum looch sano, quo saepius vtebatur, pauxillum semper lambendo, et superbibendo modicum de coctionis nostrae de foenograeco, etc. Dei gratia restitui: et similiter anum quandam dyspnoea periclitantem, et a pharmacis abhorrentem, minimum oxymelitis per interualla cum cochleari vini Cretici dando.
Pleuritici id lambant cum bacillo e glycyrrhiza, admixto looch sano, vel syrupis de liquiritia, hyssopo, violis, et zulapium bibant ex aqua saccharata, cum pauco syrupo de glycyrrhiza.
Si vomitum ciere libeat, vt vbi veneni suspitio est, vel aliās, dari potest vncia cum dimidio oxymelitis scillitici, et aqua tepida fontana, aut destillata aliqua: aut potius decocto agarici, cum corricibus et semine raphani, seminis anethi, radicibus asari, malua, ficubus. Mouetur autem vomitus tertia fere hora postquam sumptum est, alijs prius aut tardius, nonnullis et aluum simul mouet. Sic et arthriticis et ischiadicis prodest. Si vomendi gratia copiosius sumptum, vt dictum est, insolita quaedam symptomata induxerit, vt ardorem aliquem, aut inflationem circa guttur, vertiginem, etc. timendum non est. Sed aeger in lecto collocandus, et vomitus modis omnibus promouendus est, vt decocto ficuum tepido, etc. aliquoties repetito, penna inserta. A vomitu quiescendum. paulatim enim, somno praesertim superueniente, omnia remittunt.
Frigidioribus et hyeme, datur vtiliter cum aqua ardente et ficu modice tosta incisaque, id totum accendi debet, et mox extingui ac sumi, vel cum vino aromatite, vel aqua de radicibus gentianae destillata, aliaue.
Ad menses ciendos aqua cinnamomi vtiliter ei miscetur. Mulier quaedam, cum menses iam diu non profluerent, et remedia varia tentasset frustra, huius vsu ad fluxum naturalem redierunt.
Incidendi aperiendique causa, dare soleo ante purgationes, ita vt drachma vna ad minimum, vel duae lambantur per se, mane, per tres fere dies: vel cum exigua sapa, amaritudinem eius tegendi gratia, aut rob cerasorum dulcium: et aqua hyssopi aliaue bibantur: vel cum aliquo decocto.
page 24, image: cs047
In iecoris vel lienis obstructionibus, fiat decoctum ex chamaedry, chamaepity, carduo benedicto, cum radicibus asari, pauco cin namomo. Huius decocti vncijs duabus, misce oxymelitis drachmas duas: et syrupi de cichoreo cum rhabarbaro sesquiunciam: et repetatur aliquoties, cachecticis, ictericis, et febrientibus plerisque vtilissimo remedio. In aperiendis quidem obstructionibus, et incidendis crassis humoribus, mirifice Medicus quidam commendat, sub nomine syrupi amari.
Phlegmaticis et melancholicis plusculum et saepius dari poterit, hyeme praesertim. Nec potest tam parum eis dari, quin aliqua eius efficacia in corpore percipiatur. Drachma semis vel drachma vna sumpta, exhilarat sumentem plerunque, praesertim cum pauculo vino generoso, vt Cretico alioue. Frigidioribus vna aut altera gutta aquae vitae addatur. alijs ficus affa, aut aliud gratum. Plerunque drachmas duas cum aliquo syrupo suaui do, et per duos aut tres dies continuo: si vero saepius et copiosius sumatur, fastidium mouet. Saepe lambi tantum iubeo. Saepe liquores stillatitios addo, vt potus fiat: aliquando cum aqua cinnamomi, praesertim fimenses mouendi sint. Datur etiam cum decoctis, vt in iocinoris obstructione, (de qua iam dictum est,) chamaedryos, chamaepityos, etc. vel in tali forma.
Recipe alicuius decocti vncias duas, oxymelitis nostri [gap: sign for Drachme]. duas, syrup. de cichor. cum rhabarb. vnciam vnam semis, misce, fiat potus, qui aliquoties repetatur. Pueris vero hoc modo dari poterit.
Recipe oxymelitis nostri drachmam vnam, rob de cerasis, mellis cocti ana ligulam vnam, misce.
Dari potest mane et vesperi, tribus aut quatuor ante cibum horis. nuper enim crapulosus quidam et cibum fastidiens, cum drach mas quinque sumpsiffet mane, cum decoctione communi solutiua: ac rursus horis quatuor ante coenam, supra infraque purgatus est, et appetitus redijr.
