11/2008 Reinhard Gruhl
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check partially performed - no orthographical standardization
NB: Greek words may not display properly on your browser (Sgreek Greek font installation required; see http://www.silvermnt.com/fonts.htm).
image: as001
SYLLOGES EPISTOLARUM A VIRIS ILLUSTRIBUS SCRIPTARUM TOMUS II. QUO JUSTI LIPSII, ET ALIORUM VIRORUM ERUDITORUM, MULTAE ETIAM MUTUAE EPISTOLAE CONTINENTUR.
image: as002
[gap: blank space]
image: s001
LECTORI BENEVOLO PETRUS BURMANUS.
PRODEUNT dicto tempore, duo iterum Sylloges nostrae volumina: Secundum, quod reliquas Lipsii, et ad eum virorum illustrium et doctocum epstolas complectitur. Quibus deinde Variorum et Insignium doctrina hominum, quas vel Academiae nostrae, vel privata scrinia suppeditarunt, Epistolas adjecimus. Quartum vero totum fere Heinsii et Graevii, animarum, quibus candidiores et infucatae amicitiae vinculo conjunctiores nullum seculum inter eruditos cognovit, mutuis Epistolis absolvitur, nisi quod in calce, ut voluminis modus foliorum justo numero absolveretur, Perizonii et Heinsii epistolas, varia et recondita eruditione refertissimas, subjecimus. Si votis et desideriis eruditorum per omnem Europam, qui quam accepta et grata ante annum emissa volumina exstiterint, undique epistolis suis mihi testati sunt, et certatim collectas et in bibliothecis publicis et privatis servatas Epistolas Illustrium virorum obtulerunt huic Syllogae inserendas, satisfacere plene vellem, nullum fere finem labori meo prospicere possem. Sed et fastidii multorum, qui jam dapibus his saturati, se onerari tam continuis et longis ejuldem gustus epulis aegre ferre videntur, ratio est habenda. Me quoque ipsum jam taedium ingloriae et molestae industriae subire incipit, qui ab aliis, nec minus utilibus, studiis tantum temporis subduci mihi agnosco: quare satius visum fuit unicum tantum his quatuor volumen adjungere, quod Nicolai Heinsii cum Literatorum Principibus in Germania,
image: s002Gallia et Italia commercii Epistolaris monumenta exhibebit, nec prioribus elegantia dictionis, et materiae dignitate, ullo modo concedet. cui etiam indices Virorum, quorum Epistolae hîc dantur, aut in quinque his voluminibus mentio fit, et rerum et verborum, quae hîc tractantur, et denique Auctorum veterum, quorum loca emendantur vel illustrantur, exhibebit, ut ita unusquisque, qui non omnes perlegere velit, seligere illas maxime epistolas possit, ex quibus studiis suis emolumentum accedere posse arbritretur. Intra vero anni decursum, et forte brevius, summam me laborioso huic magis, quam ad famam et nomen illustri, operi manum impositurum, si Deus vires et vitam dederit, spero. Vale, erudite et aeque lector, et conatus hos laudabiles, et in usum rei literariae prompto et volenti animo susceptos, studio et favore prosequi perge. Leidae; Idibus Novemb. CICICCCXXV.
page 3, image: s003
JUSTI LIPSII, ET VIRORUM ERUDITORUM AD EUMDEM EPISTOLAE.
EPISTOLA DCCXXVI. J. LIPSIUS Guilelmo Dassonvillio, Christophori filio.
PRomissi mei nuper facti non immemor fidem libero, et quae mihi visa studiis conducere, breviter et methodo quadam scripsi. habes eam hîc inclusam. Addo autem universe et praemitto, duo mihi videri, in quibus vir talis, genere et instituto, et opibus, versetur atque se applicet; Politica et Historica. Ad rempublicam enim consilia tua spectare ac vergere mihi persuasum est, certe debent. et si non alius, pater tuus eo vocet. nec illud praecogitandum, et sibi objiciendum est, non praestabo in ea parte. haec et illa mihi desunt: quia, si quid natura non dedit, industria potest addere, quam Deus, januam et aditum ad claustra et penetralia sapientiae fecit. Igitur Politica, quae pars Philosophiae vel praestantissima et utilissima, Ethicam imprimis velut basim et fulcrum, cui innitantur, quaerunt. Haec legere te suadeo et discere: a quibus? ab ipso illo omnium artium Principe Aristotele, cujus libri exstant: sed et a nostro Seneca, quem in hoc genere non dicam vinci ab aliquo, sed venisse, quo nemo ivit aut ibit. Hunc serio lege, formabit animum imbuetque honeltissimis et saluberrimis ad omnem vitam praeceptis. sed et quaedam ad Politicam ipsam dabit. Iisdem si jungis Hebraeam, id est, Orientalem Ethicam, quae est in libris Sapientiae Salomonis, Ecclesiastis, et Ecclesiastici, valde e re erit. Incredibile, quam multa ibi vere, prudenter, fortiter expressa. Post Ethica deinde ad Politica transi. id est a privata vita (quae stabiliri ante omnia debet) ad publicam, et concipe, quî alios regas, postquam te coeperis. in his chorum omnem ducit idem ille Aristoteles, non legendus solum ea parte, sed pene ediscendus. Post eum, aut juxta, censeo
page 4, image: s004rempubl. aut leges addas, haud peccabis. imo et illic hauries, quae ad usum tuum apponas. Tertio, et firmatis jam melioribus judiciis, si venia tibi (ad Theologos spectat) legendi Machiavelli erit, haud improbem, aut dissuadeam, non quia illum ex animo probem: habet enim infinita falsa aut fallacia, habet et impia: sed quia juvat malitiae illas calles quoque nosse, non ad utendum, sed ad vitandum. Ire te per eas nolo, mane in splendida, tuta ac regia nostra via. sed videre cupio et nosse ac dijudicare errores, qui specie subtilitatis per senticosa illa incedunt. Quo fructu? sese compingunt aut impediunt, perdunt eos, quibus adhaerent et haec adsuadent. Vide igitur tantum: post haec autem ad Historica descende; ad amoenum illum et ridentem campum, in quo tot virtutum, tot consiliorum velut flores aut stirpes. Semina etiam multa occulta et per terram sparsa, quae eruenda sunt, et id est, in quo lectio maxime se exerceat, et fructus mox ferat. Nihili est res et eventa modo legere, inquirere oportet in caussas, in consilia, in adjacentia; et videre non solum, quid evenerit, sed etiam humanis rationibus cur evenerit, et nectere principia illa cum suo fine. Ille mihi vir erit, ille uberem messem referet, qui faciet, et ductores huic rei capiet ipsos historicos, qui a se caussas saepe promserunt, et alibi veluti digito ad inveniendum praeiverunt. In eo genere Thucydides, Polybius, Tacitus, Guicciardinus, Cominaeus, et si qui tales. atque utinam multi! illorum labor de nostro demat, eorum prudentia valde nostram formet. sed ubi non illi, pro nobis faciendum est, et quomodo id commodo in adjunctis habes. Praeivi enim tibi de tota historia subtilius fortasse, quam opus aut usus tibi sit, sed excerpes aut uteris quae voles. In ipsis Politicis hoc non praeeo. ipsa enim sibi methodus, et sive illa Aristotelis, sive nostra, sive alia placet; facile in tabulas redigere et praecepta. sed et hoc facile (cum lectio multa accedet) subnotare et seligere ex historiis monita aut exempla, quae huc et ad quamque partem conducent. Ista sunt, nobilissime Domine, quae visa monere breviter. faxit Deus, ut sic cum fructu tuo, sicut meo affectu, qui et tibi et amplissimo parenti sum addictissimus. Lovanii IIII. Id. Septemb. CICICXCVI. [note: Ipsa methodus Studiorum, quae huic Epistolae adjuncta suit, desiderabatur in codice epistolarum.]
EPISTOLA DCCXXVII. CHRISTIANUS BRUNONIUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
AD focum dederat matutinum me frigus, cum haut multo post accepi tuas. Mihi vero gratissimae fuerunt, ac perinde jucundae. Tenebamur desiderio nimisquam acri, singularumque exspectatione horarum torquebamur. Amor id, immo ardor facit. quem tu Amorem non minus religiose seduloque,
page 5, image: s005quam egomet, habes. Et subverere, me pudor a scriptione ac verecundia ut sistant? scriptione, inquam, libera. Ita scilicet hortatiunculae istuc, quod in extrema epistola tua, interpretor. Parum fortassis probe, vere tamen effabor, intra adfectum tuo-meum esse pudorem. Litterarum quidem usum ingerit amor, usus libertatem. quam non deseram ego aut destituam, non mehercule magis, quam studium hoc erga te fidemque nostram. Apud me fucus sit atque ambitio pura puta, siquid obtegas curiose aut simules in amicum. praesertim siquando hic ipse talis, id est, verus, simplex, apertus, et, caput addo, firma stabilique fide. Ego autem, siquidem evaleret in me frontis mollities plus, quam comitas simplicitasque ingenii Lipsiani, et sim ingratus et depuduero. Nec vero Wiltzios habeam, aut Polliones, aut Leemputios mille, quam unum Lipsium, potiores. Hos ego vix novi etiam. extimavi speciem illam si excipio notitiae. Tu autem ex me, istiipsi in te quam adficiantur? Mihi vero tenebrae sunt hîc et caligo. Quid dicam? quid autem non dicam? Angor mediusfidius siquando alias, et torqueor: eo magis quod te haecipsa haut sane leviter et a summo quaerere videam et sciscitari. Sumus, mi Lipsi, rerum Wiltzii atque etiam morum modice prudentes nos ac periti. Tum Pollionem etiam Leemputiumque vix libavimus. etsi illum aliquanto magis, quam istum. Hercule verum ut loquamur, Amicitiarum grande momentum vertitur in temporibus. Et vulgo quidem scenae serviunt in hoc benivolentiae, ut sic dixerim, theatro. Opinor, intelligis quid ipse velim. Ago circuitu etiam. sed tamen rectum rigidumque veri iter premam vis et insistam? Age. Temperat hosipsos atque aurigatur Fortunae fraenum quantum caeteris in rebus, tantum, immo non paullo magis, inadfectu erga te, nec minus de te judicio. Pugnant quidem, et acriter calideque pugnant in praecepta ritusque religionis antiquae et Pollio et Wiltzius. Nec injuria inter primores ponam et capita adversantium fidei propalam Christianae. Wiltzium ferunt, cum praetor ob coetus, ut fit, sacraque clandestina nonnullos postulasset, praeter ceteros fremuisse Adsessorum, adeo quidem, ut nec clamoribus temperarit acerbissimisque minaciis: inter silentium pene collegarum ac stuporem. Jam vero in circulis optimatium et sermonibus impurissimus, siquid hujus generis incidit, tuus ille Pollio. Sed hunc tamen ipsum quivis a moribus amet, atque ingenio alioquin ad modestiam facto, nisi si ita norit. In altero illo, ut damnes iracundiam ac tumorem, ita lenitatem comitatemque requiras. Haec de ipsis ego. exquiris, in te quid ipsi aut sentiant, aut loquantur? Tibi illud haut temere; hoc facilius, sed et verius, dicam. Constantiam ecce carpunt et adrodunt tuam, notumque olim Lipsium quaerunt, quod ajunt, in Lipsio. Rides? sit id quidem firmitudinis hujusque ipsius Constantiae, quam hi nostrates suggillant inepte barbatuli. Gemis? opinor quod ad se tempora eos turbaeque adtraxeiunt, quos Fides et Virtus debuit. Et exspectas scilicet, de Leemputio quid adferam. Ego vero, mi Lipsi, hunc differo. Haec adhuc immatura res atque importuna epistolae: huic sane omnino. Ero, ut confido, uberior, ubi plenius hominem
page 6, image: s006degustaro. Itaque ingenia vides haec temporaria, pendentesque animos, et quocumque tulit Fortuna, secutos. quid autem secuturos? perspicis, scio, et prospicis jam tu, qui Politicarum artium civiliumque gnarus. Sed haec hactenus. libenter his in rebus [gap: Greek word(s)]; magis etiam in privatis atque meis: et idipsum, te auctore; cum voluptate, atque etiam fructu. Etsi utrumque nos subinde quo nescio animi fastidio destituit. Langor, inquam, premit, et prohibet valide qua stilo, qua libellis. Sed est, puto, ignavia. Mi Lipsi, incredibile est quam jaceam. Quis vero aut quid erigat ac confirmet? Tu quidem dissitus es, et alio tum coelo, tum etiam solo. At enim monitiunculis ac scripto suscitabis. Vereor ut imbecilliores hae, quam sint me restituendo, vel etiam firmando. At Honestas et Utilitas quo vocant, eundum. Est quidem: sed mihi gradus male agilis, istuc ut proferam. Tamen ne desim mihi aut obsim ipse, connitor inter utramque ac pauxillatim adsurgo. Certum est illud, valde jampridem, valde vigor ille pristinus flaccuit et imminuit. Tu, amabo mi Lipsi, juva et restitue. Sed tamen lente, non nihil etiam egimus. Epigrammata scito nobis pangi dudum, et (si dîs placet) ad exemplar Iberi quodammodo vatis. ita tamen ut nusquam quidquam libidinis aut lasciviae. Probene, obsecro te, in hac aetate? Nam quin hisce moribus adposite huicque aevo, nihil ambigo: quibus Catones pauci, plures Apicii. At illud etiam me mordet, quod vix satis intexere decenter ritus prisci nonnihil et consuetudinis videbamur. Lusimus nimirum pleraque (pleraque autem? immo universa) ad Romanos illos vetustosque mores. Sed quid haec loquimur? mihi scilicet ac Musis, siquid secius. Et sunt, ne erres, tabellis imposita deletitiis, in spongiam, Ajacis Augustaei ritu, momento incubitura. De edictis, mediusfidius vere tu atque ex oraclo. Ego autem hîc haereo, nec moturum credo in triennium. Id parentibus visum, quibus me haut gravatim praebeo: quidquid hoc est temporis, scriptoribus terendis prolaturus. Post, cum bono Deo, in Italos cogitamus, doctrinae veteris cupidine. Ecquid placet? Utar enim tuo (nec blandior) judicio. Nisi tamen hocipso abusus jamnunc, tam laciniosa praesertim epistola. Nec illud nescio ab imperitissimo quoque fieri, per adfectationem et delicias. Me autem fluxus nescio quis ac spiritus provehit ultra quam velim, non modo quam fas et decorum est. sed inhibeo. Valebis, mi Lipsi, et nos amabis. Ulltrajecti, ad XIV. Kal. Novembr. oo. IC. XCVI. [note: Est responsio ad Lipsianam, inter Gudianas CXII. ubi Bruningius dicitur, et ita vocatur etiam Valerio And. Bibl. Belg. pag. 133. qui domesticum Lipsio fuisse dicit. hîc tamen expressis literis se Brumonium appellat. et credo nostra lingua de Bruyn vocatum fuisse.]
page 7, image: s007
EPISTOLA DCCXXVIII. J. LIPSIUS Antonio Wingio, Priori in Abbatia Laetiensi.
EPistolam tuam lubens vidi, ut nuper te ipsum, et in te veterem et non fictam probitatem. Atque eam cum modestia (nihil blandior) quae non solum vos inprimis decet, Deo et religioni sacros, sed etiam nos, quos alia studia et alia vita cum vanitate saepe habend. Ego vero apud te aperire me volo, et fateri nihil esse, quo magis nunc mihi placeo, quam quod non placeo, et quod recto oculo video et metior res humanas. Enimvero ridere mihi lubet, cum erectos et animi plenos quosdam video, ob nescio quid ingenii, doctrinae, scriptiunculae, quod ostenderunt et vulgarunt. Heu quae ista sunt? primum tenuia, nec quidquam ad illos, non dico veteres, sed nec medios, qui ante centum circiter annos fuerunt. Quid nos hodie ad Politianum, et Hermolaum aliquem sumus? Et pone supra illos esse, aquo sumus? quid nostrum est? Ingenium, memoria, judicium palam a Deo. nec scriptio quidem melior, nisi illo inspirante et dirigente. Quid ergo ut nostra jactamus? superna omnia et aliena sunt, aut vitiosa inhaerent, et semper haec inhaerent, ut terram etiam nostram in nobis et parvitatem ac pravitatem agnoscamus. Ego ita affectus sum, toto pectore hoc profiteor: non magna sunt, quae agimus, non nos magni, qui agimus. et siquid est melius, ab uno illo est auctore et fonte boni. sed ista quid ad rem, aut tuam epistolam? nihil, nisi quod lubet et juvat philosophari apud eos, qui Philosophiae ejus capaces sunt, et simul me aut exstimulare aut firmare. At nunc ad epistolam. Mittis Vegetium manuscriptum, videbo et utar, et judicium meum scribam. etsi vereor, ut vix aliquid sit, praeter ea, quae jam visa et notata. Quaeris de notis, quibus dijudicari libri veteres possint? sunt triplices, a materie, forma, modoque scribendi. Materie, ut membrana, non charta sit, et quidquid in ista scriptum, scito pervetus non esse. Forma, quae est in modulo laterum, ut grandiusculae et conspicuae sint, ac raro tenues illae et arctae habent aevum. In modo denique, ut rara compendia sint, ut exprimant litteras atque etiam diphthongos. nam quae crebris illis implexionibus constant et compendiariis notis, sunt aevi recentioris. facit et ipse aspectus librorum, et quaedam ab usu judicatio, quam scripto nemo promat. ita possum dicere; et de studiis meis, esse me in Politicis monitis et exemplis. Ita enim inscribo, et philosophamur et hîc aliquid, ut videtis. Deus mihi det studia et stilum dirigere ad ejus gloriam, commune et meum bonum. Reverendissime Domine Prior, vale, et fratrem [note: Ad Hieronymum Wingium, Canonicum Tornacensem, etiam aliquot epistolae in Centuriis ad Belgas, et quem egregiss laudibus ornat And. Catullus in Tornaco pag. 114. Tertius Frater videtur Philippus, ad quem est Epistola 1. Cent. ad Belg 7. et qui Romae obiit, ut scribit Lipsius III. Cent. ad Belg. 7] D. Canonicum amanter saluta. Lovanii V. Kal. Decemb. CICICXCVI.
page 8, image: s008
EPISTOLA DCCXXIX. JOH. BAPTISTA SACCUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
ET mihi parumper vaca. Litteras tuas postrid. Kal. Decembr. datas accepi, quarum lectione summa jucunditate perfusus sum: nisi quod moleste tuli alteras periisse. inde enim duplex mihi jactura: tum quia carui ea voluptate, quam ex illis percepissem, tum quia praeterlapsa est occasio operae meae tibi citius navandae in eo, quod de Catapulta praesertim et Ballista requirebas. Quo avidius eandem nunc mihi iterum oblatam arripui, et angulos omnes hujus urbis, et arcem ipsam, (armamentarium enim aliud publicum non habemus) diligenter excussi: sed nihil, quod te juvare possit, reperi. Dum autem animo meditor undenam possim extra hanc urbem aliquid ejusmodi machinarum eruere, nuntiatur provinciae praefecto, me litteras abs te habere, de hisce machinis agentes. Qui, ut tui, et rerum tuarum studiosissimus est, confestim jubet me ad se cum litteris accersiri. accedo postridie: saluto: indico cur adeam, gaudet, et, tu igitur, inquit, litteras a Lipsio cum mandatis? ajo, et promo. accipit exemplar idiographum: gestit legere, sed restitat ad manum minutiorem, facile tamen lecturus, si adniti voluisset, et nisi ego praevertens exemplum a me notioribus characteribus descriptum eidem exhibuissem, munus etiam legendi mihi deposcens, si permitteret. capit exemplum, operam meam nihil moratur. legit ipse: perlegit ore composito et placidissimo, et quidem tam expedite, facile ut intelligeres stilum tuum esse illi quam familiarissimum. Submissius tamen, quae de se ipso scripta erant, percurrens, pudore quodam ingenuo suffusus. Perlectam epistolam servat: in qua cum scriptum animadvertisset, te opus tuum de Machinis ad me mittere parsisse, veritum, ne mihi gravis accideret impensa vecturae; nos, inquit, te sine jactura nostra hujusmodi codicis compotem faciemus, quippe qui alterum jam domi habebamus, emptum de bibliopola, priusquam Lipsius suum ad nos mitteret: et cum dicto codicem emptum promi jubet, quem dat ipse mihi humanissime in manus, eleganter sane compactum; addens, longe sibi chariorem esse eum, quem tu misisses, uti donum a te profectum, et aliquot verbis tua manu adscriptis insignitum. Accipio laetus, et illi tunc, ut tibi nunc, propter quem eo munere donatus sum, ingentes gratias ago. Mox addit, habere se quoque litteras a te gravissimas et humanissimas, quas vicissim promit, et mihi dat legendas. perlego scriptas eleganti forma, pendente interim Principe ab ore meo, et gravitatem illarum utroque admirante, quarum etiam exemplum petenti mihi Princeps non denegavit. Is multus deinde fuit in tuis laudibus, cum egregia amoris in te sui significatione, in qua tamen judicium non requireres. Ajebat, se plurimi quidem facere te ob excellentem multiplicemque doctrinam, sed multo hercle pluris propter animi candorem
page 9, image: s009et virtutem, quam in te eximiam esse, multorum, qui te penitus nossent, litteris et sermone cognovisset. Ostendebat se lucubrationes omnes tuas magna cura pervolutasse, quarum indicem tua manu descriptum habebat in iis litteris, quas ad ipsum dederas. Docebat in illis insignem quandam, et praeclaram ubique eruditionem cerni: sed inprimis admirabatur acerrimum ingenium judiciumque tuum in monumentis veterum auctorum, praesertim historicorum, perscrutandis; quibus intelligendis magnam lucem praetulisses. Addebat praeterea, te virum esse multarum rerum usu et cognitione praeditum, qui ex ipsis etiam patriae turbinibus et procellis magnam tibi prudentiam comparasses. Commendabat summopere, quae de Militia Romana superiore anno edideras: ex quibus praecipua quaedam dogmata ad hodiernam militiam formandam transferri posse animadverterat, quae tecum libentissime communicaturus esset, si tui praesentis copia daretur, quod non in postremis votis sibi esse significabat. Probabat maxime judicium munificentiamque Regis nostri, qui te Historiographi sui titulo jure meritoque decorasset: de quo tibi ex animo gratulabatur. et licet intelligeret esse te ingenio tam admirabili, ut munus quodcumque litterarium egregie sustinere posses; tamen existimabat te scribenda potissimum historia fore longe praestantissimum. avebatque in eo genere aliquid a te scriptum videre, quando non deesset seges et materia rerum a multis fortissimis Ducibus, his et superioribus temporibus tum in Belgio, tum in Gallia et alibi gestarum, quas tu scribendo ab interitu vendicare, et immortalitati asserere postes: felicemque omnino ducebat illum, cujus tu egregia facta litterarum monumentis inseruisses. Ad extremum percontatur, ecquid de machinis, quas cuperes, explicarem? neganti mihi studium, operam auctoritatemque suam omnem ad eam rem perbenigne pollicetur et defert: adjiciens, non dubitare se, quin in Hispaniis multa adhuc tela poliorcetica reperiantur, quibus usa fuisset antiquitas, quorum etiam nonnulla in aliquot oppidis suis asservari meminisset. Et quia spes erat, Comi, in aedibus Jovianis aliquid cujusmodi cuperes inveniri, datum est negotium, mandante Principe, praefecto illius arcis, qui re diligenter curata nihil tamen invenit. Tandem cum intelligerem apud Allobrogum Ducem extare librum luculentissimum de hujusmodi machinis manuscriptum, quem Urbinatium Dux illius genitori quondam dono dedisset, Principem moneo: qui protinus partes sibi sumit scribendi ad Allobrogem, ut ejus libri copiam ipsi faciat ad aliquot dies, uti facturum spero. Interea ipse quoque per amicum studeo, ut Urbino, ubi hujuscemodi rerum multae adhuc reliquiae (ut fertur) permanent, aliquid mittatur, quod in rem sit. Denique omnem lapidem moveo, ut tuo desiderio satisfiat. quidquid erit, faciam te statim de eo litteris certiorem. Reliquum est, suavissime Lipsi, ut intelligas amari te plurimum et aestimari in hac civitate, in primis vero a Principe et Gubernatore ipso: de cujus erga te humanitate et affectu licet multa dixerim, velim tamen tibi persuadeas, me pauca pro rei maenitudine dixisse. Longum esset recesere eos omnes, qui tibi animo sunt addictissimi: sed duos tantum viros virtute, nobilitate,
page 10, image: s010gratia auctoritateque praestantes nominabo, qui te amantissime salutant, seque tibi totos devovent: Camillum Trattrum Senatorem ampissimum, et Fededricum Luinctium, fisci Regii patronum. Hos tu si invicem amaveris, et cum ad me scribes, resalutaveris, nihil alienum ab humanitate tua, et illorum merito feceris. Ego de honore tibi a Rege nostro habito gratulor. neque tibi tantum, sed Regi ipsi, et aevo nostro, quod per hanc occasionem magis etiam abs te illustratum iri video. Quod ais, non misisse te ad me opus de machinis, ne me gravares impensa, magnam in eo cum mihi, tum tibiipsi injuriam facis; qui et me tam pusilli angustique animi esse censes, et tua scripta, quae non chara sunt auro contra, tam parvi aestimas. Ego meam non remisero, nisi quod primum opus edideris, illius exemplum statim per tabellarium ad me miseris. tu de tua videris. Vale, Lipsi integerrime. Mediolani sex. Kal. Febr. oo. IC. XCVII.
EPISTOLA DCCXXX. JOH. BAPTISTA SACCUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
NIhil amantius, nihil diligentius fieri potuit a Comestabile, Gubernatore nostro, quo tuo desiderro, in eo, quod de catapulta et ballista petis, satisfieret. Qui, ubi omnes totius fere Italiac angulos litteris quoque scriptis excussit, ut vestigium aliquod illarum machinarum reperiret, tandem ab ea spe undique dejectus, ad Allobrogum Ducem totus conversus, unis atque alteris litteris petiit, ut sibi de illo libro commodaretur, quem Urbinatium Duxolim Philiberto dono dedisset. Cumque liber is in infinita propemodum aliorum librorum multitudine lateret, nec facile erui posset, dato tandem negotio Gabrio Buschio, Mediolanensi, viro probo atque industrio, tui studioso, et harum inprimis machinarum peritissimo, qui de illis etiam egregie scripsit, repertus est et allatus. Liber est ex membranis totus compactus, holoserico textu viridis coloris superindutus. Epistolam habet in fronte Latinam Francisci Georgii Senensis, operis auctoris, ad Urbinatium Ducem, manuscriptam. Deinde sequuntur plurimae variaeque machinarum formae, tum ad rem bellicam, tum ad caeteram architecturam pertinentes, stylo ipso diligenter depictae, non typis expressae: mutae tamen, ut quae nullo prorsus argumento, aut interpretatione explicentur. earum omnium Comestabilis vult sibi exempla desumi: sed prius exercerpi jussit eas, quae tibi usui esse possint. Id egregie praestirit idem quem paullo ante nominavi Buschius; deditque mihi aliquot exempla jussu Comestabilis, additis Italico sermone argumentis, ac litteris ad me suis. quae omnia ad te mittuntur: ut intelligas amari te ex animo ab hoc principe, omniaque tibi ab ipso esse paratissima. Nec dubito, quin tu vicissim illum colas atque observes, daturusque operam sis, ut tanti herois
page 11, image: s011virtus et humanitas monumentis litterarum tuis magis etiam illustretur. Is epistolam ad te scribit. Salutat te Buschius. ego in aere tuo totus sum. Vale. Mediolani Idibus Majis. oo. IC XCVII. mitto ad te exemplum earum litterarum, quas mense Februario tibi scripsi, quod nesciam an tibi redditae fuerint.
EPISTOLA DCCXXXI. J. LIPSIUS J. Baptistae Sacco S. D. Mediolanum.
HAud ita pridem scripsi et respondi Illustrissimi Gubernatoris, tuisque literis, mi Sacce. nunc iterandi caussa est; adolescens iste, quem vides Erricus Puteanus, ore, ingenio, doctrina, vita probus, et quem in Italiam vestram traxit cupiditas sola visendi et discendi. Scito ex optimo genere esse, et quos Prometheus (ut cum Poeta fabuler) de meliori luto formavit. Fac periculum si voles, in Graecis, Latinis, in Mathematicis, Astrologicis, Philosophicis, Musicis quoque. Videbis non tinctum his omnibus, sed imbutum. Itaque serio et libens eum tibi, et per te aliis commendo, notum mihi et ex disciplina hac mea profectum. Commendo inquam, sive quis Principum virorum uti eo quansi pro Secretario volet (nam et pingit scite) sive adolescentes nobiles pro magistro et rectore. Fortuna quidem ejus est, ut sine adminiculo consistere in locis exteris non possit. haec de Puteano: et de me quid opus est, cum illum habes? Pete, dicet omnia, quae amor aut curiositas velit scire. ad Connestabilem brevi, cui Militiam meam recusam mittam et castigatam. Vale. Lovanii Nonis Sextilis CICICXCVII. [note: Vid. ad Italos Epist. LVII. cui de Puteano testimonium Lipsii adjungitur, et in qua epistola Sacci mentio fit.]
EPISTOLA DCCXXXII. JOH. BAPTISTA SACCUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
O Vir humanissime, et benignissime, quanto me beneficio nuper obstrinxisti, Nicolaum Micaultium litteris tuis mihi commendans! neque enim ita hebeo, quin intelligam, voluisse te ea commendatione apud illum, imo apud omnes meipsum commendare, uti dignum amicitia tua, et qui cum Lege illa Pythagoraea, omnia communia habeas: quo nihil mihi potest esse cum jucundius, tum honorificentius. Sed quemnam virum mihi commendasti? eum certe, qui ore ipso, sermone, moribus (ut nulla generis, et fortumae ratio habeatur) vel summo ipsi Pontifici, ad quem proficiscitur, sese commendare
page 12, image: s012possit. adde, comitatum aliquot viris praestantissimis, et adolescente uno nobilissimo, affine suo, quorum fulgore non domus nostra tantum, sed urbs haec tota mehercule radiabat. Satisne? nondum. virum, qui te mihi lingua prius diligenter effinxisse non contentus, tuam ipsius effigiem, penicillo, et coloribus ad vivum expressam ostendit: quam ego statim ori cum adpressissem osculabundus, is (ut me bearet) illam mihi inter pudorem, et cupiditatem fluctuanti ultro detulit, ac dimisit. Basilicum vero munus! quo et Princeps ipse, ad quem postea Micaultium, una cum affine, ac Lombardo deduxi, captus est: ita ut primum illud exemplum illico sibi destinaverit, potestate mihi facta alterum desumendi, quod ab artifice quodam eximio curatur, simul et aliud exemplum, quod Romam mittam, expingitur. Sed non erit hîc finis expingendi: siquidem ad pictorem tota urbs (viros intelligo) confluit, spectatum, et petitum. inter quos Lodovicus Septalius, medicus apud nos insignis, et tui nominis studiosus: qui ex ipsis oris tui lineamentis, et colore affirmat longe abs te abesse periculum tabis, aut phtysis? polliceturque te (favente Deo) vivacem adhuc in multos annos fore. Quod ego cum tibi, tum aevo nostro gratulor: jubeoque te dehinc omnem non dicam solicitudinem (non enim cadit hic affectus in tuam constantiam) sed suspicionem imminentis fati deponere, et hilariter vivere: quodipsum amuletum optimum esse scito ad averruncandos ejuscemodi morbos. Caeterum uti ipse Micaultium exceperim, uti Princeps; malo te ex ejusdem Micaultii litteris accipere. Illud sane perincommode accidit, quod et Princeps discessum parabat, ut Reginae adventanti occurreret; et Micaultius ipse nimia festinatione gaudium nostrum corrupit. vix enim biduum hîc peregit, pollicitus tamen se in reditu diutius mansurum. ei, et assini testimonia dedi meae in ipsos voluntatis, chirographo meo adnotata in utriufque eorum Albis. Illa inferius adscripsi, ut inde conjicias quaenam tibi gratiae pro amicitia talium virorum a me debeantur, et habeantur. Tu, si vis intelligam me tuae commendationi satisfecisse, fac ut alios mihi quamsaepissime commendes. Epistolarum tuarum novum foetum avide expecto, et, si frontem ponere licet, ambitiose. quid ita? jam scis. immortales censeo, quos ibi tantum nominaveris. Admiranda tua quin acceperimus, dubitare te amplius non puto, de quibus iterum Princeps, ego iterum, atque iterum te monuerimus. Exempla in primis ad Politica tua hîc expetuntur. Puteanus adhuc cum reliquiis morbi luctatur, liberiore campo, nempe ruri, quo secessit una cum Comite Altaempsio, et ipso quartana laborante. Illi salutem a te per litteras nuntiavi; quam tibi, suavissime Lipsi, in hoc diversorio terrestri diuturnam, sed in coelesti domicilio aeternam voveo. Mediolani quinto Kal. Novembr. oo. IC. IIC.
Hoc amplius, quo nil amplius, amplissimo Lipsio debeo, Nicolae Micaulti, decus Belgiae, quod amicitiam tuam, quam ego ut adipiscerer, libens in Belgium usque perreptassem, ultro ipse mihi in patria, atque in aedibus meis conciliavit. In hac igitur extrema pagina nomen do inter amicos tuos: ordine, si merita nostra spectes, praepostere, si adfectum, qui semper idem
page 13, image: s013
I, bone, quo virtus tua te vocat, i pede fausto,
Grandia laturus meritorum praemia Romam.
Te, generose adolescens, Engelberte Dubois, opera humanissimi Lipsti, unaque nobilissimum affinem tuum Nicolaum Micaultium, Animas, quales neque candidiores Terra tulit, neque queîs me sit devinctior alter, cognovi; et merito vestro utrumque amo, aeternumque amabo. Cujus promissi syngrapha manus haec apud te esto. [note: Responsio ad Cent. ad Ital. Epist. LVIII.]
EPISTOLA DCCXXXIII. JOH. BAPTISTA SACCUS V. C. J. Lipsio. S. D. Lovanium.
FAustissimus nobis fuit adventus Reginae nostrae, hoc etiam nomine, quod multos habuit in comitatu tibi perquam familiares, et recens istinc profectos: inter quos vir doctus Petrus Pantinus, quocum vetus erat antea mihi consuetudo, olim jam in aula Cath. Regis instituta, nunc vero tui nominis commemoratione validissime aucta. Quamdiu hîc mansit, mansit autem diu, frequenter una fuimus: aliquoties etiam conviximus, convivia ipsa sermonibus de te jucundissimis condientes, non sine solemni poculorum libatione saluti Lipsianae. Is de tuo statu, studiis consiliisque omnibus me erudivit, et eandem spem, quam Micaultius de tuo in Italiam adventu nobis injecit: quae utinam ne nos fallat! Illud certe inter nos pactum velim, ut, si; imo cum in Italiam veneris (sic enim ominor) Mediolanum videas, et ad me recta venias, accepturum te si non laute, saltem laete, atque hilariter. Erit hoc nobis non modo gratissimum, verum etiam gloriosissimum: qui magis adduci debes, ut mihi obsequare. Adiit me postremo Petrus Crassus, Belga, amicus tuus, ideoque meus; qui diu in Italia versatus istuc redit. commendavit mihi nescio quid negotii, quod ego diligenter curabo: petiitque num aliquid ad te vellem, non licuit per temporis angustias, et assiduas occupationes meas homine diutius frui. tantum has ei litteras ad te dedi. Vale, clarissime Lipsi, et nos ama. Mediol. XIIII. Kal. Martias oo. IC. IC. [note: Responsio ad Centur. ad Ital. LXV. et ad hanc respondet Lipsius Epist LXX.]
page 14, image: s014
[note: Responsio est ad v. Centur. Misc. Ep. XIV.] EPISTOLA DCCXXXIV. JOH. BAPTISTA SACCUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
SErius ad te scribo, sed seriosius, quia seriem ad te mitto rerum, quas Princeps noster fortiter, et feliciter apud vos gessit, Mitto inquam illius jussu. jubendi autem occasio haec fuit. Eram forte superioribus diebus in procubiculo Principis, negotii causa admittendus. Commodum ibi mihi redditur epistola tua, qua me de Lampugnani notis (vere notae sunt impuri illius hominis) admones, et de tuis dispunctionibus. vix ea perlecta introducor. negotio transacto tria inquam verba de rebus Belgicis a Lipsio habeo, quae te fortasse, Princeps, et pigeat, et juvet audire. Excitatus ipse ad nomen tuum, et ad nuntium; virum ait memoras insignem, et mihi charissimum: ecquid ab eo nuntias? tunc ego resoluta epistola postrema verba recito, nempe. [note: Haec verba in Epistola edita desunt] Publica nostra pessime habent, quam dispaeri facie ab illa, quam Praefectus vester vidit, aut fecit! eaque e vestigio Hispane reddo non illubente Principe: qui nihil eo nuntio, uti non inopinato commotus, et neutiquam ea laudis significatione elatus de te statim et percontari, et amanter atque honorifice loqui coepit; magnopere gaudens (ut videbam) quod tui ornandi et augendi auctor ipse fuisset. Me vero dicente, quantum illi deberes te aeternis litterarum monumentis magna cum ipsius haude testatum reliquisse; audi, quaeso, quam praeclarum tibi dederit judicii sui testimonium prudentissimus, idemque religiosissimus heros. Laudari quidem, inquit, a tanto viro non displicet; sed nae ego haud paulo malim illius precibus D. O. M. commendari, cui illas gratissimas fore existimo, ut hominis purissimi atque innocentissimi: idque per te eidem, cum scripseris, significari cupio. Pollicitus sum: addens, cupere me vocem illam exaudiri a nonnullis, qui te parum orthodoxum aliquando suspicati sunt. tum vero Princeps iterum, ac saepius testari, ac dejerare hominem neminem nosse, qui tibi sit animi pietate, morum sanctitate, vitaeque innocentia anteponendus. Quaesivit amplius, quid in ea epistola praeterea contineretur. narravi de notis, et dispunctionibus. utrasque postulavit. dixi me unas tantum habuisse, quas Comestabili Castellae misissem: utprimum alias habuissom, allaturum. Habui: attuli: discessi: redii post aliquot dies, mandata quaedam accepturus ad Rhoetos, quo me Princeps legat. dat; atque una commentariolum hunc rerum Belgicarum ad te mittendum. perlegi domi, et confestim illum cum his litteris ad te misi. Animadverti quidem in eo sermonis quandam densitatem parum distinctam: sed ea nihil oberit, quominus omnia percipias, disponas, illumines, atque amplifices, si usus venerit. nam licet Princeps nihil amplius injunxerit, quam ut mitterem, teque suo nomine salutarem;
page 15, image: s015haud obscure tamen indicat, haec abs te aliquando illustratum iri. De Lampugnano scito illum (quisquis sit) toti Italiae stomachum movisse ineptiis suis, et sycophantiis. Sed quo magis invisae fuerunt nebulonis illius notae, eo gratiores et jucundiores tuae dispunctiones fuere. Sena, aut septena omnino earum exempla huc pervenere, quae ego omnia praestinavi, et amicis distribui: qui ea lectione adeo delectati sunt, paene ut exclament tanti fuisse blateronem illum in te scripsisse. Puteanus noster Lauretanam aedem, atque inde Romam cogitat. tempus, et commeatum a Senatu petiit, et obtinuit, reditum brevi pollicitus. proficiscendi causa votum est, et cura perquirendorum librorum insignium instruendae bibliothecae publicae, Federici Cardinalis Borromaei auspiciis et impensa instituendae. Faveat Deus, et te, vir clarissime, Reipublicae litterariae diu servet incolumem. Mediolani postridie Kal. Martias oo. IC. CIII.
Solicitus ero de his litteris, donec rescribas: quia video cordi esse Principi, ut commentariolus suus ad te perveniat.
EPISTOLA DCCXXXV. FABIANUS BIACOVIUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
JAnus Douza F. spes illa gentis Batavae, et amor tuus, mi Lipsi, fuerat anno superiore in Sarmatia nostra, gentemque illam, quam vipeream voluerunt esse illi,
Queîs meliore luto finxit praecordia Titan
vidit. Gratulabar patriae meae, quod eam aestate adulta vidisset, qua non poterat illa non utique esse affabilior; quam si vidisset nunc gelu rigescentem; ipse profecto, ut ad Gorgonis caput, riguisset. Quid vero ipse de nobis sentiret, cum interrogarem; aut ille renidebat; aut non usquequaque vituperabat, aliquando, credo, ut mihi placeret et genti meae, laudabat. Gaudebam, et triumphabam judicio illius. Veniebant vero in mentem illa Sileni [gap: Greek word(s)] ad suum Cyclopem
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
eumque quod ita prudentia talium ex Ulysse [gap: Greek word(s)] suaderet, non nimium reprehendebam, cum apud nos de nobis tacitus esse vellet. Sed gentem meam nil moror, ad te venio et ad tuos. Jamprimum illud nosti, quam aliena scrutemur potius, et malimus scire, quam nostra; itaque non miraberis, si quae de te ex illo quaesivi, tibi in aurem regessero, simulque gratulabere tibimet ipsi, quod famae tuae supervixeris, quod etiam et [gap: Greek word(s)] te norint et nosse velint. Tu interea [gap: Greek word(s)] Plutarchum, nec [gap: Greek word(s)] Theophrastum leges, sed esto mihi magnus ille Demosthenes, et gaudeas
page 16, image: s016etiam in Sarmatis [gap: Greek word(s)] esse. Res ita se habuit. Quaerebam eruditissimum juvenem, ubinam locorum hoc tempore esses, et quando Lugdunum Batavorum reliquisses; promptissime ille utrumque retulit, referebatque annos, quibus te carere coepit sua Batavia, et locum, in quo nunc habitares. Sciebam ego istorum utrumque, antequam Douza mihi narraret, et fortasse eo ipso tempore, quando haec fiebant, sed quia a fama audieram, mihimetipsi dissidens [gap: Greek word(s)] ipsos tuos malebam de te interrogare. Cum vero hac in re promptissimum se mihi et lubentissimum dedisset, occoepi esse audacior, et fueram, si bene memini, [gap: Greek word(s)], passimque et indiscriminatim interiorem etiam vitam tuam scrutabar, et tanquam aliquem a memoria, quaerebam. Dic sodes, cur Lugduno vestro discesserit Lipsius, cur amicos illos, quos inter magnum olim certamen fuit, quis illum magis amaret, deseruerit? [gap: Greek word(s)]; Quomodo vero ille potuit [gap: Greek word(s)] parentem tuum relinquere? parentem, qui jure licet glorietur
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)]
Dii boni quae illae lacrymae fuere? qui discessus? qualia [gap: Greek word(s)]; Erubuerat jucundissimus ille juvenis, meamque curiositatem silentio puniit, ne tamen me contempsisse videretur, ajebat, patriae tuae tibi amorem fuisse maximum, quem cum non posses humanitus ferre, horrendam istam secessionem cogitasti. At ego ille, cujus sitim non restinxerat tam brevissima responsio, quin potius magis incenderat, tristissimus illum sermonem de te abrupi, et me ad alia retuli, nihil remittens de voluntate mea, quae fixa fuerat, omnia de te quaerere, invenire. Destinatum erat Douzae tuo tacere, et gratissimo rubore ora genasque pulcherrimas perfundere; ego vero, ne in me deinde apud suos postularet, ex interdicto unde vi, desieram [gap: Greek word(s)]. Quid facerem? ardebam discendi causas cognoscere; at tuus Douza Sigalion alter erat, et nimium [gap: Greek word(s)] ista [gap: Greek word(s)] fugiebat: bene certe imbutus praeceptis tuis, quae tu in Italiam discedenti cuidam dederas; quanquam ut inter Sarmatas Aeneadum dolos inveniret timendum non erat, [gap: Greek word(s)] eramus (ut dicebat Simonides de Thessalis) [gap: Greek word(s)]. Quievi tamen, et meam miseram sortem deplorabam, qui occasionem deinde dicerer habuisse; nec illa uti scivisse, sine dubio stultitiae condemnandus, qui pulcherrimum holum faucibus amitterem meis, cogitabam insuper de leni aliquo, ut inquit Lyricus, tormento, at ille tanquam [gap: Greek word(s)] omnibus vineis fuit. Ultra nil poteram cogitare, mi Lipsi, hominemque Pythagoraei silentii ne mea garrulitate [gap: Greek word(s)] caderet, vivum et integrum in Bataviam dimisi. Commodum ille discesserat, at ego omnes dolos artesque Pelasgas in fratrem illius, qui Cracoviae manserat, vertebam. Erat is Georgius Douza adolescens eruditissimus modestissimus. Egoigitur
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
page 17, image: s017
Sic ad illum in Cyclopis antrum venisti, o Douza; Ulyssem ergo si sapis imitare, et istum Polyphemum jucundissimo sermone [gap: Greek word(s)]. Sua enim cuique voluptas est, et ego scio [gap: Greek word(s)]. Quod si tu mihi, sodes, de tuis beatioribus terris, quae volo, narraveris, facies enimvero mihi jucundissimum acroama, et ego non jam cum Catullo nasus, aut cum Argo oculus, sed cum aliquo ex Persarum principibus auris esse volam. Quod vero palmarium erit et [gap: Greek word(s)], Sarmatum hunc vides, quem non aliter vinces, nisi Syrenum cantu, aut illo Baccho, non missurus certe sum, nisi cruoris plenus. Quare ut quaedam gens, referente Seneca, nubibus, quae grandinem ferebant, sanguine litabat, quem acuto graphio digito expunxerat; Sic tu fulmen istud irarum, aliquo sermone [gap: Greek word(s)] places, simulque praesens periculum evita. Expalluerat meus Douza; sed tamen ut Martiam prolem agnosceres, iram non metum pallore condiderat, et ad me. Mira tua sedulitas est, mi Bircovi, et vereor ne inepta sit; at vero quam suavis et vafer es, cum te Sarmatam esse crepas; [gap: Greek word(s)], aut si est, ut Philippus pervicaciae, quam ex Macedonibus hauserat, astus Graecienses cum magno malo Graeciae miscuerat: sic et tu [gap: Greek word(s)] istam callide et male cum Itala comitate miscuisti. Quid enim sunt tuae preces? nisi [gap: Greek word(s)], quid minae? nisi [gap: Greek word(s)], Erubui ad hanc vocem, mi Lipsi, plenam nescio cujus dulcedinis; et quis ille est tam sui contemptor, qui non etiam affectet talem laudem, factusque animosior et plenissimus bonae spei, tanquam futurus voti mei compos, sic coepi. Italorum quidem nondum provinciam vidimus; et si aliquando dabitur illam videre, sequar Lipsii tui praeceptum, et faecem istam Gottorum, et Longobardorum, Simiarum et Vulpecularum in homines [gap: Greek word(s)] fugiam; norne audis principem vatum verissime praecinentem.
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
itaque et ego [gap: Greek word(s)]. At tu, quaeso, quam in me astutiam vidisti? nae tu ipse callidus et malus es, qui [gap: Greek word(s)], ut illa vulpecula Aesopi corvum laudando deludere voluisti: Sed quando te mihi das, et concinnas obedientem, spero me auditurum a te, quod volo. Age sodes narra mihi istud, quod a fratre tuo scire non potui
Quamvis multa meis exiret victima septis.
Victima, inquam, a qua nec Mercurius ipse abhorruisset [gap: Greek word(s)]. Quid istud est? ait Douza. Narra mihi, inquam, cur Lipsius, deliciae orbis Batavi, a vobis abierit? vestrique tanquam Pelopidarum oblivisci potuerit? at quomodo Lugdunum vestrum siccis oculis abeuntem aspexit? cur non retinuit? cur aliquo Cupidinis clavo non fixit: nec dulces oculos parentis tui vidit, cum abiret [gap: Greek word(s)]; Videbar Douzae orationem aliquam parare, itaque abrupit. Ut Retiarius olim in arena cantabat. Non te peto, piscem peto; Sic et tu videris, non me petere, sed Lipsium; me tamen petis, haec in nostros fabricata est machina muros. Sed non caelabo
page 18, image: s018te dulcissimum omnium, quos inter Sarmatas vidi, omnem rem, quam accipe. Lugdunum nostrum aegre carere coepit Lipsio, homine post. homines natos doctissimo, humanissimo, optimo. Te, Bircovi, video in illius amorem absentis, ignoti, praecipitem ruere; quid faceres, si tibi nunc sese ille daret, si liceret jucundum os, oculosque suaviari. Sed, quod scias, non solos tangit Atridas iste dolor; id est illos, quos Musae nostrae amant, etiam principibus ille, ac illis, quibus Bellona magis amica est, jucundissimus esse solet; adeo omnes illum amant, admirantur; ut nihil illi magis timendum sit, quam Nemesis, comes illa fortunae filiorum, rebus laetis statuens modum crescendi. Quanquam nec ista nimis timenda est illi viro, qui novit faelicitatis propriae cumulum modestia sua diruere; et in tanto fortunae fastigio rerum adversarum non oblivisci. Itaque ut ad meos lares veniam, quod ille a nobis discesserit, talis vir, sive talis heros, doluimus universi: Et senserat ille ante futuras nostras preces, imminentesque lacrymas viderat; quibus illum prosequeremur, aut fortasse de sententia flecteremus: itaque sine supremis osculis, sine extremo vale, tanquam rediturus, iter illud longum, ne dicam perpetuum, suscepit. Sed nos hac in re, ah nimium securi; ille in amore nostro, quo illum efflictim deperibamus, [gap: Greek word(s)], et tanquam imparium contemptor, at
[gap: Greek word(s)].
Postquam de reditu illius desperavimus, varias inibamus cogitationes de divortio isto Lipsiano. Resne nostras habere nobis jussit Lipsius? Lipsius ille, quo nullus nobis magis amabatur, quo nullus nos magis amabat? O Dî, o Musae, Dicebant quidam. quod et frater meus attigit, illum patriae suae desiderium ferre non potuisse, et imparem illi igni, quem intimas perurentem medullas in mediis undis senserat Vlysses; alii; sed digito labellum, melius ista taceri possunt. Impatiens ego tantae injuriae, non me continui, quin, et tu tergiversator eris, apage te cum isto silentio tam importuno, mihique molesto. Heus taceo, inquit Douza. Pone metum, inquam ego, securus sis [gap: Greek word(s)]. Non ego Tiberius, qui tua verba caviller, aut aliquis ex Sabini inimicis Latiaris, ut molles in calamitate animos tuos ad lacrymas deducam; jungam tecum questus, parem interea tectum inter et laquearia aliquos, qui non minus turpi latebra, quam detestanda fraude sese abstrudant foraminibus, et rimis aurem admoventes. Erexi juvenis animos omnemque caliginem metus dispuli, tum ille. Dicebant alteri, Lipsium religionis studio discessionem a nobis paravisse; nec enim poterat aequo animo illius vastitatem in nostra civitate aspicere, quanquam enim non procul erat quoddam oppidum, in quo religioni palam vacare possit; nolebat tamen adeo misere et [gap: Greek word(s)] religioni suae studere, et apertum aliquod coelum, et liberum illi quaerebat, cogitabat. Paulo ante vivebat Diis hominibusque odiosissimus ille [note: Theodorus Cornhertius.] Diodorus, qui aciem sui calami in ejus Politicorum quaedam capita strinxerat: hominemque interrgatione publica perculit. vidisti forte librum? Non ego, inquam, vidi: At Lipsii adversus Dialogistam? Vidi istum, et legi. Vidisti igitur simul et animum illius candidum, niveum, ingenuum, quam tela alia contemptu
page 19, image: s019ipso spernat, alia levi declinatione vitet: sunt et illa, quae aperto pectore excipit, et spolia verecundiae suae ultro det. Vidi, jucundissime Douza, vidi, et ut ingenue fatear, quod sentio, ardentissime pugnam illam spectabam, et ut olim scipio pugnam Massanissae et Asdrubalis spectans, dicere solebat, quia [gap: Greek word(s)]. sic et ego, numerabamque me (ô audax meum factum) quartum inter illos qui [gap: Greek word(s)] similia praelia viderunt [gap: Greek word(s)]. At nobis, mi Bircovi (excepit Douza) non nimis amoenum hoc spectaculum fuit bellicum, ex illo enim omnia
In pejus ruere ac retro sublapsa referri
Spes Lugdunensis. Quomodo obsecro? Attende si lubet. Lipsius antea Lubentiae, et Vitulae operatus, totamque vitam superiorem in amoenitate transigens, repente tanquam pestifero sydere perculsus, incipit omne, quicquid in illo fuit jucundi et laeti, perpetua anxietate exurere atque tristissimos mores induere. Cum enim in politissimo illo et doctissimo Politicorum libro, unam in Regno debere esse religionem asseveranter pronunciasset, atque ille turpissimus Diodorus, et infantissimus eum majestatis reum impudentissimo suo rictu proclamasset, tanquam eum, qui urendos secandosque illos, qui unionem religionis turbarent, suaderet; perdolitum est vehementer Lipsio, quod se apud amplissimos Ordines traduceret, tanquam illum, qui Bataviae sacros aliquos ignes inferret. Et cum illa impurissima bellua Granvellani quoque amicitiam Lipsio objiceret, quasi apud eum [gap: Greek word(s)] ista [gap: Greek word(s)] et didicisset: et hoc illi doluit, quod ignotas virtutes, et ignota bona, nova vitia et mala homo ille sincipitis vacui appellaret. Atqui alia mens erat pacatissimo Lipsio, nec ille inter eos ponendus erat, qui vel Aculeones vel Curiones erant; et Granvellani amicitia ille semper apprime delectabatur, quae tanti erat, ut omnibus, nedum Lipsio esset expetenda. Obstupui ad istos sermones, mi Lipsi, et ut [gap: Greek word(s)] dicam, cuinam religioni, remoto sipario fores in Batavia addictus, incipio quaeritare. Haerebat hîc aqua Douzae, et Proteus esse volebat, nunc in has, nunc in alias partes se vertens de suo corio ludebat; Sed Orci galea praesto non erat, effugere me non potuit. Acrius ergo pudorem illius aggredior; ille cum videret me obstinatum esse velle in quaerendo, novissime, ait, Se omnino quae religio tua fuerat nescivisse; nec quenquam scire potuisse; at postquam impatientis Diodori contumelias ferre coepisti, et scriptione illa incanduisti, suspicari omnes coepisse, te Catholicae Romanae Ecclesiae unum esse, quod bellorum illorum gravissimorum temporibus strenue dissimulasti. Atque ut me ex illius sermone efferam, narrabat, cum te omnium oculi diligentius designarent, quomodo viveres; multaeque jam tibi aures essent, quae tuorum dictorum arbitrae fuerant; non poteras diutius tam anxiam vitam degere; nec religionem volebas amplius dissimulare; sed repetito more ex veteribus Romanis, amicitia tua omnibus hostibus Catholicae religionis interdixisti, et libris tuis, internunciis luculentissimis mentis tuae,
page 20, image: s020primo quoque tempore adhaerere te Romanae Ecclesiae, statui faelici, testatus es. Ne mentiar, mi Lipsi, gratulabar mihi de isto colloquio Douzae, et amabam [gap: Greek word(s)] suorum, sed nec [gap: Greek word(s)] odi. Cur enim oderim? Sciodigniorem commiseratione quam odio esse, praesertim in causa, religionis, in qua verissimum illud oraculum de Sectis Galeni esse potest, a te olim relatum; [gap: Greek word(s)]. Ad te nunc venio, mi Lipsi. Flos unice nostri aevi, cui unice gratulor et mecum omnes boni, tui nominis studiosissimi; quod lucem istam unius Religionis, quam hactenus premebas, orbi universo extulisti, et nos amplius dubitare non es passus.
[gap: Greek word(s)]
Quaerebamus enim, quod scias in omnibus aureolis tuis scriptis, cujusnam religionis esses, et quia poteramus facile refelli, si te nostrum, id est, Catholicum asseveranter pronuntiaremus, vehementer dolebamus, et verebamur, ne quid Andria, id est eruditissima illa Leyda tua, adferret tibi mali. Sciebamus enim illic pulcherrimum orbis atque unicum Athenaeum esse, et ut cum Comico dicam, [gap: Greek word(s)], quod cum splendore litterarum, et amore facile te in sui admirationem et amorem rapuisset; ne aliquid de scabie illa turpissima et foedissima haereseos [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: haerese ws] tibi allineret, non mediocriter pertimescebamus. Ipsa commoratio tua inter illos, quos tu politissimos, jucundissimos, tertio quoque verbo appellabas, cujus non animum suspicaciorem paulo ante perstringeret? praesertim cum sciremus et Curatores illius Academiae et Professores magna ex parte haereticos esse. Timebamus ergo, mi Lipsi, de te [gap: Greek word(s)]. Imo quod ille senex de Menelao olim dixit [gap: Greek word(s)], idem et de te coeperamus suspicari, [gap: Greek word(s)]. Evestigio enim cum nobilem et ingenuam vocem tuam audivimus, et plane oculis ipsis te Catholicum hominem agnovimus, amori nostro gratulabamur, quod in eum hominem ferretur, qui illo quam maximo dignus esset. Etiam, mî Lipsi, quod mirere, imo quod indignere, ausus est non ita pridem Niegessevius noster, epistolam tuam ad facundissimum Bentium, quae inter duos perire debuerat, vulgare; et Calendis ipsis Januarii, quibus solemus omnes esse laetissimi, proceribus coram Regni nostri, de tua epistolari laetitia, quam haberes, quod Catholicus esses, triumphare. Ego ipse, mi Lipse, postquam aspexi hanc, totus prae laetitia vix apud me eram, et indentidem illa Laconum ingeminabam, [gap: Greek word(s)], et ut hominibus nostrae fidei gratificarer; iras etiam tuas flocci pendebam; [gap: Greek word(s)] tu appelles licet, et hominum fidem clames, tanti apud me erat tamen illa laetitia, et amor in te, mi Lipsi. Quod vero in te lubentissimi vidimus; idem in aliis avidissime spectaremus. Satis diu hoc jam saxum volvunt, quousque tandem Afranii simulantes erunt?
Quidve petunt? quae religio? aut quae machina belli?
[gap: Greek word(s)] quidem [gap: Greek word(s)]. Sed medius fidius omnes fungi non
page 21, image: s021sumus, nec [gap: Greek word(s)]. Eruditionem, quam pulcherrimam Orbi universo ostendunt, in illis ingenue exosculamur, quod religionem suam dissimulent, probare non possumus. Cur enim probemus? Academia vetus desiit, de omnibus nunc dubitare non licet, et ut prudentissime eruditissimus et humanissimus inter meos, Valentinus Pontanus solet dicere, Qui adhuc dubitat, quae nam inter istas religio optima sit, eum ego stultissimum dixerim, nec capitis sani. Tot saeculis unica illa floruit, nec florescere desinet, ante supremam illam mundi totius, quam credimus, [gap: Greek word(s)]: Tot illa gentes in gremio suo fovit, aluit, ex barbaris, impiis politas, Dei scientes fecit; tot et nunc convertit, ipsa nunquam mutabilis, numquam concussa, mediis in undis tranquilla. Illa, de qua meritissimo jure possis dicere, [gap: Greek word(s)]. Et quis erit adhuc, qui ejus autoritatem defugere audeat? qui tanquam [gap: Greek word(s)] servus [gap: Greek word(s)] esse clamet illi obedire, illius majestatem revereri? Dulcissimum et honestissimum omnibus saeculis fuit mori pro Catholica religione: caeterae quam [gap: Greek word(s)] sint, vel inde cognoscimus, quod eas isti profiteri erubescant. Nescio quomodo profiteantur; cum nihil illis inconstantius, mutabilius, perversiusque sit. Pari ratione affectet pictor nebulam, aut sonum, aut bullam pingere, aut Polypi, aut Chamaeleontis pellem. Lutherus apud eos dux fuit, qui sibi fidens regebat examen; sequuti sunt illum plurimi, et spretis purissimis illis et sanctissimis Ecclesiae principibus, belluam illam secuti sunt, mancipium ventris, impurissimum transfugam, stygmatiam sacerrimum. Iste mox exolevit, successit alter, [gap: Greek word(s)] impiissimus Calvinus, sed et istum audio jam sperni. Succedunt alii mox spernendi. Viperarum partum esse jures, mi Lipsi, non sectarum; quarum nulla nascitur nova, nisi ante veteri sublata, eaque sua parente. Vulgus cum istam mutationem rerum, et religionum videt, nec intelligit, quid mirum? in Boeoto aere illud ubique nascitur, et [gap: Greek word(s)] quandam innatam habens, ruit magis quam sequitur istos. Vos certe miror, eruditissimi viri, qui solem istum clarissimum unius Religionis orbi, dissimulatione vestra invidetis, imo tollitis. Ostenderetis vos libere et audacter quid in religione sequendum fit, mora nulla intercederet, tot animas, quae in peculio Orcus suo numerat, caelo vindicandi. Nunc cum Dissimulatiuncula ista vestra vobis unice placet, ignorantes et inscii non prudentiae opinionem nobis debetis, sed impietatis. Ego nescio, alter ille dubitat, cujusnam religionis sitis, ego opinor Catholicos, alter Calvinianos, tertius Atheos, ille Schismaticos; surgit aliquis Labeo incorruptae libertatis, et vos omnes impios. Certeque cera dignos pronunciat, ipsissimos Epicuros, qui omnia [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Videt ista vulgus, vident oculi aliqui prudentiae, illud non intelligit, isti,
page 22, image: s022aut damnant inconstantiae, impietatis, haereseos [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: haerese ws]; aut sannae aliquo genere percellunt, dignissimos utraque contumelia, quia et minores itis stultissimo vulgo, dum inconstanter; et Democriti pulmones meriti; tam stulti. Neminem hîc tango apud te, mi Lipsi, nolo nimium suspicax apud eos videri: nolo mihi illorum odia comparare; sed nosti illos qui sint, quid [gap: Greek word(s)]. Quae vero finis istius illorum [gap: Greek word(s)], utinam ille, qui Socratis olim fuit ut scurrae Attici vocentur; ferendum esset istud hercle, sed vereor ne excidant, et hoc cognomine, et pro scurris, impii, athei, impurissimi aliqui haeretici appellentur. Nonne audiunt Platonem [gap: Greek word(s)] libere intonantem [gap: Greek word(s)]. Mea sic est sententia, mi Lipsi, simulationem dissimulationemque in aliis utcunque ferendam, at in religione nunquam, laudoque illos, qui implacabiliter excanduerunt aliquando; cum haereseos [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: haerese ws] crimine involvebantur. Video enim quid sapientissimus Rufinus scribat. Esse quidem (inquiens) gloriosum Christi exemplo patienter injurias tolerare: at unam notam haereseos [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: haerese ws], qui ferat, vel dissimulet, non esse Christianum. Idem quanta potest animi contentione, clarissima exclamat voce, sanctus ille Eremita Hieronymus. Nolo in suspicione (ajens) haereseos [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: haerese ws] quenquam esse patientem. Tacebit ergo aliquis, et silebit tunc, cum haereseos [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: haerese ws] postulatur? nunquam, nunquam. Irascatur malo, excandescat fulminet etiam, quam ut per patientiae suae [gap: Greek word(s)], nomini illius teterrimuna illud dedecus inuratur. Eloquarne, Humanissime Lipsi, quod sentio an mihi timendi erunt illi [gap: Greek word(s)], ne in me virulentos illos calamos stringant? Sed stringant illi licet, ego cum Dissimulationem vitupero, dissimulans non ero, et quae mala venerunt, aut porro venient ex ista [gap: Greek word(s)] quorundam (dissimulationem volui dicere) referam apud te, nec timeo illud magni Regis [gap: Greek word(s)]. Turnebus tuus (cum Turnebum dixi, amores tuos et delitias, Galliarum solem, normam virtutis, [gap: Greek word(s)] intelligo) ille inquam, vir nonne fuerat [gap: Greek word(s)]? Heu fatum illius? Indulserat quibusdam in versiculis ingenio suo, et liberius in bonos viros luserat; illico reperti sunt, qui hominem jam demortuum in suspicionem haereseos [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: haerese ws] vocarent, et non Catholicum. (ô nefas, ô mores) appellarent. Scilicet si vincerent atque quod concupierant haberent, consultum existimabant non male suis rebus; si absentem et qui [gap: Greek word(s)] eodem periculo, quo se involverunt, immiscerent. Sed debuerant utique parciores esse in manes viri innocentissimi, nec illos laedere, qui laeserunt neminem: Jura sepulchri violatoribus infamiam irrogant, at isti [gap: Greek word(s)], in quibus omnia [gap: Greek word(s)], qui non jam sepulchrum Herois illius, sed innocentiam vitae aggressi sunt, et turpissimum, foedissimumque stygma sanctissimac illius memoriae inurere voluerunt, qua cruce, quo patibulo, qua scrobe digni sunt?
[gap: Greek word(s)].
Praestiterat certe quicquid illud fuit versiculorum [gap: Greek word(s)] ex illis facere, quam istis polypis istam [gap: Greek word(s)] relinquere. Sed ille quidem humanitus
page 23, image: s023peccavit et suo exemplo ostendit, verum esse illud Cassiodori. Nullam potestatem esse, quae qualitatem famae suae de ore hominum possit auferre. Nuper vero cum audivimus funestum illud, et toti orbi deplorandum edictum, in innocentissimos viros in Galliis; cum jussa est abire in exilium ipsa virtus, Religio, pietas, ut nihil honesti oculis occurrere possit, ut sceleratissimi quique in caede atque incendiis bonorum grassarentur; an non vidimus similem [gap: Greek word(s)], ne dicam [gap: Greek word(s)] Passeratii tui: Volebat scilicet vir ille, eruditione magnus, fama celebris, [gap: Greek word(s)], et cujus lacrymas expectabamus, hujus amarulentiam ante vidimus Atqui, mi Passerati si auxilium illi a te litis illius habere non poterant, [gap: Greek word(s)], haberent utique vel solatium: carerent utroque, vescerere genio, ingenioque tuo ex malo alieno laetanti; non haberent utique sannas illas, quae scurras aliquos magis ex trivio decent, quam viros eruditos. Dionysio olim quaerenti a Platone, quisnam foret status Atheniensium, nihil respondisse fertur ille, at nebulas Aristophanis illi misit; cognosceret ex illis, quid de illa Repub. sentiendum esset, in qua liceret scurrae illi talia; Nos vero etiam vobis tacentibus possumus cognoscere, quid de Lutetia, ocello illo Galliarum, sentiendum sit, in qua Passeratio tantum licuit. Sed heus tu redivive Aristophanes, occident tibi isti soles aliquando, Dii boni, quam luculentam materiam dederis omnibus Eumenidum natis, Haereticis inquam illis, de te suspicandi, convivia, libellos, publica, privataque complendi, clamitandi, te vixisse haereticum, communes illis te habuisse amicos, communes inimicos. Quo enim pacto melius de aliquo, aut verius judicatur? Scite jucundissimus Theophrastus, [gap: Greek word(s)]. At quanto melius et generosius, tu, Juste Lipsi, de illis judicasti, qui cum et antea nunquam illos verbo laeseras; nunc postquam emancipasti, te ex illa crudelissima servitute, PATRES SOCIETATIS JESU, non alias Catholicae fidei cohortes, quam PRAETORIAS nominare voluisti: nunc, Passerati, et verbis illude superbis; plus apud litteratissimos viros una litterula poterit Lipsii, quam illa tua [gap: Greek word(s)] universa. Sed nec nobilissimus Isacius Casaubonus, qui jure poterit dicere postea, cum canuerit, quod olim Augustus [gap: Greek word(s)]; Isacius ille, qui cum in quodam carmine [gap: Greek word(s)] esse vellet; cum liceret, non tamen irae suae amplius permisit, quam ut [gap: Greek word(s)] illum appellaret, qui volebat occidere, (utar illius verbis)
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Caeteros ne quidem verbo laesit. Mirumne optimi patris degenerem filium esse, aut probi praeceptoris discipulum improbum aspicere? plena vox illae animi perdite audacis [gap: Greek word(s)], at illa melior.
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)]
Sed jacta est alea inquit ille. Te, Passerati,
page 24, image: s024
--- [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
At redibis fortasse cito ad te, et
Qui nunc is per iter tenebricosum,
Illuc unde negant redire quenquam.
ad dias luminis oras, et ad odium istius, quod nunc amare coepisti, venies. Fallorne an jam audio iras illas defervescentes, et Passeratium meum occinentem cum Stesichoro.
[gap: Greek word(s)].
Sed de illo hactenus, et nescio quo me aestus ingenii mei et calami deduxit, ut inducerem in animum [gap: Greek word(s)] esse, ista certe sacra aliter non constant, vara vero, ut est in proverbio, vibiam sequitur. Profuerit hoc illi nescio, illud scio, quod elegantissime Democritus ad Hippocratem scripsit, [gap: Greek word(s)]. Ad te redeo, clarissime Lipsi, gratulorque tibi [gap: Greek word(s)], quia in vero tuo vultu tandem apparuisti; et Neoptolemus esse Sophoclis maluisti, quam Ulysses.
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Dum finio epistolam, semel eloquar, quod diu circumrodendum esset, libentissime primo quoque tempore Josepho Scaligero, illi viro, de quo verissime illud dici potest.
[gap: Greek word(s)],
illi, inquam, viro gratularer, si permitteret aliquando haereticos mendacia dicere, qui eum assidue pingunt finguntque suum, et palam (quod illius majores factitarunt, qui maluerunt fortunarum detrimentum aliquod pati, quam veritatis; veri et soli Veronenses) ostenderet se Religionem illam sequi, quam illa urbs cum Petri et Pauli sanguine suscepit, ex qua nunquam deerunt cohortes illae sanctissimorum eruditissimorumque virorum; et verum illud effatum Aristidis, licet non de tali milite, qualem nos intelligamus. [gap: Greek word(s)]. Et ne mentiar avidissime istud quaerebamus in illa luculenta epistola, in qua imaginem suorum et
[gap: Greek word(s)]
Sed nec desperamus illum brevi nos compotes voti nostri facturum [gap: Greek word(s)]. In quo omine utrique desinamus, tu legendo, ego scribendo. Vale, Elegantissime Lipsi, et si quid inepta sedulitate offendi, stultitiae nostrae ignosce; animum, qui in te pronus, agnosce. Cracoviae. Calend. Febr. Millesimo Quingentesimo Nonagesimo septimo.
page 25, image: s025
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)].
EPISTOLA DCCXXXVI. GUILIELMUS BARCLAIUS J. C V. Cl. J. Lipsio S. P. Lovanium.
MUlti apud me multa honorifice et saepius de te praedicarunt: at nemo hactenus liberius, et libentius, quam hic juvenis cognatus meus, cui has ad te commisi. Alii effecerunt, ut ad genii et ingenii tui notitiam, brevi, et quasi compendiaria verarum laudum tuarum via, penetrarem: hic vero ut in eam, januis patefactis, plane pleneque ingrederer, amiciore et familiari magis colloquio, perfecit. Ubi autem non pauca tua in se collata beneficia mihi commemoravit, quae ego in meipsum nec opinantem collata reputo, ita sui animo affectus, ut eum hinc discedere, sine aliquo studii erga te nostri testimonio, nefas ullo vix resolvendum piaculo judicassem. Amplector eruditionem tuam, nec minus mores: illa te scriptis orbi notum atque illustrem, hi bonis omnibus amabilem utique et charum reddiderunt. Est mihi in manibus opus, cui titulum dedi, [note: Hic liber editus antea Londini 1609. a filio Joanne, deinde Hanoviae A. 1612. simul cum libro de potestate Papae. Vide Bailii Lexicon de Patre et filio. contra librum ultimum scripsit Bellarminus tractatum de summi Pontificis potestate in rebus temporalibus; cui Filius opposuit Pietatem, sive Vindicias publicas pro Regibus ac Principibus, et privatas pro Gul. Barclajo parente. et licet suspectus esset Romanensibus, tamen postea Romam cum vocatus esset, amplissimo honorario donatus est. vide Jan. a Costa ad Decretum lib. 11. Tit. 1. p. 343. Cambdenus Epist. CXXIX. dicit a Paulo v. accepisse mille aureos, et filium 300. Vertisse librum Regis Angliae contra potentiam Papae scribit Lingelsbemius Bongarsio Epist. CXIX. De Barclajo praeter citatos a Bailio vide Conringiana pag. 199. et 306. et 300. et nuper J. F. Fellerum in monumentis ineditis Trimestri X. pag. 539. de ejus commentario in Statium non magnifice sentit Barthius ad Stat. IV. Theb. 796.] de Regno et regali potestate adversus Monarchomachos, id se diuturna jam servitute pressum queritur, et manu ut mittam postulat: idem faciunt et ex amicis nostris multi: sed ego tantisper differo libertatem, dum testibus fide dignis, de me deque Repub. bene meritum se ostenderit: neque enim illi in sua causa testificanti fidem habeo, nec mihimet ipsi; caeca nos saepe [gap: Greek word(s)], ut scis, occaecat: qualequale est, honorificam
page 26, image: s026cam de te mentionem ante biennium jam factam continet. Est mihi cum variis ingeniis conflictandum, sed plurimum malis, eorum nempe, qui Regna in respublicas, vel, quod verius est, Monarchias in Anarchias resolvere conantur. At bonis placere, quam non displicere improbis, multo mihi satius est. Remitto ad te hunc Cognatum et cognominem meum, qui licet, ut ex ipso didici, vix ulla apud te commendatione egeat, tamen hac nostrae commendationis accessione, erit, ut spero, tibi commendatior. Mitto et hoc amoris erga te mei pignus certissimum, missurus aliquando, si Deus voluerit, multo charissimum: meum nempe gnatum unicum, literis, ut in tam tenello aetatis flexu, Graecis ac Latinis probe instructum. Vix dum excessit ex ephebis, et philosophiam serio meditatur atque velut impetu quodam in id fertur, meque importune urget, ut te docentem audiat: audiet, ut spero, speque fruetur sua. Interim Vale. Pontimussi. XIX. Cal. Majas. CIC. IC. LXXXXVII.
EPISTOLA DCCXXXVII. GUILIELMUS BARCLAIUS J. Lipsio. Lovanium.
OBvius mihi venit nostras ille, qui nuper in Galliam. narravit mihi pericula, quae evasit in itione, pericula certe grandia, sed evasit certe, et fortuna. In reditione, viatici jacturam passus est, praeterea nihil. Quos consulo, incutiunt mihi metum, nihil juvant. sed alea jacta est, ibo; fata viam inveniant. Dedit mihi animum secretarius Domini Praesidis, suadetque Vervinum tutius eundum. cujus sententiam, nisi quid melius audiero, sequar. Harum lator cupit se mihi comitem adjungere, cujus causa distuli profectionem meam in diem crastinum. videtur non alienum rationibus meis, si vestro interventu vellet Bruxellae pauculos aliquot aureos ille D. Praesidis secretarius a me recipere, reddendos Vervini a servo aliquo ejusdem D. Praesidis. Res tanti non est, ut requirat scriptionem tuam, satis est si scripserit Rubenius, quod vehementer velim, tuo jussu, haud dubie, ut ille scribat, et iste negotium curabit. scripsi audacius ad te etiam in negotiolo, ut videas velle me vel aliorum beneficia proficisci ab amore tuo. quo quaecunque finita sunt sua ipsa jocunditate mihi certe quidem jocundiora. Vale. persuadeas tibi velim, annum ante inversas ducturum vices,
Quam tua sub nostro mutetur pestore cura.
Iterum Vale. Bruxellae VIII. Idus April, CIC. IC. XCVIII
page 27, image: s027
EPISTOLA DCCXXXVIII. J. LIPSIUS Guilielmo Barclajo. Lutetiam.
LItteras tuas, mi Barclaji (talis es, atque eris) aut sero reddi, aut non reddi, magis est ut doleam, quam mirer. Quis tempora, turbas, fraudes etiam nescit? eripiuntur, aperiuntur, abjiciuntur: et fit misellis, quod ipsis hominibus solet, ubi fides non est et candor. Sed beata pax, cujus plenam lucem certamque vidimus, haec atque alia restituet, et vias has missitandi muniet diu neglectas. Equidem etsi languens, et quod sequitur, ignavus, non parcam tibi scribere, quem verbis obligavi: sed et factis velim. non sumus [gap: Greek word(s)], ut semel hoc dicam. Ad rem igitur: tuas ternas paene eodem tempore accepi, et unae ex iis me hilararunt. Erant enim de quiete aliqua jam tua, et loco certo apud Paullum Moraeum, quem virum, praeter ingenii et doctrinae, hoc quoque nomine amo. Amo inquam, quia te non amat solum, sed curat. Ad eum ecce scripsi. Puto et ad Stephanum Turnebum, qui benevole et diserte sane scripsit. De Thuano quid dicam? solet me amare, nec caussam equidem dedi cur mutaret. Siquid audies, scribes: imo et de aliis, siqui in nos in alterutram partem insigniter affecti. Etsi in bonam, spero plures.. nec odia sane provocavimus, et nosti mite illud [gap: Greek word(s)] ingenii nostri. Quod ad Marcilium, amicum habeo, et litteris notum: neque nescio tamen liberiorem judicii, et linguae esse, quod vitem ipse magis, quam damnem. Cuique sui mores. Tu, mi Barclaji, si me audis (et debes ex animo monentem) [note: Idem monet Lipsius in epistola eodem anno scripta Centur. III. Mise. XXXIII.] modestiam inprimis indues, imo et animi quoddam frigus, si vivere, amari, provehi vis in externa illa gente. Quae nescio quomodo exterorum fovens, et insitam hanc benignitatem habet: ideoque et cedi, et fasces submitti ab exteris, suo jure cupit. Mei omnes valent, te salutant et amant: tu me, qui nunc praeter solitum languebam, an et deficiebam? Nescio, ille videbit, qui me fecit: et idem, cum volet, diffinget. Vale. Lovanii postr. Kal. Sextil. oo. IC. XCVIII.
Exemplar Testimonii mei, quod cupiebas, hîc habes.
EPISTOLA DCCXXXIX. J. LIPSIUS Guilielmo Barclajo S. D. Lutetiam.
EGo vero libens ad te scribo, et in ea loca, quae amamus. Nolo mihi imputari hanc opellam: delector ipse, cum usurpo, et praesertim cum
page 28, image: s028vos tales video sic impetu ferri ad bona et honesta. maneat illa mens, crescat illa mens, et magis magisque incalescat a concepto igne. Gaudeo augeri illic non studiosorum tantum numerum, sed et doctorum. Quorum inter apices si Casaubonus illic stabilis est, vere dicam eos beatos; Sed et Janum Wouwerium amo jam olim, et placet eum ibi esse, et quidem familiarem tuum. Modestum ingenium est; Germana probitas, ut quidem novi. De Tacito nostro, una re dolet recudi, quod sunt in eo mihi non pauca, vel addenda vel immutanda. Cur Typographi non significant? vendibilior liber, et addo, utilior esset. Sed vos supplete. parum est, ego an alius moneat, si moneantur. Josiam Mercerum novi et os vidi in Batavis, et semper amavi. Saluta, saluta, una [note: Vide supra Epist, CCXXXIV.] Franc. Dousam, amatum mihi inter omnes Dousas. unum excipio, qui utinam nunc esset! Franciscum Pythaeum bis amo. nam et ipse meretur, et a fratre aliquid in eum derivo, etsi externa hereditas ad liberos ivit. Sed ipse hanc affectus in parte cernat, imo ex asse, si volet. Mei te amant, et salvere jubent, ipsi brevi scripturi. Gospaeano nostro feliciter acclamo et sophos. nam hîc audimus eum propitiis Venere et Gratia docere. Saluta, et redamare certo nuncia. Plura non possum, etsi libet: tabellarius abit, et heri vesperi demum tuas accepi. Lovanii, Nonis Octob. oo. IC. XCVIII.
EPISTOLA DCCXL. J. LIPSIUS Guilielmo Barclajo S. D. Lutetiam.
QUi has dabit, filius Praesidis Brullarii est, egregii et amplissimi viri, nec indigna eo proles. Is cras abit, nec nunc inter vota et sacra satis vacat ad omnia distincte et [gap: Greek word(s)] et respondere. Gaudeo tamen, quia tibi bene satis et honeste est: ac voces ad nos etiam manant crescentis ibi tuae famae. Sit ita longum, imo magis magisque surgas; sed ita, ut eruditio tecum et virtus. Solida si spectes, superstrues famam firmam et subsidere metuentem. De Tacito nostro coepto excudi, iterum dico, vellem praescissem. Sed nunc numero quid mittam? Pergant cum bono Deo, si coeperunt: et haec tamen pauca, seorsim quae scripsi, tu videbis, et (nisi serum sit) intexes et rescribes. Statium etiam te docere, gratum est: alti et sublimis ingenii poetam, si quisquam fuit. Est apud me Silvarum liber manu descriptus, nec nimis tamen vetus. In eo lego, ubi est vulgatum: Equo Domitiani,
Qui fessus bellis assertae munere prolis,
Lego, inquam, adscitae munere prolis: et vox ea magis apta ad Adoptionem. Ibidem,
--- hinc Julia templa tuentur,
page 29, image: s029
Habet is codex; Julia tecta. quod rectum censeo, et Basilicam Juliam capiendum. Alias, duo haec templa Julia turbant. et mihi id factum in Admirandis. Ibidem
Aurea captivi crinem tegit ungula Rheni.
Credam aptius, terit ungula, ut habitum equi magis repraesentet, sublato pede quasi stringentis et adhaerentis caput Rheni. In Epithalamio Stellae
--- et olenti spargere thymbra:
bonum est, nec improbum quod in scripto, spargere nimbo. Jaculationes illas florum, fortasse et odorati imbris intellegit: quae, bona metaphora, sunt Nimbi. In Calendis Decembribus:
--- Jam bellaria adorea pluebant.
Intellego, nec damno. quid tamen ita scriptus,
Jam velaria linea pluebant?
An ad vela amphitheatri sive theatri respectum, et quasi ex illis iste nimbus, an pluvia! Scripsi de iis in Amphitheatro. Ibidem
Molles Cajoli Lagunculique.
In scripto, Lugunculique. certum, Lucunculique. In Lacrymis Etrusci:
--- et immitem potuit Phryga flectere supplex.
Vetus potuit Styga. Sermo de Orpheo est, et notum Platonem ab eo exoratum in sua Eurydice. Ad Claudiam uxorem:
--- ter me vidisti Albana ferentem
Dona comes sanctoque indutum Caesaris auro.
Vetus: ter me nitidas Alana ferentem, dona comas. Serta intelligit: nec ipsa uxor in Palladio certamine, opinor, ei comes. Sed avocor. vale: tecum Gospeanus, quem amo, et gaudeo ad Hellenica se dare. a tuo juniore Barclajo nihil ego litterarum, videat cui datae. Lovanii Postr. Kal. Novemb. oo. IC. XCVIII.
Alias ad P. Moraeum nostrum, nunc animo salutatum. [note: Hanc ex Autographo descriptam nuper edidit Jo. Mathias Gesnerus Duci Saxoniae Weimariensi a bibliotheca, in gratulatione ad Serenissimum Principem ac Dominum suum, quod natalem LXII. attigerit pag. 75. sed in quibusdam aberrasse virum doctum deprehendet lector, qui utramque epistolam conferet: edidit idem vir doctus alteram Lipsii epistolam ad P. Wanerium cognatum suum, quem ego plane ignoro, et nisi autographum Lipsii viderim, vix credam illam epistolam a Lipsio exaratam: ita tota dictio a Lipsii scribendi consuetudine abhorrere videtur: argumentum etiam nescio quem alium auctorem fuisse indicat. judicent, qui possunt.]
EPISTOLA DCCXLI. J. LIPSIUS Guilielmo Barclajo S. D Lutetiam.
MIrum est de tuis epistolis scriptis, et non redditis: certe ego, ubiubi culpa, nullas a tribus mensibus accepi. At de te et cogitatio, et sermo tamen fuit. Quid si etiam brevi videamus? sed delibero an euntes in Italiam,
page 30, image: s030an ex ea redeuntes. Tu in itu malles; et de reditu, quod nollem, paene desperas. Quis Phoebus tibi mentem movet? falsus, ut spero, et mei ac patria me habebunt. Confide Genio et fato nostro, quod fraudes istas aut scelera occulta vincet. Si tamen aliter, fiat quod futurum est: et ubicumque, sine querela aut renisu cadam. Nonne et hîc mortalis sum? nonne satis etiam naturae et famae, non dicam gloriae, vixi? Vixi, vixi, veni mea Parca quando voles, et volentem ad meliora atque aeterna illa loca abduce. Sed ante tamen, non nego, videre Galliam vestram gestio: vota igitur mecum interpone ut fiat, et laetus ac libens libentes ibi amicos amplectar. Sed ut nunc puto, in reditu et rationibus meis magis sic conducet. De Epistolis meis edendis, o nefas! o Galli, non Galli, si permittitis! Ego publice damnabo, ego ad Regem voce aut scripto accedam, si opus. Vides me indignari, quidni in re tam indigna? Vale, et manibus pedibusque resiste et interpella. Antverpiae, Kal: Jun: oo. IC. XCIX.
EPISTOLA DCCXLII. SCIPIO GENTILIS Cl. V. J. Lipsio S. D. Lovanium.
NUnquam antehac ad te scripsi, deterritus et verecundia quadam mea subrustica, et aspectu magnitudinis tuae. Nam haec res, quae alios allicere ad scribendum solet, me (ut dixi) deterruit ac revocavit semper. longissime etiam ab eorum ambitione remoti sumus, qui se digito coelum putant attingere, si, cum ad magnum aliquem virum nulla saepe ratione scripserint, ab eo literarum aliquid sibi rescriptarum ostentare possint. Te et tua scripta sane credas quenquam pluris fecisse ac facere, quam Scipionem Gentilem, gloriari quoque soleo, me unum de auditoribus tuis fuisse: quo tempore non magis auditorium, quam domus mihi tua patuisset, si uti voluissem. nec tamen vel colloquiorum tuorum vel humanitatis plane expers Lugduno discessi. Postea nunquam tecum, perpetuo cum libris tuis fui. At tu me, quod ruborem mihi fere incussit, et Francofurto olim per popularem tuum humanissime salutavisti, et nuper literis ad collegam meum datis eodem (sic accipio) honore impertivisti, et quidem manu tua, cum essent caetera aliena scripta. Veterem amicum appellavisti. ergo ego jam non verecundus et rusticus, sed lapis aut caudex sim, nisi scripsero. Tacuissem tamen et hoc tempore, nisi Joachimus Camerarius his ipsis diebus ad me misisset Disputationes politicas Scipionis Ammirati, sermone Italo scriptos in Cornelium tuum. qui etsi mentionem tui, quod sciam, nullam facit, tamen legi vel audiri Taciti nomen non potest, quin tuum quoque simul (ut ita dicam) legatur et audiatur, et quod in praefatione scribit (vidisse enim te arbitror) ea praecipue causa motum se, ut hunc authorem eligeret, quod in omnium jam manibus versaretur,
page 31, image: s031id ad te unum pertinet, qui ut versaretur, effecisti. Nam ante te quis Tacitum legebat? non certe populus. De hoc igitur Politico immensum est, quam cupiam judicium tuum intelligere. et num hunc innuere volueris in praefatione ad Tacitum tua. Nam Annibal quidem ille (siquid judicii mei est) nihil ad hunc Scipionem. quanquam illum vix inspexi. nec operae erat. Hic mihi non multum nugari videtur aut ludere, nisi forte offendit prolixitas, quam tu commune vitium hujus aevi alicubi vocas, ego magis civitatis Florentinae. ne meum etiam videri possit, finem faciam. Bene vale, et si nos, id est literarum amantes omnes, valere vis, quamplurima scribe, remque Romanam, ut instituisti, illustra. Altorphii Kal. Maji. 1597. Hic, qui has literas ad te, ut opinor, perferet; adolescens est Norimbergensis VII viri filius honestissima familia natus. Gratissimum mihi feceris, vehementerque ad honorem meum pertinere putabo, si intelligat ex te me abs te diligi.
EPISTOLA DCCXLIII. J. LIPSIUS Petro du Fardin S. D. Athum.
COnsuetudo mihi tecum etsi non intercessit, tamen cum iis, in quorum locum successisti, et laudabiliter nunc tenes. Schola vestra Athensis alumnum me habuit, et salutari doctrinae succo puerum aut adolescentulum me pavit. Itaque jure faveo, et quanquam Petrus Torrentius, Joannes Festuca, veteres mei Professores obierunt, tamen manet affectus et inclinatio in successores. Atque in te jure, quem communi testimonio feliciter et utiliter regere audimus hanc juventutem. Deus porro prosperet, et animum viresque det perseverandi, et hac tam minima parte Ecclesiam et Rempub. juvandi. Ego toto animo juvo, et incrementa (si postum) procurem; uti nunc civis quidem noster filium eo cum matre mittit, quem ut commendatum a me habeas, amanter rogo, et me quoque utere, si quid commodum aut utile tibi a Lipsio esse potest. Lovanii VI. Kal. Junias CICICXCVII.
EPISTOLA DCCXLIV. J. LIPSIUS Nicolao Micaultio S. D.
MEmorem te mei, sed et promissi tui, litterae loquuntur: quas legi equidem libens, et maxime ea parte, quae de reditu Praefecti maritimi Aragoniae (Graeci Amir-halium vocarunt, composita ex Arabico et Graeco voce) quae de ejus, inquam, reditu narrabat. Bono Deo venerit, bona attulerit, uti spero. Si rumoribus hic nostris (scis officinam fabellarum esse) creadas;
page 32, image: s032regna et nuptias affert. quae tamen non solum nostri hic forenses et subrostrani jactitant, sed litterae ex Italia identidem confirmant. nolim haec temere de Principum rebus consiliisque spargi: sed quid agas? Gazettae Italorum haec non in aurem, sed palam et ubique gentium divulgant. Fiat, fiat et vota nostra consonant, et ipsius merita: quae crescent in dies, ita virtus et prudentia ejus pollicetur. Ambianum sunt qui premi aut periclitari velint, sunt qui rident conatus hostium: et falli possum, sed inter hos sum ego. Rideo, inquam, si serio visum nostris subvenire: si pax non distinet, aut dissipat, de qua ipsa litterae sunt et sermones. Credere me iis dicam? mentiar, optarim veraces fortasse esse: sed magis optarim concordiam cum Batavis, et reliquum limitem liberum, augendo nostro Regi. Sed vota sunt: illi obdurant, nec nisi metu, minis, ferro, fortasse flectentur. Plura a te, cum redieris. nec enim ita clausa Aula est, ut non aliquid emanet: etsi probo mehercules clausam ab isto Prorege esse. Paucos in vulgus sermones de publicis esse, decorum est, et expedit: et aliarum, suarumque rerum, plebs esto. Vanden Brandium Consiliarium de silentio meo queri, gratum est: ergo amat, ergo desiderat. et quo magis, ego astu, ut fastuosae amicae, paullisper torquebo. Sed extra jocum, amo et scripturio, sed quod argumentum est? faciam tamen brevi, nunc salutem ipsi, et Boisotto optimo et tranquillissimo seni mitto. Sed ante omnes; adfini tuo Audientiario, qui me inter beneficia habet, et Praefecto Lingeusi, itemque Canonico fratribus. Salve et tu, mi amice Micaulti: Lovanii, cum ad sollennia mea, id est lectionem irem. VII. Kal. Julias, oo. IC. XCVII. [note: Haec epistola ad Micaultium scripta paullo ante ejus iter Italicum, quod mense Augusto suscepisse docet Epistola Lipsii ad Italos LVIII. qua eum Sacco commendat, et genus et dotes ejus laudat. vide et supr. ad Epist. DCVII.]
EPISTOLA DCCXLV. J. LIPSIUS Nic. Micaultio S. D. Romam.
INfelicem istam sortem, quae nec nunc litteras meas passa ad vos venire! Atqui iterato scripseram ad Illustrissimum illum, ut debebam, et ad te, ac misi per fratrem tuum Audientiarium, uti monebas. Misi et Antverpiensi via, quo securior res esset. Litterae illae datae erant VI. Kal. April: et interea tertias quoque misi, in quibus ad Illustrissimum Columnam item adjunctae. Ita tres jam ad nostrum Illustrissimum dedi; et in secundo fasciculo erant ad [note: Vid. sup. Ep. DCXXI.] Illustrissimum Baronium, in tuam gratiam scriptae. Puto jam certe acceperis, et videbis nec amore nec scriptione ab eo victum. Bersaeus sive Monmomrantius ad nos nondum appulerat: atque ita litteras Illustrissimi Baronii nondum vidi. Mitto tamen hic juncta exemplaria iterum, si forte priores periisfent. Itinerarium vestrum accepi. et o Principis illius benignitatem, et vestram
page 33, image: s033item diligentjam! ego vero huic amori respondebo, et quanquam multi (et praesertim Aula vel Schola nostra) dissuadeant, vano emansionis metu: tamen veniam, et Principibus illis viris me sistam, jucundius vel victurus, vel etiam moriturus post hunc aspectum. Ex animo loquor et scribo. Quod ad monita vestra in Itinerario, pleraque omnia probo, et servabo. De pecunia autem transscribenda, mihi commodius videbatur in duas tantum partes dividi: et unam Antverpiae accipi, alteram Mediolani. Caussa est, quia non possum (puto tamen quod via Germanica, sed puto.) firmiter decernere, qua via ad fines Italiae sim venturus: quia vel bellum et periculum, vel contagio et pestis in aliquo loco, possunt decreta nostra subito immutare. Itaque meo judicio Antverpiae pecuniam si habeam, ego ipse subito in itinere jubebo eam Francofurtum vel Lutetiam (uti res erit) transscribi. Nam Lutetiam quod nomino, multi Gallicanum iter suadent, ut tutius et hospitiis melius: et amici ibi valde me, ad transeundum saltem, invitant. Sed videbo, et D. Protonotarii etiam (si adhuc ibi) consilium audire velim, cui hac in re merito acquiescam. Haec ita minuta ad Principem non scribo, per te magis decore dicenda et curanda. Velim autem ut in tempore literas permutationis sine cambii accipiam, quia tempus statim labitur, et ego me ad iter dabo (cum bono Deo) initio ipso mensis Septembris. Comites aliquot jam habemus honestos et idoneos; De Richardotis pater rem totam mei judicii et sententiac fecit, quam nondum tamen tuli ob caussas. Via nobis otiosa non erit, et Itinerarium struam, cui aliquid inaedificabo, quod et posteri legant ac spectent. Ex ipso itinere identidem ad Illustrissimum nostrum scribam, et de via reddam certiorem. Itaque de lectica aut essedo ad Apennini transitus in tempore licebit videre. Desboysio salutem et gratiam dicito, pro opera navata. Ad Saccum scribam jamnunc: et omnino Comestabilem videbo, qui mihi scripsit a Rege (nisi quid interea mutatum) in sua praefectura se confirmatum: quod non dolet, ut inquit, mei illic videndi caussa. Vale, mi Micaulti, et quamprimum significa, quid mearum acceperis. Lovanii, Pridie Idus Majas. oo. IC. XCIX.
EPISTOLA DCCXLVI. MATTHAEUS RADERUS V. Cl. J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
IGnosce, Lipsi doctissime, quod Davus ad Oedipum. Mihi sane verecundiae fuisset ad te scribere, nisi me Andreae Schotti nostri litterae impulissent, ut auderem, quod equidem optabam semper, sed retinebat pudor, ne per ambitionem affectare tuam amicitiam viderer. Nunc ejusmodi res est, ut nemo sanus, ubi caussam cognoverit, factum meum jure possit reprehendere. Institui, voluntate majorum meorum, commentari aliquid ad Martialis
page 34, image: s034epigrammata, quod in usum sit gymnasiorum nostrorum, ea ratione, ut obscaenis detractis, nec meis vel alienis repositis (quod in epigrammatario facillimum est, cum epigramma non pendeat ab epigrammate) purus putus Martialis praelegatur: illud ne juventutis honestas violetur aut offendatur; nam
[gap: Greek word(s)].
Hoc, ne vel nostra pro alienis venditemus, vel parum feliciter ingenio poetae respondeamus, frigent enim plerunque aliena sensa, praesertim distorta a mente et sententia ipsius auctoris. Probavit nuper has cogitationes meas Andreas Schottus cum hac iter Antverpiam haberet, et hortatus est vehementer ut susceptam curam urgerem, ad eamque rem, ex itinere, indicem copiosissimum in Martialem a Josepho Langio concinnatum, et Argentinae editum ad me transmisit, simulque per litteras docuit se Lovanii ex te cognovisse, collecta tibi quaedam et conscripta in eundem poetam, foreque, si peterem abs te, uti impetrarem. Quod ego, nisi ex aliorum sermone, qui te familiariter noverunt, spem coneepissem, et vero tuam ipsius singularem et humanitatem et animi liberalitatem, scriptis tuis omnibus velut imaginem impressam, cognovissem, petere non tentassem. Quare ignosce, mi Lipsi, si, quod jam orbis terrarum facit, ego quoque faciam, et ad commune Mufarum oracuhim properem, atque consilium inde auxiliumque petam. Collegi jam haud pauca partim ex criticis tuis, partim aliis aeternis curis, quas in litteras misisti. Sed si quid repositum, quod nondum prodiit, habes, quaeso te, per communia Musarum sacra spemque publicam juventutis, communica nobiscum. Addes commentario nostro singulare ornamentum, et efficies, ut vel hoc uno nomine liber omnibus gratior optatiorque exeat, ubi testimonio publico nostro constiterit, nos abs te plurimum adjutos esse. Vale. Pontanus noster, Collega meus, et tuorum laborum aeternus admirator, te plurimum salvere jubet. Augusta Vindelicorum e Collegio Societ. Jesu. 6. Cal. Augusti. M. IC. XCVII. [note: Respondet Lipsius Centur. III. Misc. Epist. 30. et Raderus ex ineditis Lipsii epistolis fragmentum profert in judiciis doctorum virorum, quo eum Lipsius hortatur, ut properet editionem. profert et ex Scaligeri Epist. 159. ad Velserum elogium commentarii sui. sed vellem et horum virorum judicia exhibuisset de castratione Poetae, (quem qui integrum nolit legere vel edere, elegantius faceret, si plane abstineret) quae legi possunt in Lipsii Satyra Menippea. pag. 640. et in Scaligeri Epist. 245. et 246. quibus adde epigrammata a Crenio producta Animad. Philol. tom. III. pag. 18. adde quod ostendere ipsis rebus liceret, edita a Radero et exposita esse epigrammata multo liberiora et obscaeniora illis, quae resecuit. Utilem vero ejus commentarium et doctum fatemur, et nihil impedit, quo minus Barthii judicio, quod promit ad Stat. VI. Theb. 6. subscribamus. vid, Claver. ad Pers. Sat. IV. p. 188. et Lingelsh. Epist. in Actis Literar. Struvii Fasc. VI. p. 10.]
page 35, image: s035
EPISTOLA DCCXLVII. J. LIPSIUS Philippo Ayalae, Curatori Aerari Regii. Bruxellam.
LEgi scriptum [note: Balthasaris Ayalae, qui scripsit de jure, officiis bellicis et militari disciplina. vide Valer. Andr. Bibl: Belg. et Sweertii Athen. Belg. hic vero liber de pace non exiit.] fratris tui super pace; quam animo optat, re non sperat, eoque dissuadet. Volebas judicium meum, breviter dabo. Scriptum vestrum probum prudensque est, bene dispositum et argumentis rationibusque satis firmum. Non tamen ea accuratione aut fine scriptum (facile hoc video) ut edatur: et publica illa ejus scripta longe antecellunt. Enimvero principibus viris ostendi, non abs re sit: et peccatum in hac re semel iterumque censeo, cum pacem obtulimus, imo paene petiimus, quo fructu, nisi amissae aut certe labefactatae authoritatis. Atqui id fulcrum et basis est, cui magnitudo haec rerum est innixa: et frater tuus eam partem pulchre tractat. Ego vero nec a pace, nec a mentione ejus abhorreo: sed tunc denique cum maturitas erit, et spes probabilis aliquid conficiendi. Quae nunc ubi est? hostes in rebus laetis, et (ut ipsi putant) tutis agunt: quibus pacem ostendere, quid est nisi revelare metum? Vim et terrorem infer, et tum de pace denique confer: fortasse frangi sic pertinacia possit, et sanitas inseri ac modestia diu amissa. Sed haec alias, et cum iterum tempestivum erit: nunc adolescentem hunc Scotum genere, sed olim ex mea disciplina, commendatum tibi velim, ut consilio vel auctoritate juves, auxilio omnino dignum. Ingenium et doctrinam suae aetatis habet. Nobilis et Clarissime Domine vale, et serio atque in animo tuum esse me cense. Lovanii, III. Non. oo. IC. XCVII.
[note: Respondet ad hanc, sed brevissime, Lipsius Ep. CXIV. inter Gudianas pag. 197.] EPISTOLA DCCXLVIII. JOANNES MEURSIUS J. Lipsio V. Cl. Lovanium.
QUae humanitas tua est, Vir magne, amorque erga literas eorumque studiosos, non aegre feres scribtionem hanc ab adolescente tui nominis amantissimo observantissimoque profectam. Amo enim venerorque jure viros magnos et ab eruditione claros; tu, spero, immo vero confido, non spernes hunc animum. Testandae itaque observantiae fructus studiorum meorum puerilium et [gap: Greek word(s)] mitto ad te, quae si grata fuisse intellexero, pretii abunde retulisse me judicabo. Velim autem (si inspicere modo has
page 36, image: s036nugas libebit) severe corrigas, atque id etiam atque etiam a te peto. In proximas nundinas Auctarium dabimus, in quo retractationes aliquot emendationum, quae post editionem relegenti displicuerunt; siquidem, ut ajebat Crates, [gap: Greek word(s)]. Dabimus et ad Macrobium Curas Secundas, forte etiam Catonem de Re Rustica. In Augustino de Civitate Dei si quid item juvare potes, rogo ut facias. Vale, vir magne, et redamare me nominis tui amantissimum observantissimumque ne dedignere. Lugd. Bat. Prid. Kai. April. anno CIC. IC. xcviii.
Hoc paene imprudens praeterieram. De [note: Barthius id credidit lib. 10. Adv. 21. et xlvii. 18. sed idem tamen suspicatur, forte Fulgentium esse auctorem commentarii. multa enim in Fulgentio ad verbum eadem reperiuntur: vide Munckeri Dissertat. de Hygino, qui ostendit Christianum fuisse.] Germanico quid censes? versionemne istam Arateam et commentarium esse unius auctoris? non credo; nec mihi videtur: et ut illam Germanico libens assignarim, hunc tamen ut assignem non facile inducar. Testis mihi ecce insignitus unus ille locus in Prognosticis, ubi de Luna. Eadem Luna, eadem Diana, eadem Proserpina vocatur. id est, coestis, terrestris, et infernalis. De qua quidam.
Den que cum Luna est, sublustri splendet amictu,
Cum succincta jacet calamis; Latonia Virgo.
Atqui versus isti Prudentii sunt e libro primo adversus Symmachum, quomodo itaque potuit citare Germanicus aerate tanto superior? Judica, vir clarissime, et rescribere dignator; meruit certe id, audenter dicam, mea in te observantia, quam non aspernabere, si te novi.
EPISTOLA DCCXLIX. JOANNES MEURSIUS V. C J. Lipsio S. D. Lovanium.
LIteras tuas hodie accepi, vir maxime. Ego vero etsi vehementer te antea cum veneratione quadam mentis tacita amaverim, nunc tamen multo magis idipsum facio, cum dignum me habueris, cui responderes. Et animum profecto addidisti, quem detrahunt nimis, qui ea sectanda clamitant, quae ad farinas; et ab elegantioribus his litterarum studiis omnibus modis absterrent, certe conantur. Vix credas quam tardarit haec res impetum ingenioli mei, qui tamen regliscit paullulum, et vires resumit refocillatus tuo sole, utinam, utinam per tempora haec turbida, et patriae statum, complecti te liceret, et loquentis ab ore pendere, arrectisque auribus Musicum illud nectar haurire. Plane existimarem me quovis Crasso beatiorem. Vale, literarum columen, et me, quod facis, amare perge. Dom. Scaliger vicissim te salutat, quem scito strenuum laudum tuarum praeconem. Lugd. Batav. Matralibus. oo. IC. XCVIII. Deserto S. Theologiae studio, Juri me applicui: magis hoc
page 37, image: s037arridet, et Genio meo longe convenientius. Nec tamen ideo committam, spero, quin aeternitatem cogitans Deum meum et pietatem constanter colam. Hoc volebam nescius ne esses. Iterum vale.
EPISTOLA DCCL. JOANNES MEURSIUS V. Cl. J. Lipsio S. D. Lovanium.
CUm Anskema tuus, V. Cl. jam etiam meus, iter ad vos repeteret, et aliquid quoque a me peteret, nefas existimavi non parere homini amico, et in re tam mihi grata, et tibi debita. Vera enim voce: tantum est tuum in omnes litteratos, et literarum studiosos meritum, ut qui non, quicquid possint, id totum tibi semper debere se profiteantur, merito maximae ingratitudinis apud tribunal illud Gratiarum accusentur. Tu fortasse, quae est animi tui modestia, non agnosces; interim verum hoc esse nulli non constat. Atque utinam sane permutare saltem inter nos literas libere possemus, quando fermonibus frui non licet, quam vellem! et tu, confido, non nolles. o tempora, quando videbimus! Jupiter, ut bellorum omne genus pereat! Audi votum Deus, et fluctus hos patriae plusquam decumanos semel tranquilla: solus tu potes. Quid superest! praeter preces, et patientiam, nihil: et hae, spero, impetrabunt tandem, quod peccata nostra cogunt negare. Tu V. Cl. Vale, et me ama, ego te aetatem. De studiis quaeris aliquid?De Gloria nuper edidi, discipulorum caussa; puto vidisse. Nunc poemata quoque: si tanti erunt, aut si placere posse animum induxero, mittam per occasionem, quae utinam mihi semper ex voto. Si illud De Gloria vidisti, quaeso judicium: quo polles, et quod mihi supra omnia. Iterum Vale. VIII. Kal. Junias. Hagae Comitis. CIC. ICC. II.
EPISTOLA DCCLI. NICOLAUS RHEDIGER A STRISA J. Lipsio. Lovanium.
NObilissime et clarissime Vir. Prospere et pene supra votum mihi cecidit praecipitata illa et iners ad Monavium de te scriptiuncula. Ego te quidem, Lipsi, a primis pene vitae ac studiorum incunabulis singulari quadam veneratione sum prosecutus. Amare quoque coepi non ita nuper. Illud publico tuo in rem literariam merito: hoc in me et meos privato et quasi domestico. Publicas tui colendi caussas non recenseo. Hae enim mihi cum omnibus, qui literas amant vel tractant communes. Amandi duas has habui, amorem
page 38, image: s038primum illum tuum singularem in Thomam Rhedigerum agnatum meum: deinde etiam in meipsum; quorum illum publicis literarum monumentis consecrasti, hunc privatis ad Ill. Dudithium et nobiliss. Monavium scriptionibus non semel es contestatus. Cui quidem tuae in me affectioni ego pari semper animi cultu ac propensione respondi. Sed respondi tacite et ex dissimulato, neque sperare unquam vel potui, vel etiam debui, ut ex hoc quasi pusillo amoris semine solida haec et firma inter nos amicitiae stirps nasceretut. Nam cum ita existimarem interiorem magnorum atque illustrium virorum amicitiam non nisi a magnis expetendam, fatis mecum feliciter agi putabam, si mihi quasi in vestibulo amicitiae tuae consistere, et communi illo tuo et vulgari in eos, qui te atque literas venerantur assectu frui liceret. Neque alia sane mente ego nuper ad Monavium de te scripsi, cum ille mihi salutem tuis verbis nunciarit, quam ut ostenderem tuum hunc in me adfectum a me maximi fieri, et Monavium quasi testem mutuae meae erga te voluntatis atque observantiae advocarem. Verum tu, vir summe atque clarissime, nimis anibitiosus verecundiae meae interpres hoc ita accipis, quasi ego te ad arctiorem inter nos amicitiae societatem contrahendam provocem, scriptisque ad me humanissimis literis non modo comiter ac prolixe te mihi offers, sed etiam causas, quae te ad me amandum impellant, commemoras. Ego vero, mi Lipsi, hoc tam benignae atque innoxiae interpretationis jus non modo libenter tibi in mentem meam concedo: verum etiam mirifice lactor me aliud agentem hoc consecutum, quod a summo studio dataque opera sperare vix potuissem. Nam etsi non ignoro, quam sit tua humanitas omnibus prona atque obvia, minimeque fastidiosa: tamen nunquam putavi futurum, ut tu me pene ante diligeres, quam deligeres, et cum maximorum hominum amicitiis tu unus omnium maxime floreas atque adeo abundes, te in humilem istam et multis nominibus imparem amoris societatem atque conjunctionem demitteres. Tu omnium mortalium aequorum et iniquorum judicio inter summos maximus; et in quo natura ostendit, quousque progredi doctrina ac sapientia humana possit. In me, si literarum studium olim majori a me diligentia, quam successu cultum, nunc vero aliarum occupationum injuria an beneficio pene abjectum excipias, nihil est, quod magnopere probes aut commendes. Verum facile, qui amant, sibi amoris caussas fingunt, et admittunt inter quosdam ad amicitiam, non quod ea digni sint, sed ut sint. Sive autem hac, five alia mente me immerentem in amicorum tuorum numerum recipis; ego et errore et judicio tuo pariter delector, et augustum illud amicitiae tuae sacrarium, quod mihi tam benigne aperis, lubens ingredior. Tu, quo me loco colloces, pro prudentia tua videris. Ego sane quemcunque nactus fuero, omni studio enitar, ut si alia re non possim, saltem augusta et sancta clarissimi nominis tui veneratione et gratiae pro hoc tam prono, et prolixo in me affectu referendis cupiditate ac promtitudine tibi satisfaciam. Literae meae cujus generis sint, vides. Si tamen his legendis aliquando vacare libuerit, faciam ut majorem voluntatis tuae, quam pudoris mei rationem a me haberi intelligas. Publica e Monavio nostro, quem nihil
page 39, image: s039pene rerum publicarum fugit, cognosces. In Hungaria vicina adhuc quidem omnia satis pacata et quieta. Metuimus autem ne [gap: Greek word(s)] istam gravissimae paulo post tempestates consequantur. Fama enim est, atque utinam fama tantum! Turcarum Tyrannum Jaurini popularium tuorum ingenio ac virtute nuper recuperati, et Transylvaniae ac Walachiae jactura irritatum, tantas adversus nos copias adducere, quantas majorum ipsius nemo. Transylvanus Princeps, qui non ita pridem occulto fati decreto paterno Imperio se abdicavit, nunc apud nos vivit; pene privato similis, si praesentem ipsius condicionem cum praeterita fortuna compares. Missus est nuper in possessionem ditionum Oppoliensis ac Ratiboriensis, quas neque terrarum spacio neque fructibus valde amplas quasi, [gap: Greek word(s)], in satisfactionem a Caes. accepit. E Transylvania, cui nunc Caes. nomine cum imperio praeest Istfanfus Baro Hungarus, nuper latrunculi quidam Poloni a Bathorianis Transylvaniae Imperium sibi ereptum dolentibus, ut ferunt, conducti magnam vim pecoris abegerunt, et gliscunt in ipsa quoque Transylvania factiones, quae, ut speramus, Serenissimi Archid. Maximiliani adventu propediem opprimentur. Vale, Lipsi clarissime et Rhedigerum tuum amare perge. Datae e Strisano nostro Kal. Augusti 1598. [note: Est haec responsio ad Cent. ad Germ. XXXVIII. in qua Thomam Rhedigerum (de quo vide ad Epist. v.) vocat Fratrem hujus Nicolai, quem ipse Nicolaus Agnatum summ appellat, sed plures ex hac familia fuisse ejusdem nominis puto, et postea ex aliis epistolis videbimus.]
EPISTOLA DCCLII. FRANCISCUS SFORTIA, S. R. E. Cardinalis, J. Lipsio Lovanium.
ILlustrissime Domine. Testimonium amoris erga te mei, quod ex Fulvii Ursini, aliorumque literis te intellexisse affirmas, ita verum est, ut veritatem ipsam pene superet. Oritur autem laudibus ab iis, quas cum nomine Romano, ac rei militaris amatoribus promeritus es. Tu enim res Romanas e tenebris eruisti, atque eas renovando illis, et militiae quandam quasi formam dedisti. Ego vero, qui patria Romanus sum, qui majorum meorum instituto, qui patris educatione, qui propria animi propensione, licet praesens dies alios mores expostulet, rerum bellicarum studiosissimus exstiti, et vix adolescens in Belgiis istis tuis nonnulla Martis munera obivi, non possum non summopere laetari, nomen Romanum, militaremque disciplinam tuis praecipue laudatis praeconiis extolli, ut mehercule maxime extolluntur libro illo, quem ad me misisti, quo ego mirifice delectatus sum. Si enim stilum intueor, novum quendam Latini sermonis candorem, atque leporem agnosco. si res ipsas, quas praestringit, contemplor, omnia miro quodam ordine excogitata
page 40, image: s040ac digesta admiror, tibique ideo sancte polliceor, cum Romae ero, me diligenter curaturum, ut Pop. Rom. tanti ornamenti non immemor, publicum aliquod specimen pro memoria tua conservanda, et tua dignitate augenda proferat. et licet multa, eademque optima a te sperare liceat, illud tamen maxime optandum est, ut postquam antiquorum monumenta instaurasti, ita imperatorum, ac Ducum, qui extincto Rom. Imperio floruerunt, illustrare non dubites: etenim tibi sese tales offerent, ut cum priscis illis jure optimo conferendos fore judices, et ex eorum praeclaris facinoribus aperte cognosces, aetatem nostram florentissimis Romanorum ac Graecorum saeculis non invidere; quod ego plane demonstrare posse confiderem, si tu mecum esses. Hoc autem commode ut efficiatur, te proximo anno, quem vocant sancto, ut apud me Romae diverseris invito. Ego nanque ad te mittam, qui te istinc Romam adducant, et illinc cum libuerit in patram reducant. Apud me vero, cum liberaliter, tum honorificentissime tractaberis, et socios ac comites uti ipse voles habebis. Interea bene vale. Datum Ferrariae die 15. Novembris. 1598. [note: Est responsio ad Centur. ad Italos Ep. LII. et ad hanc respondet Lipsius ejusdem Centuriae Epist. LXIV.]
EPISTOLA DCCLIII. AEGID. SCHONDONCHUS Cl. J. Lipsio. Lovanium.
SIlui diu. modo dolor arripit stylum, styli immemor. Scis Doctiss. JUSTE, aequum esse, Amicis [gap: Greek word(s)]. Nunciabas mihi istic nuper mortem magni Ortelii. cui frustra adesse properabas morienti. Mors praevenit. Vicissim hinc alius ego obitum nuncio. Hac hora decessit Livineius. Percutio te, sat scio. Heri sub noctem sanus foco ad mensulam assidens, pecuniasque numerans, horrendo gelu crus linguamque occupante, subito ruit in ignem, quo pecuniae ceciderant et ipse ruiturus, ac in favillam vertendus, ni casum casu levasset adcurrentis vetulae manus. Haec una domi, absentem omni parte viciniam frustra magnis clamoribus vocare, quae lapsum, ut potuit, iustinens, tantum non igne correpta. Tandem Deo nescio quam mulierculam necessitati destinante, succursum est, ostio domus fortuito connivente. Nonnihil ad se reversus, sed sine voce, inunctus est. Hodie mane repente evocatur R. P. Rector. comitor, P. Schotto post horas aliquot sequente. Heu! quod spectaculum! neque vox, neque sensus. Illico opera nostra tres adesse jussi Doctores Medici. Incisae venae, stricti pedes, cucurbitae dorso et infra magno numero admotae. Nihil omnibus actum consiliis. Conati signum notitiae elicere, velletne absolutionem sibi a peccatis impendi, bis lenem manus motum obtinuimus. Absolvimus. Heu ut misere [gap: Greek word(s)]! Sub meridiem occubuit ei vitae sol, et ipse sol litteratorum. Deinceps
page 41, image: s041ne dic, mi LIPSI, [gap: Greek word(s)]. Occidit, occidit communis amicus Livineius. Commendo Animam tuis, Patrumque precibus, Multum enim valet deprecatio Justi assidua. En, ut vitae clepsydra sensim effluit, immo subito subinde insistit! Testamentum quaesitum. repertum anni XCII. Quare voluntas illa ultima minime ultima. Una occidet, metuo, Bibliotheca ejus Graeca (electa si qua alia) Ortelianae fato, quam quam vidi distrahi! Tu, sero, sapientius. Tua vitabit Libitinam, par tuis, quae Orbi edidisti acterna, judicio, ingenio, ordine, stylo, materia. Vidit id olim Romae (dum orereris) frater meus Petrus Schondonchus Sirleto Cardin. domesticus, perquam peritus Graec. et Histor. Ejus tum vox, Oritur aeternum Astrum. Ac sane providisti ne possis mori. Cantor jam cecinit. Immo, vix cecinit. Tacuit dum totus tandem conticuit [gap: Greek word(s)]. Utinam haec Magno Theologo Lessio nostro curae. Tu, Amiciss. LIPSI, cura, et hominem commove. Det Ecclesiae, quod hactenus negat Famae. Scripsit sapientissime. Probo Delrium, qui profundum illud immensae Eruditionis cornu in dies effundit. Utrique a me salus, quibus, Tibi cum primis, Vir Clariss. Annum hunc aliosque felices precor. Vivamus ut vivamus. laboremus de viatico. parum restat viae. Alioquin [gap: Greek word(s)]; Vale, mei subinde memor. Dies non effluit, quin in augusto Sacrificio LIPSII, huic animo insculpti, meminerim, cujus vultum colore expressum minuta tabella scribenti studentique perpetuo objicit. Antverpiae e Coll. Societ. Jesu CIC. IC. XCIX. XIII. Januar. [note: Respondet ad hanc Lipsius Centur. III. ad Belgas XLVII.]
EPISTOLA DCCLIV. AEGID. SCHONDONCHUS C. V. J. Lipsio S. D. Lovanium.
VOcant sensim, Magne LIPSI, [gap: Greek word(s)]. Iter magnum etiam [gap: Greek word(s)]. Dum ita vis, i; tantum redi. Des illud Pietati ac Romanis: hoc LIPSIO ac [gap: Greek word(s)]. Redi, inquam, in medio plausu, theatro adhuc sonante. Nosti Romam. Quid te teneat? Mensae Italae, fugis. et hîc rariores boleti. [gap: Greek word(s)] illud [gap: Greek word(s)]; Pauxillum restat aevi. cur carpant? Italus aer? nec eum sui ferunt. Vim faciat illa anno seculari sacro in Urbem commeantium vis? plerumque e tanta colluvie lues. quis foris quaerat? nascitur domi. Assidua postulatio scriptionis? eris [gap: Greek word(s)]. Proinde si metuis uncum, ne te hinc move. Sufficiat Romam ulnas sustulisse, parasse amplexus. cognoscent posteri. Si vero is rediturus; salva res. Renunciet tum LIPSIUM ROMA ROMANUM. addat STATUAM, si volet. plus e te Gloriae hausit, quam refundet. Tu tantum redi. Ignosce Schondonchi calamo
page 42, image: s042omnia metuenti. Timeo Principes illos Purpureos, quos offendas invitus, maxime Ducem Tarpeium. Sane facilius inibis, quam abibis Roma. Viae porro molestias qua potes leva. moestus siquidem audio corpori aegre fuisse. Eras hîc nuper Divus Augustus. forte Animae [gap: Greek word(s)] plus aequo saburrarint Antverpiensium [gap: Greek word(s)], pene dixerim [gap: Greek word(s)], et quae pridem nosti [gap: Greek word(s)]. Jam vide rem lepidam. Questus nuper es plures offerri viae comites. probavi paucitatem. modo rogor augere numerum. quî possim? quî ausim? Egone te, mi LIPSI, onerem, qui libens pro te opprimar? tamen rogor ac pene cogor. Proinde, si locus est et pluribus Umbris, En tersenis viae sociis, velut [gap: Greek word(s)] tributis, ire libeat, senis pridie praeeuntibus quasi Famae prodromis et epuli structoribus; totidem tecum assumtis; senis iterum porro consequentibus, qui pervolantis Famae quasi [gap: Greek word(s)] colligant: en tibi comitem novum. Enixe rogat Nobilissimus Vir D. Gaille Burgensis una cum Conjuge, filium Laurentium Deechbroot Brugensem tuis adscribas. Si sine molestia fiet, assume, da id Patriae meae. Maturabit interea Duaci licentiae laurum. Sin assumi nequeat, sciar saltem efficaciter postulasse. Nam licet rogem, scis quî rogem. nolim oneri esse. Avent ex me mentem tuam cognoscere, ut [gap: Greek word(s)] parent. Grassus audio accedit. Quas Roma extulit, certe maturas reddet. Vivit noster Pantinus. num infulandus? Scis nuper thecae meae extortam [note: A. 1598. Junii XXII. Leidae ultimo supplicio animadversum est in Petrum Panne Iprensen, qui a Jesuitis Duacensibus subornatum se in caedem Mauritii Nassovii confessus erat. quam Labem Jesuitis eximere tentavit Franciscus Costerus Jesuita, et alius edito libello sine nomine auctoris et typographi, quorum breviarium videre est apud Borrium lib. XXXV. Hist. Belg. p. 27. noster etiam Jesuita vertit latine librum, Sicam Tragicam Comiti Mauritio, a Jesuitis, ut ajunt Calvinistae, Leidae intentatam, quam Franciscus Costerus Belgice edidit, et adversus calumnias Lugdunensium Batavorum defendit. vide Alegamb. Biblioth. Scriptorum Societatis Jesu. pag. 9. ubi vita Schondonci narratur. ut et apud Valer. Andr. in Bibl. Belgic. in hujus Sicarii cogitatum scelus numisma cusum a Zelandiace rerum maritimarum curatoribus, quo Petrus Panne Mauritium petens conspicitur, dum Hispanus alter olivam praeferens pacem ostentat, cum his verbis Pacem ostentat; sed hoc agitur. ab altera parte, Deus caussam nostram agit. vide Loonii Historiam Belgic. vide et Sander. de Claris Brugensibus pag. 14. Admiranda hujus seculi volebat edere, de quibus agit Lipsius. v. Centur. Misc. 16. vid. et sup. ad Epist. IXXV.] SICAM TRAGICAM ea manu, quam pelli nefas. Velim Magni LIPSII de ea cognoscere judicium. Nec enim vivit, quem JUSTO justius audiam. Tutius quidem laterem, sed ut Cacum quemdam e sede silentii protrahunt. Arripe quaeso calamum cygneum, candide mone, et Schondonchum tuum hoc etiam beneficii fune devinci. duc obsequentem. Deum solum specto, cui his asparagis lito, ut tu Hecatombe: Vale, Vir Clarissime, aeternum care. Ego R. P. Delrio, Dominus Hoins etiam tibi multam salutem. Antverpiae e Collegio Societatis JESU, XVII. Julii, CIC. IC. IC.
page 43, image: s043
EPISTOLA DCCLV. AEGID. SCHONDONCHUS Cl. V. J. Lipsio S. Lovanium.
POstremis meis te Antverpiam invitabam. verum didici deinde ex Moreto ad Nervios abiisse. Scin' modo quae me tellus? Tenemus extremos hominum Morinos. Hactenus Antverpiae consuêram Italis et Hispanis: jam audio Anglus, datus Rector Collegio Anglorum, ubi mihi quotidie centum amplius capita in [gap: Greek word(s)]. Ablegavimus diebus hisce Romam Juvenes selectos tres; sedecim Hispalim ac Vallesoletum; aliquot item in Angliam sacerdotes. postremum hesterno die. Ad lanienam, inquies. Abiere certe (utar sapientis voce) ut victimandi. Si quid subinde in Anglia per nos curatum voles, inde in familiam hanc nostram commeant ultro citroque. Abes quidem tu jam longius, mi Lipsi; at Schondoncho non abes. Amor, Ectypoma liberique tui ( [gap: Greek word(s)] et libros scribam?) quos victuros edis, te mihi quotidie ob oculos. Modo vicinior quoque Jamotius. at pene intra teli jactum popularis noster Episcopus Blasaeus, Doctor Gioli, Ogerius, aliique [gap: Greek word(s)]. Inclusas accipio Roma. colligo e meis uspiam substitisse. Agnosces caram [note: Vid. supr. Epist. Hemelarii. DXLII. et Lipsii III. Centur. ad Belg. LXXIX. et III. Cent. Misc. 81. quae est ad hanc responsio.] Hemelarii manum. Spectat Hagam, ut matri porrigat manum in Haeresium salo fluctuanti. Suadeas, vir Consultissime? vix credam. Multa me ab hoc consilio deterrent. Doce quaeso, qua mente sis, ut tecum optimo Adolescenti consuadeam [gap: Greek word(s)]. Docti tuum hîc Senecam mecum expectant. faveritne valetudo, ignoro. Vale, Vir Clariss. tecumque magnus Lessius. Audomaropoli IX. Octobris ipso D. Dion. Areop. CIC. ICCI.
EPISTOLA DCCLVI. AEGID. SCHONDONCHUS J. Lipsio V. Cl. Lovanium.
VEreor mihi succenseas, et parum officiose, qui sileo tam diu. Silui calamo, non affectu, quo toto totum amplector et circumfero Lipsium. Quotidie tecum loquor; et quocum in hac vita libentius? quid doctius tangam? pridem rapueras me scriptis et affectu, praesertim Stoicis, quod Opus visum mihi senilis judicii, sed viridium tibiarum, siquidem [gap: Greek word(s)]. Multum in eo doctrinae, judicii, famae: sed in DIVA HALLENSI plus Solidae, et non amplius humi ambulantis gloriae.
page 44, image: s044O, mi Lipsi, sic saepe, sic assurge, sic vitam fini. Ex quo Opus illud adspexit lucem, praeter quotidianam in Missae sacrificio tui memoriam, offero quothebdomadis ipso semper Sabbato sacrum B. V. pro D. T. faciamque dum vivam. Auxisti amorem, imo is septuplum accensus est quam accendi solet, postremo scripto D. V. ASPRIMONTANAE, quae te Illustrem suum Historiographum diu servet. Regis magnae Britanniae de Miraculis a te editis, quod accepi ex Anglia, judicium jam aliunde cognoris. Vale, Schondonchi tui subinde memor. Audomar. e Coll. Anglorum, VII. Jul. M. DCV.
EPISTOLA DCCLVII. J. LIPSIUS Aegidio Schondoncho. Audomarum.
SEmper tu, mi pater, non benevolus tantum, sed beneficus, et munera etiam literae tuae secum fezrunt. vel nunc uxori meae librum: quem carum habet, et talem etiam hospitem (scribere me jussit) saepe vovet, et jam nunc vocat. O si pareas, et ex intervallo nos visas. An te nondum meus Seneca? quem absolvi denique, Deus bone, quoties morbo aut occupatione alia interpellatum! sed absolvi: utinam condignus labor sit optimo scriptori! mitto et nunc alterum faetum munusculum: velim de utroque liberum judicium tuum. sed ad tuas literas. quaeris de illo nostro quid videatur, et an dignum censeam tali loco. Libere dicam [gap: Greek word(s)], non est dignus. non solum ob vetera illa; quae oblitterari possunt et debent. sed toto ingenio et indole est, [gap: Greek word(s)], atque ut ita dicam [gap: Greek word(s)]. porro facie familiae de isto (si me audis) sile. At in sapienti illius judicio risi. Cum tam dispari me componit: alia studia tractamus, et nisi fallor, magis seria; certe magis profutura huic et alteri aetati. solum illud poetari et argutari non est meum: displicet et Diva nostra. parum est de nostra, utinam non diva! et tamen multi hîc sunt, qui [gap: Greek word(s)] aliter affectum illum esse censeant, et haec talia fuco et [gap: Greek word(s)] quadam dici. O ita sit! nam quis Principum plus rei et religioni Christianae prosit, si velit. Deum oro velit, et te, mi pater, haec facientem ac studentem servet, ac mihi tuum affectum. Lovanii Prid. Non. Decemb. 1605. [note: Innuit Regem Angliae Jacobum, de cujus Papismo magnam spem susceperant Lipsius et Jesuitae.]
page 45, image: s045
EPISTOLA DCCLVIII. ANTONIUS POSSEVINUS J. Lipsio. Lovanium.
VIr Clarissime et in Christo Amantissime. Redditae mihi sunt literae tuae, Quarto Kal. Feb. datae. Et, o optimum Lipsium, cui ad reliqua dona istum candorem, et amorem contulit Deus, qui sit benedictus in secula. Tu vero mihi acutum calcar addis ad decurrendum hoc Apparatus mei non exiguum spatium. At quum, in variis provinciis VV. Cl. suis litteris me cohortati sint ad hoc ipsum, Unus tu unica brevi, sed plena fidei, et bonitatis epistola, plus omnibus effecisti. Ago igitur, quantas potest capere animus meus, gratias tibi. De solida pietate tua, dudum est cum certissimus sum. In ipso Pontificis Maximi Palatio, et Typographia Vaticana, quo tempore de tuis scriptis agebatur, testimonium illud reddidi sciens volens, quod Virtuti, doctrinae, et praestantibus tuis dotibus ab omnibus, qui sapiunt, vere debetur. Quin et qui extra Ecclesiam sunt, cum adversus te scripserint, ii et in hac re, praeter ipsam religionem, mihi fuere haeretici. De tuo in Italiam adventu, gaudeo. Quin et ipse, si annuat Deus, Germaniam cogito. Ea genio meo, labori, cui me addixi, et senio videtur commodior: sed ut a majoribus meis pendeo, agendum inprimis cum iis. Vale, meque juva vicissim apud Dominum Jesum, cui te non desinam offerre. Mantuae Octavo Kal. Aprilis. MDLXXXXIX. [note: Responsio est ad Lipsii Epist. LXII. Centuriae ad Italos.]
EPISTOLA DCCLIX. J. LIPSIUS Joh. Woverio suo S. D. Antverpiam.
NIhil mihi aegre est, aegre tibi esse dissidium hoc nostri, imo volupe, ut rem meram dicam. Nam amoris hoc fidi signum est; quem servare te erga me et bonas artes, atque adeo, si licet, augere etiam optem. Itaque et dole in absentia, et stude jungi quantum potes: quod vereor ut ex tuo meoque voto (nam et ego cur dissimulem?) sic cito fiat. Nam Spadanum iter meum differtur, et praetentare libet medicinam, quam scis, Davidicam: utinam ita auxiliarem et bonam, ut aquis illis aeternum careamus. Hoc tenet: sed et terret etiam Mantuani Principis adventus cum ingenti comitatu, et qui vel pagum possit implere. Adde alios nobiles et advenas, Gallos Germanosque: ubi nobis locus? Tamen videbimus, et quod ex valetudine erit, fiet.
page 46, image: s046Interea habeat te urbs amata nobis, urbs urbium: et in qua semper esse potest quod doceat, aut quod delcctet. Actiones intuere vanas plerasque aut circa vana, opum avaritiam et studium, aliorum ambitus; inter haec quorumdam composita vota, aut mores: videbis, contemnes, applicabis, disces. De symbole nostro, ad ipsas delineationes adscripsi, et videbis. Litteras ex urbe habeo, ad quam vocamur, omnia etiam bona, et in nos amica: sola transscriptio pecuniae exspectatur. Haec votiva: vis quod mordeat? ad comitatum adspirat quem nollemus, filius viri amici et in sua urbe primarii: nec alius titulus est, quo filius commendetur. Rejice, inquies. Animo facio, ore vix facio: et qui possem in virum, ut alia omittam, certe nobis amicum? De Rep. quae exscripta mittis, ad pacem non eunt, sed nec ad victoriam eunt, quam discordia aut imperitia nostra, et utriusque mater superbia, corruperunt. Ille qui in Alto haec viderit, quem scio talium arbitrum, et ego non nisi auditione, vix alio animi motu, haec delibo. Tamen novisse juvat, sed ut norim. Vale mi Woveri, et parentes utrumque mihi saluta. Lovanii XI I. Kal. Jul. oo. IC. XCIX.
EPISTOLA DCCLX. J. LIPSIUS Joh. Woverio suo S. D. Antverpiam.
ET tu Antverpia ad mescribis, cum ego, indies aut horas te hîc exspectarem? Et expectarem dico, atque adeo expeterem: ac juvisset videre te coram et affari: Nam etsi longum intervallum non est consuetudinis, tamen (libere dicam) amanti longum, et te inter omnes meos mihi probasti. Maneat communis hic affectus (de tuo enim quidni confidam!) dum nos manemus, et calcamus communem hanc teram. De aliena autem visenda, quod valde aves, quid tibi dicam? me nolle. mentiar. mutasse? Nec id quidem; sed res et tempora mutarunt, ut ex iis, quae describi jussi, videbis. Est sane valetudo mea tenuis, nec pro tali fortassis itinere: sed animus tamen sustentasset, et vestra humanitas atque officia. Sed ecce morbus in ipsa Italia, et quae caussam itineris nostri, id est, Jubilaeum, fortasse tollunt. Verba censes? rem videbis in istis, et quae perseripta ad me jussu Sfortiae Cardinalis. Itaque et tu vide, ut minus calide agas, neu conjicias te in flammam, quam aqua poenitentiae non restinguas. Sera tunc ea sit. Sane peregrinari te, mihi adeo non displicet, ut suadeam etiam arque impellam: sed loca eligenda sunt, ad auae tuto et sine sulutis noxa possis. Differ, differ, si me audis: aut de Gallia cogita, sive Germania, atque hiemem hanc illic age. Aestas deinde consilium dederit, in utram Hesperiam sit eundum. Ego tibi ex vero consulo, et paucae septimanae plura de Italia dicent. Haec ipsa ut cum Baronio nostro participes, a te peto. Ad fratrem tuum Lafaillium scripsi, sed latine et
page 47, image: s047meo more. aut ipsus a se intelleget, aut te adminiculante. Italicas litteras ab Hovio non accipimus: quin tu submones, et curas. Ego jamnunc etiam a Cardinale Borromaeo et Baronio, quorum uterque invitat valde amanter; atque ille aedes offert, et dolet a Sfortia se praeventum. Sed utraeque satis veteres, et nondum his a lue timor: quam luem Italos odisse, juxta atque orci januam, non nescis. Vale, mi Woveri, et de consilio tuo scribe, juvabimusque commendantes, aut (quod minimum) voventes. Lovanii, IX. Kal. Sextil. 1599. Utrique parenti salutem amicam dico. Habes adjunctum Bernartii libellum, huc missum, et tibi inscriptum.
EPISTOLA DCCLXI. ORDINIBUS BRABANTIAE. Reverendi et Illustrissimi Domini.
OFficium et cultus, quem merito vobis debeo, adegit deferre ad amplissimum consessum vestrum consilium nostrum; consilium, quod de re meacepi. Id autem est tale. Instante mox anno sacro saeculari, quem Jubilaeum appellamus, Religio me impellit in Italiam et urbem sanctam ire, et beneficium hoc ante obitum capere, quod divina benignitas nobis offert. Suadet etiam valetudo hoc iter, quae adsidue hîc adversa, fortasse motu et mutatione in melius, aut certe mitius ibit. Nec sane, quamdiu ea sic tristis, magno usui publice vel legendo vel scribendo esse possim: imo nec diuturno usui, ut vires istae deficientes mihi dicunt. Itaque spero et supplex etiam rogo, probatum hoc consilium a duplici illa caussa Vobis iri, nec gravate veniam mihi, sine salarii mei diminutione aut suspensione, ut in Professoribus publicis, qui valetudine impediuntur, jure receptum est, daturos non emansionis, sed untaxat peregrinationis in quinque aut sex hibernos menses. Quoniam firmiter et serio (Deus modo vitam mihi donet) statui redire sub vernum primum tempus, et patriae me reddere atque obsequiis vestris. Quod si quid est, aut erit, quod etiam illic obire in caussa publica possim, sive etiam privata aliquorum vestrûm, ego vero, Reverendissimi et Illustrissimi Domini, promptum volentemque me offero, meritis vestris aeternum devinctus. Deum precor, ut vos,. Culmina et Lumina patriae, diu servet. Lovanii CICIOXCIX.
Reverendissimis, Illustrissimis etc.
Dominis subjectissimus Cliens Justus Lipsius. [note: An venia data fuerit nescio, sed non abiisse in Italiam, superstitionis hujus, qua flagrabat, caussa constat ex pluribus epistolis, quae hîc et in editis exhibentur.]
page 48, image: s048
EPISTOLA DCCLXII. GASPAR SCHOPPIUS EQ. FRANCUS J. Lipsio. Lovanium.
LAudabis, spero, hanc meam audaciam, quod diuturno tuo silentio nequaquam absterrear, quin vel nunc te compellem, hoc est, tibi seriis, vel gravioribus certe, curis occupato negotium facessam, adeoque in publica commoda peccem. Est enim hoc signum fiduciae de humanitate tua meae, quippe qui certus sim, silentium tuum nequaquam ex neglectu aut contemtu adulescentiae meae, sed ex justis et rationabilibus caussis proficisci, cujusmodi esse potest, quod coram potius, quam per literas interpretes mihi te responsurum credidisti, antequam consilium tuum de profectione Italica abjiceres. Ita sane accipio, quamvis non nesciam, non vacare semper LIPSIO omnibus omnium literis respondere, et seria sua aliorum ludo posthabere. Qui etiam occupationis tuae respectus nunc quoque persuadere mihi potuit, ne corapellatione iterata tibi odiosus essem, nisi se mihi offerrent rationes aliae, alia omnia suadentes. Primum enim amor in te meus, qui quo magis aetate progredior, in me auget, non patitur moram vel dilationem epistolici colioquii:. quod scio te probe intellegere conjectura de tua olim adulescentia facta, in qua non potuit, quin idem te erga viros quosdam magnos affectus tenuerit. Deinde cottidianae fabulae et sermones, quos de te habemus, ego, Micaultius, Raphelengit Franciscus et Justus, aliique nominis tui studiosiores, eodem me impellunt. Tandem Admiranda tua jubent, ne, quid de iis Romani nostri moliantur, clam te esse sinam. Ne enim nescias, primum auctor fui Philippo Pigaphettae Vicetino, amico meo, ut ea Italice converteret, ut Romani tuo, velut Varronis nostri beneficio discant, qui et ubi sint et quales fuerint: deinde jussu Illustrissimi et Reverendissimi Bernardini Paullini S. D. N. Datarii et tua et Stapletoni Admiranda simul recudenda dedi, praefatione ad ipsum Datarium praefixa. quod tibi confido non improbatum iri variis de caussis: verbi gratia cum referat Romae librum tuum exstare venalem, et non sic abs re haereticorum, quales multi huc veniunt, ut non possint Lipsii de magnitudine Imperii Romani legere, nisi simul emant Stapletoni de Ecclesia Romana librum, etsi illum et stilo et gravitate tuo longe inferiorem: denique propter Judicium amicorum tuorum, ut Velseri, Wackerii aliorumque, et ipsius quoque Datarii, qui te certe colit et aestimat. Spero non displiciturum tibi eorum consilium; minus certe eo, quod praefationem ego praetexui, pannum purpurae. Sed velim tecum cogites, non eo consilio recudi libros illos vestros, ut in virorum recondite eruditorum manus perveniant: sed tantum ut Romanis hominibus et peregrinis, qui huc veniunt, innotescant, quibus vel Schoppiana opera satisfacere potest. Nihil profecto continet praefatio, quod eos, quos dixi, non melius sit scire, quam ignorare: ne illud hîc addam, me, quantum
page 49, image: s049in me fuit, gratias, quas omnes bonarum literarum et historiae studiosi debemus, prolixe tibi istic meminisse. Impressio quamprimum fuerit absoluta, exemplar istuc mittam. De meis quoque studiis si non ingratum erit audire, sum jam paene totus in Theologicis: non quod nesciam, id studii alioquin a Germanis Equestri loco natis, et praesertim a Francis meis, esse paullo alienius: sed quod necessiuio mihi dicendum sit pro mea ad Catholicos migratione, ne me leviter fecisse putent illi, quorum parentes leviter ab Ecclesia se abrupêre. Scribsi itaque et edidi eplitolas nonnullas ad Rittershusium aliosque de praecipuis controversiis: nunc quoque mitto in Germaniam Erga Anni Jubilaei, hoc est, de Indulgentiis Commentarium, cui subjungam Parerga Anni ejusdem, hoc est, de rebus Romae visu et observatu dignis: quamvis hujusmodi a me forsan neque exspectentur, neque scribi debeant. Sed mihi nil aeque est cordi, quam omnia facere reducendis ad bonam mentem haereticis. Censuram postea meditor in Notas Tertullianeas Francisci Junii, qui vellem majori cum fide et veritate in tractandis antiquis Ecclesiae doctoribus versaretur, quam fieri ab ipso video, et tu non nescis. Notas Rittershusii in Guntherum simili examine indigere video, cui nihil est antiquius, quam in Romanos Pontifices debacchari. Utar autem ea moderatione, ut nequaquam vel illi ipsi Adversarii, vel lectores mei offendi possint. Superioribus septimanis Grutero operam amicam praestiti. Is enim cum paret editionem Inscriptionum antiquarum, quas altero tanto plures habet, quam in vestra Batava editione contineantur: a me facile, quamvis occupatissimo, perfecit, ut Autographum Smetianum (illud, inquam, quod descriptum erat, antequam ignis aedes Smetianas irrupisset) cum impresso compararem, et multo plurimos errores inde corrigerem: immo et integram Centuriam atque amplius ineditorum Inscriptionum ipsi miterem: alias quoque plures a Fulvio et Horatio de Valle JCto Romono, et Josepho Castalione impetrarem, ut sperem Gruterum magnum libro illo facturum operae pretium. De Cruciariis, Wackerii V. Illustris nuper scribsi. nondum puto ea prodiisse, impedito peregrinationibus Wackerio. Interim tuto tibi persuadere potes, nihil esse ibi, quod non sit summa cum laude tua conjunctum, et testari hoc idem tibi potest D. Michault communis noster, cui jam illa Wackeriana legenda dedi. Quod nuper a te petii, idem nunc peto, aperias nimirum animum tuum de opusculis meis Criticis, si ea modo vobis visa. Admoneas et corrigas, tamquam si discipuli tui res sit, qualem me L. M. fateor, tui quidem tanquam publici, et communis omnium doctoris: tametsi non tam volens propitiaque mihi fuerit fortuna, ut coram tibi auscultare possem. Simul doceas nos, quid de Thrasea, itemque Magno Politicorum opere polliceri nobis debeamus: quae quidem duo opera unice a nobis expectantur. Id quod ne diutius facere necesse habeamus, Deum precor, ut vitam diuturnam, et vires vegetas tibi indulgeat. Bene vale, Vir Clarissime, mihique tam libere, hoc est, secure et impolite ad te scribenti ignosce. Romae postridie Epiphanias Anno M. DC.
Sunt et hîc nonnulli alii viri docti et Lipsiano nomini devoti, inter quos
page 50, image: s050est vestras Joh. Macarius et Henricus Gravius, Card. Madruccii (in cujus Aulam sum, etiamnum brevi in Vaticanum migraturus) Secretarius, itemque popularis meus Leonhartus a Gutenstein Jurisc. Bambergensis, inter primos studii nostri amatores, qui omnes se tibi insinuari suamque. salutem cultus et amoris plenissimam nunciari cupiunt. [note: Respondet Lipsius Centur. ad Italos Epist. LXXXV.]
EPISTOLA DCCLXIII. GASPAR SCHOPPIUS EQ. FRANCIS J. Lipsio. Lovanium.
NUmquam ego quidem de humanitate tua, Vir Clarissime, dubitavi, quam scio te mutare non posse, nisi te ipsum mutes: tua tamen scriptio istaec nupera adeo me affecit, ut quo minus me amore tanti viri tam prolixo dignum comperio, tanto te ipso humanior evasisse videaris. Merito igitur te amo et, quod tibi quasi proprie debetur, colo: et ingratissimus sim, nisi quoties et ubi potero cumque, ostendam, me scire hunc affectum tuum aestimare et admonitiones sequi. Pro agnita veritate multum sane Deo debeo, immo tantum, ut haec humana, haec juvenilis mea renuitas agnoscendo saltim beneficio nequaquam par esse queat. Hoc tamen, quod unum reliquum mihi factum video, sedulo curabo, ut ne talentum a Deo creditum fidei meae, abscondam: et laborabo, ut plures codem, quo divinitus sum mactatus, bono potiantur. quam ad rem bene est, quod consilium subjicis, de modestia et humanitate. Ac ut videas, quam obsequentem habeas schoppium tuum, denuo jam sumo in manus meum de Indulgentiis commentarium, deleturus aut mutaturus omnino, quac quovis modo Lutheranos nostros possint ossendere. Invita forsan loco cedent, quae pro aetate mea, quae XXIII. constat annis, vel calidius nonnumquam scribsi, vel argutius: cedent tamen; quia cum sic velle video, cujus dicto audientem esse non possit non esse operac pretium. Unum autem te, mi Lipsi, oratum atque exoratum velim, quod est hujusmodi: Cum mea sive fors sive fatum non voluerit, ut coram te doctore uterer in literis nostris et vita civili: tu salutarc aliquod consilium adulescentiae meae suppedites, quo Romae et Romanorum consuctudine nonnihil supra vulgum uti frui possim. In eo quidem singularem Dei (non enim ego dicam, Fortunae) faventiam experior, quod meo merito quidem nullo, omnium tamen magnorum hominum non amor tantum, sed et farniliaritas ita me excipit, ut aemulos quidem nomine hoc non paucos mihi fore sciam, imitatores autem non mukos. Simul enim Romam veni, nihil petenti tale Illustrissimus Baronius stipendium a Pontifice impetrat, XV. Scutatorum in menses singulos: velut ei, qui honoris ergo inter equites D. Petri de more adoptatus. Postea idem offerentibus pluribus Cardinalium, Caesio, Borromaeo
page 51, image: s051Camerino, Ditrichstaenio, Madruccio, aliis: Madruccium praeoptavi, in cujus Aula viverem, quippe in qua summum mihi videbam otium paratum, ipso Cardinali ingenium potius meum (ut ait) quam operas et salutationes Aulicas aestimante. Interim stipendium mihi a Pontifice auctum, ut ad sexcentos florenos Rhenanos excreverit: Locus quoque, immo domus in Vaticano Pontificis palatio praebita, ut et ipse paullatim in Aula Aulam insituam. Et ne hac fini stet tanta Pontificis et Datarii humanitas, me cubicularium Pontificis facere cogitant, Typographiae simul Vaticanae praefectum. Quod si fiat, nimirum ego Picorum montes habeo, quos memorant esse aureos. Sed si faciant, sive non faciant: vel sic tamen optimo loco sunt res meae: nisi quod Lipsii mei consilium cupio, quo instructus prosperitate hac tanta non abutar prius, quam utar. Videris igitur, quae bono aliquo observanda sint ei, quem fide Germanica noris tibi addictissimum, hoc est, Schoppio. Ego non dicto solum tibi audiens, sed et gratus ac vocalis olim beneficii futurus praeco. Admiranda tua nondum recudimus: sed heri demum ab optimo Baronio nostro usum impetravimus secundae editionis, quam ut operae fideliter sequantur, fideliter curabo. Studia mea sunt ejusmodi, ut [gap: Greek word(s)] superioribus diebus spicilegium, an justam messim, notarum in Apulejum fecerim, Eas Lugdunum suam mittent Raphelengii. nescio si subjungam editionem novam Agellii, cujus MSS. in Vaticano sunt boni, apud Fulvium optimi. Sed numquid non merito scriptionem id genus omnem abhorrere debeo, qui precibus meis toties iteratis judicium de Suspectis et Critica mea Lipsianum nequiquam peto? quare ut scias, valere ego Crisin jubeo, si ita jubes: silentium autem imperii vicem habebo. Hac aestate proxima, si vivam, in Graecorum Colleginm hîc migrabo, cum discendae linguae ergo in Graeciam ipsam non possim. Bene Vale, Vir (quod apud te liceat) aevo hoc nostro major, et me ama. Roma a. d. 4. Martii A°. oo. ICC.
In Apulejo de Mundo pag. 14. edit. Vulcanii. cum legitur: nec occasibus fatigari, nec saeculis debilitari excussam. MS. habet: nec occasionibus fat. n. s. hamilitari. quaero num tibi placeat legi: anilitari i. e. senescere. ab Anilitas, anilitari, ut primo Metamorph. Ut cum illa acquievi, ab unico congressiu annosam ac pestilentem contraho. MS. anatem ac pest. Quid videtur? an Anatem dixit, quam Festus ait esse anuum ac vetularum morbum, ut puto? Anatem ac pestilentem. pro, anilitatem et quidem pestilentem. sicut Plaut. Equid is homo habet in pectore aceti? atque acidissimi. Sed judica. Lib. 2. metam. p. 34. Dumque bibere solitarium postulant. MS. salutarias. An, pro salute amicorum putare cupiunt? ita videtur. salutaris et salutarius. Lib. 4. Sic ad instar Athracis, vel Pirithoi, vel Protesilai dispectae disturbataeque nuptiae. Lego cum MS. ad instar Atridis vel Paridis vel Protesilai. Ibid. Sed ecce saevissium omnium. nunc etiam redintegratur, immo vero cumulatur infortunium meum. Lego: Sed ecce saevissimo somnio nunc etiam etc: Lib. 5. pag. 85. Sed ubi remigio plumae, captu maritum proceritas spatii fecerat alienum. Corrigo: ubi rem. plumae raptum maritum. Lib. 6. pag. 103. Vides istas ruinas proximas. MS. rupinas. et pag. 115. ubi legitur:
page 52, image: s052Provolutosque in proximas ripas praecipites dedere. legendum similiter, rupinas. sic 2. Florid. Agrum scruposum, meras rupinas et senticeta miseri colunt. Pag. 104. Videt memorandi spectaculi scaenam, nec tauro, sed asino dependentem directe aniculam. Corrigo: dependentem Dircen aniculam. Probabis. Lib. 7. pag. III. Nam procuratorem Principis ducenaria perfunctum, dehinc fortuna tristore decussum praetereuntem coram fueram aggressus. Falsum hoc, quod coram fuerit eum aggressus. Judicavi in Suspectis, Bertinianum codicem, quem Modius contulerat, habere: praetereuntem Orato fueram agg. Idem est in Fulviano. Orato est Macedoniae civitas; de Macedonia autem hîc loquitur. Lib. 8. Spongiis macidatis tumores comprimere. Legend. inaeidatis. Lib. 9. pag. 160. Nec ad exemplum machinae truculentae sulfuris te letali fumo necabo. MS. nactinae truculente. an nactina est nactae illius conjux adultera? Ibid. Adsuetos abjecta per agros exicare cadavera. Flagitium librarii Itali! legend, esitare. Haec ex plurimis pauca ad te mittere volui. Tu, vir clarissime, ignosce, si apud te adeo negligenter et raptim agere audeo. cogita, tibi rem esse cum Aulico, qui hodie, occupatissimus licet, nolui D. Micaultii literas sine meis abire. B. V. [note: Responsio est ad Lipsii Centur. ad Italos Epist. LXXXV.]
EPISTOLA DCCLXIV. J. LIPSIUS Gaspari Schoppio. Romam.
RUbenius noster reversus, vir, quem nosti, et si nosti, amas: Rubenius, inquam, multa mihi de te rettulit, et in me affectu, nec ipse sine suo affectu, quod utrumque volupe mihi fuit. Mi Schoppi, es in locis, ubi olim sedes doctrinae, elegantiae, prudentiae: excita, quantum in te est, et posteros illos ad majorum gloriam voca. Ingenium, cultum, usum habes: eo, quo dixi, dirige, et ipse ad metam illam triplicem veni. Nos jam affecti, et in regula ultima stantes, scriptis conamur ducere: et Stoica fortasse nostra videris, non poenitendum mihi aut posteris (cum fiducia dicam) opus. Atque haec in mediis turbis, fluctibus rerum conamur, cum Mars saevit, cum jus et fas periit, et quies ac securitas, non nisi nomine nobis blandiuntur. O quando temporum, et ubi locorum nati sumus! Sed ordinem mundi adspicio, et grata habere imbibi, quae aeterna lex jussit esse rata. Tu fruere Roma, et paratissima, si unquam, Roma: et fac etiam otii tui ratio exstet, aut jam nunc dicam tibi in Areopago scribo. Lovanii, postrid. Idus Sextil. oo. ICC. IIII. Imaginem tuam Rubenius a te mihi dedit, ab aere expressam: libens vidi, libentius typum, si fata darent. [note: Edita a Scioppio in Amphotid. pag. 149. simul cum altera: quia vero liber hic rarior, et paucis notus est, volui et hîc legi.]
page 53, image: s053
EPISTOLA DCCLXV. GASPAR SCHOPPIUS V. Cl. J. Lipsio S. Lovanium.
UTtrum te Rubenii, an tua caussa Rubenium magis amem, nequeo decernere: nisi quod ita commoda traditi a te nobis Rubenii curae habeo, ut quae mihi ipsi, eadem illivelim omnia. Atque haec me nunc causa impulit ut quamvis a multis et gravibus negotiis districtissimus, ad te nihilominus scriberem, viamque, qua amicus ille noster ad vitam commode agendam perduci queat, tamquam intento digito demonstrarem. Rectius autem id facere non posse videor, quam si meo exemplo id praestem: quod hoc pacto eadem opera statum rerum mearum intellecturus, et rationem, quam in juvando Rubenio sequendam tibi existimo, facilius probaturus sis.
Quaecumque Paulinus Clementis Octavi Datarius bene in me facere visus est, ea nunc didici non tam ulla ipsius in me prompta et sincera voluntate, quam propriae utilitatis respectu ab ipso profecta esse. Sed iis rem totam simulationum involucris texit, ut non me solum hominem scilicet [gap: Greek word(s)], sed multos etiam alios [gap: Greek word(s)] recoctosque Aulicos egregie fefellerit. Accipe nunc Florentinorum insidias et crimine ab uno disce omnes. Cum russum galerum et purpuram jam exploratam et domi conditam habere sibi videretur, majora, ut fit, animo jam concipiens, summam rationum, quibus in cathedram Pontificiam se collocare posset, coepit subducere. Ac quoniam nosset, suffragatione Regum atque Principum facillime illuc perveniri posse, quacumque potuit ratione (potuit autem plurimis, quod incerta sit summa fructuum Datariae, modo 40. modo 50. nonnumquam etiam sexaginta, numquam autem minus 30 aureorum millibus menstruis ad Pontisicem ex ea redeuntibus, ut ita Datario facilem sit partem inde quantam velit delibare) Reges ac Principes, eorumque Oratores sibi devincire studuit, dum Regibus munera mitteret, Oratorum propinquos et amicos Sacerdotiis et Beneficiis Ecclesiasticis afficeret, uxores etiam Oratorum variis donis sibi conciliaret. Jamque adeo rem illuc perduxerat, ut certamen Gallis et Hispanis esset, utri magis hominem diligerent. Exinde Polonos, Scotos et Anglos complexus est, ita ut nonnullis nobilibus virginibus Scotis, quae Catholicae factae ex aula et Gynaeceo reginae discesserant, dotem Avenione numerari curaret, et literas ab ipsa Regina hoc suo officio extorqueret. Restabat, ut Germanos quoque suos faceret, quod consecuturum se indicavit, si me ut ambitionis suae parario uteretur. nam ei nescio quid magni Lamatta Hispanus, qui unus ipsi erat omnia, de ingenio meo periuaserat, maxime si loco et habitu equestri Theologiae studia tractarem. Habuit autem rationem hanc, si aliquando Legatus Cardinalis in Germaniam iret, hanc sibi Legationem praerogativae loco ad Pontificatum futurum, si piaesertim Germanorum Principum aliquem
page 54, image: s054Romanae Ecclesiae rursus adjungeret. Hoc itaque consilio me interprete cum plerisque adolescentioribus Principibus Saxoniae, Holsatiae, Hassiae, Virtembergae, Pomeraniae, Brandenburgi, Anhaltinis, Palatinis, Nassoviis, Solmensibus aliisque notitiam et hospitium constituit, et muneribus delinitos dimisit. Me interim ita habuit, ut nihil me aliis a se nequiquam petere pateretur, quod eam rem auctoritati et honori mihi fore judicaret, cujus cupiditate ipse me duci credebat: ceterum quamquam ei a Pontifice mandatum fuerat, ut ita me tractaret, ut non ipse solum aequissimo animo esse possem, sed alii etiam aequales mei ad imitandum exemplum meum incitarentur, tamen quia verebatur, ne si firmos et fixos reditus haberem, non satis ei postea ex sententia neque dicto audiens essem, numquam mihi pecuniam negavit, si ea mihi opus esse dicerem, sed proprios et perpetuos fructus ut mihi constitueret, adduci non potuit. Ac quoniam metuebat, ne si hoc sciret Pontifex, id indigne laturus esset, cavit sedulo, ne ad Pontificem admitterer. semel tamen, cum mihi, importunius id ipsum postulanti, refragari diutius non auderet, monuit ne Pontificem de stipendio docerem, tamquam scilicet plus jam habuissem, quam Pontifex dari mihi imperaverat. Etiam saeculari anno, cum coram Pontifice mentio de me forte injecta esset, et Petrus Aldobrandinus ipsi Paulino dixisset, locum se mihi in familia sua daturum sportulamque alendis tribus famulis: tametsi ipse meo consilio usus repudiare Aldobrandini liberalitatem cogitabam, quod inducere animum non possem, ut homini ejusmodi operas addicerem, ipsius tamen Paulini quoque suasu id ipsum feci facilius. Sed et cum intellexit Imperatorem jam jussisse literas pro me ad Regem Catholicum scribi, quibus jus indigenatus seu Naturalitatis (ut vocant) mihi dari a Rege postularet: serio me monuit, ne illis literis uti vellem, quod aegre hoc pacto Pontifici facturus essem, quippe quem ad benefaciendum mihi cogere vellem, aut non satis ad me juvandum vel animi vel virium habere crederem. Providit nimirum, si jus illud haberem, omnino sibi necessitatem fore liberalissime mihi ex beneficiis Hispanicis providendi, sicque me facile Coraci illi Petroniano similem, detractatorem videlicet ministerii futurum. Postea cum Imperatoris jussu literis Caesarianorum Pragam vocarer, Pezzenius quoque extraordinarius Caesaris ad Pontificem Orator omni vi me secum hinc abducere conaretur, stipendio liberalissimo 1200 florenorum proposito: id egit Pallinus, ut Romae me manere malle dicerem, et Caesarianos non mediocriter offenderem. Dicebat quippe, Pontificem, cui se literas Caesarianorum ad me scriptas ostendisse ajebat, respondisse sibi; si omnino discedere cogitem, noble se commoda mea impedire: suadere se tamen, ne hinc moveam, pollicerique, si maneam, futurum, ut minime mansionis me poeniteret. At ego nunc quovis sacramento contenderim, eum ne verbulum de re mea cum Pontifice tunc fecisse. Fuit etiam, cum in Hispaniam studiorum sacrorum caussa discederem, fuit, cum religiosum vitae genus amplecti vellem. Ab utroque callida Paulini dissuasio me revocavit, quod sibi occasionem opera mea ad rationes suas utendi nollet elabi. Ac quamvis spes eum purpurae frustrata fuerit,
page 55, image: s055non immemor tamen illius, quod ex Euripide petitum ab aliis forsan (nam ipse indoctior est, quam ullus mulio) audire potuit:
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]:
etiamnum consilia apiscendi galeri agitat, velut nuper ex verbis ejus conjeci. ajebat enim gratissimum sibi futurum, si se Pontifex Cardinali, qui ad Comitia Germaniae Legatus iturus esset, comitem, ut solet, adjungeret. atque haec reliqua ipsius spes nuper eum impulit, ut Electoris Brandeburgici filio et numeroso ejus comitatui lautum daret prandium. Scit nimirum solere Imperatorem Praelatum illum, qui Cardinali comes est, literis suis Pontifici laudare, et purpuram ei ambire. quod ille pro se facturum hoc impensius putat, quod Principes illos, quos muneribus et xeniis hîc Romae affecit, eam rem ab Imperatore postulaturos credit. Sed ego vereor, ne frustra futurus sit, maxime si ego aliis suspicionem hanc meam aperiam. Interim non desino meum negotium agere, ut quod Paulini astu e manibus amisi, nunc mea diligentia reprehendam et recuperem. Fuit superiore aestate Romae Excellentissimus Raimundus Comes Turrianus, qui prius ipsos duodecim annos Caesareum in Italia Oratorem egerat. Eum quod sic in me propensum intelligerem, ut mihi omnia sua arcana crederet, majoremque mihi in mensa et in curru, quam aliis Nobilibus et Baronibus, honorem haberet: rogavi, negotium meum impetrandi a Rege Catholico Juris illius ad curam suam pertinere existimaret, quod ille se summa cum fide et diligentia facturum recepit. Jamque adeo post proximos paschales dies ad Archiducem Ferdinandum abibit, cumque illo et matre ejus hoc nomine aget, ut illi scilicet literis suis hoc mihi a Rege et Regina Catholicis petant, ejusque negotii procurandi partes Chevenhyllero Caesareo in Hispania Oratori committant. sed et ipse Turrianus eidem Chevenhyllero amicissimo suo eamdem rem diligentissime commendaturum promisit. Ac quamquam summa est Turianus apud Archiduces auctoritate, nihilominus ut majori cum dignitate res geratur, visum est testimonio quoque Cardinalium Sangeorgiani, Baronii, Seraphini, Giurii, Perroni, Saulii et Vicecomitis niti: qui literis ad Archiducem et matrem datis fidem eis facient, me his aliquot annis de religione Catholica deque domo Austriaca optime esse meritum, et si me redire in Germaniam contingat, non mediocri me usui tam Austriacis, quam sedi Apostolicae futurum judicari. Ita spero me voto potiturum facilius, ut mihi Pontifex sine ullo suo onere aut incommodo liberalissime providere possit.
Habes de meis consiliis, quae tibi putavi cognitu non injucunda fore. nunc vellem eandem rationem teneres in adjuvando Rubenio, hoc est, per amicos et patronos Naturalezzam (ita enim vocant) in Hispania ei conficeres, sicut sunt hodie non pauci, qui eandem non tam ullo suo merito, quam commendationibus Archiducum adjuti obtinuerunt, et rem ex ea fecerunt. quos enim Rex Catholicus Naturales Hispanos declarat, eosdem ad certam summam (verbi gratia 500, 1000, 1200, 2000 aut 3000 aureorum annuorum) ex beneficiis
page 56, image: s056et Pensionibus Hispanicis capiendam habiles reddit. Rem quin confecturus sis, si calide id agas, nullus dubito: et Rubenium quod ames in filii loco, scio: videorque injuriam utrique facturus, si id precibus a te auferre coner, quod te saltim verbo admonitum prompte ac prolixe facturum certus sum. Hoc tantum monendum te mihi sumo, ut quicquid hujus acturus es, agas celeriter. Ceterum verbum sat est.
De studiis meis si quaeris, noveris multa me habere luce publica non indigna. Sed moratur me et lentum reddit typographorum penuria. Spero tamen Stoica mea, quae superioribus annis jam plane confecta habebam, proximo mercatu proditura. Symbolam quoque in Plautum forte manu mittam. Symmachum quaero qui Romae imprimat. De Cultu et Honore Dei, angelorum et hominum, Itemque de Justificatione hominis ex sententia tam haereticorum, quam Catholicorum novo ordine quaedam scripsi, et Elenchos de securitate Lutheranorum in religionis causa, itemque alios de auctoritate Lutheri et doctrinae ejus: quae omnia cuperem saltim a te inspici, ubi exierint, ut videas, quam haec nullo genere infelicius a nobis, quam a Theologis, si usus veniat, tractari possint. Una hîc accipies Sangeorgiani literas, cujus secretarius Joan. Priamus homo Gallus, vir non indoctus, per me tibi commendari fidemque sui in te studii fieri petiit. Vale, Vir Clariss. Et carissime, meque ama. Roma a. d. 18. Martii A°. 1606.
EPISTOLA DCCLXVI. GASPAR SCHOPPIUS V. Cl. J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
REs est solliciti plena timoris amor, adeoque nullam diligentiam ac cautionem, quae in Rubenii carissimi capitis nostri negotiis adhibeatur, supervacuam puto. scripsi nuper, quam ego compendiosissimam et tutissimam ad honoratum otium hominem perducendi viam existimem, hancque meam sententiam, quam ex animo protuli, longoque usu, et partim etiam malo meo, didici, probatam tibi nullus dubito. Nunc denuo te admonere mihi visum est, non quod Rubenio amoris erga se tui poenitendum existimem, qui se tibi in filii loco carum esse sciat, sed quia me ingenio et naturae meae obsequi oportet, quae ejusmodi est, ut quicquid velim, valde velim: simul ut si quem forte habes hac in re scrupulum, quod fortassis rem impetratu difficiliorem putes, cum tibi ereptum eam confirmemque, si eodem exemplo, quo prius Columnae, nunc Regi Catholico Rubenium aut commendes, aut commendandum cures, illudque indigenatus jus pro capiendo sexcentorum aureorum reditu tribui postules, futurum certo, ut a te sibi Rubenius unctum et luculentum patrimonium confectum perpetuo sentiat. Pudet me, cum uterque Stoicorum et Socraticorum disciplina imbuti simus, in commendando tibi eo homine,
page 57, image: s057quem tu mihi prior tradideris, plura verba sumere: tantum quod inchoato a te praeclaro operi finem ab eodem te impositum videre desidero; ut scilicet Rubenius noster, qui disciplina et cura tua talis in literis evasit, tua nunc porro opera commode et honorate vitam exigere queat. Intelligis, opinor, tuum jam esse cavere, ne mihi, cui usum rerum non mediocrem concedis, minus nunc prudentiae in perspiciendis adjuvandorum amicorum rationibus opinione tua attribuas, quam ego fiduciae cum de prompta ac prolixa tua in Rubenium voluntate, tum de auctoritate ad conficiendum hoc negotium necessaria conceperim. Vale. Roma Kalend. April. A°. CIC ICC VI.
EPISTOLA DCCLXVII. EMMANUEL SARMIENTO DE MENDOZA Canonicus Gienn. Theol. Doctor Salmant. J. Lipsio Viro doctissimo S. Lovanium.
OPtaveram (vir maxime) concupiscenti animo multis ab hinc diebus, nec mentiar si annis dixero, meos in te affectus, cultusque litteris, quibus poteram, exprimere. Quamquam enim terrae, montes, longique tractus me teque intercedant: nomen vero tuum pectore penetrato, imo ultro cedente, intima cordis insederat. Affectus nobiliori in parte lectione attenta, avidoque haustu tuorum scriptorum (malo, nectaris beantis me) conceptos, eductos, adultosque intra me diu continui invitos, reluctantes. Sed ignem assiduo spirantem perpetuum comprimere, quis posset? eruptio necessaria fuit occupata oris janua, ad alios incendium pervenit, ad amicos, quibus cum mutuis de te et de tuis scriptis confabulationibus dies integros consumere nimis breve videbatur. Ac velut amantes cum absunt, spem amoremque cogitatione, et sermone alunt, et pascunt; haut aliter quos de te crebro sermones habeo, tui videndi imponunt votis, et fallunt tempora. Quis sanae mentis te non suspiciat, miretur, veneretur, si doctissimos percurrat labores? Ecquis grave judicium, priscam doctrinam, effusam torrentemque eloquentiam, candidam libertatem, variam rerum cognitionem, imo comprehensionem, uberem denique foecunditatem effetis saeculis mirabilem non agnoscat, non amet? Te duce secors, qui viam sapientiae hactenus clusam, et salebris impeditam per te reseratam, aequatamque non fuerit aggressus haut difficile ineundam. Nonne a te lux data clarissimis scriptoribus, qui longo situ sordebant, et inaccessi fallebant? An non bonae artes manu tua extractae e profundo ignorantiae omnibus emersere? nonne barbaries per tot grassata saecula a sede expulsa, deturbata? Haec, mi Lipsi (jure meum dico animo haerentem) haec inquam, et super haec dulcis humanitas quae (si bene novi genium) in tuis ubique spirat monumentis, permoverunt me tandem, impulsura etiam si abnuissem, tuam affectare benevolentiam,
page 58, image: s058et inter novissimos amicos adscriptionem. De loco non contendo, dum tamen locus. dum mensis tuis accubem vel umbram agam: et si vocari, et ultro invitari veteri in te studio dignus. Cur tandiu silui? cur in hoc distuli tempus? quod multo ante assequi potuisse si ambigerem, injurius tibi essem? Pudor occupavit (fateor) et oppressit verba saepe erumpentia, indignum ratus, si tantum virum mei affectus, et amicitiae haut indigentem manibus vacuus, insuper ignotus adirem. At muneribus non caperis: scio. sed iis, quae a fortunae bonis: Ex literis, musisque, quamquam et iis abundas, admittis, accipis. Forsan inveni hujus secundi generis quod cupias, quodque ad te faciliorem mihi praebeat aditum. Cave magnum quid spectes: munusculum spondeo, ad uberem tuam segetem spicam addo: utinam haut vacuam granis.
Parvaque coelestes pacavit mica, nec illis
Semper inaurato taurus cadit hostia cornu.
Ab ingeniis praestantibus ampla exoptes dona: ingenioli mei tenuitas, aequo animo patere, micas offerat. In culpa nostra (utar verbis Plinianis) tibi ignosces. Audacem me fecit muneribus mittendis tua humanitas, inopem vero tua abundantia. Quidquid aquarum effundunt in Oceanum rivuli leve momentum, sed sinu amplissimo nihilominus accipit, quam flumina undantia. Unde quidam, --- in Oceanum rivi cecidere minores. Sed quid te distineo tandem? cur non educo munus? moram petit, dum rubor abit. Sed dicam plane. ad Tacitum tuum, simul ad te donum pertinet. Temeritati (videri enim potest temeritas) da veniam. Si quid me vidisse in eo animadversione dignum dicam, quem perspicacissimis oculis lustraveris, et non una cura correxeris; ignosce. Quaedam enim non casu, omisisti, sed minutula, colligenda aliis. Velut vineae dominus, qui racemos pingues, succo dulci plenos domum asportari jubet, spretis rarioribus, et immitibus in cibos pauperum. Tacitum ab innumeris, quibus scatebat mendis, asseruisti, illustratum nobis exibuisti, lucem illi, atque salutem attulisti. tuus totus ipse. quae superaverunt minima, commentariis tuis composita, scio non invidebis, si collegero. Anno 1506. serio (hactenus enim carptim, et sicut canis e Nilo degustaveram) Taciti lectioni me tradidi, ducentibus tamen commentariis, et curis tuis, sine quibus vasto, et scopuloso mari non me credidissem: certus nullis aliis velis, aut ventis ad portum perveniri posse. dulcius vehebar, quo interiora penetraveram. Stupui ad scriptoris magnitudinem, sententiarum pondus, sermonis puritatem, incorruptam historiae veritatem, lepidam, simplicemque in dicendo brevitatem, continuam eloquentiam. Inde cupido mihi nata regustare, quem semel gustaveram: Placuit iterum legere: nec quidquam aliud moliebar: sat reputans accurate et ad voluptatem, usumque legisse. Si quando offenderam, me non cepisse Taciti mentem suspicari: Si quum caperem sensum, verba parum constare persenseram, subtiliori censurae relinquere: me theologiam publice profitentem, et aliis implicatum negotiis tantae rei non sufficere; laborem timere, horrere. Scrupulum tamen nequicquam opprimere conatus reviviscentem.
page 59, image: s059Tandem evicit, ut proxime praeteritam aestatem, quum in Academia nostra lectiones vacant, (tempus aliis animo relaxando statutum) huic labori impenderem. Sed adhuc nutantem impulit Doctor Franciscus Sanctius Brozensis, Rhetoricae primarius Salmantinus, et omnium bonarum artium, et literarum si dicerem, non mendax, fines Hispaniarum teneo, inter quos par illi ignotus nobis. Sed fama ejus, nomenque jam a multis annis Hispanos egressum per omnem celebratur Europam. et te non latet quantus sit vir hic Hispanus. Is igitur in familiari sermone (frequens inter nos, et amicitia incorrupta in dies aucta) inculcabat saepe scribentium ignorantia, et grammaticorum imperitia in optimum quemquem scriptorem plura inepta, barbara in Tacitum maxime irrepsisse: et adhuc nonnulla permanere. eo attentius, acriusque laborandum mihi existimavi, qui probe callebam nihil perperam loqui solitum Brozensem. Nonnulla principio subodoratus aliena a gravitate Cornelii, et ab ejus brevitate degenerantia. Et haec alia plura in suspicionem adduxere. Ut plurimum hac loquendi phrasi Tacito impositum ex notis, quas ad te mitto, disces. Cuncta ad Senatum referendo: regendi cuncta; arma vitandi: quae latina dixerit nemo. Docuit me Sanctius, et ejus Minerva Referendo, regendi, vitandi, passiva esse (ut ajunt gerunda) quibus accusandi casum adjungere non patitur passivorum natura. Hac de re Opusculum Sanctii ad te mitto, ad quod et haec remitto. Quid ergo? delenda ne omnia iis similia? censeo. Levius id peccatum (si tamen peccatum) quam frigide, et barbare loquutum existimare Tacitum. Si alias eisdem vocibus, ut decebat Latinum, eleganter utitur, cur non putem aliena, cum putide? Verba saepe addita esse res ipsa ostendit: sensus inversus, et eversus clamat: corrupta sententia dolet; quae ubique promta, si verba intrusa tollas; Exemplum unicum, sed quod fidem faciat meae suspicioni. lib. 2. Histor. cap. 48. Mox Salvium (inquit) Coccejum fratris filium prima juventa trepidum, et moerentem ultro solatus est, laudando pietatem ejus, castigando formidinem. Quinque verba postrema alienam manum sapere convincêris, si subjectam Othonis orationem legas, qua nec pietatem laudat, nec timorem castigat. Delenda igitur, delenda. sed unde mihi tanta licentia, ut nullis usus codicibus quidquam delere ausim? Tu mihi auctor. Exemplum dedisti, quod si sequar, non culpandus. lib. 11. Ann. cap. 30. verba illa, Scilicet ut in Libonem ex servis salvo Senatus consulto quaereretur: ais, ambigi posse an a Glossemate, nimis modesta censura. vellem asseveranter ableganda dixisses. Imperitus et molestus Glossographus causam inversi Juris supposuit, sed verbis hujus aevi, non illius. Alibi saepe voces superfluere notas, et merito. Fateor non quaecumque tibi, eadem licere mihi juveni, in iis praecipue parum experto. Ideo ad te nugas nostras mittimus, ut censeas, judices, et si meruerint, probes: haut aliter mihi probandas. quam cuperem easdem comitaretur Spongia: muneribus convenit illa meis. Duo exemplaria emendationum Taciti mittimus, forte illorum alterum ad tuas penventurum manus. Si non rescripseris, utrumque digno fato periisse, intelligemus. Parva certe illorum jactura, sed spei, quam de tua amicitia concepi, maxima. Penuria
page 60, image: s060scriptorum tuorum valde laboramus: librariorum incuriam culpamus; temporum dolemus turbas: quae tantis thesauris vehendis impedimento sunt. Multi eorum avidi quovis praetio emerent. Fidem dederat amicus omnia, quae hactenus mandasti typis, se missurum. Vel non potuit, vel oblitus est; Utrumque mihi molestum. In spe sumus. Salus tua, de qua saepe quereris, nos tenet anxios. Utinam modo ex voto nostro. Nam
--- Tu Troica dignus
Saecula, et Euboici transcendere pulveris annos,
Nestoreosque situs.
Sanctius te salutat ex animo. Vale, vir maxime, et me tui amantem redama. Salmanticae tertio Idib. Januar. 1600. [note: Respondet Lipsius Centur. ad Italos et Hispanos LXXXIX. fuit vero hic Mendoza Burgensis patria, et in Schola Salmantina, cum ibi studiis operam daret, Rector, deinde Canonicus Magistralis in Ecclesia Hispalensi, ut nos docet Nic. Antonius in Bibliothec. Hispan. Scriptorum recentiorum tom. 1. pag. 272. ubi et Lipsii ad eum epistolam memorat.]
EPISTOLA DCCLXVIII. Molto Illustre, et Eccellentissimo Signor mio. Lovanium.
DA quel tempo in qua, ch'io mi trovai a Parigi in casa del Signor Piteo, col famoso Cujatio, et col celebre Scaligero (Triumvirato d' huomini di robba lunga, pari forse all' antico d' arme, et di Stato, peroche si come l' uno s' hebbe a compartire il dominio del' Universo, cosi questi quasi il senno delle Leggi, et delle Greche Lettere, et Latine) ho sempre bramato d' esser da vostra Eccellentia conosciuto per devotissimo delle sue virtu sublimi, et senza paragone. Quivi fu distesamente ragionato delli studii, et della dottrina esquisita di lei et de libri dettari, esaltando al Cielo ogni suo parto, si nelle cose, et si nelle parole monde, et Latine, et proprie; et sopra tutto lo stile breve, et arguto, et fuor dell' uso hodierno, a prischi sommigliante, la primiera volta, ch'io andasse in Francia hebbi nello Studio di Parigi stretta conversatione (anzi fui lor auditore) col Turnebo, con l' Aurato, et Lambino, et col Dureto, heroi nelle loro professioni; et col Ramo ancora, Censore presuntuoso (per non appellarlo bestiale) d' Aristotele; nel qual tempo il Turnebo compilava i libri de suoi Aversarii, hora cotanto pregiati, compiacendosi assai sovente di communicarmi diversi passaggi di quell' opera bellissima. vivean etiandio all' hora il Vicomerato, et il Scaligero Padre, suo amico, et l' Hospitale Grand Cancelliere di Fiancia, et altri scientatissimi, che hanno illustrate le lettere: et Vostra Eccellentia ancor giovane per aventura si tratenneva in Roma, apprestandosi a pareggiarli, anzi, per poco, ad avanzarli tutti, come successivamente have poi mandato ad essecutione con gli scritti suoi di varie facolta, et arti nobilissime et come dice Plinio, ad condendum stili nasum, et per certo, quantunque sian ottimi, et degni di solo il suo ingegno, tuttavia
page 61, image: s061questi tre ultimi della Militia Romana; degli ordegni Guerreschi, et della Grandezza maravigliosa di Roma, et del suo Imperio, (eccettuando sempre gli scolii in Tacito) per mio aviso, tengono il grado primiero; et la terza opera delle predette, rispetto alle altre ben si puote rassembrare a Nausicaa di Corfu Reina, nel VI. Dell' Odissea d'Homero cantata, che servita da molte damigelle tutte bellissime, ella in grandezza surmontava col capo, et con la faccia, mostrandosi piu formosa di loro,
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
Molto ben riguardevol, et leggiadra
Fra lor, che la seguian tutte formose.
Per la qual cosa con l'occasione di tanti Romei, che in quest' anno Santo concorrono a Roma, et in secondando l'intentione del Cardinale Cesi, mio Padrone, (Mecenate infra pocchi, de' Letterati, et Dottissimo) ch' e di accoglier, et carezzare d'avantaggio questi devoti, col presentar loro inanzi, oltra li trattati di religione, che per tutto si veggono, la grandezza de suoi Romani, rimase in queste ruine: io ho volgarizato la predetta terza opera di V. E., in che mi sono studiato d'usar vocaboli scielti, et dicevoli alla materia, et pareggianti i Latini, per quanto m'e stato possibile; ma io confesso di non mi essere sodisfatto, colpa di me, o pure de l'Idioma, posciache novello, ne ancor alla sua perfectione asceso, ne fornito d'autori buoni in queste materie, non abbonda di voci. Comunque accada, tosto sara stampata insreme contre miei discorsi, l'un delle Monete, et del Sestertio poco inteso dalla piu parte degli huomini, il secondo delle delitie Turchesche, superanti forse le Romane, almen da loro introdotte per le medesme cagioni, le quali minaccian il fine della Tirannide, che ci afflige: et il terzo, delli Porti della Piaggia Romana. Percio che vivendo gia in Roma quattro millioni d'anime (come ben ella prova) et ricevendo le vittuaglie la piu parte dal Pelago, fu necessario, che vi fossero posti da riceveri Vasselli, essendo la detta Piaggia per se stessa. la piu tempestosa, et priva di ricetto di tutta quanta la costa d'Italia. Attendevamo, che V. E. venisse a riveder la sua amata Roma, la qual, come Cittadino, et gradito figlio, et benefattor di essa, et che l'ha tratta dalle tenebre alla luce co scritti; ex insieme tutti questi Reverendissimi Cardinali, et Prelati, et letterati s'apparecchiavano di ricever, et honorar la persona sua. Ma poiche non torna indietro, ci rimarremo con questo desiderio, intanto pregando Iddio, che le accresca i contenti, et le prolunghi la vita in miglior sanita, per utile, et diletto degli amatori delle piu polite lettere, et delle sane intelligentie degli autori. Ben la prego in conclusione, che infra le fatiche, le quali have in assetto per divolgare, la prima essa nelli Commentarii de Cesare, li quali insin' ad hora, insieme col Polibio sono stati abbandonati, et in quelle vece spele le vigilie, et li studii consumati sopra Vegetio, et altri, che men intesero la buona militia Romana antica. Quando comparrian dalla sua
page 62, image: s062scola bene corretti, et si come ha per costume nel suo Tacito, adducendo le ragioni de' testi differenti, io publichero l'annotationi mie sopra loro intorno alla militia, havendo di gia posto in dissegno tutti li fatti d'arme terrestri, et maritimi, co siti de' luoghi, dove intervennero li piu da me veduti. Dichiaro etiandio, secondo la capacita mia, l'ordinanza della legione, et la compositum della Centuria, nelle quattro maniere de' Soldati, Veliti, Hastati, Prencipi, et Triarii et le schiere loro [gap: Greek word(s)], onde nasce il [gap: Greek word(s)] non da; altri, ch' io sapia insin ad hora fatto, overo compiuto. Et con questo a V. E. mi raccommando, et profero cordialmente, et la prego a perdonarmi, s'io scrivo nel mio linguaggio, per ischivar tedio, et sapendo ch'ella et l'intende, et lo parla familiarissimamente.
Di Roma a 25. d'Aprile M. IC. C.
Di vostra Signoria molto illustre
Servitore Filippo Pigafetta. [note: Respondit Lipsius Centur. ad Italos xem. Pigafettae mentionem facit Pignor. in Symbol. Epist. XXI. Et XXII.]
[note: Respondet Lipsius Centur. ad Italos XCVI. Hic Correa memoratur a Nic. Antonio in Tom. I. Biblioth. Script. Hispan. recentiorum pag. 264. an fuerit ex eadem gente, qua Thomas Correa, Professor Humanioris disciplinae Bononiae, cujus mortui locum Lipsius fuit rogatus subire, (vid. Epist. DCXL, et alias) nescio. certe ille Conimbriae natus fuit. vide Ghilini Theatr. Literator. t. 11. pag. 233.] EPISTOLA DCCLXIX. EMMANUEL CORREA LUSITANUS J. Lipsio, viro in re literaria paestantissimo S. P. Lovanium.
STatueram jamdudum nominis tui celebritate, et scriptorum majestate permotus, Lipsi doctissime, quando aliter non poteram, te per literas invisere, convenire, alloqui; ac mea inprimis, totius deinde Lusitaniae voce gratulator tibi, et consiliator accedere. Huic operi millies jam manus apposuissem, evasissemque voti compos; nisi locorum distantia, tabellariorum caritas; nisi, quod certius est, hinc ingenii nostri tenuitas, illinc Lipsii deterreret auctoritas. Continui igitur me, et in praesens aliquod, si quod forte incidisset, tempus hanc animi distuli propensionem. Atqui tandem justitia obtinet, Quid plura? allata est mihi nuper, tanquam e coelo, epistola Illustrissimi Nuni Mendozii, discipuli quondam nostri, mihique multis nominibus carissimi; et, si nobilitatis leges inspicias, dignissimi, quem litterati omnes plurimi faciant. Haec longe viae comitem, ac importuni maris levamen secum attulit [note: Centur. ad Italos et Hispan, LXXXIV.] epistolam tuam ad eundem Mendozium missam, doctissimam profecto, et quae Lipsianam lucernam prae se ferat. Eam amicissime juxta et avidissime perlegi: multis amplexibus, multis excepi osculis: ac sinui meo
page 63, image: s063ut veri amoris, veraeque fidei Symbolum amantissime inserui. Gratulor igitur tibi, vir doctissime, Lusitanorum nomine praeclarissimam animi tui indolem, largissimam in totum terrarum Orbem munificentiam, maximeque in hanc nostram extremae Hispaniae regiunculam; quae ita libris tuis pascitur, ita fruitur, et certo quodam modo alitur, et vivit, ut sibi tantum elucubrata, sibi tantum edita fuisse opera tua existimet. Adeoque in Lipsii nomen affecti sunt Lusitani, ut mihi suspicio sit, fore aliquando, ut originis nomine immutato Lipsiani appellentur. Hos igitur vicissim ama; et quos mira doctrinae varietate erudire, selecta verborum venustate expolire non desinis, in gratiae etiam tuae partem admitte, amicissimos tui agnosce, et animo dignos reputa, quos animi thesauris accumulas. Me etiam in tuis colloca; quem, quoties voles, obsequio tuo paratissimum invenies. Quod autem semper velis, et confidentissime velis, nihil mihi gratius, nihil erit honorificentius. Vale. Olisipone, Calendis Juniis oo ICC.
EPISTOLA DCCLXX. H. GROTIUS J. Lipsio literarum principi salutem. Lovanium.
OCcasionem ad te, Vir Clarissime, scribendi, quae rara ob civiles hosce motus, oblatam non neglexi. Edideram hisce diebus Aratum cum triplici interpretatione, Ciceroniana, quam interpolavi, Caesaris Germanici, quae ex Manuscripto renovata, et Avieni, additis variis Notis. Id opus ad te misi, ut judicium tuum, tu mihi vicissim, quem ego hac in re Judicem agnosbo ordinarium. Si qua sunt, quae tu ad istos authores observaveris, ut soles ad omnes, mihi, rogo, transcribas, ut eo Emblemate ornentur [gap: Greek word(s)]. Vidimus Panegyricum tuum ad Duces, et alterum Plinii paulo minus quam tuum, in quo tam varia, et te digna annotasse ab omnibus judicaris, ut incredibile vobis, intolerabile nobis, suscites desiderium tui, cur pares non essemus, nisi nos reficeret aura Scaligerana. Sumus omnes tui quam studiosissimi, praesertim vero pater meus J. Grotius, qui te semper coluit, maximique fecit, et nunc quam officiosissime salutat. Vale, ut valeant literae, et nobis, ubi visum erit, rescribere ne dedigneris. XIIII. Septem, CIC ICC. [note: Respondet Lipsius Centur. III. ad Belgas Epist. LXIV.]
EPISTOLA DCCLXXI. H GROTIUS J. Lipsio S. Lovanium.
MItto tibi, LIPSI praeclarissime, Tragoediam Sacram. Inclamabis, scio, Periculosae plenum opus aleae. Fateor: Aliter haec sacra non constant.
page 64, image: s064Scripturum praevidere necesse est, nauseantes nonnullos, damnantes alios, convitiis proscindentes, quicquid legunt, plurimos. Ego certe, nisi ista omnia ante scripturae exordium praemeditando anticipassem, tam fallerer, quam qui maxime. Et tamen, ecce, profiteor palam, nihil dedisse alterutri partium. Toti Orbi Christiano haec vigilata sunt; nec haec tantum: sed quidquid a me unquam ejusmodi, et quantulumcunque proficiscetur, prima erit cautio, ne quid sit non [gap: Greek word(s)], ut antiqui Patres loquebantur. Tu judicabis quantum libet, et licet. Tanti enim esse non dubium. Nam abs quîcunque scripta, et quovis modo, sacra sunt, et seria. De Tragoedia quoque ipsa sententiam tuam exspecto. Est enim haec tua jam ab antiquo provincia Theatris pulpitisque legem dicere, et nigrum vitiis praesigere Theta. Hoc olim Criticorum fuit. Nunc quo non nomen transfertur, nostro potissimum adulescentum vitio, qui calentes juventa procul avectas volatu alites consequi temere conamur. Graece melius dicerem, [gap: Greek word(s)], Vale, vir maxime. Kal. Nov. Anni CICICCI. [note: Respondet Lipsius Centur. III. Miscell. Epist. XCIX.]