Tempore pestis ad praeseruationem sumi potest bis aut ter in septimana. Putredini enim mirifice resistit, partim euacuando per diuersas vias paulatim, partim aperiendo meatus omnes, partim etiam consumendo. Erit autem exhibendum cum syrupo de betonica, vel de acetositate citri.
An vero etiam in curatione pestis locum habeat, nondum omnino constitui, non quod rationes, sed quod experimenta desint. Vicinae nuper peste laboranti, die quarto vel quinto cum darem (nam a principio non consuluerat me) punctura lateris et alia
image: cs048multa symptomata remiserunt statim, et conualuit Dei gratia. Ausim sane a principio etiam dare, mixto aliquo leui soluente pharmaco, hunc in modum.
Recipe oxymelitis nostri minor. [gap: sign for Drachme]ij. vel iij. syrupi de rosis solutiui, decocti communis cum folijs senae, etc. ana vncias duas, misce, fiar potus. Si tamen vomitum timerem, eum prius leniter prouocarem. Quod si aluum molliri nihil opus videretur, praeberem nihilominus oxymelitis nostri drachmas duas, cum duplo syrupi de limonibus aut citreis. idque repeterem tertia aut quarta semper hora, per vnam atque alteram diem: interdum drachmam vnam solum aut semis, pro diuersis indicationibus, oxymelitis dando. Nam et venenatos, aliosque malos humores mire a centro ad super ficiem pellit. qua ratione venenum pestilens etiam ad apostemata protrudi posse verisimile est: quod in hac curatione primarium fue rit. Ventrem non subducit, aut perparum, nisi maiore copia detur. Sitim interim et alia symptomata mitigabit. Mulieribus etiam et virginibus menses mouendo prodesse poterit, vt venae sectione minus sit opus.
Ad eadem omnia minori vtor, tutius, et diutius continuando, si aeger bene ferat, ad sex vel septem dies. tunc enim intermitti aliquod tempus potest, et, si opus sit, repeti. Minori certe frequentissime vtor, et magno cum successu in varijs aegrotis: vt nuper in puerpera, asthmatica simul et epileptica, cum hydropis initio, quia purgatio non processerat. Durat multis annis. Similem compositionem Gallus parauit: qua cum feliciter vsus essem in epilepsia, alijsque morbis: illius et Iuliani oxymelitis imitatione, mea haec paraui. In ijs mutare quisque pro arbitrio potest: modo ne ellebori desim augeat. Elleborus quidem vterque curandum vt sit bonus, siccus, solidus, albus, si frangatur interius. Loco alto colligi velim, non humili, nec humido nimis: vt in nostris alpibus versus Septentrionem.
VARIORVM MORBORVM HISTORIAE et curationes.
MVlier cephalaea et verrigine laborans, sequentibus remedijs est restituta. Recipe oxymelitis nostri minoris vnciam semis, syr. de stoechade, de hyssopo ana drachmas tres. Aquarum cinnamomi drachmas duas, aquae calidae nostrae vnciam vnam,
page 25, image: cs049misce, vtatur quatuor dosibus. Deinde. [gap: sign for Rec. (recipe)]pilul. de agarico, [gap: sign for Drachme]. j. fiant pil. X. sumat tres in lecti introitu, reliquas mane. Aluus bis tantum mota est. sed remiserunt tamen accidentia. Sed praeterea etiam vsa est confectione de carabe cum aqua cinnamomi.
Delirus quidam, cum oxymelite minore et alijs quibusdam, digestionis causa aliquoties esset vsus: sequenti postea egregie est et copiose euacuatus. Recipe decocti communis cum senae [gap: sign for Uncia]ij. et semis, syrubi de ros. Persicis [gap: sign for Uncia] j oxymelitis nostri maioris vnciam semis, misce, fiat potio.
Hemiplectico Archigrammataeo nostro, cum prae plenitudine humorum in faucibus sonum ederet, ac nihil reijceret, dedi cum syrupo de liquiritia oxymel meum, et reiecit, et melius habuit.