EPISTOLA DCCLXXII. HIERONYMUS FERRERIUS J. Lipsio. Lovanium.
MIraris, Lipsi, video, ad hujus epistolae inspectionem, ut quem per integrum biennium silentem animadvertisti, fortassisque inde vita privatum cum illis censueras, qui meae animae adversarium potentem insidiari certo sciunt, ita ex abrupto, et qua minime sperare debebas, tibi oblatum inspicias. Ecce quid in humanis rebus fortuna solet efficere. et ut is probus vir (nomen tibi cognitum) aliud faciendo, quam spoponderat, quantum mihi bona fide secum agenti incommodi, sed et damni intulerit. Non tamen mirum, vel non immerito accidisse fateor, si et nos ipsi ea, quae redemptori nostro promisimus, nequaquam praestamus. At si silentium hoc inde profectum intelligas, quia scilicet ad longinquas partes, fortuna impellente, delatus sim, unde ad vestras nulla commercii ratione rectus pateret aditus. Certe jam admirari desines: tum maxime, si hoc intellexeris, nempe me interim continua spe detentum, quo minus ad vos propediem reverterer; et propterea quem brevi visurum rebar tibi literas dare superfluum, aut non necessarium judicarem. At vero quamquam notum sit, amicitias non ex literis, sed ex animo pendere, non diutius tamen producendum, quin imo interrumpendum silentium per hanc oblatam casu occasionem duxi, ne videlicet si diutius tacuissem, me mortuum, vel longinquitate impeditum, fortunaeve adversae ictibus adeo exagitatum opineris, ut vel tui oblitus sim, cujus memoria benevolentiae [note: 1 Respondet Lipsius Cent, ad Gallos et Germanos Epist. LXXXIII.]
page 65, image: s065ergo et observantiae meae in te memor radices numquam perituras egit: simul et ut tibi caeterisque amicis, li quos istic adhuc superstites habeo, me inter vivos esse, sed et, quod ex Dei. Gratia est, bene habere notum fiat. Quamquam fortasse dices, quid amplius ad me infaelicis istius sortis hominis amicitia? si cum plebejis ad fortunae auram duceris; nihil quidem. At Lipsius meus altius sapit. Et virtutem constanter ab adolescentia amplexus professiusque Deae illius, fronte capillatae, motum si servat, non observat. Quid ni itaque si idem observantiae meae et amoris mei erga se memor, et quid de me sit, certior ex animo reddi aliquando optabit? sed et quaeret. Optabit equidem, et una quaecunque adversa mihi occurrerint, non jucundo; prospera vero hilari animo, si referre audierit, scio excepturum. Doleo interim, et quantum exprimere nequeo, calamitates indies apud vos, ut audio, augeri, nedum diminui: tantumque sanguinis ex tot viris caesis, et recenter effusum, et strati cadaveribus campi horribilem sui et penitus abhorrescendam faciem exhibuerint. Deus bone quamdiu tot ac tantis malis mites, placidosque Flandros vexari patieris, sed et quid inter nos temere digladiamur? quid bellamus alii cum aliis? (aureum os haec loquitur) quibus praeceptum est, ut et eos qui nos oderint amemus? non animadvertis? (nonnulli inquiunt) et [gap: Greek word(s)], atqui subjunge tu, si placet illa Isocratica, [gap: Greek word(s)]. Exsurge Deus, tu disperge gentes, quae bella volunt: sed hisce missis dolorem vel sola recordatione facientibus ad exhilarantia transeo: atque primum ad hoc, quod, etsi forsan aliunde acceperis, gaudeo tamen me tibi in praesens referre, nempe nomen tuum in omnibus bis oris Sarmaticis, et ultra Boristhenen celeberrimum esse: et quidem apud plurimos doctrina et gradu praestantissimos viros magno in pretio haberi, quos tuorum scriptorum aeque ac de tuo statu esse sollicitos cognovi. Quid si dicerem te, quamquam absentem reique ignarum, ut cum ipsis amicitiam contraherem, non parum contulisse? si id praestarem, de rei successu te certiorem redderem: Siquidem nonnulli postquam me tibi familiariter notum intellexerunt, tanto libentius in suam me amicitiam attraxerunt: atque inter caeteros Illustrissimus ac Reverendissimus Archiepiscopus Leopolitanus, qui adeo te visendi studio tenetur; ut secundus senator Reip: amplissimae familiae praecipuus; nonum aetatis septenarium adimplens, de utinere ad Belgas non ob aliam occasionem suscipiendo, quam ut te conveniat, ac ex facie noscat, cogitare, sed et deliberare audeat. Voluptati non exiguae ipsius voluptas mihi est; quam ex tuorum scriptorum lectione jucundissima eum excerpere video, et ipsemet saepius est testatus vir pietate insignis, sanctus moribus, doctrinaque et humanitate, quae duo inter eminentes raro inveniuntur, etiam inter claros lucidissimus. Hic ille [note: Jo. Demetrii hujus Solicovii vita et elogium etc, sunt in Ghilini Theatro literat, Tom. 11. pag. 144.] Joannes Demetrius Solicovius, qui pro componendis Principum supremorum in dissentientibus inter se animis, imo totius Reip. Christianae rebus ob varios casus dissolutis
page 66, image: s066ad summum Pontificem, Imperatorem, Reges et alios principes multis legationibus faeliciter est functus, quique (ut paucis ejus meritorum summam concludam) de tota Christianorum relligione, de quiete et bono publico ita est meritus, ut paucos pares alibi, neminem vero, qui eum inter Sarmatas superiorem habere merito credatur. Quae res etiam effecerunt, ut non tantum in honore summo sit positus, sed probitate et prudentia admirabilis ab omnibus suspiciatur. neque affirmare ausim, an ab eo inisituto itinere, de quo supra, abstinere volet: non volet profecto, nisi aetatis, atque instantium Reip: negotiorum gravitas, quibus valde premitur, nolentem desisiere remoretur. idem literas ad te aliquando dedisse, quibus tecum notitiam contraheret, mihi retulit. nullum tamen responsum (quod maxime optare videtur) dolens se accepisse, conquestus est: quin imo an ejus epistolae in tuas manus redditae foerint, nec ne, adhuc ignorare. Quod ea ratione tibi scribi existimes velim, ut tanti viri ac de tua amicitia maxime meriti, (quamquam fortassis hoc hactenus ignorasti) nomen et merita in posterum tibi innotescant. Illi, ut scivi, tuos mores aperui, quos etsi ex tuis monumentis, eosdem referentibus honestissimos, perspectos haberet, me tamen idem enarrante, et attentus jubebat repetere, quod gaudens saepius audivisset. te humanum, te comem, ut decet virum sapientem, et prudentum virorum congressu praeter caetera, quae virtutem sapiant et tibi cordi sunt; mirum in modum delectari, affirmavi: si de ejus desiderio, nedum meritis, tibi constitisset, prior ad ipsum scribendi provinciam libenter suscepistes, non ut ipse primus ad te scriberet, passus esses, qui hoc unum scilicet, ut plus aliis quam tibi sis natus, et ab ineunte aetate profitearis, et alia quae ex officio subaddenda existimavi, et qualis es circa eos, qui merentur, officiosum te esse intelligeret. Longiorem hanc epistolam, quam si ex more tibi grato exararetur, agnosco. tibi, inquam, qui brevitatis ac proprie docteque scribendi, sed et loquendi observantissimus doctrinam et methodum eam exactissime possideas, quae ad haec requiruntur: ut propterea non immerito nostro aevo te literarum principem ac parentem appellent, me autem neutrum capientem (quî caperem diversissima professus?) sicuti debiles oculi post radiorum solarium intuitionem solent, ad sermonis elegantiam potius caecutire, et te propterea (quum tantum ausus fuerim) cum primum Latine ad te scribentem animadvertes, et admiratum ire non dubito: tum maxime cum seposito per tot annorum spatium, vel ad tantos fragores et bellicos impetus, inter quos ut noris, sum continuo versatus, saltem corrupto, si non oblito Latino sermone, a quovis argui et merito possim, verumque illud sit viris doctissimis aut elegantissime, aut nequaquam scribendum; sed et hoc si fecerim, earum rerum numero adjungi meretur, quas necessitas producit. est enim haec idonea quandoque magistra, et boni institutoris saepius vicem gerit. nam causae nequaquam desunt, quibus ad sic scribendum impellat. Non verebor tamen nonnulla adhuc adjicere, et si quaesieris, (quod futurum puto,) quid toto hoc biennio egerim, intelligas. Bellum harum gentium inspicio ac Sueci pugnas, arma contra proprium Regem tractantis,
page 67, image: s067commissas, et Valachi non lacessiti tamen contra Polonos, sed non impune moti, prospicio, et si quid interim otii concessun fuit, id laetis symposiis venationibusque ac similibus exercitationibus, quibus Sarmatae per otium delectantur, est traditum. Sed et in militaribus studiis, dum armis sepositis quiete frui licebat, meo more aliquam operam impendere non sum oblitus: tabulas siquidem illas meas militares, Italico sermone quondam scriptas, Latinas reddidi, et in aliam formam redegi, quibus ad lucem addendam quibusdam in locis subjunxisse quaedam monita, sed et exempla non inutile judicavi. Haec Polemica ad tuorum Politicorum imitationem visum est appellare: quorum morem, ut potui, sum sequutus: utinam essem assequutus. In id tamen praecipue mihi incumbendum videbatur, ut currentes ad scopum imitarer, qui quamquam singuli capturos se eum non sperent, haud tamen a cursu abstinent, eo contenti, ut saltem vel inter priores, visi sint cucurrisse, vel omnibus nervis contendisse, ut optatam metam attingerent: Nihilominus spero adhuc (si Deus me de regressu agitantem felici itinere. frui volet) ex tua humanitate, mi Doctor, aliqua obtenturum, quibus haec mea elegantiora in publicum exire audeant. Hujus epistolae, longius quam oporteret, extensae quidquam praeterea de meis rebus singularius in praesens inserere mihi non licet, verito, ne ex hac importuna protractione te fastidio affici contingeret, cui interim satis sit, me Dei beneficio apud Sarmatas, inter vivos, sed et bene esse, tibi, indicasse, alias, ut spero, et brevi et brevius scripturum; si tamen literarum mearum lectione, te gravissimis studiis occupatum, nequaquam taedio affici intellexero.
Et Vale, meque ut quondam mihi visum est, ama: faxitque Deus ut continuo optima valetudine fruaris, diutissimeque superstes sis, qui publicae utilitati tam suavissimos quam optatissimos fructus parias. Leopoli Idibus Decemb. MDC.
[note: Respondet Lipsius Centur. Ad Germanos Epist. LXXXIV. Verbis Latinis Graeca plurima miscens; cum oportuisset totam Graecam scribere, si par pari reponere voluisset.] EPISTOLA DCCLXXIII. [gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
page 68, image: s068[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
[note: Hic est Cyrillus ille Lucaris, cujus fama totam Europam est pervagata, et de quo omnia collegit Cel. Fabricius Biblioth. Graecae Tom. x. pay. 499. cui addi possunt Acta Lips. A. 1687. pag. 95. Clerici Biblioth. Uviv. 1686. pag. 68. et Ephemerid. Parisien. Tomo XLIII. In initio, fuisse vero Cyrillum hoc tempore Leopoli, missum a Meletio, apparet ex smithi narratione de vita, studiis, etc. Cyrilli pay. 12.] [gap: Greek word(s)].
EPISTOLA DCCLXXIV. LUDOVICUS SEPTALIUS Cl. V. J. Lipsio S. Lovanium.
QUanti te faciam, semperque fecerim, Vir clarissime, facilius animo putare, quam stilo exprimere possum. Tantum enim elegantiae doctrinaeque tribuo, ut quo magis ipse ab iisdem absum, eo minus in earum possessoribus amandis cuipiam concedam. Ac profecto ita tu quidem de universa re litteraria et Antiquitate meritus es, ut qui non in idem mecum certamen coneurrat, parum ipse in litteras animatus videatur. Concurrunt vero non in urbe tantum nostra, sed in Italia universa magni et nomine praestantes viri: qui cum in eo sedulo essent, ut quem affectum tibi ipsi exhibere non possent, eundem in aliquo tuorum (quos velut Eruditionis alumnos ex intervallo nobis submittis) exprimerent: ego pulcherrimam conatibus meis occasionem nactus in Erycio Puteano tuo fui. quem ut acceperam Jo. Bapt. Sacco et per eum Principi a te commendatum, fovere et ipse, et studiosa quadam aemulatione obstringere re ipsa coepi, quanto magis id alii verbis profitebantur: eo etiam libentius, quod in eodem Doctoris sui aliquam effigiem clare perspexi; animi praeterea candor, modestia insignis, ac egregia quaedam indoles me ad cum amandum quasi jure suo compellebant. Eidem non modo in acerrimo morbo adfui, medicamque opem tuli, sed etiam in confinio bonae valetudinis constituto auctor aeris mutandi fui. Cum perillustri Jo. Vincentio Pinello, amicissimo
page 69, image: s069meo, per litteras egi, ut in lare ejus in [note: Vid. Gualdi vitam Pinelli. pag. 348. Edit. Londin.] Pauli Aicardi doctissimi viri locum (qui paulo ante extinctus fuerat) susciperetur. susceptus est. Cum vero nec desiderium absentis ferre possem, simulque benefaciendi ansam e meis quasi manibus in Pinellum transtulissem; de revocando, et ad publicum Professionis munus permovendo cogitationem suscepi, ut aliquam tui partem hic publice audiremus. Quid multis, actum, transactum est, nec consilii poenituit. Illud vero accidit, ut quam laudem ille Panegyrico egregie dicto tibi peperisse putabat, ejus pars aliqua communi hominum voce in me collata sit, quam ne diutius injuria usurparem, hac ecce epistola in te universam refundo. etiam atque etiam te rogans; ut gratus acceptusque conatus affectusque meus sit, quem aeternum tibi spondeo, et voveo. Mediolani IX. Kal. Feb. CIC. ICI. [note: Scripserat Lipsius ad Septalium Epistolam, quae est in I. Centur. ad Belgas LX. Sed ea non reddita Sepialio, ad hanc respondet ibid. Epist: LXX. celeberrimus vero fuit et suae aetatis fere Medicoruin princeps Septalius, qui immensis titulis et honoribus auctus, et invitatus a multis regibus, civitatibus et Academiis et a Philippo IV. Protophysici honore totius status Mediolanensis ornatus, recusavit vero Historiographi Regii. vide Ghilini Theatr. literat. t. I. p. 150. et Imperial mus. p. 189. qui obiisse 12. Sept. 1633. ait, quare perperam Mercklinus Anno 1630. mortem adscribit. nomen Septalii habuit gens illa a septem alis, quas pro insigni gerebat. Vid. Er. Putean. Promulsid. Epist. XXIX. Filius ejus Manfredus memoratur a Bosca de origine Biblioth. Ambros. pag. 61. et alter Martinus Episcopus Dertonensis. in Morerii lexico bis memoratur, Septalii et Setralae nomine, et sub finem seculi XVI. natus dicitur, cum A. 1550. medio seculo prodierit in lucem. vide auctores ibi laudatos.]
EPISTOLA DCCLXXV. JOHANNES ALNPECKIUS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
FEre stupidus musso, Doctissime et Clarissime Lipsi, has ad te exarans; dum ex eruditissimis Editionibus tuis, quibus magnopere delector, te unicum lumen Antiquae Latinitatis agnosco: Sed parce insolentiae hominis, quae prodit ex animo tui et editionum tuarum studiosissimo. Dominum Joachimum Rogers, dum sese tibi consanguineum diceret, tui causa magnopere colui, et ei, quantum ex me fieri potuit, praesto fui. Egit hîc causam cum pessimis Judaeis, et licet ipsa causa omnino clara et aperta fuerit, ut ex instrumentis litis, quae penes Dominum Joachimum sunt, patet: illi corruptis argento notariis, imo et Judicibus, perplexam eam reddiderunt, et ita perplexam, ut omnino ultra spe frustraremur. Et certe ni divinum auxilium, et tua creberrima fama, quae te universo orbi notum facit, ei subvenisset, causa cecidisset. Dum enim res esset in dubio; ecce repentinum auxilium divinum, Sacrilegi duo compraehensi, et tormentis expositi sunt, qui etiam Apellam hunc, cui dominus Joachimus dicam scripsit, postulaverunt. Praeterea rumor ultro citroque a nobis missitatus, ad multos Clarissinios viros tui
page 70, image: s070amantissimos pervenit, eum tibi esse consanguineum. Illustrissimus ArchiEpiscopus noster, cui parem nunquam habuit Russia, et Dominus Jacobus Pretwicz Capitaneus Trembozoliensis, tui causa dederunt Domino Joachimo commendatitias litteras, ad Magnificum Dominum Palatinum Russiae, qui supremum Judicem Apellarum agit in Russia, qui senioribus Judaeis severe injunxit, ut Domino Joachimo damnum subito restituant. Judaei contra comminationem conniventes Dominum Joachimum indemnem reddiderunt. Id vero accidit praeter spem nostram. Tale enim haec gens invisa diis nacta est hîc in iaegno Poloniae acerementum, ut vix privilegiis et libertatibus, nobiles (quibus hoc regnum constat) non superent, et saepenumero citius ex nobili, quam Judaeo justitia administretur. Primae nobilitatis viris ultra modum assentantur, ut eis praedia villas et oppida locitent, et plerunque majori pretio, quam ipsi nobiles congregare possint, condueunt, et sic absente Domino, (nam praesenti clementia in subditos non concederet) hi nebulones gravia et intolerabilia quaeque e pauperrimis quibusvis subditis corradunt, et extorquent. Eos autem nobiles, qui sunt tenuium fortunarum, et communem plebem intolerabili foenore bonis exuunt, et in extremam pauperiem dant praecipites: nam licet pignus decuplo superet pecuniam mutuaticiam, si elapso anno et sex hebdomadis non reddunt mutuum cum foenore (plerunque XXV et XXX pro centenis) non tenetur Judaeus ad pignus restituendum. tali fruitur haec bellua consumtrix pauperis vulgi privilegio. Mercatores Civitatum omnino depauperant; nam libere omnes mercaturas exercent, domi et foris in itinere sordidissime et parcissime vivunt, lucro tantum intenti. Civiles vero mercatores plus politiei et suo honori indulgentes, plerunque occidunt. Imo etiam et proventus annui Eclesiarum, quas vulgo Plebanias vocant, in Volhinia illis locantur; sed vereor ne me aenigma loqui arbitreris, qui serio loquor. Judices Regionum, Urbium et oppidorum muneribus corrumpunt, Justitia rara et obscura, quam tu libro secundo Politicorum Capite X. velut solem facis, qui nisi imperiorum omne corpus illuceat, tenebrae iniis, tempestas, nimbi; quales autem jam jam sint tenebrae, ex instrumentis litis Domini Joachimi egregie experieris, et vereor ne etiam brevi tempestas, nimbi, hoc regnum obruant, opportune per hanc gentem nequissimam. quae etiam saepissime in hoc regno a Christianorum liberorum sanguine non abhorruit, sed tamen plerunque impune, ob quam licentiam fere ex omni Europa haec sordida, et vagabunda colluvies hominum nihili, ad nos confluit, ut vix prae tanta hominum otiosorum multitudine populares nostri respirate possint. Unde autem tanta licentia huic spurcissimae genti in hoc regno accedat, Martinus Cromerus gravissimus scriptor nationis Polonae libro duodecimo Chronicorum commemorat. Ego vero arbitror, licet rex juramento confirmet universaliter omnia privilegia antecessorum suorum, tali juramento non esse adeo obstrictum ad tale privilegium, quod nactum est incestu Regis Casimiri, et quod est pestis universae Reipublicae Polonorum. imo libertate Christiana indignum. nonne melius est privari membro, quam toto corpore? Quid enim
page 71, image: s071potest esse absurdius? Judaeum non posse convinci testimonio Christianorum absque testimonio Judaeorum? dum Talmuth illorum, seu chaos sacrae scripturae, omnino eis prohibeat testificari Christiano contra Judaeum. Sed est mihi ad manus consilium cujusdam Jurisperiti, quod Clarissimo et Doctissimo Domino Danieli Richio, Andegavensi Gallo, pro Domino Joachimo communicavit, quod ego gratum tibi fore haud diffidens, transmitto. Ut tibi liqueat, qualis sit abusus privilegii Judaeorum, qui nobis et universae Reipub. Polonorum summum portendit detrimentum. Praenominatus Dominus Richius hîc nobiscum fere quatuor menses, iter agens Constantinopolin, conjuncte amicitiae officiis vixit, et tui causa, (nam observantissimus tui est) plurimum Domino Joachimo praestitit auxilii. est enim homo omni liberali doctrina politissimus, in quo ego semper judicavi et in capiendo consilio prudentiam summam esse, et in dando fidem. Domino Georgio Douzae filio Doctissimi et Clarissimi Jani (o dignum tali patre filium) qui mecum, dum Constantinopolin iter ageret, conjunctus erat familiaritate, salutem plurimam aut scribes aut nunciabis, quem diem suum obiisse nescio quae fama advolavit: utique nos homuli, mortales sumus. Dolerem tamen, adeo immature occidisse adolescentem apprime doctum, cujus etiam nactus sum Itinerarium. Vale, vir Doctissime, et Clarissime, summum Belgicae decus et ornamentum, et insolentiae meac ac temeritati ignosce, nec sinas rudi et extemporali stilo scriptas literas pro tua humanitare apud te repulsam pati. pro qua tua erga me benevolentia a me iterum omnia summa in te studia officiaque expecta. Datae Leopoli Russiae Pridie Nonas Februarii oo DCI.
Domini Simonis Simomdae, cujus ego sororis filiam mihi matrimonio junctam habeo, postremam editionem, tibi transmitto, gratam fore existimans. [note: Respondet Lipsius Centur. ad Germanos Epist. LXXXV.]
EPISTOLA DCCLXXVI. Illustre, et Eccellentissimo Signor mio Osservandissimo. Lovanium.
IL Signor Marco Velsero m' ha fin d' Augusta donato il corporeo ritratto divostra Signoria in bellissima stampa di rame, ch' ha di sopra la impresa di lei, et di sotto un tetrastico per elogio. In un medesimo tempo il Signor Hercole Achilli, ducal secretario di Mantua, m' ha gratiato delle opere Lipsiane, con le quali mi cibo l' intelletto con meraviglioso diletto, et giovamento insieme. Amendue come amici, et ammiratori della dottrina, et virtu di Vostra Signiora, facendomi testimonio, che l' humanita fregia, et persettiona le pregiatissime qualita sue, m' hanno invitato a scriverle, et cosi ad ordir seco servitu, et amicitia, sapendo essere costume hoggimai inveterato in me di procurarmi con ogni mezzo la gratia di quanti letterati, virtuosi, et scientiati fioriscano in questo secolo. Cosi ho preso ardire di scrivere la presente
page 72, image: s072a V. S. et di spiegar con un Sonetto la nobilissima sua Impresa, et con uno Epigramma trattando le sue laudi, honorarmi con esse il nome, et di rendermi non affatto indegno d'esser conosciuto da lei, cui riverisco, et ammiro in gran manien. Piaccia a Dio, che cotal mio desire non habbia volato troppo alto, secondo il nostro Lirico Poeta; onde egli percio non venga fulminato da V. S. et morto poi se ne giaccia. Ma che? mi sostentino detti Signori con la dignita loro, et con l'auttorita ch' hanno con V. S., insinuandomi per cosi dire nella gratia di quella, pregiata da Prencipi et ambita da peregrini ingegni. Col senne della quale speranza, in Bocca chiudole labra della mia penna, bacciando a V. S. la mano, con le cui dita scrive 1' immortalita istessa; cupidamente aspectando sue lettere. Dalla Piulega Castello Mantuano, di cui son Giudice, et Vicario, il di XXV di Febraro MD. CI.
Di Vostra Signoria Illustre, et Excellentissima.
Divotissimo Servitore Antonio Beffa Negrini.
Ad Clarissimum Virum, Bonarumque Artium omnium cultorem elegantissimum, omniumque scriptorum eruditissimum Dominum Justum Lipsium.
Antonius Beffa Nigrinus, ex Innominatorum Academia, cognomento Fumidus.
Ut Coelo Lapsum Lipsi te suspicit omnis,
Artes qui callet, Palladiasque colit.
Sic tibi, quid factis, dictis, et nomine Justus
Omnibus et Justum est laudibus accinere.
Fumidus haec ideo, quae dat quoque carmina, sume,
Forte tua fumo hoc, lux magis eniteat.
Al Signor Giusto Lipsio.
Dovunque guida Febo il suo dorato
Carro, dovunque aggira i suoi destrieri,
O sia nel nostro, o negli altru Emisperi
Sotto l' adusto Ciel, sotto il gelato;
Con mirabil saper, Lipsio, illustrato
Hai gia l' oscuro de' dubii sentieri
Con indefessa penna; E'l ver de' veri
Infin nel seno a Giove investigato.
Tu il cammin dela mente ha si bien retto,
Solcando l'aria, il mar, la terra, e'l Cielo;
Ch hai vinto, chi meglio habbia e scritto, e lecto.
Tu d' ogni antica nube hai tratto il velo,
E rischiarato ogni piu fosco detto
Tal ch' e homai tuo l' Altar d' Appollo in Delo.
Ant. Beffa Nigrini. [note: Antonius Beffa Nigrini ex Illustrissimo genere, quod a Nigris Romanis ducebat stirpem, Mantuae fere vixit. vide de ejus doctrina et scriptis Ghilini Theatr. Literar. t. II. pag. 24. Respondet ad hanc Lipsius Cent. I. ad Belg. 66.]
page 73, image: s073
EPISTOLA DCCLXXVII. FRIDERICUS TAUBMANNUS J. Lipsio. Lovanium.
NAm quid te celem? Lipsi; cum dolore haec scribo. superbia tibi nunquam innata est: quod e vita et scriptis tuis tam clarum mihi, mihi autem? immo toti orbi terrarum, quam lumen solis est mero hoc meridie. Et tu, quid caussae sit non queo comminisci, cur toties per epistolam de re litteraria, de re, inquam, litteraria, cujus tu hodie cum Sculigero nostro principatum geris, a me rogatus, ne mu illo Lucilliano respondere dignatus sis; An nullas mearum accipis? Vix est ut credam, e ter meis litteris ne unas habuisse Mercurium faventem. An nostram abhorres Wittebergam? Haud facies, opinor; nisi si oblitus es, quod olim publicasti, te doctos ubivis gentium amare. At ego non in doctis! fateor, et quid si tua culpa, qui discipulum semidoctum abs te amoves? nec umquam mihi dicis, quod adolescenti comico dicitur, Remeato audacter. Male peream, mi Lipsi, si ullum nostratium, quam te in his litteris pluris facio, impensius amo, frequentius in sermonibus usurpo: sive comitatis res est, qua tu facile palmam obtines, sive doctrinae, qua in humanis fastigium jam pridem excessisti humanum. Interim ego unus abs te negligor, nec in me experior, quod ad discipulos meos de te praedicare soleo. Amas illum Aesculapium Plauti, Camerarium. Da et mihi aliquid amoris, vel popularitatis caussa: Immo fortasse et Plauti caussa me amare potes, quem publice explicare in hac Academia post renatas litteras princeps ausus sum. Lipsi, Lipsi, Heracliti et Democriti habuissent tui, quo se exonerarent. nosti! Ausus quin etiam voces jactare per Umbram, et commentarium affectare, atque adeo perfeci: nec displicet Grutero, Rittershasio, Scipioni Gentili. e quorum palato, quod tui plurimum habent, quod sapiant, conjecturam facito. atque etiam, ubi vacas (si hoc verbum in te cadit) has pagellas perluitra. Et da, quod negatur; fragmenta in primis, vel abs te, vel ab optione et amico. Cuperem plura tecum fabulari, et haberem sexcenta, maxime Lipsi, sed quando recogito, quam misere priores illae perierint, videtur mihi omne tempus scriptioni harum impensum, egoque ipse una perire. Vale ergo, mi Lipsi, atque haec ex animo scripta in animum dimitte. Et me vel salute imperti: immo et responso: spero enim, aut potius certo scio, te Lipsium, hoc est, ipsam humanitatem non exuisse: quod quidam tamen factum palam clamitant. ii nimirum, qui etiam Ciceronem abs te contemni dictitant: cum tu ipsum facias deum, quod ego ad ravim disputo. Raptim Wittebergae XVI. Maji, Natali meo XXXIV. Ao. Juliano MDCI. [note: 1 Respondet ad has Lipsius I. Centur. ad Belg. 100. alias ad Taubmannum dedit, quae sunt in Centur. v. Misc. 86. et duae in editione Offenbachiensi XLVI. et LX. quarum primam ut numquam editam inseruit suis Ephemeridibus Germaniae scriptis Eccardus A. 1700. pag. 1691. et ex eo Crenius tom. XIII. Animadvers. pag. 79. sed falsi suere viri nimium diligentes.]
page 74, image: s074
EPISTOLA DCCLXXVIII. NICOLAUS RIGALTIUS V. Cl J. Lipsio S. D. Lovanium.
IN votis meis jampridem hoc praecipuum fuit, clarissime Lipsi, occasionem aliquam nancisci, cujus nomine temeritatis hujusce culpam praetexere possem. culpam voco, tum quia ignotus ad te scribere audeo; tum quia exile munusculum in tuas manus pervenire cupio. Sed huic culpae tam promta occasio est, ut facilem excusationi locum superfore confidam. Nec enim fas esse mihi puto, auctores ullos, qui de re militari scribserunt, attrectare, nisi petita prius a te venia: quando tam accurate omnia illa pertractasti, sive Tactica sint, sive Poliorcetica, sive etiam Mechanica. Enimvero, ne quid tibi dissimulem, aurem mihi vellit admonitio, quae in tuis Poliorceticis; fecitque ut curiosa ambitione libros aliquot MSS. e variis bibliothecis eruerem, iisque quam potui diligentissime perlectis militaria vocabula recentioris illius seculi, quae obscura adhuc fuisse mihi videbantur, illustrarem. Quidquid illud est, mitto ecce tibi, emendatissimum autem fore spero, si judicii tui certissimi limam subierit semel. Erit etiam, ut opinor, operae pretium, simile aliquid in ejusdem aevi scriptoribus Ecclesiasticis conari. et praecipua quidem in Curopalate cura. Sed ea provincia danda potius doctissimo Gretsero, qui tam seliciter Junii [gap: Greek word(s)] obviam ire amat. Super hoc etiam judicium tuum consiliumque exquiro. etenim [gap: Greek word(s)] et. Vule, vir doctissime, et me tui studiosissimum ama. Lutetiae Parisiorum. VI. Kal. Jun. CIC IC CI. [note: Respondet Lips. Centur. ad Gall. 95.]
EPISTOLA DCCLXXIX. J. LIPSIUS Jo. Baptistae Hansenio. Romam.
QUid de fato isto epistolarum (nam quomodo aliter appellem?) dicam, nescio: ita crebrae aut pereunt, aut certe ad alios eunt. In tuis ternis hoc noto factum, sed et recenter in iis, quibus inserta quaedam ad me Reverendissimi Vestri scribis, quod equidem doleo, tui caussa, quem merito cum omnibus bonis amo. Itaque siquid est, rogo indica, vel iterari (si potest) cura: efficiam equdem, ut nec mea humanitas, nec mutuus affectus, imo nec officium requiratur. Maitio jamnunc respondi, et dabis. Sed heus de Pigasetta, itane in Pannoniam? Deus donet et illum consulere optime, et alios exsequi, quae in rem nostram publicam erunt. Magnum enim ibi
page 75, image: s075certamen certabitur: nisi pax tamen media dirimat, de qua et scribunt ex iis locis et sperant. Apud nos minuta, sed pertinacia nostra bella. Batavi ad omnem concordiam aures clausas habere, spernere Principatum omnem, et ad populare imperium inclinare. Berckam (Rhenanum opidum est) nunc obsidebant, quo si potiuntur, quod nolumus et detestamur, navigationem et commercia in Germaniam libera lubent. Id inhiant, quia maritima in Hispaniam et occidentem navigatio, per edicta Regis et Principum nostrorum sublata aut impedita. Ipsi autem Principes ante quatriduum Brugas Flandriae iverunt, ut fama clamat, Ostendae premendae caussa; ut peritiores susurrant, occultiore consilio in hostes eorumque insulas aliquid tentandi. Deus successum donet. Cum Gallis publice pax est, privatim aliqui ad hostes veniunt; et copias eorum augent. Haec in Belgica nostra. ego nuper in Nerviis fui, animi et valetudinis caussa, apud homines plane ad meum ingenium, comes, candidos, sed et in mensa, quod satis sit, geniales: modum, inquam, et hîc servant, elegantes magis quam profusi. In studiis remissiores sumus, et aetas suadet, cogit valetudo. Senecam diu seposui, deseruisse non dicam. At tu et viri ibi magni, ut scribis, ad magnitudinem Ecclesiae me vocatis? non abhorream ab argumento, fateor, vel pietatis gratia: videbo, et siquid decreverim, scies. Etsi tam subito id non potest: et alia quaedam exorsa detexenda sint. Vale mi Hansseni, et tecum Hemelarius noster, a quo nihil in tuo fasciculo, quod videris indicare. Lovanii, postrid. Kal. Jul. oo. ICCI. [note: Jo. Baptista Hanjenus Harlemensis fuit. vide ejus vitam breviter descriptam a Valerio Andr. Bibl. Belg. p. 453. vixisse Romae in contubernio summi alicujus viri, apparet ex Lipsii Epist. XC. ad Italos et hujus Sylloges DLXXXV. Edidit libellum, sive, ut vocat, caput singulare ex Electis suis, de Jurejurando Veterum, Tolosae 1614. qui liber insertus Thesauro Antiq. Roman. Tom. V.]
EPISTOLA DCCLXXX. J. BAPT. HANSENIUS J. C. Perill. et Cl. V. J. Lipsio Belgicae Principibus consiliario S. Lovanium.
[note: Ad hunc sunt quedam Lipsii Epistolae in Centur. Ad Italos. XIII. LV. et LXVII, officiosissimus vir fuisse videtur, et cui multa Lipsius in Italia curanda mandabat. aliquot ejus erant epistolae ad Lipsium; sed cum praeter verborum honorem nihil fere continerent, omittendas censui.] PAulus Monelia hospes meus collegit ex epistolis suis nonnullas, ut publicaret. Consilium hujus rei ab amicis est, a se obsequium. Imitatur, qua potest, tuam Musam, et libenter militare se fatetur in tanti Consulis castris. Acer est, apertus, varius, doctus; et quod tantopere tibi placet, eleganter brevis, et elegans breviter. Is duo abs tepetit, primum, ut scriptionis hanc partem, ex visis, Archicensor aestimes, calculumque adjicias album auctori, si meretur. deinde, cum Tullios, Lipsios, Plinios, Apollinares,
page 76, image: s076Symmachos, aliorum litteras suis miscere videat; voluit idem imitari, sine offensione tamen, quae ei instar supplicii est, eorum, qui ad eum: imprimis autem Lipsii; qui apud hunc virum tanti est, ut in exilium ad Cimmerios deportari malit, quam displicere: Ego, etsi existimarem, te haec tam facile concessurum, quam pirum vulpes comest; tamen veritus ille, ne crimen incurreret, tunica dignum molesta, facultatem petit, tuas ad eum, ut imprimat; quod te inscio non audet. Memoria teneo, Magnum illum Annalium parentem, Cardinalem meum Baronium, Stanislai Rescii Poloni, viri diligentis et eruditi, audaciam sancte repressisse; cum iste, innoxia popularitate, litteras ejus publicasset. eumque recte Rescium, a rescindendis amicorum secretis appellasse: at Stanislaum modeste respondisse, nihil a se peccatum esse, imo hoc exemplo, multum nos Rufino debere, qui Hieronymi, utilissimi humano generi scriptoris, noctes sibi creditas promulgaverit. multum Timotheo, qui sacri illius pectoris arcana, summo omnium fructu publici juris effecerit. denique si Augustinos, Gregorios, Arnobios, Tertullianos scrinia occultassent; addo ego, si quid hac parte neglectum esset, foecundum hunc errorem fore, et non nisi multo emendam hanc audaciam non arcendam. Dices, legi alia a me, etiam in isto genere, et stilum non aeque te semper intendere. de illis, non dico. de isto, ubique Lipsius, Lipsius; ejusque sermo semper viridis, semperque gravatus. scribe itaque, quid placeat, sed cum recordatione, Animum hunc nostrum factum et solentem violare. Heri Cl. Monelia litterarium munus ad te misit; Carminum libros [note: Hunc Pinellum ignoro, nisi intelligatur Joh. Baptista Pianellus, cujus carmina Italica recenset Allatius in Apibus Urbanis in additionibus, pag. 261.] J. Bapt. Pinelli, Magni poetae, in parvo hoc mercatu litterarum lege, si videatur; et salve ab Hospite meo viro optimo, et a tuo Hansenio. Genuae. VII. Kal. Oct. oo ICCV.
[note: Hanc epistolam forte innuit in fine Epistolae LXXXV. Centur. 1. ad Belgas. licet nota temporis aliquantum discrepet. plures autem ad hunc Villerium scripsit Lipsius. erat autem Vir Antiquitatis et rei nummariae studiosissimus, et praecipue patriarum familiarum, teste Valer. Andre in Bibliotheca Belgica. et Lipsii fuisse olim Bruxellae, cum prima rudimenta poneret literarum, condiscipulum, Sweertius in Ath. Belg. testatur. vid. 1. Cent. ad Belg. 2. Celebrat vero egregie hunc Villenium Cancellarium et Canonicum Tornacensem And. Catullus in Tornaco pag. 112.] EPISTOLA DCCLXXXI. J. LIPSIUS Dionysio Villerio Canonico et Consiliario. Tornacum.
QUas in sermone mutuas statim vices redderem, eas ecce in scriptione. Tuae mihi jamnunc redditae, pono et scribo. Quod attollis munuscula ad te missa, quid nisi benignitatis tuae est? ipsa per se munuscala sunt, et quidem chartacea: sed affectus tuus est, qui ea aestimat, et rebus levibus pondus donat. Fac, non corrigo: et iste semper gravis et
page 77, image: s077grandis talia habeat, quae ab affectu, certe tali, promanant. voves consuetudinem nostram: dii deaeque me perdant, nisi ego tecum aut supra te: sed, ut ais, coercenda haec desideria, et ubi locorum Fatum nos constituit, manendum et parendum. Quid aeternis minorem consiliis animum fatigas? illud bene et votive, quod intervallo grandi non dijungimur, et literae nostrae saepe, ipsi nos interdum commeare possumus, te et Fato non vetante. Tu sane vel candore illo, vel lepore (amorem mitto) nos attrahas, sive est naturae boc, sive artis, mirus utroque, sed hîc desino. Ostenda ubi es? omnium scriptionum et sermonum argumentum. Bruxellâ heri ad me, rem pro confecta haberi, et adventu novarum copiarum oppugnandam statim et expugnandam. Modo ne Thrasonia ista spes sit: et gratulari in facto malim, quam jactare faciendum. Tamen, ut mea opinio est, aegre tenebunt hostes, nisi milite in terram exposito pellant, aut caedant, quod abominor, nostros. Angustiae alioqui loci non videntur ad longam defensam. In Pannonia de pace agi nos quoque audivimus. et sunt qui putent peragendam. Ex re Austriacorum id fore ego censeam, quibus civiles turbae non suadent, imo vix permittunt bella externa. Quod si pax ea non coit, haec aestas cladem, et ex ea inclinationem rerum in alterutram partem dabit. E Polonia ad me litterae, in quibus Carolum Suecum Livoniae maximam partem occupasse: Polonos in eum arma et copias parare. sed de caesis nullus adhuc sermo. [note: Intelligere rumorem sparsum de Casauboni transitione ad Pontificios puto. vide et Epist. CCCLXV. et DXXIX. et alibi memini me quaedam notare.] Quod ais de Casaubono, Dii velint ratum certumque esse. Ego ab eo ante biduum literas, in quibus migrandi sibi animum fuisse, sed nova liberalitate Clementissimi Principum (ita scribit) retentum. magna res sit, si ille noster. de me valeo ut soleo, id est, incerto et tenuiter, nec gladiator, aut athleta certe unquam ero. Quid tum? si ab animo et pectore isto firmus persevero,
Nec leves somnos timor aut cupido
Sordidus aufert.
In Seneca iterum eram, sed manu lenta, et pene renitenti. quid sit nescio, amo scriptorem, nullum magis nostrum aut meum. Centurias parabam, in quibus Villerium legi, ego et Amicitia ipsa volunt. Aliquot tamen ex iis mihi periisse scio: si habes mitte, et me animo clausum gesta. Lovan. IX. Kal. Sext. CIC. ICC. I.
EPISTOLA DCCLXXXII DIONYS. VILLERIUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
INsculptum in celeberrimi illius templi Delphici vestibulo memini, Nequid nimis. Vetans altum de Diis sapere, ne si in abyssum illam impellat mens,
page 78, image: s078obruatur. fateor colla submittenda, a Sanctae tamen dignitate alienum, si simplici narrationi credamus, quam Porticenses, etiamsi supra caeteros omnes divinitati providentiaeque plurimum tribuant, rejicient, nisi apodeixi fulciatur. Hallensibus debebant esse contenti, Urgent scio, disser, si potes, haec, quippe rerum facies mutationem brevi futuram portendit, longe aliam, nisi animus fallit, a multorum exspectatione, perges tamen, si judicium sequaris cujusdam Aristarchi nostri temporis, in operoso volumine decernens historias Hispanicas prae caeteris legendas, quod plenae sint miraculis, risi. credo id dicere, ut longinquis suis fidem adstruat, quia nulla prope. Polonum cum commendaveris, de prospero successu nihil dubito. Idem tibi quod mihi judicium de Polemicis contigisse gaudeo. Crebri hîc Sermones de pace evanuere, opinioque quam de Anglo conceperant refrixit. Dum superioribus diebus tuum de bioliothecis Syntagma evolverem, ubi de Museo Alexandrino agis, mihi venit in mentem alterum, de quo Zonaras libro Annal. III. in Leone Isauro. Utinam et hodie loco tot Bursarum et Seminariorum, Museum aliquod excitaretur; non quod cetera improbem, verum doleo doctis nulla assignari praemia, nec quietem. Levem Musei umbram refert collegium Sorbonae Lutetiae. Richardotum nostrum ad te profectum intelligo, nescio an tibi, quod erat pollicitus, profectionem in has regiones persuadebit. o Utinam. Vale. doctiss. Lipsi, tuumque Villerium ama. Tornaci IIII. Kal. Decembris.
EPISTOLA DCCLXXXIII. DIONYS. VILLERIUS Clarissimo Viro Domino J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
EPistolae tuae testes mihi videntur atri cujusdam humoris, quo torqueris, huc evola, excutiemus, nullum quippe praesentius remedium peregrinatiunculis, et fidis liberisque amicorum sermonibus, si publica te non cruciant, ut ne vel cogitationem iis impendas, quod privatis torqueris? Valeant curae, quod superelt vitae, genio amicisque indulge. Mihi hîc bellum atrocissimum cum monachis, quos expugnare nequeo. obiit Abbas S. Amandi, ut in defuncti locum D. Petrum Richardotum eligant persuadere conor; conjurarunt non alium, quam e suo coetu deligere, etsi ad id oneris impares sint eorum humeri, ineptissimus quisque idoneum se credit, tanta laborant ambitione: conjurationem dissoluturum me spero. Domino Praesidi accurate scripsi, filio in praesenti occasione ne desit, idem ut tu, Dominusque [note: Forte intelligit Johannem Clarium Tungrensem, et Theologiae Doctorem et Professorem in Academia Lovaniensi, de quo vid. Val. Andr. Et Francisc. Sweertium. Et Fastos Academicos pag. 128. ubi ejus Epitaphium. Obiit XXII. Aug 1611.] Clarius praestetis rogo: hanc occasionem elabi si Praeses sinat, calvam postea reperiet, urgendus est, filius solus idoneus mihi, qui labantem hanc domum restituere possit, videtur. Vale, mi Lipsi. Tornaci XX. Februarii.
page 79, image: s079
EPISTOLA DCCLXXXIV. THOMAS FIENUS J. Lipsio. Lovanium.
CLarissime D. Lipsi. Non prius volui ad T. E. scribere quam status aulae nostrae et conditionis meae aliquali diuturna conversationis et habitationis mora probe mihi esset perspectus, ut ita de eo aliquid ipse certi firmiterque perscribere possem. Hactenus autem qualis ille sit, propter longam ab urbe in itinere Lotharingico absentiam, ipse cognoscere aut animadvertere vix potui. Nunc pro pauco illo tempore, quod hucusque a reditu intercessit, utcumque mores aulicorum, institutum vivendi, normam principum, indolem et conditionis meae qualitatem didici. Quapropter cum post biduum hinc iterum mihi cum Principibus ad venationem sit abeundum, a qua ante sex septimanas non sum reversurus, unde forte mihi ad te scribendi non erit illa commoditas, ne me negligentiae tui suspectum habeas, omittere nolui, quin aliquid de itineris mei successu et statu meo breviter tibi scriberem; eo magis quod Excellentissimus D. Mermannus meam ad te scriptionem urgeret, quo ea occasione suam quoque ad te adjungere posset. scias itaque, Clarissime Domine, quod iter meum primum faeliciter, laus Deo, successerit. Fui profectus Namurco quatriduo in comitatu Illustrissimi Virginii Ursini, cum eo dies integros in Philosophia naturali jucundissime disputavi: ei gratissimus fui, et nisi ad obsequia Serenissimi Bavariae Ducis ivisset, sui, ut dicebat, Domini observandissimi, ab eo, ut jurabat, numquam fuissem dimittendus. sed vel Serenissimo Duci Magno, apud quem agit, vel Romam suis amicis ad honestissimam conditionem commendandus: summum ejus erga me favorem non possum satis praedicare. Cum ei valedicerem, rogavit, ut si quid esset, in quo ejus possem officium, operam aut favorem desiderare, dum ei praesens adhuc essem, peterem, se qualecunque illud esset, serio praestiturum. De tua Excellentissima crebra inter nos mentio fuit. Certe Princeps est valde humanus, generosus, et in Philosophia naturali tam solide doctus, ut multis doctis ejus professoribus ipsum ausim comparare. Ut Monachium veni, a Serenissimo Duce Domino meo benigne et humaniter sum exceptus, et postridie eum in Lotharingiam ad Thermas Plumbanas, et inde Nancaeum sum comitatus. Thermis illis usus est uterque meus princeps ad foecunditatem spatio 18 dierum. Eo convenerunt quoque Serenissimus Dux Lotharingiae, Dux Barri, Comes Vaudimontanus, Serenissima Principissa Catharina, filia Ducis Lotharingici innupta. Nancaei Princeps meus valde magnifice, et cum magna pompa, donis splendidis, conviviis et tripudiis fuit exceptus. Ut reversi sumus Monachium, venit eo Serenissimus Elector Coloniensis, sed paucis transactis diebus Pragam abiit, et inde rursum in Bavariam reversus
page 80, image: s080Frisingae in sua Episcopali Cathedra pro tempore residet, illinc subinde ad nostros Principes, et ad communem venationem excurrens. Sanitas ejus ambiguo loco est, et non videtur ei longam promittere vitam. Fuit hîc quoque Serenissima Archiducissa Tyrolensis, Mantuani Ducis soror, Archiducis Ferdinandi conjunx, quae pietatis ergo ad Montem Sanctum, qui hîc in Bavaria est, venerat. Dux Mantuanus fuit quoque expectatus, imo nobiles ei obviam missi, sed valetudine adversa impeditus hactenus tantum expectatur. Iturus est in Hungariam ad bellum Turcicum sub auspiciis Imperatoris. Serenissimus Dux noster et conjunx ejus firma valetudine sunt, nihil praeter infecunditatem dolentes. Principes certe sunt piissimi, benignissimi et prudentissimi. Ipse Dux in nullo non scientiae genere versatus. Latine, Italice, Gallice est peritissimus: moribus modestus, sapientia maturus et circumspectus in loquendo, In vultu et moribus gravitatem cum quadam benignitate conjunctam gerens. Aetatem ostendit quadraginta ad minimum annorum, vix tamen viginti novem perfecit, vir est formosus, et statura media, corpore optime formato, Belgica aut Italica facie. Multa me de tua Excellentia rogavit, illamque maximi facit. Summo me favore prosequitur, et familiaritatis ac singularis propensionis signa maxima etiam publice ostendit, quo nomine etiam omnes nobiles me colunt et amicitiam meam expetunt. Dominus Mermannus magnae apud eum est authoritatis, et intimorum ejus consiliariorum forte intimissimus, ut ita barbare loquar. Omnes nobiles aulici modesti, morati, probi, omne vitium ex ista aula exulat, ebriosos, leves, inertes homines princeps odit et contemnit. Omnia ad virtutem, modestiam, pietatem comparata. Senior Dux Gulielmus, moderni Ducis pater, in publico nusquam comparet, cum sua sanctissima conjuge Renata vitam quasi monasticam degit apud Patres Societatis in Palatio, quod sibi juxta, imo in Collegio eorum, extruxit. Lugubri nigra ex panno veste induuntur. Omnes ministri et pedissequae eodem modo, Dominum a servis vix destinguas, omnes habitu sunt Canonicali. Cum semel Serenissimam Archiducissam Tyrolensem praetactam, una cum principibus Dominis meis, ad convivium in vitasset, cibi omnes mensae e patinis argillaceis, seu terreis adhibebantur, argenti aut auri nihil splendebat. Adeo ut mundo et gubernaculis plane valedixerint: Imperium ipse a se simpliciter abdieavit, omnique omnino se jure exuit, subditi in obedientiam filii Maximiliani omnes juramentum praestiterunt. Viri singulariter docti hîc pauci sunt, unus inter alios est D. Fuggerus Praepositus Frisingensis, curae meae obnoxius, et mihi familiaritate vinctus, qui omni scientiae genere est insigniter eruditus. Is tuam quoque Excellentiam per me jussit salutari. Omnia hîc plena laudibus nominis Lipsiani. Libri apud bibliopolas hîc nulli fere venales, nisi tantum Domini Lipsii, nullus angulus non personat sono gloriae tuae. Breviter, tu es parvulus Deus in hoc mundo, quo non tantum amaris, honoraris; sed quodammodo adoraris. Bene tibi profuerit tua Philosophia, si tantum te istam vanam mundi gloriam interno illo animo spernere docuerit, ut ita postea non minor Deus fias
page 81, image: s081in Coelis. Urbs Monachensis est certe pulchra, populosa, magna et altissi mis constructa aedificiis, nitidissimis et mundissimis strata plateis. Homines magis quam in alia Germania morati. Medici Ducis quatuor sunt. Officium eorum est per vices, septimanatim surgenti, prandenti, coenanti assistere, et eum peregre proficiscentem comitari, Etsi autem conditio mea ob dictas causas optima sit et magnifica, quia tamen non est mihi illa libertas animi corporisque tranquillitas, illud otium musarum, illa cum doctis et mei similibus conversatio, quae Lovanii fuit, sed tantum cum nobilibus et aulicis illis, quorum domus longe sunt ab Helicone remotae, ideo haec migratio nonnullam mihi molestiam adtulit, maxime in primo, etsi nunc aliquo modo assuesco. Experiar itaque annum unum, et quomodo se genius meus conformabit videbo. Heri e Belgio intellexi, matrem meam Antverpiae animam agere. Deus faxit, ut bene illi sit ad corporis animaeque salutem. Si de morte intelligo, mox iterum semel ad vos recurram. Hîc adhuc est D. Damantius, Excellentissimi Cancellarii Damantii frater, qui vellus aureum principi esset exhibiturus, si quispiam eodem jam ante insignitus praesens esset. In eam rem fuit multo tempore expectatus Archidux Styriae Ferdinandus, sed ob bellum, ad quod personaliter est profectus, huc veniendi otium non habet. Ideo dictus D. Damantius redeundi, negotio infecto, mandatum ab Archiduce Alberto indies expectat. Vale, Clarissime Domine, et me ama, ac inter tui amantissimos, colentissimos et primos tuarum laudum praecones habe. Haec tibi raptim scribo. Nolo itaque ut in stylum animadvertas, Ego medicus; ego tibi doctae scriptionis curam professionemque relinquo. Vale iterum, Clarissime Domine Lipsi, aliud enim epithetum tibi nunquam do, quod vere tuum, et proprium. Monachio Pridie Calendas Augustas A. 1601. [note: De Thoma Fieno, sive Fyens Belgice, vide Valer. Andr. et Franc. Sweertium. reliquisse iterum aulam Bavaricam, et deinde Belgicam etiam Alberti et Isabellae, ut Lovanii Medicinam profiteretur, narrat Valer. Andreas. quem et vide in Fastis Academicis pag. 237. rediisse vero ante annum 1604. patet, quia eo anno Rector fuit Academiae, quo honore ter perfunctus est. obiit vero 15. Martii 1631. Thomas Mermannus vero, cujus hîc mentio, medicus et consiliarius Ducis Bavariae fuit, ad quem Lipsius scribit Centur. ad Germ. Ep. LV. et LXXVII. ubi videmus commendare Lipsium Mermanno hunc Fienum. vide de eo Lindenium Renovatum p. 1021.]
EPISTOLA DCCLXXXV. J. LIPSIUS Cynthio Aldrobrando S. R. E. Titulo Sancti Georgii Cardinali. Illustrissime et Reverendissime Domine. Romam.
ADitum mihi struere, et pulsare fores tuas petitor debebam, nisi eas benignitas tua sponte aperuisset. Eo audacius ingredior, et preces ecce meas depono. Est in contubernio et ministerio meo Hubertus Audejantius Brugensis,
page 82, image: s082qui a manu et studiis plures annos mihi fuit. Morum honestatem, ingenii industriam, ministerii sedulitatem et fidem sic mihi probavit, ut praemium aliquod operae debere me censeam; et solvere adeo velim, sed a vestro aere. Quomodo? ad benignissimi Pontificis et parentis sacram illam aram venio, et beneficium conferri supplex peto, quod in patria ejus nunc vacat. Libellus noster rem dicet. Ego, Illustrissime et Reverendissime Domine, tua auctoritate et gratia nitor, et rogo eam mihi tribui, etiam adolescentis caussa, qui ingenii dotibus revera produci meretur, et Ecclesiae bono crescet: cui te, Illustrissime et Reverendissime Domine, diu superesse interius est meum votum. Lovan. postr. Kal. Decemb. CICICCI. [note: Ad hunc Audejantium scripsit, praeter alias ad contubernales, inter quos erat, doctissimam Epistolam Centur. III. 38. ubi agit de ratione scribendi, et distinguendi verba, ut eum imbueret ministerii sui rudimentis: erat enim Lipsii amanuensis; ipse etiam parentavit magistri sui manibus elegia, quae inter Epicedia in Lipsium legitur pag. 31. Obtinuisse jvero hoc beneficium videtur: nam Valer. Andreas in Biblioth. Belgica eum Canonicum ad D. Donatianum Brugis fuisse dicit. Prudentium voluisse edere didid ex Epistola Jungermanni ad Goldastum CXVIII.]
EPISTOLA DCCLXXXVI. Sire. Lovanium.
ENcores que deja une aultre fois ai entreprins la hardiesse de me remonstrer rurallement vers la tant digne et fameuse Perssone de Vostre Excellence, ne m'ai sceu detenir de cheoir au mesme abisme de simplicite: mais, non d'arogante temeraire outrecuidance, ce que a Dieu ne veuille: Ains comme a Dieu est notoire, et plusieurs Grands Perssonages de Marque de diversses Regions, et bien estranges contrees; si besoing fust, ratifierioint: comme et de quelle debile action me reclame: Treshumble serviteur d'un tant Revere, non seulement des Princes Catoliques, ains aussi Protestants! En oultre de toutte la Maison Serenissime D'austriche, delaquelle ay commission et promesse d'un don de mille Ducats, pour mon vin: Si scaurai si bien jouer mon Perssonage d'esmovoir la Perssone de Vostre Excellence, de venir en la ditte Maison: en laquelle elle sera entierement avecque toute sa famille fort noblement entretenu et nourri: sans despendre une maille. deffraye jusques ici: avant bouger dillee luy seront delivres comptant de don deux mille tallers: et les gaiges ordinaires monteront jusques a quinse cents Reychsdaldres: sans dons presents ordinaires: les quels excederont le tout: tant d'un, que d'aultre coste: il plaira A V. Excellence se daigner de me commander, ce que a icelle trouvera bon de sa part respondre: ce que ferai avec ce bon zeleus desir, que suis oblige: comme ung sien domestic serviteur treshumble: Cependant plaira A V. Excellence a la fois visiter ces Princes et Genereus Cavagliers vertueux avecque ung petit mot: je m'asseure sans aulcune doubte de leurs Realites: quils ne se scauront leur detenir, de non seulement respondre;
page 83, image: s083ains renvoyer quelque memoire selon leur qualitez: Et en premier lieu plaira A V. Excellence d'envoyer ung petit mot au Illustrissime Baron Charles de Liechtestain, et au Sieur Jan Barvice, Secretayre prive et Conseillier de sa Majeste Cesaree: Aussi a ce Noble Sieur Forgatsch, Cavalier Hongrois; et au Illustrissime Sieur Adam Gal Poppel. Toutes fois pas oubliant de me recommander de passe vollant: encores que ne l'ai merite envers la Perssone de Vostre Excellence, laquelle je desire reverer et servir tres promptement selon mon debil povoir: j'envoye ici quelque peu de semence plus freche; que celle, laquelle je la presentai en Lovain: a scavoir der Lanckeletten Stockrubell les quels j'espere, que V. Excellence trouvera bon. tant crues, que accoustres entieres, au mouton. Sil plaist a Vostre Excellence mander quelque chose au Duc Electeur de Saxe Cristianus: lequel en bref viendra ici: l'exploiterai tresvolontiers: j'envoye ici quant e quant: Le Tiltre du Sieur Baron de Liechtenstain: lequel Sa Majeste Cesaree creera Prince de L'empire en la premiere Diete: laquelle se faira environ la Sant Martin A Ratisbone. Ces jours passes cependent, qu'on fit bonne chere, Le Turc se saisit de Petite Gomorre: mettant au fil de l'espee tout ce quil y trouva. Sa Majeste envoye en Moscovie le Sieur de Ton en une Ambassade, et traitte de fort grande importanec. Dieu y veuille conceder bone issue: Car les Polacs tachent aultant nostre ruyne, que les Turcs et Tartares. Charles Duc de Swede a este deffait, gagnant le hault, mais ung sien filz Bastardt demoura engaje, en se cuidant saulver en une maison forte. Atant le Comte de Solms, s'estant enchemine de Hollande, en ca est mort au chemin: Non moins regrete que le Duc de Mercure: N'osant passer oultre, Sire, prierai au Createur de preserver la Tres noble Perssone de Vostre Excellence, a laquelle je baise les Mains et entierement me recommande: De Prague ce 20. Mars 1602.
De Vostre Excellence Treshumbl. Serviteur
Philibert Meurier Alias Maulpergher, Gentilhome dela Maison de sa Majeste Cesaree, et Maistre D'hostel du Illustrisme Sieur de Liechtenstain. [note: Hanc epistolam, antiquato et fere barbaro sermone conscriptam, edidi, quia nusquam, nisi in illa, vidi Lipsium ab Austriacis vocatum, tam luculenti stipendii spe ostentata. quare dubito, an ex publico decreto talia vere potuerit promittere hic aulicus, nec credam, nisi aliunde constet.]
page 84, image: s084
[note: Respicit haec epistola libellum, qui Bergomi 1602. 8. prodiit, hoc titulo, Pompeji Lampugnani Collatio notarum Justi Lipsii in CorneliumTacitum cum MSS. codice Mirandulano. cujus auctor adhuc latet: varias supiciones vide apud Fabric. t. II. Biblioth. Latin. p. 754. et supra jam saepius de eo mentio facta fuit. vide ad Epist. CCXLIII. CCCLVI. et alibi.] EPISTOLA DCCLXXXVII. J. LIPSIUS Erycio Puteano suo S. D. Mediolanum.
ANtverpiae sum, nec bona valetudine, tenui spe ejus emendandae: nam duos menses jam langui, dicam, an tabui? utrum erit, ego aut fama dicet. Vidi jam nunc scriptum, quod Italia vestra in me dedit, a mero livore et bile. sed et imperitiae omnia plena. [note: Mutavit tamen hoc propositum, et quidem brevi: nam mense Junio jam Antwerpiam misisse Apologeticum imprimendum scribit Ep: CCCCXIII. et ad Puteanum, mense Augusto jam respondisse, scribit Cent. v. Misc. 5. in qua epistola omissa quaedam, quae ex MSS. ita supple, et post in numerum venitis, interpone. Revera non vidistis; an Genium tu gentis nostrae mutas, et illum callidum ac tectum assumis? si sapis, Belga esto, et moribus antiquis, id est apertis. quae ne Italos offenderet, omisisse credo. in fine etiam Epistolae addiderat. In Extrema epistola tua aliquid est, quod invitus aut moestus legi. Quis tibi concursus cum illis, quos venerari hîc solebas? fac etiam nunc, et pietati fasces submitte.] pudeat respondere, ut omittam perpetuum meum sensum in talibus silendi. Illud video, falsum librum eum Mirandulanum esse; certe non veterem, qui pro tali adfertur. Inquirere te velim, et item de auctore. Quod liber non vetus, multa argumento: sed illud firmiter, quod etiam priores libri sex in eo scripti, quorum unicum tamen, exemplar Europa habuit ex interiore Germania petitum, illud Corbejense. Hoc tunc Mirandulanum ubi latuit? sed mihi luce clarius est, falsum codicem esse; aut scriptas saltem ad oram male sagacis et audacis alicujus ingenii notas. Tempus dicet. sed et tu, ut dixi, nava hanc operam, et exquire, et scitiorem me redde. Nebuloni homini respondere si libeat, aut me deceat, horarum aliquot spatio calumnias pellam, imperitiam producam. Pro te ad Cardinalem; Borromaeum scripsi nuper, sed et ad te: arbitror accepisse: Vale, mi Puteane; et tu optime Septali salveto. Antv. III. Non. Majas CICICCII.
[note: Respondet ad hanc Lipsius IV. Centur. Misc. 54.] EPISTOLA DCCLXXXVIII. ERYCIUS PUTEANUS J. Lipsio. Lovanium.
CLarissime Vir. At ego vellem ipsum hunc Septalium meum, imo tuum videres, et audires coram: sic vero noscendum et amandum magis. Utrumque illud mihi contigit, ut videam cottidie, quem in scriptis colo; audiam, quem tu consortem studiorum aut sensuum tuorum optas. Serio dico:
page 85, image: s085post Quinctii mortem hic unus est, qui benigno me oculo respicit, et sine quo abhorream ab hoc munere, ab hac juventute, ab hac urbe. Nam munus, etsi honestum, tardum ac difficile nimis stipendium reddit. Plus profecto negotii mihi cum thesaurariis, quam cum litteris. Sic distrahitur animus, et de praemio, quod meruit, disceptare cogitur; sed apud illos, qui indocti, inhumani, luto suo immersi, perire putant quidquid in litteras insumitur. Jam vero juventus aliena ab omni animi cultu, sedere, audire, discere in publico erubescit. Urbs denique tota mercium, et turbarum, in qua etsi Aesculapium habeo, bonam valerudinem non reperio. Velut in via lubrica ex intervallo titubo et cado, etiam cum caveo, et sollicite figo pedem: ac tum manum Septalius porrigit, levat; sed ita ut maneam tamen in eadem via, et luto, ut sic dicam, morbi. Ecce cum tuas acciperem decumbebam, et pharmacum sumpseram: nunc valere mihi videor; utinam perrenne sit. voveo, et, quasi voti securus, iter et Romam cogito; sed, ut opinaris, excursus dumtaxat caussa. In biennium etiam obstrictus sive addictus Mediolanensibus sum; solvere aut rumpere hoc vinclum nec fides nec fama sinit. Romae quidem, invitantibus non de plebe viris, egregie ac basilice esse possem, apud Comestabilem Columnam. quam ego conditionem nec respui omnino, nec admisi; ut coram videam, examinem, ac deinde deliberem, nihil temere aut sine auctoritate Septalii nostri acturus. A Rege nostro dependere tutum censeo; si tamen res ejus meliori norma ac ordine irent. nunc mera quaedam confusio haec administratio est, et sub uno capite tot capita publicum privatum habent; ac dum sibi quisque studet et rapit, publicum atterit. Haec ego; ut in pace hac nostra laborare rempublicam videas, et cum ea studia litterarum. Deus fortassis mutabit, et optimus ille Princeps, quem habemus. Quod Saccus ad te scribit commeatum me a Senatu obtinuisse, nescio quo stomacho excipiam. Trientem stipendii mei, eujus jam sesquimensis transactus, petii: senatus ad thesaurarios me remisit. Et hoc ille vocat commeatum obtinere. O quam alienus Septalius ab his moribus! De Stoica Philosophia irritasti desiderium nostrum, et semel gustare havemus illa melioris vitae doctrinaeque secreta: quae et hoc et alio quoque aevo prosint. Epistolarum Fercula Secunda Francofurtum misi: ac Bellaria mox sequentur, ubi Roma rediero. Cardinalis noster magnum et aeternum negotium molitur, bono litterarum publice hîc [note: De illa nuper egimus in Praefatione ad Thesauri Italici Tom, IX. parte 6. ubi egregium Petti Pauli Boschae opus de Bibliotheca Ambrosiana recensuimus.] Bibliothecam dedicaturus, in quam viginti millia aureorum insumet. Instituet e prisco more Recitationes, conscriptis provectae aetatis et doctrinae viris, qui annuum aliquem reditum singuli accipient, ea lege, ut quotannis in publicum quidpiam edant. Res mehercle digna isto viro, et quae fortassis ad bonas artes multorum ingenia excitabit. Sed haec omnia distinctius aliquando scribam, imo brevi, cum consilia Cardinalis magis se aperient. Vale, Clarissime Vir, meque ama, ubiubi semper tuum. Mediolani, IV. Eid. Mart. oo. ICCIII.
page 86, image: s086
Inscriptiunculam Scholae nostrae praefigendam nescio an miserim: quasi non acceperis, nunc denuo mitto; sic quidem, utinam in melius mutatam. Judicabis.
SCHOLA PALATINA.
QVISQVIS ES, OTIOSVS SEV NEGOTIOSVS, SVSPICE:
HVC AB OTIO AD NEGOTIVM, A NEGOTIO AD OTIVM SVADA ET MENS BONA DVCVNT.
EARVM HIC LOCVS, PVBLICVS ET ANTIQVVS, REIPVBL. ET ANTIQVAE SACER.
ILLAM AMA, HANC AESTIMA, VTRAMQVE DISCE IN OTIO NEGOTIOSVS, IN NEGOTIO OTIOSVS.
ERYCIVS PVTEANVS ELOQ PROF.
JVVENTVTI EXCITANDAE P.
EPISTOLA DCCLXXXIX. ERYCIUS PUTEANUS J. Lipsio. Lovanium.
CLarissime Vir, Languebam ipse et pallebam metu, quem de morbo litterae, et rumor quoque injecerat. nunc erectus et salvus sum, quia salvum te video, et erectum. etsi, quando aliter? priscae constantiae et sapientiae exemplum in te uno admirantur mortales, et magno plausu excipiunt: item magno voto, ut diurnet. Monita et Exempla Politica hîc emi, legi, et exsilui animo cum viderem, De legibus, eas nec multas, nec item lites probari. O Monitum aureum, et plane salutare: sed utinam Rex noster audiat, intelligat, admittat! Et quidem destinato ipse libro compellandus esset: aut ii, per quos ille sapit, et regit. Magna auctoritas et vis tuae Suadae: permoveres; et quo fructu totius generis humani! Legum et Litium hoc morbo infecta Respubl. omnem sanioris mentis studiique colorem amisit. Quot munia, imo quot monstra, legum litiumque caussa sunt! titulo publica, fraude privata. Universum regimen administratione controversiarum constat. Non privatus aliquis, sed magni etiam viri stomachantur: et nisi tu falcem
page 87, image: s087malo huic injicis, magis etiam in exitium publicum crescet. Epidigma meum placuisse, pleno adfectu gaudeo: nec potui acriori stimulo ad plura hujusmodi, aut majora, excitari. certe animus aut voluntas est, utinam quies et tranquillitas! Nunc miserrime, juro Genium, hîc habeor, et morosa stipendia sunt, quibus non alor, sed exerceor. Nec principem accuso, nec Senatum (nam benignus in me uterque) sed sortem potius litterarum, quae hîc quidem Professoribus infesta. Ticinenses nuper (ride hanc scenam) seditioso consilio huc misere, qui stipendia peterent; ni obtinerent, Scholas publicas clausuri, Juventutem omnem dimissuri. Militaris haec petitio videbatur. itaque dispertitis nummis ad Scholas reducti Professores: sed stipendia dilata magis, quam soluta sunt. Ego in pessimo hoc Litterarum statu, quid sperem, aut praesumam? Exterus sum, et hoc etiam nomine infelicior: amator bonae mentis, et sic verecundior; haec autem stipendia perfricta fronte, et paene litigio exigenda sunt. Si rem totam scias et infelicitatem, ingemiscas ut frontem ferias. Nunc libere igitur et remoto velo me tibi pando, ut spes et vota mea consilio juves, et auxilio qua potes. Binae conditiones prae manibus sunt, altera Hispaniensis, altera Bononiensis. In Hispaniam vocabar a multis, et cum Velasquio agebatur, etiam me inscio, ut muneri alicui Regio, sed litterario destinarer. Haeret igitur hoc negotium, et sic ipse haereo, ut exspectem an vocandus sim, et quo proemio aut fine. Ego Bononiam praefero, quo, ut adfectus et inclinatio, ibi atque etiam Romae, magnorum virorum, anhelare coepi: Titium et Persium nosti: ut his collega sim, cum tertius Professor annis gravis et morbo continuo obsessus, jamque emeritus, vacuum locum fecerit. Judica, Clarissime Vir, et hinc juva. DIVAM SICHEMIENSEM avidissime exspectamus: etiam Princeps, quem rumor de morbo tuo graviter adfecerat. Veneratur nomen, imo imaginem tuam, et in ipso cubiculo suspensam habet. Rem dico. Unde acceperit? a Sacco nostro, qui eamdem a Micaultio. Haveo etiam videre, quae in Batavum sunt: ne impunita hominis audacia sit, qui, ut in Indice Francofurtensi vidi, Dolum Hallensem nominavit: nisi fortassis hîc Gallus iste, qui ex eodem choro. Ego, ut mones, compescam ingenii aut aetatis fervorem: et in amorem tui omnia laxabo. Vale, et vive, Clarissime Vir, et constanter me ama. Mediolani, VIII. Kal. Jun. oo. ICC. V. Illustrissimus Laurentius Polus Praeses Magistratus Extraordinarii, Vir multae lectionis et eruditionis, per me salvere te jussit. Ego Rubenium meum, cui proxima septimana respondebo. [note: Responsio est ad Lipsii v. Centur. Miscel. Epist.LEXVI.]
page 88, image: s088
EPISTOLA. DCCXC. J. LIPSIUS Erycio Puteano.
NImis gavisus sum in animo tuo meliore, id est fortiore. Nisi hunc sumis, quis te transferat per ipsos vitae aestus? Semper fluctus, rara aliqua malacia, et procella ab ea exspectanda. Firma in haec animum, et semel serio decerne, Deum sequi. Cardinali Borromaeo respondi, trades. Lovanium edidi, puto Wouerium misisse. Sed nos cum antiqua, id est vera eruimus, cruces statuimus istis, qui et antiqua oderunt et bona. Vanitatibus hodie pascuntur et turgescunt: tolle, sunt inanes utres. Experior igitur judicia hîc non aequa: et tamen a vestris, atque etiam exteris posterisque meliorem calculum exspecto. Videbis. Parens tuus Bruxellae fuit, salutem ad me misit, ipse non venit. Si tu huc ista aestate, libens amplectar: veni ad auditurum multa, ad dicturum. Pontifici Seneca noster oblatus est a Rubenio, neque ultra scio. Scilicet hodie sic vivitur, et imputant nobis non tristi vultu accepisse. Salve, salve, et (nisi te verear avertere) omnes Musae. Lovanii, XVI. Kal. Januarii oo. ICC. VI.
Quid sit quod Cardinalis Borromaeus a me exspectat, non tu aperis. Sane ego novis scriptiunculis aut floridis non ultra sufficio, tibi aliisque facem trado.
EPISTOLA DCCXCI. ERYCIUS PUTEANUS J. Lipsio. Lovanium.
AMplissime Vir. Ego vero serio decrevi praeceptis tuis obsequi, et Deum sequi. Animus imbutus bonis artibus, laetus liberque erit, semper et ubique suus. In via eram; nunc ad Sapientiae hoc decretum pervenisse videor, te duce, ferre quaecumque eveniunt. Cardinali litteras tradidi, mire exspectatas. Me spectante resignavit, audiente legit: laetus, institutum suum probari a te, atque etiam dirigi. Sane crevit hoc fomento animus ille jam accensus; ut habeat potius viros foveatque, quam faciat; imo habeat et faciat; proemio virtuti posito, quae adulta promovenda est. Serio dicam: serio ille hoc negotium agit Bibliothecae et Musei. et profecto peraget. ego, quantum possum, rogo, insto, urgeo. Sed Lovanium cur non vidi? veniat obsecro, et puriore illa doctrinae aura nos imbuat, qua Musae ipsae vivunt. Insecta et sine mente homines sunt, qui sondes et excrementa quaedam doctrinarum amant: et tamen quam frequentes ubique, imo importuni? ineptiae et vitia infecto astro calent, et vis melioris Musae Mentisque elanguit. a te remedium
page 89, image: s089erit, a tua Mente, a tua Musa, quam utramque omnes boni veneramur. Non venit ad te Parens meus? ipse (Deus modo sinat) veniam: ita, ita, ad auditurum multa, ad dicturum. o quam anhelo!
Jam mens praetrepidans havet vagari.
havet amplecti suum Thaletem: et amplectar; breve modo iter Princeps aut Senatus noster indulgeat. Pontifici Senecam oblatum esse jam ex ipso Rubenio sciebam: qui missum etiam responsum, addebat. Ego tamen de silentio apud Cardinalem nostrum questus sum. Quo fructu? Romam scripsit, caussam Senecae egit. conjecta caeterum. De Erycio Nomine Syntagmation, quod ante morbum scripseram, Francofurti editum est: a Marnio habebis. Utinam placeat! Dedi etiam Laconismi Encomium: et nunc ejusdem Patrocinium scripsi, provocatus ab Amico. Is [note: Patria lingua Furnium vocatum docet Valerius Andreas in Bibl. Belgic. p. 350. latius ejus vitam descripsit Ghilimus Theatr. Literat. t. I. pag. 47. ubi et elogium a Puteano ipsi positum refert.] Henricus Farnesius est, Eburo, Litterarum Ticini Professor: qui amicam hanc litem apud Saccum nostrum excitavit. Salse, sed tamen leniter Brevitatem defendo, Amicum non offendo. Hoc uno libello Sacco inprimis visus sum dignum quid luce et laude praestitisse. Velim et tibi. Farnesius vero vir bonus et senex est: ingenio utitur, sed novitia sectatur. ego vetera, id est vera. Senecam Francofurto expectabam. non venit. contagio in caussa est, quae commercia retardat. Crescit igitur hac mora desiderium nostrum; et jam sine tua face Senecam fastidimus. A Roberto Titio saepius compellor litteris sane amicis. Desiderium ubique et reverentia tui. Salutem etiam nomine ejus perscribo, et recepisse gratum erit. Epistolarum Bellaria dare nunc cupiam: liber paratus est, et e plurimis optimas selegi. Te annuente fiet. Sum nunc in vertendo Apologemate Comitis-Stabuli, cui titulus Dos Discursos en que se defiende la Venida y Predication del Apostol Santiago en Espan~a. Sacados de la libraria de Ivan de Velasco, Condestable de Castilla, Presidente de Italia etc. Hoc negotii ab ipso Velasquio datum est, ac jam quidem satis feliciter translationem aggressus sum. In titulo vertendo haereo; imo vero auxilium tuum, aut potius operam, imploro. Praefatio vero, scripta Al Reyno de Castilla, en junta de Cortes. Putabam verti posse, Conventui publico Regni Castellae. Quid si, Regno Castellae, Comitiis Curiatis, aut Comitiis Curiarum? juva obsecro: et me aeterno cultu tuum, aeternum ama. Musas etiam, quae sine suo Phoebo mutae, imo nullae sint. Mediolani, Kalendis Martiis, oo. ICC. VI. Saccus et Septalius salutem reddunt: atque hic jam etiam Professor in hac urbe, et Ethica Aristotelis publice explicat: Sed nova illa aut novata (nosti morem,) et quae in [gap: Greek word(s)] quadam consistunt. Laeta vis? altero filiolo auctus sum, cui Fausti nomen dedi. faustum sit. Natus est XI. Kal. Martii, de meridie. Justus meus, atque nomine tuus, jam balbutire incipit, humumque premere.
page 90, image: s090
[note: Respondet Lipsius Centur. IV. 16.] EPISTOLA DCCXCII. MAXAEMYLIANUS DE VRIENDT Cl. V. J. Lipsio S. D. Lovanium.
IRascerer tibi, mi Lipsi, si irasci possit perpetuus meus in te non amor modo, sed et cultus. Epistolarum tuarum centurias vidi, et in iis honestiores plaerosque Belgas, sed nusquam me ego. Si a neglectu; fero, si a despectu; doleo. Nam ut hunc nostra fortasse meretur tenuitas, alterum certe tua non admittit humanitas, quam ut scriptis privatim ad me tuis, ita etiam et typis testatam optabam pluribus. Ignosce, quaeso, ambitioni, sed quae ab amore et honore est: ab amore, inquam, in te meo, ab honore, quem ab officii reciprocatione, id est, a literi tuis mihi pollicebar cum aliis publicum. Ut enim minores illae faculae ab una et suprema illa coelesti lampade splendorem suum accipiunt, sic ego et similes mei a Lipsiano sole, et Epistolaribus tuis, ut ita dicam, radiis. Sed hoc, ut spero, fiet, quando penitius tuum aliquando noveris Vrientium, qui ut nomine, ita affectu et effectu, qua dabitur, tuus, docto et fido hoc Scipione subnixus ad amicitiae tuae fores verecunde prorepit, admitti etiam rogat, si non suo, at saltem tam boni sui Mercurii merito, tum etiam Pantini nostri suffragio, quibus auctoribus te, mi Lipsi, salvere et quam bellissime valere exopto, cui etiam voto meus et tuus subscribit Harduynius, Raptim e maxima Fland. XII. Juni CIC IC CII, discedente utroque, quem dixi.
Adjeci epigramma in Symbolum tuum, Moribns antiquis.
Si simplex animi candor, si nescia fuci
Integritas similes nos facit esse Deis;
Nemo te propius, Lipsi, se aequabit Olympo,
Nam te candidior nemo nec integrior.
Redeat haec patrium [note: Credo Machiavellum Florentinum indicari.] fallax Vulpecula ad Arnum,
Rideat et larvis Aula referta novis.
Tu modo perge animo contra tua scula prisco,
Nil prius Antiquis moribus atque fide.
page 91, image: s091
[note: Respondet Lipsius IV. Cent. 28.] EPISTOLA DCCXCIII. [note: Hic Pekius filius Petri Peckii JCti et Professoris Lovaniensis, ipse Senator Machliniensis, deinde Sanctioris concilii Senator, et Brabantiae Cancellarius etc. vid. de utroque Valer. Andr. Biblioth. Belgic. et Fastos Academ. Lovan. pag. 193. notus in annalibus rerum patriarum: nam ad Foederatos ordines, Pacis vel induciarum caussa, legatus fuit.] PETRUS PECKIUS J. Lipsio. Lovanium.
SCripturienti mihi ad Lipsium nescio quid in mora non fuit. Sed illud maxime, quod desueta mihi pridem Musarum sacra; quae quidem praeeunte [note: An sit Ludovicus Lautius, quem memorat Valerius Andr. Bibl. Belgic. pag. 636 nescio: ut neque an Joanes Gulielmi innuatur, quem idem Valerius pag. 511. et Boxhorn Theatr. Holl. in Harlemo celebrant. Nam Jano Gulielmio operam dedisse vix puto.] Lautio, ducente Gulielmio attigisse me aliquando negare non est opus: sed hac fini. Ultra tendentem adolescentem retraxit pater. utique meo bono. Non enim is eram, cui ex eo pulvere laus speranda: aliqua forte ex hoc, in quem me impulit; scilicet ut illi, qui nescit quantum Cassellius Aulus, Et tamen in pretio est. Ceterum ex quo tempore ad juris studium serio me contuli, et ad forum, anni sunt circiter XX. quae mihi adversus barbariem salus? Papinianum, Paulum, et totum illum Senatum veterum Jurisconiultorum non dico, in quorum pura et diserta scripta, velut in delicatiores hortos plerumque me recipere, et subinde ad Cujacium, Connanum, Costalium, aliosque his similes divertere lubens soleo. Sed fieri non potuit in perpetua caussarum actione, quin alii illi inculti scriptores, a quorum lectione abstinere interim non poteram, plurimum in me sibi sumerent; unde, et ex Gallico dicendi et scribendi usu, mea illa a Latino sermone, quam audivisti, peregrinitas. Adolescens Latinius paulo, sed consuetudine magis, quam judicio sermocinabar, forte et scribebam. Nunc patrociniis caussarum relictis, quoniam in liberiorem aream eductus mihi quodammodo videor ad reprehendendas litteras, equidem conatum a diuturna ista intermissione longius petendo, spiritus sumo ad cursum. Utinam afflaret me litteratioris alicujus amicitiae aura, quae hîc mihi vix ulla: nisi quod Lipsiana lectitans, Lipsium animo meo absens audio, ausculto, et pendeo ab ejus ore. Credas enim hoc mihi, non alius huic menti ad retractanda optima illa studia jam stimulus, quam ex igniculis quibusdam, quos excitat quicquid attingo tui. Itaque temperare mihi diutius non potui, quin litteras ad te darem. sed quas, et quales? scio, et fateor, nullius rei, nec ad cogitationes tuas, nec ad gustum. potius tamen eas, quam nullas. Vidisti patienter epigramma, quod effuderam apud vos commendandis responsis gravissimi viri, tuique et mei olim amantis Wames I: et visus es tum probare; non tamen mihi, qui recudendum censui, ita ut nunc mito. Corselius defugit laudatiunculam hanc, quasi nihil operae ad edendum contulisset.
page 92, image: s092[note: Stephanus Weyms a Voerda Institutionum Professor Regius Lovanii etc. vid. Valer. Andr. Biblioth. et Fast. Acad. pag. 200. edidit ille Consilia J. Wamesii. de Gerardo Corselio videndus Valerius in Fastis pag. 202. hi vero inter se conjunctissimi. Gerardi enim Corselii soror Machtildis nupsit Weymsio, et Corseliorum mater Maria, erat soror Joannis Wamesii. vid. Valerii Biblioth.] Weymsius communem esse vult, et contendit, cui accessi. Quod si eo me honore dignaris, Lipsi, ut admoneas in hoc carmine vitiorum, tunc equidem existimabo aliquam mihi partem fore in amicitia tua. Hoc ergo, quae mea est audacia, sed a candore animi, sperabo. Et ecce me officiosum. Si quid ad amicos Leodicenses, ut Billehoeum; et Oranum velis, intra paucos dies isthuc mihi iter. Si quid abs te adfero, tanto illis adveniam gratior, quanto apud doctos bonosque omnes optatissima, et gratissma tui memoria est. Vale. Machliniae. prid. Kal. Aug. 1602.
Non leve CorselI donum est, et non leve WeymsI,
Publica WamesI scripta quod orbis habet.
Scripta boni atque aequi thesauros, lucida, acuta,
Paene oracla; viro, sive ea nata seni.
Quîs porro, ut praejudiciis, fora nostra, receptis,
Debebunt quantum nulla aliis alia.
Multa adeo ad mores hîc nostros, sive profanum,
Sive sacrum, ex umbra non repetenda Scholae.
Omnia quae recto ille Cato sic exigit aere,
Librare ut metuat justius ipsa Themis.
Munificos nimis heredes, privata fovere
Commoda quos tacito non juvat ista sinu.
Quin etiam proprii non parcus uterque laboris,
Quae lustrando operi, quae poliundo adeunt,
Et tersa expediunt lima: tamque ordine pulchro
Tot responsa aptant ad Canonum titulos,
Ut sicut totus Wamesius exstat in illis,
Sic possint juris totius esse liber.
Quod dum isti satagunt, et publica sic bona curant,
Vitae usum aeternae dant, capiuntque simul.
Dant illi, cui, postquam aevum mortale agitavit,
Immortale aliud nascitur hoc opere:
Et capiunt per quos hoc orbi; dum sua quondam
Emittenda istis non sequiora parant.
page 93, image: s093
EPISTOLA DCCXCIV. HENR. d'OULTREMANNUS Cl. J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
ET judicium nostrum de Arria Paeti, et Martialis versiculo illi plures alios vario sensu a nobis substitutos, una cum Coreti Monumento, tibi, Cl. Lipsi, non displicuisse, ex postremis tuis libens intellexi. Nec alia spes nobis de Carmine, quod Senecae tuo praefigendum, si pateris et meretur, eadem confidentia ad te nuper ire jussimus. Valeant enim, ac plorent asperi illi Morychi: aut certe nobis, amicis dico tuis, quam humauitas tua olim elargiebatur (ac desiisse te propter illos vix est ut probem) laudis et gloriae tuae communionem aliquam, ultra non invideant. Sed quis a vobis ad nos usque veniens Enthusiasmus, rude donatos in poeticam hanc Arenam trudit rursus? puellisque vix jam idoneos, procum agere, Musisque supplicare intempestive compellit? Etsi illae quidem veterem amatorem adhuc agnoscunt, et innocenti non difficulter respondent. An quia tu unus Apollo noster, a quo afflatus hic omnis, Musagetesque dignior, Lipsi? qui et torporem nostrum excitas, Nymphasque illas nobis concilias, et plectra lyramque reddis, quae ad Divi illius tholum miles emeritus jampridem suspenderam? Cui rei testificandae, magis vero assiduo in te amori nostro et cultui, ecce ad superiora Carmen: quod in Pennam Argenteam illam tuam recens conscriptum, tanquam Herae et Dominae, minor nostra, cum veneratione libens merito submittit. Excitandis etiam ad concelebrandam certatim illam nobiscum, cui tantopere debitor Orbis universus, Athenaei vestri, Heliconisque istius Alumnis. nisi jam fecere, quod fecisse certe omnes oportuit. Atque ô utinam Divae illae, non jam Aonides amplius mihi (ut cum tuo Douza loquar) sed Lipsiades, sic aspirassent canenti, uti ad limen primi ex Operibus tuis, cui lucem dabis, post votivum illud tuum, hoc nostrum quantumvis impar, statui mereretur. Ambitionem excusa, Lipsi, quae ab Amore. neque damna, si ille, qui animum hunc tibi, ita nobilioribus scriptis tuis exigua haec sui testmonia, cum res patitur, conjungi et adnecti cupit. Cui quidem de te cogitare, te litteris compellare, ita volupe est, ut nisi vererer, ne Davus audirem interturbans, etiam sine argumento, sine spe responsi, aliis cessator, cottidianas fere ad te conscriberem. Quin tui desiderium ita amplius non fero, ut si ad nos propere non venis, cujus spem injecisti nuper (at hiems ingruit. cum Zephyris-ne ergo et hirundine prima anni novi?) ipse ad vos excurrendi veniam ab Arthritide mea impetraturus sim. Cur enim meam non vocem, cui nuncium remittere, nisi simul et huic vitae, non licet? uti te, Lipsi, oculis totum intueri, corpore amplecti detur, quem animo jampridem! Ac tibi dico nullus istinc ad nos venit, cum nullo congredior, cui tu
page 94, image: s094notus, quem de te rebusque tuis, de vultu dico tuo, degestu, habitu, sernone, convictu, similibusque non curiose percuncter. Jamque paro ad Othonem Venium, uti effigiei tuae Exemplum ab Archetypo minime degenerans, si habet, ad nos quamprimum mittat, quod in illustriori Atrii nostri parte collocatum, absentis tui loco venerari, imo alloqui, si fas sit, certe acriores ab aspectu illo ad virtutem sapientiamque stimulos, influxusque novos indies haurire possim. Ignosce amanti, Lipsi. ama ab hoc magis. nec dico jam ultra, nisi ut valeas, sed et rescribas, cum vacat. Valentianis. XIX. Augusti A. M. DCII.
[note: His duabus epistolis respondet Lips. IV. Centur. Misc. XXXII. quam vero secunda epistola se a Lipsio cum Fasciculo accepisse scribit, est ejusdem Centuriae XX.] EPISTOLA DCCXCV. [note: Henrici D'Oultremanni, patria lingua Woutermans, elogium et vitam vide apud Valerium Andr. Bibl. Belg. pag. 364. praecipuum opus, quo inclaruit, est Historia urbis et comitatus Valentiarum. sed cum de metropoli Nerviorum et Cathedra Episcopali Tornacum detrectasse videretur, And. Cacullus in Tornaco Syntagm. VI. pag. 53. ejus argumentis respondit.] HENR. d'OULTREMANNUS Cl. J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
JAm postremis tuis rescripseram, jam nostrae plures jam dies Tabellarium hunc expectabant, cum ecce ab altero tuae cum libellis. Fasciculum itaque nostrum resigno, et ad priores, nihil in illis mutans, has addo. quibus si tuae dicam gratissimas nobis, libellorumque munus fuisse, annon credes, Lipsi? Nox erat fere cum accepi, ac jam me quieti composueram, cum ad Nomen tuum erectus lumen posco. et in multam usque noctem, a capite ad calcem utrumque revolvo, maxima cum voluptate, neque somnus premebat, dicam-ne alterum cum indignatione etiam? Quis enim scarabaeus iste, qui Aquilam nostram Volantem in nubibus? quis Lucius, qui lucem per te, quam lippientes oculi non ferant, ac sibi aliisque ignotus, innotescere suo damno concupiscit? Abi Canicula. latratibus tuis Equus Belga noster non movetur. ac in tam ignobilem absit ut Alexandri ille generosus Canis insurgat. Abi dico. nisi calcem ab illo, ab hoc dentem expectas. Dixeram-ne? Abi mastigia. ac caudam sub alvum reflectens, et ejulans fuge, et in latibulum tuum te abde quantum potes. Quis non rideat, Lipsi, pumiliones istos Herculi nostro insultantes, qui somnum propterea non rumpit? quis non leves istos fumos invidiae, non fumos? [gap: Greek word(s)] enim porro Gloria tua. virtusque e supremo Olympi jugo, ventos istos luctantes sub pedibus, nubilaque omnia jampridem contemnit. Vives enim aeternum; ac tecum Tacitus, reliquique qui tibi lucem uni, imo vitam debent. Bene tamen, quod Culicem hunc molestum palma excussisti. ut sit documento caeteris, una cum [note: Theodoro Cornhertio.] Diodoro, et Domanno fraterculis, non semper impune Lipsium lacessi, qui saepius silens
page 95, image: s095et patiens, quandoque recalcitrat undique tutus. Alioqui ludibrium tantum miselli illi debent. indigni, quos Imperator tantus vel audiat provocantes, cum quibus vix velites nos apte committeremur. Rideamus ergo Culices hos, qui se ipsi ad clarissimum lumen tuum comburunt. Tu vero perge. sed tempora-ne Senecae tuo lucem adhuc invidebunt? miserrima illa quidem, sed tu cum Doctore illo tuo, ad externa illa omnia obfirmatus, despiciensque ab alto, in Musarum sapientiaeque gremio tuto conquiescis. Valetudinis caussa justior. Vacillat ergo illa adhuc, Lipsi! percussisti enim nos certe, qui [gap: Greek word(s)] tibi, sed et Orbis debet universus. Cujus cum ingenti damno esset, si tot praeclarorum operum, qui lucem jampridem spectant, extremam manum, ac tot coepta alia, illa abrumperet. In hostes avertat hoc omen Deus. qui te, Lipsi, Amor noster, aeternum conservet, valentemque semper ac firmum reddat, uti te, laborumque tuorum fructu frui Orbis aeternum possit. Haec votorum nostrorum summa. Valentianis. XXV. Augusti M. DCII.
EPISTOLA DCCXCVI. HENR. D'OULTREMANNUS J. Lipsio.
Ad Effigiem Cl. Justi Lipsii laureae.
[note: Singula disticha Epigramma faciunt separatum.] LIpsiadem expressum (mirare) haec arcta tabella
Quem minor immensus non capit Orbis, habet.
Haec LipsI Effigies. Nihil addo.Hoc nomine quidquid
Olim Orbis stupuit, vel stupet iste voca.
Lipsius. Astra brevis sic Sphaera, Polosque reponit.
Sic Orbem in Tabula contrahit Ortelius.
Invide, quid Suadae, pictor, premis ora? resolve
Flexanima ora, meum Lipsiadem ut videam.
Exprimit ora, oculos LipsI pictura. Sed unus
Ipse suae Mentis pictor et ingenii est.
Lipsius. Huic alius nemo certaverit. Aevum
Vix par docte tuam Varro vel omne feret.
Hoc Natura Parens longis emortua seclis
Miraclum his voluit edere temporibus.
Quae Manus his ausa est Tabulis includere? nullis
Limitibus spatium est Lipsii et Orbis idem.
Lipsio Imago sacra est. Assurgite. Sacrat eandem
Cum Sophia Eunomie Pieridesque sibi.
Lipsius in Tabulis longum post fata superstes
Aeternum in scriptis vivet ab ingenio.
Sic oculos, sic ora, manus fert Lipsius. O si
E Cathedra dicens posset ab arte dari?
page 96, image: s096
Quid vocem a Tabula, quid labra diserta silenti
Poscitis? in scriptis perpetuo ore loquor?
Attrahat huc oculos. trahit aures Belgicus ille
Lipsius, Alcides. Gallicus ille minus.
Aspice Lipsiaco quam laeta Modestia vultu!
Hospitis ille notas interioris habet.
Insidet ora Venus, Sapientia pectus. in ipsis
Luminibus ducit Gratia nuda choros.
Quis vir hic exigua spirans in Imagine? Magnus
Lipsius. In scriptis spirat at ille magis.
Quid Senecas, Tacitos, tot docta quid ora requiris?
Tot veterum expressus Lipsius instar adest.
Aurea debuerat statui Chrysostome Lipsi
Lingua tibi, atque Amnis aureus ore fluens.
Lipsius. Hoc triplex sol nomen adorat et Arctos,
Roma vetus fasces cedit et imperium.
Lipsium in effigie tacitus venerare. Silendo
Laudari haec nova lux, hic stupor orbis amat.
Dum Senecae pictor viva ora oblita reponit,
Expressam obstupuit Lipsiadae effigiem.
O si Animam haec LipsI, velut ora, referret Imago
Haud alia in terris pulcrior ulla foret.
Non Ars ista Deos, Lipsi, exprimit. Ectypon in se
Nobile Divinae Mens tua Mentis habet.
Miraclum secli est Moles unius. at uni
Lipsiadae haud dederunt saecula multa parem.
Visibus humanis quo se daret aurea Virtus
Lipsiadae assumsit corpus et ora sui.
Lipsius an Virtus siet hic, fuge quaerere. utrovis
Lipsius et Virtus nomine Numen idem est.
An LipsI haec tabula est? O Magni nominis umbra!
Digna loco Magni Numinis umbra coli.
Excubat ut Nudo delubri in robore numen
Sic LipsI hîc Genius, hîc mihi spirat Amor.
Lipsiadae, velum est Timantis, Imago. videri
Non nisi sub picea sol quoque nube potest.
Picta foris Veneres, Floresque, reclusa profundit
Munera, sic et opes Pharmacotheca Deûm.
Lipsius. Hîc libros, hîc ponite serta Camoenae,
Virgam Hermes, Paphie Ceston, Apollo lyram.
Ne quid in hac Momus reprehendat Imagine, Lipsi.
Corda aperi, haud tacta candidiora nive.
page 97, image: s097
En Musagetes. Procul hinc Monstra improba. LipsI
Terret Alexicaci sola vel umbra malos.
Hanc faciem tibi Honos tibi Virtus induit. uno
Ore Deos geminos, Lipsi, animisque refers.
Lipsiadae hocce Caput sacrum est. Pandora Deorum,
Mnemosydum ac Sophiae Bibliotheca loquens.
Ad Senecam reducem praefige haec ora, Morete,
Si Senecae illa aliquis dixerit ora, bene est.
Cur Lipsi, ista suis nudatur Imago Parergis?
Dignum, Inserta polo Roma, Parergon erat.
Pinge Otho perpetuos LipsI Romaeque triumphos.
Romam et Lipsiaden Arcus et Ara notent.
Per te Roma iterum Roma est, O Romule-Lipsi,
Nomen et Aeternae rursus et omen habet.
Urbs Dea terrarum, magna, admiranda, quid olim
Quid Praecone tuo nunc quoque majus habes?
Romule condideras, auxisti Auguste. ruentem
In solio, Lipsi, sideribusque locas.
Moribus antiquis, Lipsi, stetit illa. resurgit
Moribus antiquis. laus ea tota tua est.
At tu in Barbariem varie fera bella moventi
Et chartam et calamos, Pictor, ut arma dares.
Pinge Tropaeophorum, qualisque Acrone peremto
Rettulit ille Parens Urbis opima Jovi.
Lipsius. Adde obiter Labyrinthum, Pictor, et una
Hac una ad Sophiam Fila regenda manu.
Cur sua Lipsiacae desunt Acheloia dextrae
Cornua, ut ipse suas hîc quoque fundat opes?
Virga ubi Mercurii est? qua Lipsius evocat Orco
Nomina magnorum tot rediviva virûm?
Quin Rhodopem hîc renovas mirantem, ubi Lipsius-Orpheus
Et lyra, et attonitas ducat ab ore feras?
Aut Latiam Andromedem, Monstro quae praeda furenti
Libera Lipsiadae-Persei ab Ense sui est.
Quin procul Aonio ducunt in Monte Sorores
Praesule te, Lipsi, major Apollo choros?
Quin solidae impositum Constantia dia Columnae
Evehit, atque Jovis collocat ante pedes?
Lipsiaco Capiti, Pictor superindito Sidus.
Hic Helice in dubiis, hic Cynosura viis.
Cur tua non redimis Joviali tempora Quercu
O Latii, o veterum Luxque Salusque patrum?
page 98, image: s098
Ora Nepos, Taciti, Caesar revocaverat olim.
Is modo Lipsiaca vivit in effigie.
Lipsi. Nestoreos Lachesis tibi perneat annos.
Nestoria at, Pictor, si potes, ora refer.
Lipsius Alcides Musarum. In monstra ruenti
Penna cui clava pro domitrice data est.
O Lipsi-Alcides. tibi longa det oscula Conjux
Juncta tibi Oetaeos ante Juventa rogos.
Hîc Lipsi Invidiam, recidivaque sibila, laudum
Ac meriti, exsuperans, non rogi ab Igne domes.
Lipsiadae in Magni vultus descendit Apollo.
Non jam alium agnoscit turba Novena Ducem.
Dic. Miscesne tuis, Otho, mella coloribus? Ecce
Sugit Apis roseo Lipsii ab ore cibum.
Musica, Lipsiadae libans Apis oscula, muto
Ars dare quem nequiit, quem potes adde sonum
Commodet ora tibi, Pitho, sua Lipsius, ora
Vera minus, rapiant ora aliena magis.
LipsI ora in tabula Pitho dum conspicit, O sic
Viva forent! maneat tunc mihi nomen, ait.
Dic Otho. Miraclum hoc dum pingis, totus in illo
Quî constare tibi Mensque Manusque potest?
An LipsI, an Sophiae est quae Mentem accendit Imago?
Quas propior flammas ille vel illa darent?
Sic humiles Terras Paean Hecatebolus urit
Magnetem Chalybi, sic procul unit Amor.
Alloquar. atque tua te sistam in Imagine Lipsi.
Erudit, ecce tui supplet et illa locum!
Desine Lipsiadae miracla stupere loquentis,
En, etiam muta vox sua in Effigie est!
Fascinat, en, Tabula haec. quis crederet? atque videndo
Pectora, nescio qua transitione movet.
Sic nova Pygmalion incendia ab Icone sensit.
Hinc quoque, queis feriat spicula sumit Amor.
Lipsius. O Pictor Mentem simul exprime. Solem
Haud Coelo invideat clarior illa suum.
Sola tuos, Lipsi, vultus effingere Apellis
Dextera digna foret, si tamen ulla foret.
Dic bona verba. Sacri sacra dium hîc spirat Imago
Lipsiadae. Euboicae secula Vatis agat.
Lipsiadae Heroi sacrat Oultremannus. et ipsum
Una Animum. O noster iste perennet Amor!
page 99, image: s099
Quid mirare tua varios super Icone lusus?
Lipsi. hos dictat Amor. excipio ipse lubens.
Ad laureas illas nostras, suam addebat nostrûm utrique P. Judocus Fortis Soc. Jesu. ac Rhetorices in collegio nostro professor.
Vir doctum doctus dum pingit, Amicus Amicum,
Unica utrumque simul reddidit effigies.
Nam se fingit Amans, animo dum fingit amatum.
Quique animo insedit prosilit ex animo.
Immortale decus merito debetur utrique:
Unica in Effigie vivat uterque simul.
[note: Respondet ad haec Epigrammata Lipsius IV. Cent. Misc. LXXXIX.]
EPISTOLA DCCXCVII. HENR. d' OULTREMANNUS his suis respondebat Ad Cl. Justi Lipsii
Phaleucos.
ITe ad Lipsiadem meum, Phaleuci,
Ite ad Lipsiadem, novum immo Phoebum,
Unus qui Aoniis suum Puellis
Nectar, Ambrosiam suam propinat.
Unus, dum se hilarant, Modiperator,
Praesul ad choreas, Magister oris.
Promus Castalidum potens aquarum
Quarum unus caput, unus ipse Fons est.
Fons, dico, Oceanos scientiarum
Cornu divite perpetim profundens.
Cujus Aura Sophos levans, et ipsam
Fert late Sophiam, sacratque coelo.
Illi haec dicite. Non Amor fefellit,
Falli non potuit tui Oultremanni,
Dum te, dum varie, tuam, mala ausus
Dignis Icona laureis obumbrat.
Falli et fallere Caecus ille nôit
Mendacis Cypriae dolosus Infans.
Quem pennae abripiunt. leves et aurae
Incertas temere ferunt sagittas.
Caeco quas, malus imbuit veneno.
Aetnaeique rubens camini Alumnus
page 100, image: s100
Atris Ignibus utra corda adurit,
Caecos reddere cura prima coeco est.
Falsa vel dare perspicilla, amantum
Queis falsas oculis refert figuras
Ludens praestigiis cupido. flavent
Sic cuncta Ictericis. putat refractos
Sic remos tremulis celeusta in undis.
Fraus nam certa Comes, Dolusque et Error.
At noster nitidi propago Olympi
Caelestis Veneris Jovisque proles
Sancto corda ligat beatque nodo.
Is candore nives, is anteit ipsum
Visu lyncea. nec fovet, probarit
Nisi quos prius igne, lance. juxta
Segnis fallere, nesciusque falli
Illum namque Fides, et ima cordis
Nudans Integritas, et ima lustrans
Veri Diva sciens, Charisque nexa,
Virtus atque Honor, Anterosque frater
Ducunt, aut comites sequuntur. Ille
Haud tantus facit ut putere, Lipsi,
Sed tantum, merito colant ut omnes.
Hinc noster stupor, Orbis hinc Amores
Hinc praeconia tanta, tot Coronae
Vix jam ipsa Invidia invidente surgunt.
Quis Solis jubar aureum, quis ignes
Late quadrifidum beantis orbem
Celarit? merito suos honores
Quis neget? tua, terminatur îsdem
Lipsi, Gloria finibus. nec ipse
Titan Clarior. obligansve tantis
Mortales varie bonis Deosque.
Unde ergo rubor hic, Amice? si, quas
Et Fides bona, veritasque distant
Laudes concino? si, tuus profundit
Quas Daphnon mihi, quas Amor revincit,
Repono capiti tuo Coronas?
Quin ignosce magis, stupenda tanta
Artare exiguis modis quod ausim.
Nam quis te superis purem, quis, inquam,
Digne dixerit? aut tuae Columnae
Tangentis solium Jovis, supremum
Posse evadere speret in cacumen?
page 101, image: s101
Ergo desine d'Oultreman. Quid ultra
Tentare Icarios juvat volatus?
Cui, quod diceris esse Dî negarunt!
Sat laudis mihi, tanta libo tantum
Si Miracula. Serta si columnae
Ad pedem statuo. Basique, Lipsi,
Subscribi pateris tuum meumque
(Quod seri invideant decus nepotes)
Nomen cum titulo brevi, Oultremannus
Magno Lipsiadae, cliens dicabat,
Vid. IV. Cent. Misc. 89.
EPISTOLA DCCXCVIII. HENR. d'OULTREMANNUS Cl. J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
JAmdiu nihil respondes, amice Lipsi. nec tamen succenseo. Occupationes enim in caussa, aut infirmior fortasse valetudo. quod postremum abominor. At nos quintam jam hebdomadem lectus tenet; nec tui tamen memoriam depono. Testes hi versus, quos dum desaevit morbus, partim etiam ut solitudinem meam solarer, in centurias Epistolares tuas composui. Quaeres cur hoc argumento? Oratorem apud te ut agam, jampridem instant apud me litterati nostri. quos quidem Centuriae illae tuae ita delectant, uti novis abs te beari, dici non potest, quam desiderent. Dixi fecisse me, nec profecisse. urgent magis. Hos ergo mitto. si forte quod pedestres litterae non potuere; sublimius incedentes ac loquentes isti jam impetrabunt. legem tamen dixi. si nihil serium aliud meditaris. ac post Senecam illum tuum, Monitorumque et Exemplorum politicorum libros duos (sed quam lentus in illis Moretus noster?) feriari lubeat jam. ac sic in tot amicorum recordatione Epistolas tuas recensentem, suavissime conquiesere. Crede non Valentianos tuos tantum, sed Orbem cultiorem universum, hoc enixissimis precibus abs te poscere. cujus te ingens gloria maneat, utcunque Zoili et scioli nescio qui obloquantur. si exorant illi, vel hoc nomine non indignos judicabo, qui praefigantur, agmenque ducant. si modo titubantes, uti a podagrico compositos, corrigas ipse ac firmes. At non titubat Amor in te noster. Constet et tuus. valetudo inprimis. quam perpetuam, ac ex voto tuo. ac ut feliciter hic annus decurrat, felicior recurrat alter, mihi, tibi, sed et Reip. nostrae, o Lipsi, totis praecordiis Deum imploro. Valentianis. XXI. Decemb. A. M. D. CIIII.
page 102, image: s102
In Centurias. Epistolares Cl. Justi Lipsii Carmen.
Vos O Pierias, Sophiaeque exculta per artes
Pectora, quae assiduo, prisca vireta, pede
Hellados et Latii varie peragratis, et una
Lipsiadae haud priscis culta vireta minus,
Carpite secure divinis gramina succis
Sertaque in aeternos texite odora dies.
Nec jam Barbaries, fera non Inscitia, non jam
Incutiat vobis livida Turba metum.
Dux novus, en, Latium doctasque tuetur Athenas.
Moribus antiquis clarus, et arte potens.
Hellada jam et Latium Grudios is transtulit. et jam
Hellas ibi et Latium, Lipsius ipsus ubi est.
En, ut Diliacis ambas jam lustrat in undis!
(Dilia! quam uberior fonte Helicona, tuo es?)
Ac mala degeneris tollens contagia saecli
Reddere sic decori certat utramque suo
Vellere nunc video nocuas radicitus herbas
Damnaque seminiis haec reparare novis
Nunc falce emeritos sterilesque abscindere ramos,
Inserere et docta Lipsica poma manu.
Hic nova post genitis Plantaria pangit. at illic
Viva sacrans riguae flumina ducit aquae.
Omnis et, huc, aevi Miracla (sed extera cedunt
Lipsiacis) pleno fundit, opesque sinu.
Nec satis hoc. valido loca Milite cingit et armis,
Praesidia et passim Centuriasque locat
Robora Epistolicae Legionis; nomina in illis
Summorum aspicio Marte Togaque Ducum.
Queis studium hinc hostes, vulgusque arcere prophanum,
Bellare, ac placidos aere ciere viros
Atque ad Virtutem Sophiamque accendere cantu
Antipodum extremas hinc vel adusque plagas.
Victa fugit fera Barbaries. Tuque, improbe livor,
Anguicomum Stygio condis in amne caput.
At Sophia, et Pallas, Dea Suada, Politica, Apollo
Hîc sibi Gymnasium Pieridesque dicant.
Macte animo, O Lipsi! quo jam Duce Cultior Orbis
Cultior it, priscum te referente decus!
Per te aetas alios veterum jam computat annos,
Postque rogum major splendidiorque redit.
Mactae Centuriae! vos Dux legionibus augens
Vobiscum in niveis usque triumphat equis.
page 103, image: s103
Accipite emeritum, vestrisque reponite Turmis.
Fas Duce sub tanto vel mihî castra sequi.
Ardeo te ut videam. Quid opus? Si corpus Imago
Si mentem atque animum Centuriae exhibeant.
Henr. d'Oultremannus Valentianus.
EPISTOLA DCCXCIX. J. LIPSIUS Philippo Rubenio suo nunc et semper S. D. Romam.
POstremae tuae litterae valde gratae, quia et in iis libere te revelas (quod apud me debes) et viam aperis, qua idem ego possim. Omitto sollemnia et amica, nosti me: de re dicam. Quod deliberas de migratione in illius magnatis domum; ego ex usu censeo, nec probo solum, sed suadeo, ut rem tuam illic, sed et publicam nostram esse video, et fore divino. Nam nobis quid superest, quam
[gap: Greek word(s)]
miseram Belgicam, cui asperum fatum incumbit, et mala malis addit! Audistis de Gravia obsessa (quid si nunc dedita? ita fama mussat) sed exitiale malum accessit discordia et seditio, et bona pars militum avulsi a nobis, et publico Edicto hostes judicati. In eos arma vertimus, hostis subsidiis nixos: et quis exitus, pro bonorum votis, speretur? Ego tibi dicam, mi Rubeni,
[gap: Greek word(s)]
sed dicam, convertimur et ad novam rerum faciem imus. Inter dolores et lapsus publicos, juvet tamen sapere, et recto mentis oculo arbitrari quae fiunt. Quid oporteat, videmus, quid possit etiam: sed oculi ac mentes quasi fascino illis praepediuntur, et mali coeptam viam pergunt. Viderint Principes:
--- nos vilis in omnes
Prompta manus casus, domino cuicumque parati.
me tamen excepto, qui Catones, Brutos, Senecas in animo gesto: et morti potius, quam dedecori occumbam. Sed ad te redeo: quem retinet nonnihil iste, scio, [gap: Greek word(s)]: sed si examinas et te cogitas, quid erit?
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
res et effectus erunt tarda. Itaque de illo Ibero ego auctor sim audendi, si tamen decora et te digna offert. Si non; me vide, adnitar et manibus pedibusque protraham, quo tua virtus et ingenium vocant. Pudor! blennos et buccones evehi, vos tales jacere, qui variis verisque eminere potestis! Vides liberam epistolam, ad matrem misi; si quid ultra est, significa, et me ut amico
page 104, image: s104utere, imo (scriptum ante repeto) ut parente. Lovanii, X. Kal. Octobr oo. ICCII.
EPISTOLA DCCC. J. LIPSIUS Phil. Rubenio suo. Romam.
NUper ego ad te, nec didici accepisse. Binas quidem a te interea habeo, sed nihil de meis, aut ad meas. Parum est, dum constet te non negligi: negligi autem? quem ego in hoc animo circumgesto: et cum deponam, --- [gap: Greek word(s)]. De Schoppio pluscula scribis, grata auditu: et praesertum de intentione illa studii, et [gap: Greek word(s)] a vino, et omni luxu: perseveret, et quo caepit, eat. favemus. Quando autem illa de Institutione? maturuisse debebant, et comparere jam hi fructus. Quae a me quaerit, non proprie ad Stoicos spectant, et nihil ibi, quod sciam, ab aliis diversum. Haec tamen quoque in Ethicis tractabimus, et Physica jam habent finem. Saluta a me virum corde. Tuum illum jam Regem inclinare ad reditum, et ad nos, video: impelle, meis votis nunquam nisi sero venietis. De rebus tuis coram, et sponde tibi consilium auxiliumque omne, quod vel proli, si habeam, donem. Ama me, et veni. Lovanii, III. Nonas. Novembr. oo. ICCIII.
[note: Hujus epistolae pars tantum edita est Centur. v. Misc. 44. ideoque integram jussi hîc legi.] EPISTOLA - DCCCI. J. LIPSIUS Philippo Rubenio semper suo. Romam.
INvitus ad te scribo: ne mirare. Vos ego jam exspecto, jam occurro, jam brachia pando ad amplexum. Quid iterum a solida voluptate ad hanc imaginariam vocor? quid a veritate ad umbram? Venite, affamini, et sistite mihi tres vos illos meos: quos non dimisi, sed commeatum in tempus aliquod dedi. At Italia vos tenet, quam hoc nonime minus amo, quia vos sic amatis. Redite. vis dicam? aut ad alios amores ego eo. Senesco, canesco: longum expectare non possum, frui nunc aut nunquam debeo: et fruamur, ita omnia votiva vobis Deus in reliquam vitam donet. Usuram brevem ego posco: sed tam hilaris, quam ii, qui aetate disponunt et promittunt. Audi porro non grata, [gap: Greek word(s)] Noster ille [gap: Greek word(s)] ab Ate Homerica laesus est, id appello [gap: Greek word(s)]: heu, heu aevum! Meministi de quodam propraetore Gallo? ille, ille est caput et fons mali: in Hispaniam scripsit falsimonias et delationes, Dii boni! improbas et atroces! res agitur, sed boni plerique
page 105, image: s105omnes nostro favent, utinam et Eventus! De re et vero non ambigo: tempora et ingenia novi, et cogito, quae non scribam, sed dicam. Mittamus ista, et uno verbo publica [gap: Greek word(s)] minime laeta. In privatis, valemus modice: etsi ab [note: Vid. Epist. CCXCIII.] equi lapsu laesi ante dies octo. nam equum vel equuleum habemus, ut scias, dono Antistitis Atrebatensis: quem cum inscendi ambulaturus, ut soleo, occursu Thessalae alicujus maleficae, ille subito velut ictu concidit, tibiam mihi laesit. Nisi esset, Antverpiae jam essem, ut porro mea ad Senecam absolverem. Comes-Stabuli venit, ego vidi, conveni: de humanitate dicere possum, de aliis animi dotibus aut ornamentis, nondum possum. Quid opus ista scribere? venite, videte, noscite, tres ad me recta: siquis abnuit, tu nihil excusa, et indulge utriusque (nam et de te arbitror) amori. Sic vale, Lovanii, prid. Kal. Febr. oo ICC. IIII.
EPISTOLA DCCCII. PHILIPPUS RUBENIUS J. Lipsio. Lovanium.
AMplissime Domine, G. Scioppio majori paene, quam ipsi mihi, res meae curae sunt. atque adeo renitentem alia via, quam maxime accommodam rationibus meis existimat, protrudere et promovere me conatur. Et quanquam nuper de hac re copiose scripsit, quasi, tamen aliquid in illis litteris desiderasset, alteras hasce, ut ad A. T. curarem, nec opinato misit. Quid quaeris? suppudet magnoque timore sum, ne fines pudoris transilire videar, audiamque triste carmen. [gap: Greek word(s)]. Verum ille verecundiam meam objurgat, et [gap: Greek word(s)] urget, cogit. Quod vere a me scribi, neque de compecto rem geri credas velim. Fatendum tamen est, non ingratam viri sollicitudinem et affectum; tum etiam inter fastigia votorum esse, ut negotium hoc effici posset, quo stabilitis praeclare rebus meis, et ad reditum via commoda pateret, et in reliquum vitae LIPSIO Musisque fruendi facultas daretur. Quod per sacerdotia vix liceret, quae certis alligant locis, et cum onere sunt conjuncta. Ne vero plane desperem, faciunt illae quidem toties mihi feliciter expertae auctoritas et gratia tua, ut vere dici possit, te impetrabiliorem, qui vivit, hodie nullum esse. Nam de voluntate et affectu res ipsae loquuntur, totque tam eximia beneficia, quae vix animo cogitationeque valeo complecti. De modo tantum hoc dicam, Velascium Comestabilem cum nimium quantum A. T. debeat, gavisurum datam hîc occasionem graves aeris alieni sine dispendio suo levandi. Sed de his satis: imo plura quam cogitaram, abducente nimirum [gap: Greek word(s)] reique desiderio votivae. Quod hîc non mediocre fateor esse, quod ego rem factam hac ratione haberem, et A. Tua coeptorum operum exaedificationem. Et spem praebent, qui in Hispania facile
page 106, image: s106id impetratu fore autumant, praesertim tanto oratori audendum tantum esse. Si quid hîc novi, in litteris publicis sive Actis habes, magnum certe nihil expectandum, omniaque pro regentium ingeniis. De Sangeorgio sic habe, totum in divinis esse, semperque circa se religiosos viros habere, maximeque severioris disciplinae, quos Capucinos vocant. Sed et sacris exemplo avunculi saepe afflere narrant. nec tamen (vide horum hominum ingenia) fidem facit. Non possum plura, exclusus angustia temporis. Deum precor ut te, Amplissime Domine, reipublicae tuisque omnibus servet. Romae Kal. Aprilis. oo IC CVI.
Salutem adscribi rogat frater meus. Ego Warnerio quoque nunciari quaeso. [note: Hanc nunquam vidit Epistolam Lipsius: mortuus enim 23. Martii jam erat.]
EPISTOLA DCCCIII. J. LIPSIUS Carolo, Duci Croyo et Arschotano.
ILlustrissime et Excellentissime Princeps. Dignatus me iterum es benivolentiae et ingenitae tibi humanitatis plenissima epistola, qua ita recreatum me fateor in his malis, ut nautae in tempestate solent, diei illa luce aspecta. nam in cursu hoc rerum, quid viro bono et patriae amanti non triste? et hoc aggravat, quod deteriora praesagit insidens animis nostris
Pessimus in dubiis augur timor.
Enimvero Belgica nostra triginta amplius annos volvitur et jactatur civilium bellorum his fluctibus, periculo, et paene dicam mersioni, propiorem fuisse numquam opinor. movet me et prudentes ad hoc judicium, Ordo, quem partes nostrae tenent vel augent, et Disciplina: quae utraque, fatendum est, ad veterem militiam (quatenus aevum fert) et laudatam illam Romanam esse. Legi nuper ab amico missam accuratam Graviae urbis obsidionem, et opera ac munitlones: Deus bone, varias et magnas! Diceres non paucorum aliquot millium, aut septimanarum eas esse; sed Bataviam convenisse ad peragendum. Vulgus miretur, non ego: [note: Dubito an non sibi applaudat Lipsius, quasi ex militia et Poliorceticis suis Mauritius didicerilla. vid. Epist. DCXLIX. DCCVII. et DCCVIII.] scio a quo fonte hauriant, et imitatione ad se derivent. Nostri autem quid? stupent cum vident: sed hoc tantum, ad emendanda nostra, aut illa assumenda, non conantur. Sicut sonitu et minis aves terrentur; sic putamus illos ad nomen aut motum nostrum dilapsuros. Jam in Oeconomia et nervo belli, re pecuniaria, quae administratio illic, quae confusio hîc sit, nec decet me fortasse dicere, nec apud Te debeo, super alios gnarum. Haec plerique omnes vident, et sentiunt, et queruntur etiam: sed, ut poetae verbis dicam,
page 107, image: s107
Quo tristes querimoniae,
Si non supplicio culpa reciditur?
Quid Deo decretum in fatali consistorio super rebus nostris, nescio: sed mutatio impendere videtur, ex signis et velut scintillis, quas caeleste illud lumen spargit. Gallia adhuc quieta est; sed ingenium gentis, et regentis si videmus, parare et instruere se arbitrandi sunt, ut collectis viribus invadant. Et caussae quaeruntur, et semina sparguntur, quae armatos viros, ut olim illa ab Jasone jacta, producant. Haec universa, ex meo sensu interiore (ignosce libertati) apud Excellentiam Tuam promo: in particularibus, pauca nunc possum. Buda et Pestum in Hungaria a nostris intercepta, sed arce (ut here ad me scriptum) adhuc salva. sic tamen, ut litterae Pragenses spem facerent intra biduum aut triduum dedendam; si id sit, medium illud regnum, aut ultra, est nostrum. In Campinia turmae aliquot equitum nostrorum caesae nunciantur, vexilla tria ab hoste capta: quod timide, nec nisi Excellentiae Tuae scribo, re nondum explorata. Siquid praeterca erit, non deero pro obsequio et cultu, quem aeternum Excellentiae Tuae, et serio animo vovi, id significare: etsi praeveniendum me scio aut suspicor ab iis, qui haec officia ex ipsa Aula praestant. Ergo tantum, ut Excellentia Tua beare me sua ista inclinatione animi pergat, animo certe et fide meriturum, ut alia desint. Concludo in voto Salutis Tuae, Illustrissime et Excellentissime Princeps, quam Deus longam, et si possit, acternam velit. Lovanii, Kal. ipsis November. oo. IC. CII.
EPISTOLA DCCCIV. J. LIPSIUS Carolo, Duci Croyo et Arschotano.
ILlustrissime et Excellentissime Princeps. Binas nuper misi haud magno argumento. Quid enim moestis his temporibus, et frigore etiam hoc rerum, praeter querelas succurrat scribere? Nec eae me deceant fortasse apud talem Principem: et certe in re nihil juvant. Nunc heri litteras accepi, quae in Zelandia scriptae. Nunciant Comitem Mauricium illic expectari, qui cum aliis rebus, tum Ostendam praesidio et subsidio prospiciat. Nam certum iis, urbem hanc tenere et tueri, ac confidunt posse. Marchio quidam e Brandenburgensibus illac transierat, cum Ernesto Nassovio Comite, Ostendam viderat, redieratque. Plures adhuc e Germanica nobilitate ibi haerent, ut loca lustrent: et liberaliter iis stipendia persoluta sunt, etiam cum auctario dimidiati mensis, titulo viatici ad redeundum. Embda urbs legatos suos Hagae habet, et petit auxilia contra Comitem suum: imo sermo jacitur de confoederatione ineunda, et quod contribuent, se jungentque in perpetuum cum Provinciis, ut vocant, Unitis. Algeriana expeditio (ut ad remotiora eam) in fumum abire videtur: et negant classem aut copias satis justas
page 108, image: s108esse huic expeditioni. An non ante praevisum oportuit? Interea alium aliquem Africae portum invasuri putantur, aut oras maritimas, exscensu in terram facto, vastaturi: ne magno conatu et paratu nihil egisse dicantur. Feliciora ab Pannoniis nunciantur. hostem interclusum ab urbe Buda, et omni subsidio ferendo, ponte in Danubio a nostris rescisso. Transylvaniam etiam, Bastii opera, totam jam esse nostram. Deus ea firma esse velit, et propriam hanc Christianis laetitiam. Iterum ad nostra. sumus hîc in metu a Batavis, quibus seditiosi junxisse aut juncturi se dicuntur, et loca nostra percursuri, aut et urbes (in occasione) invasuri. moniti publicis litteris sumus cavere, et vigilare. Id quam ignave hîc fiat, non opus apud te dicam: vires exiguae sunt, ordo nullus, pauci imperare apti, nemo obedire. Ista nunc scribere potui, Illustrissime et Excellentissime Princeps, quem Deum aeternum rogo perennare nobis, et bono publico diu superesse. Lovanii, Nonis Novembr. oo. ICCII.
EPISTOLA DCCCV. J. LIPSIUS Carolo, Duci Croyo et Arschotano.
ILlustrissime et Excellentissime Princeps. Quoties litteras tuas accipio, beneficium et honorem accipere me, bono jure interpretor; et praesertim sic benigne scriptas. Hodie factum: et prompte respondeo, haud magno, aut certe non laeto argumento. Etsi quid in hoc, non dicam statu, sed motu aut fluxu rerum, laeti prudens aliquis exspectet? Causse primae et mediae ad successus aut triumphos non ducunt: utinam saniora, et quod deinde sequatur, feliciora consilia fas nobis videre, et in iis gaudere! Principum et patriae caussa, quis illorum reverens, hujus amans, non velit? Sed et privata nostra res incipit agi, et a propinqua flamma comprehendi jure trepidamus. Nosti hanc partem provinciae, amoenam et celebrem magis, quam munitam, aut ad vim excipiendam parem. Adversarii nunc quidem alibi distinentur, et utiliora sibi ac magis opportuna moliuntur: sed a seditiosis ecquid satis tuti simus, nescio, et ille mihi nunc est metus. Ajunt occulte agi de placandis, idque per Nuncium Pontificium: sed rebus, id est nummis, non verbis aut blandimentis, est opus. Milites sunt, cupiunt et poscunt, et manu possunt. In Aula res caliginosae. Primos aliquot Hispanorum abire, aut abiturire, imo et abîsse quosdam nunciant: an quia offensi, an quia offenderint, sive alia caussa et fine, quem dies revelabit. Quid in Hispania, id est majore nave, a qua cymba haec pendere videtur, fiat, nescio, et quae consilia eorum, qui ad clavum illum sedent: nobis usque adhuc haud prospera nimis esse, in silentio nostro res clamat. Heu potentia, quid es sine prudentiae luce? quod sine oculo Cyclops? Sed timide et verenter de Regibus loquendum est: et
page 109, image: s109scio meum hunc oculum in illa adyta non penetrare. Vota igitur, non verba ultra interpono. E Batavis audimus bonis auctoribus, iterum ad expeditionem succingi in aestatem futuram, et jamnunc parari, quae eo conducunt. In Lucemburgensi ditione quid fiet, et praedandi an insidendi etiam animo inerint, brevi audiemus: et utinam illud tantum! Si pedem figunt; ab Italicis auxiliis, a Germanicis commerciis, magnam partem sumus exclusi. Deus avertat. etiam illud, quod de occulto apparatu in nos Gallico mussant; etsi alii de auxilio vel faventia, et quod Pacem nobis, spe communis alicujus (sed meo animo praematuri) conciliabit. E Burgundia ad me scribunt, certum ibi haberi de translatione Sabaudiae in Regem Hispaniae, alia in Ducatu Mediolanensi (an et ipso Ducatu?) compensatione. Aegre credam, nisi res fidem facit. et vetera manere equidem malim, et inprimis veteres mores, novitiis his spretis.
Hoc fonte derivata clades
In patriam populosque fluxit.
Nimis longum facio. unum illud nunc et semper, uti sim Excellentiae Tuae devotissimus cliens. Lovanii XV. Kal. Decembr. oo. ICCII.
EPISTOLA DCCCVI. J. LIPSIUS Carolo, Duci Croyo et Arschotano.
ILlustrissime et Excellentissime Princeps. Aliquot dies silentium tenuisse me fateor, vel frigoris hujus ignavia, vel quia res languidae, et ipsae, ut sic dicam, frigidae, stimulos ad scribendum non addebant. nam plane rerum vacuas ad te mittere litteras meus pudor, et magnitudo tua vetant. neque nunc a nobis aliquid nunciare habeo, nisi hostem praedae et famae divitem ad suos rediisse, nobis vastationem et (si ausim dicere) ignominiam reliquisse. Praesidia nunc Germanorum disposita per eam ditionem audio: quid nisi sera auxilia, et post ictum cautionem? Copiae conscribi novae et in Germania et Italia feruntur, et exercitum ad XXX. millium equitis peditisque isto vere futurum. Quid pecunia? ingens exspectatur: et ex Hispania litterae, duos milliones (ut noster hodie sermo et numeratio est) trajici, in usum solum Belgicae, adfirmant. Res addet fidem aut demet. Ante paueos dies supplementum ducentorum militum Buscumducis missum fuit: missum, sed non admissum. Cives excluserunt, caussati nec iis, quos haberent, stipendia persolvi: quid istis, si accederent? nec sese, in hac inopia, alendis iis esse. Vides auctoritatem et imperium sperni: quod incoeptum ne longius serpat, aliquis vereatur. Apud Batavos pecunia extra ordinem concessa et indulta, ad novam novo anno expeditionem. Quid de navigatione etiam nova detecta? res mira, si vera est: tamen litteris e Britannia confirmata. Ecce ipsi Britanni
page 110, image: s110(Anglos dico) quod Batavi bis terque frustra tentarunt, viam facere conati versus orientein, in divitem illam et celebrem Sinarum oram. Ante quattuor admodum menses, binae naves solverunt, explorandi caussa flexerunt cursum magis ad Americam novam lacvorsum: et freto reperto, quod paullatim magis magisque se panderet, innavigarunt, enavigarunt, et in plenum iterum Oceanum invecti sunt, flexu in Orientem capto, veneruntque ad quinquagesimum gradum altitudinis: id est, mitiora jam loca, nec procul a Tartariae finibus, et limine ipso Sinarum. non tamen progressi longius aut ingressi: quia exploratum missi tantum erant, neque merces aut alia ad fructum. Redierunt in Britanniam omnes incolumes et salvi, paucis tamen aegris: idque ex potu, ut ajunt, ferventioris vini, quo contra frigus necesse habuerant se munire. Nam ante fretum emensum, versus Septentrionem illum rigidum, ad gradum usque septuagesimum pertigerant. Glaciem in mari, aut ursos in ea albos, et quac alia dura aut tristia Batavi experti erant, negant se repperisse. Haec ita distincte scribuntur: si vera, nonne ab Oriente novae opes, magno navigantium compendio, exspectandae? Sed ad nos iterum: qui jam in metu eramus, ob Seditiosos, qui se moverunt, et tredecim turmis equitum petere Namurcum et vicina loca feruntur, quid nisi expilandi caussa? Novam hanc miseriam! ab hoste, a milite dubio, aut socio vastari et atteri: et novam etiam Constantiam, non succumbere aut frangi. Vides Belgas nostros (quod prodigium exterus aliquis habeat) vel in illa Campinia, contra omnes clades assurgere, et ut quercum recisam, succrescere magis et pullulare. An non a Deo hoc robur est? speremus, fortuna aliquando mitior respiciet: et tum certe, cum consilia publica meliora eam advocabunt. Deum rogo faciat: te autem, Illustrissime et Excellentissime Princeps, valentem Patriae, volentem mihi servet. Lovanii, V. Idus Decembr. oo. IC. CII. Nuncius Apostolicus designatus a Rege Hispaniarum Archiepiscopus Tarentinus.
EPISTOLA DCCCVII. J. LIPSIUS Carolo, Duci Croyo et Arschotano.
ILlustrissime et Excellentissime Princeps. Silentium meum unicam caussam habet adventum tuum: speratum et promissum nobis, sed, et video, dilatum. Caussae sunt, non dubito: alioqui Fleuria tua te trahat, praesertim amoenissimo hoc tempore anni, quo frui amoenitate illa possis et oblectari. Etsi nec nos, qui tam propinqui sumus, nimis oblectamur, discursu et rapinis militum assiduis: quos nulla ultra disciplina aut pudor tenet. Prudentiores viderint: sed ego in exitium publicum tendere hanc lasciviam et licentiam arbitror. Quod utinam ne dies et eventus firmet! Nostri hîc Politici oculos et sermones in Angliam vertunt, et ad novum ibi Regem. Ego spei haud multum video. vel ob religionem, quam interiore animo (ita accipio)
page 111, image: s111diversam profitetur: vel ob foedera occulta cum finitimis pacta, aut paciscenda. Quid, quod nemo Principum magnitudini Hispanae fautor et amicus est? imo pro bono suo habent, distineri eum alibi et illigari. Externa amicitia et commercia esse possunt, foedus et societas haud facile erit. Comes Arembergius nondum admissus ad Regem fuerat, proprio tamen suo impedimento, et a podagra tardatus. Legatus Gallicus auditus erat: quem ego bono auctore accepi serio acturum de libertate Religionis admittenda, mandato sui Regis. Inter Gallos et Anglos tumultus aliquid fuit, ad manus ventum, et unus ex his interfectus. In comitiis Ratisbonac de pace nostra agitur: sed Germanos nosti, et quam nec velint serio et concorditer, nec si velint, multum possint. De Ostenda frigida adhuc spes est: et morbus pestilens grassari in castris nostris incipit, cum periculo aperto, praesertim sic mature. Deus auxilietur patriae, et te, Illustrissime et Excellentissime Princeps, illi incolumem diutissime server. Lovanii, III. Non. Quinctil. oo. ICCIII.
EPISTOLA DCCCVIII. J. LIPSIUS Carolo, Duci Croyo et Arschotano.
Illustrissime et Excellentissime Princeps. Affectum me laetitia e litteris Excellentiae Tuae debeo fateri, sed cui tristitiae etiam aliqua pars sit admixta. Laetatum me sane fateor, in hac tanta benivolentia, non verbis solum, sed factis expressa: qui honos mihi magnus est a tali Principe, et aeternum equidem agnoscam. Sed tristitia etiam, ut dixi, juncta laetitiam offuscat: quia neque meruisse me hanc benignitatem animus mihi dictat, et non posse nisi illo ipso animo gratum esse. Illo certe sum, atque ero: et utinam rebus in obsequium Excellentiae Tuac aliquid possim! Quidquid certe possum, devotum et mancipatum id esse tuae dignitati jamnunc sincere subsigno et testor. Duplex autem beneficium collatum in me una hac epistola Excellentiae Tua significat, et Donum a Principe; et annui Honorarii mei promptam solutionem, mandato vestro comprehensam. Equidem grate agnosco et amplector, ut debeo, primum hoc a Serenissimo nostro beneficium sive liberalitatem: et ab illo fonte esse scio, sed intercessionis tuae opera in me derivatum. Itaque etiam Excellentiae Tuae initium in parte aliqua debeo, totum debebo in exitum, si essicit (ut benigne et ultro promittit) solutionem mihi nec tardam nec ambiguam esse. Quod autem ad Honorarium attinet, caussa mihi major querelae ante duos menses fuit: nunc Quaestor officium fecit, et si porro ita facit, acquiesco. Dabo tamen litteras vestras, velut stimulum in futurum, et ut videat me et mea vobis curae esse: Principes nostros insita pietas et devotio ad Divam Virginem elicuit: atque utinam divina illa mater nostram etiam Principem faciat matrem! O felices nunc et postea Belgas!
page 112, image: s112Nam etsi amant et curant nos optimi Principes, ut suos; magis tamen tunc faciant, ut etiam suorum. De Comestabilis autem adventu nemo ambigit, etsi de caussis etiam curiosi quidam mussant. Excellentia Tua scit suspiciones quorundam, quibus accedere, nisi res me convincat, non possum. Pacem cum Anglo non dissicilem fore arbitror: de amicitia dubito, et an toto animo se nobis junget. Si facit; pacem cum Batavis, aut imperium in eos habemus. Nam ipse si bona fide eos deserit, aegre subsistant: etsi a Gallia fortasse occulte foventur: sed occulte, et pax cum Anglo etiam illum quietiorem et pacatiorem reddat. Aeterna Providentia in nostrum bonum haec dirigat: et eadem Te, Illustrissime et Excellentissime Princeps, eidem bono nostro, diutissime incolumem servet. Lovanii, statim a tuis lectis, XIII. Kal. Decembris oo. ICCIII.
EPISTOLA DCCCIX. LUPERTIUS LEONARDUS ARGENSOLA Doctissimo Viro J. Lipsio, Ex animo S. D. Lovanium.
NOn Madriti, quo mittebantur, sed Caesaraugustae, ubi privatis litibus assidere me oportet, tuas literas, doctissime Lipsi, accepi, eo serius sed Jocundius: patria enim concivibusque spectantibus honorari jocundissimum est, maxime cum honores, qui a te proveniunt, Regiis anteponendos putem. Nam illi nunquam sine judicio, ii fortunae beneficia sunt aliquando: attamen non huic laetitiae defuit comes angor, cum invaletudo, bellaque detestanda animum corpusque tuum angant, et ab edacibus curis labores, quos publicae utilitati immortalitatique dicaveras, intercipiantur; Sortem vestram, ut ais, audio, imo video; non tamen cum Epicureo poeta cantare juvat
Suave mari magno turbantibus aequora ventis
E terra magnum alterius spectare laborem:
Sed mente, sed voto, vobiscum etiam navim conscendo, jam castra et signa sequor, classicoque excitor, multa mecum causam communicant. Vera religio ante omnia, quam Rom. Pontifice duce profiteor, quae amore flagrat. Princeps deinde, e cujus aulico grege, etsi absens, numerus sum, dum Augustae ejus parenti sanctissimae soeminae inservio. Amici praeterea, quos in discrimine saepe audio, et quid de illis agatur perpetuo timeo, et de te praecipue inter hos, ut Luna inter minora sydera, conspicuo. Tandem sententia illa plausu dignissima, scilicet homo cum sim, nihil humani a me alienum puto. Adsit Deus votis, teque longaevum saluti restituat, tibi otia faciat, ut ingenium [note: 1 Responsio est ad Lipsii Centur. IV. Misc. Epist. 26. et ad hanc respondet Lipsius Cent. V. Epist 20. Quis vero et quantus fuerit in Historicis et Poeticis studiis Argensola, nos docet Nicol. Antonius Biblioth. Scriptor. Hisp. tom. 11. pag. 58]
page 113, image: s113tuum nobis affluat. Gratularis nobis in pace, ut ais, artes et ingenia colentibus. Quaeso, mi Lipsi, ignoras nos aut simulas? nos musas colimus? quibus ducibus? quibus praemiis? Virtus maximum praemium: fateor, sed Lethargus nos tenet: Virtuti vale diximus, luxus et pecuniae vilia mancipia sumus, utinam non cito timenda exempla. Caeterum virtutis rigidos satellites credi cupimus larvae et praestigiae tantum, pauci excipiuntur, et inter hos Doctor [note: De hoc vide nicol. Anton. part. I. 154. duos sequentes non reperio, nam Gabrielem alvarez velascum Jurisconsultum diversum fuisse patet. Gab. Alvarez vero meminit, et amicitiae cum Lipsio cultae, Alegamb. in Bibliothec. Jesuit. pag. 145. et Witte in Diario eum mortuum Ann. 1645. aetat An. 80. scibit. Dominici Abengocheae elogium est tom 1. pag. 251. Bibl. Hisp. ejus mox epistola sequetur.]Bartholomaeus Laurentius in Vetustissimo Caesaraugustano templo Deiparae vulgo de Pilari, Canonicus, Theologus latino graecoque sermone peritissimus, Doctor Bartholomaeus Morlanes Jurisperitus, qui in eodem templo Regio fungitur sacerdotio, florente aetate magnum ingenium virtutibus aequans, Gabriel Alvarez, sacerdos e societate Jesu, vestro Andreae Scoto notus. O qualis vir? in sacris literis periculum si feceris, magnum theologum invenies, si in hebreo, graeco, latinoque sermone, hebreum, graecum, latinum; sed moribus has superat laudes. Superest mihi Doctor Dominicus Abengochea, unus ex regiis judicibus a litibus judicandis, cujus literas cum his accipies, in eisque ingenium judicabis. Haec lepidissima capita scripta tua admirantur, te ex animo diligunt et consalutant. Ne dedigneris inter tam probos viros novitium amantem recipere, ejusque audaciam audire: Filius est mihi Gabriel, qui nondum decimum quintum aetatis annum explevit, latinae, graecaeque linguae non ignarus, moribus candidissimis, puer meliori aevo, meliori patre dignus: Is me tuas literas legentem audiens, et patruos in eis a te salutatos, interpellavit aitque, mi Pater, Lipsius de me nec ullum verbum? nullum quidem, ego. at ille, tu de me ad Lipsium? ego? nullum. ergo a te injuria? quid inquam, ego, ad doctissimum Lipsium de puero, quid ain tu? a me amari, coli et suas avidissime lucubrationes amplecti; Sanusne es, puer, qui nunquam eas attigisti? respondi: ille subridens aliquot epistolas tuas recitavit, nulla sua haesitatione, magnoque meo gaudio, usus comico verbo, patrissare eum exclamavi. Hos igitur ad te duco amicos, dextrasque jungo sancta et non violanda fide. Tu, mi Lipsi, si Dominico rescripseris (omnino rescribendum puto homini judici, probo, docto et amanti) Utere aliena manu, nam imperitiae nostrae chyrographum tuum non facile negotium exhibuit. ama nos, doctissime Lipsi, et si vacaverit per te, vel per alios fac nos certiores valetudinis tuae, quam tibi corpori Nestoream, animo, aeternam cupio. Vale, literatorum princeps. Caesaraugustae Kalen. Decemb. oo DCII.
page 114, image: s114
[note: Respondet ad hanc Lipsius IV. Cent. Misc. Epist. 65.] EPISTOLA DCCCX. BARTH. LEONARDUS ARGENSOLA V. Cl. J. Lipsio S. M. D. Lovanium.
GRatias tibi ago, mi Lipsi, immortales acturus, quod tam ex animo et sine parario in tuam nos amicitiam receperis, ut in litteris tuis, quas Lupercius frater noster accepit, professus es. Nec minor profecto tantum Virum decuit humanitas, a quo et laudari et amari jucundissimum, et beatum. [note: Cent. IV. Misc. Epist. 26. ratio, quia tres fratres concordissimi, ut Justinus lib. XIIV. cap. 4. fabulam Geryonis explicat. vid. Nic. Anton. in Biblioth. tom. 11. pag. 59.] Gerionas nos appellas; nomen et condicionem accipimus lubentes. Tibi enim Herculi cedimus inermes, cedimus hilares Victori, imo incedimus sacra cathenati Via. Trahat nos Eloquentiae praestantia Lipsius, Hercules alter Gallus
Quid quod lingua illi levibus trajecta cathenis,
Queis fissa facileis allicit aure Viros.
Quem ingenti Clava utraque armavit Philosophia, et leonis exuviis. Haud miror equidem, quod tam praeclare Civem illum constantem agas, quem mire finxisti: et in perturbata Repub. bellorum tempestatibus tu prope solus sis in portu. Fructus enim doctrinae percipis assidue, eos nimirum, qui maximi sunt, Imperatorum actis et Victoriis anteponendos. Nos Hispani, quibus gratularis, quod pace fruamur, quos quaeso alios, nisi luxum, avaritiam, caeteraque pacis mala, quae in ociosam Rempub. immigrare solent? Praeterea bella gerimus foris, ut a moenibus illa propulsemus, damna tamen eorum in nos ipsos grassantur. Incendia, Vastationesque vestrarum Provinciarum nonne Hispano milite; Hispanis opibus peraguntur? legiones alimus, alias sussicimus quotidie. Quare in eo statu sumus, ut nec ingenium, nec militiam colamus. Bella Musas fugant, Ocium vires. Antiqua igitur tuta sapienter aestimas, scilicet ut vel e conspectu malorum tantisper, dum prisca repetimus, animum avertamus. Ergo, sapientissime Lipsi, fax publica cum sis, inerteis explora tenebras, tibi enim uni cessare non licet, nisi in publica commoda pecces. Orbem doce, ut sese agnoscat. At aetas (ais) frigus et ignaviam habet: suavior in occasu, quam in ortu Solis calor. Perge igitur Musarum (ut de se ipso cecinit Naso) purus, Phoebique sacerdos, et hoc age, nosque, qui jam ad tuorum numerum pertinemus, mutuo ama, et vale. Mantua Carpent. Ubi Mariae Austriacae Augustarum Maximae Sacra facio. Prid. Kal. Februar. An. CIC IC CIII.
page 115, image: s115
[note: Respondet Lipsius V. Centur. Misc. 19. Abengocheam fuisse Senatorem Regium in Curia Aragonum discimus ex Eryc. Puteani Centur. 11. Apparat. novi Epist. 58. et Nicol. Anton, in Biblioth. Hispan, tom. 1. pag. 251.] EPISTOLA DCCCXI. DOMINICUS ABENGOCHEA J. C. V. C. J. Lipsio salutem dico. Lovanium.
CLarissime Lipsi. Mitto ad te de facie ignotum, sed fama super aethera notum: (cui enim non notus Justus Lipsius?) declamatiunculam nostram, ut de ea libere, amice, et sine fuco quid sentias, pro summa tua humanitate, eximia virtute, et omnigena doctrina; ex animi tui sententia, (qui probe nosti et scripsisti istius loquutionis vim) judicium tuum proferas. Quod a te postulare, nec vereor, nec erubesco, quinimo jure debeo. Tum quia addictissimus tibi et amicissimus V. C. Lupertius Leonarthus, Augustissimae Imperatricis Mariae a secretis, acutissimi profecto ingenii, et Hispanicae poesis, et amoeniorum litteraium cumprimis studiosus et eruditus, tuam mihi egregiam comitatem, humanitatem, et suavissimos mores commendavit; et ut hoc facerem, animum addidit et cohortatus fuit. Tum etiam, quia communis humani generis societas nos, quasi sub eodem solo natos, quodam veluti patrio, et cognationis et sanguinis jure, et propensionis et benevolentiae vinculo, proprer similitudinem studiorum, devincit. Quae, non aemulationem (ut Q. ille Eustagius dicebat) nec invidiam (quod fabrorum est) sed potius benevolentiam et amorem, inter candidos et vere studiosos, et bonae indolis homines parere et conciliare solet. Etenim ficuti ex admiratione coeperunt homines philosophari, sic erga sapientes viros singularis quaedam et a natura insita (naturaliter siquidem homines scire desiderant) propensio et benevolentia nos rapit, et in sui admirationem trahit, qua nos totos in illorum gratiam et amicitiam dedere et insinuari assectamus. Unde factum est, ut sapientes viri studio et desiderio se sapientiores visendi, et cum eis familiariter conversandi, et ab eis naturae arcana et recondita sapientiae suae ediscendi et perscrutandi, per remotissimas regiones, et per varia rerum discrimina, peragrare non dubitaverint. Ut de Pythagora, Piatone, Apollonio Thianeo, et plerisque aliis probe nosti. Quod etiam (si fas est nostram indolem et ingenium in suspiciendis et admirandis politioris litteraturae principibus viris, detegere) fuit in causa, ut superioribus annis, cum mihi longum iter peragendum esset, et fere ad alteram Hispaniae oram (quae Oceano vestro terminatur) transmigrandum, via recta excederem, et iter verterem ad Salmanticam, urbem inclytam et feracissimam ingeniorum alumnam, [note: Hic est Celeberrimus ille Grammaticus, cujus pleraque hobis invisitata sunt opera et incognita, licet egregia, praeter Minervam, quam prius Scioppii et deinde Cl. Perizonii industria nobis fecit familiarem, vocatus fuit Franciscus Sanchez. Brocensis. vide sup. Epist. DCXXIX. et Nicol. Antonium] ut Franciscum Sanctium
page 116, image: s116Brocensem, Rhetorices et Graecae linguae professorem viserem, et de facie cognoscerem, et cum eo aliquantisper jucundissime conversarer, et de studiis humanitatis suavissimos sermones conferrem. Virum profecto prodigiosi ingenii in omni doctrinae genere, et in perscrutanda antiquitate, et veteribus poetis ad vivum interpretandis et enuclcandis acerrimi judicii, et mirae dexteritatis. Qui certe cum strenuioribus athletis in palaestra litteraria jure optimo certare potuisset, si non tam Criticus et [gap: Greek word(s)] videri voluisset. Nec mirum, quod cum aetate hoc nostrum studium, propensio, et benevolentia erga illum, te, tuique similes viros adoleverit; cum jam ab ineunte aetate mecum exorta, et aliquantulum provecta, per exteras nationes comes peregrinationis nostrae, et assecla semper fuerit. Nam cum vix aetatis nostrae vicesimum annum explevissem, exactisque humanitatis et Rhetorices studiis, sub clarissimis viris Andrea Semperio et Laurentio Palmireno: et Mathematum, sub Hieronymo Munnosio, omnigenae doctrinae et linguarum omnium peritissimo: atque etiam utriusque Philosophiae et Theologiae sub aliis doctissimis et gravissimis viris (quibus Academia Valentina perpetuo floruit et floret) Salmanticam, juris civilis discendi gratia, me contulissem, biennio ibidem commoratus, vix satis animus et desiderium conquiescere aut saturari posse videbantur. Nam in Italiam quasi fato, et nescio quo impulsu adigi et propelli videbar: ut coepta studia proveherem: et clarissimos viros, qui eo tempore florebant, Robortellum, Sigonium, Muretum, Manutios, atque etiam utrumque Baptistam, Giraldum et Rasarium, Lucam Contillium, et plerosque alios cognoscerem et audirem. Sed inter eos praecipui fuere [note: De hoc egimus in praefatione ad Thesaur. Ital. tom. VII. pag. 4. et adde Ghilin. Theatr. literat. tom. 1. pag. 98. qui et tom. 11. pag. 142. Rasarii vitam exhibet. et Mercklin. in Lindenio Renovato pag. 537. qui eum Ticini obiisse An. 1573. ait, cum Ghilinus mortem conferat in An. 1578. Luccae Contilii, vel Contilis, vita est apud eumdem Ghilin. tom. 1. pag. 154. obiit A. 1574. 28. Octobr.]Joannes Baptista Giraldus Cinthius, Ferrariensis, et Joannes Baptista Rasarius Novariensis, et Lucas Contillius, quorum consuetudine et familiaritate, cum singulari benevolentia et mutuo amore conjuncta, fruebar, et toto quinquennio gavisus et usus fui. Quo tempore sub utroque Baptista, qui humanioribus litteris et Rhetoricae Ticin, successive unus post alterum, praefecti fuerunt, aliquantulum profeci. Quantus vero uterque fuerit in arte Rhetorica et Poetica, et Graecarum litterarum peritia, edita illorum opera, et ipsemet integer Galenus a Rasario in latinum versus, locupletissime testantur. Quorum domus (quid dicam de auditorio?) nunquam vacua reperiebatur doctis et studiosis hominibus de omni doctrinae genere consultantibus, et ab illis quasi ab Ammone, vel Dodona, oracula petentibus. Deus bone? quid si tantumdem
page 117, image: s117ego eo tempore, vel nunc nancisci potuissem? et ad te ire, te videre, et jucundissimo tuo conspectu, et suavissimis tuis colloquiis frui et gaudere? Et sapientiae tuae abdita, non inquam penetrare aut exhaurire (hoc enim pauci quos aequus amavit) sed saltim vestibulum ante ipsum consistere, et primoribus labris delibare licuisset? Quid gratius? quid optabilius? et ad plenum gaudium et ex hauriendam innatam sitim et cupiditatem jucundius, aut gloriosius accidere mihi potuisset? Sed, proh dolor, officii debitum, et jurisjurandi relligio (quae nos quasi in ergastulo et cum compedibus detinent) et negotiorum immensa moles, et in jure dicundo assidua et perennis occupatio, qua distinemur, et fere obruimur, abeundi et adeundi commeatum vetant. Quod igitur absenti officium praestare possum, te scilicet per epistulam affari, et de longinquo salutare, et tibi gratulari pro omni vita in gloriosis laboribus et studiis consumpta: et pro admirandis foecundissimi ingenii tui foetibus, quos de bonis litteris benemerendo, in communem omnium litteratorum utilitatem, quasi oracula sapientiae, quotidie edis: deque re litteraria te consulere, et judicium et censuram tuam requirere, hoc praesto, et ad hoc libentissime et summa animi propensione ducor. Et merito hoc mihi, et omnibus sapientiae, et tui nominis studiosis tantumdem facere licet. Talem enim te natura creavit (patere laudes, quas ipse Benedicto Ariae Montano, gentis nostrac optimo, clarissimo, et sapientissimo viro, merito detulisti: ad antidora enim tecum ago, tibique parem gratiam rependo) ut quae singula in caeteris hominibus mirari solemus, te unum universa consequutum fuisse, imo ipsam [gap: Greek word(s)] perfecte absolvisse; et verum illud poetae elogium ostendisse, Apparent rari nantes in gurgite vasto merito affirmare possimus et debeamus. Ita namque (liceat etiam per te mihi Sallustianum illud ad Caesarem huc transponere. Procul este livor, et assentatio) aetatis nostrae litteratos viros praetergressus es, ut prius defessi sint homines scripta tua laudando, quam tu laude digna scribendo. Unde verissimum puto, quod apud divum Augustinum, aut quenquam alium aliquando legisse memini, quodque praeteritorum saeculorum monimentis satis comprobatur, Naturam humani generis, ut et aliorum omnium, quae sub coelo oriuntur et intereunt, feraeissimam parentem et procreatricem, ut suae foecunditatis, et inexhaustae virtutis et omnipotentiae specimen daret, et quasi digito demonstraret, (quale illud, quod de linea Apellis in officina Prothogenis subtilissime ducta, nullum amplius subtilitati locum relinquendo, ut mirabile artis ingenium ostentaret, memoriae prodidit solertissimus ille naturae indagator) non solum inter muta animantia, prodigiosa quaedam et portentosa: et inter [gap: Greek word(s)] phaenomena quaedam, grandia, inusitata, inaudita, et admiranda quandoque produxisse: sed etiam inter homines, successivis temporibus, et per varias aetates et apud diversas nationes, quosdam procreasse et quasi e foceundissimo sinu in lucem protulisse, tanto ingenii acumine et foelicitate, et tanta judicii gravitate praeditos, et praestantissimarum artium et scientiarum peritia excultos, ut quasi scientifica quaedam monstra et portenta, nos in sui, et opificis admirationem
page 118, image: s118rapiant, et quasi extra nos ipsos absorbeant, et abalienent. Atque id etiam videri potest (ut paulo majora canamus) quod de illis vere heroibus nostris Mosse, et D. Paulo in divinis literis celebratur, singulari Dei beneficio, inexhaustae et incomprehensibilis divinae gloriae, radium illis in transcursu affulsisse. Sed ad rem nostram, ad id forsan allusisse videtur Regius Vates, dum nos divini vultus lumine insignitos, praedicat; et quodammodo etiam insinuatum apparet, in verbis divino ore prolatis, in formatione Prothoplasti. Ut tanto magis divinae naturae eos homines assimilari intelligamus, quanto singuli in praeclaris et liberalibus artibus, divino munere, eximia quadam et admiranda ingenii foelicitate prae caeteris hominibus excelluerunt. Unde factum est, ut non solum eadem aetate, sed neque diversis, apud Graecos plures Homeros, plures Platones, Aristoteles, vel Demosthenes; neque apud Latinos plures Cicerones, aut Virgilios; neque aevo nostro, plures Lipsios pari ingenii foelicitate, extitisse comperiamus. Quorum scripta et lirterarum monimenta, ad miraculum usque suspicimus, colimus, stupescimus et admiramur. Quid igitur mirum, si ad te divini fere ingenii virum tanquam ad Delphicum, sive Dodoneum oraculum, et tanquam ad alterum Arcaesilam, sive Cameadem, de qualibet re proposita ex tempore disserentem, certatim homines concurrunt? et inter eos ego etiam tui nominis studiosus, limatissimae tuae censurae haec nostra scripta (forsan tanquam abortivum partum tumultuario editum: aut velut ursinum foetum informem, a te expoliendum, et quasi lambendo, effingendum) subjicere et proponere satago? tecumque absens, (qui coram nequeo) alloqui studeo, teque quasi e suggestu, audiendi occasiones quaero? Sic tuos etiam te principes, eodem desiderio flagrasse, et ad te audiendum inopinato ad Academiam Lovaniensem aliquando accessisse, a nostro Lupertio Leonartho accepi. Te vero gratulationis, et gratiarum actionis ergo, elegantissimam, et [gap: Greek word(s)] delinitam, et vario doctrinae genere refertam, atque omnibus numeris absolutam, extemporaneam dissertatiunculam, de tantorum Principum incogitato adventu, majestate, heroicis virtutibus, laudibus et encomiis, tanta dexteritate et facundia habuisse, ut qui te aspicerent, summo silentio (quale venationi datur, ut dicebat junior Plinius) et alta quiete, qualis conticinio noctis solet (ut tu quandoque dicebas) ex ore tuo immotis oculis pendentes, et intenti ora tenentes [gap: Greek word(s)], lacteum eloquentiae flumen audire viderentur; atque etiam priscum illum Florem illibatum populi, Suadaeque medullam. Ut igitur eo unde digressus merito sum, redeam, et desiderio meo fatisfaciam, teque consilii nostri et instituti admoneam, causam paucis libenter accipe. Sors mea tulit, ut inter alios Regios consiliarios, qui juri dicundo in supremo istius Regni consilio, et Senatu sedent, ego etiam in syndicatu (quam artis nostrae vocem [gap: Greek word(s)] ad instar [gap: Greek word(s)] et duelli, quasi legale certamen, appellare libuit; sed an satis apposite, tuum, ut in reliquis omnibus, erit judicium) villicationis nostrae et anteactae vitae in magistratu, rationem reddere coactus fuerim, et quodam quaesito colore et nonnullarum querelarum praetextu (quae ex multorum
page 119, image: s119sententia [gap: Greek word(s)] et a praetoria censura aliena videbantur: cum non solum labe concussionis et violentiae, (quae solum animadversione digna) carerent: sed nec leviores culpas officii nostri redolerent: et majori ex parte muneris nostri expertes essent, reus postulari et in judicium vocari, et honoris et existimationis discrimen subire meruerim. Ego vero, licet singulari Dei beneficio et pietate, neque peccasse in officio, neque quicquam commeruisse sat sciebam, meque puriorem clavo putabam: ratus tamen necessario nobis concertandum, et colluctandum fore cum validissimo, strenuo, et versuto Agonotheta, cujusmodi ille, quem junior Plinius [gap: Greek word(s)] vocat: et adversus quem Apostolica illa praecautione et clypeo protegi, et muniri nos oportebat [gap: Greek word(s)]. Veritus etiam, ne aut propter illius [gap: Greek word(s)], aut propter nimiam animi nostri [gap: Greek word(s)], ne, dum illum profligare confidebam, ejus astu, vel potentia (dolus, an virtus, quis in hoste requirat?) in judiciaria palaestra, et lite succumberem, et causa caderem. Ideo non contentus propugnaculis, et defensionibus nostris, quibus quod ad rerum gestanim seriem et veritatem attinebat, satis processus erat instructus; quia tamen classicum undique canebat, et personabat, ut ad audiendam sententiam accingeremur; statui, quasi manum conserturus districto gladio, arripere calamum, et quatenus temporis angustiae permittebant, vepres, et dumeta resecare, et tortuosum, et senticosum callem aperire, et viam justitiae nostrae praemunire et patefacere. Et quia cominus, et viva voce causam nostram defendere et propugnare non dabatur, saltim eminus, et scripto liceret. Et quoto gradu querelarum merita penderent, et quanti aestimanda forent: et jure ne, an injuria (quod credibilius erat) imputatae nobis querelae niterentur, atque subsisterent, ostenderem et demonstrarem: et justitiae nostrae imaginem, si non ad vivum, et quadam cum vivae vocis energia expressam, saltim in hoc nostro juris responso adumbratam, et delineatam ante oculos gravissimorum judicum S. et Supremi consilii Coronae Aragonum (unde sententia indies expectabatur) proponerem, et repraesentarem. Indidi autem opellae nostrae, Declamatiunculae nomen; quod praecipue de rebus domesticis, et quae ad mores nostros pertinent, causa agatur: et in ea quaedam quasi concertatio, et exercitatio nostrarum querelarum, et exonerationum contineatur. Novo etiam, et parum usitato apud nostrates stylo, et scribendi genere, et aliquantulum grandiloquo, et uberiore usus fui, ut quasi in spatioso campo excurrere liceret. Atque etiam praeter juris allegationes (sine quibus loqui erubescimus) et praeter nostratum authoritatem et fidem (quibus quasi bellicis tormentis et munitissimo quodam praesidio arcem inculpatae vitae nostrae tutati sumus) peregrinorum etiam authorum testimonia, et sententias ex philosophis, oratoribus, historicis, atque poetis, et interdum ex sacris litteris, petitas, opportunis in locis, meo judicio, inserui et collocavi; ut tam inconcussa fide, et tantorum
page 120, image: s120virorum authoritate (qua etiam nostri J. C. utuntur) quasi vallo quodam praemunirem. Et quia res, de qua agebatur, jejuna, sterilis, insulsa, et auribus ingrata forsan erat, aut videri poterat, jucunda quadam et amoena varietate (quae inter naturae opera nitet) ornata, quasi opus tesselatum, legentium animos alliceret, et oblectaret. Invenies autem inter alios plures temet ipsum plerisque in locis laudatum: et tua authoritate, et luculentissimis testimoniis scripta haec nostra suffulta et decorata. sed an concinne, apposite, et cum judicio, uti tam insignem, et praeclaros alios scriptores decebat; an non magis, tanquam in nova aliqua veste, pretiosas margaritas, gemmas, atque uniones perperam, inordinate, et sine ullo delectu assutas, et velut centones quosdam, valde suspicor. Atque satis vereor
Ne si forte suas repetitum venerit olim
Grex avium plumas, moveat Cornicula risum,
Furtivis nudata coloribus.
Et ideo (ut tuis verbis me protegam) mutire verbum non audeo in tam multos, in tam probos. Sed det imprudentiae veniam temporis brevitas, negotiorum immensa moles, et improbus labor in dirimendis litibus exantlatus. Quae vix respirandi, et auram capiendi, et ad humaniores litteraes divertendi (quibus tanquam unico solatio mirifice delector) locum, aut otii et laxamenti pusillum suppeditant. Tu igitur, mi Lipsi, errata, quae multa obrepserunt, libenter condona, corrige, dispunge, elimina. Sic enim fiet, ut opusculo huic nostro, quasi sub incudem revocato, et detersis maculis renato, et redivivo, ex immenso meritorum et laudum tuarum cumulo, honoris et existimationis accessio aliqua fiat: et sub tuo praesidio et patrocinio, tanquam sub Aiacis clypeo, iterum in lucem, detecta fronte, prodire audeat. Interim ergo foelix vive, diu scribe, et sospes Vale, flos aevi nostri [gap: Greek word(s)], meque invicem ama. Caesaraugustae Celtiberiorum K. S. Decembris. A. CPI. oo. ICCII.
EPISTOLA DCCCXII. J. LIPSIUS Arnoldo ab Ameyde V. N. Serenissmo Elestori Coloniensi a Consiliis. Coloniam.
LItteras tuas vidi libentibus sane oculis, et in iis veterem erga me affectum recognovi. Gaudeo, et retinere hortor, et me pariter affici testor. Vidi et litteras docti viri, Lazari Schoneri, adjunctas, in quibus petit a te porro a me petenda: de quibus sensum meum breviter hîc habe. Ait in vita M. Aurelii a Guevara promulgata citari auctores, quorum libri hodie non exstent. Nominat Cinnam, Calvum, Sextum Chaeronensem: de duobus verum est, ex asse perierunt: Sexti hujus exstare libros Pyrrhoniorum, et alia contra
page 121, image: s121Dogmaticos scripta, sunt qui volunt. Indigitatur vulgo, Sextus Empiricus sed sunt, ut dixi, qui hunc opinantur, et magni illius Plutarchi nepotem fuisse. Quod autem in praefatione Guevarae ait esse, de Libris Augusti Caesaris decem, argumento et titulo Belli Cantabrici, profecto ludibrium est, nec tu, aut vir ille doctus, latere eos in ulla Bibliothecarum putetis. Dii boni, quis thesaurum illum invideret publico, cum aeterna sua fama vulgandum? Lubet hominibus sic ludere, an nobis illudere: nobis dico, si qui creduli sumus, et facile naso ducimur a Sannionibus istis. mihi non evenit, nec eveniet: et videsne tralucere mendacium, cum eos Colonia ad se venisse scribit? Scilicet qui misit, non intellexit, quid magnae hoc rei esset: si est, cur misit? Si non est, profecto tenuerit, et rem ac famam fecerit suam. Inquirere hoc in Aula nostra ulterius nunc non possum, quia illa abest, et Gandavi firmiter nunc moratur: at tu atque optimus Schonerus meae fidei credite, totum hoc fraudem et fucum esse: et res explorata dicet. An non simile jamdiu in Ciceronis De republica libris? cujus etiam Consolatio, et Orpheus, sic Deo visum, nuper prodierunt, tam ab illo patre, quam a me nata. En, quod possum scribere: in eo fortiter affirmare et liquido, te a me amari; fac idem, et vale. Lovanii, postrid. Idus Decembr: oo. ICCII.
EPISTOLA DCCCXIII. J. LIPSIUS Everhardo Elmenhorstio S. D. Lugd. Bat.
QUod affectum in me, jam olim declaratum, servas et perseveras, mihi gratum, et te dignum est, si Amicitiam non pro vulgo colis. Ego in te idem: et in magnum illum virum, cujus nomine tuis in litteris me recreasti. O adhaere illi, carpe, trahe, tolle, quod in omne aevum juvet. Significas in Senecam eum habere: quis nescit? daturum, si petam: nimis scio, et non peto. Caussas habeo: sed tamen petam, et [gap: Greek word(s)] utar. De Jano Wouwerio, juvit audisse ad honorem provectum: eo magis, quia pauci ejus generis, id est modesti (talem novisse videor) et docti. Hoc nunc aevum est: vobis adolescentibus melius curret, neque ira Numinis Europam premet semper. Voveo, et te salvere, cum primario viro, quem dixi. Lovanii XVI. Kal. Febr. oo. ICCIII.
EPISTOLA DCCCXIV. J. LIPSIUS D. Heremitae S. D. Lutetiam.
NOn pro nomine tuo fuisse te video, mi Heremita, nec solitudinem amasse. Homines et loca plura vidisti, et societatem appetisti eorum, quos
page 122, image: s122duces aut directores censebas ad bona et honesta. Pulchrum tuum amorem! qui jamnunc meum conciliat: et vel absentibus illis parariis, Scaligero et Dousa, quid abnutem? felicem te talibus consortiis et colloquiis: et judicii bonum, qui infulam illam magnam reliqueris, in qua similes (nam pares ubi sunt?) non erant. Etsi sicubi similes, imo pares, in urbe sunt, quam sedem nunc habes. Duos ibi nominas, sane primores Galliae (de nostris artibus loquor) jamdiu in amore et pretio meo. Nosce et fruere, atque etiam utere: et melior doctiorque ad nos redi. Redi, an huc revoco? suave sit videre cives meos talium artium: sed locus iis aut aestimatio apud nos quae nunc est? Heu Belgicam aliam! et heu nullam, paene dicam, si ista sic pergunt. milite adverso, milite nostro premimur, atterimur: nec bella, sed seditiones adfligunt. Tamen vel sic Belga Belgas ames, et miserum fugiendumque hoc solum, nisi quia patria est Siquid distincte ad me de rebus et destinatis tuis scribis, consilium atque operam offero: illud fidum, et hanc promptam. nam de bonitate aut efficacia non praesto. Praesto hunc animum, nunc et olim in te volentem, volentia hac tua merito inductum. Lovanii, XVI. Kal. Febr: oo ICCIII:
Amplissimo Thuano, et doctissimo Casaubono, tuo commodo, salutem a me dicito, et amare. [note: Hic est Daniel Eremita, Discipulus Lipsii, ut ipse profitetur in Opusculis pag. 427. cujus opuscula varia, edita sunt a CI. Graevio, et qui de ejus vita praefatus quaedam est Ann. 1701. ubi contra calumnias Scioppii defendit Eremitam: nobis mirum videtur, cur inter hos nesarios Apostatas (ita Eremitam vocat Rupertus in observationibus ad Besoldum in Rodolso 11. pag. 636.) tam male convenerit. Epistolam etiam in Scioppium edidisse patet ex Amphot. pag. 34. Eremita vero a Scaligero commendatus Casaubono Lutetiam cum venisset, ibi puriora sacra ejuravit, quare saepe indignationis justissmae voces Casaubono exciderunt. vide Casauboni Epist. CCCXXVI. CCCXXXI. et CCCXXXII. et licet ipse se excusaret Casaubono Epist. CCCXXXV. fictam fuisse Palinodiam Casaubonus docet Epist. CCCLXXXIX. Scaligerum etiam gravissime hanc labem tulisse, et surto sibi sexcentos aureos ab Eremita ablatos questum in Epist. LXXXVIII. Colomesius in Clavi Epistolarum tradit: plura collegit diligentissimus Baillius in Lexico Historico-Critico. Mortuum esse ex lue Venerea traditur in Patinianis pag. 66. obiit An. 1613.]
[note: Respondet Lipsius Cent, IV: Misc. Epist. 66.] EPISTOLA DCCCXV. [note: Andreas hic est Chioccus, cujus magnificum elogium habet Ghilinus Theatr. Literator. tom. 11. pag. 76. et de cujus libro de Collegii Veronensis Medicis et Philosophis nuper egimus in praesatione Thesaur. Ital. tom. IX. part. VIII. pag. 14.] ANDREAS CHIOCCUS Medicus Veronensis, V. Cl. J. Lipsio S. P. D. Lovanium
QUod compellare te audeam ignotus, Vir Clarissime, tua imprimis eximia, et celebris eruditio facit cum insigni morum candore conjuncta,
page 123, image: s123quae occulto veluti oestro ad amandum ingenuos Viros impellunt: Accedit eos amare artifices, qui Artes aliqua ex parte intelligunt: Mihi sane nonnulla notitia, vel potius oblectatio non sine ingenti admiratione ex tuis praestantissimis, et immortalibus monumentis: legi Politica, de Constantia, de Cruce, Saturnalia, Centurias tres tuarum Epistolarum, quarum postremam cum Magnitudine Romana donavit mihi nuper Christianus de Vuielae Bruxellensis, meus hîc in Arte cliens, et Amicus, (is Nepos [note: Non reperio eum in Fastis Academicis Valerii Andreae pag. 265. sed idem pag. 245. monuerat se omnes Paedagogiorum professores non retulisse, nec etiam potuisse: sed Johannem Vandevillium Tornacensem Episcopum ex Falconis Collegio prodiisse ait Vernuleus in Academ. Lovan. lib 11. cap. 7. et lib. 111. cap. 11. pag. 294. et Valer. Andr. in Fastis pag. 192.]Petri Vandeville qui olim Lovanii Philosophiam in Collegio Falconio est professus, quemque ait, tibi esse benevolentia conjunctissimum.) Umbras alii verborum, et litteraturae fucum in Humanioribus his studiis videntur sectati; Tu res solidas, et expressam Sapientiae, et Prudentiae imaginem ad Senecae, et severioris Sectae normam affabre effictam passim promis, ut vere tu [gap: Greek word(s)]: Quin in ipsa etiam Historia et Antiquitate percensenda, atque illustranda Sapientiae, et Virtutis tuae spiritus et nervi Lipsianarum [gap: Greek word(s)] se produnt cum eleganti, et vivida rerum, et verborum supellectile, et delectu, ut sine controversia magnus [gap: Greek word(s)] attento lectori esse possis: Dicam ex animo quod sentio; Videris Tu mihi, Vir Praestantissime, [gap: Greek word(s)], major pars eorum, qui hactenus scripserunt, [gap: Greek word(s)]: Postquam enim corrupta docendi ratione exolevit jam usus optimarum Methodorum, Inventionis et Dispolitionis, quas Plato, Aristoteles, et boni illi Veteres nobis reliquerant, insurrexerunt Novatores nequam, et impostores garruli, qui Declamationibus, et ineptissimis nugis Dialecticam, Philosophiam, Medicinam nostram, quinimo et priscam Religionem Patrum, et tot Conciliorum auctoritate firmatam, temerario conatu in dubium vocare audent, profecto [gap: Greek word(s)]: At tu divino ingenio, praeter Virtutis lumina, quae ubique in tuis scriptis praesers, a postliminio antiquas etiam methodos revocas, et divisione, et definitione vel minuta quaeque persequens, [gap: Greek word(s)], ut Menelaus. ille Homericus, [gap: Greek word(s)]. Sed cur te laudem Virum tota Europa laudatissimum, et celeberrimum? Neque ego forte sum tanti, ut meo praeconio caeteris illustrior, tibi charior esse debeas, aut ut tantum mihi amicum hac sane ratione merear conciliare: Id mehercle fateor, eo potissimum quod Medicus sum; actione Medica satis districtus, et proinde in diversis Doctrinae castris enutritus: Sed excitasti tu, et faces amoris animo adhibuisti mirifica illa, et prolixa benevolentia, qua et Medicos complecteris Mercurialem, [note: Ad hunc est Centur. ad Italos Epistola XXIX. ad Vizanium Epist. XXII. ad Mercurialem plures, et a nobis etiam nonnullae editae.]Costaeum, Vizanium, atque alios eruditos, tum caeteros vel leviter Minervae Sacris initiatos: Si me in horum saltem album rettuleris, qui tibi magnis obsequii, et amoris vinculis sunt devincti, o me Felicem! Vetus dictum esse non ignoras, [gap: Greek word(s)].
page 124, image: s124Hoc ergo saltem nomine carus esse debeo, quod virtutis, amoris, amicitiae tuae fores, modeste tamen, pulso. De Morte contemnenda libellum a te olim promissum, et Senecam (qui emendatus quidem a Mureto prodiit, sed in quo tamen adhuc multa desiderantur) tua solida, atque acri censura limatum et Commentariis illustratum, quod te facturum recepisse ajunt, imo in tertia hac Centuria saepe palam polliceris, avide expectabam, cum Philarmonicis Academicis nostratibus, et Medicis, etiam nonnullis collegis meis Viris doctissimis, qui te in oculis, et ore assidui ferunt; quanquam existimo Typographos, et Bibliopolas Italos potius nostram expectationem fallere; Sed Christianus ille, si Christianus vere erit, non me fallet, ut est Juvenis probitate, et moribus humanissimis praeditus, qui vel ex Antverpia ipsa, ut complura ex tuis advehantur, se daturum operam est pollicitus. Vide quaeso, Vir magne, quo studio, et veneratione te omnes Itali colimus, et tamquam summum litterarum Dictatorem propemodum adoramus, ut vel ex hoc communis affectus praetextu non me omnino indignum amicitia, et benevolentia tua judicem. Scriptitavi et ego minorum gentium Auctor complura: nonnulla jam vulgata: Psorica versu Hexametro, Quaestionum Physicarum libri tres, Apologia pro Fracastorii nostri Siphilide contra J. C. Scaligeri censuram; De coeli Veronensis clementia, [note: Hic dialogus nec a Ghilino, nec Mercklino memotatur.] De optimo Medico brevis nuper Dialogismus. Supersunt multa excudenda, sed in nonum adhuc annum premenda, [gap: Greek word(s)] (hoc enim libenter refero ad famam ex eruditione et scriptione in quolibet Disciplinae genere comparandam) [gap: Greek word(s)]. In praesentia prae manibus habeo opusculum de animi humani immortalitate adversus Petrum Pomponatium, et Artem tuendae Sanitatis Methodo analytica per aphorismos dispositam, et explicatam, quae Illustrissimo Cardinali Valerio Episcopo nostro, et Patrono meo, qui de tuo ingenio, et Virtute honorifice loquitur, et sentit, nuncupare mihi decretum est, si Deus, et occupationes Artis dabunt: sum enim praeterea in Familia [gap: Greek word(s)], ut mihi ex Homeri praecepto saepenumero dispiciendum sit, [gap: Greek word(s)]; Interim post Hippocratem, Aristotelem et Galenum meum, interdum animi gratia in tua castra divertam; non solum ut explorator, sed etiam ut transfuga, dum solidae virtutis esca et sapientiae illecebris omnes mirum in modum detines. Vale; Vir Clarissime, et me tui studiosissimum, et amantissimum redamare ne graveris; Deum opt. max. obnixe precor, ut morbum illum gravem Hypochondriacum, de quo frequenter conquereris, quique ingravescente aetate solet mitior reddi, tibi mitissimum faciat, ac diutissime possis et litteras illustrare, et litteratos omnes, ut facis, juvare. Veronae V. Kalend. Aprilis CICICCIII.
page 125, image: s125
[note: Respor det Lipsius IV. Cent. Misc. Epist. 91] EPISTOLA DCCCXVI. ANDREAS CHIOCCUS Medicus Veronensis, J. Lipsio V. Cl et Magno S. P. D. Lovanium.
BInas Epistolas ad te praemisi, Vir Clarissime, cur tertia vereatur accedere? cum graeca fide Tabellarii nostras perferant, ut non injuria suspicatur Christianus noster, non erit forsitan ab re multitudine eorum fidelitatem aliquando elicere, aut excitare, vel frequentia compensare raritatem. Nactus sum nuper Epistolam M. [note: Vide ad Epist. LXXIV.] Antonii Bonciarii Viri docti, et percelebris, qui olim fuit Mureti auditor, nunc Perusiae, tametsi aliquot jam annos caecus, publice litteras humaniores summa cum laude profitetur; In ea quid de Virtute, et doctrina tua sentiat, palam et ingenue promit; Eam ex Epistolarum Latinarum volumine recens edito describendam curavi, et tibi transmittendam, ut qua te veneratione, et amore Itali homines, quos aequus amavit Juppiter, prosequantur, ex illa facillime intelligas; nam ingenia illa bruta, et fulgurita, quae [gap: Greek word(s)] in quemvis temere incurrunt, cur Lipsianae sapientiae fastigium vel tantillum permoveant? profecto [gap: Greek word(s)]. Nactus etiam sum Dialogum de recta pronunciatione linguae Latinae (opus mehercle subtilissimum, et elegantissimum) quem mihi accurate legendum proposui: Quintum te profecto iis litterarum luminibus adjungo, qui in Epistolis tuis sic excellis; verius forte dixerim, te unum instar omnium: nam suavitate et eloquentia. Homerum, animi altitudine, gravitate, et pressa docendi ratione (quod a Galeno nostro ipsi tributum est) Hippocratem, rationum robore, et soliditate Aristotelem, Doctrinae varietate magnum Scaligerum refers, judicii acumine, mea sententia etiam exuperas; Nec profecto unquam ex tuorum scriptorum lectione surgo, quin doetior, vel melior mihi videar evasisse, quod etiam alii permusti tuae doctrinae, et monumentorum peramantes in se ipsis facile sunt experti; Quare jam expletum vides votum tuum, et te vivo, et apud posteritatem universam, dum utilia sequi, et docere tibi scopum esse profiteris. De magni Scaligeri [note: Eadem sere effutit contra Josephum Scaligerum in libro de Collegii Veronensis Medicis et Phiorophis bect. I. cap. 14.] Filio non ita sentiunt Itali nostri, quin ipsum tumore quodam ingenii, dum prae se omnes ridicule contemnit, et Poetas optimos suo more emendat, in putidos errores incidere, ut Mercurialis noster in variis lectionibus, et Clavius Mathematicus insignis in re magis seria patefaciunt: a vera etiam, et avita religione ajunt descivisse, quo nomine apud Italos, et Hispanos pessime audit. Eum
page 126, image: s126ego sane, ut virum eruditissimum, et acerrimi ingenii, addo et Civem nostrum, libenter amplector, quamquam Historicus nostras [note: Hunc nusquam reperire potui, nec in Onulphrii Panvinii antiquitatibus, (sed illo potest esse serior) nec in Struvii Bibliotheca historica inter Veronenses, nec in Lippenii aut Konigii Bibliothecis; nec alibi.] Alexander Cannobbius longe sarayna. praestantior, in stemmate Domus scaligerae a se accuratissime confecto, hos pro legitimis eorum successoribus, qui Veronae rerum sunt olim potiti, nonagnoscit: Mittam stemma jam editum, si tanti erit, et tibi, Vir Clarissime, videre haud fuerit permolestum. Cardinalis noster Illustrissimus, et tui amantissimus mandavit mihi, ut suis verbis maximam tibi salutem dicerem, quod libens facio, et a te mirum in modum peto, ut ad ipsum aliquid litterarum dare ne graveris. Vale, Vir magnae, et celeberrime. Valerinus noster hoc te [note: Hoc reperi Epigramma inter alia in laudem Lipsii scripta] Epigrammate salutat, et omnia sua studia, et obsequia tibi sponte, atque ultro devovet. Veronae Pridie Idus Februarii M. D. C. IIII.
Hactenus algentes ursae, aestiferique leones,
Serpentes, plura et monstra habuere polum.
Verum ubi te ornantem omnigenis virtutibus orbem
Videre in terris fulgido ab axe Dei
Mirati decus et praeclaras pectoris artes,
Scriptaque, et ingenii tot monumenta tui:
Monstra ferasque parent properi detrudere coclo,
Et merita ilia illa tibi tradere parte loca.
Teque ibi, cum Vitae cursum compleveris omnem,
Gaudebunt astris, Juste, micare novis.
Tunc, precor, ipse velis selici lumine terras
Spargere, tunc Athesim visere dexter ades.
Flaminius Valerinus Veronensis.
EPISTOLA DCCCXVII. JULIUS SALINERIUS V. Cl. J. Lipsio S. Lovanium.
LIbellus qui tibi verbis meis reddetur, is erit, de quo diu non est quod ad te literas dedi. eum elaboravi, vulgavi, non quî nomini tuo detractum vellem, sed quî meum famae aliquantum insererem. Non deprecor tamen si merui (sed vix est ut non mereatur hujusmodi ingenioli vir) tuam sive tuorum insectationem: nam ductu auspiciisve tuis cadere, noninglorium duco; etenim
--- tu maximus ille es,
Unus qui nobis scribendo restituis rem,
et
[gap: Greek word(s)].
Pleraque mendarum quae ibi animadvertes, typis, non mihi sunt imputanda,
page 127, image: s127qui valetudine cuitrictus (quautor non bona) Genuam me conferre non potui. Vale priscae illae eloquentiae splendidissimum jubar, nosque seu victos,. sive spretos, e cultorum numero ne dispungas. Savonae 11 j. Kal. Mart. 1603.
EPISTOLA DCCCXVIII. PETRUS SCRIVERIUS J. Lipsio. Lovanium.
SAlve Musarum Hercules, salve Averrunce monstrorum: Salve Antiquitatis anima, Juste Lipsi. Nuper ad te literas meas frigidas illas et jejunas detuli, nunc iterum tibi molertiam creo, et defero ad te loca quaedam Martialis mei prodigiose (ut mihi quidem videntur) corrupta. Opem tuam imploro. Me vide. (Seorsim hîc in scheda habes.) Ad haec, Vir Clarissime,. velim mihi primo otio respondeas. Vix enim credas quantum intersit me citius istarum quaestionum certiorem reddi. Profecto jam nugas meas Typographo tradidissem, nisi eas electissimis tuis insertis prius exornari cuperem. Rogo itaque te quaesoque me per Epistolam doce. Dabis hoc amori in me tuo, dabis publicae utilitati, cui nihil negare potes. Tantum. Vale Musarum Hercules, Vale Averrunce monstrorum, Vale Antiquitatis anima, Juste Lipsi. Iterum te rogo et obtestor V. Cl. literas tuas ad me properes. Nihil moratur finem editionis meac, nisi quod ad haec a te doceri expectem.
Quid sibi velit Martialis in his infra scrip. tis locis mihi non liquet. lib. I. Epigr. CXIV.
Et stygias aequum fuerat pater ire sub umbras.
Manifesto [gap: Greek word(s)]. nam quae haec sodes loquendi ratio? ego sane, qui meus stupor est, nonassequor. Si legatur aequus, fortasse rem factam habemus. pater aequus fuerat ire, Graecismus. [gap: Greek word(s)] quoties apud Platonem et alios legitur? lib. II; Epigr. XLVIII.
Haec praesta mihi, Rufe, vel Bituntis
Item lib. IV. Epigr. lv.
Haec tam rustica malo quam Bituntos.
Quid sit juxta cum ignarissimis scio. lib. eod. Epigr: LXXIX.
Invitas tunc me quum scis, Nasica, vocatum;
Excusatum habeas, me rogo: coeno domi.
Quod Interpretes huc adferunt [gap: Greek word(s)]. Verte te in omnes formas, nullam bonam sententiam elicies. Si alio vocatus est, atque alibi condixit, quomodo domi coenat? haec profecto pugnantia sunt. Corruptum dico, et fidenter dico, mirorque neminem hactenus advertisse frigus atque adeo [gap: Greek word(s)]epigrammatis. lib. eod. Epigr. LXXXII.
Abscissa servum quid fingis, Pontice, lingua?
An noscis populum, quod tacet ille, loqui?
page 128, image: s128
Absurdum et hoc distichon. Nihil possum praeter variantes lectiones asscribere. MSS. quidam fugis, alii figis. Editiones primae fugias et fugas. nihil extrico. lib. V. Epigr. XIX.
Flammataeve togae scriptula tota decem.
Codex Anglicanus atque alii apud mescripta, Flammarisve. lib. XI. Epigr. XXXII.
Hinc cellarius experitur artes,
Ut condat vario vaser sapore
In ruta folium Cappelliana.
lib. IX. Epigr. LXXXIV.
Me tibi Vindelicis raptum narrabat in oris
Nescia nec nostri nominis Arctos erat.
Quid? Aretos narrabat raptum aut mortuum Martialem? Ecquid hoc ad epigrammata, quae Norbano mittit? Nihil hac lectione absurdius. neque hilum fere juvant membranae, in quibus est moestus et Caesar. lib. X. Epigr. LXII.
Cirrata loris horridis Scythae pellis.
Sic optimae membranae, et sic Gruterus noster edidit. antca erat. Scuticaque loris horridis S. p. Quod spurium esse facile video, non item quomodo emendandum. Subest magnum mendum. Attendamus. Quomodo pellis, si cirrata loris? nam lora ipsa pelles. quippe [gap: Greek word(s)], de qua hîc intelligendum, erat scytale; non pellis cirrata loris. Corcyrea vero mastix lora ossiculis distincta habebat, quae crudelissima verbera infligebant. lib. XI. Epigr. XXIX. Exsensum totum et meo judicio valde distortum.
Invasit medicus sica freneticus Eucli,
Et praecidit Hylan. hic puto sanus erat.
lib. eodem Epigr. XCII.
Aeolidos Canace jacet hoc etc.
Certe si sanum mihi sinciput, non hoc sanum est, neque Aeolidôn Canace, quod alii Codices ingerunt; nec etiam Aeolis heu Canace, quod alias legitur. lib, XI. Epigr. IV.
Scriptus et aeterno jam primum Jupiter auro.
Varias admittit hic versus interpretationes, quae vera sit a te doceri cupio. Doctor eruditissime. Nodos vides. age, age, V. Cl. tu eos ocius Tenedia securi disseca. Plures alios esse scio vindice etiam dignos, sed hoc tempore hi tantum succurrebant. Lugduni Batavorum. Ipsis Kalendis Majis. CICICCIII.