Epilepsiae obnoxius, quandiu vsus est altero aut tertio die modice, bene habuit: cum desijt, malum repetijt: sic et alius quidam puer epilepticus. Cuidam alteri epileptico dederam cum aqua calida nostra et aqua cinnamomi: sed inde aluus ei sistebatur. Vnde dubitatio haec oritur, ad modum exhibendi pertinens: vtrum aquae destillatae, et praesertim cinnamomi aluum sistant, an vero semper scilliticum eo nomine admiscendum sit? in primis epilepticis. Vel cum decocto foenograeci, vt minus sistat acetum: vel cum syrupis ros. solut. de violis, aut Persicorum floribus. Epileptica virgo, annorum 19. curata a me est Dei gratia. Haec, malum accedens, praesentiebat, nec cadebat: a matrice sursum ferebatur, licet menses habuerit: venter turgebat in paroxysmo. Post paroxysmum ad tres dies infirmior est capite: et latus alterum fere totum resoluitur. Vrina phlegmatica, albicans: corpus vegetum, carnosum. [gap: sign for Rec. (recipe)]gentianae [gap: sign for Drachme]. vj. astrantiae electae [gap: sign for Drachme]iij. misce. fiat puluis crassiusculus, in cisus. Ter decoxit in aqua, et 14. diebus aliud nihil bibit: eoque toto tempore nullum sensit paroxysmum. Iussi pergere: et mane tantum sumere parum. per diem vero decoctum hyssopi bibere. Itemque. [gap: sign for Rec. (recipe)]. oxymelitis nostri [gap: sign for Drachme]. vj. scillitici [gap: sign for Drachme]. iiij. mellis [gap: sign for Drachme]X. protribus vicibus. His liberata est a morbo D. G.
Putarim et in dentium dolore profuturum, per se calidum ore retentum (vel piretri et staphis agriae puluere addito) praesertim maius.
Viginti annorum nobilis virgo, quotidiana febri laborabat cum orthopnoea (praecesserant autem tonsillae, vnde materia crassa, itemque pus in ventriculum ab eis, delapsa erant: non poterat enim omnia excreare) per tres noctes grauissima: dedi oxymeli meum, euidenter profuit. Vrina erat phlegmatica et crassa, hypostasi quoque crassiuscula
image: cs050alba, subsidente. Sumpto autem oxymelitebis vel ter, sanguinem per nares satis copiosum reddidit, ac melius habuit.
Orthopnoicus annorum septuaginta, bis ita conualuit, Dei gratia, vt aliquot mensibus postea malum non redierit. Recipe oxymelitis nostri minoris drachmas sex, maioris, scillitici ana drachmas duas, sapae drachmam vnam semis, aquarum calidae maioris nostrae, hyssopi, pulegij ana vnciam vnam, fiat potus, vtatur per triduum mane. Quarto die. Recipe pil. de agarico drachmam vnam, cochiarum scrupulum vnum, sine quibus drachmam semis, euphorbij grana quinque, fiant pilulae nouem, cum melle ros. quae aspergantur liquiritia: quarum tres sumat in lecti introitu, reliquas mane.
Cuidam seni dyspnoea laboranti, cum crassissimum phlegma expueret, nihil dormiret, exhibui oxymelitis scillitici drachmas duas, nostri minoris, drach, duas semis, aquae hyssopi drachmas quinque, misce: sexies hoc vsus est, et profuit: nisi quod caput tandem tentaret. Idem profuit et anheloso cum catarrho et suspicione calculi.
Argentinae restituta est oxymelite meo mulier quaedam, quae ob pituitae in thorace contentae copiam, pene suffocabatur.
Mulieri difficulter excreanti cum ventre duro et inflato, sequentia excreationem plurimum promouerunt, ventremque emolliuerunt. Recipe oxymelitis nostri minoris vnciam vnam semis, syrupi de liquiritia vncias tres, aquarum hyssopi, pulegij, ana vncias quatuor, sapae vnciam vnam, vtatur hoc septem vel octo diebus mane et tepide: post vnamquanque dosim, tabellam vnam diairis simpl. Post purgetur. Recipe pil. aggregat. de agarico ana scrupulos duos, euphorbij, salis gemmei, diagridij ana grana nonem, fiant pilulae viginti et vna, vtatur triduo.
Cuidam tuissiendi et repleto viscofis humoribus, exhibui in sequenti forma, et plurimum adiutus est. Recipe oxymelitis nostra minoris drachmas tres, aquae absinthij drachmas sex, sapae drachmas quinque, misce, fiat potus, capiat duobus diebus mane, medietatem pro vice. Deinde. Recipe decocti communis cumsenae vncias tres, adde agarici, turbit, rhabarbari ana drachmam semis: infunde per noctem, exprime et cola, et adde syrupi de rosis Persicis vnciam vnam semis, fiat potus.