Notae V. Cl. (sub nomine Tironis et Senecae. eorum tamen esse ne ipsa Suada mihi persuadeat. A Christiano quodam compositas aut saltim auctas pluribus alibi ostendo.) quas edi volebas cum de Notariis ageres, editae sunt a Jano Grutero una cum insigni illo Inscriptionum volumine. Absolutum hoc est; absoluti et Indices. quid multis? totius Antiquitatis Thesaurus prodiit. quem nunc his oculis video, his manibus tango. Deus bone quantum ego lectione istiuslibri profeci! Tribus annis in Schola non tantum didicissem quantum hîc tribus diebus. [note: Hanc epistolam edidit quidem Ant. Matthaeus tom. VI. Analect. pag. 411. sed schedam non adjecerat, quare hîc utramque exhibuimus.]
page 129, image: s129
EPISTOLA DCCCXIX. JIRMEIAS PIERSSENAEUS C. V. J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
CRedo te meminisse, V. C, temporis (tres vel circiter anni sunt) quo te, cum Leone Meyero, D. Pharahildis apud Gandenses praeposito dignissimo, compellans, me tibi stiti, tuaeque amicitiae insinuavi; saltem id studui. Neque enim quondam discipulus, vel auditor tuus, animum meum potuissem inducere, te, post peregrinationes meas, non revisere. Quî enim vel tui, vel beneficiorum tuorum obliviscerer? per quae gratus acceptusque vixi apud exteros, atque nunc apud meos. Cumque tunc mentio incidisset Poematis mei gratulatorii, in Ingressum Principum nostrorum in urbem Gandam (in quo omne oleum operamque perdidi) nec non Odae ad Senatorem Assonlevillium: quam (legeras enim) probabas: neque vidisses illud alterum; illius me tibi copiam facturum pollicebar. Fecissemque (nisi diligentia Meyeri praevertisset meam) comite Elegeia: quam etiamnunc mitto, cum alia; quae postea eidem adgnata est. Misissem autem citius, nisi negotiosa aliquot mea negotia (quibus ne nunc quidem me explicui) et timidus pudor impedivissent. Utramque divina tua merita expresserunt, et in me immortalis illorum memoria; miserumque et ingratum hoc aevum. Tam grata quaeso fronte eas suscipe et perlege; quam ego illas mente. sed conniventi oculo. Involutus enim quottidie litium tricis, vulgo consulendo, respondendoque operam meam locans (miserrima pro ingenio meo conditio!) nunquam fere otium suppetit, horulam unam vel alteram dare amoenis illis Musis; quarum. consortio nihil animo meo jucundius. Nam, si ignoras, post ductam Gandae uxorem, Curiam illam Provincialem reliqui, ob Advocatorum odiosam, damnosamque multitudinem, atque Ipras migravi, ubi eodem fungor munere. Lucrum fateor istius caussa fuit: sed ut haec tempora sunt, magis rei familiaris sustentandae, quam saturandae cupidinis. Superest ut (post devoti animi mei, operarumque mancupationem) considenti audaciae meae parcas, adnumeresque inmeritum numero tuorum. Vale. Ipris Flandror. 1603.
ELEGEIA I.
Quantum in terra hominum degit, doctissime Lipsi,
Et penitus totis pectoribus sapiens:
Antiquae, Lipsi, mellita medulla sophiae,
Et Fax Antiquae clarior Historiae;
Ignoscas rudibus, mea quod temeraria, verbis,
Ausa siet laudeis mens temerare tuas.
page 130, image: s130
Nam mihi si linguae centum licet, oraque centum
Sint, que meis Pythus insideat labiis,
Nil faciant mundi tantum ad decus extollendum;
Non te ipse ad citharam cantet Apollo suam.
Quis diae digne mentis caelestia dona,
Atque sacra ingenii tot monumenta tui,
Laudarit satis? et meritis tua laudibus aequet
Nomina? non ullo deperitura die.
Tu veterum inlustras nobis oracula vatum,
Inscitiae obscuris tecta pius tenebris:
Per te barbaries totum horrida sparsa per Orbem,
Diu misere adflicto heu! exsulat a Latio:
Per te iterum imperii pereuntis sceptra potitus
Laurea, cum cithara, Phoebus Apollo sui:
Per te iterum reduces nobis, mea Numina, Musae,
Per te ad eas nobis commodiorque via est.
Hinc tibi paciferae, victricia paemia, laurus
Ornat divinas, innuba serta, comas.
Per te habeo, Lipsi, neque nostra haec ultima laus est,
Est quodcumque mihi mentis et ingenii.
Quare hoc quantumcumque mei esi, tibi serviat uni.
Et merito: juris est etenim omne tui
Hosce tuo natos igitur de semine fructus
Conlege. saepe meo at res dolet una animo;
Quos tibi nunc mitto Ingenii, mea carmina, foetus,
Hei! nimis indignos esse tuis oculis.
Sed sint qualescumque, Deis placuisse videbor,
Haec mea si vestro grata sciam esse animo.
Nam mihi te primo digito tetigisse satis sit,
Et LipsI heic nomen effigiasse mei.
II.
Lipsi, cujus ab ore favos atque Attica mella,
Nectarei inbuto fluminis ambrosia;
Perpetim inoffenso fundit Dea Suada fluore;
Seirenum ut dulcem psallere rere chorum,
Nescio, ut hoc aevum est; an res felicior ulla,
Et reliquis melior sit, didicisse minus;
Quam volgo sapere altius, et sapientiae alumnus
Dicier, et totum huic adplicuisse animum:
Quam mentis deforme, chaos, et inutile molis
Corporeae, ad numeros erudiisse suos:
page 131, image: s131
Quam didicisse avidi desideria improba cordis
Frenare, et queis sint haec moderanda modis:
Qua ratione animi deferveat ardidus ardor,
Fulmineis irarum indomiti facibus.
Non ullo inflatae mentis turgescere fastu,
Nec vanis capier corporis inlecebris:
Contentus suo at, hoc quodcunque est transigere aevi,
Integer, et putus omnigeni sceleris.
Nullius aut odio, inlicito aut tabescere amore
Libero ab infelici ambitione animo:
Neutrum fortunae instabilem exhorrescere voltum,
Sit licet hic tristis, qui modo laetus erat:
Verum Secraticis instructus pectora cartis,
Multiscii armatus ingeniique opibus;
Virtutum aeternis halansis floribus; omnia
Invidiae et magnae pellere tela Deae.
Atque ita ad immortale decus sibi, et aurea templa,
Fortiter inmota mente aperisse viam.
Quae omnia, Juste, tuo divino e pectore prompta,
Caelica jam diu Constantia mo docuit;
Non umquam laudata satis neque lecta; Sophorum ut
Cunctorum evolvens dia magisteria.
Nam licet ipsa animum sapientia, suadaque linguam
Possideant: sociis laeta cupidinibus,
Te et Venus, et Charites; et Musae, et Phoebus honestent;
At tibi sola absit Regia Juno comes:
Non modo non miraclo eo eris, neque gratior ulli;
Aethereo ut terris numen, ab axe datum:
Verumetiam stolidis deridiculus magis, atque
Paem omni humano ludibrium generi.
Talia ego inlacrumans nostra haec mala tempora, Lipsi,
Dequeror heu! tristi non sine condolio!
Tempora, ab ortivo quae ubivis male turbida Sole,
Usque tibi is occiduis mergitur aequoribus;
Miscent funestis rediviva incendia flammis
Bellorum, heu! nostri pesque, caputque mali!
Quod jam continuo, terdenos amplius annos,
Sanguineo BelgI viscera dente vorans;
Infera mutavit superis, divina profanis:
Atque eodem censu fasque nefasque putans;
Saepe dedit patriae heu! oblito, cum Principum, Amore,
Hostica fraternis volnera pectoribus.
page 132, image: s132
Hinc ea progenies morum prognata malorum,
Artium et, infernis edita seminibus;
Ubertim subcrevit; ut ad vitrei vaga rivi
Flumina, vel salices vel rigua herba solet:
Quae has nostras Pacis expulsum abit, atque oppressum,
Nec superat miseris qui ferat auxilium.
Nullus Maecenas studiis qui ponat honores,
Aurea Phoebeae aut praemia militiae.
Nullus inaccesso bifidi qui vertice mortis,
Ejectasque sacro nunc Helicone Deas,
Restituat salvas, et regnis reddat avitis
Otia laurifero Musica sub nemore.
Et sine te foret, illarum jam temporis aetas
Delesset nomen, brutaque Barbaries.
At melius voluere Dei, qui te, cate Lipsi,
Mactare hoc unum te voluere bono:
Tecta tua, hospitibus ut sint habitacula Musis,
Aeternumque animus Palladis hospitium.
Utpote qui cunctas patrio procul orbe vagantes,
Tantaque non ullis numina tuta locis;
Sollicite adsiduus vestigatum iveris ultro,
Servarisque animas omnium ab interitu.
Jure igitur, Lipsi, tua, Laurea serta coronant
Querceaeque, et victrix tempora docta hedera.
Vitalesque tuis meritis se ubicumque fatertur,
Ipso cum Phoebi numine Pierides.
Quare etiam devota tuae sacra Numina famae;
(Quae ivit ad Eoos, ivit ad Hesperios)
Grata; tuum Nomen, Merita; et Studia omnia Divae
Scalpsere aeternis Mnemosynae in Tabulis.
Quae tibi, donec erit Phoebi venerabile Numen,
Fatidicusque fluet Pegaseae humor aquae,
Omnibus ingratis, apud omnes clara cluebunt;
Tantillum ad Phoebi qui sapiant Genium.
Cumque salutârim, licet ipso a limine tantum,
Te duce, Musaeas, Lipsi, Heliconiadas:
Ex illoque tuus sim mancupio; hasce querellas,
Musarum, atque meo nomine ego exsoluo.
Devotus Illustrissimo tuo Nomini et Gloriae, Jirmeias Pierssenaeus. [note: Respondet Lipsius IV. Cent. Misc. 68.]
page 133, image: s133
EPISTOLA DCCCXX. FRANCISCUS TREGIANUS Cl. J. Lipsio S. P. D.
SPerabam equidem (amate merito et amande Lipsi) citius me reversurum fore, et te Musasque meas revisurum. Sed adhuc in fluctibus Aulae, cymba fragili, haud secundis ventis navigo; nec quando vela dabitur contrahere, scio. Quippe qui aurea eloquentia (quae hîc pollet maxime et potest maxima) destituor. Sic cum Aeolide saxum volvo et revolvo: respirandique tantum datur tempus, dum Vatis mei Musa personat. Sed et vix illi hora una aut altera impenditur, coelestiumque dapium delibo dulcedinem; cum ecce tot Harpyarum instar catervatim agmina sodalium involant: trahunt, abstrahunt, distrahunt, et tantum non discerpunt. Sic miser ego renuens renitensque, veluti infans esuriens a lactiflua mamma divellor. Et nunc equos, ludos, jocosque; nunc Aulam, aulaeque Idola puellas invisimus. Ubi nunc caeci pueri (potentis hîc Dei) tela depingimus, bella describimus, triumphos extollimus; nunc aniles naenias et feriantium poetastrorum figmenta, Arthurum, Amadim, Primaleonta, Bevisum, Bandalum, Dianam, Armidam, Floridam, et hujuscemodi pestes et corruptelas juventutis sitientibus, ne dicam prurientibus, ad has ineptias juvencularum auribus relegimus, infundimus, instillamus. Et his vanitatibus adeo sunt attentae et intentae, ut expuisse scelus sit. Ad singulos quosque conceptus plaudunt, et, O divine dictum! et nonnunquam verborum lenocinio non captae, sed raptae, ita stant attonitae, ut Niobes putares. Heu quanti vitrum! et nihili margaritum. Nihil sobrium, nihil doctum, nihil utile, nihil verum. Ita pessimus ille mos invaluit, fabellas potius quam historias amplecti, et falsis magis quam veris delectari;
--- [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Et ab his nugis vix ullae induciae. Sic inaestimabiles (licet vulgo non aestimatae) temporis divitiae abliguriuntur, inutiliter, futiliter, et vix unquam non peccabiliter. Et tamen ad haec ab amicis impellimur: et renitentes non tantum irridemur, contemnimur, explodimur; sed de amicitia actum videtur, nisi cum pueris iterum repuerascimus, et cum insanis insanimus. Heu qualem vitam! Nauseat equidem anima mea super cibo isto levissimo. Sed quoniam (ut cum Apostolo loquar) et sapientibus et insipientibus debitor sum, ne Catonium affectare videar, ut ut fero, aut ferre simulo; et ne amicorum, temporis jacturam patior. Ecce tamen furtivis horis Eclogam hanc funebrem super obitu Illustrissimi et Reverendissimi foelicis memoriae Cardinalis Alani, quam olim Romae pio Epicoedio deflevi, jam revisi, relegi,
page 134, image: s134rescripsi. Quam a te (mi Christiane Varro) si tantum mereor, etsi non tantum mereor, pro orio tuo non amantis, sed Judicis oculo perlegi et censeri cupio. Unum id scio, juvenile sapit; sicut et illae in sine libri nugae, puerile. Quae si etiam legas, habebis ut rideas, forsan et irrideas. Sed in illo aevo quid non ridiculum gigni potest? et bene, si non monstrum. Itaque etsi non opus, aetas saltem veniam merebitur, etiam apud rigidos Censores; magis, te amicum. Indoctis certe olim placuit; cuperem et doctis. Illis siquidem placuisse nulla laus est; his et praemium. Legas igitur et censeas rogo; uti inimicus, scrutanter; ut amicus, libere. Vitam quippe Illuistrissimi Domini mei amicorum suasu edere festino. Cui hanc Eclogam una cum planctu (quem nuper legisti) iterum cudendo, inseram. Haec de meis. Quod ad res attinet publicas, gradiuntur lente, non lente festinant. Et vereor ne Epimethei nostri cunctando (ut solent) non rem restituant, sed perdant. Orator hic lberus semper elt ituriens, non adhuc progredient: etquando, nescitur. Sic (non ut ille Macedo) orania differunt; et crinita fronte neglecta glabrum calvi senis occiput arripiunt. Nec sui commodi, nec hostilis incommodi tempus norunt.
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)].
Dicam sane quod sentio. In tota hac Boeotica sylva non video lignum, ex quo aut Phoebus fiat, aut Mars. Quis tum Deus? forsan ille hortulanus; aut ille sandalii Cythereae eulpator. A videri tamen volunt ex ipso Jovis cerebro destillatos. Foris Catones, intus Nerones. At me reprimo. Sparguntur hîc rumores varii. Numerosum exercitum, et Hippogryphontaeum equitatum jam Cottia juga superasse. Nec non ingentem (vereor ne illi Dudonicae similem) parari classem; quae Quitoinis armata glebis, per detriumphata toties coerula, Neptuno fuscinam minitetur eripere. Forsitan, ut terrore belli pax utilior extorqueatur. Si hoc, bene: sed adhuc nec bene gella sunt bella, nec icta sine damno foedera. Adhuc natatilis illa machina non natat. Deest quidquam, ut moris est. Et novus obex praerupto aquae monti opponendus est. Omnis in illa spes Danaum. Quae si cadat, cadimus; si stet, erigimur. Et jam pro Coronide, seditiosis unico flatu prostratis, Castrum illud, in quo impius olim filius dejectum solio Patrem captivavit, a Solis circulo faede deperditum, verbis non tantum cingitur, sed et capitur. Sed satis notus elt fumus virentis eorum ligni, nec nisi tarde, si unquam, accendendi. Qui, (inverso veibi ordine) micant saepe, sed non feriunt. Et parturiunt semper, nunquam pariunt. Sic est quod dubitem, ne tanta haec tonitrua in pluviam resolvenda sint. De Tyro maris domina quae audio, haec sunt. Spes omnis salvi reditus, et securi secessus in ventos abiit. Iterum illi parant verbera, et nos, humeros: tormenta illi, nos, patientiam: illi mortes, et nos constantiam. De me, certe: Stat nec ire, nec redire intuto. Non quod periculum refugiam, sed quia solus cadere nequeo, meoque casu multos obruam. Mihi equidem omne solum Patria est: nec me tanta dulcedine natale solum
page 135, image: s135ducit, ut immemorem non sinat esse sui. Omnes boni, patentes mei sunt: nec fratrem carne, sed virtute aestimo. Ubi illa regnat, domi sum; Ubi illa, non regnat, quamyis domi, exul sum. Ubi Deus colitur, et recte colitur, illic sedes, et pitria mihi sunto. Domini est terra, et plenitudo ejus. De captis, quae nuper tibi retuli, nimis vera sunt. Etiam ille nostras, syramista tuus captus est; non tamen carceri sed fidejussori traditus; quod nonnihil et matris et conjugis lachrymas soletur. Quid de illis fiet? pessima timentur; et quid ni a pessimis? Sane de dulci ex arbuto fructu spem inanem pascimus, et nisi ille [gap: Greek word(s)], Qui
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)],
Opituletur; Actum est: et ruimus. Credo tamen et alios cum nostra ruina ruituros; Qui et nostrae et suae causa sunt, si ruant, Quibus timeo, ne idem contingat, quod olim ranis a milvo. Etiam Tullius ille nosster, qui Octavium evexit, expectato fraudatus titulo, non ridet. Non opto, illi accidat, ut illi. quamvis utrique merito, et immerito. Sed tanta semper timetur potentia. Et quia timetur, oditur. Potuit evehere? poterit dejicere. Et cui propter magnitudinem beneficii rependendo non simus, ne exproperet, tollendus est. Sic Basilius ille Macedo ineratissimus mortalium, in vitae servatae praemium, cui vitam debuit, vitam abstulit. Sic cum Juliano illo perdito patriae proditore, egerunt Arabes. Sic et nuper. Sed dictum tibi ut sapienti sat est. In urbe Regia Dea Lua debacchatur. Atque ita ad arcem periscelidis famosam mystis aulica processerunt castra, ubi conviviis, ludis, tripudiis, et ferinis bellis dies noctesque teruntur. Interca rumores de unione seu mixtione Arabum et Iberorum, vulgantur; imo et eduntur libri. Violenta haec nimis, idcirco non diutuma. Dantur, venduntur, prostituuntur, officia, praesidia, regimina, vilibus, mendicis, et tamen superbis Arabibus. Hîc tamen etiam Divorum Aristarchum agit. Heu quam vereor ne hic illi similis haud futurus sit, qui Celes in Olympiis coronam meruit:
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Det illi Deus hoc ultimum, et illud primum, praestare. Sed epistolae modum excessi. Attamen quia nec laeta nec jueunda retuli, insipidas has dapes admirandi miraculi narratione condiam: Quam hîc tibi pro bellario apponam. Res nova est: et prodigiosa; atque ab orbe condito nihil simile evenisse, legi. Author mihi est Reverendus in Christo Pater Fraciscus Tellitsonus Presbyter Anglus, oculatus testis: Cujus veneranda canicies, et quindecennia vincula pro fide Catholica perpessa, fidem, si non exigant, saltem merentur. Nuper ipsummet narrantem audivi: Autographumque Anglice breviter a se descriptum, suoque nomine obsignatum, in rei testimonium penes me reliquit. At
page 136, image: s136rem aggrediar. Locus est in Northumbriae Comitatu, Glendalia dictus; In eo pagus Doddingtonium. Illic viduata viro paupercula, unica sibi filia Alisa, in solitudinis solamen relicta, degit. Haec plenis nubilis annis, dum hinnientium procorum alloquiis, pluries quam virgineo par erat pudori, titillatas aures blande praeberet, a genitrice suae prolis sollicita saepius atque acrius reprehenditur. Illa nihilo correctior (quae ejus est aetatis levitas, et ad Cypriae dapes optandas proclivitas) nec monitis coercita, nec minis territa, sueta iterans et reiterans consortia, juventae lasciviis nimis indulgebat. Forte Redemptoris Epiphania celebrabatur; quo tempore pravus ille mos inolevit, singulas familias inter Bacchi cyathos sibi Regem ludorum eligere. Aderat his ludis Alisa; et relicta domi matre, usque ad Galli conticinium cum notis amasiis jocatur, convivatur, tripudiat. Supervenit vetula, et natam avocat, avellit, abstrahit: miscensque jurgia, ut lasciviam arguit, utque monitorum matris incuriam objurgat. Illa aegre ab amato sodalitio divulsa, pone fequitur, fremens, indignansque. Utque domus tetigit limen, horrendis vocibus parentem execrata, illi mortem (proh scelus!) a malo Genio imprecatur. At audi desuper de coelo vindictam in impiam illam immissam. Vix verba ex ore sacrilego protulerat, cum in extasim rapta in terram corruit, formidando ejulatu vicina circumsonans. Accurrit mater, vix ipsa sui compos, et dolendo conspectu quasi fulminata obstupescens, super ora jacentis natae se projecit; aratas rugis genas lachrymarum imbre guttatim humectans, et O silia, et, me miseram, singultienti prae dolore voce congeminans. Advolant vicinae audito strepitu, matremque natamque gementes erigunt. Illa in se reversa continuis planctibus inauditum natae casum ingemiscens bienni tandem tabe consumpta est. Haec in lecto locata per viginti et unum annos integros, nec cibum sumpsit, nec liquorem hausit, nec membra movit, sensusque et rationis impos, tanto tempore, in eodem lectulo, quasi suo funeri supervivens cadaver, elanguit. Quo toto spacio impensa illi publica custodes dati; bini diu, noctu totidem; qui vigiles eventus aegritudinis singulos testarentur. Accidit hoc sexto Januarii die Angliae sceptra gerente Elizabetha, ejus regni anno sexto decimo, aut circiter. Ad tanti famam miraculi tota Anglia obstupuit; atque ex omnibus insulae partibus nobiles, aulici, et plebei convolant. Etiam medici periti quique ad indagandam insoliti morbi causam adveniunt. Inspiciunt, scrutantur, admirantur, et se nescios victosque fatentur; Deique justi peccatorum vindicis laudes consona voce decantant. Illa interim paulatim tabescens, nullo prorsus cibo, nec potu refecta, veluti nix repente Sole liquescebat. In tantamque redacta est maciem, ut per uterum jam haerentem dorso, quasi et iliis etiam inanita foret, singulas spinae juncturas digito numeraverim. Pedibus manibusque instar follium tuberantibus potius quam tumentibus, ut nec unguium, nec digitorum, nec compaginum omnino forma remaneret: Massa tantum carnea exilibus e brachiis, cruribusque, rotunditate propemodum tornatili eminebat; scilicet humores, solitis obseratis meatibus, ad corporis extremitates impulsi, instar
page 137, image: s137bullae vento inflata, viduatam carne pellem distenderant. Tot per annorum curriculum nullam prorsus passa est evacuitatem; nec puris, nec salivae, nec fluoris, nec sudoris. nec ulla immunditie mundissima linteamina inquinabat. Nec distabat a conjuge Lot in salis statuam conversa, nisi quod oculos nonnunquam ad formidinem adstantium rotaret; et quod. illi ad immensitatem prodigii muliebria manarent etiam mortuae, huic non, vivae. Et plane sic immota recubuit, ut statua animata putari posset. Cum tandem vigesimo primo Sole jam suos circulos emenso, eodem ipsomet die, eademque circiter hora, qua primum languore correpta est, audita est a custodibus aliquem quasi coram alloqui, rixari, percunctari, et responsa dare. Sed qui ab illa visus, nec visus a turba nec auditus est. Illa haec. Mentiris nequam. Et iterum; Non ita est. Et paulo port. Abrenuncio te perdite. Et. Faciam, et te nolente. Et. Tempus elapsum est. Et. Jam hora praeteriit. Tum quasi ad alium conversa. Hem, adesdum, fer opem, succurre mihi. Hac effata, cibum poscit et potum; comedit, bibit, et loquelae sensuique reddita est. Paulatimque solidis eduliis refocillata, et membra et membrorum pristina forma rediit; et scelus et sceleris poenam recognovit. Vivit adhuc in Bardovico castro contermino Scotiae, sano satis et vegeto corpore, quamvis nonnihil incurvo. Quem aut quos in illo Dialogismo viderit et allocuta sit, nemo unquam hactenus illi extorquere potuit. Sed pie creditur hostilem alterum, alterum amicum Genium fuisse. Illo poenas et supplicium interminante, ab hoc opem et auxilium flagitasse. En tibi hoc prodigium, quo nullum unquam legi mirabilius. Scio quid foeminae Spirensi, imperante Ferdinndo, atque alteri jam nuper anno saeculi praeteriti nonagesimo primo ad Sancti Nicolai in Lotharingia acciderit, per biennium jejunis. Sed hîc tot simul et tanta concurrerunt miracula, ut non ille tantum Morycho stultior, et Acarnanio bove stupidior, sed plane aut truncus sit, aut Diabolus, qui non viderit et non crediderit, inflictam illi miserulae hanc poenam in impietatis vindictam; ne videretur aeterna Justitiae scaturigo humanis rebus indormire, aut nostra scelera et suas injurias nescire: Discantque impii, qui nonnunquam impuniti in cocno scelerum volutantes illud stultum effutiunt; Peccavi, quid accidit mihi mali? discant, inquam, esse Deum in coelo qui videt, qui punit, qui judicat populos in aequitate: nec, quod cum illo Numinis negatore, apud poetam, ditentur et prosperentur, idcirco nullum esse Numen erudient: sed sciant paratum esse, et virtuti praemium et impietati supplicium; quamvis non hîc semper aut illud datum aut hoc inflictum; quibus tamen id non contigit, meliora illis, his pejora manent: illis merces in coelis copiosa; hi portant peccatum suum in Infernum, ubi vermis eorum non extinguetur. Corripit tamen benignus Dominus et in hoc saeculo sceleratos, et tempus poenitudini indulget, ut in futurum caveant, ne in aeternum pereant: qui non correpti, non caverent, et perirent. Nec, si non, quoties peccant homines sua fulmina mittat, ideo homines se non peccasse putent; sed si quandoque mittat fulmina, et nobis impunitis alios corripiat, indulgentiam ejus
page 138, image: s138agnoscamus, qui illos punit, ut nos admoneat, illos conterit, ut nos erudiat; illos caedit, ut nos salvet. Obmutescant hîc igitur Athei, et Protagora suo deserto, providentiam et prudentiam Creatoris fatentes, erumpant mecum in Regii prophetae vocem exclamantes, Mirabilis in altis Dominus; Cujus judicia vera, et justificata in semetipso. Hanc tibi (columen doctrinae Lipsi) lacinioso quamvis stylo descripsi historiam: Et quam, ne pereat, (siquidem in Chronicis nostris, a Novatoribus nuper editis, ne confunderentur, praetermissam inveni) si qua se tibi offerat de hujuscemodi mirandis scribendi occasio, poteris vulgare; sed tuis verbis, cultius et ornatius. Vivunt enim multa in antiquorum Epistolis, quae alias, ab historicis omissa, intercidissent; ut in D. Hieronymi, de septies icta muliere, de multinubo jugali, de Satyro loquente, de decenni patre, atque alia apud alios hujus generis plurima, quae utiliter, insensatis mortalibus providentiam et Justitiam divinam praedicant. Sed sat superque biberunt prata. Et jam tempus est ut vela contraham, nec te melioribus occupatum studiis inculto diutius stilo distraham. Tu itaque (clarissime virorum Lipsi) prolixitati meae indulgeas rogo, medullitus te amantem ames, cultumque tui meum gratanter accipias, nec ense nec arte separandum, nec nisi morte, nec morte delendum. Vale. Datum Bruxellis, in profesto D. Jacobi. 1603. [note: Respondet Lipsius IV. Centur. Misc. 376. vide supr. ad Epist. CCLXXXIX.]
EPISTOLA DCCCXXI. CURTIUS PICHENA Cl. Doctissimoque V. J. Lipsio S. D. Lovanium.
VEllem, Vir doctissime, ipsarum Gratiarum chorum mihi adesse, ac stilum ducere, quo dignas humanitate tua gratias tibi agere possem. Nam quod ego spe vix praesumere ausus fuissem, ultro mihi pretiosissimum donum obtulisti, aeternam mei memoriam: quandoquidem scriptis tuis in omne aevum victuris, meum nomen, egregia etiam cum laude, inserueris. Sed cum nudae simplicesque gratiae tanto muneri non debeantur, neque ego reserre valeam; nihil aliud faciam, nisi ut me tibi arctissimo et indisselubili nexu devinctum fatear. Multa quidem experimenta optimae naturae tuae jam dedisti: sed nullum insignius, quod Notas meas non solum legere, sed etiam laudare dignatus sis. Utinam in ceteris me ipsum noscerem, ut mea ista novi. aegre annui, ut vulgarentur, nullam in iis laudem praecipiens, nisi fortasse puerilem: ac si quid bonae frugis in illis metitur, diligentiae quam ingenii est opus. Quod in nonnullis a te dissensi nihil excuso. jam, credo, ingenuum candorem meum introspexisti: hodieque recepta haec libertas mihi videtur, dummodo absit laedendi ac mordendi mens; quae, Deum testor, a me semper
page 139, image: s139abfuit, abest, aberit, erga quemcunque, tanto magis erga te: cujus excelsas virtutes ego adeo admiror venerorque, ut, si quod sentio dicerem, verear ne modestiae tuae pudorem incutiam. et nisi duobus vinculis, aulico, et uxorio, detinerer, certe aliquando istuc excurrere cogitassem, ut aliquid haurirem ex purissimo tuo fonte. Sitibundus sane ego semper fui bonarum litterarum, sed, nescio quo meo fato, sitim hanc sedare nunquam mihi contigit, ut qui a triginta annis, negotiis Principum involutus, mei juris non fuerim. hinc facile conjicies, quantulum mihi otii seu commercii cum libris litterisque. Tacito tamen amicus, furtivis horis ea nugatus sum, quae vidisti. ac nuper, testimonio et honore tuo factus impudentior, alia quaedam addidi, et Francofortum ad Claudium Marnium misi. Ex iis paucula subjicere libet. lib. I. cap. 70. illud, sapiens a prudenti, corrigerem, insciens a prudenti. nam et litterae non sunt dissimiles, et recte, inscientes seu ignari, opponuntur prudentibus: ut lib. II. milesque pavidus, et casuum maris ignarus, dum turbat nautas, vel intempestive juvat, officia prudentium corrumpebat. lib. III. cap. 67. de Junio Othone: propolluebat. legerem, pr. polluebat. id est, praetor polluebat, ut dedecus, ratione dignitatis, majus appareat. supra dixit: Junius Otho praetor. nunc ipsum describens, ait, fuisse prius ludimagistrum, deinde senatorem: recte ergo sequitur, praetor. lib. IV. cap. 70. in damnatione Sabini: non imprudentem Tiberium tantam invidiam adiisse. monui, in Man. legi, non pudentem. quod nunc suspicor, recte se habere, voces enim sunt vulgi, culpam a Principe quodammodo amoventis, et in Sejanum rejicientis. sic mos in Aulis, mihi experimento saepe cognitus. lib. VI. cap. 2. in verbis quae Man. habet, tam referret Scipiones, pulcherrima atque indubia mihi visa est postrema tua emendatio, tanquam referret. eam ego distinctione juvarem: et bona Sejani ablata aerario, ut in fiscum cogerentur: tanquam referret, Scipiones haec, et Silani. etc. nempe senatores illos irridet, talium sententiarum autores. Jam, Vir maxime, finem huic epistolae impono: ac tibi me meaque omnia, sincero animi et cordis affectu, offerens, dedicans, vovensque; Deum precor, ut te felicem, incolumem, diutissimeque superstitem servet. Florentiae. VIII. Kal. Augusti, MDCIII. [note: Respondet Lipsius Centur. V. Miscel. Epist. 34.]
[note: Respondet Lipsius Cent. IV. Misc. 87.] EPISTOLA DCCCXXII. CURTIUS PICHENA J. Lipsio S. D. Lovanium.
PRaeter secundas litteras tuas humanissimas ad me datas, vidi etiam quas ad Hieronymum Mercurialem scripsisti, super [note: Adjecta erant Cenotaphia Pisana, sed quae hîc describi nolui, tum quia recti us legi possunt cum] Pisano fragmento. et quod de L.
page 140, image: s140Caesare arbitratus es, scopum attigisti. Nam ecce aliud frustum ejusdem lapidis nuper erutum, decreti scilicet initium, praefert ipsius Lucii nomen. Et quoniam ego ipse Pisas nudius tertius veni ad Principis Aulam evocatus, fideliter fragmentum illud transcripsi, atque ad te mitto, Mercuriale etiam suadente. Alterum lapidem nunc primum mihi videre contigit, ac nonnulla in eo leviuscula animadverti, quae subjiciam. In fine secundae lineae, post verbum VTIQVE, nihil deest. nam si recte memini, aliquot puncta in exemplari apposui, defectum arguentia. Inferius, ubi scriptum fuit. X INDE HABEANT. moneo primum, in marmore non agnosci litteram X. sed cum media tantum extet, videlicet I. potius a, littera videtur, quasi fuerit, EA INDE. Praeterea, ne fortasse putes, post verbum HABEANT. multa desiderari, quia magnum spatium superest, scias nullum ibi esse defectum, sed in eo ipso verbo finem. In sequenti linea, quae incipit, LOCUS, duae litterae deesse videntur. forte, IS LOCUS. Prope finem, ubi transcriptum fuit, PIIANTQVE. omnino apparet fuisse PETANTQVE, licet litterae sint vetustate semiconsumptae. Haec ad te, Vir maxime, raptim exaravi, plurimis occupationibus obrutus. tibique iterum ac saepius me ipsum totum voveo dedicoque ex intimo pectore. Vale. Pisis XV. Kal. Maji. MDCIIII.
cum doctissimis ad ea Norisii Cardinalis commentariis, tum quod ea a Pichena in commentariis ad Tacitum publicata haec eadem sint, et tot mendis scateant, ut monstro propius videatur virum eruditum, et Pisis saepe degentem adeo depravate ea exscripsisse, ut testatur Norisius Dissert. IV. cap. I. pag. 428.
EPISTOLA DCCCXXIII. HERIBERTUS ROSWEIDUS J. Lipsio. Lovanium.
PAx Christi Ita est, Clarissime Lipsi: velata erat aeterno Ignorantiae peplo Vesta, nisi styli tui acumine eam revelasses. Gratum fuit legere, imo sublegere scintillantes passim rari judicii tui gemmas. Quia tamen me in partem vocas, nec verae margaritae mihi domi; mangonum imitabor industriam, ut vitro saltem effingam ad speciem. Tuum, id est, probi gemmarii erit videre, si tanti vitrum, quanti margaritum Dubitas, et merito dubitas, de Atroce Apolline apud Tertullianum. Valde aberrat Junius, qui Atracias substituit.Omnino Atrox, probum Apollinis epitheton: I. quia Homero Iliad. [gap: Greek word(s)], Apollo, cui Giaeco epitheto par Latinum, Atrox. 2. quia apud Statium l, I. Tebaid. vs. 829. de Apolline: Arcu crudelis iniquo. Pestifera arma jacit. Et diserte ibi de Apolline Delphico loquitur, de quo et Tertullianus. 3: quia ab hac mente Tertulliano de corona militis C. 12. Apollo Deus telorum. Juvenali Sat. XIII. in Diris: Cyrrhaei spicula vatis. Apud Gellium l. XV. C. 12. Simulacrum Vejovus sagittas tenet, quae sunt videlicet paratae
page 141, image: s141ad nocendum. Quapropter eum Deum plerique Apollinem esse dixerunt. etc. Ea forma repraesentatur Vejovis in numo argenteo L. Caesii: De Arnobii loco non aeque mihi liquet. Manuscripti tamen a vulgatis variant, quos exhibeo. Manuscriptus Limeburgensis noster, In pene inpenetrabilibus et coliginis perpetuos fovetis focos? MS. Francicus Regius. In penetrabilibus et colignis perpetuos fovetis focos? Unde formabat Scaliger cum Meursio, et culinis. Quid? ut penetralia vestrae culinae dictae? non facile persuaserint. Absolute tantum corrigunt, nec explicant. Citat alibi Scaliger obiter hunc Arnobii locum, et colinis seu collinis, si recte memini, repraesentat. nec enim Scaligeri locus nunc occurrit. Equidem existimo Arnobium non velle absolute Vestae ignes sublatos, sed variatum tantum in modo ignem illum servandi; vel a loco, in quo ante fuit, translatum. Quod tamen dissicile ex Arnobii verbis eruere. Tentemus. lego igitur. In penetralibus et culignis perpetuos fovetis focos. nulla pene mutatione, colignis, in culignis. Culigna Festo et Glossario vasculi genus. An igitur ignis Vestae ante nuda ara servari solitus, post in vase fictili servatus? Facit huc forte Seria, de qua Lampridius in Eligabalo: et petrale sacrum, tam de igne, quam Palladio capi potest. Altera conjectura erat Arnobium tantum velle ignem hunc non servari amplius in Lavinii penetralibus et Albae, atque ita a priscis ritibus Romanos descivisse. Sed quî hoc e verbis Arnobii eruas? Lego proxime ad scripturam Manuscripti Limeburgensis: In Penenii penetralibus et colliginis perpetuos fovetis focos? Colligina forte capienda, de collibus Albae. et Peneni penetralia de Lavinio. Quaerendum quo alio nomine olim Lavinium dictum. Nam ut Peneni mutem in Lavini, vix ausim. Omnino e re fuerit attentius Manuscriptorum varietatem considerasse. Ego certe nunc aliud exsculpere non possum. Citas hîc alibi carmen ex Propertio de Tarpeia Vestali, quod Ovidii est III. Fast, de Silvia. Vale, clarissime Lipsi, mei apud Deum memor. Raptissime Antverpiae II. Augusti Ao. 1603.
Notavi et alia quaedam minuta; quae si tanti, submittam.
Lator harum, nobilis est Polonus, e disciplina nostrorum Moguntinorum. fabula is nuperrime fuit Hagae, dum ut Jesuita et sicarius capitur. Narrabit ipse coram, et bellos illos Milesiarum conditores ridebis. Iterum vale.
EPISTOLA DCCCXXIV. MONSIEUR. a Lovain.
ENcore que vostre vertu soit connue par toute la chretiente, si croyie ny avoir province, ou elle soit en tant d'estime, comme elle est en France: le bruit en est desia long temps parvenu aux oreilles du Roy mon maistre, lequel maintenant, qu' Il ne travaille qu a la cultivation de la paix, et a la recolte des fruits qui en viennent, m'a commande de scavoir de vous, si vous auriez point agreable de changer de seiour, et venir favoriser de vostre presence ce royaume, qui vous honore tant. Il me charge de vous dire, que vous ne
page 142, image: s142scauriez jamais estre en lieu, ou vous receviez plus d'accueil et bon traitement, ni pres de Prince, de qui vous soyez plus chieri et ayme, que vous ferez de luy. Outre que des maintenant il vous donnera Douze cents escus d'entretement: qui ne seront neantmoins qu'un commencement de gratification. S'asseurant bien, que vostre presence et vos services luy augmenteront a toute heure la volunte de faire davantage. Le principal service, qu' Il desireroit de vous, seroit d'eltre garde de la Bibliotheque, que vous jugeriez, je m'asseure, des plus belles et des plus rarez, qui soyent an monde, Et ou vous trouveries non seulement de quoy contenter la louable curiosite, que vous avez tousiours eue: mais de quoy pouvoir possible d'avantage encore servir et profiter a la Republique chretienne: Car tout ce qui a este peu ramasser par les Roys ses predecesseurs, et par les predecesseurs de la Royne, depuis tant d'annees, y est ensemble. Et parmy cela infinis livres grecs et latins escrits a la main, lesquels n'ayant point encor este imprimez, le pourroient estre par vostre moyen, qui ne seroit une des moindres obligations, que vous aura la posterite. Vous y trouveriez dont, de quoy vous satisfaire en toutes sortes, et mettries vostre vertu sur un theatre vrayement digne de son merite. Je vous serois alle trouver moy mesine, pour faire cet offre de bouche, mais comme la saison est fascheuse, et que je n'auroy aussy bien peu colorer ce voyage, de sorte qu'il n'eust suscite des discours en cette court, Sy sachant mesinement que j'ay desia pris conge de vous, j'ay pense de le commettre a ceste lettre, sur laquelle je vous supplie treshumblement, me faire responce. Et si en effect vous avez tant soit peu d'inclination a ce changement, mais qu'il y eust quelques dissicultez domestiques ou autres, qui vous en retienssent, Je vous supplie me faire la faveur de me les dire, et vous asseurre, quelles seront de tout insuperables, ou que j'y trouveray remede: je suis entre tous les Franchois un de ceux peut estre, qui vous honore et revere autant. Ce qui me faict avec tant plus d'affection prier Dieu, vous vouloir bien inspirer a ceste resolution, vous donnant en toute autre chose le parfait contentement, que vous souhaite. Monsieur vostre humble et tres affectionne Serviteur. A Bruxelles le 12. Dec. 1603. LA DODERIE. [note: Vid. Epist. CCCLVIII.]
EPISTOLA DCCCXXV. AUB. MIRAEUS V. Cl. J. Lipsio S. D. Lovanium.
SCriptum tuum de Diva Hallensi, Vir Clarissime, Machliniae apud Nic. Oudatum V. R. esse, inde ad nos, uti jusseras, mittendum, ex tuis ad nos litteris libens intellegimus. Quia tamen haec, quae vides, nuperrime ad nos Hallis transmissa sunt, V. Mag. Hovius noster ministrum suum ad te mittat, ut eadem ipsa, si videtur, suo loco interseras. Nam, ut mea quidem
page 143, image: s143fert sententia, haec diplomata, atque in primis illud Nicolai V. Pontificis vere Maximi, vel leviter commemorata, non mediocre praesidium atque ornamentum, adferent. Est his et historia miraculi cujusdam annexa, quam fortasse operae pretium sit legisse. Sed et lampas a Julio 11. magnanimo illo Pontifice B. Virgini Hallensi missa, donaria inter merito videtur recensenda. Ceterum de donariis quod scribis, pauca te, (uti et pauca sunt,) ac regia tantum, commemorasse, vehementer probo. Ad Censuram quod attinet, videbatur ea esse sententia Illustrissimorum Antistitum Mechliniensis et Cameracensis: itemque Illustrissimi patrui mei, Antverpiensis Episcopi designati, de Tridentini Concilii decreto. Quamquam si aliter Doctores Theologi Lovanienses sentiunt, libens cedo. Adjungimus Idaeam sacelli Hallensis, ut videas et judices: Delineandum curavimus et opidum ipsum Hallense, aliaque hunc in usum. Vides hîc et insignia opidorum, ac municipiorum Deiparae devotorum; quae, si videtur, una cum ceteris mox in aes incidentur. Tuum super his et aliis (quoniam frustra hactenus, etsi magno desiderio, te expectamus) judicium, audiemus. Vale. Antverpiae XV. Kal. Martias CIC. IC. CIIII.
[note: Videtur ad hanc respondere Lipsius V. Cent. Misc. 79. certe de eodem argumento in principio agit.] EPISTOLA DCCCXXVI. AUB. MIRAEUS V. Cl. J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
DE Brabantiae nostrae historia adornanda serio te cogitare gaudeo, et pro virili, ut bonum civem decet, libens juvabo. Mitto nunc diploma unum alterumve, dum cetera describuntur; Anfridi nominatim Ultrajectini Antistitis, et Bratustpantium antea Comitis, de quo coram nuper. Ex quo cognosces puto, ipsum in Brabantiae nostrae tractu Riensi Westerloam et alia praedia possedisse. Dinaei de Brabantia Commentarii MSS. sunt apud Dominum de Bassigny, cum aliis aliquot nostratibus Chronicis. Libens submittet, scio, amico, si petas. Dinterum Reverendissimo Patruo Bruxellam miseram, sed eo nunc utitur R. Abbas Parcensis. Habebis autem ut voles. Uwenus multa quoque submittet sua manu descripta, itemque amici alii. Non debeo praeterire, quod nuper audivi, Brabantiae Ducem Irabere perpetuum in Senatu Spirensi Consiliarium, eumque Brunsvicensi, lata nuper sententia, praelatum. Is nunc est [note: Vide Valerii Andr. Biblioth. Belgic. t. II. Pag. 789. et Fastor. Acad. Pag. 188.] Georgius Tegnagelius, Reineri Doctoris Lovaniensis filius. Ad Hebraeorum Admiranda quod attinet, de quibus coram inquiebam, quaeque propemodum jam adfecta significabas, fac ut luce donata brevi videamus. Certe, si quae alia, merent illa stilo vestro illustrari. De publicis magni nihil habeo, nisi hoc unum; Anglicis istis rumoribus quosdam hîc et Antverpiae nuper turbatos. O miseros Principes, qui in haec secula crudelia inciderunt! Det Deus meliora, et te Reipub. diutissime servet. Antverpiae postrid. Kal. Decemb. CIC. IC. CV.
page 144, image: s144
EPISTOLA DCCCXXVII. J. LIPSIUS Auberto Miraeo S. D. Antverpiam.
DIemeno scribam, ubi munus videro, nunc in via etiam haeret. Quod de Historia scribenda percunctaris, puto nec te ambigere, quid non ambigam post hoc Ordinum decretum, quod videtur (libere apud te dicam) in meam ignominiam conceptum? Non sic meritus de patria usque adhuc fui, nec publicum decus apud exteros ivi imminutum. sed scio judicia, et eorum caussas: sibi habeant, ego magno et forti animo, ut alia, hoc quoque feram. Ante quatuordecim annos in has partes veni, quo animo res et constantia mea docuit: apud Batavos mille florenos annuos acceperam, bis mille potui, si redire voluissem. Quid hîc mihi factum est? sexcentos accepi, et habeo: quod plus est benignitati Principis aut Regis potius, fero acceptum. Nec jactare vocationes libet (non est mei moris) quae triplum quadruplumque omnium obtulerunt. Nihil movi, feci quod Scipio, et consenui et moriar in patria... verbum hoc non addo. Atque utinam, ut privata omittam, patria illa in spe meliori sit! De pace tu injicis, et aliunde jam audieram: sed quid inducat aut compellat hostem nondum fateor me videre. Proceres illi Germani? partim non volunt, partem frigide volunt: et quod dicendum, Principes Regesque hodie mutuis dissidiis, in sua quisque intenti, bonum publicum cogitatione, non dicam cura, vix attingunt. Rex iste vicinus metuendus est nobis. sed Spinula sit salvus et redeat, stare non posse confido. Hispaniae vires opesque magnae sunt, utinam consilia? et nemo nescit hac nos parte, et dilectu virorum laborare. Sed Deo publico gubernatori haec permittimus: qui te, R. Domine, longum servet. Reverendo Domino Antisti manus per te osculor, ubi occasio erit. Lovanii XI. Kal. Mart. CICICCVI.
EPISTOLA DCCCXXVIII. ABRAH. DE BIBRAN EQ. SILESIUS Cl. V. J. Lipsio Historiographo regio S.
ERubui, cum [note: Vid. Epist. CCCLVIII. respondet Lipsius IV. Centur. Misc. XCIII. sed de Lapide, qui ipsi suspectus videbatur, judicium differt, quia de plano sententiam ferre non audebat.] Casaubonus noster mihi nuntiaret gratam Tibi fuisse epistolam illam de Amphitheatro: quod ideo eam accepisset, non ut dignam putarem ad te mitti debere: sed ut meo erga ipsum amori satisfacerem. In via enim tantum et velut praetereuns id quidquid est vidi, nec potui usque morari: cito velut ex torrente rapido, nec semper casuro hauriendum fuit. Dolere
page 145, image: s145tamen non possum, me ejus peregrinatiunculae lucellum cum Clarissimo atque optimo viro communicasse, a quo idem auctior amicitia tua, cum tanto foenore receperim. Nihil mihi optabilius, quam abs te amari, quem, accensus ingenti fama tua, cum admiratione amo: et femper amavi, et amaturus sum, quamdiu literas: atque hoc etiam magis, quod ex omnibus unus sis, quem omnes ament. Quem meum adfectum, tibi, mi Lipsi, ex animo voveo: et nuper coram fecissem, cum ex Anglia reversus Ostendam excurissem, nisi huc me invitum amici retraxissent. Facturum tamen me id adhuc spero, quamprimum ea tempestas, quae nunc in illum tractum incumbit, resederit. Etsi tunc quoque forsan male cavere potero: etiamsi alibi declinem et circum eam: tamen audebo, potuit ille,
--- mediis elapsus Achivis
Illyricos penetrare sinus ---
sequar alios: et ut dicam [gap: Greek word(s)]. Sed ut haec omittam, et interim tibi oneri esse incipiam antequam usui sim: scire velim, quid de hoc marmore censeas, quod non dudum in itinere meo Hispanico Karthagini novae in Contestanis vidi et exscripsi.
Tabula marmorea alibi fracta, muro inserta fani D. D. Fulgentii et Florentinae:
[note: Hanc a Bilrano Casaubonum accepisse testatur et Sponius, qui ex scedis Peireskii duos addit versus in fine COLONI ET INCOLAE LIBERTINI. deinde explicat, et stemma Jubae adjicit. fere, ut antea Sigonius ad Livii lib. XXIX. 31. et Reiner. Reinec. in Historia Julia tom. III. qui etiam, ut Sponius, Gaudam facit fratrem Jugurthae, et filiam Manastabalis. sed Sigonius Jugurtham ex Gauda concubina Manastabale deducit. vide Miscell. Antiq. Erud. Sect. IV. pag. 145. Reinesius quoque edidit. Clas. III. Ins. 70. qui tertio versu pro GAV. leg. GVI. et de Gulussa capit, refutatus a Sponio. literas N. E. P. D. I. Reinesius interpretatur Nomini ejus ponendum dicandumque jusserunt. Sponius vero, numini ejus plurimum devoti jusserunt. Ego Reinesium potius sequor: nam Jubae numen, quod Imperatoribus adulatio solis tribuit, assignare ausos colonos non puto. posset etiam reddi: nomini ejus publice dicari jusserunt. de hoc Juba vero, rege doctissimo, vide quae collegerunt Lindenb. et Valesius ad Amm. Marcel, XXII. 15. Morellus Specim. rei nummar. pag. 225. et ab illis laudati alii.] REGI. JVBAE. REGIS. JVBAE. FILIO. REGIS HIEMPSALIS. N. REG. GAV. PRO NEPOTI. REG. MASI. NISSAE. ABNEPOTI. N. E. P. D. I.IIVIR. QVINQ. PATRONO COLONI.
bona pars est Genealogiae Numidiae Regum, quae a Juba II scilicet sic
page 146, image: s146ad Masinissam usque excurrit: et per Gaudam utrosque conjungit. Id vero quam recte fiat, non video, quum, quod sciam, nemo scripserit Gaudam illum Manastabalis F. Masiniss. N., et Hiertham et Hiempsalem F. F. reliquisse. Hunc a Bogude Hiertha caeso aliunde advocant, neque fratris nomine adpellant. Minus apte quod hîc Juba Masinissae abnepos nominetur: cum Manastabalis fuisse necesse sit: nisi velis filium a fabro diligenter praeteritum, occurrente patre Magno illo Masinissa, ut nomine ingentis viri eum ornaret. Neque par hic patri fuit: et forsan alterutrum nominare necesse erat, cum ambos nollet exprimere. Literae solutae, N. E. P. D. I. mihi tenebrae sunt: et quae tua face, Lipsi, illustrari volunt, ad meam magis spissant. De Duumviratu, opinor nihil mirum: cum etiam Impp. eum honorem non recusarint. D. Hadrianus ut est apud Capitolin. in Hispania patria sua Quinquennalis fuit, item Adriae; per latina opida Dictator, et Aedilis, et IIvir. Sed quid, inquies, mihi Jubas in Hispania et Karthagini IIviros creas? peregrinum hoc in historia. Puto lapidem ex vicina Africa advectum: cujus rei conjecturam video in ultimis verbis PATRONO. COLONI Quod adjuti forsitan patrocinio Jubae ejus, qui Historiam scripsit, in controversia de agris, hunc honorem et titulum ei decreverint. Potuit eadem causa fuisse, quam Juba pater Hiempsalis avi jussu Romae egit: de qua Cicero in agraria. Audivit, inquit, Hiempsalem possidere agros in ora maritima, quos P. Africanus P. R. adjudicavit: et tamen postea per C. Cottam Cos. cautum esse foedere. Hoc quia vos foedus non jusseritis, veretur Hiempsal, ut satis firmum sit. Quid? cujusmodi est illud? tollitur vestrum judicium, foedus totum excipitur, comprobatur. Quod minuit auctoritatem Xviralem laudo, quod regi amico cavet, non reprehendo. Quod non gratus sit, indico. Volitat enim ante oculos istorum Juba Regis filius adolescens, non minus bene nummatus, quam bene capillatus: Nam idem ager, cujus meminit, iterum manu captus a Caesare post victoriam ad Thapsum. Ac cum ab eodem quaedam receperit, et postea ab Augusto regnum: non dubitem illum de suis bene mereri potuisse. Sed nae ego nimis multa. Tu, vir maxime, videbis si hic lapis lacunam explere possit, in quam vulgus materiem congessit, qua egesta, forsan suapte sponte coalesceret. Vale, et tui amantiss. redama. Lutetiae Parisiorum. III. Eid. Junii. A. CICIC CIIII.
Si quid ad haec velis rescribere, quod tamen abs te, mi Lipsi, non exigo, literas tuas ad Casaubonum mittito. iterum et longum vale.
EPISTOLA DCCCXXIX. ABRAH. DE BIBRAN Viro Doctissimo J. Lipsio Historiographo regio S. Lovanium.
CUm libenter de te et saepe cogitem, mi Lipsi: crebrius ad te scribo: et ubi animum habeo, manum mitto. Quid excusem? non ex fluxa verborum
page 147, image: s147arena, surrexisse nostram amicitiam puto: ideo pergo inaedificare, et tamquam mansuram sedulo excolere. Ex nuperis tuis scriptis hîc Senecam vidi, et Miracula DIVAE Aspricollis: quae omnium primus Andraeas Haniwaldus, is qui in tanta gratia apud Caesarem, mihi ostendit: non sine laude et admiratione tui. Juvit iterum ex me de te scire, quae coram vidi: et ut rem dicam, ita cum accendi, ut ardere tui amore videretur. Experire, per me, num illum promptum et volentem habeas: si res tibi est: videbis num dicta factis congruant. De Pannonicis rebus audisse te puto: nec repeto: ne dolori meo saepius manus afferam. Nunc illi turbini etiam Septentrio se adjungit: et in mediam Germaniam se infert: proculdubio prospectum allaturus iis, qui adhuc paululum videbant. Equidem timeo Cymmerias tenebras: sed DEUS, cui nos et haec talia permittimus, nos etiam in illuni nocte, diriget. Clarissime atque optime Vir, salve et me tui amantem ama. Pridie Nonas Martias Praga. A. Greg, CICICCVI.
Quae de Amphitheatris oblitus eram nuper mittere, nunc mitto: si quid in iis esset, quod ad cogitationes tuas pertineret. iterum vale, et optimo Rubenio, si est isthic, a me salutem.
Literas Pragam mittito ad Eundem Haniwaldum aut ad Gruterum: si tamen licet et vacat aliquid reseribere.
Alia quaedam praeter ea, quae notata et nominata Lib. 2. C. 6. de Amphitheatris.
I. Amphitheatrum, quod in Hispania Hispali esse ajunt, Italicae est: in ipso natali solo D. Trajani, IV. lapid. supra urbem: locum nunc Sevilla la Viecha appellant. Ingens moles et comparanda Veronensi: nisi quod illa marmorea, haec ex lapide minutiori secto. Ab Orchestra ad mediam Zonam alibi bene integrum: superiora tantum collapsa, et quasi manu diruta jacent.
2. Augustae Emeritae ad Anam fl. pulchrum quoque vidi: et adjunctum Theatrum: utrumque verustate adeo desedit, ut aegre priscam faciem sub ruinis agnoscas. Nunc las sette Sillas appellant: et mira de iis somniant.
3. Karthagini novae minutulum est: supra portum, in summo vertice montis positum: Oppidum subjectum despicit, ut Capitolium suam Romam.
4. Sagunti, quod hodie Morvedro agnominant, opinor, a veteribus muris: sub summa arce in quadam projecta crepidine montis Theatrum sedet pulchrum, bis pulchrum: et integrum totum per Scenam, semi collapsum.
5. Aliud in Narbonensi Gallia vidi Auriaci, non minus pulchrum et integrum, hodie la grande muraille appellant.
6. Aliud praeterea Veronae fuit, cujus etiamnum vestigia visuntur in descensu montis D. Petri in hortis monachorum D. Hieronymi trans Athesim, vulgo exstat depictum.
7. In Gallia Pictavii Amphitheatrum:
8. Aliud Andegavii in hortis suburbanis cujusdam civis, hujus imum tantum arenae superest, illius exteriores arcus plurimi. Interior area nunc vere in
page 148, image: s148Sylvam versa, tota consita arboribus; et vere hic Munerarius. non, ut ille per jocum, pro Leone Leporem emittit.
9. Catanae in Sicilia etiam unum esse ajunt: sed non vidi, oppidum praetervectus.
EPISTOLA DCCCXXX. CLAUDIUS DAUSQUEJUS V. Cl. J. Lipsio S. P. Lovanium.
EX quo Academia mihi relicta, V. Cl. perraro meae ad te pervenerunt, nulla tamen sane obliviscentia, quum mihi pene quotidie obversaris: sed quorsum importunior seria praepediam tua, si serianon suppetant? Ac vide, nedum. modo seria affero, si te specto: Basilium tamen Seleuciae affero, Chrysostomi Achatem, et si Deo, vobisque placet, Chrysostomum ipsum. ita judicium meum est. Verum ut auratos fraenos admordere regii equi est, et ferreos cujusvis oris: sic interpretatio nostra (sum quippe e multis aliquis) ferrea multis locis est, ex autore aureo, partim infantiae meae vitio, partim Typographi, seu correctoris, cujus erratis nihil est hirsutius, aut senticosius; etiam ut solipungam agere dici queat: miseret mei Basilii, immo mei. Nam si primus hic foetus caecus, mancus, claudus: quid reliquis (nec enim indeses agam) futurum speret, qui certa exactioris judicii acie ventura jaculatur? Quia tamen vulgo Basilius, etsi talis, dispalescit, jussu interpretis, non trepidabit ad te accedere; lucem tu ei aperuisti, inque eam ut me immergerem, scriptorum tuorum stimulis perfecisti, audeo, atque in confugelam tuam me refero. Si carmen interim tuum [gap: Greek word(s)] reliqua sui parte defectum est, si charactere evanido decoloratum, si ejus, qui tibi pridem a manu, carmen non comparet, ignoscite, saltem. mihi: nec Hoji usquam est, et Surii quoque intercidit: non certe voluntate mea, si forte imprudentia. Et certe, iste, quem nosti,... irritabilis est, nec facile placabilis. quid agat viderit, mea minus interest. Vale, V. Cl. tu meus esse perge, qui pridem. Insulis Flandrorum Nonis Juliis M. DC.IIII. [note: Erat et alia Epistola Dausqueji ad Lipsium, postridie Kal. Jun. 1606. sed quae ad verbum continebat, quae de Massylis et Masaesulis disputat ad Sil. XV. 171. quae feliciter et docte refellit Cl. Drakenborchius; ideoque illam hîc edere non est visum operae pretium. sed [gap: Greek word(s)] illa, quae huie epistolae subjeci, non inter Lipsii scripta, sed in Bibliotheca publica inter alias scedas reperi.]
page 149, image: s149
[gap: Greek word(s)] quaedam et [gap: Greek word(s)] super Libris Domini Lipsii de Mil. Rom.
Pag. 17. Improbatum illud Silii lib. II. 318.
Pubescit miles castris, galeaeque teruntur
Nondum signatae flava lanugine malae.
Quid si intelligat militem pubescere non eum, qui jam talis, sed qui futurus olim? praesertim cum aeque reiculum, quod adfertur pag. 65. Flos juvenum pubescentium, nisi huic quoque loco talem sensum accommodamus. Interfuisse vero castris, imo proeliis adolescentiores probat factum Scipionis, qui non tam patri [gap: Greek word(s)] reposuit, quam [gap: Greek word(s)] meritus est. Adde quod vox pubescit, non signet cum, qui perfecta pube est, sed cui aut primulum oritur, aut orta crescit; quales sunt, qui intra aut supra aetatem istius Scipionis. non tamen stipendiariis eos adscribo.
Pag. 19. [gap: Greek word(s)], vertis. Cum arma non nisi honestis dignisque darent. Honestis, hoc est, ut opinor, cum honore. An non possit exponi, per censum dignis? Ovid. Am. 3. --- dat census honores. Inde gravis index, inde severus eques. et miles quivis. colligo ex eo, quod ex Polyb. imprimia pag. 36 [gap: Greek word(s)] Contra noster Dionysius aliter loquentem facit l. 3. pag. 110. verum hoc non tam loquitur res, quam persona.
Pag. 19. [gap: Hebrew words]. reddis, e servili genere: requiri possit usus vocis in ea significatione, et si libertos aut libertinos contraxit, nihil in legem aut consuetudinem peccavit Marius eorum commilitio suis adjuncto. at Plut. [gap: Greek word(s)] eum dicit, [gap: Greek word(s)] (priori generi pauperum obest, quod qui legitime leguntur in milites per censum fortunarum leguntur) porro leges [note: Sed ingenuum. Propterea hoc uti caetera omnia tuae eruditioni et examini submitto, Doctissime Lipsi. Dausg,] admittunt Civem: liberti et libertini cives censiti, et a nobis censendi. Simile consilium de servis adsciscendis Catilina animo ante praeceperat, sed rejecit id indignum rationibus suis ratus; sed Marius in infimos quosque semper inclinavit animum.
Superiori commate vox [gap: Greek word(s)] videtur opposita huic [gap: Greek word(s)]. ut alteri duces ex lege id soliti sint, Marius vero exlex, aut saltem pro distribuere, aut simile vertenda, ut assumtorum in militiam a rejectaneis secretio significetur.
Pag. 19. [gap: Greek word(s)] pro eodem habes. non Eustathius, qui intersecat Od. [gap: Greek word(s)] pag. 531. [gap: Greek word(s)].
Pag. 20. [gap: Greek word(s)] vertis, consentire dicenti discentem. Io. non quisquis audit, discit. ergo id laxius. 2°. videtur vox Graeca non aliud offerre, quam una cogitare: ut dum scilicet hic dicit, alter taceat. dubio interim assensu et pendente.
page 150, image: s150
Pag. 21. [gap: Greek word(s)]. faciunt hoc fere quotannis. videtur expungendum [gap: Greek word(s)] fere. [gap: Greek word(s)]. vertis, Militaris omnis juventus. in urbe, [gap: Greek word(s)], adest. Ante dixerat [gap: Greek word(s)], ex quo putarem etiam extendi posse ad eos, qui extra urbem, et sic [gap: Greek word(s)] proficisci aut simili reddendum, alio prorsus sensu. Sic pag. 23. apud Livium, Romam, cum edictum, sine detrectatione convenerunt. Imo forte non quidem Romae tunc id factum, sed propter eam, cum infra scribas, cos vocari ad aedem Martis, quae extra Urbem, et post, cogi in Capitolium. Neque hoc aevo binas Martis aedes admitto, nec unquam fuisse. Quam enim apud Suetonium cap. 29. exstruxit Augustus, et sanxit, ut illic de bellis aut triumphis ageretur, claudemus urbe? exclusam malim, nec putem a veteri diveisam, sed eandem potius male jam materiatam, et vitium facientem renovasse Augustum, non ab imo exstruxisse, sed restruxisse ad eam formam, ut cujus nulla prope esset facies, emineret conspicua.
Pag. 25. Quid si semper duo vexilla? sed in disjunctis arcibus, aut in eadem. Servius loci securus duo ponit in octavum Aenid. nec ejus ratio futilis. Quod scriptores hunc aut hunc usurpent numerum, temere factum, videlicet non certum rei signum.
Aptissime et ex mente Dionysii transponis [gap: Greek word(s)], et apponis [gap: Greek word(s)]. id ipse facit lib. undecimo; et l. VI. [gap: Greek word(s)]. haec ego olim dicebam ad aquilam argenteam Catilinae apud Cic. Orat.
Diem prodici placet voce praeconis, cum aliquid subitum. Non negem posse fieri. Sed Livius quasi Graecorum proprium (quo de meus Eustathius Il. y. pag. 1448. versu 31.) et veluti hac nota Graecorum commentum cernens a Romano l. XXXII. Postero die advocat concilium. ubi cum per praeconem, sicut Graecis mos est (de quibus et apud quos ibi omnia) suadendi, si quis vellet, potestas a magistratibus facta esset, moxque haec Livius iterat, voce praetoris Achaeorum, cum praeco ad suadendum vocet, obmutuistis. Scriptum certe solenne Romanis vel ex eo liquet, quod res deperditas scripto inquirebant. Propert. l. III.
I puer, et citus haec aliqua propone columna,
Et dominum Esquiliis scribe habitare tuum.
In hoc negotio militis evocandi cur scriptum tardius? post evocationem nimirum dies aut diei pars melior abibat: et dimidiata hora scriptioni satis fuit.
Pag. 29. Vertis haec Dionysii [gap: Greek word(s)], Qui militiam detrectabant. flagitium gravius susceptam deseruisse, quod vox Graeca praefert. et fol. 31. adfertur ex lib. III. Livii, pro desertore futurum, cujus causam non probasset.
Pag. 34. Pro, Albis equis, substitutum, Altis equis. prius tamen facit ad istius transvectionis commendationem, in qua speciem fuisse triumphi vult Dionysius, pene par etiam difficultas in altis conquirendis. Quid si omnes altis equis, quis inter eos eximius?
Pag. 45. Forte, inquis, imperatorum nomina in militum manibus. Potius signorum;
page 151, image: s151ita Vegetius l. 1. Sed non statim punctis signorum scribendus est tiro delectus. Puncta signorum, puto nomina signorum, Aquila, Draco: aut legionum, Rapax, adjutrix Martia. Nisi forte per puncta legionum, hoc est, quae iis inscripta, imperatorum nomina, ut Vespasiani cap. 6. apud Suet. (quandoque imagines imperatorum, ita Vitellii scriptas in signis reperio apud Xiphil.) ipsorum quoque manibus inusta.
De punctis eorum, qui se Diis dabant (non enim lego istos Devotarios fuisse, nec reor) perpulcrum Eustath. in Od. [gap: Greek word(s)]. pag. 165. De equis punctis probis et improbis idem scribit in Od. pag. 197. v. 43. et Il. [gap: Greek word(s)]. pag. 259. ubi ait [gap: Greek word(s)] (hinc Prudentio Sphragitides) et Il [gap: Greek word(s)]. pag. 697. v. 33.
Pag. 76. Non quia revera vela aut panni fuerint. Contra Plut. in Fabio de Ter. Varrone, [gap: Greek word(s)]. Rursus in Pompejo: [gap: Greek word(s)]. Aquilae vero ipsae, non solum quales descripsit Dio l. XL. sed in texto fuisse exprimo ex Flori l. IV. C. 12. quinam aliter potuit eam aquilifer balthei latebris mergere?
Pag. 100. [gap: Greek word(s)]. Haec versio, ut ductoribus ordinum, cum strenue aut aliter pugnaverint, possint innotescere. 1°. [gap: Greek word(s)] non satis videtur expressum Latine. Magni tamen referre putant milites, se signari oculis ductorum, praesertim suorum et suarum partium, ita fere sonat [gap: Greek word(s)]. 2°. [gap: Greek word(s)] non videtur idem esse cum [gap: Greek word(s)], sed animam projicere in aperta pericula, aut prima pericula subire, reliquos praegrediendo. 3°. quid illud aliter? an si instrenui fuerint, id notum volunt, idque suis ducibus? putarem scribendum in Graeco dumtaxat sententia clara [gap: Greek word(s)].
Ibid. [gap: Greek word(s)]. magis arridet, [gap: Greek word(s)].
Pag. 103. Firmitatem quaerere videris in scutis, si pelles non instratac assulis. Conjicio primo a numero pellium. deinde a siccitate. Hom. Il. [gap: Greek word(s)] vocat [gap: Greek word(s)], etsi suum aes, subdit, an addit? Tutius videntur ita potuisse fieri, quod suppactum lignum [gap: Greek word(s)] et magis forabile, corii lentitudo plus resistat. Unde pro magno Virg. posuit. Transiit intextum tauris opus. Certo tamen allati loci probant subjectionem lignariam: sed nunquam aliter factum non docent.
Pag. 105. Crassitie unius digiti. Unde igitur certum illis libramen? a ferro? sed altrinsecus adimis. Et ab illis vulnus erit acu punctum, non latae plagae, quales vult Livius fieri Romanorum telis et armis, non item Graecorum, [note: Est apud Florum libro 11. cap. 7. ut Lipsius infra pag. 120.] nescio ubi. Alterum istud (quod habetur pag. 120. non videtur de sententia Dionysii, qui ait, habuisse [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)]. Cogito quoque ad hanc brevitatem decurtatam non pertingere ad longitudinem mediocris hastae. Denique fulgor iste natus est in summo ferro, lati adjicit, ne quis putet, ortum etiam ab imo.
page 152, image: s152
Pag. 112. Nec praefecto umbilici vocem etc. Umbilicus Graecis est [gap: Greek word(s)], quem Homerus in scuto pingit Il. Z. 117. expingam et integrabo versus. unice scriptis tuis concinunt.
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
[note: Si tangit malleolos, certe [gap: Greek word(s)] potius est pedumtenus, quam crurumtenus. Dausque.] Hoc loco scribit Schol. ex elephante plerosque fuisse umbilicos clypeorum, aut librorum. ut autem hîc Eustath. Umbilicos vocavit bullas in librorum tergo, sic in Epodis Horatii et Martialis aliubi. Est et vox haec translatitia ad medium cujusvis rei signandum, ut quum vocant Delphos Umbilicum mundi, videor et in Verrinis legere, Syracusas Umbilicum Siciliae. Nec in clypeo unus solum Umbilicus, qui ventricosos faciat, multo plures in Agamemnonis scuto. Ilad. [gap: Greek word(s)]. 34. [gap: Greek word(s)] ---
Pag. 113. Bello non ante tentati. Habent gentis consuetudine per Tarquinium, Clausum, etc.
Ibid. In Suida reponitur [gap: Greek word(s)]. etsi res, non tamen haec videtur illi mens; cum pag. 156. dixerit [gap: Greek word(s)].
Pag. 114. Quid si pro [gap: Greek word(s)], legatur, [gap: Greek word(s)]? sic ut gladius brevi loro dependeat infra summum femur, ut sit propius ipsum cingulum, quam genu. aut, [gap: Greek word(s)], distinxit hisce verbis ab Heroico more, qui ad humeros alligabat. Scribit enim [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)] autem sit, quod mox [gap: Greek word(s)].
Pag. 115. Manlius Hispanico cingitur gladio. Refert hic mihi locus eum Agellii, ubi substituis vocem Cautabundus pro Cantabundus. haesi tunc et merito. Tacit. scribit 11. Hist. 22. Germanos cantu truci et more patrio nudis corporibus super humeros scuta quatere. Caesar Eburones victoriae suo more conclamare. Hi populi ab Historia saepe Galli dicti. Sed extra controversiam Livius VII. cum scripsisset superbe fortissimum quemque Romanorum Gallum proritasse, levitatis et vanae fiduciae notis ita Manlium liberat, non cantus, non exultatio, armorumque agitatio vana, quasi dicat ea in Gallo fuisse; quem et a cantu opinor Stolide laetum dicere. Ex quibus videri possit Gallus sui incuriosus.
Pag. 119. [gap: Greek word(s)]. quidsi? [gap: Greek word(s)]. i. forti ferro, tamen [gap: Greek word(s)], quod facile hebescat.
Pag. 125. [gap: Greek word(s)] plures exponunt per [gap: Greek word(s)], incerta tamen est memoria Eustathii. dictum putarem, quasi [gap: Greek word(s)] aut [gap: Greek word(s)]. Primo certa est et indubitata scriptio per [gap: Greek word(s)]. non per [gap: Greek word(s)]. quod si est [gap: Greek word(s)] certo scribendum sit per [gap: Greek word(s)]. Et suspicor [gap: Greek word(s)] galeam [gap: Greek word(s)] eadem esse, ut Il. [gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Si quatuor [gap: Greek word(s)], cur non totidem caudae, totidem [gap: Greek word(s)]? neque hic [gap: Greek word(s)] plures uno puto. Nam si alios minus aut honore aut virtute spectabiles
page 153, image: s153(quos passim tegit [gap: Greek word(s)], quasi communi et vulgari galea) quatuor conis illustrat et insignit, non ducum ductorem et Regem Regum? quem tamen sic honorari non video. Et si [gap: Greek word(s)] tres, si in singulos singulae plumae, qua positura? si a fronte et a tergo duae, ubi tertia? dextrorsum an sinistrorsum? offert se vertex apicatus. Ibi esto. alia jam mora. ubi jam reliquae duae? an ad dextram, sinistram, frontem, occipitium? ubi? quae causae, cur hactenus, non eatenus?
Quod adfertur a Suida, levius pluma est. Non ab aliis gestata [gap: Greek word(s)], si in more fuit? cur non et illi [gap: Greek word(s)] dicti? An quod Geryon primus hoc ornatu conspectus? Sed quî potuit triplicem sui speciem objecisse spectantibus? aderas? distinxisses. aberas? confudisses in unum. Fabula ergo credibilior apud Justinum lib. extremo, arcta trium [gap: Greek word(s)] fraternitas.
Dixi illa mihi eadem videri: quia Poetis perquam familiare numeros incertos et multitudinem certis mutare. Horatius
Illi robur et aes triplex
Circa pectus erat.
interpretor multiplex. nec plus videtur dictum, quam a Sallustio Ferro septos in fragmentis. Aeneid. 8. de Aeneae clypeo.
Septenosque orbibus orbes
Impediunt
cum alibi:
Clypeum tot ferri terga, tot aeris,
Cum pellis toties obeat circumdata tauri.
de Pallantis. Adeone malignae fuissent operae Vulcani et Vulcaniorum, ut clypeus Aeneae minus firmetur, quam Pallantis? ille prope emeritus, hic vixdum tiro. similiter Homerus scutum Ajacis facit [gap: Greek word(s)], hoc est meo judicio, multiplici pelle; quem similiter vocarit Ovid. 13. Met. et 1. Am. dominum clypei septemplicis. Ob haec animi pendeo.
Ibid. [gap: Greek word(s)]. scribis [gap: Greek word(s)]. Hac admissa correctione, ubi [gap: Greek word(s)] fundamen? Crines isti quo stant fulcimine? quo surriguntur?
Pag. 105. Nec ratio est tam cauts et custodite armare illos. Caute restrictum ad velites. Nam Il. [gap: Greek word(s)]. et [gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)] (sentio deesse vocem, nec liber ad manum) [gap: Greek word(s)].
Pag. 128. Quae Pausanias de loricis Homericis et [gap: Greek word(s)], vix audio.
Ibid. Cur loricas proprie dictas non potuit duas gestasse? Dominus de Bieure aevo nostro thoraces de solido ferro indutus ad numerum saltabat, et [gap: Greek word(s)] tam gravis, cymbam, se, suosque evertit Antverpiae. Id forti, si alii nulli, nemo neget.
Pag. 131. Cur sequendus Duza, ferreus aerato nec cataphraclus equo? Orientalis miles, maxime Parthus, passim auro superbit, et rutilat. Tuus Cl. Dausqueius.
page 154, image: s154
L. I.
[note: Has quoque observationes ad Lipsii Poliorcetica reperi, sed nescio, an Dausquei manu scriptae. ne tamen perirent, hîc edendas existimavi.] Pag. 17. Vulgarius dicimus Luy-Dick. an a populi frequentia, ut Horatio densum humeris vulgus?
Pag. 71. Hos cippos appellabant] Non ausim a nostrate voce (Cippen, vel Kippen) deducere, quod est occulte contingere et comprehendere. sic pali hi.
Pag. 41. Vineae nunc barbarico usu Causiae dicuntur] vetustissima Vegetii impressio (Caucias) habet. Vincent. Belluacensis in speculo doctrinali (cautibulas vel Chartos) an hoc ultimum a (Garden) quia vineae ex cratibus? illud a cautione:
Pag. 42. Lucanus vineam ait adopertam levi terra.] An hinc Glossarium: Pluteum, [gap: Greek word(s)]. et forte etiam plutei scriptorii gypso obliti erant, ut memoriae confirmandae caussa quid ibi stylo notarent.
Pag. 51. Musculus cuniculo similis] Eodem modo citat Vincentius in speculo doctr. et forte non ad formam similem respexit, sed ad effectum. ita forte musculus cuniculo similis.
Pag. 77. Plerumque unius aggeris tantum fit mentio, qui [gap: Greek word(s)] Graecis. An hinc apud D. Hieronymum l. 2. contra Jovinianum. Si omnes, qui a dextris sunt, ut vulgo dicitur, [gap: Greek word(s)]. Ita legit Reatinus. sed abeunt ab eo MS., qui omnes haec addunt: ad militiam probat: ut sine dubio locus de militia intelligendus sit. Varie tamen vulgatum ( [gap: Greek word(s)]) exprimunt. et vocabulam (unum) praemittunt.
1. noster MS. si omnes qui a dextris sunt, unum, ut vulgo dicitur, Ensoma ad militiam probat. hinc credo alios fuisse, sunt corpus unum, et ut vulgo dicitur, [gap: Greek word(s)].
2. noster MS. eodem modo legit, sed pro (ensoma) substituit (engoma) hinc forte alii [gap: Greek word(s)].
Martin. et Francisc. MS. eodem modo legunt: sed loco (ensoma vel engoma) habent (encomon) hinc credo Erasmum fecisse [gap: Greek word(s)].
En tibi variantes lectiones. adhibe judicium tuum.
An enchoma ab [gap: Greek word(s)], id est hasta, ut designet unum hastatorum ordinem?
An ad tribunal alludit castrense, quod ad dextrum, legendumque engyoma ab [gap: Greek word(s)], id est, in manus trado, mando, fidejubeo. at mandata et fidejussio in foro vel in Praetorio. sic forte Suidas capiendus in [gap: Greek word(s)], ubi [gap: Greek word(s)]. Legendum enim [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)]. Nisi malis [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)]. Gruma Nonio locus medius, ad quem quatuor tendunt viae, an simile quid in praetorio?
Vel Reatini lectioni addiderim: ad militiam probat, et huc traxerim. Nam. in aggere nullus ordo dignitatis, sed omnes permixti.
An, encomion, quod toti exercitui par laus in victoria tribuatur?
An militarem tesseram mutam et vocalem intelligit, quae omnibus eadem? certe
page 155, image: s155Martinus Lipsius margini suo asscripserat [gap: Greek word(s)]; id tessera illa Ammiano. encomon igitur tesseram circa humerum positam forte signat.
Pag. 157. Varro de R. R. Palaestra aprorum et caprearum. Martiali aper palaestrita. vide et ride commentum. An hinc Valais; Vlais, id est caro: ut palaestra locus sit, ubi animantes terrestres quadrupedes saginantur, et redduntur carnosae: ut piscina piscium, cui palaestram Cicero conjungit, ut sic loca piscium et carnosorum animalium distinguat. hinc aper palaestrita, id est carnosus, torosus. Sane p tam Graecum, quam Latinum in v mutari nostro idiomate, mille facile exemplis probavero. sic a [gap: Greek word(s)], vuer, a piscis, visch.
Pag. 122. Trifax. Nobis telum hamatum, quod cum impetu dejicitur, Dryhaeck. Quanquam enim Festus dicat, telum trium cubitorum, late forte cubitum accipit pro passu Pliniano, i. e. vaem, vadem i. e. extensione brachiorum. Caesar certe et Athenaeus decem vel duodecim cubitorum faciunt, qui proprie capiunt cubitum, et in tres passus eorum deductio incidit. An igitur Ennius telum trifax q. drie-vaem? certe: produxit trifaci, ut non videatur a face deduci.
Pag. 148 Viginti Plaustra coriis ac minoribus sagittis onusta. an corytis.
Pag. 162. Rotabant circa caput, et vires ita dabant] L. 1. Reg. c. 25. v. 29. rotatio et impetus conjuncta. Porro anima inimicorum tuorum rotabitur in impetu et circulo fundae. Ita Hieron. Hebraei, in palma fundae, Graeci [gap: Greek word(s)] loculamentum lapidis intelligentes, quod rotundum.
Ibid. Terra fundae similis] an quia forma ovali? Anselmus in laude Virginitatis de caelo: quam (creaturam rationalem) teres vertigo caeli ad modum rotantis fundibuli circumgirat.
Pag. 176. Leo Imp. (Virutta quae Rhiptaria dicuntur) an Rhutaria, Rhuyting Flandris telum simile. sed erro: Excerpta post Constantinum Porphyrogenitum [gap: Greek word(s)]. credo intelligi ejectamenta et sordes, quae e castris projiciebantur. Hinc forte porcorum proprium verrueten, vrueten, sordes scrutari.
Ibid. Gaesum. Sibylla [gap: Greek word(s)]. et Statio gaessa, unde fecere gesta. Servius virilem hastam exponit; an q. [gap: Greek word(s)]. ut Gajus Gajam dicunt.
Pag. 179. Herodian. 11. [gap: Greek word(s)], an non Javelyn? Illyricis tribuit. et sane alia multa sunt verba Illyrica, quae nostratia.
Pag. 174. Leo Imp. Mastriobarbalum. Excerpta post Constantinum Porphyrog. Marzomabulon dicebatur, quod nunc Saliba. an pro, [gap: Greek word(s)], id est. [gap: Greek word(s)], id est, purgamenta quae ad mare deferebantur per fluvium. credo me sic in Favorino olim legisse.
Pag. 180. Cateia, Irenicus 1. 4. Exegeseos Germanum scutum facit. addit restimonium EX XX. l. Sid. Apoll.
Quondam fracte subis Cimber, clypeisque gravatus
Ante manus solitas jussi portare cateias.
sed quis ille XX. liber Sidonii.
Pag. 197. Ammian. l. XXVII. Sagitta est cannea inter spiculum et arundinem
page 156, image: s156multisido ferro coagmentata. an caucea? caucus Bedae poculum ferreum ventrosum, ut hîc sagitta cannea describitur. non enim capio quo modo dicatur canna inter arundinem et spiculum, nisi cannam majorem arundine intelligat. sed tu ipse censes ferrum excavari, cum (quod) loco (quae) substituis, et ad spirculum refers. caucus, caucalium, baucalium eadem. Nescio an sic in Apulejo legendum. Inter orci caucos adhaesisti. pro (cancros) ut ad urnam Aeaci alludat, cui sortes et nomina demortuorum imposita. Et plures videntur urnae fuisse. hinc Aldelmus in Joanne. Gemina damnatus urna. hinc et Orcivus thesaurus Naevio.
Pag. 205. Funibus chalant.] Vincent. in Speculo Doctrinali, funibus calant.
Pag. 149. Directae trabes] Recte in longum positae. sic Plautus Curculione.
Clypeatus elephantum ubi machaera dirigit.
Capio enim, in latum vel longum transfodit, id est, rygen aen't sweert. sic forte Plinio recta ungulata tunica, id est, discissa et annulis astricta. sic Regia, nisi utrumque malis a Graeco, scribendumque Rhecta, Rhegia. Scio quid Festus sentiat in Recta, et Regillo. nec forte dissentit. in hoc forte omen novae nuptae, et liberis in togis virilibus. An simile quid in nuptiis nostris mansit? nam primo a nuptiis die, divisam introrsum tunicam induunt novae nuptae. Nescio an Zebillie pro Zobiellie huc alludat.
Pag. 20. [note: Et haec reperimus, sed manu Delrii scripta, ad Lipsium.] Mangana] technas impeditas et invias Hispani magan~as vocant. voce Graeca.
Pag. 21. Deut. XX. Hîc nostri recentiores cum Rabbinis negarent proprie de machinis Mosem loqui, nam vertunt, munitionem aut propugnaculum: et videntur favere LXX. qui; [gap: Greek word(s)]. Vallum ergo, dicat aliquis, non machinas. Sed evolvi facile. Vallum a LXX. vocari machinas omnes, quibus arctatur et cingitur urbs; quo in numero, vineae, turres etc. Rabbini vero illi falluntur ut solent. iisdem nos consonantibus Metzer, galli paullo aliter Masson, hinc etiam Latinis Maceria. MATZOR [gap: Greek word(s)] a [gap: Greek word(s)] TZUR (si non. ipsum radix) non obsidionem primario, sed quod angustat et stringit atque coarctat, significat: et inde ad obsidionem traducitur. An non hoc de turribus et similibus machinis intelligitur aptissime. stat etiam pro nostra versione Paraphr. Chaldaeus, cujus verba idem sonant. stat Josephus lib. 4. cap. ult. qui, [gap: Greek word(s)]. stat Vatablus Hebraicae linguae callentissimus, qui; machinas obsidionales. Maneat ergo penes Judaeos origo machinarum: nec pro Graecis quis pertendat. fortassis etiam intelligendi, Periclem inter Athenienses primum ab Artemone usum. Verum enimvero (Lipsi) fortassis hoc loco Moseos, noster machinam latissima sumpsit signisicatione, pro vallo, aggere, et omni instrumento ac munitione obsidendarum urbium: ut vereor ne malivolis locus iste haut satis firmare videatur sententiam tuam, quam in fine quoque capitis repetis. Posterioribus quidem temporibus, ante tamen opinor Peloponnesiacum bellum, clarum suppetit testimonium, sub Ozia Rege (Amulius tunc apud Latinos Rex) cap. 26. lib. 2. Paralip. vers. 15. ubi recentiores
page 157, image: s157quoque consentiunt, de machinis bellicis istis agi. In Machabaeorum Histioria frequens mentio, sed illa tempora posteriora.
Pag. 67. Quaeso (indicari mihi cupio, nam nondum inveni) ubi D. Hieron. loriculam vertit: in nostra quidem Deut. 22. murum tecti per circuitum exstat? vertit quidem Vatablus loricam, et alii recentiores: et vocabulum Hebraeum [gap: Greek word(s)] Maghachech significat aliquid arctans et includens. solebant aedes Palaestinorum esse superius planae ad deambulandum et apricandum (solaria vocabant, Hispanis, solanas) strata lateribus, vel caemento indurata et nonnihil in marginibus declivia, ut inde aquae defluerent. securitatis ergo, et praetereuntium et inambulantium causa, cingebantur aliquo vel muro, vel alio sepimento aut munimento; non quattuor digitorum altitudinis, ut somniat Cammius; sed quattuor circiter pedum, ut inde liceret deambulantibus despicere in plateas; decidere non metuerent. Ex tali solario vidit David, quam vidisse tota vita poenituit. Cajetanus dicit Pectoratas vocari. Gader, h. e. sepimentum Jarrhius Judaeus exponit. Chaldaeus Paraphrastes, [gap: Greek word(s)] theiacha, quod idem Jarrhius docet munimentum significare. Ex quibus colligo et usum hujus familiaris loricae et altitudinem, et materiam, aliquando ex latere vel lapide, aliquando ex vallis vel lignis aliis.
Pag. 70. Quaeso ullumne exemplar vidisti Tibullianum, in quo; cervos, et non nervos legeretur. nam ante annos viginti sic et ego; et Guellius, tantum ex conjectura correximus.
Pag. 111. Tertulliani verba vellem integra posuisses, et simul lucem aliquam illis, quae omisisti verbis, trabes machina est; in quibus mihi tenebrae et suspicio de mendo. num trabs e mach, aut quid simile.
Pag. 115. In Ammiani verbis vide num male descripseris, Poliorcetes est oppugnatus, pro, nominatus, aut quid simile.
Pag. 120. In Athenaei loco, bonum, si quod testimonium adderetur, quo [gap: Greek word(s)] de militibus, et non machinis: maxime cum subdatur, de aliis telis.
Pag. 160. Ego vero vix dubito Phoenices ab Hebraeis hoc ut cetera multa accepisse; nam etiam Jobi tempore, qui vel ante Mosem vel ei coaevus, et unus ex posteris Esau, funda nota: c. 41. et vel ante tempus Othonichi (juxta Joseph.) vel ipso Judice Israelis (secundum Seder olam) cum Benjamitae funditores peritissimi Jud. c. 20. quando vix noti Phoenices.
Pag. 180. Noster MS. teutonas vocant, puto germanum, h. teutonicas. Noster ille idem, Cajam, non, cavam: et dixerit ille idem scriptor corrupte Cajam pro Catejam; vel cum abbreviate scriptum esset, Isidorus legerit; Cajam errore, quod Catejam legendum.
Pag. 184. Fallere Graecos, et quod solent, veros non esse, nihil ambigo. qui jam inde ab Ismaele Abrahae filio Sagittariam duco. Gen. 21. post et ab Esau Jacobi filio, Gen. 27. Confirmat quod Hebraea d. c. 21. multiplicis sunt significationis; significantia inter cetera, Oleast. multiplicantem arcus, vel Vatabl. peritum, sive Hamer. magistrum arcus: quae ad inventionem non male deflectantur. Ipsum quoque nomen Schutter, ab Hebraeo aperte ducitur, quibus arcus [gap: Hebrew words]
page 158, image: s158chescheth, a sono: inde geschut. Hoc malo, cum Hebraea sit prima et matrix linguarum ceterarum.
Pag. 198. In emendatione Hesychii: vide ne de asbesto aut simili specie lapidis egerit.
[note: Respondet Lipsius v. Centur. Misc. Epist. 54.] EPISTOLA DCCCXXXI. [note: Maccii hujus laudes post Nicium Erythraeum in Pinacoth. Pag. 277. ingenti praeconio celebrat Morhosius de Patavinitate Livii cap. 1. librum scipsisse de bello Asdrubalis didici ex Naudaei exercitatione de Sena, quae nunc Thesauri Italise Tomo VII, est addita, ubi diligentiam singularem in explorandis locis Piceni et describendis commendat pag. 8. et 28. et aliis in locis: prodiit Venetiis 1613. in omni scientiarum genere fuisse eruditum et exercitatum adfirmat Erythraeus. Vitam Maccii celebrasse P. Gibelinum refert Konigius in Biblioth. pag. 491.] SEBASTIANUS MACCIUS DURANTINUS J. Lipsio. Lovanium.
ILlustre, et peracre ingenium tuum ego semper sum admiratus, teque ipsum, tuasque animi dotes, egregias profecto, et singulares, omnibus verborum ornamentis pro mea in te, mihi quidem minime notum, sed cognitum, ac perspectum, observantia prosecutus fui; non enim solum jugem de tuis virtutibus doctissimorura virorum praedicationem ubique gentium audivi, sed etiam multitudo, et copia librorum, qui jam abs te in omnium hominum utilitatem editi sunt, aperte testatur, te verum esse bonarum literarum columen, et restauratorem. Expectabam profecto annis superioribus, ut Bononiam, quo fueras accersitus, non sine maxima tui ipsius laude, et gloria, te conferres, ut, quam tibi absenti debebam, debeoque in praesentia, observationem, ac reverentiam, praesenti maxima cum animi mei voluptate exhiberem. Sed casu, nescio quo, factum fuit, ut nolueris venire, deterritus, credo, tam longo itineris intervallo; hoc enim uno literarum professoribus nihil est molestius. Quamobrem, quî possum hoc tempore, meum in te animum ostendere? Te diligo equidem. Imo, ut verius dicam amo. Sed quo amore, cum nulla mihi tecum propter interpositos montes possit esse familiaritas? Observo etiam; sic enim est diceudum de eo amoris vinculo, quo peritissimi literarum professeres complectuntur. Sed esset hoc etiam parum, nisi quoque te colerem ex animo. Atque, ut hanc meam erga te voluntatem aliquo significationis genere declararem, decreveram ad te mittere Soteridem meam, opus versibus confectum, ac typis impressum, de humani generis Redemptione, in quo etiam reliquas omnes Christi actiones, Episodice tamen, recensui, ut res ejus gestae omnes, et vitae totius quasi curriculum tanquam in scena videri, et conspici possent. Sed defuit mihi mittendi facultas; isti enim bibliopolae ex propria consuetudine multa pollicentur, sed nihil unquam faciunt, quod imperantis, et mandantis voluntati satis morem gerat. Si opus
page 159, image: s159ejusmodi. in manus tuas perveniret, existimarem non esse injucundum cum propter Christianam pietatem, quam profiteris, tum etiam propter ordinem, et methodum, quae a me in eo pangendo servata est; volui enim, quamvis hoc jam ab omnibus orbis terrarum hominibus judicatum esset fieri non posse, Christi redemptoris actiones poeticis numeris describere, nihil tamen discedens ab Aristotelicis de Poetica facultate praeceptis. Atque id, ut doctissimi homines (absit verbo invidia) mihi persaepe significarunt, ad amussim factum, servatumque a me est: Quin etiam Soteris eadem in compluribus locis, et gymnasiiis publice ab interpretibus, et magistris sacrae Theologiae, artiumque liberalium professoribus declaratur. Si me docebis, quam debeam inire rationem, ut ad te mittatur, nulla a me interponetur mora, quo minus hoc aere alieno gravissimo me quamprimam eximam. Nonnulla etiam alia historice conscripta paucis ab hinc diebus a me prodentur in vulgus, quae etiam curabo celeriter ad te perferenda; utarque ea mittendi facultate, quam tu ipse mihi offeres in praesentia. De te cum Felice Paciotto, Philosopho acutissimo, et cum Baptista Guarino, equite, ac Poeta celeberrimo, sermones habeo creberrimos; cupimusque omnes, ego vero in primis, ut unam vultus tui effigrem aeneis tabulis impressam, vel peritissimi alicujus viri manu delineatam ad nos mittas, ut eam ipsam, tanquam te praesentem, intueri, et contemplari possimus. Atque, quemadmodum nostrae bibliothecae, unaque in primis bibliotheca Serenissimi Francisci Mariae Ruverei Urbinatium Metaurensium Principis, praeter aliam innumeram, ac prope infinitam librorum, eorumque praestantissimorum, supellectilem, exornatae sunt tuis insignibus literarum monumentis, ita etiam hoc uno decorentur tuae imaginis splendore. Erit hoc nobis ingentissimi beneficii loco. Franciscus vero Maria, Sancti Angeli Comes, intimus familiaris ejusdem Principis, quam saepe mecum de te loquatur, testis sum ego ipse, et coeteri, qui nos de te loquentes quotidie audiunt. Te mirum in modum amat, ac nomen tuum veneratur. Novissime ad nos delarus est tuus ille Seneca, in vitam prorsus abs te revocatus. Quam vero elegans, quam doctus, quamque eruditus existat, tibi etiam ab aliis signisicatum existimo; ego enim eum admiror, et ex tuis eruditissimis praeceptis disciplinae Stoicae, ut politioris elegantiae, miro teneor desiderio. Propter hoc cumulus etiam aliquis accessit ad meum in te amorem, si tamen aliqua in parte ille augeri potuit. Perge, vir doctissime, atque alia in dies ede tui ingenii monumenta, ut unus omnibus semper profuisse videare. Tuus ille Cornelius Tacitus, nunquam satis commendatus, ab eodem Serenissimo Principe, tam docto, et perito, quam benigno, et perhumano, nunquam de manibus poni consuevit. Tot enim, tantaque abs te uno animadversa sunt, quot nunquam viderunt omnium hominum oculi. Te hominem dicit coelirus missum ad bonarum literarum studia in lucem reducenda. Ejus vero testimonium non flocci faciendum est: non solum enim est omni liberali doctrina politissimus, sed etiam miris modis philosophicas, theologicasque rationes profitetur. Habet etiam in sua Aula peritissimorum familiarium catervas. Iis autem ita circumseptus
page 160, image: s160inambulat, ut omnes omnium aures ex ejus ore pendere videantur. O utinam illum posses noscere, posses intueri, posses alloqui; semel enim eum tantum conspectum nunquam dimitteres. Sed haec, multaque alia, quae in praesentia consulto omitto, universo terrarum orbi nota sunt. Quapropter tu hanc meam excipe erga te, resque tuas omnes propensissimam voluntatem, atque me ama, ut meum erga te studium in dies expromere cumulatius possim. Vale, Pisauri VI. MDCIV. Idus Quintilis.
EPISTOLA DCCCXXXII. J. LIPSIUS Olivario Manareo, Sacerdoti Societatis Jesu. Bruxellas.
ADmodum Reverende in Christo Pater. Si ad quemquam munusculum hoc mittere, certe ad R. tuam debui, vel a tuo, vel a meo affecta, qui sic volebant. Scio enim quam R. tua, et pleraque omnis Societas affecta sit in hanc DIVAM, scio et benevolentiam, qua me dignatur prosequi; itaque et ego vicem reddere provocor, et quod munus includit, cum licet, rebus testari. Facio, mi Pater, si non in magna re, tamen sacra; et rogo uti ab hoc aspectu ames, et me, qui sum censeas, id est, planissime tuum. DEUM et DIVAM oro tueri longum et firmare R. tuam et rempub. erigere lapsantem. Lovanii. postrid. Id. Sextil. CICICCIIII.
J. Lipsius.
Unum hoc seorsim R. P. scribo. Intellixisse me a P. Rectore, itemque ex literis R. V. ad P. Leonardum meum, agi de titulo Consiliarii status: quem vereor invidiosum apud quosdam fore, et ego minore profecto contentus esse possum et debeo, ac sufficiat simplex, Consiliarii S. Celsitudinis, qui solet etiam Quaestoribus et aliis dari. Nam rogo, R. V. animum interiorem meum norit, non ambio titulos: neque vel minimum cupiam, nisi ex dignitate ipsa studiorum et doctrinae videretur, non censeri in grege, quibus Deus aliquid praeter ceteras in iis dedisset. Ego hîc in publicis consessibus agmen Professorum soleo claudere, quod exteri, si qui veniunt, mirantur, et quidam eorum, qui me solo Doctoris titulo praeeunt, inter auditores meos fuerunt. Quid facio? ambitiunculam meam detego: sed merito, apud medicum. velim totum meum pectus videas, et fenestram ei Prometheus (veteri voto) indidisset. Vale R. P.
page 161, image: s161
EPISTOLA DCCCXXXIII. J. LIPSIUS Olivario Manareo. Bruxellam.
REverende in Christo Pater, et semper mihi venerande. Accepi literas, quibus amanter, prudenter, pie me hortaris, ut scriptionem suscipiam et exsequar miraculorum, quae Beatissima Virgo in vicinia vostra, Colle aspero, assidue patrat. Quid ego tibi petenti (meo animo jubenti) aliud abnuam, mi Pater? nedum ut istud, quo religio et ipse affectus meus me vocant. Corde colo, et afficior erga hanc Divam: et utinam possim in honorem ejus, quae velim! potero autem illa adspirante, et te R. P. precibus tuis auxiliante. sed audi, quae me morata sint, aut morentur. Primum Antistes Antverpiensis hoc operis susceperat: et ipse mihi scriptum suum ostendit, et reliquit dispiciendum. Alieno labori haud libens intercedam, neque pudorem meum decet, praesertim talis illius viri. Accessit denique propria mea occupatio, quia nunc Senecam totum edo, itemque Monita et Exempla Politica: in quibus vel corrigendis vel alibi augendis, ut sit, sic occupor, ut aegre ad aliam curam me donem. Quid? quod valetudo me abjicit? et hanc aestatem sic infestam habui, ut aegre aut vix fuerim corpusculo sustinendo. Tamen sepono omnia, te suadente et animante, nihil obduco: moram tantum brevem postulo; qua et coepta illa profligem, et vires ac spiritus recipiam ab aegrimonia imminutas. Tum vela pandam, et in aequor me dabo. proveho autem, et juvabis, o pater, (supplex peto) sacris precibus tuis, et (si ausim addere) tuorum. DEUS et DIVA R. V. incolumem diu, et pro bonorum votis praestent. Lovan. III. Kal. Octobr. CICICCIV.
EPISTOLA DCCCXXXIV. J. LIPSIUS Olivario Manareo. Bruxellam.
ADmodum Reverende in Christo Pater. Diutius imperare animo et affectui non possum, quin erumpat in gratias, et benivolentiam hanc tam insignem, imo beneficentiam, non illo solum inclusam gestem (quod semper erit) sed verbis etiam et stilo isto prodam. Debeo mi Pater, debeo, et quis parens magis amanter, magis sollicite, de filio cogitet, atque agat? Accipio beneficium, quomodocumque res cadet, et hoc testimonium tuum et de me judicium, pluris facio, quam quidquid a Principe potest obvenire. Nihil hîc blande, sed rem dico. Ceterum de ipsa re, nihil equidem habeo, quod suggerere prudentiae tuae possim: nisi (quod scio illam facere) cogitet de valetudine
page 162, image: s162mea hac tenui semper et incerta, nec posse eam ad res ullas civiles aut actiones utiliter admoveri. Scit R. V. genus vitae meae a puero, ad has aevi metas, semper quieti et tranquillitati, et uno verbo, Studiis consecratum: rogo ut in eo finire mihi fas, nec senem, sine usu rerum, et levi auditione vel lectione tantum earum gnarum, quocumque colore ad illas mitti. Crede mihi de me, mi Pater: non subsistam, et clitellae bovi impositae rideantur. At eadem illa aetas, et valetudo, post annorum triginta sex continuas scriptiones aut lectiones, quietem aliquam et ferias non injuria sibi poscit, et ab optimi Principis benignitate sperat. Atque id sine publico detrimento, aut Academiae noxa futurum, audacter spondeo. quia neque totus desinam, et per intervalla etiam legere potero; et idoneum aliquem successorem (qui nunc prae manu est) reperiam, quem ipse paullatim dirigam, instituam, et formabo. Cui rei magno impendio opus non erit. nam quadringenti floreni si a Serenissimo nostro impetrantur, suffecturos in. me recipio; et ipse in veteri honorario meo acquiesco. Illud ipsum temporis, aut aevi, quod mihi reliquum erit, lectionibus ereptum, stilo (si Deus volet) impertiar, et plane otiosum otium meum non habebo, nec indoles aut natura mea patiatur. Plura brevi cum R. V. agam, et una cum Monitis et Exemplis Politicis Bruxellam veniam, quae Principi nostro inscripta ipse, de tuo consilio, sum oblaturus. Interea gratias, quas dixi, repeto: nec dies ex animo avellet, vel ille extremus etiam, si boni sensus et virtutes post mortem perseverant. Deum rogo, diuturnum te Ecclesiae, et bonis omnibus, bono omnium esse. Vale, Reverende in Christo Pater. Lovanii, V. Kal. Febr. oo. ICC. V.
Diva Sichemienis tua (nam te auctore suscepta est) ad Antistitem Mechliniensem ivit, a nostro censore approbata.
EPISTOLA DCCCXXXV. D. FRANCISCUS QUEVEDO J. Lipsio. Lovanium.
Dii tibi dent annos: a te nam caetera sumes.
PHoenix aetatis famam adhuc velem, et pietatem tuam cognoscere: et ideo has tibi litteras mitto, quibus nil, praeter candidum amorem, niveamque solicitudinem polliceor. Lipsius es, lynceus: lippus sum. Igni Vestalium lucem attulisti, vidi, vidi, tuum solem agnovi. Fuerunt (ut ais) qui libarunt, et ego Hispanos vespertiliones vidi volantes per umbram, et opus inane foriis, plenum typis parabant; castos, non doctos illos appellares. Virgines enim, quas prae manibus habebant, intactas reliquerunt. Quapropter toto corde de Vestalibus scribere decrevi. Virgines tetigi non profanus, sed studiosus. Dicebam cum Eliu, Junior sum tempore, vos autem antiquiores: idcirco demisso capite veritus sum vobis indicare sententiam meam: Sperabam quod aetas
page 163, image: s163prolixior loqueretur, et annorum multitudo doceret sapientiam. Sed ut video spiritus est in hominibus, et inspiratio Omnipotentis dat intelligentiam. Non sunt longaevi sapientes, nec senes intelligunt judicium. ideo dicam audite me. Cecidit spiritus ille tuo docto Syntagmate, cecidit, sed adhuc non ut antea de Vesta, de numero Virginum, de poena, vel praemio, de igni, de templo, (tu haec exactissime) de subtili quaestione agere institui. Quidquid scribam, dubia manu, suspensa mente scribam. mittam, corriges amicissime, ac de tua valetudine certiorem facies. Vale nostri memor. Pinciae, et Septembris. 4. Anno. 1604. Arnobii nodum (meo videri) sic solvo. 2. advers. Gent. Idemtidem in alios mores, ac ritus priorum condemnatione transisse --- Addis tu, mi Lipsi, Tum adjungit, et astruit. Nunquid magistratus per populum creatis? In potestatibus obeundis leges conservatis annarias? In penetralibus Vestae ignis perpetuos servatis focos? Quas omnes interrogationes negandi mente suscipi palam dicis. Concedo, sed non absolute, sed his exceptionibus. Non negat Arnobius creari magistratus, sed per populum creari. non negat conservari leges annarias, sed conservari in potestatibus obeundis. non negat perpetuos servari focos, sed servari in penetralibus Vestae. Idque roboratur ipsismet Arnobii verbis cum lib. IV. ait; sedent in spestaculis publicis sacerdotum omnium magistratuumque collegia; necnon et castae nutrices, et conservatores ignis perpetui Virgines. Amissam Arnobius flet religionem, omnia enim nimia licentia profanari conqueritur. Quod non repugnat dictis, quia idem est ac si diceret. Jam Virgenes non antiqua religione celantur; sedent in spectaculis, non propriis in locis. idem de sacerdotum collegiis. Rescribes pro tua humanitate. et de nodo candidum, vel nigrum calculum amo. Iterum vale: Manu aliena, nam propria langueo. [note: Respondet ad hanc Lipsius v. Centur. Misc. Epist. 55. Francisci vero de Quevedo Villegas (hunc enim nostrum esse puto,) vitam, eruditionem et fata describit Nic. Antonius in Biblioth. scriptor. Hispan. recentiorum tom. 1. pag. 352.]
[note: Responsio est ad Centur. V. Misc. Epist. 55.] EPISTOLA DCCCXXXVI. D. FRANCISCUS QUEVEDO J. Lipsio S. D. Lovanium.
AD incitas usque (ut ajunt) fui redactus, deficiebam: sed tuae literae mihi pro Esculapio fuere. Vivo, sed valetudinarius, et salute missa a Lipsio, salutem amissam adeptus. Pallentes (ut ait ille) morbos excutio. Nunc verbis virtutem inesse credo, non a Magia, sed a tua doctrina: et ideo quae olim scripsisti lego. Quae scribis opto pro futuris laboribus tibi a Deo vitam, et ab illis mihi. Vestam tuam denuo illustratam mittas rogo. Nulli fas, nisi Lipsio penetralia illa penetrare. Ignita Dea igneum ingenium expectabat. Scribe
page 164, image: s164incessanter: tuis laboribus conficis tibi monumentum aere perennius, et non tantum magna pars tui vitabit Libitinam, sed Lipsium totum ignorabit Libitina. Seneca noster te totum habet, et non aliter totum Senecam habere possumus. Felix ille, qui tuo labore ante ultimum solem mundi iterum vivus volitabit per ora virum. Bellis ferrea vestra tempora videntur, sed tuis scriptis aurata secula emulantur. Credo et Marti, non Minervae facta, sed tu facis. Quid de mea Hispania non querula voce referam? Vos belli praeda estis. Nos otii, et ignorantiae. Ibi miles noster, opesque consumuntur. Hîc nos consumimur: et desunt qui verba faciant, non qui dent. Viduo pede ambulant melioris notae viri: sed solamur. [gap: Greek word(s)]. Politicas tuas maternae linguae dedit D. [note: Quem describit Nicol. Anton. Biblioth. Hisp. tom. 1. pag. 170. ubi et versorum ab illo Politicorum Lipsii meminit.] Bernardinus a Mendoca, caecus ille Tiresias, Argos ille caecus. Feliciter spero, sed magis opto. Concessit naturae vir ille: cujus monitu patrio sermone (id fortasse haut maturo consilio) injurias Homero illatas a Scaligero vindicare fuit animus: occasione sumpta a tuis in Vellejum notis. Fave. Mihi numen est. Votisque assuesce vocari. Vale nostri memor. Pintiae. 22. Novem. ann. 1604.
Sed eus amice, quid tibi videtur de his Lucani carminibus in. VI. VS. 712.
Janitor et sedis laxae, qui viscera saevo
Spargis nostra cani.
Si Cerbero loquitur, ipse janitor appellatur. Quis est iste canis, si ipse Cerberus canis est? Janitores enim canes, et canes Janitores vocabantur ab antiquis. Sic Aeschilus in Agamemnone: citatur a Scaligero in suis conjectaneis. Hortensius in suis commentariis sic. De Cerbero loquitur Lucanus, et nihil aliud: si fas corrigere paucis mutatis sic corrigo locum.
Janitor et sedis laxae, qui viscera saevus
Spargis nostra canis.
Et consentaneum videtur dictis: sed non fas, meo videri, et ideo lucem affero dificultati his verbis Laertii in vita Pitagorae lib. VIII. 31. Porro Mercurium animarum quaestorem esse, atque ideo deductorem dici janitorem ac terrenum: et ucusque Laertius. idem insinuare videtur Lucanus: qua propter meo videri Mercurius Janitor ille est, qui Viscera spargit cani saevo, id est, Cerbero. Suspicor aliquid peculiare includi illis verbis Viscera nostra, ad poenam veneficae aniculae. Hanc difficultatem tibi ablegandam censeo, Etruscus mihi Aruspex. [note: Nescio quid Lipsius responderit. sed posset Lucanus a Cerbero alium canem, ejus comitem, Orthrum distinxisse, quem Silius Italicus, polluto eviscerare ungue dixit lib. XIII. 847. ubi vide quae Heinsius notavit.]
page 165, image: s165
EPISTOLA DCCCXXXVII. J. LIPSIUS Joanni Viringo Sacerdoti Societatis Jesu.
Legi, legi libellum, et in eo me, an divam Virginem dicam? Stigmatibus compunctam. Nec de me indignatus sum; sed quamquam in morbo (credes hoc mihi) suaviter risi. Quidni ista plebeja, vernaculorum dicta, sordidum dentem? Tela levia, quae non me, vix vestem meam tangunt. Et quid repellere ea opus? ego ne possim quidem: neque rei aliquid video, cui insistam. et sac posse: cum scurra aliquo componar? Scribant, scribant: ad gloriam Divae, ad meam etiam facient haec tam vana, tam imbellia. et scommata tolle, quid habes? si audior, nec alteri quidem auctor sum respondendi: neque video fructum. Exspecto e Germania aliquid simile, et litteris monitus sum parari. O securum me reprehensionum, in hoc quidem argumento! et utinam alia scripta mea sic munita! illud stabit, et fida ea tutela defendet. Vale R. P. et solens me ama. Lovanii Postrid. Non. April, CICICCV. [note: De Joanne Virino vid. Valer. Andr. Biblioth. Belg. p. 577.]
EPISTOLA DCCCXXXVIII J. LIPSIUS Joanni Viringo Societatis Jesu.
Suave de Sannione illo (sic appellavi) Batavo. O homines religiosos, et vere sacros! jam Antverpiae acceperam de transfugio et perjurio. et pudet vel a talibus peti. Nam tangi, absit haec injuria: et tamen ego obiter tetigi, et et reposui aliquid, quod in calce DIVAE ASPRICOLLIS videbis. Forte, etsi breve, est et [gap: Greek word(s)] aliqua nostra apparet: cur non istos? Illum a lacu (opinor enim eum esse) vidi, et doctius aliquid affert, et laudes et fraudes in me miscet. Objicit quae in adolescentia dixisse (non enim fecisse aut scripsisse) me dicit: sed dicit. summa est alium tunc me fuisse. Negare fortiter et vere possum: sed itane solis nobis portus poenitentiae non patet, sine crimine levitatis? Illis ad nova ire a veteribus fas est: nobi redire, si leviter defleximus, est inhonestum. Omnia facta aut dicta tueri, non est hominis: sed gaudeo, cum Sic abusque unguiculis examinor, non aliam in me calumniam repperiri. Ego et istum, et proles ejus omnes male mulctabo, si Deus aliquis vires mihi donat. adhuc quidem langueo. Tu, vale. V. R. et serio mihi amice. Lovanii VII. Kal. Majas CICICCV.
page 166, image: s166
EPISTOLA DCCCXXXIX. J. LIPSIUS Carolo Scribanio.
AMphitheatrum tuum vidi, in quo pro honore veritas depugnat, et illum asseruit, et hac vel factiosorum suffragiis vicit. O raram et doctam manum! o felicem defensum! sit tibi pro meritis Gloria, et non erit, quia e myriade litterionum (ut hodie res sunt) non unus, qui plene pervideat aut aestimet stili tui robora, aut omamenta. Quam orania rara, et ex adytis litterarum petita! exhausisti oratorum et vatum thesauros, et veteri verbo, flavissas. Quis textus etiam est? non Arachnes omnis soboles tam ingeniosum. Nostra DIVA plaudit, sed decore: fortasse et mea scripta, quia valetudo plura inhibet, et manum sistit, ne dedecoret priora. Jure mihi illa cautio est. aliquid tamen Sannioni Batavo reposuimus, uno stili impetu: Fortasse et Gallo (an quem dicam? latet et nondum erui) fortasse inquam, si sanguis et spiritus facient, sine quibus equidem quiesco has partes. At non te amare, mi Pater. Lovanii III. Kal. Majas CICICCV. [note: Cur non ita respondit Scaligero, et aperte in laudes hujus detestabilis et nugacis Amphitheatri apud eum excurrit? sed alius erat apud Scaligerum et Casaubonum, alius apud Jesuitas. vid. supr. ad Epist. CCXLVIII. CCCLXV. et ICCLIX.]
EPISTOLA DCCCXL. BALTHASAR MORETUS J. Lipsio.
CLarissime ac Doctissime Domine. Folia impressa dumtaxat mitto; nec ulla quae legas aut corrigas. operarius his diebus negligentior fuit, nec potuit aliquid praeparasse in tabellarii hujus discessum. At satis litterarum nunc mitto, ut foliorum vicem legas. quarum unas Euphrenius dedit, unas Buytewechius misit; reliquas frater Francfurto cum bono Deo redux attulit. De Auctore Idoli Hallensis, quidquid quaesierit, haud potuit cognovisse. Gruterus serio et constanter asseruit se nescire: alium in Germania esse, qui in eamdem DIVAM meditaretur; sed nunc omittere. Addebat insuper, etsi Auctorem novisset, malle per alium nobis eum innotescere: Hyppolitum enim a Collibus inimicum sibi experiri, quod prodiderit ipsum Codicis Mirandulani Auctorem. Interea nos Parisios ad Sonnium, in Bataviam ad Raphelengium, scripsimus; si forte illic novissent. At parum est de hoc Auctore ignoto. majoris tibi momenti esse opinor, Oratiunculae Jenensis de duplici Concordia Auctorem a fratre meo in nundinis deprehensum, Melchiorem Goldastum, viginti
page 167, image: s167septem circiter annorum adolescentem, pauperculum, etsi nobilis haeri velit, ac proinde malis istis fraudibus victum quaeritantem, Jenensium dominorum ac ministrorum asseclam, quorum consilio lepidam istam oratiunculam dictarit, ac insuper lucellum ex ejusdem venditione exspectarit. nam suis scilicet impensis excudi curarat, et bibliopolae deinde suo nomine vendendam commendarat. Sed operae pretium sit latius explicare, quibus indiciis eum frater auctorem cognorit. Gruterus ad fratrem primum venit: et quid, inquit, Morete, num Hieroclis Facetias vidisti, Satyricum in eruditos libellum? Nebulo ille Godastus in lucem protulit; et opinamur eumdem Auctorem, etsi neget. ille scilicet est, qui Paraenetica vetera nuper edidit cum Notis Rittershusii, quas malo furto et abstulerat, atque ipso inscio evulgavit scelesta et hominis impudentissimi fide. imo quod lepidissimum est; sui laudatiunculas admiscuit, Rittershusio quasi auctore. Ipso initio Conjecturarum legas: Palmaria est emendatio Melchioris Goldasti ab Haiminsfeldt, auditoris atque hospitis quondam mei suavissmi. Ille insuper est, qui Oratiunculam Jenensem falso nomine Lipsii divulgarat. Respondet frater, et simulat se jam ante novisse: Quid? idem ille Goldastus qui de duplici Concordia edidit? Is ipse, inquit. Prima haec actionis scena est. Secedit Gruterus, et Godastus cum suo libello prodit. Ecce, inquit, Morete libellum; quem rogo te ad Lipsium curare. Quid? respondet frater, solum libellum? nec ullas Auctor addat litteras? an tanti ei non est Lipsius, ut epistolii laborem impendat? Nomen, inquit, meum infra scribo: Incomparabili Viro J. Lipsio Goldastus. idem Paraenetica mea nuper per te ad eumdem misi. Itane, subjicit frater. sed dic sodes, an non et tu auctor Orationem de duplici Concordia alias ad Lipsium quasi auctorem misisti? Obstupescit miser ad haec verba; totus pallet, tremit, et aegra voce vix tandem negat. Tertia jam scena prodit iterum Gruterus: Goldastus amico cuidam suo questus est, Morete, quod ipsum redarguas et novi libelli et Orationis Jenensis auctorem. at saltem non mei meministi, qui indicassem. Minime, respondet frater. nam de novo libello; nomen suum exemplari ipse subscribit, quod Cl. Lipsio missum defiderat. Miratur Gruterus, et per fidem nostram quaeso, exemplar istud servem, quo eum Auctorem convincam, quod hactenus negat; atque aliud Lipsio redde. Permitto, inquit frater, sed ea lege, ne resciscat tibi me ostendisse, tantum te fortuito in taberna deprehendisse. Admitto legem, inquit Gruterus. Post haec tandem frater: tanquam indubitato auctorem eum sciret. Sed quae potissimum causse nebulonem impulit, Oratiunculam Jenensem edendi? Nimia improbitas, respondet Gruterus,, et spes levioris lucelli. Habes Actiunculae hujus finem, Vir Clarissime, atque in eo epistolam hanc finio. Sed et litteras nefarii illius habes. nam quia monuerat eum frater, haud omisit. Vale, Clarissime Domine, invidia omni major. Antverpiae. in Officina Plantiniana x. April. M. DVC.
page 168, image: s168
EPISTOLA DCCCXLI. JOANNES DECKERIUS J. Lipsio. Lovanium.
AMplissime et Clarissime Domine. Extorsit hanc a me epistolam lectio libri vestri Exemplorum; qui diebus proxime praeterlapsis ad manus meas ut pervenit, deponi ante non potuit, quam integre perlegissem. Nulla certe fuit pagina, ex qua non didicerim atque excerpserim multa. Ingratus omnino essem, nisi si gratias agerem per epistolam tum meo, tum totius Reipub. literariae nomine; ac singulariter Serenissimi Caroli Archiducis: cui quotidie suasu meo (sum enim illi a Confessionibus) ad mensam liber hic vester praelegitur. Legi etiam opusculum illud, quod suppresse Auctoris nomine Scaliger non tam contra personam vestram, quam causam totius Ecclesiae et Divae Virginis honorem elucubravit. Et quidem ad ea Personae vestrae quod spectat, neque ego neque quisquam hîc, qui legit, quicquam motus est, vel magnopere digna censet ea, ad quae respondeatur. Illa enim per sese ruunt. Pessimam tamen causam contra honorem Deiparae, non pessime tractavit homo pessimus, quisquis libri Auctor est. Fortasse operae precium esset, et res una a multis hîc desiderata; ut pro appendicula ad divam Hallensem, aliquousque cultus Dei matris defenderetur. Nam ut hoc factum sit a multis Theologis, qui controversias tractarunt, non tamen stylo illo florido et amaeno, quo amplissima tua Dominatio excellit. Quo fit ut quamplurimis qui nostra legunt, et alia ista nunquam vel minusculo suo attingunt digito, vester hic labor plurimum prodesset. In lectione porro illa exemplorum scrupus unus vel alter mihi adhaesit, quem nunc D. V. A. considerandum vel eximendum proponam. Libro secundo monito 6. pag. 71. miraris ubi mens fuerit Appiano, quando initio operis scripsit, nec Assyriorum, Medorum, Persarum tria regna simul congesta aequare illud spacium aevi potuisse, quod in Romano imperio ad suum illud tempus esset. Falli illum nequicquam dubitas. Eo, quia a Roma condita ad Hadriani, hoc est, Appiani aevum, nongenti circiter anni sunt, quot ipse Appianus numerat. In Assyriis vero mille ducentos, trecentosve annos stetit imperium. Quae omnia rectissime dicuntur, si imperium Assyriorum illud vocemus, quod Ninus in Ninive condidit. Caeterum alia longe videtur mens et probus calculus Appiani. Qui quomodo Strabo libro 1. sic ipse Babylonios et Chaldaeos vocat Assyrios. Herodotus quoque lib. 7. Assyrii, inquit, a Graecis Syri vocabantur, sed a barbaris Assyrii sunt vocati, inter quos Chaldaei sunt; et libro 1. Babylonem ait esse metropolim Assyriae, et Baltassarem filium Nabuchodonosoris, quem ille vocat Labinitum, quem Cyrus devicit, Regem fuisse ait Assyriae, hoc est, Chaldaeae seu Babylonis. Quo etiam modo Xenophon passim, Justinus lib. 1. Clemens Alex. lib. 1. Strom.
page 169, image: s169Euseb. Hieron. Theodoret. Orosius ipsaeque divinae litterae crebro loquuntur. Porro Babylonem expugnavit Cyrus Anno Urbis 224. ducentis Annis praecise antequam Alexander Macedo ad Graceos transtulit Monarchiam. Uti ex Dionysio Halycarnass. et aliis liquet clarissimis historiis. Nullus ergo error in calculo inest Appiani. Siquidem Monarchia Babylonis septuaginta duntaxat annos stetit; attestante id sacra scriptum.
Rursus eodem illo lib. 2. pag. 99. Alexander ille Veles asseritur vilis fuisse quidam e plebe et imaginarius Antiochi filius; qui pacificus Syriae possessor factus in vitia et luxum se effuderit: quemque Demetrius Demetrii inter scorta ac mensas jactatum invaserit, superaverit, trucidaverit; denique qui in imperio annos novem et decem menses exegerit. Auctorem istius historiae et chronologiae lubens noscerem: Pugnat enim cum divinis libris 1. Machabaeorum cap. 10. vs. 1. 20 et 50. ubi diserte asseritur hic Alexander fuisse filius Antiochi Epiphanis, et coepisse regnare anno Graecorum 160. quo et Jonatham constituit summum Pontificem, et cum illo foedus icit. Anno autem Graecorum 165, quinto anno regni sui occisus est in Arabia a Zabdiel Arabe. Ibidem cap. 10. vf. 67. et cap. 2. vs. 16 Scio quid de illo scribant Appianus, Eusebius, Justinus, Orosius, sulpicius et Marianus Scotus, qui omnes cum scriptura pugnant, ex qua corrigendi sunt; plerique etiam inter se dissident.
Leviculum etiam est illud ex lib. 2. pag. 68. ubi Nimrod pronepos Noe ille esse dicitur, quem profanae litterae ad primorem syllabam allusione Ninum appellant. Scio id ante visum Gerardo Mercatori in Chronico, et multo ante Clementi Rom. lib. 4. recognition. Cacterum obstat ratio Temporis et auctoritas historicorum. Nimrod enim conditor fuit Turris Babylonicae anno post diluvium 131. Porro Abraham aliquot saltem centenis annis est natus post diluvium, Anno fere 42 vel 43. Nini: uti ex Josepho, Eusebio, Hieron. Augustino, Orosio et aliis quamplurimis proclive est demonstratu. Sola haec tria mihi occurrerunt: Potest fieri ut mihi aliud videatur quam veritas habet, nec tamen aliud a me fiat, quam caritas habet. Amicissimam proinde reprehensionem gratissimo accipiam animo, simulque et benevolentiam agnoscam tuam et culpam meam si me corrigas: Et quantum dominus dabit in uno gratus, et in alio inveniar emendatus. His finem facio: de rebus, quae hîc geruntur et nuptiis Serenissimae Constantiae, aliquid hîc attexet R. P. noster Rector. Vale in Christo, vir amplisime, Graeci 1. Septemb. 1605. [note: De Deckerio vide supra ad Epist. DXXV. et DCLIX.]
page 170, image: s170
EPISTOLA DCCCXLII. J. LIPSIUS Francisco Vellrio S. optat.
UBi es, mi Velleri? quid fecisti? a quibus, ad quos ivisti? O meum dolorem! florebas ut laetum germen inter tuos: quis turbo subitus evertit? si error, fraus, impetus est, redi, agnosce, resipisce. Portus ille poenitentiae semper patet, et Pharus divinae bonitatis allucet. Ah redi, sacra majorum cogita, sacramenti tui Religionem. Et noli ad minutas disputatiunculas ire: hîc ecclesia est, hîc successio, hîc consensus, quae frustra alibi quaeras. Quid addam, si etiam virtutem et probitatem alibi requires, illam veram et sine fuco. Repete memoria, quae legisti, quae audivisti: non conquiescet animus, et interior meliorque ratio dicet, quid feci? cur feci? me vide, qui aetatem, et usum habeo, et doctrinam aliquam, ac prudentiam, nec hostes detrectabunt. Me, inquam, vide: Trepidavi et ego aliquid in adolescentia: et mecum magna ingenia, nihilque novum, aut mirandum est in tot procellis: sed grandior firmavi pedem, et in Religione majorum consto, e qua nec mors depellet. Errare liceat, redire libeat, et poenitentiam, quam aeternam poenam malle. Examina illud aeternum, rem factam habes, et iterum es noster. O quam te amplectar? quam etiam tui! nec timenda propone, quae mali, aut malus ille fingunt. Ego spero, et rogo: Et quoeunque loco es, erisque, teamo, atque utinam sine exceptione possim! Vale, et hanc epistolam uni tibi scriptam scito, nec malo more divulga. Lovanii V. Idus Septembris CICICCV. [note: De hoc Francisco Villerio, Monacho Franciscano, sed qui relicto Monasterio transiit ad puriora sacra, agit Casparus Diemenus in Epist. 852. ad Lipsium.]
EPISTOLA DCCCXLIII. FRANCISCUS VILLERIUS J. Lipsio suo S. D. Lovanium.
EGo tui candoris vera jampridem habeo documenta, certam amicitiam in re incerta, et applaudentem Famam inter exsibilantium voces. Candorem exosculor istiusce modi: et siquid in Religione consulis, plus hîc adferat auctoritatis, quam loquacitas aliorum. Praeterea de judicio tuo non aliter judicem, quam Naturam fuisse tibi parentem, non novercam. Laborem denique tuae lectionis fateor etiam admirari. sed quantum haec differat a scientia, te quoque scire nullus ambigo. Utut est, eum ego te censeo, qui ratiocinari possis, siquis alius. Quod ais igitur Ecclesiam a te stare aut consensum, rem nihil attinere putavero. Rationes quam testes malim. Homo natus est intellegere,
page 171, image: s171non credere, nisi mancipium hunc esse voles ignorantiae. Si credant omnes, investigandus est, cui credas. Ad intellectum revolveris, aut opinionem. hoc mehercules est errare: illud non jam credere, sed scire. At longius non evagabor. Quid est Deus? Vis, qua res nascuntur et moventur. Naturam liceat tua pace nominare. Quid homo? Naturae foetus, omnium animantium princeps, qui parentem colat, homines tueatur, aliis imperitet. Habes ecce Religionem, sive nomen hoc aptius, Virtutem. Virtus est immortalitas, Virtus aeternum illud, quod nobis occinis, Virtus bonorum finis, Virtus pietas aut officium, quod ab homine Natura poscit. Haec in animo sedem fixit, non in veste; mentis incolit penetrale, non ordinum istorum superficiem. Omnia assunt bona, quem penes est Virtus; sed bona, non blandientis lenocinia Fortunae. Quem commendat Virtus, Natura probat, amant homines, verentur omnia. Is generosa Naturae proles, amicus hominum, omnium imperator. Qui contra vitio mancipatur, gerit Nemesin in tergo. Quid mihi Sedulius caudas draconum somniat, et Inferorum nescio quae monstra? Mali circumferunt monstrorum Lernam ignorantiam. huic Fortuna comes est. Satis Inferorum, ubi istae dominantur. Nihil praesens stulto placuit; dependet a futuris: numquam imbibet fugientis aquas. Ut quisque malus sive stultus est, ita vel adversis opprimitur, vel secundis illuditur, non est periculum, ne vexari desinat. Scientia virtutem, haec vitam beatam parit. Inscientia vitium, hoc miseram mortem gignit. Quid mirum? Homo differt ab animantibus intellectu, homo destinatur ad scientiam. Officii meminit? Beatus est, et hominis adeptus dignitatem. Neglegit? Miser est, et degeneravit in beluae vilitatem. Quid alia cottidie comminiscimur? Non videmus alborem nivis? Non haec talia sentimus, quidquid reclamet opinio? Spem et Metum damnarunt Sophi. bene. Nihil his enim cum sapiente commercii. Stulti sunt, Lipsi, stulti, qui Religiones ex his conflatas humani potius ingenii, quam impetus esse beluini credunt. Nisi puerilia spectra metuas, nisi pupas blandiores expectes, malus eris? Imo malus es, nisi desinis sic insanire. Bono quidem et sapienti tranquillitatem peperit intellectus: malo autem atque stulto fluctuationem ignorantia. Religionis medulla Probitas. Ut major strepitus ossis vacui, quam pleni; sic loquacior ea Religio, quam opinionis ventus inanem fecit. Firmior est Virtutis basis, quam ut argutiis fulciri debeat: altior ejusdem apex, quam ut pertingant logorum fumi. Et simulacrorum vultus, et Divorum pompa, et suppliciorum istorum minae, et funes, et cuculli nihil sunt aliud, quam glaueoma, quod imponat imperitis. Hic superstitionis velut fulgor, qui perstringat aciem intuentium. Omnia Natura docet: apage aniles fabulas. Quid hominem corruptum blatiunt? Naturae lege perfici res omnes volunt. accidit, ut quid impediat: ea quoque lex Naturae, ut opponat quaeque suas vires, tamque valeat, quam restiterit. Homo suam quaerit temperationem qualitatum. haec modum excessit? Natura clamat, uti morbum Virtute corrigas: nec hoc adscribendum Naturae fuit, sed obstaculo. Pueri monasterio nos addiximus: laudat Superstitio, Natura culpat.
page 172, image: s172Obedientia ligat intellectum, ut nihil intellegat, sed credat. Castitas almam generationem tollit, qua Natura hominem aeternat ac animantes. Paupertas aut opulentis relinquit opes, aut eripit opem inopibus, desidiam quidem ac inertiam pestem animorum adfert. Arbiter es, Lipsi, Superititionis et Naturae. Jam uxorem duxi: haec amare, illa jubet exsecrari. Quid censes? Non me beluam fore, si cervicem indam Superstitionis jugo? Ecce tuum Villerium, mi Lipsi. Nos haec sentimus, alii fabulantur, nec mentem hanc ipsa mors immutabit. Sum veri studiosus, verum amplectar, donec homo. Siquid verius habes, cedo; erit gratia. Mi Lipsi, aeternum mihi salve.
Quam autem nihil aries AETERNI tui laedat, mecum ratione parumper puta. Nego Mortalem Aeternum illud mereri posse. Praeterea caelorum naturam quinctam animus seu ejusdem, seu alterius naturae capit: magis igitur terram. Quae cum sit pervia, regiones Acherunticas nemo vidit. Ad haec nusquam major elementi perfectio, quam in centro: ergo terrae centro nec densius quidquam, nec frigidius esse debet. Haec autem ignis loca credideris, quo nec subtilius aliud, nec calidius? Si nunc ignis agit, aut vincere, aut vinci necesse est: nihil igitur hîc aeternum. Nam nec aeternum alere, nisi infinitum, nec infinitum laedi potest. Omnis passio mortis initium est. Postremum et quae pereunt, et quae permanent, redeunt unde sunt exorta: nec aliter immortalitas aut continuatio fingi potest. Ergo non ante statuamus, animos aeternum apud Inferos puniri, quam sciverimus indidem ortos esse. Expecto, mi Lipsi, quid respondeas. Nam hoc aevum unum te agnoscit, cui pateant haec arcana. Et is mihi semper visus es, qui sapientiam magis probes, quam loquentiam. Quidam Dii haben volunt, si quod alius scripsit, aut meminerint aut imitentur. Hos ego despicio, te suspicio, mi A mice. 1606.
EPISTOLA DCCCXLIV. J. LIPSIUS Florentio vander Hario Canonicorum Thesaurario. Insulas.
NEque has quidem literas tuas sine responso deponere volo, neque debeo. Et amor tuus, vel meus, ita poscit. Vereris, ut legatus Regius in solutum accipiat excusationem de valetudine: At ego spero, si humanitatem ejus novi. et vera sane excusatio est, neque de colore aut fuco sumit. Si coram me videas, quam sim fili, ut sic dicam, tenuis et fragilis: ipse dissuadeas commoveri, et quietem ac mansionem domi probes. Amo alioqui et veneror illum virum, et paucos tales, an multos dicam? Hispania nobis dedit. De silentio meo ad libellos istos pugnatorios, probari tibi consilium gaudeo: quid probavi? ipso praeivisti. Et vere et prudeuter scribis, controversiam non de religione, sed de re mea aut persona fere: et nihil hîc fructus praeter lites et reciprocationem exspectari. Sane me taedet et piget, cum acria ejusmodi et
page 173, image: s173odiosa scripta video, aliena non ab eruditis solum, sed ab hominibus, qui vere illud nomen habent. Ubi, non dicam Christiana caritas, sed modestia, sed pudor est? Mea vero manus torpeat, et calamus conteratur potius, quam ut ad hos usus moveatur, aut se impendat. Didici amare omne humanum genus, bona iis exoptare, et si aberrent aut cadant, derigere vel allevare qua possum, et certe non insultare. Errores odi, miseror errones. de repub. quod scribam non habeo. nisi valde me illud tuum probare, vive tibi, moriere tibi. cui Tertulliani hoc consonat, nemo alteri vivit, qui moritur sibi. Et quid in curas istas imus? Reges consilia sua et decreta habent: utinam bona semper et salutaria. sed qualiacumque, per nos haud emendanda. si vis me libere tecum loqui, ego in tota Europa priscos et magnanimos illos Rege desidero. et si unus aliquis esset, jam unus esset. Deo permittamus, nostra curemus: quod mihi opportunum aut necessarium est ad metam eniti. sed ad illam ipsam et amorem tui et memoriam servato. Vale, Reverende et Clarissime Domine. Lovanii XVII. Kal. Septemb. CICICCV. [note: Agit de vocatione Parisiensi. ejusdem fere argumenti Epistola Centur. Misc. v. 67. vitam hujas Florentii vander Haer, ex nobilissima apud Ultrajectinos familia, quae nomen ab arce de Haer trahit, oriundo, vide Val. Andr. Bibl. Belgic. pag. 217. Maxime memorari meruit libro, quem scripsit de initiis tumultuum Belgicorum, a Caroli V. morte ad Albani Ducis adventum, Duaci 1587. maturi judicii laudes ipsi tribuit Catullus in Tornaco pag. 18. ubi librum de Castellanis et Comitibus antiquis exquisitum vocat et commendat maxime.]
EPISTOLA DCCCXLV. ROBERTUs SCHEIDLERUS J. Lipsio. Lovanium.
DIfficulter explicaverim, quam fuerint variae et intricatae meae cogitationes de tuo tam longo silentio: metuebam enim (absit omen) ne apud te gratia excidissem, liberavit me hac molestia epistolium tuum, quod nuper accepi, falsum me fuisse serio laetor! persevera amare nos tuos; coram probasti ingenium et mores meos, absentis cultum et industriam non requires. Scripsit ad nos Canonicus Vander Haer Praesidem Richardotum nolle te proficisci ad haec loca. acumen boni viri! conatur nos celare negligentiam suam hoc praetextu, scimus eum perfunctorie tecum egisse de hoc negotio, sin secus, Praeses non vult te scire, quot et quantos procos hîc sis inventurus. Casaubonus et Roillardus commendarunt mihi sarcinulas suas, fac eos certiores ubi acceperis. Casaubonus totus est in concinnanda editione PolibI, in dedicatoria libelli de Satirica Poesi diluit Naevos Amphitheatrales, elicuit id, quod Obscurus, (Clarus inquam) illi propinavit pharmacum. Vale, Lutetiae Parisiorum III. Id. Septemb. CICICCV.
Salutant te Antonius Oiselius, P. Fronto Ducaeus mittit effigiem Florimundi Raemondi.
page 174, image: s174
EPISTOLA DCCCXLVI. J. LIPSIUS [note: Eidem epistola Lipsii Cent II. ad Belg. 95. inscribitur, ubi JCtus et Canonicus vocatur, et Brugas mittitur.] Jo. Clementi Xandrino S. M. D.
ENimvero silentium tuum egregie compensasti hac scriptione, et hac [note: Intelligit sine dubio scriptum contra Baronium, qui Regis Hispaniae jus in Siciliam a Papae jugo liberum, in Annalibus impugnaverat. vid. J. Nicii Erythraei Pinacoth. II. cap. 48. ubi non favere videtur Ascanio Columnae Cardinali, quem tamen Muretus et alii multis laudibus extollebant jam juvenem. vid. et Miraei Scriptores Seculi XVII. pag. 270. Edit. Fabric. de Baronii libro hîc queritur Lipsius. propter hunc vero librum Barenius hoc ipso anno, opera maxime hujus Ascanii Columnae fuit a Papatu exelusus, teste Thuano lib. CXXXIV. in principio, et deinceps controversiam inter Baronium et Columnam accurate narrat. unde haec Lipsii querela lucem habere potest. vide et ad Epist. DCXCIX. et praesationem nostram ad Thesauri Siciliae Tomum III.] scripti ab Illustrissimo Columna, missione. O gratum visu lectuque judicium! Quod a tali viro et in hac dignitate, tum et in ipsa urbe natum esse, plane gaudeo. Profecto doluit omnibus nobis, qui non dicam Regem, sed verum aequumque amamus, publice sic traduci et aspere proscindi caput et fulcrum (si potentiam spectes) Christiani orbis. Et quem etiam Regem? ipsum et majores semper religiosissimos, semper Ecclesiae et ejus rectori addictissimos, semper inter vindices et tutores. En gratiam, quam refert. Neque de re disputo, aut temere pronunciatum velim: sed modum hunc publice scribendi, imo proscribendi, haud approbem, neque ratio aut mos ita ferunt. Primum, quorsum in Historia hac, velut in judicio accusatio? sane aeterna ea stigmata sunt. Et ut rex aut Regii culpam agnoscant et emendent, manent tamen libri editi, et apud posteros legentur. Deinde cur non privatim admonere potius, et docere? Quod si rationes nullas admitteret, nec ipse idoneas ad refellendum adferret; tum sane ad asperiora haec tempori ventum fuisset, neque sic omni defensione inaudita sententia videtur praecipitanda fuisse. Fiunt haec in privatis hominibus. cur Regi non deferatur. Est et ista consideratio, quod importune hoc tempore dici ista videntur, quo cum maxime haeretici Ecclesiam, et Rex Catholicus haereticos oppugnat. Quid nisi istis animos addere, hujus refrigerare, ipsa accusatione videntur? Scio non hoc agitare piissimum virum, scio, sed crede mihi, haec eveniunt, et constat avidissime ista legi et produci ab adversariis nostris. In odium, inquam, Regis favent et Pontificiae caussae. Sane magni illius major ratio haberi debuerat; et si quid etiam peccarat, clementius, parcius, consideratius admoneri. in Tragoediis velo quaedam teguntur, nec foeda omnia oculis exponuntur, decori caussa: idem hîc oportebat, et in Aula atque inter aulaea Regem convenire. Nolo plura, neque libenter haec pauca disserui. sed excitavit me recens ea scripti lectio, ut inclusos animi sensus apud te promerem. sed apud te, et serio rogo, ne emanent.
page 175, image: s175Certamini huic misceri, non est consilium, et alii erunt, qui potentissimo Regi advocabunt. Tu me solens ama, V. R. ego non desistam. Lovanii VI. Kal. Nov. CICICCV. statim ut tuas accepi.
EPISTOLA DCCCXLVII. PAULUS PP. V.
DIlecte fili, salutem et Apostolicam benedictionem. Quod nobis Apostolicae dignitatis munus, in tua Senecae ad Nos missi praefatione, gratularis, facis tu quidem peramanter, et quae tua in Nos fides et observantia est, summopere laetaris; sed longe aliter nobis videtur. Quamvis enim hic Deo proximus Majestatis gradus ad speciem, sicuti re ipsa est, honostissimus sit, est tamen maxime ad laborem proclivis, et anceps. Quis enim esse potest quieti locus in eo, qui ad se recepisse cogitaverit, ut exactam Deo omnium Christi fidelium rationem suo periculo referat? Praeterea cum Pontificis vita altiore loco posita sit, ideoque omnium ad se oculos rapiat, nonne ille perpetua quadam solicitudine urgeatur, ne qua in re ab religione officii declinasse argui possit? Quare cum supremo huic muneri tanti labores impendeant, non videmus quid sit cur tantopere laetari debeamus. Neque tamen inficiamur spem aliquam in eo Nos consolari, quod facultas nobis oblata sit, publicae Christiani Orbis tranquillitati, et eorum praesertim paci, ac saluti, sicuti optas, quantum in nobis erit, consulendi, qui bellorum motibus jamdiu agitantur, errorumque tenebris misere involvuntur, atque etiam piorum hominum religionem, et Litteratorum studia remunerandi, qui in fidei Catholicae propugnatione operam, eruditionemque suam effuderunt, ad quorum numerum Nos brevi nomen tuum adscripturos esse confidimus. Etenim, ut in antiquitatis memoria praecipue colligenda, et in omni Regni jure diligenter explicando, ac variis, egregiisque in rebus illustrandis nervos industriae tuae hactenus contendisti, ita etiam speramus fore, ut brevi ad Ecclesiae Catholicae amplitudinem, et excellentiam, quae longe omnium Regnorum praestantiam vincit, pro dignitate tractandam, augendamque ingenii tui vires conferas. Quid enim est dignius, in quo aut maturae aetatis tuae labor, et studium expromatur, aut Christianae pietatis cultus, religioque declaretur? Atque etsi vetus Roma priscis illis temporibus clarorum civium gloria, et summorum hominum, atque omni virtutum laude praestantium copia floruit, ea tamen, cui nunc Christo Domino regnante praesidemus, non est adeo horum omamentorum expers, quin religiosissimos, eruditissimosque Viros complures habeat, qui proxime ad veterem illam, insignemque doctrinam atque sapientiam accedere, et cum ipsa antiquitate aequari, conferrique posse videantur. Verum, ut his omnibus careat (quod certe non est) clarissimae Beatorum Apostolorum Petri et Pauli victoriae, gloriosissimaeque pene innumerabilium Sanctorum Martyrum coronae multo majorem famam, gloriamque conficiunt,
page 176, image: s176quam quantam ceteri omnes alii veteres Romani Imperatores suis triumphis atque victoriis pepererunt. Quae de Cardinalium in Nos miro consensu scribis, ea Spiritus Sancti gratiae, qui nescit tarda molimina, et omnium ejus Ordinis Virorum studio, ac voluntati, qui Nos elegerunt, accepta referimus. Neque ea in re proprias virtutes, ac laudes, quas commemoras, ipsi agnoscimus, fuit illud divinae in Nos Largitatis munus, quae sola dignos eligendo facit; fuit singulare illorum de nobis Judicium, a quo eum honorem, non ut nobis debitum, sed tanquam ab illis ultro delatum, nobisque penitus inopinatum singulari Dei beneficio accepimus. De ipso vero Senecae, Viri hominum judicio Sapientissimi, tuarumque in eo elucubrationum munere, pro comperto habere te volumus, illud nobis fuisse gratissimum, et tanquam tuae optimae erga Nos, et sedem Apostolicam voluntatis pignus accepisse, et quemadmodum totum hoc opus eruditione refertum esse non dubitamus, ita etiam nihil, quod pietati repugnet, in eo contineri confidimus; Et idcirco illud quantum per occupationes licebit ipsi legemus, ac Viris doctrina, et religione praestantibus, quorum opera ad ejusmodi res utimur, cognoscendum trademus. Philippum autem Rubenium Latorem ejusdem tui muneris, qui proximas etiam tuas literas nobis reddidit, benevole excepimns, et quibuscunque officiis pro dignitate poterimus, tua libenter causa prosequemur. Interea nostram et Apostolicam benedictionem, quam efflagitasti, toto paternae caritatis affectu tibi deferimus, ac fausta, et felicia omnia a Deo bonorum auctore precamur. Datum Romae apud Sanctum Petrum sub Annulo Piscatoris, die VII. Januarii M. D. C. VI. Pontificatus Nostri Anno Primo.
M. Vestrius Barbianus. [note: Ad Paulum Epistola, qua Senecam suum offert, repetita est a Pontano pag. 18. ad hoc vero Breve, ut vocat, respondet v. Centur. Misc. Epist. 98.]
EPISTOLA DCCCXLVIII. J. LIPSIUS M. Vestrio Barbiano. Romam.
REverendissime Domine. Cum Breve Apostolicum legi, quod hesterno die accepi, facile mihi fuit, etiamsi nomen tuum subscriptum non vidissem, agnoscere ex ipso stilo te auctorem alterum, id est scriptorem. Itaque ut Summo ipsi Pontifici statim, ut debui, respondi, volui et pauca haec tibi, renovando veteri amori nostro, eique magis firmando. Equidem gaudeo munus nostri Senecae non displicuisse tanto arbitro: ad quem caussa mittendi vel praecipua mihi fuit, ut palam omnibus ostenderem cultum et affectionem animi mei in hanc Sanctam Sedem. Quam, quod hortatur me Sua Sanctitas, ut etiam stilo adornem; et vere Admiranda ejus ostendam: scio et ante monitum me fuisse, et jam tunc respondisse, voluntatem meam inclinatam esse. At nunc
page 177, image: s177certe magis, cum tantus imperator (ita loquendum est) accedit: et si Deus vitam ac valetudinem largietur, incipiam ac patrabo. Alioqui et alio genere studium meum propugnandae veritatis sum professus, editis Miraculis Divarum apud nos Hallensis et Sichemiensis, quarum prior in veteri cultu est, altera nunc incepit, et utraque beneficiis ac miraculis insignis. Scis, Reverendissime Domine, nihil aegrius esse adversariis, quam vel de Diva ista audire, vel de Miraculis: quia et illa est, quae Ecclesiae testimonio haereses omnes vicit; et haec sunt inter verae et Catholicae, id est Romanac Ecclesiae, certissimas notas. Itaque etsi professione in aliis studiis sumus, tamen et pietas nos interim ad haec sacra vocat: magisque sequar in aetate hac graviore, et quae me ad seria et salutaria jure hortatur. Nam et de postuma vita scio cogitandum. Reverendissime Domine, salvere longum te cupio et amantem me redamare, et affectus ejusdem scintillam in Phil. Rubenium spargere, amicum meum et dotibus ingenii merentem. Delectaberis, cum eum bene nosces. Lovanii, III. Kal. Mart. CICICCVI.
EPISTOLA DCCCXLIX. NUNUS MENDOZIUS J. Lipsio. Lovanium.
ECce jam nos in alio orbis tractu, sed in eodem in Lipsium affectu, aeternumque erimus; quis enim Lipsium (id est delicias et ornamentum nostri saeculi) non diligat et colat, et fama ipsa, communique litteratorum provectu obligari se videat? Ego vero arctius me stringi censeo, qui te conveni, a te saepe, heu quod non saepius! benigne exceptus sum. Quid? qui me tuis humanioribus litteris decoratum amici nomine quondam donatum video. Hoc mihi in Africa, id in antipodis ipsis animo defixum erit. In Africa ergo sumus: bellumque longe Belgico dissimile cum Barbaris nobis tractandum, sed qui non barbare rem tractant. Non tamen ea nunc Maurorum inundatio, quae praeteritis his temporibus crebris ineursationibus cum nostris manum inserebant: civilibus vel potius intestinis bellis impliciti, diviso inter fratres Mauritaniae imperio, rarius cum Christianis pugnam ineunt. Sed nos assidue ad praelium accincti, ut qui Christi causam contra infideles defendendam suscepimus; utinam eo animo, qui verum Christianum decet. Atqui remittit arcum aliquando Apollo, et ad amoenos Musarum hortos (ita ad me scripseras) divertere permittitur, ad libros, inquam, Clarissime Lipsi, quos habui viae comites, quos mihi in solatium exuli, in patronos gubernanti designavi; et eo magis, quia illos dono acceptos Lipsi nomine, Lipsi manu insignitos conspiciam. faxit Deus, ut et authorem tandem incolumem revisam, qui totus in Belgium rapior. Quomodo enim vel in altiori honoris gradu tot amicorum obliviscar? (Lipsium venerationis ergo excipio) Quomodo in Principum cultum non ferar
page 178, image: s178desiderio saltem? spero et effectu; ipsis namque post beneficia jure deserviam, pro quibus Patriam affectu tantum quondam reliqui. Sed de his latius aliquando: nunc feliciores Belgii eventus, tibi vero publici boni amatori gratulor, libentius de firmata jam pace congratulaturus. Sed meliora sperare debemus, qui meliora jam videre coepimus. Hoc in votis, et te Clarissimum virum diu valere: vale ergo, et me inter amantes amantissimum habe, et redama. Tingi pridie idus Januarii CICICCVI.
EPISTOLA DCCCL. MICHAEL GROENEWEGHIUS J. Lipsio. Lovanium.
CLarissime et Doctissime Domine. Gaudeo vim factam ingenio meo, verecundiori, quam fortunae meae conveniat. Licet enim te potissimum autore didicerim, Clarissime inter optimos, inter clarissimos Optime, Juste Lipsi (ut verissimum a Wouwerio meo elogium mutuer) nusquam meliore damno frontem poni; tamen ingenuus dicam, an subrusticus, pudor hactenus detinuit. Quo magis laetor natam mihi occasionem, imo impositam necessitatem ad te scribendi, Vir Cl. Nam cum praeter meliorem hunc animi cultum, quem coelesti ingenio tuo ita refero acceptum, ut propitii Numinis hoc vel praecipuum munus habeam, ingens tibi beneficium debeam, dissimulare id, nec sine ingratitudinis nota, nec sine alterius injuria, non possum. Etenim Illustrissimus Poloniae Regis legatus, in beneficio quodam regio conferendo inter multos competitores, non alio magis nomine me ceteris praetulit, quam quod Magni me Lipsii quondam auditorem, divinique ingenii admiratorem profiterer. Nimirum ea est nominis tui fama, et incomparabilis doctrinae admiratio, ut vidisse Lipsium, et suspensum ab ore illo probo inter auditores aliquando consedisse (quod mihi Leydae biennio toto contigit) magnum habeatur. Felices nos Belgae hoc tam claro Sydere, cujus se lux adeo longe lateque diffundit, ut ubique excitet cultum et admirationem sui. Sane Illustrissimum legatum adeo in te propensum repperi, ut ipse beneficium accipere videatur, cum quid tibi gratum fecerit. Vir est eximii candoris, et qui Regis sui dignitatem, et suam, splendore vitae egregie tuetur; Heri amicissime vocavit ad prandium, super mensa non alii, quam de te sermones, aevi nostri decus, cum ubertim suppeditaret, quae libens depromerem apud amantissimum tui, flagrantissimus meus in te affectus, quem mihi a pueris fuisse vehementem duos locupletissimos testes habeo, et tibi longe carissimos, Wouwerium et Buteweghium. Quorum, ille paucis diebus in Hispania cognitus, ob hanc praecipue causam in amicorum album recepit, et ingens reliquit desiderium sui, Hic [gap: Greek word(s)] studiorum sub [note: Vid. ad Epist. XLIII. et hinc apparet discipulos illum habuisse Catholicos.] Assendelphio socius, arctissimo amicitiae
page 179, image: s179vinculo conjunctus, et plane germani fratris dilectus loco, hunc in me affectum primo admiratus, deinde imitatus est. Quae spero movebunt benignissimam naturam tuam, ut me in eorum numerum admittas, quos ob amorem cultumque tui, aliqua benivolentiae tuae aura prosequi soleas: dederis hoc Butewechio alteri, ut ex ipsius literis intelliges. Natales nobis honestissimi, vitam moresque et Belgicum quendam candorem hactenus probarunt gravissimi viri; a familiari tuo congressu non me tua humanitas, sed aetas immaturior et meus pudor prohibuit. Summa nunc votorum, ut tribus verbis ad Groeneweghium; proximum, ut Illustrissimo me legato porro de meliore nota commendes, quae sane petere non anderem, nisi animos faceret meus in te amor cultusque eximius, qui ita dictitant, singularem tuam et omnibus obviam humanitatem tam amanti homini non defuturam, in quo omine desino, Deum rogo ut te, clarissimum Belgicae lumen, nobis et literis servet incolumem. quod ita ex animo peto, ut ex intimo sensu serio addam. De nostris annis tibi Jupiter augeat annos. Illustrissimus Fulvius Constantius, Patronus meus, Marchio Corleti, et supremi Collateralis Consilii assessor primarius, amicissimam tibi salutem adscribi jussit. Vir est et generis nobilitate, et dignitate amplissimi muneris inter procerum primos, adeo studiosus tui, ut quod gravissimis negotiis curisque otii suffurari potest, nusquam libentius, quam divini ingenii tui monumentis lectitandis impendat. Vale Cl. Domine, et me ardenter amantem ama. Neapoli XVII. Kalendas Februarias. anno ab orbe redempto CICICCVI. Si Cl. D. T. scripserit literas, Barum inscribat, ibi enim Canonicus sum Sancti Nicolai, et Stabilem sedem habeo, nunc Neapoli tantum animi causa dego benigne ab Illustrissimo Constantio evocatus.
EPISTOLA DCCCLI. MICHAEL GROENEWEGHIUS J. Lipsio. Lovanium.
VErear ne molestae tibi sint tam crebrae litterae meae, nisi argumento commendentur. Quid enim tibi humanissimo juxta atque doctissimo viro jueundius, quam amor judiciumque amplissimi et prudentissimi viri? Sane in Illustrissimo Prochnicio adeo haec eminent, nihil ut candidissimo hoc pectore fingi possit tui amantius. Quod etsi certioribus tibi argumentis, quam nudis litteris, satis superque constare scio, tamen tam insignem ejus in te voluntatem, tot honorificos de te sermones, plenos sincerissimi cujusdam affectus, silentio obruere ingrato, pene religio est. Seneca tutus a Wouwerio transmissus, dici non potest, quam illi gratus fuerit. Tuum jure dicimus, quem non perpetuis tantum Scholiis, sed divinis etiam illis Manuductionibus sic illustrasti, ut et ipse nova vita famaque donatus, et omnes sapientiae candidati insigniter adjuti aeternum tibi debeant. Non exiguam addebat commendationem,
page 180, image: s180expressa ad vivum tua effigies, quam in argento a Wowwerio dono missam oppido quam exosculatus est: unum dolebat, non auro potius, hoc est praestantissimo metallo, praestantissimi viri vultum effictum. Itaque statim id fieri curavit, argenteos autem paravit sibi plusculos, nec id solum, sed vasculis quibusdam mensae usui os illud probum inseri jussit, subinde dictitans, effecturum se, ut etiam post rogum vivat vigeatque in familia sua Cl. Lipsii memoria. Etiam vascula aliquot argentea tibi destinavit, in queis videre est fidum illud [gap: Greek word(s)]. quod et tibi in delitiis, et in ipsius gentilitiis eminet insignibus. non sine occulta quadam [gap: Greek word(s)], et ad devinciendos invicem animos argumento. Quid ad hanc humanitatem addi potest? vincit tamen semper se ipse cum a nemine vincatur, excursurus mehercules in amplexus tuos, si per aetatem et impositum ei a Rege suo munus liceret. Sed si quae vis belli (quod Deus omen avertat) tanta ingrueret, ut solum tibi vertere in animo esset, domum suam non benigne magis, quam vere et ex animo offert, honestissima et regia plane conditione. Brevi enim in Poloniam se emigraturum sperat, unde uberius te, commodiusque novis subinde officiis demereatur. Crebri etiam nobis sermones de divinis ingenii tui monumentis. In quibus magnopere suspicit epistolas tuas, quae semper ipsi ad manum: valde tibi autor sit, alteras duas centurias edendi: quamplurimas enim superesse tibi censet, queis [gap: Greek word(s)] absolvas, quem numerum ad hanc aetatem nemo implevit, quibus in fine addi posset Epistolica institutio, nec minus e fama et re tua arbitratur, si omnia quotquot adhuc evulgasti opera, quam fieri potest elegantissime et emendatissime typis exeudenda cures. futurum enim ut te superstite, et accuratius et fidelius operam praestent Typographi. Duos illos de prudentia civili et militari libros, quos in laudatis illis monitis politicis promittis, avide expectamus. Lovanium a te editum audivimus, nondum vidi~mus. Nihil autem (mihi saltem) gratius optatiusque, quam quod intellexi, te de conscribenda historia Belgica hortantibus Principibus, Ordinibusque cogitare. O dignam Provinciam ingenio tuo stiloque, alterum nobis Tacitum jam animo auguror. Deum precor ex animo, ut confirmet hanc mentem tibi, vitamque diuturnam et valetudinem firmam tantoque muneri parem largiatur. Te oro obtestorque, Vir Cl. des veniam huic affectui, cui dum tam libenter indulgeo quam difficulter impero, video epistolae me modum excessisse. Itaque desino, si pauca de mansione mea Neapoli addidero: diutius hîc opinione mea haesi, benigne sane liberaliterque ab Illustrissimo Constantio Patrono meo habitus, qui tui studiosissimus, eo nomine pluris etiam me facit. detinuit autem, quod peregrinationem ad Divam Virginem Lauretanam instituerant, et me sibi volebant comitem, sed dilata est ob invalitudinem filii, itaque perendie Barum redeo, fruiturus et Canonicatu meo et beneficio ab Illustrissimo Prochnicio in tuam praecipue gratiam mihi concesso. Deum in sacris pro salute tua toto animo deprecaturus. Vale et salve, hujus seculi et Patriae decus. Neapoli Nonis Aprilis. anno ab Orbe redemto 1606.
page 181, image: s181
EPISTOLA DCCCLII. CASPAR DIEMENUS J. Lipsio. Lovanium.
ULtimis meis litteris 4. Id. Decemb. datis prolixe tibi scripsi. In praesentia brevior ero, utpote qui tuas prius expecto. Has insertas here a Villerio nostro accepi, quas quia misit apertas, legi, et iram, fateor, non mediocrem ex iis collegi. Ostendit sane cerebrum suum, si quod modo illi cerebrum erat, medico eguisse, cum illa scriberet. Nam longe aliter scio eum sentire, vel si sentit, nihil terra unquam levius hoc homine produxit. Non semel enim apud me et alios egregie tam de Catholica Religione, quam de vita monastica locutus est, affirmans Regula S. Francisci (haec ipsius verba) nihil esse sanctius, nihil divinius. Tum quoque narrabat se olim scripsisse, et habuisse publice Orationem contra obtrectatores Ordinis Monastici. Non obstantibus his cum jam Apostasiam cogitaret, in ipso monasterio composuit Satyram insigniter scurrilem contra eundem Ordinem. Precibus efflagitavi ut ostenderet. Legi quaedam; docte quidem scripta meo judicio, sed absurda absurdorum absurdissima, ut ait ille. Tum quaerens num ita sentiret. Nequaquam respondit. Cur igitur haec scribis, dico, Villeri. Impulsus, inquit, a Concionatioribus, qui haec me inserere volebant. Deinde etiam stili gratia haec scripsi, et odio, invidiaque, ut verum fatear, adductus. Haec ipsa verba cum illo habui. Quid de miraculis Divae Virginis Hallensis dicam? de quibus an tu vel melius scripseris, vel ille sincerius pronuntiaverit, non facile judicavero. Audi amplius. Dominicum Baudium se etiam in hanc sententiam attraxisse testari solet, quem ajebat jam optime de praedictis miraculis sentire. Tu, Vir Doctissime, an mereatur responsum, vide. Ego an expediat nescio, tamen ne triumphum canat ante victoriam, si videtur, aliquid contra scribendum erit. Mitto exemplum ipsius ad me epistolae, in qua valde sibi placet, ac responsum urget. Revera, mi Lipsi, cum hominem proprius introspicio (citra calumniam dico) neminem unquam vidi confidentius arrogantem, aut impudentius mendacem, talemque eum comperio, ut cum talibus nec amicitiam velim, nec inimicitiam. Quid jam agat, quaeris? Torus est in Paracelso, et arti Alchymisticae videtur valde addictus. sed quaerit miser quod nunquam inveniet. Unde recte, et vere hos versiculos saepe inculcari audivi.
At nusquam totos inter qui talia curant
Apparet ullus, qui re miracula tanta
Comprobat.
Sed plura de Villerio quam volebam. Habeo hîc vasculum vini Hispanici exquisiti paratum, una cum canistello uvarum dactylidum, quae prima occasione mittam, ubi per glaciem liceat, quae nobis hanc remoram facit, quo
page 182, image: s182minus mittantur. Optarem ut glacies se remitteret, ac illa ante quadragesimam domi tuae habere posses. Goltzius (amicus mihi vere Pyladeus) officiose te jubet salutari, voluitque per me tibi significari, se memoriam tui ex animo colere; quod re ipsa, ni fallor, etiam declarabit. Sculpendi artem, si nescis, jamdiu est, quod reliquit, et pictoris officium agit, in quo tam faeliciter versatus est, ut prae illo reliqui pictores velut umbrae habeantur. Haec scripsi [gap: Greek word(s)], et multis obstrepentibus negotiis. Amsterodami. 9. Cal. Feb. 1606. Vale, et me ama, Vir Clarissime.
EPISTOLA DCCCLIII. HENRICUS SOMMALIUS J. Lipsio.
PAx Christi: etc. Quoniam mihi, Doctissime Lipsi, plura de Virgine Maria edendi miracula incessit desiderium, nolui id quidem facere, nisi T. H. ea de re prius certiorem facerem: Hallensia etenim et Sichemia nuper latine evulgasti magno, ut spero, piorum commodo: quae etiam Romam ad R. P. Generalem nostrum misi, quae mihi D. Moretus pro sua in me benevolentia donarat. Gratum sibi munus, ut multis profuturum judicavit. Nactus sum vero miracula, quae duobus in locis Germaniae contigerunt, et ea quidem a Joanne Tritthemio abbate Benedictino etiam latine scripta. Cum autem illa edere in vulgus meditarer, occurrit mihi non abs re futurum, si adderem et alia plurima, quae pridem, (etiam et nunc) in Belgio nostro contigerunt: veluti in Cambronensi monasterio, in oppido Cerviensi, in pago Tongrensi, tum vero quae ad sacrum Atrebati cereum, qui incensus non imminuitur, velut alter rubus Moysis, quem is vidit ardere, sed non comburi. Haec equidem Grallico sermone omnia sunt a viris fide dignissimis edita, sed quae nunc Latina fiunt: ut honorificetur Deus in matre sua virgine augustissima, etiam apud alias atque alias nationes: tum vero ut Belgium nostrum, tot annis bello attritum, non carere ejus ope, multiplicique auxilio probetur. Forte T. H. optaret sua nostris addi, quae ad editionem parata habeo, forte id minime quidem: qua in re, vestrae omnino voluntati sum lubens obsequuturus. et quo citius ea mihi perspecta fuerit, eo gratius id mihi futurum. Me sanctis T. H. precibus etiam atque etiam commendo. Gandavi. 1606. 12. Februarii. [note: Henricus Sommalius Dionantis, Jesuita. vide Valer. Andr. Bibl. Belg. p. 369. et Alegamb. Biblioth. P. 177.]
page 183, image: s183
EPISTOLA DCCCLIV. MELCHIOR HAIMINSFELDIUS GOLDASTUS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
SOlent, qui Genii alicujus faventiam aucupantur, vel e dissitissimis locis dona mittere, quibus illum placent, ut seseque resque suas intercessis precibus bene vertat. non alio voto meos item libellos ad Deos litterarum amando, quos colo ac veneror, quosve inter Lipsius tamquam Jupiter regnat, pulso Saturno Roterodamio. Si dona mortalia immortalibus illis prodesse nihil possunt, nec illorum indigentes sunt, nec ipsi dona potius quam animum respiciunt donantis: haut magis mei infcecti ac impoliti libelli litterarum juvabunt Deos, quibus affectum studeo declarare inclusumque animo amorem externis his munusculis. quem illi respicientes, non dona compensare, sed ut Divi animae damna restituunt, ita isti mala animi averruncant, vitia evellunt, divinaeque particulam aurae in salebris et luto haerentem retrahunt in planam artamque semitam, denique pedes componunt, ne aut vacillantes cadant aut exorbitantes aberrent. Hoc animo ad te nunc venio, mitissimum et comissimum litterarum numen, pusillum hoc munusculum in donario tuo offerens. non temere nec inconsiderato ad te feror, cujus limina nihil minus horresco, quam qui Divûm adyta salutaturi accedunt. Pertraxit me Typographus tuus Antverpianus, qui ut mein me verbis tibi commendarem auctor suasorque exstitit, summo praedicans opere tuam in Paraeneticis accipiendis promptam voluntatem et favorem non vulgarem. Quo nomine tibi, Lipsi optime maxime, gratias ago atque habeo numquam intermorituras. Meo ipsius judicio non magni momenti sunt, quae misimus. nam praeter quod protrita fere omnia et nota in vulgus, subitata insuper sunt et sub calamo in secessu Alpino nata, majora sunt, quae in scriptores molimur majores, tamen discupio cognoscere, an quid sit, quod calculum tuum dignetur auferre. unius tuum judicium ceteris antistabit omnibus. Vale, et, quod abs te voveo, fave. Francofurto a. d. XVI. Kal. Apr. 1606. raptim. Freherus litteras ad me recte poterit procurare. [note: Si auctor fuit Geldastus orationis illius Jenensis, de qua vid. Epist. CLVIII. CCCXCVIII. et DCCCXL. certe candorem et integritatem in eo desidero; qui hac in epistola Lipsio os sublinit, dum ejus famae grande clanculum vulnus imponit: exagitat hujus sceleris, ut vocat, nomine Goldastum, Scioppius in Amphot. pag. 103. et seq.]
page 184, image: s184
EPISTOLA DCCCLV. RODULPHUS BUCLANDUS J. Lipsio. Lovanium.
UT amicum in te animum induerim, jam olim eruditio tua fecit (cultissime Lipsi) ad amorem, dum doctissime in Suetonium praelegenti, ac Numo lumen nummis omnibus praetiosius adferenti, Lovanii quondam per itineris occasionem interessem, accessio facta est. Conceptam benevolentiam jam tum provexerat ea pietas, qua ad veri Dei vera castra prudentissimo ac saluberimo consilio contuleras. Tot tuos in facultate literaria exantlatos labores gratulor: ultimas in Diva Hallensi, Sichemensi illustranda collocatas horas, quam maxime. Est autem quod de his referre queam. Atque ob tui communisque Matris Catholicae studium referam. Splendide illae quidem et satis pro dignitate quin alibi terrarum exceptae sint, nihil haereo: quomodo apud Britannos, audi. Quibus veteris avitaeque fidei tenera est offensa, tenax constantia, illibatus amor, obvii assertorem amplectimur. Quibus innovata placet [gap: Greek word(s)] ista [gap: Greek word(s)] nihil unquam accidit odiosum magis. Antagonistam exprobratorem, veteratorem illum Italum (si rite ferunt) praedicant, evehunt, nihil supra. Defuturum tibi animum respondendi (sed decoctorum fide) spondent; defuturas animo vires: defecisse Lipsio frontem, mentem, ebuccinant, immanem impietatem, apertaeque idolomaniae ad summum ventum clamant: legentes scupent, referentes horrescunt. Vidimus. Nos ridere, bene dicta tueri, objecta strenue diluere, invocationis tuae formulas (nam et sanam servari verborum formam monet Apostolus,) luculenter confirmare, valide evincere. De intemerata virgine semperque praedicanda Dei genetrice nihil magnificentius dici, vel fere fingi potest, quam quod a priscis Patribus in medium adductum est. In cujus dignitatem tuendam (nec tantum Christi Salvatoris) quis mortem dubitet oppetere pius? Neque enim cum eandem Beatus Efrem in orat. de Deipara. Spem patrum, captivorum redemptricem; Athanasius Serm. de Deip. Reginam et Dominam; Cyrillus Hom. 6. contra Nestor. Fidei Catholicae sceptrum; Augustinus Serm. 18. de SS. (nisi velint Fulgentium, Augustini ferme aequalem) unicam peccatorum spem; Damascenus Serm. de dormit. Deip. uniaim dolorum levamen salutaverint; intra Numinis exortes terminos provecti sunt, sed secundum piam fidei analogiam accipiendi. At neque cum per eam gaudio affici Angelos, hominem ad coelum revocari, gentes ad fidem converti; per eam sperari delictorum veniam, in ea expectationem praemiorum nostrorum positam accinunt. At neque Victor Uticensis, cujus haec sunt ad Apostolos, l. 3. de Persce. Vand. in ipso fine. Prostrati rogamus, ut non spernatis vestros miseros peccatores, per eum, qui vos ad Apostolicum culmen provexit humiles piscatores. vel alii vetustissimorum, qui similia tibi passim exhibent. Ad quorum exemplar semper collimare debebimus, --- et veras hinc ducere voces. Est ut caelesti ore neminem bonum
page 185, image: s185denunciemus nisi solum Deum; et ne patrem nisi Deum vocemus super terram: legitime tamen bonosque patresque usurpari quis, nisi qui catharismo ad stuporem insaniunt, inficias iturus? Facessat itaque molestus ille interpellator, cujus cavillatrices nugas tu, vel levissimo pollicis ductu, amolieris totas. Immo ipsum viribus, quibus polles, ac notis artibus, (ipsamet prae omnibus veritatis acie) pessunda, protere, consode. Id ut celeriter naviterque effectum des, ad honorificam Virginis benedictae claritudinem, ad famae tuae integritatem, ad solamen nostri egregie faciet. Ego ut velis obtestor, efflagitamus omnes. Semel aggredere. Quandoquidem pancratiastes Parthenopaeus esse coepisti; macte animo: atque --- Italo perfusus aceto, ut extergas incumbit, oleum camino postquam addidisti; ut genus hoc irritabile luculenta defensione vel sopitum vel exarmatum reddas oportet. Excussi suis non argumentis, sed querelis et ineptiis vacillent, taceant. Nihilque a fide alienum, nihil a Patrum traditione devium, nihil viro pio doctoque indignum, nihil futile sentire Lipsiuna
--- invita fatebitur usque
Invidia, et fragili quaerens illidere dentem
Offendet solido. ---
Si scripseis, parum est quod pergratum apud amicum ignotum feceris, praeser tim, qui nec talis sit, ut ei referat gratum quid praestitum: id facies quod ex humanitate tua erit; forte et e re tua, nisi non sit in rebus tuis fama tui. Ut optime satisfacias atque ora obstrepentium aeternum obtures,
Quam tua doctiloquo celebravit penna decore,
Diva suum Virgo protegat, author opus.
Vale. Dudum (ut tu) monitus meliora secutus, atque vel hoc nomine tibi certe animo conjunctior Rodulphus Buclandus inter Christi operarios minimus. April 1606.
EPISTOLA DCCCLVI. CAESAR CARDINALIS BARONIUS Joanni Moreto. Antverpiam.
QUod ex meis postremis ad te datis litteris accepisti, idem ex istis intelliges, sed vehementiori energia, nimirum me perstare firmissime in sententia, ut undecimus Annalium tomus abs te cusus non edatur, vel saltem unius versus diminutione. Summa ista audacia, ut S. R. E. Cardinalis cusus Apostolica auctoritate liber, per Bibliopolam decurtetur quovis praetextu regnantium Dominorum. Crede mihi, praestat te jacturam facere cusorum ternionum, quam toto Christiano orbi publicis iisdemque cusis nostris litteris denunciari librorum corruptorem, et alia quae consequeris damna: poenitebit erroris. Vide quid facias. et quorsum ista sint perventura. Cusus est non Romae tantum, sed et Venetiis, itidemque Moguntiae, idem Tomus undecimus absque alicujus elementi diminutione. Si tu cujusvis auctoritate jussus secus feceris,
page 186, image: s186certo scito te daturum, quas non existimas, poenas. Excusationem, quam tuis litteris ingeris, nullius esse momenti, neque apud me, neque apud quemlibet, qui penset quanti sint ponderis Scripta S. R. E. Cardinalium. Vale. Romae XII. Kal. Martii Anno Domini M. DC. VI. [note: Confer cum hac Epistola aliam supr. DCXIX.]
EPISTOLA DCCCLVII. M. ANTONIUS BONCIARIUS V. C. Marco Velsero S. D. Augustam.
ASsem para, et accipe fabulam; imo historiam, sed de fabula. sub initium. mensis Septembris, anni proximi superioris, inclytus mercator ex Belgio regressus in Italiam, nunciavit Serenissimo Urbinatium Duci, Justum Lipsium, diutino morbo conslictatum, Calendis demum Sextilibus, cum moerore ac luctu omnium ad plures fuisse translatum. frequens in Curia erat Sebastianus. Maccius, vir insigniter litteratus, Lipsii cultor, praedicator, admirator (ut ego credebam) inter primos, ut res docuit, supra primos. is cum a Principe accepisset de Lipsiano casu; post lacrymas querelasque non minus tristes, quam quae Parentibus debentur, confestim adit Sacerdotes, quotquot Pisauri notos habebat: ab his flagitat, ut primo quoque die pro Lipsii anima faciant. litteras etiam quoquoversum ad amicos dimittit, rogans, obsecrans, ut parenti omnium litteratorum ab omnibus litteratis parentetur. ille autem in templo maximo Pisaurensi, ad aram expiandis Manibus paratam plus centum hostias uno die immolandas curavit, et justis exequiarum rite celebratis, in magno concursu hominum eruditorum funebrem quoque (ut praesensi) de illo habuit laudationem. Haec nimirum jam erant confecta omnia, me tamen ignorante, cum proximae a Lipsio litterae venerunt: illas dico, quas per te accepimus, Velsere, ad Illustrissimum Cardinalem legatum, et ad me datas. quibus dies adscripta erat, pridie idus Octobris. Hae omnium pectora insperato gaudio cumularunt, et coegerunt amicum meum reponere Caelitibus pro parentatione gratulationem.
Proverbium est nostratium, quod utinam hîc valeat, cum mors alicujus falso rumore differtur, propagari eidem vitam ad decennium. quid cum pro certo habetur, et funus ducitur et conclamatur? crediderim duplo amplius. Jube hominem spe optima vivere, Phoenicem apud nos renatum, qui non solum sibi propagat vitam, sed aliis donat aut reddit. Annaeum Senecam vide, cui senium et annos adimens, vegetam restituit juventam. et hunc credimus moriturum, per quem alii vivunt vigentque? Habeo illum salutare ab Illustrissimo Bevilaqua, cum quo heri Perusiam reverso, duas horas suavissimo sermone consumpsi. harum maximam partem Lipsius occupavit. cujus litterae, fidelius atque celerius ad nos perlatae, quam ad alios solent, etiam Velseri mentionem
page 187, image: s187et laudationem induxerunt. promisi, missurum hodie aliquid scriptorum tuorum. De quibus jam scito factum esse a me diligenter, certe loquaciter, quod imperasti. totas decem paginas imprevi, generatim de omnibus historiis, et speciatim de tuis, non censendo ego quidem, sed disquirendo. cum Amanuensis copia erit, quae in praesens non erat, curabo describendum, mittamque statim ad Remboldum. Aliud quid? lusi aliquid versiculorum ad tuas Martyres. quod cum mittere ad te vellem, non prius dicere; hoc tamen fieri debuit, quia illud non potuit, ne viderer in tam longam diem protrahere mandatum tuum officium meum. Vale IX. Calendas Martii CICICCVI.
Fuit. mihi perquam gratum et amoris non utique vulgaris indicium, quod Lipsii litteras prius legeris, quam ad nos miseris. idem in posterum facias volo, si quid ab illo, si quid ab alio. Cardinalis Bevilaqua legit mihi, quas a Lipsio accepit, et quas ad Lipsium remisit. utraeque admodum disertae, ac de nobis (quod tu volebas) honorifice loquentes. Et heus tu, mitte amabo, si quam forte habebis ad manum Epistolam Lipsianam, quae in nos aliquid, sive de nobis. Aeque honestum censeam mihi futurum ad posteros, vel mulceri ab illa manu, vel distringi ab illo calamo; sed hoc alterum et fructuosius. Vale iterum.
EPISTOLA DCCCLVIII. [note: Hic se Bruningium vocat, qui supr. Epist. DCCXXVI. Brunonium se dixerat. ubi vide.] CHRISTIANUS BRUNINGIUS R. P. Heriberto Rosweidio S. J. Theologo S. Antverpiam.
ORem tristem ac pene Tragicam! immo e tristi et Tragica (Deo et Divae Sichemiensi gratia esto) laetam jam nunc et Comicam! Vix Antverpia solveramus, cum ecce vitae thorique consortem mei repentinus, et atrox lateris sinistri dolor oppressit. Illa [gap: Greek word(s)] queri misera, ingemiscere, quiritari, in magna muliercularum aliquot vectorumque miseratione ac [gap: Greek word(s)]. Equibus unus et alter pleuritidem dicere esse videri. Dordracum postridie ad horam IV. pomeridianam expositi Medicum arcessimus. Venit homo bellus, videt, negat etiam inter evidentissimas funestae pleuritidis notas (quae nos tamen facile fallebant mali illius et artis medicae ignaros,) negat, inquam, pleuritin esse: negat et venam aegrae incidendam. Quid factum? imperitissimi tenebrionis fiducia imo fraude, cogitationem omnem [gap: Greek word(s)] (primum et ultimum in hoc genere mali remedium) seponimus, diem posteram Dordraci spe meliorum consumimus. Interea dolores intendere, augere cruciatus; magis magisque in horas immo momenta angi misera. Die tertia, conducto curru singulari, mollissimis cervicalibus ac pulvinis reclinatam, lente sane atque tractim, inter gemitus et ejulationes assiduas, (quod doloris ea vis ac magnitudo curulem motum aut agitationem adspernaretur,) tamdem
page 188, image: s188sub noctem ipsam Ultrajectum deportamus. Tum illa noctem insecutam questibus fletibusque insomnem ducere: nos miserari, erigere, solari,. nihil minus quam pleuritin suspicati: et ignari prorsus necessitatis ultimae, in qua versabatur infelicissima, vix tandem quarto jam die, ex quo languere coeperat, ad Medicum mittimus: invita et renitente etiamtum miserrima feminarum. Quid faceret optima? Etiam in tantis cruciatibus, consultum tamen domesticis rationibus volebat, et cautum a supervacuis (ita fide bona censebat) Medicorum impensis: minime alioquin sordida vel adstricta in languore hominum etiam alienssimorum. Negat igitur, primi illius sed infelicissimi Dordracensis Medici fidem secuta, negat, inquam, extra pleuritin Medicorum opera utendum sibi: dolores sponte sua, cum bono Deo, lenituros. Arcessitur nihilo secius Medicus, venit, videt, pleuritin ipsissimam in ipso primitus adspectu denunciat, depositam clamat, simul imperitissimum tenebrionem Dordracenum inclamat. Inter ultima tamen ad Chirurgum mitti jubet. Venit ille, et miserae jam tum primum sectionem passae, basilicam incidit in brachio laevo: sanguinem copiosissimum educit ad uncias novenas, nigerrimum, putidissimum, virulentissimum, et, ut semel omnia complectar, extrema infausto et funesto colore suo denunciantem. Venit alter cognatus item Medicus, consulitur, eadem omnia censet et in ultima vitae tegula miseram stare. Dies dehinc una et binae noctes interpositae: quum ecce dolorum vis tota e sinistro in dexterum latus conversa, pleuritin novam facit: attonito et stupente medico, et inusitatam rem clamante. Ah misera, quid tibi tunc animi, aut virium fuit, quum somni omnis cibique sextum jam diem expers, fracta doloribus acerbissimis, minuta sanguine, alvo fortiter laxata, ad haec [gap: Greek word(s)], ad venae iterum sectionem, id est praesentissimam necem adigeris? Misera facies, Reverende Pater, misera, et quae ferreum etiam pectus fregerit. Sed quid aegerrima inter haec mulier? Illa fortis et intrepida brachium Chirurgo dexterum praebere, sanguinis plus etiam quam antea mittere, ad eamdem plane faciem et colorem: illa ad Deum Divamque Virginem mente pariter ac voce intenta vel levamen cruciatus intolerabilis poscere, vel constantiam in ferendo: illa dissimulare, vel potius (quod miretur aliquis) negligere lacrimas et lamenta adstantium, spei et fiduciae in Deum Divamque matrem non plena tantum, sed (ita narrat) secura. Ego interea flere in arcano, Deum Divosque contestari, in auxilium rogare: et, auctore bono Genio meo, votum DIVAE ASPRI-COLLI pro uxore aegerrima maritus tristissimus facere, ego, inquam ille Divae Tutelari meae vetus cliens. Quid sit? Audit Diva supplicem suum, audit: et die altera tertiave, ex qua votum factum, conclamatam jam uxorem doloribus levat, viribus auget, sed sacra primum et mystica Unctione delibutam. Itaque a coelesti et Virgineo Numine recreata, quae letum spectabat paulo minus, ea lectum deserit, Medicum dimittit. Qui confessionem sacram excepit et injunxit, Johannes Wachtelarius ad D. Mariae Canonicus eo die ipso, quo die has exaravi, ad vos ibat. ille dicet. Itaque jam ipse non negotii solum mei caussa e ad vos iterum specto, sed
page 189, image: s189voti solvendi, religionisque liberandae. Ades o et fave tu illa inclyta DIVA mea, et spes votaque nostra caetera auxiliari illo Numine tuo imple, sodes: ut, munere ac beneficio unius tuo, e fece ista ac turba Calvinianorum (quinovo rursus genere [gap: Greek word(s)] hîc inquietant et ad Orcum adigunt Cultores tuos) una cum stirpe nostra erepti, in meliore aliquo ac puriore tractu, JESU filio tuo, tibique JESU matri pure pieque, in publica civium tuorum luce, faciamus, placeamus! Caeterum ad te, mi Pater, redeo. Intercessit destinaro itineri meo, quod audisti, uxoris meae fatum: et absque hoc fuisset, jam apud vos aut in Grudiis essem. Interea super negotio meo ubertim a me scito ad Vermidam scriptum. Scripseram ad Puteanum, nosti. sed adhuc sine responso. atqui de professione Graecanica scripseram: et scripseram sero, [gap: Greek word(s)]. Sed, ut est apud Pindarum, [gap: Greek word(s)]. Ea re decretissimum habebam scripto hominem repetere. Sed pro meliore visum dum silentii caussam e Vernida nostro resciscam, sustinere. Fors est, ut aut tempora mutarint illum, aut loca quae insedit peregrina et a Belgica simplicitate nostra longiuscule aliena. Verum tamen quoniam NON LIQUET, diem diffindo. Quod si tu mi pater, Vermidam appellari e re nostra esse censebis, fac, quaeso te, litteris quamprimum tuae et mei negotii seria commendatio apud illum appareant: excita hominem non sanguine duntaxat mihi uxorique innexum, sed alias prona mente et manu faventem ingenio et fortunae nostrae: et adde, quod dicitur, currenti calcar. Me Decimarum hîc frumentariarum auctio vel nundinatio tenebit et sistet indies pauculos: protinus alioquin excursurum ad vos: Ubi Pelopidum neque dicta neque facta, nosti cetera. Ita profecto est. Quo primum die in Bataviam hanc meam e vestris finibus reversus sum, [gap: Greek word(s)] mihi videor [gap: Greek word(s)] venisse. Bene vale, Reverende Pater, et pro me uxoreque suavissina latas lactasque laudes et grates JESU Domino, Divaeque Aspricolli age, nostri proprie ac peculiariter inter mystica istaec Sacra tua memor. Ultrajecto. VIII. Kal. Jul. oo. DC. X. Johannem Woverium clarissimum Virum, familiarissimum meum officiose a me et uxore salutes velim: et quod nec illum in discessu meo, ita, uti pro necessitudine amicitiae nostrae debui, appellarim, festinationem meam excusa: et purgaturum dic, ubi in rem praesentem rediero. Narra, amabo te aut, si tanti esse putabis, praelege utriusque nostrûm amantissimo homini fortunam uxoris meae, et DIVAE ASPRICOLLIS in hae auxiliarem manum. Cujus ego laudes (ita me servet illa, juvet, amet) a LIPSIANA etiam manu Musave intactas libare percupio, et diffundere grata et gestiente pinna quadam per Christianum hunc orbem. Iterum, mi Pater, narra, sodes, Woverio meo. Hoc ex animo te, quoniam ex animo illum complector, rogo.
Salutem a me, qui mihi istic a Confessionibus fuit, Reverendo P. Simoni, homini relgiosissimo: R. P. Joanni a Gauda, concionatori disertissimo: et jubeto macte animo et lingua esse. Salveat item a me Jacobus ille Janitor. vester, blandissimus omnium homuncio. Ejus in me cormitas ita meretur.
page 190, image: s190
[note: Nescio cujus manu haec descriptio Amphitheatri Burdigalensis, et Arietis Heilbronnensis, ad Lipsium sit missa. cum nulla nota, quae mihi id indicare potuerit, adsit: suspicatus eram ante ab Abrahamo Bibrano profectam, qui Doveonensis Amphitheatri descriptionem per Casaubonum Lipsio miserat. vide Epist. CCCLVIII. et DCCCXXVIII. et qui sequenti epistola DCCCXXIX. aliorum Amphitheatrorum indicem Lipsio mittit. praecipue quia hîc fontem Divonam appellari dicit, credebam Doveonensem, pro Divonensi potuisse scribi: nam video et Divonam et Doveonem promiscue scribi. utroque enim nomine Cadurcorum caput, hodie Caors, a Baudrando in Lexicum Geographicum relatum. et Scaliger ad Divonam ab Auson. in Claris Urbibus, Burdigelae Genium dictum, dicit eo nomine etiam Cadurcorum civitatem fuisse dictam. imo Cadurcorum urbem a fonte hoc nomen habuisse docuit Had. Valesius in Notitia Galliae in Cadurcis et Divona. unum me moratur, quod diversus a Bibrani manu character hoc vix suadeat. Lipsius ipse de Amphitheatris, quae extra Urbem Romam, cap. 1. meminit hujus Burdigalensis, sed se nondum nactum ejus descriptionem profitetur.] AMPHITHEATRUM BURDIGALENSE Ad magnum LIPSIUM..
Magne Vir
AMphitheatrum quod in Aquitania Burdigalae est, pulchri et vetusti operis, ab opido CCC. circiter pass. abest pl. m. cis Garumnam, loco opportuno, et amaeno, situm. Sub eo propter viam publicam fons nascitur; qui sui copia eluctatus, statim ibi modico flumine effluit. Eum incolae Odejam, alii Divonam appellant, ut is sit, quem Ausonius celebravit. Hujus ad publicos ludos et communem haustum magnus usus esse potuit: cum populus spectaculis veluti fascinatus diutile se ad solem et pulverem decoxisset. Situs caveae congestitius est: et ut totus ille suburbanus ager, tuberosus: cujus exitus, qui intima aperiebant, Architectus clausit: et terrae aggestu summae areae aequavit. Per hos dejectus, veluti gradus, ad ipsam molem itur: quae lacera et dirupta mille locis, tamquam evanidum cadaver, vix alibi suis membris haeret. Et ut in eo majora ossa longum tempus non tam facile solvit: ita hujus frontes, illam vere osseam compagem domesticae injuriae et longa bellorum series destruere non potuit. Jacet tamen: et quae olim forsan laeta tot caedes et in sinum suum congesta funera vidit, nunc quoque semetipsam videt informe cadaver et funus. Conatus tamen sum nunc iterum animare, et ut apud Poetam
Animas ille evocat orco. Pallentes
ego tuo jussu, tamquam mei Jovis, subito Mercurius factus, id meliuscula facie producere. Atque ut idem vetus hoc redivivum esse agnoscas: totum retegam et signa, quae a matre habuit, ostendam. Structurae genus graecum est, quod illi [gap: Greek word(s)] appellant: et coriorum ordines, qui totum corpus ambiunt, inaequales alternatim habet. Quadrata latiora rubricans linea III. laterum velut interposita vena separat. Id utraque parte est erectis coriis: sed medius murus, et ejus quasi venter, fractis caementis plenus, frontatis non illigatur. Lateres longi pedem unum, lati palmos duos, aut quod excurrit:
page 191, image: s191toti nitent: nec quod viderim nullibi, ullas pustulas habent. Quadrata tessellata introrsum multa calce lita cum lateribus tam arctim coeunt: ut concrevisse putes. Nusquam in iis lacuna aut gradus: nisi quod aer aut pluvia exedit. Venusta omnino facies est: et grato adspectu. Ejusdem structurae muros vidi Augustae in Taurinis, Aquaeductus triplices Emeritae in Hispania, alios Lugduni in Gallia. Et ibi Lutetiae lateritium opus ejusdem generis est, quod vulgo aedes Juliani Imp. appellant: nunc pars aedium legati summi Pontificis. Sed ut ad rem. Imum pedem Tuscanus stylobata adtollit, rudis sine taenia, sima, aut scamillis: quoquoversum aeque latus: paululum a Sila, vel ejus Apophyge resilit. Pila basim non habet: supra annulum et astralagon, quo incomptum capitulum suscipit: In eo quoque, si oculis meis credo, Plinthum solum vidi: reliqua membra echinus et regula cum Hypotrachelio pariter exeunt. Epistylium lateritium est. lateresque pulchra ratione contrario situ se sustinent: qua de re tamquam sua et nupero invento Architecti Itali triumphant.