Quidam temperamento frigidiore, laborans obstructionibus hepatis, cum tussi sicca et tumore seu inflatione pedum: vrina tenui et albicante, melius habuit vsu huius syrupi. Recipe oxymelitis
page 26, image: cs051nostri minoris [gap: sign for Drachme]. v. syruporum de calmento, de hyssipo ana [gap: sign for Uncia] j. s. aquarum pulegij, hyssopi, saluiae ana [gap: sign for Uncia] j. s. misce, fiat potus, pro tribus dosibus. Vsus est etiam vino inulato cum nasturtij semine.
Hydropicis et cachecticis illico profuit, asthmate simul et siui remissis.
Mulier quaedam octodecim annorum arthritide laborauit, quae circa Ianuarium mensem aliquoties repetebat, vna cum mensium defectu: colore pallido erat, et dorsi dolorem et lateris sinistri sentiebat, et post phlebotomiam semper deterius. Ordinaui. Recipe oxymelitis nostri maioris drach. ij. minoris drach. iiij, syrupi de arthemisia vncias tres, aquarum calidae maioris nostrae vncias tres, minoris vnciam vnam semis, aquae cinnamomi drach mas tres, misce, fiat potus, capiat quatuor dosibus mane calide. Tum iterum. Recipe pil. alephangin. drach. vnam. pil. de hiera simpl. drach. semis, misce, fiant pilulae quatuordecim cum oxymelite scillitico, aspergantur liquiritiae puluere. Vtatur duobus diebus continuis mane cum pauco melle. Item. Recipe inulae drach. quinque, saluiae, sabinae ana manipulum vnum, bulliant cum pauco melle in aqua, bibat mane: ad sudorem mouendum. Profuit, et sudorem egregie mouit.
Nobilis quaedam virgo, diuturna febri febricitans, post sequentium vsum, mox conualuit. Recipe oxymelitis nostris minoris [gap: sign for Drachme]. sex. syr. de cichor. cum rhab. de eupatorio, ana [gap: sign for Uncia]. vnam, aquarum foeniculi, melissae, absinthij, ana drach. decem, misce. Recipe succi gratiolae scrupulos duos senis, fiant pilulae tres cum radicibus asari tritis et cinnamomo ana quantum sufficit, asperge liquir. vtatur ter alternis diebus.
Pro quartanaria muliere cum colica. Recipe oxymelitis nostri minoris drachmas sex, syr. de eupatorio vncias tres, aquarum hyssopi, pulegij, cichorij ana [gap: sign for Uncia]vnam, aquae cinnamomi [gap: sign for Drachme]duas, misce, fiat potus. Ab hoc potu, reliquit illam febris. Deinde vero cum colica superueniret, vsa est clystere ex decocto maluae, bismaluae, furfuris, etc. cum oleis de lilijs, violis, chamomelino: et diaphoen. et confectione hamech. Post haec. Recipe aquarum mentae crispae, lactucae, ana [gap: sign for Uncia]. j. olei vitrioli guttas quinque, fiat potus. Recipe philonij Romani scrupulum vnum, theriacae nouae scrupulos duos, aquarum foeniculi, borraginis ana vnciam vnam, lactucae vnciam semis, misce, fiat potus. Sanata est his statim.
Ad vomitum mouendum, pro ijs praesertim, qui difficilius vomunt, vel in suspicione veneni, consideratio nostra.
image: cs052
Primum, bibantur vnciae tres olei oliuarum, vel butyrum erudum edatur.
Secundo, vnciae quinque decocti hordei diu discocti cum ficubus, et per linteum rarum expressi.
Tertio, oxymelitis simplicis vncias duas semis, vel scillitici vnciam vnam, cum decocto agarici, asari et corticum raphani, vel raporum acriorum.
Quarto, raporum acrium, vel raphanorum cortices, cum furfure decoquantur, pauco melle, sinapi, cepis et aceto adiecto, ad vncias quinque.
Quinto, astrantiae, vel asari, vel spicae celticae radicis puluis e iure pingui drachmam vnam et semis.
An pro fortioribus, oxymelitis elleborati nostri vnciam vnam et semis primum dabo? Et deinceps reliqua: singula vero intra quadrantem horae, ita vt intra horam vnam et semis omnia sumantur. Semper inambulando, vel primum stando, aut leuiter saltem mouendo corpus, tandem vero citatius.
Nota. An vomitorium postremo sumptum, innatans alijs, et attingens os ventriculi, citius nauseam mouebit, quam solum, paucum, et in fundo ventriculi?