Zophorus ejusdem generis est, sine ornatu, ut fit. Coronix pluribus membris procurrit. Ex hoc Tuscanico opere rudiore Doricum gracilius nascitur. Stylobatae taeniis praevestiuntur: basis Attica sub antis vel pilis, suis omnibus membris constat Plintho, toro, annulo, scotia, vel trochilo, altero item torulo superiore et regula. Silae sine spiris aut striis. Capitulum a Cymatio et Abaco statim ut alterum illud cum Hypotrachelio descendit. Epistylium fascias exsertas habet.
Zophorus nudus, sine sigillis, metopis, aut Troglyphis est: uti in militari opere, in quo nihil IMPENSAE CAVSA FIT. Coronix sua sima, Corona, Cymatio aliisque membris longius ante frontem se ejicit: et in utraque corona denticulos habet. Id Vitruvius ferre non potest: qui translatis ex alia ratione proprietatibus in aliud genus operis offendi aspectum scribit: lib. 1. cap. 2. sed tamen hîc, et idem alibi, et idem Romae in Theatro Marcelli videtur. Equidem non laudo: nec confundi haec debent, etsi ab antiquis factum. A fastigii tympano summus vertex corruit: tamen scio ex singulis angulis surrexisse acroteria: quae velut limbus extremum marginem praetexuerunt. Itaque juvit quaedam explere a mente et manu nostra: et inter singula acroteria interjicere extrorsum prominentia saxa, ex quibus antennae cum velis subrigebantur. Quid excusem? fuisse dicam: et cum proposita imagine te quasi in rem venire velim, non haec omittam. Nunc a summo ad imum, unde modo subvolavi, relabor: Ab eo arcuum ordines surgunt: et a porta decumana orti ea paullo minores. pilatim totam caveam circumeunt. Antepagmenta portae interiore latere caesa cava habent, quibus pessulum immissum ad occludendas fores. In quem finem disputare non libet: sive ad vitandas aut arcendas turbas, sive exigendum pro locis pretium fuit: utrumque aliquam rationem habet. Antepagmenta quantum ipsa pila utrinque lata sunt: sine incumbis (Itali l'imposta.) sub conflexu fornicis, cujus frons tota testacea, introrsum aequali arcu descendit. Interiora caveae vacua sunt: neque usque ruina aut exustionis signum apparet. Non vane tamen suspicer exusta vel direpta: et podium
page 192, image: s192et ab eo surgentes gradus inasseratos fuisse: quod fieri solitum et factum in Placentino et Polano arbitramur, de quo Tac. lib. 2. Hist. Quid enim? primum Romae tota lignea erant: et illud Placentiae conflagravit: forsan etiam quae Lugduni et Viennac in Gallia: quorum nomen ferme cum ipsis periit. Quod Polae est et intus vacuum, id certum est ab igni vel furto esse. Andegavii ex magna mole praeter imam scrobem nihil superest. At quae tota lapidea et intus, extra, supra, infra, ubique bene firma et ferro obfixa contra omnem casum steterunt: atque etiamnum semidiruta nomen suum tuentur. Vide illa Italiae: adhuc suis ruinis fulta perstant: omnia Galliae et Hispaniae adhuc suis baltheis incincta stare velle promittunt. Neque ullum est, in quo non graduum ordines et vomitoria, aut eorum aliquae notae et signa, in arcibus appareant. In hoc nihil istiusmodi aut simile, totum inane est: et totum intus computruisse dicas. Quot vero loca, et in circuitu arcus, tota haec machina ceperit: quam sit longa, lata, et alta, nihil affirmo: amissa in itinere magna ejus dimensionis parte. Quod ideo scribo, ne cum id desideres, me tacite accuses, cui apud talem virum nullum alioquin velum aut fucus. sed tanti non est illa jactura. Vinetus, vel quisquis ille fuit mensus est: et recte scribit VI. arcuum parietes exstare: in longitudinem protendi ped. LXXXVI. Aream interiorem latam ped. CXL. longam CCXXIV. Haec ille supplet. sed pedem non addit, quod potissimum erat. Quantum patuerint carceres et singulae arcuationes quam latae, longae altaeve alius suppleat. Tunc tamen ut subduxi rationem, comparato utroque pede, magnitudine par fuit Nemautensi, angustius Arelatensi: utroque tamen inferius structura. Hoc enim semilateritium est imbecilli operis: et inornatum: illa tota ex lapide secto omnibus numeris et ornamentis perfecta. Pulchrum tamen et hoc fuit, nec me poenitet A FVNDAMENTIS RESTITVISSE. utinam, nunc, tu me Aedilis, PROBES, et quod magis opto, DEDICES.
ARIES GERMANICUS.
HEilbrunnae, quae Imperii urbs est in vicina Suevia: unius diei itinere supra Heidelbergam, ad eundem Nicrum sita: inter alia ejus loci pulcra, Trabs est abiegna quadrilatera longa ped. LXXVIIII. et semissem, uno cubito minor illa, qua usus est M. Antonius III vir in bello Parthico, quae LXXX. fuit: sed illa structulis fuit: haec ex una eademque arbore. Rostrum palmipedale ex solido ferro, retro sub collo crassum et latum dig. IX. minut. II. ante ubi tenuissimum, et velut in promuscidem desinit, dig. IV. et semissem. Ea facile fuit omne prohibendi commentum eludere: ut quae saccis suppositis nec averti nec excipi posset, ipsos cum muro perforans: nec caput facile decuti, trabi quasi innatum. Atque id circum circa laminis ferreis longis pedes X. dig. IV. ex capite dictis illigatur. Insuper illae laminae IV. circulis revinciuntur: qui lati dig. 3. minut. II. crassi min. III. Spatium inter eos subinde augescit: et a primo ad alterum pedale fit: ab illo ad tertium cubitale vel sesquipedale. Ad eumdem modum arbor a capite ad imam calcem regrediens
page 193, image: s193paullatim crescit: ubi lata in imo palmos III. dig. II. crassa ped. I. et quod excurrit: a capite contractu plus quarta parte minor. Id quod factum existimo, ut [gap: Greek word(s)] esset: vel urgens a tergo pondus ruentem per subjectos toros machinam magis atque magis propelleret. Utroque latere annulos habet ferreos XIII. crassos min. 3. latos in diametro dig. III. min. II. per eosdem trajectos rudentes putem ad retinendum vel incitandum. Annulus, qui extremam oram concludit, latus dig. II. min. II. crass. min. 18. Haec totius machinamenti Symmetria est: cujus rationem minute et mensurate in pictura secutus sum. Cujus aetatis sit, nunc non inquiro: ex forma tamen videas, quae rudis et adhuc a prima inventione, posteriore et deteriore aevo natum. Et Valturius simile aliquid pingit aut fingit: et ferrum illud prominulum, quod suo Arieti aptat, plurium laterum facit. Vidisse potuit tale aliquid tunc paullo ante inventis tormentis, et usu receptis: omni hac arietaria machinatione neglecta. [note: Arietis hujus figuram, quae in nimium spatium porrigebatur, et chartae fines longe excedebat, ad minorem modum reducere, cum ipsi ostendissem, in meam gratiam non refugit, licet mille laboribus obsessus, Vir Eximius, et Collega conjunctissimus, H. Boerhavius, qui cum omnium fere scientiarum spatia peragraverit, praecipuum hodie inter Medicos et Mathematicos nomen habet, et Academiae nostrae singulare ornamentum et decus merito aestimatur. Ex ejus ergo delineatione Arietem illum hîc exhibemus.]
image: s194
[gap: blank space]
page 195, image: s195
CLARISSIMORUM ET DOCTISSIMORUM VIRORUM EPISTOLAE, PARTIM EX BIBLIOTHECA LEIDENSI, PARTIM ALIUN DE DEPROMTAE.
image: s196
[gap: blank space]
page 197, image: s197
CLARISSIMORUM ET DOCTISSIMORUM VIRORUM EPISTOLAE.
EPISTOLA I. BERNARDUS ORICELLARIUS Francisco Cataneo Diacetio S. D.
QUaeris, quando nos in urbem Massiliam, tanquam in portum, receperimus, quo pacto vitam, quam veteres dixere vigiliam, traducamus. Ego vero tibi cumulate satis in hoc ocio facturus, urbis situm, adjacentisque reginis oram, incolarumque mores describere institui, quo et tu, quod postulas, facilius percipere, et nos commodius narrare, possimus. Massilia in colle haud satis edito sita, triquetra fere forma, aditum tantum habet a terra, quae Galliam respicit et Septentriones: per caetera mari abluitur, quod partim sua sponte se insinuat circumflexo littore, partim opere atque arte immissum, portum supra caeteros, quos vidimus aut audivimus, tutissimum efficit. quippe manufactus parvo abrupto spatio occidentem versus, quo mare includit, intra se aperit inconspicuam latitudinem tam abdito recessu, ut nullam saevitiam maris pertimescat: rursus ab externa vi maleficioque, ferrea catena obducta faucibus, reddatur incolumis. Adjacet et portus genus alterum, quantasvis navium patiens, siquidem mare proximum parvulis crebrilque inter se insulis distinguitur, pumicas incolae appellant, quarum pars in dorsum porrecta speciem portus praebet, profundo interjacente salo, vi nulla ventorum repercusso, ad fidam simul et commodam navium stationem. nunquam enim ibi factum naufragium, memoriae proditum est. Hic locus a continenti distat circiter millia passuum tria, quo, quidquid mare portumque interest, mons continet magna altitudine; cujus radices ab ea parte, quae ad urbem vergit et Septentrionem, portum cingunt in C litterae similitudinem, ubi navalia salinaeque. Caetero autem sinu, qui urbi adjacet, in cornua curvato, constratum mare molibus iter praebet ad portum obversantibus: quippe ibi profunditate statio navibus commodior frequentiorque usus est, plurimis officinis tabernisque sinum complectentibus, qui erectus in theatri speciem meridiem versus plurimo solis repercussu albescente mare lucet,
page 198, image: s198prospectansque adversum, montem mirum spectaculum praebet, cum hemicycli forma conspicua ipsa per se, tum ardui montis prospectu, cujus apici delubrum impositum phari instar specula exiltit, quae velis interdiu, noctu igne, significet modo adventare naves, modo mare a praedonibus quam maxime tutum. ut ibi naturae munere ad illustrandam Massiliam mons constitutus esse videatur. At caetera regio, quae ab urbe protenditur satis amplo interjecto spatio, continetur praeruptis montibus in circuitum ductis. ab his perennes liquidique fontes manant, fluentes per declivem latitudinem, distinctam collibus frequentemque villarum aedificiis, quorum uberior, veluti princeps, modo subterraneo, interdum arcuato opere influit urbem ad libram summae altitudinis: unde per declivia distinguens corrivatos latices castella lacusque ad XXX. efficit, interim salientibus ipsis ad voluptatem et mudiciem civitatis, res digna memoratu, vel si id nulla Massiliae descriptione recenseas, quippe quae referat prislinam antiquitatem. solidum enim opus est, veterisque structurae genere coagmentatum, et, quod supra fidem videri possit, minime ad hanc diem cognitum, a quo capite fonteque tamen ubertas aquae derivetur, cum ad eum perscrutandum periti homines, aquarum ductu inmissi, ad quatuor milia passuum processerint. Verum ut ad incolarum mores descendamus, ea gens Massiliensium est, ut Gallorum licentia simul admixta commercio cum vetere frugalitate utrumque redoleat. scimus enim, Cicerone Plautoque authoribus, probatissimos omnium habitos Massilienses mores, quin immo Cicero ipse eorum disciplinam gravitatemque tanta praedicatione prosequitur, ut non solum Graeciae, sed fere cunctis gentibus anteponat, laudarique instituta eorum facilius posse existimet, quam adaequari. sunt enim Massilienses, ut in Narbonensi Gallia, cincti undique barbaris nationibus, frugi admodum homines, humanitate et gratia singulari, et qui nullo officii genere vinci patiantur. procliviores tantum in Venerem epulasque. quam sat est. foeminis tamen, quamvis in propatulo usus licentior, domi castitas adest supra caeteras, quae Gallias et Hispanias incolunt. His expositis facile cognoscere poteris, quo pacto vitam, ne dicam vigiliam, ducamus. in promptu enim id est, ac veluti e corporis partibus venustas existit, ita ex membris, ut ita dicam, quae ad corpus Massiliae pertinent, oritur vivendi modus, quem sectamur, natura ipsa loci ac veteri studio adducti. Jam primum omnium nullis obligamur legibus, constantesque esse tantum in sola varietate delectat; modo in hortis sumus, aquis vicissim umbrisque refertis, modo ruri, saepiusque in mari. nam quas diximus, pumicae, commodam affleuntemque piscationem habent, tunnorum praesertim; quorum proventum, ut est interdum annona feracior, XL. millium excessisse numerum multi affirmant. quippe non magis navium quam piscium statio est, pro regione loci coelique temperie: nam et hi quoque maris saevitiam sentiunt, recepisseque se ex rapidioribus undis in tranquillo gaudent. hinc saepe videas frequens piscatoribus propinquum mare; quorum labor, propterea quod usu minime ingratus est, obversantes magnopere delectat, ipsique praedae suae adesse advenas mirifice afficiuntur. At ager ferarum aviumque ferax,
page 199, image: s199exposita venatio aucupiamque nos non modo delectat, sed afficit: brevi enim indagine quantamlibet praedam reportare facile est. neque mirum rivis interfluentibus colles vestitos multiplici genere arborum arbustorumque gratissimum receptaculum, aviario vivarioque prope consimile, et, quod maxime voluptatem cumulat, necesse est, ut saepe incidas in villas praediaque inhabitantium, qui nos pro more Gallico summa comitate suscipiant, vimque afferant si detrectaveris. alacres enim per se agrestis locus ac maxime voluptarius licentiores facit. ibi mira festivitas, mira hilaritas, ac ita domestica consuetudo, ut jam antea fuisse una saepius futurosque esse diceres. tanta comitate sese Massilienses agunt. His voluptatis illecebris mirum est, quam venuste intersint studia litterarum, quam facile ingenium diutino usu obtusum acuatur, reddaturque in integrum, ut si quid scribendo exaraveris, brevi veluti alter judex accedas, singula undique circumspectando firmiori quodam judicio constituas. Hinc descriptio, quam te authore suscepimus, etsi pro argumento minus eleganter, tamen flumine aliquo succedit. Poteris id percipere e scriptis, quae nuper Pallanti filio misimus, quibus complectimur praelium ad Tarum amnem, in quo pergratum mihi feceris, si tuum de illo judicium solita sedulitate interposueris. scis enim nullo lenocinio magis nos posse affici, quam illa tua Catanea severitate et gratia: Catoniana volui dicere: syllabae me decepere. Verum ut redeam ad seria: omissis jocis, cumula tantas Massiliae dotes, unde oritur vigilia nostra, jam enim ita vocare liceat, tanto adjuncto comite. Timo Cosmus Scalia vir integritate vitae, doctrina ac suavitate ingenii singularis. unde illi Timonis inditum nomen. hic Genuae natus claris parentibus, cum exacto aetatis robore sese recipere e fluctibus humanarum rerum destinasset, urbem Massiliam, ubi reliquum vitae tempus degeret, ex omnibus delegit. quod ipsum maximo argumento est urbis situm caeteris omnibus longe esse praeferendum. probari enim re ipsa ab erudiro homine, qui cuncta fere maria terrasque adisset, vel in maximis laudibus fuisse non ignoras. Cum Timone igitur copulata quam primum amicitia est, conjunctum studium. nam et ipse taedio rerum civilium, quibus semper adfuit, se litteris et ocio reddidit, quas a pueritia sectatus est. Hinc videres alterum Cavaccium re ipsa philosophantem nos prosequi, frequenter cum eo esse, voluptates omnes, quas supra memoravimus, una capere, tanti viri interventu gratiores. Haec sunt quae tibi habemus referre de ratione vivendi: in quo paraphrasis tua de coelo forsitan breviorem orationem postulat, argumentum vero ipsum, quando Timo interveniat, vigilior ipsa vigilia, multo longiorem. Vale.
De Oricellariis, Italis Rucellai. Palatium Oricellatiorum Florentiae olim magnificentissimum exstructum, idemque vel hodiedum e praecipuis Nobiliura palatiis est. est autem in via Vineae, cum opposita porticu, quod inter argumenta potentissimarum in rep. familiarum habetur. architectura satis pluchra est ex delineatione Alberti, hominis eruditione clari.
In fronte Ecclesiae D. Mariae Novellae, quae Dominicanorum est, et praestantioribus Florentiae ecclesiis accensetur, legitur:
JOANNES ONICELLARIVS PAVLI F. AN. SAL. MCCCCLXX.
Porro ipsum templi limen, inserto porphyretico marmore, distinctum est in formam tesserae, cujus anteriora habent.
page 200, image: s200
BERNARDVS ORICELLARIVS.
Idem procul dubio, qui descriptarum epistolarum auctor est, forte fundamenta jecit, sive ut vocant, primum lapidem. Ceterum valvae ejus templi pulcherrimae sunt ac pretiosissimae, quemadmodum et tota frons miro artificio magnisque sumptibus ex vario marmore tessellata est. Paulus Jovius Histor. sui temp. lib. 1. Quae res, sicuti Bernardus Oricelliarius, qui tum Florentiae publicis consiliis intersuit, in historiis asseverat. Scripsit Bernardus de bello Italico, sive de adventu Caroli VIII. Gallorum Regis in Italiam, quae Historia manu exarata servatur in Laurentiana.
Scripsit praeterea de bello Pisano; de bello Tiphernatico; et de bello Milanensi. atque hi libri reperiuntur in bibliotheca Strozzarum.
Fuit et Hannibal Oricellarius, natus e sorore Joannis Casae, Archiepiscopi Beneventani, ut patet ex epistola ejus scripta ad P. Victorium, ante Johannis Casae Latina monimenta. Haec Cl. Brencmannus, Vir Doctissimus et mihi amicissimus, qui hanc epistolam et sequentem mecum communicavit. ceterum Aloysii Oricellarii praestantissimi adolescentis meminit Gualdus in vita Pinelli pag. 352. Edit. Londin. Joannis Oricellarii meminit Pier. Valerian. de infelicit. literat lib. 11. pag. 58. Carolum Oricellarium laudat P. Victorius lib. X. Epist. 7. De familia Oricellaria et Viris in illa illustribus late agit Eugenius Gamurrinus in Historia Genealogica familiarum Etrutiae et Umbriae Nobilium, Italice scripta et edita Florent. 1668. Tom. 1. pag. 274.
Franc. Cataneus Diacetius ex nobilissima et antiquissima Florentinorum familia quam scipto ammiratus in libro Italice scripto de familiis nobilibus Florentinis parte prima in initio late describit, et pag. 12. hujus Francisci, quem Philosophom vocat, vitam et opera receset, et Benedictum Varchium Italice, Eufrosium Lupum latine ejus vitam scripsisse docet. vide et Ghilini Theatr. Literator. tom. 11 pag. 88. fuit Platonicus, discipulus Mar. Ficini. Opera ejus edita Basileae 1563. cum praefatione Theodori Zwingeri, inter quae Declaratio istius metri Boethiani, Tu triplicis mediam naturae cuncta moventem, inscripta huic Bernardo Rucellaio. filiam ejus Cassandram, viduam Caroli, Pandolfini duxit Robertus Acciaiolus. vide etiam de hujus familiae splendore et de nostro Francosco, eundem Gamurrium tom. 1. pag. 309. et seq.
EPISTOLA II. BERNARDUS ORICELLARIUS Roberto Acciaiolo S. D.
NEapoli cum essem, perlegeremque monumenta ingenii, quae Pontanus templi parieti incisa posteris reliquit (erexit enim ille sibi perspectissimo loco aediculam marmoream) ecce mihi senex supervenit, pedisequis nonnullis priscae disciplinae sectatoribus. Tum super ea re habito ultro citroque sermone, denique in eum devenimus, authore me, quisnam e veteribus praecipue deligendus foret, quem in Historia sequeremur, Insederat jam animo, exardescente armis Italia, gesta Caroli mandare litteris, cupiebamque ex doctissimi hominis judicio facere mihi documentum. Igitur Pontanus ad suos conversus, praeludite, inquit, si placet, certamini, ea disserendo, quae proximis Saturnalibus inter bellaria admisimus. Nam quaestio per se digna est, de qua verba multa faciamus: siquidem pauca pro tanta re praecepta Historiae extant. et Ciceronem ipsum, Eloquentiae lumen, scimus se ab hoc scribendi genere abstinuisse. Tunc e condiscipulis alius alia, ut inter coenam collocuti fuerant, recitavere. Utebatur enim senex, reliquiae prisci temporis, vel symposio, ad fovendas aetate simul ac studio confectas vires, relaxandumque ab intentione animum, quo acrior excitaretur. Puccius igitur, cui primae partes
page 201, image: s201in triclinio obvenerant, retulit, videri sibi in Historia, veluti apes in favis ipsis conficiendis solent, undique decerpendum esse quod in opus nostrum conferatur, ita tamen composita oratione, ut suis distincta numeris, nostra, non aliunde accersita sit. At Marullus pro ingenio non adeo fecundo tutius fore contendebat, ut e veteribus certum scriptorem ad imitandum proponeremus, eumque tanquam ducem sequeremur. Verum quod Puccius omisisset de stilo ac genere scribendi id ipsum maxime probare, quod inter arduum depressumque assergat: ac, ne recederet a Saturnalium licentia, eam in re Venerea sibi maxime dari virgunculam concupiscere, quae primo renitens obluctetur, denique cedat expugnata blanditiis. At Lascharis, qui tertius in ordine convivarum fuerat, non multum abesse dixit ab ea imitatione, quae certo duce niteretur, dummodo nova nimisque ardua declinaremus. quod autem ad phrasim attinet, eam censere minime improbandam, quae nec ociosa torpeat, nec luxurians lasciviat: atque ut in machinis tractoriis id maxime genus probatum fuisse ab architectis, in quo nihil libramenti deperiret, cunctaque puncto temporis versarentur, ita laudatum in narratione ipsa, si nihil supersit nihilque desideretur. Haec praeludia cum excepisset Pontanus, ordine, inquit, agenda quaestio est, primumque de litteris disserendum, quae, ut caetera cuncta ab infimo nata, id incrementi habuere, ut Catonis senioris aetate illustrarentur, rudiores tamen quam pro tanto imperio, sed quae majestatem Quiritum veterum retinerent, quippe cum Sabinis jam primum consociata republ. tetricam illorum disciplinam sapere videbantur. Catonem permulti subsecuti, insignes illi quidem eruditione et copia innovationis, verum prae his, quos tulit aetas C. Caesaris, obscuriores. pubescens enim antea Eloquentia tum primum adulta, qua tempestate, ut ex Ciceronis ad Lentulum et Atticum epistolis perspicere licet, magna scriptorum ingenia provenere, et quae fulgore suae claritatis insequentium aciem perstrinxerint. nam etsi posthac homines Graecis artibus maxime dediti in summos viros evasere, candorem tamen pristinae aetatis minime sunt assecuti. licentiores praeterea innovationibus ac lascivienti quadam luxurie extitere, quam vel a Graecis ipsis, vel suopte ingenio aucupati sunt, fit enim vitio naturae, ut cuncta a parvis initiis orta, ubi ad fastigium pervenerint, nimia sui inconstantia prolabantur. His ita expositis consequens est, ut descendamus ad eos authores, e quibus elicere possimus optimum scribendi genus. Caesar ac Salustius ambo procul dubio inter insignes excellunt. quorum diversa vis ingenii laudem fere parem consecuta est. ille purus, nitidus, fluens, et qui referat dictatoriam majestatem, ingenuo decori conjunctam. hic prorsus elegans, vehemens ac singulari brevitate distinctus. alter refert eundem animi vigorem, quo bella gessit. alter, quae accepit, ita ponit ob oculos, ut res ipsa agi videatur. verum Caesar tanquam seminarium, Crispus lex et exemplar Historiae est: ita tamen, ut morosis ansam fortasse praebuerit insectandi verba excerpta ab Originibus Catonis, redolentiaque nimiam antiquitatem. At Livius ut magna vis aquarum profluens insignem speciem praefert, modo altissimo alveo, modo tenui, interdum rapido,
page 202, image: s202ac freto magis, quam torrenti similis. nam et copiosus, et acutus, et gravis, par Graecis, quos ille aemulatus est, supraque posteros, quibus ille singulari magnitudine praeripuit imitandi facultatem. quippe cui si datum foret, ut Romae ortus patrium sermonem nactus esset, cunctis proculdubio praeponeremus. Post Livium, longe procul a se relinquentem prosequentium turbam, non habemus, quibus nitamur scriptoribus, usque ad Cornelium Tacitum. hic senescentibus jam litteris pristinum nitorem reducere conatus est. consulari enim viro par dignitas fuit, suis nixa viribus priscisque artibus. Verum dum veteres aemulari contendit, longe abest a pristina dignitate et gratia. vehemens tamen et gravis admodum in concionibus: ut hoc a Livio, illud a Crispo traxisse videatur. Superest Q. Curtius, post quem ulterius in Historia progredi nefas esse arbitror, siquidem Vespasiani temporibus, quibus ille vixit, cunctis pro doctrina dignitas defuit in hac scribendi facultate. Hunc e sectatoribus Graecarum artium Alexandri Macedonis gesta, minime prius Latinis celebrata litteris, illustravere, quae ipse vel e Graeco transtulit, vel ita mutuatus est, ut et figuras et phrasim aucupetur, nativo quodam lepore et gratia, ne dicam Venere, conjuncta, non adscita. Haec cum ita sint, nostra quidem sententia est, ut ex his quos praeposui, modo hunc, modo illum pro re atque genio, cui piaecipue indulgendum est, ad imitandum praeferamus: dummodo e diversis concentibus concinnemus modulationem, quae ex organo nostro proficisci videatur. Haec Pontanus. Sed quorsum tam multa, inquies, Roberte? nempe ut intelligas, quae Puccius noster caeterique Pontanicae disciplinae sectatores disseruere, in castigandis scriptis nostris de Re militari non procul a Pontani sententia censuraque abesse.
EPISTOLA III. JULIUS PFLUG Ad Menterum, de Dialecticis Graecis et Ciceroniano Erasmi.
Quod tardius aliquanto, quam tu fortasse expectasti, literis tuis respondeo, purgarem me multis sane verbis, si tuo in me amori diffiderem. Nunc vero quia sentio, quanti me facias, illud mihi persuadeo, ut ego mihi dicam, te ipsum pro me esse locuturum. Quamobrem non tam, quod rem necessariam me facturum arbitror, quam ut consuetudini serviam, causam silentii mei tibi breviter exponam. Cum mihi redditae essent literas tuae, idque Lipsiae stato illo mercatus tempore, rescripsissem subito, nisi meum de Ciceroniano Erasmi judicium requisivisses. Cui voluntati tuae cum deesse nollem, erat antea liber ille legendus mihi, quam responderem. Sic enim statuebam, iniqui esse judicis de scripto alieno, causa non cognita, pronunciare. Itaque cum essem tam valde occupatus, rem in aliud tempus differendam putavi, cum vacuus ipse ad me illum librum accurate cognoscendum, et ea quae
page 203, image: s203velles explicanda dare possem. Sed postea ita cecidit tamen, ut quem ocii fructum speraveram, ille mihi datus non sit. Nam extiterunt negotia non parum multa, quae me a lectione librorum, et a studiis illis, in quibus conquiescere solitus eram, divellerent, quibus quidem negotiis implicitus fui, donec iis, quae mearum erant partium, confectis, caetera in fratrem transfundere liceret. Quod cum non ita pridem contigerit, ut vere affirmare possum, quia intelligis me citius rescribere non potuisse, accipies, si te bene novi, excusationem meam. Ac nunc quidem, ut singulis epistolae tuae partibus ordine respondeam, perjucunda mihi erit gratulatio tua, in qua quidem se ex omnibus partibus amor in me tuus ostendit, ac quoniam me ad amicitiam colendam provocas, non committam ego, ut meum in eo genere officium desiderare possis. Atque utinam non tam longo locorum intervallo dissiti essemus, ut et saepius inter nos congredi, et coram signa benevolentiae nostrae dare possemus. Quod si rarius fiet, quam ego velim, rationem tamen inibo, ut per literas tecum quam saepissime loquar, et de omnibus rebus communicem. Nam cum e maxima periculi flamma ereptus, domum tandem salvus redierim, hunc quasi portum, in quem post longam jactationem invectus sum, eo libentius tenebo. Atque ut desiderium earum rerum, quas reliqui, tolerabilius feram, certum est, in consuetudine hominum mei amantissimorum, quam suavissime conquiescere, vel si illi absentes sint, ex hoc literarum quasi colloquio delectationem petere. Quod autem mihi de otio meo et studiis Philosophiae gratulare, agnosco illud tuum solemne, ut ex commodis amicorum non minorem capias voluptatem, quam si tua essent. Utinam vero tantos in eo genere doctrinae progressus haberem, ut et tu recte gratulareris, et ego tandem, quam tribuis, agnoscere possem. Sed res ita se habet, ut praeclare mecum agi arbitrer, si Academiam illam, in qua Princeps est Lazarus Bonamicus, vir aetatis nostrae omnium (quod pace aliorum dixerim) doctissimus, non dedecorem. Venio nunc ad ea, in quibus tu quidem judicium meum requirens petis, ut de Dialecticis et Ciceroniano Erasmi quid ipse sentiam, explicem. Horum alterum faciam sane libenter. Est enim leve, quod imponis, onus, alterum vero facturus sum, non libenter illud quidem; sed tamen, quia tibi petenti nihil negare possum, facturus. Ac primum quidem de Dialecticis accipe. Cum [gap: Greek word(s)] divisa sint in partes duas, in rationem judicandi et inveniendi, in utraque longe omnium, qui sunt aut unquam fuerunt, Principem esse Aristotelem, tu ipse optimus es testis. Sed secundum hunc in ratione judicandi, mea quidem sententia et eruditorum omnium, quos quidem ego audivi, primas tenet Alexander, secundas Boetius. Has ego Ammonio deferrem, si paulo uberior esset. Simplicius esset quidem in Principibus hujus artis habendus, si non aliud ageret. Nam in eo libro, qui in manus meas venit, totus est [gap: Greek word(s)]. In ratione autem inveniendi, Ciceronem antepono omnibus. Qui profecto in eam partem non parum lucis intulisse videtur, cum quae apud Aristotelem fusa essent, et quodammodo dispersa, in genera cogeret, ut locos, qui pene infiniti sunt, facilius memoria tenere possemus.
page 204, image: s204Huic si quis illam Agricolae partitionem [gap: Greek word(s)] addendam existimet, nihil sane impedit. Hactenus de iis, qui [gap: Greek word(s)] persecuti sunt, vel potius de scriptis eorum, quae extant. Nunc vero de Ciceroniano Erasmi, quando ita tibi videtur, cognosce, feram autem judicium, non hercle magis, quam existimem me affene posse, quod te fugiat, quam ut tibi amantissimo mei morem geram. Ac ne longum faciam, si tanta esset verborum sylva apud Ciceronem, ut omnia, quaecunque ad dicendum proponerentur, illis ipsis explicare possemus, fortasse neque Erasmus, neque quisque alius, Ciceronem solum in ratione Latine loquendi visitandum esse, negaret: sed cum ille non omnia, de quibus dicendum est, fuerit persecutus, nisi de quacunque re proposita loqui velis, vocabula multa ab aliis authoribus sunt. mutuanda, statuit Erasmus, etiam alios bonos authores imitandos esse. Nam ita mihi ille sentire aut sentire debere videtur. Ego vero, quanquam concedo, multa propria rerum vocabula in Cicerone desiderari, eaque, si opus sit, ab aliis autoribus sumi oportere: tamen illud affirmare possum; si quis Ciceronem solum recte imitetur, eum Latinius aptius, atque ornatius de quacunque re proposita dicturum esse, quam quemque alium. Nam illud inter Eruditos satis constat, duo esse vocabulorum genera, alterum quidem publicum, alterum vero privatum, illud convenire in omnia, hoc autem singularum scientiarum esse proprium. Publicis Ciceronem abundare praeclare intelligitur, quicunque scripta ipsius diligenter cognovit. Etenim sive docere velis, sive delectare, sive monere, suppeditabit Cicero verba, quibus ad propositum facere possis. Nulla est enim in ullo genere orationis laus, cujus non perfectio aliqua (ipse dixit Conatum ut par fuit viro parum de facultate sua statuenti) in scriptis ejus eluceat. Quare si quis talem tamque praeclaram facultatem consecutus fuerit, quid erit, de quo ille non perbene Latine loquatur? neque vero me movet illud, quod dici solet, privata quaedam vocabula ab aliis autoribus petenda esse. Quasi vero non possimus aliquem recte imitari, si in ea ipsa imitatione adhibeamus aliqua, quae aliunde sumpta sint. An censes eum, qui in meditatione armorum, aliquem praeclare imitetur, ejusque similis sit in incessu et toto corporis motu, si forte aliud armorum genus arripiat, ab illius, quem imitatur, similitudine recessurum? Hîc ne erres, quanquam tu quidem minime erras, sic habeto. Imitationem eam esse rationem, ut vestigia alicujus eatenus persequamur, quatenus tales, qualis ille est, efficiamur. Quamobrem si quid sumam ab aliquo, quamvis illius similitudinem non continuo arripio, fit, ut aliud sit imitari, aliud vero sumerer, seu mutuari. Cum praesertim hoc non tam eo pertineat, ut similes efficiamur alicujus, quam ut ab aliquo, quod habere velimus, auferamus. Atque ut tota haec ratio ad id, quod quaerimus, accommodetur. Si Ciceronem recte imitabere, talis eris, qualis ille. Nam tali locutione tam emendata, tamque eleganti uteris, quali usus est ille, eodem modo verba collocabis, iisdem quasi insignibus orationem distinguens. Simili ratione de tenuibus submisse, de mediocribus temperate, de gravibus denique graviter, dices. Breviter, nihil erit in toto veluti corpore
page 205, image: s205orationis, quod non erit elegans, nitidum, aptum, pulchrum. Hîc si aliquot vocabula a Jureconsultis, aut Medicis, aut Theologis fueris mutuatus, non continuo illos imitabere. Nam cum imitationis proprium sit, talem efficere, qualis sit ille, quem sibi aliquis ad imitandum proponat, illud autem sumere ab aliquo aliquot vocabula non efficiat continuo similem ejus, a quo suminus, licebit certe unum aliquem solum imitari in loquendo, etiamsi privata aliquot vocabula ab aliis fueris mutuatus. De qua re ut paulo enodatius agam: Quis existimabit eum esse Ciceronis similem, qui singula illius vocabula, eaque non juncta more ejus proferat? Nemo profecto, qui modo sapiat. Est igitur imitatio posita in conjunctione verborum, atque structura, tum in toto quasi corpore orationis. Quod ipsum si praeclare imitaberis, etiamsi aliquot vocabula ab aliis fueris mutuatus, eris nihilo secius Ciceronianus, et laudabilis eloquentissimi viri imitator. Quae cum ita sint, poteris tu quidem Ciceronem solum imitando, tibi egregiam Latine loquendi facultatem parare. Egregiam dico? Imo multo praestantiorem, quam ille habeat, qui omnes alios authores vel optimos imitetur. Neque id injuria. Etenim si omnes alii boni Latinitatis autores in unum conferantur, cum hoc uno comparari non poterunt, ut doctissimus quisque magna authoritate sentit et loquitur. Quis igitur non malit unum hunc imitari, quam caeteros illos tot ac pene infinitos? Huc accedit, quod si varios imitabimur, naturalis ille nitor et succus orationi inesse non poterit. Ut enim ex varietate cibi malus gignitur sanguis, et ex eo color non bonus: Ita si ex variis stylis unam orationem confundas, eam sanam esse posse et bellam, verisimile non est, perinde ac si illam naturalem quasi sanitatem orationi ademeris. Obsecro te quo reliquum feceris, quod vel splendorem, vel decus habeat? Quamobrem si constitutum est illud, Ciceronem unum imitandum esse, ut ego nihil addam praeterea, per te statuere poteris, quid ego de Ciceroniano Erasmi sentiam. Haec fere sunt, quae tibi quaerenti respondeam, respondenda esse putavi. Quae quidem tum mihi verissima esse videbuntur, cum ea a sensu tuo minime abhorrere intellexero. Libros Pandectarum Norinbergae imprimi arbitror te audisse. Adjicientur illis, ut spero libri autenticorum Graeci: opus erit praeclarum et bene emendatum. Vale, ac mihi quam primum rescribe. Cal. Decembr. Anno M. D. XXVIII.
EPISTOLA IV. [note: Quaedam Epistolae Joannis Secundi et Nicolai hujus editae in Appendice Gudianar. n. LII. et seqque] NICOLAUS NICOLAI Hadriano Nicolai Mario, Advocato magni Consilii, Fratri carissmo S. P. Mechliniam.
FRater carissime. Scripsimus nuper satis prolixe ad omnes, respondimusque ad singulas literas vestras, quanquam id properanter, quod tunc in eo essent negotia, ut statim mittendus veredarius crederetur: qui quum hactenus retardatus
page 206, image: s206est ob ingruentia negotia, visum est has tibi superadjicere, ut aliae nostrae literae minus vetustae tibi videantur.
[note: Vid. Poemata Hadr. Marii pag. 72. ubi videbis pleraque ex sententia Nicolai emendata.] Cursus tuus glacialis quantopere placuerit nobis, ex aliis nostris literis intelligere potes: Vetustatem illam plane refert, et miram majestatem habet. Quaedam tamen (ut cuique sua est sententia, et ut delicatuli sumus) communicato inter nos consilio, mutari non incommode posse censuimus, ut ex exemplari, quod tibi mittimus, apparet. Quorum etiam rationem nonnullam adscribere libet, ut intellectis nostris consilis, ipse judicare possit, an ratum habere debeas, quod nos sine ullo praejudicio fecimus. Versus ille, Si qua tamen dubio fallet te litera tractu, ne omnino furtivus esset, pro (tractu) mallemus ductu: scis enim idem apud Propertium legi. Adde quod ductu suavius est atque aequabilius, praesertim hîc, ubi nihil durum requiritur. quamquam hoc parvum est. Dein liquidum immotis prolabitur aera pennis: pro Immotis maluimus tacitis, ut versu magis fluente ac dulciore, melius ille volatus exprimatur: nam et ipsum verbum (immotis) gravius quiddam sonat, et collisio illa, non constantem illum et lenem volatum, sed perturbatum et ruptum magis significaret: quod discreparet a tua descriptione, et si verbera alterna alarum describeres, non malus esset is versus, quemadmodum nos in [note: Nec hoc inveni in editis Nicolai carminbus.] Hodoeporico nostro versum fregimus, ubi remorum ictus graves atque aeque distantes, defatigato ac laborioso magnarum avium volatui comparamus, hoc modo
Haud aliter quam si tepidum protensus in Austrum,
Arctoasque nives horrentiaque arva pruinis
Effugiens, longo distinctis ordine turmis
Grus volucer cava remigibus natet aethera pennis.
Ubi male dicturus fuisse videor, Grus cava remigibus volucer natat aethera pennis: Talos junctos facili arte locamus: Nos mallemus, talos facili simul arte locamus, aut tale aliquid: nam iis verbis, facili arte difficultas magis et labor exprimitur, quam facilitas, ob interruptionem atque hiatum sive absorptionem, ut vocant.
Sicut in immenso pelago etc. Dignius videtur, Immenso velut in pelago: Vertitur ad clavi motum: Motum humile videtur neque satis expressum, in comparatione tam bona: quare, mallemus (nixum) aut aliquid simile.
Circulus apparet circum spumantibus undis. Quum haec comparatio egregia sit, et plena rei, mallemus spumantis aquai, ut videlicet in majestatem quandam versus desinat. Adde quod undas saepius in hoc carmine habes. Immotae stantes truduntur. Verbum truduntur, praeterquam quod rude est parumque decorum, violentiam etiam habet, quae neque ipsi rei convenit, neque cum facilitate ejus, quod sequitur (videlicet aequora tranant) satis quadrat: quare (vertuntur) maluimus supponere:
Illasque Hollandis primum monstrasse colonis.
Unde olim trepidae nomen duxere tenentque.
page 207, image: s207
Hi duo versus parum nobis placuerunt: parumque te digni, et cum caeteris non comparabiles visi sunt, sed magis Horatiani, et qui praeter mensuras parum haberent. Qualis et ille nobis est judicatus, initio carminis. Et in calamo tibi liquor, haec dum scribo, gelatur: quamquam hunc tamen reliquimus tuo judicio: Duos illos frater Joannes sustulit, inque eorum locum, octo alios plenos atque amoenos, uti res requirebat, substituit, hos versus
Ac primum Batavis artem montrasse colonis:
Unde eitam crepidis regionis nomen adhaesit,
Raraque jam Batavos ignorat terra cothurnos,
Quos augusta colit per aquosas Flandria valles,
Et fecunda Brabantiacae per flumina gentes,
Cymbrique, Morinique, et gens infrena Sycambri,
Et fumosa cavis algens Germania campis,
Et quoscumque premunt glacialis sydera plaustri:
Stringit Hyems undas.
Quod saepius habeas, undas, mallemus latices, aut simile quippiam, quod ipsum dulcius esset, magisque responderet amoenitati terrae, de qua loqueris.
Sed haec omnia (ut dixi) sine praejudicio melioris sententiae fecimus. Neque dubitamus, quin optimam in partem sis accepturus: Certe ego plurimum te oro, ut idem in [note: Vid. Nicol. Grudii Eclogam Narcissum. p. 151.] Narcisso meo, inque epistola Elegiaca, aliisque omnibus meis facias. Quis enim nescit plura a pluribus animadverti, et aliena judicia, ut liberiora, ita fere meliora esse: Nam blandiri nobis ipsis solemus atque indulgere.
Scripsi M. Everardo fratri de statu magistri Jasparis in Hollandia pro te sollicitando: quod si isthic impetrari non possit, me hîc sollicitaturum. Neque est quod desperes te obtinere posse: Itaque tibi suadeam, ut magno animo id sollicitari cures.
Rotulum brevi confice, ibi quoque tuum negocium agam, nam et ego interero ei rei.
Prothocolla et chartas magistri [note: Hujus Francisci nulla mentio fuit in commentario de Gente Nicolai post Jo. Secundi Poemata: ubi pag. 449 Nicolaus Everardus dicitur quinque filios Petrum, Everardum, Nicolaum, Hadrianum et Johannem Secundum reliquisse. memorat Valer. Andr. in Bibl. Belg. pag 236. Franciscum Nicolai quendam, Ordinis minorum Monachum, sed de ejus gente aut patria nihil addit.] Francsci, fratris nostri defuncti, cupio, ut colligas, ac seponas mihi in meum reditum, qui erit cum volam: vellem autem brevi, ob malas has solutiones, si istic vacaret bonus status, qualis est griffia vestra, quae mihi jam satis promissa est: sed nescio quid facere expediat: Nam si expectativam illius accipiam, et postea non vacet illa, vacent autem alia, ea res mihi damnosa futura esset. mirum autem quam senex ille Vander E nondum velit mori: Tu mihi scribe de illius mala valetudine, si gratum facere cupis: Quod si contingat illum mori, pro me statim sollicitetur. Quod si debilior fiat, aut aegrotet, et resignare velit suum statum sub pensione parva, aut saltem tolerabili 200. aut 300. florenorum annuorum, fortasse non inconsulte
page 208, image: s208fuerit id aggredi, quanquam magis e re atque honore meo esset, si libere ad eum statum aut titulum pervenire possem: possem autem, si vacaret. Nam (ut libere tibi dicam meam sententiam) ut me invitum revocari non patiar contra honorem meum, ita si mihi hic satis factum, satisque provisum esset, nihil minus facturus sum, quam me rursum fortunae, et istorum finantiariorum fraudibus atque injuriis exponere: sed contra curabo, ut ab illis non dependeam: quod per id officium fieri posset, quum a principe non habeat stipendium, sed a vulgo. Quod si mihi aliquando contingat, et tu Mechliniae resideas, hoc tibi libenter praestare cupiam quod nunc Joanni, ut mecum honeste ac citra tuam aliquam impensam agas, unaque vivamus hilariter. nam id omnino statui, et praetera Dominam Matrem nostram apud me sine ullo suo sumptu alerem, quamdiu illa vivet, et mihi unde victitemus Deus concesserit. Scio enim illi parum superesse, et non libenter eam in tanta puerorum turba degere, neque libenter oneri esse fratri: ut ut res habeat, Deus suam voluntatem faciat. Bene vale: meque singulis commenda: E Toleto die 25. Martii 1534. Hodie hinc ad vos redit Joannes Schamelardus, Ludolfi nostri frater, videtur enim illi displicere Hispania: Ei dedimus Caesarem unum gypseum, unamque effigiem meam: per postas mittemus alias ex metallo: quia metuimus ne gypseae rumpantur continuis quassationibus. [note: Repperi inter scripta manu Bonaventurae Vulcanii, commentarii formam de Gente Nicolaia, ex qua et Scriverium multa hausisse video; sed ego in tabella brevi hîc eam exhibere utile putavi. Caput, unde reliqui fluxerunt, fuit Everardus a Gripskerke, hoc enim nomine quidam ex posteris etiam usi, cujus filius Nicolaus Everardi Middelburgensis, J. C. Senator Mechliniensis, mox Praeses Hagani Senatus, inde Senatus Belgici Mechliniensis praeses. obiit V. Idus Aug. 1532. hic habuit filios sex. 1. Petrum Nicolaium, Theologum ordinis Praemonstratensis, de quo vide Joh. Secundi Poemat. p. 188. 11. Everardum Nicolaium Praesidem Senatus Frisiaci, mox Mechliniensis, qui Equestri dignitate auctus obiit A. 1561. 111. Nicolaum Nicolaium, Grudium dictum, quia Lovanii natus, Philippo II. Hispaniarum Regi a consiliis, et Ordin is aurei velleris ab actis. qui reipublicae caussa in Italiam profectus obiit Venetiis 1571. et a Senatu Veneto honorificis exsequiis elatus. IV. Hadrianum Marium, ita dictum, quia Hadriano et Mariae die sacro natus, Advocatum Mechliniae. qui deinde Francisco Cranenburgio successor datus, Gelriae Cancellarius, obiit, Bruxellis 1568. Mechliniae in tumulo patris conditus. duxit Petri Bloccii filiam. vid. ejus Poemat. p. 67. V. Joannem Secundum, Poetam eximium, qui apud Nervios obiit, conditus in aede S. Amandi 1536. natus annos fere XXV. Errat autem vir doctus. H. V. R. qui nuper Belgice edidit Antiquitates Delflandiae et p. 412. Tornaci in aede S. Amandi esse conditum scribit, cum oppidulum, ab aede illa ita dictum diversum sit a Tornaco. VI. Franciscum, cujus nulla a Scriverio mentio, sed quem Nicolaus Grudius memorat hac epistola. praeterea Isabellam vel Elizabetham Nicolaam Vitgnem sacam, Latine doctam et pingere peritam. vid. Jani Secundi Poemat. p. 140. ex Everardo Nicolaio nati Carolus Nicolaius Frisiae Senator, et Arnoldus Nicolai Praeses Hagani Senatus, cujus meminit J. Douza fil. Poem, pag. 89. ex Nicolao Grudio duae filiae, Maria, quae nupsit Georgio de Lynde, et Helena, quae ex Henrico van Ameyde protulit Arnoldum van Ameyde, ad quem, credo, est Epistola Lipsii DCCXII. Cornelii Nicolai Senatoris mentio est apud D. Heinsium in Poemat. p. 15. qui cujus filius fuerit ignoro.]
page 209, image: s209
EPISTOLA V. NICOLAUS NICOLAI Hadriano Mario S. P.
CAriss. frater. Scribis te quaedam adhuc fratris carmina desiderare, quorum titulos sive catalogum manu ipsius habeas: De quibus quid sentiam accipe. Hexastichum ad Alciatum, id esse puto, cujus initium, [note: Legitur pag. 104. Edit. Scriver. quaedam vero non repperi inter poemata Secundi.] Aureus, hic Phoebus etc. estque in libello fratris. Elegias duas ad Neaeram arbitror eas esse, quae in Neaeram scriptae extant in libro secundo elegiarum: Epigramma de Helena et Menelao, nunquam vidi, neque opinor ab illo conscriptum fuisse, sed conceptum: Id ipsum etiam judico de epithalamio funesto, quandoquidem ne nomen quidem unquam ab illo audivi, nequeitu, opinor: et solet ille, quoties aliquid carminis fecerat, id nobis vel per literas communicare. Elegiam ad [note: Ad eum est Epistola lib. 1. 13. et Nicolai Grudii lib. 1. Epist. pag. 182.] Saratum tibi misi, et accepisti, ut tuae testantur literae. Distichon de Nevia illud existimo esse, in quo ponit comparationem nobilis canis, qui tamen lingat os canis ignavi. Epitaphium Legati Angliae vidi Montissoniae: id est in manibus Doctoris Rodolphi Cantoris Caesarei, quo adhortante scripsit, Est, ut memini, heroicum, decem fortassis aut duodecim versuum, Neque est, meo judicio, quod illud magnopere moremur, vel si quae alia minutiora desideramus, quum plurima habeamus praeclarissima. In his quaecunque mutasse te scribis, judicio tuo libenter subscribo, Ego quidquid illius habebam nuper per Cornelium ad te misi, qui mihi abs te literas rettulit: rursum autem excussi chartas meas, neque aliud invenio. Epitaphium fratris Petri, sic ut ad me transmisisti, publicandum ceuseo.
Tetrastichum tuum non elegantia modo ac facilitate, sed ipsa etiam brevitate mihi placuit. Vereor tamen ne lectores non satis plene mentem fratris intelligant. Itaque fusius ego idem argumentum sum prosequutus, relictis tamen omnibus pene Versibus tuis integris, quantum quidem licuit propositum ipsum ac thema nonnihil varianti, nam tu ad libellum, ego ad Grammaticos sermonem habeo:
Ad Grammaticos, quur scribat lascivius.
Carmina quur spargam cunctis lasciva libellis
Quaeritis? insulsos arceo grammaticos.
Fortia magnanimi canerem si Caesaris arma,
Factave divorum relligiosa Virûm,
Quot miser exciperemque notas? patererque lituras?
Quot fierem teneris supplicium pueris?
At nunc uda mihi quum dictent basia carmen,
Pruriat et versu mentula multa meo,
page 210, image: s210
Me legat imnuptae juvenis placiturus amicae,
Et placitura novo bella puella Viro,
Et quemcunque juvat lepidorum de grege Vatum
Ocia festivis ludere delitiis:
Lusibus at tetrici procul hinc absistite laetis
Grammatici, injustas et cohibete manus,
Ne puer, ob molles caesus lachrymansque lepores,
Duram forte meis ossibus optet humum.
Habes judicium meum, quod ipsum tamen tuo subjicio. Expecto tempus illud quum omnia nitide conscripta tu ipse huc deferes, unaque relegemus. Hagae 24. Octob. CICICXXXVI.
EPISTOLA VI. NICOLAUS NICOLAI Hadriano Mario S. P.
REmitto poemata Secundi fratris. semel atque iterum relegi, et mutavi quaedam, ut videbis. Atque inter alia folio 187 pro eo quod scripserat, Aut qui Pegasea labra rigavit aqua, ego reposui, sed qui Pegasea etc. Nam cur neget hoc loco te poetam esse, quum ubique id jactet, et quidem statim post aliquot versus, ubi dicit, Annuit intonsa Phoebus et ipse coma:
Item fol. 209. Quod Flandria palmas non habeat, pro eo quod ille scripsit. Aptat Idumeas olim tibi Flandria palmas Evinctura caput rami victoris honore, Ego scripsi sic:
Plectit odoratas tibi Flandria laeta corollas
Terra parens, cinctura caput redeuntis Alumni.
Et quum admonueras quibuscunque tuis locis Titus primam haberet brevem, mutavi in Elegia ad H Montium sic:
Quales Strozigenae laus, et duo sydera gentis.
Tu poteris reponere sicut erat, aut aliter mutare. Illud libenter admonuerim, mihi non videri expedire, ut edantur ea, quae vel de [note: Nescio an Innuat epitaphium Francisci Valesii, Delphini; quod in editione Scriveriana est pag. 496. satis acerbum.] Rege Francorum, aut Delphino scripsit. Caeterum quod dubitabamus an Glyconium Carmen primo loco Trochaeum reciperet aut Jambum, id Ninivita mihi dissolvit, dum ait: Utrumque horum recipere, non solum spondaeum. Citat Horatium oda 15. lib. 1. Ignis Iliacas domos. Catullum. Puellae et pueri integri. Marullum etiam, apud quem nullo discrimine passim invenies. Quanquam de iis, quae ad Odas pertinent, sicuti et de aliis, certius judicabit Goclenius. In Elegia 6. lib. 3. Et tu sturne loquax cum das imitate volumen. Videndum an id sit sturnus, quod ipse putat, nempe een spreewe. Tum in dialogo Polyph. et Nept. an grammatice positum sit Neptunie vocandi casu.
page 211, image: s211
Item in epithalamio. Mumur pro querimoniis reponens, videndum quanta sit syllaba mo:
Ea quae tu mihi misisti abs te emendata remitto: tuae enim limae prorsus accedo. quare judico ponenda suo quaeque loco. Epistolae ad Ottingerum duo misisti exemplaria: quorum alterum auctius est, et multis locis emendatum: quare arbitror id esse postremum ac recognitum. Itaque sic edendum censeo inter epistolas idoneo loco. sed duobus ademptis versibus, qui etiam in altero minori exemplari non sunt, nempe. Hoc canat, ut nemo per te tamen inclyte dignum Servet in extenta posteritate locum. Aut omnino cos ego non intelligo, aut Ottingerum ridet: sed tu mihi scribes tuum judicium. Surius legit prope omnia, et vehementer probat. Rumoldus legere non potuit per occupationes et itinera. Conradus facile erit unus pro omnibus, si modo volet, (quod confido,) diligenter evolvere. Ipse aurem illum per literas id summopere oro. Gaudeo D. Matrem plane convaluisse, atque utinam sanitas illi diuturna sit. Ei me commendabis diligenter. Cupio autem ex te scire (nam facile expiscaberis) an ipsa ad nos ventura sit. Nam conduxi novam domum, quae ei esset commodissima, nempe domum Treslongue, quae est proxima Magistro Arnoldo Gaes, et non longe a sorore, ut scis. In eam immigrabo mense Majo, aut citius. Et conduxi in multos annos. Bellum Tunetaeum Fratris brevi remittam. Arnoldus Cobelius nondum venit, quare neque Palingenium adhuc vidi. Scire cupio, Steelsius habiturus ne sit characterem illum, de quo tibi dixeram, et cujus praelo commissurus sis Fratris opera. multum enim refert habere diligentem ac doctum typographum. Et nescio quam gratiam conciliat character. mitto tibi literas ad Conradum, ubi legeris, obsignabis, item ad Trisonsium sororium meum. Vale. Hagae 5. Novemb. 1537.
EPISTOLA VII. NICOLAUS NICOLAI Hadriano Mario Fratri S. P.
GRatiam tibi maximam habeo, mi frater, quod tam libere atque exacte me admonueris tui de apotheosi mea judicii, et quae mutata maluisses, nisi jam divulgata essent exemplaria. Id quoniam nunc integrum non est, restat ut tibi scrupulos eximam, qui offenderunt. Primum non satis probas, quod denam noctem, pro decima, dixi: quod denus non aliud significari videatur, quam decem. Ego, quanquam ad manum non habeo exemplum, tamen ratione ipsa adductus sum, ut sic non vererer loqui. Quum enim denus et dena nomen sit distributivum numeri pluralitatem significans, non quidem mirum est, si pro decem accipiatur, quoties aliud nomen adjungitur numeri pluralis: sed quum nomen apponitur singularis numeri (ut in meo carmine,) non potest decem significare, sed decimam. neque interea dubito, quin facile exemplum inveniri possit inquirenti: mihi certe nunquam dubium fuit quin
page 212, image: s212ita dici recte posset: Quod pertinet ad illud. sollicitumque tenet, ubi tu maluisses sollicitumque habuit: crede mihi, sic me initio scripsisse, sed studio mutasse, maluisseque et hiatum eo loco, ac praesertim in dictione trisyllaba, evitare, qui mihi nunquam placuit, et simul praesentis temporis verbo uti, ut majorem continuationem doloris mei ac sollicitudinis exprimerem. Nam quod sequentia, ubi oppressit praeteriti temporis verbo explicatur, movere non debet, quum quae ibi significantur, longo temporis intervallo post longam et variam sollicitudinem accidisse innuantur, quum addam, tandem. neque alioqui novum aut infrequens est poetis, praesertim Ovidio, subinde eadem etiam in re verborum tempora et modos variare: ut ubique est obvium, neque exemplo eget: Quin et verbum distendit praesentis temporis judicari oportet, non praeteriti. Illud miratus sum, te mirari aut dubitare potius, an recte sit quod dixi, Innitens pectora, quum fatearis te legisse Innixus pestora, imo superstitiosum mihi videtur hoc tuum judicium. Mityleneum pro Barbarossa dixi, quia apud Consentinum quendam, qui Tunetensem expeditionem scripsit, legi ex Mitylene ortum: In quo si erratum est, (quod facile credo,) non tamen capitalis est error, quum sit error facti: Et meo judicio nihil admodum vetat, urbem Genuensium, quam vulgo Metelen vocant, Mitylenem dici a Latinis; quemadmodum in Hispania quoque Carthaginem dixerunt, quae Carthagenia est. Et scis alioqui, quam licentiose etiam prisci scriptores in propriis urbium, locorum et fluviorum nominibus luserint. Quare non admodum in hoc torqueor: et quanquam clarius fuisset, quod tu censes, Barbarossa, tamen quum secunda omni ratione brevis esse debeat, non ausim eo loco ponere, etiamsi, (quod nunc non est) integra adhuc res esset. sed de ejusmodi videbimus, quum rursus edetur. Venio ad verbum distenderis, quod tu longe aliter intellexisti atque ego: tu enim pro torqueris aut cruciaris esse positum credidisti, quum ego distendi dicam eum, cujus animus ita distrahitur in diversas undique cogitationes, ut nusquam haerere possit, neque certo constituere quid primum quid postremum aggrediatur: quod potissimum fit, ubi spacium non est ad multa peragenda. Atque ut libere dicam, ipse mihi valde placui eo verbo, tanquam significantissimo atque aptissimo ad id explicandum, quod volebam. Neque sane sine authore sic usus sum: sed Ovidium secutus, qui in Consolatione ad Liviam de Drusi morte, sic ait. Nec tua te pietas distendit amore duorum: quem locum ubi videris, abunde tibi satis factum dicis, opinor. Illud postremum est inter ea, quae notasti, quod quamdiu pro spondaeo pede usurparim, quod plane perperam factum pronuncias, neque posse subsistere. addis rationem hanc, diu dissyllabam esse dictionem.
Id, mi frater, non ignoro: Itaque antea sic dixeram. Exspectate diu. subdis, priorem brevem esse, posteriorem longam. Ego posteriorem ambiguam credo: quum meminerim legisse me tale aliquid in versu pentametro, morte mea non diuturna mala: quanquam nunc non succurrit author. sed sive longa sit sive indifferens ultima, parum operatur, quum frequentissima apud ommes veteres sint exempla, ubi vel duae breves, vel breyis et longa vocales in unam
page 213, image: s213contractae, unius longae vicem sortiuntur. sic dixit Catullus. Et Diis invitis desinis esse miser, et, O Dii si vestrum est misereri, Et, sed de Posthumii et Cornelii narrat amore, Item, deserto in Mallii nomine opus faciat. Item, At Volusii annales Paduam morientur ad ipsam, et Propertius dixit, Et qui nunc nulli maxima turba Gabii. Item, Tunc animi Volusi Decii Brutique secures. Sed fortassis haec tibi non satisfaciunt neque similia videntur, quum fiat contractio ex similibus. Ut ex duobus ii. Quare audi Virgilium dicentem in Pharmaceutria: Uno eodemque igni, sic nostro Daphnis amore. et Propertium dicentem laeserat abiegni venter apertus equi. Audi similiter Catullum, et iu vocales contrahentem, quod plane meum est exemplum, quum ait. Caelius Amphilenum, et Quintius Amphilenam, Flos Veronensium depereunt juvenum. Sed non necesse est conquirere tam multa exempla, quum res nota sit: quanquam eo plura hîc eongessi, quod tu prorsus negaveras meum quamdiu posse consistere. Arbitror, mi frater, his tibi satisfactum esse, id quod ex proximis tuis literis intelligere certe cupio. Vale. Bruxellae postridie Calendas Apriles 1549.
EPISTOLA VIII. NICOLAUS NICOLAI Hadriano Mario S. P.
FRater Amicissime. Theodorum Bezam, quem ad me misisti, satis diligenter legi: et placet quidem mihi summopere illius vena atque cruditio. Quanquam autem quaedam a te annotata depraehendi, aliique non nulla damnare in illo nisi sunt, me certe tamen tam rigidum censorem non est habiturus. Atque ut ea percurram, hominemque, quantum possim, excusem. folio 8. versu 20. Occidite, at noscent. etc. legendum haud dubie est, [note: Ita legitur in tertia editione, quam habeo: pag. 73.] Occide. Nam ad Antonium solum sermo convertitur: quod ex sequentibus statim versibus apparet. Et alioqui verisimile non est hallucinatum fuisse tantum virum, in ea praesertim quantitate, quam alio in loco, ut in epitaphio Jo. Dampetri, egregie observaverit, ubi sic cecinit. [note: Pag. 96.] Ergo haud occidit ipse, quod putaram: Occidit potius suos amicos.
Fol. 11. versu penultim. ebrio. minime sane est erratum: quum omnis vocalis ante consonantem cum liquida sit indifferens: unde tenebras et tere~bras dicimus. Virg. clausae tenebris et carcere caeco. Martial. Somnus qui faciat breves tene~bras. et idem Virg. docuit quae maximus Atlas. Martial. vero. Non aliter ridetur, Atlas cum compare gibbo. Sed sunt ejus rei exempla infinira.
Fol. 14. versu. 19. Pro patriae afflictae rebus [note: Correxit postea Beza, populique: pag. 79. nam nullo modo syllaba natura longa brevis fieri potest, propter consonantem cum liquida.] publicaque salute. Eadem plane ratio est cum superiore.
page 214, image: s214
Fol. 56. in Xenophontis imagine. Et li~teras Pallas etc. Studio nimirum primam corripuisse videtur, non aliter quam li~turas dicimus: quia vero utrumque vocabulum a li~no verbo procedere judicaverit; in qua sententia (Calaepino aliisque grammaticis testibus) multi fuerunt: quae mihi quoque fit verisimilis. Etenim si per se longa fuissett i litera in priori syllaba, neque opus fuisset, neque usu receptum, ut t. litera geminaretur: sicut in voce quattuor, quoniam a breve est natura (quod apparet in illo Virgilii. O terque quaterque beati) ideo t. literam geminatam fuisse constat, sicut l. in religio. Et memini me apud Joachymum Camerarium invenisse quatuor prima brevi.
Fol. 64 de Aldo Manutio. Didonis cecinit rogum disertus Maro, Pompeji rogum Lucanus. Pronunciandum est sine controversia Pompeii, ut sit quadrisyllabum. Quod vero primam Lucani brevem fecerit, error non est: quum in propriis nominibus atque agnominibus primae syllabae variare soleant: quorum sunt plurima apud probatissimos poetas exempla. Sic dixit Virg. Italiam fato profugus: et idem, Italis longe disjungimur oris.
Idem dixit. fluctus nymbosus Orion. Ovidius autem strictumque Orionis ensem. Nam quod Lucanum quidam a luce dictum putant, non habet idoneam certitudinem. Quid? quod ipse quoque Beza in suo agnomine variavit, quod quum fere prima longa ponat, tamen fol. 87. dixit. omnes delitiae latent Besaei, quod certe non nisi studio factum esse credi debet.
Fol. 64. in eodem epigrammate. Vitam reddere quod queant sublatam. hic rursus est consonans cum liquida, ut in nomine Atlas.
Fol. 65. o. Iejunus sobrium mihi Platonem. eadem est ratio, quae supra in ebrio, et in publica, et in sublatam.
Fol. 73. sobrius ad sobrii prandia fertur Amor. Eodem iterum modo dixit; et quasi ostendere vellet indifferentiam (ut ita loquar) eodem in versu, eandem produxit et corripuit. Quale quiddam etiam respexisse videri potest Lucretius, quum ait. Crassaque conveniun liquidis et liquida crassis.
Fol. 79. Sic servitur avare, non amatur. Avare nomen est vocandi casu, non adverbium:
Fol. 87. Mi pess die mihi, tenelle mi pes. Annotari hoc necesse non erat, quando et typographus ultro inter errata indicavit, sic esse legendum. Mi pes, dic mihi, ô, tenelle mi pes.
Fol. 88. Qui te in astra ferant ubi sublimis. Rursus est consonans cum liquida: et alioqui videtur delectatus fuisse Beza, indicandis ejusmodi, fortassis ut scrupos eximeret nimium superstitiosis.
Fol. 95. Quum velis Uxorem. Hoc solo loco dubius sum: neque satis possum conjicere. Quare non quidem ita ab autore scriptum, sed (ut fit) mutatum temere ab alio fuisse crediderim potius, quam insignem et eruditissimum (quod satis constat) virum erroris insimulaverim. Tametsi, totum illud de Uxore ducenda et de non ducenda, quod sub nominibus Pontici et Cornelii est, mihi quidem frigidius videtur, quam ut audeam affirmare a Beza conscriptum: quod ipsum etiam judicavit noster Betsius, praesertim de ea parte, qua
page 215, image: s215conjugium dissuadet: fortassis, quod puderet tam cito poenitentiam profiteri sui instituti. Ut ut est: mihi certe valde placet Beza, et eo nomine multum ei debemus, quod de fratre nostro [note: Pag. 147.] Secundo tam scripsit insigne testinionium. Audio hominem ex Galliis prosugisse ad Helvetios, neque tamen caussam fugae intellexi: suspicor autem Invidiam libi conflasse, eo epigrammate, quo Doletumt celebrat, hominem atheum, Parisiis judicio publico concrematum. Quod epigramma utinam non edidisset.
Opera Joannis Secundi relego, ut rursus edi possint. Inveni autem duos infignes errores, quos emendavi: primum in Elegia tertia primi libri. Nec mihi deficiat calor hic hyemantibus annis. neque enim deficio dativo jungitur, sed accusativo. quare scripsi me deficiat. Secundus error est in epigrammate ad Petrum quendam. Quum tu sis levior. etc. ubi atomos masculino genere protulit, quum sit foeminini generis nomen. Itaque pro quique scripsi quaeque. quaeque sole puro Per leves atomi feruntur auras.
Revidi et mea nugamenta: quae, si tua poemata statuisti edere, possemus omnia simul excudenda et conjungenda curare. Quare velim, ut quid cogites, mihi scribas, ut et ipse constituam. Bene vale, Bruxellac die XVIII. Decembris 1549. Cuperem nos iterum revidere nostra poemata, et propterea communicare tibi traductionem prioris libri Cortesani, quae statui edere, sine nomine, ut judicium hominum intelligam tacitus atque in tuto.
EPISTOLA IX. NICOLAUS NICOLAI Hadriano Mario S. P.
FRater optime. Perlata ad me sunt tua poemata cum literis iis, quas Ruremunda dederas: quibus deinde successerunt alterae Venloae datae. Praesagium ejus nuncii de morbo tuo, non est cur tibi suspectum sit, aut mali ominis loco habeas, quando comperi a Vate non nimium veridico profectum esse, nempe ab Actuario rerum isthic seodalium. Poemata illa tua legam summa cura, et si quid minus arridebit liberrime admonebo: Idem a te in meis fieri postulans. Sed mea nondum mittere possum, quod unicum adhuc exemplum habeo. Expecto autem in horas singulas adolescentem eruditum et scribendi elegantia praestantem, qui describat. Interea Georgii Rotalleri Sophoclem accipe. Vida meus ad manum non est. Nam etiamdum vagatur Andoverpae: ubi redierit, ad te ablegabo. Mitto interea exemplum epistolae, qua ille ad Honoratum scribens, epigramma sibi de ipso meum placuisse testatur. Id erat ejusmodi
[note: Legitur lib. 1. Epigram, pag. 44. sed verlu 2. merito nomina regis habens. alios vero versus non repperi.] Eridane, aequoreas longo qui ducis ad undas
Centum amnes, merito et nomina regis habes,
page 216, image: s216
Moenia quando tibi fas est spectare Cremonae,
Aeternum sacris qua fluis udus aquis,
Pro me magna mei venerans cunabula Vidae,
Ipse, licet properes, haec mea vota refer;
State precor, stabunt vestri dum vatis honores;
Vicinusque aevum Mincius invideat.
Mitto etiam exemplum eorum versuum, in quos, calore nescio quo insolito correptus, erumpere coactus sum, quum Hymnos illos sacratissimos ejus de Trinitate legerem. quos versus nondum ad illum misi: missurus ubi tuum judicium audivero. Vale. Bruxellae. XXVIII. Septembris. 1551.
EPISTOLA X. HIERONYMUS MONTIUS Hadriano Mario.
SI rationem aliquam invenirem, qua tibi stomachum et bilem (quod ajunt) in nasum concirem, libentissime id quidem jam fecissem, ut te ad scribendum excitarem, quando, ut ille inquit, facit indignatio versum: ita enim quod sponte recusas ac differs, invitus ageres, sed nisi fallor viam repperi, et tibi nugas meas obtrudere statui, hoc enim non dubito te commovebit, cum videris me, qui tantum ab illa tua suaviloquentia absim, tam impudenter tamen mea isthaec circumferre, intelligasque quanta fama prives scripta tua: excitavi enim nuper apud eos, qui Elegos tuos superiore anno ad me transmissos legerant, expectationem quandam incredibilem tuorum carminum, idque feci lectis tuis ad Renicum litteris, quibus facile ostendebas scire te, quam gravi cum Danista res tibi foret, et qui optime Calendas supputaret, cui quantumvis magnas usuras persolveris, nunquam illius desiderium satis expleveris. Sed ut tibi fabulae nostrae argumentum explicem, scito solere Romae doctorum hominum celebres quottidie conventus agi, ubi siquid quis legerit, quod aut animum illius praeter modum delectarit, aut aliquid minus intellectum toiserit, in medium proponat, et vel amicorum adstantium unumquemque sententiam roger, vel jucunda rei perlectae narratione moveat: horum exemplo quindecim fortasse numero Scholastici apud matronam quandam quottidie conveniunt, nobilem, et dum juvenis esset supra modum forma et morum elegantia excellentem, nunc vero senio plane confectam, sed fortasse prurientem, ubi sorte ducti a principio fuere, qui duo primi coeteris praelegerent, Alter Virgilii Bucolica, Alter amatorias latina vulgari Francisci Petrarchae cantiones explicaret, ac mox posito legendi munere carmen proprio Marte compositum proferret, coeterisque clara voce recitaret. Horum ego insaniam ridere volui, qui sciam illorum plerosque vix bonas literas attigisse, sed quam bene tu videris, omnia tamen Ironice scripta existimabis: nam et persona, ad quam scribo, ficta est; expecto tamen in dies ridiculum magis aliquid, quod ab hisce prodeat,
page 217, image: s217quo acrius possim maledicendi aculeos intendere, quod si fit, habebis tu quoque quamvis longe remotus, quod multum rideas, qui non solum illorum ineptias intelliges, sed et meam hac in re scribendi inanem operam ridebis. vale, et a me, postquam foenum in cornu gerere coepi, caveas, hoc est saepius scribas, alioquin habebis me immodicum cessationis tuae in scribendo ultorem: vertam enim stilum, ut te velut ab amicitiae officio deficientem arguam, postquam te scio commode per Siprandi nostri patrem posse literas Antverpiam usque mittere, unde ad nos facillime perferuntur. Ticini pridie Calen. Junii 1535. Vicecomes ac Benedictus se tibi plurimum commendant.
De hoc Montio nihil mihi constat, praeterquam ex Hadriani Marii Epistola, carmine ad eum. et M. Ant. Caimum pag. 72. Poemat. scripta, ubi studiorum comitem suum vocat. Joannis etiam Secundi lib. III. Eleg. 3. ad eum scripta est: Montii duo ad Secundum carmina pag. 65. et 67. exstant.
Hieronymi Montii ad Hadrianum Marium Mechliniensem eidyllion.
Tene ego cara meae liqui oblectamina mentis?
Te potui inselix deserere, Anna, abiens?
Quae poteras torvis miserum me reddere ocellis,
Atque eadem placidis sola beare jocis:
Ut patriam peterem dilectaeque otia terrae,
Hîc ubi nulla mihi culta puella placet,
Cerusata cui facies, miniove rubescit,
Aut uncta externo membra colore nitent;
Cultior ut fucata suo videatur amanti,
Quem trahit artifici sub sua jura dolo.
Quis furor est ipsas naturae invertere leges?
Non placet haec superis sedula cura deis.
Alma Venus formae nuda in discrimina venit,
Nudus amor tales non amat illecebras.
Lascivi procul o mores, procul ite; puellas
Haec picta Ausonias non bene forma decet.
Illa sinu placeat niveo formosa videri
Quae cupit, et nivea conspicienda manu est.
Inducat dum nulla suo tectoria vultu,
Nec tingat variis se medicaminibus.
Quae rugas tremulae faciunt properare senectae,
Longa premat canum quam caput ante dies.
Ista juvent fortes pigmenta ad bella Britannos,
Extremi Seres corpus et ora linant.
Sint potius nobis exempla domestica curae,
Quaeque decet Latiam forma pudicitiam.
Aspice nativo qualis suffusa colore,
Quam contenta suis posse nitere bonis,
page 218, image: s218
Principis advenit nostri gratissima conjunx,
Quae genus a magnis regibus orta trahit.
Sive patrem spectes, seu matris stemma coruscum,
Undique praeclara nobilitate nitet:
Cui non sat dederat laudum fortuna benigna,
Ni quoque in hac faceret parte, beata foret.
Tali ut conjugio, tam claris nupta hymenaeis
Solvat legitimo debita jura thoro,
Ah felix, omnes ah fortunata puellas,
Una alias inter, quas vagus orbis habet,
Quae tali conjuncta viro, quo justior alter
Consiliis non est, nec pietate prior;
Gratatur plausu tibi plebs fremituque secundo,
Omnia perque urbis compita perque vias.
Namque illa quis luce hilarem compescere vultum?
Quis potuit tacito gaudia ferre sinu?
Laurigero ducta est similis cum pompa triumpho,
Qualem securae commoda pacis habent.
Spectavit populus, proceres, sanctique senatus
Conspicuos magna cum gravitate patres,
Et juvenum niveis in vestibus ire phalanges
Vidit, et innocua pila tenere manu.
Qualis caede madens nulla, sed laetus in armis;
Effuso miles cum redit hoste domum.
Totque triumphales statuit per compita portas,
Cum titulis posuit nomina scripta suis.
Hic variae species spectatum, culta puella
Cuncta notat celsa pendula de specula.
Ex aequo ast alius venientes ordine longo,
Lustratosque ostro sepe recenset equos,
Miratur magnos proceres comitesque puellae,
Quos secum e patria duxerit illa sua.
Atque novo ornatas cultu videt ire puellas,
Insolita et comptas spectat ab arte comas.
Qua tractum turba Marium si cernere in illa
E tam longinquo mi foret orbe datum.
Qualia fortunae supplex ego dona tulissem,
Carmine lactitiam testificante meam?
Quod videt optatum longo post tempore amicum,
Montius haec sanctae munera magna deae.
page 219, image: s219
And. Alciatius Hieronymo Moresino Mediolan. studiorum caussa huc profecto.
Quod Pallas, quod sancta Themis tibi plura dedissent
Dona, quod ingenii dote superbus eras,
Naiades invidere, equitem et mersere sub undis,
Heu spes momento quanta perempta brevi est!
A.M. DXXXII..
Alciatus D. Melchiori Volmario Grammatico cum placenta, quam nos Martium panem vocamus.
Hanc e melle Arabo, Graeca et juglande, Placentam,
Volmario Alicatus dulcia dona suo.
Montius Uxori Volmarii, ad quam mittebatur Martius panis.
Ambrosiae similem, sed adhuc sine nomine, Mazam
Accipe, felici juncta puella toro.
Ingratos si quando cibos tibi fecerit aestas,
Languida quae nimio membra calore facit.
Hoc libo melle ex Arabo et juglande Pelasga
Amissam valeas ut revocare famem.
Verum Hominum genus ingratum; sua nomina Tigris,
Et lupus, et serpens et crocodilus habet.
Et tamen hoc tantumque bonum sine nomine passi,
(Heu facinus) Latiiposse carere suo.
Haec ego, quoniam vere proprium nondum scio nomen.
Inscriptio in marmore Fenestrae
ANNA MEUM COR. MEVM DECVS.
Negligit aversa tristes quas aure querelas
Pulchra, ast Ionio surdior Anna freto,
Excipiunt duris miserata haec marmora venis,
Anna meum, ut retinent, corque decusque meum.
M. Rensio, ad carmina cujusdam, qui objurgaverat scribentem in Scholis obscena membra, et carmina.
Lingua nequit quoniam male sanae dissona menti
Esse, meum quod cor expetit haec loquitur.
Hinc linguae bene fida comes nil dextera novit
Scribere, quam nostri delicias animi.
Aut pulchre arrecto pendentia vasa Priapo,
Aut cunnum, et quae adeo mens juvenilis amat.
page 220, image: s220
Hier. Montius Aurelio Suevo, discedenti in patriam post accepta doctoris insignia.
Quod tandem gratis cogor sermonibus, atque
Congressu, Aureli docte, carere tuo,
Discrucior: neque enim invenio solatia tristis,
Quin nostra insano corda dolore premar.
Ast alia de parte alacris sim omnino necesse est,
Cum subit insignes esse datum titulos
Ferre tibi; et patriae victricem reddere laurum,
Sueverat Elaeo victor ut in stadio
Optato caris genitoribus, inter amicos
Conspicuo, et Themidis nobili honore sacrae.
Consule tu quid agam, nodos cui solvere legum
Concessum, et medio dicere jura foro.
Num durum absente est laesum me vivere amico,
Durum, crede, tuis non hilarem esse bonis.
Sed video: Austeram mavis me ponere frontem,
Et faustum in patriam vis precer ut reditum.
I felix, Grajis decus Ausoniisque Camoenis,
Et gemino ornatus juris honore caput.
Montius Joanni Secundo Hagiensi Amico optimo.
Quod desiderium patriae tam dulce teneret
Moerebam, hinc quum tu nuper iturus eras.
At nunc terrarum postrema Hispania quando.
Advocat, et magni Principis aula tui,
Num doleam, quod longo aberis magis intervallo?
Anne erit illa animi magna medela mei?
Quod brevis haec variis sit circumfusa Elementis,
Ut punctum medio est terra reposta loco,
Nec distet multum Eois Hispanus ab Indis,
Aut Libs a Scythica jam regione Niger.
Dum mens propositi constans, et fida, Secundi
Perstet in absentis semper amore mea.
At discedenti proponat Julia dira
Omina, quam primis pes tuus in foribus
Haeserit, et numeret patriis quae tum hospes ab oris
Functa peregrina membra reliquit humo:
Quae proficiscenti suevit narrare Tibullo
Impatiens tantum Delia ferre morae.
Mî gratum magno crescat quod honore Secundus,
Utilis externis, utilis ipse suis.
page 221, image: s221
Dummodo amicorum me oblivio nulla tuorum
Insontem e numero non queat eximere.
AD AMICUM.
Et faciem et mores referam tibi quaeris, ut hujus
Urbis, post rigidi tot dura incommoda Martis,
Atque instauratum, Sancto sub principe, tandem
Gymnasium, coeli mira hîc clementia, quam nec
Insani potuit boreae convellere fluctus,
Externo aut veniens miles recutitus ab orbe,
Ille licet miseris vacuarit civibus urbem
Atque opibus, licet ille domos, licet hospita tecta
Diruerit, magno et foedaverit omnia luctu,
Hic Themidis qui sancta colunt sacraria, Ripa.
Qui matutinus subsellia detinet, bora
Vespertina habet Alciatum, nam caetera turba
Haud referam quid agat: quis enim te sanus inepte
Dicere Alexandrine queat? quis te Leonarde
Incomptum multis accentibus: O male cura
Commissa his Juvenum, cur tandem, sancte senatus
Barbariem non hanc sentis? quam vitat et odit,
Matrona, insignes proceres quae torserat olim
Atque duces, mediae dum flos stetit ille juventae:
Nam postquam teneraeque genae, nigrique capilli
Defluxere, olim et tumidae periere papillae,
Composuit studiis animum mentemque severis,
Atque Academiam erexit, quo lecta juventus
Confluit, irati postquam jejunia ventris
Solvit, et est multo mens exhilarata Lyaeo.
Hic aliquis, cui ducta cava sors obtigit urna,
Enarrat flentis Meliboei aut tristia fata,
Spernentem aut miseri Coridonis munera Alexim:
Mox alius numeros, vulgaria scripta, Petrachae
Explicat, utque illo defunctus munere primum est,
Ethruscis carmen numeris Latiave Camoena
Compositum profert, proprios quo cantet amores.
Quo multa in rigidam faciat convicia amicam,
Quo se deceptum nimia levitate queratur,
Hunc audit veneranda cohors, hunc suspicit unum,
Quod bene deducto sint verba sonantia filo,
Adnotat, aut seriem rerum vel voce sonora,
Cumque suis prolata accentibus omnia laudat,
Aut probat ingenium, nec docta inventa silentur
page 222, image: s222
O Fortunati coetus, quos ille probavit,
Quos tam concordi mirabitur ore caterva:
Non secus Elaeo quam cum sua praemia victor
In stadio, fortisve manu pugil abstulit, illum
Circunstat plebs laeta, audit, comitatur euntem,
Virtutem extollit, nec ab uno lumina flectit.
Nam modo qui docti furatus scripta Secundi est,
Et velut e propria fluxissent carmina vena,
Integram multum tumidus recitaverat oden,
Quam magno plausu. exceptus, quantoque frementis
Consessus studio est? madidis dum basia labris
Poscit, suavicrepo centum sibi murmure jungi,
Qualia multivolo concessit Lesbia vati!
His coepta auspiciis Academia crevit, ad hoc tu
Gymnasium ut properes, multum rogo et hortor, Amice.
Ne dum tam longo absentes simus intervallo,
Fructus amicitiae sic nostrae intercidat omnis.
Pertaesus limam haec scripsi, nimiumque laborem,
Vix flueret longa cum desuetudine versus.
EPISTOLA XI. SPLINTERUS AB HARGE Hadriano Mario S. P.
GRatissima mihi fuit, Humaniss. D. Hadriane, et memoria tua nostrae conjunctionis, quam non obscuram ex literis tuis perspexi, et amicitiae etiam augendae voluntas, quae jam pridem non mediocri me voluptate ex consuetudine nostra, utilitate ex consilio atque opera tua affecit. Diploma ex animi sententia impetratum et legitime confectum, ut in posterum citra amicorum injuriam possim mori, gaudeo, gratias immortales acturus, ni tanta necessitudo quam mihi tecum esse voluisti, omnem gratiarum actionem recusare videretur, et ego malim praesenti officiorum meorum pietate et assiduitate, memorem me tibi probare. Moriendi securitatem, quam mihi diplomate praestitisti, ad liberius vivendi rationem, tuum consilium secutus, traduxi, satius ratus, vita, quam morte amicis gratificari; animo interim vivam tranquilliori, quo de humanis necessitatibus, mihi amicisque omnibus rectius prospectum esse sciam. Ex quo a vobis discessi, fortunam pro temporis difficultate expertus commodissimam, bonis auspiciis coeptum iter, melioribus confeci, ac tandem salvus et incolumis Patavium veni. venienti D. Damianus A Goes Lusitanus, cum D. Joanne Jacobo Fuggero et Germanis aliquot commilitonibus nostris, diei unius itinere occurrit. post mutuos complexus et gratulationes,
page 223, image: s223summa alacritate et quasi publica laetitia, tot amicis comitatus in urbem deductus sum, ut non jam peregrinum et hospitem in Italiam me redire, sed patriae post varios casus et mille pericula rerum restitui crederem: hujus gaudii mei, quod ex amicorum erga me studio ac benevolentia concepi, expertem te nolui, quem mei studiosissimum et amantissimum cognorim. De rebus bellicis rumore hîc feruntur varii. Veneti causa et tempore arrepto, infensissimis animis et summis viribus, adversus Turcam bellum moliuntur, Imperatoris et P. M. auxiliis freti: Execrantur omnes, qui de Pace ad Senatum referent, consilio iis interdixerunt, quorum interest pacem componi, aut qui in Asia merces exercent. ut sperandum sit, daturum aliquando perfidiae suae poenas Tyrannum unum omnium, qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt, crudelissimum. Rex Galliae magno conatu in Regionem Pedemontanam inrumpere conatur, ut Taurinensibus suppetias ferat, et commeatus subvehat. Marchio del Guasto non minori contentione exercitum XXV. M. militum his objicere, et Alpium saltibus et arctis occupatis viam praecludere statuit. Legatos Veneti destinarunt ad Imp. M. et Regem Galliae, ut dissensiones componantur, et Rex societati contra Turcam initae se adjungat. Praeter has bellicarum rerum mutationes, et Pasquillus insignem Metamorphosim passus est, constans alioqui et intrepide convitia excipere solitus, invidiam tamen et male feriatorum hominum dicteria non ferens, nominis versuram facere est coactus. Haec de eo carmina accipe.
Pasquillus.
Vera mea haec est effigies, quam conspicis: hospes
Accipe Pasquilli signa paterna dei.
Non ego magnificis templis delector et aris,
Romanos satis est carpere Pontifices.
Nunc istam formam, nunc illam sumo quotannis,
Vertumnus verso dicor ab ore deus
De Variis Pasquilli formis.
Ipse fui coeli qui mittit fulmina ab arce,
Et sacra quem Pelago fuscina sola juvat.
Quique etiam clavae oblectatur robore, et ille,
Qui deus exultat sanguine et ense nimis.
Auratas pariter qui fert post terga sagittas,
Et dea, cui bellis hasta tremenda placet.
Insuper et pharetra quae in sylvis utitur, et quod
In manibus Thyrsum numen habere solet.
Divaque et excoluit prisco quae tempore fruges,
Pene fui veterum non nisi quisque deûm.
Sum modo Vertumnus, magis ut sim denique gratus,
Stopinus quando frater ineptus ero?
page 224, image: s224
Ad Pasquillum.
Sumpsisti pulchri juvenis Pasquille figuram.
Inde places populo, gratia tanta tibi est.
Gratior esse potes, vis dicam quomodo? verte,
Verte humeros, verus efficiere deus.
De Pasquilli pudore.
Inclusit septis sese Pasquillus, et ora
Hoc anno cerni non tulit ille sua.
Quinetiam ora miser foedus nigredine tetra
Personam voluit dissimulare suam.
Ridiculum puduit tot ineptis versibus esse;
Consuetum a doctis vatibus ante coli.
Jam finem scribendi facturus accepi a D. Grantuellio, oratoris C. M. apud Venetos literas, ex quibus haec iisdem verbis usus transcripsi.
Ex litteris ad me Rom. Regis XIX. Octobris datis, intellexi exercitum omnem ipsius adversus Turcas, incolumem et salvum erectisque vexillis absque ullo impedimento pervenisse ad castrum Walpo, ibique satis commeatuum habere, et in conflictibus hinc inde factis pro certo occubuisse Mechmet Wegk Bassa in Belgrado, et suum Vice Bassa; cum aliis quibusdam magni nominis Turcis. ex nostris autem duos Nobiles viros desideratos, Paulum Bakysch. et Petrum Roschyn, marischalcum Boemiae: Literae ex Mantua allatae habent Gallos difficultate itineris preterritos, de referendo gradu cogitare, destitutos ab Helvetiis, qui contra Imperatorem venire nolunt, quamdiu cum Turca Galli sint confoederati. Prolixiorem me non loquacitas, sed meus erga te amor facit, quem mutuum esse percupio. Patavii. ipsis Kal. Novembris A°. M. D. XXXVII.
EPISTOLA XII. [note: Est haec epistola Philippi Cobelii, sed ad quem nescio. An hic Cobelius fuerit Nicolao Nicolai, Joannis Secundi fratri, adfinitate junctus, etiam ignoro. Nicolaus certe habuit uxorem primam Annam Cobellam, cujus mortem deflet Eleg. I. libri Funerum. et in Epigrammatibus Hadriani Marii pag. 55. memoratur Arnoldus Cobelius, qui quo gradu sanguinis juncti fuerint, aut an frater Philippi ille fuerit, non patet mihi: Belgice dicti Cobel fuere, unde Cobellus, et Cobelius deduxerunt. Quae in margine carminis notantur ejus sunt, ad quem Epistola, manu scripta: forte Nicolai Nicolai, cujus character non multum dissimilis videtur. Cobeli cujusdam meminit Viglius Zwich. in Epist. ad Hopperum III. et XXXIV. et alibi. Ex Ecloga apparet non perfunctorie Musis litasse virum insignem, qua sola dote meritus est, ut memoria ejus Belgis renovetur.] PHILIPPUS COBELIUS N. N. S. P.
Cum rogasses ante menses aliquot et exegisses, integerrime vir, ut aliquoties te carminibus nostris ceu strenulis salutarem, ab hoc officio adeo
page 225, image: s225deterrebar, ut perquam lubens etiam (promerentibus hoc pracelaris tuis virtutibus ea tua humanitate, benevolentia) morem gererem, sed quo minus optatis tuis pro animi mei sententia satisfacere potuerim, praeter alia fuit et illud impedimento, quod ubi terrarum fueris jam menses plus minus quatuor certo non sciverim, diversis videlicet diversa afferentibus: omnis igitur occasio est adempta mecum expostulandi, quod serius tuis jussis obsecundem. Ab hoc dubio proxime frater noster Arnoldus tui observantissimus, et utriusque nostri amantissimus, literis suis id petentem me vindicavit; faciundum itaque putavi, ut praeviis his ac jam diu absolutis promissum calamum tuum provocarem, quae nequaquam in hoc dari existimes, quo fidem nostram liberemus, sed ut liberandi studium testemur, id si parum feliciter a me tentatum est, erit humanitatis tuae, incredibilem hanc animi propensionem aequi boni consulere, dum ex lautiore penu alias plura, fortasse et meliora, tibi nos optima spes est deprompturos, atque animo majora (si musae canenti non deerunt, precibusque vocatus Apollo) paraturos. Interim illud unum majorem in modum te rogo: ut exquisitius omnia limes, caelumque superfluis adhibeas, aut saltem quae commutanda, quae eximenda putaveris annotes, quo a viro undecunque doctissimo et disertissimo laudanda reprehendenda discam. Bene vale, humanissime vir omniumque virtutum dotibus cumulatissime, cum tibi charissimis, cum Gratiis ac Musis tuis, quarum particeps fieri ex aliqua parte impense peto. Lovanii anno 1540. idibus Octobris.
ECLOGA DAPHNIS. THELGON, FAUSTULUS.
Thelgon. FAustule, quandoquidem rediit nova temporis aetas,
Lenibus et Zephyris vario patefacta colore
Terra nitet, teneris quaeque et nunc frondibus arbor
Exultat, surgensque gravi de palmite gemma
Parturit, exhilarant volucres et vocibus auras,
Intermissa, precor, repetamus carmina tandem,
Lanigeri foecunda greges dum gramina carpent.
Faust. Huc ades, o Thelgon, hîc lenis spiritus aurae,
Hîc virides lauri, hîc Veneri gratissima myrtus,
Hîc tiliae molles, et opertae vitibus ulmi,
Aspice ut obscuris fundunt umbracula ramis;
Fons sonat in medio nitidis uberrimus undis,
Mollibus hîc strati cantu certemus in herbis.
Thelg. Daphnidis hîc strati reditus celebremus in herbis,
Cujus ob aspectum jam stagna loquacia gaudent
Circum, et laetitia montes Sylvaeque resultant;
Arridetque novo jam lumine clarus Olympus,
page 226, image: s226
Et te Pierides leve carmen arundine Musae
Ludere Trinacria docuere Heliconis in antro.
Faust. Te quoque Pegaseis gustasse e fontibus undam,
Phocidos ac saltus ajunt, Pindumque subisse,
Parnassique jugis sacras vidisse puellas,
Ipse ubi frondenti cinxit tua tempora lauro,
Atque dedit calamos dono tibi Phoebus agrestes.
Thelg. Eia age, si quid habes, dicendi nostra vicissim
Munera suscipimus, majora negocia quando
Non revocant, facilesque vacat dare cantibus aures.
Faust. Processit tandem roseo gratissima ab ortu
Illa dies, magno affectu, votisque petita,
Qua patriam gentem longo post tempore Daphnis,
Et patriae fines repetit, notosque penates.
Ergo mirifice assensu laetantur amico
Omnia, festivo et monstrant nova gaudia cultu,
Diffusum resonat felici murmure coelum,
Blandius aequoreis sol aureus exit ab undis,
Sydera clara micant, cunctae cessere tenebrae,
Laetitiam ingentem cuncta illustrata nitenti
Luce probant, plausuque fremunt gavisa secundo.
Jam nunc vernat humus, ridetque virentibus herbis
Almus ager late, generoso et flore renidet,
Bacchica paulatim frondoso vitis amictu
Pubescit, redeunt cessatis pabula campis,
Nunc et amoena comis plaudit frondentibus arbor.
Surgit ab oceano [note: Ego sic mallem liquidis comitata volucrum et c. et pro formosa, Aurora.] liquidis aurora volucrum
Cantibus, invisum linquens formosa cubile,
Hinc patula fagi residens Philomela sub umbra,
Populeisve comis, modulatur gutture mille
Dissimili voces, hominum jucundius arte.
Daphnide laeta modos meditantur cuncta recepto,
Ipsi etiam montes, ipsa haec arbusta videntur
Motari in numeros, et carmina saxa sonare.
Daphni, tuos reditus pecudes pictaeque volucres
Applausu claro per gaudia magna salutant,
Ter felixque tuum jactant ad sydera nomen.
Nunc praedulce canunt per mollia prata puellae,
Certatimque legunt flores, gremiumque sinusque
Aut calathos onerant, haec candida lilia carpit,
Illa metit calthas, nes jam moerentem hyacinthum,
Has rosa blanda tenet, sunt his vaccinia curae,
page 227, image: s227
Pars florem, Narcisse, tuum, pars subsecat ungue
Pallenteis violas, tum quidquid rura ministrant
Aequales populant coetus, plenisque canistris
Ecce tibi innumeros spargunt, pulcherrime Daphni,
Per sola perque vias flores, nectuntque corollas.
Pastor oves nunc atque armenta et pascula laeta
Ire jubet surgente die, recubansque sub umbra,
Propter aquam, levibus meditatur carmina cannis.
Auditos sylvae referunt et flumina cantus,
O nos felices, nimium felicia prata,
Felices hortos, tandem quibus illa tueri
Ora datur, placidosque illos agnoscere vultus.
Salve iterum atque iterum salve, optatissime Daphni,
Pastorum decus et nova gloria Daphni tuorum,
A quantum expectatus ades, tua gaudia nobis
Qui revehis tecum, Saturni plurima tecum
Jam redeunt, redit et ruris jucunda voluptas,
Nataque falciferi libertas aurea regis,
Mellibus Hybleis fontes et flumina passim
Tota fluent, tibi jam rorabunt nectare sylvae,
Thelg. Faustule dulce sonant auri tua carmina nostrae,
Nec motus nemorum (zephyrus dum recreat arva)
Sic me delectant, curvi nec littoris ictus,
Nec per saxa vago lapsu quae murmurat unda,
Faust. Pastorem Thelgon capras armentaque oportet
Pascere, et hinc tenui rude fundere carmen avena.
At tu promissos cantus gratissima nobis
Munera persolvas, Daphnim reditumque cupitum
Carmine concelebres, namque ipse est carmine dignus,
Thelg. A quam lugubri squallebant omnia vultu?
Dum procul hinc aberat, dum ignotos advena saltus,
Ignotas rupes Daphnis, camposque peragrat,
Quem sine fine omnis grex, quem pecus omne vocabat,
Pro cujus reditu votis ardentibus omnes
Solliciti, superis libamina sacra ferebant.
Non ita lenta salix petitur cythysusque capellis,
Frigida non rapido cervis optantur in aestu
Flumina lassatis, teneris non frugibus imbres,
Ut tuus aspectus nobis, praesentiaque ora
Luce serena magis, fortunatissime Daphni.
Ruris amor summus, rerum spes unica Daphni.
Te sine nullus ager nobis, loca nulla placebant,
Rustica jam late non ulla sonabat avenis
page 228, image: s228
Fistula disparibus, sed moesta silentia circum,
Absentem flebant solum te Najades udae,
[note: Lugebant.] Luxerunt Driades, et Oreades [note: Exululabant.] ulularunt,
Tecum rapta sibi solatia suspirabant
Capripedes satyri, simul et pastoria Panes
Numina, et errantes sylvae per devia Fauni.
Regnaque pastorum tardos deserta recursus
Visa queri, placidaeque boves, caper, atque capellae.
Quinetiam positis stabat tunc frondibus arbor
Omnis nuda comas, tunc florum protinus omnis
Consumptus vigor est, pecori nec pabula campis
Ulla apparebant, segetes nec pinguibus agris,
At cultore carens informis terra jacebat,
Hortorumque furens decusserat auster honorem.
Arebant salices ripis, ac robora passim
Montibus in nostris, dulces et collibus umbrae:
Sed nunc venit Io, venit post tempora sospes
Longa insperato Daphnis, patria arva solumque
Natale invisit, nunc o gaudete coloni,
In patriam tandem atque in limina nota recepto
Daphnide, sacratis fument altaria flammis,
Debitaque agricolae laeti persolvite vota.
Ecce diem spargit veniens super aequora Titan
Fulgidiore coma, pexis et crinibus aurae
Mollius aspirant, venti cecidere protervi.
Daphnidis adventu nostri nunc omnia cultu
Exultant faecunda novo, nunc terra virenti
Gramine se vestit, [note: Suaves in collibus.] suavesque nemoribus umbras
Condensant coryli fragiles, et Chaonis arbor.
Nec liquidi fontes, non carmina laeta volucrum,
Non molles absunt somni, non florida prata,
Non Bacchi vites, divinaque munera mellis.
Omnia nunc gaudent, pecudes mutaeque natantes,
Nunc alacres riguis ludunt in vallibus agni,
Dulce boves; vitulique sonant in pinguibus agris,
Ipsae etiam ad mulctram veniunt [note: At istic ter mulgentur: ter poteras dixisse.] bis, et omnia vaccas
Lacte redundanti nunc ubera plena ferentes,
Scilicet aspectu [note: Nec me sententia fallit.] (nec habet sententia falsum)
Effecisse suo, cuncta ille serena videtur,
page 229, image: s229
Et circum laetis foecundasse imbribus arva.
At tu vive diu, tantum, patiare nec unquam
Divelli a nobis o te, celeberrime Daphni:
Nam sine te laetum quid sit vel amabile cuiquam,
Dexter ades nobis, longum salveque valeque.
Faust. Os tibi blandiloquum, et Musae sua carmina donant,
[note: Censeo hunc versum immutandum] Nec tantum vitulus semper bove vincitur omni,
Nec tantum molles concedunt matribus agni,
Quantum tu reliquis praestantior arte canendi.
Thelg. Eia age surgamus, pronus sol aequora spectat,
Vesper et extremis veniens effulsit ab oris,
Nunc pecus omne domum suadet deducere tempus.
EPISTOLA XIII. JOHANNES CALVINUS Philippo Melancthoni.
VIde quam pigro ventri literas tuas dederis. Eas enim vix quarto demum mense mihi reddidit, et quidem multo attritu jam disruptas ac laceras. Hoc tamen ipsum, quod vel sero ad me pervenerint, magno in lucro posui. Nam dum eas huc atque illuc circumfert; mirum, quod non alicubi reliquerit. Ergo, utcunque ejus negligentia singularis gaudii fructu privatus ad tempus fuerim: facile tamen veniam a me impetravit, ubi eas recepi. Utinam vero, sicut dicis, saepius nobis, saltem per literas colloqui liceret. Tibi quidem nihil inde accederet: mihi antem nihil foret in hoc mundo optabilius, quam in literarum tuarum suavitate acquiescere. Vix credas quanta hîc negociorum mole premar atque urgear. Sed inter has angustias duae res sunt, quae me plurimum excruciant: quod mihi legitimus operae meae fructus non constat: deinde quod abs te paucisque aliis tantopere dissitus, illo, quod me in primis juvare posset, consolationis genere destituor. Verum quando ne hoc quidem optionis nostrae esse convenit, ut locum sibi quisque arbitrio suo deligat, ubi serviat Christo: in ea nobis statione manendum est, quam cuique nostrum destinavit. Hoc saltem nobis nulla regionum longinquitas eripiet, quin hac conjunctione, quam Christus, sanguine suo consecratam, Spiritu quoque suo in cordibus nostris sanxit, contenti, dum vivimus in terra, sustineamur beata illa spe, ad quam nos literae tuae revocant: in coelis nos simul perpetuo victuros: ubi amore amicitiaque nostra fruemur. Caeterum, quod in lucubratione, quam nuper edidi, abusus sum tuo nomine, hoc vel amori erga te meo ignoscas, vel tuae humanitati concedas, peto. Inter multas rationes, quibus eo adductus fui, haec non postrema fuit, quod
page 230, image: s230Sadoletum Pighius delegerat, cujus nomine suas nugas venditaret. Verum ideo subticui, ne mihi ad comparationem descendere necesse foret. Neque tamen hîc longa excusatione utar: cum testatus fuerim, ideo me fecisse, quae mihi per tuam humanitatem benevolentiamque, quam mihi defers, licere certo confiderem. De rebus nostris multa sunt quae scribam, sed hoc ipsum est, quod me tacere cogit, quia nullum finem invenirem. Laboro hîc et fatigor mirum in modum; proficio mediocriter. Et tamen mirantur omnes, me tantum proficere inter tot impedimenta, quorum magna pars est ab ipsis ministris. Haec tamen mihi magna est laborum levatio, quod non tantum haec Ecclesia, sed tota quoque vicinitas fructum aliquem sentit meae praesentiae. Adde quod nonnihil in Galliam usque et in Italiam redundat. Statum vestrae Germaniae non sine acerbissimo dolore audio. Nec leviora sunt mala, quae timeo, quam quae lugeo. Nam si verum est, quod narratur, Turcam majoribus rursum copiis bellum instaurare: quis obstabit, quo minus, longe lateque pro libidine grassetur. Et quasi partim esset, turpiter dilapso exercitu, tot impensas frustra profudisse, tantum accepisse dedecoris: praeterea praecipuum roboris florem primum continua peste triennii, deinde hac postrema lue perdidisse: nunc multo gravius ab intestinis dissidiis laboratur. Necdum tamen tam acriter perculsi nostri principes expergefiunt, ut dare discant Christo gloriam. Hoc tamen me nonnihil recreat, quod ajunt, Coloniensem et alios quosdam ad repurgandas Ecclesias animum serio adjecisse. Neque enim parvam accessionem esse duco, quod Episcopi, ex quorum ordine nullus adhuc nomen Christo dederit, nunc sublata manu, profiteri ab Idolo Romano defectionem incipiant. Tantum nunc advigilandum et enitendum est nobis, ut eorum cursum promoveamus, ne ex dimidio Christo pejus monstrum renascatur. Interea Ro: Pontifex jam concilii simulachrum Tridenti ostentat, ut orbem exspectatione suspensum aliquantulum adhuc retineat ac moretur. Sed Deus non patietur diutius sibi illudi. Fallor, nisi hic annus maximam rerum conversionem parturiat, quae brevi emergat: Sed jam nimis multa. Vale igitur, Vir modis omnibus ornatiss. mihique semper in Domino colende. Dominus te diu servet incolumem in gloriam nominis sui, et Ecclesiae suae aedificationem. Miror, quid sit causae, cur tamdiu Danielem tuum domi suppressum teneas. Neque enim me lectionis ejus fructu privari aequo animo patior. Do: Martinum reverenter meo nomine salutes, quaeso. Habemus hîc Bernardinum. Senensem, magnum et praeclarum Virum, qui suo discessu non parum Italiam commovit. Is ut vobis suo nomine salutem adscriberem, petiit. Vale iterum cum tua familia, quam Deus semper custodiat. Genevae. 14. Calendas Martias. 1543.
page 231, image: s231
EPISTOLA XIV. [note: Est hic Julianus Aurelius Haubrechus Lessigniensis, cujus habemus libellum satis eruditum de deorum cognominibus; et commentarium in duas priores Horatii satyras. vide Valer. Andr. Bibl. Belg pag. 597. praeter vero laudata Valerio habeo ejusdem Aurelii declarationem ad 1. jurisgentium §. Quinimmo ff. de pactis, editam Pictavii 1538. in 12°.] JULIANUS AURELIUS Hadriano Nicolai Consiliario S. Majestatis. Arnhemium.
QUod serius literis tuis respondeam, Hadriane doctiss. simul ac humaniss., quam vel officii mei ratio postulat, vel fortassis ipse expectas: ideo certe factum est, quod neminem in hodiernum usque diem reperire potuerim, qui isthuc proficisceretur. Siquidem mira est apud nos nuntiorum ad vos commeantium penuria. Imo ne nunc quidem habeo, cui has committam. Sed cum mihi diutius temperare non possem, quin tui memoriam scribendo mihi refricarem: libuit interim per ocium parare domi, quod ad primam nuntii occasionem ad te transmitterem. Ut autem ad literas tuas deveniam, quibus puerum, quem coram multis verbis mihi commendaras, rursus accuratius scripto commendas: hoc tibi, mi Hadriane, pro responso sit, eum tam curae mihi futurum, quam si ex me natus esset, talemque me diligentiam adhibiturum, ut Gallicam linguam addiscat, ut nepraemonstratoris quidem officium refugiturus sim. quod quidem facturus sum perlibenter, tum in tui gratiam, cui modis omnibus placere studeo, nempe summo amico, ac etiam patrono fortassis aliquando futuro: tum vero, ut amplissimo Viro D. Cancellario vestro, cujus summas virtutes ac incredibilem eruditionem ubique praedicari audio, hac me ratione insinuem, aliquaque apud eum amicitiae parte haeream. Nam eum mihi amicum esse supramodum cupio, quod ejus amicitia multorum aliorum amicitias mihi paritura sit. Itaque, mi Hadriane, etiam atque etiam te oro obsecro ac obtestor, primum quidem, ut antiquum tuum erga me non solum obtineas, sed etiam augeas: deinde ut D. Cancellarium, cujus noticia te autore mihi parata est, ita confirmes, ut me perpetuo in amicorum albo retineat. Scripsissem ad eum, nisi pudor, ac propria tenuitatis meae conscientia a proposito me deterruisset. Accedebat quod in publica commoda mihi peccaturus viderer, si eum tot sanctis negotiis occupatum vix tantillum legendis nugis meis remoratus fuissem. Itaque tîbi relinquens totam mei commendandi provinciam, satius esse putavi homini occupatissimo non obstrepere, quam inopportuno fortassis tempore occurrens, odiosus esse. Bene Vale cum conjuge suavissima, cumque [note: Ad hunc Joannem Stratium est Hadriani Elegia quinta lib. II. p. 34. et Joannes Secundi lib. III. Eleg. 14. p. 57.] Stratio collega tuo, quibus, nisi molestum est, meo nomine, salutem plurimam precaberis. Mechliniae. 17. Junii. 1544.
page 232, image: s232
EPISTOLA XV. PETRI GILLII Ad Amicum Epistola.
Postquam Franciscus Rex me primo reliquit, quam ad ullos ejus nummos pervenissem, quorum spe veneram in Crraeciam, ad Codices antiquos investigandos, ac etiam obiter ad cognitionem Historiae naturalis; binas literas ad te, alteram ad Cardinalem nostrum scripsi, quibus conabar tibi renovare memoriam Gillii veteris tui, dicerem, congerronis, nisi summus ille tuus gradus verbum hoc jam non agnosceret, timens ne longa et longinqua peregre profectione ex mente tua omnino exciderim. Jam vero longissime gentium abductus, ea aetate tyro, in Bellum Persicum, qua veterani emereri solent, necesse habeo, iterum tibi nonnullam recordationem mei suggerere, qua incolumi, nondum despero nidum aliquem senectutis meae assequi me posse. Jam annus est, cum in Galliam maxime redire conabar, si nummi ex Sacerdotio meo mihi hoc tempore affulsissent, priusquam eorum desperatione adductus, profectus essem in Soltani Solymani Pachi expeditionem, ne Byzantii in languore desiderem, nummulos meos exspectans diu. De qua quidem expeditione, et de toto itinere nostro informarem te magno volumine, nisi prius visere cuperem Aegyptum; sed usque ad sinus Arabici proximum portum, quem jam appellant Sues, olim Arsinoen: qua peragrata et te et Cardinalem Armagniacum informabo, mediocri quidem ingenio, sed magno volumine, de toto itinere nostro, ubi rediero Byzantium. Et ne charta haec vacua sit, addam itineris summum. A Chalcedone, posita in faucibus Bospori Byzantini, ad Tauricum urbem, quatuor decies millia centena passuum fecimus, non modo dimensorum Ptolemaei longitudinibus et latitudinibus, sed etiam passibus nostris: primum per Bithyniam, in qua vidimus Diacibicen, quae olim Libyssa appellabatur, Hannibalis sepulchrum; postea Panthicum, cujus meminit Antoninus Pius, et Helenopolim, cujus Procopius, Caracen, cujus Stephanus. Deinde Nicomediam, et lacum supra Nicomediam, de quo Plinius, quem falso quidam putant Ascanium, cum hîc sit juxta Niceam, distans ab illo amplius centum mille passibus, cujus fluvius influit in Propontidem, illius vero in Zagarim, et deinde in Pontum Euxinum. Juxta hunc locum Justiniani Pontem vidimus, celebratum Procopio, et Agathii epigrammatibus, adhuc excisis in ponte exstantibus, et etiam in florilegio Epigrammatum edito in vulgus. Postquam ingressi sumus in Phrygiam, seu Gallo-Graeciam, in qua cum aliarum urbium multarum ruinas vidimus, tum Boli, quam olim vocabant Aboni, moenia celebria, nobili emporio, et balneis et infinitis Graecorum et Romanorum monimentis. Ex Gallograecia venimus in Paphlagoniam, in qua vidimus Theodosiam Grangrorum. Ex Paphlagonia pervenimus in Cappadociam, transito amne, quem Turci Casilimar, id est, amnem rubrum.
page 233, image: s233Procopius a colore vocat Tyberim, quod aquas habeat rubras. Ego vero alio tempore monstrabo esse Halyn, Lydici et Persici Imperii limitem, cum imperaret Croesus Isthmo Asiae, id est minori Asiae: cujus juxta pontem statim in Cappadocia est collis Saye, undique praecisus, et magna planitie circumdatus: in cujus jugo est arx, quam primam obtinuit Ottomanus, fundator Imperii Ottomanici; eamque arcem alii appellant Ottomagith, alii Ottomagich. Inde aliquot castris factis, vidimus Hierapolim, in supercilio excelsi montis, relinquentes prius ad dextram Amasiam, et Jobatam, et Angeram, ad sinistram vero Synopem: posteaquam trajecto amne Iri vidimus Neocaesaream, prope quam fluit amnis Lycus. Quo trajecto, attigimus Armeniam minorem, in qua spectavimus Azam Urbem, et fossas, unde Bolus Armenius effoditur: et oppidum Dascusum, quod hodie vocant Aesnigam. Etsi Eufrates fere fluit, tamen amplius binis castris non eum transivimus, sed ternis eo trajecto non longe ab ejus fonte propeque ostium Arseni fluminis, tribus castris per Armeniam majorem factis, venimus Esdron, quam Procopius vocat Theodosiopolin, limitem Romani et Parthici imperii, tempore Justiniani. Inde binis castris transivimus Araxen, tendentem ad Orientem, et dividentem Armeniam majorem a minori Media. Ex Araxe quartis castris vado trajecimus Tigrin, non longe ab ejus fonte, a quo non procul eminet mons Nimbarus, in cujus jugo dicunt Arcam Noe reledisse. A Tigri sex Castris tentoria fiximus juxta lacum Mantianum, falsum, in ambitu complectentem iter octo dierum, in quem octo magna flumina ingrediuntur, et nullum exit. Ex eo lacu septem castris venimus in Cohinam planiciem, sed magna difficultate vallium angustarum montis Tauri, in quibus totus exercitus constans amplius septingentibus millibus equorum aut camelorum, a paucis opprimi potuisset. Ex Cohina planicie ad vesperam solventes iter, totam noctem et medium diem insequentem continuavimus, ob inopiam pabuli, et copiam aquarum salsarum. Haec nox tyrocinium militiae meae valde exercuit. nam cum Regis copiae se in fugam conjecissent metu Persarum, ego equo et reliquis ornamentis spoliatus, a media nocte ad diem usque inter tot millia equitum fugientium fugi pedes, ut mei socii mirati sint, me incolumem evasisse. sed Deus ludere voluit tyronem senem, et servare ad nescio quos alios fortunae ludos, utinam jucundiores. Inde quartis Castris pervenimus Tauricam, quam quidam falso putant Ecbatana, sed falsius Paulus Jovius, qui eam putat in Armenia, cum sit in Media; et quidem bene penitus, neque amplius ducentis mille passibus. Ubi quinque diebus consumptis, cum Rex Sophianus aufugisset in montes asperos, et ad eum insequendum commeatu deficeremur, urbem reliquimus incolumen, duntaxat Palatio vastato, ac redire coepimus, quinquagintaque millibus confectis, lacum Spontani invenimus, adeo falsum, ut ejus totum littus per quatuor stadia extra aquam tectum sit perpetua glacie salis. Ego ut experirer, quod Strabo falso tradit, pruritum doloremque facere, per ipsum nudus ambulavi ducentos passus, tendens in ejus altum: neque tum aqua attingebat umbilicum: vidique totum vadum ubique tectum crusta salis,
page 234, image: s234ut nusquam solum appareret. Hic lacus sex dierum iter in ambitu habet. Juxta hunc lacum aliquot millia Turcorum caesa sunt. inde quartis castris transivimus fauces angustarum vallium, ubi circiter quinque millia Camelorum, equorum et mulorum perierunt. Inde profecti sumus ad obsidendum Mantianum castrum, in colle situm, undique praeciso, undique circumdato magna planitie. quo deditione facta intra octo dies capto, transivimus montem Niphatem, juxta quem ruit Tigris, et subit lacum Arethusam, et Betelmos, quos Zagris montis ramos arbitror: in quorum vallibus angustis multa animalia perierunt, praesertim cum tanto exercitui necesse fuit transire foramen rupis, non majus porta, excavatum in saxo. Ac tandem trajecto Tigri, venimus in urbem Caramiti, quam Procopius vocat Armidam: unde Rex Turcorum institutum iter coactus est relinquere, et se convertere contra Regem Persarum, qui totam Armeniam majorem jam excurrerat, et Eufrate trajecto penetraverat in minorem. sed prius Rex Solymanus misit Eliam fratrem Regis Persarum in Babyloniam, et Susianam, quam nuper cepit: ex praedaque Regia triginta Camelos onustos misit Imperatori Solymano. quod munus heri in hac urbe Alepa vidi offerri Regi, et deportari a sexcentis Genniseris, ordine pompatico, ut mos est, cum Regi Turcorum quippiam datur. Nimirum in orbem magnae areae ambulantes, et singuli aliquam muneris partem manibus gestantes, Regi repraesentabant, spectanti ex cancellata fenestra: Alii ferebant storeas, gracilibus arundinibus auro argentoque textilibus inductis elaboratas. Alii ephippia gemmis distincta, alii arcus Persicos, plerique stragulas vestes, et Babylonicas: alii peripetasmata belluata ex auro argentoque textilibus: alii tentoria summa arte laborata, alii libros Persicos auro et gemmis ornatos. Nonnulli facculos gemmarum plenos. multi ferebant imagines hominum reliquorumque animalium ex serico auroque et argento elaboratas. alii alia, quae longum esset recensere. Exin Alepia castra relinquimus, et profecti sumus Melitonem Urbem Armeniae minoris septem diebus. Inde rursus trajecto Eufrate redivimus Amidam, ex qua quinque castris venimus in urbem Edessam, quam hodie vocant Offam, in qua Turci dicunt natum Abraham. Ideoque ex fonte, ex quo fluvius manat discurrens per urbem, pisces sacros habent, et non attingunt. At Judaei dicunt Abraham natum in Carram, distantem ab Edessa iter unius diei, quam Carras esse arbitror nobiles clade Crassi. Ex Edessa tribus castris Eufratem trajecimus inter Hierapolin et Zeugma Comagenae, ubi adhuc visuntur reliquiae antiqui pontis, ubi cathena in hanc aetatem servatur, cujus meminit Plinius. Ab Eufrate tribus castris venimus in Urbem, quam hodie Syri vocant Alep. sed olim vero ea erat Beroea, non, ut quidam tradunt, Hierapolis. Hîc hiberna quatuor mensium exegimus. Plura non addam, reservans longum volumen itineris mei in reditum meum Byzantium. Tu vero interea, dum Aegyptum viso et Byzantium redeo ad mensem Julium, ne obliviscaris tui Gillii: ac si forte ullum locum vides, ubi aedificare possim nidum senectutis meae, ne praetereas. Ita enim canus ad vos rediero, ut humi cubare perpetuo malim, quam semel erigere in nidum suspensum ex longa spe.
page 235, image: s235Adderem, nisi Regem audirem remotum a litteris, efficeres cum Domino Castellano, Episcopo Matisconensi, ut Rex peregrinationi meae faveret. Sed ne sim importunus, totam hanc provisionem relinquo judicio tuo, qui sensus regis, ejusque intimorum nosti, non minus quam fortunam meam destitutam omni auxilio, et solo meo tenui vectigali aegre sustentatam tot annos peregrinationem. Verum ut sit a litteris Rex remotus, non tamen a justitia; quod ex eo colligo, quem quotidie chariorem Regi fieri audio, non ob aliud, quam ob singularem justitiam tuam. Quid justius, quam Heroicum Regem tam divitem, debitum praestare paternum? Ego per hosce viginti annos non destiti bene mereri de Rege Francisco, ac potius de tota Valesia gente, cum aliis orationibus, tum tribus ad Regem Angliae scriptis, suadentibus Franciae regium nomen ne amplius usurpet, aut ejus partes repetat, quas priusquam scriberem testis est Cardinalis Armagniacus, me hyemem consumsisse in Bibliotheca legendis codicibus Pontificum, apud quos haec causa tum disceptabatur: quos si Seisselius legisset, longe aliter hanc causam tractasset. quid aequius, quam Regem mihi dare aliquod perfugium senectutis meae, qui Regis praescripto tantam peregrinationem suscepi, et tamdiu sustinui, nullo regio auxilio adjutus? omnibus me voluptatibus privavi, senex tot aerumnas subivi, ut jucundum quiddam Regi gratificari possem. Bene vale. Ex Urbe Alep, Emporio celeberrimo totius Orientis. IV. Non. April MDXLIX.
Tuus antiquus Cliens Petrus Gillius. [note: De Petro Gillio videndus Teisserius in Elogiis ex Thuano excerptis tom. I. pag. 247. et Scaev. Sammarth. Elog. lib. I. pag. 23. hanc epistolam vidisse se testatur J. Tollius de infelicitate literatorum pag. 455. nos eam editam esse nescimus, nec credimus, ideoque insigne magni viri hoc monumentum prodere voluimus. Obiit Anno 1555. Romae. Miras. Chron. Belg. pag. 413. De Gillio etiam vide inter Epistolas Lipsianas, Metelli LVIII.]
EPISTOLA XVI. JOH. PIPINUS Ant. Mizaldo suo S. P. D.
GAudeo mihi oblatam esse occasionem, charissime Antoni, qua rem novam ac plane admirabilem tibi nuntiare sit datum. Nuper ex India Orientali Regi nostro allatum hîc vidimus lapidem, lumine et fulgore mirabiliter coruscantibus, quique totus veluti ardens et incensus incredibili lucis splendore praefulget micatque. Is jactis quoquo versus radiis ambientem circumquaque aerem luce nullis fere oculis tolerabili latissime complet. Est etiam terrae impatientissimus: si cooperire coneris, sua sponte et vi facto impetu confestim evolat in sublime, contineri vero includive loco ullo angusto nulla potest hominum arte: sed ampla liberave loca duntaxat amare videtur.
page 236, image: s236summa in eo puritas, summus nitor; nulla sorde aut labe coinquinatur. figurae species nulla ei certa, sed inconstans et momento commutabilis. cumque sit aspectu longe pulcherrimus, contrectari tamen sese non sinit; et si diutius adnitaris, vel obstinatius agas, incommodum affert: sicuti multi suo non levi malo, me praesente, sunt experti. quod si quid ex eo fortassis enixius conando adimitur, aut detrahitur, (nam durus admodum non est) fit (dictu mirum) nihilo. minor, addit insuper is hospes, qui illum attulit, homo, uti apparet, barbarus, hujus virtutem ac vim esse ad quamplurima cum utilem tum praecipue, regibus inprimis, noxiam: sed quam revelaturus non sit, nisi pretio ingenti prius accepto. reliqua ex me praesenti audies, cum primum Rex ad vos redierit. superest ut te, et si quos habes istic viros eruditos, diligentissime orem, ex Plinio, Alberto, Marbodeo aliisque, qui de lapidibus aliquid scriptum reliquerunt, sollicite disquiratis, quisnam sit hujusmodi lapillus, aut quod illi nomen (si modo antiquis fuerit cognitus) praescribi verum possit. nam in eo peranxie, nec minus infeliciter ab aulicis nostris eruditis hactenus laboratur. quibus si palmam ea in cognitione praeripere possem, mecum felicissime actum iri existimarem. Incredibilis enim et Regi inprimis, et toti denique procerum aulicorum turbae, ea de re commota est exspectatio. Vale. Bononiae. pridie Ascensionis Christi M. D. L. [note: Hic Pipinus mihi prorsus ignotus. sed adscriptum huic epistolae erat, manu mihi ignota, fuisse: medicum Connestabilis.]
EPISTOLA XVII. [note: Auctoris nomen deerat: videtur viri cujusdam Primarii, qui ad comitia Augustana erat prosectus, esse epistola.] N. N. Cornelio Walthero et Georgio Cassandro S. P.
MIror quod a vobis nullas accipiam, amici in Christo Charissimi. Ego aliis profectionibus impeditus nihil potui scribere. Ritus Ruthenorum etc. nondum potui habere, quia Viennae inter libros meos remanserunt, Mitto hîc quaedam forte a vestro instituto non abhorrentia, addam plura, sed successive posteaquam recepero, per Venetorum nuncium. Curo ritus in Corsica et aliis provinciis mihi describi. Forte non inconsulto feceritis, si in lambendo partu aliquot menses insumeretis, certe cupio vos candori studere, ne hoc seculo corruptelis undequaque obnoxio, alienae quoque impietatis vos faciatis ministros. Non placet quod censurae vestrorum theologorum vultis ea committere, quia ansam dabitis de vobis, studiis ac scriptis vestris, eo magis in posterum judicandi: taceo quam omnia ad limam ipsorum quadrabunt, si praefari velitis, ut omnino necessarium judico, nempe ut recenseatis quid quoquo tempore institutum, quando creverit etc. Nam is fructus vestri hujus laboris erit precipuus, et quem Cassander vel maxime nobis poterit exhibere.
page 237, image: s237Agam cum Oporino aut alio bono viro, qui bona fide imprimet, et si mea res ageretur, mallem potius nomen supprimi, quam cedere veritati, ne latum quidem unguem; Accipietis hic Missam Chrysostomi Pragae impressam, Legem Salicam et reliqua possetis, ut opinor, facile ex Galliis habere per bibliopolas modo scriberetis. Rogo ad me exemplar unum atque alter um transmittatis; recte si adderitis Frisionum et Angliorum leges. Scribit ad me Vir quidam bonus et summopere urget, ut vos horter, quo alteruter ad Tilium proficiscatur, et omnibus modis cum eo agat, ne supprimat, sed edi curet quae habet: veretur enim ille, ne quod saepe solet evenire, infula literis multum obstet, quod si animadverteretur, vel describi quaedam possent vel accipi ab ipso accomodato: ego illud iter pro viribus meis sumptibus etiam juvarem, sed nescio vestram commoditatem, praesertim hoc tempore belli, et quos sejungi nec posse nec debere ipse existimo. Praeterea hortor Vos, ut, hisce nundinis pascalibus Francofortium proficiscamini, ut cum [gap: Greek word(s)], quem eo venturum audio, conferre de variis possitis, ipse vos ibi expectabit. Est vobis quoque non parva commoditas navigio ascendendi Rhenum ac descendendi, frequenti civium vestratum consortio, et sumptibus non magnis, quos feram lubens ex parte. Nunc nihil mitto, quia nec certi sunt homines, nec intelligo quo loco sint res, quid pro me descriptum sit, vel quid effeceritis, Miseram corbem plenam libris ad vos ex Liser supra Mosellam cum epistolio, scribite num acceperitis. In Betburch rogo Pastorem sollicitetis de illo libro, in quo agitur de originibus monachorum etc. quicquid constiterit. Apud praedicatores Coloniae ad dextram in introitum est liber, in quo sunt Epistolae Cassiodori. In fine sunt libri duo, Urbanae praefecturae, hos duos libros cupio prae aliis omnibus mihi describi, habetis praeterea indicem eorum, quae desydero. Rogo strenue pro me, vel ut verius dicam pro publico literarum bono, invigiletis, et scribite saepe quid coeptum, quid absolutum, sumptus liberaliter per doctorem Gerhardum aquensem ad vos curabo adferri. Epistolas Synodales ex libro pergameni descriptas una cum originali, si jam Birckhmanno traderetis, pergratum esset: indico ipsi cui Francofordiae talia committat ad me perferenda. Lovanii est impressus liber anno 51. in 8°. per Petrum Phalesium De veritate corporis et sanguinis domini etc. In eo quaedam sunt, quae vobis erunt forte non ingrata, congessit enim plurimos tractatulos. ad me nihil descriptum mittite, nisi certi sint tabellarii, Et. quia non dubito Reip: Coloniensis deputatos hic esse, facile ad me certo poteritis. hospes mihi est Daniel Ulstatt. fui apud Canonicum, qui et legem Salicam habet. In fine ipse has interpretationes antiquorum vocabulorum annotaverat, ut inclusa est scedula. Principi Otthoni Henrico Palatino vestra. misi, nihil adhuc respondit, urgebo denuo et summa diligentia vestrum negotium agam. ac significabo, qualem invenero. Dominum D. V. Velsium salutate et rescribite, quis fuerit Tragoediae exitus. Apologiam si quam edidit ad me mittite, literas vestras si vel Spiram miscritis ad Dom. Furstenbergium recte curabuntur. Mansurus sum hîc per Comitia, Birckhmannus quoque recte
page 238, image: s238curabit perferri. Si certior fuerit tabellarius poteritis literis vestris subinde aliquid conjungere. Calendarium Ruthenicum ad vos mittam postquam descriptum fuerit. Initium anni facit a Septembri et multorum sanctorum Graecorum nobis incognitorum notam continet. Hisce valete in Domino et rescribite saepe. Datae Augustae. 18. Marcii Anno, 55.
EPISTOLA XVIII. JOACHIMUS HOPPERUS Cornelio Gualtero et Georgio Cassandro S. P. Mechliniam.
VOlenti mihi heri D. Viglio valedicere, Clarissimi amicissimique viri, ille respondit, se habere quod adhuc hodie in prandio mecum ageret. Quo minus ergo in prandio. vobiscum esse possim, quemadmodum condixeram, veniam dabitis, ad coenam autem omnino approbante Deo adero. Ut igitur et vos isthic maneatis, et quod me visendo beneficium mihi praestitistis, id nunc ultra constitutum nonnihil commorando, cumuletis, vos etiam atque etiam rogo. Quod quidem vel eo minus vos mihi puto denegaturos, quod spem habeo adferendae novae historiae Sleidani, quodque schedia vestra variarum antiquitatum nondum vobis restitui. Sic igitur facietis, et cum uxorcula mea, quam meo nomine salutabitis, interea temporis gaudebitis. Benc valete, Clarissimi amicissimique viri. Antverpiae 14. Maji 1555.
EPISTOLA XIX. JOACHIMUS HOPPERUS Cornelio Gualtero et Georgio Cassandro S. P. Brugas.
MItto vobis, Clarissimi Domini et Amici, ea quae ex Franciscanorum Bibliotheca vobis mandaveratis exscribenda. Si rudior et minus emendata fortassis est scriptura, jubebitis iterari, curabo ut non solum bene, verum etiam eleganter omnia vobis exscribantur. Remitto etiam leges Fresionum, quas mihi jam descripsi. Si qua ratione fieri possit, velim vos hac redire Coloniam, habeo enim quod vobiscum convenirem, meo ac vestro judicio valde serium, de eo videlicet, de quo sub abitum vestrum pluscula colloquebamur, quae non tam commode literis mandari, quam coram tractari possunt, videor enim mihi repperisse aliquid, quo reapse operam aliquam reipublicae ea in re navare possim, maxime si habeam adjutores aliquot, qui mihi pedetentim sunt comparandi. Dominum Scoonhovium velim meo nomine plurimum salutatum, et si intelligam non ingtatum illi fore, si de antiquitatibus nostrae gentis, hoc est Fresiorum, per literas subinde ad illum scribam, et interiorem
page 239, image: s239paulatim cum eo familiaritatem contraham: ita faciam, nam quemadmodum libenter ab amicis disco, ita nihil quoque est in mea tenuitate, quod non iis vicissim omnibus modis sit expositum. Bene valete, Clarissimi et charissimi viri, et nos, ut facitis, amate. Mechliniae 3. Id. Junii 1555.
EPISTOLA XX. JOACHIMUS HOPPERUS Cornelio Walthero et Georgio Cassandro S. P.
QUi hasce vobis reddidit, Cornelius Rhetius est Jurisconsultus, meus amicus et familiaris, Is Coloniam commigraturus habitatum, vobis per me commendari voluit, ratus meam commendationem pro nostra veteri necessitudine aliquid apud vos posse. Quo minus autem ea spes illum fallat, vos diligenter curaturos etiam atque etiam confido. Nam praeter hoc, quod et virtus vestra tanta est, et nostra amicitia, ut nihil diffidere debeam: tum etiam ipse Rhetius ejusmodi est, ut doctorum ac proborum hominum favorem sua sponte mereatur. Quare si ita casus ferat, ut vel ad professionem Juris commendare illum possitis, vel ad forum, liquide utrumvis licebit: nam et juris cognitionem habet valde eximiam, et forum multis annis diligenter tractavit. De Sleidano ad me misso magnas habeo gratias, pretium dabit Rhetius. Bene valete, ac me vestrum esse vobis persuadete. Mechliniae Calendis Aprilis. 1556.
EPISTOLA XXI. JOACHIMUS HOPPERUS Antonio Schoonhovio S. D.
QUi hasce tibi reddidit, Clarissime Domine Schoonhovi, patronus caussarum apud nos est, nomine Stenemolen, homo probus ac diligens. Is quoniam procurator negotiorum Capituli vestri, quem hîc perpetuum habere soletis, vita functus est, in locum ejus suffici optaret, utque super ea re dominationem tuam in cujus authoritate summum praesidium ponit, interpellarem, vehementer me rogavit. Quare ut commendatum eum habeas, et quod cum Capituli vestri commodo fiat suffragio tuo juves, etiam atque etiam oro, teque ita facturum valde confido. Quod res Capituli mihi commendas, hoc tibi persuade, me quatenus aequi ac boni ratio permittit, semper commendatas habiturum. De tuis annotationibus magnas habeo atque ago gratias. Quantum iis sim adiutus, malim te aliunde suo tempore, quam ex istis literis cognoscere. Essent quidem mihi ad aliquot adhuc dies usui (tam enim varie occupamur, ut perparum supersit temporis, quod studiis liceat impartiri)
page 240, image: s240sed pudet jam secundo admonitum non remittere. Quare si quid est in nostra bibliotheca, quo vicissim utendum censeas, tantum opus est uno verbulo, sum enim totus tuus. Vale, clarissime ac eruditissime Scoonhovi. Mechliniae XIX. Septembr. 1556. [note: Hic Shoonhovius fuit Canonicus Brugensis, cui debemus Eutropium, primum ejectis aliorum interpellationibus sibi restitutum, quam laudem perperam Eliae Vineto tribuit Naudaeus de Sena pag. 24. vide Glareani Praefat. in Eutropium. Valer. Andr. Bibl. Belg. p. 75. et Ant. Sander. de eruditis Brugensibus pag. 19. Rumoldus vero Stenemola, si hîc ille innuatur. ut puto, suit praeceptor Jani Secundi, quem celebrat pag. 109. et 113. Poematum. et cui epitaphium posuit Hadrianus Marius pag. 63. unde apparet ab actis Batavi Senatus fuisse. vid. Andr. Valer. p. 804.]
EPISTOLA XXII. JOACHIMUS HOPPERUS Joanni Birckmanno Librario S. P.
BInas tuas literas, eruditissime atque amicissime Birckmanne accepi, quibus quod non confestim respondi, per negotia factum est, quibus propter Praesidis absentiam, vel hanc tantillam epistolam vix tandem potui eripere. Quam mihi ab Cassandro nuncias salutem, gratissima fuit, quemadmodum et libelli, quos una misisti, quorum alter a Cassandri instituto non videtur alienus. Quod de meis nugis me tam serio interpellatis tu et Cassander: nae pro vestro quidem amore facitis, sed ipse scio quam mihi sit curta suppellex, ut omittam in tanta multitudine negotiorum, quam parum sit otii ad commentandum, et quanto minus, ad bene commentandum: nam ut de manu quidquam dimittam, quod non ad plenum perfectumque sit elaboratum, neque haec aetas fert neque ordo, neque sane ea est instituti mei ratio, plane tametsi pollicitis meis nondum hoc tempore possum respondere, et quod vobis debetur aes alienum persolvere, quod etiam Cardinalis aliqua ex parte sibi vendicat: nisi tamen satisfecero non conquiescam, speroque brevi effecturum me, ut vos placatos reddam, prius quidem Cassandrum, cui minus opusculum debetur, deinde vero te, ad quem majorum vigiliarum opus excudendum mittetur. De Lindani scripto adversus Cassandrum, nihil equidem audivi, nec vero puto ullum extare, sed significavit aliquando coram nonnulla esse, quae non satis probet. Ut Anabaptistas fortiter oppugnet Cassander, etiam atque etiam hortor. De Pfluggi judicio de scriptis Cassandri, quod ad me misit, est quod illi plurimum gratuler, nec dubito, quin apud multos multum sit ponderis habiturum. Institueram ad Cassandrum aliquid scribere, sed intervenerunt hoc ipso momento quaedam negotia, quae quod illum capere oporteret intercipiunt. Itaque mittes ad illum exemplum harum literarum si videtur, ut vel aliquo modo quadamtenus ei satisfiat. De libris, quos abs te habeo, et mihi non sunt futuri usui, ita faciam ut scribis. Cura, optime Birckmanne, ut valeas, et si qua fieri potest, antequam Coloniam redeas, ad nos excurre. Raptim Bruxellae, pridie Calendas Februar, M. D. LXIII.
page 241, image: s241
EPISTOLA XXIII. JOACHIMUS HOPPERUS N. N. Cognato suo S. P.
TE salvum ac sanum, cognate Clarissime, Spiram venisse gaudeo, oroque Deum, ut reliqua fortunare et ad animi tui sententiam concedere velit. Librum, quem Cassandri judicabas, paulo ante e Gallia acceperam, quam tuae literae ad nos perferrentur. Placet sane, sed, quemadmodum etiam tum dicebam, nequaquam puto esse Cassandri, idque multis argumentis, quae hîc nihil attinet referre, quando Cassandrum jam ipse convenisti. [note: Hic Balduinus vario ingenio et subdolo, primum addictus Papisticae Sectae, deinde Genevam abiit, et Calvini et Bezae familiaritate usus, iterum se contulit ad pontificios. Principi etiam Arausionensi se insinuavit. vide ejus vitam apud Valer. Andr. Bibl. Belg. p. 221. Sammarth Elog. l. II. pag. 106. Melchior Adam Jct: p. 200. et praecipue Bayl: diction. Critic. t. I. p. 474. multa de eo in Cassandri quoque Epistolis mentio, sed praecipue Ep. XL. XLII. LXVIII. et LXIX. ubi de libellis ejus contra Bezam et Calvinum. adde et Epist: a D. Heinsio Editar Centur. I. 53.] Franc. Balduinum in Gallia esse in familia Cardinalis Lotharingi jam, credo, audivisti: fertur etiam author Orationis, quam contra Bezam Cardinalis habuit, satis meo judicio luculentam, ita ut spes sit fore, ut in viam Balduinus redeat, quod vehementer etiam atque etiam spero: nam quanto quis fit doctior, et in antiquitatis studiis diutius versatur, tanto magis ac magis a novis istis inventis recedit, et ad interpretationes patrum veteremque usum Ecclesiae se applicat, cui (si quando paululum corrupta est) restituendae, non autem evertendae operam dare oportet. Novarum rerum, quod te putem ignorare, hîc nihil est, nisi quod Episcopatus nostri novi aliquot jam sunt constituti, ut Iprensis, Harlemensis, et Middelburgensis. D. Cardinalis Archiepiscopus Mechlinensis autem heri cepit, aut hodie capturus est possessionem, per procuratorem suum [note: Metuo ut hoc nomen bene sit expressum; nec aliud tamen ex scriptura elicere potui.] Couthautium nostrum, quem nosti. Gallia tota turbulenta eit, et quantum conjicere licet, meditantur magnum malum. Nobis cum haereticis Tornacensibus et Flandrensibus Galliae finitimis multum est negotii, speramus tamen meliora, ac potissimum quidem ex novis istis remediis, quae meditamur, aut vera, aut certe ad vera proxime accedentia. Cura, optime Cognate, ut valeas. Uxor se plurimum tibi commendat. D. Andreae Gail multam a me dices salutem. Raptim Bruxellae. XXIX. Novembr. M. D. LXI.
page 242, image: s242
EPISTOLA XXIV. JOANNES SAXO Cornelio Gualtero S. D. Coloniam.
MEministi sine dubio saepius in literis nostris ultro citroque missis mentionem vitae divi Willibrordi factam esse. Velim itaque, si potes, mihi eam soluta oratione alicunde conficias. Hoc feceris mihi longe gratissimum. Postremis tuis literis, si recte memini, videbaris mihi significare te audivisse eam alicubi extare prosa oratione scriptam. Cuperem etiam scire, si commodum est, quo tempore Coloniae sis futurus, si forte quid incideret, de quo tecum per literas commentari vellem. In his regionibus nihil novi accidit, nisi quod duodecim cohortes militum aut circiter, duce Weisbergo Wuestfrisiam hujus ditionis partem, inter ostia Albis et Visurgis fluminum, ad mare sitam, proximo vere diripuerunt, atque omnibus rebus mobilibus spoliaverunt exinaniveruntque, contra omnium hujus dioecesis ordinum voluntatem. Illi Cares, cum audivissent duces Brunsvicanos cum exercitu adventare, varias in regiones diffugerunt, vexillis discerptis. Hîc deus justum judicium exercuit. Nam in illa fuga non gregarii milites, sed dux ipse, tribuni centurionesque istius latrocinii autores, poenas dederunt. Weisbergus ipse in manus praefecti arcis Pinnenbergensis in Holsatia venit. Illic adhuc est in custodia. Tribunorum centurionumque alii Hamburgi, alii in oppido Itzeho Holsatiae (Nam illic decreverant militum manu iterum coacta etiam tumultum faecre) partim in vinculis sunt, partim in hospitiis adservantur custodiunturque. Landvogtius hujus dioecesis, qui illis hujus facinoris autor adjutorque fuerat, in fuga Lunaeburgi compraehensus, in turri illa nobili, quae Springintguet vocatur, hospitium habet. Concionatores hujus capituli et civitatis acriter inter se disceptant pro concione de corpore et sanguine Christi, sine tamen omni motu aut perturbatione populi. Maxima pars concionatorum totius Saxoniae et septentrionis sentit cum illa parte, quae asserit in coena dominica verum, naturale, essentiale corpus et sanguinem Christi sumi, solumque corpus et sanguinem non esse ubique, sed Christum (qui verus deus et verus homo est, et quatenus homo est, ex anima rationali et corpore humano glorificato constat) ubique esse. Est enim novum vocabulum Ubiquitatis jam inventum, et proditum in vulgus, quod soli corpori et sanguini tribui non posse, inter factiones convenit. Ego metuo ne et de istis et aliis religionis nostrae capitibus nimium altercando veritatem amittamus.
De vita Willibrordi memineris, et valebis una cum Cassandro nostro, in Christo feliciter. Brema natali divae Magdalenae, Anno LVII. [note: Hic set Joannes Saxonius J. U. D. dictus a Valerio Andr. Bibl. Belg. 559. qui fuit Hatstedius Frisius et Hamburgensis Ecclesiae decanus, et Brementis Canonicus: ut ipse se mox vocat. ejus vitam descripsit ejus aequalis et amicus Suffrid. Petr. de scriptor. Frisiae decad. XII. 2.]
page 243, image: s243
EPISTOLA XXV. JOANNES SAXO Cornelio Walthero S. D. Coloniam.
DE libello legum Frisicarum ad me misso magnam tibi merito gratiam habeo. Quod mihi etiam Bonifacii Archiepiscopi Moguntini, Liudtgeri Monasteriensis et Gregorii Ultrajectensis Episcoporum vitas describendas curasti, quam mihi gratum sit, verbis assequi nequeo. Ubi descriptae et cum exemplaribus suis collatae fuerint, velim eas Henrico Magen Coloniensi, qui mihi tuas literas reddidit, hujus epistolae latori, qui hîc mercaturam panni exercet, ad me perferendas committas. Earundem vitarum scribae grato animo mercedem suam persolvam, cum quantum postulet scivero, quod ut mihi indices rogo. Quod ipse vitas exscriptas cum suis archetypis conferendi et emendandi laborem mea causa sumpturus es, admodum libenter audivi. Ad vitam Willibrordi Ultrajectensis Episcopi exscribendam, cuperem aliquem juvenem literatum, in monasterium Epternacense Colonia Agrippina meis sumptibus per te mitti, qui tam eruditus sit, ut eam et recte describere, et descriptam ad exemplar rite conferre, et siquid scribendo erraverit, ipse inter relegendum corrigere atque emendare norit. Scis enim ipse, quam nulli usui sint exempla cum suis exemplaribus non sedulo comparata. Si talem hominem nactus fueris, velim mihi significes. Confestim enim et viaticum et praemium laboris, quantum indicaveris, illi mittam.
De Colonia et Ambronibus, quod ex me scire cupis, breviter sic habeto. Coloniam oppidum aut locum ad septentrionalem Oceanum Germanicum sive Balticum unquam fuisse, nunquam vel legi vel audivi. Sunt autem mihi plerarunque nobilium urbium antiquarum nomina, ad mare Balticum et in ejus vicinia sitarum nota: quae cum olim, maxime ethnicis temporibus, admodum floruerint, ante aliquot secula aut ad nihilum venerunt, aut in vicorum formam degeneraverunt. In Suedia clara Gotorum urbs Birca interiit, sed finitimae Upsalae incrementa suo interitu dedit. Idem accidit Lethrae in Selandia Danica. Nam inde aucta est Roskildia, sepulchris Danicorum regum et ecclesia cathedrali nobilis. In Gutia meridionali Slesvicum ad quinquaginta millia civium armare poterat: nunc aegre ducentos armat. Oldenburgum in ejusdem Baltici maris littore, in Vagria quondam Venedorum sive Sclavorum provinciola, nunc Holsatiae parte situm, episcopatu, Barbarossa imperatore, Lubecum inde transtato, omni pristino decore amisso, a mari etiam ad duo passuum millia deserta, paucis tuguriis vix vetus nomen conservat. Ea urbs olim tribus nominibus insignis fuit. Saxonice enim Oldenburgum, Venedice Starigart, idem significante vocabulo, Danice alia ratione Brandenesia appellabatur. Nam erat in harum trium nationum confinio posita. In Gotlandia insula emporium opulentum et populosum fuit Wisboia. Inde
page 244, image: s244mercatus superioribus seculis, fatis omnia mutantibus, Wismariam primo, et cum illa etiam quasi defloruisset, ex ea urbe multo post Lubecum traductus est. Wisboia nunc vicus est maritimus non magni precii, arce tantum conspiciendus, veterem celebritatem cellis cameratis earumque ferreis valvis utcunque etiamnum ostendens, et quod lex nautica, ut antiquitus in mari mediterraneo a Rhodo, sic toto Baltico sinu adhuc a Wisboia nomen habet, atque ejus nomine a nautis colitur et observatur. In Pomerania magnifica urbs Wineta sic intercidit, ut etiam locus ejus ignoretur. Creditur tamen propinqua Stetino fuisse. Julini in eadem provincia maximas quondam opes maximamque civium convenarumque frequentiam fuisse scriptores nostrates confirmant. Est autem in ripa Suevi fluminis, non procul ab eodem mari positum, nunc pauperculi oppiduli speciem habens, et nonnihil contorto vocabulo vulgo Wollin dicitur. Bardevici nomen tibi notum esse puto, in terra Lunaeburgensi ad fluvium Elmenoviam, ad secundum a Lunaeburgo, sed ad sextum ab Albi lapidem, in quem Elmenovia influit, collocati: quae urbs cum prius, quam ab Henrico Leone Saxonum duce everteretur, potentissima fuerit, nunc sub vici figura vetus tantum collegium canonicorum et octo templa, quae vulgus parochialia nominat, admodum deformia, et aggeres veteres ex parte dirutos adhuc ostentat. Hujus eversio Lunaeburgo multum profuit. In occidentali ripa Albis, in Cauchis, qui nunc Kedingi appellari putantur, e regione Sturiae fluminis, qui ab oriente ex Holsatia in hunc profluit, et ante et post Christi redemptoris exortum, Dorstadium oppidum et mercimoniis et hominum multitudine et divitiis excelluisse, memoriae proditum est: quo inundationibus deleto, ex illius ruderibus hoc Stadium ad Quingam fluvium, duo passuum millia longe ab Albi exaedificatum existimatur. Sed ne instituti obliviscar, inter tam multarum veterum urbium vel nomina, vel cadavera, vel reliquias, nullus annalium, harum praesertim regionum, scriptor, quod ego sciam, Coloniae, quae his in locis fuerit, meminit aut mentionem facit. Urbs tamen illa, in qua princeps elector Brandenburgensis habitat, cum Sprea flumine (quod Christianus Pirkheimerus Nurembergensis in Germania sua Suevum olim vocatum fuisse, perperam scribit.) in duas partes dividatur, quae pars urbis orientalem ripam attingit, Berlinum dicitur, quae vero occidentalem tenet, in qua ejus Electoris arx ac sedes est, Colonia nominatur, omnibusque principis Electoris nomine illinc dandis literis locus sic adscribitur, Datum Zu Collen ann der Spre. Sed hoc oppidum ad LXXX. millia passuum et eo amplius a mari Baltico distat, propterea fortasse minus ad historiam sive fabulam Ursulanarum virginum pertinet. Novi etiam vicum in Turingia, cui nomen est Cucolonia, id est vaccarum Colonia. Is multo minus nostro propocito servire videtur.
Ambrones, ut scis, Gallica gens, Cimbrorum et Teutonorum socia, ad Aquas Sextias una cum Teutonis a C. Mario ad internecionem caesi fuerunt. Ejus gentis si ullae reliquiae fuerunt, illas in Gallia haesisse crediderim. Hîc in vicinia pars Frisiae Amberlandia, ejusque populus Ambri vocantur, quorum
page 245, image: s245caput est Oldenburgum ad Huntam flumen, ubi nobilis ille et potens Oldenburgensis et Delmenhorstensis Comes domicilium habet. Utrum hi Ambri priscis Ambronibus cognati sint nec ne, nihil pro certo alterutram in partem affirmare ausim: neque quidquam de Ambronibus mihi praeterea constat.
Fui verbosior quam putaveram, tecum per literas philosophandi garriendique quadam voluptate ductus. Ignosce igitur, aut si libet et vacat, prolixiore epistola quibusvis de rebus scripta, par pari referto. Sinc fala Flandriae maritimus locus, qui olim Frisiae terminus meridiem occidentemque versus fuit, quo etiam naves e Norvegia et Gutia appellere quondam consueverunt, a nostratibus chronographis interdum nominatur. Siquid de ejus situ et forma compertum habes, id mecum ut communices peto. Habeo vetus chronicon Hamburgense, in quo haec sequentia ad verbum habentur. De Ripa in Flandriam ad Cincfal velificari potest duobus diebus et totidem noctibus. De Cincfal ad Prol in Angliam duobus diebus et una nocte. Illud est ultimum caput Angliae versus austum, et est processus illuc de Ripa angulosus inter austrum et occidentem. De Prol in Britanniam ad S. Mathiam uno die. Haec ille. Cacterum Ripa urbs est Gutiae sive Gutlandiae, id est Cimbricae Chersonesi in littore occidentali satis lauta, episcopatu Ripensi celebris. Terra, in qua Ripa sita est, Nortgutlandia appellatur. De Sincfala ergo, rogo ut mihi indices siquid rescivisti.
Vehementer mihi gaudeo, quod tecum et cum eximia doctrina viro, Domino Cassandro nostro, superiore anno noticiam amiciciamque contrahere contigerit. Neque mihi in illa peregrinatione Frisica quidquam laetius accidit, quam quod in vos viros eruditos, nonestos et comes bona quadam fortuna incidi. Eam amiciciam cupio inter nos esse perpetuam, sumque et tibi et illi ad gratificandum paratissimus. Vale, et saluta eundem meis verbis diligenter. Datum Brema IX. Calend. Febr. anno LVI.
Joannes Saxo Hatstedius Ecclesiae Hamburgensis decanus, Ecclesiae metropolitanae Bremensis Canonicus, I. V. doctor.
EPISTOLA XXVI. JOHANNES MOLINAEUS Georgio Cassandro S. P. Duisburgum.
PErpetuo mihi visum est, Cassander Doctissime, meae decretorum professioni, nihil aeque necessarium esse, ac ecclesiasticae cognitionem antiquitatis; qua quidem in re cum compertissimum habeam omnia tibi pervestigata esse et cognita, dici non potest, ex quo Regia Majestas nos hanc Spartam Lovanii excolere voluit, quantopere consuetudinis tuae fructum desideraverim, quam utinam stipendii mei semisse liceat redimere. Cacterum quando longioribus dividimur spatiis, quod proximum est, precor ne grave sit, epistola
page 246, image: s246te vel authorum nomina, quibus quicquid huc pertinet pertractatum est, percensere. Liturgicis tuis ingenue profiteor nonnihil me adiutum. Tamen id velim persuadeas tibi, a studiosis nullam te initae sponsionis acceptilationem consecuturum, ni fontes ipsos, unde omnia deprompta sunt, detexeris. Liturgias ipsas, te sic jubente, jamdudum expectamus. Quo quidem in opere ut auctius prodeat, Jacobi apostoli, fratris dicti domini, Missam Graecam lubens suppeditabimus. Reor equidem hactenus tibi eam minime visam esse, quamvis sit omnium reliquarum vetustissima, et prope parens: cujusque testimonio usi conspiciuntur patres Canon. 32. Synodi Constantinopolitanae in Trullo, quae oecumenicarum ordine sexta exstitit. Quod si quis te Genius huc aliquando (quod imprimis opto) pertraxerit, exhibebo tibi Isodorum, Burchardum, et Ivonem Carnotensem vetustos canonum concinnatores, quorum nullus adhuc typos sensit. Nam quae Burchardi Ivonisque nomine circumferuntur passim decreta, nihil sunt, quam horum compendia, ab ignotis ut plurimum authoribus digesta. Habemus et Graecorum canones plures omnino, quam sint Lutetiae impressi: quamvis multos etiamnum desideremus. Confidimus tamen propediem nos habituros omnes: et una cum iis etiam epistolas canonicas patrum Graecorum, quod est volumen alterum. Multa sunt praeterea, quae instaurandae praelectionis nostrae ergo undique conquisivimus. Ordinem Romanum interim, cujus penes te esse arbitror tria exemplaria, nusquam potui reperire. si liber est molis non omnino magnae, velim meo aere hunc codicem descriptum habere. Si quid erit praeterea, quod ad institutum nostrum judicabis pertinere, quaeso, ne graveris indicare. Vale. Lovanio Calendis Julii 1559.
Salutabis meo nomine D. Cornelium, Othonem etiam cum conjuge, et si qui erunt alii amici nominatim. [note: Joannis Molinaei, sive vander Meulene, Gandensis vita est apud Valer. Andr. Bibl. Belgic. pag. 541. et Sweert. Athen. Belg. Decretorum Regius Professor factus A. 1557. ordinarie et continue legens. Valer. Andr. Fast. Academ. pag. 156. et 195. de eo scribit Viglius Zwich. Epist. XXV. pristino destitutum favore rediisse Lovanium, sed persuaderi ipsi non posse, ut Gratiani decreta paelegat, sed sua dictamina loco eorum surrogare. Respondet ad hanc epistolam Cassander Epist. XIV.]
EPISTOLA XXVII. JOHANNES MOLINAEUS Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
LIterae tuae, Cassander eruditissime, quibus nihil omnium mihi potuit aut jucundius aut suavius accidere, redditae sunt mihi ad iter, quod Gandavum suscipiendum versus erat, accincto. Itaque diffidebam posse me meas eidem tabellario tradere. Caeterum quum is commodum heri sub multam reverfo noctem hodie sese offerat, nolui prorsus vacuum remittere. De censura operae tuae in hymnorum libello nihil nunc attingam, quod otium non fuerit
page 247, image: s247criticorum sententiam, quidve eos moverit ad damnationem, exquirere, quamvis id me facturum per oportunitatem lubens recipiam. Plane ut retractetur judicium, quod magnopere a me contendis, ne spes quidem est ulla. Illud interim dolorem lenire poterit, quod in catalogum librorum lectionis improbatae nedum ea referuntur, quae haeresim quampiam aut statuunt, aut redolent, sed quaecunque aetati nostrae parum videntur congruere. Velim profecto te hymnos ipsos edidisse suppressis scholiis, quae labore nos tuo frui haudquaquam sinunt. Est Gandavi [note: Vide infr. Ep. XXX.] Franciscus Goethals, Othoni fortasse quam tibi notior, nobis certe notissimus, qui editionem secundam meditatur. Ac ut est in iis carminum generibus, quibus conscripti sunt hymni, versatissimus, multa castigavit, versusque, ubi minime constaret numerorum ratio et quantitas, quorum ingens est, ut ait, multitudo, conatus est restituere, semper retento sensu pristino, quinetiam ipsis verbis: nam transpositione vocum frequenter vitium sustulit. Missam Beati Jacobi dedi studioso cuidam describendam propediem ad te missurus. Nunc in Ivonis Carnotensis decreto castigando laboramus. Sed parum foelici successu, quod unicum exemplar dumtaxat ad manum sit, idque non admodum correctum. Quod si ejus plura nosti exemplaria, velim id te perscribere. Tuo nomine Salutem dixi [note: Vide de his mox ad Epist. XXIX.] Tiletano, Augustino Hunnaeo eam debeo, quod interea non sit visus. Ille videtur, quantum prima fronte conjeci, non omnino integram de te opinionem habere, forte quod patriam nunquam repetas, quodque eas praeferas ditiones, in quibus quidvis sentiendi opinandique libertas est major. Satius est tamen multo Coloniae te morari, quam Duysburgi, qui locus pessime istic audit, propediemque futurum ut, ut inde omnes revocentur, in renitentes gravibus constitutis poenis. Itaque gaudeo nullam nomini tuo ea occasione notam inurendam. Ad fontes Leodienses visere te constitueram, sed honor doctoratus propediem suscipiendus in causa erit, quur minus adesse dabitur. Vale, Cassander eruditissime, Lovanii: Raptissime undecimo die Augusti. Memineris Coriolani Plutarchi.
Rex noster classe in Hispaniam contendens Flandriae nostrae et Artesiae Egmundanum Comitem, Hollandiace et Zelandiae Principem Aurisiacum, mari Comitem de Hornes praefecit.
EPISTOLA XXVIII. JOHANNES MOLINAEUS [note: Responsio ad Cassandri XIV. Qui respondet Ep. XV.] Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
EN tibi Beati Jacobi Missam, Doctissime Cassander, quae a studioso quodam transcripta est interea, quod Gandavi apud Regem Philippum commoramur. De missali Hispano memini me tum audisse, tum legisse etiam ante,
page 248, image: s248quamvis hactenus mihi minime viso. Quidam Hispanus Dominicanus fidem nobis fecit sese curaturum, ut ejus exemplum brevi habeamus, qui si fefellerit, constitui Regium Confessarium ea de re literis interpellare, quîcum mihi necessitudo est haud vulgaris. Caeteroqui si quid erit, quod ad institutum tuum promovendum pertinebit, tuus labor fuerit mandare, jubere, imperare, noster ilico curare jussaque capescere. Audio te valetudinis ergo ad fontes Leodinos commorari, quo eram omnino tui videndi cupidissimus accessurus, ni occupationum immensa moles, quam impendens [note: Antea enim Licentiatus tantum fuerat: Doctor creatus v. Non. Octob. 1559. V. Valer, Andr. Fast. p. 195.] Doctoratus honor nobis peperit, necessario vel invitum ac renitentem retineret. Neque tamen ob id omni excidi spe, posse me te coram frui, cui haud erit molestum oportunitate oblata Coloniae te invenire. Porro de libello tuo hymnorum, quem doles in catalogum improbatae librorum lectionis insertum, etsi quidnam mihi videretur, scripserim alias; tamen ut intelligas, quantopere existimationi studeamus tuae; recipio me propediem missurum ea, quibus adducti sunt Critici nostri, ut ita decernerent. Quae si aut mutare voles aut confutare poteris, dabimus operam, ut studiosorum manibus teri possit. D. Cornelio ex me salutem dicito. Is ante triennium, ni fallor, abstulit commodato aliquot libros e bibliotheca Martinensium, et in his Eusebii chronicon manu scriptum, hos cupiunt, quorum ea res est, sibi restitui. Vale Lovanii 5. Septembris 1559.
EPISTOLA XXIX. JOHANNES MOLINAEUS [note: Responsio ad Cassandri Ep. IV qui respondet Ep. XVI.] Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
MIssiam Beati Jacobi graecam, quamvis non omnino emendatam, uti scribis, perlatam esse gaudeo. Tres sunt anni, cum Reverendissimus Atrebatensis codicis sui nobis potestatem faceret: tum dedi eam describendam adolescenti satis quidem erudito: sed in impressis quam manu seriptis libris versatiori. Atque hinc factum forte, ut meum exemplum, quod secutus est notarius tuus, sit minus castigatum. Is valde cupiebat nos conferre utramque scripturam, priusquam transmitteretur; quam ego operam non sponte mea, sed variis negotiis id temporis fatigatus recusavi. Crediderim tamen errores esse ejusmodi, ut facile etiam citia alterius exempli praesidium ex ipsa sententia possint restitui. Ut vero Missale Hispanum, quod Mosarabes vocant, aliquando nanciscamur nihil habeo spei firmioris. quod edicto Regio omnes ejus gentis, quotquot hîc erant studiosi, vix uno alterove retento in Hispaniam sint revocati. Unus certe decedens promisit se curaturum, ut aliquando videamus: sed vereor ut fidem servet, quem sponsionis suae itidem submonere
page 249, image: s249vastissima terrarum mariumque intervalla non sinunt. Dabo tamen operam diligentem, ut ne hac quidem in re voto tuo frauderis perpetuo. Exspecto jam abs te vicissim libellum ordinis Romani, quem velim te mandare alicui transcribendum, et quidem meo aere ac sumptu. Ivonis Carnotensis decretum in partes septem ac decem digestum habemus quidem, sed ita mutilum et mendosum, ut de editione in publicum ne cogitare quidem possimus, ni accesserit aliorum codicum copia. Proinde feceris nobis rem longe gratissimam, si eum codicem, quem ais esse quam castigatissimum, utendum ad nos miseris, quem paulo post optima sumus fide restituturi. Quem nos nacti sumus, is regius est, a Maria Angliae regina olim non sine multis impetratus precibus; qui primum datus est cuidam monacho inspiciendus. Is nescio quo consilio quem oportuit Gratiani decretum ex Ivone emendare, maluit ex Gratiano Ivonem pervertere. [note: Credo esse Jodocum Ravestenium Tilet anum, hoc tempore Professorem Lovanii, et acerrimum haereticorum vexatorem. vid. Valer. Andr. Bibl. Pag. 594. et Fast. p. 110. et Marchant. descript. Flandr. Lib. 1. pag. 82.] Tiletano placuit, quod ea, quae offenderunt in scholiolis ad hymnos tuis, mutare non recuses. itaqueg dedi operam, ut censuram videas. sed quia ea impetrari debet a pluribus, haud scio an hoc tabellario expedita parataque futura sit. Jussit te praeterea suo nomine salvere. unde conjicere lubet aequiorem tibi esse, quam hactenus. Praeses Viglius Aquisgrano reversus in mensa vestrum officium commemorabat. Adjeci quantopere nostram professionem tu una cum M. Cornelio juvares. quod sciebam suae Celsitudini comprimis fore gratum. Aderant tum, qui non omnino optime volunt tibi, conticuerunt tamen omnes intentique ora tenebant. ut scias non tam infensos ac iratos esse, quam vulgus putat. Vale, Doctissime Cassander, et nostram spartam exornare perge. Sed heus, quod prope exciderat mihi, M. [note: Aug. Hunnaei, vulgo Huens, vita est apud Valer. Andr. Bib. Belg. Pag. 95. et in Fastis pag. 116. in Joannis Hesselii locum successit commendation nostri Molinaei, cum Lovanienses Theologi alium surrogari petiissent: ut scribit Hoppero Viglius Epist. XXXIV. in Epistola Cassandri XXIX. Vitio librariorum credo legi, Augustinum Harpaeum, pro Hunnaeo.] Augustinus Hunnaeus Theologus nedum te resalutat, verumetiam obnixe rogat, ut quinque illa capita, quibus revinci posse et ad religionem saniorem pertrahi existimas, in epistola nuncupatoria ad Vigilium martyrem, nedum haereticos omnes, verumetiam infideles et paganos, non graveris communicare. Iterum Vale. Lovanio 27. Octobris. 1559. Censuram curabo ut habeas primo tabellario.
EPISTOLA XXX. JOHANNES MOLINAEUS [note: Respondet ad hans Cassander Ep. XIX.] Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
PEtrus Coloniensis tabellarius, cui Ivonem ad me perferendum credideras, Doctissime Cassender; fideliter eum tradidit, paucis post diebus quam
page 250, image: s250provinciam suscepisset. Quod autem id serius tibi significem, est quod ipsum culpes, non me, quod interea ad me nunquam reverterit. Contuli itaque tuum cum codice regio, dedique amanuensibus transcribendum. Qua in collatione ut deprehendi exemplum tuum nostro esse cum vetustius, tum emendatius; ita non omnino mendis esse vacuum, codicum comparatio commonstravit. potuissemque universum ad amussim meam castigare, ni id in alieno et praecario accepto libro audere visum fuisset hominis esse nimium familiaris, vel potius temerarii et improbioris. Perlatus est nuper et ordo Romanus, cujus uti hactenus videndi, inspiciendique desiderio langui; sic nunc in intelligendo laboro, tuamque potissimum operam postulo, cujus fruendi non minimam sane spem audita nuper morte Cl. V. [note: Cornelii Gualteri vel Walteri fratris.] Joannis Walteri conceperam, sed qua nunc prorsus excidi, quod intelligam sine te D. Cornelium advenisse. Ego, vero etsi nihil habeo, quod pro tuis tot tantisque in me beneficiis rependam, tamen iis non expleor, quin plura semper aveo abs te accipere. Censuram certe mihi nuper non sine fatigatione ostensam, tibique valde desideratam paucis accipe, sed sententiam, non verba, quae prolixiora erant, quam ut luberet describere.
Principio offendit in epistola nuncupatoria seu praeliminari (ni fallor) quod [note: Pag. 155. ubi libros illos, Caroli Magni titulo, de imaginibus, hoc elogio ornat.] insignes a te libri appellantur. qui quatuor adversus Synodum ordine septimam, quae fuit Nicena secunda, olim conscripti sunt. Profecto id encomii genus parum videtur abesse ab haeresi, si modo non media est dictio, quaeque natura sui tam bonis, quam malis, tam vitiis, quam virtutibus jungitur. Nam ex aequo dicitur insignis latro, insignis nebulo. ut doctor ut martyr et similia. Neque sum nescius hoc verbo eruditionem notari posse: non etiam pietatem. Verum enimvero ut ut sit, consultius est, praesertim nostra taempestate, ut omnis calumniandi criminandive ansa praeripiatur, ab ejusmodi ambiguis loquendi formulis temperare.
Proximum est quod [note: Pag. 218. in scholiis ad Hymnos.] asseris in solenni et publica eucharistiae administratione confirmationem sanguinis statim et semper communicationem corporis sequi consuevisse. Ubi si pro confirmatione, consecratio legi debet, adstipulor tibi, sin confirmationem vocas complementum communionis, tum idem judicium esto, quod de sequentibus. Ais enim plenam communionem habitam non fuisse sine communicatione sanguinis. Expressior est, fateor, et [gap: Greek word(s)] representatio passionis Christi sub utraque specie, quam sub altera; tamen nihil amplius, aut majus, sub utraque sumitur specie panis et vini, quam sub altera aut panis aut vini; quin in quavis eucharistiae particula totus est Christus, cujus gratia, ut ait pulchre Augustinus, non consumitur morsibus. Id quod in manna, hujus mysterii figura, manifestissimum fuit, de quo neque qui plus collegerat habuit amplius, neque qui minus paraverat invenit minus. Sic aeque sanabat contactus fimbriae Christi servatoris ac admotio manus: et aeque manus, ac totius admotio corporis. Proinde haec digladiatio de specie altera vel utraque
page 251, image: s251mihi prope de lana caprina esse subinde visa est. Neque tamen ob id censeo laicis iterum calicis usum esse concedendum, uti olim scimus liberum fuisse. quin justius adversarios culpo; qui ob rem tantillam, nescio quas non turbas concitant, et ad defectionem provocant. Quippe perpetuo aliquis fuit usus eucharistiae sub altera specie, licet rarior: id quod ex eo solo consuevi adstruere, quod olim Christianis, longum iter per paganos aut haereticos forte ingressuris, mos fuit secum conferre hostiam consecratam, quam ingruente mortis discrimine, ne sine sacro viatico decederent, perciperent. in quibus Cypriani martyris aetate commemoratur aliquis, qui proficiscens orario suo eam incluserat. Hoc utique non est verosimile, ne credibile quidem, sub vini similitudine sanguinem dominicum asportasse. Minus etiam antiqui judicarunt, quod itidem affirmas, communicationem corporis et sanguinis necessario esse conjungenda. Quamvis non eam inficias, creberrimam fuisse ejuscemodi communionem, et aliquo fortasse tempore extra casum praedictum, profectionem scilicet, vel similem, (valetudinem, inquam, aetatem, sexum, aut naturae singularem qualitatem, hoc est corporis [gap: Greek word(s)]) perpetuam, et ita longa consuetudine corfirmatam, ut prope pro lege haberetur, absolute tamen necessariam fuisse nunquam admiserim, quamvis Gelasius, canon concilii Turonensis, Julius primus, Pascasius, Algerus, Micrologus (ut nihil dissimulem) urgeant. Verum quod Christus mandaverit, ut omnes sumant sub binis speciebus, id nullo pacto mihi probaveris. Sic tradidit, fateor. Sic et post coenam dedit, non etiam tum porrigi praecepit. alioquin absit, ut Ecclesia id fuerit unquam adversus Christi praeceptum mutatura, sanciendo ut jejuni et impransi mysteria accipiant, ut eleganter ad Januarium docet Augustinus. Caeterum ex Micrologo, quod citas de intingenda eucharistia cap. 19. uti fidem agnosco bonam, ita reprehensio authoris in promptu est, qui eo loco est Berno Abbas Augiensis, uti a doctioribus accepi: impingit enim manifestum mendacium ordini Romano, uti nobis apparet. Die parasceues servatur mos inter Latinos offerendi [gap: Greek word(s)] pridie videlicet vel die dominica, uti apud Graecos, consecrata. Neque vinum tum fit immissione corporis sanguis Christi. Sed vinum manet: ut toto coelo aberret Berno, vel quisquis illius capitis sub principium est author. Jam vero mos communicandi sub altera specie non temere increbuit. id quod varii canones de sanguine effuso neglectiusque habito coarguunt. Quibus accessit et hoc, quod pleraeque mundi plagae et praesertim septentrio prope totus, vini neutiquam ob nimiam frigiditatem feraces sunt. Adeoque verosimile mihi fit, tunc hunc morem invaluisse primum, cum innumerae gentes in hoc terrarum spacio Christianam religionem receperunt. Tunc certe crediderim reliquos occidentis populos, partim ut pericula vitarent, partim et maxime ut sese in sacramento pacis reliquis, quibus vini usus erat incognitus et vix parabilis, pretio conformarent. ne quid neophyti quererentur sibi minus esse, quam aliis. neve ejusmodi disparitas unius duarumve specierum alicui tumultuandi in republica Christiana ansam praeberet. Quapropter qui consuetudinem tot jam seculis intermissam
page 252, image: s252et obliteratam revocare nituntur, non tam student paci Ecclesiae, quam motibus et seditionibus in ea excitandis. Adeo consultissimum est ab iis authoritatibus citandis abstinere: sin minus; ut saltem non sine praesenti nota producantur. Duo sunt, quae supersunt. [note: Pag. 242.] Illud omnes sancti orate pro me, sic explicas, quasi nudum desiderium significetur, non autem oratio, sive intimatio desiderii ad aliquam personam secundam, quam alloquaris. Non sic Latini, non Graeci patres. Non Ecclesia Romana, non denique hymni illi tui, tuos jam dico, quos concinnasti. Extremum est quod tradis bona opera non esse causam vitae aeternae sed signum, occasionem et viam, et quod haec locutio, [note: Pag. 262.] propter merita datur vita aeterna, significet consecutionem, et non causam. si ita est, si verum dicis, quorsum igitur Paulus, bonum certamen certavi, cursum consummavi, de caetero reposita est mihi corona justitiae? vel quid, fids credimus Deum unicuique redditurum secundum opera sua? Haec si dignaberis mutare, omittere vel mitigare, et moderari, quod ut facias obsecro, tum demum licebit tuis frui lucubrationibus, et nobis tui studiosissimis te acrius ab aemulorum sycophantarumque morsibus tueri. Illud sane nolui omittere, quin tibi significarem, quendam familiarem meum Gandavi [note: Hujus vita est apud Valer. Andr. Bibl. Belg. pag. 230. et Sander, de claris Brugensib. p. 28. Jctus fuit et Poeta: in hunc puto esse festevissimum et aculeatum illum jambum Jani Douzae lib. III. Epigr. pag. 65. unde apparet illum criminatum esse Douzam et rosisse ejus scripta. Uxorem ipsius Monachis et sacerdotibus usurariam lepide ibi exagitat.] Franciscum Goethalsium, virum doctum, emendasse in hymnis rationem metri, quoties peccatum animadvertit, cujus laborem cum scirem tibi non ingratum fore, non me piguit hac de re ad eum literas dare. Illud quoque intelligo Luteciae sub praelo esse thesaurum missarum. Vale, Cassander doctissime, et me tuis officiis ornare perge. Resalutant te M. N. Tiletanus et Augustinus Hunnaeus. Lovarnio 18. Martii 1561.
EPISTOLA XXXI. JOHANNES MOLINAEUS [note: Responsio ad Cassandri Epist. XIX. XXIII. XXV. et XXIX.] Georgio Cassandro S. P. Antverpiam.
PLuribus ad me tuis epistolis, Doctissime Cassander, quod hactenus nihil responderim, neque per occupationes, neque per aliquam culpam meam accidit. Prolixiorem illam, qua rationem adferebas, ad omnia illa, quae in scholiis ad hymnos tuis theologorum censura notarat, principio M. Augustino Hunnaeo tradideram. deinde M. N. [note: Intelligit Joannem Hesselium Lovaniensem, de quo vid. Valer. Andr. Biblioth. Belgic. p. 515. et cujus mentio apud Viglium Zwich Epist. XXV. ad Hopperum et XXIV. ubi male Hasselius dicitur, qui diversus fuit. vid. Simon: Bibl. Critiq. t. I. cap. 7. Epistola Cassandri ad Hesselium est inter selectas edita a D. Heinsio Cent. I. 50.]Lovanio. et tandem etiam Tiletano nostro
page 253, image: s253caeteroqui illius ordinis eam vidit nemo. Equidem iis, quos duriores paulo intellexi esse tibi, nihil unquam communicavi. Aequioribus porro, aut, ut verbo utar tuo, minus morosis ne tu quidem invidebas, quin legerent. Visusque mihi sum omnino quam diligentissime observasse quicquid super hac re praescripseras. Plane ab Hunnaeo et Lovanio nullam censuram elicui. Sed ne a Tiletano quidem quicquam adnotatum est, nisi quod ad Synodum Francofordianam adscripsit haec verba. haec mera calumnia est: nam definitio Synodi Nicenae longe alia est, ut facile patet eam perlegenti. et paulo post ad Gregorii Romani Pontificis sententiam haec subjicit, manifestum est Gregorium loqui de adoratione, quae propria est deo, non autem de veneration: caeteroqui nulla est nota. Et sane, ut ingenue eloquar quod sentio, universa epistola mihi videbatur tantopere et authoritate et ratione munita, ut mordendi nullus relictus foret locus. quae etiam consideratio me impulit, ut etiam antesignano omnium Lovaniensi exhibere non formidaverim. Verum admodum diu apud Tiletanum delituit. neque licuit recuperare, quam demum his quindecim diebus proximis: quae causa fuit cur minus potuerim ad ea, quae petebas, respondere. Illud compertissimum esse velim tibi, quanquam fortasse nunquam deerunt, qui calumniabuntur et suggillabunt; tamen omnibus prope studiosis gratissimum esse laborem tuum, quem in divulgandis corrigendisve libris ecclesiasticis impendis, ut nullo te pacto debeat ab instituto tam sancto tamque utili paucorum praejudicium revocare. Mihi sane proposito ordine Romano magis acuisti famem harum rerum, quam expleveris. Neque satiabor, nisi etiam reliqua opuscula, quorum meministi, edideris. quod ut quam ocyssime sacias te etiam atque etiam quanto possum opere rogo ac obtestor. Quod ad Ivonem pertinet, scito pene ad finem esse perductum. ubi fuerit absolutus quamprimum istuc remittetur una cum binis exemplis impressis, quorum unum tibi servabis, alterum ad monasterium, unde nactus eras, transmittere curabis. Prior Martinensium ante pentecosten Coloniae fuit, cui de te percunctanti, dictum est in Flandriam profectum esse. Inde spes nobis accessit videndi tui, et coram de communibus studiis tractandi, qua re nihil mihi accidere potuit gratius, nihil antiquius. Quod si etiamnum integrum est huc excurrere, nolo te alio uti hospitio, quam nostro. Aedes habitamus exiguas quidem, at a tumultu populari semotas et supra modum, praesertim hac anni tempestate, amoenas atque jucundas. itaque hortor ac moneo, ut, si sine incommodo magno poteris, te aliquantulum una cum amicis aliquot familiarioribus istic reficias. Adest nunc et Ximenius, qui te Duysburgi commorari apud parentem tuum nunciarat. Hujus negocia jam omnia cum Theologorum collegio expedita confectaque sunt. quod cum scirem voluptatem tibi allaturum, nolui silentio praeterire. D. Hopperum si constituisti visere, Bruxellam petas oportet, ubi in Senatum privatum, ut vocant, nuper lectus agit. Cujus collega Zeubelius de te semper interrogat diligentissime, vir cumprimis candidus tuique, quod certo scio, amantissimus. Si quid impedimento erit ut non venias, obsecro me certiorem fieri, quo nunc te recipias. An Coloniam an Duysburgum. Ut si qua me occasio
page 254, image: s254in has regiones rapiat, te saltem ex itinere et obiter salutem. Vale, praeceptor eruditissime, Lovanio Vigilia Joannis 1561. Quaeso meo ut nomine quam officiosissime salutem nunties Clarissimo Viro D. Cornelio et Birckmanno typographo, et si qui praeterea sunt alii noti.
EPISTOLA XXXII. JOHANNES MOLINAEUS Georgio Cassandro S. P. Gandavum.
EN tandem exemplum Decreti Ivonis Carnotensis, quod munusculum etsi me minime fugit levidense esse, ac vulgare: cupio tamen ut sit, qualequale testimonium, et veluti pignus observantiae veteris erga te meae. Porro quod ad membranaceum codicem (quo in castigando plurimum usi sumus) pertinet, Gravius typographus in se recepit una cum exemplo impresso, Coloniam ad Birckmannum mittere. quod volui indicatum tibi, ne hanc in causam fortasse quid te solicitet. Illud sane mihi significes velim, an et quando, nos visere constitueris. jamdudum enim exspectaris a multis, quibus gratissima est omnis ea opera, quam in eruenda Ecclesiae antiquitate impendis. hortanturque te quod possunt, ut in hoc tuo instituto perpetuo pergas uti coepisti. Vale, raptim Lovanio 7. Augusti anno. 1561.
EPISTOLA XXXIII. VIGLIUS ZUICHEMUS Joachimo Hoppero S. P.
MItto per D. Franciscum, mi Hoppere, Elberti responsum super contro versia Baroniana; quod mihi certe bene doctum et exactum videtur: expectabam autem ut duntaxat tuo adjiceret, quae ad pleniorem juris adstructionem facerent, verum quod amplius opinione nostra praestitit, id non nisi grato hilarique animo recipiendum est: velim autem ut D. V. secum dispiciat; satiusne videatur in unum utrumque contrahere, an unumquodque per se relinquere: plus autem forte auctoritatis singulis erit, si separata relinquantur, nec offendi pluralitate judices poterunt, postquam utrumque satis breve ac succinctum est. Opus porro erit ut D. V. dispiciat de aliquo, qui in eis describendis operam nobis navet, et postquam Vulcanius, uti mihi nuper coram retulit, factus est Reverendi Domini Baronis pensionarius, atque filium habet, qui hanc operam praestare queat, haud abs re mihi videtur, ut antequam D. V. huc commigret, hac de re coram ibi provideat. Non improbo ut D. V. Reverendissimo ac Illustrissimo Domino Cardinali epistolio aliquo de nova dignitate congratuletur, seque mox subsecuturum significet, quo illum respondendi
page 255, image: s255labore hoc tempore sublevet, quo undique ad eum ejus generis literae adferuntur. Ego autem ad diem Sabbati aut Dominicam proximam D. V. expecto. Omnino vero convenit ut D. V. aliquot diebus hîc adsit, antequam uxorem ac familiam huc traducat. Erunt enim in novis aedibus multa reparanda, et illa cum tempore commodius sequetur. Interea vero ego vestra consuetudine suaviter perfruar, et erit quoque D. V. ab curis familiaribus spinisque domesticis soluta, ad novam functionem aggrediundam alacrior. Bene Vale. Bruxellae 7. Apr. 1561. [note: Haec epistola inter Viglii editas quia non exstat edenda fuit, ex qua constat Bon. Vulcanium jam in primis annis maximis his viris fuisse notum, et amatum.]
EPISTOLA XXXIV. CORNELIUS VALERIUS Joachimo Hoppero S. P.
CUm nudius tertius in templum cum nostro Cauchio venissem, forte incidi in Simonem tuum cognatum, ex quo cognovi te jam in Collegium Consiliariorum arcani regii senatus esse cooptatum, et a principibus viris inauguratum, quam ego dignitatem et tibi, quem summis honoribus omnes, qui te modo vel nomine tantum norunt, decoratum cupiunt, et Reip., cujus est in hominum prudentium atque doctorum industria, posita salus. Oro Deum Opt. Max. ut ea res tibi fauste atque feliciter eveniat, et idem perpetuo te prosequatur favor, quem omnibus in locis ubicunque versatus es, hucusque reliquisti, idemque bonorum erga te studium atque benevolentia nunquam decrescat. Videre mihi videor id, quod jam nunc multorum votis expetitur futurum, ut, si quid humanitus optimo ac doctissimo prudentissimoque viro D. Praesidi Viglio acciderit (cui nescio quo pacto non male etiam valenti interdum metuo) tu conterraneo succedas, iis exornatus virtutibus, quibus ille ad summum dignitatis gradum pervenit; interea vero sis illius vicarius, ut ego quondam, (si parva magnis conferre licet) amici nostri Nannii: sis, inquam, illius Atlantis duri coelum qui vertice fulcit, et jam diu magno pondere pressus opem videtur aliquam poscere, successor Hercules. Salutem plurimam uxori tuae liberisque doctissimis. Nostram brevitatem Cauchius hic noster compensabit: bene vale, et me tui studiosissimum amore mutuo, ut facis, complectere. Raptim Lovanii die 21. Aprilis anno CICICLXI.
page 256, image: s256
EPISTOLA XXXV. CONRADUS GESNERUS Georgio Cassandro S.
VIvere te et valere et in reip. Christianae bonum semper aliquid elucubrari his diebus ab amico, Clarissime et doctissime D. Cassander, summa laetitia mea intellexi. Deus Opt. Max. quam diutissime te nobis et Ecclesiae suae incolumem conservet. De scriptis tuis quaecunque edidisti, aut ad editionem parasti, per occasionem certior fieri cupio. Nam pro Bibliothecae nostrae nova editione paulatim aliqua colligo. Mitto Catalogum lucubrationum nostrarum, etsi in eo nihil gravissimis et sanctissimis studiis tuis forte dignum sit. Communicabis cum amicis, quibus haec et ejusmodi cognoscere vacat et libet: imprimis Excellentissimo medico D. [note: Joannes Echtius Medicinam fecit Coloniae, natus in Belgio. vid. Mercklin. in Lindenio renoyato pag. 574. multa ejus et honorifica mentio in Epistolis Cassandri. vid. Ep. LXVI. et mox in Epistola Ximenii XL. duxisse ancillam suam idem Cassander scribit Epist. CXIII.] Echtio, cui me vehementer commendari abs te vellem. Dioscoridis [gap: Greek word(s)] libros, nunquam antea visos, Graece et Latine editioni nunc adorno, intra hos proximos dies, spero, absoluturus, inde ad historiam stirpium, jam olim a me inchoatam, totum me conferam, ad quam Cl. D. Echtius, quicquid et quantulumcunque habet, quod conducat, circa nomina, icones, aut facultates quorundam, si communicarit, ut alacrius absolvam tantum opus, et mentionem ipsius quoque honorificam faciam, author mihi erit. Urge, quaeso, et instiga hominem occupatissimum. Mithridatem meum de differentiis linguarum forte vidisti, ante annos aliquot excusum, a quo tempore multa multis e regionibus accepi, quae ad eum augendum et Illustrandum faciunt, Nuper autem ex Doctissimi viri D. Ge. Aemylii ad me literis intellexi, habere te quaedam rara de vetere Gothica aut Germanica lingua, nempe alphabetum, suis characteribus, orationem dominicam, et alia quaedam: quorum ut me participem facias, etiam atque etiam enixe te rogo: et si quid aliud hujus argumenti, ut meo in Mithridate tua quoque liberalitas locum habeat. Ego vicissim, si qua in re optimo et Doctissimo Cassandro meo gratificavi, faciam nae ex animo ut me sui amantissimum observantissimumque esse non obscure intelligat. Vale et ignosce festinationi ac lituris. Scripsi Tiguri Octobris die 9. A°. 1562. multa jam nocte: non relegi.
page 257, image: s257
EPISTOLA XXXVI. [note: De hoc Ximenio egimus ad Epistolam Lipsii CXXV. et multa ejus mentio in Cassandri Epistolis, ex quibus in primis videnda LXXXIII. pleraeque ejus Epistolae Anni certi notam non habent, nec ex Cassandri Epistolis semper licuit certum tempus assignare, quare, si in conjectura aberraverim aliquando, veniam, spero, dabit lector.] PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
ORnatissime Domine Cassander: Magnam tibi habeo gratiam ob laborem susceptum in tradendis nuncio Coloniensi sarcinis, quas ab eo integras accepi; paulo tamen meliore conditione accepturus, si cum eo de precio prius convenisses. Adsunt quidem arma nostrae militiae, quorum adjumento et nos quoque meditando, scribendo, docendo Deo gratum obsequium praestare possemus. Sed utinam tuam diligentiam imitarer, quam frustra impedire conatur valetudinis tuae imbecillitas. Quod tamen ad professionem meam attinet, ea differetur ad aliquot hebdomades, dum nimirum Reverendissimus Dominus Hochstrato redeat. Profectus eo fuerat ad suscipiendam e sacro fonte filiam Domini Hochstratani, et quo die eo pervenerat, incidit in giavem satis morbum, qui quamvis affirmantibus medicis periculo Dei benignitate vacuus sit, reditum tamen ejus, ut nobis scribunt, qui eum comitati sunt, non paucis diebus morabitur. Interim cum D. Archidiacono, qui hîc quoque relictus est, in alio genere studiorum versabimur. Magno me affecisti beneficio, quod Galliae in negotio religionis statum tam luculenter mihi descripseris. Faxit deus, ut et ipsis, et iis, qui Tridenti nunc convenire dicuntur, et omnibus Christianis nationibus cum concordia spiritum largiatur, qui eam in posterum quoque tam validam sanciat, ut hisce malis, quibus nunc labefactatur, non sit tam facile obnoxia. Rependerem, mi Cassander, beneficium, si memoria retineret longam quoque de actis conventus illius Gallicani historiam, quam epistola quaedam Bruxellae scripta, ac me praesente recitata, narrabat. Summam tamen, si potero, complectar, et addam decretum de Eucharistia, quod postulavi mihi permitteretur exscribi. Actum a principio fuerat de liberando rege aere alieno, quo sicuti ajunt gravissime premitur, deque reformando statu Ecclesiastico, et de tollendis novis his opinionibus quotidie magis invalescentibus. Supervenere postea ministri Protestantium, seu Calvinianorum satis magno numero, fide publica illis data eo evocati. Horum princeps Theodorus Beza nomine omnium copiosam et eloquentem in concilio, rege, regina matre, totaque nobilitate praesente, habuit orationem, in qua primo artificiosa quadam insinuatione sibi conciliavit benevolentiam. Purgavit dein id, quod suis sciebat objici, quod essent seditiosi, turbulenti, abhorrentes ab ommi concordia, conditiones proponentes iniquas ac plane intolerabiles. Secuta dein est fidei explicatio per omnes articulos, in quibus a nobis dissident, cujus
page 258, image: s258scopus, propter narrandi artificium et adhibitas interdum probationes, etiam ad persuadenda illa dogmata auditoribus spectavit. Postremo falso de illis vulgatum crimen deluit, quod docerent non esse parendum magistratibus, cum contraria sententia ubique in concionibus ac scriptis coram traderetur. Auditus est magno silentio, adeo ut cum ipse initio orationis ad dicendam orationem Dominicam procidisset in genua, idem facientibus principibus, etiam episcopi id imitati sint. Semel tantum strepitus excitatus est, cum agens de Eucharistia, tantum diceret distare ab ea Domini corpus, quantum caelum distat a nobis. Post habitam orationem scriptum exhibuit, ejusdem fere argumenti, et modestiorem sententiam in illo de Eucharistia articulo. Intelligi satis non potest, quid in hoc conventu statuatur. Suspicabatur auctor hujus epistolae Regem relaturum in patrimonium suum omnes regias fundationes, alias autem relinquendas, partim pauperibus scholasticis, partim ministris ecclesiarum: probabile etiam esse disputatum iri de singulis seorsum confessionis eorum articulis. Judicat etiam idem, omnia paulatim tendere in favorem adversariorum. Vulgatum esse hoc Septembri edictum, quo absolvebantur omnes, qui in armis fuerant hac aestate ob causam religionis, restituuntur exules, liberantur e vinculis capti: missis etiam ad concilium ministris quibusdam sparsarum etiam per Gallias eorum Ecclesiarum, sibi quoque Ecclesias per singulas civitates concedi postulant, quas forte, si publice id non permittatur, per vim occupabunt. Qui sedent ad regni gubernacula, magna pars nobilium ac doctorum, creduntur illorum esse sententiae. Accedunt Germanorum artes et machinae, qui ad recipiendam Augustanam confessionem principe Palatino eos sollicitant; magnas itaque portendi mutationes in eo regno, nisi alias rationes ineant Catholici. Ipsos principes Catholicos spem abjicientes saniorum consiliorum ad sua reditum parare, inter quos Lotharingius Cardinadis, magnis conatibus frustra quaedam voluisse impedire, Cardinalem Ferrariensem, qui nihil cum suis effecerit, quamvis strenuam operam Praepositus Jesuitarum navarit, Romam rediisse: sparguntur et belli suspiciones, quia Navarra repetatur, commeatus invehantur Caletum, a nobis dimissa munitio Gravelingae iterum suscipiatur. Ne sim prolixior, confugiendum nobis ad remedium Regis Josaphat, hoc est, ad orationem, quae sola potest impetrare ea, quae humanis consiliis regi nequeunt, et quia statim aderit nuncius petiturus a me epistolam, ne sim illi in mora, non possum haec transcribere, quae tamen aegre leges. Decretum de venerabili Eucharistia hoc modo habet, quod ex Italico ad verbum verti in linguam Latinam, sicuti illius author Epistolae ex Gallica verterat in Italicam. Cum fides pomissas nobis res praesentes exhibeat, cumque haec ipsa fides verissime suscipiat corpus et sanguinem Jesu Christi virtute Spiritus Sancti, secundum hanc consyderationem, fatemur corporis illius praesentiam in Sancta coena, in qua nobis praesentatur, donatur et exhibetur substantia corporis et sanguinis ejus per operationem Spiritus Sancti, recipientibus et manducantibus nobis spiritualiter et per fidem idem corpus, quod pro nobis mortuum est, eo quod simus os ex ossibus ejus, et caro ex carne ejus, in eum finem, ut simus vivificati, et percipiamus, quicquid requiritur ad
page 259, image: s259nostram salutem. In hoc de cretum conceptum ab iis, quibus negocium hoc demandatum fuerat, tam a nostris quam a protestantibus, reliqui Catholici nullo modo consentiunt, et quia nondum publicatum est, omni ratione dant operam, ne id fiat, et potissimum Cardinalis Lotharingbius. Authores decreti ex parte nostra fuere Episcopus Valentiae in Delphinatu, Episcopus Sagiensis in Normandia, doctores Sorbonici tres, Despensa, Salignaco, Botiglieri. Ex adversariis [note: Respondet ad hanc Cassander Epist. XXXVIII. scripta est A. 1561. quo hoc colloquium Poissiacum habitum fuit. vid. Mezeray. Abreg. Chronol, in Carolo IX. Tom. V. pag. 45. et Baylii Lexicon Hist. Crit. in Beza.] Beza, Petrus Martyr, Saules, Marloratus et Della Spina. Interim, mi Cassander, in Domino valebis, ac perge tuum Ximenium solito tuo amore semper complecti. Humanissimus Dominus Cornelius hanc epistolam tecum communem habeat. Ego vos semper, ut debeo, de meis rebus certiores faciam. Iterum valete, ac officiosissime meo nomine salutate virum a me humanissimum Dominum Arnoldum Husmannum, et alios amicos. Leodii postridie Simonis et Judae. Dominus Archidaconus, Dominus Visbrouh cum socio vos plurimum salutat.
EPISTOLA XXXVII. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
CUm paucis ab hinc diebus nuncius, per quem literis meis responderas, humanissime D. Cassander, Coloniam rediret, impeditus eo tempore certis de causis fui, ne tibi quoque vicissim per eundem rescriberem. Id ergo per hunc, qui tibi has reddidit, faciam, qui mihi se hodie Coloniam profecturum dixit. Ac primum quod ad literas tuas attinet, nihil attinet dicere quam mihi gratae fuerint, quam gratae perpetuo futurae sint. Merentur humanitas et benevolentia, quibus me non merentem prosecutus es, meretur incredebilis ingenii candor, meretur eruditio, et singularem mihi literae tuae non solum voluptatem, sed consolationem perpetuo afferunt. Atque ideo quod te certo sciam in hoc humanitatis officio perseveraturum, tuumque Ximenium de tua, ac D. Cornelii valetudine deque statu rerum vestrarum certiorem semper factum iri, hac ipsa cogitatione solidam animo percipiam voluptatem. Sed bis omissis, quid hisce diebus de rebus tuis acceperim, breviter indicabo, deinde de valetudine, sicuti tibi scripsi, affecta Reverendissimi Domini, deque meis rebus, quae scribenda sunt, addam. Scies igitur, mi Cassander, me ante triduum a Doctore Vendovillio accepisse epistolam, in fine cujus haec de D. Balduino deque te erant verba. Audio F. Balduinum fuisse nuper Coloniae, et deinceps fore in familia D. Cardinalis Lotharingii. Audivi etiam D. Cassandrum esse in Galliam vocatum, idque a rege Navarrae ad componenda ista dissidia, vel ad juvandum
page 260, image: s260ad ea componenda, sed tamen non habeo certum authorem, si quid ea de re habes, velim facias nos certiores. Haec, mi Cassander, ad me scribit D. Vendovillius: quae unde acceperit, divinare non possum, et tamen si vera sunt, non potuere mihi non afferre ecclesiae nomine atque etiam tuo singularem voluptatem. Certo enim scio, modo vocationem hanc a Deo esse iis, quibus debet, conjecturis constiterit, te tam illustrem et pium laborem non recusaturum, etiam si propter imbecillitatem valetudinis lectica esses in Galliam, sicuti ille Dux Samnitium in castra, deportandus. Te vero operam tuam huic negotio praebente, debet profecto nos excellens ista eruditio, tantam accipiens authoritatem, in optimam spem erigere faelicissimi successus. Faelicissimum vero successum concordiam voco Christianam; in qua vetus et perpetua religio conservatur, et restituitur, et ab omnibus approbatur, iis alteri parti concessis, quae concedenda prorsus esse moderatiores omnes sanioresque Catholici confitebuntur: in iis vero, quae salva pietate admitti nequeunt, adductis contra sentientibus, ut sibi vere persuadeant ea, quae ab ipsis defenduntur, carere illis tribus tuis ex tuo Lirinensi verissimis orthodoxae doctrinae notis, antiquitate, universitate ac consensu, nullamque doctrinam recipiendam in hujusmodi controversiis, quae illis carere demonstretur. Ut ad tantam rem conficiendam tua opera hoc tempore haberi debeat inter potissima Spiritus sancti, quibus usurus est, instrumenta, facit ea, quam dixi, eruditio, in qua ad hunc finem paranda totam aetatem usque ad corpusculi tantummodo non interitum consumpsisti: facit ardentissimum ecclesiasticae concordiae desiderium, ac postremo incorruptissimum, ac nullo partis alicujus iniquo contra veritatem studio infectum judicium. Quod si ergo haec vera sint, et, quod deus avertat, suscipiendum tibi iter non censeas, nihil addubito, quin id ideo sis facturus, quod pro deploratis habeas res Galliae, quodque locum illic nullum fore sanioribus consiliis apud obstinatos animos, et nunc factionibus etiam exasperatos arbitreris. Deum opt. max. oro, ut Spiritus ejus, quo in tanta potissimum re regi debent filii Dei, primum tibi in hac ipsa consultatione adsit, dein si, quod votis omnibus nobis optandum est, eo proficiscaris, ea tibi ac gloriosi laboris sociis suggerat, quae ad liberandum amplissimum regnum tantis malis sint utilissima, atque ut spes nostras ulterius promoveamus, quae ducto ab amplissimo regno initio, ad sanandos reliqui corporis et mores et errores manare felicissime queant. Haec ita tibi scripsi, quasi vera sint, quae fortasse non de nihilo orta a Vendovillio mihi scripta sunt. si falsa esse ex tuis literis intellexero, ea et apud Vendovillium et apud alios suscipiam refellenda, interim dicam hîc nihil ejusmodi dici Sin vera sint, non dubito, quin pro tuo ergo me amore, me sis aliquousque tantae rei facturus participem. Humanissime Domine Cassander, quo minus tibi possim aliis de rebus scribere, nuncii interventus accincti ad iter in causa est. Priora ergo cum per ocium scripserim, de meis rebus haec brevissime addam. Professio mea morbo Domini Reverendissimi impedita est. Ipse Reverendissimus melius quidem, laus deo, se habet, sed nondum convaluit, et morbus ejusmodi est, sicuti me tibi scripsisse arbitror,
page 261, image: s261ut quamvis convalescat omnino, nisi tamen utatur victus ratione exquisitissima, in perpetuo versetur vitae periculo. Deus illum ecclesiae suae nobisque servet incolumem. Interim cum D. Archidiacono ac Lampsonio versamur in Aristotele. D. Tiletanus mihi significari curavit, et se et Magistrum a Lovanio apud Hispanos male audire, quod me absolverint, et proin monere, si quid Reverendissimo Domino humanitus accideret, ne cogitarem de Hispania. Si Lovanium redeam, se suscepturum mei defensionem, proin me tacite monere videtur, ne vel Lovanium redeam. Sed tabellarius me non sinit plura scribere. Tu mihi quaeso per hunc late respondeas. Vale, mi Cassender cum D. Cornelio in Domino: salveant et quos epistola tua nominasti. Leodii 8. Decemb. [note: Respondet Cassander Ep. XLII.]
EPISTOLA XXXVIII. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro. Coloniam.
SAlve plurimum Clarissime Domine Cassander. Dici profecto non potest, quanto tenear desiderio cognoscendi, tum de valetudine tua, tum de studiis ac rerum tuarum statu. Itaque majorem in modum te oro, nuncium hunc sine tuis ad me literis non patiaris discedere, quamvis cum ipse postremo hinc discederet, propter ipsius festinationem, meas ad te non attulerit. Spero autem te jamdudum ex isto morbo, qui tibi nimis efficitur familiaris, Dei beneficio recreatum ad priora studia rediisse. Esset quidem nobis omnibus dolendum praeclarissima ista studia toties corporis istis incommodis impediri, ac fructum eorum nobis minui, atque adeo tenerum ipsum optimi Cassandri corpus tam gravibus morbis ac tam saevis doloribus affligi, nisi danda Christianis omnibus esset opera, ut et sensus omnis illorum et ratio ad ea probanda flecterentur, quae summae rationi, hoc est divinae, probari intelligunt. Neque dubito, quin apud te quoque, mi Cassander, in hac, quantumvis ardua, expugnandae carnis imbecillitatis materia, consilium divinum, sicuti Propheta inquit, prosperum habuerit successum. De reliquo quantum suspicari possum, credo tibi indies minui desiderium proficisc endi in Galliam, si forte publicae utilitatis causa laborem hunc suscipiendum, atque eo te vocantibus parendum esse decreveras. Huc certe omnia triltiora quotidie afferuntur. Nihil videtur esse medium, nihil moderatum in sententiis, atque utinam intra sententiarum extremarum pugnam consisterent. Prorupit, jam sicuti ex certis literis, in Gallia scriptis, cognovi, pugna illa ad arma, ad caedes, ad expugnationes aedium ac templorum, ac ad omnia illa mala, quae inter ejusdem regni cives Christiani nominis committi vix oculis nostris credere possumus. Neque audivi hîc saltem de aliquo, cujus consilia ad concordiam atque ad aliquam
page 262, image: s262conciliationem spectent. Quo pacto autem dici possit principes in Gallia mediam aliquam rationem probare, cum Beza potius princeps in ipsa aula religionis, ut dicitur, arbiter sit et moderator. Itaque nisi Deus manum suam admoveat, videntur omnia cessura Calvinistis, qui jam non viribus tantum, sed numero, quod mihi tamen incredibile videtur, dicuntur esse superiores. Hac de causa in ea sententia te esse puto, ut neque tuam illic, neque D. Balduini operam putes profuturam, ac proin cogitationem ad furentes, ut videtur, proficiscendi abjecisse. Opto tamen, an haec falsa sint, vel in majus saltem aucta ex te, mi Cassander; deque consilio tuo, de spe alicujus in hisce malis auxilii, certior epistola tua fieri. Interim ad ultimam anchoram, vel potius ad solam, hoc est ad deum ipsum, ut ipse tandem nos respiciat eo, quo singuli possumus, affectu confugiamus.
De morbo Reverendissimi Domini tibi bis jam scripsi. Vires quidem ejus naturales per Dei gratiam vel aetatis beneficio, vel ope medicorum plane restitutae sunt. In cerebro vero vel ea adhuc est intemperies, vel humoris noxii reliquiae etiamnum resident, ut ad priorem mentem redire nondum potuerit: itaque (quod nobis gravissimum dolorem affert) in minori quotidie simus spe fore, ut plane ad se redeat, atque ad priorem administrationem sit idoneus. Non delirat ille quidem, sed constante judicio etiam de multis rebus eloqui potest, sed prolixam orationem continuare per vitium memoriae, ac potissimum seria negocia tractare nequit. Nondum adhibita sunt acriora remedia, adhibebuntur autem, si ea, quibus nunc utitur, non proderunt; partim autem in illis, partim in veris proximi clementia post Deum nobis spes est. Is Deus Opt. Max. si et ipsi et Ecclesiae ipsius salutare erit, nobis optimum principem tandem sanum atque incolumem misericordia sua praestet.
Morbus hic Reverendissimi Domini, non quod mihi cura aliqua incumbat, sed nescio quo modo ob perturbatam familiam lectionem publicam impedivit. Privatam tantum operam dedi Archidiacono et Lampsonio, ac horis aliis interdum cogito, de quodam opusculo ad religionem pertinente, ad quod me Vendovillius, tibi et Balduino amicissimus, et addictissimus, quamvis plane imparem, perpetuis epistolis impellere non cessat. Scripsit etiam ipse Vendovillius se feriis paschalibus proximis Coloniam visere statuisse, cui, Deo volente, si aliqua ratione mihi fuerit integrum, ut chariss. Dominum Cassandrum amplectar, me adjungam comitem. Omnino cum tam sumus propinqui, quas nobis aestates Deus Opt. Max. vivere concesserit, in illis aliquot dies vel mihi, vel tibi eripiendi sunt, ad hunc, ut certo scio, utrique nostrum optatissimum amplexum, et colloquia. Amore saltem erga te ac benevolentia, quando alia re non possum, vix Ximenius tuus D. Cornelio cesserit. Tu mihi, quaeso, rescribes, ubi locorum sis eo tempore futurus. Nam Duisburgum quoque, si opus erit, petiturus sum. Collatum est mihi hîc sacerdotium quoddam. Sed quia onera habet, quae a me suscipi non expedit, vel resignaturus sum, vel pensiunculam 12. librarum reservaturus ad alendum hunc inexplebilem ventrem. Ita suadent amici, et negant se turpe aliquod videre,
page 263, image: s263cujus tamen aliqua species ob oculos meos versatur. Finem faciam, ne vertam folium. Valebis. Clariss. D. Cassandro cum D. Cornelio, cui simul et D. meo Bircmanno cum D. Rocasingero, salutem multam dices. Leodii ipso die Purific. Facies me quaeso certiorem de Juliano nostro, ac si illi scribis, etiam meo nomine salutabis. [note: Ad hanc respondere etiam videtur Cassander. Ep. XLII. certe non remota ab ejus scriptae tempore est.]
EPISTOLA XXXIX. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
[note: 1 Videtur et haec scripta esse circa idem tempus, quo Epist. XLII. scripta et, ut credo Ann. 1562.] ERuditissime Domine Cassander. Summam mihi, sicuti consuevere, literae tuae attulere voluptatem, quamvis ex alia parte dolore quodam manentis adhuc ex morbo debilitatis temperatam. Placet forte Deo Opt. Max. hac veluti cruce temperare felicitatem tuam, quae fortasse propter beatum illud ocium, quo tot per annos frueris, et ob perpetuas de rebus divinis cogitationes, nimia foret, ne stimulus sic magnitudine contemplationum te plus aequo extolli prohiberet. Precor autem eundem Deum ut, sicuti ejus beneficio studia tua tempore prosperae valetudinis serviunt ejus gloriae, idem in alio quoque obedientiae genere impedimentum istud studiorum ac corporis cruciatus, ac stomachi illa tui perpetua nausea praestare valeant. De cetero, mi Cassander, magnas tibi gratias habeo, quod semper eorum, de quibus in hac nostra per epistolas consuetudine agi potest, me facis certiorem. Mirandum porro meo judicio non est, [note: Theod. Bezam. vid. ad Epist. XXIII.] ducem factionis illius in Balduinum, quem authorem illius libelli credebat, acriter esse invectum. Nam et natura ingenii vehementioris, et humanus affectus est, ubi eam sis authoritatem consecutus, si quid adversus tuam sententiam statuatur, id gloriae tuae detractum putare; et si persuasi ab eo adeo sint ab omni moderatione alieni, credibile est ducem ipsum hoc affectu gravius laborare. Quod autem ad libellum illum attinet, quem parari scribis ad prioris illius scripti defensionem, opto magis, si divinum auxilium fecludamus, quam spero magnum illius fore fructum, etsi in authore nihil omnino desit, quod ad tractandam hanc causam aliquis merito desideret. Novimus quanta sit paucitas eorum, qui ab hujusmodi concordia non sint alienissimi. Alii ad auditum nomen conciliationis nuptias parari Christi et Belial cavillantur. Alii nisi, sicuti Wicelius ait, omnia defenderis, eodem te loco, quo ipsos adversarios habebunt. Fieri praeterea non facile poterit, ut in aperta dimicatione generalis tantum disputatio suscipiatur; in particulari vero vix
page 264, image: s264videtur vitari posse utriusque partis offensio, adeo ut quidam noster amicus ipsius quoque Wicelii suspectam habuerit generalem abusuum reprehensionem, quod eo ipso, quod nullum abusum nominaret, aliquid eum contra catholicam religionem tacite sentire merito judicari posse crederet. Ut neque sic et pia et necesseria videtur defensio, Deus ipse successum largietur, quem ipsius sapientia nobis expedite definiet. Mihi multum in eo positum videtur, si non authoritate tantum veteris ecclesiae sententia nostra confirmetur; sed solidis quoque rationibus ostendatur, vel magnas esse causas, cur revocari aliquid debeat, quod desiit esse usu, vel cur omnino retinendum, quod adversarii tanquam pugnans cum euangelio sustulerunt, utque hujusmodi rationes quaerantur, quas apud animos hoc modo affectos, atque hujusmodi persuasione imbutos, plurimum momenti habituros maxime judicabitur verisimile. Haec ad te magis confabulandi causa scripsi, quam quod opus fuerit bis de rebus a me agi. Addam tamen et ipse, quae ex Galliis, quae nunc expectatione futuri earum status suspensos tenent omnium animos, quamvis primo authore incerto, accepi. Principes et praesides regni, nescio quo loco, convenerant ad constituendam in his tumultibus rempublicam. Actum est in eo conventu, quid tandem statuendum esset de Hugenotis, nam sic vocant Calvinianos. Ex 48. qui convenerant, 29. censuerunt permittendum illis esse, ut sua templa extruerent, ac ut Lutetiae extra muros quatuor loca futuris templis designarentur: in hac sententia dicitur fuisse Cardinalis Chastillon, et Galliae Cancellarius. Fuere sex, qui non templa quidem illis permittenda, sed publica tantum loca ad ceremonias eorum celebrandas judicarunt: unus, ut in privatis tantum aedibus id illis facere liecret, censuit. Reliquis 12, inter quos nominatur ipse Rex Navarrae, non templa, non privata, non publica loca illis concedi placuit. Cum tamen plurimorum sententia valere debuerit, nec decretum hujusmodi promulgari potuerit sine consensu regii Senatus Parisiensis, ajunt hunc Senatum vehementer illud improbasse; atque ea de causa ad impediendum edictum legatos ad regem ac praesides misisse, ac proin spem esse plane abolendam hanc templorum mentionem. Haec non plane certa, digna tamen credidi, quae tibi scriberem. Neque quicquam habeo, quod preterea scribam, nisi quod Reverendissimi valetudo eodem, quo prius, loco est, et proin nos semper inter spem et metum versamur. Spes tamen, ut verum fateamur, recuperandae integerrimae valetudinis in Deo potius est, quam in medicis: illi ergo omnia haec, et alia ea, qua decet fiducia, committamus. Interim si Vendovillius huc venerit, iterum polliceor, si aliquo modo mihi integrum erit, me et hinc Coloniam et Colonia Duisburgum profecturum, cum praesertim ex tuis literis intelligam, id tibi, quae tua est humanitas, non minus futurum gratum, quam mihi, qui summo desiderio teneor in tuum complexum veniendi. Salutant te plurimum D. Archidiaconus et Lampsonius, et ego vicissim D. Cornelium ac Bircmannum ac Rocasingerum. Vale. Leodii 16. Februar.
page 265, image: s265
EPISTOLA XL. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
ORnatissime Domine Cassander. Ante tres fere menses profecturus cum Domino Reverendissimo Stokhemium (oppidulum est ditionis Leodiensis ad Mosam paulo ultra Trajectum) postremam a te accepi epistolam: Illinc ob negocia quaedam Lovanium atque Antverpiam profectus. hisce diebus reversus sum Leodium, atque ad intermissam hanc inter nos consuetudinem, simul etiam cupidissime redii, quando illa potissima, quae inter praesentes est, quaeque sola consuetudo appellari potest, frui non licet. Hoc itaque primum, mi Cassander, intelliges, me Dei Opt. beneficio recte valuisse, atque a te vehementer petere de tua quoque valetudine ac studiis, deque D. Cornelio me digneris facere certiorem. Emi Antverpia discedens libellum tuum, atque ejusdem falso accusati defensionem, et quia neque tunc ob discessum legere potui, nunc vero amicis quibusdam legendum eum dederim, hactenus eum non recepi, proxima epistola latius iis de rebus, Deo volente, agam, praesertim cum nunc prohibear ipsius tabellarii festinatione, cui hanc horam, qua scribo, constitui postulandae a me hujus epistolae. Gaudeo plurimum iis, quibus ostendi, et causam et doctrinam et modestiam tuam placuisse, quamvis mihi dubium esse vix poterat id ita futurum. Causam et modestiam etiam illi ipsi, qui maxime favent adversario, vel inviti cogentur probare. Doctrinam tuam mirabuntur. Sed sententiae tuae accedere non poterunt, nisi eos eadem opera ad partes pacimontanorum pertraxisses. Quod ut fiat necesse est omnibus tuis copiis, quas longe quam quisquam hac in parte majores habes, in praelium eductis oppugnes et expugnes. In praesentia nihil aliud dicam, nisi quod Deum Opt. Max. oramus omnes, ut sint illae copiae, sicuti certo speramus, laboranti Ecclesiae profuturae, et addat corpori vires et animo alacritatem, ut quam primum in lucem prodeant. Interim, mi Cassander, quando finem imponere cogor, ingrediente Domino Reverendissimo cubiculum Domini Archidiaconi, apud quem scribo, quaeso, ut tuum Ximenium, quo non puto habes tui amantiorem, sicut coepisti fratris loco habere pergas. D. Lampsonius quoque et propter iniquitatem adversarii tui, et ob amorem, quo te prosequitur, vellet offerri sibi eum, quo animi sui indignationem erga eum propter te possit ostendere. D. Cornelium plurimum salutabis. Leodii 22. Octobr. 1562. [note: Ad hanc respondet Cassander Ep. LIII.]
page 266, image: s266
EPISTOLA XLI. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
CHarissime Domine Cassander. Cum has tibi literas redditurus sit doctiss. atque humaniss. Vir D. Echtius, non videor mihi habere quod scribam. Ab eo quippe omnia accipies, quae de nostris hîc rebus a me tibi scribi potuissent. Summa eorum, quae ad me pertinent, est, me omnino statuisse, nisi necesserium aliquod a Domino impedimentum mihi objiciatur, hac aestate ad vos proficisci. Nihil mihi jucundius esse poterit tua consuetudine, praesertim cum parem erga me benevolentiam in te ac D. Cornelio experiar. Communicabo tibi Deo volente meas nescio quas de Pacimontanismo cogitationes, aliquo jam usque progressas, non ob id solum, ut consilio tuo prosequendae ne sint an abjiciendae, verum etiam, ut, si prosequendas esse judicabis, opera ope atque opibus tuis homo, cui tam curta supellex est, utar. Fieri potest, ut Reverendissimus Dominus dimissurus hoc vere sit Episcopatum, et ea in parte tum reip. tum conscientiae suae, tum etiam dignitati ac tranquillitati consulturus, quando ita domino visum est tenuem nobis spem relinquere, quod sit animi eum vigorem recuperaturus, qui ad tantae provinciae administrationem requiritur. Oramus autem Dominum, ut quod consilium D. Echtius attulit, successum habeat majorem iis, quibus hactenus usus est. Quod si Episcopatum Reverendissimus dimiserit, necessitas me forte urgebit ad conditionem aliquam quaerendam, quam ad rem omnem mihi suam operam, ficuti ex eo intelliges, humanissime D. Echtius obtulit. De obitu Juliani nostri nihil intellexeram: cepi ex eo dolorem, quem par fuit, ac Deum oro ut illi voluerit esse propitius. Eadem semper metuenda sunt nobis de omnibus amicis, vel illis de nobis. Nam et heri de alterius cujusdam non levis amici in Dania obitu intellexi. Mi Cassander, dici non potest, quanto dolore afficiar, quod toties recurrat iste tuus morbus, oro nunc te per Deum, non minus pulchrum pietatis certamen tibi propositum putes in superanda omni impatientia, atque in agendis Domino perpetuis gratiis, quam in isto, quod geris, bello contra eos, qui oderunt pacem. Nihil mihi gratius esse potuit testimonio illo D. Julii Pflugii, itaque misi ad Vendovillium tibi amantissimum ac communicavi cum Molinaeo, quo praesente Epistolam tuam accepi. De victoria illa tua Clivensi, in qua victus non perditus, sed servatus est, tibi gratulor, vel potius Deo per te gratias ago, atque opto simul et spero parem in lectoribus illi dogmati affinibus successum libelli tui, qui nunc sub praelo est, cujus, priores paginas hîc legimus: si omnes ad quaerendam veritatem eas dotes ingenii, modestiae ac discretionis afferrent, quas in illo ad sanitatem revocato fuisse scribis, sine dubio potior ubique sententia vinceret. D. Archidiaconus te plurimum salutat. Is proximis diebus Romam misit exemplar unum, quod
page 267, image: s267ego Antverpiae emeram, libelli tui de officio pii viri, simul cum ejus defensione. Gratissimum utrique nostrum feceris, si dignaberis unum atque alterum exemplar ad nos istinc transmittere. D. Cornelium D. Metellum D. Tienum officiosissime ex me salutabis. Vale in Domino, mi Cassander. Leodii ipso die purificationis. Si usus es libris S. Laurentii ac vallis Divi Lamberti, eos remittes, nam saepius a me expensi sunt. [note: Videtur esse responsio ad Epist. Cassandri LV.]
EPISTOLA XLII. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Duisburgum.
CHarissime Domine Cassander. Seculum mihi videtur elapsum, ex quo nihil a te literarum vel ad me, vel ad alium quempiam est allatum. Id eo mihi molestius, quia postremis tuis ad Bircmannum literis intelleximus, te iterum morbo tuo correptum. Quamobrem quo pacto hac te vice tractarit, et qua nunc sis valetudine majore, quam explicare possumus, desiderio omnes cognoscere optamus. Quin ego quoque post illas meas priores ad te literas longiori silentio non sine gravi culpa usus, culpam eam conduplicassem, si sine literis meis D. Doctissimus Furstenbergius ad vos venisset. Ac de publicis quidem rebus si quid alicunde novarum rerum allatum est, ob eam ipsam causam, quod haec ex Doctore cognosci possunt, nihil est quod ad te scribam, nisi quod plusquam unis e Germania literis cognitum est, Imperatorem in morbo suo sacrosanctum corpus et sanguinem Christi magna religione sumpsisse, sub utraque specie. Ex eodem etiam intelliges, pestem hîc quotidie invalescere, Faxit Deus Opt. Max. ut his clementibus flagellis admoniti, et culpas nostras serio agnoscamus, et in vocatione nostra diligentes simul paratique simus ad emigrandum, cum Dominus vocabit, atque ipsam emigrationem veluti laboriosae peregrinationis finem ac faelicissimi status initium, cum spe potius, quam timore operiamur. Quod ad me attinet, ego, Deo mihi vitam largiente, statui post duas aut tres ad summum hebdomadas Leodium, atque inde post aliquot dies Antverpiam ob sororis negocia proficisci. Neque mihi plane etiam nunc constitutum est manere Leodii, quamvis grave mihi suturum sit D. Archidiacono hac in parte non satisfacere. Est mihi habenda ratio tum vocationis meae, tum etiam libertatis in hac praesertim aetate. Non cogor autem me ulli astringere, cum mihi soror mea scripserit hisce diebus sibi tanti non esse 50. aut 60. daleros, quibus mihi singulis annis futurum sit opus, ut ob ejusmodi lucrum aequo animo patiatur vel tantillum adimi libertati meae. Quicquid statuero faciam te confestim, Deo volente, certiorem. Est autem in hac mea deliberatione insigne momentum allatura Christianissima, suavissima atque utilissima consuetudo D. Cassandri, ad quam me tam ex animo admitti
page 268, image: s268usque adeo mihi exploratum est. Dignaberis, quaeso, hisce literis ante discessum meum respondere, quod tibi deinceps facile est futurum, cum verisimile sit D. Doctorem Furstenbergium frequentes literas Coloniam istinc perpetuo missurum: Non solum summo desiderio teneor de valetudine tua, hoc praesertim tempore, aliquid cognoscendi, verum etiam fieri cuperem certior de secundis ad te Imperatoris literis, simul cum sarcicula quadam missis. Suspicamur omnes esse scriptum quoddam ad religionem pertinens Viennae conceptum, de quo judicium tuum requiratur, quodque etiam a te expoliendum ac locupletandum mittatur. D. Metellum ac D. Bircmannos, qui te plurimum salutant, sicuti facile suspicari potes, incredibile desiderium tenet haec cognoscendi. ac Bircmanni quidem vehementer, mirantur te tot jam hebdomadis nihil illis respondisse, praesertim cum de tuis libellis sit sibi respondendum, et doctor successum intelligere cupiat positionis illius, et aliarum rerum, quas tibi misit. Faxit Dominus, ut gravior aliqua valetudo non sit hujus silentii causa. Si pestis adhuc magis saeviet, Metellum etiam ipsum Leodium brevi migraturum arbitror. vix itaque sic dici potest, quantopere cupiam aliquid a te videre literarum, et quidein prolixarum, si fieri posset, de rebus omnibus. si aliqua ex causa tibi non erit integrum scribere, ne dictando quidem te fatigari oportebit. Everardus noster, quem amantissime saluto, facile fungetur officio secretarii, quoties ad Ximenium tuum erit scribendum. Audio D. Horstium hinc profectum Lovanium, ut suscipiat titulum Magistri nostri, simul cum aliis, inter quos erit nepos praesidis Viglii, cujus, ut puto, authoritate et ipse, ut hoc faciat perductus est, is certiora nobis referet de Lindano. Saluta quaeso amantissime patrem ac D. Othonem cum conjuge: vicissim te hîc omnes salutant. Interim te, mi charissime Cassander, communi Domino toto pectore commendo, ut incolumi hoc tempore valetudine eum vigorem et alacritatem addat, quac speratam jam ubique ex studiis tuis utilitatem ecclesiae aliquando afferat. Crede mihi, quando casu scribere coepi, aegre dimitto calamum, sed quando sterile ingenium nihil mihi suggerit, vel quando etiam nolim tibi meo studio esse molestus, iterum tibi vale dicam. De D. Cornelio si quid habes mihi scribere non gravaberis. Oblitus eram tibi scribere de eo, quod ad Sambucum non tu solum, sed etiam Metellus ac Bircmanus, ut arbitror, de me scripsistis. Usque adeone me honorare cupitis, ut ea mihi tribuatis, quae tanto intervallo superant et ingenii mei et eruditionis tenuitatem. Sed quia nolo tibi diutius esse molestus, pro vestro erga me summo amore, immortales habeas gratias; finem faciam. Coloniae ipso die divi Laurentii 1564. [note: Respondet Cassander Epist. LXXIX.]
page 269, image: s269
EPISTOLA XLIII. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Duisburgum.
CHarissime Domine Cassander. Etsi mihi jucundissimum fuit de tua ac D. Cornelii valetudine, vel ex brevi tuo epistolio intelligere, alia tamen ex parte molestum fuit responsum a me sine ulla mentione reditus tui postulari. Atqui tres tantum ad summum hebdomadas vos istic futuros dixeras. Spero tamen constitutum ad terminum vos adfore, praesertim, si jucundam hanc coeli faciem imbres mutare coeperint. Novi hîc plane nihil habemus, quia neque D. Metellus, neque ego post discessum vestrum aliquid literarum vel Leodio, vel ex Brabantia accepimus. Bircmannus tamen Francfordiam discedens, narrabat nobis obiisse Londini laudatorem illum operis tui, legatum apud Anglos regis nostri: dicitur extinctus peste, quae tanta dicitur esse Londini, ut una hebdomada numerata funera sint paulo minus 1500. Haec nos, senes praesertim, cogunt de illis regionibus cogitare, a quibus et pestis, et omne genus malorum exulat, quas qui hîc etiam in terris positi animo peragrare possunt, praesertim si credant illam esse patriam suam, ibi beatissimum esse coelum, cui se quoque brevi aggregandos confidunt, cujus principem ac simul universorum dominum se patrem suum verissime, ac sine ulla tamen arrogantia, appellare posse intelligunt; non admodum moleste ferent, se per corporis imbecillitatem non posse frui, non decora unius loci amoenitate, sed totius etiam aspectabilis naturae varietate. Sed de his rebus hac hyeme, si me non expulerit conditionis suscipiendae necessitas, Deo volente latius agemus coram: tu quidem ut hac consolatione lenias perpetuos animi corporisque tui labores, ad gloriam Dei susceptos, ac silere jubeas humiliores interdum occurrentes phantasias, ego vero ut opponam peccatis meis infinitam Dei misericordiam ac contra spem, in spem de salute mea credam, et simul illa ipsa excitatus misericordia, torporem hunc corporis et animi, ac summum charitatis frigus ipsius beneficio excutiam. Expecto ergo vos summo. desiderio, ac simul D. Metellus. quam plurimum vos salutat. Vale. 9. Sep.
Duacenus, de quo scribis, nobis omnibus insalutatis discessit. Ad Vendovillium post discessum ejus scripsi, non sum tamen ausus illi indicare, quod nobis non sit visus tam civilis et sincerus, ut oportuit, ne si forte falleremur, non suo merito Vendovillio esset suspectus.
page 270, image: s270
EPISTOLA XLIV. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
CLarissime Domine Cassander. Has tibi literas redditurus est D. Johannes Metellus, vir omnibus doctrinae, prudentiae atque humanitatis dotibus ornatissimus. Annus fere est, ex quo negociorum quorundam gratia habitare coepit Leodii, quo quidem toto tempore ob singularem ejus humanitatem summa mihi cum illo intercessit familiaritas. Cum vero frequenter ex me intellexerit tua quoque humanitate non minorem mihi tecum intercedere, Coloniam hinc ob alia quaedam negocia profecturus, sine literis ad te meis discedere noluit, occasionem itaque te salutandi hac scripta epistola ei praebere volui; cum alioqui nullis literis fuerit opus, ut ejusmodi virum ac tui cupidissimum solita illa tua in omnes humanitate exciperes. Nomen tuum, mi Cassander, et antea quoque audierat, nunc autem lectis tuis posterioribus libellis, summam pietatem et eruditionem magis coepit admirari. Addiderunt aliquid et nostri de te sermones. Cum autem et ipse D. Metellus in eorum sit numero, qui moderatas in religione sententias, ex quibus fere solis spes aliqua pacis ac concordiae nobis ostenditur, deposito studio partium vehementer amet et amplectatur, vel hanc solam ob causam, quae hoc potissimum tempore homines inter se conciliat, et ipse summo teneretur tui cognoscendi desiderio, et tibi hoc nomine multo futurus esset gratior. Quoties ergo illi per negocia liberum erit, et tibi oportunum esse intelliget, tua consuetudine cupidissime fruetur, atque ea de causa multum se negociis illis Coloniensibus, quae illum ad vos proficisci cogunt, aliquid etiam huic meae Epistolae debere confitebitur. Scripsi ad te, mi Cassander, ante aliquot dies prolixam de rebus omnibus Epistolam; si quid erit praeterea quod cognoscere voles, D. Metellus tum de Reverendissimi valetudine, tum de nostra etiam ac studiis etiam nostris certiorem faciet. Poteris autem quamdiu D. Metellus istic erit, me paulo frequentius literis tuis invisere, quarum ut summo semper desiderio tenear, et alia omittam, haec tua tam frequenter afflicta morbis valetudo in causa est. Deum precor eam tibi ac D. Cornelio, quem officiocissime salutabis, longo tempore servet incolumem, in ipsius gloriam. Leodii postridie natalem Domini.
EPISTOLA XLV. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Duisburgum.
ORnatissime Domine Cassander. Mitto ad te aliquas Epistolas Domini Metelli, cum literis Bircmanni. Cur tam sero mittantur causa haec est.
page 271, image: s271Prior Epistola commendata fuerat Bircmanno, apud quem, quia non habebant, per quem eam mitterent Duisburgum, relicta fuit multis diebus. Cum autem ante aliquot dies a me postulatum esset, ut ego eam mitterem, eadem inopia tabellarii factum est, ut nunc primum accipias. Ac fieri quidem potest ut hoc ipso die venturus sit Dominus Metellus, qui turpe judicavit, si ipse suas tibi literas traderet. Nec tamen certum habeo eum hodie profecturum, quod cum D. Doctor Echtius et ipse quoque hodie Dusseldorpium atque inde Meursam cogitaret, neque ante diem Lunae nunc discedere queat, incertum mihi est quid sit facturus Dominus Metellus. Itaque haec ad te scripsi in omnem eventum, ac inscribam literas D. Doctori. Secuturus eram ipse D. Doctorem, si Duisburgi fuisses: nunc in isto tam celebri conventu te, sicuti par est, occupatiore, distuli amplexum nostrum in tempus aliud commodius. Nihil est quod aliis de rebus ad te scribam, cum sitim tuam rerum novarum, quantumvis magnam, et hae literae et postea ipse author sint impleturi. Hoc tantum dicam, missam ab Wicelio quartam partem typi Ecclesiastici Latine scriptam, a Biremanno post reditum Antverpia edendam, quem librum si legerint iniqui illi censores tuorum scriptorum, verendum est, ne tu pro illo apud eos habearis plane catholicus, ille in Lutheranismum relapsus. Tam aperte, tam acriter abusus et vitia nostra reprehendit toto libello, et quidem plura inter vitia numerat, quam quisquam fuisset arbitratus. Lutheranos insectatur quidem more suo, sed minus acerbe, quam ante hac fecerat. Quod ad te, mi Cassander, attinet, imo quod etiam ad illum, quotidie magis ac magis bene mihi sperandum videtur de fructu ac successu scriptorum Palaeoleucorum ac Pacimontanorum. Itaque si, sicuti dixi, vel integrum opus a vobis ederetur doctrinae catholicae, vel per partes singula argumenta perfecte tractarentur, primum omnibus Pacimontanis essent gratissima, et multo pluris fierent, et principes fortasse cupide eadem amplecterentur, et solida totius vetustatis, et ea numerosa testimonia minus pertinaces convincerent, praefractioribus silentium imperarent. Apud Lutheranos forte plus profutura, quam apud nostros: Lutheranos enim, sicuti mihi dixisti, pudet discedere a consensu veteris Ecclesiae; quem tamen vos illis quasi in tabula ante oculos poneretis. Nostri, quo minus ad hujusmodi typum recipiendum adducerentur, unum meo judicio habent validissimum argumentum, quod juxta hanc sententiam non videtur ecclesia omnibus aetatibus paris esse authoritatis, si quidem communis sententia totius ecclesiae, quae fuit hisce 400. annis, repudiari potest, quae ante illa tempora fuerit, non potest. Ergo authoritas non est penes Ecclesiam, qua ecclesia est. ut hoc argumento a nullo possit impediri pulcherrimus ille typus ecclesiae tempore Augustini et aliorum, ac salva maneat ea, quae debet, ecclesiae Christi authoritas, meo judicio vobis diligentissime elaborandum est. Eo sublato, meo judicio, scrupulo, vel inviti omnes cogi possunt ad evidentissimas vestras probationes suscipiendas. Sed haec a me dicta sunt, cum nihil minus cogitarem, imo cum fere tantum mea charta tegere literas D. Metelli statuissem. Futurum puto, mi Cassander, ut sub initium Septembris sim rediturus
page 272, image: s272Leodium, quo (quando fortuna postulat uti conditionem aliquam suscipiam) et vetus amicitia D. Archidiaconi, et spes injecta alicujus, causa publicae utilitatis, per novum Electum, me vocant. Si tamen a summa mea ignavia et tarditate in hac aetate aliquid piaestabitur, quod florente aetate praestitum non est. Itaque mihi eripietur doctissima, suavissima utilissima consuetudo D. Cassandri. Dici sane non potest quantopere doleam, et D. quoque Doctorem esse deserendum, cujus erga me in ipsius aedibus humanitatem nullis verbis explicare possum. Sed hujusmodi sunt mortalia. Et nos et amici omnes [gap: Greek word(s)]. Illud tantum commode est, quod non solum in hac propinquitate Leodii et Coloniae frequentior esse poterit, si vitam nobis Deus largietur, haec per literas consuetudo; verum etiam vos invisere frequenter potero. Non dubito, quin ante discessum meum futurus sis Coloniae, aut ego te, Deo volente, visam. De omnibus quaeso ad me scribere digneris. et nunc praesestim de eo, quid istic actum est. Amici te etiam, ut dixi, coram brevi salutabunt. Tu quaeso, humanissimum virum D. Lithodium meo nomine officiosissime salutabis. Itaque Vale, in Christo Charissime D. Cassander. Coloniae. 10. Junii.
EPISTOLA XLVI. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Duisburgum.
QUa celeritate oppressus ad te scribam, Ornatissime Domine Cassander, indicabit Dominus Levinus, si forte ante reditum tuum non poterit has literas ad te transmittere. Rescripsit facultas Domino Reverendissimo. Summa haec est. Notata sunt non pauca, in quibus sententiam meam non probant. omnia tamen fatentur esse hujusmodi, ut propter ea ne suspectus quidem aliquis haberi debeat. Dicunt se temperasse potius rigorem legum adversus simpliciores haereticos, tantum abesse, ut illi sint authores. Haec tibi soli scripta sint. Miror tamen cum eo loco scriptum meum habeant, et cum Reverendissimo agant, ut omnino me restituat priori existimationi, cur praeterea collationem de illis ipsis controversiis judicent necessariam. Forte putant veriorem sententiam, mihi ab illis coram demonstratam, majorem in animo meo vim habituram. Cum ipsi humanissime scripserint, et Reverendissimus ipse properis literis me Leodium vocarit, et magno se gaudio affectum indicarit, non possum non obtemperare imperio ejus, cui tantum debeo. Itaque accinctus ad iter haec scribo, atque ex ipsius Reverendissimi consilio ac sententia Deo volente de collatione cum doctoribus, deque reliqua mea vita constituturus; sed quando jam beneficiis effecit, ut cogar me totum ejus arbitrio committere. Ad libertatem ac tranquillitatem studiorum ac fructuosissimam, qualis mihi tecum fuit, consuetudinem votis tamen recurrere licebit, si re ipsa impetrare non potero. Interim, mi Cassander,
page 273, image: s273amicitiam nostram eo usque progressam arbitror, ut etiam si maxime liceret, verbis nullis opus esset ad demonstrandum vel meum erga te affectum, vel quem induisse te puto ergo tuum Ximenium, qui semper tuus erit et per occasionem perpetuo scribet, et nunc hac epistola te in Domino salutat, et complectitur, toto animo, et salutem ac valetudinem tuam Domino commendat. Coloniae ipso die S. Crucis.
Libros tuos reliqui Domino Levino. Julianus discessit. si istic cum D. Cornelio, eum salutabis.
EPISTOLA XLVII. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Duisburgum.
CHarissime Domine Cassander. Ingressus hoc ipso momento officinam Bircmanni, vidi paratas esse literas cum libris quibusdam, qui mittebantur Duisburgum. Itaque hora mihi ad scribendum concessa, vereor ne satis mihi spacii sit ad ea, quae sese offerunt, perscribenda. Dabis ergo veniam et celeritati et cacographiae. Valetudinem tuam speramus hîc omnes eam esse, qualem optamus post leve illud incommodum ex itinere acceptum; Deumque oramus, eam etiam supra vires affecti atque imbecillis corpusculi longo tempore nobis servet incolumem. Hac ipsa hora, qua veni ad Bircmannum, redibam a Licentio Horstio, qui proximis diebus per famulum a me postulaverat, ubinam ageres, et quando rediturus. Itaque ea de causa visi illum, ut mihi indicaret, si quid haberet, quod te cognoscere vellet. Summa haec est. Accepit literas a D. Lindano, in quibus arbitrari videtur, libellum hunc de communione eundem esse cum illo, de quo inter vos superioribus mensibus ultro citroque missis epistolis actum est. Itaque vehementer miratur hujusmodi libellum esse editum, cujus tu possis author convinci, qui tamen easdem sententias habeat, quas ipse in literis ad eum tuis jam tibi ab aliquot annis improbatas confitereris. Ego ostendi D. Horstio errorem. et quia hoc de hoc postremo libello adjiciebatur, quod esset valde seditiosus et pernitiosus, neque addebatur contineri in eo aliquod falsum vel improbatum dogma, suspicor libellum nondum esse Lindano lectum; sed ex similitudine tituli, atque aliorum, qui legerint, qui sine dubio Lovanii graviter videntur offensi, sermonibus deceptum, pro illo altero accepisse. Postulat, ad illum ut scribas, et an sis hujus libelli author, et an te conscio, permittente vel volente sit editus, et rationem hac in parte tui consilii explices, cur post illam tuam ad se epistolam hujusmodi foetum exire in lucem sis passus. Refert praeterea in eo libello Concilium Constantiense, et Basiliense sacrilegii damnari, quod ego plane falsum esse me omnino credere dixi. Postulat item sibi quam primum responderi. Ipse D. Horstius se transcripturum totum hoc caput ad te pertinens pollicitus est, ut
page 274, image: s274ad te transmittere queam. Nolui tamen hanc occasionem praetermittere, praeterea quia nihil fere plus in eo contineri puto, quam quod hîc a me scriptum est, ubi ipsa verba audieris, paratior eris, et magis meditatus ad respondendum, si tamen responsionibus agendum putabis cum tam iniquis omnium eorum, qui paulisper ab illis dissentiant, accusatoribus. Ego certe dixi me ferre non posse tantam acerbitatem, non dicam adversus talem virum, sed omnino adversus aliquem, qui non plane ab Ecclesia nostra discessisset. Multa alia inter nos acta sunt, quibus cum memorandis vacare non possum, summa est, cuperent te stare judicio hujus vel Lovaniensis Academiae, et non provocare ad eos, qui ipsis graviter suspecti sunt. Dominus munia sua nobis omnibus largiatur, et modestiam, et constantiam et prudentiam, et charitatem, quae Christianos decent, ut in hujusmodi quoque casibus ea, quae ipsi accepta sunt, praestare possimus, et Christianam animi magnitudinem ad ferenda, quae nostra culpa nobis non accidunt. Fieri posset ut D. Echtius et ego te simus visuri brevi, velim summopere eum in illa sententia manere, ut te ante hyemem videre et complecti queam. Nam absente D. Cornelio et paulo magis invalescente peste, quae forte etiam incrudescet, non arbitror te huc ante hyemem rediturum. Propter hunc ipsum metum pestis D. Echtius coegit nos ad se, hoc est in vineam suam migrare. D. Vendovillius a me per literas quaesivit, an sim Duaci suscepturus conditionem docendi literas Hebraeas, simul et moralem philosophiam. Sese apud Senatum daturum operam, ut mihi hujusmodi provincia demandetur. Respondi placere professionem, si ad illam essem idoneus, et si ceteris amicis videar, omnino delatam suscepturum, sunt tamen aliquae causae, quae deliberationem requirunt, atque ideo tu quoque dignaberis ad me tuam sententiam perscribere, nisi prius, quod Deus faxit, te istic videro, et coram inquiramus, an expediat me Coloniam ac charissimum D. Cassandrum relinquere. Sunt qui ferant, Pontificem fecisse, quod Caesar postulabat. Eo de te ac de libris si forte aliquid allatum erit, proxima epistola Deo volente, uberius. Nunc non licet ulterius pergere. Ad. D. Metellum etiam scribes, ut ea ratione impellatur, ut copiose de rebus omnibus te certiorem faciat. Is te salutat officiosissime, ac aderat simul in aedibus Horstii, quamvis colloquio non interfuit. Tusano dedi genesim tuam. Occupatus aliis rebus, praesertim brevi promovendus in jure civili, nondum potuit de ea astra consulere. D. Johannem Othonem dignaberis officiosissime meis verbis et amantissime salutare. Coloniae Sexto Maji. Vale in Christo.
EPISTOLA XLVIII. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Coloniam.
ORnatissime Domine Cassander. Cum prope non dubitem Duisburgum te ante aliquot dies esse profectum, dixi huic tabellario ut, si Coloniae
page 275, image: s275te non reperiret, hanc epistolam relinqueret domus vestrae inquilino, quem certo scirem tua causa eam primo quoque tempore missurum Duisburgum. Nolui porro committere, ut sine literis meis nuncius discederet, quo ex illis, vel hoc solum intelligeres, meam ac Vendovillii ad vos profectionem dilatam esse in festa Pentecostes, ob negocia quaedam, quae illum cogant proximis hisce hebdomadis partim Mechliniae esse, partim Bruxellae. Ac gaudeo sane vehementer haec ita accidisse, quia eo tempore mihi multo futurum est magis integrum me illi comitem adjungere, et ut nunc quoque fuisset, si Vendovillius ipse non potuisset Duisburgum accedere, suscepto hoc itinere, non vidissem Cassandrum meum, cujus potissimum gratia iter ipsum suscepissem. Meum voco Cassandrum, ea ratione, qua nostra merito possumus appellare, quaecunque a nobis diliguntur, quia possident animum diligentis, quod si illi mutuo nos quoque amore prosequuntur, jam duplici ratione nostros vocare possumus. Id nobis evenire non dubito, quia cum tu propter istas animi tui dotes sis amari dignissimus, tu me vicissim ob humanitatem redamas. Hoc certo scio singularem istam tuam eruditionem, pietatem ac sinceritatem tantum apud animum meum valere, ut vehementissime dolerem carendum mihi esse tua consuetudine, nisi haec et similia nos docerent in solo Deo nobis esse acquiescendum, cui si in hac vita fide ac dilectione uniri coeperimus, in perpetuum fruemur illo omnium bonorum inexhausto fonte, et per ipsum omnibus illi sanctitare ac sapientia proximis, imo omnibus rebus ab illo conditis. Sed ut eo redeam, unde me vocabulum hoc meum diverterat, quamvis sciam te feriis Pentecostalibus Deo volente futurum Coloniae, velim tamen literis tuis de ea re fieri certior, itaque dedi negocium huic tabellario, ut proxima profectione hospitium tuum accedat, ac si quas apud hospitem domus reperiat ad me literas, eas sibi reddi postulat, neque dubito quin hospes ipse hanc epistolam quam primum ad te sit missurus, et responsum tuum redeunte Coloniam tabellario apud se habiturus. E Gallia laetiora paulo afferuntur, Rege Navarrae conatibus Calvinianorum sese apertius opponente. Et quia credibile est, neque ipsum, neque Reginam hac in parte simulare, occasio forte rei haec fuerit desideratae in eo saltem regno per moderatas aliquas sententias religionis concordiae, praesertim cum etiam cogitare dicantur de redeundo in gratiam cum Guisianis, qui prope regno pulsi bellum etiam occulte moliri credebantur. Sed haec incerta sunt: Interim Deum oremus universae tandem Ecclesiae misereatur. Valetudo Reverendissimi eodem est loco, vel paulo tantum meliore, accedente tamen aestate medici pro certo sperant eum multo melius habiturum, praesertim cum victus ratione, qua nunc utitur, et sumptis per intervalla medicamentis profici putent, ne in morbum recidat, quod ille faxit Deus, cujus solius est dare atque adimere salutem. Cives Leodienses hîc aliquantulum tumultuati sunt, ac coactis per vim Consulibus, revocarunt edictum a Consilio Principis paulo ante in religione propositum. Sentiunt omnes non debuisse hoc tempore aegrotante Principe nova edicta proponi, nam quamvis in revocatione professi sint, se velle plane manere in veteri religione et in
page 276, image: s276obedientia Principis, et quamvis revera pauci sint, qui in religione aliter sentiant, non serunt tamen se novis edictis premi, et putant imminui libertatem suam, neque desunt, qui populo natura sua parum tranquillo saces admoveant. Speramus tamen omnes, eos voti sui factos compotes nihil ulterius ausuros: Hujusmodi animantes, quales homines fucrunt, sunt, erunt, non Deus, non Prometheus finxit, sed unum peccatum efficere potuit. De valetudine tua, mi Cassander, quae me non desinit habere sollicitum, quamvis plane restitutam confidam, quaeso, diligenter scribe, ac de illo libello, quem a te parari scribis adversus Lemannica illa maledicta; si quid habes, etiam facias quaeso certiorem. Interim vero dum tempus advenit, quo te complectar Coloniae, tu simul cum D. Cornelio ac patre tuo in Domino valebitis, ac simul salutabis, D. Jacobum, qui apud Reverendissimnm nostrum habitavit, ac D. Rhetium,. ac si quis istic erit, quem me nosse existimes. Iterum Vale. Leodii 17. Martii. Salutant te Archidiaconus et Lampsonius.
EPISTOLA XLIX. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Duisburgum.
OPtarem, mi Cassander, plurimum hanc te epistolam plane valentem ac sanum deprehendere, ut illa quasi initia morbi adventantis nihil nobis, praeter inanem metum, attulerint. Quod si per corporis constitutionem id non sinunt, secunda jam vota sint, ut quantum quotidie decedit corporis viribus, tantum spiritualis ac Christiani roboris in invicto pectore accedat, utque tantum saltem temporis illa ipsa imbecillitas tibi relinquat, quantum satis erit ad scriptis mandandas cogitationes, quas Ecclesiae hoc tempore salutares fore, jam olim plurimis piis ac eruditis viris, nunc etiam summis Monarchis persuasum est. Dignaberis ergo nos quam primum facere certiores tuae valetudinis. Cum nos dico, omnes intelligo, quos hîc salutari cupiebas, quos par mecum hujus rei sollicitudo tenet. De reliquo accipies simul cum his literis epistolam Reverendissimi Treverensis, et deinde fortassis enim Moguntini, quibus, ut videtur, idem quod Coloniensi de te Viennam mittendo pari studio ac diligentia a Caesaribus mandatum est. Tanta illis Principibus, quod nobis ex animo laetandum est, hujus tam utilis ac jam omnino necessariae rei cura est, tantum ad eam rem in tua praestanti eruditione momenti positum esse merito arbitrantur. Fuit ille ipse consiliarius Reverendissimi Treverensis, quem nosti, qui has literas Coloniam tulit, quique te hîc Coloniae Principis sui nomine convenire cupiebat; ubi vero ex me heri audisset, te valetudinem hac in parte tuam apud Imperatorem excusasse, causam non esse putavit, ut ipse te accederet, aliis praesertim causis abitum ejus confestim postulantibus; itaque a me petiit, ut tibi scriberem quam primum Principi ipsius responderes, ut ipse quoque diligentiam suam in literis mittendis Principi probaret. Simul etiam
page 277, image: s277me ascribere jussit eundem Principem tibi ex animo bene velle, ac voluntatem erga te suam in eo, quod ab ipso postulabis, libentissime declaraturum. Utinam, mi Cassander, dotes tuae ita innotuissent tempore colloquii Wormatiensis, quum viribus integris sponte eo profectus, ne praesentia quidem tua, ut opera tua sequeremur, effeeisti. Sed haec ab ea sapientia administrantur, ad quam cogitationes nostrae pervenire nequeunt. Cum in obvium mihi heri D. Helmannum incidissem, is tuis a me verbis salutatus a me diligentur contendit, ut cum tibi primum scriberem, ipsius nomine te rogarem, inquireres, an apud D. Othonem locus esset ipsius filio, quem etiam ipsi Othoni, sicuti puerum ejus aetatis atque amicissimi viri filium decet, commendares. Addidit praeterea se quoque ipsum ad aliquot menses migraturum Duisburgum, si commodae istic aedes illi reperiantur. Feci mentionem aedium D. Cornelii. Itaque vehementer optat vel eas, si vacarent (nam D. Rochafageran non puto de migrando valde sollicitum) vel alias, quas illi commodas fore judicabis, ipsi quaeri ac conduci. Facies autem illum quam primum certiorem et quales sint aedes, et quo precio locentur. Arbitror totius hujus consilii pestem esse causam, quae tamen non admodum graviter hîc grassatur. Sed tamen quia sollicitus videtur, dignaberis ejus hac in parte desiderio quam primum satisfacere. Ego, Deo gratia, sanus et incolumis pedes perveni non Dusseldorpium modo, sed Coloniam etiam, tantum mei pedes tuis praestant: Salutavi omnes amicos, solus D. Metellus cupivisset te quacunque ratione iter hoc suscepisse. Itaque prae nimio desiderio, tum alicujus felicioris status Ecclesiae, tum tuae quoque gloriae, nullam credebat satis justam excusationem. Literae tuae ad Lindanum hodie, ut puto, mittentur in Brabantiam per Horstium. cui tuam apologiam quoque dedi, ac simul monui eos, qui in tuis scriptis non possint errorem aliquem, saltem graviorem, perspicue demonstrare, ab eorum simul et authoris insectatione debere abstinere, D. Bircmannus, ut puto, Latine et Germanice excudet tuam apologiam, cujus causa literas accipies. Omnes te officiose salutant. Ego vicissim patrem D. Othonem et Everardum ac te simul atque illos Deo commendo. Polonica tua nova tibi remittentur per primum. Vale in Domino, Coloniae. 4. Julii. 1564.
Indicavi D. Bircmanno, quae jusseras de potione illa gemmea. Respondit se curaturum, sed rem egere spacio plusquam trium mensium.
EPISTOLA L. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandro S. P. Duisburgum.
CHarissime Domine Cassander. Rursus me cogit tarditas mea, a te merito accusata, literas scribere prioribus similes. Est nunc prope hora noctis undecima, et crastino die summo mane, Deo volente, proficiscar Aquisgranum,
page 278, image: s278literis et proprio nuncio Domini Archidiaconi nomine Reverendissimi Domini mei accersitus, ut eum illic iterum agentem ac in patriam forte rediturum salutem. Quo itinere nihil mihi est gratius, visuro Principem de me optime meritum, et cujus morbus ac fortuna moerorem nobis incussere et benevolentiam augent, si tamen non rectius cum eo agatur, qui tantum onus deposuerit, quod etiam sanum gravare poterat, utcunque sic et ipsi et nobis omnibus ea ferenda sunt, quorum Dominus nos [gap: Greek word(s)]. et tibi quoque, mi Cassander, in hac tam bona gratia, quam utrinque eruditio tua, labor ac christianae concordiac studium reportat. Pulcherrimam et hîc in corporis morbis tum patientiae, tum aliarum, ut nosti, virtutum exercendarum nactus es materiam. Deumque precor, quando materiam hanc impedire non statuit, Spiritum quoque largiatur, per quem nihil est impossibile (si quidem hisce diebus per unum atque alterum piscatorem universum orbem sibi subjecit) cujus beneficio ea tibi cedat in ipsius gloriam. Eundem etiam majori affectu oro, vires quoque largiri dignetur, quo minus corporis imbecillitas te impediat, integrum aliquod Catholicae doctrinae corpus, ex orthodoxis scriptoribus tanto studio per tot annos a te collectum, in lucem brevi mittere. Quanto diligentius apud me rem eam perpendo, tanto magis confirmor in ea sententia, ut credam et eos, qui ex nostris tibi nunc sunt iniquiores, longe magis tuam sententiam probaturos. Et adversarios, qui nunc has futiles et obscuras disputationes, vel ad unam controversiam pertinentes, tot conviciis excipiunt, multis in rebus invictis principiis et probationibus, quibus ille Anabaptista resistere non potuit, cessuros. Sed de his iterum Deo volente latius, nunc neque tempus, neque calamus, neque atramentum, neque ingenium plane torpens patitur me his rebus immorari. Ostendi epistolam tuam, ut volebas, Horstio, neque tamen flectitur, ut libellum, quem tot Catholici probant, cui tam iniqui sunt adversarii, ipse probet. Mitto tibi ejus epistolam, quam scripsit postridie, quam ego priores illas ad te litteras miseram, tum ob inopiam tabellarii, tibi hactenus non misi, neque ipse posterioribus tuis literis respondi, quia cum eas accepi apud Bircmannos eo ipso momento expectabatur ad te rediturus tabellarîus: nec mihi satis fuit spacii ad sanctum Scuerinum ut redirem, ac meas simul cum D. Horstii literas mitterem. Fortasse non fuerit inconsultum, si responderes Lindano, sed uteris tuo judicio, satiusne sit vel contemnere, vel expectare, dum et ipsi aliquid edant. Non dubito idem fore editis utrinque scriptis bonorum omnium judicium, quod de tuis ac Calvini scriptis adversariis. Mi Cassander, non somnus me opprimit tecum disserentem, sed intempesta nox, talis praesertim, quae nimis urget Thessalicas sagittas, me jubet vinem imponere. Regina Galliae dicitur esse infestior Condejanis, quam antehac fuerit, et aperte dicere regem illo foedere non obstringi. Egerrime tulisse id Andelotium, ac libere profiteri, non violatum iri id faedus, nisi prius moriantur decies mille nobiles, et centum millia aliorum civium: atque in quodam oppidulo ipsius praefecturae, quia incolae Catholici unum atque alterum per tumultum ex ipsius comitatu interfecerunt, duodecim cives egit in crucem. Si haec vera
page 279, image: s279sunt, propemodum dubitari nequit de novo bello, quo, quod Deus avertat, plane videtur peritura misera Gallia. Angli fuere etiam adversus nostros ferociores, quamobrem non levis apud nos dicitur esse belli metus. Sed jam tempus est eundi cubitum, ac proinde te, charissime Domine Cassander, Deo commendo. D. Arnoldus mittet tibi libellos, quos petis, ego raro in urbem venio: nam judico me habitare ruri: post reditum meum deo volente inquiram, utrum eos miserit, et scribam latius, et D. Metellum, cujus etiam consuetudine raro fruor in hac solitudine, objurgabo, si ad te non scripserit. Tu tamen ad nos scribere dignaberis, quando te poterimus expectare: nisi totam aestatem nos deserere statuisti. Pestis non augetur, Deo gratia Dominus Echtius minimo digitulo trahere me poterit, ut longe ultra Duisburgum Dominum meum Cassandrum invisam, si tu ad nos brevi non es rediturus. De valetudine tua quoque scribes, quam tibi precor ex animo incolumem, ut saltem tanto jam tempore maturos animi foetus, atque ecclesiae hoc tempore tam necessarios, edere non prohibeat. Iterum vale. Coloniae 19. Maji.
EPISTOLA LI. PETRUS XIMENIUS Georgio Cassandre S. P. Duisburgum.
DOctissime ac Charissime Domine Cassender. Puto tibi a Domino Metello scriptum esse, me favente domino post Episcopi nostri Leodiensis inaugurationem Coloniam ad vos prosecturum. Ego vero ne tamdiu quidem expectandum mihi ducerem, nisi D. Marcus Peres is, cui ego sicuti, ut opinor, nosti, plurimis et maximis benesieiis sum obstrictus, se eodem tempore tum spectandae hujus pompae gratia, tum etiam ob alia negocia Antverpia Leodium venturum scripsisset. Cum is a me obnixe postularit, ne ante adventum ipsius quoquam discederem, prosectio quoque mea ad vos necessario differetur, ad summum, ut arbitror, usque ad festum Pentecostes. Non dubito, quin tu quoque, mi Cassander, eo quoque tempore Coloniae sis futurus. Sed, et si aliqua te causa Clivis detineret, parum mihi esset, et eos et quosvis etiam montes superare tui visendi gratia. Sed aequum plane est ut Colonia quoque tua, praesertim communes nostri amici, post quindecim jam mensium absentiam, Cassandro suo rursus fruantur, quamobrem, sicut dixi, te quoque tunc Coloniae futurum dubitare nolo. Interim nullis sane verbis desiderii mei magnitudinem exprimere possum, quo teneor, te, D. Echtium ac D. Metellum visendi et complectendi, te quidem ex tot morbis recreatum, tot laboribus interim fatigatum, D. Metellum ex tam longo ac periculoso incendio salvum et incolumem; D. Echtium tam tenere eos, quas amisit, amantem, et quidem. etiam maximo eorum merito, amicorum adhuc praesentia egentem, utinam autem vel hîc vel alibi quippiam in me esset, quod meo ergo illum amori et
page 280, image: s280illius in me meritis responderet. Spero tamen me eum Leodii visurum ante meum hinc discessem. Spem mihi fecit adventus sui ad inaugurationis diem, partim minuendi maeroris causa, partim ut agrum sum Leodiensem commodissimo anni tempore perlustret. Cohortaturus sum illum, ut in proposito maneat, si venerit, credo nos simul Deo permittente redituros. Vidi interim, mi Cassander, Imperatoris ad te epistolam, hoc est cjusmodi industriae testimonium, quale tibi omnes semper vere concordiae cupidi, et vere Catholicarum sententiarum amantes, perhibituri sunt. Eas a te Catholicae Ecclesiae testimoniis ac rationibus ita confirmatas non dubito, ut aequitas saltem contra sentientium nihil sit habitura, quod opponat. Invidia et iniquitas semper habebit. Vehementer vellem librum ipsum videre, et simul aequorum et iniquorum judicia de eo cognoscere, et quem effectum studio Imperatoris, et tua industria dignum pariat. De omnibus, favente Deo, latissime agam, et simul si quid in his ingenii mei ac doctrinae angustiis, ignavia mea studiis tuis inservire poterit, de eo, quod expedire videbitur, statuere poteris. Judicabis etiam utrum pergendum mihi sit in meis meditationibus, de quibus aliqua munde scripta videbis, et simul intelliges, me plurimis destitui ad tantum argumentum, sicut oporteret tractandum, praesidiis. Ut interim omittam incredibilem meam ignaviam, quam tua industria in tam infirmo corpore in die judicii esset accusatura; si prius Clementissimum Dominum non exoraverim, ne in judicium cum servo nequam venire velit. Vides, mi Cassander, quam sim cupidus veteris nostrae, cujus memoria recreor, consuetudinis, qui te tam diu teneam. Itaque Deo volente, cum primum licuerit, ad vos advolabo. De rebus meis nihil habeo, quod scribam. Post discessum Colonia meum fui Antverpia tribus prope mensibus, ubi sororis meae et liberorum negocia Dei benignitate, ac studio et cura illius honestissimi viri, quem hîc operior, ex animi sententia confecta sunt. Interim quinque fere sunt menses, ex quo hîc sum apud Dominum Archidiaconum, cujus nimia erga me indulgentia corrumpor. Deberem potius in hac actate, in qua jam de migrationem ibi cogitandum est, exteriorem hominem corrumpere, ut interior vegetus nihil aliud cupiat, nihil expetat, nihil expectet, quam beatam illam hereditatem, in qua jus nobis est merito passionis ejus, qui altero jure filii contentus alterum nobis dedit. Interim in Christo bene valebis, charissime Domine Cassander. ac simul Everardum tuum amanter meo nomine salutabis. Nam D. Cornelium nondum ad vos rediisse credo. Salutat te D. Archidiaconus cum Lampsonio, tui studiosisimi. Iterum vale. Leodii ipso die inventionis crucis. 1565.
page 281, image: s281
EPISTOLA LII. PETRUS XIMENIUS Cornelio Walthero S. P. Gandavum.
CUm nihil minus fore cogitarem, Clarissime Domine Waltere, quam me hac saltem hyeme Colonia discessurum, vocatus sum subito Antverpiam, negotiorum quorumdam gratia ad filios et uxorem fratris pertinentium. Etsi autem nova hac molestia interrupta studia mea et turbatum placidum illud, quo fruebar, ocium non mediocriter dolebam, gravissima tamen dolendi causa merito fuit, quod D. Cassandri tot mihi nominibus expetita et quaesita consuetudine frui prohiberer, ipsumque vicissim hoc tempore te absente deserere cogerer. Fuit illi autem inter caetera molestus discessus meus, quod, cum post tam longas a proximo paroxysmo inducias in quotidiano fere metu futuri morbi versetur, si eo, quod absit, ante reditum tuum corriperetur, me prae caeteris, quamvis aliis rebus imparem, ob majus otium paulo magis apud illum fore assiduum sibi persuadebat. Fecissem sane per Dei gratiam, quod in me fuisset, et id ipsum ob ejus erga me benevolentiam fuisset illi gratissimum. Utcunque sit, hic ipse meus discessus summum illud reditus tui desiderium in eo nonnihil auxit, quam ob rem etiam ut eum paulo magis accelerandum ducas, charitatem tuam hortatur. Ego vero, ut ingenue fatear, rationem etiam aliquam inveniri posse optarem, ut, fieri si posset, in posterum perpetuo una esse possetis, utque vel ipse Gandavum se perduci pateretur, si negocia tua te istic diutius necessario retinerent. Nam, sicuti nosti, cum propter corporis ejus imbecillitatem, vix unquam metu carere nobis liceat, ne quid illi humanitus accidat, incredibili sane dolore conficeretur, si vel in periculosum aliquem morbum te absente incideret. His tamen de rebus me tecum agere supervacuum est, cujus omnes curae a 25 annis in uno Cassandro fovendo, per aeterna memoria dignissimam benevolentiam ac beneficentiam consumptae sunt. Itaque vestrum erit, ubi Deo permittente Coloniae fueris, quid negocia tua, quid valetudo ipsius postulet, quid communi utriusque desiderio, quid rursus importunae interdum necessitati tribuendum sit, accuratius examinare. Meae tantum sunt partes et brevem aliquem finem molestis istis litibus, et prosperam utrique vestrum valetudinem, et celerem mihi etiam reditum ad gratissimam et utilissimam Cassandri tui, (nam ad te scribens non audeo meum vocare, vel nostrum) consuetudinem a Domino postulare. Non arbitror tamen ante festa natalitia mihi fore integrum hinc discedere. Quantum autem ex postremis tuis literis colligere potui, ne te quidem iisdem festis cum illo futurum suspicor. Quod si molestum non est, facies me de tempore reditus tui certiorem, ut si et ipse tunc expeditus fuero, possim tibi esse comes. De reliquo de iis, quae ad D. Cassandrum attinent, nihil est, quod in praesentia scribam. Ex literis ipsius, quibus meas adjunxi, ea facile cognosces.
page 282, image: s282Id tantum a me accipe, D. Echtium nostrum, cujus erga me singularem humanitatem satis praedicare non possum, brevi alteram uxorem demum ducturum, ac D. Metellum te plurimum salutare. His ergo in Domino valebis, clarissime vir. Antverpiae. 27. Novemb:
EPISTOLA LIII. PETRUS XIMENIUS Cornelio Walthero S. P. Gandavum.
CLarissime Domine Waltere. Accepi hisce diebus binas a D. Metello literas, quae proculdubio summam nobis consolationem afferre potuissent, si tale corpusculum, quale est D. Cassandri, mediocrem aliquam spem nobis praebere posset victoriae contra tot simul morbos. Quicquid id tamen est laetioris nuncii, quicquid ex eo consolationis, quod nobis hae posteriores literae attulerunt, hisce tibi, sicut aequum est, breviter impertiam. Paulo meliore valetudine per Dei gratiam est Cassander noster. Bircmannus optimam spem de ejus restitutione conceperat. Ceteri medici paulo quidem minorem quam Bircmannus, sed tamen longiorem illi vitam pollicentur, quam paucis ante diebus erant polliciti. Supervenit postea familiaris illi articulorum dolor, et quidem non sine nova febre, quamobrem auctus iterum omnibus metus est, ne agmen tandem malorum infirmissimum adversarium obruat. Quamvis autem ipsi medici in nonnulla adhuc versentur spe; nos tamen potissimam spem in Domino collocemus, qui nobis eum, sicut scribis, ad suam gloriam conservare dignetur. Vehementer doleo non te solum, sed neque me etiam hoc tam necessario tempore illi potuisse adesse. Mea Coloniam profectio dilata fuit ob adventum D. Marchionis Bergensis, quem hodie hîc expectare, tum ante quatriduum fuisset alioquin venturus. Coactus sum illum ex pectare, tum ob alias causas, tum quia soror mea nupsit hisce diebus cuidam ex familia ipsius, ipso Marchione eum nobis per literas commendante, et nuptias liberalitate in maritum promovente. Itaque necesse erit primum currum expectare, qui nullus paratus erit ante hujus hebdomadae sinem. Si ullo modo, mi Corneli, negotia tua patientur, ut una discedamus, facile intelliges te praesentia tua propemodum posse salutem afferre animae dimidio tuae. Opto itaque, certiorem mefacias tui consilii. Si ego solus discessero, tuorum mandatorum ero memor. Haec ad te rursus breviter ex aedibus D. Bircmanni, qui te plurimum salutat. Ego interim precibus meis, quantum in me est, charissimi viri salutem Domino commendabo, cui te quoque commendo. Antverpiae 2. Januar.
page 283, image: s283
EPISTOLA LIV. PETRUS XIMENIUS Cornelia Waltero S. P. Gandavum.
CLarissime Domine Waltere. Quo loco sit Cassander noster, ex hisce Metelli literis facile intelliges. Optimo est ille quidem, vel per Dei misericordiam brevi futurus est; sed nobis, qui illum amabamus, ob imbecillitatem nostram ac communem studiorum ac piorum jacturam, non optimo. Ego sane erepto mihi tali viro, talique amico, cum quo aliquot adhuc annos cum summa voluptate ac summa studiorum meorum utilitate me exacturum sperabam, eum accepi nuncium, quo forte nullum in vita accepi acerbiorem, quique, te uno excepto, alium neminem tam gravi dolore afficere queat. Unum meo judicio est, quod in hoc tam gravi casu nos prae caeteris consolari potest, quod non modo ob afflictissimam ejus valetudinem, verum etiam ob nostram omnium jam ingravescentem aetatem promittere nobis non licebat, hanc nostram tantae voluptatis conjunctionem fore diuturnam. Sed de his et de aliis, divina providentia nobis contra has aerumnas datis, remediis coram fortassis paulo post agemus. Nunc neque per occupationes quasdam in sororis nuptiis de his agere vacat, neque per recentem adhuc maerorem facile possum. De reliquo vides etiam, quid D. Metellus scribat. Si supra vires meas non erit, quod a me Cassander videtur postulare, et tibi ita videbitur, neque pium, neque honestum fuerit deesse tanti amici supremae voluntati, ac communi quoque studiosorum utilitati. De eo igitur simul deliberabimus. Caeterum ego profecturus etiam Coloniam fueram post triduum aut quatriduum. Quamobrem opperiar harum responsum, ita tamen, ut si tibi integrum non erit quam primum iter arripere; ego cum mandatis tuis de eo, quod fieri Coloniae velis, praecedam; quod si in crastinum nullus occurret, cui has tradere queam, proprium ad te nuncium, sicuti jubet Metellus, dirigam. Tu, quaeso, non committes, quin visis hisce literis extemplo respondeas, cum mihi vix liceat hîc diutius haerere, sorore simul cum marito Bruxellam discedente. Epistola D. Echtii, cujus hîc mentio fit, ad manus meas non pervenit. Itaque morbi genus, et quae in eo accidunt, ab illo nobis descripta ignorare cogimur. Tenuissima adhuc, ut apparet, spes de vita ipsius relinquitur, quandoquidem multi a medicis deplorati aliquando supersunt, quod in Cassandro nostro ille faxit Deus Opt. Max. ut vota nostra hac in parte exaudire dignetur. Ad fratrem quoque tuum, quando ita Metellus jubet, scribam, et exemplum mittam literarum ejus, ut hac quoque ratione ad manus tuas perveniat, si forte fueris Bruxellae. Interim in Domino vale, Charissime Domine Waltere. Antverpiae. 14. Januarii 1566. [note: Obiit ex hoc morbo Cassander III. Nonas Februarias A. CIC IC LXVI. ut ex Epitaphio, ipsi a Cornelia Waltero posito, quod legitur ante ejus opera, constat. vid. Valer. Andr. Bibl. Belgicam.]
page 284, image: s284
EPISTOLA LV. PETRUS XIMENIUS Cornelio Waltero S. P. Gandavum.
ORnatissime Domine Corneli. Scripsi abhinc dies tertius de tristissimo nuncio extremae valetudinis D. Cassandri, et simul misi epistolam ea de re D. Metelli. Omnino arbitror meam epistolam tibi redditam, sed nihil nocuerit, has etiam literas per ipsum Gandavensem nuncium ad te misisse. Res, ut vides, desiderat praesentiam tuam, vel saltem mandatum aliquod, quid fieri velis, dum tu revertaris. Ego ipse, quem nihil aliud praeterquam tuum responsum hîc detinet, vel comes tibi futurus sum, vel perlaturus epistolam et mandata. Itaque non committes, quin mihi per hunc ipsum nuncium rescribas. Interim ut tristissimum nuncium levi aliqua consolatione mitigem, scito me postea ex literis D. Echtii intellexisse, ipsum non plane desperare, quamvis deteriora metuat. Nos tamen magno, vel saltem aequo animo ferre oportet, quod illi videbitur, cui nihil placere potest nisi optimum. Ille nobis, quaeso, tantum amicum ac tantum Ecclesiae membrum servet misericordia sua incolumem, cui tuam quoque salutem commendo. Haec raptim scripsi in aedibus, D. Bircmanni, qui te plurimum salutat. Vale 16. Januarii 1566.
EPISTOLA LVI. ANDREAS MASIUS Georgio Cassandro S. P. Xantos.
VAlde me oblectavit epistola tua, mi Cassander, quam Cancellarius noster cum chorographia Sanctae terrae, a nostro Gerardo Mercatore elaborata, ad me mittebat die XVIII. hujus mensis, cum multis aliis de causis, tum in primis, quod te non pessime in tam noxia caeli intemperie, ut tunc mihi videbatur, valere significaret, et quod opus illud de dogmatis Ecclesiae controversis, ut ipso argumento dissicillimum, ita ob tantorum principum expectationem tuae famae et nomini longe periculosissimum, et simul propter temporis brevitatem, imbecillemque tuam valetudinem tibi multo molestissimum, ad sinem esse perductum nunciaret. Ego, mi Cassander, plane mihi persuadeo, si deo propitio illud sacrosanctae religioni nostrae congruenter elaborasti, ut eorum, qui hoc seculo rempublicam moderantur, titubans atque vacillans ad omnia et singula paene dogmata ritusque Ecclesiae animus, et novitate pruriens, firmetur, et a sui judicii fiducia aut confidentia potius, ad veterum conciliorum, patrumque autoritatem reducatur, futurum, ut posthac multo quam
page 285, image: s285adhuc, suavius vivas, quando tam utilis tamque praeclari, immo divini operis te conscientia miris modis semper oblectabit, et omnium hominum vota optima, quos certe novarum rerum libido non prorsus perdidit, te perpetuo prosequentur, ut jam nihil te poenitere debeat insumpti laboris, etiamsi tuae valetudini aliquid detrimenti attulisse videatur: non credas enim, quam facile omne, tranquillata semel mente, resarcietur. Illud porro faciendum tibi erit, ut bonorum approbatione contentus esse, eorum vero, qui novitatis, ut dixi, studio prorsus insaniunt, judicia, obtrectationesque fortiter contemnere possis. Sed quid ego te hujus moneo, qui jamdudum hanc aleam probe es expertus, et prudentissime moderatus. Ego vero jam mirifice flagro desiderio videndi operis illius tui, nec scio, an tantisper, dum in publicum illud prodeat, ferre potero hoc meum desiderium, certe nisi alia me studia retinerent, jam nunc ad te adcurrerem, ex animo loquor, mi Cassander; non quod ego in iis non acquiescam, quaea veteribus tradita, et in Catholica ecclesia adhuc observata didici. mihi enim semper sacrosancta erit majorum meorum religio, ad quam a puero assuevi, et qua veriorem simplicioremque, et verae pietati convenientiorem comperio nullam; sed quod vehementer desiderem illud videre scriptum, quo male curiosorum hominum [gap: Greek word(s)], in iis praesertim fidei nostrae mysteriis, quae sub Ecclesiae autoritate a profanis saltem hominum disputationibus tuta, [gap: Greek word(s)] manere debebant, reprimatur aliquatinus: extingui enim posse, nisi per maximam rerumpublicarum vicissitudinem, et prope novam orbis faciem, jamdudum despero. Sed de his hactenus. Facile enim, ut video, in publicam nostri temporis inciderem querimoniam, ad quam nulla unquam verba sufficient. Missum est ad me a Plantino, novo typographo Andoverpiensi, responsum quorundam Sacerdotum Anglicorum adversus nescio quem Hopperum, ei adjuncta est replicatio, ut vocant, Stephani Gardineri, in qua visus sum animadvertere plurimas hujus seculi controversias docte, solide, acute, copiose tractatas, quare velim hanc replicationem a te lectam fuisse, prius quam illud e manibus amandasses opus. Sed quae rua fuit multorum annorum diligentia et sedulitas, nihil spero praetermiseris, quod ad solidae veritatis agnitionem faciat, ad quam amplectendam, utinam non plurimis suae obstat gloriae ambitio, et vanissimum novitatis studium, cum implacabili vetustatis odio, et nullo judicio conjunctum. Plane in tempore venit Mercatoris nostri [gap: Greek word(s)]; jam tum enim ad sortitionem tractandam, qua tributim terra sancta dividitur, me comparabam. Sed quando ille ex animo, ut allegatum scriptum de situ montium Hebal et Garizim testatur, mihi gratificari voluit; ego mutuis ad ipsum literis meam quoque gratitudinem, ut potero, declarabo, tibi vero interim maximas ago gratias, mi Cassander, qui talem virum mihi amicum et benevolum feceris. Fuit praeterea gratissimum mihi abs te munus libellus ille tuus de infantum baptismo, ex quo historiam adhuc mihi prorsus ignotam, veluti ob oculos depictam, videre visus sum, et simul sanaticae gentis subversa praesidia omnia. Satis intelligo, mi Cassander, te ad hujusmodi argumenta tractanda natum eruditumque esse; perge
page 286, image: s286ergo, aut potius sequere macte virtute, quo divinus te afflatus ducit, et cave, ne, dum pudentiusculus de te ipse minus bene sentis ac debes, ingenii tui alacritatem impedias, mentisque vigori nebulas quasdam offundas. Non tu, mi Cassander, jejunus es in tuis argumentis, nisi me amor in te meus judicantem impedit, sed occurrunt tibi dicenda, quae opus est, omnia, et suavi [gap: Greek word(s)] oratione omnia fluunt, qui stilus in rebus sacris tractandis mihi probatur maxime: quorsum enim illa Calviniana [gap: Greek word(s)], et inutilis orationis luxuries, nisi ad faciendum auditori vel lectori fucum. Ego veram ingenii sterilitatem, ariditatemque in me experior, cui vel prolixissima cogitatione vix quidquam occurrit. Ex memoria labilissima nihil suggeritur, adeo ut quoties serio me ad commentandum comparo, tametsi multa legerim, multa didicerim (absit arrogantia) mens mea videatur, veluti nube quadam ignorantiae imbuta, se frustra intendere, quam alioqui ex Dei benignitate satis habeo perspicacem: sed ita sunt Dei dona, alius ad alia natus est, ut diversis operis omnia hominum inter se societatis officia praestentur. Quare simus, mi Cassander, Dei in nos liberalitate contenti, eamque, illo vires subministrante, ita exerceamus, ut olim sortem cum foenore possimus rependere minime duro domino. Quod superest Deum opt: Max: precor, ut hunc tibi annum et plurimos alios det quam felicissimos. Wezius te amantissime resalutat, Reccus apud principem per hosce duos menses hinc abest, mea etiam uxorcula multam tibi salutem nunciat, teque aliquando coram videre exoptat, conscia mei in te amoris. Non vacat, mi Cassander, ut ipse describam hanc epistolam, neque habeo amanuensem, quare est, quod lituris ignoscas, impedior enim jam multis literis scribendis, et mens, ut vides, saepe articulos praevertit. Dominum Petrum Canonicum Xantensem et Doct: Risvicum obsecro ex me amanter salutes, quando ad te visent. Et tuam valetudinem, mi Cassander, quantum potes, curato. Pridie Calendas Januarias MDLXIV. Ex Zevenera. Si quid de Ximenio audisti, ubi nunc agat, velim significes, quando vacabit. [note: Vid. Cassandri Epist. LXXXV. pag. 1186. operum Cassandri. Fuit autem hic Masius Vir egregius, cujus vita est apud Valer. Andr. Bibl. Belg. et cui testimonium praeclarum eruditionis et moderationis dedit Dallaeus de usu Patrum lib. I. cap. 4 pag. 67. Multa ipsi familiaritas cum Latino Latinio, ex cujus epistolis multa de eo disci possunt. vide t. I. pag. 84. et de ejus matrimonio t. II. Epist. 64. vide etiam Teisser. Elog. Thuan. tom. II. pag. 461. Quam non placuerit inquisitionis antistibus ejus doctrina et libertas, ostendit Index, ut vocant, expurgatorius Quirogae Cardinalis, qui in initio quaedam expungi jubet in ejus commentariis ad Josuam, quibus Latinum interpretem mendose, et non satis considerate vertisse, et Divorum monumenta ad solam vitae bene actae imitationem, non etiam ad religiosum cultum, quem adorationem vocant Theologi, conservare jus esse dixerat. Perperam etiam Inquisiores eum Massium vocant in altero indice Antonii a Sotomajor Madriti, ut titulus prae se sert, edito 1682. ubi pag. 46. et 47. plura adhuc deleri jubentur.]
page 287, image: s287
EPISTOLA LVII. ANDREAS MASIUS Georgio Cassandro.
SAlve mi suavissime Cassander. Iter isthac facturo Wezio meo, aut nostro verius, non potui non aliquid ad te literarum dare, pro magno meo adversus te amore, atque hoc officio, simul illi tui alioqui amplectendi avidissimo occasionem objicere majorem tui videndi, simul mei apud te memoriam instaurare. Nam alioqui nullum mihi jam praecipuum argumentum scribendi erat, nisi quod velim Mercatorem per te rogari, quando utrique ocum erit, ecquid certi habeat de montibus illis Samaritanis Garizim, et Hebal, quanto intervallo alter ab altero absit, et uter altero magis, ut sic dicam, meridionalis: vehementer enim me torquet celeberrimus ille actus faustae et dirae imprecationis a Mose praescriptus, et a Josua ad rem ipsam collatus. Neque enim quî potuerit illa caeremonia peragi intelligere possum, nisi mons unus fuerit, qui ab radice molli acclivitate assurgens, mox ex plano loco duobus veluti cornibus dissectus, prope [gap: Greek word(s)] speciem praebuerit, atque in verticum altero Garizim, altero Hebal fuerit dictus. Si apud meos libellos essem, ubi haec altius sum meditatus, scriberem fortasse complures causas, quae, ut ambigam, faciunt, sed nihil opus est causis, quando ego non tam mea cogitatione Gerardum informare, quam quid ille, ut est talium rerum peritissimus, comperti habeat, audire desidero. Quod si me hîc expediverit, putabo me maximo beneficio adfectum esse, et avide alia quoque deinde ab ipso percontabor, qualia sunt de ascensu et descensu Bethoron, et quae sunt ejus generis. Memini me videre [gap: Greek word(s)] terrae sanctae, quam ille aliquando evulgavit, obsecro te, mi Cassander, si isthic venalem habet, alligatam epistolae tuae, qua per ocium mihi ad haec dignaberis respondere, ad me curato. Ego tibi precium, quantum significaveris, lubentissime persolvendum curabo. Nam vehementer illius generis mappis oblector, quare velim simul significes, ecquas alias praeterea habet aliarum regionum, quas redimere possim. Nihil enim facilius, quam ejusmodi chartas ad Cancellarium, ut vocant, Clivensem mittere, unde ad me cotidie perferri possunt. Hoc quoque te oro, mi Cassander, ut libellum tuum de Baptismate, sive [gap: Greek word(s)], quando tibi commodum erit, mittas, ut es pollicitus. Vale, mi Cassander. Nam conveniunt frequentes Consiliarii, ut cogar a scribendo supersedere. Cancellarius creberrimam atque amicissimam tui mentionem facit, ut plane tenerrime ab eo amari videare. Iterum vale, et Henricum meum Wezium, virum ex meris virtutibus conflatum, suaviter amplectere. Ex Clivis Nonis Septembribus MDLXIV. [note: Ad hanc respondet Cassander Epist. LXXXV. vide etiam Epist. XCII.]
page 288, image: s288
EPISTOLA LVIII. ANDREAS MASIUS Georgio Cassandro. Xantos.
SAlve mi Cassander, tametsi minus nihilo sit, quod scribam, non possum tamen te tribus verbis non salutare, prius quam hinc domum recurram. Postquam chartaceam supellectilem omnem movissem, repperi tandem de Patriarcha illo Nestoriano quaedam a me, causa memoriae, annotata, verum quae vix quidquam, immo prorsus nihil faciant ad ea studia, in quibus tu potissimum versaris, sed describam per ocium, neque enim amanuensem habeo, et mittam tibi: velim tu vicissim, quod tibi tamen commodum sit, promissum tuum libellum adversus Anabaptistas ad me cures. Vehementer, ut me Deus amet, gavisus sum, quod Furstenbergius te mediocriter valere nunciaret, immo proreptasse ad Clossii aedes: nam Wezius, tui certe amantissimus, ea retulerat, quae me valde sollicitum haberent de gravissimo aliquo paroxysmo, sed jam expecto Cancellarii oraculum, quo domum redeundi mihi fiat potestas. Tu igitur, mi Cassander, vale, et me, quod facis, pergito amare. Ex Clivis XXI. Novemb. 1564. Ego creberrimo capitis dolore infestor, et certe usque eo, ut verear, ne tandem (avertat Christus) in [gap: Greek word(s)] definat, adeo molestus, et insuetus dolor ferit cor. Sed hoc Deo curae erit, egoque, quod potero, illius benignitate nixus, mihi ipse non deero. Certe si in literis operam ponere mihi non liceat, neque vivere libet.
EPISTOLA LIX. JOHANNES METELLUS Georgio Cassandro S. Duisburgum.
SCripsi satis longas, et molestas rerum novarum litteras, ad te. Sed Bircomannus non repperit, per quem mitteret. Postea accepi exemplum unius aerearum Tabularum, quae in senatu Eugubino Umbriae diligenter adservantur. Numero sunt quinque, ac scriptae litteris antiquis Romanis, quales sunt primi versus in eo exemplo, quod mitto. Molestum enim fuisset, integram majusculis describere. Eas tabulas vidi, atque curavi totas iisdem formis describi. Sed Romae sunt, ubi Pyghius duarum a me exemplum habuit, et Morillonius. Hoc autem exemplum Pyghius ad me misit, ut id describi curares, ac remitteres, atque statim efficeres; Campanus ille, aliquo enthuenthusiasmi [note: Cum his Metelli Epistolis conferendae sunt aliae, circa haec tempora scriptae et editae, a Dan. Heinsio in prima Centuria virorum illustrium, quas in Indice reperire poterit lector, et responsiones in Cassandri operibus, inter epistolas.]
page 289, image: s289sui genio percitus, eas nobis interpretaretur. Itaque; repertac sunt in agro Eugubino. Quarum fortassis Steuchus mentionem fecit; vel alii ejus provinciae historici. Nemo vero umquam repertus est, qui eas intelligeret. Etrusca lingua scriptas non adparet; quarum characteres sint Latini, non Etrusci. nisi tamen, Etrusca lingua, Latinis litteris scriptas, putaremus. Sic autem; et Punica, vel Gotthica, Geticave lingua scriptas, liceret adserere. In ea re Campanus se excerceat, ac, siquid profecerit; alteram tabulam a Pyghio petam. Ut igitur cumprimum hujus interpretationem faciat, diligenter curabis. Quod si perfecerit; certe laudem merebitur. immo praemium ab eo Eugubino senatu; qui eas habeat pro thesauro. Cum Eugubio Perusiam venissem, mihi ostensi sunt aliquot libelli parvi, in papyro scripti, characteribus Geticis; qui in altaris cujusdam armario, tamquam Ethrusci servabantur. Quidam nobilis vir Gottus, eo a me ductus, agnovit, esse suae gentis Geticos characteres; et fragmenta quarundam municipalium legum Gotiae continere. Quod cum audiret Jacobus Taurellus Fanensis, Graecae linguae in ea urbe professor; mirum, quam ipse obstupuerit. Sed de his satis. Sambucus, ad me Vienna scripsit; pridie Nonas Maji; de tuis rebus; in hunc modum. Saluta diligentissime, Dominos meos et eruditos viros [note: Vid. Cassandri Epist. LXXIII. pag. 1173.] D. Cassandrum et Gualterum. Libellosque Imperatorem, et Regem, suis Consiliariis legendos dedisse. et valde studium, et varietatem laudasse doctrinae, [gap: Greek word(s)]. Ego, nondum cum Imp. loqui potui: tum quia decumbit; tum quia tres septimanas abfui. Saluta D. Gifanum: et me, intra X. dies, Theophylactum missurum significato; quemadmodim, ad Bircomannos quoque scripsi. Haec ille. Coram te visissem. sed me morbus, vel potius ejus suspicio, retinet. Vale. VIII. Eidus Junias. MDLXIV. Colonia.
EPISTOLA LX. JOHANNES METELLUS Georgio Cassandro S. Duisburgum.
FRanciscus Richardotus Sequanus Atrebatensium Episcopus, cum certior a me factus esset, tibi placere constitutiones ejus ecclesiasticas de sacramentis administrandis; in quibus eorum usus ostendatur; te tamen eas, qua lingua primum scriptae sunt, hoc est Gallica; cupere: ad me misit, hoc earum exemplum; ut id ego tibi traderem, teque suo nomine diligenter salutarem. Quare, accipe hunc libellum, ac lege. sique tibi probabitur, essice, alii legant. Is tibi optime cupit; propter notam ubique probitatem, virtutem, scientiamque tuam. neque non scit, ab aliis; te, in reformationis negotio, Caesarum jussu, versari. quod feliciter evenire, eque re Reipublicae, a Deo Opt. summis precibus, pro ea, qua praeditus est pietate, petit. egoque, ceterique
page 290, image: s290omnes, optamus. Haec de tuis rebus. De civitatis statu lugubria scripsi neque jam laetiora de communibus amicis indicabo. Echtius enim, jam quintum diem, peste gravissime decumbit. Eum invisi, sub initium morbi, ac sum coram lectulo fixum decumbentem allocutus. Hodie, qui meus est natalis dies, adhuc in lecto jacens, accepi felicius nuntium. nempe, meliuscule eum habere, neque spem, uti prius, de recuperanda valetudine, quod Deus. faxit, projectam. Qui fugerunt, et huc redeunt; fere ea lue corripiuntur. quod aliquot exemplis testari possumus. Jam primum tamen, paulo saevitia remittitur; multique evadunt; cum antea vix e mille decem vitam conservarent. Credimus; divino beneficio freti; tandem, clarius sidus appariturum huic miserae civitati. Sat. enim malorum exhausimus. Philippica classis, oppidum Velezum Hispanis propinquum, in Africa, cepit, eique contiguam arcem, indomitam bello, et cetera, quae tu nosti. proximo veredario, expectatur nuntium, quod omnium invidorum Hispanicae gentis luminibus obstruat, de victoriae progressu ac fortassis, jam tertio Algerium tentabitur. De Gallicis rebus plura ad me perscribuntur; quam aut vacet scribere, aut haec exigua, et ad imam ceram perducta charta, capiat. Tu igitur vale, ac salve. XVIII. Octobris M. D. LXIV. Colonia. [note: Respondet Cassander Epist. 83.]
EPISTOLA LXI. JOHANNES METELLUS Georgio Cassandro S. Xantos.
ACcepi litteras Amplissimi viri Cancellarii Clivensis; quas ejus adfini tradidi. suasit, expectarem Reverendum praepositum, cui supplicem libellum ad Illustrissimum Ducem dederam. quo litteras ab ejus celsitudine, obtinerem. Nam ita quidam, immo prope omnes, consulunt. Quare hoc unum urgeo. In quam rem, et Furstenbergius, per hunc nuntium, epistolam quoque, ad Amplissimum illum virum Dominum Cancellarium, scripsit. Ego sane, ei magna de caussa sum obligatissimus. nempe; quod de me, tam humaniter adfini suo scripserit. eumque etiam rogat; ne mihi desit in re, quam peto. Id quod, me tibi debere, non ignoro. Tu igitur, postquam coepisti, per occasionem, obtestaberis hominem aequitatis amantissimum; ne et hoc summum ejus erga te benevolentiae signum tibi deneget: ut ejus videlicet Illustrissimi Ducis litteras, ejus auctoritate, nanciscar. Ero non ingratus, quoad potero. tibi vero in primis; siquid sit, quod ipse, tua caussa, valeam. atque pateris, me uti hac meae in te observantiae testificatione. Echtius, etiam dudum, negotium promovit apud Mejerum. Quod autem ad Wesembecium attinet; habes, in quo possis, in eo juvando, pietatis munus. exercere. ac sane in negotio, quantum ipse judico, longe justissimo. Sed,
page 291, image: s291currentem non incitabo. Postremis meis litteris, tum his, si vacat, per hunc tabellarium respondebis. Cumprimum enim revertitur. Incidi in carmen, quod ad te mitto. Cujus auctor fertur Joannes quidam Corputus Bredanus, adhuc, ut audio, adolescens. et qui, Duisburgi, apud Gerardum Mercatorem habitat. nec se diffitetur auctorem, seque tibi id renuntiasse. Haec cum accepissem; ac tamen dubitarem, num vera sint; resque ad te pertineat; caelare te nolui. ea quidem lege, ut sopiantur, taliaque scripta, quemadmodum soles, egregie contemnas. Franciscus ille Jesuita, postremo ordinis sui sacramento, Pater evasit. jamque Patris insignibus, et titulo decoratus, Colonia nescio quo, Paternas opes egenis expositurus, proficiscitur. Frendent equidem, ac fremant licet ejus symmistae; calix edicto Clivensis permittitur, ut scis. In Rep. de reb. Gallicis, nihil praeterea accepi. Quidam, Antverpia monet; turbas componi. Sed Reginam matrem, cum Elizabetha Philippi Regis, in finibus Hispaniae conventuram. Philippum, quod tales principum congressus suspiciones moveant; se Proceribus Germanis excusasse. saepius rogatum, recusasse. victum tamen precibus, cessisse. siquid inde sinistri nascetur, ad se minime pertinere. scorpium sub lapide latere, sagaces suspicantur. Proxima aestate in Belgium properat. Egmundanus ad eum adpulit. Renardus Proreginae Belgii scripsit; se a Philippo comiter fuisse exceptum: Italicosque proceres, cum Turca, Galloque clam consultasse, contra Philippi potentiam. Granvellanum crebras ad Philippum litteras dare; velit ejus meminisse. Ordinis Livonici Magister, a Moscovita captus, fuit liberatus. ac toti provinciae, uti antea, restitutus. quibus condicionibus, nondum audivi. Polonus, qui defensionem ejus susceperat, Rigam provinciae metropolim tuetur. et Suecus, alteram eo loci urbem. Itaque adhuc bellum geritur. Sed; ne longior sim, valebis. XV. Cal. April. MDLXV. Colonia. Echtius, salutem. [note: Respondet Cassander Epist. XCIII. et CXIV.]
EPISTOLA LXII. JOHANNES METELLUS Cornelio Valtero S. Gandavum.
QUod tamdiu ad te scribere distuli; non id accidit, ulla mei in te amoris cessatione: sed primum, quia ubi litteras tuas accepi, uti calamo non licuit; propter humeri luxationem. postquam vero ab ea convalui; ea vobis imminere fata coeperunt; ut vix tuto, cui litteras darem, fuerit. et nihil erat tamen, quod scriberem; praeterquam necessitudinis nostrae recordatione te commonefieri, me recte valere; idemque me tibi optare. Postea accepi; te octo Hispanos hospites habere domi, quorum summa humanitate, plane nobis fuisses immutatus. et jam te coepisse eorum moribus totum dare. qui,
page 292, image: s292cum quales sint, sciam, et semper abhorruerim, naturae quadam meae libertate, a superbia; contempserim magnificos titulos honorum: nolui te, prae ceptis philosophiae incessere; per quae, ob oculos tibi ponerem, vanas esse eas similium hominum cogitationes. uti a te ego, dum te Christianae doctrinae totum tradebas, didiceram. malui enim tibi amicus esse, quam importunitate mea tibi, ulla in parte, etsi honeste, molestus videri. Sed quia, et deinde mutatum video; et neglectis illis subtilibus honorum, sermonisque etiam ambitionibus, tete totum Jurisconsultis nostris dedere: equidem, alacrior ad tibi scribendum sui redditus, nisi quod mihi plane displicuit; te, adsiduos dies, et conjuges noctes, fori contentiosis maeandris, et involutis rabularum technis, irretire; quo minus ad liberos huc tuos redeas. et Cassandrinos partus; quos tu injuria nimia jacere sinis; et nescio quomodo, contra testatoris voluntatem, prope exponis, pietate foveas, alas, emittas. Nam obsecro; cur totam aetatem tuam in optimis studiis trivisti; praeclaros totius orbis Christiani doctos viros amicitiae vinculis tibi devinxisti; eorum scripta, libros, hausisti; omnia denique omnium omnia collegisti; quae negabantur, aliter si tu minime potueris quaerere, rapuisti: cur igitur ea tu detines captiva; cum tu captus ab Iberis, eos tu tantopere detesteris? Nimirum; ut tu, homo liber, servias, uni latrunculo vestrorum judiciorum? Et quorsum? ut tu, rabulam infamem aliquem, vicisse persimili arte, tute vir eruditus, vir Christiana pietate praeditus, glorieris? At tu famam non venaris. Atque si tibi venari cupias; melioribus retibus, et venabulis magis acutis, paranda est. Neque tu meminisse non potes igitur; quae tibi talenta Deus concredidit; loquar enim tuae disciplinae more; ea tibi non data, ut in terram illa defodias; sed ut illis sis utilis; et ei qui tibi ea concredidit, hoc est Deo Optimo Maximo, reddas. neque solum reddas; sed etiam, multo cum fenore. Quam ob rem omnes, quibus es notus, per me hoc a te poscunt; ut desinas, ipsorum de te insignem hactenus expectationem fallere. relinque aliis, tantos ad pemiciem exeogitatos labores judiciorum; iis inquam, qui nondum eo pervenere, pietatis profectu; ut putent, alia non esse potiora, quibus vitam transigant; et se non inglorie vixisse testentur. Tu itaque, si Dei donis abuti nolis; credo; explicabis te illinc. non quidem explicabis; sed alii deseres. Nam; nec tu tibi, aut liberis; sed sponte aerumnas illas (cur enim licita negotia vocem, quae nec tu, qui illa suscepisti, loqui si libere velis, probes) subisti. tibique, vel eo quo voles momento, inde te extricare licet. Utinam ergo; qui unam litem verso, tu centenas; mihi tu exemplo tuo auctor esses; ut, vel patrimonium potius, qualecumque est, perderem; quam bonas horas male collocarem. Cogor ego; tu sponte. Ego uni haereo; tu centenis. Tibi licet cedere; mihi non licet. Equidem; cum calamum in manus sumpsi, ut haec ad te scriberem; sensi, me spiritu quodam divinitus compelli; ut haec ego tibi. ne tu etiam excufare tute te possis. et cogita; te divinitus admoneri. quoniam Deus, per homines moneat, hortetur, excitet; quae fieri juste et velit, et mandet. Vale. prid. Non. Februarias. MDLXVIII. Colonia Agrippina.
page 293, image: s293
Gratum feceris; quod alias tibi scripsi; si cumprimum indicabis; quot singillatim, et quae, cujusque valoris annui, beneficia, ab hinc annis decem, hactenus contulerit praepositus ille, de quo monucram. et an indultorum vi, an vero tamquam praepositus. quia plurimum mea interest. Habes postremis litteris meis indiculum. quem relege, amabo te, ac rescribe. meque, qui te hortor, etiam extrica ab hac hydra. Vale, mei memor.
EPISTOLA LXIII. CORNELIUS WALTERUS Reverendissmo Illustrissimo Domino Friderico Archiepiscopo Coloniensi, Primati Electori, Domino suo Clementissimo.
Cum Caesar Maximilianus per literas Georgio Cassandro piae memoriae mandasset, ut quaedam conscriberet, quae facerent ad conciliationem controversiarum hujus temporis in religione, eaque per Reverendissimam et Illustrissimam Celsitudinem Tuam essent Caesareae Majestati transmissa, rescripsit praedictus Caesar Cassandro literas propria manu subscriptas, quarum exemplum ad authenticum collatum his adjunximus, ex quibus constat Caesaream Majestatem Cassandro donasse Ducentos aureos, numerandos per ejus commisserium Spirae agentem, quibus acceptis Cassander post aliquot tempus nactus occasionem misit chyrographum suum Georgio Lanng commissario. Idque per D. Bartholomaeum Heimback Consulem Urbis Coloniendis tunc Spiram proficiscentem, quo certius praedictos Ducentos aureos recipere posset. Verum Georgius Lanng respondit sibi de hoc mandatum a Caesare non fuisse transmissum, quare nihil numerare posse. Itaque dum sic solutio differtur, interea Georgius Cassander Coloniae ex hac vita migrat, cum is prius mihi Cornelio Waltero, vitae ac studiorum ipsius Socio, jam per viginti ex amplius annos testamento commendasset, aliaque fidei meac exequenda commisisset. In primis vero ut Joannem Cassandrum patrem suum, senem ac tenuis fortunae, quamdiu viveret, alerem, ac de omnibus necessariis providerem, et simul mihi omnia bona reliquit, quae moriens habuit. Quamobrem post ejus mortem ego Cornelius, haeres fideicommissarius, cupiens satisfacere piae voluntati charissimi amici, diligenter per annum et amplius egi, ut praedictos Ducentos aureos a Caesareâ Majestate Cassandro donatos in usum parentis ipsius Cassandri, aliorumque Legatorum recuperare possem,. sperans fore, ut interea temporis aliquod certum mandatum a Caesareâ Majestate Langius acciperet, verum is adhuc constanter affirmat; ad se nullum de hoc mandatum a Caesarea Majestate venisse, sine quo nil numeraturus videtur. Quare jam necessarium esse deprehendimus, ut Caesarea Majestas iterum admoneatur, praedictae donationis Cassandro factae, misso exemplo authentico suarum literarum, si forte hujus memoria per graviora negocia excidisset, quibus et alias supplices literas addidimus, una mittendas ad Caesaream Majestatem:
page 294, image: s294siquidem ita Reverendissimae ac Illustrissimae Celsitudini tuae videatur, quo tandem liceat impetrare a Caesarea Majestate chyrographum sufficiens ad pe cuniam petendam, aut saltem Mandatum ad predictum ejus commissarium, cujus Mandati nos a Caesareâ Majestate certiores facti, ipsum Langium de solutione efficaciter compellare valeamus. Ssd hujus rei conficiendae nullam commodiorem neque certiorem rationem invenire possumus, quam si prius a Tua Reverendissima et Illustrissima Celsitudine obnixe petamus, ut non gravetur literas quoque suas de his omnibus ad Caesaream Majestatem aliosque in ea aula viros dare, quibus imprimis futurum confidimus, ut promissa pecunia nobis Spirae a Langio representetur. Ut autem Tuae Reverendissimae et Illustrissimae Celsitudini super hoc negocio supplices esse audeamus, facit imprimis, quod te horum omnium conscium esse scimus, quippe qui frequentius Caesareae Majestatis literas de toto negocio acceperis, cum te Interlocutore, ut ipsius literae testantur, sua Majestas libenter ad haec usa sit. Praeterea quod adhuc recordamur, qua benevolentia ac pietate vivum ac etiamnum defunctum Cassandrum prosecutus sis, denique speremus fore, uti te moveat senectus parentis ipsius Cassandri ac calamitas, si is jam unico filio vitae suae solatio et praesidio orbatus, hoc insuper necessiario subsidio frustrandus sit; Cum tamen eo beneficio Caesarea Majestas remunerari voluerit immensos labores; quos Cassander dies ac noctes exhausit, dum urgenti mandato Caesareae Majestatis absolutionem operis certum tempus praecipientis satisfacere cupit, valetudini quantumvis afflictae non parcens, neque vitae suae jam fatiscentis rationem habens. Sed cum haec omnia, et Caesarae Majestati et Reverendissimae ac Illustrissimae Celsitudini Tuae satis nota sint, nolo illis commemorandis esse prolixior. certo confidens fore, ut T. Reverendissima et Illustrissima Celsitudo huic pio officio non sit defutura. Oro autem Deum Opt: Max: ut T. Reverendissimam et Illustrissimam Celsitudinem ecclesiae ac Reipub: diu servet incolumem. Datum Coloniae.
EPISTOLA LXIV. ANTONIUS DE TASSIS, Magister Veredariorum, Joanni Metello. Coloniam.
CAlix, a Pontifice non fuit concessus, praecipue respectu Archiepiscopi, sed Imperatoris in Germania. idque sub certis condicionibus. Postea audivimus, ab aliquibus receptum fuisse. Scribitque Imperator, eam concessionem, fructum adtulisse; quia condicionibus illis, eae nationes, ad obedientiam sanctae sedis prolicerentur, traherenturque. Quam et ob caussam Caesar a Pontifice petit; ut ordinatis presbyteris uxores ducere liceat: ut laici matrimonio copulati, bonae tamen famae, doctrinaque praediti; praediti; presbyteratus
page 295, image: s295ordinibus possint initiari: ut presbyteri, qui duxerunt uxores, sint absoluti; cumque iis, quas duxerunt, uxoribus, manere iis permissum sit. Itaque Pontifex eruditis hoc negotium discuti mandavit. Non reperitur; hoc saeculo, Apostolicae sedi convenire; ut haec indulgeantur. Maxime; nullibi invenitur; ut qui presbyteratus ordinem susceperunt, ipsi uxores, ex Pontificis licentia, ducant, propter, uti fertur, vota. Pontifex cum Helvetiis foedus inire tentat. sed, cum solis Catholicis pagis. quod; pactum iri, Pontifex ipse, in Consistorio, dixit. verumtamen; tuendae solum Apostolicae sedi; et contra eos, qui eam niterentur offendere. Non autem, aliis offendendis. Romae III. Mart. CICICLXV.
EPISTOLA LXV. [note: An ille Peregrinus Epist. II. Cassandri memoratus? Crederem, quia et ibi de Anabaptistis agitur. hoc etiam anno Cassander edidit acta Colloquii in aedibus Vicecomitis Coloniae cum Matthia Anabaptista. vid. Epist. CI. et CIV. et Anno 1557. cum Joanne Kremer aliud habuerat, quae edita post Epistolas. Eodem tempore de parvulorum Baptismo opusculum Cassander elaboravit. vid. Epist. XCVIII. et seqq. quod etiam inter opera legitur pag. 701.] PEREGRINUS WILACH, Pastor Duisseldorssiensis, Georgio Cassandro.
Doctissime amicissimeque mi D. Cassander. Cum ante paucos dies ad tuam dignitatem venerim, miraberis fortasse, quid causae sit, quod ex Blannckenbergh (sicut T. D. promiseram.) ad te non redierim. sed ubi causam audieris, desines haud dubie mirari. Verum primum dicam, quando venerim in Blannckenbergh. Deinde quid ibi actum sit. Tertio itineris mei rationem reddam. Veni 12. die Augusti in Blannckenbergh hora quarta ante meridiem, et ingressus publicum hospitium, nempe Domum praetoris. (tuus interim adventus expectabatur avidissime, cujus absentia mihi quoque non parum molesta fuit.) sed vocavit me in Arcem praefectus Arcis, vir valde humanus, qui et me humanissime excepit et tractavit. Hîc multis verbis sursum deorsumque habitis de variis rebus, coepimus tandem colloqui de Anabaptistis, quae meae profectionis causa (ut nosti) fuit, quorum ajebat, nonullos esse minus pertinaces suae mentis, et de quibusdam se nonnihil spei resipiscentiae concepisse, et Dominum Petrum Loo, multum boni assiduo labore, per continuas tres Septimanas apud illos prestitisse. Me vero hîc percunctante, quidnam de illo viro sentiret, subrisit, ac tacuit. Nam ipse Amptmannus vir pius et bonus Catholicus. Deinde quaesivi ex ipso (est enim non indoctus) qua ratione et quo ordine Dominus Petrus de Loo in instituendis et ab errore liberandis miseris illis hominibus usus fuisset, Respondebat se non semper actionibus illis adfuisse, et tunc temporis Principis negociis vel occupatissimum fuisse, propter presentiam Principis et Consiliariorum: Proinde se non posse rationis illius et ordinis, ullam mihi dare informationem. sed
page 296, image: s296interim tamen omnia diligenter ab ipso publico scriba esse excepta, qui quoque, quum ego eo venirem, aberat. Hujusmodi colloquiis consumptus est primus dies. Sequente vero die, qui erat 13. Augusti, interrogavit me Satrapas, num etiam mihi esset animus agendi cum Anabaptistis ante adventum D. Petri. Respondebam: Id commode fieri non posse, ut aliquid nimis urgeatur a me, quod ab illo fuerit concessum, et ex contrario, ut ego aliquid concedam, quod ab illo non fuerit admissum. et me certo scire, non per omnia inter nos convenire, et ejusmodi dissentione, miseros illos homines misere et dolose deceptos, magis in errore suo confirmari, quam ab eo liberari et emendari. Ilico manibus pedibus in meam sententiam itum est. Interea dum haec inter nos aguntur, et D. Petri Adventus expectatur, redduntur Praefecto Arcis literae a Domino Petro missae, quibus significabat se non posse adesse ante VI. diem ejusdem mensis. Quid multis? hîc consilium, quod paulo ante ratum erat, irritum fieri necesse fuit, et aliud capessendum. Putat Satrapa non inutile fore, si cum eorum aliquo verbis fraterne et amice communicarem, experirerque, si aliquid boni essicere possem; praebebam me sane difficilem, ob causam superius dictam, victus tandem rationibus Satrapae consensi. Educitur itaque unus ex illis e carcere, quem Praefectus Arcis in hanc formam alloquitur. Martine (id enim Nomen erat Anabaptistae) non parum miratur Princeps Illustrissimus pertinaciam tuam, qui post unam atque alteram admonitionem non destiteris a tuo proposito, cum a piis et doctis viris erroris tui prorsus convictus fuisses. Deinde, dum carcere fuisti inclusus, data fuit tibi non semel cum viris, Divinae Scripturae non ignaris, colloquendi facultas, unde colligere potuisses, si voluisses, quantam ipsius Celsitudo tuae salutis gerat curam. Tertio petiisti, ut adhuc semel tibi concederetur doctorum virorum colloquiis uti, te velle operam dare, ut melioribus rationibus auditis et saniori Doctrina, non pertinaciter in proposito tuo permanere velles. Ecce adest igitur hic Peregrinus, Illustrissimi Principis Concionator apud Dusseldorpenses, cui ut dubia tua, si quae tuae adhuc inhaereant menti, exponas, et te illi vicissim docilem praebeas. ex animo tibi consulo. Respondebat. Quod Principis mandato non parui, illius facti vehementer me jam paenitet, et non parum doleo hoc factum esse a me. Verum non puto me in hoc admodum graviter peccasse: cum fidei negocium non pertineat ad prophanum Principem: Sed non possum tibi et aliis viris satis dignas agere gratias, qui hoc apud Illustrissimam Principis Celsitudinem effecerunt, ut ad petitionem meam, ante aliquot dies alios, nunc hunc ad me miserit unum, et quantum ad me attinet, ut jussisti, strenue faciam: precaborque Deum, ut si sim in aliquo errore, liberer per hunc virum ab hujusmodi errore. Ad haec ego paucis in hanc formam praefatus. Frater, hanc de me velim concipias opinionem, quod te in eo, in quo recte sentis, confirmare, in iis vero, in quibus male a tuis institutus es, rectius, quantum in me fuerit, instituere cupiam, idque prorsus syncero et fraterno animo. Respondebat, se nihil aliud petere, quam ut absque dolo hinc inde agamus, et ne quid sibi inde periculi immineat;
page 297, image: s297Quod nullo modo futurum affirmavi. Quaesivi itaque ex illo, qua de causa ab Ecclesia defecisset. Ajebat se copiose respondisse Domino Petro de Loo ad illam quaestionem: nec se putare denuo opus esse illa huc repetere, cum illa sint literis comprehensa, et Illustrissimi Principis Consiliariis tradita. Coepit interim graviter taxare turpissimos hominum mores, pessimos in Ecclesia abusus, spurcissima Sacerdotum crimina, et ita nostram Ecclesiam turpissimis vitiis turpificatam esse, ut non esset dicenda Christianorum, sed Ethnicorum Ecclesia. Respondebam id verius et manifestius esse, quam ut negari possit, et pios viros idipsum male habere, non interim illos Ecclesiam deserere: abusus fuisse in Ecclesia semper tempore Moisis, Davidis et Prophetarum etc. tempore Christi, Pauli, Augustini, etc. non propterea illos Ecclesiam deseruisse. Sed pro viribus illam ab hujusmodi vitiis purgasse, et huc semper omnes pios viros direxisse omnes suos conatus, etc. Nil aliud illo die tractavimus. Sed omnia perscribere non arbitror necessarium esse. pergam igitur ad diem, qui decimum tertium sequitur. In hoc die haec paucis acta sunt. Interrogavi illum, quidnam ex Domino Petro didicisset de Paedobaptismo, cujus ipse jam existeret contemptor? Respondebat admodum modeste, se haec didicisse ab illo. Fidelium infantes, absque omni macula, et salvari posse absque Baptismo, nam illos esse Sanctos, et Sanctificatos propter parentum fidem. Quaerebam ex illo, anne Deminus Petrus aliquas adjecisset illius dogmatis conditiones, vel interpretationes? Respondebat mihi categorice Non. Locutus cum Satrapa Latine, num haec ita se haberent, annuebat et ille simpliciter. Ita surrexi ac Satrapae dixi, in ipso fundamento non convenimus, ergo suspendendum reliquum colloquium in adventum Domini Petri, quod et illi consultum videbatur. Quid illo praesente sit actum, de hoc vel tibi scribam, vel coram tecum agam. Haec potius effudi, quam scripsi, propter quotidianas occupationes et molestias, imo nuncii insperati, festinationem. Vale in Christo.
EPISTOLA LXVI. PEREGRINUS WILACH Georgio Cassandro.
DUbito hae literae priores subsecutae fuissent, Vir ornatissime, ut id quod in exordio promiseram, ordine executus fuissem: nisi intellexissem te tanta infirmitate oppressum, ut neque te legere, neque alios legentes audire liberet. Metuebam itaque tam afflictae valetudinis virum incomptis literis obruere. Sed spero te jam nonnihil ob aeris mutationem, a tam gravi difficilique morbo respirasse; Quare paucis quae adhuc restant perstringam, et tantum summa rerum fastigia tangam, ne mea loquacitas tibi nauseam moveat. Venit D. Petrus de Loo in Blanckenbergum 18. die Augusti (ut tibi prioribus meis literis significavi,) circa horam octavam ante meridiem. Protinus quaesivi ex illo, an concessisset Anabaptistis, infantes nullam ex parentum propagatione nativitatis suae attrahere labem, neque indigere ablutione sacri
page 298, image: s298fontis. Nihil mihi certi ab illo responsum est. Interim unus e carceribus ex Anabaptistis educitur, quîcum ego ante egeram, atque in medio statuimus illum, quem interrogavi. An ne fassus fuisset D. Petrum dixisse, infantes non opus habere sacro Baptismate, eo quod ex fidelibus Parentibus essent prognati? Affirmabat, hoc ita se habere adjecta hac ratiocinatione. Ex sancta radice ascendunt rami, sancti fideles Parentes sunt sancti, et sanctificati, ergo ex illis nascuntur sancti et sanctificati. Ajebat D. Petrus se haec ad Paganorum et Christianorum parvulorum distinctionem dixisse: sed de hac re ita obscure, nunc in hanc, nunc in illam partem sese dimittens cum illis agebat, ut mihi ab Anabaptistis non multum dissentire videretur. Manet itaque verum, quod ego apud te dixi, convertendi debent alios convertere. Sed haec sint lapidi dicta. secundo conabatur persuadere illis, infantes habere propriam fidem, idque his modis. Infantes placent Deo ex, Vae illi, qui unum ex pusillis, qui in me credunt, offenderit etc. per pusillos, non tantum simplices adultos, sed etiam infantes intelligi probavit, ex 18. cap. Lucae: ubi habetur [gap: Greek word(s)], sed num hoc cum proposito consentiat tibi dijudicandum relinquo. Ex his tandem et similibus concludebat, infantes esse baptizandos. Ad locum Actor. 19. nullo modo volebat illos fuisse retinctos ab apostolis, qui a Joanne fuerant baptizati. sed locum illum interpretabatur, de pleniore instructione Christianae Doctrinae: quum quaererem ego, quo auctore id faceret, respondebat mihi, Doctorem Mommerium quoque in ea sententia esse. Verum cum ego illi indicarem mentem tuam, statim arrepto calamo in suum librum assignavit, atque illam approbavit, et de illa interpretatione se quoque non semel cum Doctore Aegidio egisse ajebat. Hic oportet me multa transire silentio, ne tibi sim molestus. Quae de humana in Christo Natura cum illis disputabat, valde mihi placebant, conveniebantque multum cum proposito, sicut multa ex prioribus a proposito vehementer erant aliena. De coena vero Domini nihil hîc scribam, cum ipse ea de re justae magnitudinis ediderit librum, quem tu quoque legisti. Non tamen interim negabo, quaedam dubia ex illo colloquio menti meae inhaesisse, de quo coram (Deo favente) tecum agam. Me abeunte 20. die ejusdem mensis mansit D. Petrus, dicturus a meridie de coena ad seditiosas et scabiosas quasdam oves: ibi, ex aliis didici, multa suo more in Papam et Papistas effudit, imitatus suum patrem Lutherum (hoc enim nomine apud illos honoratur) qui hoc unum sibi semper unice propositum habuit, ut Clerum plebi quam maxime exosum redderet, et hoc illius conamen satis felicem exitum habuit: sed cum maximo Christianae religionis detrimento: factum est autem inde, ut vulgus libentius audiat fieri mentionem Diaboli, quam sacerdotis, unde et sibi novarum dignitatum finxerunt nomenclaturas. Ad hanc rem exaggerandam D. Petrus, coram miseris illis hominibus misere in errorem missis, utebatur subinde hac phrasi. Tu bist ja nicht getaufft auff dess Gottlosen Papst Namen, oder einigen Paffens Namen, et hoc admodum amarulenter faciebat, quo res tandem sit evasura, piis et doctis viris considerandum relinquo. Nunc ad ultimam propositi mei partem
page 299, image: s299venio. Mansi ego illa nocte apud Siburgenses, qui religiosi Domicelli me perquam benigne tractaverunt, et ut te ipsorum nomine quam honorificentissime salutare jusserunt, et hoc a me hactenus neglectum, quaeso ignoscas. Sequenti vero die veni Coloniam, atque ibi inveni navem expansis velis ad Duisseldorpium properantem, quam ingressus domum sestinavi, te et omnibus bonis amicis insalutatis: Deus Opt. Max: te nobis diu incolumen conservet. fac ut semel videam tua scripta. Si contingat te descendere, quaeso ne humiles meas lares contemnas. A°. 10. Novemb. CICICLXV.
EPISTOLA LXVII. PEREGRINUS WILACH Georgio Cassandro.
DEcima tertia hujus mensis die mihi traditae sunt literae tuae, vir mihi jugi observatione colende, quibus fignificas, Tuam Dominationem mihi misisse per Ludovicum Rockelfingeri filium literas una cum libello adversus Anabaptistas emisso, quae quidem ad me nondum pervenerunt, sed brevi pervenient. Deinde D. Cassander me fraterna quadam objurgatiuncula perstringit, quod tardior sim ad scribendum, quam ipse unquam oxistimasset, et hinc ego colligo meas literas non semper T. D. fuisse redditas. Quod scribis, ut, si quid habeam adversus Anabaptistas tibi mittam; certe ego nonnulla ab ipso M. Petro excepissem calamo, nisi ipse dixisset, se sua quae collegerat adversus Anabaptisticos furores, in lucem editurum, sic factum est, ut ea de re tibi non multum scripserim. Verum hîc praeterire non possum, quin paucis indicem, quae ipse in suis collectaneis, contra Anabaptistas parvulorum Baptismum esse necessarium negantes, observaverit. Primo ipsorum omnia argumenta, quibus parvulorum Baptismum infirmare, vel potius tollere conantur, ordine ponit, deinde eorundem confutationem. Hîc ex illis quaerebat, si quid haberent in contrariam partem, in medium adferrent, se velle id quod dixisset adhuc multis aliis rationibus confirmare, quod et fecit, de quibus pauca in postremis meis literis ad T. D. missis. Interim illud inficiari non possum, multa in medio ab illo abducta, continuo quodam orationis contextu, quibus parvulorum Baptismum commendabat. Et e contrario contemptores hujus Sacramenti aeternae condemnationis reos agebat, qui Deum facerent mendacem, Christum pedibus conculcarent, tesseram novi foederis destruerent. Hanc formam observabat in reliquis articulis hîc subjectis, nempe de humanitate in Christo, de coena Domini, de resurrectione, de Magistratu, quem dicebant Diabolicum: hic erit ordo et totius libelli scopus, cujus vidi bene magnum sententiarum ex neotericis acervum. faxit, ut omnia in Christi gloriam, et multorum salutem cedant. Libellum Germanicum T. D. nondum esse restitutum, satis equidem mirari non possum, cum cujus ille, sancte admodum promitteret, se statim T. D. traditurum, si nondum tradidit, quaeso mittas puerum tuum ad illum, habitat ille juxta templum D. Martini minoris. Vale feliciter, in Christo Jesu Salvatore nostro. 27. Nov. CIC IC LXV.
page 300, image: s300
EPISTOLA LXVIII. EUSTATHIUS A KNOBELSTORF Georgio Cassandro suo S. D.
EXcipe Francigena missam regione salutem,
O decus, ô Clarii gloria summa chori.
Ut Lachesis fausto tibi stamina candida fuso
Protrahat, est voti portio prima mei.
Altera Cassandrum rapiant ne oblivia nostri,
Flandriacas Paphio dum fovet igne nurus.
Me licet immensis occludat Gallia septis,
Inque peregrina commorer exul humo:
Immemorem nunquam cernit me Sequana vestri,
Sequana Castalia vix superandus aqua.
Eustathium simili quo complectaris amore,
Hac te, si merear, conditione rogo.
In Christi quantum pietas tua sudet ovili,
Ad nos verorum nuntia fama tulit:
Perge bonis avibus comitantibus, auspice Christo,
Perge nigrum sacro sternere fuste gregem.
Arripe scripturae fundas, tormenta, sagittas,
In Goliathaeum projice saxa caput.
Regia jam veteris trepidat ruitura Babelis
Extremumque sibi sentit adesse diem.
Alter ut Atrides victricibus utere telis
Parvo, ne dubita, tempore victor eris.
Audiat hanc celebris saltem Germania laudem,
Te patriae Brutum dixerit esse tuae,
Ipse ego cum repetam clarum pietate Philippum,
Cassandri feriet sydera pura fides.
Qui patrio profugas demulcet in orbe Camoenas,
Barbariemque suo depulit imperio.
Interea Musis dulcissima cura, Georgi
Vive memor nostri, perpetuumque vale.
Cum haec ad te missurus eram, plane nihil habebam tua praestantia dignum, quod vel tu audire posses, vel ego affirmare auderem: Ecce novus, at plane mirus inter Gallos oritur rumor de rustici cujusdam visione; quae etiamsi mihi a veritate alienissima videatur, tamen quoniam hîc a purpuratis regiis, et principibus aulae miro supercilio firmaretur, ejus te participem fieri volui, tum ut rumores, qui hîc sparguntur, scias, tum ut vanitatem hominum mireris.
page 301, image: s301Fidem ejus rei nequaquam apud me esse velim, quoniam animadverto Gallorum ingenia foecundissima talium figmentorum esse, nec unquam nugandi finem facere. Sed ad somnium venio. Rustico cuidam ajunt, cum intentus suo operi esset, sese obtulisse adolescentem felicissima specie, ac ultra humanam quicquam prae se ferentem! niveis amictum, fulgorem formae repraesentantibus vestibus: quae cum rusticus admirabundus intueretur, ipse missum se, ut certa quaedam regi Gallorum nuntiaret, opus esse eo internuntio, ut statim relicto, quem colebat, agello in regiam (quae vicina erat) se reciperet, et commissam subiret legationem: additis verbis, quac regem scire voluit. Rusticus perculsus metu, se gnaviter effecturum respondit, iterumque videt evanescere puerum. Concussus igitur miraculo rei agricola de petenda aula cogitavit, quas tamen cogitationes facile illi extorsit conditionis suae reputatio, cum suam tenuitatem in consilium adhiberet, se et juvenem et rusticum, quibus sane in regiis aulis vix ulla habeatur fides; commissam igitur legationem omisit. Post aliquot dies, certo in loco versanti occurrit juvenis ille, graviter de neglecta provincia expostulans, interminatusque est illi dira, nisi quod se facturum recepisset efficeret. Hîc rusticus videns cum periculo conjunctam esse dilationem, aulam petit, apparitores convenit, ad regem aditum poscit, habere se aliquid quod regem scire plurimum intersit. Exceptus est legatus ille plane aulico apparatu et more, primum ab omnibus risu, mox etiam a satellitibus regiis famulisque purpuratorum instar morionis foras protrusus, in terram prostratus, ac concussus, iterum colaphis bene mulctatus ex castro ejectus est. Interim Grammtophylaceo praefectum obambulantem conspicit, ad quem ilico volat, ac regem necessario sibi conveniendum constanti vultu testatur; qui cum hominis rustici pertinaciam in asseverando satis mirari non posset, secum in conclave hominem ductum percontatur, quidnam novarum rerum ferat. Rusticus apparitionem narrat. Verba, quae a Juvene accepit, obticet, eo quod solum ea Regem scire oportere dixerit adolescens, jam bis sibi visus: quae cum praefectus grammatophylaceo audisset, credens hominem delirum, monitum non tam facile quibusvis accessum ad regem patere, dimisit. Paucis interjectis diebus redit Mercurius ille, vehementius etiam increpans negligentiam coloni, quod tam facile cesserit aulicorum injuriis, poenam illi denuntiat, nisi breviter legatione sua defungatur, proinde, clementiam suam quam severitatem experiri malit, hortatur. Colonus jam nullum locum neque socordiae neque ignaviae relictum videns aulam repetit, mortem etiam se non recusare vociferans, modo regem conveniat: cinctus jam erat corona satellitum, qui forsan etiam inclementius excepturi erant hominem: cum commodum intervenit purpuratus ille, quem antea convenerat; cui provolutus ad pedes testabatur, se eadem et vidisse denuo et audivisse; etiam cum mortis denuntiatione. Aceessit quamprimum aulicus ille Regem, legatum, quem nuper adfuisse dixerat, rediisse, eademque constanter proclamare. Rex asservato diligenter homine, percontari in pago diligenter, unde oriundus erat, jussit conditionem hominis, quam cum satis
page 302, image: s302honestam audisset, intromissus est ad Regem rusticus, ibique accepta in aurem profundit. Rex perculsus tantarum rerum nuntio, rusticum custodirr jussit, ac interminatus graviter ne cuiquam communicaret ea, quae ad se adtulisset, ob quod nullum conscium allatorum ajunt esse, resque imprimis arduas. Habes, optime Cassander, fabulam totam, ex qua ne tragoedia aliqua oriatur plane vereor. Scis enim ipse quae interdum ex talibus apparitionibus orta sint, cum ad ea divinitus agi videantur. Tu de ea vero sentias, quod velis, me narrare authorem somnii istius esse noli. Vale, et haec, quaeso, boni consule: relegere non potui propter festinationem. Ex Lutetia, 15. Aprilis.
EPISTOLA LXIX. JOANNES MURELLIUS Georgio Cassandro. Duisburgum.
JAmdiu teneor magno desiderio communicandi tecum consilia mea (pie et erudite vir) quemadmodum rerum mearum status et nostrae amicitiae ratio postulat; communicavi ante annos quinque rudimenta meae religionis: dixi institutum meum esse facere primum, quod videbatur esse primum officium meum, nimirum exuere opinionem illam apostoli papistici, quae de me habebatur, qua sciebam multos perire me authore, et contrariam sententiam persuadere. Hoc Dei beneficio absolutum est forte non ea, quam optabam, foelicitate, uberiori tamen, quam speraveram, certe laboribus longe majoribus, quam fuisset ferendo mea infirmitas; nisi manus Domini potens adfuisset in bello, quod adversum me tribus annis crudelissime gesserunt meus olim Picardus, Lisetus, Mallardus et omnes Sorbonicae bestiae, atque ipsa mors: donec armato in me rege, et apparatu longe majori, quam adversus homuncionem oportebat, precibus et fletibus piorum potius, quam mea sententia coactus sum in Angliam excedere octavo abhinc mense, ubi cum de te quid haberetur quaererem (quoniam in Gallia jamdiu ante nihil acceperam; nisi te Coloniae esse atque bene habere) intellexi, quanto studio religionem et gloriam Dei promoveres: quo nuncio (quanquam facile fuit persuaderi) a multis confirmato nihil potuit gratius mihi significari. turbata religione in Anglia cum cogitarem Genevam, statuebam Colonia iter facere, atque ibi te convenire: interim rogatus sum a fratribus, qui sunt Londini, ut Vesaliam venirem, et Ecclesiae exterorum praeessem minimum, donec alium commode possent substituere: obtemperavi et secutus sum eum, qui hinc ad hoc missus fuerat. Hîc primum conveni concionatores, et exposui me eum esse, quem ut pracesset Ecclesiae exterorum Senatus jusserat accersiri: nemo magnificentius laudavit nostrum institutum: Doctores et Ecclesias, quas nos imitamur, nemo plura nec majori significatione promisit in gratiam nostri atque tui (cujus se dicit studiosissimum, et ad hoc literas abs te habere, si quidam, quem Flamminius instituerat,
page 303, image: s303huc veniret, quas jactabat se ostensurum Magistratui,) quam quidam Hematmus Hollandus, idque nudius tertius, cum apud nos caenaret: tamen heri pro concione dixisses furore correptum, tam seditiosa oratione usus est in nos. Senatum nondum sumus allocuti propter comitia, quae hodie cepta sunt haberi ad deligendum Magistratum: cum primum hîc aliquid erit in nostro negocio constitutum, vel contra statutum, ad te convolabo, ut diu desiderato tuo colloquio tandem potiar, interim cura ut valeas, precor Deum, ut te Ecclesiae suae diu servet incolumem. Vesaliae die 19. Februarii. D. Cornelium fratrem meum, charissimum laborum tuorum socium et adjutorem pii operis, opto meo nomine impense salutari.
EPISTOLA LXX. PAULUS MANUTIUS ALDI, F. Joanni Cratoni S. D. Viennam.
NIhil minus placet quam ut, nulla proposita re, nulla certa sententia, ad te scribam. Occurrit enim mihi tua dignitas, occurrit autoritas. cogito, quam tibi personam tua virtus imponat, quae te premant onera, quae negotia distrahant. nimirum cum tuae scientiae, tuoque consilio salus et incolumitas commissa sit ejus Imperatoris, qui multa regna, multas provincias imperio, omnes virtutes animo complectitur, gravissimam Christianae Reipubl: partem sustines. Cur igitur ita sim ineptus, atque adeo tam adversus communibus commodis, ut inani te litterarum genere interpellem; et quem salutares illae curae detinent fixae, et locatae pro publica Majestate tuenda, ad privatae rei cogitationem ac studium vocem? Verum tamen quia nec res ipsa, ut ego interpretor, privatim ad me unum pertinet; sed aliqua ex parte cum publica utilitate conjungitur, et ex tuis litteris velle te mea causa multum, ex omnium sermone posse plurimum intelligo, male prorsus mereri videar de studiis meis, ac de me ipso, nisi opportunitatem istam nactus amoris, officiique tui, agam tecum de statu meo, quantum res ipsa postulat, et quantum mihi per humanitatem tuam licet, per quam licere video plurimum. Etsi enim jaceo, nec recenti, nec levi, sed inveterato jam, difficilique morbo: tamen si tu tantus vir ad me erigendum, ac recreandum accingeris; si istam scientiam, istam artem adhibes, quae saepe bonis viris in calamitate opem ac salutem attulit: cur dubitem, quin voluntatem atque industriam meam felicitas illa, utrique nostrum pariter exoptata, consequatur? quod si secus acciderit; suum tamen humanitas tua fructum non amittet. Ego enim quod volueris, conatusque sis, in tua laude ponam: quod non perfeceris, ad meam fortasse culpam, vel, ut aequius de me ipso sentiam, ad meam certe fortunam transferam. nam et praeclarus artifex perfectam animo speciem intuens, cum ipse nihil in arte possit, opus tamen imperfectum subjectae materiae
page 304, image: s304vitio relinquit. Nec tamen is ego sum, cujus animum immoderata quae dam opum honorumve cupiditas angat. Habeo magnam gratiam naturae meae, quae me ad hanc insaniam nunquam impulit; majorem etiam iis viris, quorum praeceptis eruditus, ad hanc diem ita vixi, itaque posthac, ut spero vivam, ut neque summa cupiam, nec summa adeptis invideam. Sed quia virtus licet a se ipsa pendeat, externa tamen quaedam non recusat: propterea mediocritatem earum rerum, quae fortunae bona quidam vocant, nunquam contempsi, elaboravi etiam, ut consequerer: et plane me consecutum credidi, cum decem ab hinc annis Romam veni. Quis enim aliter crederet, cum a Pontifice maximo vocarer; cum hîc vigere dicerentur, ac semper antea viguissent artes illae, quibus ab ineunte aetate meum studium dederam: cum ipsum denique nomen urbis Romae nihil tenue, nihil angustum; sed ampla, et magna polliceri omnia videretur? Hoc loco non faciam, ut aut de meis ipse meritis detraham, quod certe non debeo: non enim commisi, ut meam in re mandata diligentiam, operam, fidem requirere quisquam jure possit; aut alios carpam, quod ab institutis meis longissime distat. tantum dicam, et id ipsum invitus: nescio quo fato mihi fontes aruisse, qui profluere solebant: benignitatem, quae antea patebat, ita clausam in me esse, non modo ut nihil ejusmodi, in quo vel copia, vel splendor inesset, sed ne mediocritas quidem illa, quae repellit incommoda, quae honestatem ex parte saltem aliqua tuetur, mihi adhuc obtigerit. Ac vide tamen aequitatem animi mei. Rei domesticae jacturam, quaecunque enim facile fero libenter dissimulo; do operam, ut obliviscar, quod antiquam colere frugalitatem, quod illam parvo contentam, omnium laudandarum artium parentem altricemque disciplinam retinere cogar, non irascor. et hanc ipsam fere crederem liberis meis non contemnendam haereditatem. At multa desunt. Ego deesse mihi quidquam nego, abesse multa confiteor. Quae tamen ipsa, ni fallor, ejusmodi sunt, ut si large suppetant, nihilo fiam melior; si absint penitus, aut si minima sint, sicuti sunt, nihilo deterior. Ergo, quod ad hanc jacturam attinet, tranquillo satis animo sum, illa me dies noctesque vexat, illa mihi penitus insidet, haeretque cura, quod siquem studia mea fructum ferre, siquid posteris industria mea prodesse poterit, id periisse totum, ac perire quotidie magis intelligo. Haec sunt mea detrimenta, optime Crato, atque utinam mea tantum essent: ferrem facilius, et quoquomodo quasi foverem, ac mollirem dolores meos: Nunc quum publico tamdiu commodo defuerim; quum jacere studia mea per annos decem, quum ingenium languere sim passus, quum denique fundamentis adolescentiae praeclare jactis, aetas gravior expectationi non responderit; ide cum recordor, paene totus ipse mihi displiceo; et quanquam culpa vacem, me tamen culpa non libero; sed quasi communis causae desertorem accuso. Una. relinquitur in amore tuo consolatio: et si nihil praestares aliud, hoc ipso tamen consolaris, quod aegritudini meae sociam se adjungat aegritudo tua, et dum tu aeque doles, atque ego, id efficis, ut ego non aeque doleam, atque soleo. Sed illa pars litterarum tuarum, in qua de Maximiliani Imperatoris admodum
page 305, image: s305propensa ad liberales disciplinas voluntate significas; et addis, opem ab eo si petam, fore ne frustra petam, ea vero pars animo meo tanquam labanti, quiddam quo consisteret, instillavit. Aliis alia rara sunt. Non eodem sensu; non eodem omnes ingenio natura finxit. ego quarum rerum illecebris capiuntur multi, ita plerasque non amo, ut averser penitus ac fugiam; litteris pascor: his voluptatem nullam praefero, ac ne confero quidem: harum consuetudine nihil suavius experior, nihil dulcius. et quemadmodum si solem ex mundo Deus aufenat, statim in hoc orbis terrae communi domicilio summus horror, summa sequatur incommoditas, sic adempto mihi litterarum usu, plena tenebris omnia, plena molestiis. Otium injucundum, negotium perdifficile videtur. O mi Crato, o mi, inquam, suavissime Crato; (jam enim audeo tua fretus facilitate, familiariter, ac plane blande tecum agere) Tune is es, qui mihi me ipsum longo intervallo restituas? qui has aliquando tenebras tuo lumine expellas? cujus munere excolantur, et rursus florere incipiant studia mea? Confer huc, obsecro, opes tuas, quas intelligo esse maximas, ingenii, prudentiae, auctoritatis. Digna prorsus tuis officiis, digna tuo patrocinio caussa est: nam si pro litteris agitur, cur humilis et obscura videatur? Si apud Imperatorem sapientissimum verae solidaeque gloriae cupidum, cur difficilis aut dubia? Merces autem recte factorum nulla praestantior, aut uberior, quam ut usuram vitae quam brevissimam aeterna nominis memoria compenset, posterisque tradita litterarum beneficio pulcherrimae virtutis effigies, amorem conciliet, laudandi voluntatem commoveat, imitandi studium excitet: praeclarum ducitur quam plurimis imperare mortalibus, gentes, nationesque subigere, dare leges, jura praescribere: haec magna videntur, et expetenda in primis. sed haec ipsa saepe motus temporum labefactat, saepe vis hominum convellit, saepe ad alienam fortuna potestatem transfert. urbes et oppida intereunt: vestigia vix apparent. nomina simul interire, et cum aspectu memoriam quoque tolli scriptorum virtus et industria non est passa: decet igitur, cum tu Maximilianum vehementer ames, cum illius gloriae maxime servias, id curare te in primis, quod maximum est amoris argumentum, et ad ejus gloriam maxime pertinet: bonis enim viris, quorum exeludi numero me non arbitror, et ita doctrinarum in studio versantibus, non ut sibi tantum vivant, privata delectatione contenti, sed ut ingenii monumenta relinquere, et posteritati patere suam industriam velint, quae mihi semper studiorum ratio probata vehementer est; his tu si otium das, et qua vales apud Imperatorem gratia, conficis: vide quot bona consequantur: ipsum Imperatorem ornabis immortali gloria: probitati et virtuti amissam prope dignitatem restitues: frueris tu quoque magna laude, quanquam te quidem hoc spectare non oportet; ad eam enim laudem, quam adeptus jam es, propemodum accedere nihil potest: sed tamen frueris eorum amore et observantia, quos tibi tua merita, tua benignitas adjunxerit. Equidem si hoc per te assequar, ut ex turbulento negotii genere emersus ad tranquillitatem perveniam, et quod reliquum vitae contigerit, in optato litterarum portu, interpellatore nullo, vacuus omni cura
page 306, image: s306degam; nulla res erit tanta, quam non et me tibi debere confitear, et libenter tua causa suscipiam. Istam quidem virtutem, quae me a molestissimis occupationibus ad suavissimam quietem, et aptissima naturae meae studia traduxerit, feram in oculis assidue, colam animo semper; fortasse etiam futuris gentibus ignotam esse non sinam, vale. Romae idibus Juniis CIC IC LXX.
EPISTOLA LXXI. OBERTUS GIPHANIUS Josepho Scaligero Philosophiae Professori publico S. P. Genevam.
ETsi litteris illis ad me tuis (nam has ultimas a te accepi quatuor fere abhinc mensibus) quibus cum de casu illo et invaletudine tua ad me scribebas, tum de Gellio an Agellio candide et prolixe respondebas, et plane satis faciebas: etsi igitur ex iis constantem tuam et perpetuam in me voluntatem et studium perspicue cognovi: cogor tamen jam denuo nonnihil de te conqueri, qui tanto intervallo nihil rescripseris, maxime ad illas ad te litteras meas, quibus hoc, ut ita dicam, litterarium officium deberi videretur: nam memini iis me ad te scribere de novo vitae meae genere, et de nuptiis, ad quas cum te occurrere non posse viderem, Musas certe tuas expectabam. Sed tu interea cur nihil plane rescripseris, qui ne Musas quidem tuas miseris, mirari desinam; postquam tuas litteras accepero, quas equidem ac illas simul expectabo. Superioribus diebus, quibus ad socerum migravi, dum libros et chartas scrutor, incido in litteras Caroli Langii, illius, qui olim officia Ciceronis emendavit: iis litteris; (quas abhinc sesquianno ad me dedit) scribit Jacobum Susium (est hic vir nobilis, et manuscriptorum librorum valde studiosus est, et mihi quoque notus) habere antiquissimum exemplar Manilii Astrologi, idque cum edito formis comparare. Sed se ita nosse Susium, ut vix putet nisi longo fortasse post intervallo eam rem perfectum iri. In eo autem Poeta, quia te illis litteris scripseras versari, et operam dare, ut emendatior brevi edatur: rem giatam me tibi facturum putavi, si illud ad te perscriberem: nam si ita voles, opera Langii, de quo tamen jam ex eo tempore nihil accepi, curare fortasse tibi potero, ut si non ipsum exemplar, saltem varietates scripturae habere possis. Qua de re quid me facere velis, facies me certiorem. Non in hac re tantum, sed in omnibus aliis rebus, me tui cupidissimum, et qui tibi operam dare velit, paratissimum reperies. Gratiam tibi habeo de Varrone, in quo eximiam operam praestitisse te existimo. Utinam nostra suppellex esset paullo plenior, unde et tibi et reliquis amicis accommodare liceat. Dabimus fortasse brevi in Institutiones juris quaedam, et Gellium nostrum, in quo cum alia quaedam me exercent, tum illud lib. III. cap. II. Capella Hemeri, et maxime hoc Quod ariete. Scio Hieronymum Magium hîc voluisse quiddam mutare, sed aqua adhuc haeret, quod dici solet. praeterea miror quod est
page 307, image: s307lib. II. cap. 22. Etiam cum de Hispanis Alpinis scriberet, nam Hispani non sunt Alpini seu inalpini, sed Galli potius, et Strabo lib. IV. de hoc vento agens ad Gallos refert, prope a Massilia incolentes. De his si quid habes, rogo te ut communices, et si qua fortasse alia in eo scriptore habebis a te observata. Vale, mi Scaliger, vir doctissime. Argentorati 7. Id. Febr. D. Bonefidio V. D. et humanissimo salutem a me dices quam officiosissime. [note: Scripta haec epistola videri potest circa annum 1578. nam et sub idem tempus scripta est epistola ad Adrianum Mylium, edita a D. Heinsio Centur. I. Select. Ep. LVIII. ubi rumores de moribus suis sparsos Argentorato scribit Gifanius, et de nuptiis Alenconii et Elizabesthae, de quibus hoc tempore rumor erat, agit. In literarum fronte Scaliger Philosophiae Professor publicus vocatur, quem titulum gessisse, nondum reperi.]
EPISTOLA LXXII. OBERTUS GIFANIUS Josepho Scaligero S. Genevam.
MUltum tibi debeo, mi Scaliger, qui cum de me meaque valetudine tam fueris sollicitus, tum ea fere omnia, quae satis libere te rogaram, liberalissime promittas. De quo tuo in me studio et voluntate praeclara etsi nunquam dubitavi, per mihi tamen gratum et jucundum fuit hoc amplius, ut dici solet, ex tuis id litteris cognoscere, et his, velut tabulis obsignatis, aliis quoque probare: sed de valetudine; ea jam satis commoda utor. Tibi vero et reip. vestrae potius gratulor, quae te Philosophiae doctorem delegerit. in quo munere quam praeclare aliis satisfacias, scio: quicquid tu in litteris ad me tuis excuses. quare jam plene illa tantum, quae petii, reliqua de lege Dei a te expecto: Gelliana, postquam suppellectilem eris nactus. nam Catalecta simul erunt formis descripta, avidissime expecrata mittes. De Lambino tibi assentior omnia eadem. Ollus jam leto datus est, in quem tamen quae paravi, propter monstrosam: plane Monstroliensis hujus in me maledicentiam, proferre aliquando volo, et brevi fortasse. Audio te versari in explicandis Finibus bonorum Ciceronis, de quo ipso loco theses aliquot hîc confeci, de quibus in schola disseratur. nam tametsi juris docendi munus mihi jam est mandatum, et in jure docendo jam satis sumus occupati: tamen politicis horam unam aut alteram etiam nunc tribuimus. mittam ad te exemplum thesium, si fortasse utiles tibi esse possint. In ipso Cicerone quae observavi, haec fere sunt: lib. I. de finibus fere in fine. Sed ad rem redeamus, de omnibus dici necesse est. in vet. cod. quodam est de hominibus. quare fortasse ita rectius, de hominibus dici necesse non est. lib. II. initio. Ut quibusdam in formulis ea res agatur. Turnebus et Lambinus, qua de re agatur. ego ne nimium mutem, ita: Ea res agitur. nam et haec formula veteribus erat usitata his notis E. R. A. teste Diacono de notis. Quibus vinum diffusum, e pleno sit hirsiphon, ut ait Lucilius, cuinihildum sit jus et sarculos abstulerit. in V. cod. hirsison. Tu conjicies fortasse defusum
page 308, image: s308e pleno sit oenophoro, ut ait Lucilius, cui nihildum nix et sacculus abstulerit. meministi de nivis et sacci usu in vino. Nam cum Academicis incerta luctatio est. in V. C. ut Pithoeus mihi indicavit, est, uncta luctatio, satis conveniente metaphora: post, ubi de Pompejo: Esse enim quamvis vellet justus, iniquus poterat impune. vetus ille codex ita: esse enim quam vellet iniquus poterat impune: sic Plato [gap: Greek word(s)] et pulcherrime lib. VI. de legib. ubi de servis. Nonne melius est de bis aliquid, quam tantis voluminibus de Themistocle loqui? idem ille codex, de Themista loqui? optime nam Themistam mulierem, Epicuream philosopham, valde celebrabant Epicurei. de hac Themista, Laertius, Clemens Alexand. Lactantius alii. de eadem et hîc Cicero, et ille in Pisonem ut Epicureum, accipiendus mihi videtur, etsi alii mutant, licet sis Themista sapientior. In quibus inest memoria rerum innumerabilium quaedam infinita. inest et hic videtur legendum. lib. IV. Jam ille sorites, quo nihil putatis esse vitiosius, haec verba, quo nihil p. e. v. videntur, ut spuria, inducenda. lib. V. Quae acerrime corripuisset. forte legendum concupivisset; et mox quem Tiberina dissensio, forte, descensio, et mox, quae ipsi egerint principia, puto legendum jecerint. Quae cum Zeno didicisset a nostris, ut in actionibus praescribi solet, de eadem re dixit alio modo. De hoc instituto Jurisconsultorum veterum Cicero lib. XIII. epist. 27. Servio Sulpicio J. C. Et ut vos (inquit) in vestris formulis, sic ego in epistolis; de eadem re alio modo.
Vale. salutem D. Henrico Stephano, ad quem proxime scribam. Argentorato, postridie id. Decemb.
EPISTOLA LXXIII. SIMEO BOSIUS Josepho Scaligero Jul. Caesaris F. S.
VEllem propius a te abessem. frequens extaret testimonium amoris erga te mei: si quidema coalescit, ut censes, amicitia crebra litterarum missione. Nunc quoniam longiore itineris intervallo dissiti sumus, rariusque ad vos nostrates commeant, quam ut, quoties volo, litteras dare possim; idcirco tamen nolim existimes, quicquam de pristino meo in te amore decessisse: Qui a pueris ortus, ita cum aetate maximo merito tuo crevit, ut ad ejus cumulum sperandum non sit amplius quicquam addi posse. Manilium tuum ne diutius nobis invideto. essicies hac opera diligentiaque tua, ut Astrologi Latine loqui tuo beneficio nunc primum discant. Lipsii, viri diligentis et eruditi Plautinam editionem tam cupide expecto, quam tu: poene dixi, [note: Fuisse videtut Bosius ejus sententiae, ut vitiosam hanc constructionem crederet, atqui vindicavimus eam ad Quinctil: Declamat: CCLXIII. et CCCXXI. Cicer. IX. ad Art. 2. me plus vidisse, quam se.] quam te. Audivi enim ex rumore quodam, an ex aliorum litteris, te ad Marcham usque nostram, hoc est Lemonicum propediem excursurum. unde spem conceperam
page 309, image: s309fore, ut eadem ad nos inviseres. Quo ut venias, si commodo tuo fieri potest, te etiam atque etiam rogo. Me et benignum, et minime odiosum hospitem habebis. Notae meae in epistolas ad Atticum desictae jam sunt. tantum librarii, qui eas descripsit, menda tolluntur. Itaque brevi Lutetiam, ut edantur, eas mittere constitui. Nequicquam tamen, quod scribis, speras te re tam tenui beatum fore. Sat ipse hujus generis divitiis affluis, nisi forte [gap: Greek word(s)]. Vale. Ratiasti Lemovicum VIII. Kal. Decemb.
EPISTOLA LXXIV. SIMEO BOSIUS Josepho Scaligero Jul. Caesaris F. S.
VIx haec mea manu ad te; ita digitos [gap: Greek word(s)] contraxerat. Castaneo oratori regio quam oportuit operam narravi. Amico mandaram, ut mihi Maniliura tuum curaret, quem excusum putabam. Sed Patisso suam rem, non tuam gerit. expectandum igitur. De proceribus scholae Parisiensis quid anxium animum habes? nosti illud, homine imperito nihil est injustius. Perge ergo. Nam probis et eruditis viris [gap: Greek word(s)]. Ego editioni epistolarum ad Atticum hîc incumbo. diligentem habeo typographum, ipseque [gap: Greek word(s)] sum operarum. Sed juva Ciceronem, obsecro, quibusdam in locis, quibus mederi non potui. Facile vero poteris. [gap: Greek word(s)]. Epistola prima libri decimi, ubi vulgo legitur, M. Antonii istud, quod scribis, non mihi videtur tam re esse triste, quam verbo: pro M. Antonii veteres libri habent partim Macum, partim Macom. Latet, ni fallor, sub harum litterarum cortice vox quaedam Graeca, quae alteri illi, quam Cicero subjicit, [gap: Greek word(s)] respondet. Ego [gap: Greek word(s)] olim putabam, nunc [gap: Greek word(s)]. Libro ultimo Epist. 15. pro [gap: Greek word(s)] Lambinus repugnantibus libris antiquis reposuit, aut potius supposuit [gap: Greek word(s)]. Stratilax vocatur servus quidam apud Plautum Truculento. Sed quae sit ejus nominis ratio mihi satis compertum non est: Camerarius ait, esse [gap: Greek word(s)]. non probo: quid si [gap: Greek word(s)]? [gap: Greek word(s)]. Nam hoc nomine Cicero indicat Antonium. Is vero tunc omnes sui exercitus duces mutarat, ut refert Appianus. Haec, quaeso, mihi explica. magna profecto me cura liberabis. Tuto litteras dabis, si eas Pictavium mittes, ad Albonetum tabellarium, qui creberrime ad nos commeat. ad eam rem commode uteris opera Bosselli. saepius a me accepisses, ni valetudo obstitisset. Bene vale, et nos, ut soles, ama. Ratiasti Lemovicum vKal. Novemb.
page 310, image: s310
EPISTOLA LXXV. SIMEO BOSIUS Josepho Scaligero S.
DEcreveram ad te proficisci; jamque mihi equos insterni jusseram, ut te inviserem, cum subito mihi undique allati sunt nuntii, ita obsideri vias a grassatoribus, ut sine periculo vix quisquam, nisi magno stipatus latronum comitatu, ita milites [gap: Greek word(s)] vocare soleo, itineri se committeret. Itaque cum partim incredibili tui videndi desiderio raperer, partim itinerum periculo revocarer, tandem sic de tua erga me et alios familiares tuos, jam satis ab ineunte usque aetate perspecta, voluntate judicavi, malle te amicorum consuetudine perpetuo carere, quam si tua causa adversi quicquam eis accideret. Quocirca institutam illam profectionem meam in aliud tempus commodius forsitan, certe tutius distuli. Interim has ad te litteras exaravi, quibus coeptam quidem a teneris annis, sed longo tempore desitam, amicitiam renovarem, tibique ob praeclara ingenii tui, quae quotidie in lucem edis, monumenta tanquam litteratorum hujus aetatis principi gratularer, abs teque non veluti a [gap: Greek word(s)], sed ut ab Aperta peterem variorum locorum ex epistolis ad Atticum, quae diu me torserunt, explicationem, Inprimisque horum verborum, quae extant lib. XIII. epist. 39. Libros mihi, de quibus antea scripsi, velim mittas et maxime [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)]. Sic est in editione Victoriana: Antiquissimus vero meus codex ita edit postrema verba. et maxime [gap: Greek word(s)]. recte meo quidem judicio. Videtur enim significare Cicero librum Dicaearchi, quo genus illud scribendi, quo usus erat in Phaedro Plato, ut redundans et odiosum reprehendebatur. Quod indicat Laertius, quum scribit Dicaearchum dialogum illum, ut [gap: Greek word(s)] notasse. Itaque apud Ciceronem [gap: Greek word(s)] idem erunt atque [gap: Greek word(s)], nisi tu aliter sentis. Nam quamvis eo significatu; ni fallor, alicubi scriptum legerim [gap: Greek word(s)], nunc tamen locus non occurrit. Itaque aliquo exemplo, ex veteri quodam auctore deprompto, velim meam hanc opinionem juves. gratissimum certe mihi feceris, totamque illam emendationem meritissimo tibi acceptam feram. De postrema voce [gap: Greek word(s)], nihil est quod dubitemus. Scripserat enim Dicaearchus librum [gap: Greek word(s)], ut refert Suidas. Hunc nodum, mi Scaliger, Tuo Bosio solve. plura scribam, cum plus erit otii. Bene vale Pictavii III. Kal. Sext.
Tuas litteras Bossellus mihi reddendas curabit.
page 311, image: s311
EPISTOLA LXXVI. SIMEO BOSIUS Josepho Scaligero Jul. Caesaris F. S.
NIhil mihi gratius, et acceptius tuis litteris, quibus legendis, fatigatus antea negotiorum molestiis, animus mihi visus est quodammodo conquiescere: De loco Ciceroniano, lib. XIII. ad Att. 39. ut tecum non sentiam in causa est, quod eodem illo libro Cicero ab Attico alios libros petierat Dicaearchi, supresso, ut hîc, auctoris nomine, ut [gap: Greek word(s)], et [note: In Ciceronis Epist. ad Attic. XIII. Ep. 31. et 32. est [gap: Greek word(s)]. et ita legi debere, ex Athenaeo constabit, notas doctrum virorum legentibus] [gap: Greek word(s)]. Instituerat enim illius exemplo scribere, aut ut ipse Cicero garrit, [gap: Greek word(s)] Olympiae, aut ubi visum esset ipsi et Attico, ad eamque rem, ei opus erat libris Dicaearchi, quibus valde delectabatur. Itaque [gap: Greek word(s)] tacite [gap: Greek word(s)] sive [gap: Greek word(s)] illius indicat; quem praeterea adversus dialogum Platonis [gap: Greek word(s)], cum genus id scripti ut [gap: Greek word(s)] vituperaret, aliquid edidisse refert Laertius. ut vox quoque [gap: Greek word(s)] eo necessario referenda videatur; Sed quia id tibi minus probatur, amplius deliberabimus. Tanti enim judicium tuum facio, quanti alius neminis. Illum autem Dicaearchi [gap: Greek word(s)], quem te habere scribis, ne litterarum studiosis invideto, a quibus magnam sane gratiam inibis, si eum quam primum in lucem emiseris. Notas tuas in Catullum, Tibullum, Propertium legi, quae minime meam de iis expectationem fefellerunt. acute, docte, accurate omnia. Quamquam passerem aliter ac tu legebam, quam meam lectionem video veteri tuo exemplari valde confirmari. Sic enim ibi exaratum esse tradis,
Et solatiolum sui doloris,
Credo ut, cum gravis acquiescet ardor,
Tecum ludere, sicut ipsa, possem.
scribendum putabam
Ei solatiolum sui doloris
Cedo, ut, cum gravis acquiescet ardor,
Tecum ludere, sicut ipsa, possim.
Hanc tu lectionem si probas, utere tanquam tua: sin minus, Bosio redde, hoc est ei, qui, ut nec ingenio, ita neque conjectura multum valet. quo magis ferenda tibi est ejus in hoc scriptorum genere audacia. Sed [gap: Greek word(s)]. Ad postremam epistolae tuae partem venio. Itane [gap: Greek word(s)] es, ut regiam fugias? Atqui doctis et probis viris, hoc est, tui similibus stipatos potius reges oportuit, quam [gap: Greek word(s)] aut [gap: Greek word(s)] satellitio. Sed tamen, ut jubes, de te apud Regem, quamquam inviti, silebunt amici; [gap: Greek word(s)] istius tuae potius hoc tempore rationem habebunt, quam publicae utilitatis. Ego vero quae te velle, quaeque ad te pertinere arbitrabor, omni studio, diligentiaque
page 312, image: s312curabo. agnoscis [gap: Greek word(s)]. Re tamen ipsa praestabo, ut me [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] amicum agnoscas. Bene Vale. Pictavii V. Id. Aug. resignarant tuas litteras [gap: Greek word(s)]. Itaque vide quid scribas.
EPISTOLA LXXVII. SIMON FALCONIUS AURATUS Medicus, Josepho Scaligero S.
ITa me Deus amet (vir clarissime) si unquam in hoc regno litterario (cujus tu summus Imperator) tantam gloriam mihi arrogare speravi, ut non modo nomen meum sese auribus tuis inculcaret, aut ea scriberem, quae tu et legeres et probares: Sed et aureas illas litteras a te extorquerem, quibus me reique medicae studiosos omnes tibi devinctissimos habes. Ita magnam ignotis vocibus, multis que Joannis hujus Galeni locis lucem attulisti. Quorum omnium luculentam in litteris tuis explicationem dum saepius lego, atque oculis comedo, mihi nescio quo fato subblandiuntur ac delitias faciunt ea verba, quibus tu hunc laborem nostrum ut laudatissimum commendas, et meas esse aliquid censes nugas, ut mihi ipse jam nunc serio atque ex fide tua eruditus videar. Atque eo tandem progressa est mea juvenilis [gap: Greek word(s)], ut tibi [gap: Greek word(s)] non dubitem, nempe [gap: Greek word(s)], ut Aristophanem emolliam. Quod enim tu de eo animali, quod [gap: Greek word(s)] vocat, nempe [gap: Greek word(s)] esse Dioscoridis, id sane dum attentius lego, libri nostri scripturae videtur repugnare. Verum eo me rapit nominis tui authoritas, tantique apud me sunt momenti rationes illae, quibus innixus, ea scripsisti, ut in sententiam tuam pedibus descendere paratus forem, nisi subinde cogitaslem te ex conjectura tantum egisse. Itaque mihi ipse succensebam, qui integrum authoris locum tibi non bona fide descripseram. Nam praeterquam quod [gap: Greek word(s)] inter calculosorum renum auxilia apud veteres medicinos authores ne gry quidem reperias, Galeni hujusce verba id liquido tibi persuadere possint. Cum ergo Nicolaus Alexandrinus [gap: Greek word(s)] in illa re praecepisset, et ex eisdem medicamentum pararet author noster, etsi alia forma, quid esset [gap: Greek word(s)] illustrare voluit. Hujus haec sunt, [gap: Greek word(s)] Quae animalculi descriptio et quam longe absit ab [gap: Greek word(s)] natura perspicuum est, et non multum ab ea, quam passeris trogloditis adferunt Paulus Aegineta et Aetius, recedere fortassis ipse concedas. Quorum ille, [gap: Greek word(s)]
page 313, image: s313[gap: Greek word(s)]. Addit Aerius permulta alia, quae illis tuis de tyranno avicula maxime consonant. Cujus verba proferrem, si exemplar graecum ad manum esset. Quantum tamen ex latino Jani Cornarii intelligere licuit, a regulo differt troglodites, quod et paulo major, nec in fronte habeat pennas auricolores, et garrulus magis exauditur. Quin et caudam subrectam habere punctis albis interstinctam, et plurimum hyeme apparere scribit: ut eam esse, quam tu asperis frigoribus venari solitus eras, non dubitem. Hanc saepissime per hyemem in parietibus hortorum et sepibus degentem, huc illuc sese brevi ac frequenti volatu inferentem conspeximus. Colore est admodum rufo obscuro: Quod ait Paulus, [gap: Greek word(s)], ut Aristoteles alicubi [gap: Greek word(s)]. Quem colorem per [gap: Greek word(s)] vercor ne intelligat author noster. Hîc nostri eam a garrulitate, quam in ipsa annotarunt Aetius et Arabes, ex lusciniarum genere esse dictitant, parvamque lusciniam, seu agrestem vocant. Neque vero abs re ista minutius prosequi me putes velim, cum de hac avicula maximus vulgarium medicorum animis obversetur error, qui exArabum fontibus omnem suam doctrinam haurire soliti, cum apud Razem et Avicennam legissent avieulam hanc assidue caudam movere, eam esse existimarunt, quae Motacilla nonnullis dicitur, in quibusdam Galliae locis Crolequeue, unde caudam tremulam barbari, Graeci [gap: Greek word(s)] vocant, a qua posteriore voce [gap: Greek word(s)] deducit Galenus comment. I. In lib. de articulis. Quidam cum Jynge eamdem faciunt: haec aquas consectatur cinerei quidem coloris, sed non varii: Atque hinc erroris causa: in parietibus enim et piscinis reperiri dixit Avicenna, fortasse et ipse deceptus. Nam cum ex Aetio ejus aviculae descriptionem suis insereret, pro eo, quod caudam subrectam habere dixit Aetius, caudam movere scripsit Avicenna. Quorum illud ut verissimum, ita hoc falsissimum est: Troglodytes enim et rufus est, et caudam subrectam tenet: [gap: Greek word(s)] vero caudam movet, et tota cinerea est, etsi [gap: Greek word(s)] esse dicant Pindari interpretes. Quod fortasse de troglodite intelligendum. Neque vero is sum, qui Graeculorum neotericorum more Arabas medicinae doctores nigro dente velim impetere, a quibus artem rostram plurimum illustratam esse scio, sed potius barbaros ipsorum interpretes, qui ea, quae non intellexerunt, depravarunt. Utinam autem tu Avicennam labore tuo et vigiliis dignum judicares, ac nobis latine loquentem exhiberes, cui familiaris est Arabicus sermo, ut et alii permulti. Hunc sane authorem neque Galeno minus elegantem, et optimis rationibus instructum visuros nos maximo viro, tibique soli comparabili parenti tuo, lubens assentior. Sed ad rem. Non est ergo avicula illa, quae juxta aquas degens caudam assidue motat, eadem cum troglodite, quem in omnibus refert [gap: Greek word(s)] nostri authoris. Nam quod non sit [gap: Greek word(s)] praeter illa [gap: Greek word(s)], satis indicat, quod scribit [gap: Greek word(s)], [gap: Greek word(s)], [gap: Greek word(s)]. Quae quidem id denotant, quod ajunt Paulus et Aetius, [gap: Greek word(s)]. [gap: Greek word(s)] enim sunt [gap: Greek word(s)]. Quin eadem esse videtur avis cum trochilo Aristotelis.
page 314, image: s314Cujus haec sunt ex lib. 9. hist. anim. [gap: Greek word(s)]. Atque [gap: Greek word(s)] dicitur [gap: Greek word(s)]. Hesichius autem [gap: Greek word(s)] exponit [gap: Greek word(s)]. sane trogloditem apposite nostri (rossignol creuset) vocant, quod murorum foramina subeat. Ita fortasse [gap: Greek word(s)]. Alio hanc etiam nomine [gap: Greek word(s)] vocasse videtur Nicolaus Alexandrinus, unde et pipisdam Razi dictam comperio, fortassis a passerum voce, quos [gap: Greek word(s)] Graeci dicunt. Neque mireris, quod hanc avem uri non jubeat Galenus hîc, ut Nicolaus, cum apud Paulum, Aetium, et Arabas eam ustam, elixam, assam, salitam exhiberi videre possis. Illud restat, quod tibi negotium facessebat, [gap: Greek word(s)]. Sive enim [gap: Greek word(s)] sit [gap: Greek word(s)], sive [gap: Greek word(s)], qua voce aut aviculae parvitas designetur, aut crabro, sive etiam regulus intelligatur, sive sit [gap: Greek word(s)], quae lutea est, omnino trogloditen esse mihi persuadeo. Haec sane prolixiori stylo tibi scribere libuit, (Vir undecumque lectissime) quod et in medicina faciunda non adeo exigui sint momenti, et si calculum addas tuum, non levis error vulgarium medicorum ostendatur, qui cinerem caudae tremulae (sic enim vocant) calculosis exhibent. Sin tu aliter sentias; non dubito quin verum sit. Te vero pro ea, qua polles, comitate a melioribus studiis paululum revocantem ne moleste feras, immo semper diligas, qui te admiror, suspicio, colo. Vale Aurati 15. Cal. Junias.
EPISTOLA LXXVIII. ROBERTUS TITIUS [note: Haec epistola non ad Gruterum videtur scripta, (vide Grunteri Inscript. pag. MIII.) sed cum Grutero communicata.] N.
Video me nunc tibi parum prodesse posse ad explendum desiderium Clarissimorum virorum Occonis et Velseri. nam et ego hujuscemodi antiquitatis monumenta nunquam admodum diligenter conquisivi, et video ab aliis exquisitissima diligentia in unum corpus fuisse collecta; ut nihil propemodum superesse credam, quod viros illos fefellerit. De pauculis illis inscriptionibus, quarum copiam tibi feci, haec breviter dicere habeo: Ea cujus initium SP. MELIUS COPRIANUS, dicitur extare Auximi. Vetus epigramma, cujus initium Q. MURCIO SALAPIENI, et spectabatur olim in agro Tiphernati, in loco, in quo villa Plini nepotis fuisse creditur, haud ita longe a mea patria, erat in angulo domunculae rusticae, quae deinde vetustate corruit, et a domino in fornacem calcariam marmor conjectum fuir. inscriptionis copiam mihi fecit Christophorus Rufus, civis meus, vir apprime eruditus; cujus libri excusi circumferuntur, ut te nosse censeo. Epigramma, cujus initium PORCILLAE VESTINAE, spectabatur in agro Aretino, via, quae Clusium ducit, procul ab urbe ad VI. lapidemid ad patrem meum, harum literarum probe gnarum, misit olim Hieronymus Magius, vir insigniter eruditus, cujus plurimi libri formis aeneis impressi extant:
page 315, image: s315Epigramma, cujus initium D. M. A. RUSTICUS, et adhuc spectari dicitur in delubro, quod est ad ripam Metauri, non longe ab oppido, cui nomen Sant Angelo in vado; in ditione Urbinatium ducis. id a me olim descriptum misit Accursius Columbinus civis ejus oppidi, meus affinis. Alia Epigrammata descripta habeo in codice Epigrammatum antiquae Urbis, qui fuit [note: An hic Benedictus Varchi, cujus Historia Florentina exstat? de quo egimus in praefat, ad Thesaur. Italic. tom. VIII. pag. 8.] Benedicti Varicensis, hominis pereruditi; cujus libri plures extant Etrusco idiomate scripti, diversis in locis impressi. Ad ea Epigrammata non erant adscripta locorum: in quibus reperirentur, nomina, nec de eis certius quicquam habeo. Haec praestantissimis viris Occoni et Velsero significare poteris, atque utrique meo nomine salutem dicere; id ut facias te etiam atque etiam rogo obtestorque. mittam ad te pulcherrimam inscriptionem, quae in Camertibus eruta fuit annoCIC IC XLIV. eam descriptam habeo in quodam codice, qui nunc mihi non succurrit, incidam in eum, cum minus speravero.
EPISTOLA LXXIX. FREDERICUS MORELLUS, FREDERICI F. Josepho Scaligero.
INcidit in manus nostras, Josephe eruditissimorum humanissime, sphaera illa graeca vetus, quam in Manilianis tuis citas libenter, et emendas obiter. eam typis nostris regiis majoribus describere fert animus: quod eodem tempore Buchanani Scoti sphaeram Latinam, alio tamen ornatu poetico expressam, excudere cogitem. Itaque oro te atque obsecro, pro perveteri illa magni Julii Caesaris patris tui [gap: Greek word(s)], et singulari in Vascosanum avum meum maternum benevolentia, qua eadem te etiamnunc in me tui cupidissimum, non mei, sed Cujacii, Puteani, Pithoei, Pincei, Petitii causa, esse confido; ut tuas in Empedocleam illam sphaeram, (si Empedocli Agrigentino cum Demetrio Triclinio censes tribuendam) emendationes, vel ejus exemplar a te castigatum, et si quam ludens ejus versionem parasti, mittas ad me quamprimum. Itemque notas et animadversiones tuas in Lycophronis Cassandram Graecam et Latinam, quam veluti coactus a professoribus nostris regiis festinanter et indiligenter edidi. Illam, cuicuimodi est, ad te mitto. Pisidae [gap: Greek word(s)] temere etiam et inepte a me conversam, et nonnulla alia, quae tibi non injucunda fore sperabam. Gregentianam quandam disputationem [gap: Greek word(s)], a Palladio Graece scriptam utraque lingua cudo. Christiani Florentis scriptis propediem incumbam. Tuus, vel noster potius, Pincaeus Senator, Astreae et Philologiae cultor assiduus, te salvere jubet, coram ex tua sponsione salutare mallet. Jonathae nostri fidei fasciculum hunc commendavi, quo citius optatis fruerer. Auratus [gap: Greek word(s)], et Ronsardus [gap: Greek word(s)] hîc vivunt et valent: Vale, et feliciter vive [gap: Greek word(s)]. datum Lutetiae, Nonis Februarii. M. LXXXV.
page 316, image: s316
EPISTOLA LXXX. FRED. SYLBURGIUS Josepho Scaligero S. P. D.
PLures anni sunt, ex quo ut patrem tuum, ita te quoque, Clarissime Scaliger, ob praeclara in remp. merita, amo et veneror. Cujus meae erga te observantiae etsi aliqua privatim ac publice indicia exhibui, fuerunt tamen illa fortasse obscuriora, quam ut tibi innotuerint. Itaque missis ambagibus, recta via mihi aditum ad te patefaciendum existimavi, cujus cum se commodior non offerret ratio, eam arripui, quam res ipsa monstrare videbatur. Secutus ergo doctorum virorum exemplum, eum Aristotelis tomum, quem te maxime dignum putabam, tibi dedicavi. idque eo libentius feci, quia confido te, quae a me festinante animadversa non sunt, pro singulari eruditione ac judicio tuo correcturum esse, ac per nos cum universo literatorum coetu communicaturum. Sed et haec spes accessit, fore ut perspecto instituto et studio nostro, nos in ceteris etiam tomis absolvendis pro virili adjuves, nec tua tantum nobis impertias, sed aliena etiam ab iis, qui tibi favent, impetres. Cum ergo tres nobis adhuc tomi supersint, Politica cum Oeconomicis, Historia animalium, et ultimus tomus, quo diversi argumenti opuscula continentur, rogo ad eorum expolitionem conferas quidquid vel ipse habes, vel ab aliis nancisci potes. quod beneficium si a te tuique amantibus obtinere potuerimus, efficiemus, ne vos contulisse poeniteat. Problematis Aristotelis addidimus etiam Alexandri et Cassii problemata. Hac aestate, si Deus conatus nostros fortunarit, Dionysium Halicarnasseum expediemus: deinde vel Polybium, vel Biblia Graeca. Ad quorum editionem si quid contribuere volueris, magnam a nobis pariter et literatis omnibus gratiam inibis. Sed modum petitionis me excedere sentio, quare finem ei faciam, audaciaeque ac impudentiae culpam deprecabor, ad quam quia me ardens juvandae reip. studium impellit, spero te mihi facilius daturum veniam: praesertim cum tu in eodem exercitationis genere, sed feliciore cum successu et laude majore, verseris. Deus Opt. Max. in tam laudabili curriculo te magis ac magis incitet et prosperet. Vale, et si quid vicissim tibi gratificari possumus, mone ac jube. Salutant te Wecheli heredes, Claudius Marnius, et Joannes Auhrius. Francofurdi in Wecheli aedibus 12. Apr. 1585.
EPISTOLA LXXXI. FRED. SYLBURGIUS Josepho Scaligero S.
SAepius ad te scripsissem, Scaliger praestantissime, nisi ex Opsopoeo nostro intellexissem, te in remotioribus secessibus nunc degere, ad quos amicorum
page 317, image: s317litteris vix tutus sit aditus. Nunc postquam e juvene quodam tui observantissimo cognovi, aliquam esse litterarum mittendarum occasionem, utendum ea putavi, atque in his negotiorum turbis qualemcumque exarandam epistolam. Ut ergo de studiis nostris pauca tecum colloquar, post Dionysium et Aristotelem aggressus sum Romanae historiae syntagma. Ejus primo romo dedi scriptores Latinos minores, qui altius exorsi, Augustae historiae aut viam straverunt, aut partem ejus aliquam ad sua usque tempora brevi compendio deduxerunt: videlicet Fastos Capitolinos a Sigonio suppletos et commentario explanatos; cum ejusdem Sigonii libro De nominibus Romanorum; tum Messallam Corvinum, L. Florum, Vcllejum Paterculum; Sextum Aurelium Victorem De Romanae gentis origine; De viris illustribus; De Imperatoribus; cum ejusdem Victoris Epitome: Sextum Rufum, seu Festum Rufum; Eutropium, Cassiodori et Jornandis ea, quae ad Rom. historiam pertinent. Altero tomo dedimus Caesarcae historiae scriptores Latinos minores, Suetonium Tranquillum, Aelium Spartianum, Julium Capitolinum, Vulcatium Gallicanum, Aelium Lampridium, Trebellium Pollionem, Flavium Vopiscum, Ammianum Marcellinum; et ex recentioribus Pomponium Laetum ac Baptistam Egnatium. Ad horum expolitionem ut amici egregias contribuerunt symbolas, ita non dubito, quin tu quoque sis collaturus aliquid, quod ut facias rogo, et quodammodo reip. nomine postulo. Maxime, autem ad tertii tomi perfectionem tua ope nobis opus est. is Graecis scriptoribus cum Latina versione dicatus est; nempe Fastis Graecis, Eutropii Graeco interpreti Paeanio, Xiphilino, Herodiano, Zosimo. Quibus Olympiodori [gap: Greek word(s)] e Photio visum est subjungere. sed mallemus tamen Olympiodorum integrum, si abs te illum aut ab amicis possemus impetrare. Rogo igitur ne nobis hac in parte desis, sed de tuis amicorumque scriniis communices quidquid huc pertinere videbitur. Quartus tomus Procopio et Agathiae fostassis assignabitur: quorum nobis ab amicis facta est expectatio. Sequetur hos [gap: Greek word(s)] Dio, et Polybius: ad quorum editionem ut ante aliquot annos quaedam nobis obtulisti, ita te nunc ejus promissi velim esse memorem; et quidem serio. Versionem Polybii a Pompilio Amasaeo interpolatam accipiemus ex Italia, cum aliis quibusdam ejus lucubrationibus: promiseruntque suppetias alias alii amici. Non diffido igitur, quin tu quoque tuas notationes nobis sis communicaturus, et ab amicis impetraturus, quae hanc ad rem conferre videbuntur. Id certe ut facias enixe contendo; ac plane mihi persuadeo, precibus meis apud te amicosque tuos aliquem futurum locum. Cujus voti si me compotem feceris, adnitar, ut te atque amicos collati in me beneficii non poeniteat. Porro quod attinet ad operis progressus, si Olympiodorus citius ad nos pervenire non possit, saltem primo vere ad nos mittendus fuerit. Dio et Polybius moram paullo longiorem ferre poterunt: quanquam sunt, qui Polybium valde urgeant. Haec tibi, Scaliger Clarissime, putavi significanda. tu pro indefesso erga remp. studio conatus nostros, quantum potes, et tua et amicorum ope adjuva. Vale quam felicissime. Francof. in Wecheliorum aedibus 23. Sept. 1588.
page 318, image: s318
EPISTOLA LXXXII. JACOBUS CHRISTMANNUS JOANNIS-BERGENSIS Josepho Scaligero S. P. Bituriges, in adibus Cujacii.
ANte annum, Vir Nobilissime, omnisque generis eruditione Clarissime, Studiosus Pomeranus, amicus noster, Adrianus Borckius, in Gallias abivit, excolendi ingenii causâ: cui rudimenta mea Arabica dederam, ut tibi ostenderet, et quid de illis sentires, ad me rescriberet. Sed cum nullas ab eo hactenus literas acceperim: malui in praesentia te ipsum compellare, et de Arabicis nonnulla proponere: quae te in bonam partem accepturum, et sententiam tuam libere mihi declaraturum, haud diffido. S. Lucae Euangelistae historiam Actorum Apostolicorum Arabice conscriptam, conformavi in characteres Hebraeorum: iisdemque addidi puncta, prout Arabum et Hebracorum fert analogia. Verbum de verbo Latine expressi, Arabismos diligenter annotavi: [gap: Greek word(s)] inculcavi: omnes propemodum radices Arabicas, quae in Actis Apostolicis inveniuntur, ad Hebraeas et Chaldaeas reduxi: quo videre liceat, quae Linguae Arabicae sit proprietas, ejusque cum Hebraea et Chaldaea affinitas. Spero autem has meas lucubrationes brevi in lucem edendas. Codex Arabicus, ex quo ista primum descripsi, exstat in Bibliotheca Illustriss. Princ. Palatini Electoris, ad Rhenum, in urbe Heidelbergensium, (ubi etiamnum Professorem linguae Hebraeae ago:) estque exaratus, ut ad calcem ejus habetur, anno Martyrum Sanctorum 990. his verbis Arabicis: [gap: Hebrew words] Quae ego in literas et puncta Hebraeorum ita converti. [gap: Hebrew words]
Hoc est.
Et fuit finis de hoc scripto in secundo et vicesimo ex Baba, anno nonagesimo et novies centesimo Martyrum sanctorum. Hanc aeram quod intellexerim, tuis eruditissimis commentariis de emendatione temporum debeo: et integrum locum pag. 245. operis tui, ex relatione Reverendiifimi Patriarchae Antiocheni, lucubrationibus meis pro commendanda antiquitate Codicis Arabici inserui: tui etiam faciens honorificam mentionem. Cum vero constantes habeam rationes, quibus Characteres Arabum in Hebraeos sunt transfundendi: in nonnullis ego a te dissentio: ita autem D. Ignatium respondisse Arabice colligo, [gap: Hebrew words]
page 319, image: s319[gap: Hebrew words]
Quae in literas et puncta Hebraeorum ita commutavi.
[gap: Hebrew words]
Latine hoc modo ad verbum transtuli.