Haec omnia nos multifariam experiendo obseruauimus: vtorequidem frequentissime, et magno successu iam annis decem fere: nec vnquam dedisse penituit. Dederam aliquando tonsoris mei vxori: quae cum vomitum prohibere voluisset; in periculum incidit, non quidem per se, sed ex accidente: iuuandus enim et pro mouendus is est, si superneniat, non cohibendus. Raro tamen superuenit, nec nisi drachmae sex aut amplius sumantur. Periclitatus est et alius, qui paulo pharmacum, multum cibi ingessit, et cum alijs oua butyro frixa. Alius praeterea nemo ex innumeris quibus dedi, et do quotidie. Quamuis autem interdum videatur nonnihil obesse ori ventriculi: mox tamen remittit, cibo praesertim sumpto, et magis cum is dulcis calidusque est, vt cerasa cocta cum saccharo vel passulis. Mulier etiam quae vlcus varicosum in tibia habebat, non bene ferebat hoc oxymeli, quo ad vlcus, alioquin plurimum ei proderat: nam vlcus irritari dicebat, medicina illico penetrante, ita vt sanguis etiam ex vlcere prodiret. Plura de hoc experiundo, medici industrij paulatim cognoscent: et vtrique compositioni quae voluerint, addent, adiment, tum rebus tum ponderibus, pro diuersitate morborum et indicationum variarum. Verbi gratia, ad calculum si quis vti voluerit, compositioni, inulam,
page 27, image: cs053cyperum, lauri baccas, saxifragas et uitrum vstum addere porerit: aut compositioni nostrae qualis est, vti, rebus illis, quas diximus, adiectis vsus tempore, siue tritis, siue stillatitio earum liquo re aut decoctione. nam et per se iuuat oxymeli vtrunque nostrum, hunc et alios innumeros affectus, et medicamentis alijs additum citius longiusque ea penetrare facit. Quo pacto vero parari debeat ac possit, vt calculos infringar, ex subiecto descriptionis modo conijci poterit.
OXYMELITIS ELLEBORATI NOSTRI, cum ad frangendum calculum exhibendum fuerit, descriptio et vsus.
EX praemissa minoris descriptione sequentia subtrahenda erunt: carduus benedictus, rosae rub. menta crispa, turbit, esula praeparata, et cinnamomum. Horum loco substituenda sunt quaesequuntur: Baccae lauri et iuniperi, faxifragia alba et hircina, inula, cyperus, flores sambuci, vitrum vstim, etc. Exhis et alijs componi potest oxymeli elleboratum minus ad frangendum calculum, ad hunc fere modum.
Recipe calamenti montani, vel catrariaeherbae, thymi Cretici vel maioris capitati, dictamni Cretici vel pulegij, adianti ana pugillum vnum. Baccarum lauri et iuniperi ana drach. ij. Florumar themisiae, foeniculi, betonicae, tunici vrbani, anthoos, arthemisiae, cha maemali interioris partis, id est, luteae, meliloti, sambuci, ana pugil lum vnum. Sem. anisi, foeniculi, anethi, ocimi, vrticae Romanae seu masculae ana drach. vnam. Corticum citri, myrrhae ana [gap: sign for Scrupel]. ij. Radicum zinziberis, angelicae, petroselini, nardi Celticae radicularum sine folijs, althaeae. scillae interioris, iridis, polypodij, saxifragiae albae vel alterius cuiuspiam, et hircinae, quae similis est pimpinellae, inulae, cyperi ana [gap: sign for Drachme]. iij. Ellebori albi in altis montibus collecti et locis perflatis ad Septentrionem, esulae aceto praeparatae ana [gap: sign for Drachme]. ij. Radicum asari [gap: sign for Drachme]. vnam et semis. Granorum halicacabi [gap: sign for Uncia]. s. Galangae, calami aromatici ana [gap: sign for Drachme]. vnam. Infunde in aceti fortissimi libris duabus, vini maluatici lib. j. in vitreo vase aut figlino obrurato ad solem uel loco calido ad dies quinque. Decoque in terreo va se aut lapideo ad dimidium, tum cola modice exprimendo, et adde Sacchari et mellis despumati ana [gap: sign for Uncia]. v. fiat syrupus, qui aromatizetur cum croco et macis.
Huius sumantur [gap: sign for Drachme]. ij. pro dosi, cui addatur nonnihil syrupi de floribus perficorum, praesertim si aluus durior sit, vel de violis, vel
image: cs054de liquiritia, vel de radicibus, aliquando et saepe [correction of the transcriber; in the print sapae] parum: mane lingatur tepidum, bis aut ter in septimana.