Etiam vos pridem quaesivistis de aera Martyrum usitata apud Kobtitas, quid esset aut quae causa appellationis ipsius in hoc nomine: sed scito quod ipsa (sit) incoata ab anno nonodesimo regis Diocletiani impii, in quo auxit persecutionem adversus Christianos edixitque destruere ecclesias ipsorum et interficere omnem, qui non sacrificaret idolis ejus. Sic martyres facti sunt hoc edicto per manum ejus ex fidelibus dioecesis Kobtitarum centum quatuorque et quadraginta millia, et septingenta dispersa sunt. Quare ab hoc die incipit aera Kobtitarum, quam vocant aeram Martyrum, id est, eorum quorum sanguinem effudis Diocletianus. Ex quibus omnibus perspicis me literas Arabum [gap: Hebrew words] et [gap: Hebrew words] vel [gap: Hebrew words] non aliter distinguere, quam Hebraei faciunt in discernenda [gap: Hebrew words] a [gap: Hebrew words]. Primo enim ex ductibus literarum [gap: Hebrew words] et [gap: Hebrew words] constat, eas ab Hebraeo Sin et Schin dimanasse: et per haec eadem Hebraeorum elementa reddendas. Sed utrum sit S lene, et utrum S durum video ambigi: Guilielmus enim Postellus, et qui eum sunt secuti, non sine errore scripserunt, Characterem Arabem [gap: Hebrew words] denotare S durum, hoc est, respondere Schin Hebraeo: et [gap: Hebrew words] repraesentare S lene, hoc est Sin Hebraeorum. Verum hoc frivolum esse, ostendit collatio utriusque linguae: nam quamplurima, quae Schin Hebraeum habent, Arabes per [gap: Hebrew words] scribunt, ut in aera Actorum meorum [gap: Hebrew words]: Et in explicatione Ignatiana [gap: Hebrew words] etc. Annon absurdum fuerit, si illa per Samec [gap: Hebrew words] vertamus, hoc modo [gap: Hebrew words]? Deinde multa sunt, quae apud Hebraeos Sin obtinent, et apud Arabes [gap: Hebrew words], ut in superioribus allegatis locis [gap: Hebrew words] quae si refundas ad Characteres Hebraeorum hoc modo [gap: Hebrew words] prorsus quadrata rotundis mutabis. Etsi non diffitear, haec in omnibus non observari, sed in aliquibus confundi: ut Hebraice scribitur [gap: Hebrew words] apud Arabes vero [gap: Hebrew words], hoc est [gap: Hebrew words] etc. At objicias forsitan, apud Arabes literam [gap: Hebrew words] duriter legi, et [gap: Hebrew words] leniter: equidem probe id scio: fit autem hoc eo modo,
page 320, image: s320quo apud Judaeos plerosque Character Hebraeorum [gap: Hebrew words] legitur S, et non Sch: neque tamen propterea sequitur, quod [gap: Hebrew words] debeat mutari in Samec inter describendum. Exempli gratia, [gap: Hebrew words] legunt plerique Selomo vel Salomo: cum tamen non sit scribendum [gap: Hebrew words] vel [gap: Hebrew words]. Ad lectionem autem Characteris Arabici [gap: Hebrew words] quod attinet respondeo, illam proprie Arabibus non duram esse, sed sibilantem: sicut [gap: Hebrew words] S sibilans (cujus punctum supernum, transsumtum est, propter pronunciationis affinitatem, ad Sin Arabicum hoc modo) [gap: Hebrew words] vel Tau Raphatum Hebraeorum, Graecorum [gap: Hebrew words], designat. Si instes, quod triangulare punctum [gap: Hebrew words] vel [gap: Hebrew words] infra vel supra literam positum, videatur habere vim durioris pronunciationis: ut si mensem [gap: Hebrew words] (quem Graeci dixerunt [gap: Hebrew words]) scribas... vel... Papa legens pro Baba. Respondeo, supernum punctum triangulare, semper ejusdem esse naturae, hoc est, sibilum denotare, respondentem proxime [gap: Hebrew words] seu Tau raphato: infra autem literam prositum, et inverso modo [gap: Hebrew words] designare privationem sibili, et fortiorem requirere literae prolationem. Inveni autem tale infernum punctum in litera Beth, ut.... Baulus, et in litera Schin ut [gap: Hebrew words] etc. Utut ergo Beth fortiter efferatur, tamen manet Beth, ut figura ejus ostendit: sic licet Arabicum [gap: Hebrew words] nonnunquam leniter et per sibilum, nonnunquam fortiter enuncietur: tamen figura ejus ostendit, sumtum illud esse ex Hebraeo [gap: Hebrew words], et in illud refundendum: nequaquam vero commutandum in Samec [gap: Hebrew words]: Arabes enim vulgares non habent figuram literae Samec Hebraei: pro Samec tamen in numererorum notatione (quae prorsus Hebraicis literis secundum ordinem respondet) productius Tsade adhibent: sicut in quodam Astrolabio Arabico apud me videre licet, Itaque ei, qui volet characteres Arabum, in originales Hebraeorum refundere, spectandum est, quid figurae inter se utrinque communes ferant, quaeque utriusque linguae sit proprietas et cognatio. Si enim ex vernacula Arabum pronunciatione pendendum esset, utique [gap: Hebrew words] per Daleth raphatum, [gap: Hebrew words] per Gimel, etc. etiam esset reddendum, quo nihil foret absurdius, et a fontibus Hebraeis alienius. Sententia mea est, ut, [gap: Hebrew words] vel [gap: Hebrew words] vel [gap: Hebrew words] Arabum per [gap: Hebrew words] reddatur: vel saltem si typi Hebraei non habeant punctum dextrum vel sinistrum, ut exemplo Chaldaeorum [gap: Hebrew words] Arabum vertatur loco Sin in Samec: hoc modo [gap: Hebrew words], in [gap: Hebrew words] etc. Ubi enim apud Arabes viginti sunt dictiones, quae per [gap: Hebrew words] scribuntur, fere sedecim earum respondent Sin vel Samec Hebraeo: et ubi apud Arabes sexcentae voces sunt, quae per [gap: Hebrew words] scribuntur, fere quingentae ex iis respondent Hebraico Schin. Haec me movent,
page 321, image: s321cur in versione praedictarum literarum a te dissentiam: tu, Optime et Nobilissime vir, ignosces Academicae [gap: Greek word(s)], et porro ut judicium tuum ad me perscribas vehementer oro. Quod si feceris maximis me beneficiis obstrictum habebis, et me amicum certum experieris. Plautum tuum eruditi juvenes, et viri Clarissimi sollicite expectant, et ut tandem promissa persolvas maxime rogant. D. Franciscum Junium Biturigem, hoc tempore collegam meum reverenter colendum, monui, ut occasione data de Arabicis quoque tecum conferret. Nobilissimum studiosum, D. Adrianum Borckium, quem supra nominavi: si tibi innotuit, meo nomine officiosissime saluta: eique, ubicunque degat, hasce adjunctas redde. Ad eum enim scripsi (modo Biturigibus adhuc haereat) ut me tibi commendaret, et responsum ad meas abs te peteret. Deus Opt. Max. te diu Reipub. literariae salvum et incolumem servet. Dataes Dominica Judica, ipsa nimirum die 28. Martii Anno 1585. stilo vet. Heidelbergae.
De hoc christmanno vide quae diximus ad Lipsii Epist. CLVII. CCCXXVIII. CCCCLXXXI. Quia vero ignorabam, quid de argumento hujus epistolae judicandum esset, eam cum viro optimo, et docti Timo collega, Johanne Heymanno, Linguarum Orient. Professore, communicavi, qui ad eam haec, quae fequuntur, adnotavit.
Arabicum textum in literas Hebraeas transfundere, de quo agitur in hac Epistola, vanus est labor, et solis Judaeis inter Muslimos commorantes, ne scripta sua legant, utilis. Nam Hebraei habent 22. Arabes vero 28, vel juxta ipsorummet calculum, 29 literas, et si peculiares, quas praeterea habent Turcae ac Persae, jungant in vocibus exoticis literas, quod tamen rarissime sit, quatuor vel quinque amplius. Praeterea Hebraei habent 10. vocales, et si jungas vata cum schevaim, 15; Arabes vero tantum tres et nunnationem; transeo differentiam non exiguam in aliis punctis diacriticis; sic ut non tantum turbanda sit lectio et pronuntiatio, sed etiam multo difficilior evasura, praesertim etiam quia Arabes regulariter quasdam literas elegantissime connectunt, alias non, unde saepissime limites vocum in Arabica scriptura melius dignoscuntur, quam in Hebraea, ubi singulae literae separatim pinguntur, et quae terminant vocem cum voce sequente initialibus saepe per errorem jungi possunt.
Si tamen aliquis ita instituere vellet, is leges illius transfusionis non ex suo cerebro condere, sed ex Judaeorum inter Muhammedanos habitantium usu, (v. g. ex quodam pentateucho, vel ex Maim. Moreh Nevochim etc. quorum textus Arabice, scriptura Hebr. exstat in hac Bibliotheca) accipere deberet.
Author epistolae etiam multos errores admisit. 1. in transcriptione textus Arabici ex J. Scaligero, apud quem fere omnia sana sunt: tres voces omisit; duas cum omissione aut transpositione literarum foedavit, aliquot puncta diacritica, quae adesse debebant, neglexit, unicam vocem correctius scripsit, sed alias incorrectas reliquit etc. 2. In versione ejusdem textus voluit versionem Scaligeri emendare. sed infeliciter. praesertim ubi vocem [gap: Hebrew words] quam non intellexit, vertit per dispersa sunt, ac si fieret distinctio inter occisos et dispersos per persecutionem Diocletiani, cum tantum in t. Arabico interfectorum siat mentio, et vox [gap: Hebrew words] non significet dispergere, sed tot homines vel personas, idque praesertim ex usu linguae Turcicae, quam etiam videtur intellexisse Scaliger, sed non author Epistolae. 3. praeterea multa animadverti possent in seq. disputatione ejus de quibusdam vocibus et literis, quae aliter se habent in Hebraea, aliter in Arabica lingua; et de orthographia; in quibus se prodit inscitia authoris et animus admodum pronus ad subjugandam nobilissimam linguam Arabicam legibus linguae Hebraeae; sed ea haec pagella non fert.
page 322, image: s322
EPISTOLA LXXXIII. Q. SEPT. FLORENS CHRISTIANUS J. Douzae a Noortwico S. D. Leidam.
HEri tantum (hoc est sex integros menses, postquam scriptae sunt) tuas accepi literas, mi Douza, mittente Jo. Jossentio qui nunc Caesaroduni Turonum Scaligerum nostrum opperritur, ad vos merito iturientem, et quum has accipies, portum, ut spero, vestrum applicantem. Gratulor viro istam e Gallia nostra abitionem, et voveo felix iter, vobis vero planissime invideo bona tanta, quanta in hac copia eorum fruituri estis, quae propria nobis essent, si saperemus. sed bene, quod sub libera conditione Principem virum, et vere [gap: Greek word(s)] conduxistis. Nam et ex animi sententia istic morabitur, et regressum habebit liberum. Quanquam, si me audit, amabit vestros. focos, quando in hac terra Gallia nullum operae suae dignum nactus est pretium. Vestrum erit causas morandi innectere, ut qui nunc vocatus, taedio ruentis patriae, et multa prece motus, Bataviam petit, vestra demum comitate et toleranti prudentia delinitus et victus, videatur ultro ambiturus. Neque vero miror fuisse apud vos genus hominum, qui Scaligeri erga vos propensum animum et simplicem voluntatem imminutum irent: etiam in his regionibus ii percrebuerant sermones, qui totum istud negotium pessum dare poterant. Nam de vobis Batavis ea circumferebant, quae certe scio ficta fuisse commenta invidae et malignantis [gap: Greek word(s)]. Quasi vero, ut Lipsium ureretis, Scaligerum tantum accersendum putaveritis. Imo neque hunc unquam in mente vestra sensum fuisse arbitror, et certum habeo neminem esse ex ista gente litterata, quem libentius videat, et de facie norit quam Scaligerum Lipsius, aut Lipsium Scaliger. Quicquid aggrediemur aut quoquo grassabimur, illiberale est et impium, gradum sibi facere ex aliena ruina, aut laetitiam ex dolore; neque cadit in humanitatis professores tam fera cogitatio. Vellem equidem aut Lipsio non praebitam, aut ab ipso non arreptam, discedendi a vobis occasionem, et haberetis [gap: Greek word(s)] Non me latet posse non leves causas adferri, propter quas istud discidium factum sit, sed sic censeo, talium virorum amicitias non disrumpenda, sed (si necesse sit) dissuendas. Vidi his diebus [note: Cent. 11. Miscell. 98. et vide in hac Sylloge ad Epist. Monavii ad Lipsium CCCXCV.] Epistolam ipsius ad Monavium. Hui tantas turbas propterea? cui bono? quid velle istos dicam, nisi in lente unguentum? Non dissimulabo tibi, quaedam in illo esse, quae multis etiam bonis viris suspicionem urgeant non constanter servatae, sed laesae Religionis Christianae, vel cum ait, Deum sibi posthac colendum per vestigia majorum. Id quamvis per se rectum est et laudandum (agnoscimus enim majores Apostolos) tamen non perinde ab omnibus aut intelligetur, aut accipietur. Neque ego probaverim scribentis animum, si hac cautione quaesivit famam deserendae Ecclesiae, ut nec legentis, si id immerito
page 323, image: s323suspicetur. Multi quidem in Grallia multum hac in parte peccavimus, sed metu mortis instantis, quam vis et Tyrannis praeferebant, neque sponte, sed, ut semel dicam, vitio humanitatis. Haec ego, mi Dousa, libere ad te et apud te scribo, non qui sim [gap: Greek word(s)], sed ut omnes Batavi intelligatis mihi, laudis vestrae amantissimo, dolere hoc vobis deesse ornamentum, ac vere moneam (si quid monitoris eges tu) saepe bona a Deo data nobis excidere culpa nostra, praesertim si tale ingenium nobis sit, quod in juventae calore praecipiti vocat Horatius, Amata relinquere pernix. Caeterum magnam inivisti a me gratiam in literis tuis, quibus tam elegantes et amoris plenos [note: Credo intelligi Epistolam XV. inter Carmina Douzat pag. 437. editam.] elegos attexuisti, omnia dicta sive soluta sive vincta, recta semper sunt: omnino respondere elegantiae tuae non possum: erit tamen cum aliquando carmine te alloquar. Quam jacturam filiolae tuae fecisti aegre, ut debui, tuli. Quanquam mei mihi sufficiant dolores, [gap: Greek word(s)], ut ait Sophocleus Neoptolemus. Tamen, ne tu hoc nescias, superat Dei gratia Claudius filius, qui cum defuncto fratre, velut equo funali, gratissima mihi erat [gap: Greek word(s)]. Hunc ego Neoptolemum et militiae nimium amantem, vix ac ne vix quidem persuasi, ut arma deponeret et Andegavum proficisceretur, ubi nunc meret sub Juris doctoribus otia scholastica, non sane quod armorum expertem ipsum velim, aut totum deponere Martis amorem (nam ea incidimus tempora, quibus vi geritur res) sed ut discat, reliquas omnes artes, vel belli vel pacis, ancillas esse sapientiae. Itaque eum opto esse [gap: Greek word(s)]. utinam Deus mihi sospitet superstitem et spiritu suo dirigat, si tamen ille ipsum cum timore diligat. Qui ut domum tuam, uxorem et liberos tecum prosperassit eodem animo precor. [gap: Greek word(s)]. Vale, Vindocini, Proprid. Kal. Majas CICICXCIII. Ego semper te ut Olorum Herodotus, [gap: Greek word(s)] propter filium Dousam, cui faveo ex animo.
EPISTOLA LXXXIV. Q. SEPTI FLORENS CHRISTIANUS Jano Dousae Nordowico. Leidam.
SI sperassem eam fore Scaligeri nostri procrastinationem, ut hoc tantum Quintili se in procinctum daret, inhibuissem, mi Dousa, festinationem earum literarum, quas ad hunc Jossentium ante tres menses Caesarodunum missas, redditurus est tibi Tuningius. Praeterea alia dedissem in clientelam tuam litteraria munera (quae in Musaeo nostro latent satis multa, utinam bona) typis a Raphelengio Plantinianis, si ita tibi visum esset, eliminanda. Nunc quum post diuturnam moram hac iter fecit Scaliger cum comitatu suo ita properanter, vix ut excusandae illi scriptioni, aut hanc exarandae tempus supersit a suavi colloquio, quo frui mihi datur cum veteri et magno amico; peto a te ut tumultuariam
page 324, image: s324illam operam boni consulas, et augere me sinas numerum eorum, qui te merito et amant et observant. Interim Dousam filium ex animo salvere jubeo. Perlegi attentius et cum cura, quae ad tres Poetas erudita, et in illa aetate admiranda scripsit. Ea mihi saepius legenti magis ac magis adlubescunt, ut jure nexi obstrictum me jam teneat pro inscriptis meo nomini notis ad Propertium. Ita ille te patrem ingenio suo, et tu tali prole nos amicos beasti, imo omnes, quorum interest. vacare Musis. Vale, Vir Generose et inclyte, columen ruentium litterarum, et ruina barbariae imminentis. Vindocini, Prid. Idus Quintiles 1593.
EPISTOLA LXXXV. Q. SEPT. FLORENS CHRISTIANUS Jano Donsae Filio. Leidam.
A Liqua te existimo, Praestantissime Juvenum, intuentem in scriptis meis laudabilia, non solum ad amicitiae foedus mecum feriendum venire nunc, sed et quasi ad id cogendus sim, litterario munere verberatum me provocasse. Atqui, quamvis longe inferior opinione et praedicatione tua sit laus nostra, satisque um exigui, quod in me est, ingenii conscius, tamen currenti, quod ajunt, calcar addidisti. Qui jampridem parentem tuum nobilem, eruditum et optimum virum, quum in isto fere aetatis, qua tu nunc es, uterque essemus, coluerim et amaverim, huc me impellente proba, et Christiana virtute, atque adeo studiorum similitudine, nullum alium mihi proxenetam adhibendum censui ad istam paternae amicitiae [gap: Greek word(s)]: tantum Graeco versiculo admonitus [gap: Greek word(s)], nolui committere ut, hac iter faciente Tuningio, officium meum desideraret pater Douza, ad quem festino impetu ante annum scribens, recolendum putavi pristinum amorem. Tu vero dignus isto patre filius, et olim Dei virtute in majus nomen iturus, meminentis animi lenem illam significationem cumulasti ingenti, et vel omnem principalem sortem superante accessione, dum novellum, sed mirificum ingenii tui foetum, quem Propertii hortis adsevisti, mihi consecrasti. De quo judicium meum vix feram ad aures tuas: apud alios id liberius fiet, et extra invidiam quaesitae gratiae. Hoc unum dicam, non solum admirari me, sed amare etiam quam nonnulli oderunt, Teneris in annis praecocem sapientiam. Interim cogitationi incumbam, qua te in simili munere redhostiam, et ex scriptis meis ornatum te velim. Habeo in schedis meis satis multa (bona sint tantum) quibus doctos amicos licet [gap: Greek word(s)]. Quorum bonam partem per hos civicos motus muginatus sum, postquam aulicae et vanissimae nostris moribus vitae pertaesus ad me redii. Ea si elegantibus suis typis diligens et eruditus Raphelengius edere volet, non admodum pertendam, quandoquidem his temporibus bonis artibus Pacis (inter quas Typographia non postrema) frui non possum, et vetus Proverbium tollimus, Ipsi sitiunt Fontes. Vale, mi Dousa, et quod videor semper repositurus, me ama. Vindocini proprid. Kal. Majas 1593.
page 325, image: s325
EPISTOLA LXXXVI. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
SI vel exemplo careret hoc factum meum, quo nunc ad te, Vir Clarissime, tibi ignotus atque invisus scribo, vel si mihi dubia esset humanitas et facilitas illa tua, qua uti soles erga omnes, qui adamarunt ea studia vel universa, vel eorum aliqua, in quibus tu ita excellis, ut familiam ducere hac tempestate ab omnibus eruditis tuo jure existimeris: facerem pluribus, ut tibi me excusarem. Nunc cum et bonorum exemplum habeam, quo exemplo licere mihi puto idem facere, quod illi factitarunt, et tuae humanitatis, cum summa eruditione et virtute conjunctae, fama ubique decantatissima jam olim me quoque bona spe implerit, fore, ut si vel coram vel per literas tecum de rebus ad studia literarum pertinentibus aliquando forte agerem, libenter me ad colloquium admissurus patienterque auditurus esses: non utar jam prolixiore oratione, qua me tibi insinuem, teque mihi conciliem. Tantum peto abs te, ut quid velim, paucis, nisi quid te detinet, audias. Jam diu fit, cum de Oppiani Cynegeticis et Halieuticis (Ixeutica enim nullo sumptu, nullo labore, ne quidem ex ipsa studiorum parente Italia, eruere potui, ac frustra id semel iterumque tentavi) denuo edendis, et ad publicam studiosorum utilitatem illustrandis cogitavi. Cum enim in hunc poetam (nosti quantum et qualem) primo inter Saxones meos admodum etiam adolescens incidissem; ita illum ardenter amare coepi, ut quicquid mihi a studiis Juris civilis, quibus me patris voluntas et imperium destinarat, otii concedebatur, id post Homerum et Virgilium in nullo Poeta alio, quam Oppiano conterere mallem. Accesserunt postea tot tantaque judicia, quae de eo fecit pater tuus, [gap: Greek word(s)]. Ea me in sententia confirmarunt plurimum, et hunc auctorem etiam carissimo cariorem mihi fecerunt. Videbam enim, nullum ex Graecis poetis majoribus ac pluribus laudibus cumulari, quam hunc nostrum: quem passim in suis scriptis nunc Musarum alumnum prudentissimum vocat, ejusque versus tum pios, tum pulcerrimos, tum divinos, tum luculentissimos, tum aureos, tum Maronianos, si cujusquam Graecorum: nunc candidissimum atque magniloquentissimum, nec vulgari eruditione: nunc adeo sublimem inter Graecos, adeo numerosum, ut eorum unus ad Virgilianam diligentiam aspirasse videatur: quîcum Graecorum neminem ausis comparare: cujus unius spiritu Virgilianam divinitarem repvaesentatam semper judicarit: nunc magnum poetam, (quod saepe a se dictum sit) nunc maximum atque elegantissimum appellat: nunc absolutissimum Graecorum, qui nitidissimo carmine rem oculis subjiciat sine strepitu: quo nemo omnium frequentius usus sit comparationibus, in quibus et venustas, et robur et candor et efficacia sit: nunc denique ipsum poetis annumerat Ethicis, Naturalibus, Theologis. [gap: Greek word(s)]
page 326, image: s326[gap: Greek word(s)]; Tentavi itaque, num possem huic tanto poetae meis quibusdam Scholiis aliquid lucis afferre, unde simul honestam adolescentiae meae commendationem ducerem. Successit belle sub manus negotium, ut ait Plautus. Confeci enim mediocre corpus Commentariorum, tam in Cynegetica, quam in Halieutica: necdum audiveram aut videram quidquam eorum, quae in Cynegeticon [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: Cynegetic wn] libros scripta sunt a Joanne Brodaeo et Bodino, duobus literarum in Gallia vestra luminibus. Sed me meorum ne tum quidem poenituit, cum ea contulissem cum illorum Cl. Virorum lucubrationibus, quas tandem meis confectis nactus sum. Halieutica autem nemo, quod sciam, attigit, praeter Laurentium Lippium, qui [gap: Greek word(s)] Latina ea fecit, commentariis autem illustravit nullis. Nostra igitur saepe approbantibus, et me excitantibus [gap: Greek word(s)], doctissimis quibusdam Germaniae nostrae viris, praelo tandem adornavi Anno 1587. ac sequente ad Henricum Stephanum misi, petentem et editionem ultro pollicentem. Verum qua ille ratione usque ad nundinas superioris auctumni (hoc est sex annos ipsos) me distulerit, meaque omnia suppresserit, et quomodo ego ea tandem singulari ope ac beneficio immortali Isaaci Casauboni recuperarim tanquam ex orci faucibus, hîc tibi non commemorabo, sed scire cupientem remittam ad ea, quae super his Francisco Raphelengio vestro scripsi: cui et epistolam Casauboni ad me et Epigrammata duo amicorum meorum misi, D. Posthii inquam et Bersmani. Is tecum haec communicabit. Cum autem nondum abjecerim hujus editionis voluntatem, de alio Typographo, [gap: Greek word(s)], cogitanti venit mihi in mentem cum D. Raphelengio agere. Itaque ad eum scripsi voluntatem hominis explorabundus: de qua quam primum me certiorem fecerit, mea ipsi mittam. Quod si, uti spero, conditionem acceperit: peto a te, ut huic instituto nostro faveas, non solum [gap: Greek word(s)], sed etiam adjuvaus aliquando Raphelengium, virum quamvis per se diligentissimum et doctissimum, quo ornatior atque accuratior tandem Oppianus noster exeat. Sed et illud te rogo, ac, si necesse est, etiam oro, ut Epigrammate aliquo hauc editionem nostram exornatum eas: quod ego summi beneficii loco habebo. Idem per te a Bonaventura Vulcanio quoque peto et contendo: cui, si pateris, hanc epistolam tecum cupio esse communem. Non enim succurrebat mihi in praesentia peculiaris ad ipsum scriptionis argumentum, neque otium satis erat: cum quidem in notitiam viri, quem de quibusdam optimae notae scriptis aestimo et colo animo meo, jamdiu gestiam pervenire. Valete, et si vobis facinus nimis audax fecisse videbar ad vos scribens ignotus, quaeso date mihi veniam, et a fiducia vestrae humanitatis hanc audaciam profectam existimate. Iterum valete,
[gap: Greek word(s)].
Altorpii in Academia Norimbergensium, a. d. 28. Martii A. 1595.
Placuit tibi mittere Clariss. Collegae et amici mei conjunctissimi D. Scipionis Gentilis Epigramma in Jesuitas, a Christianissimo Rege e Gallia proscriptos, quod
page 327, image: s327is nuper faciebat, cum Arrestum Parlamenti Parisiensis et Philippica [note: Intelligit libellum, cui titulus, Plaidoie d' Antoine Arnauld, Avocat en Parlement, pour l' Univesite de Paris contre les Jesuites. 1594. de quo vide Le Long Biblioth. Histor. num. 16858. Pater fuit celeberrimi Ant. Arnaldi, doctoris. Sorbonii et Jansenistarum Coryphaei. vide de eo Baylii Lexic. T. 1. p. 334.] Ant. Arnaldi J. C. ad nos allata essent.
EPISTOLA LXXXVII. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
VIde vero hujus hominis audaciam, Illustris Scaliger, qui tibi suis literis iterum obstrepere non veretur. An non semel verecundiae fines transgredi satis fuerat, dum ad tantum virum ultro ignotus, invisus, scripsi? Ac sane ipsum me silentium tuum deterrere poterat ab omni ulteriore scriptione, nisi ex Fr. Raphelengii optimi et doctissimi viri literis unis et alteris intellexissem, meas te et comiter accepisse, et favere cum ceteris studiis meis, tum instituto de renovanda Oppiani editione. Pro hac igitur erga me benevolentia, proque consilio et ope, quibus Typographo illi meo adfuisti, gratias tibi nullas agere, mihi religio fuit. Hinc igitur istae nascuntur literae: quibus simul etiam amico meo, atque ut ipse modeste et benigne profiteri amat, discipulo opera a me datur. Caspar Schoppius est, adolescens ingeniosus et acutus: qui hac aestate novum opusculum Criticum edidit titulo Verisimilium. Eum librum tibi, Illustris Scaliger, ipsius nomine mitto, quod quidem ipse facturus fuerat, ni peregre abesset. Rogo autem tuam praestantiam, ut efflorescenti hominis indoli tu quoque favere velis, quem ego cognovi admiratorem virtutis et eruditionis tuae incomparabilis multo maximum, quique jam nunc in hoc aetatis lubrico ad omnem virtutis laudem, decusque literarium ex summis opibus connititur. Cujus rei argumenta minime obscura in hoc ipso libello, ni fallor, animadvertere licebit. Quod si hîc mei quoque nominis laudes aequo majores videris, illud velim cogites:
[gap: Greek word(s)] ut liceat mibi Throcritum [gap: Greek word(s)]. Ipse autem me vehementer amat. Meae erga te observantiae summae pignus capias licet a Fr. Raphelengio nostro, cum erit absolutus Oppianus noster. Cujus editio ut sit ipsi quam lucrosissima et fructuosissima, opto. Erit autem, si liber sit vendibilis. Et erit vendibilis, si a te tuique similibus doctis ac bonis viris juventuti studiosae commendetur. Quod ut facias saepe, idque non solum, ut dixi, utilitati typographi, cui ex animo factum volo, verum etiam honori meo tribuas, etiam atque etiam a te peto. Erit enim mihi tanto majori laudi ista editio, quanto in plurium manus liber pervenerit. Meae quidem Commentariunculae (quibus multa [gap: Greek word(s)] inesse ipse agnosco, ut quae ante complures annos a me scriptae sint) quamvis
page 328, image: s328tanti non sint, ut vestram, majorum gentium Criticoium (dico Scaligeros, Donsas, Lipsios, Giphanios, Casaubonos, Vulcanios, Merulas, alios de genere isto) approbationem promereri, aut acerrimi judicii limam sustinere possint: tamen conatus iste adjuvandi studia adolescentiae, cui a me potissimum haec opera dabatur, aliqua in laude ponendus videtur. Quod ut facias, meisque studiis favere pergas, iterum te majorem in modum rogo. Vale, vir Illustris, et Salve. Altorphii in Acad. Norimbergens. Prid. Kal. Septemb. An. MDXCVI.
EPISTOLA LXXXVIII. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
QUaerebas ex me postremis litteris tuis, Josephe Scaliger, vir Illustrissime, quid in studiis optimarum artium novi parem. Scire enim te ajebas, me semper novi aliquid parturire; nunquam feriari solere. O humanitatem benignitatemque incredibilem! Tene in tanta excelsitate tua etiam ad meam humilitatem respicere? neque id obiter aut perfunctorie, sed ita ut de studiis quoque meis tam et quaeras benevole, et judices benigne. Ergo cum tantae benevolentiae non respondere nimis agreste et barbarum foret, sic de me velim habeas. Ea quidem ingenii felicitas, quam tu, alios ex te aestimans, mihi tribuere videris, a natura mihi non contigit, novi quippiam ut parere possim, in tanto praesertim eruditae doctrinae proventu, tantaque ingeniorum copia, quae pene omnia jam occuparunt: [gap: Greek word(s)], ut conqueritur Chaerilus. Mihi itaque semper in mentem est Pindaricum illud: [gap: Greek word(s)]. Tua tuique similium, quibus mens altior et divinior a propitio numine concessa est, haec est provincia, novi aliquid et antea ignorabile in lucem proferre; quo nomine omnes vobis debere fateamur, vestro magisterio facti doctiores. Quid autem nobis relictum est, qui non quidem aversa a Musis pectora gestamus, sed non ex supremis tamen illarum mystis sumus? Nimirum hoc, primum ut velut humi reptantes vos tanquam aquilas in nubibus suspiciamus, et quantum nobis conceditur, acie oculorum vos tequamur: Deinde, ut quae vel ab antiquis sapientibus ad nos transmissa, vel a vobis adinventa, aut ex parietinis oblivionis et ignorantiae tenebris eruta sunt, atque in posterum adinvenientur aut eruentur, diligentia nostra custodiamus et conservemus. Nam et in re familiari scimus esse non tantum, qui quaerat et comparet foris, quae ad familiam sustentandam pertinent, patrem familias, verum etiam, quae parta foris ab illo accipiat et domi servet tueaturque, matrem familias. Atque ut illî laus praestantiae merito conceditur, ita huic diligentiae relinquitur, qua multas contineri virtutes testis est Tullius. Hoc ego animo et consilio jam ab aliquot annis studiosae juventuti, quae se in meam familiaritatem
page 329, image: s329contulit, auctor esse consuevi, ut optimorum auctorum lectionem ament, eorumque eruditione animos implere studeant: neque in Latinis solum (sese deditos esse velint, quod plerique vulgo satis habent, (si tamen et hos cognoscant) verum etiam Graecos fontes adeant, a quibus ne ipsi quidem Latini dissimulant sua se pleraque hausisse, et si inficias ire vellent, facile convinci possent: planeque studiosis meis conor persuadere, frustra esse, qui sibi se doctrinam solidam sperent comparare posse absque Graecitate, neque Latinae linguae absque Graeca perfectam esse cognitionem. Non solum enim res et sententias plerasque omnes Latini a Graecis sunt mutuati; sed etiam bona pars verborum Latinorum inde ex Graecia promanavit in Latium: Quod tibi quidem minime est obscurum, qui quidquid uspiam est linguarum et traducem earum cognationemque nosti, tanquam ungues digitosque tuos, aliosque ad Varronem et Festum plurima id genus docuisti: sed propter eos, quibus id fortasse per suam imperitiam aut contradicendi libidinem incredibile dictu videri solet, cogito aliquanto proprio atque ad id destinato tractatu planum facere. Ita alias quidem in Euripide, philosopho illo scenico, alias in Aristophane, Comicorum festivissimo, diligentia nostra fuit versata. Superiore vero autumno et hieme amicis quibusdam, eruditae doctrinae sitientissimis, rogantibus accommodavi operam meam in omnis eruditionis parente Homero, familiari expositione post sumptum cibum interpretando, quantum quidem per alias occupationes, quae me subinde distrahebant, mihi concedebatur. Ea res occasionem mihi praebuit colligendi quaedam, quibus omnes libri pleni sunt, de hoc summo vate encomia, elogia et testimonia variorum: unde nimirum et studiosi illi mei, et alii fortassis, si qui praeterea haec legerent, tanto plenius cognoscerent, quid sibi de Homerica lectione sentiendum expectandumque foret. Adjunxi autem et Periochas Ausonianas in Iliadem et Odysseam, ex quibus nonnulla errata, qua lectionum, qua distinctionum sustuli, quae in tua illa omnium alioquin optima editione, aliisque quotquot vidi, redederant hactenus: non quod illa tu aliive viri doctissimi animadvertere non potueritis, (hanc enim ego laudem acuminis mihi non arrogo, ut aliquid videre potuerim, quod vestram animadversionem, ubi eam adhibere voluissetis, subterfugerit) sed quod vobis ad alia difficiliora properantibus forte relicta sint. Ita factum quod est in proverbio, ut claudus viator certiora omnia retulerit. Quod si qui putabunt, rem me fecisse alienam professionis meae, quae me in jure civili versari jubet: ii sciant, habere me veterum Jurisconsultorum exempla: ut Sabini, Cassii, Proculi, Julii Pauli, Aelii Marciani, Ulpiani, Papiniani, Sexti Caecilii, Gaji, Claudii Saturnini, Herennii Modestini, et aliorum (at quantorum virorum!) quos cum in illa luce reipublicae, quam consiliis suis ut veri politici gubemabant, non puduerit, lectitandis hujus summi et praecipui poetarum scriptis assiduam operam impendere, adeoque testimoniis ejus uti, vel ad exornandos libros suos, vel ad juris controversias nonnunquam decidendas: quid nos facere aequum est homines Scholasticos? qui licet nobis sat occupati videmur, tamen otio abundare dicemur, ad prisca illa lumina comparati,
page 330, image: s330quibus tota vita in gravissimis negotiis consumpta fuit, et tamen Homeri lectioni vacare potuerunt. Sutelarios autem nunnullos (quos illud nunquam satis tibi, Scaliger, laudatum Glossarium [gap: Greek word(s)] vocat) quid moremur? quorum sententia, existimantium, perfecti et absoluti Jurisconsulti nomen tueri non posse, qui non omnem elegantiorem doctrinam et cultum humanitatis a se procul spreverit segregaveritque, et de industria quasi inquinate et sentiat et loquatur, jam pridem ab aliis, quibus sanum est sinciput, explosa est. Mihi quidem saepe mirari subit illos, qui cum alias semper crepent Justinianum, tamen non meminerint pulcerrimi illius Elogii, quo ab eo Imperatore Homerus afficitur, dum patrem omnis virtutis appellat. Etsi autem apud multos etiam eorum, qui se volunt esse ex melioribus, haec talia fere contemni et indies minoris minorisque fieri videmus: mihi tamen stat sententia, stabitque quoad vixero, ab hoc studiorum genere non plane discedere, sed levamentum ac solatium petere aliarum curarum, et grata hac varietate distinguere severiora studia, eorumque velut senium depellere. Valde enim mihi semper fuit probatum illud [gap: Greek word(s)]: nec minus illud Theocriticum:
--- [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)], ut ait Pindarus. Collectanea ista mea, qualia qualia sunt, non quidem acerrimo illi judicio tuo subjicere, (quod vereor ut sustinere possint, cum mihi non licuerit ea, ut volueram, perpolire, festinanti ad alia) sed benevolentiae et favori commendare visum est, qua susciperes eorum, sicubi opus esset, patrocinium. Quis enim erit ille tam arrogans aut fastidiosus, qui spernere ausit, quod tibi inscriptum, se a te non illibenter susceptum cognorit? et cui non sese approbet
Quae sibi Scaligeri praefixit pagina nomen? Vale.
EPISTOLA LXXXIX. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero S. P. D. Leidam.
JOsephe Scaliger, Vir Illustris. Rittershusius tuus cum vellet ad te accuratius scribere instantibus nundinis Francofurtensibus, tempore et aliis negotiis exclusus non potuit cogitata exequi. Quare justis litteris in aliud tempus rejectis hoc tantum [gap: Greek word(s)] ad te nunc dirigere voluit, insertum libello Arabico, et (ut suspicatur) Mahumetano: quem tibi dono mittit, rogans ut boni consulas, et animum in eo recognoscas tui observantissimum, tui cupidissimum, tibi devotum. Homerica Collectanea, quae tibi inscribere parat, nondum perpolivit omnia. Culpam conjicit in morbum, qui ipsi prope letalis fuerat anno, et pigriorem effecit. Partem quoque culpae sustinerit (si
page 331, image: s331haec culpa tamen dicenda est) alia ordinaria et graviora [gap: Greek word(s)] Juris interpretandi, et consultoribus respondendi, cavendique. Resumet tamen per hanc aestatem, utque ad autumnales nundinas parata sint, operam dabit. Haec nunc volebat nescius ne esses, Tibique se commendat. V. Altorphii 3. Martii 1600. Mira sunt et inaudita quae in me patrat Schoppius, ille meus quondam consalaneus, ex quo Romam migravit, et Cardinalibus et Inquisitoribus supparasitatur. Sed de his ejus facinoribus et venenatis morsibus alias: longa enim est fabula. Nec clementius tractat Giphanium nostrum, veterem hospitem suum: a quo Symmachum habuit, sicut a me Plautum, quorum beneficio primum inclaruit. Ei extrema machinatur in aula Caesaris (ubi nunc vivit Giphanius) criminando virum magnum apud Legatum Pontisicium aliosque. Heu qualem anguem fovimus! Quam turpiter ab homine ambitiosissimo delusi sumus?
EPISTOLA XC. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero, Franc. Junio Paulo Merulae, Bonav. Vulcanio, Jano Douzae S. D. Leidam.
NE dirimant chartae, quos sociavit amor. Libet enim (et fas sit) compendii caussa jam conjunctim ad vos scribenti, versiculo uti, nato sub manum de sententia B. Hieronymi. Id factum vos, si bene novi vestrum candorem et amorem cum inter vos mutuum, tum erga me quoque, licet longe non solum loco remotum sed et imparem ut qui maxime, si bene ergo vos novi, benigne factum interpretabimini. Non licuit mihi vel antehac, quoties gestiit animus, toties ad singulos aliquid dare, vel etiam nunc afferi singulis epistolis unumquemque vestrum. Alias alia, nunc occupationes obstiterunt, quae me in diversa distraxere. Cur ergo non abstineo calamum a scriptione? Quia cupio vestrum mihi favorem proprium conservare. Etsi enim vos, qua estis constantia, non mutatis forte quicquam de eo, quem semel in me sumpsistis, animo, mihi tamen metuendum, ne vestra excidam benevolentia, quae fit a me plurimi, si nimis longum colam silentium. Quo metu ut me ipsum liberem, loco litterarum singulis inscriptarum hoc tempore vobis boni ominis caussa mitto ecce
[gap: Greek word(s)]
qui quoties ad parietes museorum vestrorum vobis alludent, sistere vobis ob oculos poterunt hominem vestri cupidissimum et observantissimum nominis vestri. Quod utinam fiat! atque ad conspectum istius munusculi nostri usurpetis illud, de re alia a poeta in Dipnosophistis pronuntiatum:
[gap: Greek word(s)]
Te, Illustris Scaliger, et te Nobiliss. Douza, hîc diribitorem esse velim,
page 332, image: s332cum conveneritis. Puto enim vobis quoque probari ea, quae ibidem praecedunt:
[gap: Greek word(s)]
Sint igitur tum vobis haec quoque quasi bellaria quaedam, si non ipso sui pretio aut sapore sat commendabilia gratave, saltem longinquitate itinerum, per quae ad vos deserentur. Sic et pulegium apud Indos pipere pretiosius habetur, quod in nostris hortis saepe calcamus pedibus. Desinam in eodem, a cujus sententia ordiebar, Hieronymo. nam et illud de pulegio ejus esse nostis. Vale et salve, tu Scaliger, tu Juni, tu Merula, tu Vulcani, tu Douza, [gap: Greek word(s)] illustris, mihi plurimum veneranda,
Tuumque amare perge Rittershusium,
Tibi qui in suo aram collocavit pectore:
Tuo et favere perge Ritterhusio,
Cui plurimorum tute millium instar es.
Altorfii XX. Martii MDCI.
EPISTOLA XCI. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero. Leidam.
COllegam meum, et compatrem conjunctissimum carissimum desideratissimumque, jucunde tecum, nec sine mei araica mentione fuisse, ex ipsius literis, quas Haga-Comitis ad me dedit, libenter magnaque cum voluptate cognovi. Illud autem non sine magno dolore, quod in iisdem adscripserat de sui parentis obitu, cujus salutandi tam longinquum et periculosum iter susceperat. Utinam aliis in rebus tam essemus similes Scipio Gentilis et ego, quam hac sumus miseria sociati! Nam et ipse, dum amici et collegae vicem doleo, nuntium consimilem ex patria accipio nudius tertius, Patrem meum optimum et carissimum nono Augusti in complexibus filiarum et generorum expirasse, vitamque hanc mortalem, (quam Dei beneficio ad quinque et sexaginta annos produxerat inter varias alternantis sortis vices, et reciprocantia nunc gaudia, nunc taedia) cum altera illa vere vitali commutasse. Quid dicam de maerore et squalore, in quem datus sum? qui oculos pene perdidi lacrumando. Experior in me quoque quam vere dictum sit olim: [gap: Greek word(s)]. Obfirmabo tamen animum quantum potero (potero autem quantum dederit qui tantum bonum mihi abstulit) et resistam dolori, certe ingenti. Cum primis id me consolatur, quod intelligo ex literis eorum, qui morienti adstitere, pie placideque in Christi fiducia obdormiisse. Testamento suo, quod sanus valensque fecit XVI. Julii, subjecit ab semet compositum epitaphion, quod nihil nisi pietatem spirat. Initium sic habet:
Militiam in terris egi dum fata sinebant:
Militiae laetus munia linquo meae.
Laetitiae sed, Christe, meae fons unicus es tu.
page 333, image: s333
Parco adscribere cetera. Sunt enim plures versus, quos praestat separatim abs te legi. Etsi igitur ipsi sic mortuo nihil mali, imo nihil non boni contigisse potest, ac gratulari potius debeamus ei, qui posteaquam nepotes neptesque complures numerasset, vitae istius miseriis (quid enim est quo magis affluat?) ereptus, venturisque malis praereptus est: tamen nostra causa non possumus non dolere et angi. Sunt lacrymae rerum, et mentem mortalia tangunt.
Verum ego jam longus sum, tibique molestus, quod nolim. Dabis veniam querulo dolori, qui sic paulatim egeri videtur, dum communicatur cum aliis, quos affici [gap: Greek word(s)] quadam erga nos credimus: ut ego Te in me esse non credo, sed certo scio. Talem enim tuae olim-literae mihi repraesentant. Quare istas querelas pluribus apud te non exeusabo, fretus incredibili tua humanitate, qua etiam amiculorum res abs te non alienas putare soles. Meus consalaneus et amicus Mich. Virdungus Francus, opt. et eruditiss. juvenis, recens Tragoediam scripsit, THRASEAM, quam Tibi cogitat inscribere: ut nuper consilium hoc suum mihi aperuit. commendarem ipsum tibi more Romano, nisi probum et doctum os et pectus hominis, quod ex ipso dramate aestimabis, satis ze ipsum commendaturum esset. Itaque [gap: Greek word(s)] saltem abs te promereri volui, si forte has literas prius accipias, quam ipsius Virdungi, qui in patriam Kittingam hinc abiit, inde ad te scripturus. Vale, Illustrissime Domine, et me in tuis cultoribus et amiculis numerare perge. Altorfii XXVII. Augusti CIC. ID. CII. Mortis paternae, vel potius meae de ipsa scientiae praesagium, quaeso, vide et perpende. Nocte illa, quae praecessit diem, quo Norimbergam allatae sunt funestae literae affinium meorum, continentes infaustum illum, quem dixi, nuntium, [gap: Greek word(s)], quo videbar mihi vehementem plagam a patre accipere, pugno ejus in ipsum occiput meum pereussus. Itaque statim in ipsa illa quiete inquieta prorupi in haec verba: Quid hoc novi est, mi Pater? Cur ita me caedis? Talia certe [gap: Greek word(s)] a te pati non asluevi. Equidem hoc factum tuum tam insolens in Calendario meo ad perpetuam memoriam annotabo. [gap: Greek word(s)]. Vix interposito uno die accipio ex reipsa [gap: Greek word(s)], qualem minime sperabam. Quis neget, in his [gap: Greek word(s)] inesse [gap: Greek word(s)]; Haec etiam cum Clariss. viris D. Francisco Junio, B. Vulcanio, Merula, et P. Bertio, familiari hîc olim. meo, [gap: Greek word(s)] velim abs te communicari. Vale iterum atque iterum.
EPISTOLA XCII. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero S. P. D. Leidam.
NArro tibi, Illustrissime Scaliger, Thesaurum hac hieme reperi [gap: Greek word(s)]. Is qui sit, paucis accipe. Isidori Pelusiotae
page 334, image: s334epistolas nosti, ad 1213. Parisiis tribus libris editas Anno 1585. cum lat. Interpret. Jac Billii. Eas ego his proximis tribus mensibus ope MSC. cod. quem Bibliotheca Principis Bavariae suppeditavit, parario M. Velsero non solum plurimis locis qua correxi, qua supplevi, verum etiam ipsis CCXXX. epistolis insignibus auxi, ex quibus facile quartus liber confici et recusis prioribus adjungi possit. Nunc in versione totus sum, quatenus aliae occupationes permittunt. Postea, vel etiam interea, de idoneo Typographo inquiram, ne diutius Ecclesia et respublica literaria careat iis fructibus, qui ex ejus operis lectione percipi poterunt uberrimi. Inscribitur id in dicto libro; [gap: Greek word(s)]. quam alibi harum [gap: Greek word(s)] epistolarum [gap: Greek word(s)] appellat. Ejus [gap: Greek word(s)] tum regulas sparsim tradit: tum exempla adfert illustria. Potest ne vero argumentum ullum esse nobilius aut utilius, in tot sectas praesertim scissa Ecclesia Christi, quae unitatis et concordiae vinculo adstringi debebat? Plurima quoque ad bonos et Christiana professione dignos mores facientia habet: nec pauca [gap: Greek word(s)]: quae suo tempore in lucem proferam. Interea te rogatum volo, ut huic labori meo faveas aliquo Epigrammate, quo mirisice exornabitur opus. Velim etiam me facias certiorem, an uspiam alibi, praeterquam Parisiis, editas cognoveris Isidori Epistolas: et an alibi etiam manu exarati codicis copia esse possit. Non parcerem equidem vel sumptui vel labori, si plures alicubi indagare possim. Confeci quoque hac hieme paraphrasim hexametron Danielis historici et Prophetae eximii: quam alias videbis. A te expectamus Chronicon Eusebianum, aliaque majorum vigiliarum opera. Heinsii vestri virtuti et eruditioni majori, quam pro aetate et seculo, impense faveo. Deus illum superstitem et [gap: Greek word(s)] esse velit, omnique felicitate accumulet. Ego mense Decembri natu maximum ex quatuor filium Deo reddidi, qui patrem, cui [gap: Greek word(s)] et erat, non multo post annum sequutus, me in his miseriis vitae reliquit. Ut igitur hujus mei maeroris gravissimi paulisper obliviscerer, tanto liberius in Isidoro et Daniele me occupavi his proximis mensibus. Bene vale. Noribergae in diversorio, cum huc excurrissem comite Collega Clariss. Scip. Gentili, ad cohonestandum funus amplissimi et meritissimi Senatoris et Scholarchae Norici Dn. Antonii Geuderi. XXI. Martii, MDCIV. [note: Respondet Scaliger Epist. CCXXI.]
EPISTOLA XCIII. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
QUicquam ne vero sit, quod non tua causa libenter faciam, Vir Illustrissime, si vel minimo indicio intelligam, quid tibi a me gratum possit evenire?
page 335, image: s335Itaque quam primum accepi tuas, quibus [note: Videtur Scaliger accepisse impressum exemplat Praetorii, nam auctoritate hujus scriptoris, quem vocat Muhammeden Albateni Aractensem, saepe in libris de emendatione temporum utitur; ut index docere potest. Vocahatur vero Mohammet Ben Giaber, Ben Senan oriundus ex urbe Batan, unde Albategnius a Latinis vocatus fuit cognomine etiam dictus Harrani,, ab urbe Harran Sabiensium, quorum etiam sacra, non Mahomethica professus est. Scripsit circa annum Christi 912. vid. Herbelot Biblioth. Orient. P. 293. et 616. Alter Arabs Muhamedes Alfraganus hunc Muhamedem saepe ad verbum descripsit, etsi eum non nominat, ut notavit Jacob. Christmannus ad Alfraganum pag. 5 et passim.] Albategnium abs te requiri signficas, ad fontes adii, et in urbem, ubi impressum esse dicis, me contuli, inquisitum de aliquo exemplari. Impressum quidem ibi nullum inveni; sed in bibliotheca Reipub. Latinum MSC. ostendit mihi Ornatissimus vir, praefectus ejus, et simul Syndicus Senatus, Bernhardus Praetorius, amicus meus integerrimus. Ex eo quaedam exscripsi, et his literis inclusi, ut inde videas, sit ne idem opus cum illo, quod tu expetis. Domum reversus apud alterum Joan Praetorium, mathematum apud nos Professorem, optimum senem, vidi tandem impressum: cujus qualitatem et quantitatem (ut sic loquar) cognosces ex mea designatione inclusa. Nunc a te expecto, quid me hîc praeterea facere velis: an ut petam a Praetorio nostro, ut tibi suum codicem impressum concedat (quod equidem eum haud gravate facturum crediderim, praesertim si intelligat, editionem Albategnii a te forte renovandam, et alterius exemplaris copiam se habere, vel etiam suum recuperare post impressionem posse) an MSC. ex bibliotheca Norimbergensis R. P. expectes. Ego certe quicquid te cupere intellexero, et quicquid potero, faxo lubens. De Schoppio, qui jam se Scioppium vocat, quod scribis, non miror: nam ut meretrix semel quaestuariam illam artem professa non amplius turpiter, sed instituto suo convenienter facit, ita et hoc genus hominum, quod semel instituit maledicere bonis, atque etiam benefactoribus, hunc quaestum sibi putat uberrimum. Itaque nihil aliud a talibus expectemus. In amphitheatrum illud sceleris et infamiae hîc etiam nonnulla facta sunt Epigrammata, quae alias ad D. Heynsium mittam. Meas antehac non omnes tibi redditas esse, inde colligo, quod ad [gap: Greek word(s)] mea de quibusdam Isidori Pelusiotae locis nihildum respondisti. neque enim tacuisses, opinor, si accepisses. Quare alias repetam, si id tibi non molestum fore cognovero. Editionem illam spero totam hoc instante demum mercatu nos visuros. Indidem et ego tuas expectabo, quibus de Albategnio rescribas. Vale, Illustrissime Scaliger, et meis studiis favere perge. Altorfii XXVII. Februari MDCVI.
P. S. Quaeso, quid tibi de rebus Brunswicensibus videtur, et de illa disceptatione civili controversiae ex judicio in campum et castra translata? O nos Christianos [gap: Greek word(s)]. Siccine nos servare ipsa salus poterit?
Jam haec scripseram, cum ad me pittacium mittit Dominus Praetorius, quod ut accepi, ita his includere volui.
In bibliotheca R. P. Norimbergensis extat Albategni Arabis liber MSC. Latin, in 4. forma oblonga, num: 53. Habet praefixam praefationem Platonis Tiburtini, quae sic incipit: (ab eadem etiam incipit impressum exemplar
page 336, image: s336Domini Joan, Praetorii, de quo infra) Inter universa liberalium artium studia, quae Graecos, quaeque etiam prius invenisse constat Aegyptios, quae stellarum scientiam profitetur disciplina, et est, et habetur jure princeps. Quod inconcussis demonstrationum rationibus asserere non gravaremur, nisi et a proposito longe recederet, et aput Philosophiae perfessores indubitata fide constaret. etc. Et mox pag. seq. Hunc, inquam Albategni meo labore Deo propitiante transferendum, et Latinis auribus offerendum censui. In quo opere si qua forte difficultas lectorem offenderit, ne hanc extimet interpretis vitio accidisse, sed materiae gravitate. Est enim liber etiam in Arabico gravissimus, tum quia scientia subtilissima est, et rationes perplexae: tum quia in plerisque locis Geometricae demonstrationes ex industria subtrahuntur, tanquam negotio non rudibus, sed peritis instituto. Deum ergo scientiae auctorem adjutorem invoco.
Praefationi haec subjiciuntur:
In nomine Domini incipit liber Machometi, filii Iebir, filii Crueni, qui vocatur Albategni in mu~s (forte, motibus) stellarum et in locis motuum earum, experimenti ratione conceptorum, in quo libri capitula continuantur.
Primum est in libri prooemio etc. Et sic ordine cetera etc.
Capituli primi hoc est initium: Machomenus Tinen filius Acharzavi, qui et Albategni dicitur, inquit: In cunctorum operum initiis omniumque rerum exordiis principatus et excellentia Dei laudi nomine, cujus exaltetur ac ipsius gloriae deputetur, et ex suis sibi grates dignae beneficiis exhibeantur: ejus etiam cum prophetis nuntii, ut in ipso et cum ipso quieti sedem habeant, benedicantur. Rerum esgo creator omnium potens Deus velle proprio singula sapienter et benigne disponens, cujus scientia nunc (forte, munerum) Universitatis complectitur, quod nec eam caelestia seu terrestria latent occulta, laudibus honoretur.
Cap. penult. ita incipit: Quoddam ergo aeneum, vel lapideum, aut ligneum quadratum etc. Desinit ita: De compositione Altidade, per quam fiunt observationes. Cap. ult. ita incipit: Tres quidem planas regulas. etc. Finitur ad hunc modum: Simili quoque modo, si necesse fuerit, ut per eas altitudo lunae vel aliarum stellarum accipiatur, cum longitudinis arcus a cenit capitis de 40 minutis, reliquum erit altitudinis arcus. Videntur autem hoc ipso exemplari usus aliquando fuisse Typothetae in typis describendo hoc opere. Id colligo ex numeris paginarum, quos in marginibus chartae stylo [gap: Greek word(s)] deprehendi. Erat autem ultimus 89. Sed impressum exemplar nullum adhuc videre licuit mihi. Superiora Norimbergae in publ. Bibliotheca descripsi. Domum reversus petii a nostro Mathematico Joanne Praetorio, ut si quod Albategnii exemplar haberet impressum, communicaret mecum. ostendit suum codicem, qui in 4. forma ab a. incipiens, desinit in y. et 90. paginis constat: Quia vero initio deest una charta, in qua fuisse impressam dedicationem suspicor, non possum inde certo cognoscere locum, ubi sit editum illud exemplar: nisi quod typi videntur fuisse [note: Ita in Epitome Gesneriana docemur, et prodiisse A. 1537. nomen vero auctoris Mahometis Aracensis.] Joannis Petrei, quondam typographi Norici. Accedit, quod
page 337, image: s337etiam in impresso numeri paginarum respondent illis, quos ad oram MSC. adnotatos supra dixi. Titulus in summo chartarum est:
Albategnius de Scientia Stellarum. Initio MSC. haec annotata reperi, quae et in Praetoriano exemplari totidem verbis adscripta vidi postea: Albategnius observationes suas consideravit in civitate Aracta: cujus latitudo est 36. graduum et orientalior, quam Alexandria in 10. gradibus, quae sunt 2/3. unius horae: anno quidem Christi 883. currente. Seqq. ad suum cod. annotarat Joan. Praetorius: Longitudo Aractae 75 1/4. graduum. Albategnius Ptolemaeo posterior annis 743. ut ipse testatur fol 80. 6. Copernicus vocat Albategnium Mahometum Aractensem.
EPISTOLA XCIV. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero S. P. D. Leidam.
SUmmo honore et beneficio me affecisti, Illustrissime D. Scaliger, cum tuis Jambis Isidorum nostrum ornatiorem in manus hominum prodire voluisti. Ingratus autem et vivam et moriar, si non de referenda quodammodo gratia sedulo cogitem. Quî vero possim aliter te renumerari, quam hujus ipsius auctoris volumine novae editionis [gap: Greek word(s)] ad te misso? Accipies igitur hoc a me, et boni consules, non quidem quod idoneum sit persolvendae gratiae, aut me ab illa obligatione, qua tibi obitrictus teneor, liberandi, sed tanquam pignus et monumentum grati ac memoris animi, qui sic erga te affectus est, ut quo plus jam debet, eo plura debere cupiat. Debebimus autem plus plusque vel hoc nomine, si Isidoro nostro aliquem in tua bibliotheca locum dederis, et aliquando eum inspexeris, meque de illis vel monueris vel etiam reprehenderis, quae in hac editione desiderabis. Hinc enim colligam, et gratum te habuisse hoc nostrum officium, nec omnia, quae ad Isidorum contulimus, improbasse, verum ea duntaxat, quae notaveris, quaeque ego ad nutum tuum corrigere paratus ero. De Albategnio, quae inquirere potui, jam pridem ad te perscripsi, et literas per Gruterum, sicut jusseras, curavi. Quid porro me facere in hac re velis, expecto. Scribo jam et D. Heynsio, cui mitto item unum exemplar Isidori, quod meo rogatu reponat in Academiae vestrae bibliothecam publicam. Si ipse forte absit, per Bon. Vulcanium V. Cl. id fieri velim. Cupio enim ibi quoque exstare publicum aliquod monumentum meae erga florentissimam Academiam observantiae.
Salvete Illustres animae, nobisque favere
Pergite. Sic vobis prospera quaeque precor.
Vale. Altorfii prid. Kal. Aprilis. MDCVI.
page 338, image: s338
EPISTOLA XCV. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
QUidquamne vero sit, quod cum tibi, Illustrissime V. gratum fore intelligam, tua causa non velim? Libens igitur meritoque feci, quod tuis simul et D. Heynsii et P. Scriverii literis a me petitum est pridem, ut quae de catharmate illo, sive scelere, sive sterquilinio hominis, (a quo tam foede sumus delusi,) comperta habere potuimus, confignata complecterer Commentariolo quodam. Eum per Clarissimum Gruterum uti spero, recte accipies, cum epistola Collegae nostri D. Gentilis: Sero quidem, sed tempori tamen. Quae causa tantae morae, fignificavi D. Heynsio, purgandi nostri ergo. Nec repetam hîc, ne actum agam, cum ex relatu ipsius te putem cognoscere posse impedimenta legitima. Vestrum nunc erit, haec, quae ex fide dignis habemus, et partim ipsi observavimus, ita ad vestros usus, atque ad detegendum hominis, qua vilitatem, qua improbitatem, ut et ipse pudefiat publice, nec nobis ullum inde periculum creetur. Cogitandum enim, quorum consedemus arvis. Neque nobis in Germania media conceditur ea in scriptorum editione libertas, in ditione praesertim Norica, qua vos in Belgio fruimini. Cavebitis ergo modis omnibus, ne nobis fraudi sit officium nostrum, et ut non tantum non profiteamini unde haec, quae perscribimus ad vos, nacti fueritis, verum etiam ftrenue dissimuletis: quod fiet, si et styli nostri simplicitatem, quam dissimulare non facile possum, immutetis, auctoresve nos nullibi laudetis. Sed quid ego haec tam multis tamque sollicite? cum meminerim promissorum vestrorum de indemnitate illis praestanda, quibus merito fidem habemus, Utinam illum videamus diem, cum prodibunt illa scripta, quibus hominem tractabitis ex merito. quamquam quî hoc potest? Si enim ex merito suo tractaretur, jam corvos pasceret, qui nunc est iin vicinia nostra in Comitiis. Ibi enim esse heri ad me Ratisbonâ perscripsit vetus amicus. [gap: Greek word(s)]! Vale, Vir Illustrissime, et nos favore tuo dignare perge, vel tuae constantiae, si non nostri meriti causa. Altorsii die XI. Januarii. Anno MDCVIII.
EPISTOLA XCVI. FRID. TAUBMANUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
COnstitueram, Illustrissime Scaliger, per hanc viam, quam in litteris eo perferundis unicam scribis, mercatum Francofurtensem, copiosissimas,
page 339, image: s339quales vix alias unquam, ad Te mittere: et una specimen Commentarii Plautini, Truculentum tuam; quidni enim tuam appellem, quam majore ex parte a mendis vindicasti? sed cum jam calamus in manu esset, et mens tota in Scaligero; negotium ab Academia subitum, grave, et cui expediendo juratus absentiam meam Rectori nullo poteram excusare modo, sed nec protollere. Quid facerem? occasionem tam praesentem amittere poene religio fuit. arripio itaque chartam, et haec vides, Illustrissime Scaliger, in ipso aestu negotii (quod quidem e Belgio nonnulli tumultuantes, alioqui mihi valde amici, et quibuscum crebros de te sermones habere soleo, concitasse arguuntur) in ipsis subselliis judicii tibi, imo mihi et Plauto suffuror. Scito, Illustrissime Scaliger, me tuas recte accepisse, luculentum studiorum meorum praemium. et quae in istis, ita a me haberi, ut solent et debent omnia, quae a Scaligeris. Etiam de Fragmentis Plauti recte mones, sed quis ea mihi suppeditabit, omnique ex parte perpurgata? nam ut ista retineam, quae doctissimus Camerarius et post hunc Lambinus ad calcem sui Commentarii adjecerunt, nescio sane an Scaligeris, Douzisque et Lipsiis operam meam tali farragine probare possim. quando et ipse deprehendi, non pauca sparsim latitare in auctoribus, quae ad illam congeriem et lucem nondum sunt protracta. Per decimam Musam Plautum te obtestor, mi Scaliger, ea vel abs te, vel a Douzis vel a Lipsio mihi impetres. nam praeter eos nemo est, opinor, qui illa cum judicio selegerit; sed et notis illustraverit. Jam quid faciendum isto proeemio? Non credo in Europa esse, qui me id doceat, extra te unum. idque mihi persuadeo non tam ex ingenii tui divinitate, quam ex libro illo de Emendatione temporum tuo, quem hisce diebus ab amicissimo, et poene mihi domestico, Tychone Brahe utendum habui: in quo te specimen edidisse vidimus. Obiter de Tychone: is menses jam quasi quinque nobiscum Wirtebergae cum tota familia degit, exspectans sententiam Caesaris. sed quid eum exspectare dico, qui nudius tertius litteris Imperatoris Pragam evocatus est: et haec causa, cur hac vice litteris te (quem maximi semper in sermonibus nostris facere solet) non compellet, quod alioquin facere mecum per hanc viam plane fuit animatus. est enim in rebus suis ordinandis et compilandis occupatissimus. Jam quis est ille Yvo Villiomarus? multa sunt ab eo (si quid ego judico) divina, et vel Scaligero digna. quaeso te, si quid praeter illa in Titium vulgavit, rationem me doce, quî ejus fiam particeps. Et quis ille praeclarae expectationis adolescens Meursius, quem primum nosse coepi ab Arnobio; eundemque tibi, o hominem felicibus familiarem? Etiam ad nobilissimos Douzas illos cogitabam litteras, quos mitterem ad Lipsium: verum hae turbae nimium intempestive intervenientes turbarunt mihi omne consilium. Valeas Illustrissime Scaliger, et Douzas, Lipsium, Meursium meis verbis (si vobis ego tanti) salvere jubeas. si Melodaesia mea, quae anno Lipsiae publicata est, coelum in Belgio aciemque oculorum vestrorum ferre posset, optare ausim, eam haberetis. sed nec Bibliopolae vestrates hoc plumbo naves suas onerant. Valete iterum, divine Scaliger, et
page 340, image: s340responsurae plectra movete Lyrae. Wittebergae in loco consistorii. Tuae Illustrissimae dignitatis Devotissimus. [note: Responsio videtur ad Scaligeri Epistolam CCCCXXXVI. quae X. Kal. Sept. CIC CIXCV. Scripta.]
EPISTOLA XCVII. FRID. TAUBMANUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
QUod si altera illa mercatorum Francofurtensium via non successit, divine Scaliger, Orbis terrarum doctor, fortasse hac succedet, ad Te ut literae meae perferantur, quas ex his oris emitto jam tertias. Earum nullas tibi redditas vel hinc conjecturam capio, quod nihil hactenus responderis. Nec est, quod quis dicat, qui ambos novit; Scaliger tibi? Mihi, inquam: aut summi Viri summa humanitas, quae mihi privatim toties praedicatur, quamque publice ad alios depraedico, nulla ea de re praesertim ad litteras pertinente, in quibus ille nobis Oraculum. Atque ut multa verba compendifaciam, divine Scaliger; summa deperditarum (in talium censu eos habeo) fuit; Me Plautum vestrum juventuti nostrae explicare, idque Wittebergae, ubi meri (ut Philosophilli isti loquuntur) Reales. quod ante me nemo fecit, (caussam, tu divine, divinato) ne magnus quidem ille decimae hujus Musae sospitabor Camerarius, civis meus. Me item Herculem, hoc est, Scaligerum aliquem invocare. Me pro his litteris, quique easdem docti, valde ad frigidum hunc Septemtrionem laborare; saepe ingemiscere; saepe illud mecum tacite ruminari; Nimis vellem habere perticam: Me denique, ex quo coepi omnium Commentarios Plautinos cogitare: atque ex omnibus, qui aliquid in Plautum contulerunt, colligere (quod Nobilissimus omnium ille Douza, quem etiam saepe compello, ante annos x. promisit, quodque hactenus frustra, magno rei literariae malo, hîc exspectamus) retentis, quam fieri potest, cujusque autoris verbis: atque ad hoc opus Tuam et Douzae operam et consilium implorare, quae utraque etiamnum ab utroque flagito; et quae J. Gruterus noster ultro mihi obtulit. Vale et Salve, divine Scaliger, cum tuo Douza, atque utinam Douzis! Wittebergae Sax. Id. Majis a. d. 1598. Mi divine Scaliger, mi Douza, quos toties e cathedra publice compello, me quaeso vos, vel privatim tribus verbis dignamini. Quod ubi apud vos obtinuero, fructum omnium studiorum me consecutum putabo uberrimum. Versor jam in Trinumo.
page 341, image: s341
EPISTOLA XCVIII. FRID. TAUBMANUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
EXhaustus sum, magne Scaliger, literas scribendo, atque intra breve tempus. Tamen cum dator harum, Casp. Bartholinus Danus, Academiae nostrae alumnus, adolescens pro aetatis modo, et ut nostratium sunt ingenia, apprime versatus in Philosophia, iter ad vos meditaretur, meque rogaret, vel tribus verbis aditum sibi ad te pararem; ut Scaligerum semel oculis posset intueri, quem me interprete toties animo vidisset: qui, quaeso, affectum tam honestum adolescentiae non amarem? non juvarem? Facio certe, magne Scaliger. Nec tibi molestum erit venerabile illud os tuum nostris ostendere, dum superes et vescaris aura. O me inselicem, cui idem non licet, quod me indice discipulis nostris! Abeant tamen (non invideo) salveant, et fruantur Scaligero praesente praesentes. ego absentes venerabor; Te inquam, et Patrem tuum, qui quidem mihi die abhinc octavo publice in Academia dicenti aliquot pagellas unus favebat cum faventia et applausu meliorum ex omni auditorio. Vale, divine Scaliger, cujus litteras quotidie exspecto a Bibliopolis Francofurto. Wirtebergae XV. Aprilis, anno Christiano CIC CI CVI. [note: Respondet Scaliger Ep. CCCCXXXV. ubi male Partholinus pro Bartholino legitur.]
EPISTOLA XCIX. FRID. TAUBMANUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
ET si haec via Francofurtensis expeditissima est litteris eo mittendis, merito tamen dubitavi, utrum tibi, Illustrissime Scaliger, molestus etiam esse debeam, quem scio ex omni Orbe litterato certatim adiri, et in seriis istis, quae posteritati laboras, saepius turbari. Ausus sum tamen denuo ad Te scribere: cum, quod nudius tertius demum tuas a Dano illo accepi; (tamdiu in patria substitit. Illas enim ad Calvisium comiti, recta huc prosiciscenti, commisit: quas et recte Lipsiam curavi.) quod significare debui, et gratias simul agerer pro honore mihi habito, (nam qui aliter interpretor?) tum, quia ita jussit fortissimos Vir et Urbi Elect. Dresdae Praefectus, Barthol. Brand Hannoveran. Saxo: Cum quo multa de Te, Illustrissime Scaliger, locuti: optima omnia (ut tua sunt) et auditu mihi jucundissima. Tuo etiam numini inter mensas libavimus vitro illo, quo se abs te donatum ajebat, contra aurum sibi caro, atque insignibus etiam tuis, insignito, Jussit is te, ut et uxorcula, plenissimo affectu
page 342, image: s342salutare, ut primum se daret occasio: quae quidem nunc dari videbatur. Sed cum, ut fieri solet, aliud ex alio nasceretur, quaesitum etiam inter nos fuit, unde Insignia gentis Scaligerae, domui Sax. inserta. Nam ubicunque (ut et Wittebergae in templo Arcis Academico) basilica aliqua Insignium Saxonicorum pictura cum caelatura visitur, inibi et Scaligerorum, ordine xivtum apparet. Ubi scilicet duo canes per scalas adscensum moliuntur. Moliti sumus aliquid, sed emoliri non valuimus. quaeso nos juva. Et vel ob hanc unam caussam responderi abs te velim primâ occasione. Nam et alumni nostri, nominis tui amantes saepicule idem quaerere mihi visi: atque in vicino Marchionatu Berlini Scaligerorum Insignia ante CCC. annos sculpta exstant in basilica. Doce docendum: ut ipse porro meos possim. Plautina editio, quam denuo ad ver proximum, Deo volente, suscipiemus, doce quaeso quomodo fieri a me aut typographo possit melior: ut et nostris ingeniis probari et nostrae juventuti (scis quali) utile esse possit. Atque ad hujus quidem captum ego potissimum mea illa accommodare debui; non ad vestratium, quibus mea nihil opus opera. Wittebergae doceo, non Lugduni: quod vos etiam atque etiam attendetis. Sed Fragmenta, quaeso Te, Incomparabilis Heros, tandem fac sint meliora et clariora; vel tua caussa, cui Plautus a me inscriptus. immo indiculum hoc da. res est tridui aut quatridui: Vel certe optionem tibi sume alium, qui tuo arbitratu rem istam curet. Habes ibi Heynsios, habes Meursios, habes Grotios, Quis horum omnium tam duram frontem habeat, qui jubenti Scaligero non libenter pareat? Dissertatiunculam novam mitto, in qua ex professo id agere videri poteram, qui amorem Scaligeri nominis juventuti imprimerem. Quo facto faciliores in omnibus bonis artibus nostros habebimus. Vale, magne Scaliger, et mihi fave, qui te veneror. Wirtebergae XXIX. Aug. anni CIC CI CVI.
EPISTOLA C. [note: Hoc codice Pistorii usum se scribit Gruterus in initio notarum ad notas Tyronis et Senecae. de Joanne Pistorio Nidano, antea medico et Luterano, postea Papista, et ut hîc se vocat, SS. Theologia doctore protonotario Apostolico et praeposito Sarburgensi, vide Verton. de satyris, quae titulum Anti gerunt. T. I. p. 22. 26.] JOANNIS PISTORII Memoriale pro negotio apud D. Franciscum Raphalengium Typographum expediendo.
Nuper in excussione Bibliothecae antiquissimae inter libros semicorruptos inveni membranaceum librum chartarum nonaginta octo, in forma quarta vel minoris folii, in quo erant perpetuae notae, ascriptis verbis, quae per notas significantur. Miratus libri antiquitatem et notarum imagines, cum titulum quaererem, inveni a fronte majusculis literis ascriptum. Auxiliante Domino incipiunt Notae Senecae feliciter Amen. Et paulo inferius: liber Notarum Senecae Magistri. Veniebat statim in mentem, esse nonnullos authores, qui
page 343, image: s343ejusmodi librum attribuerent Senecae. Itaque mecum beneficio Domini Bibliothecae sumptum et domum perlatum coepi cum illis notis, quas in libro [note: Inscribitur commentariolus viri cujusdam docti Anonymi in literas Gothicas, et solet adjungi scriptoribus Gothicarum et Langobardicarum rerum A. 1618. licet quaedam exemplaria viderim, quae hoc commentariolo carent: p. 16. alter commentariolus in Alphabetum Gothicum et notas Lombardicas legitur, de quo hîc agitur.] D. Vulcanii de notis Lombardicis paulo ante me legisse recordabar, diligenter conserre: statimque deprehendi esse illum eumdem integrum librum, cujus fragmentum ex codice Argenteo desumptum ad D. Vulcanium pervenit: Sed initium libri non a verbis, super insuper, inchoatum erat, sed praecesserunt triginta octo notae aliae. Nec erant isti barbarismi (capitulas vel capitulo) interscripti, ut recitat D. Vulcanius ex Anonymo: tamen nec capita ordine erant posita, nec proba erat semper latinitas, sic ut solio sexto legerentur Verba sequentia, Explic. Cap. Primus Incip. cap. 11. et limilia.
Quod D. Vulcanii liber sub finem reperiri ascripserat (Puteoli Puteolanus, Neapolis Neapolitanus) id in meo libro ante finem quidem erat: sic tamen, ut triginta duae chartae adhuc insequerentur aliarum notarum plenae. In calce voluminis erat. In Christi nomine, auxiliante Domino, explicitae notae Senecae feliciter Amen: Et paulo post Explicit Commentaria VI. feliciter, Deo gratias, Amen. Verum sequebantur adhuc duae paginae, in quibus similes notae erant nominum propriorum, veteris et novi Testamenti: et similiter dierum per septinianam intercurrentium: ut ultima nota esset [gap: Hebrew words] dies Sabbathi.
Talem igitur librum nactus, Existimavi nihil me ab officio alienum facere si D. Raphelengio, qui librum D. Vulcanii superioribus nundinis publicaverat, significarem, ascripta simul salute et oblatis officiis: quo is ad D. Vulcanium cum eadem salute mea et officiorum oblatione referret, qui librum, cujus ille Tyronem Ciceronis libertum authorem facit, magno desiderio in praefatione expetere videtur.
Sive vero ille, sive D. Raphelengius excudendum putat, intercedam libenter ad Dominum libri, qui mihi ad paucos dies utendum eum dedit: nec spero futurum difficilem: Id igitur celerrime in charta publica notari et per D. Quentelium tradi D. Raphelengio volui. Actum Friburgi Brisgiae Idibus Septembris A°. 98.
EPISTOLA CI. P. MOLINEUS Josepho Scaligero J. F. S. Leidam.
SI me amas, vir amplissime, etiam accusas: et offenderis nostro silentio. Sed offensio illa, ut est argumentum amoris, ita facile admittit excusationem. Non habui, nec unde, nec quid, nec per quem scriberem: nam ex quo deserui
page 344, image: s344functionem illam, in qua otiosus agebam et liber, haud scio equidem ubi fuerim, aut potius ubi non fuerim, tot me distraxerunt negotia, tot discursationes exercuerunt. denique idem mihi videor pati, quod is, qui dormiens in navi multa coeli et maris tranquillitate subito oborta tempestate excitatur: Nec hoc quidem mihi accidit praeter expectationem, immo nec prater votum, nunquam enim defugiam ullum laborem, qui ullatenus ad Dei gloriam redundabit. Hoc unum doleo difficile mihi esse in vitae actu dissipato et vago tenere cursum studiorum, quae ego vel abundans otio aegre promovebam. Spero tamen vitam tranquilliorem, atque id nunc operam do, ut rebus meis constabilitis, et ducta uxore sedem figam Lutetiae, et liberem animum bona parte curarum, quae me hactenus circunsteterant: Vix pedem posueram Lutetiae, cum me reluctantem, et conscium imbecillitatis, et fessum discursationum, omnium sollicitationes, et preces eo perpulerunt, ut Regis sororem prosequerer in Lotharingiam: feci, atque ibi Sophisticis Jesuitarum quaestionibus tentatus sic discessi; ut illis nihil inde accederet honoris incrementum, Dominae vero animus jam labascens in religione plurimum obfirmaretur: Sed de eo (spero,) ut primum otium dabitur, scriptum extabit: Revertens inde, in via inveni uxorem, moribus ingenuis, stirpe honesta et nobili, forma etiam superest, nec desunt fortunae: Haec tibi pro more nostro, hoc est libere et familiariter: Mihi enim videor etiamnunc te coram affari, et frui dulci tua consuetudine: quae mihi debuerat tantum afferre utilitatis. quantum peperit honoris, sed obfuit partim innatus stupor, partim interpellendi metus: Ut ut sit, plurimum me tibi debere semper profitebor, immo et gloriabor: Jactare se eo nomine, quod fueris Scaligeri discipulus et contubernalis, honesta est superbia. Nam quae tibi imprudenti excidunt, plura sunt et meliora, quam nos ex aliorum scriptis extundimus, multa cura et commentatione. Caeterum si me presenti usus es nec satis commodo, nec satis grato, fac experimentum an habiturus sis absentem promptiorem ad exequenda imperata, et utere tuo jure: Tompsonum heri vidi ex Italia reversum novissime. Et is quidem sub Italo habitu, Anglum crepat, et cervisiam bibit, et Criticus est: et circunfert aqualiculum solito amplius: amo hominem, et rideo. Nihil hîc propemodum rerum novarum: Locus cogendae Ecclesiae nobis assignatus est ad quintum ab urbe Lapidem, Corbeliam versus, interea dum nobis de commodiore prospicitur: hospes Ecclesiae est Josias Mercerus affinis meus, tibi probe notus: qui fundum ibi possidet: In eo dudum sumus, ut locum propiorem et commodiorem consequamur; sed parvo successu: Quid acciderit D. Servino Regio advocato, proculdubio inaudiveris, sed plenius explicabo, et planius: Agebat causidicus, cui nomen Roberto, causam Ducis Mercurii, atque inter sermonem, ut fit, nominaturus Ducem, eum Principem appellavit: Ibi tum Servinus incitatus subito animi impetu, increpuit acriter causidicum, dicens neminem in Parlamento appellari Principem, nisi qui sit Regii sanguinis: Aderat [gap: Greek word(s)] illa Ducis uxor, quae ad ista, ut par est, vehementer commota, dixit, Indignum esse, marito suo ab isto homine eum honorem
page 345, image: s345negari, quem rex ipse ei saepe detulisset: Nihil commotior ad haec Servinus consedit: Mulier impotens, domum reversa maritum probris et convitiis sic excitavit, ut de Servino occidendo cogitaret: Venit igitur stipatus multo satellitio ad Servini aedes: et pulsatis foribus dixit sibi esse quod Servinum vellet; nec cunctatus, ingressus est domum, et invenit Servinum ultro occurrentem; ac post foeda convitia, ensem, sed non totum, distrinxit: haesit enim aliquantulum, manum habens ad capulum, pendulus inter iram et metum. Servinus quidem libere, ut est ingenium hominis, respondit, non suum caput peti, sed Regis et Parlamenti dignitatem, quam non esset Dux impune violaturus: convitia vero refellere insuper habuit, et raptim recessit. Mercurius revertens, rumpebatur dolore et poenitentia, quod a caede hominis abstinuisset. Res ut innotuit Parlamento, jussus est Dux domo non excedere, donec ad praestitutam diem causam dixisset: Intercessit Rex, et indignationem quidem prae se tulit et promisit se ultorem, sed Parlamentum vetuit de causa cognoscere: rem esse cognitionis regiae, quandoquidem Dux Mercurius esset inter Pares Franciae: Existimo ego Ducem laturum id impune. Servini quidem nullo probro, in quo [gap: Greek word(s)] ab omnibus laudatur, sed summo Parlamenti, cujus dignitas agitur: Salve, vir amplissime; et me ama: Lutetiae Nonis Quintilibus 1599. Casabonus expectatur; sed non ante autumnum.
EPISTOLA CII. LEONARDUS GUTENSTEIN Josepho Scaligero. Leidam.
VAlde ego, si quisquam alius, viros eruditione nobiles, et fama sublimes amare et colere soleo; inter quos, Vir nobilitate illustris, Josephe Scaliger, primus es merito, quem tacito quodam animi sensu, diu est, quod admirer, et observem. Quoties ego ad vos aspiravi? sed, ut video, speravi tantum hactenus. Et forsan spe et opininione mea id serius fiet, ut ocellum illum Germaniae perlustrare queam; Votum meum respiciens aliquando Deus adjuvet. Morae vero impatiens ardentissimus adfectus, velut ignis longo tempore inclusus, vi magna et pectore erupit, qui liber cum hac tabella, sine verborum ambitu, dicam et cultu, ad te, Vir Illustris, jam abire festinat; Cui si bene cesserit haec audacia, multis me nominibus obstrictum profiteor nobili Viro Joanni a Wouveren, qui mirum quantum Scaligeri divinam eruditionem cum humanitate conjunctam hîc praedicet, ut multos in tui admirationem et amorem rapiat. Multum tibi deberi omnes Viri eruditi farentur: sed plurimum, crede mihi, Scaligero debebit posteritas, si opus illud Inscriptionum tot novisantiquis auctum tandem in publicum prodire coeperit. Nimium lente procedere ex Welsero nuper intellexi. Urge, potis enim es, Vir Illustris, apud Commelinos, ne labor et diligentia quorundam in conferendis cum
page 346, image: s346MSS. Smetiano, et Metelliano, ac exscribendis tot Inscriptionibus pereat. Plura hac de re Wouveren. Interim opto obvenire occasiunculam saltem, quae scintillas aliquot cultus mei apud te testari queat. Hoc eris, qua es humanitate, scio jam contentus. Salutem et obsequia mea, si placet, Nobilissimo Viro Jano Dousae meo nomine deferre ne graveris rogo. Vale, Vir Illustris. Properanter Romae a. d. 7. Februarii Anno sal. rep. 1601.
Romae anno elapso in vinea quadam ad portam Septimiam Cippi, aerulae tabulae marmoreae, integrae turmae militum repertae, sed maximam partem comminutae, inter quas hae tres Inscriptiones Germanae, multae vero Romanae elegantes. Plures apud me, sed Romanae his elegantiores, quas ubi praelum fervere intellexero, ad Gruterum mittam. Adscripsi has ideo, ut genti bellicosae honorem et virtutem instando apud Commelinos adserere, et conservare libro illo Inscriptionum edito alacrius pergas. [note: Adscriptae erant tres inscriptiones, quas a Wouwerio accepisse se Gruterus testatur DXXVIII. 5. DXXXII. 9. et DCCCCLXXV. 2. ad ultimum vero lapidem ex Gutensteinio notatur, Annos xlv. vixisse Felicem legi.]
EPISTOLA CIII. STEPH. CLAVIGER Jesepho Scaligero S. D. Leidam.
LUstrum jam tertium agitur, domine Illustris, cum notitia tui paullo plus quam extima nobis, haudquaquam ob meritum, illuxit; ut te alloqui et coram intueri fas esset. facerent superi, ut per aetatis lubricum inscitamque adhuc caliginem, tam eximium decus clare perspicere non minus, quam admirari, potuissem. sed enim tua singularis eruditio divinitati propior, neque ab aevo constanti, neque a senili experientia, nisi oblique cerni valeat. Ne vero diutius te perplexum teneam; ego ille sum, quem olim tibi nobile admovit hospitium Cujacianae domus. ubi tu, Sol orbis litterati, fere annis redeuntibus quasi festa luce cum appareres, radii alicujus indulgentia me non defraudasti. si quam enim tunc a Doctore principe inii gratiam, ei lingua et animis favere dignatus es. Ita ut modo Janum Clavigerum, post modo musaeolum ambulans, Attico idiomate vocitares. at praeclara illa, opinor, ex parte ceciderunt, non etiam tui memoria. Imo neque viri illius magni, quem tu parentis loco suspiciebas, quae tua est moderatio. utque sit meis dictis aliqua fides: ecce tibi Cujacii vitam libello mediocri, parique stilo delineatam tantum non emisimus; eamque inclytae genti utriusque Germaniae certa ratione debitam: modo prius tua censura invaluerit. addituri Panegyricos et elegias cum aliquot Epigrammatis libello, si ita res ferat, singulari: quae sane tuis solius auspiciis prodire gestiunt. nam quidam e nostris proceribus ea quantivis esse precii, si fas, non abnuunt, mihique dicunt eo nomine blanditias. sed non
page 347, image: s347ego illis temere credulus; quamvis agnoscam istius phalerati generis non adeo multa hodie publicari. Quid plura, ne simplici vice insaniret tuus paupertinus Claviger, ei cupido nata est editionis Claudiani, poetae, vel teste tuo incomparabili patre, maximi. quem nos olim cum Manuscr. J. Cujacii V. C. contulimus, denuoque cum aliis probae notae codicibus iteravimus; cum annotationibus, tum explicatione recensita. De iis omnibus tuum, vir maxime, consilium expectabo, si prius significare non graveris, an ea non illibenter visurus sis. Nobilis ac eruditus juvenis Adrianus Manmakerus, hospes meus, tuo Illustri nomine aedes meas personat, ego illi accinere, ille recinere non desistit: deque hac ad te scribendi occasione monuit; ut tamen subita, nec meditata, licuerit contexere. Dabis vero vel temeritati vel infantiae loquaci veniam; nosque in tuam clientelam suscipies. Biturigis prid. Kal. Martias Anno 1601. [note: Stephanus Claverius vocatur in editione Claudiani, quam emisit Parisiis A. CIC CI CII. Illum editorem Cujacianarum annotationum, ingenio et diligentia ipsius auctarum, et tanto patrono non indignum, vocat Barthius ad Stat. VI. Theb. 404. sed diversum de ejus in Persium notis judicium profert ad eumdem Stat. V. Silv. 1. 96. Ejus commentarium in Persium se ignorare dicit Crenius de Furibus librariis pag. 61. sed prodiit Parisiis CIC CI CVII. cum Bernardi Autumni simul notis; vitam vero Cujacii, cujus hîc meminit, nondum ab eo editam fuisse reperire potui, cum illa a Papirio Massonio sit conscripta, quae et ante ejus opera legitur, et deinde a Frid. Jac Leickhero cum aliis JCtorum vitis edita Lipsiae M D CLXXXVI. mortuum hunc Claverium esse A. 1612. didici ex Longi Bibl. Hist. Franciae p. 6462. ubi ejus librum Floridorum recenset.]
EPISTOLA CIV. FRID. LINDENBRUCH [note: Respondet ad hanc Scaliger Epist. CCXIII.] Josepho Scaligero S. Leidam.
PErsuadere mihi non possum, Vir Nobilissime, culpam tuam esse litterarum tuarum desiderium tam diu quod feram. saltim enim vel ad id respondisses, Glossarium te [note: Maximum vocat Scaliger, quod MSS. In Bibliotheca Medicaea exstare. ait Cl. Fabrieins Bibl. Graec. lib. v. cap. 40. pag. 52.] Joan. Monachi accepisse, quod expetebas. Quidquid sit, tamen sinistri nil suspicabor. ceterum quo amore litteras prosequar, jam plusculis indiciis, doctis me probasse reor: quocirca cum te Eusebii chronicon edere amicorum relatu intellexerim, insuper habere non potui, quin tibi significarem, esse penes me Idacii chronicon MS. nec unquam hactenus editum, similis fere farinae cum Prospero, quamvis diversas res narret. tum quoque Idacius Prospero antiquior; quippe quem Sigebertus A°. Christi 490. vixisse refert. Istum si Eusebio adjicere velis, lubenter transmittam. uti et Marcell. Comitem, quem collatum cum MS. in quibusdam locis auctiorem habeo. a te enim multo maxime cupio ut edantur, quam ab ullo alio, ne vel a me ipso quidem. nam et Georgium quendam Episcopum habeo, qui chronologiam ab
page 348, image: s348Jul. Caesare ad Anastasium usque conscripsit, et curate satis Coss. nomina cum suis titulis notavit. eum prioribus conjungere decreveram ac in publicum dare, sed mutavi consilium, tibi haec omnia, uti dixi, missurus si velis, qui unus atque unicus omnium est, quotquot sunt mortalium, a quo ea recte edi possint. Leges Germaniae paratas habeo, et jam illas vidisses, si per typographum licuisset, qui nescio quid causatur ac moram trahit, at si nimis tricari inceperit, Francofurtum eas mittere decrevi. Jupiter! [gap: Greek word(s)]! adeo verum verbum est, pro captu librariorum habent sua fata libelli. Interim ut intercapedinis damnum resarciam, Terentii fabulas forsan exhibiturus sum cum Donati commentario (antiquissima mihi obtulit exemplaria Fr. Pithoeus, et item alterum ex bibliotheca Regia habeo bonae notae) et Eugraphio multo ampliore, quam olim Faernus quaedam illius ediderat. Quod te caelare nolui. si quid amplius in tuam gratiam possim, hominis plane tibi addicti, quaeso ne parcas. Vale, Lutetiae VII. Kal. Septemb. A°. Christi CIC. ICCI.
EPISTOLA CV. FRID. LINDENBRUCH [note: Responsio est ad Scaligeri CCXIII.] Josepho Scaligero S. Leidam.
NE verbis me munificentiorem, quam factis reabse experiare, en tibi chronologos, quos promisi. aude credere, vir amicissime, non tu illos avidius desideras, quam a me libenter mittuntur: nec enim commodum ullum commodis antepono publicis: imo isthoc sidere natum me arbitror, vel damno meo Musis ut inserviam. Quod si seculum hoc benefactis gratiam referre vellet, abunde famae meae consultum esset. nunc cum multum laboris atque impensae insumferim his studiis, quid aliud, quam caballus in clivo operam me lusisse dicar? hoc scilicet praemii auferens, calumniantis linguae flagello ut verberer. Wouwerium istum [gap: Greek word(s)], ut credo, frustra exspectas. nam a Papa captus tenetur, puta catenis aureis. Plane quippe in [note: De hoc nihil reperi in ejus vitae scriproribus, Witte Memor. Philos. dec. 1. 9. et Claramont. part. 11. 17. sed tamen Vulcanius idem scribit Cantero in Sylloge Matthaei Ep. XI. ipse vero Epistola ad Baudium scripta negavit, se ejurasse sacra Lutherana. vide Baylii Lex. T. IV. pag. 2880.] Romanum nomen sacramentum juravit uri, vinciri, verberari, atque inde stipendium habet. Vides quorsum hominem adegerit supercilium altius et [gap: Greek word(s)], Ego hanc hyemem in Gallia commorabor, et partem aestaris quoque, deinde in Hispaniam cogito, ut et illius gentis mores et linguam addiscam. De Donato Terentii quod miraris, noli quaeso, sic capiendi erant hi librarii. alioquin annus fuisset, antequam manum operi adhibuisset. nunc fecunda fabula pene peracta. Leges Germaniae, si desiderarem, jam equidem hîc ederentur, sed non multum urgeo. et reservabuntur fortassis an donec Augustam
page 349, image: s349Vindelicorum veniam, quî sic commodius Imp. Caesari exhiberi possint. Interim vero, quod tu de Eusebio scribis, ex mora meliores evadent. Nam a Daniele Marculfi formulas integras habeo, et alibi alias nactus, quas omnes (adhibito tamen judicio) in calce exhibebo. quae cura non exigui laboris et fastidii. sed quid? ita ita me [gap: Greek word(s)]. A te vero peto ad excerpta Donati mature ut respondeas. Dn. Buzenvallium exlegatum Regium jam salutaveram, cui has tradidi, ut voluisti. nec ego quenquam invenire potui, qui rectius curaret. Descripsi Idacium ex vetusto MS. Fr. Pithoei, ut et Victorem. Georgius vero ineptire mihi saepiuscule visus est, ideoque hîc bonas horas male collocare nolui. ecce tamen et illius quaedam. Marcellinum non mitto, sed variantes tantum lectiones, et si quid amplius erat, verebar enim ne latorem nimis onerarem. tamen et istum si desideras, habebis. Secutus sum editionem Parisin. Wecheli. Inaudivi Onuphrii Panvinii meliorem esse. Ea ante quinquennium Heidelbergae prodiit, cum illius fastis. tu videbis. Prosperi Chronicon quod Pithoeus edidit, collatum tibi olim dedi. sed si recte memini, Pontani incuria periit. resarciri ergo hoc damnum potest, si a Raphelengio inquiras, cuinam libri isti MSS. inaurati divenditi sint, quos tum temporis habebat. nam inter illos erat et Eusebius et Prosper, uno volumine. Ego si quid amplius possum, me vide, sedulo et curate agetur. nec quidquam est, quod tua causa non velim, qui te sincere atque animitus ubivis locorum colui et colo. hoc solum redhostimentum petens, me semper, quod facis unice ames. Vale. Lutetiae Parisior. Nonis Januarii A°. Christi CIC CI CII.
Fr. Pithoeus Palladii libr. de architectura editurus est; et Bulengerius ex illius biblotheca Panegyricos veteres. Nil opus Idacium et reliquos transcribas. nam exemplar mihi servavi. Significes rogo Eusebius tuus quando prodibit. Et me doceas quid sit in Diodor. Eclog. 22. p. 323. ubi de Prusia agitur [gap: Greek word(s)] [note: Adscripserat margini Scaliger, [gap: Greek word(s)]] [gap: Greek word(s)].
EPISTOLA CVI. FRID. LINDENBRUCH. Josepho Scaligero S. Leidam.
RUpi tandem silentium, quod continuare decreveram aliquamdiu, qui labore te levarem ad meas respondendi: sed rupi, inquam, causa amicorum, qui id a me postularunt. Clarissimi illi sunt, et in regis aula fide ac meritis honorati. Scilicet Epistola huc perlata fuit, an hîc potius edita, ad te anno missa: ejus autor cum multis in Papam ac Romanam curiam debacchetur, scire expetunt boni illi viri, et veritatis avidi, [gap: Greek word(s)] ne hoc scriptum sit, an [gap: Greek word(s)] non certe a te, sed tui nominis praetextu, ut major illi autoritas fidesque concilietur. Rem igitur mihi illisque gratissimam feceris,
page 350, image: s350si scrupulum hunc nobis exemeris, ad quem multi nunc subsistunt. Atque ut melius intelligere possis quid sit, ecce tibi exemplar. Hoc primum: dein, Statius meus denuo edetur, sed sine commento: ideoque si me amas, juva me tuo judicio, et quid de nomine illo Surculo sentias edoce. Ego sane in quibusdam MSS. libb. Hieronymi, non Surculum scriptum repperi, sed Ursulum. quod tamen ut ad nostrum hunc Papinium referatur nunc vix, imo nullus credo. Et verius puto, ut Statius Papinius solummodo dicatur: praesertim cum a nemine antiquorum illo altero nuncupetur, hoc vero non semel. Hieronymum tuum avide expectamus; at quando tandem, in tua manu situm est. Vale Lutetiae Parisiorum. VI. Eid. Octobris A°. Christi M. CI. CIII.
Litterae tuae ad me Casaubono nostro tradantur velim, is recte curabit.
Respondet ad hanc Scal. CCXIX.
EPISTOLA CVII. FRID. LINDENBROGIUS Josepho Scaligero S. Leidam.
OCcupatiorem solito fuisse te, cum ad postremas meas responderes, ex ipso charactere litterarum tuarum animadverti: nam et festinanti manu erat exaratus, nec quidquam ad ea, quae petebam. Itaque denuo tibi aurem vello, ut quod commodo tuo fiet, curate de singulis moneas: praesertim vero de Curiaribus. Panegyricum illius nostri cum latrante nomine jam legi; ideoque nil opus est, ut tuum exemplar mittas. Statius meus adhuc stat. Ego sane apud multos verum reperio, quod antiqui de tua hac natione dixerunt, ridendo eam fidem frangere. Hinc factum, nondum poetae illius secundam editionem prodiisse. Leges Germaniae Populorum paratas habeo, testisque mihi ejus rei esse poterit, qui tibi has tradit, Vir Nobilissimus A. de Bibran, quem quaeso eo favore, quo me omnesque bene natos soles, excipias. Meretur hoc virtus illius et eruditio non vulgaris: Quem ipsa sese melius conferendo exeret; nec me curione indigebit. Vale. Lutetiae Parisiorum XI. Kal. Septemb. A°. CICICCIV. Novel. 146. c. 1. [gap: Greek word(s)]. Edict. 4. [gap: Greek word(s)]. Edict. 13. [gap: Greek word(s)]. Curiales.
EPISTOLA CVIII. P. LABBAEUS [note: Respondet Scaliger Epist. CCCXVIII.] Josepho Scaligero Jul. Caesaris F. S. P. D.
CUm priore littera, Vir Illustrissime, ad Cantabrigiam et Oxonium nos profectos intellexeris, quid in utraque viderimus, hac tibi significandum
page 351, image: s351satis mihi officii mei ratio persuasit, quod etsi tua lectione revera indignum, ab officio tamen meo non alienum sciens, calamum cohibere nec potui, nec debui. Cantabrigiam igitur appuli, dominum Thomsonem virum tui amantissimum, convenimus, quem nobiscum deambulantem febris ex improviso invasit, eaque per quindecim dies, non absque damno nostro, detentus fuit, paulo siquidem tardius bibliothecas illorum inspeximus, quas certe, praeter opinionem non ita instructas vidimus, plerosque siquidem libros manuscriptos falso inscripsit author Catalogi. exempli causa licebit hunc adducere, Viaticum Constantini, quem (magno labore repertum) sic inscribi vidimus, Brevarium Constantini aliter dictus viaticus, quia secum semper hunc librum ferret. in quo plane omnia monachalia erant. In collegio Trinitatis, Philonem Judaeum Graece manuscriptum vidimus, cujus collationem suscepit Richardus Montacitus studiosus in collegio regali, a quo, secundum promissa ipsius, spero nos accepturos: Praeterea Domini Thomsonis caeteris instructiorem per otium videre nobis licuit, qui praeterquam quod ad plurimos libros, varias lectiones ex MSS. Italiae habeat, Procli praeterea justum volumen adhuc ineditum asservat, cum pluribus aliis MSS. sed non tanti momenti. Visis ita Cantabrigiensium collegiis atque comitiis, ad Oxonienses absque mora properamus, quorum ut ingenue dicam, magnificentiora collegia nec non instructiores vidimus bibliothecas, quippe tam Latinorum quam Graecorum Manuscriptorum copia, eaque permagna refertas: quos ita stricte, imo turpiter, pulvere undequaque obsitos, asservant, et occultant, ut perire, quam in usum publicum redigi satius habeant: quod enim Cantabrigienses plane ac plene nobis concesserant, manuscriptorum videlicet exportationem, illi plane negaverunt; quod cum rude atque aliquo modo inhumanum nobis videretur, a collatione Julii Pollucis MSS. chartacei destitimus, quem per diem unum in bibliotheca [note: In Catalogo MSS. collegii S. Joannis Baptistae non invenio Pollucem Ms. sed in corporis Christi pag. 50. n. 1542.] collegii Sancti Joannis contuleramus: Doxapatris libros duos ineditos in Hermogenem de inventione, in collegio Magdalenensi vidimus, quos quidam ipsius collegii socius describi se curaturum, posteaque ad nos, ut typis mandari curemus, missurum, affirmavit, quod an facturus sit, intra paucos menses, uti spero, videbimus. Post haec Londinum reversi, ubi per septimanam, videndae Reginae aliarumque rerum gratia, haesimus, salutato prius [note: Vid. Catalog. MSS. Britanniae Tom. I. part. II. pag. 71.] Clarissimo legato, Domino Boissizio, optime de nobis merito, in Galliam reditum meditati sumus, deoque favente Lutetiam superiori mense appulimus; ubi dominum Thuanum Casaubonum, Rigaltium, caeterosque tui amantissimos convenimus, illisque litteras tuas tradidimus, praeterquam Domino Gillotio, qui jam per aliquot menses abfuit: Catonem tuum, quem omnes, qui viderunt, admirati sunt, Ambrosio Drovard his diebus dedimus, qui ut excudatur per Fridericum Morellum, in quarto, brevi curaturus est. Libros Hebraicos, quos adhuc reperire potuimus, duos ad te mittimus, nobis, ut verum fateor, non ita
page 352, image: s352notos, tamen in pergameno excusum, partem esse Talmud existimamus, alterum, quem ex Genebrardi biblioteca fuisse intelleximus, plane non novimus, tu ipse videbis, atque si in eis quidpiam boni, eodem animo quo ad te mittuntur excipies. Ad linguas quod attineat, praeterea nihil vidimus, nisi tractatum Malaicae linguae a Generoso Anglo in India confectum, quam linguam Indicis populis tanto in praetio esse affirmat, quanto Gallica sit Teutonibus, quo in tractatu, primum litteras Malaicas ad vivum depinxit, postea nomen Regis, et officiariorum eorumque numerum, cum dictionariolo, ad mercaturam spectante, eaque Anglico sermone e regione apposuit: quem cum a quodam Consiliario reginae Angliae, viro omnium curiosissimo, describendum mutuo acceperimus, nos tibi transcribemus ac prima occasione transmittemus. Interim Deum Opt. Max. a quo, et in quo omnino nostra salus: ut te salvum diu ac incolumem conservet, ac foveat, orabo. Vale, ac nos tibi devinctissimos, in numerum tuorum habe: Lutetiae Parisiorum, die mensis. Septembris 12. Anno 1601.
EPISTOLA CIX. P. LABBAEUS JC. F. Josepho Scaligero S. D. Leidam.
UTinam ingenii tui merita nota mihi minus essent (Vir Illustrissime) aut facultas quidpiam ipsis dignum offerendi suppeteret, tunc ex laetitia animi tui exultaret noster, nec ingratitudinis labe veluti perpetua notatus ipse sibi videretur. In urbe praestantissima totius Europae degentibus, mundi totius veluti epitome, quis crederet nihil singulare occurrere, quod viri perquam singularis doctrinae mentem, laboribus nec non vigiliis fessam, recreare, ac quodammodo reficere possit? Quin singularia multa scriniis semidoctorum quorundam inclusa jaceant, nemo sanae mentis negabit unquam, officinis vero Bibliopolarum contineri negare possumus, qui multoties ipsarum volumina pervolverimus. Dominus de Laet, qui ante mensem huc pervenit, multos libros comparavit, quos intra paucos menses, uti spero, videre poteris, eos siquidem recta in Angliam misit, quibuscum accipies, quos a Dom. Puteanis te optare didicimus. Nuperrime colloquendo cum Domino Maroscaldo nostrate, hac in curia consiliario regio, certi facti sumus Dom. Petavium misisse autiquum suum exemplar manuscriptum chronici. Eusebii ad Episcopum de Basas, Burdigali, Quam rem scire, interesse tua visum mihi est, ut inde levitatem hujus, illius vero ineptam pertinaciam intelligeres. Vestram editionem quanto cum desiderio expectent omnes vix credi potest. Quod ad me, agraestis ac insolita mihi barbaries illa forensis caninaeque facundiae, summa ac vehementiori cumaviditate ut eam efflagitem, facit. Neque reyera tamdiu animus chronologiae cognitionis rudis existeret, si aliquis ordo legendi authores
page 353, image: s353ad intelligentiam magnificae istius scientiae conducentes notus mihi fuisset, quem ut a notis tuis ad Eusebium exspecto, sic tandiu a proposito studio quiescere, atque desiderium istud lenire in animum meum induxi. Memini enim, et recte ni fallit animus, multoties mentionem a te nobis factam Introductionis cujusdam ad chronologiae cognitionem, quam ad initium notarum tuarum esses collocaturus. Non injucundum forte erit, Vir humanissime, si desiderium Domini Bes, mercatoris papiropolae tibi aperuero, cujus parentes, ni fallor, notissimi tibi fuere: is etenim non nisi 35. annum attigisse videtur, qui Arabicae linguae amantissimus, ante aliquot annos caracteres Arabicos perlepidos fabricari curavit, quorum specimen ad te mitto; ac inter loquendum cum intelligeret a nobis te grammaticam Arabicam habere paratam, cum insigni illo dictionario, coepit expostulare, ut suo nomine rogaremus te, grammaticam prima occasione ad nos mittere, seque adeo eleganter excusurum eam, ut cogaris, velis nolis, illius laudare acuratissimam operam ac diligentiam, Quod studium decori maximo tibi, publico utilissimum futurum, pro aequanimitate tua, spero non recusabis. vale.
Lutetiae Parisiorum 3. Kal. Majas, anno domini 1604. [note: In Epistola Scaligeri ad Carolum Labbaeum CCCXXX. quaedam sunt, quae ad hanc referri possunt.]
EPISTOLA CX. DAVID HOESCHELIUS [note: Videtur esse responsio ad Scaligeri Epist. CCCXC.] Josepho Scaligero S. Leidam.
LIteras et tuas, heros illustris, et Casauboni eodem accepi tempore: quibus utriusque vestrum de Notis in Phrynichum meis Judicium cognovi: sed laudem accipio [gap: Greek word(s)], qua me ad majora invitetis. Idem Casaubonus observationes ad Procopium promittit: hunc enim, proximo vere, praelo ( [gap: Greek word(s)]) subjicere cogitamus. Cum igitur tibi etiam sit Codex MS. et varietas librorum calamo exaratorum haud parum ad cujuscunque Scriptoris editionem conferat; cum etiam Vulcanius vester interpretationem differat: ne interim Graecae linguae periti thesauro illo careant, perquam gratum accideret, si tui etiam codicis copiam nobis faceres, et mercatu proximo huc per certos Francofurdum istinc profecturos mitteres. Chronici illius G. Monachi usum tibi quoque, nullo negocio, impetravimus. Sed absque tuis notis non expectabo. Quod si clarissimus Vulcanius quantum Graece imprimeretur, Latine, ad se missum, per negocia statim posset vertere (facto statim jam antea initio) ejus interpretationem subjiceremus, ea forma, qua Pausanias editus est. Eidem doctissimo viro pro Thesauro utriusque linguae, Philoxeni etc. gratias et ago et habeo: [gap: Greek word(s)] mittam proxime, Phrynichum et homilias Chrysostomi [gap: Greek word(s)]. Idem a me sibi Cl. Meursius promittat.
page 354, image: s354In illo thesauro, p. 34. Canalis Graece redditur [gap: Greek word(s)]: legit Vulcanius [gap: Greek word(s)]: mihi (quod ad Horapollinem annotavi) propius a vero videbatur, [gap: Greek word(s)]. utrum magis placeat,, ni molestum, fac sciam. Casaubonus auctores, qui post Suetonium scripserunt, brevi nos habituros scribit. A. Schottus Senecam Rhetorem cum notis praelo commisit. [note: Credo esse Conradum Kircherum Augustanum, cujus concordantiae prodierunt Francofurti 1607. nam in praefatione inter amicos, qui institerunt, ut opus perficeret, principe loco memorat Hoeschelium, qui et diligentissimus. fuit [gap: Greek word(s)]; nuper vero opera Trommii A. 1718. alia forma reficta.] Amicus quidam meus describit Indicem Graecum veteris Testamenti, a se magno laborer constructum. Ei vere biblico Thesauro typographum quaero, atque id negocii Bongarsio dedi. Bene vale vir eximie.
Idib. Christi A. S. N. 1601. Augustae Vind.
EPISTOLA CXI. D. HOESCHELIUS Josepho Scaligero S. D. Leidam.
MItto specimen Procopii, heros Illustris, quanquam ea non est prima pagina futura, ut neque hac forma imprimetur, sed quartâ, ea propemo dum, quam vulgo Medianam vocant. Primum Persicis, alterum Vandalicis, tertium atque ultimum Gothicis assignabimus. His feliciter [gap: Greek word(s)] finitis, edere cogitamus e legationum, codice quem habemus, Prisci [gap: Greek word(s)], Malchi Philadelphi, Dexippi Atheniensis, Menandri (haud scio an ejus, cui tam iniquus est Phrynichus) et Petri Patritii ac magistri. Nam ad horum editiones valde noster Velsenus propendet, modo ad manus essent codices meliores. Nam quos habemus A. Schotti et e Bibliotheca Bavara, eodem tempore, manu eadem, ex eodem codice [gap: Greek word(s)] a recenti Graeculo transscripti sunt satis mendose, neque integre, ut ex jam editis Ursino constat qui cum his nostris; alicubi collati sunt. His appendicum vice adjungerem excerpta e Chronicis Diodori ( [gap: Greek word(s)]) Eclogas e libro 21. 22. 23. 24. 25. 26. Horum principium est [gap: Greek word(s)].
Nundinnis proximis Homiliam in Judaeos misi, plura Chrysoltomi vix missurus, cum Nobilem Anglum Henricum Savilium omnia [gap: Greek word(s)] Joannis [gap: Greek word(s)] opera in certos tomos digesta prelo adornet, e Variis Europae Bibliothecis suppetias magno aere quaesiturus. Bene vale, Vir Amplissime. Non. Junii Anuo Christi 1602. Aug. Vind.
page 355, image: s355
EPISTOLA CXII. D. HOESCHELIUS Josepho Scaligero. Leidam.
MItto, heros Illustris, Procopii chartas, quotquot jam sunt editae, et secundae quidem Tetrados geminas, quum primae Tetradis chartas Vulcanius abs te jam accepit. Huic non unas misi litteras, quibus certior fieri volui, quid sperandum sit de ipsius interpretatione, cum jam pridem illam suscepit, neque vero prius poterit, quam integrius exemplar obtingeret, beneficio nostrae editionis, id eum munus praestiturum confidam, tua praesertim authoritate inductum, quae ut plurimum apud illum valet, ita [gap: Greek word(s)] velim agere pergas, fructu cum Reip. literariae maximo. Eusebium tuum nondum vidmus, sed jam in portu esse intelleximus. ut primum reddetur, faciam ut scias; pro quo munere gratias ago et habeo quam maximas. Crabronum examina merito spernes, nec Velsero nostro probantur id genus scripta, quibus praeclare de literis meritorum famam laedi posse existimat quidem, sed apud cordatos frustra. Et omnino id genus hominum [gap: Greek word(s)]. Interea nostro nos officio fungimur. Bene vale, Vir Magne. salutem plurimam adscribo Cl. V. B. Vulcanio. Aug. Vin. VI. Idus Septembris 1606.
Procopii finita essent jam historica, nisi Photio prior locus datus fuisset. Dabimus ergo operam, ut accessione libri [gap: Greek word(s)] redintegrati a Casaubono (sic enim literis ad nostrum Polytarchum promittit) et notis tam tuis, quam ejusdem Casauboni edatur splendidior. Ego nihil unquam scripsi in illum librum. Mi Vulcani, uno verbo monere nos potes, an Procopium vertere constitueris. Sin autem, nos curabimus vertendum, aut vertemus ipsi. Nolo enim homines falli secutos fidem nostram, quibus spem feci te hoc fecturum. [note: Responsio est ad Epistol. Scaligeri CCCXCVI.]
EPISTOLA CXIII. GEVERHARDUS ELMENHORST Josepho Scaligero Jul. Caes. Fil. S. D. Leidam.
AD 3. Non. Nov. multo imbre Hamburgum veni. In Westphalia quae passus sum, haud facile effabor. Pestis ita in omnibus pagis et hospitiis grassabatur, ut sub nudo coelo pernoctandum esset, diverterunt semel (me quidem reclamante) ad quendam rusticum, ubi nihil propius fuit, quam ut perirem. Inhorrui enim tam periculoso frigore, ut jam pestem timerem. Verum
page 356, image: s356Deus adfuit, qui me servavit; cui nunc gratiam habeo et aeternam. haec de itinere. Clarissimo Wowerio adfui, et ea, quae mandasti, curavi diligenter, qui omnia quoque quam citissime transmissurum, nobis pollicitus est. Deus bone. quam magnifice se gerit? holoserico indutus est pallio, et quando in publicum prodit, undique a servulis stipatur. omnia tam splendida et magnifica, ut fatigeris admirando. Censorinum et Minutium nunquam edidit. Ex libro cognitionis veterum novi orbis, pagellas aliquot vidi, (proprium et unicum exemplar reliquerat apud nobilem Welserum) ex quibus caetera quoque doctissima esse, conjecturam facio. Totum jam illum habet Tertullianus, quem ex cod. MS. Bibl. Vaticanae multis in locis faeliciter emendavit; omnia facturus publici juris, cum plus otii nactus erit. Haec apud te, Illustrissime Scaliger, liberius sum elocutus, quod ne fraudi mihi sit te etiam atque etiam oro. Vale, magne Scaliger, et Elmenhorstium tuum amare perge Hamb. prid. Id. Nov. An. CIC. IC. CII. Biblia Islandica hîc non repperiuntur, mei jam ante scribserunt Kopenhagam, ut primum acceperimus faxo habebis. [note: Respondet ad haec Scaliger. Ep. CCLVI.]
EPISTOLA CXIV. GEVERHARDUS ELMENHORST Josepho Scaligero S. D. Leidam.
VIr illustrissime. Jam duos annos est, quod nullas abs te accepi, cum ego interea non intermiserim ex omnibus locis litteras ad te scribere. Nescio quo scelere me adversum te impiavi, quem ita aperte is contemptum. Praesentem te veneratus sum, ut omnium hominum eruditissimum: absentem tacitus colui, tanquam Jovem suum olim cultores coluere antiqui: facio idem adhuc, faciamque aetatem, licet tu parvi facis cultum meum et amorem. Quid enim ex alto isto silentio aliud possum augurari, quam mei oblivionem et contemtum. Nam si amares, non taceres. amor est importunus, non sinit tacere. Etsi tu quidem tot negotiis implicitus, ut omnibus rescribendi vicem reddere non possis: Elmenhorstio tamen redderes; qui te ita observat, et colit: et quem tu olim (ut vidi non obscure ex sermone et litteris ad me datis,) amasti et habuisti inter tuos, incertum an nunc habes: ut meus ergo te animus est certe debes. Eheu cum hoc recogito, ut cor dolet mihi. Nonnullos (qui mihi male volebant) subdole frigidam mihi apud te suffudisse scio: an tu faciles aureis ipsis praebueris; nescio: ut homo es, non credo. Pluris certe te feci, et adhuc facio quam isti omnes. Verum haec hactenus. Ante, annum ex Marburgo ad te scripsi de Scholastico quodam Daniele Angelocratore, qui edidit demonstralem temporum descriptionem (ut vocat suum librum quem Mauritio Landgravio inscripsit.) Ille nebulo aperte in te bacchatur. an
page 357, image: s357eum librum videris adhuc nescio; si ejus copiam tibi fieri velis, mihi scribito. Legi nupere notas Desiderii Heraldi ad Arnobium: et miratus sum talem virum non doctiora protulisse. Eusebium tuum nondum vidimus. cur invides diutius tale bonum mortalibus? Multi sunt, qui suspirant eum et exspectant. Have, vir Illustrissime, et si rescribere tanti putas, quibus tuas committas, serio jube ut recte curentur. Hamburgi. III. Id. Aug. CIC. IC. CV. [note: Respondet Scal. Epist. CCLXV.]
EPISTOLA CXV. THEOBALDUS MEUSCHIUS Ecclesiae minister, quae est in Zultzbach. Josepho Scaligero. Leidam.
SAlus sit tibi per Dominum nostrum lesum Christum, [gap: Greek word(s)], Magnificentissime Domine Schaliger. Ante biennium fere dedi ad Magnificentiam tuam literas de divino tuo [gap: Greek word(s)] opere, et misi brevem quandam summam harmoniae Evangelicae. Eae literae num Magnificentiae tuae a bibliopola vestro redditae sint, equidem ignoro. Famulus sane ajebat esse traditas, sed nihil responsi acceptum. Cum igitur hîc bonarum literarum studiosus terras istas invisere cogitaret, volui tibi iterum pro divino tuo opere gratias agere, et simul gratitudinis ergo offene hunc peregrinae linguae sane quam vetustum codicem, cui fortasse soli potest esse usui. Non tamen dubito T. M. ejus argumenti, si quod forte dignum scitu habeat, me quoque facturum esse participem. De harmonia mea judicium tuum summo desiderio expecto, praesertim de Sabbatho [gap: Greek word(s)]. Si non placet secundum a primo, intelligam a secunda paschatis primum, sc: festum solemne magnum. Nam et festa Sabbatha magna vocabantur, ut sensus sit: in pentecoste. Omnino enim puto ibi pentecosten notari, non pascha. Nam sane paschatis tempore non licuit aristas manibus terere, quod fecerunt hîc discipuli, sed pentecostes. Cuperem etiam scire rationes. M. T. quibus capita Matthaei a 4. usque ad 14. non ad secundum, sed ad alium annum ministerii Christi referat. Certe ut scribit, M. T. in opere suo fol. 520. ea quae ante 14. Matthaei, 6. Marci, et 9. Lucae narrantur, eorum, inquam, melior pars inter 5. et 6. Johannis interjicienda sunt: sed Johannis 6. notari tertium, non quartum pascha: Tertium autem notari Joh. 4. vs. 45. et ibidem tertiae, non secundae illius praecedentis [gap: Greek word(s)] fieri mentionem existimo. si. M. T. me in his erudire dignabitur, gratias agam immortales: si quoque hunc studiosum juvabit, mercedem a Deo accipiet. Quin et mihi filius est a Deo datus, qui ad studia natus videtur: si famulitio vel alio tuo auxilio dignus haberetur, paratus essem vobis illum mittere. Sed interim expecto vestras literas. Vale,
page 358, image: s358Magnificemissime Domine Schaliger, et me admiratorem tui complectere, quem ego contra Bruchtonium quendam Anglum, et Christmanmum Heidelbergensem pro viribus defendam. Iterum valeat Magnificentia tua, et garrulitati meae ignoscat. postridie Calend. Ap. feria. 6. ad Vulgari 1602.
EPISTOLA CXVI. THEOBALDUS MEUSCHIUS Josepho Scaligero. Leidam.
SAlus et pax sit vobis a Deo unico fonte pacis et Salutis per D. nostrum Jesum Christum, Magnificentissime Domine Scaliger. Qui semel verecundiae fines transierit, eum oportet gnaviter esse impudentem. Id in me ipso verum esse experior. Cur enim ego miser homuncio, qui bonas literas vix primis labiis attigi ausus sum Josephum Scaligerum, C. Julii Caesaris filium meis interpellare ineptiis? Sed admirabile ingenium, quod in scriptis vestris elucet, me quasi stupidum reddidit et insensatum, ut instar infrenis equi ad Magnificentiam Vestram accurram. Tum et incredibilis humanitas, quae me in literis suis sanctissimi amici nomine dignata est, facit me audentiorem. Mitto igitur non solum literas, sed filium quoque unice dilectum, Ulricum Meuschium, quem Deo vovi et sacro ministerio; qui est ingenio satis felici, sed timidiore. Si igitur M. V. ipsum in studiis suis juverit, non solum illum ac me patrem sibi penitus obstrinxerit, sed Deo etiam rem non ingratam fecerit. Sumus autem tenui fortuna, ita ut necesse habeat famulitium aliquod obire; vel mensae inservire, vel liberos informare, vel denique amanuensem praestare. Sin minus, non abhorreo eum ordinum Hollandiae stipendiarium fieri. Cur apud nos nolim, ex inso intelligetur, quod pennae tradere non est tutum. Confido igitur ipsi a Deo et Magnificentia Vestra alicubi prospectum iri apud vos, si forte infimum gradum doctrinae Scaligerianae attingere possit. Porro, Magnifice Domine Scaliger, quae [gap: Greek word(s)], non solum in Emendatione temporum pulcerrime ostenduntur, verum etiam ad me perceripta sunt, ea sunt talia, ut a me refutari non possint: Attamen liceat mihi oro, conjecturam de his aliam (si conjectura, et non potius demonstratio appellanda est) ex vestro penu promere. libro 2. cap. de Periodo Judaeorum Alexandrea ex Iad Moisis Maimonis allegatur: Morem fuisse arboribus in Palaestina tempore Paschali florere. Hinc colligo tum fruges usquequaque maturas non fuisse, quoniam videmus arbores ante frugues maturitatem florere. Quod igitur de oblatione manipuli in 16. Nisan praecipitur, intelligi potest de ea maturitate, qua culmus ad justam magnitudinem excrevit, non tamen ita maturuit, ut demtii possit aut debeat. Unde tosti offerebantur manipuli [gap: Greek word(s)], ad spem frugum maturescentium alendam et fovendam. Discipuli autem [gap: Greek word(s)] vellicant spicas, ac manibus
page 359, image: s359tritas comedunt: quod sane 16. Nisan fieri haud potuit. Praeterea eodem lib. de periodo Judaeorum Alexandrea magnificentia vestra ingeniosissime disserens, post allegatum Josephum scribit: Duo igitur festivi dies, Sabbathum et Pascha etc. Quid si igitur festum pentecostes anno in feriam primam incidens, et Sabbathum immediate sequens, appelletur a Luca Sabbathum [gap: Greek word(s)]? Ac sane illo anno, qui fuit aetatis Christi 32. incidit pentecoste in feriam primam. Nam et Pascha praecedens inciderat in Sabbathum. Accedit quod messis triticea adscribitur pentecoste a Mose Exodi cap. 34. Sed satis mearum ineptiarum, Domine Magnificentissime. Deus Opt. Max. Magnificentiam vestram, mihi meoque filio atque toti rei literariae diu, servet incolumem. Amen. Zultzbach prope Francofurtum 23. April. 1603.
EPISTOLA CXVII. GEORGIUS MICHAEL LINGELSHEMIUS [note: Responsio ad Scaligeri Epist. CCCXV. in qua Scaliger suspicatus erat, Lingelshemium fuisse auctorem dissertationis contra Lipsium de Idolo Hallensi: sed Lingelshemius hîc aperte auctorem indicat, vide et ejus epistolas ad Bongarsium IV. LVI. et seqq. nam et Bongarsius credebatur auctorem vide Epistolas Gallicas ad Scalig. II. 14. et Placci Theatr. Anonym. n. 760. Deckerium Jesuitam, qui et Scaligero adscribebat, laudantem hanc dissertationem videre licet in Epistola ad Lipsium DCCXLI. Goldastum vero editionem cusasse ejus libelli ex iisdem epistolis lingelshemii apparet pag. 196.] Josepho Scaligero. Leidam.
ILlustrissime Domine. Jacebam in morbo, cum litteras tuas reddidit mihi Gruterus noster, quae me ita replerunt gaudio, ut malum abiret. Quid dicam, ad tantam tuam in me benevolentiam, quam me indignum, quem sol adspiciat, nisi te supra mortales omnes colam ac venerer? Ac quamvis laudes abs te mihi tributas, minime agnoscam, ac sciam quam longe adhuc absim, tamen gratum et optabile, quod tam praedaram de me opinionem concepisti, quam tantum abest, ut eximere coner, ut potius tibi persuasum esse cupiam,, serio me jam dudum eo tendere, quo tua benignitas me pervenisse tam amice innuit. Sed de libello illo Anthallensi, me beas judicio illo tuo tam praeclaro; certe auctor, quod probe scio, hunc unicum sibi scopum propositum habuit, ostendere, in religionis re, summi illius viri auctoritatem valere non debere, quod quia tuo judicio adsecutus, merico ille triumphat. Idem tecum judicant himina illa Galliae thuanus, Plessaeus, Casaubonus, quorum elogia itidem habeo. Verum non satis notus tibi ego, si me talem foetum edere posse putasti, ac quamvis auctoris maxime intersit, nomen suum caelari, cum vivendum ipsi sit inter Jesuitas, et homines a vera fide alienissimos, tamen apud te dissimulandum non putavi, auctorem scripta esse Petrum Denaisium, Argentorati, quae et mihi patria, honestis parentibus et ampla in re natum. Is ab ineunte aetate mecum in bonarum artium disciplina conjunctissime vixit, nosque ambo, uno fere tempore, ab Illustrissimo Duce Joanne Casimiro, laudatissimae memoriae, in Consiliarios Electorios adsciti, sed ipsi deinde quietior
page 360, image: s360vita obtigit, factus enim assessor in supremo Imperii Tribunali, quod Cameram Spirensem vocant, et litteris et sibi vivere jam per XIV. annos potuit, ego fluctibus aulicis immersus perpetuo curis publicis agitor. Habes virum, qui pietatem, virtutem et litteras unice colit, atque is jam dudum in tui admiratoribus, ut qui ex aeternis ingenii tui monumentis uberes fructus se percepisse fatetur, quique modestissimus cum sit, tamen erigitur, et operae pretium se fecisse existimat, cum tibi probari tam exilem libellum videt. Lipsii Sichemensem nondum vidimus, sed negotium datum huc adferendi. Mirum sane tantum virum existimationi suae tam parum consulere. Legi cum maxima voluptate Elenchum tuum in Serarium, impudentissimum monachum; bono reip. Christianae factum, quod veteratores illos dignis modis accipis, ac pestes illas generis humani detegis. Posteritas in tuis summis laudibus etiam hunc animum tuum vere magnum admirabitur et probabit, quod sceleratae factioni, quae exitium pietati et bonis artibus molitur, tam cordate bellum quodammodo indixeris. Audio impudentes monachos istos, magnum librum, id est, magnum malum effudisse [note: De eo saepe occasio fuit agendi in Epistolis Lipsianis vid. ad CCXLVIII. CCXLV. IC CCCXXXIX. et alibi.] Ampheatrum honoris, in quo boni omnes pro Calvinistis traducuntur, et impudentia etiam tuum nomen allatrare ausa. sed quid mirum, si improbissimi mortalium, bonis infesti? accipientur dignis modis, ac sentient summae ipsorum impudentiae et improbitati opponi exactam doctrinam et pietatem. Grave mihi remoras injici utilissimo operi tuo Eusebiano, et confido te expugnaturum moratores istos, ac gloria merita etiam superstitem fruiturum. Sed nimis patientia tua abutor, ignosce quaeso loquacitati, et me inter clientes nominis tui studiosissimos habe, ac vale, Illustrissime Domine. Heidelberga. IV. Kal. Jul. M IC CV.
EPISTOLA CXVIII. GEORGIUS MICHAEL LINGELSHEMIUS [note: Respondet Sealig. Epist. 316.] Josepho Scaligero. Leidam.
ILlustrissime Domine. Ablegatur ad Ordines generales ab Illustrissimo Principe Electore Palatino, Hippolytus a Collibus, Praeses Curiae, ut adsit consultationi de Pace. Is eo libentius munus hoc sibi delatum suscepit, quod tui compellandi, ipsi futura est occasio. Quum enim te ob immortalitate digna scripta tua coluerit et suspexerit semper: tum etiam de incredibili tua humanitate et comitate praedicantem saepenumero me audivit, ideoque litteras etiam a me flapitavit, quibus accessio ad te fieret. De eo aliud non dicam, quam quod sit mecum alter idem. Reperies autem ipsum dignum favore tuo, et gratias forte habebis quoque, quod conciliatorem hîc egerim. Summa cum
page 361, image: s361animi voluptate vidimus. magni illius [note: Legitur illa etiam inter Epistolas Casauboni DLX.] Casauboni ad te epistolam Florilegio tuo praefixam. Abunde satisfactum dignitati tuae adversus Sycophantam illum, a Romanis purpuratis ad maledicendum conductum, judicamus. Tu vero precibus illius tanti viri locum da, et qui amicis nihil negare didiceris, persuadere tibi patere, et nos tui nominis cultores bea scriptionibus illis, quas publicari abs te bono publico tam vehementer expetit. Nobis bona spes est, quod tibi dictum sit, obtinendi viri illius, et huc pertrahendi, quo integra libertate frui possit, et ea in re laboro ego pro virili. Vidimus et [note: Intelligit Anastasii Cochelet Carmelitae Palaestritam Honoris D. Hallensis pro Justo Lipsio Anno 1707. editum, de quo et vide Lingelshemii Epistolam ad Bongars. LXXVI. pag. 227. Scriptum vero ineptissimum esse cuivis. inspicienti statim patebit.] Carmelitanum pecus in auctorem Idoli Hallensis incurrens, suspicatur monstrum illud, Bongarsium, nostrum summum, auctorem ejus scripti, in quo ille se magno honore mactatum judicat. Sed risi ego, quum Lipsium, politissimum scriptorem, nactum vidi vindicem, omnis mundiciae expertem, et nil nisi stabulum monachale olentem. Sed longior sum. tu Hippolyto nostro fruere, ex quo de omnibus rebus nostris quae voles cognosces. Vale, columen litterarum. Heidelberga. Kal. Nov. MDCVII.
EPISTOLA CXIX. GEORGIUS MICHAEL LINGELSHEMIUS [note: Responsio ad Scal. 316.] Josepho Scaligero. Leidam.
ILlustrissime Domine. Longe gratissimae mihi fuerunt litterae tuae, quod non tantum molestas tibi meas minime fuisse intelligerem, sed et Praesidem nostrum Hippolytum, quo mihi conjunctior non est alter, tibi probari. Votis certe saepe vobiscum sum, et tam diuturnam carissimi capitis absentiam aequo non amplius fero animo; praesertim quum et tuum accedat prudentissimum judicium, vel inanem fore hanc omnem actionem; vel damno reip. cessuram. nam nemo nostrum judicare potest, Hispanum eo angustiae redactum, ut tam infames condiciones pacis inire cogatur, sed potius persuasum habemus, constituisse ipsum semel fallere hac specie, itaque nihil non tandem permittere, dum scopum ipse suum adsequi possit: sed futura [gap: Greek word(s)]. Tot hostes ingruere in literas et literatos tecum indignissime fero; tantoque magis afficior, quod etiam nos monstra fovemus, et toleramus eos, qui gloriam ex insectatione bonorum affectant apud imperitos, sed illos, quia acccepti pro meritis, plorare sinamus, et suum sibi cor edere. Satiram [note: Danielis Heinsii contra Scioppium.] Menippeam beneficio Hippolyti nostri nactus sum, et maxima cum voluptate legi; periit scelus istud hominum, et exitio literarum natum, sed nimis a bona
page 362, image: s362manu. Magni feci semper auctorem festivissimi, et multo sale conspersi scripti, et coram cum ipso arctissimam inii familiaritatem, quum ornamentis saeculi in vestra Batavia frui datum. Nebalo ille ad extremam lineam impudentiae pervenisse videtur, adeo ut ex ipsa infamiae magnitudine gaudium capiat, nam in ista luce comitiorum Imperii Ratisbonae, publlicavit praeconium indulgentiarum ab Antichristo sibi pro meritis eximiis concessarum, et typis adeo vulgavit, cujus specimen Praesidi nostro antea misi, apud quem videre licebit, sycophantam istum Deo et hominibus illudere, et pudorem omnem exuisse. verum detestabilem illum in maximam malam crucem mittamus. Publica laborant, et jam dissoluta Comitia Imperii, nulla re gesta, tantum publice innotuit, quanta in Imperio distractio sit animorum; gratia tamen Deo, quod major quam umquam consensus fuerit eorum, qui Babylone excesserunt. Constanter nunciatur, Matthias Archidux exercitum XX. millium in fratrem Caesarem ducere, et Moraviam petere. Mihi merae hîc tenebrae: fit Caesar ineptus ad gubernationem, sicut Archiduces inter se ante annos paucos statuerunt; et Aulici consiliarii digni sint castigatione: num propterea fratrem decet, qui et subditus et administer, ut is hero et fratri suo vim faciat? non adfequor, quidquid id est, et scio Archiduces omnes Romanae Bestiae addictissimos, et Hispanorum consiliis, addo et Loiolitarum duci: et constat nobis, quum Matthias Hungaris libertatem religionis concessit, simul Ecclesiasticis pollicitum scripto, se in omnes occasiones intentum futurum, ut una Catholica religio stabiliatur. Dies docebit, et imminere videtur, ut tu sapientier prospicis, insignis in Europa mutatio. Jungermanni, domestici olim mei, mihique carissimi, literas mitto, et nihil tam in votis habeo, quam insigni aliquo officio, quanti benevolentiam tuam aestimem, demonstrare. Servet te Dominus incolumem bono reip. et literarum. Vale, Illustrissime Domine. Salutem audebone adscribere Heinsio Vindici? o virum! Heidelberga 22. April. 1608.
EPISTOLA CXX. JOHANNES BUXTORFIUS Josepho Scaligero S. P. D Leidam.
REdditum est mihi mense Martio D. Jacobi ad Portum Bernatis, amici mei Epistolium, [gap: Hebrew words]. Inter alia scribit, T. M. perhonorifice de me in privato colloquio locutum esse, ac laudabiles in lingua Hebraea profectus bilibus ascripsisse. Quid? an etiam cum acutissimo Drusio, aliisque incomparabilibus in lingua Hebraea artifi cibus ego comparandus? tacitus subrisi, cogitans mecum [gap: Hebrew words]. Anser inter olores obstrepens, ac omnino [gap: Hebrew words] ego apud tales. Novi quam mihi curta sit domi suppeltex. Ingenita mihi a natura verecundia non concedit mihi in magnis ambulare,
page 363, image: s363[gap: Hebrew words] dictum est R. Eliesaris in Sanhedrin cap. II. pag. 92. Inter Judaeos Cracoviae, Pragae et per Germanim passim aliqua mei notitia ex literis Hebraeis, quas faepiuscule ad illos transmito. Studio semper habui viros doctos in lingua. Hebraea amice venerati, ut per quaestiones aliquid ab eis discerem. Nunquam enim tales mihi praeceptores praesentes unquam contigerunt, sed quantuloscunque profectus habeo, privato labore et Dei benedictione acquisivi. Inde Drusium amare et admirari coepi, ac praeter ipsum unum et alterum in Germania, cum quibus frequenter per literas colloqui soleo. Plerique, ut notum, sunt supeficiarii, qui fundum plumae instar non petunt. Maximopere optandum, ut studium Hebraeum ardentius in scholis Theologicis Gennaniae excoleretur. Cum frigent docentes, quomodo inflammabunt discentes? Introductionem in versionem Rabbinorum egone daturus essem? ut amicus scribit. Fecit id jam ante Genebrardus Parisiensis professor, qui tamen observanonibus et notis opus haberet. Magnum id prae meis viribus opus esset, nisi forte aperire velim, qua ratione ego ingressum in illorum scripta invenerim, qui nullum ad hoc iter vivum ducem unquam habui. Mihi certe non admodum infeliciter ea via successit, quam etiam postea privatis quibusdam discipulis monstrare conatus sum. Scribit praeterea. amicus Ad Portum M. Tuam petere a me Itinerarium R. Benjamin, et Lexicon Rabbinicum Davidis de Pomis, Judaei Itali. Itinerarium dono mitto, quod a Judaeo quodam satis aegre impetravi. Lexicon non nisi summa incommoditate missurus essem, cum tantum unicum exemplar habeam, cujus marginem novis vocabulis quotidie compleo, quae aliquando in ordinem redigam, et in justum Lexicon, mole contractius, sed numero vocum auctius quam vulgo sunt, congeram, si Deus vitam et vires ingenii concesserit, Sed et hîc mihi in mentem venit, quod legitur in Sanhedrin. cap. II.. pag. 103. [gap: Hebrew words]. Magnorum hoc artificum est, non misellorum professorculorum. Interea etiam in mentem venit illud Eliphasi Themanitis ad Jobum, [gap: Hebrew words], ubi pulchre Kabalici [gap: Hebrew words] explicant [gap: Hebrew words]. Labore Deus mortalibus omnia vendidit, absque labore nemo quid consequitur, juxta illud [gap: Hebrew words]. Misit ad me D. Drusius praeteritis nundinis, an ante annum? responsum M. T. ad Jesuitam Serarium, quod magna cum obleceratione legi. Promisit et Drusius suum responsum, sed id nondum vidi. Digne Serario isti larva detracta est. Incidi his diebus in librum Eliae Levitae, cui nomen Masoreth Hammasoreth, (quem ante annos decem privati exercitii causa Latinum feci) ac disceptationem de origine et autoribus punctorum et accentuum Hebraicorum perlegi. Elias per [gap: Hebrew words] primos autores, ut puto, intelligit, ac si in monte Sinai data essent, scribit, futurum fuisse, ut id in priscorum scriptis alicubi reperiretur annotatum. At in priscorum libris nullam punctorum mentionem reperiri ait. Huic Sententiae adversantur, qui ex libro Zohar, (quo vix alius antiquior) haec citant, quae in Cantico Caticorum leguntur: [gap: Hebrew words]
page 364, image: s364[gap: Hebrew words] Et in libro [gap: Hebrew words], qui itidem satis antiquus: [gap: Hebrew words]. Sed de hac materia alias amplius mihi cogitandum. Monuit me Drusius de integro libello Epistolarum Hebraicarum familiarium edendo. Forte in Belgio essent, quibus hic liber placeret aut usui esset. In nostris Academiis paucissimi sunt, qui cousque in studio Hebraeo progrediuntur, ut vel scriptitare vel balbutire aliquid Hebraeum audeant, unde non magnopere mihi iste labor cordi fuit. Si tamen hoc qualicunque labore industria Studiosorum incitari et promoveri posset, libenter hoc praestarem. Possem adjicere alium libellum, in quo totus stylus fere biblicus est: possem etiam adjicere varias formulas exordiendi, concludendi, gratias agendi, salutandi, inscriptionum et similium rerum, quas ex manuscriptis Judaeorum Epistolis mihi aliquando collegi ad meos privatos usus. Sed Deus consilium et vires dabit. Temerarius non immerito M. T. videor, qui imperito et prolixo sermone eam delineam. Hoc quidquid peccati est, amico ascribendum, qui ad scribendas hasce acriter me instigavit, [gap: Hebrew words]. Vale, Vir illustris et magnifice, ac has meas literas aequi boni consule. Scripsi Basileae 3. Aprilis Anno 1606.
Respondet Scal. Epist. CCXLIII.
EPISTOLA CXXI. JOHANNES BUXTORFIUS Josepho Scaligero S. P. Leidam.
UT homines tempore multiplicati frumenti ac abundantis musti, aut cum partiuntur spolia, exsultant; ita ego, Vir Illustrissime, acceptis tuis literis laetitia affectus sum. [gap: Hebrew words] Satis magnum gaudii argumentum mihi fuisset, vel verbulo favorem aut animum benevolum indicasse: at non tantum hoc Epistola humanitate plenissima testatum reddere, sed et in amicitiae foedus cooptare, beneficium est, quo nullum majus mihi accidere potuit. Est itaque quod de summo hoc bono mihi gratuler, imo in Deo gaudeam, qui me plane inscio, contra omnem spem, tuum animum mihi conciliavit. Pium gaudium est, laudatis placere viris. Pii vero etiam animi est, non in hoc tantum acquiescere, sed ulterius vehi, ac dispiecre, quorsum Deus ignotos animos inter se conciliet ac devinciat. Quod dum cogito, fateor me accendi ad ea, ad quae antea frigebam. Commoverat jam antea nonnihil animum meum Drusius, ad pertexendas Epistolas Hebraicas, sed nondum plane permoverat. Nunc cum tuum, Vir illustrissime, judicium accedat, nihil est quod negotium hoc amplius subterfugiam aut
page 365, image: s365differendum censeam, nisi in Deum ipsum aut vocationem meam peccare velim. Si vos, viri vere magni, studia haecce mea approbaveritis, non est quod innata verecundia me absterreat. Annitar itaque, ne mea opera amplius desideretur. Ante aliquot jam annos converteram in linguam latinam librum. Eliae Levitae de Accentibus Hebraicis, cui [gap: Hebrew words] nomen, et librum Masoreth Hammasoreth, in quo multa praeclara ad rem Grammaticam pertinentia, tum etiam Masorethicarum notarum ratio traditur: hos cum quibusdam explicationum notis edere an consultum, aut etiam e re Scholae Hebraicae? Multo tutius aguntur, quae virorum prudentium applausu fiunt: ideoque et de hisce libris judicium tuum audire desidero. Sed jam de quaestione quadam agam, quam mihi proposuit vir in Hebraicis et Mathesi bene eruditus, nunc in Academia Marpurgensi Professor: Nempe constat primum anni mensem lunarem esse Nisan, in quo Deus voluit Pascha Judaeos ordinarie celebrare. Jam quaeritur, quisnam inter 12. vel 13. menses anni lunaris sit pro Nisan habendus? Judaei uno ore respondent, eum esse primum anni mensem, quem cyclus eorum parvus [gap: Hebrew words] demonstrat. Christiani doctores veteres et recentiores aliter respondent, nimirum eum esse primum mensem anni lunaris videlicet [gap: Hebrew words], cujus plenilunium quam proxime subsequitur aequinoctium vemum, quod omnes in primo arietis gradu constituunt. Hanc esse causam et sententiam Doctorum Christianorum, puto manifestum esse: de ea multi dubitant, cum nullo e sacris scriptum testimonio probari possit. Neque etiam ex Thalmud patet, quod Tekuphae olim, ad indagandum primum mensem anni Ecclesiastici Nisan, adhibitae fuerint. In hujus quaestionis explicatione vir ille sic statuit: Quemadmodum (scribit) Ecclesia a Judaeis accepit ordinem dierum hebdomadae, sic ab iisdem quoque ordinem mensium anni accipiendum fuisse: Et sicuti Ecclesia habuit eundem cum Judaeis cyclum lunarem, sic quoque eandem cum Judaeis illius cycli applicationem sequi hactenus debuisse, atque in posterum etiam debere. Hoc enim si fieret, nunquam Christiani suum Pascha aliter quam juxta decretum Nicaenum celebrarent. Tu, vir Illustr. limatissimo tuo judicio de hac causa controversa facile judicabis. Praeteritis nundinis alius Hebraeae linguae Professor petiit a me, per quae media ac subsidia, linguae Arabica, Aethiopica, Americana addisci possint. Respondi me ad linguas orientales discendas nulla alia vidisse praecepta, quam Postelli librum de 12, linguis. Scribit etiam in libris Scaligeri fieri mentionem Glossarum Latino Arabicarum, sed ubi ista reperiantur aut extent, se nescire. De his etiam mihi nihil constat. Tu si hîc aliquid in medium consulueris, facies viro eruditissimo, et variis linguis addiscendis addicto, rem summe gratam. Sed Epistolae modum jam excessi: ideoque telam praecidam. [gap: Hebrew words], ideoque longior, quam fas erat, fui. Vale itaque, Vir Illustrissime, et quem semel amare coepisti amoris tui aura fovere pergito. Scripsi Basileae 4. Septemb. An. 1606. [note: Responsio ad Scaligeri 243. et Scaliger respondet sequenti.]
page 366, image: s366
EPISTOLA CXXII. JOHANNES BUXTORFIUS [note: Responsio ad Scaligeri 244.] Josepho Scaligero. Leidam.
SUmma tua, vir Illustrissime, est humanitas, qua me secundo compellare dignatus es. Singulari Dei gratia fieri judico, quod Tua maxime et aliorum clarissimorum virorum benevolentia mihi conciliatur. Ea fentio me ex verecundiae somno excitari, et haud parum confirmari. De Lexico Davidis de Pomis tuum cognovi judicium. Certe neque meum aliud est. In Rabbinicis et Chaldaicis ordinem habet, qualis est inter crispos pilos. Multa, plurima, infinita desiderantur; probe novi. Testatur id meum exemplar, in quo omnes margines aliis vocibus complevi. Commendaveram autem illud studiosis, eo nomine maxime, quod putarem extare et haberi posse. Ecquae enim. hîc subsidia? Munsteri Lexicon venale esse desiit. Aruch R. Nathan, quis studiosorum intelligit? Id quod operi Hispanico adjectum, quotusquisque habet aut habere potest? Et quid praeterea hîc subsidii? Quis hanc penuriam supplebit, defectum resarciet? Rogandus Deus, ut aliquem excitet, qui hîc studiosis subsidium ferat, laborem suscipiat ac superet. Si mihi ut animus, ita otium esset, cogitarem de hoc opere. Temporis multum, dicam plus, in aliena quam propria professionis meae studia impendere cogor. Hac hyeme Sebastiani Serlii Libros v. de Architectura ex Belgico idiomate in linguam Germanicam converti. Quorsum id? scilicet ut pascuum habeant irriguum [gap: Hebrew words]. Hae plantulae, quae Dei benedictione quinque sunt, ac sexta cum bono Deo hoc vere orietur, ex mea professione nullum succum habere possunt. Nosti, [gap: Hebrew words]. At [gap: Hebrew words]. Et [gap: Hebrew words] Et [gap: Hebrew words], ut est in Berachoth pag. 44. b. De Pomariae familiae origine a te didici, ac verisimile id judico, quanquam ad haec antiqua perquirenda mihi nulla sit commoditas. Neque intelligo, quomodo. Proseuchae nomen arguat eum, quem inscriptio ista Romana notat, Judaeum fuisse. [note: Hoc in Epistola Scaligeri non legitur.] De responso tuo ad quaestionem de Nisan Hebraeorum maximas ago gratias. Multum, eo hilarabo illum, qui de ea primo mecum contulit. Caeterum suecurrit nunc, quod videbam in praecedentibus meis literis notare. Produxeram in prima mea Epistola locum ex [gap: Hebrew words] de Punctis vocalibus. Autor istius libri vixit Jonathanis filii Uzielis tempore, et Hillelis ac Schammai, vel saltem in illorum vestigiis. Author Chronici Hebraei, cui Tzemach David nomen, ponit eum circa annos triginta ante Christum. Hoc Chronicon prodiit Pragae Anno [gap: Hebrew words] id est 92. superioris. se culi, ac ab initio mundi ad istum usque annum historiam Judaicam complectitur, continua annorum distinctione. In libro Jochasim de autore libri Bahir
page 367, image: s367est pag. 20. sub titulo [gap: Hebrew words]. Videtur ergo inde probari, non adeo recens punctorum esse inventum. Librum Zohar scribis esse recentiorem, quam Thalmud. Ejus author statuitur R. Schimeon Ben Tochai. Hic vixit paulo ante R. Jehudam Hannasi, vulgo Rabbenu Hakkadesch dictum, circa annum Christi 120 aut 130. Sed R. Schimeon numeratur [gap: Hebrew words], R. Jehuda [gap: Hebrew words], circa annum Christi 150. De hoc Schimeone et ejus filio refertur historia fabulosa in Schabbath pag. 33. b. In Jochasin pag 42. notatur ab hoc Schimeone Zohar non esse absolutum, sed a discipulis ejus, neque evulgatum nisi post tempora [gap: Hebrew words], imo ipsum [gap: Hebrew words] vidisse quidem. An tam longo tempore liber iste delituerit, nescio. Ut ut a discipulis R. Schimeonis fuerit absolutus, fuit tamen ante Thalmud scriptus. Nam ducentis et 20. aut circiter annis post Christum fuerunt Mischnajos absolutae; Anno 230. aut circiter R. Jochanan comporsuit Thalmud Hierosel. Circa annum millenarii quinti [gap: Hebrew words], nempe 500. post Christum obsignacum Thalmud Babylonicum, Non dubito itaque, quin ante haec tempora liber iste conscriptus sit, etsi diu delituerit. Sed dum haec in Cronico Tzemach. David disquiro, incido in Hillel Hannasi, nepotem ex silio R. Jehuda Hakkadosch dictum, qui notatur ad annum Christi 340. ibi notatur istum Hillel Hannasi composuisse [gap: Hebrew words] sicut scribit Rambani cap. 5. in Hilehors [gap: Hebrew words] id est, [gap: Hebrew words]. nempe in Tractatu [gap: Hebrew words]. Vidi illic omnia tractari, quae ad lunae cognitionem necessaria sunt. Sed quâ causa Judaei numerant a condito mundo 5367, nos quos et quot? Ego, ut numeri minores sibi respondeant, et cum annis Christi conferre possim, soleo addere annos 40, ut [gap: Hebrew words] ut nunc numerant, additis 40, venit ultimus unus 70. Sed quo labor? cognovi te delectari Itinerario R. Benjamin: nunc tibi dono mitto aliud a R. Petachja notatum. Id si placet, gaudeo: sin minus, oblecta te in Medrasch in Jonam. Hilarabunt te fabulae. Praeter has nolo te a rebus seriis avocare. Vale itaque, et optime vale per Servatorem Christum; scripsi Bas. 17. Martii. 1607.
EPISTOLA CXXIII. PAULUS DUMAY D. Josepho Scaligero. Leidam.
NEscio, Clarissime Vir, et adhuc dubius sum, an dextro alite epistolium nostrum ad te pervenerit; licet enim praeposteri pudoris et ignaviae a te jure optimo argui possim; discendi tamen desiderium judicii cujuslibet asperitatem nimiam emolliet, tuique nominis ubique terrarum diffusa nobilitas, aviti privatique honoris laudabili ambitu juvenis audacia licet conamina suscipere non dedignabitur. Emendabam nuperrime Ulpiani J. C. verba ad l. 49. i item legato de leg. 3. Item mancipia alia, puellae, forte acus queis comatas mulieres
page 368, image: s368exornant: evulgati Codices suggerunt, puellae sortassis, quas sibi comatas mulieres exornant, quae verba hoc modo restituit Jacobus Cujacius, x. Obs. c. 16. queis sibi comas mulieres exornant: Castigatio nostra, ut vides, verba legis veterii antiqua serie contexta non immutat; ornatricibusque. (quae ibidem puelae vocantur) acus subnectit, quemadmodum superiori parte dictae legis, lecticariis sellam et burdones J. C addidit: nec mirum quod acus, sive ut est in V. Gl. Isidori, calamistratorium inter mancipia connumerentur, prius enim lecticariis lectica et sella conjungitur; Easdem rationes tibi deducebamus 9. Kal. Septemb. ad pleniorem fidem lectionis novae: sed ad veteris securius finnamentum Petronii testimonio utebamur, apud quem legimus Trimalcionem capillatos pueros privatim domi nutrivisse; sic etiam Ulpianus recte puellas sive ornatrices legato muliebri contineri respondit, quas sibi comatas ad procacioris licentiae lusum mulieres exornant. Superest, ut data venia, quandoquidem Arbitrum testem locupletissimum lectionis antiquae probationi adhibuimus, ejusdem Satyricon accuratius perscrutemur, cujus grata varietas saepius animum lepore interdum illepido titillat, eademque dispari ratione ordine verborum interrupto nauseam parit, ita ut ad majora mentis levamina pertinaces orationis incultae hiatus (utpote Archiatri silius) sanare coner. Occurrit etiam, (disciplina civili quam insequimur temporibus otio praestitutis,) remedium ad illa verba; Itaque in arcula herbarum omnium succos Democritus expressit; vulgo legimus hercula cum asterisco, sed nos protractiorem lineam h. litterae i. subnexione contrahimus, deleto asterisco, ita ut recte dicamus in arcula. Hujus lucubrationis cunabula tibi arridere confido, apte enim ad id, quod J. Lipsius Lect. Antique lib. 1. c. 8. ex Luciano in philopseud. annotat, quem in hac emendatione [e pergula] non omnes sequuntur, nec mirum, difficile enim ut unicuique verborum correctio pro. voto. contingat. Arculam autem pyxidem interpretor: qua utuntur pharmacopaei, quorum industria herbarum varii succi intus continentur, expressi quadratis litteris in fronte ipsius pyxidos. His quaestionibus epistolicis ignosces, Illustrissime Scaliger, mihique pariter, quod harum nodum tibi solvendum proposuerim. Vale, Viviscorum lumen. Lutetiae Parisiorum 4. Id. Novemb. MICCVI. [note: Scaliger Epist. CCCLXXIX. excusat negligentiam, quod ad binas Epistolas non responderit statim: ceterum locus ille Petronii cap. LXXXVIII. varie vexatus. et de eo etiam vide Heinsii et Graevii Epistolas CLXXII. et seqq.]
EPISTOLA CXXIV. JACOBUS BORAETIUS CHANLIEU Josepho Scaligero. Leidam.
CItius omnino, quam voluissem, ad te scribo: quaerin' cur ita? ratio eccilla, est ad manum. Nolui priusquam certiorem eadem facere te possem
page 369, image: s369de Seneca illo olim tuo, quem bibliothecam Dalecampii capere arbitrabaris. sed qui tamen non inventus est, quod liquido asseverare audeo, quoniam volumina nulla, neque membranae, nulli codices, libri, sive cubant, sive adstant in forulis, vel etiam in pulpitis conspiciuntur, aut in situ et pulvere ibi delitescunt, quos omnes non excussimus, non manibus sumpsimus, ut inde cognoscerem ecquid compareret. sed frustra. quocirca non est, quod unquam sperare possimus vel debeamus, illud exemplar recuperare posse his tractibus. subdubitat tutor a plagiariis quibusdam Lugdunensibus statim post mortem defuncti illud subreptum fuisse, et antequam ad minorum patrem Bibliotheca illa pervenisset. An factum hoc sit, opera amicorum, quos plurimos Lugduni habere potes, curabis expiscari. Intereadum male me habet, quod exspectationi tuae respondere non potuerimus. si effectum defuit, ut certe est, saltem ingenium et voluntas et conatus nunquam, quod eodem animo testatum tibi relinquo, quo me semper tui studiosissimum fore glorior. Vale, eximium orbis decus, meque amantem redama. Rotomagi IX. Kal. Mart. 1607. Audio Eusebium tuum, magnum, credo, opus in lucem nunc missum, quem librum mihi videre non contigit, quod huc ad nos nondum pervenerit. [note: Vide Epistolam Schotti ad Lipsium XCII.]
EPISTOLA CXXV. MONSIEUR.
Jay honte de vous escrire sans vous envoyer nostre receuil concernant le Concile. Il ne tient pas a moy: mais a un mauvais garcon d' Imprimeur, qui s'amuse a faire des fadaizes de livrets pour des colleporteurs, au lieu de travailler a un petit ouvrage serieus, et duquel, s'il avoit jugement, il peut faire grand proffit, s'il ne me trompe, comm' il a faict il y a deus moys, j'espere que nous l'aurons dans huict ou dis jours. je ne tien pas un homme, non pas Francoys seulement, mais pour homme, qui apres avoir leu les pieces, qui sont veritables, et dont nous avons les originaux, puisse appeler Concile l'assemblee de Trente, duquel on recommence de vouloir parler. l'accord des Venetiens est faict par la seule entremise et negociation du Roy, le quel l'a escript a Monsieur le P. Pres, pour le faire scavoir a tout ses bons serviteurs. Je nay peu recouvrer la lettre, dont je desire vous en envoyer copie: paraee que j'ay este presse d'escrire. Monsieur Dupuy, qui est a Rome, m'a envoye une Inscription Grecque fort grande et belle, trouvee in via Appia et me charge de vous en faire part. Ceque j'eusse faict a present, mais Monsieur Casaubon, qui l'a veue et restituee et interpretee, la faict imprimer pour la vous envoyer. Il m'avoit prie de ne vous en escrire poinct, jusques a ce que vous l'eussies receu, et par la mesme voye Vous avec sceu la grande resjouyssance de la naissance d'un second fils de Franaee, qui n'a point encores de nom asseure: Lon en a faict icy de grandes joyes. je nay sceu descouvrir l'occasion de la hayne des Jesuites contre Bodin, mesmes en particulier de ce P. Gontier, lequel en son sermon a faict sa genealogie, praefatus, qu'il alloit faire le fol, et a dict que sa Mere estoit descendue des Paleologues, comme Scaliger l'a.
page 370, image: s370escript: le tout pour monstrer, qu'il estoit grand et Franaeoys. Il ny a icy rien de nouveau, qui se puisse escrire. Monsieur le president Janyn s'en va traicter en Holande de la part du Roy: vous en saures plus de nouvelles que nous. Je vous baise treshumblement les mains et prie Dieu, Monsieur, quil vous donne en sante tres longue et tres bonne vie. de Paris ce V. May 1607.
Vostre bien humble et tres oblige serviteur.
J. GILLOT. [note: Jacobi Gillotii senatoris Parisiensis multae epistolae sunt inter Gallicas ad Scaligerum scriptas, et editas A. 1624. per Jacob. Revium, quae hodie raro reperiuntur. Inter illas una est lib. III. 49. quae ostendit hanc circa Februarium 1607. esse scriptam: nam ibi etiam de Jesuitis in Bodinum declamantibus scribit. Inscriptio vero illa in via Appia reperta, et notis a Casaubono et deinde a Salmasio illustrata fuit. Utriusque commentarios Musaeo suo inseruit Cl. Crenius A. 1699.]
EPISTOLA CXXVI. MONSIEUR.
Je ne puis a mon grand regret rien trouver, qui merite que vous y employes vostre temps a le lire: mesme du subject, que je veoy, qui vous plaist maintenant. I'espere, que nous ramasserons de bons et rares traictez, concernant la liberte et les droict de la Franaee, pour monstrer, qu'elle s'est tousjours garentie de cette puissance Transalpine, qui n'a aucun fondement, qu'en la teste des fous, n'y eu progres, que par la la laschete, ne quid pejus dicam, des ministres des monarques. Je vous envoye un traicte, qu'en avoit faict defunct Hotman, qui pendant la Ligue fut advocat du Roy, frere du Docteur Jurisconsulte. Il avoit estudie et scavoit de bonnes choses: et peut estre trouverez vous en ce petit livret quelques passages non communs. Depuis qu'il se fut degorge de la Ligue, il le refit et corrigea en mieus. J'espere le recouvrer. E si je l'ay il fera compagnie a trois, que j'ay de ce mesme subject: dont l'un est fort ancien de feu Monsieur Capel advocat du Roy. Je me delibere d'en amasser trois ou quatre, pour leur faire veoir le public, et d'autres petits traictez, qui feront un autre volume. Je ne travailleray en ma vie, qu'a ce la, afin que nous laissions quelques monuments, et reliques veritables de nostre pauvre nation, la plus gourmandee et asservie aus Jesuites, Feuillants et Cappuzzins, que jamais fut nation. Jam libera nulli lingua manusque sua est, voces et scripta notantur. j'escri a Monsieur Bodius pour le prier de me donnec quelques vers en la memoire de defunct Monsieur Rapin, qui a grandement merite des lettres. Il m'a laisse la disposition de ses oeuvres par son testament avec Monsieur de Saintemarthe. J'espere vous faire veoir des pietes, qui vous plairont. Je n'ay pas merite de Monsieur Bodius cette faveur, je vous supplie m'y ayder. Je dresse un petit tombeau en son honneur, et si je ne craignoy estre trop arrogant ou presumtueus, je desireroy qu'il fust honore de vostre nom seulement, qui par tout, ou'il est mis, faict estimer et la chose, et la personne. je vous baise tres humblement les mains.
page 371, image: s371
Nous n'avons rien de nouveau. Le Roy est icy pour 2. ou 3 jours, l'on ne parle qui du mariage de Madamoiselle de Merceur avec Monsieur de Vendosme: La fille ny a aucune volonte, la mere et la grande mere ne la veulent forcer, Le Roy est fonde en contract, id est, articles accordez lors de la reduction de la Bretagne: il veut que la fille soit sequestree entres les mains de la Royne. Res est ardua et se traicte au Parlement.
Monsieur.
Du XIV. Juin.
Vostre treshumble et tres oblige serviteur.
J. GILLOT. [note: Haec epistola scripta est anno 1608. nam eo, circa idus Februarias, ohiit Nicolaus Rapinus, ut scribit Scaev. Summarth. Elog. lib v. p. 172. ubi et Rapinum sibi et Jacobo Gillotio Poemata edenda testamento mandasse prodit. Quis vero Bodius ille sit vix scio. reperio Robertum Bodium Scotum, fuisse in Salmuriensi Academia, deinde in Patria Theologiae doctorem. Antonii vero Hotmanni tractatus Gallicus de libertatibus Ecclesiae Gallicanae editus inter alia opuscula A. 1616. vid Le Long. Biblioth. Histor. de la France. p. 2327.]
EPISTOLA CXXVII. GNATIUS HANNIEL J. C. Josepho Scaligero S. Leidam.
JAmdudum te amo, Vir Nobilissime, et cum ex Gallia in Angliam trajicerem, animus erat, inde ad te provisere, ut meum adfectum tibi coram exponerem, si fortean ea ratione tuam quoque mihi benevolentiam lucrari possem. Sed Hispanorum, mare tunc infestantium, metu ab hoc consilio depulsus, omnem tui adeundi spem abjeci, et satis habui, te intra arcanum pectoris penetrale tantum religiose colere, et virtutes tuas tacite venerari. Tango hos oculos, mi Scaliger, quando tuos libros lego; lego autem fere quotidie: ut ego tibi ob praeclaros illos labores, aeternaque in rempub. nostram merita [gap: Greek word(s)] omnia fausta optare, et detractoribus tuis exitium precari non desino. Nam meliorem illis mentem vovere, nugas agere est. Sed nec hîc cultus noster constat: etiam in elogia tui erumpit, idque unum agit, ut quod sibi jamdudum persuasum habet, aliis quoque persuadeat. Etsi enim solidae virtutis et scientiae adminiculis eo magnitudinis pervenisti, ut invidiam eorum, qui in hominibus censeri merentur, jamdudum superaveris; multos tamen in terris oberrare nosti, qui specie quidem homines, nomine etiam augustiores, pura puta tamen Diaboli progenies sunt, in quibus quia natura usque recurrit, non mirum, si omnibus bonis infesta te praecipue petat, quem in alto fastigio collocatum suis luminibus unice obstruere videt. Notae tibi nationis istius viperinae artes: non te recta invadit, aut rationes tuas impugnat; sed calumnias meras struens, famam oblique carpit, ut magnitudine sensim deminuta tandem in contemptum praecipitet: quo pacto se suasque res
page 372, image: s372bene stabiliisse, et in tuto collocasse putat. Hoc itaque non tantum verbis apud suos, scriptis apud alios satagit: verum etiam emissarios alit, qui juventuti sese in nostris Academiis insinuantes, id unum summis opibus moliuntur, ut eorum, quos incrementis suis obstare vident, contemptum adolescentibus ingenerent; qualem hîc ante paucos dies novimus nescio quem Terrentium, qui memoriae aliasque secretiores artes, nec non linguas exoticas magno cum juventutis concursu professus, tandem pontificiam religionem clam sparsisse, et tui praesertim odium imperitorum animis. aperte instillasse deprehensus fuit, quem ego postea plurimis, etiam e nobilitate, presentibus ita depexum dedi, ut paulo post se ex hac universitate subduxerit. Scilicet haec illa natio est, quae m sua manu rem jactat, famam alicui dare vel auferre; cui dum bonus Lipsius, amicus quondam noster, nimium fidit, eam, quam habuit, fere totam amisit. Ejus autem clamores quod tu, Vir Magne, magno contemnis animo, recte facis. perennabit enim tua fama anguibus istis invitis, quorum minutis sibilis nihil est, quod magnopere commoveare. Relinque illos discipulis tuis compescendos. Tu saltem magna aggredere, et ardua semper debellanda suscipe: quanquam ut ingenue quod sentio dicam, fere non videam, quid in hoc mundo tibi amplius magnum videri possit: ut istas Baronii et aliorum nonnulldrum in tuis scriptis laudes, saepe non sine indignatione legam. Qua de re, contra hoc genus non hominum, sed daemonum, aliquot jam annos, quatenus mihi per fori occupationes licuit, e pulpito pugno, a sapientissimo piae memoriae principe Ulrico Megapolitano ad Chronologica et Historias interpretandas in Chytrasi locum accitus: ubi occasio se perpetuo offert, malevolorum de te calumnias refellendi, et labores tuos studiosis commendandi, quibus me commentarios meos ornare tantum abest ut dissimulem, ut etiam mihi laudi ducam. cujus rei testem tibi do decadis nostrae II. controversiam VI. quam contra Beroaldum aliosque de LXX. captivitatis annis auditoribus nuper explicavi. Ceterum ut hoc obiter adjiciam, longe mihi alia, ut vides, docendi methodus, eaque non tam a voluntate, quam necessitate. Nam eos tantum in temporum ratione nodos, de quibus pugna est, a senatu Academico explicare, et adolescentum captui accommodare jussus. Totum principio opus in duas partes tribui; quarum priorem Chronologiae Sacrae: posteriorem prophanae dicavi. nisi quod in ea, qua de captivitate Babylonica quaestio est, caput de aera Nabonassaris, ejusque cum Olympiadibus, annis Urbis, Tempil, mundi conditi connexione inserere necessario coactus fui. Cumque animadverterem, adolescentes, adeoque etiam provectiores Theologos, Jurisconsultos, Medicos et Philosophos solo numerorum taedio ab isto studio abhorrere: disparavi argumenta, ut quae vulgaria, ex sacris literis aut bonis auctoribus petita, in primis istis duobus libris tractarem; quae vero abstractiora, ex Mathematicis deprompta, in peculiarem librum tertium rejicerem. Quod meum consilium successu non caruit, rei jucunditate non tantum adolescentibus, verum etiam senioribus, auditoria frequentantibus. Onus vero immensum, quod humari mei vix ferrent, nisi tu novus. Atlas succurrisses. Ipse
page 373, image: s373cogita, quanti laboris sit, in omnium rationes inquirere, quae saepe nullae; saepe, quia ridiculae aut parvi momenti, dissimulantur, ita ut eas divinare necesse sit. In controversiis autem istis dirimendis tuum semper calculum sequor, nisi quod in ea, quae de Abrahami nativitate, ejusque vocatione quaestio est, a te dissentiam, idque veritate victus, quam ab altera parte stare video; cui ego pertinaciter obluctari nolui, ne reliquis etiam fidem hoc pacto derogurem. Quod tu, Vir magne, quae insignis tua est humanitas, aegre non feres; sed potius libertatem in amico laudabis, cum, Symmacho teste, quassa fide sint, qui jugiter blandiuntur. Neque ego tamen tam pertinax, ut sententiam praefracte tuear. Una veritas est, quam utrinque spectamus, a qua si vel tantillum aberrasse deprehensus fuero, ecce me primum, qui errores meos castigaturus sum. Sed haec parerg [gap: Greek word(s)], non tamen omnino. Nunc ut ad id, quod institui redeam; puto te ex ante dictis cognoscere, quam constans hactenus tui cultor fuerim. Et licet studii in te mei ardor quotidie incanduerit, me tamen tibi in notitiam tuam insinuare per verecundiam nunquam sui ausus, semper veritus, ne tu illam ignoti hominis compellationem aliovorsum verteres, et ego te in tam illustri loco positum cupidius ambiisse viderer. Tandem vero, cum tuam eruditionem cogitarem, et quae ejus anima est, humanitatem, quibus te hodie supra omnes mortales extulisti: hisque accederet C. Rittershusii nostri hortatus, qui fere unus jam nutantem impulit, et ut omnem frontem abjicerem fecit; calamum in manus incunctanter arripui, ut eum, quo te hactenus, licet ignotus colui, amorem tibi plenius testatum facerem, et auctum tui desiderium hoc velut litterarum solatio alienarem: In certam spem et fiduciam ingressus, te, si quid hac in parte peccavi, prolixo adfectui nostro, quo te prosequor, asscripturum; interea vero amicitiae tuae sacraria reseraturum, mihique locum inter cultores tuos concessurum esse. Vale, Vir Nobilissime. Rostochio v. Id. April. Anno Christi. MDCVII.
P. S. Quia Vir Nobilissime, controversia illa, cujus in literis mentionem feci, tam cito describi non potuit, ne primo statim adpulsu ad amicitiae tuae aram vacuus venirem, placuit locum quendam ex ea enotare, et te nuperae nostrae in Censorinum conjecturae judicem ferre. In eo mihi videtur haerere lacuna, ab exscriptoribus plane neglecta, loco scilicet c. 21. famosissimo, ubi de tempore inter cataclismum priorem et initium olympiadis Iphiteae disputat; Quod ipse in universum statuit esse MDC. circiter annorum. Recte. Nam a diluvio ad primam olympiadem totidem fere effluxerunt, uti tam ex nostris, quam aliorum chronicis satis ostendi potest. Hunc autem numerum Censorinus demonstraturus, particulares deinceps adfert numeros, et primo annos circiter CCCC. a cataclismo usque ad Inachi regnum, in quo item paucis aberrat: Nam Eusebius LII. duntaxat hunc numerum excedit. Sed quod porro Censorinus ab Inachi regno ad primam olympiadem CCCC. tantum numerat, uti nunc quidem in editis legitur, in eo non tantum historia, verumetiam sibi ipsi contrarius est, quippe qui totum intervallum MDC. annis paulo ante definierit. Nunc autem in particulari istius intervalli demonstratione
page 374, image: s374ICCCC. duntaxat, id est, summae ejus dimidium profert. Non igitur sine caussa medium intervallum ab Inacho ad captum Ilium hinc effugisse suspicamur, praesertim cum ipse Censorinus dicat; postremum tempus Mythicon ab Eratosthene definiri annis CCCCVII. At totidem planissime Eratosthenes apud Clement. I. Stromat. non ab Inachi regno, ut hîc legitur; sed a capta Troia ad primam Olymp. numerat: ut ita mythici istius temporis medium, (nam initia et postrema apud Censorinum sic satis constant) ab Inacho scilicet usque ad Ilii Excidium, quod ipse Censorino teste ICCCC. circiter annorum est, librariorum culpa omissum certo certius sit. Miraris tu, Vir magne, in libro de Emendatione, ubi de Ilii Excidio agis. Cur Censorinus postremum tempus ab Inacho, non autem a capto Ilio, ut reliqui ordiatur. Non dubium, si Censorini locum obiter saltem inspexeris, te eam, quam dixi, exscriptorum oscitantiam facile deprehensurum. Atque haec de illo Censorini loco, super quibus tuam sententiam audire pervelim, mihi instar oraculi futuram. Eusebium tuum nondum nobis videre contigit. Ea hîc bibliopolarum socordia, dicam, an avarities, qui de selectis auctoribus parum solliciti, quaestui duntaxat intenti sunt. Proxima occasione eam, quam dixi, controversiam tibi censendam mittam, una cum ea, quae de Abrahami nativitate et vocatione est, ut videas, quibus rationibus motus pro altera parte pronunciaverim, neque enim eae unius generis. Si per veritatem fieri posset, quam unam me hîc spectare Deum et conscientiam meam testor, libenter me scriptis tuis hac quoque in parte conformarem. Plurimum salvebis a Joh. Kirchmanno, meo hîc adfine, nominis tui, si quisquam in Germania, studiosissimo, qui suam erga te observantiam per literas libenter exponeret, nisi eadem, quae me, verecundia hactenus abstineret. Quod si tamen id tibi non ingratum fore intellexerit, proximo meo responso suas adjunget. III. Id. April Anno MICCVII.
EPISTOLA CXXVIII. IGNATIUS HANNIEL Josepho Scaligero. Leidam.
ETsi, Vir Illustris, non satis commode habeo, lecto totum fere triduum adfixus, tamen egregiam hanc ad te scribendi occasionem negligere nolui. Redit enim ad vos P. Merulae quondam uxor, Viro Opt. et doctissimo ineluctabilis fati necessitate orbata, quem ego eo pluris feci, quod et te, cujus essigiem mihi non sine multo verborum honore communicabat, magni facere, tuamque juxta mecum famam contra Jesuastrorum quorundam immanitatem egregie desendere videretur. III. Eid. Jul. cum quaestionem de LXX. Danielis hebdomadibus ordirer, ipse quoque, licet valetudine jam esset adflictiore, lectioni tamen interesse voluit, meque inscio supervenit. Dissertatione, quam institueram, finita, domum me comitatus est, ubi ad tempus caenae usque
page 375, image: s375hilariter una fuimus. Nocte secuta in morbum incidit lethalem, sanguine copioso ex liene in ventriculum effuso, quem cum quarto post die magno cum labore et non sine vitae periculo majore copia et quantitate rejecisset, etsi tum meliuscule habere visus est, XIII. tamen Kal. Aug. viribus plane collabentibus, intra septimum a morbo diem decessit, integris usque ad mortem sensibus, ita ut me aliisque praesentibus, tribus plus minus ante obitum horis, sua manu aliquot ad Barnfeldium versus vel lineas, literis sic latis eleganter pictis, exararit. Aperto postea corpore, epar pallidiusculum repertum, sanguinis officina ad lienem fere translata, qui propter factas jam evacuationes, valde erat deminutus, vena bifida, quae ad fundum usque ventriculi pertinebat, existente amplissima. Magnifico funere post triduum elato, parentavit J. Kirchmannus, oratione extemporaria, sed in qua eorum, quae ad defuncti laudes pertinebant, nihil omisit. Atque haec ad te, Vir Nobilissime, aliquanto fusius, cum quod tibi carum fuisse existimem, tum ut meo quoque in eum amori satisfaciam. Sacrum illum et horribilem in te [note: Credo intelligi Scioppii Scaligerum Hypobolimaeum, qui hoc anno prodiit.] librum cum stupore pervolutavi. Nihil me memini vidisse dirius aut immanius. Nec quenquam sanae mentis, etiam inter pontificios, futurum puto, qui istam calami virulentiam probet. Qua de re, doleo sane, eo jam res olim amici redactas, ut optimorum osor, pessumorum defensor, furiis quam homini similior esse, et cum Diabolo plane paria facere cogatur. Sed quid? hoccine et maledictis obtinere posse sperat, quod Cardanus, Deus bone quantus vir! re adhuc recenti et in propinquo Veronae constitutus nunquam tentare, vel etiam somniare ausus? qui licet acerrimus patris tui hostis, illustri tamen vestrae origini egregium semper in scriptis suis perhibuit testimonium. Neque id valde mirum, cum ipsius veritatis, oculos omnium tum perstringentis, vis hoc etiam ab invito et inimico pectore expresserit. De Terrentio tanti non est ut repetam. Natione Germanus erat, Schreck dictus, inter Jesuitas eductus, fortasse et ipse Jesuita. pro exploratore habui, quales in Germanorum Academiis, proximis his annis, observavi plurimos. Italiam, Galliam, aliasque provincias viderat. Minerval Serarii edidicerat, ex quo ea, quae privatim apud discipulos in te jaciebar, tela depromebat. De tuis in Paraeum lucubrationibus multum te amo. Sane nunc demum absurditatem rei intelligo, taedetque pigetque et olei et operae in eam olim quaestionem collatae, quam utinam plane abolere possem. Neque enim dubito, si tu, non praemonitus, in eam forte fortuna incidisses, quin de Hanniele tuo illud Hannibalis pronunciaturus fuisses: Multos te quidem cjus quaestionis tractatores vidisse deliros; sed qui magis deliraret, vidisse neminem. Debent certe ea, quae dixisti, satisfacere modestis ingeniis. Sed tamen Augustini, Lutheri, et aliorum, veritatem perverse et minus mascule defendentium, disputationibus seducto, tum etiam difficultatibus propter Semi exemplum, quod nemo te melius expedivit; nec non locum protomartyris implicito, venia juste datur. Licet ne sic quidem omnis mihi scrupulus exemptus. Nam quomodo vs. 12. C. XX. tum etiam vs. 13. C. XV. Genes. explicandus
page 376, image: s376sit, valde haereo. Tu quaeso juva; Neque enim dubito quin possis. L. Suslygae de morte Herodis considerationes, quas vocat, a Keplero nuper repetitas, et tractationi de nova stella in pede serpentarii adjunctas, an legisti? vel tanti, ut legas, facis? Equidem prae valetudine, nimiisque occupationibus, hactenus examinare nondum potui. Sed et te unum, quotquot sumus Chronomaphi verius quam Chronologi, (Latine loquor,) hîc respicimus, tua dicta, quasi ex Apollinis Tripode profecta, suscipimus, admiramur; idque eo lubentius, quod humanissimarum tuarum literarum indicio, nunc certo cognovi, candori et libertati suam quoque apud te gratiam, nec te ingenuas modestorum hominum voces aspernari. Age igitur, Vir Nobilissime, et ubi a molestis illis culicum stridoribus paulisper conquieveris, quid tibi super omnibus videatur, breviter rescribe. Literas P. Merulae viduae, ubi voles, et quando otium suppetet, tradere poteris, quae eas ad fratrem D. Johannem Gryphium, V. Cl. urbis hujus senatorem, recta curabit. Plura valetudo, eaque pessuma, scribere prohibet. Et tamen sic etiam satis nugarum est. Vale. IX. Kal. Septemb. CIC. IC. CVII.
Malvasii Jcti mentionem inter alia in sacerrimo illo libro fieri vidi, quem autorem fortasse habes. Sane si desideras, exemplum tibi apud me in mundo est.
EPISTOLA CXXIX. JOHANNES LYDIUS Paullo Merulae S. D. Leidam.
VIr Amplissime. Mitto ad te juvenilia Erasmi, sicut promiseram: mitto etiam Apologiam Patris p. m. sed tanto cum metu, ut mirum sit. Hoc enim certo certius scio, fratrem meum expostulaturum, quod eo inscio hoc agam, et ego non possum illi semper scribere. Et si forte scriberem AEthiopem lavarem. Miraberis fortasse me dedicasse patris opus Magistratui Roterodamensi, et dices hoc tuae dedicationi posse obesse. Minime: fratris causa hoc ago, ut ne quid habeat quod objiciat: tu Vir Amplissime, primo tuam praefationem praemittes, et totum offeres, haec dedicatio nulli rei servit, nisi ut frater habeat id, quod olim mihi mandavit. Si tamen hoc minus tibi placuerit, aut hoc modo edere nolis, gratum erit, si statim Apologiam remittas, nam video Epistolas Erasmi Palaeonaeas tales esse, quas pauci forte umquam viderunt, et quas curabo recudi, quia video ibi esse multa memorabilia. Ego in illis non solum hanc Epistolam regis Angliae, sed Pauli 3. Pontificis, Regis Poloniae, plurimorumque Cardinalium memorabilia multa invenio, quae omnia possent afficere etiam morosissimos. Editae sunt istae Epistolae Friburgi Brisgojae, apud Joannem Emmeum Anno 1532. Invenio in titulo manu patris scriptum. Quicumque filiorum meorum, hunc librum abalienaverit, aut perdiderit, hunc ego ut infidelem paternorum bonorum custodem exhaeredari volo. Hoc
page 377, image: s377mandatum patris cogit me. Vitam Erasmi abs te vir Amplissime editam cum patris exemplari contuli, et collatam remitto, ut videas patris exemplar longe melius fuisse: utinam illa de nomine Erasmi adhuc possent inseri. Epistola illa scripta ad Servatium patrem, ejusdem est argumenti cum illa Lutheri, quam scripsit ad Johannem Lutherum patrem suum, cur ex monasterio fugerit, quam ego non puto esse in operibus. Ea excusa est Anno 1521. Habeo similis argumenti Epistolam Zuinglii et aliorum, si scirem posse publico prodesse, simul conjungerem, et inscriberem: Epistolae renascentis Evangelii: Tuo consilio stabo, mi Merula; et Deum rogo ut te bono publico conservet. Veteraquae 3. Augusti 1606.
EPISTOLA CXXX. CUNRADUS RITTERSHUSIUS Caspari Barthio, Amico in primis honorando S. P. D.
SUperioribus diebus, Barthi doctissime, optime, amicissime, Typographus Joannes Schoenfeldius, amicus meus, vir probus et industrius, unum atque alterum ad me misit exemplar Commentarii tui eruditissimi in Cirin Virgilianam, quem aperiens vidi meum nomen in [gap: Greek word(s)] conjunctum cum Clarissimo Grutero nostro; Quid quaeris, mi anime? Miratus fui, ut paucis absolvam, hanc combinationem tam imparium. Quod enim ad Gruterum adtinet, ille sane et hoc et id genus aliis honoribus dignissimus est. Ego vero quid tandem, vel de te privatim, vel de litteris unquam publice meritus fui, ut de hoc tanto honore, qui non nisi principibus Litterarum debetur, habendo mihi cogitares? Sed agnosco hîc quoque abundantiam Amoris erga me tui potius, quam ullum meritum meum: Addes autem hoc etiam ceterae tuae in me benevolentiae, ut patiaris tibi honore verborum gratam vicem rependi ac satisfieri, quando nunc aliud quam gratias agere nequeo, et hoc ipsum non luculenter ita facio, ut tua dignum erat eximia doctrina. sed simplici oratione, ut mea mediocritas, et varia [gap: Greek word(s)] permittit. Aurea vel argentea, vel gemmea [gap: Greek word(s)] sat scio, a me, non expectas, quem conditio nascendi, et majorum virtus atque opulentia talibus non egere passa est. Sed profecto grati animi memoria, quam tibi spondeo perpetuam nemini concedam. Ea me exstimulabit, ut tibi parem aliquid litterarium munusculum, quamprimum scilicet dabitur occasio etc. Tuus omni studio: Altorph. 7. Sept. 1608.
EPISTOLA CXXXI. JANUS GRUTERUS Caspari Barthio, et Friderico Taubmano et Adamo Sibero S. P.
MI Taubmane. Vix veni Francofurtum, et ecce abitum parant vestri Bibliopolae. Unde fit ut nec tuis privatim, neque Domini Barthii publiblice
page 378, image: s378scriptis respondere queam, ut volebam, ut debebam. Et in tuo quidem aere, mi Taubmane, jam diu sum quod haerco, neque me expedio. Itaque tu, mi Barthi, quid tibi vis? an ut tibi addicar mancupio? Ita sane arbitror. Taliter enim me devinxisti luculenta illa dedicatione, ut conturbare habeam necesse. Imo profiteri praeterea, ne inveniri quidem verba, quibus meritis tuis satisfaciam, ne dum ullam rem. Quare si jure tuo agere voles, video eo me redactum, ut in nervo apud te militem necesse est. Verum quandoquidem ultro iisti ad obaeratum, spero te, omisso summo jure, aequitati accessurum, quod fiet si me patiaris istis locis vivere, sed tuum tamen totum, totum, quique etiam, ubi jusseris, me tibi sistam cum intestinis omnibus, ac cum voce.
O referant divi, quoniam non possumus ipst.
Interim, quod nunc possum, et adfectum meum, et officia omnia tuae incomparabili voluntati denuo hisce literis, largiter, ut decet, defero, interpreti nostro Taubmanno, cujus litteras ad D. Casaubonum cras recte curabo. Tu quoque quidvis in me potes, impetra quaeso quodvis imperando, ne videaris diffidere voluntati meae in te prolixissimae. Vale, mi Barthi, mi Taubmane, ut et tu quoque, mi Sibere, Triga illis locis ex tot olim amicis, nunc iis locis unica magis unica. Scribebam nec stans, nec sedens, nec jacens, sed omnia. XXIV. Sept. CICICCVIII. Sic tamen. vester.
EPISTOLA CXXXII. ANDREAS SCOTTUS Petro Scriverio S. D. Leidam.
QUod honoris mei gratia, eruditissime Scriveri, inopinato miseris dono Bilbitanum poetam, a te aliisque, Vir Doctissime, egregie illustratum, facis benigne, meque obstrictum, dum voles, tenebis. Ego vero nescio quod [gap: Greek word(s)] reponam, nisi forte, quia et in poetica excellis, et Simonidae Lyrica eidem poetae comitem muneri misisti, ad Te allegem Pindarico stylo Joan. Aurati poetae Regii quaedam, quae a Canteris fratribus, dum viverent, suntque Gulielmi manu pleraque descripta, accepi, et quaedam typis nondum esse evulgata observavi. Habes itaque poeta poeticum munusculum, exiguum, at magni pignus amoris habe; quando nihil nunc quidem suppetit quod rependam. In Belgica Historia, quam et ipse Latine patriae gratia coepisti recte illustrare, scito me misisse [gap: Greek word(s)] non pauca Joh. Grutero, sed aegre posse ab Aubrianis editionem extorqueri. Habeo et alia selecta e bibliothecis, sed sustinebo, dum typographus reperiatur idoneus, ne frustra sumptus toleraverim. Hoc enim ago optoque ut posteri habeant, tametsi rustice, ut illa erant tempora, conscripta, quae elegantiore alii stylo velut calamistris inurent, ornentque pro virili. Hoc meum consilium facile vobis iisdem vestigiis haerentibus,
page 379, image: s379ut spero, probabo. Vale in D°. Salvebis a Schotto et Heriberto. Antverpiae 27. Maji. CIC. ICC. XIX.
EPISTOLA CXXXIII. JANUS GRUTERUS. Joanni Meursio S. D. Leidam.
AMice singularis, atque optime. Etsi affectus ille, qui Jambum, tuum elicuit ad Plautum nostrum, plura quidem nobis tribuit quam meremur; tamen paulo post apparebit, me auctori illi plus praestitisse, quam postremos Asellos, quorum flagitia et scelera tot et tanta miraberis detestaberisque: plurimum quoque tibi debeo, quod Dominum Vossium incitaveris ad parem liberalitatem. Animis vestris quid rependam? imo quid non rependam? Facitis me de regulo Aquilam. Ergo quod talis habebor debebo vestrae prothymiae. Non puto esse Jacobum Corputium, cui aegrotanti adcurrerit. Si quid ei humanitus acciderit, indica id, obsecro, per affinem tuum Dominum Billerbekium: nam habet sub se res rationesque aliquas haeredum Smetianorum, quarum cura jam soli mihi incumbit, fato functo Winando Zonsio. Quaeso uti et virorum illi optimo eruditissimoque multas a me dicas habeasque gratias. Utinam vicissim de eo studiisque ejus, ut etiam tuis possem bene mereri! in Bohemia omnia succedunt ex voto nostro, si ante ver inde perduelles ejecerimus, magna me tenet spes, vix reliquias aliquas nos veri proximo habituros belli tam formidolosi. Videtur fatum deserere, quos hactenus elevarat super omnia. Distento Hispano, ceteri nihil agent nisi minis. Qui ad vos venit est Amplissimus Carolus Paul, amicus meus non e multis, nomo non modo nostrarum literarum, sed et absque fuco. Is de me, de rebus nostris omnia tibi dicet, si interrogaveris. Itaque finio; precatus tibi et tuis, ut et familiae Vossianae, fausta omnia ac felicia, non in hunc modo annum seqq. sed multos multosque sequentes. Velim per occasionem indices, num quid Stephanus Dousa vivat Hagae in dignitate. Miror hominem ita intermittere foesdus amicitiae, qua cohaerebam parentibus ejus, imo et fratribus, imo et ipsi, ante annos XXIV. Si is adhuc vivit, salutes quaeso a me quam officio sissime, ut et caeteros amicos, Dominum Bertium, Dn. Erpenium, Dn, Scriverium, dulcissima capita. Iterum vale ac salve ab omnibus modis tuo J. Grutero. XII. Decemb. CICICCXIX. Aveam mecum communicari natales Triumvirorum, quos modo salutavi, unaque affinis Vossii.
page 380, image: s380
EPISTOLA CXXXIV. HUGO GROTIUS Jano Rutgersio. Leidam.
LEgi quanquam occupatissimus, Observationes tuas, Doctissime Rutgersi, et rerum [gap: Greek word(s)] varietate, et, ut haec abesset, tamen admirabili lepore ac festivitate dictionis ita conditas, ut vel ob hoc unum legi debeant, quod Latinas Veneres ostendunt saeculo alioqui insiceto. Inter caeteras emendationes illa in Lucanum longe certissima est. et mihi nuper in lectione ejus Poetae idem in mentem venerat. Sed postquam egi cum memoria mea, invenio jam ante me tuam super eo loco sententiam intellexisse. Ita quod mihi primo tanquam meum imposuit, nunc hoc ipso magis placet, quod tuum est. In Hylam conjecturae cum eruditissimis certant. itaque ardeo videre et caetera. nulla lis tam gravis, nulli libelli tam serii; quos non excussura sit mihi de manibus Rutgersii pagina. Baudius scazontes suos, quibus [gap: Greek word(s)] suam ulciscitur, editurus est: sed tentabit praefatione persuadere hominibus, experiri se voluisse, numquid satis commode posset tutari partes amantis; ne quis ibi serium quicquam suspicietur. Mylius satis mihi placet, et est minime [gap: Greek word(s)]. si ita nunc sint homines, vilis futura sit advocatorum annona. Sed queritur duris Se imperiis premi. IV. Augusti.
EPISTOLA CXXXV. HUGO GROTIUS Johanni Rutgersio. Leidam.
MAgnas tibi gratias debeo, mi Rutgersi, quod virum optimum D. Gomarum non passus es nescire nimiam editoris licentiam in meo carmine. simul quod de nova editione me admones. quare transmitto exemplar emendatum manu mea, quod sequi Typographus poterit. rogo commodes mihi oculos tuos, ne quid denuo peccetur. Visum mihi est etiam ad Gomarum scribere, ne putet me, quod Arminii memoriam benigne colui, ipsius honori detractum, aut controversiis praejudicatum velle: quarum magnam partem me non intelligere ingenue profiteor. neque enim faciunt ad edictum Praetoris. nobis modica Theologia sufficit. Librum tuum, quem amicorum tuorum indicem destinasti, retinui apud me hactenus, spe videndi tui, aut alicujus a te. nunc ne te diutius morarer, visum transmittere, cum epigrammate. Vale et nos ama. XXIV. Dec. 1609. [note: Carmen in mortem Arminii legitur lib. III. Farraginis pag. 210. et Epigramma in Album Rusgersii lib. I. Epigr. pag. 253.]
page 381, image: s381
EPISTOLA CXXXVI. HUGO GROTIUS Jano Rutgersio. Leidam.
LEgi, imo perlegi (nam olim legeram) Baudii nostri orationem ad componendas Academiae turbas. Judicium meum exigis. Habeo justissimam excusationem. est enim tam eximium illud ingenium, ut sub nullius censuram, aut certe non nisi doctissimorum cadat. Urges adhuc et vis dicam quod sentiam? Et orationem totam et partes singulas admiror. Relucet ubique singularis viri memoria, quae omnia veterum dicta factaque non retinet modo fideliter, sed in tempore repraesentat. Implevit locos duos aut tres plane accommodatos negotio. attexuit alios minus necessarios, illectus, ut puto, priorum dulcedine. In ipsa dictione agnosco egregium vehementiae et tranquillitatis temperamentum, plane rei conveniens. Duo, quae propria sunt Baudii, rariora hîc, quam in aliis ejus operibus, invenias. Prius est locutionum licentia, cum scilicet verba phrasesque poeticas, Comicas, Satyricas, Milesias, Ciceronianae majestati interserit. alterum, quod in re maxime seria jocis non abstinet. Ego neutrum in alio ferrem. sed ut in omni legum genere, ita in isto personae quaedam singulare privilegium merentur. et quosdam ita decent vitia, ut virtutis locum occupent. Quo magis monenda est juventus, ne ea imitetur, quae viris doctis suo quodam ac singulari jure permissa sunt. Novi patronum in foro nostro nobilem, qui ne in capitalibus quidem causis et summo clientium periculo a jocis abstinet. quod contra rhetorum omnium praecepta esse quis neget? At illi hoc ita succedit, ut laudent multi, omnes ferant. Alteri idem tentanti, nemo ignoscat. Ita Baudius quaedam cum laude peccat, quae in exemplum trahi non debent. Habet et peculiarem quandam excusationem haec oratio; quia ad studiosos dirigitur, qui ferre non possunt perpetuae censoriae gravitatis tenorem, quo justius licuit evagari interdum a tristî argumento, et ad laetum divertere, et dulcia quaedam aspergere, et auditorem minus faventem demulcere vario eruditionis apparatu. Habes, mi Rutgersi, quod voluisti: in quo obsecutus magis fortasse sum desiderio tuo, quam officio meo. tu tibi imputa, quod me extra territorium jus dicere compuleris. XXIX. DCC. CICICCIX.
EPISTOLA CXXXVII. HUGO GROTIUS Jano Rutgersio. Leidam.
POtueras quidem abstinere; Doctissime Rutgersi, a nobis consulendis in rebus antiquitatis, qui ejus parum etiam olim attigimus, et hoc etiam
page 382, image: s382quantulumcunque fuit, eorum studiorum non tam voluntario quam necessario neglectu amisimus. Sed quin tibi visum est: eum nobis exhibere honorem, qui non debebatur, officii est nostri id pro beneficio agnoscere, atque etiam conari amplius posse quam possumus. De Cosso igitur, quod quaerebas, sentio, ut dixi, majores, omnes magistratus populi Romani, hoc est Dictatores, Consules, Tribunos militum consulari potestate, et Praetores, habuisse belli auspicia. Caeterum legatos et alios militum tribunos praefectosque, qui magistratus populi Romani non erant, cum ipsi creati essent sine auspiciis, non habuisse jus auspicandi. Quare quicunque imperium habebat jure magistratus, idem suis auspiciis gerebat bellum, quanquam fieri poterat, ut is ipse non summum haberet imperium: neque enim ad habenda auspicia, ut ego arbitror, summum imperium desiderabatur, sed imperium a populo datum jure majoris magistratus. Et qui auspicia habebant duces proprie vocabantur. Caeteri autem, qui mandatum a duce et quodammodo fiduciarium habebant imperium, uon item. Fuit igitur dux Cossus, et auspicia habuit, quia Consul cum esset, ut vult Livius, aut ut alii, Tribunus militum, modo Consulari potestate, imperium habuit non ab ipso Dictatore, sed a Populo Romano, et quidem auspicato datum. Hanc autem sententiam non ita tibi scribo, quasi qui praefracte eam tueri velim, sed ut ipse, qui quotidie in Romana antiquitate versaris, tecum expendas, an cum veritate consentiat. III. Cal. Apr. CICICCX.
EPISTOLA CXXXVIII. HUGO GROTIUS Jano Rurgersio. Leidam.
NOn deposui ex manibus tuas in Senecam notas, ex quo eas recepi, nec legere tantum, sed relegere, dulce fult. Solum id, quod petis, esset forte arduum, judicare: sed hoc quoque facile ut esset effecit rei evidentia, quae neminem. dubitare patitur, quin sint ea, quae scribis, vera pleraque, verisimilia multa, ingeniosa omnia. Etiam mihi gratulor, cui memini in mentem venire multa eadem cum tibi observatis: nonnulla etiam, quae a te inducta video, quia ante et te et me alius ista occupaverat. Gaudeo me istorum studiorum transfugam cum bonis ingeniis interdum [gap: Greek word(s)]. Caeterum quominus singulatim ad tuas Animadversiones perscribam, causa est, quod Seneca mihi non ad manus: amicus enim exemplar meum seeum abstulit, quod reposcere et exspectare poteram, nisi veritus essem, ne mea mora festinantibus Typographis tibi debitam laudis occasionem praeriperet. Haec interim in mentem veniebant. Phoenis 126 sacra quo Dirce latet, esse [gap: Greek word(s)]. nam latere amnes videntur in silvis, qui in planis camporum apparent. Turpe servitio casu dativo non puto convenire Senecae seculo: et quod adfers Mucrone etc. nihil vetat sexto casu intelligi, Itaque aut vulgatum turpi servitio retineam, aut
page 383, image: s383si tuum illud verum est, sumam turpe [gap: Greek word(s)], ut saepe. Hippol. 558. Mitius nihil est feris. vera est tua interpretatio, nec dubita esse imitationem Ovidianam Epist. X. VS. I. Mitius inveni quam te genus omne ferarum. Est schema a contrario. In Juvenali Sat. XIII. 81. etsi pater Aegei potest: esse [gap: Greek word(s)] ut Idomenea ducem,, tamen non dubito esse pater Aegaei, ut arbiter Adriae. Emendatio tua secunda in Octaviam vs. 516 est [gap: Greek word(s)], ut multae aliae. sed non video quomodo ducum aciem recte ibi intelligamus Senatum Pompejanarum partium, cum Pompejus illa acie superatus dici non possit. [note: Hîc in autographo quaedam ita maculata erant, ut vix legi possent, ita ut forte uno vel altero verbo defecta hîc sit Grotii sententia. egit vero de hoc loco Rutgers. lib. I Var. cap. 15.] superatus ducum acie, pro eum acie ducum, sed durum est et potius contrarium significat. Nam ducum aciem vocat Caesarianam, in qua nullus qui non dignus, qui imperaret? An verum est quod tu judicas, Magnus ducum conjunctim pro Pompejo? Herc. Oetae. 172. Templa suis collapsa Deis Hellenismum non putem. aliud enim est [gap: Greek word(s)], aliud suis; sed collapsa Deis est lapsa cum Deis. Haec eo liberius, quia certius indicium afferre non potui, quo ostenderem placere mihi caetera, nisi pauca excerpendo, de quibus dubitare posse videbar. Tu, qui morosum hominem lacessisti, tibi imputa. V. Jan. CICICCXI.
EPISTOLA CXXXIX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio S. P. Leidam.
CUm Lugdunum proficisceretur frater meus, quem clientelae tuae addixi, nolui illum sine litteris dimittere, quanquam omnino tibi loqui malebam, quam scribere. Sunt enim quaedam, quae litteris committere non audeo. Et tamen ad te pertinent, [gap: Greek word(s)]. Ita tamen addam: urget quotidie ut scribam Encomium: scis autem quam sit mihi infoecunda vena. Itaque dum nihil potuit elicere, nisi unum Epigramma, quod non intelliges forte, nisi sciveris poetam nostrum equitare non minore cum fastu, quam ambulare solitum. Erat autem id tale.
Ingenti solitus silvam calcare Caballo,
Nunc pedibus noster quam bene currit eques!
Carminis ecce pedes gressus imitantur heriles,
Et sua libratus pondera versus habet.
Reliqua ubi confecero, te dabo, judicem, an digna sint, quae Euphrenii versibus conjungantur: Nam et hic sine dubio inter encomiastas erit. Leges itaque [gap: Greek word(s)], digna patella opercula, nec quales tu versus facis, sed quales ego vel Cluvienus. Nunc ad seria. Velim te Hesiodi. editionem, nisi jam alteri destinata est, Ordinibus faederatarum regionum dicare. Nam Dominis Scaligero, et Douzae [gap: Greek word(s)], aut ex poematis tuis satisfieri
page 384, image: s384poterit, si ita videbitur. Haec amicitiae jure scripta boni consules, et me videbis, si potes, cum tuo illo, odisse profanum vulgus, et istam encaeniorum frequentiam, hoc est stultorum ferias. XV. Cal. Quintiles Anno MDCII.
EPISTOLA CXL. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
IRascor, si aut irasci me posse putes, aut omnino aegre ferre, quod ad constitutum non adfueris Quid enim mirum, si totus orbis suum te sibi vindicavit? et quia mecum, ut cum Jurisconsulto, agere voluistr, cave putes tam incivilem et adversum te [gap: Greek word(s)] calculum feram. Quod autem versus promittis, bene est; nec possum desperare, cum etiam in litteris tibi Pentameter exciderit. At Jambos etiam meos laudas, [gap: Greek word(s)]. Aliter nobis, quam Apelli et Protogeni accidit. Lineam enim, quam conspiciendam reliqui, tu, ubi libitum fuerit, tanta subtilitate vinces, ut necesse mihi videam et penicillum et tabulas abjicere. Rectissime fecisti, quod istum hominem, [gap: Greek word(s)], pacasti quatenus licuit. Quid enim necesse est inimicitiis gravari eorum etiam, qui amici prodesse non possunt. Idyllium tuum, et Elegiam toties hodie legi, ut, si quid unquam, haec certe in succum jam abierint, et sanguinem. Nihil est edisci dignius, non modo a nobis, qui quovis Magistro libenter utimur, sed illis quoque ardelionibus nostris, qui adeo sciunt omnia, ut nihil relinquant caeteris: De Poematum meorum editione mecum delibero. Si quid erit seligam meliora, et finiam lusus, quos hactenus excusat aetas. Certe nihil est, quod aut Scaligero, aut Legato, aut tibi negare possim, qui urgent, et instant, reliquos parum moror. Hoc certum non aliter me vulgaturum mea, nisi tu et tua promiseris. Nolo enim credant peregrini ulla ex parte me ad fastigium illud Poesios accessisse, quo aditus datur Belgicis etiam ingeniis; id tu proba, si me amas. Vale, juvenum quotquot sunt, eruditissime, [gap: Greek word(s)]. 11. Aug. Hagae Comitatensi. CICICCII.
EPISTOLA CXLI. HUGO GROTIUS V. C. Danieli Heinsio S. Leidam.
CLarissime juvenum. Martialem totum perlegere nondum licuit: Notas tantum Gruteri nostri percurri, et nonnulla passim Epigrammata; Tuo
page 385, image: s385judicio permittere placuit, quicquid inter legendum venit in mentem, quale est illud, quod dixeram unum esse Libro quinto Epigramma, quod in duo dividitur, inscriptum numeris XIX et XX. Nec minus LX et LXI. libri duodecimi, cui simile est, quod in Priapeis dixeram de LXVIII et LXIX. Libro 1. Epigr. LIII. versu, qui ante penultimum est, offendit, quod in manuscripto reperitur, verum puto, quamquam Gruterus mavult offundit: offendit ita dictum, ut supra violat. Liceat mihi facere quod Gruterus saepe, nec satis commode meo judicio, ut interrogationis notam inseram Epigrammati XIX. Libri II. cujus versus secundus ita legetur melius.
Felicem caena Zoile? deinde tua?
In Epigrammate ejusdem libri XLIV manuscriptus habet versu secundo
Seu tres, vel puta quattuorve libras.
Conjeceram unius litterae mutatione selibras. Sed dubito. Epigr. LVII versum penultimum restituere ex lege Pedia facile sit vel puero
Oppigneravit Claudii modo ad mensam.?
Nec minus in proclivi emendare versum quintum Ep. quinti Lib. III. quaeres: nec monerem, nisi scirem haec tam levia praeteriri solere. Nam quis non miretur omnes hactenus editiones, et hanc nuperam omnium emendatissimam Libro. III. Epigr. LVIII. praefene corrupte, Furemque Priapo. cum illud que [gap: Greek word(s)] tam certum sit, quam Anapaestum ilium locum non admittere. Non negabis eodem libro Epigr. LXXVII. in fine [gap: Greek word(s)] verum esse potius, quam [gap: Greek word(s)]. in Epigr. LXXXII. pro Massilianis finis Scazontis Massilitanis postulat. Epigrammate XCI. in fine vide an non pro cervo, servo scripserit Martialis, quia supra fugitivum dixerat, ut sit [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)]. Epigr. XCIII. scribendum esse
Et anatis habeas orropygium macrae.
Sciunt qui Graece non nesciunt. eodem Epigrammate lego.
Quid surire si velit saxum?
Surire est [gap: Greek word(s)]. Emendavimus elegantem locum in Arnobio circa principium libri primi, non esuriunt, nec concipiunt? legendum est non suriunt? Quod vero dixit saxum surire, simile est ei, quod alibi dixit de Niobe. Epigrammate LXI. Lib. IV. in fine versus luxatus est, nec aliter sanari posse video, quam si legas,
Aliquando narra quod velimus audire.
Epigrammate LXXIII. miror cur stamina pulla, in textum non receperit Gruterus. Epigramma LXXVIII. vix puto [gap: Greek word(s)], praesertim cum absit a manuscripto, nec sapiat Martialem. Tu aristarchus judica, an sit [gap: Greek word(s)]. Certe ne illud quidem, quod penultimum est eodem Libro, Martialem redolet. Vide an Libri VI. Epigramma XII. ita possit expleri.
Numquid, Paule, numquid pejerat?
in Epigrammate LXXXVI. Epotet, pro Et potet. verum est: an pro calidam legendum sit gelidam ex sententia primi versus addubito. Epigr. XLIV. libri IX. Disticho quarto Numen pro Nomen restituendum esse arbitror. Libro X. Epigr. XXXVII. capta marte non improbarem, nisi in MS. esset male: legendum itaque
page 386, image: s386maele, cujus fere Plinius meminit, et Gratius. Vulgo taxus dicitur. Epigr. 1. Libri XI. vide an probes ex vestigiis MS.
Nunquid Parthenium videre certas?
Miror, quid in mentem Grutero venerit, qui Epigr. VIII. Penelope dativum Graecum sua auctoritate ejecit, ut Latinum substitueret. Epigr. IX. pro curvo quae cadit aura croco, Cilico in mentem venerit, nec sine exemplo. sed nondum mihi persuasi. Epigramma LI. mutilum est, idque patet ex sententia et judicio manuscripti. In Epigrammate LIX. in Telesphorum haeret Gruterus: ego non procul recedens a vestigiis manuscriptorum bonam effecerim sententiam, hoc modo
Cum me velle vides. tecumque Telesphore sentis,
Magna rogas. puta me velle negare. licet?
At nisi etc.
in libri XII. Epigr. LV. versum quintum expungo auctoritate Manuscriptorum, sextum transfero, ut praecedat illum, Ne sint basia. Lib. XII. Epigr. XCIX. in comatis duas esse voces, contra quam omnes editiones habent, certissimum est, Postrema illius libri Epigrammata non puto esse [gap: Greek word(s)]. In Xeniis Lemmate LXIX. dominae probabis prae domino. neque enim Imperatorem intelligit. Lemmate XCV. lege
Constat quot mihi morte canum.
In Apophoreton LII. Gestarit modo, probum et acutum est. in CV. cur Gruterus deerit ex Palatino non praetulerit vulgato desit, haud video. idem judicium de CXLIII. ubi consumunt certissimum est. In CLXXXII. ex Manuscripto, qui habet forris lego.
Ebrius haec fecit formis puto monstra Prometheus.
In Epigrammate CXCVI. vera est Gruteri lectio, quam confirmo simili sententia Epigr. LIX. Lib. IX, V. Lib. I. LV. lib. V. De hisce omnibus sententiam tuam poscam, ubi ad lectionem Horatianam venero. Indicabis mihi diem, si placet, et mittes Elegiam. Tu Epigrammata accipe, quae promiseram, et vale quam optime, ne quid de fatis queramur. IV. Kal. Sept. Anno CICICCII. [note: In autographo adjectum erat epigramma, quo Heinsio gratias agebat pro misso Auriaco et Jambis, quod legitur in Poematibus Grotii pag. 223. sed adjectum etiam Graecum epigramma, quod legitur in libro adoptivo Heinsii pag. 641.]
EPISTOLA CXLII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
EQuidem absentiam tuam, Clarissime Heinsi, diutius non fero, tu tamen et Neostadium et me frustratus es. Ego Myrtilum, quem per Gisbicium
page 387, image: s387poposceras, nunc demum mitto, occupatus hactenus nuptiis [note: Mariae filiae magni Oldenbarneveldii, quae nupta Cornelio vander Mylen, et quas nuptias celebrat Grotius lib. III. silvar. p. 86. et lib. I. Epigram. p. 226.] Barneveldianis. quibus factum est, ut nec dies nec noctes habuerim utiles. Mitto tibi Epithalamion, et de eo expecto judicium tuum praesentis potius, si ita videbitur, quam per litteras. Utinam extorquere tibi amicitiae jure possim libertarem illam, fidemque judicii, quam certe mihi debes; sed ut auribus meis nihil volo, ita nolo plane improbes carmen, quia fusum est fere, ut nos dicimus, ex tempore. Ridebis me scilicet, qui censori leges feram. Tu tamen hoc patere, et vale. VII. Febr. An. CICICCIII.
EPISTOLA CXLIII. HUGO GROTIUS Daneli Heiusio S. D. Leidam.
FAcis pro humanitate tua, quam nemo me saepius experitur, quod occasionem mittendi ad me Appiani tam diligenter occupas, atque adeo amicissimo juveni mavis imperiosus esse, quam mihi inobsequens. Vides, mi Heinsi, quam familiariter tecum agam, qui et hoc officii genus nuper a te poscere ausus fui, et nunc ita accipio, quasi aut hoc mihi, aut omnino aliquid debeas: Qod tantum abest tamen, ut agnoscam bona fide nulli me tam beneficiis obaeratum esse, quam tibi. Utar itaque eo libro non mihi Hercule, ut tu recte ais, sed pluribus; non tamen tibi, quem tam eruditum lectorem jam dudum deprecor. Et tu tamen quas non laudes, quae non praeconia mihi, et quasi obiter ingeris? In quibus equidem si quid agnoscam, praeter amicitiam, et liberalitatem tuam, ne inter mediocriter insipientes quidem ponendus sim. Sed quemadmodum magnus ille mundi oculus, cum in caetera astra per se lucis egentia, tum in ipsam quoque siderum plebem jubar atque aureum illud lumen transfundit coelesti largitione, quod tamen solius suum est, ita tu, cui injuriam fecerit, qui juventutis tantum litterariae principem dixerit, gloriam splendidissimam ingenii, atque eruditionis tuae nobiscum communicas, qui in eodem quidem spatio tecum currimus, sed ignobili studio atque aeterna nocte damnamur, nisi quantum prohibent radii sideris tui. Sed ut ad mea redeam, (nam huic quidem sententiae, quam hactenus meditor, paria non invenio verba, et me spiritus, ut vides, deficit) gratissimum feceris, si Librum ejusdem Appiani, quem Libyca ipse inscripsit, aliquando ad me ablegaveris. De. [note: Vide ad Epist. Gronovii et N. Heinsii LXXVII.] Pandora, quo diutius cogito, quo verius video, quod tu dicebas [gap: Greek word(s)] significari, non qua [gap: Greek word(s)], aut qua [gap: Greek word(s)], sed qua objicitur [gap: Greek word(s)], quae sunt quodammodo [gap: Greek word(s)], ita ut Aristoteles recte dixerit [gap: Greek word(s)]
page 388, image: s388[gap: Greek word(s)], quae est definitio adversorum. Quemadmodum et in Menone Plato opponit [gap: Greek word(s)]. et Libro IV. de Legibus [gap: Greek word(s)]. Aristoteles saepe [gap: Greek word(s)]. Haec sane vulgaria. nescio quid majus haerebat memoria cum nec authorem, nec ipsam omnino sententiam reperire potui, [gap: Greek word(s)]: sed vocor a D. Legato: ad quem eo hanc festinationem boni consules. Cal. Mart.
EPISTOLA CXLIV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
SI litteris tuis parum ordinate respondeam, veniam dabis: nam profecto ex quo eas legi vix apud me sum: adeo iis turbatus sum, adeo indolui, un nunc demum ipse sentiam, quam te amem et colam. Tune, ut serio vasa colligas, et desiderium relinquas tui, cui medius fidius non ego par sim? Tune, ut ejus bibliothecae, quam tu in spem publicae utilitatis comparasti, quae te possessore facta est pretiosior, vel minimum divendas, [gap: Greek word(s)]. Nunc ego demum fortunarum mearum tenuitatem deploro, quas hactenus aequo animo tuli, quod non justissimis tuis querelis aliqua ex parte possum succurrere. Serio, serio loquor, mi Heinsi, et ita me magnus ille Deus amet, quidvis potius sum facturus, quam ut patiar mihi melius esse, quam tibi, siquid possum. Quod tamen potui, id feci: et quidem ne litteris opus fuisse credas, quibus socordiam meam excitares, jam locutus eram Neostadio vehementer, et ut vere dicam, accusatorie; Liberalissime promiserat operam suam, ita tamen, ut commune secum Douzae vitium [gap: Greek word(s)] fateretur. Pressi hominem, dum polliceretur non parsurum se authoritati suae, ac negotium tuum quavis ratione perpelleret. Dixit scire velle, quantum desideres. Dixi id verecundiam tuam, et genus, et fortunae pristinae reputationem non pati: ipsorum esse ut ultro occurrant necessitatibus tuis. Peregeram hanc caussam, quum illud mihi tuum fulmen affertur, quo ita ictus sum, ut continuo inflammato animo ego me ad eundem proriperem: nam Douzam quidem convenire id minus nihilo est. Ego confestim, nihil mirum esse, si Academiam fungis quibusdam, et umbraticis doctoribus plenam haberemus, cum viderem palam, et quidem ex professo in te eruditioni omnem contumeliam insligi: Nec minus acriter egi, quam tu scripseras, non quod ita expedire arbitrarer, quamquam hoc quoque, sed quod aliter non possem. Ille errorem accusare D. Seystii: contra mandatum eam honorarii tui perscriptionem factam. Dixi me scripturum tibi, quod nunc facio, ut Seystium ea de re moneas, qui si errorem corrigere supersederit, instrumentum ad me mittas, effecturum ut hîc ab ipsis curatoribus emendetur. Id nunc si tuto fieri potest, experiamur illorum fidem: sin minus audes cuiquam chartam credere,
page 389, image: s389mibi scribe, ad te veniam, et mecum feram: nihil mihi molestum erit, quod tui retinendi caussa fiet. Addidi Baudio destinatam horam docendi, eandem quam tibi, ut vos homines ineruditi inter vos committerent, simulque curarent, ne cuiquam frequentius esset auditorium, quam sibi. At Hercule melius studiosos de magistris suis, quam Curatores judicare, cum isti quem sequerentur scirent, hi quem honorarent, nescirent. Neostadius respondit, non placere sibi Professores eam auctoritatem, quam hactenus, usurpare in lectionum tempora: Sibi ea curae fore. Atqui, inquam, maturato opus est: Itaque vult transmitti sibi descriptum indicem omnium lectionum, quod velim cures, si fieri potest: nam qui publicati sunt, non puto eos ita habere, ut nunc usus est. Consilium dedi, ut dum aestas est, Baudius hora septima matutina doceret. Id illi placuit. Semper ad id recidebam, non satis tibi prospectum: ad haec modo aerarii inopiam, modo Consulum inscitiam exeusare: ad extremum polliceri, ut ante quoque fecerat, ejus se rationem habituros plane, ne sinerent jactare alias gentes esse quemquam apud se magnum, quem Batavi expulissent. Sed, inquam, tricones estis: properandum est. Cum iterum Comitia procul, et alia nescio quae afferret, meam illi sententiam dixi, quam continuo probavit, ad praefationem Baudii eos recte facturos, si convenirent; tunc hoc quoque negotium peragi debere. Recepit sacturum. Sed iterum voluit edere te, quanto remedio opus esset, ut malis tuis medicina fieret. Dixi, ne quaererent quid tu, sed quid dignitas tua flagitaret: dandam illis operam, ne ibli litteratorum Heinsium ignorarent: me nunquam desiturum ipsis molestum esse, dum id impetrassem. Probavit hanc vehementiam meam in causse amici, et voluit haec ad te perscriberem. Habes historiam brevem horarum aliquot, jam te monebo. de instrumento dixi, et indice lectionum, ea ut mittas, si commode fieri poterit: sin minus, me adfuturum. Nolo quicquam cogites de discessu, antequam tibi loquar, et tu mihi. De Douza ex industria differam: neque enim is est, quîcum consilia communicari oporteat. Postea viderimus, ubi inter nos convenerit, quid ultra agere oporteat. Nisi mihi pernecessaria quaedam incumberent, et quae moram non patiuntur, jam apud te essem: et simulatque licuerit ero: nisi tu quippiam mandabis. Interea, si fieri potest, irascor tibi, quod etiam adeo iniquus mei aestimator sis, ut nummos nescio quos, pro tabellarii mercede miseris: quasi aut hoc aliquid sit omnino, aut si aliquid esset, amicitiae nostrae ratio calculis debeat subduci, Non faciam idem, ne me videar vindicare. Vale [gap: Greek word(s)]. Rescripsi eodem die, cujus meriridie tuas acceperam. XXV. Maji. Hagae. CICICCIII. Ad Hogerbetium eadem hora curavi, qua acceperam.
page 390, image: s390
EPISTOLA CXLV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio S. P. Leidam.
QUantam me censes injuriam aestimare, quod petitioni meae non satisfeceris in indicando tempore praesutionis tuae. An tu nullos nisi Lugduni amicos habes, quos dignos putes, qui te audiant? Sunt certe et Hagae, qui gaudeant a te discere. Nam de Legatis quidem Palatinis, quibus idem significare omisisti, video fere quae tibi detur excusatio: verecundiam scilicet tuam, et alia ejusmodi praetexes, et jam fecit tuo nomine Baudius. Ista mihi dici non possunt, siquidem sum, quod unice ambio, amicus tuus. At ego Hercule melius tui memini, et jam emendatum instrumentum ad te misissem, nisi distulissem in eum diem, quo te praefantem auditurus eram, quem tu mihi eripuisti, nescio quo meo merito. Scribo itaque nunc paratum esse. Cur igitur, inquies, non mittis? quia non ausim homini ex vulgo committere. et certum amicum, per quem curem, non invenio. Ipse potius ad te veniam hebdomade proxima. Nam nunc quidem admodum impedior. Legati nostri propediem discedunt. Vale, amicorum maxime, et posthac noli oblivisci mei, ne cogar tibi irasci. pridie Cal. Jun. CICICCIII.
P. S. Accipio jam litteras tuas, quibus ecce respondeo: Nomen alteri legatorum est Georgius Michael Lingelshemius: alteri [note: Illi carmina scripsit Grotius lib. I. Parrag. pag. 174. et lib. 11. pag. 186.] Joannes Gernandus Consiliarius uterque Principis Serenissimi Palatini Electoris: sed ille sanetioris consilii. Magnificentias, Amplitudines, Claritates, et si quae ejusmodi sunt hujus saeculi monstra, tu supplebis ex more. Miserunt mihi sculptores residua exemplarium [note: In quo exercuit Poeticam venam Grotius. vide poemat. pag. 157. 264. et seq.] currus velivoli: poscunt cautionem: sed non meminerunt etiamnum debere se mihi duo colorata, quae ubi praestiterunt, dabis illis instrumentum. Vale, maxime amicorum.
EPISTOLA CXLVI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
ADeone tu me, quem certe eruditione immensum anteis, etiam officiorum benignitate praecurris? nam hodie quoque occupasti me jam jamque scripturum; nec ego invitus tibi aut culpam hanc, fateor, aut gratiam debeo, quod prior interpellasti inofficiosum illud silentium. Didici, didici jam dudum cedere, non quidem omnibus (nam non ita natus sum) sed Heinsio meo,
page 391, image: s391quem nunquam ita amo, ut non simul admirer. Idque mihi in literis tuis modo accidisse sentio, quae me non minus suo lumine perculerunt, quam permulsere amoris lenissimo vapore. Unum me in dolorem dedit; quod de convasatione etiamnum cogitas. At certe dixeram ne quid molireris, ante conventum Curatorum, hoc est praesentiam Neostadii, quem unum hactenus excuso. Quaeso, largire mihi hanc patientiam: tum si non tui habebitur ratio, potius tecum in exilium eo, quam ut te prodam. Poemata mea revisere mihi hactenus non vacavit: nescio, mi Heinsi, quam totos mihi dies furetur ingratum illud forum. Crede mihi, et gratulare fortunae tuae. Longe aliud hoc est, quam Academia. Nam lites nostrae, praeterquam quod homini etiam diligentissimo molestiam exhibent, et minime conveniunt ingenio tam pacato, qualia sunt haec nostra, tum offensarum apud adversarios plurimum habent, gratiae apud clientes parum, gloriae apud caeteros, paene dixeram, nihil. Vix ego emersi, ut paulo plus esse viderer, quam caeterum vulgus togatulorum nostrae aetatis: idque actionibus aliquot, quae satis feliciter successerunt. Tamen neutiquam labori par fructus est, et nisi per has salebras eo esset enitendum, ut nos quoque essemus aliquando in Republica non aliena, plane sudores isti et vigiliae amico tuo perirent. Hoc enim tempore, quod scribendo cavendoque impenditur, quantum rerum bonarum disci potuit, quas tu doces! Essem certe paulo magis philosophus, in Graecis paulo minus peregrinus, in antiquis vero moribus, et in Poetis et, quicquid est, Philologis, aliquanto versatior. Haec cum cogito, quo me maerore affici putas, qui scis quam liberali sim ingenio, quam mihi displiceant artes, quae, ut maxime non sunt, tamen videntur sordidae: solare me, si potes: tibi hunc maerorem meum commendo, quo certe in dies magis magisque conficior. Ipse non credas, quam haec mihi sint seria. sed ad Poemata redeo: vix puto e re mea fore, ut te absente, aut tuis ante vulgatis, experiantur lucem: poteram latere sub tuo fulgore. quid nunc commendabit illos, ut levissime dicam, abortus meos? Haec tamen ita dico, ut de abitu tuo nihil adhuc velim credere: tua prius vulgatum iri etiam sperem. Ita arbitror, multo mihi plus famae accessurum ex editione carminum tuorum, si mea Lectores tui tantum quaesiverint. Magnus ille Poeta diadematus egregie fefellit [note: De Baudio agi constat; qui spe pecuniae in Angliam abiit, sed inanis rediit, unde saepe in Epistolis se reges sibi debendi reos habere jactat. quis vero ille sit, qui eum pellexit in Britanniam et fefellit hiantem, doceri vellem. vid. et Epist. mox. CXLIII.] hiantem, scis quem velim. nihilo plus habet, quam meritus est. Nugas attulit: inanis redit. Pandorae tuae gratulor, quae sola tanto viro potuit imponere. Itaque nunc illa vere mihi, quod dicitur. Sed te, mea lux, quando videbimus, Vale 21. Julii CICICCIII. Hagae nostrae:
page 392, image: s392
EPISTOLA CXLVII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
VEniam dabis silentio hactenus, et nunc incuriosae scriptioni. utrique in caussa febris, quae me corripuit vehemens admodum, et primo paroxysmo totum perdomuit: ex quo malo hunc fructum cepi, ut cum gravioribus studiis vacare prae nimio capitis dolore non possim, interim mea Poemata tuo jussu concinnarem. [note: Tres tamen editi tantum fuete.] Silvarum libros quinque jam collegi. Nunc sum in Epigrammatis. Ubi primum per morbum licuit, haec non sine molestia exaravi, ad caetera tua tum respondebo, cum paullo ero validior animo et corpore Aut potius ipse veniam: nisi tibi melius vacaverit ad nos transcurrere: quod pervelim: Locutus sum heri de te D. Neostadio, et quamquam serio semper, nunc tamen solito vehementius, quod lenta remedia improbarem in ejusmodi malo. Testatus sum Deum, et conscientiam animi mei, quicquid hactenus de te monui, id me Academiae et Curatorum caussa fecisse, cum sine horum ignominia, illius jactura, nulla ratione dimitti posses. Tribuisse deinde aliquid amicitiae nostrae, sed hactenus, ut si cum commodo tuo fieri posset, mallem te minus procul a me abesse. Scire me nunquam tibi minus esse posse, quam nunc est; nusquam te indignius haberi posse, quam ubi praeclarissimam operam navasti. Esse Lugduni, qui ista contumelia, an rerum omnium bonarum inscitia, respicere te supersederent. Adversus eos, si in ipso et Douza nihil esset remedii, si quod autem esse posset, in ipso esse debere, me non eo usque persecuturum amicitiae meae compendia, ut deditum te velim publicae ingratitudini. Cum deinde exempla attulissem eorum, qui in Galliis uberrimos quaestus ex litteris fecerunt, Academias quoque, quae Profeslores tuarum litterarum summopere requirerent, multumque verba commutassemus, atque ego, uti est, dixissem omnino non minari te abitum, quod scio plerumque aegre ferri, sed in hoc esse, ut serio discessum moliaris, et praelum te, non Academiam morari, sancte mihi affirmavit, invitissimis omnibus (scis quos, dicam) perfecturum se, Douza tantum astipulante, ut hîc pro dignitate tua habearis, ne quid ultra sit, quod tibi fugae consilia impellat, nec passurum, ut ulla justa ratio sit, cur nos deseras. Dixi, si id ita fiat, ut jure te retineri homines aequi judicent, intercessurum me pro amicitia nostra, ne magis nostri taedio, quam injuria affectus profectionis cogitationes iniisse videaris. Haec significata tibi volui, Clarissime Heinsi, et, quo ea de re acturi sint, praestitutum diem disputationis Arminianae; tunc enim necessario illis coeundum erit. Venissem ego ad Baudianam praefationem: sed forensia negotia me Brilam traduxerant. Veniam ad te prius forte, aut si id ficri non potest, cum Curatoribus. Quaeso ne molestum tibi sit adire mea caussa Illustrissimum Scaligerum: et
page 393, image: s393gratias ei ingentes agere pro transmisso Procopii fragmento. Deinde dabis ei haec currus mei exemplaria, quae, si incommodum non est, amicis suis in Galliam mittere poterit. Vide etiam, si placet, an Scriverio nullum exemplar sit. Accepi modo litteras ab isto nostro, quem ille Magnus [gap: Greek word(s)] dicebat, amiciores sane quam oportuit. Nec dubium est, quin ingentis beneficii loco sit mihi imputaturus, quod prior mihi, et ut non plane indigno amicitia sua scripserit. Tu vale, Juvenum maxime, et eo me honore affice, cujus sum ambitiosissimus, ut sciant omnes, me tibi placuisse. Hagae Comitatensi. XXVIII. Julii CICICCIII.
EPISTOLA CXLVIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
VIde quam me velis erubescere, qui impudentiam et importunitatem vocas, quod me Murdisonii caussa jussisti Mylium accedere, quod certe vel ipsi, sine tua commendatione postulanti, scis me non negaturum fuisse. Ego vero quod nomen meae culpae inveniam, qui te non ad Mylium aliquem, sed ad homines spurcissimos ablegavi? Tamen sine ulla excusatione id ausus fui, cum tu tamen te reprehendas, quod meis officiis utaris. Itaque aut mihi abstinendum erit posthac ab ejusmodi familiaritate; aut tibi tacendum. Facies autem melius, si quo simplicius meam operam posces (est autem exigua, et certe ad res paucas optabilis) eo me tibi amiciorem fore confides. Nunc quoque sentio me non satis reverenter tecum agere, sed dabis veniam amori. Haec tantum scribere placuit, ne me segnitiae accusares, plura adderem, sed nescias quam occupatus sim, in eo, quod brevi videbis. Vale interea, sidus nostrum.
EPISTOLA CXLIX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio S. Leidam.
MErito tibi irascor, quod tam pertinaciter nuper me fugeris: nec ignosco, nisi culpa emendetur. Ut scias igitur et poenitentiae et veniae locum esse, cito te, ut coram caussam dicas, cui uterque vacare jam possumus, dum auditoria quiescunt, et friget forum. Sin veniendi copiam ejuras, adero ipse injuriae meae exsecutor. Vide tibi caveas ab illis hominibus. qui bilem habent, etiam quam venditent. En tibi Junghermanni, ut arbitror, litteras, quas accepi cum ejusdem ad me, et Lingelshemianis. Salutem tibi ab illis asscriptam nuntiare paene supervacuum est, cum mea possis contentus esse: nisi
page 394, image: s394melius fidis illorum voluntati, quos nunquam offenderis. Longi Poemenica nescio an audeam a te poscere, ne forte putes eo beneficio redemturum me offensiones meas. sed heus tu Junghermannum illum suaviter decepisti: Solesnonnunquam mihi, homini misero, sine metu talionis, in libris tuis magnitudine praeconiorum illudere. Ille quod arbitratur, credo, te familiaritatis consortio non minus mihi eruditionis, quam laudis affricasse, titulum unum ex illis, quem mihi cum nugari libet, perquam odiosus laudator imponis, ita adscripsit, quasi perpetuum epitheton esset, aut gentilitium aliquod cognomen. Denique tu me facis omnia, cui multum debebo, si posthac sodalis et congerronis tui [gap: Greek word(s)] non contempseris. VI. Jan. Anni CICICCIV. Hagae Comitatensi.
EPISTOLA CL. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
SCribo ad te, sed Meursii rogatu, quod tamen ita te scire oportet, ut illenesciat. Apparat igitur Lexicon Barbaro Graecum, quale Rigaltius vulgavit. nosti laborem, in quo ingenii nihil, industriae non multum requiritur. Legit auctores plerosque et exscripsit. hoc illi placuit Lexicon vocare. Restant legendi Zonaras et Cedrenus: quos a te petere non cupit. Me submisit, qui illius gratia mentirer, et dicerem opus mihi illis auctoribus, ad quos videndos otium non est. Nescio an habeas. vix puto, quia raro inveniuntur; neque magnus usus est. Si ita est, scribes te non habere, sed ita quasi mihi petiverim, ut possim illi tuas litteras ostendere. Sin quid adjicere libebit, quod inter nos maneat, fac a litteris separes. Ego hoc magis illi negare nihil debui, quia videor offendisse hominem, quod rogatus Encomium scribere Meditationibus, Epigramma. scripsi, nec tamen, ut ille, de sole, aut saeculo, sed liberale praeconium, et quo putabam ipsius quoque arrogantiae satisfieri posse. Nunc video inexplebilem, ex quo me coram meos versus legit fronte corrugata, tristis, an indignabundus, et ad singula prope verba subsistens, quasi cum dignitate sua expenderet. Est id Epigramma hujusmodi [note: Quia lib. I. Epigram. p. 231. legitur, hîc omittere visum.].
Si bene te novi, tu, ut ego, dices, [note: Haec verba erant ultimi versus in epigrammate, quod vide.] nescio quid faciet. Sed vale et. ride, meum et litterarum decus V. Febr. CICICCIV.
page 395, image: s395
EPISTOLA CLI HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
QUod mihi discedens mandaveras promptissime exsecutus sum, ut sane debui tantis jamdudum beneficiis, et recens tam illustri munere obligatus. Affirmat Hogerbetius locutum se de tua re Seystio, eumque id in se recepisse, quasi haud dubie confecturum. Caeterum metuo, ne ille domestica calamitate impeditus comitiis Curatoriis non intersit Ita in solo Duyckio spes esset: nisi quod et Neostadius, tum ab Hogerbetio, tum a me (si quid hoc tamen est) serio admonitus videtur, in re tua inchoaturus eam authoritatem, quae ejus collegii principem docet. Aeque tecum eventum desidero. Valere te opto, precor vobis omnibus fausta omnia, et Academiae egregium rectorem. [gap: Greek word(s)]. 4. Febr. CICICCI.
EPISTOLA CLII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
JUssit me D. Neostadius ad te scribere, de re, quae ad te non minus, quam ad illum pertinet. Est enim communis Academiae vestrae, cujus honorem scis dictatoris sui flagitio profanatum. Cupit igitur D. Tuningium, et D. Baudium a te conveniri, ut tres, qui simul isti convivio interfuistis, quod literarum nomini probrosissimum fuit, summa capita earum rerum annotetis, quae maxime scire D. Neostadium publici interest. Nam etsi ad ultima remedia veniendum non erit, moneri tamen debet vir ille, non alio magis nomine celebrior, si suam famam vilem habet, attamen parcendum fuisse honori Academiae, et muneris: deinde ne quid tale iterum posthac committat, fiducia sacrosanctae potestatis. Annotabitis autem ea maxime, quae in ancillam D. Scaligeri protervius dixit; nam quae illi cum D. Vulcanio intercesserunt, quanquam minime decent utriusque dignitatem, tamen inconsultum ira, et altercandi calor excusat. Ista autem in feminam dixit haud dubie non provocatus. Si quid tamen et de jurgiis istis memorabile succurrat, vestrum erit monere, si quidem D. Neostadio gratificari vultis. Nec est quod vos remoretur: neque enim testes in judicium vocamini. sed suggeri tantum sibi Curator cupit ea, quae conscientiae illius in publico conventu objicere possit. Etiam alii interrogabuntur. Vos quicquid scribendum videbitur (et Hercule licebit manum dissimulare) mittetis ad me aut si mavultis, paratum habebitis in adventum D. Neostadii (futurum dixit Jovis die) cui occulte tradatur. Vale, literarum
page 396, image: s396columen: et Clarissimos, quos dixi, collegas a me saluta. III. Maji. CIC IC CIV.
EPISTOLA CLIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
PEssimum commisi facinus, quod tanto tempore (et sane ut esset breve, non potuit te absente mihi non esse longissimum) literis amicum non compellavi. Idque maxime vereor, ne forenses tricas mihi putes tanti esse. Fuit autem vel nunc certe mihi festinandum, cum te video isto cum homine magno, ut sese aestimat, literas commutare. An tu reris hunc sacrum, atque caelestem amorem minus habere aemulationis, et invidentiae, quam illi vulgivagi solent? An me vereri non putas, ne illum, Regio spiritu sceptra sibi votis admetientem, praeferas homini misero, et cui satis sit in toga senescere? Sed tamen serio, mi Heinsi, nescis quantum illi ad arrogantiam, quod minime crederes (pervenerat enim ad summam) accreverit ex nescio qua domini pollicitatiuncula, qua nunc ita elatus est, ut nec se, nec quenquam noverit. Ex eo me non salutat. nam ego privatus scilicet parebo isti a ferula sua venienti. Habet hercule mirificam virtutem, quam [gap: Greek word(s)] vocant: et ei nunc prostant omnia: nec dubium est, quin [gap: Greek word(s)] facturus sit aliquid magni. Tu ergo recte, qui talem tibi fautorem in tempore concilias: Nam nisi ita consulimus rationibus nostris, timendum est ne et ego vulturiolus togatulus escam non. inveniam, et teipsum ne tua quidem Pandora prohibeat a fame. Haec libuit jocari, ne tam vastum posthac silentium esset. Vale, lux, et spes mea. CIC IC CIV.
EPISTOLA CLIV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
IRascentem me negotiis meis (quae exigua quidem, sed tamen multa sunt) quod tanto tempore ne litteris quidem tecum conjungerer, deprehendit bellissima occasio, quae debetur [note: Vid. Epist. CXLV.] Garnandisto nostro. Is cum et literis et inscriptione problematum suorum me tibi sociasset (quod fere solent, qui mihi optime volunt) quae utrique nostrum erant communia forte prius ad me pervenere: Uterque rei gratiae sumus, uterque in solidum tenemur. creditum hoc dividi non potest. sed tibi constat ratio: habes quod imputare possis: ego nihil unquam aliud, quam debui. ita sine fine obligor. excusarem me, quod
page 397, image: s397prior haec resignaverim, prior legerim. sed ita arbitror, ne illam quidem partem a me alienam esse, quae tua propria est. Non possum tibi non conqueri miseriam meam. Germanus quidam (nosti hominum genus) edidit figuras asterismorum caelestium cum explicatione. Eo in libro nihil paene est, risi ex Manilianis maximi Herois, aut meis ad Aratea commentariis depromptum: nec tamen usquam profitetur illorum nomen, quorum fere paginas exscribit. Etiam praefationem suam expressit ex mea. et Scaligeri quidem, cujus opera vel propter ipsum perpetuo omnia legentur, id non interest. Mea aut peribunt, aut, si benignius mecum aget fortuna, faciet posteritas utrum volet, furti reum. Ita etiam tenuis fama insidiatores habet. Vale, mea gloria. XV. Dec. CIC IC CIV. Thesium exemplaria tibi mitto duo, manent apud me altera totidem. Saluta suavissimum Baudium.
EPISTOLA CLV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
JAm dudum ad te scripturus fueram, si quid certius de rebus materterae tuae potuissem cognoscere. Nunc quoque non ideo scribo, quod cognoverim ejus quippiam, sed ne frustra expectetis. Nam ad litem illam quod attinet, nullum hîc ab ullo Magistratu praesidium peti potest, antequam judices loci nos laeserint, de quo nobis queri nondum licet. De re altera plane ita est, ut dixeram, nisi magnis faventium studiis spem esse nullam conficiendi negotii. Interim Hussenius hîc prensat, et valde vult in summum senatum allegi, quod si impetrabit, credo nobis aliquanto plus in jure fiduciae fore, nisi omne illud tribunal ejuramus. Heroi me et Borelium commendabis. Vale, princeps eruditae juventutis. XX. Oct. CIC IC CV.
Litteras has multo serius curavi quam scripsi: quia is, quem allaturum credideram, me frustratus est. Interim tuas recepi. Quibus nunc quidem nihil aliud respondendum habeo, quam fore ut [gap: Greek word(s)] praesideat septimana, non ea, quae nunc incipitur, sed sequente, quae in annum alterum incidet. Addebam XXV. Dec. CIC IC CV. Velim te meminisse Douzae Poematum. sed et Apotheosin nobis transmittere, ut videamus. Litteras inclusas, quandocunque commodum erit, velim Tuningio tradendas cures.
EPISTOLA CLVI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
QUod nuper in fratrem hujus adolescentis studium ostendisti, idem in hunc ostendas tres simul oramus. Est enim eo judicio, ut facile intelligat magnum
page 398, image: s398diligentiac suae subsidium in amicitia tua fore. Ego eum talem cognovi, qui tibi dehonestamento futurus non sit. Reliquisti apud me, si forte memineris, Saxonicam historiam, Suevicam inquam. Eam et si quid aliud apud me tuum est transmisissem nunc, sed nolui ipsi praeter literas quicquam oneris esse. De [note: In ejus mortem quae incidit in XIII. Octob. hujus anni, Anapaestos fecit, qui leguntur lib. III. Farrag. p. 204.] Bezae carmine sollicitus sum: quia nec genus carminis, nec tempus invenio: Tantum argumentum abunde sufficit, idque ipsum saepe cogitanti impedimento est. si aliter non potero, ubi prima me Musica aura inflaverit, Epigrammate transigam. De Apotheosi, quaeso, memineris Mylii causa. Quoties ad nos veneris, et molestum non erit, juvenis hic non invitus te comitabitur. Interim materteram tuam a me salutatam velim. Et eum, quem nunc incepturi sumus annum, felicem tibi, hoc est literis, precor. III. ejus Cal. scribebam CIC IC CV.
EPISTOLA CLVII HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
HUnc, qui ad te venit, duplici tibi nomine commendatum volo: et quod apud suos in aliqua dignitate est, et quod mihi olim Lugduni studiorum commilitio junctus, nunquam exinde desiit amicitiae foedus fovere. Nomen est Eitzoni Tiardae, tibi, ut puto, non inauditum. Ipse omnium elegantiarum studiosus, et quod reipsa magis experieris [gap: Greek word(s)]. Fac, quaeso, ut videat meam gratiam apud te aliquid valere: quae mea maxima jactatio est. De caeteris, quae pro nimia tua humanitate curanda susceperas, proxime, ut puto, aut per literas, aut, quod multo mavelim, adventu tuo intelligam. Et utinam illum una adducas, qui nunc, ut tu scribebas, in diem gaudet. Ostendam tibi, si velis, quanto ego rectius legem Ascracae frugalitatis observem. Vale postrid Kal. Sextil: CIC IC CVI.
EPISTOLA CLVIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
MAle sit illi convivatori, qui me heri sobrium abire passus non est: ac praeterea maximo me bono fraudavit, conspectu tui. Idque eo magis dolet, quia quaerendi me laborem toties a te sumtum intelligo. Sed fatum hoc meum est, saepe tibi molestum esse. Nam et pro [note: Puto hac et seq. Epistolis agi de Epithalamio Philippi Guilielmi Arausionensis, et Heleonorae Borbonicae, quod legitur lib. III. Silvar. pag. 107.] versibus meis scio non
page 399, image: s399me magis ipsum, quam te esse sollicitum. Nihil forte opus erit aut emblemate aliquo (ut fieri solet) aut loci Typographiae expressione, ut frons sit quam simplicissima: et apud Gallos (nosti gentem) aliqua novitate commendabilis; quos facile patiar et auctoris nomen conjecturis destinare, nisi ad quos ipse scripturus sum. Sed de his omnibus tuum esto arbitrium: et re peracta monebis me,, ut transcurram. Comprimenda erunt exempla, donec nuptiarum dies advenerit: de quo necdum rescivi. Materterae tuae ita me commendari velim, ut simul excuses meam nuper festinationem. Baudium quoque gaudere jubeo, dum licet: et in isto voluptatis interusurio nostrae vitae commoda delibare. Sed vereor, ne brevi recidat, in suum [gap: Greek word(s)], nosti sequentia. Tu autem quam jucundissime vale. XII. Sept. CIC IC CVI. Hagae.
EPISTOLA CLIX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
EUndem te semper agnosco. Tam tibi [gap: Greek word(s)] est non bene facere, quam mihi gratiam referre. Amicos meos ita amplectetis, ut non minus tibi, quam mihi debeant: nisi quod hoc ipsum mihi deberi vis, quod tu praestas. In carminibus nostris, quae mihi ob hoc unum placent, quod tibi non improbantur, horas ultro perdis; et quidem tam pretiosas. Interpellatus nocte, literas ne in diem quidem differs: At eas quam lepidas, quam elegantes, ut sane appareat, te ne tum quidem, cum dormiendum est, dormitare. Sed quid amplius dicam. Baudione memoriam suam imposuisse, quod ego inter prodigia habeo, an, quod solet fieri, me non satis explieasse animi sententiam? Non enim paucis exemplaribus, sed aut omnibus, aut sane magna parte opus erat, quae in Galliam mitterem. Itaque hoc volueram, quod de inauratione dictum erat, si sine temporis jactura confici non posset, omittendum potius, ut quae parata essent exemplaria, sine ulla mora curarentur, quod eriamnum ut fiat te oro. nam imminent nuptiae, et satius est quemvis potius cultum amittere, quam ejus temporis occasionem, qua elapsa Epithalamium res sit frigidissima. Transmittam igitur ea, quamprimum a te accepero, quod confido jamjam futurum. Si quae inaurari caepta sunt, ea ubi perfecta erunt, facile hîc dominum invenient. Sed, ut dixi, non tanti hoc est, ut vel diem unum interponam. Rogo te, ut aliqua Carmina his, quibus videbitur, distribuas. Nam apud nos pauci sunt, a quibus eo nomine gratiam exspectem. Fraudem hanc mihi gratificare: Putent homines aliquid, esse quod per te donabitur. Pecuniam, quae Bibliopolae restat, ubi quanta sit indicaveris, transmittam: nisi ipse huc venturus es, quod ut ante monui, flagrantissime exopto: XV. Sept. CIC IC CVI.
page 400, image: s400
EPISTOLA CLX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
TIbi gratias ago, Typographo ignosco, Baudium absolvo. Quid enim erravit, qui credidit non esse numerosis exemplaribus vulganda carmina, quae sive bona sunt, quod nunquam mihi persuadebitis, paucorum laude contenta esse debent, seu mala, ea ratione multorum notas lucrabuntur. Sed ita nobiscum agitur, ut quibus labores nostros donamus, iisdem famam nostram gratificemur. Mecum autem ita agitur, ut cum lusore paupere, qui perdere ne tum quidem potest, cum vincitur: ejus autem generis hominibus crebro arbitror tentandam aleam. Satis enim tuto periclitatur, qui quod speret habet, pro quo timeat non habet. Gaudeo sane, quod [gap: Greek word(s)] experimento comprobasti, [gap: Greek word(s)]. praecipue quod caeptum faedus hospitali uterque tessera obsignastis. Atque utinam fuissem et ego [gap: Greek word(s)]. dixissem aliquid tam stultum, quam ea erant, quae te nuper laudare coegi, ne me impune convivio excepisses. Ego, severus ille censor, ultro poposcissem majoribus, cum superindicto, bene te, bene me, bene nostram. Nec enim aliter decuisset apud ducturientem. Bene cessit Tiardae nostro, quod Baudium non vidit, ex quo contractior dormit. Non placuisset illi, vereor, vultus maritalis. quid enim illo tristius, cui ex animo tristi esse non licet? Fingo mihi non jurgia tantum molesta, sed et delitias molestiores: cum miser conjunx infausto noctis tributo mala quae pertulit deprecatur. Sed heus tu, versus meos cur ita contemsisti, ut nulla paene apud te exemplaria retineres? An te puduit malorum carminum esse divisorem? Nunquam effugies. reddam tibi si huc veneris. si non veneris, ipse referam. Vale, dulcissime Heinsi, et in Maximo diligenter perge. Postrid. Cal. Oct. CICICCVI.
EPISTOLA CLXI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
PLurimum tibi debeo, per quem mihi adducto, et tristi esse non licet. Nam absque te foret vitam agerem plane [gap: Greek word(s)], nunc et fori taedium, et ingenii mei frigus festivissimae tuae litterae detergunt. Nam quis non rideat, cum tam lepide depingis illum, qui sane intelligere debuerat, in Batavis neminem parem sibi fuisse, peregre se non habere idem gratiae? Quod si magistrum se neget, et ego eum non mentiri liquido jurabo, nam discipulos non habet. Quod autem ita agit, ut herifugae famuli solent, seque pro
page 401, image: s401libero gerit, et, ut ita dicam, sui plagium facit, id hercule sciri dominorum interest. Carmina, ut voluisti, tibi mitto. Cupio enim, ut alias scripsi, ita te implicare, ne tibi integrum sit non laudare ista, quibus et oculos et manus commodaveris. Melius autem me scis, quibus ista debeantur. hoc est nec ita ineruditis, ut intelligere non possint, nec ita severis, ut nequeant ignoscere. De paraphraste Aristotelis jam mandatum a Curatoribus Merulae datum est: quem quidem librum ego, simulatque emtus fuerit, inspicere gestio. Delectant me enim mirifice [gap: Greek word(s)]. Nec minus tamen ardeo et Maximum tuum etAlcinoum legere: quibus dum tu obstetricaris, interim desiderium Epigrammate Graeco, eruditissimae (ita me Musae juvent) simplicitatis solabor. [gap: Greek word(s)] commendatum me velim et [note: Dominico Baudio, ut puto] illi, quem proprio rabies armavit iambo. Vale, meum dulce decus. IV. Oct. CICICCVI.
EPISTOLA CLXII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
SOla nocte interposita postquam a te abscesseram adii Mylium, qui mihi literas tuas demonstravit, sane candidas et elegantes, et dignas quas tu scriberes, ille legeret. Probabat non tantum verba, sed, quod puto tibi non minus curae esse, rem ipsam: nisi quod arbitrabatur parum dignitati tuae consultum iri, si ante peractum interpretandae Paraphraseos laborem de praemio, velut stipulato, agatur. putat et ipsis Curatoribus, et tibi decentius fore, si nec tu liberalitati illorum diffidere videaris; et illi non ex pacti conventi formula, sed ex gratiarum lege teneantur, cujus nomine actionem ideo Praetor nullam prodidit, ne virtus esse desineret, quod jus esse coepisset. Scio multas esse causas, cur, non quantum tibi debetur, tantum sperare audeas, ab illis hominibus, quibus hactenus partim ad judicandum prudentia, partim ad effciendum vis defuit. sed fas est attollere animos, ex quo illius numeri esse coepit vir cordatissimus, cui difficile sit literas amanti deserere literatos. praecipue autem dignitatis ejus fructum vindicare vobis debetis tuque et Baudius privato amicitiae jure: ut nunc nihil dicam de singularibus tuis in publicum meritis, in quorum partem nemo venit. Neque decipiet vos spes vestra, si hoc modo cogitetis temporis illi spatio opus esse, tum ut suam auctoritatem confirmet, tum ut vestris occasionibus invigilet. Curatores non coibunt antequam dissolutus sit aut diffisus Ordinum Hollandiae conventus, qui in aliquot dies adhuc, sed incertum quousque durat. Legatus noster sarcinas incipit colligere, et quidem optimas primo loco: jam enim libros convasat. Hodie illi Senatus Federatorum Ordinum datur, in quo nunc supremum, ut puto, oraturus est. Vides et tibi super itinere ineundum consilium: ac forte non imprudenter
page 402, image: s402feceris, si Illustrissimi Scaligeri rationes, quibus istam peregrinationem dissuadet, cum animo tuo consideravenris. Ego et hoc vereor, ne cum ille subito abiturus est, ut ferme solet, tibi tempus non sit cum Curatoribus agendi, ut illorum pace ab Academia tibi abesse liceat. Loquar hac de re cum patre tuo: et tecum si huc veneris: quod satis consultum videri potest. Mihi hesterni temporis angustiae abstulerunt bonam partem eorum negotiorum, quorum causa Lugdunum veneram. Nam Patium eram conventurus, ut scirem quid illi a me restet. si velit transcribere, mittam continuo. Promiseram Nobilissimo Dousae me ipsius nomine tecum acturum de editione Poematum fratris. potes negligentiae meae succurrere, si quid fieri ejus possit, et quid tibi optimum videatur, coram, sin minus, per literas mihi, aut ipsi significaveris. Idem voluerat dici Bertio, quem audiit editionem superantium Lipsii epistolarum adornare, esse aliquot apud se nec editas, nolim tibi eam ob rem molestus esse, nisi forte in illum incideris. Vale, et de Maximo, Alcinoo, Paraphraste fac ne nimium diu nos torqueas. XI. Nov. CICICCVI.
EPISTOLA CLXIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
TE an Tyrium tuum magis expectem, ita te semper amicum habeam, ut nescio. nam et librum videre vehementer exopto, a se bonum, at temeliorem, et quem ipsa mora desiderio meo commendavit: et tu quoque abfuisse jam pene saeculum videris. sunt praeterea, quae tibi referam jussu D. Busanvalii. Fac itaque ad nos venias. Nam Mylio ipse te Maximus optime excusabit: cui tamen ego interim impatientiam expectationis spe propinqua mitigabo. Et eadem opera poterit res materterae tuae apud Hugensem Secretarium tua gratia adjuvari. quod et Venio videtur, qui protracti negotii hanc reddit causam, quod Bevernius nondum praesederit. Addam et hoc, si quid forte ad rem pertineat, optare me judicium tuum in paucis [note: Leguntur illa lib. II. Epigr. p. 282.] Erotopaegniis meis, quae puto iratus otio meo effudi. Cura ut valeas. XIX. Dec. CICICCVI.
EPISTOLA CLXIV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
LItteras tuas, Clarissime Heinsi, non cum voluptate modo, sed et cum fructu perlegi, dignissimas illas, quae ab optimo Platonis interprete scriberentur.
page 403, image: s403Veniam autem dabis, si fatebor de Alcinoi loco nondum omnes mihi scrupulos evelli. eoque mitius, si quid fallor, interpretari debes, quia nec otium mihi suppetit ista pro voluntate et studio meo examinandi, neque ad manum sunt Academicorum scripta, quae consulam. Tantum quod mihi memoria Platonicae lectionis, et Alcinoi tui diligens inspectio subjecit, ejus te participem, atque adeo judicem fieri volo. Primum autem hoc velim diligenter consideres, illud [gap: Greek word(s)] apud Alcinoum dici non tantum, [gap: Greek word(s)], verum etiam [gap: Greek word(s)]. Quomodo hoc [gap: Greek word(s)] conveniat, aliquo modo in litteris explicas, ita tamen ut negare non possis, eam loquendi rationem a Graeco sermone, et usu Philosophorum abhorrere. sed Epistolicis [gap: Greek word(s)], quae sine dubio sunt verae Respublicac, et in se subsistentes, quomodo eadem illa interpretatio aptari possit, non satis video. Deinde in libris de Republica describi Rempublicam [gap: Greek word(s)] ita verum est, ut iisdem etiam [gap: Greek word(s)] agatur. quid enim aliud faciunt [gap: Greek word(s)], et mulierum armata agmina? Et hoc ipsum diserte Alcinous testatur cum dicit, [gap: Greek word(s)], hoc est in libris, quos dicebam, [gap: Greek word(s)], utramque scilicet pari loco ponens: ut et debuit, quia tractatio bellica in illis libris neutiquam minorem partem obtinet. Idem ex Apulejano Philosophiae Platonicae compendio darum est. Nunc ad rem venio. Convenit inter nos Alcinoum earum, quae apud Platonem sunt, [gap: Greek word(s)] duo summa genera ponere. ut patet cum dicit [gap: Greek word(s)], et infra [gap: Greek word(s)]. Illa autem summa genera duo ex lege [gap: Greek word(s)] Platonicae oportet [gap: Greek word(s)] quare si unum intelligamus, facile est alterum reperire. De genere posteriori non dubitamus vocari [gap: Greek word(s)]. Sequi ergo videtur genus illud prius, quod contrarium huic esse oportet, non posse [gap: Greek word(s)] dici, quod idem plane est cum illo [gap: Greek word(s)], (si tamen vox illa apud Philosophos usitata est, quod equidem nescio) sed [gap: Greek word(s)]. Expendere ergo debes, an non ullo recto sensu (quando istarum vocum non ubique eadem est significatio) Respublica [gap: Greek word(s)] possit [gap: Greek word(s)] dici, ita ut ei directe opponatur, ea quae est tum [gap: Greek word(s)], tum [gap: Greek word(s)], [gap: Greek word(s)] scilicet. Voces [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] non memini me in ipso Platone alibi tam clare alteram alteri oppositam legere, quam in sexto et septimo [gap: Greek word(s)]: ad quos locos respexisse Alcinoum, cum de eo argumento ageret, plane mihi persuadeo. Videtur autem mihi Plato illis locis hoc ferme dicere. Esse in rebus aliud [gap: Greek word(s)], aliud [gap: Greek word(s)]. [gap: Greek word(s)] esse duplex: aliud enim uti [gap: Greek word(s)], aliud non uti, aut certe non uti necessario, illud quod [gap: Greek word(s)] noscitur pendere omnino [gap: Greek word(s)], qua sublata corruere omnem ejus certitudinem. Alterum autem non uti [gap: Greek word(s)], sed [gap: Greek word(s)]. esse tamen ei posse [gap: Greek word(s)] loco: sed easdem [gap: Greek word(s)] venirique ad [gap: Greek word(s)], quae scilicet vi nulla [gap: Greek word(s)] nitatur. Mox eam doctrinam aptans ad institutam de republica tractationem, fatetur, qualem ipse instituit rempublicam, difficulter quidem inveniri posse inter res visui ac sensui
page 404, image: s404obnoxias, sed tamen veram se formam atque ideim reipublicae perscripsisse, quae non contineat [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)], ut aliorum [gap: Greek word(s)], sed ut ipse loquitur [gap: Greek word(s)], quod sit [gap: Greek word(s)] magis quam [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)]. Illud vero [gap: Greek word(s)] vult esse [gap: Greek word(s)]: Itaque in Republica communi nomine [gap: Greek word(s)] videtur exprimere. Ergo ut ipsi videtur [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)]: quod Rhetores dicunt, agit [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)]. In legibus autem agere videtur [gap: Greek word(s)]. nam [gap: Greek word(s)] in agro Cretensi civitatis exstructionem. Et haec quidem ficta est, ut arbitror, [gap: Greek word(s)]: At in Epistolis vera. Tam vero in Epistolis, quam in legibus, non id explicat quod absolute et in se optimum est, quod non nisi ex ipsis principiis demonstratur, sed quod optimum est quibusdam positis, quae videas tolli non posse. Apulejus de Republica in legibus ita loquitur. In hac non suo nomine et de statu et de commodo civitatis requirens originis ejus principia, et fundamenta disponit: sed eo tendit, quemadmodum civilis gubernator, ejusmodi locum conventumque multitudinis nactus, juxta naturam praesentium rerum et convenarum debeat facere civitatem plenam bonarum legum et morum bonorum. Comparat item, ut Alcinous, rempublicam [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)]. In. illa dicit ipsa principia disponi, quae est [gap: Greek word(s)] Platoni. in hac consuli ex rerum pracsentium statu, quod est [gap: Greek word(s)]. Haec autem, Doctissime Heinsi, non ita scribo, quasi qui pertinaciter velim defendere haec ita se habere, sed ut qui cupiam a te doceri, cui et librorum et scientiae major est copia. Praesertim de voce [gap: Greek word(s)] velim me moneas, nunc ubi et quo sensu reperiatur, et si quid differat [gap: Greek word(s)]. Ego si possem, Alcinoum tuum libenter ab oblivionis et incuriae nota liberarem. Borelius noster te resalutat, et quis fuit alter, [gap: Greek word(s)]. De Visschero autem quid? jamne e voto suo miser est, an servabitur invitus? Vale, amicissimum mihi et Musis caput. Jan. CIC IC CVII.
EPISTOLA CLXV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
LIteras tuas, eruditissime Heinsi, legi non ut literas solemus, sed ut libros:. hoc est attente, et ut in quibus unus finis est discere. Quare gratias tibi habeo maximas, quod in me instruendo tantum laboris tibi perire volueris: aut non tibi, qui, ut scio, nihil mavis, quam amicos bene institutos, sed publico, cui perit etiam, cujus privatim tibi constat ratio; De argumentoisto nihil nunc scribam. Multa enim subjecisti, quae longiorem cogitationem desiderant: et interim nolui nescire te, venisse Mylium, qui te et Maximumtuum sedulo exspectat. Erit aliqua gratia in ipso tempore. Haec igitur inpraesens satis, nisi illud me vis iis addere, non hoc me quaesisse an [gap: Greek word(s)]
page 405, image: s405possit [gap: Greek word(s)] dici, quod aliquis leviter, et ut ego, Graece peritus nescire non potest, sed an usitatum sit, et quidem ita, ut sit [gap: Greek word(s)]. Ne illud quidem ignorabam, in sexto de republica a Platone Philosophum describi, quem perfici statuit divinitatis contemplatione. Sed arbitrabar demonstrari posse, quod, ni fallor et alii voluerunt, haec ita aptari institutae de republica tractationi, ut dicat, quemadmodum summam sapientiam in Deo, ita singulas partes [gap: Greek word(s)] quiescere: ibi autem [gap: Greek word(s)] describi: quam qui norit secundum Platonem, certi aliquid, et non aliunde pendens, norit. Ideo enim per se sunt et semper: ideoque per eas vere sapimus. In tuis definitionibus, quae Alcinoi subjunctae Speusippum anstitem praeferunt, recte ex Platonis sententia [gap: Greek word(s)] definitur, [gap: Greek word(s)] non tantum [gap: Greek word(s)], id est, Dei, sed [gap: Greek word(s)], quod sunt [gap: Greek word(s)]: eodemque sensu dicitur [gap: Greek word(s)] esse [gap: Greek word(s)]; quia qui res, ut semper sunt, intelligit, is scit eas simpliciter, et non [gap: Greek word(s)]. Sed tu quam primum ad nos veni, ut et amplius, si necesse est, de hac re colloquamur, et versus legas, quos pro te interpellatus Milandro rescripsi. miserum me, cujus hodie feriae exierunt: vestrae an vivaciores fuerint equidem nescio. Salutant te duo, quorum alter diligentissime vigilat, alter felicissime somniat: et velit ex te audire quid faciat [gap: Greek word(s)]. VIII. Jan. CICICCVII.
EPISTOLA CLXVI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
TAm anxie sollicitus fui, ut mea Epigrammata de [note: Leguntur lib. II. Farraginis pag. 201. et lib. 1. Epigram. pag. 239. Heinsii vero in Lipsii motoem carmina inter ejus Poemata lib. III. Silv. pag. 62. et seqq.] Lipsio inter vestra carmina non comparerent, ut cum moneret Nicolaus noster editionem a te parari, ne scribendi quidem ad te moram mihi indulserim, quum continuo quicquid erat id ad te mitterem, quare quod tunc festinatione peccavi, nunc resarcio. Facis rem te dignam, quod hoc tam diligenter agis: videant homines illi, qui humanitatem omnem eousque exuerunt, ut extra suam cohortem nullius virtutes velint agnoscere, in nos neque religionis neque reipublicae partes tantum juris habere, ut alieni boni ingratos nos faciant aestimatores. placuerunt mihi semper illi e Tragoedia versus:
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Et hjus quidem laudis ego quoque in partem veniam. illud autem proptie vestrum erit decus, Lipsii famam hostium carminibus auctam, quam sui male
page 406, image: s406laudando corruperint. Ex literis postea tuis etiam illud libenter didici, nullum esse tam magnum malum, unde non bonum alicui obtingat: quippe cum illi, quos studiosos nos dicimus, sibi arcessito negotio, vobis otium paraverint. Egregrie sane se ulciscuntur, quod volunt quicquam discere. [gap: Greek word(s)]. [note: Baudius, cujus epistolae, praesertim ad Mylium plenae querelarum, quod tam du inter extraordinarios Professores sedere juberetur. quod concoquere non potuit magnus ejus animus.] illum dico, qui perpetuum cum ordinariis bellum gerit: qui vereor ne se cupiat per istos tumultus reipublicae partem facere, et jactare se tribunitiis concionibus, nisi forte domesticum illi bellum civili prius est. Miratus sum nuper vim hominis. serio cuidam irascebatur, quod alapis suis caput non praebuisset. Sed tu, arbitror, recte feceris, si ad nos transcurras? ubi nullae sunt, nisi horariae, partes. Salve, Heinsi clarissime et nos ama. Mart. CICICVII.
EPISTOLA CLXVII. HUGO GROTIUS Daneli Heinsio suo S. Leidam.
UTinam tu quidem meam caussam, quam juste susceperas, tam feliciter egisses. nam profecto pudet me, cum ista video publici juris facta, quae ne privatim quidem, nisi inter paucos, legi debuerant. [note: Credo intelligi Epistolam jocosam ad Henr. Delmanborstium, cum Medicinae doctor crearetur lib. II. Farrag. pag. 189. videtur ille Delmanhorstri pater vitriarlam fecisse vid. infr. Epist. CCX.] Versus enim illos [gap: Greek word(s)] in ea primum charta concepi, quae ad ipsum missa est, idque praesentibus amicis aliquot et mecum nugantibus; neque aliud speraveram, quam quod tu verissime conjicis, fore ut noster [gap: Greek word(s)], ea quae ita scripseram, pro soluta oratione acciperet, quum non videretur mihi ipse unquam solutius scribere. Itaque in mandatis dederam Heroi [gap: Greek word(s)], ne litteras illi exhiberet, nisi in ipso prandio, aut paulo ante, ut cum deinde vobis easdem literas ostendisset, haberetis risus argumentum. Nunc ita res accidit, ut quae potuissent non indigna videri Grotii, ut ille inquit, lepore, facta sunt ista editione paullo minus, quam fatua atque insulsa. Locutus sum hac de re cum [note: Bau Jambico Poeta: quem mox Biprofissorem vocat, quia et Juirs professiorem ambiit, et titulum obtinuit, sed honore contentus, disciplina abstinere debuit.] Archilocho. is primum videbatur openun suam mihi velle imputare, quod ut magis persuaderet, ajebat quaedam se illic sui genii agnoscere, puto quia natio mortalium mihi excidisset. Postea, ut vidit me ita judicare, non debuisse tale quid fieri, me non modo inscio, sed etiam invito, ut qui. contraria mandata dedissem, quod negare non poterat, culpam. omnem rejecit in amicum nostrum, quem mihi in mentem venit vocare [note: Scriverium, qui diu Martialem promisit, antenquam tandem ederet, nam in epistola illa vocat eum Grotius Martialis editorem Lentulum: et Rossae Poetam esse ipsum Heinsium patet ex Epist CLXXXIL.] [gap: Greek word(s)], qui sane
page 407, image: s407hac in re contra istud nomen suum fecit, neque Lentulum se, sed Celerem aut Cursorem praestitit. Ipsi parentis tanti alumno non miror persuaderi potuisse istam editionem; credidit enim quae ibi dicantur, ad artis suae commendationem mirifice pe tinere: cui ego cur parcerem, cum etiam meos offenderim? Posthac ergo et litigatores et medicos iratos habere mereor. ac proinde nec honestum mihi forte erit caussas agere, nec tutum aegrotare. Poterant omnia ista tolerari, si nomen non accessisset, quod sane pluribus quam duobus exemplaribus prostare oportet, cum ego jam duo ita edita acceperim, alterum per Reigersbergium, alterum per nostrum novum Biprofessorem, qui spero uxori eas poenas pendet, quas mihi debet. Aesculapii autem nomen, quod in aliis pro meo suffectum est, nonne insigniter ineptum est? saltem Aulum Gellium dixisset, nam Aesculapii personae alia conveniebant. Vide quam saepe falsa sint nostra consilia. Ego qui [note: Legitur lib. II. Silvar. pag. 72.] Heemskerkianum Epicedium, quod tu quoque, ut inter mea, non pessimum judicabas, nescio quas ob ratiunenlas, supprimere volui, nunc per istud egregium poema fabula fio. Adversus hoc fastidium refeci me hodie lectione eloquentissimae tuae praefationis [gap: Greek word(s)], quae visa est mihi mirabili temperamento, et amici affectum, et judicis relligionem servare. Rogo te, saepe aliquid edas, ut saepe praefari tibi necesse sit. Huc autem si redire tibi vacaverit, qua me domi reperias certiorem tibi horam, quam prandii condicere non possum, XXII. Julii CICICCVII.
EPISTOLA CLXVIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
MItto tibi literas ejus hominis, qui vix unquam solitus est gratis scribere, nosti, ut video, artem homines inescandi. tam belle illi Theognidem suum proponis. invenies et in his Theognidea, sed ea quorum optime meminisse videtur, [gap: Greek word(s)], [gap: Greek word(s)], quae puto facilius in Academiis, quam in aulis invenitur. Potest ille sibi occinere, omne tulit punctum. et tamen ita scribit, si animadvertas, quasi puncta nesciat. Sed satis jocorum. Nam ille profecto nos potest armis non Alexandri, sed Eumenis [gap: Greek word(s)]. XXVII. Julii CICICCVII. Hagae. [note: Hanc epistolam agere de Joanne Milandro, Domino de Poederoye, ideo suspicor, quia Danielis Heinsii manu in margine notatum erat, Milander, ad quem sunt multae Baudii Epistolae, qui quovis modo ex arido illo pumice nummos elicere tentabat, unde saepe joci in ejus epistolis ad Mylium et alios de ejus tenacitate occurrunt. vide lib. II. Epist. Baudii 101. et 111. 3. et ex aliis ad ipsum Milandrum et Mylium epistolis saepe illum mendicasse, sed non potuisse emungere constabit. erat vero Milander Principi Mauritio scriba, sive secretarius, quo respicere hîc puto Grotium, cum Eumenes scriba Alexandri fuerit: et ideo nihil gratis scribere ait, quia scrihae ex omnibus, quae scribunt, quaestum faciunt. Grotius epigrammata duo ejus honori dedit pag. 209. et 222. Heinsius nuptias ejus cum Maria Hohenloja celebrat lib. I. Silvar. pag. 7.]
page 408, image: s408
EPISTOLA CLXIX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
JUssit D. Legatus Francicus impelli illud negotium, quod ejus nomine tibi commendaveram de libello, quem nosti. Quantum igitur poteris hoc cures velim, ut describatur. Locutus sum Mylio de controversiola, quae Urbi cum senatu inciderat; non potes habere animosiorem tui defensorem, ex quo rem illi omnem, et nescio quorum inscitiam aperui. Ille continuo ad vos perget: quid actum sit, postea sciam, et significabo. Interim de scribendis literis quod dixeram, tecum vide. Ego sicut ex usu tuo esse credidi, ita suasi. Tibi si aliter videtur, nihil repugno. Tua enim dignitas mihi commendatissima est. Sed de Rhedonio, mi [gap: Greek word(s)], utinam! beabis me. Salve igitur, et aut scribe, aut potius veni, utriusque excusationem non accipiam. Hagae CIC IC CVII.
EPISTOLA CLXX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
GRatularis vero mihi, Heinsi Clarissime, et cur quaeso gratularis? quiane ereptam mihi vides eam, quam semper habui maximam, literariam voluptatem? an quia in lites, apud quas diverti hactenus, nunc totus relegor? an vero quia totos dies cum eo hominum genere vivendum mihi erit, quos vos non possitis sine stomacho aspicere. Vera sunt quae dico, atque utinam minus vera essent. At tu etiam sic loqui audes, quasi in ista, quam tibi dignitatem appellare visum est, aliquid amicis esse posset praesidii, in quo sane nescis quantum fallaris. Nam mihi in hoc munere [gap: Greek word(s)], ut malis nocere possim, [gap: Greek word(s)], ut bonis possim prodesse. Putasne tu ei homini magnopere gratulandum, qui officii bene gesti non aliam potest sperare mercedem, quam graves et magnas offensas? Hoc ei non accidit, qui Theocritum, Hesiodum, Maximum Tyrium et similia edendo quicquid ubique doctorum est obligat, aut ut ad minora exempla veniam, qui de curru aliquid, aut de area ludit. Quare, etiam vetante te, non mentiar, si me invidere vobis dicam, istam vitae tranquillitatem, securitatem animi, libertatem otii: An tu hoc esse putas, Hagae litigare, quod Lugduni inter Scaligeros et Baudios vivere? Vestras virtutes magna excipiet gratia posteritatis: quanquam ne posteritas quidem exspectanda est illis, quibus vivis licet fama et consentientis orbis judicio frui: nobis parum est inter ingratos senesecre: inter iratos et infensos
page 409, image: s409transigendum est aevum, in praesens sollicitum, in posterum ignobile. Lucani ipsius, cujus tu in mei gratiam meministi, vereor ne mihi nunc obliviscendum sit, nisi quod illi versus nimium adhuc haerent animo
--- O vitae tuta facultas
Pauperis, angustique Laves, o munera, nondum
Intellecta Deûm!
Pleni sunt omnes chori Tragoediarum id genus sententiis, quae nobis privata studia commendant, sed nos istorum quasi memores loquimur, quasi obliti vivimus. Ipse ego, cui nunc ista dicere non difficile est, tamen hoc volui, quod nunc incuso. At tu, cui liberius et constantius est judicium, loco gratulationis consolationem meditare, neque enim minus verum est de eo, qui ad talia munera, quam qui ad aulas accedit, [gap: Greek word(s)]. Morbum tuum jam desiisse spero, aut minuisse saltem: at meus nunc incipit primum, et crescit, donec ego decrescam. XIX. Nov. CIC IC CVII.
EPISTOLA CLXXI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
ROgo te per quicquid amas et taces, ac per istos Belgicos versus, quos nuper crudelissime cremasti, ut Tragoediam nostram, quam Christum patientem inscribere Scaligero, Heroum maximo, visum est, perlegas quam diligentissime, emendes quam liberrime, deinde quamprimum transmittas, ut ea quoque corrigam, quae idem Heros admovit. Vellem sane, si fieri posset, non tam meum nomen, quam Jannini, cui debeo plurimum, in Nundinis comparere. sed oportet serius Typographos decipi, qui alioqui scientes tam malae merci se non immiscebunt. Fac mentiaris aliquid mea causa. Sed nescire non debes esse tibi iratum amici nostri genium, quia ipsum ab uxorc, quam ille insanire tandem fatetur, contusum esse Scaligero nuntiasti: qua de causa a Scaligero se Laconem plagipatidam vocatum graviter conqueritur. Vide ipsi satisfacias, ne vestri Jambi inter se committantur. Post abitum tuum dixit mihi Mylius, curaturum se, ut res tua jamjam transigatur, dum Lugdunenses hîc sunt. Doleo sane recruduisse apud vos mala Academica, dum hîc remedia quaeruntur. Ego febricula laborare incipio, adversus quam refice me, quaeso, si vacat, literis tuis. XXVI. Febr. CIC IC CVIII.
EPISTOLA CLXXII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
VIx ad te dederam, quas postremas scripseram, literas, cum mihi tragoedia a patre tuo redditur, quam leniter perlectam neque multo emendatiorem
page 410, image: s410remitto. Persevero enim in ea opinione, si edenda est, id sine mora faciendum: nescio autem an typographum jam inveneris, an praelum vacet. siutrumque ex voto est, nihil obstat quo minus continuo tradas. Praefationes ad Janninum et lectorem jam scriptae sunt. Sed retineo eas, dum caetera excusa sint, si quid forte ex medii temporis occasionibus mutandum obveniat. Multum sine dubio taedii tibi creatura est correctio. Sed rogo ne grave sit hoc quoque beneficium multis prioribus adjungere. Lectiones vobis recte procedere gaudeo. Et velim scire, an Baudius a declamando se abstinere potue. rit, et quousque vapulet tibi Scoppius. A°. CICICCVII.
EPISTOLA CLXXIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
ETsi nundinarum occasionem praeterfluxisse ex te intelligo, tamen aliis decausis omnino constitui tragoediae editionem festinare, et Janninum Praesidem, hoc potissimum rerum statu, publico scripto affri. quam ad rem te mihi adjutorem fere confido. Idque scripsissem statim post receptas tuas literas, nisi dictus esses mihi hîc exspectari, quod et literae tuae innuere videbantur. quae spes cum jam forte evanuerit, et ob lectiones, neque dum scimus quo successu, repetitas, iterum te rogare volui, ut de Typographo si quid actum est, sciam, simulque exemplar accipiam, ut emendatius remittam. Gaudeo tibi meos lusus mediocriter placere. nam caetera, quae addis, persuasurum te non sperasti ei maxime, qui non modo priorem tuam Tragoediam, sed et recentioris partem viderit: si quid apud vos novi agitur, sac nos, quaeso, participes: praesertim Scoppiana quo processerint. Et quomodo tibi cum virorum optimo, mulierem habente pessimam, conveniat. Vale, Clarissime Heinsi. 3. Martii 1608.
EPISTOLA CLXXIV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
ANxia res est: poesis. praesertim in ingeniis crudioribus, nec satis in ea arte recoctis. Venit mihi in mentem hodie, me in choro secundo semel posuisse, Nova creverunt moenia templi. quod non muto, semel; sub finem ejusdem chori per te sancti moenia templi, pro quo melius erit Limina templi; ne vocum. duarum repetitio offendat. Similiter in actu quarto scripsi, Templi illa
page 411, image: s411veteris decora, quae fuerant prius, quod retineo; sed in ultima scena Tragoediae est aliud, quod nimium prope accedit, nempe Saecli illa veteris decora quam longe tibi etc. Mallem igitur, Senioris aevi decora quam longe. Ignosce, ineptiis, et vale, mi Heinsi. Mart. CIC IC CVIII.
EPISTOLA CXXLV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
QUod Tragoediam nostram tam cito prodituram scribis, e voto est, eoque magis, quia in amicorum manibus esse poterit sub id tempus, quod ejusdem argumenti memoriae ab Ecclesia consecratum est. Et quod addis exiguum fore libellum, neque hoc displicet. Erit enim hoc magis [gap: Greek word(s)]: Siquis tamen haec quoque, siquis. Etsi parum id refert: Eritis enim pro omnibus tu mihi et Scaliger, a quibus absolutus non est quod aliorum judicia anxic metuam. Ceterum quod tu in re nihili tam diligentem operam navas, excusandam tibi habeo meam libertatem, quae te non uti modo, sed et abuti audeat. Quanquam vero in rebus majoribus expertus saepe sum benevolentiam tuam, tanto plus tamen nunc tibi debeo, quanto minus est, quod exsequeris. Utinam vero sciret orbis, qui te novit, te mihi tam amicum fuisse, ut ista tibi patereris injungi, esset mihi hoc sane non paullo gloriosius, quam id, quod tu magnifice depraedicas, inter forum et carcerem regnare: ubi sane nullus est locus meis Tragoediis. Misi tibi nuper emendationem duorum versuum novi opusculi. Nunc de tertio monebo. in scena Petri est Josephi Patriarchae quaedam [gap: Greek word(s)]. Ibi dixi, undecim fratrum manus, et tamen cum recte cogito, undecimus, qui erat Benjamin, consilio fratris interficiendi aut venumdandi non interfuit. Dolet mihi quod istam numeri elegantiam amittere debeo, et rescribere, impias fratrum manus, nisi tu mavis invidas. XI. Martii CIC IC CVIII.
EPISTOLA CLXXVI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
VIdeo me in Tragoedia mea, id quod ferme potissimum erat, perdere tempestivam editionem. Itaque quod vulgo dici solet, post diem festum veniemus. Scio te quoque irasci. Sed quid faciamus? ita sunt homines. Im pelle tamen quantum potes. Versus hos ad Vrientium scriptos cum leges, ridebis, sat scio, captatam nominum allusionem. et tu scis quam hoc a me alienum sit.
page 412, image: s412sed volui ipsum, cui ista, ut video, placent, suo exemplo ulcisci. Transmittes cum litteris tuis, si tanti videbitur. Ego vero non Herculis, sed tuam fidem imploro, quod exspectatissimo scripto tam diu caremus. Accepi a Baudio novas litteras plenas tristibus facetiis, in quibus vim sibi fieri queritur, quod [gap: Greek word(s)] orationis editioni intercedunt. Vale, et fac aut te aut tua quamprimum videamus. 11. April. CICICCVIII.
EPISTOLA CLXXVII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
TRagoediae meae exemplaria, quod rerum omnium si non primum, certe nec postremum est, in tempore recepi: eoque nomine ac plurimis aliis diligentiae tuae summas habeo gratias. Mitto nunc ministrum, ut exemplaria alia usque ad quinquaginta a bibliopola auferat eo pretio, quod tu, si vacabit, cum Typographo statues. D. Scaligero, tibi ac Baudio ipse hinc transmittam: interim volo quaedam nunc apud te relinqui, quibus pro arbitratu utaris. In redegendo inveni errata quaedam Typographica in posterioribus paginis, et quaedam talia, ut sensum alium facerent, quam quem ego voluisse me sentio. Ea omnino judico calamo, quando aliter fieri non potest, corrigenda: quod si Typographo nimis molestum est, tradat huic homini exemplaria omnia: remittam intra biduum emendata. De versiculis, sane tecum judico esse non satis [gap: Greek word(s)] aut, ut proprie loquar, [gap: Greek word(s)]. Sed tamen istius commendationis lenocinio aliquot lectores alliciemus. Te et Herculem tuum [gap: Greek word(s)] avide exspectamus, imprimis legati Germanici, qui me velut expromisserem interpellant. Legatus Marchionis Ansbachii eo magis, quia [note: Scioppium.] hominem illum, si tamen homo dicendus est, tam familiariter in Italia novit, ut ab ipso Cardinalibus Lutheranismi nomine commendatus sit, quod illi magnam fugiendi diligentiam injecit. Vale, et veni. CICICCVIII.
EPISTOLA CLXXVIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
LEgi Menippeam tuam, quae sane meretur, nt inter magnos titulos, quos tibi summo jure eruditorum omnium judicia conferunt, Lepidi quoque nomen non respuas. Neque enim arbitror post [gap: Greek word(s)] quicquam exiisse tam docte festivum. Unum. dolet, quod plerique lectores magnam jocorum
page 413, image: s413partem non intelligent, eam vero imprimis, quae ad Zenonis decreta alludit. Versus autem, quos intexuisti, sunt vere Petroniani, hoc est elegantissimi: tum vero [gap: Greek word(s)], et versuum Graecorum et Latinorum detorsiones felicissimae. Utinam adfuissem heri, ut demonstrare praesenti tibi potuissem, esse me inter eos, quibus istam scriptionem potes imputare. Dedissem simul tibi exemplaria aliquot Tragoediae, non quidem quot volo, magna enim pars a salutantibus abrepta est, sed quot nunc potui. Ubi Lugdunum venero, efficiam ut habeas, quot voles. Rogo D. Scaligero meo nomine unum exhibeas, aut plura etiam, si uti voluerit: cui quidem Heroi sedulo gratulor, quod ita uti debebat, ac pro dignitate vindicatus est. Vidi hîc Baudium cum uxore, quae litigando ita mihi profecisse videtur,. ut tunc etiam cum loqui vult, non loquatur, sed latret. Cerita mihi videtur, ita loquitur [gap: Greek word(s)]. Ipse autem, cum praeter istud, quod maximum est malum, eo miseriarum redigatur, quotidie ut [gap: Greek word(s)] turpe non, judicet, tamen et versus facere potuit, et bibere non desinit. Nescio cum risu haec an indignatione dicere debeam, nuper in mensa Jannini praesidis, cum mero incaluisset, sponsione obligare se voluit, se vel ipsis, qui aderant, judicibus, (erant autem Pontificii omnes) luce meridiana clarius demonstraturum, Pontificem esse Antichristum. Nunc Haesdam nescio qua specula abivit, et illam circumducit foedum spectantibus omen. Nobis erit procul dubio [gap: Greek word(s)] placatior. de qua si lubet cogitemus. Nihil absurdi feceris si de [note: Vernaculo nomine, credo, van Esch vocatam puellam innui: respicit enim ad illa Virgilii. Ecl. VII. Fraxinus in Silvis pulcherrima. vid. et Ep. CLXXX.] illa, [gap: Greek word(s)], et quae in Silvis dicitur pulcherrima, aliquid moliaris: [gap: Greek word(s)] quidem jam, quantum conjicio, non a nostro Othonis adversario, sed ab altero, contra quem tibi non difficilem puto fore victoriam, si commiti volueris. Hoc affirmare tibi possum, si formae magnam habes rationem, nihil tibi posse melius contingere. Sed forte eorum ex numero es, qui aequo animo ferunt aliquid formae decedere, dum doti tantundem accedat, a quibus ego quoque non pertinaciter dissentio. Tamen aliquid agamus, ne nos putent homines Baudii exemplo ita affici, ut de judicio nostro desperemus, aut id verum credam, quod mihi exprobavit [gap: Greek word(s)] Reigersbergius, te ac me nostrique similes tantum citra versus amare; quam ego vocem illi non excidisse magno velim: adeo me moleste habet. Tu autem Vale XII. Apr. CIC IC CVIII.
EPISTOLA CLXXIX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
ROgo te fasciculum hunc tradas ei viro, quem nos, invito Scioppio, Scaligerum nominamus. Puto inesse litteras ad te. Alterum quod te precor
page 414, image: s414hoc est, ut si quae habes penes te exemplaria Tragoediae nostrae, tradas unum Scriverio, quem sane multis nominibus amo. Si non habes, jube peti a Typographo. Audio te et Baudium nuper coenatos apud Venium, elegantissimum hominem. Sane, nisi se invitare turpe esset, adesse debueram, nisi posthac ob austeriora quaedam studia, exsulare me e vestro choro jubetis, quam unam poenam deprecor. April. CICICCVIII.
EPISTOLA CLXXX. HUCO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
POlybium Megalopolitanum, auctorem, ut Cicero sentit, neque vero ego dissentio, inprimis bonum, ut dicere tibi occoeperam, videre gestit [note: Hippolytus a Collibus Palatini legatus ad Ordines foederatos, cujus et infra mentio saepe sit.] privigni Phaedrae cognominis; qui ut eum sibi transmîttas e bibliotheca aut tua aut publica, meretur sane, Herculis tui lector non indiligens. Huic libro si alterum adjunxeris, Philippum de Leydis Jurisconsultum, rem munificentia tua non indignam feceris. Ne autem moram ullam facias his te versibus obtestor,
Sic properet se inferre tuis amplexibus ultro
Digna viro conjux; Dryadum seu sanguinis una
[note: Vide sup. Epist. CLXXVIII.] Fraxinei laetas nemoris te invitat ad umbras;
Seu quicunque furor tecto quem carmine Rossae
Dissimulat, quas non perlatum nomen ad aures!
Sic tibi: [note: Scioppius.] Munsteri generis furtiva propago
Sub flagris gemat, atque inscriptus verbere terga
Vibices toti cupiat monstrare Suburrae. 4
IV. Maji CICICCVIII.
EPISTOLA CLXXXI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
MItto tibi, Heinsi Clairssime, libros elegantes duos ab Ottone Venio, quem ego non illepide, ut mihi videbatur, verum infeliciter Octavium nominaveram. Habes. hîc [note: Vide D. Heinsii Poemata pag. 376. et 377. et Grotii pag. 245. et 246.] Emblemata Erotica, quia meruisti: Horatiana, ut merearis: pauca enim nunc exemplaria excudit, brevi plura editurus: ad quam commendationem a nostrûm utroque Epigramma exspectat. tertius erit Vrientius:
page 415, image: s415hic laudator illi satis est. Credo facturum te, etsi materia per se favet, et ipsius et fratris gratia. Hoc igitur ipsius nomine. Alterum alterius, vel potius meo petam. Monui nuper obiter, nunc serio urgebo versus a te aliquos, quibus [note: Celebrarunt ejus nuptias cum Agnete Haymanna, Grotius pag. 104. Heinsius 191.]Job. Borelii ditissimae nuptiae celebrentur. Erit illi non ingratum poematum Belgicum, quod et sponsae legi possit, si tibi ita videbitur. Baudius quoque non absurde fecerit, si Gallicam venam experiatur. Nos etsi eo scribendi genere apprimis lassati, Latine aliquod moliemur. Ab Heroe epigramma aliquod poscere forte importunum foret. tamen fieri posse arbitror, ut leviter admonitus aliquid meditetur, si hora sit commoda, et ad libros orientales respexerit. Haec ego amicissimi hominis nomine rogo confidentius, quam pro me fuissem rogaturus, cur tamen aliquid reservavi, si quid nobis forte tale contingat, trepide precor. Vale, decus aetatis, et me perpetuo tuum crede. XIII. Maji CIC IC CVIII.
EPISTOLA CLXXXII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
PUto te, Clarissime Heinsi, et tibi et Borelio non defuturum: Borelio quidem, quo minus ipsius locupletissimum conjugium praesentia tua honestes; tibi vero, quominus optima occasione et in hominum amicissimorum comitatu (quos inter et me velim numeres) remissionem aliquam studiis indulgeas, et videas Zelandiam, illam divitum puaellarum nutricem. quis scit an et nos vocet aliqua boni fati aura? vulgatum enim est, nuptias ex nuptiis fieri. Epigramma tuum puto jam esse paratum. magno velim te videre hac septimana, ut et de versibus nostris, et de itineris ratione aliquid statuamus. Ego nisi quibusdam molestiis detinerer, jam ad te advolassem, vocatoris diligentis officio functurus. Ita enim mihi jucundum est, ut te adducam, ut nisi te comite proficisci omnino non audeam. Quare cum eo ire mea interest (est enim ibi quaedam nobis non invisa) poteris paucos absentiae tuae dies non minus mihi, quam Borelio imputare. Scis nos ita solere rationem ponere, ut nunquam ducamus perire id tempus, quo una sumus. Responsum tuum, aut te potius, jamjam exspectabo. 27. Maji CICICCVIII.
EPISTOLA CLXXXIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
TUningius noster, et quidem serio, spem mihi fecerat adventus tui in hunc diem; ego multum crucior, quod eventus non responderit. Ecce enim
page 416, image: s416literas, quas ea de causa penes me servavi. Audio te deliberare, num honestissimi viri postulato obsecuturus sis. da mihi veniam: si ea de re dubitas, parum amice facis. potes enim duobus summopere gratificari, et Borelio, qui hoc mihi diligentissime injunxit, et mihi, qui alioqui habiturus sum iter fastidiosissimum. Et si libere loquamur, quid utrisque nobis commodius accidere potest, quam tanto tempore, eoque continuo, simul vivere, et studioram intermissionem familiaribus colloquiis solari. proculdubio jam aliquid scripseris. Ego scripsi, quod vides, carmen minime optimum, et in quo facile animadvertes nihil me sponte dixisse, sed quod Philosophi quidam in omni rerum natura putant accidere, tractum materiae necessitate. quo factum est, ut sumpserim decursorium scribendi genus, et quale, ut puto, neque tu antehac a me legisti, neque ego posthac scripturus sum. Vides quanta sit miseria non ex suo, sed alterius tempore poetam agere. Baudius quoque spem mihi injecit [gap: Greek word(s)] aut [gap: Greek word(s)]. velim illi aurem velli. Si Basson vacat, aut si non ille, alius quivis, velim mea cum vestris imprimat; ita ut sub vesperam diei Mercurii, aut, si fieri potest, aliquanto ante parata sint, ut ea nobiscum feramus [gap: Greek word(s)]. Melius nobis conveniet, quam heri atque hodie Gomaro et Arminio. Utinam tantum apud te possim, ut cras te videam. Nisi admodum necessariis detinerer, jam ad te transvolassem. fac aliquid, quaeso, mei causa. 31. Maji. CIC IC CVIII.
EPISTOLA CLXXXIV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
VElim ex te scire, Vir Clarissime, quae schola earum, quae sunt in oppidis nostris, maxime apud vos commendetur, optimamque juventutem in Academiam mittat: idque amicorum causa, qui de liberis aliquo literarum causa ablegandis consultant. Nonne tibi mirum videtur vacare homini sponso istis de rebus esse sollicitum? Atque die martis proximo isthuc cogito, unde abesse aequo animo diutius non possum. quo si, ut et tu venias in septimanam inde alteram circa XVII. Julii cum parentibus cognatisque meis rogem atque obsecrem, putem me rem indignam facere nostra amicitia, quasi tu, qui me soles, quoties benefaciendi occasio est, ultro praevenire, nunc magno ambitu exorandus sis, ne id mihi neges, quod nemo hominum venustiorum negare tibi putabit jus aut fas esse. Nam ne nescias, quanta res agatur, discent nunc homines, quid Poetae Poetis debeant. Ego in eo etiam persto, ut Baudium serio vocem, sed, quasi caelibem, id est, sine uxore, cujus adventus non posset esse nisi male ominatus. [note: Legitur Heinsii Epithalamium lib. I. Silv: in ipso initio.] Epithalamii necessitatem non ipsi modo, sed et summo Heroi facile remitto: praesertim si et ipse heros sponte malit facere.
page 417, image: s417Tibi quoque remittam hoc potius, quam operam paranymphicam, ad quam et noster Tuningius sodalis futurus atque sociennus unus tuus, serio se apparat. Vale. V. Julii CIC IC VIII.
EPISTOLA CLXXXV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
CLarissime Domine. Ita te illa amet, quam tu satis belle Luciam nominas, caeterum nescire non debes, haud indecoro vocabulo Margaritam eandem appellari, ita enim illam [gap: Greek word(s)] nimirum Vettius et Blonquius, [gap: Greek word(s)], hoc est Tuningius et sui similes. Miraberis quo eam tam longo hyperbato: sed hoc volebam, ita te illa amet, ut ego litteras tuas, in quibus legens [gap: Greek word(s)] morbi sane mihi non incogniti, recolui mecum veteris. vestigia flammae. Votum meum simplicius efferre non possum, quam, optare me, ut idem Heroinae isti a te fiat, quod tu meae factum putas, cum primum in amorem incidisti. Interim nescire non debes, Tuningium ad illam scriptitare, animi, ut puto, caussa: tibi tamen opera danda est, ne plus ille joco facere videatur, quam tu serio. Si quid vis facere, quod ille assimulare non possit, scribe versus, sed quos legat ipsa Lycoris. materiam sumendam non arbitror, neque ab illo misero Vale, cum ipsam apud hortum relinqueres, neque vero a rheda, et arboribus illis, apud Westhovium tuorum suspiriorum consciis, sed quomodo mansionem hîc tuam, cum id maxime vellet, impetrare non potuerit. Aliquid illi praestare debes, cui tantum negasti. Ego, qui jam aliquid juris in novam nuptam meam usurpare incipio, diligenter eam admonui, quam sit me atque ipsa indignum, tibi ullas ab ipsa aut conquerendi aut suspicandi caussas dari, cui plus obligata sit, quam aut ego possim dicere, aut ipsa intelligere. Putabat se nihil aliud, nisi incendisse te, ego dixi, si aliae nescirent, at ipsam non posse ignorare, quam sint proni ad aegritudinem et desperationem amorum id genus hominum, qui, sanctissimo olim nomine, nunc prope ad convitium delapso, Poetae vocantur. Orphea quoque et Stellam nunquam sine tristitia et suspicionibus amasse. Illa, tacta tam magnis nominibus, serio dolere, quod ullum suum factum tibi displicuisset. quid plura? promisit se in Manmakeri et Comaniae subselliis futuram. atque adeo hodie Middelburgum transit, Luciam allocutura [gap: Greek word(s)]: id enim paullo est melius, quam [gap: Greek word(s)]. Coepit jam et [gap: Greek word(s)], et tuae sententiae [gap: Greek word(s)]. Heroum principi lusus nostros non displicuisse est quod gaudeam: atque eo praesertim nomine, quod eadem Epigrammata vobis duobus probantur, quae ego quoque damnare vix sustineo. Male sit isti decoctori, qui me solutione pecuniae sibi debitae fraudavit. neque enim hominem vidi, visurum tamen spero, ne ille sic impune cum aere alieno meo se in fugam dederit.
page 418, image: s418Plura non addo, visurus enim te sum, ut spero, ante abitum hinc meum, hoc est ante proximos octo dies. Veriae. CIC IC CVIII. Aug.
EPISTOLA CLXXXVI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
TRiumvirali nostro conventui nihil his diebus ad summam laetitiam, ut arbitror, deerat, nisi quod amici nostri uxor viveret, et Scaliger periclitaretur: hoc est, hic nimis, illa minus, quam vellemus, aegrotaret. Ego sane et boni hîc omnes solliciti sumus pro valetudine viri incomparabilis, et eujus damnum vere aestimare non nisi serae posteritati dabitur. Nam nostrum quidem saeculum, si quod ominari nolim evenerit, non tam perdidisse illum dici potest, quam expulisse: quippe tam ingratum ac prope dixerim impium, ut et beneficia Scaligeri sine praemio tulerit, et scelera Scoppii sine poena, absque vobis paucis esset, qui et ipsi alieno saeculo nati estis, digni tamen a fatis habiti, qui cum Scaligero viveretis. Utinam immortali Deo hanc poenam placeret imponere facinorosis hominibus, ut diu jubar istud luceat, quo fulgente inscitia latere non potest. Quod si aliter, hoc est, ita ut aetas meretur, acciderit, quae licentia ignorantiae dabitur, quanta nox literarum imminet? mors ista non mors dici debet, sed occasus. Qua nota terrarum eluvies et morbi populorum strage grassantes, et anni alimentorum frangentes fidem memoriae et honori commendantur, hac transibit ad posteros istius non jacturae, sed calamitatis detestatio. Moram tamen, si fas est, tanti mali precibus efflagitemus: non erunt inverecundae, etsi pro sene. Demantur anni, quos non sibi, sed mundo vixit; juvenis est: imo puer. Interim has ab Hippolyto, ut puto, literas ei trade, si quid forte sit quod dolentem juvet, languentem excitet; et ea mihi de ipsius valetudine renuntia, quae bene sperare me non prohibeant. Tu quoque, ut ipsi melius sit, recte vale. IX. Octo. CIC IC CVIII.
EPISTOLA CLXXXVII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
REduci mihi jammodo ab aliquot dierum itinere inter alia laeta obvenit epistola tua, in qua quod de Lucia scribis tam gaudeo falsum reperiri, (ita enim mihi affirmant, quibus ea res curae cordique est) quam verum esse doleo, fraudem esse factam naso Baudiano: de quo quid aliud dicam, nisi nec recte nec ordine factum, videri? Heroina illa, quae vellet se sine matre natam,
page 419, image: s419nuptura est [note: Job. Milandro. vide Grot. lib. III. Farraginis pag. 209. Heins. lib I. Silvar. pag. 7] seni nostro die, ut arbitror, solis, non jam imminente, sed eo, qui istum sequitur. certe non prius. ego hactenus ita destringor, ut scribendo epithalamio non vacaverim, nedum super poematum editione cogitarem. de quibus tu vere et amice mones, nunquam tempestivius posse vulgari, quam hac aetate, quae et judicio non caret, et extra veniam non est. Spero te brevi ad nos transcursurum, ut et de hac et aliis de rebus loquamur liberalius, quam aut epistolae mos est, aut mihi nunc facere temporis angustia permittit: cui donabis hujus tam festinatae scriptionis culpam. IV. Novembris CICICCVIII.
P. S. Deceperunt te heri scriptae literae meae, quibus nuptialem Tithoni tui diem significavi. hodie enim certo, hoc est ab ipsa, cujus de virginitate agentur Comitia, mihi nuntiatur, solemnia peractum iri die Martis proximo: quod te latere nolui: quem et arbitrum facio, num hoc carmen otii penuria et aliud agentis animi festinatione protrusum, novi conjugis honori, edi an meo supprimi debeat.
EPISTOLA CLXXXVIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinso. Leidam.
VEreor ut satis vendibilis sit inventa opera nostra Indicana, eoque magis, quia nihil a te accepi tam relligioso rerum alienarum curatore. Mea quidem interest, ut editio mea me indemnem praestet, neque emam ipse opera mea meo pretio, quae rursum aliis donem. Tamen si non potest lucripetis vestris persuaderi, ut desiderio meo satisfaciant, malo librorum aliquot, quam temporis facere jacturam: Itaque celeritatem editionis inprimis tibi commendo, sine qua et usus et gratia operis peribit. Hodie admonet me quidam, ut circumspiciam, num quem possem reperire, qui Gallice hoc scriptum interpretetur. erunt forte studiosi apud vos Galli literati, quorum si quis aliquot horas in translationem velit impendere, poterit et typographum demereri, et me, qui libenter relegam et considerabo, num sensus meus, qui mihi optime debet esse cognitus, satis expressus sit. Rogo te patiaris hanc tibi a me molestiam imponi, ut partui nostro obstetriceris. Sed et alieno nomine te sollicitabo Janninus induciarum arbiter magni facit commentarios istos in sacras litteras Rabani Mauri, quos puto esse in bibliotheca publica sub tua fide. ingenti desiderio tangitur ejus libri inspiciendi. si habes, velim (nam puto tomos esse plures) Tomum primum experimenti caussa ad nos transmittas. Ego me tibi publico nomine debitorem Philippi Leidensis profiteor, quem transmittam per nautam. XXIII. Nov. CIC IC CVIII. Fac aliquid sciam, quousque aegrotet Scaliger, et quid meditetur Baudius.
page 420, image: s420
EPISTOLA CLXXXIX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
SCripsi ad te nuper de Indicanis nostris, nondum puto te Typographum invenisse, nam alioqui scripsisses, tamen id qualecunque est, fac sciam,. quaeso, ne diu pendeam. Multas habeo rationes editionem festinandi in quibus, satis scio, adjuvabis me, si potes. Scripseram autem de Rabano Mauro, quem praeses Janinus utendum ex bibliotheca publica receperat. Si forte literas non receperis, potes ex his intelligere, quod prioribus significaveram. Vereor, ne te Scaligeri sequior valetudo detineat: tamen aliquid tibi temporis tui salvum esse debet, et amicis minoribus. Utinam iter Zelandium tibi arrideat: neque enim debes, si eo iturus, ire eo tempore, quo Scottus et Vosbergius, tui amanussimi inde abfuturi sunt. Vale, et nos, quamvis saepe molestos, ama. XXVII. Nov. CIC IC CVIII.
EPISTOLA CXC. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
NImia mea expectatio et impatientia molestum me tibi saepius cogit esse, satis intelligere videor ex eo, quod non scribis, nihil te conficere potuisse de Indicanis meis. tamen velim scire, qua pecunia putes posse imprimi, simul quid de Gallica translatione sperare debeam. Rescribe, quaeso, imo potius, si potes, transcurre ad me in aedes jam viduas. Uxor enim a me profugit, et minatur mihi gelu longum divortium; solare saltem in unum diem solitudinem meam. Facies rem pergratam Jannino, si ipsum videris. Legati Germani et princeps chori Hippolytus excusant se, quod celeritate abitus sui impediti sint Scaligerum, ut putant, nunquam rursus videndum teque et Baudium. salutare. Ansbachiensis quoque abiit, qui sane felix mihi videtur, quod Scaligero placeat: sibi autem quod diviti dominae: quae multum praeicat eum, sibi et bellum et non invenustum videri. Hoc eo, ut scias, illum, ubi redierit, indicturum tibi epithalamium: quod si ei ego excusare non potero, praevideo futurum, ut in eundem locum incidamus, de gentium jure violato in vulnere legati. Rogo te ut has literas, quas inclusas vides (sunt a patre meo) per ministrum tuum mittas ad hominem, si non fallor, in tractandis pecuniis non paulo te eruditiorem, quam sapientiam mirum ni Baudius ipsi invideat V. Dec. CIC IC CVIII.
page 421, image: s421
EPISTOLA CXCI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
IN Zelandiam trahor, tristi caussa, ob morbum conjugis: quod ne tibi contingat certissimo uteris remedio, vita caelibe. Ego malo ibi totus esse, quam hîc dimidius. Caeterum [gap: Greek word(s)] deproperationem tibi, ut me ipsum, commendo. interest enim et publice et mea privatim, ut editio festinetur: alioqui [gap: Greek word(s)]. scio per te non staturum. sed negligentiae et desidiae Typographorum oppono diligentiam tuam, quam semper in rebus meis etiam infra dignitatem tuam exhibuisti. Cogita me, quamdiu absum, quotidie id rogare, quod nunc semel per litteras rogo. In correctione nescio an aliquis usus esse possit herois Tuningii. si ita est, non gravabitur. Dabo operam ut redeam quamprimum, etsi hoc [gap: Greek word(s)]. Inter proprios metus etiam Scaligeri me valetudo cruciat, cui me commendo, forte haud ultra visurus istud saeculi lumen. Vale, Doctissime Virorum. XVIII. Dec. CICICCVIII.
EPISTOLA CXCII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
EPithalamiorum tuorum partem a me interceptam humane laturum te confido. Interim de amoribus, si modo ea tibi manet cura, ignarumte te esse nolui, heroinam nostram Middelburgi esse, eo a matre, ad quam Bloncquius miserat, vocatam. causa ejus consilii erat, ut si quis eam vere amaret, quaereret ipsam potius, quam inveniret. quippe oblata occasione colloquendi fortuita facile discerni posse simulatos et temporis causa consictos amores a veris amoribus. Dixit mihi Blonquius se, si ante adventum tuum consilii tui particeps fuisset, potuisse rem multum apud ipsam praeparare et matrem. Socrus mea a te stat. si non plane desperasti, neque quicquam vidisti cur te consilii prioris poeniteat, forte aliquid apud ipsam praesidii tibi futurum est in ea arte, quae mihi saepe feliciter cessit: de versibus loquor ea lingua scribendis, quam mollior sexus intelligat. Fac quaeso, aliquas a te literas accipiam, et memineris me unum esse ex eo hominum genere, qui summam felicitatis suae partem in eo ponunt, quod virtutes tuas et aestimare et praedicare possunt, quod ego et nunc facio, et facere nunquam desinam. Decemb. CICICCVIII.
page 422, image: s422
EPISTOLA CXCIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
Hîc in Zelandia multos tui amantes pluresque accusantes video eam, quam tu quoque in versibus socordiam appellas. Imprimis Blonquius verba mihi retulit Vettii, qui cum matre dominae hac de re serio egeras. Uterque tuus est, quantum vis, sed prodesse tibi non possunt, dum tibi obstas. Ita feriae causam tuam gravant, et meum huc iter. putant enim minus esse patrocinii in occupationibus contra amicam, quam contra uxorem. Mea gravi morbo liberata est. Tua adhuc vacat. Neque est quod aut Papirios aut Martios, aut id genus hominurn metuas. Liber meus Interim, ut puto, procedit. te quidem [gap: Greek word(s)], quod si Luciae aliqua tibi cura est, et febrem. Zelandicam non nimium metuis, poterit correctio mandari Tuningio, aut si ille minus vacat, Baudio, qui se oblectabit hac opera interim, dum uxor mori cunctatur. Pro Scaligero sane sollicitus sum, nisi tu fortiter desperandum putes. Vale, decus nostrum. 26. Decemb. CICICCVIII.
EPISTOLA CXCIV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
DOmum reversus, sine uxore, quam tamen reliqui probe valentem, nihil prius habui, quam ad te scribere, primum ut hoc tu scires: deinde ut ego ex te, ecquid Indica mea profecerint, quae nisi maturantur, et oleum et opera perierunt. De Lucia nimium tu securus es. Et vera sunt, quae ex Zelandia scripsi. Nescio quis illi nunc miles alludit, quem tu facile excuties. Etsi hercule etiam dubito, an suadere cuiquam ausim matrimonium, cum video me, cui id optime cessit, tanto in cruciatu fuisse, pendente conjugis valetudine. Adeo nihil in rebus humanis sincerum est: nam ubi id quod amas nactus sis, succedit amittendi metus, molestia, cui vix ulla voluptas contra comparanda sit. ut bene succedat tamen, ut dico, me exemplum habes: sin male [note: Baudium.] amicum nostrum vides, quem non dubito graviter angi ob immortalitatem uxoris. Saluta quaeso materteram tuam, cui gratias ago, quod se pro uxore mea sollicitam ostenderit. 5. Jan. CICICCIX.
page 423, image: s423
EPISTOLA CXCV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
EGo vero, mi Heinsi, hominum sum omnium ingratissimus, si aut ea, quac tu mihi praestas, quotidie non agnoscam, aut ea tibi imputem, quorum in aliis culpa inest: quis enim non in suis hoc rebus experitur, diligentiam nostram vinci saepe atque impediri aliorum desidia, etsi istorum lucripetarum mora non est mera desidia, sed avaritia. si putarem eos non posse indemnes esse, nisi mihi injuriam facerent, ferrem aequo animo. nam de quaestu tuo certant dispendio meo, hoc est gratiae detrimento: tamen quantum adhuc in posterum festinabunt, tantum peccato suo demserint. Tibi vero tanto plus debebo, quanto cum molestiore hominum genere rem tibi esse satis intelligo. Characteres sane placent et libelli forma, utinam chartam non pessimam adhibeant! De publicis addamus aliquid? Induciae periclitantur, quantum unquam antehac. Videtur Hispanus non tanti facturus nos decipere, ut eo nomine veterem superbiam omittat. quod si facit, verendum est ne posteritas illum a nobis corruptum judicet, adeo hoc rebus nostris; expedit. Caeterum de Ecclesia quoque, ut debeo, sollicitus tum. Et ut possim cum viris sapientibus loqui cum ratione, legi diligenter dialogos Castellionis. invenio miserum interpretem sacrarum literarum, et ut objectiones moventem in argumento foecundo multiplices, ita ad contrarias auctoritates respondentem perfrigide. Si essem apud vos, darem operam, ut scripta aliqua Arminii nanciscerer. De Scaligero nihil scribis, puto eum adhuc mori. Baudium nostrum an vidisti? inauratus est a [note: Nec tacuit Baudius, sed magnifice jactat Brassero lib. III. Epist. 70. munus centum Pistoletorum, quos de manu in manum Janninus ipsi dedit, minatus ante discessum in Galliam adhuc tantundem additurum: nec minora exspectabat ab Angliae legato, qui non inferiorem se in Baudio inaurando fore promiserat.] Jannino non poenitenda liberalitate: puto eam esse hominis ingenuitatem, ut hoc omnibus praedicet: nam ad me quidem eo is duntaxat nomine venit, ne hoc nescirem. Rogo te, ut has literas ad Gomari aedes cures deferri. XII. Januar. CICICCIX.
EPISTOLA CXCVI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
INter negotia non minus multiplicia, quam injucunda, solatium majus mihi obtingere nullum potuit eo, quod ex orationum tuarum lectione percepi.
page 424, image: s424Nefas sit te alii quam tibimet ipsi comparari. Itaque cum priores tuas orationes cum his postremis confero, ita judico, eloquentiam tuam a subtilitate Senecae ad Plinii elegantiam venisse, nunc in perfectissima Ciceronis facundia consummatam. Discent posthac Tullium admirari, qui videbunt te, cui caetera dicendi genera felicissime contigerunt, hunc delegisse postremo loco, quem imitareris, aut quîcum contenderes. Quis nunc contemnet eam facilitatem, quam tu sequendam duxisti, cui nihil difficile est? Eant nunc illa verbosae brevitatis praaecipitia, eant acumina anxie quaesita, eat putida sordentis vetustatis affectatio: illi quoque eant, qui per omnes aetates, per omnia dicendi genera instabili dictione decurrunt. Habent forte aliquid eruditionis eorum labores: oratio sanitatem et robur non habet. Fuit olim laus saeculi incorrupte atque castigate loqui, quo nimirum tempore Hortensius, gravis aemulus, palmam tamen Ciceroni reliquit, quo Brutus, Asinius, Calvus, certatim ad vim dicendi masculam aspirabant, quo immensus ille Caesaris animus digna Romana majestate sine fuco et calamistris loquebatur. Nunc ista laus, quae publica esse aetatis jam dudum desiit, privata tua facta est: Versuc ipsi tui, quorum gloria hac nova laude obscuratur, indicium huic rei dederant atque praesagium. Quid enim aliud exspectare debebamus ab Ovidiano poeta quam Ciceronianum oratorem? Illa vero imprimis quae de bibliotheca est oratio, multis mihi bibliothecis praestare videtur, quippe cum praeter eximiam in dicendo felicitatem de Clarissimis ingeniis exactissima judicia complectatur. Neque minus admiror, quomodo in argumento parum amoeno de ratione interpretandi Poetas non disertus tantum, sed et festivus esse potueris. In librum de Mundo quae dicis, talia sunt, quae nisi ab excercitatissimo Philosopho, et Critico diligentissimo, dici non potuerint. Argumenta autem de auctore ejus libri certissima; stylus et placita Aristotelis, a quibus iste liber plurimum dissidet. Nunc ad mea venio, hoc primum testatus, non sine rubore mittere me ad te Praefationem, quam Indicis meis praefigas. nunc enim demum, postquam tua legi, incipio intelligere, quam non Latine alii scribamus. Sed profecto totus liber, ut ferme omnium, qui in studio hoc inficeto versantur, laboris multum continet, eruditionis nihil. Mitto et binas regis Hispaniae literas, quas in fine operis locandas judico. Inscriptio libri erit, quae in prima pagina scripta est. Sed non debet publicari liber antequam monstratus sit Ordinibus, a quibus accedet permissio, cujus exemplum in tergo ipsius frontispicii excudetur. Itaque ubi impressa erunt omnia, exemplar unum ad me mittetur, quod cum Ordinibus communicem. Vale, Clarissime Domine, et aequi interpretare libertatem meam, qua toties tibi molestus sum. 18. Febr. 1609.
page 425, image: s425
EPISTOLA CXCVII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
LEgi heri literas tuas, Clarissime Heinsi, quarum leporem si noster Bloncquius tam bene intelligeret, quam ego mihi intelligere videor, non putaret se difficile adeo patrocinium suscepisse, cum tibi contra Decios et Cursores et Martios favet. Ac de illo quidem novissimo rivali tuo ulciscendo nunc diligenter Antverpiae agitur: ac duo viri principes, [note: Innuit inducias, de quibus agebatur hoc tempore, quae si convenirent, rivali Heinsii militi male esset. Vide Ep. seq.] Janninus et Mylii socer nihil omittunt moliri, quo illi male sit, quod hercle fortiter concoquendum ipsi puto, quando affinis ipsius, vir et tibi et Monacho Neyen non ignotus, jamdudum annititur ut artificium istud, quo illi se jactant, funditus pereat. Ferrum est quod amant, inquit ille de sui saeculi feminis. sed profecto huic ferro posthac non tam cum hoste, quam cum rubedine certandum erit. Interim ad tui fautoris nuptias quod attinet, scis quam raro mihi vacet poetari, qui hoc munere distringor et uxorem habeo. praeterea est adhuc, quod ipsi de Jona excusem. tamen cum heri tuam epistolam accepissem, meditatus sum aliquid hodie, quod est sane non magni pretii.
Ad V. Clariss. [note: Ejus nuptias celebrat Heinsius lib. I. Silvar. p. 12. sed haec epigrammata inter Grotii Poemata non inveni, ideoque perire nolui.] Adr. Manmakerum.
Te quoque, per vanas jactatum saepe puellas,
Detinuit loro jam Cytherea suo.
Nec tua jam multas mirantur lumina formas,
Multarum victrix possidet una locum,
Teutonides sordent, et gens male casta Latinae,
Et Tamesis quicquid, Sequana quicquid habet.
Hîc quoque sunt aliquae: sed et has Berchemia vincit,
Et tantum est animo pulchrior illa tuo;
Quantum nobilitas festivaque gratia morum,
Et tuus in laudes addere quivit amor.
O bene dilatae felicia gaudia taedae!
Omnibus ô votis concelebranda dies!
Sed quid opus votis? trepident quod vota precari
Jam tibi, praeveniens contulit ante Deus.
Jam nihil optandum dominam tu praeter habebas.
Optasti dominam: contigit ecce tibi.
Haeredes (id restat enim) jam cernere velles,
Hos quoque ludenti lectulus ille dabit:
page 426, image: s426
Vides nihil esse non vulgaris argumenti: et quandoquidem semel depuduit, quin te, aut potius sponsum, onero et hoc epigrammate inficeto: sed tamen aperto et familiari, in quo miraberis Baudianum pernegat tantopere mihi placuisse
Ad eundem Manmakerum.
Accipe, felici juvenis dignissime fato,
Carmina pro meritis inferiora tuis:
Non ea larga quidem, nec certe qualia vellem,
Ut pereat Fisci triste patrocinium.
Quod tibi nunc justas prohibet me solvere grates,
Tam procul abstentum fontibus Aoniis:
Cujus tu implacidos quondam miseratus amores,
Tentasti Dominae frangere duritiem.
Praeterea vates quantum tutaris amantes,
Heinsius ignotum pernegat esse sibi:
Heinsius ille meus, cui qui bene fecerit unquam,
Hic Venerem et Musas scribat in aere suo.
Ille tuo dignos deducit foedere versus,
Quos procul extremo quisquis in orbe leget.
Felicem nimium dicet Berchemida nympham,
Felices thalamos, Mannemaquere, tuos.
At tu, cum Maria nisi vis resipiscere nostra,
Invisum populis, Lucia, nomen eris.
Cave nimium anxie inquiras, cujus characteris sit hoc postremum epigramma, est enim nullius, et quidni nobis uti liceat Baudiana libertate. Implevi epistolam nugis, implebo et hoc negotiolo. Uxoris meae (quae se dixerat nunquam aliarum fuisse partium, quam quae optimates decent, neque se cuiquam contra te favisse, sed tamen dedisse operam, ut suscitato rivalitatis certamine sui generis mercem incenderet) ejus inquam frater minimus, Davidem quem vocant, sub Majum mensem Lugdunum migraturus est, velim nos consilio instruas, quo in hospitio eum honestissime acturum putes. Vale, flos aevi: neque succense, si frigidius interdum jocamur, neque divinas virgulae tuae virtutis exprimimus. Quo ego scripto nihil vidi eo in genere felicius, nisi in saeculum insipiens incidisset: et tamen diligenter legetur iste liber, et a multis, non dubito, ob hoc tantum, ut intelligere credantur. X. Apr. CIC IC CIX.
EPISTOLA CXCVIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
FAcis rem te dignissimam, quod ei, qui te unus tanti facit, ut pluris neminem, mortuo gratias persolvis: tuus enim vere grati animi affectus apparet,
page 427, image: s427cum amplius foenerari beneficia non licet, et ei datur, qui reddere jam non potest. Neque te decet quemquam magis ornare, quam Scaligerum, neque Scaliger ab alio ornari, quam ab Heinsio potest. Ego autem patrocinii mei tristitiam nunc demum intelligo: duo jam itinera confeci, alterum Noorthollandicum: alterum Amstelodamense: nunc ad tertium Dordracense accingor. mediis diebus ita premor negotiis, ut vix respirare mihi detur, multo minus versus scribere, minusque etiam tales, qui Scaligerum deceant, aut dignos, qui cum tuis appareant. Videbo tamen quid mihi permissurum sit, quod nunc instituo, iter. Habere interim te puto Epigramma meum de chartis Scaligeri, quod puto posse ob argumenta similitudinem epithaphiis versibus adjungi. Sapienter autem facis, quod praeclarissimo munere eum vis donare, cui ob inducias factas non uno nomine obligaris, ut quibus et Rivalis tuus damno auctus est, et tu recuperatis rebus, quas hostilis injuria abstulerat, minus habes quod Rivali invideas. Tuningius aliud solatium sibi invenit: dicit Luciam rubicundiorem fieri indies, et si ita pergit, non pasum in deformitate profecturam. Nobis aliter videtur, neque enim potest sine scelere non formosa credi, quae tam bonos a te versus meruit. Sed tu etiam vide, ne te Flandricae deliciae ita capiant, ut hujus nostrae, quac et altera tua est, patriae obliviscaris. Sed quid tantum mali feci, ut mihi tam acerbe de dilata exemplaris libelli mei missione insultares? An nescis, mare illud ita liberum esse, ut me Domino inscio atque invito in libertatem proruperit, Elzeviriis hercule manumittentibus, qui mihi jus patronatus intervertere, dum ego in ultima Noorthollandia Fisci utilitatibus pervicaciter indulgeo: quam ob rem aequissimum esse, ut in integrum restituar, multi mihi Jurisconsulti respondent. Tu igitur ita habe, quasi nunc primum is liber prodeat, teque ante omnes alios, ita uti par est, salutet, quippe qui tot cruciatus et fastidia ipsius causa fortiter exhauseris, ut ipsos illos qui in liberrimo Mari, quod Oceanum dicimus, vehuntur, magis nauseare non putem. Vale, eruditissime Domine. CIC IC CIX.
EPISTOLA CXCIX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
PUto occurrere tibi interdum juvenes, quorum ingenium cum fortuna luctatur. eorum si quem repereris non alienum a paedagogica sorte, velim mihi commonstres. Affinis enim meus de Bye, ordinum Foed. aerario praefectus, filios habet duos (minor est jam, ut puto, annorum quindecim, satis tenui tamen profectu) quos domi m conspectu suo institui ad maturandas, quas de liberis suis concepit, spes utilissimum putat. Foret autem hoc non incommodum alicui, qui Juris disciplinam coepisset attingere, et sine suo
page 428, image: s428sumtu usum fori hîc vellet addiscere. Et pater ipse talem quaerit, qui post tradita linguae rudimenta, et quantum Philosophiae properantibus satis est, legum quoque primordia adolescentibus aperire posset. Adjicerem, posse et ad meliorem fortunam perveniri per gratiam viri, in nostra Republica multum valentis. Sed quominus id asseverem facit exemplum [note: Meursii credo, qui Oldenbarneveldii siliorum rector fuit.] cujusdam, quem nosti, qui nondum taediorum suorum dignam accepit mercedem ab eo, qui omnia posse creditur, Batavo Pericle. Bontio vestro video vitam Academicam magis placere, quam spes forenses. De illius itaque et Meirosi negotio Campius viderit. Tu si quem talem nosti, qualem tibi descripsi, eum ad me rogo alleges. Juveris et affinem meum, et ipsum, ut puto, juvenem: Me quoque, qui libentissime amicis inservio. 27. Junii CICICCIX.
EPISTOLA CC. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
ARminium vita excessisse intelligo, virum ut omnes judicant, eruditum, probum et veri amantem. Scio tibi non placuisse ipsius in quibusdam capitibus aut [gap: Greek word(s)], aut, ut dicere tu solebas, [gap: Greek word(s)]. Interim puto illi constitisle apud conscientiam factorum suorum rationem, tam in iis, in quibus [gap: Greek word(s)], quam in quibus [gap: Greek word(s)]. Nostrum certe est, praesertim ex quo ille vitae huic ereptus est, quam optime de illo arbitrari ex charitatis regula, quae docet duarum ansarum semper commodiorem [gap: Greek word(s)] apprehendere. Ego, etsi quartana ita premor, ut necessariis rebus meis superesse vix possim, constitui tamen ex animi sententia viro eximio et mihi, dum vixit, amico, carmine aliquo, puto [note: Scazonte parentavit lib. 111. Farrag. pag. 210.] epigrammate, ut meus est mos, id praebere testimonium, in quo spero me [gap: Greek word(s)]. Tu quid facturus sis apud te constitues. puto, poteris sine ulla nota inconstantiae, aut invidia, etiam dissentientium, mortuum laudare, quem vivum nunquam odisti: praesertim cum multae illi laudes tribui possint extra [gap: Greek word(s)]. A [note: Vide Baudii Poemata pag. 232.] Baudio quin id impetrare possim non dubito. est enim [gap: Greek word(s)]. Et cum arbitrum se totius controversiae constitui saepe postulaverit, praestabit sine dubio, quod arbitrorum est, animum medium et offensis non obnoxium: etsi in Scaligeri [note: Nescio quaenam ea sit, nam in Scaligeri mortem nihil carminis edidit, et silentii caussam reddit Jacobo Gilloto Epist. 111. 17.] naenia perstrinxit [gap: Greek word(s)] satis frigido schemate. quia tu scilicet ea omnia praeripueras, quae istius erant temporis, ad aliena confugit et locum implevit. Sed haec illi non minus jam exciderint, quam quae de Scribanio et Duce Alberto olim scripsit, ea nimirum tempestate, qua et fas et jus erat, [gap: Greek word(s)]. Sed nescio quomodo
page 429, image: s429orsus a tristibus ad jocos delabor, nisi quod est et hoc hominis febriculosi nulla in re sibi constare, sed per omnia affectuum genera jactari: Rogo, respondeas mihi, quid tu circa memoriam Arminii facere constitueris. 21. Octob. CIC IC CIX.
EPISTOLA CCI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
MItto tibi [note: Vid. D. Heinsii Adoptiva p. 642.] Carmen, Clarissime Heinsi, non quale tua eruditio meretur, nec sane quale debeo tibi meritissimo, qui me immeritum saepe laudibus tuis obruisti, sed quod tu tamen, qui et occupationes nostras nosti, et ista scis non suo pretio, sed animi affectu aestimanda, aequi consules. Dixi in eo quod verissimum est, mirari me quomodo tot linguarum, tot generum carmina tam feliciter omnia tractes, quam veterum pauci singula. Et hîc de carminibus tantum mihi sermo. quid si illud de scriptis antiquorum acre judicium, quid si philosophiam sectarum omnium, quid si denique per omne id, quod sciri potest, diffusa studia tua velim prosequi? Quae cum considero, amicitia tua nihil mihi puto contingere posse gloriosius. Teque oro et precor, ut eam mihi perpetuo tam integram serves, quam ego in admirationem tui defixus sum. 111. Cal. April. CICICCX.
EPISTOLA CCII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
MItto tibi litteras, Clarissime Heinsi, ex quibus intelliges, non tantum ea, quae tibi virorum maximus Casaubonus significat, sed etiam venisse Milium, qui has tibi attulit. Is me ut curarem rogavit. Ego Casaubonum sollicitari a Rege Angliae intelligo, non sine opimis praemiis. Puto illi non ita placituram Galliam, quin praelaturus sit securiorem sedem, sine rei suae detrimento. Hippolytum nostrum si aliquanto invisas saepius, facias rem et te dignam et illo, quo nemo est tui amantior; et nunc in relegendis poematis tuis totus est. [note: Baudius.] Amicus noster hîc fuit, et me vitare videtur, quod nolim. neque enim tam inepti sumus, ut nihil vino velimus ignoscere. Spero te vel Milii caussa huc venturum, quod si erit, fac, ut soles, ut me quoque facias participem tui. Salve, doctissime amicorum. Prid. Cal. Julias. CICICCX.
page 430, image: s430
EPISTOLA CCIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
CUm ad me venit epistola tua, Heinsi Clarissime, nullum apud me exemplum Senecae fuit. habui duo, sed alterum Reigersbergius, alterum Bloncquius abstulit, nec memoria mihi tam fidelis est, ut absente libro locum repraesentem. Tamen quae nuper notaveram cursim admodum, transmittere tibi volui. Tu ex his eligas, si quid dignum posteritate et aliis indictum. Postquam illa scripsi; vidi Scaligeri posthuma, et in illis notas ad Senecam, in quibus ut multa praeclara, ita non dubie pleraque ingeniosa magis, quam vera. Multas emendationes phrases et stylum Senecae respiciunt, de quo puto te non dubitaturum. Voces etiam quasdam, ut praecommovebunt, pocacitates et similes a Seneca usurpatas vix credam. Jam vero illud Theb. 65. Duc e duobus, id est elige, quam durum nec illius saeculi? cum vera sit lectio, quovis vertere duce me: duobus omnis eligitur via. Antigone enim duce Oedipo quovis ire cupit, nec posse patrem ait iter aliquod invenire, quo non sequatur et filia. Et in Medea quid est apertius illo versu 514. Quid facere possim, eloquere. MED. pro me vel scelus. Hoc enim vult Medea, nihil esse, quod non ipsius causa facere Jason deberet, quamvis id cum scelere conjunctum foret, quae videlicet multa scelera ipsa illi imputabat: Rursus Jason ait duos reges gemino a latere ipsi instituros, respondet illa, Medeam magis esse metuendam regibus. negari non potest quin apertum sensum vir magnus mirum in modum distorserit. Illud quoque non dubito, versui 500. Regina natis, in eadem Tragoedia, recte Jasonis personam praeponi. Cum enim Medea aegre ferret suis liberis fatres ex Creusa futuros, Jason contra nihil in hac quidem re dolendum esse ostendit, cum potius id et honori et praesidio ipsius liberis esset futurum, quod miseri ipsi potentes haberent fratres e stirpe regnante. In Phaedra versus 556. hanc ego putarim esse sententiam. Nihil est humani inter homines. Ipsae matres saepe suis liberis sunt infensissimae, ut jam de novercis nihil dicam. Omnia si circumspicias, invenies, inquit Hippolytus, feras, inter quas vitam agunt venatores, minus esse feras, quam ipsi sint homines. Est enim [gap: Hebrew words], ferae a feritate dicuntur, atqui ego contendo feras non esse feras, prae quam sunt homines, imo si comparationem instituas, nihil esse feris mansuetius: ita ut merito solitaria ista inter feras vita consortio hominum sit praeferenda; nam huc spectat oratio, plura nunc non addam. nam et negotia me divellunt ab hac suavissima confabulatione, nec quicquam ultra praestare possum sine libro meo. Vale, flos eruditorum. VIII. Decemb. CIC IC CX.
page 431, image: s431
EPISTOLA CCIV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
DIcam quod res est, Heinsi, ut te eo compellem vocabulo, quod aliis quidem datur, caeterum uni tibi debetur, Vir undequaque eruditissime, cum omnibus scriptis tuis id reverentiae debeatur, ne ea aliter legere audeam, nisi quum totum id unum ago, tum vero imprimis addixisse me diligentiam expendendis virtutibus ejus [note: Intelligit peplum epigrammatum Graecorum. vid. Heins. Poemat. pag. 508.] libelli, quem mihi postremo misisti proprium munus, utpote meo inscriptum nomini. Neque enim ita legendum existimavi, quasi esset pulcherrimorum duntaxat epigrammatum dilectus quidam, sed tanquam totius veteris philosophiae breviarium. Quominus ante id fecerim obstitit infelix hominum genus, quibus quotidie libet peccare magno meo incommodo. Implacabilius autem illis posthac irascor, ex quo comperio me per illos impediri, quo minus mature fruar, re mihi dulcissima, commentationibus tuis. Sed bene evenit, quod me tristibus illis negotiis per dies aliquot exercitum solatus est liber tuus sapientior, an doctior dicam incertum. Adeo tu et pro philosophia es sollicitus, quam Musarum amoenitate exhilaras, et pro ipsa Poesi non minus, quam rerum sterilem non esse sinis. Paucissimis darum est unam aut alteram sectam diligenter ediscere? tu nobis omnes paucissimis paginis exhibes; et quidem suis quamque sententiis, sua phrasi, suo etiam idiomate. Itaque ego, qui istis in rebus non quantum vellem intelligo, mirifice tamen moveor et Epicuri delitiis, et Platonis suavitate, et majestate Aristotelis, et Stoieo robore, et dubitatione Arcesilai. Plane ut per se, quod eximium erat, ignotam per tot secula Graecam Poesin ad vetus instar reparasse, id inter alia laboris tui merita vix compareat. Et pro his quidem gratias habeo tibi publico nomine, et tanquam eorum unus, quorum studia tuus labor adjuvit. Caeterum quod cum libello acternitate dignissimo meum simul nomen posteris commendare voluisti, id vero ego tantum existimo beneficium, ut libenter et ingenue fatear, nec ad habendas gratias copiam mihi, nec ad agendas verba sufficere. Quod reddam profecto nihil habeo praeter vota, inter quae praecipuum est, ut saeculum te contingat te dignius. Magnum tibi luculentissimi operis fructum abstulit mors Scaligeri, quo prope uno Judice hae stabant litterae. Nunc Casaubonum, Thuanum et paucos aliquot mihi tolle; perierit ille ipsi etiam vetustati admirabilis labor. Sed ne tantum imperitiae regnum Deus concesserit, ut aestimantium penuria te a recto deterreat. Audeo de posteris melius sperare. Veniet aetas doctior et sanctior, quae nostrae hoc quoque exprobrabit, quod virtutes tuas non intellexerit. Vale, amicorum princeps. xii. Cal. Decembr. MDCXII.
page 432, image: s432
EPISTOLA CCV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
CUm in manus meas venissent literae, quas ad te scripsit vir tui simillimus Casaubonus, in culpa esse nolui, quo minus quam maturrime ad te curarentur. Noveram enim illud nostri juris, minus solvere qui tempore minus solvat. Maluissem tamen, si spes fuisset tui hîc videndi, coram tibi tradere, si quid forte inde discerem, quo in statu res ipsius nunc essent, ecquid placeret Britannia, an Gallia adhuc potior, et quo labore rem sibi invisissimam otium pelleret. Nam meae quidem litterae horum nihil habent, tantum quaedam, quae ad me pertinent, quanquam ut verum dicam, ne haec ipsa quidem ad me pertinent. Nosti vitium hominis, etiam minime magnos magni facientis. Nimirum ita est saeculum, ut videri possint sapere, qui non extrema desipiunt. At tu vale, Heinsi doctissime, et hoc tum natura, tum diligentia consecute, ut laudatoribus tuis nihil debeas. VIII. Jan. CICICCXII.
EPISTOLA CCVI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
LItteras, quas ad affinem miseras meum, Heinsi Clarissime, reserare ausus sum, cupiditate nimia videndi Socratis tui, tum ne Senatorum desideria morarer, quibus exemplaria te mittere non dubitabam: erat enim Nicolaus noster in Zelandia, estque etiamnum, reditu, ut videtur, hoc frigore intercepto. Omnes, qui legerant orationem tuam, gratias tibi agunt, ipsam orationem laudant, non modo ut tua omnia, verum etiam inter tua. Post tantorum virorum judicia, frigida sit mea commendatio. Et soleo de te ubique potius, quam apud te loqui. Uno verbo dicam, mel Hymettium. Nunc litteras ad te mitto, quas ad me Casaubonus: alteras quidem inscriptas tibi, quae simplices sunt, ut aspicienti patet: Caeterum ad Bertium alteras, in quibus nescio quid latet, uterum enim gestant. Dabis operam, ut curentur: simul rogo molestum ne sit, si forte illac transis, aut per famulum, monere Raphelengium, exemplaria mihi tria aut quatuor Antiquitatis Reip. Batavicae mittat. Petiit enim a me Galliae legatus, vir, ut tui amantissimus, ita tuo vicissim amore dignissimus, quod ubi voles experieris. 23. Febr. CIC IC CXII.
page 433, image: s433
EPISTOLA CCVII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
USus sum paullo inverecundius, Heinsi Clarissime, beneficio tuo, dum libros, quos utendos dederas, longa possessione detineo. Pro usura praeter gratias quod solvam nihil habeo: nisi in solutum accipere tibi placet has Casauboni literas, quas mihi ad te curandas mandavit. Scripsit ad me nuper Gruterus versari te in Cicerone Gulielmiano, et rogat ut, si quid haberem, adferrem symbolam. Velim scire cujus sit anni editio Gulielmiana. nam, qua ego utor, Wecheliana est anni CICICCXC. An posterior aliqua et emendatior sit, nescio: sed ex te id potero discere. Casaubonum jam saepe, ut ad nos transcurrat, invito, et facturum puto: Eo magis, quia Spadanas aquas adire jubetur a nedicis. Id si evenerit, nos felices. Vale, mi carissime, et nos ama. CICICCXII.
EPISTOLA CCVIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
LIbenter admodum ex tuis intellexi paratas esse ad me viri maximi Casauboni literas, quas avide exspecto, bonasque et auspicatas reipublicae et Ecclesiae fore confido. Miror illorum [gap: Greek word(s)] qui tantum laboris insumere volunt in effingendo vultu, quem sine operis detrimento praetermittere poterant. Vobis illud jus debetur imaginum, nobis latere liceat, ne pictum mirentur posteri, quem vixisse ignorabant. De Erasmo agere coepi et peracturum me spero. interim velim tuo beneficio ad paucos dies uti tomis Conciliorum Graecorum. quo minus dubites, auctor tibi erit ipse Mylius. si recta Rotterodamum mittere non poteris, mittes ad hospitem meum, is ut ad me recte perferantur curabit. CICICCXII.
EPISTOLA CCIX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
EX quo me tetrica haec et Musis hostiliter inimica fori rabies ludo tristissimo inclusit, haud facile memini felicius mihi processisse Epigrammatis scriptionem (hoc enim solum mihi regnum relictum est) atque hodie, cum
page 434, image: s434paucos, sed affectus veri plenissimos, versus, in laudem sacratissimorum tuorum poematum fudi: quae quidem tanti ego facio, ut in eorum venerationem interdicendum mihi carminibus putem. Sed exstare volui apud posteritatem quantumvis breve monumentum, quo constaret, vixisse in Batavis amicos duos, quorum alter optima scriberet, alter optime scripta, qua debebat, fide miraretur. Vale, vir summorum summe, et quantum te colimus tantum nos ama. A. CICICCXIII. [note: Carmen additum erat, quod legitur in Grotii Poematibus, p. 642.]
EPISTOLA CCX. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
ACcepi heri specimen primarum paginarum libri ejus, quem pro tuenda Ordinum existimatione conscripsi. Non opus est, ut curam editionis tibi commendem, qui soleas rebus amicorum non minorem, quam tuis diligentiam impendere. Sed nisi serum est, oratum te volui, ut pagina tertia ad oram adjiciatur vocis Graecae interpretatio cordium cognitoris. Pagina etiam quarta magis masculum mihi videtur invicta patientia civitas, quam invictae, etsi est hoc satis [gap: Greek word(s)]. Et pagina septima versu tertio ego debere scripseram, ubi nunc est deberet. malueram enim a prioribus pendere sensum. Cogita etiam, an nitidius sit futurum, si voces, quae in margine scribuntur, characterem habeant, ut nunc, rotundum, an potius acutum, ut in Casauboni Epistola ad Frontonem. Caetera, quae ad ornandam editionem pertinent, tu melius excogitabis, quotidianus editor. Ignosces mihi, quod liberius te utor. Utinam tamen respondere possem tot tuis officiis. XVII. Sept, CICICCXIII.
EPISTOLA CCXI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
QUod de libello meo tam benigne sentis, est quod gaudeam, Heinsi clarissime: multorum enim inclementia judicia exspecto, adversus quae solabitur me recti instituti conscientia. Multum errant, qui meo me consilio, aut privata temeritate suscepisse putant tam molestum negotium. Viri magni, necessitas muneris, periculum reipublicae hoc mihi onus imposuerunt. Itaque et post confectum opus publico nomine actae mihi sunt gratiae verbis honorisicentissimi? Et certe examinemus ipsas libri partes: quid est, cujus poenitere me debeat? Socini errores nonne aperte damnavi, damnaturus et
page 435, image: s435alios, si novissem omnes. De Vorstii negotio quid ago aliud, nisi ne mala fide hoc actum credatur ab Ordinibus et Curatoribus, ut inveheretur in Ecclesias Socinianismus? ut culpa aliqua levis intercesserit, dolum certe abfuisse contendo. Remonstrantium dogmata toleranda esse dico, nimirum post tot Ordinum decreta eam in rem facta; post intellectam praestantissimorum in Anglia Theologorum sententiam: qui ita existimant, in primo capite partem antiquitatis, in caeteris omnem antiquitatem ab illis stare: ac si altera partium condemnanda foret, existimant justius hoc ei parti eventurum, quae licet invita, attamen incredulitatis humanae causas Deo adscribit, et studium pietatis mirum in modum refrigerat. Ita sentiunt illi in Anglia, quos nos ex Casauboni testimonio maximi facimus. Ego tamen continui me, nec aliud dixi, quam ferendos utrinque dissidentes. De jure summi magistratus promsi sane intrepide sententiam: quid enim aliud facerem juris publici patronus? Nihil tamen statui, in quo non assentientes habeam Reges omnes, Electores et Principes Reformatos. Neque vereor, ne id in me reprehendas, quod quibusdam assentiri non possum, Episcopatus Satanae commentum vocantibus: aut hoc agentibus ut presbyterium tale, quale nos habemus, juris esse mere atque absolute divini putetur, et quod proinde Magistratui auctoritatis suae nullam partem debeat. Fremant qui volent; posthac non alio jure in Hollandia vivetur, quam eo, quod libellus meus exprimit. Si qua tamen sunt, in quibus modum me praetergressum existimas, rogo libere me moneas: invenies minime contumacem. Non erit mihi dedecori, si altera editio contineat [gap: Greek word(s)]. Miror sane quae narras [gap: Greek word(s)]. Documentum id mihi erit, ut sim posthac cautior. Quin Archiepiscopus et Winwodus arripuerint eam occasionem, ut libro meo odium apud Regem concitarent, dubium non habeo. Sed spero, ubi diligenter singula consideraverit Majestas ipsius, et consuluerit doctissimos aulae suae Theologos, nihil futurum quod magnopere reprehendat. quanquam alioqui scio eum, qui patriae suae libertatem tutandam suscepit, non semper placere posse externis potestatibus: neque ea de re nimis sollicitum esse debere. Salutant te et lienosus, et paritura, et socrus: et adversus plethoram remedium tibi ut quaeras etiam atque etiam te monent. Vale, vir praestantissime, et digne saeculo meliore. Prid. Cal. Nov. CICICCXIII.
EPISTOLA CCXII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
NIhil insolitum facio, cum tibi molestus sum. Libros, quos a te utendos accepi, etiamnum retineo. donec cum aliis, quos nunc peto, remittam. Laboramus omnes boni, ut semel et Reipublicae et Ecclesiae liceat ab istis ministrorum turbellis quiescere. Et in conventu novissimo ita placide acta sunt
page 436, image: s436omnia, ut a spe nostra non longe simus. opus autem habeo Theophylacto in Epistolam ad Romanos, Fausti et Lucidi scriptis, quae puto exstare in tomo quarto Bibliothecae Patrum. Puto esse in eodem Tomo Epistolam Hormisdae et Maxentii agentis de his ipsis controversiis. Velim adjici Cassiani scripta, et imprimis libellum Fulgentii ad Monimum. Mihi enim mirum in modum placet antiquitatis vestigiis insistere, quae et sanctius vixit, quam nunc vivitur, et judicio usa est minus perturbato. Haec si per te nanciscor, adjunges plurimis tuis in me beneficiis hoc quoque gratissimum. Scripsi et D. Bertio, ut si qua ipse istorum habet, te molestia levet. Vale, Vir doctissime, et diu de litteris bene merere. v. Febr. CICICCXIV.
EPISTOLA CCXIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
PAucos ante dies, Virorum Clarissime, convenerunt me litterae tuae, sed paullo serius, quam oportuit; vix enim eas acceperam, cum mihi ereptus est Seistius, ita ut ejus compellandi potestas non esset. Sed postquam is Lugduno ad conventum rediit, coepi ipsi exponere aequitatem postulationis tuae. Ille statim occurrere, transactum se arbitro negotium, et Cunaeum omisso. Tacito ad Suetonium rediisse. Mihi ne hoc quidem satis placebat, cum neque sic solida historiarum professio tibi relinqueretur. Sed tamen gaudebam quocunque modo tibi satisfactum. Multi minus amant [gap: Greek word(s)] illud: [gap: Greek word(s)]. At mihi inhumanum videtur, oblectare se eorum simultatibus atque contentionibus, qui magistri esse debent humanitatis. Recte faceret Cunaeus, si parceret uti in te tuis beneficiis, hoc est et fama sua et dignitate, quarum utrumque, post Deum immortalem, tibi maxime debet. Sed si ille officium non facit, tu tamen oblivisci non debes eorum, quae de ferendis fortiter injuriis tuus Plato, et alii Sapientiae doctores praecipiunt. Minime enim te dignum esset, ignorare in vita, quod in schola et libris doces. De componendis belli nostri Annalibus egi cum Pericle. sed video decretum ipsi nihil agere antequam venerit [note: Corn. Mylius, gener Oldenbarneveldii, quem Periclis nomine videtur indicare. Quis Byzantimus ille sit vix exputo, nisi ad nomen Constantini respiciens, intelligat Hugenium, vel forte an very Grotius de suis Annalibus, an vero de hac Provincia Heinsio mandanda agat dubium videri posset, Aarssenium sed ego Heinsium commendasse puto, quia Mylius curator de eo consuli debebat.] [gap: Greek word(s)], quem plane tuum esse confido. Vereor ne Byzantinus molitiones nostras perturbet. Ego non hîc modo, sed in quacunque re alia, si quid facere possum, quod aut dignitatem aut commoda tua promoveat, id omne tibi deberi, ac longe inferius esse tuis in me officiis semper existimabo. Vale, nostri saeculi decus, et magno fer animo, si qui te qui sis ignorant. XII. Martii CIC IC CXIV.
page 437, image: s437
EPISTOLA CCXIV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
LIber, qui te Rotterodami exspectaverat, Lugdunum ad te venit: [note: Lucanus.] Poeta [gap: Greek word(s)], in summa dignus, quem mei Batavi legant, ut quo magis amant vatem Hispanum, eo Hispanum Regem implacabilius oderint. Multum haec editio Raphelengii diligentiae, mihi aut nihil, aut minimum debet, itaque et nomen me inscio adscriptum est. Videtur enim mihi plane [gap: Greek word(s)] labore tam exiguo, tam obvio, gloriolam quaerere. Textus puto tibi non displicebit, concinnatus, nisi fallor, ex lectissimis lectionibus. Notas, non ut ita ederentur, scripseram, sed ut emendarem aberrantes quasdam Bersmanni interpretationes, alioqui aut plura annotanda fuerant, aut nec ista. Sint haec sane, ut sunt, haud magni pretii, tamen nemo ante me Syndicus Rotterodamensis haec praestitit. Vides me ridere, hominem tanto Theologorum odio laborantem: quod non vulgaris est fortitudinis: Nam et apud Lucanum Caesar [note: Lib. x. 175.] Achoreum satis placide alloquitur: ut videas, ne tum quidem tutum suisse in Isiacos incurrere. Miror quod nullum adhuc ex Frisia fulmen. magnum oportet malum sit, quod tamdiu cuditur. Vale, mi Heinsi, et me vel illis invitis ama. XX. Apr. CIC IC CXIV.
EPISTOLA CCXV. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
[note: Medicinae honores Academicos ei gratulatus erat lib, II, Farrag. pag. 189, vid. supr. Epist.] HEnricum Delmanhorstium familiariter olim novi, juvenem puer, cum ambo mirifice eo studio delectaremur, quod nos superbo nimis vocabulo Criticum appellabamus, cum id omne in vocum quarundam abstrusiorum notitia, et rituum quorundam indagatione consisteret: ac memini jam tum tantos fuisse illius progressus, ut si cumCarmenta, matrona nobilissima, loquendum hodie esset, aptior vix quisquam posset inveniri, cui id negotium mandaretur. In Scholiis Graecis nullus illum locus fugiebat, ubi scriptum esset [gap: Greek word(s)] Ex eo tempore quantum profecerit, anni enim jam multi sunt, equidem nescio: praesertim vero illud ignoro, quam prope absit a magistro Hippocrate. Ego quidem aegrotavi jam saepius, sed opem ipsius experiri mihi nondum contigit. Ambit nunc, et quidem calide, Medicam in Academia
page 438, image: s438Professionem. Hîc ego quid facerem, homo tenerrimae frontis, diu dubitavi. Videbantur mihi multa esse, quae spem illi facerent. Primum videntur mihi, qui Academiam curant, numero docentium mirum in modum delectari: neque ineptum est, ut qui sex aliquando Jurisconsultos habuerunt, quatuor habeant Medicos: praesertim cum sint, qui ex ingeniorum conflictu voluptatem nescio quam capiant. Deinde quod minime est contemnendum, non Gallus est, non Germanus, non Flander, ut tuos quoque attingam, sed purus putus Hollandus, et quidem Lugdunensis, Baudii voce, eques verna. Tandem haec menti sedit sententia, ad te scribere, qui ipsum tanto melius nosti, quanto posterius cum illo vixisti. [gap: Greek word(s)], meministi caetera. Quare rogo te, ut si videtur tibi Delmanhorstius herbarum ingenia ac vires, humani corporis membra ac recessus intimos, morborum caussas ac remedia, ita ut oportet, didicisse, patiaris eum de suo lumine aliis facem accendere: imo tuae commendationi meam quoque adjungas, quod et Virum Claristimum Petrum Scriverium, amicum utriusque nostrum veterem, libenter facturum confido. Sin (nolo autem male ominari) tum ut blanda oratione, qua vales plurimum, a proposito infelicis spei eum deterreas, medicusque sis medico. Non leviter enim aegrotare mihi videtur, qui insana ambitione se macerat. Vale Vir Clarissime XIII, Maji CICICCXIV.
EPISTOLA CCXVI. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
MItto tibi summe virorum, historiam ornate admodum et subtiliter scriptam a doctissimo [note: Vide Vitam Casauboni ante Epistolas novissimae editionis pag. 64.] Raphaele Thorio, quae caussam mortis viri incomparabilis, et tibi simillimi, Isaaci Causaboni complectitur. Rogo legas, deinde ostendas Pavio, qui miram constitutionem corporis, in quo habitavit admirandus ille animus, observationibus suis Anatomicis adjungat. est enim res digna medicorum exacta consideratione. postea vero obsecro cures ad me redeant literae. De Cassandri epistola interpellor a Christianissimi Regis Legato, jussu ejus, cui omnes operam nostram debemus, Augusti Thuani. quare advigila quaeso. Velim etiam mitti mihi Goldastina: et primum quidem tomum quamprimum poterit: eum ubi remiserim, alterum, deinde tertium. Vale, decus literarum, quarum spes nunc ferme in te solo sita est. XIV. Aug. CIC IC CXIV.
page 439, image: s439
EPISTOLA CCXVII. CORNELIUS vander MYLE et HUGO GROTIUS Danieli Heinsio. Leidam.
VIrum nobilem et utraque fortuna insignem Poppium ab Aysema tibi commendamus, non sane persunctorie, neque dicis causa, sed ut amantem eruditos, et dignum vicissim qui ab eruditis ametur. Ordines foederati, cum multa habent agenda apud Balthicas civitates, neminem reperire potuerunt, cui potius legationem, et quidem permanentem crederent. Quare recte et pro tua humanitate feceris, si hunc virum suis virtutibus praeclarum, deinde publica quoque dignitate ornatum, ostendas tibi esse quam gratissimum. Hagae Comitatensi x. Augusti CICICCXVII.
EPISTOLA CCXVIII. HUGO GROTIUS Danieli Heinsio Leidam.
PRo diligentia, quam praestitisti non operi (neque enim merebatur) sed amico gratias ago maximas. Errata annotavi, et gaudeo me tam paucis defunctum, ut nunc est Typographorum genus. Sed alia difficultas hinc suborta est, quod cum illorum hominum desidia opusculum meum sua tempora perdiderit, cum id ipsum argumentum isto modo disceptari decebat, nunc in ea inciderit, quae plane videntur incommoda omnia editioni, quippe in ultimo colloquiorum articulo, quibus ea omnia vitanda sunt, quae possunt ingenia partium offendere. Utique vir sapiens, Mylii tui socer (quem cum dico nihil me aliud, quam ordines Hollandiae dicere intelligo) in ea perstat sententia, quae et mihi, non hercule mea, sed reipublicae causa probatur, posse quidem, ne Typographus de damno conqueratur, mitti libellum ad nundinas: Caeterum distributionum in vulgus in septimanas aliquot, mensem ad summum, his in partibus diligenter comprimendam, extra ea exemplaria, quae mea cura et fide hominibus judicio praeditis et bene in patriam affectis donabuntur. Hujus rei causa, et ut impressio finem quam primum accipiat, ne nova suboriantur incommoda, eram venturus Lugdunum, sed prohibeor arcta occupatissimi muneris necessitudine, quo tamen non ita distringor, ut non vetera studia ipterdum sugitivum suum retrahant. Testabitur hic, quem tibi mitto, [note: Legitur in ipso limine Poematum Grotii.] Jonas, de quo judicium tuum simplex et sincerum exspecto, hoc primum stipulatus, ut bene cogites, quam sit difficilis omnis poetica paraphrasis argumenti religiosi, et quantum intersit inter sermonem Hebraeum et versus Latinos.
page 440, image: s440De libello meo explora, quaeso, an Typographus ultro pariturus sit legi, quam scripsi; alioqui utendum erit publica auctoritate: nolo enim eum meo periculo peccare. Et non sumus Baudii. Jonam aut remittes, aut, si placeret, referes. VII. Martii.
EPISTOLA CCXIX. HUGO GROTIUS Geverhardo Elmenhorstio. Hamburgum.
LIbellum Wouwerii quem mittis, Vir Clarissime, de interpretatione [gap: Greek word(s)] jam ante scriptum manu videram beneficio Johannis Wittii, qui a consiliis est Megalopolitano Duci: miratusque fueram et observationes raras et sermonis castitatem, cum summa elegantia conjunctam. quare me quidem libentissimo fecisti, ut publici usus foret tam praestans, deque argumento tam nobili dissertatio. Et hoc quidem nomine debitorem me tibi fateor, sed inter multos illud me propius tangit, quod animi tui affectum benignissimum mihi promis atque promittis: de quo dubitare minime possum, cum video quam praeclare et supra meritum de studiis nostris sentias. Id enim tanti judicii viro accidere non potuit, nisi amor judicium antevenisset. quare et gratias tibi habeo, et tibi persuadeas velim, me et ob summas tuas virtutes, et ob hunc in me affectum, addictissimum semper tibi fore. Meorum nihil erat, quod mitterem novum, praeter id, quod contra Socinum commentati sumus: in quo si quid est boni, id argumento debetur: si quid minus recte se habet, excusabunt me negotia publica, quae vix exiguam temporis partem excolendis studiis mihi relinquunt. Tibi felicius otium precor, simulque fausta omnia. Gratum erit, si indicem Photinianorum et Antiphotinianorum ad me miseris. Si qua in re vicissim commodare tibi potero, experieris paratissimum. Cal. Dec. Anni CICICCXVII.
EPISTOLA CCXX. HUGO GROTIUS Geverhardo Elmenhorstio. Hamburgum.
NOli succensere mihi, Vir Amplissime, quod et literis et benesiciis tuis provocatus silentium tamdiu reponam. Non ausus sum vacuis ad te manibus venire: qua me molestia liberavit Ravenspergerus, qui aut contradicendi studio, aut prava inclarescendi libidine nostrum librum et aliorum, et quod plurimi facio, tuo judicio approbatum hostiliter est insectatus. Ei libro doctissime respondit vir tui nostrique amantissimus Gerardus Vossius: cujus laborem a me, quam ab ipso, ut acciperes malui, ne deesset testimonium grati in te
page 441, image: s441animi. Nam cum a me propter molestissimas occupationes nihil dignum tuis oculis possit proficisci, quid facerem potius, quam ut ab alio sumerem, quo te possem demereri? Attamen si quod respirandi mihi tempus dabitur, resumam in manus Apuleji Milesias et alia ejusdem scriptoris: non quod praestare me quicquam posse confido in artibus, quas, si didicissem unquam, jam dedidicisse poteram. Sed ne ulla in parte tibi sim inobsequens. Vale, vir Amplissime, et nos in tuorum censu habe. Prid. Cal. Sextil: CIC IC CXVIII.
EPISTOLA CCXXI. HUGO GROTIUS Andreae Schotto S. Antverpiam.
JAm pridem, vir optime ac doctissime, tui visendi cupidine flagraveram, cujus non eruditio mihi tantum ex editis libris, sed et suavitas morum ex Scaligeri atque aliorum testimonio innotuerat. Atque adeo id ipsum inter causus vel praecipuas erat, cur vestram Belgicae partem adire cuperem: sed obstitit bellum diu, mox factis induciis metus ne, quia privatus jam esse desieram, sequius id interpretaretur hominum malignitas. sed vere, quod dici solet, fumum dum metuo in flammam incidi. Nam qui tam temere metueram, ne levi suspicione aspergerer, totis calumniarum fluctibus mersus sum. sicut autem in carcere cum essem, me isto Josephi dicto solutus sum: nihil feci cur in hanc foveam conjiciendus essem: ita nunc liberatus Dei beneficio (ingratus sim aliter si dicam aut sentiam) merito mihi videor cum eodem Josepho dicere posse, [gap: Greek word(s)]: Vos quidem in malum hoc cogitaveratis, Deus autem hoc cogitaverat in bonum. Nam exemtus et negotiis publicis, quae vix ullam animo pacem indulgent, et turbae hominum plerumque per contagium noxiae, vitam egi quasi [gap: Greek word(s)], maximamque partem temporis tum precibus, tum sacrae scripturae et veterum ejus interpretum lectioni impendi, eo sane animo ut, quemadmodum in controversiis de Giatia et libero arbitrio id, quod verum esse firme persuasus sum, magno potentium odio meoque periculo et professus eram libere, et pro eo, quo tum fungebar, munere tutatus; ita in caeteris partibus, seposito rerum temporalium respectu, veritatem aut jam cognitam, aut amplius (neque enim de profectu desperandum est) cognoscendam animose sequerer. in quo proposito Deum et precatus sum hactenus, et nunc etiam precor, ut me conservet ac roboret. cum autem iis, quae praecipua sunt, praecipuam quoque curam deberi arbitrarer, primitias otii mei consecravi illis rebus, quae Christianorum universitatem a reliquo humano genere segregant. Itaque eo animo lectis aliquoties sacris oraculis, atque iis, quae tum adversus Gentes, tum adversus Judaeos a priscis ac recentioribus erant disputata, operam dedi, ut horum summam populari ac patrio sermore expressam, quo magis lectio allubesceret, quadam versuum dulcedine
page 442, image: s442condirem, aliis quoque, sed meis praesertim Hollandis, hanc operam navans, ut qui domi cum Judaeis, peregre cum Mahumetanis et paganis, saepe etiam cum impiis Dei aut divinae providentiae negatoribus versantur, haberent praesens adversus tot venena remedium. Is labor in libros sex fluxit, quorum primus Deum esse probat, ac scitu maxime necessarias proprietates ei assignat, providentiam, et aliud post hoc, quod hîc agitur, aevum: atque inde Religionem generaliter adstruit. Secundus docet eam esse veram religionem, quam Christus Dominus noster in terras attulit. Tertius auctoritatem defendit eorum librorum, quos veteris et Novi instrumenti codices continent: Quartus speciatim Paganismo, quintus Judaismo, sextus Mahumatismo opponitur. In eodem opere Christianos omnes hortor, ut omissis ad pietatem minus facientibus controversiis, praecipue vero animos asperantibus rixis, ad pacem se concordiamque componant. Confido Deum Optimum Maximum, qui in delineandis istis. Christianismi rudimentis mihi benignus adjutor fuit, hoc etiam mihi concessurum, ne in erroribus ullis haeream, qui animae meae saluti possint adversari, neve charitatem abjiciam in eos, qui eidem Domino nomen dederunt, praecipue qui vitae innocentia tanto nomini respondent: quam in rem omrium bonorum precibus adjuvari cupio, paratus et ipse pro aliis easdem preces ad Deum sine intermissione fundere. Haec igitur, ut dixi, quamquam meditari coeperam pridem, tamen ut amplius intentiusque meditarer divina directione carcer mihi profuit. proderit, spero, et exilium, cui hoc etiam debeo, quod te aliosque viros eximios, tum istuc, tum hîc in Gallia vidi: quibus omnibus gratias ago, nominatim tibi, vir reverende, qui praeter illos sane amicissimos sermones has etiam literas, tui in me affectus indices, esse voluisti. Bene mones et carcerem esse hanc vitam et exilium. Carcerem: nam quota pars universi est, quae nos inclusos tenet, adstrictos etiam vinculis divinae gubernationis? exilium, a patria quippe absumus: municipatus enim noster in coelo est. Exempla Themistoclis Coriolani, atque aliorum interdum cogito: saepius autem illorum, qui leniter tulere illatas a civibus injurias, qualis Aristides, Phocion, Rutilius, et, quem dicis, Scipio: sed quid, opus aliunde exempla petere, cum praestantissimum nobis in Mose exhibeant sacrae literae? qui populi liberator incertum ingratiusne acceptus sit a suis, an ipse patientius pravos populi mores pertulerit. Virtus hîc in alieno habitat. inde plerunque adeo sine praemio est, ut et poenas incurrat, aut ubi unus principatum in dominationem vertit, aut ubi inter plures orta factio, rem, quae publica fuerat, privatam facit, aut ubi populus, (qui mos est furentium) in membra sua, et quidem potissima, saevit. Merito divini libri civilis imperii statum mari comparant: nam ut maris aestus eadem loca nunc tegit, nunc destituit, ita potestas illa ambulatoria est, neque vestigium servat: tum vero non desunt venti et fluctus, qui, non dicam, incautos, sed vel maxime sibi caventes, alios penitus demergant, alios diu vexatos tandem naufragos in littus ejiciant. Ad haec exempla nos quoque accesimus, quibus propositum semper fuit in eo, quem acceperamus, statu patriam conservare: quod nobis
page 443, image: s443qua mercede steterit vides, quanto tutior tranquilliorque vita in piis meditationibus et literato otio senescentium
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Hoc vitae genus si mihi in posterum clemens Deus indulserit, operam dabo, ne eo segniter abutar. Versus, quos ex Graecis apud Stobaeum Latinos feceram, jam recepi, eisque relegendis quod primum dabitur tempus impendam. Conferam et Ratalleri libellum, pro cujus usu gratias habeo, remissurus propediem. Quos nominas viros eruditionis fama pridem notas, videre nondum contigit. si qua dabitur eos videndi occasio, utar, neque enim nescio quam multa sint quae ab eis doceri possem. Vale, vir optime. VIII. Julii. CICICCXXI. Lutetiae.
EPISTOLA CCXXII. HUGO GROTIUS Casparo Gevartio. Antverpiam.
SIlvam nostram, Clarissime Gevarti, jam puto noster Puteanus, penes quem exemplorum dispensatio est, ad Te miserit: in qua si quid est, quod tibi amicisque aliis non displicet, id omne vestrae in me benevolentiae atque amori acceptum fero. Neque enim nescis hactenus ea nostra tempora fuisse, quae litterarum usum vix quenquam mihi, nisi ad solatium, permitterent. Pro Carmine, quo Libertarem meam prosequeris, summas ago gratias: agit et uxor, quae non sine magnis incommodis tandem ad me pervenit, exsilium ejus toleratura, cujus carcerem tulit. Poesin apud vos vigere ex sapiente Satyra optimi senis, et ex Burgundi mellitis supra saeculum versibus laetus intelligo. si quid recte judico, non est quod Belgica in hoc studiorum genere cuiquam terrae concedat, te praesertim superstite, Doctissime Gevarti, cui felicem litterarum successum ex animo precor. Patere quaeso ut Schottus, Miraeus, Wouerius Rubenius per te salutem a me accipiant. Nam Hemelario jam alterum rescripli: tamen per te quoque velim intelligat amorem ipsius in me a me maximi, ut debet, aestimari. Vale, Vir eruditissime. XXV. Septembr. CICICCXXI. Lutetiae.
EPISTOLA CCXXIII. HUGO GROTIUS [note: Vide de hoc Hemelario, et his epistolis, quae notavimus ad Lipsianas Epist. DXLII. Tom. 1. pag. 563] Job. Hemelario. Anntverpiam.
SPero jam pervenisse ad te, Hemelari doctissime, literas, quibus et Scriptori pro conscripto, et tibi, pro transmisso ad me Belgico libro gratias ago.
page 444, image: s444Alioqui merito mihi doleat tamdiu me apud te mei amantissimum haesisse in crimine maximo ingrati animi, cujus culpae ut me exsortem scias, mitto exemplum earum, quas dixi, literarum, ut si eas non accepisti, hoc earum vicem praestet. Librum ipsum et legere incepi, et qua oportet diligentia atque animi attentione perlegam. Accessit interim alterum beneficium, Jambi ad me Latini: in quibus libertatem loquendi frustra exeusas. Neque enim nescio id veri affectus certissimum esse testimonium, quae sentias promere: praesertim si ea persuasus sis, ad summam salutem ejus, cui loqueris, pertinere, quod te quidem plane credere neutiquam dubito: et vel hoc uno, etiamsi deessent alia, facile agnosco quantopere tibi sim obligatus. Nam si omnium munerum census ex animo maxime venit, sequitur ut hoc mihi gratissimum esse debeat, quod non ambigua praefert summae benevolentiae signa. Accedit ad hoc Carminum dulcis politura, de Angelis vitae nostrae custodibus, de vitae a turba secretae felicitate, piae sententiae, et singularis in me divinae bonitatis numquam ex animo meo delendae pulcherrima delineatio. quod vero antehac et dixi et scripsi, idem nunc quoque tibi persuadeas velim, daturum me operam ut, quae inter Christianos disputantur, ad dictata Prophetarum atque Apostolorum, et secundum eos ad sanctae Vetustatis consensum exigam, exutis praejudiciis et rerum caducarum respectu, quas si contemnere nondum didici, summus mihi adversorum meorum fructus periit. Cum vero non nesciam, quot sint humanae ignorantiae sinus, Deum supplex veneror, ut tibi mihique animum superna luce collustret, et ad verum, in rebus praecipue salutaribus, constanter arripiendum tenendumque corroboret: Te vero, Reverende Hemelari, etiam atque etiam precor, ne minus me tui amantem credas, quam tu te mei ostendis, quamquam ostendendi mihi haud par est copia. Vale, vir eruditissime. XXIV. Septemb. CICICCXXI. Lutetiae.
Exemplum epistolae primae, cujus sit in hisce mentio.
Librum olim mihi consolando, minc instruendo destinatum, Hemelari doctissime, jam nunc accipio: ita. ut totum perlegendi nondum tempus invenerim, facturus id ipsum sine mora, ut meretur affectus pro meliore mei parte sollicitus. Interim tibi magnas ago gratias, maximas Auctori ejus libri, cujusego eruditionem per omne litterarum genus latissime dispersam, quod vel inspicienti patet, valde imperitus sim, ni admirer, ingratus ni exosculer. In illis versibus, quos liberis meis instituendis conscriptos, alii me ignaro ediderunt, video esse quaedam, in quibus aut ingenii mei caligo, sorte id temporis per calamitates meas nonnihil obruti, cum ab omni amicorum alloquio abstractus nihil nisi hostile aspicerem, aut ipsa versuum brevitas et numerorum vincula me impedierunt, quo minus satis perspicue animi mei sensa exprimerem. Quod ni esset, certe nulli data esset occasio adversum me disputandi deillis culpis, quae hominem de Gratiae divinae possessione non depellunt. Omnino enim cum libri, quem mittis, scriptore sensi, ejus generis esse quosdam quotidianae incursationis lapsus, quos [gap: Greek word(s)] ibidem appello: minime vero trahenda eodem capitalia. facinora, quae aut dolum malum aut latam culpam
page 445, image: s445involvunt, et proinde cum statu [gap: Greek word(s)] nequeunt consistere. Sic et alia quaedam esse arbitror, in quibus cum idem sentiamus, hoc tantum interest, quod ille, qua pollet facundia, sententiam communem verbis lucidioribus expressit. Erunt et alia, credo, in quibus aliud illi, aliud mihi animus dictat; quod ipsum tamen ne amicitiae nostrae obstet, impense oro: atque eo, ni fallor, justius, quia non tantum absum longissime ab odio a me dissidentium, sed quod in summis malis, Deo juvante, praestiti, ne quid in re Fidei prositerer contra quam animus sentiret, idem nunc eadem opitulante gratia praestiturum me confido, et quidem eo facilius, quo longius nunc absum ab omnibus in eo negotio simulandi dissimulandique causis. Interim Deum oro, ut si quid me fugit ad salutem utilis Veri, ejus me luce perfundat; meaque ex parte polliceor animum doceri cupidum, et rectis paratum cedere. Ejusdem paternae bonitati te quoque et libri scriptorem quam possum maxime commendo. Carmen tuum avide exspectabo. Vale, eruditissime Hemelari. XXIII. Julii CICICCXXI.
EPISTOLA CEXXIV. DANIEL HEINSIUS Grverardio Elmenhorstio. Hamburgum.
VIr Clarissime. Mitto tibi ex pacto Methonensem, exemplar elegans: quod ut descriptum qua potes fide ad nos remittas, vehementer oro. Scripsi nuper ad te, et quidem satis prolixe, ad quas literas responsum nunc expecto. Accepi Libanii Rhetoris [gap: Greek word(s)]: verum ante nundinas negat quicquam se in eo posse typographus: qui eodem tempore alia nonnulla excudit. Verum de his alias, nunc vix haec licuit. Impense enim properat Regis serenissimi legatus, cui Methonensem tradidi. Meus amor vale, et responde. Lugd. Bat. CIC ICCVIII. VII. Feb.
EPISTOLA CCXXV. DANIEL HEINSIUS Geverhardio Elmenhorstio: Hamburgum.
VIr Clarissime. Reversus e Flandria eximium munus tuum accepi. Arnobium inquam, et in eum commentarium doctissimum. Utinam quicunque has literas tractant, ad autores tales emendandos et illustrandos operam omnem et industriam conferant. Expectamus et Minucium; scriptorem, quem sine singulari admiratione nunquam lego. Si quantum ego istis laboribus tribuere me fateor, omnes eruditi debere tibi se sentiunt, non est quod oleum et operam perdidisse te existimes. De literis, quas ad me creberrimas
page 446, image: s446dedisse scribis, equidem nescio. Scio unas et alteras me accepisse a mercatore nostrate: Sed quibus respondisse continuo me arbitror. Si quo minus semel atque iterum hoc ut oportebat a me factum fuerit, per absentiam meam stetit, quaeso ignosce. Aliquamdiu enim meus non fui. Wouwerii nostri obitum maximo cum animi dolore intellexi. Ego eruditionem ejus viri ac praecipue acerrimum ingenium vehementer semper fui admiratus. Sed quid agas! Naturae concedamus ut in singulis hoc agat, quando ei visum fuerit, quod vitare nemo potest. De Plauto diu est cum cogitare desii. Sed fortasse si occasio se offerat denuo in manus sumam. Jam enim editionem adornaveram. Theophrasti opera, quae ex emendatione nostra annos aliquot sub praelo fuerant, adhuc lente procedunt. Excuduntur et Orationes nostrae, quarum brevi exemplum videbis. Nescio quae de Satira disputavimus nuper an videris. libenter enim quicquid ejus est transmittam. Liber Vorstii de Deo, quem sollicite quaesivi ante tempus aliquod, extare hîc negabatur. Scio tamen me immensum aliquando exemplarium vidisse numerum. Res aliquantulum jam languet. Ipse jussu Ordinum Lugduno Goudam discessit, ubi nunc vivit. Faxit Deus, ut cum quibus aliquamdiu Academia nostra conflictata est molestiis, eas componat [gap: Greek word(s)]. De amore meo et benevolentia si dubitas, non nosti hominem [gap: Greek word(s)] tuum. Talem enim me profiteor. Vale, vir Clarissime, et me literis tuis beare perge. Lugd. Bat. CICICCXII. XII. Junii.
EPISTOLA CCXXVL [note: Dubitavi diu cui hanc Epistolam adscriberem. An Dan. Heinsio, a quo Casaubonus judicium de Epistola sua ad Cardinalem Perronium, de qua hîc agitur, petierat, etiam acceperat: vid. Casaub. Epist. DCCCVII. et DCCCXV. An vero, Petro Bertio, qui de hac epistola judicium suum transmiserat Casaubono, qui sub diatribes nomine ejus mentionem facit Ep. DCCCXXXV. videat Lector, et dijudicet. in sequentibus etiam epistolis, quas non autographas repperi, nomina eorum, ad quos seriptae sunt, deerant.] N N. Isaaco Casaubono. Londinum.
SOleo ego saepe mecum, Isace Casaubone, vir Clarissime, in haec tempora intueri, quibus duae res gravissimae, religio ac pietas, aliis quaestui ac lucro, aliis exercitio sunt aut ludibrio. Quibus eodem modo disputatur, quo in bello confligi solet, non ut utraque pars in fide et charitate placide sub capite suo conveniat, et divulsa Ecclesiae membra colligantur, sed ut quocumque modo victoriam obtineat, qui opiniones suas acrius tuetur. Quare quemadmodum milites, stipendia qui faciunt, fortes esse negat maximus philosophorum, ac ne quidem civibus hoc nomen relinquit, quibus vel honor, vel aliud quid praeter honestatem est propositum: ita mihi hodie paucissimi videntur esse, qui inveniendae veritatis spe eam quaerant. Alii quippe, dum immune quautum corruptam esse Ecclesiam, ipsi non nesciunt, eam, a qua
page 447, image: s447semel recesserunt antiquitatem, semper et loquntur et fugiunt. Quare inventa est patrona caussae pessimae, Sophistica: quae dum partim verbum Dei vel superba praeterit, vel negligit secura, partim saecula aut diversa confundit, aut corrupta tantum adducit, facile obtinere hoc potuit, ut non tantum fidem inveniret apud suos, sed quae vellet suis sibi munita principiis, adversariis pro veris venderet. quibus hoc ipsum saepe nocuit, quod pastoris sui vocem non solam audirent: aut quod potius antiquitati crederent, quam ex solo Dei verbo tempora distinguerent. Omitto plurimorum interesse ex iis, qui Catholicos dici se volunt, ne admittant veritatem, aut efficacissimae ejus potentiae dent manus. Non enim aras tantum sed et focos tuentur, quos perpetuo lucere sibi volunt. Omitto autoritatem illius, sub quo militant: qui divisum cum Christo imperium jam habet. Ex quo illa caelum reliquit, sibi in inferiora ista potestatem usurpare coepit. Itaquo eo est deventum, ut et unus supremum caput sit Ecclesiae totius, et sub isto capite Ecclesiam errare non posse, pars sit fidei aut fulcrum. Cui si quis Dei verbum opponat: rursus ab eadem interpretationem ejus accipere cogatur, quam oppugnat. Hanc enim eadem sibi servat quae errat. Et ne quid desit, quia principem habet in terris, quae credenda sunt ex verbo vitae non probat, sed ex potestate sua injungit. Itaque Catholica, non quod universalis sit, vocatur, sed quod universae imperet, merite sic dici potest. Alii dum in ea omnia corrupta esse sibi persuadent, et hoc a parentibus liberi hauserunt, tantum studiose dant operam, ut in diversum eant, quare nihil praeter odium ad eam caussam adserunt, quam oppressam esse cupiunt. Verbo Dei gloriantur potius, quam ut ex antiquitate interpretationem illius admittant. Ritus, qui ad formam Ecclesiae interiorem quidem non faciunt, externam vero absolvunt, tollere non dubitant; Partim quia superstitionem metuunt, quam ibi viderunt, hîc autem non distinguunt, partim quia veteres non legunt, sed calide condemnant. Denique dant operam, non tam, ut Catholicae sint membra, quam ne sint in Romana. Nec intelligunt se ea ratione, non ab ea tantum abire, quam oderant. Sed cum reliquis, quae si non sunt puriores, sane quod ad formam internam nihil mutant, ad externam autem quod attinet, forte prudentius sunt constitutae, coalescere non posse. Ut de iis ne dicam, qui divortium faciunt. Nam quam multos novimus, qui opiniones sequi suas in exilio malunt, quam sub optimo principe pietatem in patria profiteri? Tantum quia maximus Regum, solis quidem literis sacris omnem in omnibus autoritatem defert: si quae ad salutem aut parum consserunt aut nihil, ad aedificationem autem plurimum, ea ex antiquitate, non corrupta quidem illa, sed quae proxime ad Apostolicam accedit, esse judicat petenda: Ideo quisque in religionis negotio, quia suae plurimum opinioni tribuit, alienam facile sententiam contemnit. Dum haec et id genus alia mecum ipse cogito, gratissimum munus tuum, amicissime virorum accepi. Si vulgares illas a me laudes expectas, quibus homo literarum studiosus, virorum quantum hodie est literatissimum, commendare soleo, fallit te tua expectatio; Longe enim majus et illustrius est munus, quam
page 448, image: s448pro illis laudibus, quod suscepisti. Neque tu ignoras, quaedam esse quae laudari non possunt. Quae suprema nempe sunt in bonis, et virtutem ipsam excedunt: ut philosophorum maximus nos docet. Quid est autem melius, quam Christi causam agere: cujus [gap: Greek word(s)] non jam milites, ut olim, dividunt, sed qui negotium pietatis maxime curare videntur? Quid praeclarius, quam cum summa eruditione nihil praeter veritatis studium ad hoc conferre, ad quod alii scientiam, alii fiduciam illius attulerunt: neutri sine perturbatione mentis integri et suae spontis accesserunt? Perturbatio quid est; nisi mentis tempestas? aut quis recte de duobus judicat, quam qui aliquid utrique concedit? vel quod aequitas hoc postulet, vel ut ea ratione animos utrinque mitiget? Jam [gap: Greek word(s)] quae ponis, ut ad veritatem inquirendam sunt certa, ita neutra pars ea non admittit. Sacras enim literas neque illi nesciunt, sed subinde aliter interpretantur: et praesertim de Ecclesiae autoritate cum agatur. Nam hîc tota res haeret. Patres vero et antiquitatem hi quoque agnoscunt, nisi quatenus ab illa veritatis norma recedunt. Id autem quando factum sit, et quomodo docet historia. Non Ecclesiastica tantum, et quae de industria hoc agit: sed quaecunque e continuatione aut mutatione petitur doctrinae: quae in patrum scriptis plana est ac manifesta. Quare qui pro saeculis diversam distinguit doctrinam, et ex una hac amussi judicat de tota, facile videbit quae sit pura. Et, quod utinam utrinque fieret, multas cavillationes, recitationes, rixas, conclusiunculas ineptas quas invexit [gap: Greek word(s)], vitabit. Quam nisi accurata illa ab antiquitate lux illustret, novam semper aut aliquid statuet aut refutabit. Hujus ancilla philosophia, ne non disputet, quas non ineptias invexit, ne non, quod Platoni tribuit antiquitas, erudite dubitet, quid non excogitavit? Hinc etiam opiniones in sacris peculiares, et nonnunquam nulli rei. Quae cum agitantur inter doctos, nihil aliud dicuntur, et facillime componi solent. Si in vulgus emanent, haeresin libenter vocant, qui non capiunt; alii libentes sequuntur. Unde primum Schismata in Ecclesia, et non raro factiones in Republica Quod ex illa de Ubiquitate controversia apparuit. Vel una Metaphysica scientia, quae si intra limites consistat suos et principia, ita convenit cum mente nostra, ut occurrere ei ultro videatur cum discitur, ut quae prima sit ac nobilissima sapientia, in quam omnes inclinamus, quas non nugas in Theologiam induxit, et spinosas primum, mox perniciosas quaestiones? Scholastiei enim, qui et illam veritatis normam, de qua supra agebamus, mirifice involverunt, et antiquitatem insuper habuerunt, principia ipsa diversissimarum disciplinarum confundere non dubitarunt. Quarum altera ex mera revelatione et effabili aeternae bonitate sapientiae, sua habet firma et immota: altera autem suo naturali circumscribit lumine. Velle in iis ergo lascivire, aut commiscere illa, quae mox aegre separari possunt, et nihil aliud quam controversiarum augent numerum, quae dementia est? Ubi pax praesertim et concordia quaeritur. Et hoc sancti illi patres viderunt, quibus loco Metaphysicae sua Huperphysica, erat, cujus principia; sola ea norma, de qua agimus, nituntur. Quid Augustino
page 449, image: s449ad faelicitatem in disputando defuit? Nec Logicam quidem Aristo telis integram viderat. quae ut nobis divinitus est data, ita infinita addidimus, quae nec Aristoteles agnosceret. Quanto autem plura ad Theologiam ex philosophia nostra accesserunt: quae ne Apostoli quidem (humano more loquor: omnia enim illis Dei spiritus communicare potuit) intelligerent? Quae res sicut puritatem doctrinae, ita pacem Ecclesiae non parum turbavit. Ad utramque autem, nisi fallor, aspirare viri vere Christiani est. Et hoc serio agere Majestas illius videtur; quae internam Ecclesiae formam quaerit in divino verbo: externam partim ibi, partim ex antiquitate, sed quam maxime integra, quaerendam arbitratur. Cui laudabili ac praeclaro illius instituto, procul dubio is benedicet, cujus negotium potissimum agitur. Horum autem posterius ut fiat, diligenter [gap: Greek word(s)] tractanda sunt. Nam [gap: Greek word(s)] satis ad salutem ac super: nimium ad contentionem prosecimus. Gaudeo vero totum te in eo esse, et mecum plurimi praeclari ac eruditi viri. Qui quantum olim literarum humaniorum nomine obstricti tibi erant, tantum nunc Ecclesiae causa, debere se libenter profitentur. Nam ut omnibus placere ista posse credas, ne autor quidem fuerim tibi. Debes enim melius quorundam ingenia nosse, quorum saepe judicia expertus es. Hoc enim est prudentiae; sicut generositatis est, ea fortiter contemnere. Sunt qui novum esse putant, quicquid nunquam audierunt. Et haec imperitia est mera. Igitur commiseratione digni sunt. Sunt non pauci, neque indocti, qui antiquitatis loco habent quicquid obtinere coepit, licet nuper sit exortum. A quo latum unguem si recedas, pessimae opinionis damnatus fias. Non de necessariis jam loquor, sed externis quoque ac ritibus. Multi sunt, qui superstitionem vocant, quicquid paulo minus est quam necessarium ad cultum. Qualia non pauca prima illa saecula habuerunt, et Anglia nunc habet. Sunt qui Idololatriam vocant quiequid aut Pontisicii admittunt, aut non damnant. Neque tantum homines hoc nomine, sed integras Ecclesias condemnant. Et hanc dari autoritatem sibi concedi volunt. Sacras enim literas sequi se ajunt. Quasi eas melius, quam Patres intelligant. Aut Apostolis sint propriores, quam eorum proximi. Ego vero sponsam Christi, puram debere esse semper judicavi, non nudam. Ordinem in domo Dei, non confusionem, laudari. In qua si omnes sunt pares, imperitissimi sunt superiores. Necessaria enim in regimine tollitur proportio. Tum si non sunt, fiant. Major enim est eorum ambitio, quae paulatim se exerit, et si nimium possit, tyrannidem inducit: Hoc non credidi olim, nunc experientia me docuit. Confessionem damnant: qui vel ejus usum non vident: vel abusum modo in papatu cogitant. Admittere autem nec Melanthon olim dubitavit. [gap: Greek word(s)] meministi alias quid ad te seripserim. Quae ad. [gap: Greek word(s)] reponuntur, facilius nostris quam adversariis probabis. Tamen quae ad primum de reali praesentia, nec ex his quibusdam, scis quam multa plurimi quam operose de hoc argumento scripserint; quomodo [gap: Greek word(s)] esse vere, et [gap: Greek word(s)] esse realiter, distinxerint. Quam multas ea disputatio Chartas impleverit. Cum facillime in hoc utrinque convenire possit.
page 450, image: s450Est enim mere inanis disputatio. Qui realiter praesentem esse Dominum fatetur, pie loquitur. Nihil enim ibi est imaginarium. Atqui esse realiter et esse ratione a philosophis opponuntur. Nam quae ratione sunt, in sola mente nostra et imaginatione versantur. Ut Respublica Platonis, quae [gap: Greek word(s)] semper dicitur: Tale aliquid statuere in sanctissimo hoc mysterio magna sit impietas. Nam [gap: Greek word(s)], non imaginarium modo, sed et fictum saepe dicitur. Et haec idem valent. Convenit ergo de reali praesentia: convenit de eo, panem realiter esse corpus. Quomodo autem sit, ut recte praestantissimus antistes notat, si intelligeremus, jam mysterium non esset. Qui ergo pie credit quod sit, pie fatetur se nescire quomodo sit, ad sobrietatem sapit, ut Apostolus loquitur. Tum transubstantiones, concomitantias, et alia, quae primum barbaries induxit, superstitio excepit, utilitas confirmavit, excludit. Quae tuentur pauci, quod sic sentiant: plerique vero, aut quod expedire id sibi sciunt, aut, quo semper confugiunt, quia Ecclesia id credit. Quam non amplius sacrarum literarum autoritas, sed pontificis defendit potestas. Et huc omnis res redit. Eo enim jam deventum est, ut nec calamo eruditi, neque armis eam debellare possint principes Facile autem possit tueri quae credit. Qualia sunt plurima quae nec verbo Dei, neque incorrupta antiquitate nituntur: neque immerito a te ad reliquas [gap: Greek word(s)] adferuntur. In quibus omnibus, aliquando ut utrisque inter se conveniat, a miraculosa Dei bonitate, et moderatione hominum est expectandum. Hoc autem magno Regi hîc cura videtur esse, non modo ut Catholicum se esse probet. Quod qui Anglis demit, quomodo Romanis tribuat, non video. Hujus autem principis tam magni instituto, tam praeclaro, pii omnes favent: et cum eo pariter desperant. Nimis enim notum est propugnare quae semel placuerunt, non esse fidei fiduciam, sed ingenii exercitium. Cujus praemia in hac vita hodie a plerisque, non ut olim in futura, expectantur. Te autem strenue ut pergas, moneo. Verum magno animo. Debes enim cogitare, homo tam profundae eruditionis, nunquam cuiquam, nisi magno admodum stetisse, concordiae inter dissentientes studiosum fuisse. quod tam bonum est opus, quam periculose suscipitur. Scis Erasmo quid evenerit: quem mordicibus asini, cornibus petebant boves. Neque scio tamen an consiliis illius quicquam extet moderatius. Nisi si qui damnent, quod prudenter iis displicere noluit, apud quos veritati solus prodesse tum poterat. Idem in scriptis aliquid nonnunquam ex iis, quae [gap: Greek word(s)] sunt, prudenter concedit. non quod ita sentit, sed quod tempori serviat causae succurrat, veritatem promoveat, quae tum nondum cognita, damnata tamen erat. Quod ipsum in paraphrasi cum! nollet, maximis patronis eos libros inscribit. Quos profecto sine admiratione nunquam lego. Chrysostomi ac aliorum medullam esse dicas, qui sine allegoriis et ineptiis [gap: Greek word(s)] sacri, contextus optime excusserant. Jam de Melanchtone quid dicas? quem ut animum ab omni perturbatione alienum, ita pectus omni eruditione instructum ad hoc negotium contulisse certum est, quo hoc unum est consequutus, ut cui parti optime consuluisset, prope ab ea tantum vapularet.
page 451, image: s451Ut Cassandrum hominem nostratem omittam, cujus summam modestiam, cum utrinque plurimi mirentur: sunt tamen nonnulli qui frigidiuscule de eo, ne dicam maligne, judicent. Credo, quia antiquitati nimium deferre eum credunt: quod ab ea, quam antiquam esse judicabat Ecclesiam, nondum divortium fecisset. Ne tum quidem cum utrique parti operam daret. Vides quam prolixe, ut mei prope fuerim oblitus. Huc res redit. Summam eruditionem tuam me mirari, institutum vehementer probare, curam antiquitatis, ac Christianae moderationis tibi commendare, successum a Deo immortali petere. A quo solo hoc expectandnm est. Lugd. Bat. CICICCXII. 18. May.