Ad hunc modum institui potest compositio huius oxymelitis Contra calculum, quae tamen pro consilio et arbitrio medici praesen tis immutari aut variaripoterit. Nec est, quod quisquam ab elleboro albo abhorreat, cum tam modice et in parua dosi sumatur, et ego tali modo quotidie et foelicissime in meis aegrotis vtor. Aliquando addi possunt tres aut quatuor gurtae olei vitrioli. Aliquan do etiam destillari simul omnia poterunt, adiecta granorum iuniperi et de nucleis persicorum ana [gap: sign for Uncia]. s. concisorum minutim, idque in cineribus.
Aliquando etiam addi poterit vitrum vstum, mandibula Lucij vsta, testae cochlearum vstae, et sem. foeniculi vstum. De vitro vren do consulenda est Ioannis Langij epistola 58. lib. epist. z. ex Auenzoare. Vitrum album densiusculum illinit alchitran, idest, cedria (pro qua oleum de iunipero capi potest) et candefacit, tum extinctum in aqua, rursum illinit: idquo septies repetitur, et facir alchool, cuius [gap: sign for Drachme]. j. datur in vino albo mane: calculos vesicae conterit Galetto et Auicennae. Ergo ad calculum vesicae poncretur huius vncia vna aut circiter.
In curando calculo, talis remediorum ordo seruari forte poterit. Hora ante coenam, deglutiatur pilula vna aut altera e bdellio et terebinthina, liquiritia aspersa. Sumatur etiam cum cibo, vel proxime ante cibum sal medicatus e iure pingui. Mane vero hora quarti oxymel: tribus horis inde balneum cum maluis ingrediatur: e balneo in lecto sudet modice, dormiat: inungatur circa lumbos oleo iuniperino, vel vtatur clystere emolliente, interdum cum terebinthina: exerceatur sortius: quiescat: pradeat: et diaeta conueniens praescribatur. Hoc ordine procedat aliquot diebus.
MEDICAMENTORVM A GESNERO INVENTORVM, QVORVM in hoc libello frequens mentio fit descriptio.
AQVA CALIDA MAIOR GESNERI.
REcipe radicis gentianae [gap: sign for Uncia]. ij. inulae campanae [gap: sign for Drachme]. vj. galangae. calami aromat. ana [gap: sign for Drachme]. j. et s. seminum carni, foeniculi, anisi, apij, caryophyllatae ana [gap: sign for Drachme]. j. cort. citri [gap: sign for Drachme]. ij. baccarum iuniperi manipulos
page 28, image: cs055quatuor, cinnamomi optimi vncias duas, herbarummelissae, hyssopi, rutae, absinthij, adianti, violarum, ceterach, rosarumru bearum, pulegij, betonicae, agrimoniae ana manipulos duos, calamenti, chamaepityos ana manipul. j. flor. borraginis, buglossae, ana manip. j. aquae fontanae q. s. infundantur per quatuor dies in vase figlino, destillentur vt aqua cinnamomi.
AQVA CALIDA MINOR GESNERI.
REcipe herbarum saluiae minor, hyssop. pulegij, ana manipulos quatuor, zinziberis vnciam semis, cinnamomi vnciam vnam, sem. anisi vnciam vnam, contundantur et infundantur in lib. tribus aquae fontanae. destillentur per veficam secundum artem.
AQVA FRIGIDA GESNERI.
REcipe flor, rosarum violarum, ana manipulos iij. flor. borraginis, buglossae, nympheae ana manipul. j. seminum cucumeris, cucurbitae, ana pugill. vnum, sem. portulacae, lactucae, papaucris albi et nigri, ana drachmam semis, betonicae manipul. ij. radicum cichorij, manipulum vnum, caryophyllorum drachmas duas, aquaefontanae lib. quatuor, concifa infundantur per horas tres, destillentur in balneo Mariae.
DECOCTVM FOENOGRAECI LOTI, etc. Gesneri.
REcipe seminis foenograeci loti conquassari, sem. vtricae, ana drachmam vnam, sem. bafiliconis drach. semis, flor. maluae, violarum. pulegij, adianthi veri ana pugillum vnum, ficus numero quinque, radicum althaeae, liquiritiae ana drachmam vnam, aquae sontis libras ij. s. fiat decoctio ad tertiae partis consumptionem, addantur in sine sacchari vnciae duae.