EPISTOLA CCXXVII. DANIEL HEINSIUS N. N. Leidam.
CLarissime juvenum. Vidi lepidas festivitates, quas hoc die ad me misisti. Non est nostrae opis efficere, ut nemo insaniat: sane non magis, quam ne quisquam sit aeger: Quanquam iste morbus est profecto: et ut recte judicavit medicus, qui homini respondet, jugere ellebori curandus. Carmen illud ab autore paulo ante accepi. Eglishemii [gap: Greek word(s)] non videram. Est in paedagogicis ingeniis quotquot vidi, nota quaedam, quam vix toto mari eluas. saepe mecum cogitavi, an ab educatione sit hoc vitium. Verum usu didici, plerumque tales nasci. Ajunt Buchananum, virum suo saeculo majorem, cum vix unquam Academiam vidisset, sed in Gallicis collegiis consenuisset, ad Reginam suam, monstrum illud faeminae, attulisse, quod mirari fatis ipsa non posset. Nam cum affectaret libertarem quamdam in censura morum, diluebat specie simplicitatis omnem protinus offensam. Ut non tantum aulae natus videretur; sed et huic emendandae. Quominus est ferendum, esse hominem tam confidentem, qui leoni mortuo insultet. Sed et pulices et pedes idem faciunt: animalia quae e putridine nascuntur. Equidem cum isto praeceptore usi estis, plus pro oblectatione, quam pro institutione debuistis homini. Versus enim sunt inepti: judicium [gap: Greek word(s)]: numeri, quos reprehendit, exquisiti et cum cura adhibiti. Homerus, ait ille, alibi dormitat. Psalmus iste rex est caeterorum. Quod si versus leonini sunt, quos iste notat, dabo integras elegias Ovidii, quae talibus pentametris contextae sunt. Non potest Buchanani manibus de illo satissieri, nisi constet saeculo, larvarum plenum esse. Cave tamen credas solum hunc esse, qui sic desipit. Narro tibi, nausea tenet ad plurimorum pensa, quae chartis hoc tempore illinuntur. et praecipue eorum, qui se literas tractare existimant. Inprimis ubi fastus paedagogicus et ignorantia conspirant. Ibi enim filia quae nascitur phrenesis est. Cujus in hoc Scoto specimen habemus. Verum desino nugarum, et ut amare nos pergas vehementer a te peto. Vale, praestantissime juvenis, ac parenti,
page 452, image: s452viro singularis exempli, fratrique tuo, me commenda. Lugd. Bat. Octob. Anno 1619. Addidi munusculum: quod ut aequi ac boni facias, te rogo. Pauca in usum amicorum exemplaria excusa sunt.
EPISTOLA CCXXVIII. N. N. Danieli Heinsio. Leidam.
REverendissime et Praestantissime Vir Domino. Fuit proculdubio Apostolorum Joannis et Pauli sententia, quam in tua homilia enarrasti, eamque orthodoxam esse soli non credunt, qui caecitate mentis damnati sunt; nam ut divinae gratiae et adoptionis soli electi participes sunt, ita quae sit ejus vis et efficacitas soli cognoscere possunt. Non enim mundus, aut caro, vel nycticorax lucem ferre valent, quibus denegata est ea oculorum acies, qua lux perspici potest. Meo judicio nedum fides divinum beneficium est, verum et recta de ea ac de illius caussis et effectibus existimatio mundanis sapientibus est denegata. Vos faelices, quibus caelitus divina mysteria detecta sunt. Christiana ista Synodus Apostolicam sententiam a carnali discrevit, et hac damnata illam pie amplexa est, et prudenter Amplissimi Ordines adversarios vestros linguam coercere jusserunt, defuncti munere, quod principis proprium est in Ecclesia. Quod vero illi hostibus se adjunxerint, nihil mirum, errores invicem maxime pugnantes, et extremum dissidentes, facilius inter se conveniunt, quam cum media veritate. Ego summa alacritate literas tuas Kal. Jan. his de rebus recepi, et legi, quem divinarum rerum scientem ex homiliae lectione cognovi, et intelligentem humanarum ex aliis, quae circumseruntur, scriptis publicis adverti. Te diu incolumem servari maxime exopto, idque a Deo et Patre precibus exorare nunquam cessabo. Venetiis 4. Kal. Junii. 1620. [note: Credo esse Pauli Servitae epistolam. quae an alibi edita sit nescio; agit vero de Homilia in locum Johannis cap. XVII. 9. quae legitur post Heinsii Orationes pag. 431.]
EPISTOLA CCXXIX. DANIEL HEINSIUS N. N. Leidam.
VIr Clarissime. Quod serius respondeo, pro humanitate tua ut excuses enixe rogo. Ex quo enim mortalium carissimam, uxorem meam, cum dolore ineffabili amisi, vitam egi vagam, et in diem quasi, saepe et absens, vixi. Quod de styli puritate et auctoribus, qui eo ducunt, paucis ex me quaeris, paucis respondebo. Duo hîc spectanda. Primo ut Latinus sit, quam nos puritatem
page 453, image: s453dicimus. Secundo ut absolutus, in quo brevitas potissimum, et quae cujusque ingenio convenient, spectatur. Quod ad puritatem, Ciceronem cum Terentio ac Caesare, omnibus praeferri non ignoras, nec Romanos ipsos alios his praetulisse. Qua de re praeclare alibi Muretum disputasse memini, cujus scripta, hac aetate, sola fere puritatem istam prae se serunt, Adde nihil obstitisse, quo minus Menandrum caeteris praeferrem Graecis, qui postea essent, qui in hac parte, hoc est in formando sermone, comicis cujusque gentis scriptoribus non sine caussa praetulerunt. E Cicerone quidquid est simplieissimum, legendum primo. Ubi jam ulterius deventum, Epistolas ad Atticum, quas brevitas commendat, caeteris praeferri velim, ac cum iis Curtium, Vellejum similesque, qui purissime scripserunt, ex historicis conjungi. Confirmata jam aetate Tacitum, qui omnibus prudentia antistat, cum Sallustio. Aliquamdiu autem iis abstinendum, quos declamatoriae argutiae commendant, et qui quam longissime a puritate ea absunt. Inter quos Valerium, scriptorem alias eximium, fuisse et ego judicavi semper, nec tu, puto, negas. quaeque alia in eo culpent, recte annotasti. Vale.
EPISTOLA CCXXX. DANIEL HEINSIUS N. N. Leidam.
AMicorum intime. Quod ad tuas nihil responderim, causa una est. speravi enim hactenus; Slusam me venturum. Interim cognatus meus, adolescens summae indolis, et eruditionis in aetate ista rarae, ad vos venit, a quo unum alterumve Scriverii munusculum accipies. Ita enim malo vocare, quae nobis excidunt, ille autem studiosior lectoris quam nostri, sed tamen amore nostri, cum omnibus communicat. Quanquam sane Hymni sacri non me poenitet. Epistolas quas promisisti, frustra hactenus expecto. De edendis loquor. Poemata, cum sensim, sicut solet fieri cum multa simul excuduntur exemplaria, vendantur, bonum factum erit, nisi fallor, si inscriptio mutetur, et mutata illa reliqua addantur. Sed fortasse de his coram. jam enim tempore exeludor. quod si non eveniat, multa brevi scribam et multis. In privatis enim meis fide tua et integritate nobis opus est. Valde Itali nos amant: et jam clanculum [gap: Greek word(s)] ingenti praemio, videndae urbis causa invitamur. Sed ut dixi, de his brevi. Vale, noster amor, et de Belgicis his judica. Lugd. Bat. A°. CICICCXVI. XX. Maji. [note: Ad quem haec epistola scripta sit ignoro, certe Flandro cuidam, vel in iis partibus agenti. ex sine hujus epistolae posset quis suspicionem, in quam multi Heinsium vocabant, confirmare, quasi non modo in Italiam, sed in ipsa sacra Romana inclinasset. vide Cunaei Epistolam ad Apol. Scottum XXVIII. pag. 48. certe tentarunt eum post hanc scriptam epistolam etiam Barbarini, vid. Erye, Puteani Nov. Apparat. Epist. Cent. III. 82. quam cum Naudaei epistola protulit hanc in rem Cl. Crenius Animad. Hist. tom. III. pag. 98. Cardinalis etiam a Balneo eum labefactare conatus est, sed gravius visum Heinsio Religionem, quam sedem aut fortunam mutare fatetur Eryc. Puteanus Centur, I. Posth. Epist. 8. Vossius quoque Epist. DXV. ita eum scripsisse ait, ut et Romae placeret. Et ex Balsaco nobis narravit Auctor Novor. reipub. Litertriae Anno 1686. tom. V. pag. 650. Heinsium. in libro quodam suo scripsisse Papam, Ecclesiae caput; sed in erratis jussisse emendari, Ecclesiae Romanae caput; illud ut Romae placeret; hoc ne Theologis nostris caussam aliquam criminationis praeberet: tot suspicionibus pressum fuit caput illud, cujus manu vindices [gap: Greek word(s)] in Synodo Dordracena usi fuerant, et quae tam fervide ibi victricem causam egerat, ut grande inde odium sibi apud aiios contraxerit. sed hoc etiam Casauboni et aliorum magnorum virorum fatum fuit.]
page 454, image: s454
EPISTOLA CCXXXI. DANIEL HEINSIUS Scoto cuidam. Leidam.
NObilissime Vir. Bene sit optimo huic viro, qui effecit, ut, quod diu optavi, aliqua in Scotiam scribendi daretur occasio. Quomodo enim non oprare eam possim, qui ex quo hîc una fuimus venustos mores tuos, summam comitatem, exquisitam eruditionem, excitatum ac vegetum ingenium, non tam inscriptum, quam insculptum huic pectori assidue circumfero. Quod ut credas, ecce meos de contemptu mortis libros, ecce et aliud, quod nuper aliud agenti excidit. Nostra in Politica philosophorum maximi paraphrasis, propemodum ad sinem a typographis perducta, ad te itidem abire gestit. neque voluntati ejus deero, nisi desit nobis, cui eam, et quaecunque nostra posthac proditura sunt in publicum, committere ausim. Mea enim magis interesse arbitror quam tua, ut qui incredibili humanitate tua me obstrictum sentio, si desint caetera, ad tanta beneficia, si nihil aliud animum erectum saltem non ingratum adferam. Quem spondere tibi, Nobilissime vir, audeo. Vale, Generose Domine, et nos ama. Lugd. Bat. A°. 1621. Jan. 29.
EPISTOLA CCXXXII. DANIEL HEINSIUS Joanni Polyandro Academiae Rectori. Leidam.
MAgnifice et Amplissime Domine. Cum primo Hagam ex itinere me contuli, eo veni animo, ut Lugdunum me conferrem. Nam et satis adversus omnes casus, qui humano generi, ex supremi numinis justissimo judicio ac voluntate, evenire possunt, instructus sum, et de contemnenda morte libros, qui in omnium versantur manibus, conseripsi. Ita tamen, ut nec amicorum judicia, nec eorum, quibus reverentiam debemus, consilia, quod praefractorum est, insuper habenda existimem. Evenit autem, ut cum aliquot proceribus, quorum prudentia res nostra stat ac nititur, occurrerem, uno omnes ore peterent, ne, qui pusissimum hausissem in itinere aerem, infecto me
page 455, image: s455committerem, sed ad tempus aliquod, secessum urbi nostrae proximum eligerem. Certo scire se, non eam esse mentem iis, quibus curae esset Academia, viris humanissimis praesertim, ut ad ultimum discrimen eruditos cogerent. qui quo pauciores misera hac tempestate superessent, qua ad internecionem prope eruditionis ventum esset, eo magis dandam operam, ne in flammam manifestam ac incendium se darent, si qui superessent. Haec illi, qui et in loco commodo idoneoque offerendo, inter se certarunt. Quorum humanitatem cum vix expugnarem, ac ut meo succo viverem, nec cuiquam gravis essem, Wassenariam concessi. In primis autem curae nobis fuit, ut cum iis agerem, quibus cura Academiae commissa est. Qui amorem, aut ut propria hîc voce utar, pietatem verius, quodque illorum est, humanitatem singularem, prolixissime testati sunt. Consulendo ac monendo, ut me sibi atque Academiae servarem, nec in casum tenere aut periculum tam praesens me darem; ne cum invidia cujusquam id conjunctum esset. Sperare enim, brevi adfuturum urbi laboranti Deum immortalem, nec diuturnum fore, quod tam vehemens atque atrox esset. Me vero quanquam haec movere aut debebant certe, aut poterant, et exemplum viri conjunctissimi suavissimique, ne de eruditione dicam, Golii, terreret, qui vix ex itinere ingressus urbem, lue eadem, aut malignitate simili afflatus est, ante omnia, in statum Academiae, ac caeteros, qui nondum malo illi ac calamitati sese subduxissent, inquirendum duxi: ne quod viri boni munus ac officium in me desiderari posset. Intellexi autem, plerosque, cum ad obeundam stationem magno animo se comparassent, destitutos omni auditorum populo, sine comitatu ac choragio, cum ornamentis, domum rediisse. Quae res animum nutantem confinnavit. Non ignarus autem, annos esse plurimos, ex quo, amicorum monitu, inprimis autem ejus ordinis, in quo illustrem locum obtines, laborem, ut molestum, ita, si quid judicare possum, plane necesserium, suscepi, in quo eos jam progressus feci, ut post pene exhausta veterum praecipue Theologorum scripta, nihil praeter describendi taedium jam restat, huc me protinus converti. Non ignoras autem, quod non semel ex me audivisse potes, primo omnium, Amplissimum doctissimumque Catzium, nunc Curatorem nostrum, nomine Illustrissimorum Bataviae Ordinum, per literas aut internuncios egisse mecum, ut me interpretibus recentioris Foederis adjungerem. Secutum mox et Pauwium, qui ex eorundem partim, partim et eorum, quos Foederatos dicimus, mandato, quod in scriptis haberet, idem persuadere nobis conaretur. Quod ut honestissime ac modeste tum declinavi, ita nihil mihi prius est, quam ut brevi labore proprio defungar, ac nonnihil temporis ac ocii curae gravissimac impendam. Quod cum caeteris negatum non sit, mihi, qui Latinam non interpretationem modo recensui, ut nosti, sed et locos dissicillimos, pro virium tenuitate ac ingenii, extricavi aut excussi, tristissimo hoc tempore, quo alii, non sponte, sed inviti vacant, non negatum iri arbitror. Quanquam enim destitutus libris, quibus infinitis opus est, non possim quae velim, nullum tamen tempus, cujus ratio non constet nobis, hîc elabi patimur. De quo tibi, qui [gap: Greek word(s)]
page 456, image: s456hujus operis te profiteri soles, ut constaret, mea interesse existimavi. Inprimis vero, ut et per te iis, quos religiose, ut debemus, hactenus coluimus, Amplissimis, videlicet, Consulibus, aut si qui ibi, praeter eos, alii, quos cura Academiae aut salus tangit. Ubi caeteros redire ad munus intellexero, dabo operam, ut et ipse ad reditum paulatim me componam: qui jam annos amplius triginta, tum scribendo, tum docendo, nisi fallor, nihil de industria remisi. Magnifice et Amplissime vir, vale, et ut soles, nos ama. Wassenariae, anno CICICCXXXV. Octob. 25.
Amplissimi viri D. Syndici negotium nosti quam serio a me commendatum sit. cum quo has, si videbitur, communicare poteris, ne non curae fuisse nobis existimet.
EPISTOLA CCXXXIII. JOHANNES BUXTORFIUS Danieli Heinsio S. P. Leidam.
LIterae tuae, mense Augusto anni superioris, datae, ex nundinis vernalibus hujus anni demum mihi sunt redditae. liber autem Tuus Exercitationum in N. T. ante paucos dies, quem proinde nondum mihi licuit perlustrare. Interim gratias tibi ingentes ago pro munere praestantissimo, quo non aliud pretiosius accipere potuissem. Utinam et gratitudinem et observantiam, quam Tibi debeo et habeo, luculente aliquanao re ipsa testari possim. Petis a me, ut, quo jam in loco res meae sint, ad te scribam, quo item hîc fruar stipendio. Citius utique respondissem, sed morbus febrilis, quo per totam fere aestatem, a principio mensis Maji, laboravi, et a studiis et a literis scribendis me aversum reddidit. Nunc meliuscule iterum habeo; necdum tamen plane confirmatus. Res meas igitur quod attinet, stipendio fruor quidem extraordinario, sed tamen modico, hac praesertim omnium rerum caritate, quo victualia omnia in triplo sunt, respectu aliorum temporum, pretio. In pecunia parata quotannis 150 Thaleros Imperiales circiter habeo in universum: frumenti aliquanto amplius, quam pro praesentis rei familiaris necessitate nunc requiritur, vini aliquanto minus: haec pecunia aestimata, centum plus minus, his temporibus, Imperialibus aestimari possunt, decrescente autem illorum pretio, tantundem etiam huic summae decedet. Hoc totum est stipendium, quod tamen alendae exiguae meae familiae, cum duobus liberis, et totidem famulis, nequaquam sussicit. Itaque quod ulterius requiritur, de peculio meo addendum, vel aliunde acquirendum. Per caetera triennium nunc est, ex quo in statu viduo dego, neque adhucdum de mutatione suscipienda cogito, varias ob causas, inter quas tamen non postremae sunt hae; ut tempestate vel turbidiore et adversa (quam nobis haud pauca minitari videntur) hîc ingruente, tanto expeditius evadere et enatare possim; vel sereniore et favorabiliore, seu publica seu privata, affulgente, tanto liberius, quod mihi videbitur, facere
page 457, image: s457liceat. Omnia autem mea in Dei providentia et benedictione sola pono, ejusque voluntati totum me submitto. Dabit idem aliquando meliora etiam tempora. Tu interim, Vir et Amice summe, mihi meisque studiis semper faveto. Praeteritis nundinis Abbreviaturae Parentis cum Bibliotheca Rabbinica, trecentis circiter novis libris aucta, sunt recusa: eidem nunc accedit Appendix satis copiosa: unde non dubito, majorem imo maximam librorum Judaicorum partem nobis jam notam esse, quae res non exiguam habet quoque utilitatem. Si Deus mihi vires adaugeat, prodibit forte hac hyeme nova editio Latina Synagogae Judaicae. Utriusque enim, et Latinae et Germanicae editio, a Typographis et aliis apud me urgetur. Quid D. L'Empereur agat et edat, his nundinis expecto: intra annum nullas ab eo literas accepi; cum tamen ego semel atque iterum ad eum scripserim. Plura alias, si Deus volet: scriptionem negligentiorem ut benigne interpreteris, et valetudini, quae me nec intentum, nec assiduum adhuc in studiis esse sinit, ut adscribas, observanter rogo. Deus Opt. Max. Te saeculi praecipuum decus et ornamentum quamdiutissime salvum et incolumem conservet, suisque benedictionibus cumulet. Dab. Bas. prid. Kal. Sept. An. 1640.
EPISTOLA CCXXXIV. JOHANNES BUXTORFIUS Danieli Heinsio S. P. Leidam.
NOn soleo libenter occupationes Tuas, Vir honorande, frequentius interpellare: sed nequeo etiam mihi temperare, quin aliquando, occasione in primis aliqua se offerente, ad conservandam eam, quam tua singularis humanitas et benevolentia mihi indulsit, amicitiam et familiaritatem, verecundiae limites transiliam, meaeque in Te observantiae debirae testimonium apud Te deponam. Saepius jam sum expertus, quantopere Tibi et rerum, et studiorum meorum statum curae Tibi esse patiaris ac digneris. Unde non ingratum futurum Tibi duxi, si ex meipso quoque intelligas, quod forte ex aliis jam audivisti et intellexisti. Viri Clarissimi D. Spanhemii ad nos adventus et Promotio occasionem dedit, ut et ego, magnis sic suadentibus Viris, me ipsi adjunxerim, et supremum in Theologia gradum una cum ipso assumpserim. Causas habuerunt amici, qui id suaserunt: causas habui et ego privatas, ob quas huic consilio mihi obtemperandum esse duxi. Tu spero cum caeteris amicis favebitis, nec improbabitis. Mitto Tibi, Vir eximie, Disputationis inauguralis exemplar, quamvis probe sciam, nihil quicquam in ea esse Tua lectione dignum, sed duntaxat veluti [gap: Greek word(s)], et meae observantiae testimonium. Ob instantissimam enim D. Spanhemii festinationem non licuit mihi aliquid accurate conscribere et meditari: imo vix haec licuit tumultuarie in chartam conjicere. Faxit Deus ut ista quoque res cedat ad Nominis ipsius Divini
page 458, image: s458vini gloriam, Ecclesiae et Scholarum aedificationem, Orthodoxae nostrae Religionis propagationem, meamque propriam salutem. Addo Exercitationem quoque in Historiam Institutionis S. Caenae Dominicae, in qua praecipue ritus primae Caenae enucleare mihi fuit propositum, et tentare, num ex Hebraeorum historia ad hujus quoque rei ulteriorem illustrationem, in rem Christianam, aliquid elici possit. Quid praestitum, Tuum, et Tui similium erit judicare. Utinam vero non Camarinam moverim in meum malum! Scaligeri sententiam examino, sed modeste et candide. Si bene id a me factum, vel haec unica susceptae hujus scriptiunculae causa sufficiet, quod maculas istas ex illustrissimo illo tanti Herois opere eluere conatus sim: si et ego erravi, docilem me et facilem meliora ostendenti praebebo. Occasionem mihi eam scribendi dedit, quod hoc ipso tempore in nostris quoque Ecclesiis, ad caeterarum Ecclesiarum reformatarum exemplum, Caenae celebratio sit confirmata, azymo pane sublato, et communi ac nutritico pane, una cum illius fractione, introducta. Hanc ergo actionem hac Exercitatione Academica prosequi volui, existimans id et rei de qua agebatur, et professioni meae consonum et conforne, nec absque utilitate publica, futurum. Exemplaria autem ejus publice apud Bibliopolam nostrum sufficientia prostant, si qui forte studiosorum sibi comparare desiderent. Tuum, si tantum abs tuis rebus tibi sit otii, ut ad me de ista Exercitatione judicium perscribas, officiose rogo. Simul et illud scire vehementer desidero, quibus in studiis tua nunc sint tempora occupata, quidque nobis a te exspectandum. Vale, Vir Magne, et solito tuo amore et favore prosequi me perge, Dabam Bas. 5. Sept. An. 1642.
EPISTOLA CCXXXV. THOMAS BANGIUS Danieli Heinsio. Leidam.
NObilissime et Excellentissime vir. Ecce tibi denuo amoris dextram, tesseramque debiti tuis virtutibus honoris. Imo ecce tibi nobile ingeniorum par, Joh. Mulenium et Michaelem Johannaeum, quibus si me interprete, favere digneris, magni beneficii loco ponam, ipsosque tuarum virtutum admiratores fore spondeo. Causam vero spontaneae sponsionis tanto lubentius in me suscipio, quanto rectius heic apud nos uterque se virtuti et labori suapte devovit sponte. Alter Mulenius nobili genere, alter Episcopali loco oriundus, non minus loci quam generis decus esse coepit. Quare si has commendatitias aliquid apud te ponderis habuisse cognovero, conabor efficere, ut non modo hujus favorabilis beneficii memoriam conservasse judicer, sed etiam singularem tuum erga nostrates virtutis et eruditionis alumnos affectum et agnovisse et digne aestimasse. Annus jam est, cum eum erga memetipsum a te declaratum gratus intellexi e literis tuis humanissime et eruditissime ad me scriptis.
page 459, image: s459Deus tibi ac tuis praeclaris ausis benedicat, quibus, quae omnia vincit, mortem dudum vicisti. Porro judicio tuo submitto chartas quasdam meas, majorem in modum rogans, velis istas anguli nostri obscuras umbras benignis oculis tueri, mihique ut indigno Jesu Christi servo bene velle et precari. Deo ter Opt. ter Max. te ex animo commendo. Hauniae 6. Jun. 1641.
P. S. Lustraturus pronuper thecam librariam, forte incidi in Dialogos duos elegantissimos Venetiis 1534. a Melch. Sess. excusos, quorum hic titulus: Cicero relegatus et Cicero revocatus. Ille Ciceronis dictionem et res gestas obelo confudit: hic vero liberat et laudat. Opus praeter propter 24. fol. 8°. min. dicatum Pomponio Trivultio a H. A. Tuae humanitatis erit me heic [gap: Greek word(s)] haerentem juvare, et siquid certi de illo (H. A.) autore tibi constiterit, paucis id per amanuensem velis significare. nolo enim viro occupatissimo et publice et privatim me molestum esse, nisi hac lege. In primis vero eo nomine hoc Te rogo, ut scribas mihi tuum judicium, ubi de autore constiterit aliquid exploratius, dignumne novis typis censeas? etc. Vale, seculi decus, et importunitati amici audentioris facti tua humanitate ignosce!
EPISTOLA CCXXXVI. HENRICUS A DIEST Danieli Heinsio. Leidam.
NObilissime et Clarissime vir. Visis tuis literis, laetatus sum, quemadmodum solent homines, [gap: Hebrew words]. Eas vero, ut exosculatus sum, ita reverenter habebo, donec fructum aliquando benevolentiae, quem promittunt, carpam. Coepi his feriis evolvere exercitationes tuas sacras, Deus bone, quantos labores! et non potui, quin de duobus, hac occasione, te consulerem. Primo, quum distinctionem N. T. in versus, non semel perstringas, tanquam novam, et alicubi vim ipsi contextui facientem; quo consilio ejus authorem dissimules, quem Henricus Stephanus, praefatione in Concordantias graecas N. T. scribit esse patrem, Robertum Stephanum? Deinde, an 1. Tim. 3. 15. 16. articulus, de quo scribis, impediat talem constructionem, [gap: Greek word(s)]? Habeo enim authoritatem Irenaei, qui videtur verba illa, [gap: Greek word(s)], non ad praecedentia, sed ad sequentia referre: ut et doctissimo viro D. De Dieu nuper exposui. Ille enim lib. 3. cap. 1. Evangelium, ab Apostolis praeconiatum, postea in literas relatum, scribit esse Columnam et Fundamentum fidei nostrae. Interim admiror ea, quae a T. C. in explicationem hujus loci adducuntur, sicut et pleraque alia; quibus Ecclesiam tibi aeternum obligasti. Deus T. C. bono publico, meoque privato, diu servet incolumem. Dabam Daventriae, Anno 1641. 19. Septembris.
page 460, image: s460
EPISTOLA CCXXXVII. LUDOVICUS CAMERARIUS Danieh Heinsio. Leidam.
POstquam Leida discessi, et cum meis Groningam feliciter appuli, saepius mihi animus fuit, ut hoc tibi viro mihi amicissimo, et cujus virtutes et eruditionem veneror, signilicarem litterarum mearum indicio. Non enim dubitavi, gratam tibi fore cognitionem rerum nostrarum. Verum distuli illud officium, donec oportuna se offerret occasio, quae cum nunc mihi contigerit, negligere illam nolui. Vivimus hîc et habitamus satis commode, et quod primum est, grati sumus Magistratur, Ecclesiae et Academiae. Otio fruimur honesto, et in valetudine mediocri ea tranquillitate vitae, ut in hac migratione temporaria de coelesti illa ad aeternam beatitudinem ductura rectius cogitare possimus. Interea nunquam amicorum, quos habemus complures in Hollandia, obliviscar. Sed ubi ubi et quandocunque erit occasio, reipsa ostendam, et virtutes ipsorum me aestimare, ut par est, et grati animi memoriam pro acceptis beneficiis nunquam depositurum esse. Disposui nunc in ordinem Bibliothecam meam, et omnes chartas avi mei [gap: Greek word(s)], ut et meas tot annis collectas, evolvi. Ex iis brevi ad x. volumina Epistolarum a magnis doctisque viris [gap: Greek word(s)] scriptarum me congesturum puto. Ad incrementum vero totius operis adhuc a tua benignitate expecto, quas a me in scheda annotatas, ut etiam plures alias, mihi es pollicitus. Spero etiam filium tuum, lectissimum mihique carissimum juvenem, recuperata integra valetudine ex tuo jussu eam curam operamque in se lubenter suscepturum esse, quantum sine vestro damno fieri poterit. Ex Rutgersii Epistolis plures sane desidero. Quodcunque autem hac in re officium mihi praestabitis, grati animi memoria et aliis hostimentis compensare studebo, arrepta omni occasione se forte offerente. Multum jam vobis debeo pro iis, quas ex magni Jos. Scaligeri chartis mihi nuper communicastis, Sed ad eas adjecturos adhuc vos esse aliquas etiam ex illis, quae a doctis clarisque viris ad doctissimum clarissimumque Dn. Heinsium, praesertim ex Italia, missiae fuerunt, certo mihi polliceor. Iubete autem vicissim, quae vobis a me fieri velitis, securi, voluntati et desideriis vestris cunctis viribus me obtemperaturum esse. Deus Te, Nobilissime vir, cum tota tua domo servet et tueatur, in bonum Reipub. et amicorum. Inter quos persuadeas tibi velim, quod sum dignitatis tuae studiosissimus. Groningae. 26. Julii. Anni 1642.
page 461, image: s461
EPISTOLA CCXXXVIII. ANDREAS COLVIUS Danieli Heinsio. Leidam.
NObilissime ac Praestantissime Vir. Summas tibi debeo gratias pro libello nuper ad me misso, quem heroibus nostris Consuli Beverio, et D. Beverovicio, cultoribus tuis, communicavi. qui elogia quae tibi merito tribuuntur gratissimis auribus oculisque excepere. quemadmodum et ego, qui ab ineunte aetate magnus fui virtutum tuarum aestimator. Auctor, cujus nomen necdum apparet, videtur vir doctissimus. Ego summopere optarem magna illa ingenia nunquam conflictari. ita enim fit, quod omnis eruditio apud vulgus male audiat. Qui de contemnenda gloria scripsere, etiam nomina sua addidere. Et qui de concordia Christiana scribunt, et ad eam viam sternunt, quantas rixas dant, et ni fallor dabunt. Et qui omnium affectus componere student, proprios sedare nequeunt. Quis unquam credidisset talia de maximo Hugone, quem [gap: Greek word(s)] Frisius noster, cui olim palmam solebatis dare, Deum in terris vocabat paulo adhuc ante obitum. In senibus maxime prudentia et judicium vigeant oportet. In multis ipsi inimici ejus defectum harum rerum puto agnoscent. D. Maresius, quem semper per contemtum Borboritam vocat, satis acerbe, ut puto, more Gallico, respondebit. Ejus scripta necdum vidi, etiamsi ultima nostra Synodus lectionem illorum mihi injunxerit. D. Spanhemii adventum una tecum vehementer desidero. quemadmodum et tuum in hac nostra urbe, qui etiam communi nostro amico D. Beverovicio erit longe gratissimus. Vale, vir summe: et me amare perge. Dordrechti 16. Julii 1642.
EPISTOLA CCXXXIX. JOACHIMUS MATT. F. GERDES Danieli Heinsio S. P. D. Leidam.
VIr Nobilissime. Iterum ad Te exiguo aliquo literario comitatus munere venio, sed minime ad palatum tanti viri. Quam vellem, crepundiis ejusmodi meis vel unum Distichon hostimenti loco elicere possem, quale illud in Grotium, quod nunquam sine admiratione tui recolo:
Depositum coeli, quod jure Batavia mater
Horret, et haud credit, se peperisse sibi:
Talem oculis, talem ore tulit se maximus Hugo,
Instar, crede, hominis, cetera crede Dei.
Equidem perlibenter, sic beatus effectus, illud, [gap: Greek word(s)], usurparem.
page 462, image: s462Videor facilius mihi imposterum talia promissurus, quum Lugduni in praesentia Henricus Jacobi Archiatri Reg. Dan. fil. Fabricius, amicus meus praestantissimus, qui has Tibi tradet, degat, quoque curatore (nam ita cum illo egi) commodum utar. Nunc, virorum Excellentissime, paucis causam percipe, quamobrem ad Te scribere, necessarium duxerim. Annus est, ex quo cum Doctissimo, et elegantiore tam Graeca quamLatina Eruditione ornatissimo quodam viro Nobili, cui nomen Joachimi Gerstorpii, in Scania vivebam. Apud quem cum Philosophia Stoica magno in pretio esset, ego jamdudum eam periens, acrius amore illius accensus fui. Quare, cum mihi apud eum copia Veneti Codicis Simplicianorum in Epictetum esset; quibus insignis ille Philologus Hieronymus Wolfius usus est, eum cum Editione Batava, quae tuam in fronte praefationem exhibet, ac biennium in Academia vestra abhinc excusa est, quam potui diligentissime conferre, quodque Oppio de B. H. dictu frequens est de militibus, pedem pedi componere coepi. Quo labore longe molestissimo exantlato, equidem me temporis dispendium fecisse, non questus fui, cum, ut opinor, exacte satis ea ratione utriusque codicis indolem perdidicerim, nec frustra nunquam satis laudatum Hieronymum perhibuisse viderim, quod perquam depravatum codicem in versione sua sequi coactus fuerit. Hinc mirari desii, quare eruditissimus ille vir non eadem opera, qua Epicteti Encheiridion, ac Arriani in illud exegesin Graece divulgaverit, lectorem [gap: Greek word(s)] exhilaraverit; sed Latinae interpretationi Simplicii, optimi explicatoris Epictetici, acquiescere voluerit. Vidit. enim acutissimus, linguaeque Graecae peritissimus Germanus, si ea ratione literariae rei prodesse vellet, integrum illum codicem, quantus quantus est, describendum, ac eam ei medicinam adhibendam esse. Quod fortasse per alia co tempore ipsi praestare non licuit. Pauci tamen loci in istis Veneti Cod. tenebris lucem praeferunt, quam vestra editio, elariorem. Id quod miranti ostendere, non esset difficillimum. Quod autem ad illam attinet, equidem si Graecum textum excutimus, cumque Veneto illo desperato volumine componimus, merito gratias vobis, quotquot aliquid studii in ea posuistis (quos inter Tibi, Heinsi princeps debetur locus) habemus, agimusque; majores acturi, si per Typographum aliquantisper adhuc tam aurei operis editionem differre vobis licuisset diutius. Idem enim etiam vobis illic loci accidere autumo, quod aliis alibi quandoque usuvenisse audivi, quibus Typographorum instantium importunitas, scripta saepe numero quasi extorsit, nec postremam manum iis imponere concessit. Ego autem non parum tam illustria duo nomina praescripta libro indignatus sum, in quo tantum quid adhuc desideretur. Nam hoc parum vestrae opitulabitur existimationi, quod Typographus interpretationem illius, de qua loquor, editionis, nonnullis a Wolfiana interpretatione abire dictitat; cum illud tale sit, quod integrum scriptum accuratiori Lectori suspectum magis faciat. Omnino enim, Latinam interpretationem cum textu Graeco comparanti, mula equo juncta visa fuit. Quomodo enim (ut de multis duo saltem Tibi, tua, Excellentissime vir, pace, propinem) pagina 89. [gap: Greek word(s)] significet per ignaviam? pag. 91. [gap: Greek word(s)], horrorem?
page 463, image: s463Recte, pro [gap: Greek word(s)] Wolfius [gap: Greek word(s)], pro, [gap: Greek word(s)] legendum censebat. Atque lili emendationi Latina ista quadrabant. Licet illi, qua [gap: Greek word(s)] legitur, rectius, quam huic, qua [gap: Greek word(s)]. Mihi, cui continua illa bellica flamma ad excelsa in editis illis Sapientum Templis adspirare minime alias concedit, eam mihi obtingere de cetero tranquillitatem tantum expeto, ut nobilissimos hosce divinae Philosophiae Doctores Epictetum, Simplicium, Arrianum, pro captu meo, munde mihi descriptos, ac Wolfii, tuo V. C. Rutgersii, atque, si ut modice saltem caepit, opem ferre uberiorem iis perrexerit, Salmasii, tum meo judicio castigatos, effingere, ac eo modo effictis commodam aptamque interpretationem apponere possim. Is talis, erit meus codex: meum delicium: meum [gap: Greek word(s)]. Inde, si dextre spero, quae Belgicam nuperam Editionem, citra tuam, vir Doctissime, culpam, lectionum monstra contaminant; qualia pag. 144. m. [gap: Greek word(s)]: pag. 157. [gap: Greek word(s)]: pag. 214. [gap: Greek word(s)]: pag. 247. m. [gap: Greek word(s)]: 280. pag. [gap: Greek word(s)], ibid. [gap: Greek word(s)], et quae, nisi opera tua in legenda hac epistola abuti mihi esset religio, multo plura annumerare possem (nam operarum errata, quae etiam affatim observavi, quale Pag. 83. f. [gap: Greek word(s)], hunc in censum nullus traho) ea, inquam, omnia, iisque similia, e codice mea manu utilitati meae exarato, exulabunt. Quae illic animi recreatio; quae seria voluptas erit? Praesertim si industriae meae aliquis prosperior respondeat eventus. Ignosce mihi, Arriane, Philosophe maxime sobrie, quod voluptatem cum utilitate junctam in aureae hujus doctrinae lectione, cum meo mihi Heinsio pollicear. Videris enim eam his in seriis nullus tolerare. At seria mihi illa, quam dixi, erit voluptas: sicca erit: quaeque se alte tollat super omnem faecem. Nec Lipsius enim (at quis viro illo magis vestrae addictus Stoae?) ullo modo illud delectationis nectar removet ab hac palaestra. Vale, vir summe Heinsi, ac ea quae tecum communicavi, candide interpretare, etiam, cum per varia officii tui negotia licet, ad ista respondere haut aspernare. Filio tuo politissimo meis, quaeso, verbis salutem dicito. Scrib. Hafn. XVI. Kal. Jan. anno Salutis per D. N. partae CICICCXLIII.
EPISTOLA CCXL. MARTINUS SCHOOCKIUS Danieli Heinsio S. D. Leidam.
AMplector consilium de chartis nostris Janssonio committendis, cum quo ubi huc venerit (exspectatur autem intra tres hebdomadas) coram agam. Diutius si emanserit, fratrem meum Amstelodamum ablegabo. Intererea alterum hominis nostri Commentarium percurri, et praeter alia multa prolixius expendi opinionum portenta de dono linguarum Apostolis ad horas tantum paucas concesso (cujus commenti architectus videtur esse Erasmus in Apologia ad Monachos Hispanos p. 148.) de Epistola ad Hebraeos et Evangelio Johannis
page 464, image: s464Ebraice scripto, de Petro Graecae linguae ignaro, ejusque interprete Marco, et LXX. senum versione deperdita, de versione eadem nunquam ab Apostolis (sic contendit noster) ad partes vocata, de Judaeorum dispersionibus, quas reclamante variis in locis ipsi Sp. Sancto, contra Grotium unam tantum fuisse vult, oblitus eorum, quae in Praef. ex Epiphanio citaverat, aliisque ejusdem per omnia farinae. Prolixiorem Praef. ad ipsum virum Nobilem (sic enim haberi vult) Dissertationibus, quae jam in molem aliquam excreverunt, praemisi, qua perquam modeste summam non tantum controversiae propono, sed ipsum quoque procedendi Methodum, provocando ad eum ipsum et scripta, quibus olim visus est probare ea, quae cum psalteriis et canticis praeter rationem hodie traducit Omnium, qui linguae nostrae favent, indiculum, prolegomenis subjiciendum, contexui, in quo praeter ipsum Salmasium, Hugo quoque Grotius ex nuperis Annotationibus in N. T. laudatur. Triplex N. T. [gap: Greek word(s)] nescio an tibi annotata sit ex Eulogio Alexandrino apud Photium. Multa congessi, quae si uni tibi probata fuerint, regem me putabo. Turbae et eruditorum vulgi securus sum. Quod reliquum, supplex Deum veneror, ut misereatur reip. literariae, te illustrissimum ejus principem non ante ad se vocando, quam succreverit alter Atlas, qui nisi ex aedibus vestris prodeat, ipsis Musarum manibus formari non poterit. Vale et salve, seculi miraculum, ac si mereatur amare perge eum, qui semper devotus nominis cultor. Raptim Groningae XII. Kal. Jan. CICICCXLIII.
EPISTOLA CCXLI. MARTINUS SCHOOCKIUS Danieli Heinsio. Leidam.
MAximum Musarum decus, virorum doctissime et celeberrime. Pono tandem frontem, schediumque hoc, cui qualemcunque de Anima Mundi Commentariolum jungere meditabar, coram literati senatus principe comparere jubeo. Loqui compellit impudens quis vespillo, qui nisi odio excaecatus esset, cognoscere potuisset imperatorium spiritum in gregario milite non elidi. Minus polita et tumultuaria exercitatio, visa a viris admodum Reverendis Dn. Revio et Dn. Cloppenburgio, cum tandem venisset in manus D. Voetii (qui nugas meas aliquid esse putare solet) me inscio typis exscripta est: adeo vere ejus evulgatio displicuit, ut nulli mortalium, praeterquam amicissimo Vedelio, jam [gap: Greek word(s)] exemplar miserim. Et tamen homo noster in abortivum hunc partum, quem ipse author ad torrentem delatum mallet, haut secus ac Ajax in verveces ac hircos suos, debacchatur. Si pateris, mi domine, viri furibundam imprudentiam orbem docebo. Non semel pronunciat linguam Hellenisticam, quia nusquam est, mori non posse, et tamen funus ei ducere audet. Me certe haec [gap: Greek word(s)] mirum quam confirmant,
page 465, image: s465et pene cogunt ea, quae amplius de nobilissimae linguae natalibus, incunabulis ac excessu commentatus sum, iis legenda offerre, qui rationes magis pensitare, quam loquentis authoritatem respicere solent. Nomen an praescribere debeam, tute arbitraberis. Enimvero latere malo, et Deo meo (quem toties innocentiae vindicem expertus sum) notus esse, quam pilas et librarias nominis celebritate replere. Quidam ex iis quoque, quos professio et aetas aliud docere deberent, existimant abunde conatus nostros contundi, si iis opponantur rancidae calumniae, quibus veritatis divinae hostes religionisque mangones ante annos aliquot me onerare laborarunt. Deus talibus ignoscat, pergatque servo suo, frementibus omnibus maledicentibus, benedicere: si ille, qui omnes eruditos submovere laborat, quo solus in vacua arena dominetur, secundum easdem furoris lineas me adoriatur, methodum in scribendo ipsi peculiarem orbi literato ostendam, ut exemplo Renati des Cartes (quem audio convitiorum plaustra in me ac Doctorem Voetium exonerasse) ingenio suo tantum servire ac gnaviter furere possit. Si ita videatur, Nobilissime Domine, caussam linguae Hellenisticae communem faciam, laudando authores, maxime Theologos, qui nobis sunt [gap: Greek word(s)]. Quod ad [gap: Greek word(s)], favent per omnia sententiae nostrae Reverendi authores annotationum ad novam versionem N. T. item Piscator, et tot alii ex Pontificiis, inter quos Salianus sic pro nobis sunt, ut amplius quid ab eo flagitari non possit. Contra coaxantem Gretzerum pro Illustrissimo Scaligero, confutante vulgatam ex Aristaea de LXXII. senibus fabulam, diu apologiam paratam habui; si pateris, eam reliquis quisquiliis adjungam, ut et octo exercitationes circa varia Scripturae loca, ab homine nostro minus faeliciter examinata, quo videat, cur ea, quae prodiit, prima inscripta fuerit. Rogo vero doceas me, qua fide libitinarius pag. 59. referat conciones Gallicas desiisse Illustri vestra praesentia condecorari, ex quo ipse in Hollandiam venit: Ad hoc, an ullibi, ex tripode profatus sis Apellam, in vulgato illo Horatii versu, Credat Judaeus apella, notare [gap: Greek word(s)]. Flaccus Vester ad manum non est. Homo noster existimat se novi quid docere, ostendendo Apellam proprium nomen esse, cum hoc notatum sit a Torrentio. Si non abnuas, hac occasione prolixum catalogum conjecturarum, et audacium bustirapi dictatorum concinnare potero, ex quo quisque videre poterit, saepe eum Talariae legis securum esse. Amplius si quid usui esse putes, rogo communices. Si deo visum fuerit, propediem inter infinitas et plus quam paedagogicas occupationes, telam hanc pertexam: nisi forte magister arrogantiae Renatus virtutes suas, clarius adhuc propositas, intueri debeat. Vale [gap: Greek word(s)], diuque orbem exorna. Conscientia tenuitatis nisi vetaret, rogarem ut me amares, et esse patereris in ultimo amicorum agmine: quam stationem quanquam non mereor, ero tamen semper Illustri vestro nomini devotissimus. Groningae IX. Kal. Jun. CICICCXLIII.
page 466, image: s466
EPISTOLA CCXLII. MARTINUS SCHOOCKIUS Danieli Heinsio. Leidam.
UT quod res est fatear, gratiores literae vestrae fuerunt, quam apud multos caeci illius Dei cum multis talentis adventus. quemadmodum enim Amplitudinem Vestram semper suspexi, tacitaque veneratione colui, ex animo vovendo, ut potius annis meis quid decederet, quam Musis; (quas nisi solus recreares, curriculo ad tibicines properandum esset) ita hominum sortem me excessisse credo, quod nullo meo merito cohorti eorum asscribere digneris, qui ut virtutes tuas magis aestimare sciunt, merentur quoque primae apud vos admissionis amici esse, utinam vero, provincia, quam a me susceptam esse probas, sic defungi queam, ut saltem qualiscunque conatus tibi non displiceat! quam curta mihi supellex sit, per Dei gratiam, non ignoro, et prae omnibus aliis serio deploro: cum multis hactenus difficultatibus luctatus fui, nec per ea adminicula, quae abunde aliis in mundo sunt, proficere potui: non defuit tamen qualiscunque coelo successus, Deo, cui ex asse me consecravi, homini juveni et imperito favorem et non contemnendam conditionem ibi procurante, ubi neque cum candida toga unquam conspectus fuit, neque notos habuit eos, quos alii prensare, et superfluis officiis onerare solent. Funeris, quod homo ad miraculum arrogans ducere meditatus fuit, apparatum ac ornamenta diligentius lustrare institui, quoque rogo (ad quem subsecundariis horis aliquando multos jam fasces contuli) nihil desit, de cupressis (immo sex exercitationes circa Theologica dogmata adversaria plane communi omnium Orthodoxorum opinioni) ordine convenienti disponendis cogitavi. Omnia Archilochi nostri scripta legi, ex quibus omnes, quotquot extra partes sunt, docebo, nullum unquam in literatorum Orchestra sedisse, quem non furibundi instar cum veru suo aggressus fuerit. Suspexi hactenus hominem, ut doctum, credidique Gratiis etiam litasse, at me deceptum video. Recolui obiter ea, quae ante in variis ejus scriptis et elephantinis libris notaram: quo diligentius vere ea expendo, video propositum ei fuisse, ex quo primum animum ad scribendum appulit, nulli parcere, ac per omnium (qui eruditi haberi solent) aut contemtum, aut latrocinium ad dictaturam quam grassari. modestissime agam fideque optima; et quo more suo dein convitia pro rationibus adferre non possit, breviter per indicem ea omnia exhibebo, quibus non tantum te, omnibus invidiae conatibus superiorem, sed multos etiam alios, quorum nomina aequa posteritas peplo consecrabit, petere solet. ad me quod attinet, ignorari mallem, quam in libri fronte legi. sed cum necessitas flagitare videatur, lubens offeram me dentibus, quibus Theones ab annis aliquot lacerare laborarunt, quod stylum in virum quem celebrem pro re nata strinxi. si supremo conatuum nostrorum arbitro visum fuerit, cuicuimodi opusculum propediem
page 467, image: s467affectum erit, et si ita Amplitudini Vestrae videatur, typographi alicujus operam efflagitare audebit. Quas vero, mi domine, tibi gratias debeo, quod sollicitus sis de me promovendo, et ex carcere hoc educendo. mihi hîc non male esset, si liceret per eos, qui, ut olim [gap: Greek word(s)] senem, nunc [gap: Greek word(s)] D. Gomarum quiete beare non potuerunt, ita circumscribere artibusque homine Christiano non dignis circumvenire eos laborant, quibus servile non est ingenium. In Franekerana Academia quos fautores me habere scio. in partes si amicos plures sollicitare voluissem, forte Curatorum puncta tulissem. sed haut soleo in subsidium advocare seculi hujus delitias. eventum ei commisi, qui (quicquid malevoli qui crepent) novit servi sui innocentiam et candorem; quem ex animo rogo ut Academiam vestram clementer respiciat, teque ejus Palladium cura singulari conservet, et nepotibus quoque nostris, tanquam rarum suae omnipotentiae depositum, ostendat. Vale, vir saeculo hoc major, et si merear, me qui animum hunc tibi mancipo, ama favoreque prosequere. Si non grave, disertissimo Domino Boxhornio ac Reverendissimo Domino Revio salutem. Iterum Vale et salve. Raptim Groningae propridie Kal. Quintil. CICICCXLIII.
EPISTOLA CCXLIII. MARTINUS SCHOOCKIUS Danieli Heinsio S. Leidam.
ERuditorum princeps, fautorum maxime. Fidem Hagae nuper datam, magno meo emolumento, servassem, nisi eadem vespera declamara (sic opinabatur avia) filioli valetudo me Ultrajectum revocasset, invidissetque voluptatem, qua, praeter melleum tuum os, dives opum bibliotheca me perfudisset. Incommodum hoc aliud secum traxit, sinistrum scilicet de me rumorem, per nescio quem flagrionem per hanc urbem divulgatum. qui male conatibus meis volunt, indigenasque in his oris supprimere student, per Cartesium, graviter quasi a me laesum, custodiae in vestra urbe mandatum ominabantur, audebantque absentem, ut publicae quietis perturbatorem, traducere apud eos, per quos Acedemiae sceptrum hoc anno mihi mandatum esse ringebantur. Quid non facturi sunt hi maleferiati, ubi viderint me audere Deo literatorum (sic de Salmasio existimant) personam detrahere, libereque pro veritate ac innocentia verba facere. Ego contemnere hos didici, eorumque ronchis et calumniis bonae conscientiae Palladium opponere. Scriptum meum jam misissem, nisi hîc significatum esset hominem nostrum alterum quem tractatum de Hellenistica lingua, inscriptum [gap: Greek word(s)] de Laet, apud vos evulgasse, rogo quam ocissime ejus mihi copiam facias, quo cum chartis illis conferre queam, quae, quoniam animum addidisti, censurae tuae subjici gestiunt, ut orbis universi, si a te probatae fuerint, applausum mereantur. Vale, seculi Phoenix, bonoque
page 468, image: s468publico perenna. Si non molestum D. Revio Viro Clarissimo salutem. Iterum vale ac salve. Raptim Groningae postr. Eid. Octob. CICICCXLIII.
EPISTOLA CCXLIV. MARTINUS SCHOOCKIUS Danieli Heinsio S. D. Leidam.
LIterarii Senatus princeps, virorum observandissime. Hominis nostri Commentarium accepi, in quo multa [gap: Greek word(s)], quaedam [gap: Greek word(s)], pleraque ejus commatis notavi, ut cum funere propediem ad rogum jam structum efferri queant: cujus apparatum hac occasione vidisses, nisi nova quaedam errata, proscripta jam olim ab iis, qui inter antiquos Patres prae aliis judicio valuerunt, vetarent. Toto tractatu hoc ago, ut doceam aequum Lectorem, infestissimum Hellenisticae linguae adversarium improvido contradicendi studio abripi ad errores, nequaquam ferendos in eo, qui Orthodoxus Christianus haberi cupit. Rogo indicium typographi, fidique editionis curatoris facias. Nosti quid solitarius inter Professores hujus Academiae Belga ferre ab alienigenis debeam, qui tum sibi magni videntur, quando innocentes calumniis ac convitiis circumvenerunt. Nuper cum in Hollandia opinione diutius per morbum et alia. negotia detinerer, sine fronte homines ipsis Curatoribus persuadere voluerunt, per Cartesium Amstelodami me incarceratum esse, ad cujus nomen trepidare debeam, quia decem aureorum millia quotannis ex reditibus colligit: nunc quia reversum me vident, quos ex primoribus blandiloquentia ductare solent, vinculis in tempore meam in scribendo pruriginem coerceant, monent; grande enim periculum Academiae imminere, si in eam Salmasius concitetur, qui ut habeatur quis ex Indigetum choro, literas Vossianas, nescio ad quem datas, publice ostentant. Sed haut terrent me tales Lamiae turres: Proceres nostri tam exploratum habent meam candidam innocentiam, quam eorum maledicam invidiam. Postquam liber sub praelo fuerit, modo Consuli, qui unus hîc omnia est, scripseris, securus ero. Ut vero propediem eum habeas, sedulo inter curarum agmina enitor. Quod superest Deum rogo Excellentiam Vestram fospitet, bonasque literas sero Hercule suo spoliet. Vale, seculi ornamentum et salve. Si non grave salutem plurimam Reverendissimo Revio amicorum candidissimo, et disertissimo Boxhornio. Raptim Groningae XII. d. Novemb. 1643.
EPISTOLA CCXLV. GYSBERTUS VOETIUS Danieli Heinsio. Leidam.
NObilissime et celeberrime vir. Voluissem sane occasionem mihi oblatam summum meum. erga te studium et observantiam declarandi. Sed quia
page 469, image: s469gymnasii nostri Conrector D. Bockstadius ex hemiplegia sua convalescit, et spes sit eum pristinae sanitati restituendum; factum est, ut Senatus noster non cogitet de successore. Alioquin juveni illi libens pro modulo gratificari voluissem; cujus pater et avus mihi non ignoti fuere. Non parum mirantur nostrates, quod in Academia vestra ante menses aliquot corollariis et thesibus fanatica et fantastica illa philosophia defensa sit: metuunt, ne praeludia sint majorum turbarum. Senatus noster de consilio Academiae hîc in herba eam oppressit. Non dubito quin et vos invigilaturi sitis, ne quid Respublica literaria detrimenti capiat. Quod nisi fiat, non video quomodo tempestas aliqua Reipublicae et Ecclesiae non immineat. Deum precor nostri misereatur, et furores fanaticorum compeseat, teque et animo et corpore sospitet. Ultrajecti VII. Kal. Junii CICICCXLIV.
EPISTOLA CCXLVI. REINHOLDIUS FRANCKENBERG Danieli Heinsio S. Leidam.
DOmine Patrone et Fautor aeternum honorande. Gratum mihi est et fuit, quod literas meas ut et ipsum, uti spero, Tractatulum meum Chronologicum acceperis, et insuper Dn. Meinerum commendatissimum habueris, gratius autem et gratissimum, quod affectum, quem erga [gap: Greek word(s)] Magnum Scaligerum ab ineunte aetate gessisti, prolixe deelaraveris, eoque ipso tenue meum Scaligerum contra Petavium, Calvisium, Samuelem Petitum etc. defendendi studium non parum laudaveris. Nulla opus fuisset excusatione, quod literae tuae responsoriae serius sint subsecutae. Sat cito, si sat bene. Facit autem tuus immensus Scaligeri amor, ut non dubitem in his, quae ad causam Scaligerianam pertinent, majus negotium facessere. Scripsit et edidit nuper Clarissimus Dn. Cloppenburgius in causa Scaligeriana et Casauboniana, ad Pascha potissimum [gap: Greek word(s)] Alexandraeum spectante, contra Dn. Capellum libellum quidem exiguum, et tamen multiplici eruditione plenum, ut vocant, in 16°. Ingenue fateor me hunc libellum elegantissimum, cum fundamenta conseriberem et ederem, neque vidisse neque legisse. Unde magno meo infortunio factum est, ut neque Maximi hujus Viri Dn. Cloppenburgii, neque Dn, M. Petri Crugeri Mathematici quondam Dantiscani, ipsius Cloppenburgii, Paschatis Alexandraei [gap: Greek word(s)] Scaligeriani causa [gap: Greek word(s)], in Scholio meo 16. et praecipue in Paschate quinto ullam mentionem fecerim. Idem mihi accidit cum Paulo Guldino Jesuita doctissimo et iniquiore, quam Petavius existit, Scaligeri Adversario. Libenter ergo scirem et resciscerem, num Dn. Cloppenburgius fundamenta mea jam legisset, in quibus nimirum Calendarii Calippici et Alexandraei artificium in Scaligeri operibus aliquo modo obscurum, a Calvisio, autem debita fide minime propositum, et planissime proposui, et rationibus Astronomicis
page 470, image: s470munivi. Si scirem Dn. Cloppenburgium suam in libello isto propositam adhuc retinere sententiam, facere non possem, quin in Chronologia suo tempore edenda ejusdem Dn. Cloppenburgii argumenta, contra Scaligerum et Casaubonum prolata, et a Dn. Capello meo judicio non omnino sufficienter refutata, de novo et examinarem et refutarem. Ita etiam tu, Vir Illustrissime et Maxime, haud gravatim me erudies, namque potes, cur Illustrissimus Scaliger Cantorem Lipsiensium, prout ipsum Paulus Guldinus, per contemtum et injuriam vocat, Sethum Calvisium, qui in tam multis et magnis rebus Scaligero obloquitur, contradicit et adversatur, tantis in variis locis non tam ornaverit, quam oneraverit, quae encomia non tantum in Guldino de Calvisio et Origano, hac occasione Sceptice et ironice loquuta, mala audiunt: verum etiam Scaligerianorum et Calvisianorum Scriptorum Chronologicorum lectorem, Scaligerone magis an Calvisio credere debebat, dubium reddunt, imo confundunt. Ego divinissimum Scaligerum mallem et optarem in Calvisio laudando fuisse cautiorem et circumspectiorem; sed homines sumus, errare possumus. Ego Illustrissimae Tuae Excellentiae sancte promitto, me [gap: Greek word(s)] vestri et tui, hoc est ipsius veritatis Chronologicae causam, cujus patrocinii suscipiendi in Tractatulo illo tum primo et ut tyro initium feci, toto vitae meae tempore et praesertim in ipsius Chronologiae meae, quam etiam primo quoque tempore publicarem, modo Bibliopolam sumtus facturum haberem, exiguo opere ita, Deo dante, esse acturum, ut neque veritati vis injusta, neque Scaligero, Petavio, Calvisio, Petito, D. Behmio, Dn. Cloppenburgio, Dn. Petro Crugero, Paulo Guldino, ipsique adeo Calendario Gregoriano injuria facta videatur. Tu interea, Virorum Illustrissime, et defensorum Scaligerianorum Maxime, longissime vive, bene vale, meis conatibus favere, omniaque officia et servitia a me expectare perge. Dabam Witebergae. 28. Maji Anno 1645. [note: Hujus Franckenbergeri vita est apud H. Witte in memoriis Philosophotum Decad. VIII. 5. p. 439.]
EPISTOLA CCXLVII. JOANNES BAPTISTA DONIUS Danieli Heinsio S. D. Leidam.
CLarissime vir. Quanto sim gaudio affectus ex adventu in Italiam atque in hanc urbem eruditissimi juvenis Nicolai filii tui, vix equidem dicere possum. Nam praeter proprias insitasque dotes probitatis atque excellentis doctrinae, quae cordatis omnibus ac virtutis amantibus mirifice eum conciliant, vivum in eo simulacrum Clarissimi genitoris apparet: ut qui te vel e scriptis elegantissimis noverunt; ideoque et plurimi faciunt, et non vulgariter amant (quorum numero me licet adscribas) non possint ex ejus notitia atque amicitia non summam percipere voluptatem. Et quamdiu quidem Florentiae is mansit,
page 471, image: s471non destiti quacumque in re potui, studiose eum colere atque assectari. Nec tamen quidquam praestiti, quod aut propensissimae in eum voluntati meae satis responderet; aut merita illius ullo modo aequaret. Nunc illum Urbs gentium victrix complexu suo fovet ac detinet; singula quaeque monumenta et bibliothecas in primis curiose lustrantem, quibus sic afficitur, tantoque ardore ac perseverantia dies totos et magnam noctium partem in volutandis libris impendit; ut nisi eum, Vir Clarissime, autoritate tua, quae summa est, patris videlicet, talisque patris, a tam pertinaci labore deterreas, vehementer metuam, ut est corpore infirmo et gracili, ne citius, quam Reipublicae litterariae expedit, deficiat atque succumbat. De hoc ut te admonerem (quamquam id prius a me factum oportuit) et officii mei ratio, et commune humanitatis jus suaserunt; sive impulerunt potius. Tu quidquid hoc est, in bonam partem accipies: et me inter nominis tui, vestraeque familiae studiosissimos conuumerabis. Interea Deum Opt. Max. precor, ut et ineuntem annum, ac deinceps alios plures tibi quam laetissimos ac felicissimos fluere velit. Florentiae 3. Nonas Januarias CICICCXLVII.
EPISTOLA CCXLVIII. DANIEL HEINSIUS N. N. Leidam.
NObilissime et Amplissime Vir. Anni sunt jam plurimi, cum de vocando in hanc Academiam Claudio Salmasio agi coeptum est. Inter eos autem, quibus praecipue tum commendatus erat, Nobilissimus Amplissimusque vir Franciscus Arsenius Someldyckii Dominus, Academiae hujus Curator, fuit. Cujus comitati summae ac benignitati tota Academia debere se fatetur, inter primos autem ego. Qui cum prolixe hac de re tum ad me scriberet, ac judicium, quo tamen opus hîc non erat, ex me scire meum vellet, non hominem modo, sed et institutum de vocatione approbavi, meque eo esse animo significavi, ut quo plures eruditi hanc Bataviam ornarent, eo melius et illi et eruditis caeteris prospectum judicarem; nisi essent, quorum animos invidia, familiare quorundam, qui in literis versantur, malum jam afflasset. A quo, si quem alium, inprimis alienum semper me fuisse. Optare interim, ut quantum posset fieri, peregrinus hic cum esset, humanitate ac civili conversatione quam plurimos conciliaret sibi. Ubique enim et aetate omni quosdam reperiri, qui nec advenis nec eruditis nimium faverent. Meminisse me quid maximo Scaligero jam olim evenisset. qui vir tantus, sumptu licet maximo in Academiam vocatus, et aegerrime ab Hospite Illustrissimo, cum quo tot annos vixerat, ac Rege impetratus, quanquam gravis ac molestus esset nemini, haud pauca tamen, etiam in Academia, ingenti concoxisse animo, quae vix ferenda videbantur. Quas litteras judiciumque meum gratissimum fuisse sibi, saepius vir idem Nobilissimus cum voluptate et gaudio testatus est: neque
page 472, image: s472quicquam magis placuisse sibi, quam quod a livore ac aemulatione omni alienum me videret. Odium enim aliorum non raro comitari eruditionis amorem: cum nihil tamen minus animo honesto dignum sit, quam in alio non ferre, cujus ipse studiosus sis. Post haec omnia diu exspectatus ipse in urbem hanc advenit; quem et protinus accessi, et officia quaecunque excogitari a me poterant, sincero animo ac candido, qualis Belgarum esse solet aut debet, qui sine fuco aut ostentatione ulla non aliud, quam sentiunt, atque ab amico simili exspectant, vultu prae se ferunt, libentissime obtuli. Ludere enim in re seria ac tali mimicum ac scenicum, viroque bono, si quid aliud, indignum arbitrantur. Paullo post quam huc advenit, et in Academiam admissus est, de loco, quem in ea obtineret, actum est; cum eundem, quem obtinuisset Scaliger, deberi sibi, atque hac lege vocatum se affirmaret, caeteri plerique se opponerent. Atque eo jam deventum est, ut ad Illustrissimos Hollandiae Ordines nonnulli provocandum judicarent. Ego autem quantum potui id dissuasi. cum ab iis, qui pars essent Ordinum, imo ipsos, et ab ipsis constituti, hîc repraesentarent, abeundum non existimarem, neque id gratum iis fore crederem. Modeste potius ac placide cum his agendum, quod aegerrime tulisse quosdam, tum expertus sum. quod ut ipsi judicabant, animo non satis pro praesentibus erecto, mihi pariter et Academiae deessem. Aliquanto post evenit, ut typographus tum quidam, quis et qualis hîc non dicam, cum res ipsa satis id evincat, Epicteti Enchiridion hîc ederet, cui et Simplicii adjungebat commentarium, quem cum manuscriptis collatum codicibus domi meae cum haberem, copiam ut ejus sibi facerem, enixe petiit. Curaturum enim, ut qui operis praeesset typographicis, atque eas emendaret, Graecae linguae cum peritus esset, meliorem ex collatione ejus publico contextum daret. Quem codicem, qui nihil publico negare aut amicis soleo, praesente quodam e collegis ei tradidi. Et, ut amplius de eo mererer, praefatiunculam editioni ad amicum praefixi, in qua ne tantillum quidem mihi vindicavi. Ille gratum se pro beneficio, tam candide collato, ut profiteretur, codicem hunc meum, (quem ne nunc quidem ab eo impetrare possum) hosti meo tradidit. qui me indignissimis asperrimisque dictis tanquam plagiarium traduxit. Me inquam, qui jam publice testatus fueram, interpretem me cum editione Veneta collatum, locisque haud paucis auctiorem, cum Typographo communicasse. quemadmodum et Nansianum nomen meo jussu a Typographo expressum est. qui Nacti ergo, inquit, codicem cum Nansiano Ms. collatum, etc. Viro erudito, qui emendationi praeest operarum, percurrendum dedimus, quo nihil dici potest planius. Ille interim, haud recte quaedam, quae in Nansiano codice extabant, manu mea emendata ait. Ac ne veritati locus detur, aut ad ea respondere nobis in hac ipsa libertatis sede liceat, noster nobis denegatur codex. quibus singulis nihil posse atrocius excogitari omnes boni mecum judicant. Nisi sit atrocius, quod sequitur. Cum asperrime in viros eruditos plurimos is ipse, de quo agimus, invectus esset, quidam, cujus nomen quoque mihi hactenus ignotum est, excerpta quaedam ex ejusdem scriptis edidit: in quibus et opiniones aliquot,
page 473, image: s473in quibus ab Ecclesiis, quas reformatas dicunt, recessisse videbatur, refutavit auctor et rejecit. Qui libellus ne distraheretur publice effecit. me quoque, ut autorem ejus, cum ne jurato quidem mihi, aut amicis meis fidem hîc haberet, aliquoties traduxit. Quidam hîc consultus juris, inter urbis hujus Senatores, cum de Mutuo ac Alieno, applaudentibus quotquot Hagae saperent, ac tales haberentur, Jurisconsultis, imo admirantibus (judicia quippe nec unius ipse audivi) tractatum conscripsisset, opinionem autem ejus ac sententiam damnarent, ipsum quidem Senatorem verum dixit Asinum; Jurisconsultos vero Hagienses, ut et Advocatos publice cum ratione insanire scripsit, quae nunc publice leguntur: cum nihil iis interim respondeat, qui principia eum Juris, cujus scientiam venditare coeperat, ignorare, et argumentum, quo ad hoc quod vult probandum utitur, virgis dignum ferulisque in aliis jam Academiis scripserunt, imo Thesibus, quae publice ibi disputatae sunt, haec addiderunt. Omnes, quotquot hactenus fuerunt, eruditi, cum non parum interesse inter eam linguam, qua Novi Foederis conscriptus codex legitur, eamque, qua scriptores Graeci veteres jam olim usi sunt, recte judicarent (ut pote, in quo non minus ubique exprimatur Hebraismus, ac familiaris Orienti ratio loquendi, quam a septuaginta, ut vulgo eos vocant, interpretibus, qui Hebraeorum atque Chaldaeorum nobis librorum versionem dederunt) peculiari eam distinxerunt nomine, cum de re si constet, parum referat, quo nomine dicatur. Hellenisticam igitur etiam Rabbinis praeeuntibus dixerunt. Neque aliter aut Scaliger, aut Casaubonus, aut Seldenus, aut alii innumeri: neque aliter Salmasius, qui nomine hoc eodem passim, in Exercitationibus praesertim Plinianis, usus est. Quos cum et ego non immerito secutus essem, non secus ac si crimen majestatis commissum a me esset, id objecit mihi. Quod ita mirum eruditis visum est, ut nuperrime ex iis quidam, cum quo nihil commercii intercessisse unquam mihi norunt omnes, qui me norunt, scriptum opposuerit publicum; quod ipsum non expresso cum prodiret nomine, ne quid suspicari ullo modo de me posset, aut indignum quicquam se committeret, cum cura ac sollicite, et in tempore de hoc amici eum monuerunt: Quos acerbe, ut intellexi, atque asperrime excepit. Libro interim famoso non in scripti auctorem licet jam monitus, sed in me, etiam amicos meos, ac propinquos, qui, quo loco hîc et alibi fuerint, multi meminerunt, asperrime invectus est. Ita ut quaecunque in auctore reprehendit, non auctori, sed, quod fidem omnem superat eorum, qui nunc vivunt, neque minus et posteritatis superabit, rei hujus plane ignaro, hoc est mihi pro libidine asscribat. Adeo, ut cum auctor nos commendat aut honoris, ut fit, titulos attribuit, id ut a me, non ab eo, factum acerbissime traducat. Quod si is, qui privatim aliquem, a quo privatim laesus est, acerbius traducit, reprehensione ac censura etiam, privatim, inquam, hoc si fiat, dignus judicatur, quid qui publice ac coram orbe universo illi parcit, a quo laesus est, immerentem autem atque innoxium, et quem talem novit ac novisse debet, publice traducit? Quod longissime omnem, quam privatim hactenus in Belgio
page 474, image: s474exercuit Hispanus, vim, crudelitatem, ac injuriam excedit: neque aliud jam Academiae nonnullae, atque in iis eximii loquuntur Viri. Cum nihil sit crudelius, quam innocenti et de cujus innocentia ex amicorum monitu jam constat tibi, publice injuriam inferre, ac carnificinam in bonorum famam atque existimationem exercere, et cum alii in te scripserint, ac qui sint scire possis, aut jam scias, non his ipsis, sed qui eos ne noverunt quidem, insultare ac vi publica grassari: imo ea non in illis, sed in his traducere, quae alium autorem habent; ut omittam D. D. Curatorum rem hîc agi; qui cum liberaliter imprimis ac benigne Professores habeant, tantum Academiae ac sumptibus eorum, quantum famae Professorum atque existimationi publice detrahitur. Ne de D. D. Ordinum autoritate ac majestate agam, qui cum publicis decretis hanc licentiam, ut diram atque detestabilem proscripserint, adversus instituta sua toties peccari, ac praeiri aliis intelligunt. Id autem quid et quantum possit, quotidie hîc jam videmus, cum vix quisquam hîc nuper ad gradum facultatis, ut loquuntur, aliquem promotus sit, quin versiculi famosi, etiam adversus facultates ipsas, et earum Professores, publice prodierint. Quia id, quod uni licuit, ac quotidie licet, licere omnes sibi arbitrantur: imo volunt: quia sine legibus superiores sunt, in primis autem, et ante alios, juventus. Fuerunt interim non pauci, qui initio ut responderem serio hortati sunt. Cum alii et quidem e proceribus nonnulli serio id dissuaderent. Futurum enim, nemini ut parecret, qui quam plurimos impune ac optimos laesisset. Ita et futurum, ut id nemo excusaret, quod jam detestantur plurimi, tum autem omnium ut puniretur interesset, quanquam et nunc omnium intersit. Sed et fieri vix posse, quin qui petulanter laesus esset, irritatus simile aliquid reponeret, cui neque ingenium praesertim, nec vigor animi deesset. Ita similem futurum ei, quem jam accusaret. Dissentire autem eruditis usitatum: certare maledictis neque generosi animi, nec viri boni esse. Maledicere autem ultro vix hominis esse, ideoque ad spiritus ab nomine diversos nomen id aut simile, a Christianis jam translatum esse. sed et ipse haesisse in bivio me fateor, donec aliorum scripta non autoribus suis, sed nobis, nescio quo animo ac fide asscripsit, ac pro iis me traduxit. Qui ne responderem, mea simul et illorum interesse existimavi. Mea, quod ad me non spectent: illorum autem, quod ut illis hoc debetur, ita relinquendum est, neque vindicandis suis impares futuros aut existimem, aut aliis, qui hoc ignorant, persuadere debeam. Quis enim esse auctorem illorum me ignorat? Ut dissimulatio hîc nullum aut contemptus habeat jam locum. Adde quod famosis libellis nemo pro merito respondet praeter magistratum, qui autores punit. Memini autem mihi aliquando quid evenerit. Dum initio quid faciendum esset adhuc dubitarem, cum amicus quidam me Theologus, officii atque amoris offerendi caussa accessisset, ac de eo agerem cum ipso, praeter exspectationem meam, cur Scaligeri jam mei amplius non meminissem, et an penitus extincta ejus apud me jam esset recordatio, quaesivit. Cum attonitus haererem, nec quid vellet intelligerem, ibi iterum ille, Cum quidam maximorum, inquit, hominum, Xylandri pariter
page 475, image: s475ac Casauboni cum ab iis dissentiret, nomen traduxisset (erat autem is de quo nunc agimus, cui Theologorum ordo alibi homines inepti, eorum aetate sua princeps Franciscus Junius bestia terrena alibi dicitur) verbis totidem ad eum scribit Scaliger: Tuum est indicare, inquit, illa (errores scilicet) nerudiores in illos scopulos offendant: et excusare, ne animadversio illa propior sit obtrectationi, quam castigationi, Doctis et probis semper honos suus et reverentia debetur. Contra, maledicos inultos pati non debemus, nisi forte contemnere malimus: Nam superbi magis offenduntur silentio, quod se contemni putent quam responso, ex quo triumphum captant, quasi digni, qui meliorum odium aut iram meruerint. Sed nec ignorare me aut ignorasse unquam, melius contemptu quaedam quam responso vindicari, et quam magno illi viro ea semper displicuerint. Loco autem alio rem esse hîc nunc judico. Cum omnino aliud sit maledicere, aut intemperanter aliquem ab aliquo dissentientem respondere: aliud non respondere iis, qui dissentiunt, aut aliquid scripserunt, sed in famam innocentis, ac majorum ejus nomine dissimulato truculenter ac congestis maledictis et calumniis, quas falsas esse, bonus nemo est qui nesciat, incurrere ac grassari; quod si hîc impune licet, de quo omnes docti ac indocti pariter nunc agunt, quis antiquis legibus, quae inter pauca alia nec male, Augustino si credimus, capite id puniendum judicarunt, tantum olim tribuisse quosdam non mirabitur, aut quis, ut de iis agam, nostris locus erit? Quid Reipublicae denique aut Academiae jam fiet? Quas interiisse, nec jam viris bonis esse in iis locum, si hoc liceat, ac tandem omnibus sit metuendum, quod in quibusdam non punitur, caeterae fere omnes judicant, ac libere de eo inter se consentiunt, pronuntiant ac censent. Quid ipsis Curatoribus, in quos nonnulla circumferri sunt qui dicant. Hoc affirmare possum, vidisse me nonnullos inter primores patriae, quibus moestissimae querelae exciderent, cum haec et similia audirent. Nos aequissimam rem petimus ac postulamus; cum praesertim plures sint, quos publice exagitavit aut exagitat. Ne iis, qui tot annos absunt hinc, et alibi jam vivunt aut morantur, hactenus in eos, qui praesentes sunt, nec pessime de Academia omnium judicio merentur, tyrannide immodesta saevire ac publica liceat. Quorum nomen atque existimatio dum laeditur, nomen atque existimationem Academiae prostitui, eosque, qui de ea frequentanda cogitant, in alias, vel propter hanc licentiam, ac simultatis caussas, vel inusitata maledicta, quibus fidem quidam habent, ablegari, ne amici quidem ejus negant, aut negare possunt.
EPISTOLA CCXLIX. DANIEL HEINSIUS N. N.
REverende Domine. Aliquamdiu postquam eruditum munus tuum hîc accepi, quod, ut omnia tua, cum admiratione percurri, quemadmodum,
page 476, image: s476ut spero, sigillatim aliquando testabor, venit ad nos tanto patre dignus filius: cui et me, et quicquid exspectari a me potest, libentissime obtuli. Si quis enim vivit hodie, qui te tuaque, adde et tuos vere aestimat, ut debet, is ego sum. Utinam occasio se offerat, ut vere hunc animum testari possim, qui nihil magis opto: etiam caeteri, quos commendasti, semel nobis ut se sitsterent, sed frustra domi nostrae fuere. jam enim in publicum prodieram. Post natos homines nemo minus hominem, quam Salmasius, se aut esse meminit aut praestat. Nullus in Belgio Hispanus sic grassatus est. Qui in omnem etiam Theologorum, etiam Jurisconsultorum ordinem, mucronem strinxit publice. In me praesertim, a quo nunquam laesus est. Et, quod fidem omnem superat, cum bis adversus eum alii jam scripserint, quos (de quo amici eum monuerunt) ne novi quidem hactenus, quicquid deliquisse eos arbitratur, nobis id asseribit. Atque haec caussa est, cur amicorum suasu hactenus contemptu ista vindicem. Alii enim hoc jam agunt. De lingua Hellenistica, stolida, ut scribit, [gap: Greek word(s)] est, quid enim cum de re constet, hoc est quae qualisque sit haec lingua, refert, quomodo dicatur? Linguam, de qua agitur, eruditi, nisi fallor, hujus seculi prope omnes Rabbinorum imitatione Hellenisticam dixerunt, Salmasius inprimis, quod negare nemo potest; passim id Exercitationes ejus clamant, etiam posteriora scripta, ut amici nos monent. Nunc majestatis crimen qui hac voce utitur committit. historiam eorum, quae hîc evenere. et quomodo adversus me imprimis hic se gesserit, transmitram aliquando. Vix fidem adhibebis credo. Fidem enim omnem haec excedunt. Haec scribebam obiter. breve pluribus ut spero. Festinationi et mendis ut ignoscas rogo petoque.
EPISTOLA CCL. DANIEL HEINSIUS N. N.
Nobilissime et Reverende Domine. Quantum tibi pro erudito atque elegantissimo scripto, quo adversus hominis malevoli calumnias, et me et Infanticidam meum tutatus es, debeam, e Gronovio nostro pridem intellexi: qui cum in tenas alias jam pridem se contulerit, neque de eo, in quo versaris, loco certus essem, nihil hactenus scripsi. igitur quas debeo ac possum pro immortali beneficio gratias privatim ago, quas occasione prima publice acturus sum. In quo dum totus sum ex amicis intelligo, fuisse quendam (cui ut Deus immortalis ignoscat peto, eumque veneror) qui persuadere conatus fuit tibi, me typographis fuisse auctorem, ne tuas in Novum Testamentum observationes hîc in lucem darent, quas ego me vidisse nunquam satis scio: qui nec tale quicquam a te praestitum aut te praestiturum scivi unquam. Cui rei confirmandae typographi ipsius, quem in partes audio vocari, testimonium hîc mitto, qui ut tua haec excudat operam libenter atque ex animo daturus sum.
page 479, image: s477In meis nihil magis bonis omnibus, imprimis [gap: Greek word(s)], D. Gomaro, cujus opera Amstelredami nunc eduntur, placuit, quam quod nusquam acerbe de viro maximo, cui et inter primos honorifice hîc olim parentavi, Theodoro Beza judicaverim. qui Gomarus paullo ante obitum, post amicum nimis de conatibus nostris elogium verba haec apponit. Nomini D. Bezae quantum observare potui, parcis: cum vir ille Clarissimus Erasmo non parcendum judicavit, si quando usus postulabat: nec sibi ipsi, cum quaedam revocanda ac recensenda censeret. Nec in Piscatorem est invectus, sed gratam testatus publice memoriam ob merita. Adeo ut non dubitem, quin si superesset ob multa egregie a te correcta, gratias similiter ageret ac haberet. Aliter mecum te acturum quod nonnulli arbitrantur, absit ut credam: qui existimationem tuam veneror ac colo. Salutat te amicus meus ac deliciae, vir summus, Fredericus Spanhemius. [note: Videtur ad Crojum scripta.]
EPISTOLA CCLI. DANIEL HEINSIUS N. N.
Reverende Domine. Cum Saturni die proximo, Ultrajecto, et quidem hac de caussa, indignantibus amicis, quotquot ibi studiosos mei repperi, reversus essem, ut sacro caenae Dominicae hîc interessem epulo, praeter exspectationem amicus me accessit, qui et monuit asperrimum D. Salmasii adversus me parari scriptum, quod ante tempus aliquod gener meus, scripto post pactum inter nos initum ab illo hîc edito, acerbe exceptus, acerbe, ut ait, ei respondisset. Se, cum tanti illum non faciat (qui amplissimis tamen summaque dignitate functis prognatus est parentibus, ac magistratum in hac urbe gerit) mecum esse acturum, ac jam acerbissimum ad manum habere scriptum. Amicum utriusque nostrum, cui id aut partem ejus tum exhibuit, attonitum haesisse: quod non ignorarent nunquam eum a me laesum esse: neque hoc decere eos, inter quos dematur concordia, cum mandato publicae auctoritatis convenisset: Sed et qui sanctissimae conjunctionis ac fraternitatis epulo se conjunxissent. Ille non id sibi curae esse nunc respondit, cum non me, sed mea vitia odisset. Qui, licet hominem me esse memini, quae aut cujus tandem sint generis ignoro. Ex quo tempore inter nos convenit, nullo, ut nec ante, eum scripto laesi. Genero autem meo, ut aut non, aut modeste responderet, non auctor modo fui, sed et ut persuaderem, dedi operam, et quidem omnem. Ut autem genero, et quidem qui in publico versatur munere, absolute socer imperet, ac legem ponat, quis consultum aut hoc admissurum eum credat. Nescio quis illi amplius persuasit, Curatori me nostro hunc libellum ei dedicatum cum insigni commendatione obtulisse. Hoc enim a quibusdam agitur, ut committamur. Cum omnino fieri non possit, ut vel cautius vel circumspectius, vel Christiane magis quisquam agat, quam a me, praesertim postquam inter nos convenit, actum est. Per amicum quemdam nuper
page 478, image: s478mihi Schoockius significavit, alterum de lingua Hellenistica paratum se habere libellum: qui et libelli ejus auctor, cujus causa acerrime in me invectus est: cum ne nomen quidem tum autoris nossem, me tamen ille, (quo quid acerbius dici potest?) non hunc refutavit. Respondi, inter nos jam convenisse, si quid scriberet atque ante editionem, quod facturus videbatur, ad me mitteret, D. Salmasio me id missurum esse. Moriturum enim prius, quam ut pacto non starem. Litterae, in quibus cum primum huc. venisset, acerbissime in proceres nonnullos invectus dicebatur, ne in lucem ab hostibus illius ederentur suasi atque obtinui, ne de aliis quibusdam agam, quae oberrant. Quod si nihilominus, ut in me innocentem invehatur, sua interesse existimat, quae hîc denuo inusitatae atque omnino inauditae hactenus turbae immineant ac simultates, verbis exprimi non potest. Et in primis si ad procerum quorundam me consilium componam, qui, ut hactenus ne responderem, serio suaserunt, ita laesam patientiam furorem fieri non negant. A quibusdam jam dimisso Ordinum Hollandiae conventu, in locum ei rei destinatum vocatus, scio quid intellexerim, et de famosis ejus libellis quid judicent. Ipsum ergo D. Salmasium cum ministro uno Gallicae Ecclesiae atque altero, vir Reverende, ut convenias te rogo. Verbis enim exprimi non potest, quid utrinque hîc sit expectandum, et quid de inusitata hac scribendi licentia primates judicent. Ego, ut saltem hospitem me esse et convivam Domini mei patiatur, rogo; a cujus sacrosancto epulo jam annos aliquot cum cruciatu animi ac conscientiae non levi abstinere sum coactus. Vale, Reverende Domine, et, si me ames, hoc age. [note: Videtur fuisse codicillus, quem ad aliquem Ecclesiae Wallonicae Pastorem, quae Leidae erat, misit Heinsius.]
EPISTOLA CCLII. DANIEL HEINSIUS N. N. in Britanniam.
NObilissime Virbrum. Litterae tuae, quibus nonnulla proponebas nobis, ad quae responderi velles, in eo morbo a Clarissimo Latio nobis traditae sunt, quem fatalem nobis aliquamdiu judicarant medici. Ita factum, ut seponerentur litterae, ad quas respondere tum non potui, et, cum ad me rediissem, eas non repererim. Ignoscas igitur, si non mihi, meae calamitati certe, quae ab omni seria cogitatione me tum abduxit. Quare ad posteriores nunc respondeo. Veterem Aegyptiorum linguam non fuisse Graecam, recte summi illi Viri, quorum meministi, judicarunt. Quid enim hîc commune esse potuit? Extant etiam hoc tempore Aegyptiorum linguae quaedam in libris Foederis antiqui voces, ut exempli caussa illud Zaphnath Paaneach, quas quum ad Hebraeam nonnulli ex magistris Hebraeorum reducere linguam conenentur,
page 479, image: s479alii, voces esse Aegyptias candide fatentur. quod Graeci interpretes aut Hellenistae potius [gap: Greek word(s)] salvatorem, ut volunt, mundi dixerunt. Quod an origine sit Graecum, aut quicquam cum Graecorum lingua commune habeat, ejus linguae periti satis vident. Ptolemaeos Graecos fuisse origine, in primis Lagi, summum Alexandri magni amicum, patrem Philadelphi, cui Graeca interpretatio debetur, nemo nescit: cui et Stratonem praeceptorem tribuunt. Et quis dubitat, quin Philadelphus, Soter, Euergetes, caeteraque quibus usi sunt Ptolemaei, ut et ipsum Ptolemaei, Graeca sint nomina? quid igitur mirum, si Rex talis tantusque Graecae et Hebraicae peritos linguae convocarit viros, ut tam illustrium interpretatione librorum (ne de majori et publica utilitate nunc dicam) nobilissimam suam exornaret bibliothecam, quamquam cur, qui eam legerent, Aegyptiace legere dicerentur, caussam notat magnus Scaliger. Neque mirum utriusque linguae peritos fuisse Hellenistas Judaeos, cum plurimi sint hodie, qui plures conjungant. Oracula olim Sibyllina fuisse et quidem nota paganis ac lecta, qui negat, simul duumviros S. F. atque iis quoque inspiciendis, ac deinde decemviros, tandem quindecimviros, creatos neget. Qua dignitate functus inter caeteros, si ipsi credimus, etiam Tacitus. Et quomodo, si nulla apud eos Sibyllina fuerunt oracula, idem libro VI. Annalium, relatum ad patres a Quintiliano tribuno plebis, de libro Sibyllae, quem Caninius Gallus quindecimvir recipi inter caeteros ejusdem vatis, et ea de re Senatusconsultum postulaverat, notavit? Ut omittam Platonem in Phaedro, in Theage Aristotelem, Strabonem, Plutarchum, Aelianum, Pausaniam, Graecorum alios, Latinos autem prope omnes eorum non semel meminisse, quod jam ostenderunt eruditi. Ut omittam caeteros, quis Pollionem Eclogam Virgilii ex Oraculis Sibyllinis, aut plurima certe in ea excerpta, non videt? Nota quae de Virgine ibi ac felicitate saeculi ad verbum prope ex Esaia et prophetis conversa. Cum de Pseudo Sibyllinis autem oraculis, e Christianorum haec officina prodiisse, in Gentium autem Bibliothecis non reperta, idem dixit Scaliger, quis de Pseudo Sibyllinis, quod profitetur, non de Sibyllinis egisse eum non videt? Pseudo Sibyllina autem ea esse, quae hodie habemus, ita planum est, ut vel quivis obesae quamquam naris protinus id deprehendat. Sibyllarum veterum oracula aenigmatibus, pluribus in locis, ex obscuritate proxima fuisse, antiqui docent. Cum haec, ad fastidium prope, plana sint, et omnibus exposita. Ita autem putide inepta nonnunquam, ut nec Graecismus, nec quantitatis ratio in syllabis plerisque in locis sibi constet. Ut omittam, ex Homero, ex Hesiodo caeterisque paganorum poetis, ridicule ac trivialiter non pauca desumpta esse. Qua aetate autem vixit Sibylla, quae futurum aliquando Mosen praedicit, [gap: Greek word(s)]? Cui si credimus, ante Mosem vixit. Aliae quae de Domino, ut vere ita ex oeconomiae ratione obscurius, quemadmodum ut caeteros omittam, ab Esaia dicuntur, ita plane exprimunt, ut Mariam quoque matrem Domini futuram dicant: quod ipsum eruditis jam, ut alia non pauca, observatum video. Singula autem si percurram, infinitae, et quidem non inusitatae Criticis,
page 480, image: s480censurae, de dicendi in primis genere, quod nec vetustum esse, nec constare sibi certum est, sub manu nascentur. De oraculis res alia est. Neque enim mirum, non nunquam vera, oraculorum, ut caeterorum ita inprimis Delphicorum autorem, praedixisse Diabolum. qui ne falsa responderet, ut plurimum ambigue respondit. Quemadmodum, nec mirum, nato Domino defecisse oracula, nec amplius locutum falsi autorem. Quis esset Dominus, novisse Diabolum probat hoc oraculum (ita enim confessionem illam dico) quod Marci I. 24. legitur. Novi te quis sis. Sanctus ille Dei: quid respondet Dominus? Obmutesce quod et eo tempore evenit, quo magnus ille Pan (nosti historiam) advenit. In oraculo Clarii Apollinis, Germanico de morte ejus reddito, ita Tacitus, Et ferebatur (quod non tam ejus est, qui affirmat, quam qui rumorem memorat aut famam) Germanico per ambages (hoc est, dubie et ambigue) ut mos oraculis, maturum exitium cecinisse, quod nemo qui ingenium Tiberii ac Pisonis perspectum haberet, quem non alia de causse, nisi ut Germanicum everteret, missum in Syriam satis constat, ignorare poterat, neque quisquam vere prudens aliud Germanico tum praedixisset, nisi in omnibus nos fallit Tacitus. Sequitur de Historia adulterae, quam a Pharisaeis accusatam ac Scribis absolvit Dominus. et quam non Syriacus modo codex, ut scribis, et Nonnus, sed et maximus interpretum ac vere cordatus, adde et qui optimis usus est codicibus, praetermisit Chrysostomus, et qui eum sequitur Theophylactus. ne de Eusebii judicio aut aliis nunc dicam. Mihi quoque interdum mirari subiit ipsam Dei sapientiam, non quidem hypocriseos Scribas damnasse ac Pharisaeos, sed deprehensam in ipso facto absolvisse adulteram. Ipsum dico verbum Dei et sapientiam, quae simpliciter pronunciarat, quicunque mulierem aspicit, ut eam concupiscat, jam cum ea adulterium in corde suo commisit. quomodo igitur factum absolvit, qui cogitationem damnat? Quod et in mentem venisse S. S. Patribus existimo, qui ex optimis codicibus suppositum id esse ac paulatim, ut non pauca, in Graecum antiqui Foederis contextum, quae Hebraea norma non agnoscit, irrepsisse judicarunt. De praeclaris numismatis tuis, et vero antiquitatis thesauro maxima cum voluptate legi, quae scribis, qui et memini quanta cum voluptate nummorum Gorlaei nostri indicem confecerim. Cujus imprimis Graecos maxima cum admiratione magnus Scaliger lustraverat. Magnus, inquam Scaliger, cujus autographa quaedam ad te misisse nostrum Latium ex eo intellexi. Annotationes autem nullas ad Novum Testamentum habeo, aut ullis unquam, quae non extant, usus sum. In augendis nostris exercitationibus jam sum totus. Atque utinam tam sim felix, ut, procurante aliquo, in nostram gratiam Manuscripti, quos antiquissimos esse in Brittannia vestra novi, conferantur codices. Quod sperare quam consequi facilius: ego sane publice me gratum probarem. De excerptis tuis ex Homiliis Ms. Anglo Saxonicis; gratias, quas possum, ago maximas, qui sum ac futurus semper sum tuus.
page 481, image: s481
EPISTOLA CCLIII. JANUS VLITIUS Danieli Heinsio S. P. D. Leidam.
ITa est, ut praedixti. Vir Illustris: Stipites Romanos in elegantissimis literis suis multum mihi praedicat Filius tuus; (quem nisi redamem, [gap: Greek word(s)]; nisi aestimem ut tuum, indignissimus illo, quo me hactenus inter cultores familiae vestrae admisisti, ac habes, favore tuo sim.) Saxa tamen ac lapides, et, quam in iis constituit, Urbis magnificentiam mire laudat, et super incolas atque indigenas suos extollit. Vereor ne, ut digniorem se iis inquilinum adscribat, ideo etiam atque etiam morandum Romae censeat; nimisque antiquis inhaerens, praesentium immemor vivat. Multis conatus sum desiderium Tui (cujus subita desolatio pro maximo argumento militabit) patriaeque ac nostri in memoriam illi redigere. Ne saltem ulterius tendat, causasque innectat emanendi, dehortatus sum hisce [note: Quae leguntur tom. III pag. 117.] literis meis; quas vel ideo, Virorum summe, commendari et committi tibi patiare, rogo. Tu quoque affectui meo ignosce; ac porro, si faves, luculenta illa favoris tui testimonia, literas tuas, quarum compellatione jam gloriari incipio, aliquando repete. Ita te Reipublicae tuisque incolumem diu, tibique reducem sistat Filium tuum Deus Opt. Max. Vale, Vir illustris. Dabam Hagae Com. pridie Idus Januar. CICICCXLVII. quem annum et Tibi felicissimum opto.
EPISTOLA CCLIV. VIRO AMPLISSIMO Amico Veteri.
PAulo ante Calendas Maji Sedano discessimus. Ubi Ducem Comitemque, quem nosti, iisdem operari sacris vidimus. D. Molineum et Ramboursium sed ignotus, salutavi. Lutetiae nonnullos, imprimis Cardinalem, veram nunc Europae totius, rerumque quae pro Gallis adversus Hispanum geruntur, Cynosuram, cum Patre Josepho, etiam amoenum Balsaci ingenium vidi. Ante omnia mira de apparatu belli in sequentem annum, ex aulicis nonnullis intellexi. Non ita multo post Leodium venimus, ubi diem unum alterumque egimus. In qua urbe exacerbatos plurimorum animos adversus Hispanorum factionem invenimus; ob proditionem imprimis, quae Trajecti ad Mosam nuper tentata, pessime autoribus cessit. Eodem nobiscum hospitio nostras quidam utebatur. Cujus eruditionem admiratus sum. Ex eo cum de statu Academiae Lugduno-Batavae, cujus olim alumnus fuissem, et in qua moratus aliquamdiu
page 482, image: s482ipse esset, diligenter quaesivissem, omnia optimo loco esse respondit. Etiam amicos veteresque Professores salvos ibi atque incolumes. Cum ex eodem, ecquid novi sub praelo esset, aut in lucem nuper prodiisset, quaererem, inter alia libellum quendam De usura nuper editum, respondit; cujus autorem ante annos aliquot, relicta matre Gallia, eo se contulisse, veterem amicum suum. De quo varia in Batavia (ubi et ipse ignotus aliquamdiu vixisset) judicia, et quae nollet, audivisse. E quibus alienos multorum animos ab eo esse, satis perspexisse. etiam Theologorum quorundam, etiam amicorum: qui non parum mirarentur, cujus consilio hoc argumentum delegisset, ut tot annorum ocium sic excusaret et usuram sic solveret. Sed et concionibus interfuisse, in quibus non obscure tangeretur. Judicare quosdam, potuisse eum genti nihil minus quam insipidae, a qua benigne inprimis esset habitus, ratione alia nomen atque existimationem suam commendare. qui ejus praesertim Ecclesiae pars esset, in qua verbis solennibus excommunicari foeneratores ac usurarii solent. qui inter Belgas viveret, quorum pueri in templis ad octavum praeceptum verba illa, furti nomine, inquum pondus, injustam ulnam, inaequalem mensuram, fucosam mercem, fallacem monetam, ac usuram, aut aliam quanvis rationem aut modum rem faciendi a Deo interdictum, contineri recitant, aut morali lege prohiberi, discunt. Illud quoque mirum non paucis videri, quod de Jurisconsultis cum loquitur, quorum mentem non satis plerunque assecutum praedicant, qui haec intelligunt, non morari se eos publice pronunciet. neque saltem quod de eo profani scriptores veteres Romani statuerint, permovere eum potuerit. In omnium enim manibus, ut caeteros omitteret, Catonis de re Rustica libros versari, quorum initio nobile illud dictum legeretur: Majores nostri sic habuerunt et ita in legibus posuerunt, furem dupli condemnari, foeneratorem quadrupli. Quanto pejorem civem existimarint foeneratorem quam furem, hinc licet existimari. Ad quem locum cavillari. Sed et Aristotelem arroganter ab eo traduci. Neque quis, si connivendo alibi toleratur, ideo laudari aut permittendam dicat. Quod tale est, ac si quis furtum commendet, aut permittendum dicat, quia in severa alias Lacedaemoniorum Republica id permissum, aut paederastiam, quia alibi non toleratur tantum ac dissimulatur, sed et laudem ejus quidam, patrum aetate, in iis locis scripsit. Nam quid Synodi de ea statuerint, mirum, ubi tot eruditi vivunt, neminem suppeditasse ei. Sed et hoc mirari, quod eos, a quibus nunquam publice aut privatim laesus esset, praeter rem et institutum scribendi, lacesseret. De quo mirum esse, nunquam a D. Riveto monitum fuisse: inprimis, ne inprovide nonnunquam apud eos, quorum animos non satis perspectos habet, de ea gente judicaret, cui tantum debet. cum ille aliter se gesserit, ac amice cum collegis vixerit. Ibi ego, Me eruditis omnibus, illi quoque viro, de quo nonnulli ita judicarent, quanvis necessitate nulla junctus nobis esset, semper favisse, dotesque ejus allis commendasse, id autem serio displicuisse, quod in aliis quoque scriptis, quoties a Magno Scaligero, Casaubono aliisque dissentit, ineptire eos dicat. Quae non nisi ab aegro animo aut bilioso, proficisci posse.
page 483, image: s483Sed et Franciscum Junium, de Theologia optime, nec de aliis studiis pessime meritum, tum Gallum, vehementer alibi perstringat; quasi ea quae in Tertullianum scripsit, nihil aliud quam cacata charta essent. quem et parum honesto, aut infami potius, notavit nomine. Quemadmodum et summo cum periculo quosdam, qui adhuc supersunt, tangi: cum praesertim nec illorum satis refutet sententiam, nec suam probet: talesque sint, ut impune eos nemo irritet; qui fortasse solo contemptu melius haec vindicabunt. Illud inprimis parum consulte ab eo factum videri, quod in eo libro hos reprehendat, in quo ab ipsa, cui nomen dedit, Ecclesia, a Patribus, a Synodis, quin a plerisque Christianis, dissentit. Ne jam dicam, quod inciviliter ac putide Aristotelem exceperit. Ibi contubernalis ille meus, quaesivisse se sollicite ajebat, quisnam esset ille, quem de mutuo cum agitur, acerbe pungit. Intellexisse autem e quodam, urbis primariae Medicum ac Senatorem esse, cujus nomini nunc parceret: qui et ipse scriptis jam illustris, neque quicquam minus quam mulus esset. Etiam illud mirari quosdam, quicquid autor alibi legisset, in hoc scripto legi: neque quicquam, praeter ea quae ad rem spectarent, ibi practermitti. Hoc fateri omnes, qui judicio exacto essent, etiam plerosque amicos ita sentire. Nihil enim aeque ac genium et brevitatem cum judicio, scripta, quae unius sunt argumenti, commendare. Sed et sine etymologiis, emdndationibusque locorum, qui locum ibi non habent, transigi negotium hoc potuisse. Etiam mirari quosdam, quod Theologo, et quidem erudito, opusculum hoc inscripsisset; quem et ab ea sententia alienum esse nemo dubitaret (adeo ut respondendi imposuisse illi necessitatem videatur) et ne scribendi quidem rationem probare existimarent. E locis enim communibus congerere omnia, etiam quae praeter rem sunt, non tam eruditionem, quam molestam ostentationem, nonnullis videri. De lectoribus autem eorumque judicio semper sollicitum prudentem scriptorem esse oportere. Haec tum ille. Nos post dies aliquot, tuti commeatu publico, Antverpiam pervenimus.
EPISTOLA CCLV. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio amiciss. meo S. P. D. Heidelbergam.
BInas abs te accepi probe, utrasque gratissimas, mi amiciss. Dn. vin' tamen scire quae gratiores? verbo dicam; longiores. Prioribus ex parte quid reposuisse me jam nosti, antequam has acciperem. In illis quam ornate excusas eruditam aberratiunculam tuam? tanti paene fuit errare, uti tam elegans orator accederet. O de meis quid dicam, si sic tu agis, qui subinde labor, haereo, nescio. id tu omne in me amice toleras, et connives non raro; te vero tam acriter castigas, nae tibi es ipse injurius. Ego hos eruditos lapsus culpis annumerare non possum: et si mihi contingerent, laudi ducerem. de plaustris quoque cavillari (ignosce verbo) tibi ut in tuis licet, mi Dn. Mihi tamen,
page 484, image: s484ut aliter sentiam, quam scripsi, ne persuaseris unquam, ne si Suadam adducas ipsam, et quae in labris tuis sessitat, Attica Pitho: versum, quo carebat inscriptio Herodiana, eodem tempore quoque cum literis nostri Bongarsii accepi. E quibus nil novi alias, quam editorem nuperum Boethiani libelli de consolatione philosophica facile potuisse impetrare a Petavio vestro graecam versionem illius libelli Planudicam. De Morello nondum certe e paucis, quae vidi, potui mihi ita persuadere prorsus, uti eum inter semperfidos interpretes adnumerarem. Ingenio mihi indulgere nimium videtur suo, et delectari flosculis inserendis, hinc inde decerptis. Sed penes vos sit potius judicium de ejusmodi. Platonis comici carmen de [gap: Greek word(s)] ut interpretaris, intelligo. Nondum tamen, amicissime, possum conquiescere, vereor uti aliquid adhuc lateat. Jam accipiebam editoris Seberi, auctoris inquam Pollucaeae editionis, qui multis MSS. usus fuit, notas. avide accurrebam ad hunc locum, ubi ne gry quidem. Puto de loco isto sane inquirendum magis: quod ego tamen prae inscitia non audeo. Infra quidem l. III. c. 3. [gap: Greek word(s)] quoque nominantur: sed nihil praeterea additur. video quidem forte Pollucem hoc dicere, Epicharmum [gap: Greek word(s)] (de qua vocula quis etiam ambigeret) [gap: Greek word(s)] dicere: Platonem vero comicum etiam [gap: Greek word(s)] et nescio an dicat [gap: Greek word(s)] habere saltem digitos [gap: Greek word(s)], non et os aptum ad canendum tibia. Sed aegri somnia vidisti et ante, nec opus ea me referre. Alias noster [gap: Greek word(s)] vocat infra etiam [gap: Greek word(s)]. Sed quando taceo delirare? Sed lubet repetere de [gap: Greek word(s)], quod vocabulum l. III. c. ult. in mendo cubare admonebas, non [gap: Greek word(s)]. Audi quid mihi in mentem fuit jam, legendum [gap: Greek word(s)]. considera infra sis, sique vacat, quae l. IV. cap. 7. de lusu pilae [gap: Greek word(s)], an me quid juvent. Ad Indicas facile jam acquiesco, et cur te caelem, haec ipsa a duobus feriri quae ab Isidoro videbam addi, et in Suida [gap: Greek word(s)], me statim dubitare fecerunt. Pro insigni loco de tubicinibus maximas tibi gratias, quae per omnes lineas essent repetendae, quia semper mereris. Quid enim dicam de [gap: Greek word(s)], in quibus eruditissimi viri fassi sunt se nil scire, et [gap: Greek word(s)], quae jam omnia primum intelligo? O quem te dicam! nolo in os te laudare, quod modestissimum ipse incoram cognoscere potui. Quod ad [gap: Greek word(s)], prorsus scopum attigisti: omnibus enim suis litteris id ita in MS. Palatino: et uti porro nos doceas, eodem in loco lib. X. C. 31. noster ita auctior: [gap: Greek word(s)]. Et eodem capite post [gap: Greek word(s)], statim ante [gap: Greek word(s)], quae infra in vulgato c. 37. leguntur. Sed l. VII. c. 28. ubi vulgo [gap: Greek word(s)], MS. [gap: Greek word(s)] Aristophanea in Acharnensibus indicarunt jam alii, ubi legitur, [gap: Greek word(s)]. Sed jam iterum mirum locum propono lib. VI. C. 12. [gap: Greek word(s)]. MS. habet [gap: Greek word(s)]. ego nec de [gap: Greek word(s)] alibi quid invenio. [gap: Greek word(s)] emendare facile est. Eriam audi mea facinora lib. VI. C. 11. fine, ubi MS. [gap: Greek word(s)]. Et quidem de [gap: Greek word(s)] tacui, uti ignarus. Mox [gap: Greek word(s)]
page 485, image: s485suspectum mendi habeo. Sed et quod conjiciebam, [gap: Greek word(s)]. Sequitur paullo post [gap: Greek word(s)]. quod monstrum ni fallor pellebam feliciter, restituendo, [gap: Greek word(s)], (sive [gap: Greek word(s)], vel [gap: Greek word(s)],) [gap: Greek word(s)] sane, ut [gap: Greek word(s)]: et [gap: Greek word(s)] apud Hesych. legi: apud quem et caeterorum quoque nomina fere variant. Sequitur in Polluce [gap: Greek word(s)]. apud Hesych. est [gap: Greek word(s)]. dein quae malum [gap: Greek word(s)]. patet mihi scribendum [gap: Greek word(s)]. Dein [gap: Greek word(s)]. an? [gap: Greek word(s)]. de [gap: Greek word(s)] non dubito. Deinde [gap: Greek word(s)]. forte id apud Hesych. quoque reponendum pro [gap: Greek word(s)]. De ea quae [gap: Greek word(s)], mihi non liquet. Cap. sequenti [gap: Greek word(s)]. An [gap: Greek word(s)]? Hesychius tamen de [gap: Greek word(s)]. Eodem capite 14. ista [gap: Greek word(s)] (quae pars capitis in MS. deest) nescio an non aliquid quoque vitii alant, l. VI. c. 28. [gap: Greek word(s)]. in fine. desunt in MS. [gap: Greek word(s)]. Et quid hîc est quaeso [gap: Greek word(s)], vel quo modo corrigendum? Ibidem ultima, [gap: Greek word(s)]. ridicule vester Bulengerus in theatro interpretatur, qui panem patitur, risum vocans panem, omnia sic restituenda ajo: [gap: Greek word(s)]. MS. habet saltem, [gap: Greek word(s)]. Sic. c. 2. loquitur noster, [gap: Greek word(s)]. Agatharchidis Eclogas Ctesianis adjiciemus, quod me aliquando scripsisse puto. Edemus illa ex Photii Biblitheca. Quaeso te, adi ejus Bibl. graecae p. 722. 723. Si tibi vacat et illa, [gap: Greek word(s)] etc. usque ad p. 724. quae H. Stephani vetus editio non adgnoscit, considera an Agatarchidis putes. Mihi id persuadere non possum, sed ex alio auctore assuta credo, nisi tu dissentis. Et plura jam non addo, nisi haec non nimia fucre ad te obtundendum. Prolixe est ad Gruterum nostrum scribendum, qui tecum credo quaedam, si tanti, communicabit. Vale et salve, amicissime Salmasi, diu diuque mihi et reipublicae litterariae, et tibi quoque annes et perannes. raptim e typographio Wecheliano: a. d. XVI. Kal. Jan. CICICCVII. [note: Hae epistolae, quae ad Salmasium scriptae sunt, cum annorum modo XIV. vix esset, stupendam erudirionem in tam praecoci ingenio magis ostenderent, si ad eas responsiones nobis ad manum essent. Tot enim egregias in Polluce et aliis Graecis scriptoribus emendationes cum Jungermanno com municavit, ut patet ex hujus notis in Pollucem, quibus Salmasii sui verba fere semper inseruit, ut incredibile videatur jam tum potuisse evolvere tot Scriptores. Hac vero occasione de ejus natalibus aliquid adjiciendum videtur, quia Ant. Clemeniius, qui Salmisii vitam prodidit, et Epistolis praeposuit, sibi contraria tradidisse, nec recte calculos posuisse mini videtur. Scribit ille Salmasium natum esse A. CICICXCVI. et deinde A. CICICCVI. abiisse Heidelbergam, annos jam XIV. natum. quare ex ejus opinione debuerat nasci A. CICICXCII. Sed postea ipse ex epistola ad Gronovium docet Anno XV. aetatis edidisse Florum, qui cum prodierit A. CICICCIX. sine dubio natus fuit A. CICICXCIV. De anno, quo obiit, etiam in diversa abeunt Scriptores. Clementius, Witten in Diario Biogr. referunt ad III. Sept. CICICCLIII. sed ex Epist. Heinsii ad Gronov. CCLXV. qui mihi videtur falli vix potuisse, constat; A. CICICCLIII. mortuum esse; et Adolf. Vorstius parentans ipsi A. CICICCLIV. (dies non additur) praeteriti anni III. Septembris animam exhalasse ait, Anno aetatis LXV. quod iterum mirum videri debet. sed ille natales in Annum CICICLXXXVIII. conjecerat. quis non miretur tot viros, qui vixerunt cum Salmasio, et eum habuerunt familiarem, tam discrepare in annis natalium, aetatis et mortis. Ego puto recte calculum constare iis, qui statuunt natum A. CICCXCIV. obiisse CICICCLIII. aetatis LIX. Qui vitam nuper Salmasii edidit Clarmondus personatus, incredibilis stuporis et inscientiae compilator, sequitur fere, etsi omnem temporum rationem confundit, Clementium, quem ignorasse tamen videtur: nam et Clementem illum vocat, et Famulum Salmasii, et ipsi mprimis charum, ideoque scripta ipsi, quae vivente Salmasio jam tractabat, ait fuisse post fata commissa; quae omnia falsissima, cum Clementius sibi non eam familiaritatem intercessisse, quanta aliis, nec necessaria sibi suppetiisse subsidia scribat, neque umquam in familia Salmasii vixerit, sed post ejus mortem omnia, quae edidit, undique collegerit: in ipsa vita tot peccata admittit, ut ne puer quidem, qui Latine sciret, ex aliorum monumentis omnia corradens, foedius posset etrare. Patrem destinasse filium sibi successorem senatoriae dignitatis in Lugdunensi Parlamento scribit: legerat certe in Gallico quodam scriptore Dijon, inde ille Lyon fecit, nec errorem operarum esse patet, quod bis Parlamenti de Lyon meminerit, uhi nullum esse constat. Florum edidisse A. xv. aetatis recte quidem nartat, sed eum Huzoni Grotio dedicasse falsum est: nec enim ejus viri notitiam adhuc habuisse credo. dedieavit vero Jano Grutero. Unicum reliquisse filium, quo quid factum sit omnibus ignorari ait: atqui Clementius ex filliis (habuit ergo plures) duos meinorat Claudium et Josiam, ex quorum prinio atlhuc polteritas, ejectis ex Gallia Hugenottis in Bataviam transtulit aedes, et nos ejus nepotes nuper diseiplinae nostrae alumnos habuimus. Interdici publice deberet tam fatuis et indoctis nugatoribus, ne vitas summorum virorum tot mendaciis contaminarent. Ego certe nullam hujus compilatoris vitam inspexi, quin sigulis fere paginis pueriles errores deprehenderim: potuisset certe Hanckium consulere, cujus operâ vita Salmasii conscripta legitur apud Wittenura Decur. v. Philos. p. III. in qua etiam quaedam castigari possent, sed notarum harum ratio, jam nimium me fuisse, clamat.]
page 486, image: s486
EPISTOLA CCLVI. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio summae eruditionis juveni, S. P. D. Heidelbergam.
NOn ut tuas elegantissimas, et quae divinae in te particulam aurae, ut ea pollens et melior tibi data prae caeteris, ita spirabant, redhostirem, hasce exaravi; quî enim id fieri posset? sed ut ex iis tamen magis tibi, mirum, quem veneror et admiror, familiarem me factum adgnosceres. Placet enim tuum Judicium exquirere super quibusdam [gap: Greek word(s)] in quem auctorem jam conscribere incipiebam, quae ex Ms. observaveram. Unum tamen, ut statim id quod dolet indicem, in tuis literis me hactenus male habuit, quod Stephanum rursus inter [gap: Greek word(s)] relictum iri dicere videris: quod ut ne facias, reip. litterariae nomine te volo etiam atque etiam obsecratum. De caeteris geographis et Hoeschelii levi in illos opera juxta tecum sentio. Sed Pollucea illa libet adferre, in quibus me a te adjutum velim. l. I. C. I [gap: Greek word(s)] vulgati: [gap: Greek word(s)]. MS. [gap: Greek word(s)]. et in margine alia manu additum, [gap: Greek word(s)] Quacso te, quis iste locus Thucydidis. nam qui mihi l. I. [gap: Greek word(s)] occurrit de Diasiis: [gap: Greek word(s)], vel non est, vel Pollux mendosus est. Mox [gap: Greek word(s)]. Illud [gap: Greek word(s)] lexicographi certe plane omittendum sunt rati, ignorantes credo juxta mecum, cujusnam esset generis. Ms. quidem eo caret. tu me doce; et ego potero tum alios. Non ita longe post [gap: Greek word(s)] sequente
page 487, image: s487sequitur fabula de Hercule pomario. Ibi ista, [gap: Greek word(s)], Erasmus interpretatur, Hercules malorum, quod mihi videtur non rectum: qui ex Hesychio videor posse colligere, [gap: Greek word(s)] fuisse nomen Herculis, non casum illum patrium. Hesychii verba sunt: [gap: Greek word(s)]. et quinam fuerunt illi [gap: Greek word(s)], fuerunt enim Melitae illae plures. Sectione [gap: Greek word(s)] Ms. auctius longe: [gap: Greek word(s)], etc. Ubi illud [gap: Greek word(s)] usitatum fuerit, ignoro juxta cum ignarissimis. Sectione antep. ubi de hymnis Deorum, Bulengerus vester de theatro sic ait: Polluci l. I. dicitur Demetrulus aut Demetriulus; qui nescio quid codicis ob oculos habere debuit, cum in Polluce nostro clare legatur, tantum: [gap: Greek word(s)]. apud Eustath. in [gap: Greek word(s)]. est quidem [gap: Greek word(s)]. Et haec saltem e primo cap. Plura adtexere nolim: si non haec forte satissunt. Eustathii fabellam amaenam tandem ad te mitto, quod bene Eroticis vertat. Ms. 2. sunt Augustani; unus Lutetianus cum Tatio. Addidi, ut et ego descripsi, si otium ullum nactus fuissem ad illum recensendum, vel interpretandum serio. Is si tibi usui esse potuerit, ut ad prelum serviat, gratum mihi est. Ego tamen nondum contuli, an fideliter usquequaque descripserim, quod non semper credo factum. Sequutus sum vero codicem Augustanum majorem illum, integumento ornatum. Quae alia habeo a Casaubono et Scaligero [gap: Greek word(s)], ut et a Rigaltio super isto auctore, [gap: Greek word(s)], si tibi placuerit, submittam. Tatium aliquando studiose perlegi, et minutias multas in eo observare visus sum, quibus ingenium exercere conabar. Heliodorum eodem modo: quem audivi ab Helia Putschio [gap: Greek word(s)] auctiorem exstare Commeliniano apud Raphelenguim. Cyri illa Prodromi, quae te feliciter audio descripsisse, et Venetiis in Martiana se vidisse quoque narravit mihi Seghetus meus, [gap: Greek word(s)] pariter scriptura exarata. Debes, credo, et illa impetrare ab Hoeschelio, quae bibliotheca Augustana habet a Simone Sethi e Sarracenico versa [gap: Greek word(s)]. Sed doctum moneo. tu ignosce meae audaciae, qui ita meae conditionis et ingenii immemor adversus te, eximie Salmasi, tam prolixe garrio. Vale atque salve, et impolitissimis litteris ignosce, quas raptim dabam Hanoviae. A. D. IX. Kal. Jul. mdcvii.
EPISTOLA CCLVII. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
ITa scribas semper, amicoium doctissime atque rescribas, ubi id cum tuo commodo fiat, et absque publico reip. litterariae incommodo. Quod profecto illa sentiet, si tua praeclare meditata interrumpas ob ullius amici privatum causam. Novi tuam istam insignem modestiam, quod te gravent illa,
page 488, image: s488quae dixi: sed non potui tamen non vel leviter affari, quod veritas exprimit. Et quam gaudeo de Floro tuo, amicissime et floridiss. Juvenis: o fac certo efflorescat cum futuro vere, nec nos amore [gap: Greek word(s)] sinas diu. Et quoniam ita stat Latium prius demereri, post istum Romanum sine, quaeso, quamprimuni sequi tuam Atticam corollam, Stephanum tuum, sive quocumque alio nomine tibi adpelletur ille [gap: Greek word(s)]. Jam, uti scripsi, nolim te morari pluribus, quum impedimento esse ullo tuis Musis abominer. Mererer alias certo furcilis ejici praeceps, uti illa mala apud Catullum res. Quum tamen ad Gruterum nostrum alias cum ipsius adfine scriberem, libuit quid adjicere ad te. Ctesiae fragmenta edimus quaecunque Schottus collegit, egoque pauca insuper inveni. Novi autem apud Stephanum tuum in Dyrbaeis, et Choramnaeis extare ejusdem quid: sed libro isto careo. Si vacat et non molestum est, quaeso sis ista paucula descripta habeam. Valde caveo, ne te ulla ratione avocem a tuis: sed hîc tamen male cavi. Tu hoc ignosces, rogo. De [gap: Greek word(s)] legi quae adfers. Non libenter contendo tecum, uti qui nimium quantum prae me vales. Nescio tamen, an praecise negandum illud de lusu pilae. Certe enim infra l. IX. C. 7 [gap: Greek word(s)] ita deseribitur, uti cursui in eo varius locus esse videatur: et in segmento illo capitis ult. lib. III. ubi de mendo nobis sermo, agitur de variis cuisus exercitiis. Ait autem Pollux diserte in capite [gap: Greek word(s)]l. IX. [gap: Greek word(s)]. Sed non traho hanc serram ulterius. De [gap: Greek word(s)] eximia tua conjectura. Et praecedunt certe ibi [gap: Greek word(s)]. MS. noster ibi nos destituit, ita saltem habens: [gap: Greek word(s)]. Ita saltem noster MS. Nec placet jam Casauboni expositio illius vulgati. De Agatarchide facile jam tecum sentio. Aberraveram tamen in interrogando. Non enim de illa orationce tam dubitabam, ubi Aethiopum mentio: quam de caeteris, quae sequuntur excerpta ex orationibus Hegesiae, Hermesianactis, Demosthenis, et quae mihi plus ad rhetoris alicujus institutum pertinere videbantur, quales Senecae fuit, quam historici. Sed non te diutius moror, mi amicissime Salmasi. Quaeso insubidas litteras, quales omnes meae, boni consule: non possum aliter per meas operas, et tam distractum animum. Vale, et hoc novo anno feliciter age et ex anirni tui sententia, feratque ille, quem jam numeramus cum vulgo a Christo nato CICICCVIII. Ingenii tui partus optatissimos in dias luminis oras. Scripsi [gap: Greek word(s)], uti a Nazianzeno diem appellatum ferunt.
page 489, image: s489
EPISTOLA CCLVIII. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio S. P. D. Heidelbergam.
NOn patiar tamen, salmasi eximie, te errare de me diutius. Amor quidem erga te meus et tui veneratio apud me tanta sunt, ut nolim tibi in ipso initio firmatae per tuas elegantissimas literas amicitiae quasi contradicere. Affectus quoque proprii, immo communes omnibus, ad laudes tam egregias, quas in me congeris, facere queant, ut ad illas conniveam. Est enim, ut Xenophon ait, et repetit Plinius noster, [gap: Greek word(s)]. Verum addit alter, utique si te mereri putes. Id quoque meditor ego, et quum me ne quidem mereri unquam posse tam egregia dicta abs te non putem, sed certo iciam, nolim tibi etiam quid esse fraudi. Si enim verum est suo modulo atque pede se quemque metiri, nolim sane mihi aptari alienum, et qui majori conveniat. Meri nos, mi eximie Salmasi, pumiliones sumus, si in litteris vobiscum [gap: Greek word(s)] Asteropaeis comparemur. Quid enim putas nos hîc posse, ubi [gap: Greek word(s)], male conciliati typographorum pueri detinent, errata erratis adcumulando, ut nunquam queas satis esse securus, vel, quasi hoc mendorum stabulum satis hac die expurgasses, in utramque aurem ob eam rem dormire? Jovem lapidem tibi juro, dum hîc fui, operae meae hautquaquam passac sunt me ullum boni coloris auctorem mihi perlegere: quod tamen ipsorum ingratiis fecissem, si illis potuissem tantillum surripere operae. Et tu itaque, juvenum elegantissime, quid verecundaris scribere ad me, vulgarem scilicet correctorem librorum, et qui prae tenuitate ingenii et eruditionis vix audeat prodire tenus, ultra certe desperat? Quid enim non tibi me aperiam, quem certe sua opinione falli minime velira? Nec vero leviter saltem cogitare debes, ut regeram inte laudes, quas tibi convenire scio. [gap: Greek word(s)] sane [gap: Greek word(s)] facerem, [gap: Greek word(s)]. Sed id virium nostrarum non est; et laudes eximias ingenii culpa detenere [gap: Greek word(s)]. mittamus itaque hoc omne, et ad alia, quac litterarum nostrarum argumentum sint potius, properemus. Eustathii de Ismenia fabulam amoenissimam ad te mittam lubens, primum ac mihi certa occasio mittendi offeratur. Sunt MSS. duo Augustani: et tertius a Grutero [gap: Greek word(s)] nostro mihi donatus: Accedit quartus raro varians, eleganti manu, sed mendose perquam exaiatus e Thuani vestri bibliotheca, cum Achille Tatio pleniore longe, quam est editus et correctiore. Ipse Eustathium mea manu descripsi, vacuis pagellis interjectis, quibus inscriberetur versio Latina. Mittam illum quoque, qui prelis inservire potest. Conquiram et alia, quae super auctore ipsiusque nomine eruditi viri exquirenti responsa dedere varia. Rigaltii nomine promisit Gasaubonus vester plura e MSS. regiis: sed ultra annum est, quod nihil viderim. Valde vero gaudeo de Prodromi Rodanthe, gaudebit et heros noster Scaliger, qui
page 490, image: s490hoc ursit jam ante biennium. Vidi enim ipse MS. illum Palatinum, et contortiphcatis vocabulis, Graeculique manu difficili et [gap: Greek word(s)] deterritus resilii: quamvis Illustrissimus Scaliger animum adderet, scribens diligentiae et assiduitati omne tandem id fore facile. Incipiebam sane Heidelbergae transferre Eustatium: sed omne id in spongiam incumbere jussi. Hîc certe ne aspexi quidem amplius: adeo se omnes amaenitates a me in hoc statu spernunt. De Anthologia diu est, quod ex litteris mei patroni amplissimi Lingelshemii cognovi illa [gap: Greek word(s)]: juxtaque tecum sensi et sentio de Planude, cui non omnia fuere plana. Credo tamen deterritum et laseivia carminum. Sed quid? Faciamus vel invitis illis inficetissimis castratoribus bonorum auctorum, ut rumpantur ilia patrum impudentiae. Si enim illi inciderint in haec carmina, antequam publicentur, actum erit, ilicet. Sed Stephano tuo quid tandem fiet? Quaeso fac ad hiemem habeamus; quum prius nobis non vacet. Da hoc reip. litterariae, quam [gap: Greek word(s)] video illius auctoris, et vel paciscere cum typographo non ex animi tui sententia prorsus. Diligentia sane mea in corrigendo [gap: Greek word(s)], et in quacunque sane re eam tibi usui esse posse putaveris. Dabo certe operam, ne te operae meae poeniteat, huicque negotio praevortam ante omnia, ut mendarum, quae typographorum sollemnis incuria hodie fundere solet, expers tuum opus prodeat. Cui enim bono noctu diuque invigilamus, ut [gap: Greek word(s)] e bonis auctoribus exturbemus, si alius turbo mendorum a typographo ingruat deinde? Nec immemor eris, quae per Cl. Gruterum olim monui, Scylacis Caryandeni, Martiani Heracl. etc. si versione tua illustriores queant Stephano addi. Bonum factum id putant Welserus et Scaliger et Hoeschelius: accedit et auctor optimus Bongarsius, qui id novissime ad me perscripsit. Sed charta me jam deficit, et tenui te diutius meis impolitiis, quas ignosces, et me ideo amore tuo, quem erga me cepisti, non ducas indignum: quod me sperare jubet tua humanitas. Vale atque salve, eximie Salmasi. raptim e typographio Wecheliano, Hanovae ipsis Kal. Maji 1607.
EPISTOLA CCLIX. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio S. P. D. Heidelbergam
ITane, mi amicissime Salmasi, tuam operam semper mihi promptam ac paratam sentio, nec unquam quid posco frustra? Ah pudet me impudentiarum, pigetque nugarum, quibus te onero tam saepe, tua humanitare adeo frequenter abutens. Quid faciam tamen, si tu tam facilis, qui ne differs quidem operam rogatus, nedum negares quidquam? certe me facis iterum iterumque audere, licet non ita prorsus perierit apud me pudor tamen, ut non ideo tacitusmecum erubescam. Gratias vero habeo, quod jam tantum possum mente
page 491, image: s491et animo, hisque literarum tabellis, tibi maximas pro lepidissime conver tendis in Latium nostrum istis carminibus graecis. Valde nossem libens et quis illius auctor, quod sine auctore citant, non illepidum certe: ex veteribus membr. in numero pag. 382. [gap: Greek word(s)]. Brougthonus noster in novantiquam editionem Herodoti promisit sponte Carmen, et vidi jam initium, plusculos aliquot versus graves et elegantes: pertexeret modo quam primum. Herodoto nescio quid adpendiculae adjecimus, quoniam nil alias in tam biaevis temporis angustiis adgredi ausi sumus, immo quaedam adgressi frustra abjecimus: sed adjecimus tamen e priscis aliquot locos de dissensione veterum super auctu Nili. In iis una cujusdam incerti expositiunculam, quam varie senserint, vel dissenserint potius illi, editam anno 1553. inter alia fragmenta Theophrasti et Aristotelis, graece ab H. Stephano. Isti unico [gap: Greek word(s)] non inveni interpretem, quem itaque ipse praestare coactus sum, ne hîc libellus saltem versione destitueretur. quod quum raptim et operis urgentibus praestiterim, non est ut me valde venditem; malim omnibus excusatus esse potius. In illo sunt versus Aeschylei, quae an in hodiernis, quae supersunt, ejus viri tragoediis temere reperiantur, nescio. sunt autem isti:
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)] [note: Legendum est [gap: Greek word(s)], hoc est septifluus. Salmas.] [gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)] [note: Legendum [gap: Greek word(s)]. Salmas.] [gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Vincte ego ista extorsi.
Aethiopiae haud incognitum terrae genus
Laudare novi, Nilus unde defluit
Humum volutans quum flabra imbres concitant;
Ubi ignea diei micans vis splendida
Flamma resolvit ningidas rupes. viget
Aegyptus omnis tum beata, flumine
Sacro tumens, segetemque laetam nuntiat.
Legisti et antea imperitorum versiones, mi amicissime, legeris itaque et istam meam, cui si quis stipulam me adhibuisse arbitrabitur, quum hoc carmen disperderem, opinione sua non falletur, quisquis est. Sed quid tibi videtur, mi amice observande, de Graecis, usquequaquene sana? ego in quibusdam haesi, ut satis ostendit mea [gap: Greek word(s)]. immo ausus fui etiam duos versus movere loco, non in graeco contextu, sed in meis, nempe penultimum in locum antepenultimi reponens, et contra. Si super quibusdam me, in quibus forte hîc hallucinor turpiter, monueris, candidissime meorum judex, id quoque
page 492, image: s492monebo alias. ista enim jam data sunt prelo. Caeterum inter istas [gap: Greek word(s)] adnotaveram mihi et peculiare in eam rem caput Theophylacti Simocatae in illius historia, qui de hac re opinionum variarum examen se instituere suo sibi jure ait, quoniam sit Aegyptius. Quid alibi sane fecit nescio, haec, quae vulgata sunt nuper, ad verbum transcripsit e Diodoro Siculo, ne quidem nominato suo auctore, mutasset saltem ordinem, et saepius Diodorea verba, quae quidem aliquando aliter [gap: Greek word(s)], ubi tamen, ni fallor, [gap: Greek word(s)] non omnem effugisse videri queat, de qua re et Photius innuit. Nec putavi hoc isti debere abire adeo impune, optarique ne lucrifaceret censoriam notam ab iis, quibus hoc jus datum est hodie, in quibus et te agnosco. Libetne oculos advertere ad aliquod iterum [gap: Greek word(s)] in Polluce nostro? Suidas ait, [gap: Greek word(s)]. Et haec sollemniter Polluci praefiguntur. An vero tu legisti unquam de hac Syriaca Arduenna? et quid tibi videtur de viri docti sententia, quam ultro ad me perscripsit, nimirum de Cardyto Syriae potius quid hîc comminiscendum? Sed cur te moror diutius; quem cum Floro suo florentem et valentem hisce nundinis visurum spero, quod laete fiat, faxit summus Deus, cui te commendo, amice honorande. Vale atque salve, raptim Hanoviae e typographio Wecheliano. a. d. XI. Kal. Mart. CICICCVIII.
EPISTOLA CCLX. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
NOn tamen adeo abutar, mi amicissime, tua humanitate et benignitate, ut singulis septimanis illas [gap: Greek word(s)] pulsem: quamvis ad tuas jucundissimas et doctissimas, in qua re quidem antiquum obtinent, quin continuo responderem, vix me continerem. Tarnen calamum nimis prurientem repressi, et amico aliquot diecularum quietem permittendam merito cogitavi. Laudari vero abs te ni gauderem, vererer certe ne mihi soli cornea fibra esset, a tam laudato juvene, et cui placere in hoc studio plus dueo, quam multis senibus. Nec tamen huic gaudio non conjunctus est et pudor multus, quum tantum abs te non mereatur scilicet nostrum ingenium, curtam sane eruditionis suppellectilem et tenuem quamvis possidens. Nam quod MS. Palatini optimi ope tot insignes locos restituerim: id fortunae potius tribuendum, qua tam bona in tam bono codice nanciscendo uti me contigit. Et res clamavit ipsa, si modo Notae nostrae unquam in lucem emerserint, quod quidem non tam mei causa, quam Pollucis exopto, [gap: Greek word(s)] tum patebit, quidquid in iis boni et reconditi, id maximam partem et fere omnem tum laudato MS. codici, tum tuo erga nos amori et benevolentiae acceptum ferendum esse. Sed ad tua accedo propius. Quod itaque ad lib. VII. 31. attinet,
page 493, image: s493[gap: Greek word(s)], et ego ad eum locum, ob praecedens [gap: Greek word(s)], conjeci [gap: Greek word(s)], adduxique locum Pancratis apud Athen, lib. VII. [gap: Greek word(s)], ut ibi Cafaubonus pro [gap: Greek word(s)] legit. paulo post [gap: Greek word(s)] habet clare et MS. Lib. x. 8. quoque non falsus fuisti. Sic enim Ms. ibi: [gap: Greek word(s)]. illius Simyli mentionem alibi quoque videos legisse, nec ubi possum recordari: nisi tamen memoriam meam ludit Simulus ex Moreto Virgiliano. de eo itaque amplius quaerendum quis fuerit: sane recipiendam interim MS. lectionem nullus dubito. Pro [gap: Greek word(s)] voce nihili, quod [gap: Greek word(s)] reponis, et in eo MS. nostrum habes consentientem, felicissime ingenii amice, sicque ille auctior: [gap: Greek word(s)], etc. qui bene jungit [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)]. nam et lib. VII. 10. habebamus, [gap: Greek word(s)]. Versus istos, quos dein uno impetu feliciter concinnas, et a me tentati sunt, adsumpto Clementis codice ad lib. VII. 22. Sed quod ego ambitiose egi, et per multas ambages, id tu simpliciter et facili conjectura agis, mi amicissime. Indicabo itaque, ubi ego diversus abii, Primum ex MS. nostro ita scribebam. [gap: Greek word(s)] secundum juxta tecum restitueram. In tertio ego pessime, [gap: Greek word(s)] etc. quum accusativus [gap: Greek word(s)] necessario requiratur. In 4 et 5, quoque pari modo laboravimus. 6 et 7. ita ego: [gap: Greek word(s)]. In MS. enim nostro, [gap: Greek word(s)], inveni. Ista [gap: Greek word(s)] in Ms. non erant, et pravissimam repetionem alicujus negligentis scribae quoque putavi. 8. ita ego: [gap: Greek word(s)]. nam [gap: Greek word(s)] in MS. Sed alterum magis placet. 10. ita ut tu, nisi quod [gap: Greek word(s)], quod et Hesychio nititur, cum MS. retinebam. 11. 12. 15. quoque ut tu, nam et MS. [gap: Greek word(s)] habebat. Lib. v. 16. MS. noster [gap: Greek word(s)] egoque omnia ista tria adstruere conabar: sed tecum potius legendum judico [gap: Greek word(s)]. paulo ante [gap: Greek word(s)] MS. noster, ut conjecisti: ut et [gap: Greek word(s)], quae utraque restituere jussi. Quod ad [gap: Greek word(s)] tibi facile assentior [gap: Greek word(s)] legenti, quum alterum non capiam. Considera tamen sis nostri MS. Scripturam, an tanti. Is enim habet, [gap: Greek word(s)]. ego non intelligo: et quis omnes has nugas? Pro [gap: Greek word(s)], si [gap: Greek word(s)] mavis, nescio an adsentiri debeam, quum Hesychium in [gap: Greek word(s)] lego. Cap. 14. MS. etiam diserte [gap: Greek word(s)] (ea periodus in MS. deerat) ex Hesychio quoque jam reposueram. Quod ad [gap: Greek word(s)] lib. VII 17. attinet, merito id mendosum tibi videtur. legendum enim certo [gap: Greek word(s)] ut MS. noster habet. Locus historici nostri est, Thalia de Indis: [gap: Greek word(s)] etc. Et quod mireris, ea lectio remansit Polluci lib. x. incorrupta, ubi ita orditur caput XLVI. [gap: Greek word(s)]. Sed eodem lib. x. ut jam quaedam abs te quaeram cap. 36. extremo, ubi [gap: Greek word(s)]. in toto Herodoto non adverti hanc voculam: sed in excerptis Ctesiae Persicis apud Photium eam quidem legi. Si tu in Herodoto nosti, indica. Sed juva me in ipso sine libri quaeso,
page 494, image: s494ubi MS. noster desicit. Illa, quibus clauditur [gap: Greek word(s)] decimus, ex Eupolidis [gap: Greek word(s)] enim adnisus sum in versiculos, ut certe esse credo, reponere, sed haereo in quibuidam, nec ea constituere possum. Quodque eodem ultimo capite est, [gap: Greek word(s)], non credo mendorum exfors. MS. ut dixi, noster isto capite fere caret toto. A calce ad caput regredior. lib. I. cap. 5. [gap: Greek word(s)]. Quaeso quid hîc salis? curque hanc voculam improbans ait eam concedendam Herodoto in futurum tempus? MS. noster aliter longe, [gap: Greek word(s)]. Tum novum caput, titulo [gap: Greek word(s)], incipit ita: [gap: Greek word(s)] etc. ubi ista verba facilius tolero: nec adquiesco. Cur enim ista [gap: Greek word(s)] etc. quae sequuntur, saltem ad futurum tempus spectent, causam non video. Plura jam non addo: quam de Broughtono nil tibi mirum accidisse putes, cum homine tam miro. Is profecto potius videtur quaerere, qui opinioni ejus adsentiantur, quam quos prius doceat. Multum hîc fatigavit Mercatores ob eam rem, et inter eos consulem P. Schambartum: ad quem inter alias litteras etiam scripsit, quibus me, ut audio, immiscuit. Scilicet me ipsi etiam demonstrasse locum ex Aemil. Porti Lexico Pindarico, qui egregie suam sententiam [gap: Greek word(s)] firmet: et Heidelbergenses tamen sapere nolle. Ego de loco quaesitus mirari valde coepi, quum nullum unquam talem ipsi ostendissem, quantum memini: qui ne quidem ejus mentem percipere adhuc potui: nec valde ursi hominem quoque, sed sivi semper suo sibi modo sunditare verba. Veritus ne mihi accideret quod aliis infinitis, si ad ejus ingeminatum crebro, intelligis? non fateris, ut asinus audias, et atheos, et nescio quid illi amplius solet dictare assidua bilis. Vale et Salve, mi amicissime Salmasi. Idem facere jubeo Gruterum nostrum, a quo responsionem ad meas exspecto adhuc avide: Scripsi raptim proprid. Kal. Aug. 1608. Hanoviae.
EPISTOLA CCLXI. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
JAm nunciatur mihi tabellionem vestrum, qui hodie cum prima luce petasatus prae foribus adstabat, in civitate adhuc morari: rebus itaque relictis caeteris, propter opuscula tua ad te scribendum putavi illico: quamvis fortasse res non ita celeriter suscipietur ipsa. Immo si non impresserem adhuc unum nanciscamur, de quo nobis spes injecta, nulla ratione neri posse video, qua ad nuudinas vestro desiderio satisfiat. Volo autem certus esse de tuo consilio super quibusdam ad editionem spectantibus: ut omnia [gap: Greek word(s)] ex animi tui sententia prodeant: tu liquido tui animi mentem nobis explicabis.
1. Titulus saltem continet Nili libellum contra primatum Papae, et Barlaami alterum, nec additum est, Latinam versionem adjectam, quod vel propter
page 495, image: s495typographum tamen addendum est. Praeterea inter ipsa opusculi adjicitur libellus de igne purgatorio, Niline an alterius? Tum [gap: Greek word(s)] quaedam Graeci et Caldenarii, sive is Cardinalis est. Haec Latine et Graece. In fine excerpta ex actis Synodi VIII. et Quaestio de purgatorio. quae Gracce non invenio in transmissis. Haec ista si titulo propter concinnitatem non addenda, tamen in alteram faciem primae paginae vel post praefationem tuam possent addi.
2. Velim, si non vidisses, posceres a Dn. Lingelshemio vel Grutero Nyseni epistolam vel illam, quam Molineus edidit, vel illam, quam Casaubonus: quamque nos ante annum recudimus. Eo modo alternatim Graecis et Latinis paginis positis et haec edere volumus: et omnia pulcre quadrabunt.
3. De lectionibus aliis, quas Servinus adjecit ad oram, cognosco jam e notis tuis, eas nos non debere recipere in textum: qui alias ita emendatus fuit, ut operae potuerint aberrare. Videntur tamen et aliae quaedam adhuc ad oram occurrere, a te in notis practeritae, (non dico errata manifesta typographica) quas plane itaque abjiciamus: Idem cognovi de duobus illis locis prolixis, quos supplent Servinianus et Palatinus: qui si in contextu recepti fuissent, debuissent tum et Latinae interpretationi addi, ut pagellae sibi responderent. Quod jam non opus: quoniam in notis tuis eos recitas.
4. Indiculum, quod tamen non promitto, adderem in fine, si forte inter corrigendum aliquid occurrat, qua in rebus, qua in verbis: si tibi non displiceat.
Barlaami Libellum propter novitatem statim arripui, et quoniam aliter non licebat, priora duo capita in prandio perlegi. Non contra te mutire audio, mi amicissime: tamen veniam mihi da, si in duabus emendatiunculis a te dissentiam. Initio capitis: [gap: Greek word(s)]. Tu, amicissime mi, ais legendum [gap: Greek word(s)]. Ego prius putabam verius et capiebam, [gap: Greek word(s)], scilicet, [gap: Greek word(s)] Petrus. Alterum. erat. [gap: Greek word(s)]. Tu ais mi Dn. legendum, [gap: Greek word(s)]. Mihi saltem videbatur mutato accentu certo scribendum [gap: Greek word(s)], hujus vel alius certae civitatis aut provinciae, idque videbatur mihi sic eleganter et Attice dici. sed tu ignosce quod ego, qui vix [gap: Greek word(s)] attigi Hellenismos, haec ad te audeo: et metuo ne imperitam [gap: Greek word(s)] non boni consulas. Nolim tamen de humanitate tam perspecta dubitare. Vale, mi amicissime et salve quoque, quod et Gruterum nostrum facere jubeo. raptim a D. XVII. Kal. Sept. CICICCVIII.
page 496, image: s496
EPISTOLA CCLXII. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
EN tibi, amicissirne Salmasi, de vestris opusculis primitias tuarum praesationum, quas hospes meus praeterita dominica elaboravit. Speramus autem tibi placituras. Valde vero voluissem additam fuisse Vulcanii praefationem vel titulum: potuissem inde quid sequi certius, quod ad caeteros libellos Nilo et adjectos attinet, de quibus nil tibi monitum video. Praeponemus autem Nilo et adjectis istis peculiari pagella post praefationes tuas titulum, qui indicet Nili duos libellos, et e Vulcanii interpretatione eos esse: tum adjunctam [gap: Greek word(s)] Graeci cujuldam et Latini: tu excerpta loca similia e Nilo: tum libellum de igne purgatorio: omnia (ni fallor) ex ejusdem Vulcanii interpretatione: sic enim adponam, modo ne falso. nam editionem eam in primis pagellis non vidi. Exinde sequitur Barlaam quoque novo titulo, qui indicabit Luydum interpretem esse. Tum notae tuae in utrumque: amplissimi vero Domini Lingelshemius et Bongatsius volunt, ut inseramus contextui, quae a Servino: et monuit me Dn. Lingelshemius, in notis tuis interpretationem eorum fragmentorum inventurum. Sed nihil tale ibi: nec inseram itaque: sed qui vclit cognoscere, is Sane tuas notas non gravate adire poterit. In praefatione tua ad lectorem ibi: Et cum nos quoque in codice Palatinae bibliothecae, ejusdem Nicolai Methonensis disputationes aliquot adversus Laiinos, item dissertationem Basilii Thessalonicensis Metropolitani, hoc eodem usi argumenta etc. mihi omnino verbum deesse visum fuit, et ausus sum addere; Metropolitani invenerimus, etc. Et in prima praes. Nam ut caeteras tuas virtutes nonnunquam, quae maximae sunt. jussi. opas edere non tantum, quae. Sed o me miserum criticum: fere tua certa corruptela affecissem. In ultimo enim specimine, quod jam exhibetur, cogito legendum tangam: et tu jam editum habes. Si non recte, condonabis tamen nostrac solicitudini, et indicabis, quid tu volueris, id referam inter Errata ad calcem libelli. Ut et hoc quod ibi Stilus hujus, quem edimus plenus, aequabilis, illius alteri, multiplex etc. fecerim alterius, quum te mihi non persuadebam voluisse [gap: Greek word(s)] Sed currente calamo emansisse [gap: Greek word(s)] Ut et in notis tuis: Haec quidem hactenus. Quae data fuisse omissa, vel caeco apparcat non dubito addere: Quae data opera fuisse etc. Haec tamen omnia tibi indicanda duxi, ut si quid temere, in Erratis adhuc sit corrigendi locus. Nam in tuis ne apicis mutandi libertatem mihi sumo absque metu. De Barlaamo sperabam quid a Gernando vos impetraturos: sed spem abjeei post Domini Lingelshemii literas. Alias is, qui apud Gernandum degit, mihi certo affirmavit, Luydum quaedam Sylburgio milisse ad Barlaami vitam pertinentia, quae praefigerentur, si quando hic libellus ederetur. Si salvi et incolumes fuerimus, in ipsis nundinis adhuc istos libellos extrudemus. Specimen
page 497, image: s497si cum amplissimo Lingelshemio communicaveris, quem officiose saluto, ut et Gruterum nostrum, scio te rem gratam facturum. Meas notas in Pollucem, bonam partem tuas, hac hieme se editurum Mamius promisit: nili mole audita deterritum iri sperare debeam. Et quando tuus Stephanus emittetur? O te durum! vel sola ejus mentione in notis tuis torquere nos iterum voluisti. Sed ne haec epistoia sine [gap: Greek word(s)] finiat, quaeso doce me emendare, vel intelligere ista in scholiaste Aristoph. ad [gap: Greek word(s)], paullo a fine longius: [gap: Greek word(s)] Pindarum [gap: Greek word(s)] scripsisse e Suida mihi notum. Sed Corimia quid hîc agat, id non novi. Et quid [gap: Greek word(s)], apud Pollucem lib. i. cap. 10. mea memoria mihi non indicare vult, quum tamen tale quid videor certc olim in historia legisse. Vale, mi amicissime, et impudentis amici mores noris, nec oderis, et salve quoque. raptim e typographio Wecheliano. a. d. 10. Kal Sept. CIC CICVIII.
EPISTOLA CCLXII. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
LAnguidum te fuisse, quum proximas scriberes, illae quidem mihi indices: quamvis ex illarum filo eleganti, et sibi simili, ut alias, id nunquam conjecissem. Sed respicies tamen te, immo nos, et cui te debes, publicum inquam bonum, et vel ejus caussa ita studia tractes; ut diu tractare queas. Scimus enim quam in illa re sis tibi inclemens, et quam valetudinem contemnas, ô ferree. Quaeso vero in ea re resipisce, nec te prode nobis. Mihi sane [gap: Greek word(s)], quamvis id Stagirites neget recte dictum, [gap: Greek word(s)] tuae redditac sunt, immo per totam Hebdomadam hanc porro non tam valui, quam male habui. Credo aeris [gap: Greek word(s)] causa esse, et quum eo sereniorc me rursus firmiorem fore. Libellos vestros tandem in ipsis nundinis extrudemus: ubi valde conflictor cum operis imperitissimis, quod ad Graecas literas componendas attinet: adeo ut non raro et inter nos sit [gap: Greek word(s)], ubi ego tamen, non secus ac papa, primatum obtineo. Sed [gap: Greek word(s)] ostendit Nilus, et nos quaedam vitia proculdubio oculis male lippis pervidebimus. Cumulant enim plane [gap: Greek word(s)]. Raptim videbo ad relegendum ut temporis aliquid sussurari queam, et si quid adhuc erratorum videro, nec aberunt credo, sub exordio libelli ponam, cum tribus vel quatuor meis conjecturis leviculis, quae interim dum corrigo in mentem venere, [gap: Greek word(s)]. Tua quod adeo extenues, apud me opus non erat, minime nempe credulo, etqui se iplum non nihil plane judicare posse putat, nec in tuis nisi eximia multa advertit. De Floro oppido quoque gaudeo. Sed cumvere et aestate debebas: tu mirus in ipsa hieme [gap: Greek word(s)] nobis profers flores. Alias in tuis me ita gessisse videbis, ut
page 498, image: s498nullam causam expostulandi habeas. Sex vel septem variantes lectiones a Servino additas, quae non fuisse videbantur, tuis inserui, sed verbis spero tuis. illiusloci corruptelam utinam in tempore advertissemus, quo ei mederi licuisset. Ecce enim in libello [gap: Greek word(s)] ab operis Lugdunensibus in Graeco male tota linca omissa eil: nempe ubi narrat quomodo J. Chrysostomo adparuerit B. Paulus: [gap: Greek word(s)] etc. Ecce hic omissus integer verius, ad sensum necessarius, sine dubio ab operis, quac sat negligentes alias fucre. nec [gap: Greek word(s)] notatum est. Interpres sane integre vertit: Quidam e primoribus urbis rebus suis male affectis, quique regiara indignationem ineurrerat, noctu ad magnum hunc Johannem venit, precaturus ut sibi regem phacaret. Proclus autem, quum recluso domunculac ostio. etc. Francofurtum mihi vix ire licebit: mallet enim Marniius operas pergere per totas nundinas. Erit tamen eo excurrendum vel per dieculam negotiorum privatorum caussa. Clarissimum Gruterum officiose saluto, qui sine dubio aderit et forte aliquandoad nos huc excurret. Vale atque salve, mi Salmasi, et tuum Jungermannum, ut facis, ama. Deum omnipotentem oro, ut te diu nobis servet. raptim a. d. 6. Id. Sept. M D CVIII. Hanoviae.
EPISTOLA CCLXII. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio S. Heidelbergam.
QUo longius inPolluce progredior, eo me certius puto deprehendere causam, quod hactenus nemo exortus fuerit, qui serio illi operam navare ausus sit, eque sua recensione in publicum emittere voluerit, operis nimirum varietatem, quam multis modis dissicilem reddit vocabulorum multorum varietas et ignorantia, plurimorum vero corruptio et depravatio. Quae omnia experior desiderare ingenium Salmasianum, id est felix, et expromptae memoriae: idque quum meo, in quo nihil praeter vulgare, tam prompte, tua comitate adminiculetur, non possum non gaudere satis: qui tantum amicum inveni, cujus opera mihi benigna ubique licet in obscurissimis locis, et ubi antea alta et mera nox. Utar porro, mi amicissime Dn. ita enim te velle, quod tuum [gap: Greek word(s)], incoram mihi adfirmabas. Et quid quaeso vocabuli est illud [gap: Greek word(s)] in fine lib. 2. ubi [gap: Greek word(s)] recensentur: [gap: Greek word(s)], etc. reliqua sane in MS. Pal. habentur ibi; sed illud, de quo quaero, non adparet. Quid quaeso vocabuli lib. 3. cap. 20. [gap: Greek word(s)] statim initio, [gap: Greek word(s)], quod etiam in MS. deest? ineptiebam forte, [gap: Greek word(s)], quasi tumentes: sed te audiam. Et libet paullo altius repetere librum 111. Pollucis: Ibi c. 2. [gap: Greek word(s)] fine, locus videtur tua consideratione dignus: [gap: Greek word(s)])
page 499, image: s499[gap: Greek word(s)] MS. [gap: Greek word(s)] H. Stephano videtur verisimilius [gap: Greek word(s)], ut apud Hesychium: alias enim fore [gap: Greek word(s)]. An itaque Pollucem errasse dicamus? non puto. Sic enim et Suidas una voce, et Etymologus in [gap: Greek word(s)]. Turbat me insuper et Hesych. apud quem ita: [gap: Greek word(s)]. Ego nil tale in hodierna jone invenio. Nam illi versiculi in media fere, ubi chorus, [gap: Greek word(s)] etc. nihil ad rem credo. lib. 111. tm. 2. initio: [gap: Greek word(s)] (MS. [gap: Greek word(s)]). Ms. Pal. [gap: Greek word(s)]. H. Stephanus mavult [gap: Greek word(s)] Quid tibi videtur? lib. IV. plusculum a sine: [gap: Greek word(s)]. Ms. longe aliter. [gap: Greek word(s)] enim pro [gap: Greek word(s)] habet. lib. VIII. tm. I. [gap: Greek word(s)], etc. Suspicor de mendo. quorsum enim repetitur [gap: Greek word(s)], an tum pro opere et actu servorum, [gap: Greek word(s)] ut Pollux ait, capiendum? prius sane [gap: Greek word(s)] dici, locus Thucydidis satis ostendit, qui est 1. 5. [gap: Greek word(s)], Athen, et Laced. [gap: Greek word(s)], ubi et ejus Schol. Cap. XIII ubi [gap: Greek word(s)] MS. [gap: Greek word(s)]. quibus quid faciam, nescio. Cap. XIV. [gap: Greek word(s)], Ms. nova voce [gap: Greek word(s)] [gap: Greek word(s)], quod an de equo gradiente, vel gradario accipiendum? qui solutim badissat, ut Plautus jocatur. Eodem cap. xiv. ubi: [gap: Greek word(s)]. MS. longe aliter: [gap: Greek word(s)]. Illud [gap: Greek word(s)] videtur mihi errore librarii oculos in praccedentem voculam intendentis contigisse, ut et [gap: Greek word(s)] repetitum [gap: Greek word(s)]. Ex [gap: Greek word(s)] ni fallor facile fiat [gap: Greek word(s)]. Et Stratores puto exprimi. Audiam tamen tuam sententiam: in quam quaeso et hoc conjice, cur vocabulo [gap: Greek word(s)] Pollux abstineat? an nullum apud Graecos vocabulum, sicut Molineus vester nuper adfirmavit, quod exprimetet eum, qui herum equo deponat. Addam unam vel alteram corruptelam insigniorem, tuo felicissi ingenio profligandam:
Lib. x. c. penult. [gap: Greek word(s)]. Sic vulgo. jam notabo MS. lectionem. [gap: Greek word(s)]. Sed emendatum videtur, [gap: Greek word(s)]. Ejusdem capitis finem tibi totum ex MS. praesento, ipse, li vacat conferre cum vulgato potes: [gap: Greek word(s)] (sic sunt priora deleta alterius manu in MS.) [gap: Greek word(s)] (in margine [gap: Greek word(s)]) sic est resutum, [gap: Greek word(s)]. En monstra, quae te Herculem lacessunt. Mihi nihil hic virium. Quam praeclara vero nos docuisti de ternis remigum [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)] Corinthiacis deque loco Callimachi: pro quibus gratias tibi meo loco aget aliquando posteritas. In tantum, si vacat, et caetera ad nos
page 500, image: s500mittere ne dedigneris, quae Pollucem percurrens, adnotasti. Non sic laetetur peirrepidum cor, si quis vel [gap: Greek word(s)] nobis dona ferat. Alias mihi in recenti memoria, quae dum Francosurti tam charo et amico ore incoram frui dabatur ( [gap: Greek word(s)]) auribus his hausi, de t [gap: Greek word(s)] 1. 4. reponendis (quo pacto credo et Casaubonus suspicatur) et [gap: Greek word(s)], quae prorsus ita teribenda erant praecedit enim statim eodem loci de [gap: Greek word(s)]. Marnius noster ad me misit Herosotum ex ultima (anni 1592) editione H. [gap: Greek word(s)] vultque illum hac hieme excudi. Ego ut aliquid adferrem; tempus Polluci adhuc tribuendum si sineret, prorsus tamen nec pransus nec paratus ad hanc rem essem. Bonum factum erit, si ad exemplar illius [gap: Greek word(s)] fideliter auctor ille edatur et correcte. Si tu tamen quid nosti, quo dare aliquid solemni typographorum desiderio possemus auctius, vel additamenti vice, consilio et ope nos juvabis: idque ut facias rogo. Non dubito hinc inde ejus auctoris locos a Scholiastis laudari: sed cui ea collecta, non scio. Vale atque salve, mi amicissime Domine, et longas. ac insubidas litteras boni consule. Scripsi Hanoviae A. D. VI. Kal. Octobr. ciciccviii.
EPISTOLA CCLXV. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
IGnosce, mi amicissime Salmasi. muto institutum tuis forte ingratiis. heri scribebam ad Gruterum nostrum, et inter alia in sequentem hebdomadam me tibi iterum molestum fore minabar. Jam [gap: Greek word(s)] venio audaciter nimis, qui si sustinerem meas diutius, scilicet [gap: Greek word(s)] fortasse [gap: Greek word(s)]. Sed ea libido peccandi fuit, quam si non intendere velis, noli ipse tam promptus esse in respondendo. quid dico? ah sis potius porro mihi tale unicum [gap: Greek word(s)]. et amiculi mores noveris, non oderis: quamvis nimis tamen impariter inter nos comparatum est. mihi in quaerendo labor parvus, tibi vero in respondendo nonnullus, quem tamen praeclarum ingenium, quod summus ille [gap: Greek word(s)] tibi largitus est, facile profligat. Sed ad tuas aliquid prius, [gap: Greek word(s)], ut verum fatear, mihi etiam in meutem fuit, sed vix tam fuit atque excidit: quod ejus voculae considerationem non persequerer, vel quid conjecissem intelligerem. nunc ex tuis scio sensum nominis, quod me scire ipse prius nesciebam. Locum illum, ibi [gap: Greek word(s)] inculcatur, bene expedis. Sed sequitur tamen eodem tmemate statim. [gap: Greek word(s)] etc. hac ralione vero erit repetitum illud [gap: Greek word(s)]. sicut antea [gap: Greek word(s)]. sane perturbatus est locus, audi tamen, mi amicissime, quid mihi denuo jam incidit, quod non probo, nisi tu adprobas. locus sic legendus: [gap: Greek word(s)]
page 501, image: s501[gap: Greek word(s)]. etc. de [gap: Greek word(s)] vix dubito. [gap: Greek word(s)] non invenio sic: nisi [gap: Greek word(s)], quod bis statim ponit Pollux tm. 2. hoc cap. VIII. quamvis in extremo l. 2. sit [gap: Greek word(s)], forte mendose, quum statim sequatur [gap: Greek word(s)] Platonis locum vero a te explicatum adgnosco, uti tam eleganti ingenio dignum. de [gap: Greek word(s)] video verum esse et inquirendum etiam hic in hujusmodi [gap: Greek word(s)] illud Cassianum, cui bono. Aristophanem vero diligenter lectum oportere ei, qui Pollucem feliciter aliquammultis locis restituere velit, ex tuis, uti [gap: Greek word(s)], facile video. En ut et ego interdum, tamquam ut patriae meae idiotissimo utar, et gallina caecutiens quamvis interdum etiam reperiat granulum, non plane sum infelix. Libro enim IV. Cap. 2. ubi [gap: Greek word(s)], voculam ultimam plane corruptam advertens, in manus statim illam fabulam sumo, et prius quam dimidiam parvo intellectu et raptim percurrissem, perveni ad cubile illius dictionis, et menda remota, legendum adfirmavi, [gap: Greek word(s)]. hoc est quod joco foeminae hoc vocabuli tribuere ait comicum. versus est ille, si recte odoratus fui: [gap: Greek word(s)]. Sed ad te, mi Salmasi eximie, revertor, qui si me ex uno expediam, infinita contra sunt, in quibus haeream: e quorum numero sunt et ista, quae tuam curam deposcunt a me relicta. L. III. Cap. 15. fere extremo: [gap: Greek word(s)]. repetitio hujus vocis prodit mendum. an [gap: Greek word(s)] altero utro loco legendum? vel si aliud mendum suboles, doce me. In eodem cap. pro [gap: Greek word(s)] legendum [gap: Greek word(s)], unde [gap: Greek word(s)]. Dabo tibi alios ejusmodi errorum modos: nec enim credo in junctis lineis Pollucem tam negligenter voces repetiisse. Eodem libr. cap. 28. [gap: Greek word(s)]. atque antea [gap: Greek word(s)], et postea [gap: Greek word(s)], non sunt nostri [gap: Greek word(s)]. an itaque primum [gap: Greek word(s)] delendum? Aliud dico. eodem cap. [gap: Greek word(s)]. non me expedio, ni prius tollam. incidit tamen pro priori reponi posse forte [gap: Greek word(s)] haec in MS. desunt singula, quum tantum MS. habeat ibi parvam epitomen. Ejusdem l. c. ult. tm. 3. fine: [gap: Greek word(s)]. sic et MS. Legistine aliquid in Tacticis de hac [gap: Greek word(s)]; ego nil invenio. Eodem cap. ult. tom. ult. [gap: Greek word(s)] etc. illud [gap: Greek word(s)] MS. etiam habet, ego non capio. Lib. IV. cap. I. extremis verbis: [gap: Greek word(s)]. agit de verbis [gap: Greek word(s)], prius emendo [gap: Greek word(s)], ut infra c. 24. alterum [gap: Greek word(s)], ab [gap: Greek word(s)] est, nec huc pertinet, nisi ejiciam. Sequitur enim [gap: Greek word(s)], infra quidem et penult. est, [gap: Greek word(s)]. Eodem l. c. 3. [gap: Greek word(s)] etc. [gap: Greek word(s)], etc. [gap: Greek word(s)] etc. hîc iterum talis error? quales ante adnotavi. Eodem cap. [gap: Greek word(s)]. etc. si antecedentia et sequentia considero, videtur mihi illud [gap: Greek word(s)] mendosum. ita sane vox etiam praecedens in mendo cubat. quae omnino delenda sunt et leg. [gap: Greek word(s)] etc. Ibidem paullo post, [gap: Greek word(s)]. Est phraseologia
page 502, image: s502cum [gap: Greek word(s)]. ad quos quomodo quaeso ultimum pertineat. Ibidem statim: [gap: Greek word(s)]. Solemne vitium, credo, huic libro tertio et quarto, toties succurrit: nec illud [gap: Greek word(s)] valde quoque placet. Caeterum vix credas quam gavisus fuerim, quod ex Gruteri nostri literis intellexerim, illum tibi auctorem fore, quo Herodotum ad MS. compares, et cum Excerptis in vestra bibliotheca. Ego insuper te ut id facias etiam atque etiam reip. literariae causa rogo. Edimus autem eum, ut dixi, diligentissime ad ultimum exemplum Stephani. Certe si tu aliquid addes, facile feremus tantopere promissas Stephanianas adnotationes, cujus verba meram nobis salivam movere, nec res certe sequuta est. Pluribus te haudquaquam teneo, mi amicissime Domine, rogo tantum ut nobis ignoscas. Vale atque salve, nostrum, immo literarum decus. Scripsi raptim Hanoviae e typographio Wecheliano. a. d. 8. Id. Octob. CICICCVIII.
Dum hasce volo obsignare, e Franconia, quo denuo recurrerant, remittuntur huc ad me a Pollucis editore W. Sebero MSS. Palatini: quod quaeso Grutero nostro, quem officiose saluto, indicare haud graveris, quo ille indicet, cui tuto commendem reportandas.
EPISTOLA CCLXVI. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio Amicissmo suo S. P. D. Heidelbergam.
QUicquid dicas, mi amicissime, ego quando litteras tuas accipio, [gap: Greek word(s)] me accipere mihi videor. Aliter mihi non persuaseris, ne sumas operam modo. Nec tamen ita eadem fere hebdomoda, qua tuas accepissem, remisissem meas, usque et usque adeo nugis meis obtundens: nisi omnino ad Gruterum nostrum scribendum fuisset: quibus ad te adjungere placuit. Tu ignosce, et quando tibi commodissime vacat, rescribe. Gaudeo te adprobare meam [gap: Greek word(s)] emendationem: novi enim quam raro scopum tangam, immo ejus inscitiae sum, ut me tetigisse nesciam, ni peritus jaculator accedat, qui id confirmet. Philostrati locus est reconditus. Ego illo auctore careo. quem vero innuis, Morellum esse credo: et tecum sentio, si Libanianam editionem considero et Statianas Notas. Infinitam lectionem sane ei nunquam derogabo. De Etymologo facile tibi accedo, qui antea quoque fui ejus sententiae: licet ille cum Negallo suo sibi omnino credi volebat. De Sylburgii in Etymologum opera miror. Sed credo illi accidisse, quod et mihi solet (parvis componere magna licebit) ex libidine typographorum librorum editiones nundinis circumscribuntur, et nostra opera una simul, quasi tota mensura, ultra quam nihil diligentiae accedere debeat: licet [gap: Greek word(s)], immo vix adhuc talia, hoc pacto extrudantur saepius. Ita festinandum, praecipitandum est. [gap: Greek word(s)]. sed ad nostra. Pollux X. cap. 8. [gap: Greek word(s)] alibi
page 503, image: s503non legi: adnotavi tantum MS. varietatem modo [gap: Greek word(s)], modo [gap: Greek word(s)] mihi alias placet magis. Hesychius me valde firmat, cujus verba tibi nota non adscribo. Ait etiam quosdam a [gap: Greek word(s)] deducere: in qua certe sententia et ego fui, antequam legerem. Ab eo verbo certe et [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)], cujus [gap: Greek word(s)] nominatur a polluce [gap: Greek word(s)] itaque dormiebant milites, in expeditione credo, quasi [gap: Greek word(s)], uti et Hesychius innuit, qui et aliam [gap: Greek word(s)] quoque narrat. Sic mihi videtur; quod rectum putabo, si tu accesseris. De Chalcedonia Demoneso lib. V. cap. 5. tibi facile assentior: sed [gap: Greek word(s)] expresse habet Aristoteles, uti ipse vidi, [gap: Greek word(s)]. De Teumestria vulpe ibidem locum quoque inveni in nuper recepto libello Metamorph. Ant. Liberalis. Et patet mihi ista omnia Pollucem deprompsisse ex Nicandri [gap: Greek word(s)]. De Psyllicis et Menelaidibus, intricata res. Versus vero illos quod emendasti, gratiam habeo, Jam enim ideo ad te issem. Non intelligebam sane [gap: Greek word(s)]. H. Stephanus nihil ausus erat, nisi prima ita emendare, [gap: Greek word(s)] etc: In [gap: Greek word(s)] magis haesi, ubi H. Stephanus [gap: Greek word(s)] emendabat, praeterea nihil. Illud [gap: Greek word(s)] quidem et mihi incidit. Sed liceat jam quaedam majoris pretii addere, et ubi aetatem haeream, nisi tu juves. lib. IV. cap. 7. tm. 2. [gap: Greek word(s)]. MS. hîc [gap: Greek word(s)] Tu redigas et illustrabis mihi, mihi mera caligo in talibus. Nosti de [gap: Greek word(s)] initio cap. 9. Est locus Isidori 3. Etymolog. 1. Psalteria, lyrae, barbita, Phaenices, et pectides, et quae dicuntur indicae, et feriuntur a duobus simul, putabam forte et hic legendum: et quae dicuntur jambycae etc. Delrio enim nimis abire puto, qui scindapsi emendat. Eodem lib. c. 10. tm. 1. quaero qui sint [gap: Greek word(s)], uti et MS. habet, tom. 2. vulgo [gap: Greek word(s)]. MS. [gap: Greek word(s)]. Bene [gap: Greek word(s)]. De Hierace enim paullo post noster. Et [gap: Greek word(s)] etiam puto rectius. [gap: Greek word(s)] credo [gap: Greek word(s)], quae Proserpinae festa novi e nostro. supra l. I. C. I. de [gap: Greek word(s)] nescio quid dicam. vulgatum [gap: Greek word(s)] capio. scilicet [gap: Greek word(s)]. De Serrite Pollucem adiri jubent hic Casaubonus et Bulengerus ego ne gry invenio, sed apud Athenaeum. Ibidem statim postquam de Anthesphoriis: [gap: Greek word(s)]. MS. monstrose: [gap: Greek word(s)]. Eodem l. C. II. [gap: Greek word(s)], quinam illi [gap: Greek word(s)]. Mihi erat in mente ineptum quid, [gap: Greek word(s)], sed me hercule adscripsisse paenitet pudetque. Sed profecto jam tibi locum proponam, quam si restitueris, eris mihi magnus Apollo: [gap: Greek word(s)]. Quid enim [gap: Greek word(s)]. An forte aliquis Epistades tubicen dictus? quis dein ille Hemolocrus? et quid illa sine sensu [gap: Greek word(s)]. MS. hîc deficit. C. 12. [gap: Greek word(s)]. Locus hic vel non sanus, vel non clarus, mihi quidem: nil poteram praeter [gap: Greek word(s)]
page 504, image: s504faciens ex [gap: Greek word(s)]. Mendosum esse pronuntiavit et H. Mercurialis, emendare tamen non ausus est De versiculis mox, quae Archiam Hyblaeum spectant, nolo tibi narrare mea commenta. Emendabam tamen quos mendosos putabam. [gap: Greek word(s)]. quaenam illa [gap: Greek word(s)] mihi obscurum: nisi quod in Hesychio legam exponi, [gap: Greek word(s)]. Unde putabam innui eum non in curuli certamine victorem, qui lora non tenuerit. Sed nae tacuisse satius erat, quam de quibus mihi non liquet, narrare tamen tibi mea somnia. Plura jam non addo, quam ut valeas, atque salveas ex animi tui sententia, id tuum Jungermanum ex animo precari, qui scribebat haec A. D. IV. Kal. Dec. e Wecheliano typographio. CICICCVIII.
EPISTOLA CCLXVII. CLAUDIUS SALMASIUS Gothofredo Jungermanno S. Hannoviam.
LEgi nuper tuas, mi Jungermanne, quas mihi communicavit Gruterus noster. Illae mentionem mei ferebant, ex quibus me nondum tua memoria excidisse cognovi. Sed pene memoria viventum excidi, ita me morborum pessimus per has quatuor septimanas pessime habuit. Quam pene furvae regna Proserpinae etc. Nunc neque melius habeo, neque melius spero. Deus tamen aderit, et salvum me praestabit. Hodie venae sectionem, nunquam antea expertus, omnibus rebus quasi desperatis, passus sum. Tuum casum non diu sanus cognovi, et dolui: ut scias quantum de viribus cum animi tum corporis diminutum sit, has inspice: multa quidem mira et magna minatus in hanc hyemem eram; sed Deus ille me plane [gap: Greek word(s)]. Nunc itaque agnosco quam multa homines sibi fingant, quae numquam futura sint. Vale, mi Jungermanni, tuumque Salmasium, ut antea solebas, nunc etiam ama. Kal. Decembr. CICICCVIII.
EPISTOLA CCLXVIII. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo, utinam jam sano et salvo, S. P. D. Heidelbergam.
AMice care atque honorande. Doleo ob morbum tuum, qui profecto me non mediocri tristitia affecit, quum primum de eo cognoscerem e tuis, et mei Lingelshemii literis. Deus te quamprimum pristinae sanitati restituat, et bonis literis atque amicis caris diu diuque conservet. Eam ob rem vota facio, quorum ut fiam quamprimum damnas, avide ex tuis literis cognoscere cupio. Insomnia vero pari usi sumus, mi amicissime, uterque, Mirabilis
page 505, image: s505Deus in operibus suis, cujus nomen sit benedictum in saeculum saeculi. Ego te tamen vici isto pervigilio injucundo. Ultra quatuordecim dies somnum oculis non vidi in mea febri, dumque supinus (quasi trabali enim clavo lecto dorsum meum ob pedis cruciatum immobile figebatur) ita eodem loco jacerem, nec in alteram saltem, nedum utramque aurem possem quiescere. Si oculos clauderem paullisper insolens terror, unde statim pedem meum [gap: Greek word(s)] contingebat, quod et tussis vigilanti quoque malum oggerebat assidue. Vel legi itaque vel legentem audire fui solitus. Et misericors Deus ita affecto ne ullum tamen delirium vel capitis dolorem sivit accidere. Sed ego tibi sum molestus, amice doctissime, dum ita de me longum sermonem insero: pes tamen meus ad officium suum non redit, et desperant medici nostri, ut video, nisi in tempore me conferam ad thermas. Neglectim nimis chirurgus in ea re fuit. Dens clementia sua me respiciat. Animus alias erat, dum ita [gap: Greek word(s)] per totum diem, suscipere tandem in manus interpretationem Harpocrationis lexici, et ejus editionem adornare: in eamque rem confeci indicem omnium auctorum et scriptorum veterum, qui ab eo laudantur, ubi multa vidi corrupta, quae restitui non sit difficile: multa vero quoque de quibus prorsus despero, nisi a te tuique similibus (quos ubi quaeram?) auxilium feratur. Nolim tamen intempestive tibi movere jam taedia: quod tamen jam imprudens fecissem, nisi meus morbus et diuturnus ab eo languor hactenus vetassent. Alias ambae officinae Marnii nostri occupantur et occupatae erunt hac hieme in Medicis potissimum, et Theologicis. Pudet me vero tam leviter tecum fuisse nundinis proximis: sed certe subrepens jam tum febris, et tussis [gap: Greek word(s)] subsonans, me ad omnia reddebant tardum et defessum. Tu operam dato, mi amice, ut quamprimum te audiam convaluisse. Musis nostris haec evangelia erunt, et mihi laetior nuncius veniet nemo. Faxit id Deus, cui te et tuam valetudinem commendo ex animo. raptim e typographio Wecheliano. Hannoviae a. d. v. Id. Dec. 1608.
EPISTOLA CCLXIX. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
GAudeo magnopere, amicorum eruditissime, te a morbo tuo tandem liberatum esse atque convaluisse: et summum illum [gap: Greek word(s)] precor, ut optimam tibi porro largiatur valetudinem, teque diu salvum et incolumem bonis literis nobisque conservet. Et hoc meum votum anno illo novo, in quo jam agimus, et ut feliciter tecum peragamus. Certe sollicitum me valde habuit tua invaletudo. idque omnibus meis literis tam ad Cl. Gruterum nostrum, quam ad Lingelshemium meum sum testatus. Intelligo enim quantum in te praesidium resp. literaria et totus Musarum chorus amitteret: praesertim
page 506, image: s506jam ubi Musageta ille unicus, pro dolor, Scaliger noster [gap: Greek word(s)] diem obierit. Vixit quidem ille sibi satis, immo et gloriam eam sensit vivus, quae paucos sectatur mortuos: at nos isto ingrato et insolenti saeculo nunquam non possumus tales viros ex animo desiderare, si vel ad Pylios annos pervenirent. Quod quum longe supra vota nostra sit, neque fieri queat, quid aliud solatii nobis repositum putas, quam si tales bonae et optimae frugis flosculos efflorescere videamus alios, a quibus similem fructum nobis possumus promittere. Et id in te profecto ignorare non possumus, quandocunque ingenium tuum consideramus, et quae adfecta vel parata habere nobis ipse indicasti, horum inquam quandocunque in mentem venit, venit autem saepius, nunquam non tacitum nostrum pertentant gaudia pectus, et adprecamur tibi [gap: Greek word(s)] optimam et diuturnam [gap: Greek word(s)]. Nec enim spero, quamvis ad majora te tui vocent, tuque altiora studia aggredi cupias, te non respecturum saepius ad Musas nostras, praesertim illas Atticas. Sines inquam illas in partem curarum venire: nec enim tam leviter illas nosse coepisti, ut unquam earum oblivisci queas. Quid vero jam agis, o dulciffime rerum et quid paras? Audivi enim laetus, te illo molesto morbo tandem profligato, ad studia rediisse. Ego quantum per meas operas licet, (quantulum vero istud?) Harpocrationi adornando sum intentus: cui rei forte cum aestate, si noster tum ab imprimendo cessabit, ut conjicere est, otium nactus fuero largius. At multa sunt ibi, quae me ad te auxilii implorandi caussa recurrere cogent. Utinam saltem uno scripto codice juvarer: vel illum, quem ille [gap: Greek word(s)] Scaliger noster possedit, vulgatis et auctiorem et locupletiorem, possem nancisci. Eo lexico absoluto, si Deus porro vitam et otium concesserit, ad Stobaeum rectam manum admovere animus est. Nolim te jam quaestiunculis solitis exercere: hoc saltem addo, miram oppido mihi videri explicationem illam Chrysostomi ad Hebr. 11, 35. [gap: Greek word(s)], hoc verbi de capitis praecisione interpretantis, et [gap: Greek word(s)] idem esse quod [gap: Greek word(s)]. In eaque sententia [gap: Greek word(s)] habere audio Oecumenium. Mihi, ni tu rectius docebis, longe aliter videtur, accipioque cum aliis vel de distensione tortoria, vel fustium ictibus, quo pacto apud Demosthenem, ni fallor, adverti, semper. Sed ne diutius te teneam, quod ad meum statum alias, is ad pedem [gap: Greek word(s)] quod attinet, nondum is est, quem optavi: et incedere, ne titubanti quidem gradu, [gap: Greek word(s)], nondum possim ne gradum. Cogito, medicorum nostrorum suasu, in ipsis nundinis ad thermas Wisbadianas, si annuente Deo medelam aliquam inde sentire possem. Vale, mi amicissime Salmafi, et salve etiam. Scripsi raptim a. d. XII. Kal. Mart. anno MDCIX. Hanoviae e typographio Wecheliano.
page 507, image: s507
EPISTOLA CCLXX. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
SPerabamus vero certe amicissime Salmasi, Florum tuum cum isto florenti vere proditurum. Fefellit nos spes illa, et desiderium nostrum frustratus es, nisi te tamen typographus, quod potius credam. Sed tamen, quid ita te juvat, amicissime mi, caussando nostros in longum ducere amores: De Stephano, inquam, Callimachaeis curio, Anthologia nova, Erotico Syntagmate. Utinam tu desideria nostra [gap: Greek word(s)] posses contemplari, non mei solius, de quo leve est, licet illud me hercle non leve, sed et aliorum, quo quiquam Graecas Musas ambit studiosius. sine tibi tandem cum Stephano persuadere, et noli typographis hîc adversari, ne diutius differas publica commoda; sine illos, inquam, addere vel Wolfii vel alius cujuscunque versionem etiam ineptam suo cum periculo; tuum certe nullum est, a quo saltem hoc impetiare cupimus, Graecum textum emendatum et Notas in eum tuas: orator accessi, sine exorator sim. Et hinc quid vetat iterum ad Pollucem nostrum redire, in quo non audeo dicere, te mihi adhuc debere, ita tibi immane quantum ego debeo, qui tam multis obscuris locis mihi lucere fecisti, tam multis intricatis extricasti: Interim mi D. a Clarissimo Casaubono nostro accepi litteras amicissimas, ubi etiam ad quaedam loca respondet, de quibus olim et ex te quaesiveram. Et nolim te laudare in os, auxilium a te mihi efflagitatum magis praesens. Lubet tamen tibi et quae ipse scripsit [gap: Greek word(s)] Casaubonus indicare (lib. IV. cap. 11. pro [gap: Greek word(s)], malim [gap: Greek word(s)]. Corrupta vox est [gap: Greek word(s)]. apparet insignis tubicinis nomen desiderari: nescio an ita scripserit [gap: Greek word(s)]. Sed putem verius [gap: Greek word(s)] a praecendentibus separandum esse, ita ut proprium tubicinis nomen cubet in menda) Haec ille: tu [gap: Greek word(s)] volebas. et in illis [gap: Greek word(s)], pro iis quid restituat ait sibi non occurrere. ibi tu felicissime [gap: Greek word(s)]. Capite seq. versus duos ita se ait legere, [gap: Greek word(s)]. Tu vulgatum [gap: Greek word(s)] nobis clare jam in litteris tuis exposuisti: Quaeso te, nunc porro operam dato, si vacat, sique commodum est: alias si poscam. Musas mihi merito habeam iratas. lib. VII. cap. 2. [gap: Greek word(s)]. MS. noster insigniter: [gap: Greek word(s)]. egregie [gap: Greek word(s)], quod ex Aristophanis [gap: Greek word(s)] optime novi. Illud [gap: Greek word(s)] vero ubi exstet, minime, non tamen minus probum id, quam [gap: Greek word(s)] quod Cratino supra lib. III. onomast. quoque MS. conservavit, Eod. cap. inferius [gap: Greek word(s)]. MS. pro [gap: Greek word(s)] habet. Illius tamen potius arbitror, licet locus
page 508, image: s508non mihi in promptu. Sub finem capitis: [gap: Greek word(s)]. an ista verba, [gap: Greek word(s)]. sunt ex Atticis [gap: Greek word(s)] MS. hîc nos destituit, qui et sequenti carmine Pherecratis caret. [gap: Greek word(s)], ubi extrema [gap: Greek word(s)] non sat capio. cap. 4. Alexidis verba [gap: Greek word(s)] quoque in MS. desunt, [gap: Greek word(s)]. ea mihi non corrupta esse nemo persuaserit, nisi tu mihi explicaveris. Nostrae opis sane non est talibus medelam conari, nec absque MS. quid tentem. Tentare non solemus facile, ne cum imperitia nostra audaciam conjungamus, et rideamur merito: si excidit tamen umquam quid calidi, quod viros doctos et humanos nobis ignoturos sperare lubet. cap. 5. [gap: Greek word(s)]: egregie MS. [gap: Greek word(s)]. egregie inquam [gap: Greek word(s)], in quo aliqua significatio tosti in veru et agitati panis, quales [gap: Greek word(s)] illi erant, [gap: Greek word(s)], unde ipsis etymon etiam dant, [gap: Greek word(s)] sane hîc ad [gap: Greek word(s)] nihil pertinet. Paullo inferius difficilis locus nec ab H. Stephano potuit restitui, nee MS. hîc quidquam juvat, illa omittens. Sophoclea verba inquam [gap: Greek word(s)]. Putabam sane [gap: Greek word(s)]. Tu vero, qui rectiora habes, candidus imperti, nos cum gratia publice reddemus. Statim in verbis Aristophanis [gap: Greek word(s)] (ita est nimirum MS.) [gap: Greek word(s)] etc. non tamen possum exputare, quid pice usi fuerint in panificina. Haec jam sufficiant, Amicissime Salmasi, et per amicitiam in bonam partem interpretare hanc audaciam. Accepi alias quaedam A Schotti excerpta ex MS. ad eundem Pollucem et Labbaei vestri codicem, mittente nostro Bongarsio, in quo tamen nihil, nisi vix septem primae pagellae (est autem editio Basiliensis) cum MS. collatae, et rarae aliquae adnotatiunculae, nescio an a Labbaeo vel alio adjectae interdum. Misit idem Bongarsius et editionem Aldinam Harpocrationis e bibliotheca Vulcobaei. Vale, mi amicissime Salmasi, et salve, quod tibi me dicturum sperabam interea his nundinis, quum gratissimum tuum adventum frustra exspectarem. Utinam tu et Gruterus noster (quem plurimum saluto) aliquando ad nos excurreretis, dum ita adhuc feriamur. Vale iterum. a. d. XIV. Kal. Maj. CICICCIX.
EPISTOLA CCLXXI. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio S. P. D. Heidelbergam.
MI amicissime Salmasi, quibus verbis tibi sat magnas agam gratias, quod iterum tam multa et erudita me docere volueris, missis litteris jucundissimis, quae quo insperatiores, eo gratiores. Nam, ita me Deus amet, prorsus male verebar, ne nimis te satietas mearum quaestiuncularum, quibus te numquam non tam impudenter adgredior, quasi apud te certum [gap: Greek word(s)] constitutum
page 509, image: s509haberem, ad quod [gap: Greek word(s)] mihi quandocunque luberet, liceat, cepisset. Et mehercle si indignareris, et prorsus diuturno silentio, quae tua esset benignitas, saltem hanc impudentiam nostram multares, non ideo mihi injuriam fieri, vel incomiter mecum agi, dicere possem, vel me dicturum quisquam credat. sed tu ultra insignem eruditionem, quam in te unice admiror, tali praesertim aetate, insigniter quoque humanus atque comis es. Quid enim agis? Auctarium addis insuper: quasi non satis sit ad ea quae proposueram respondisse. Iterum tibi gratias ago, mi amicissime, et rogo ut me porro juvare velis: quod tamen cum commodo tuo fiat, quod sine omni tua molestia Aliis conditionibus abs te litteras non exspecto: Nec addas in posterum ullam excusationem, si quando rescribas tardius. Sed statim hoc agere volo. utut Pollucem emendare difficile, tamen sponsione velim contendere cuivis, si non post eruditum et amicum editorem adhuc gravidis mendis et praegnantibus, qui profecto alia paritura videbantur innumera, sexcentis (parce enim dico) Pollucem liberavero, MS. Palatini opera, et Claudii mei Salmasii opera, et ingenii mei interdum subclaudicantis opera. primus locus lib. VII. 6. tuum [gap: Greek word(s)] valde ingeniosum est. ego male haerebam ibi, MS. nihil juvabat, nisi quod [gap: Greek word(s)] haberet: ego me varie vertens, comminiscebar [gap: Greek word(s)], quod cum [gap: Greek word(s)] idem putabam: quum Pollux ita vocet medium dorsi: et [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] exponit. Sed jam meum mihi evilescit, et putem in illa corrupta voce omnino initium a [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)] concipiendum. Quod ad [gap: Greek word(s)] attinet sane et ego suspicabar [gap: Greek word(s)] quamvis leviter, et [gap: Greek word(s)]. sed mihi in mentem revocans quod l. I. C. 12. idem noster scripsisset [gap: Greek word(s)]. omnino et l. VI. putem legendum: [gap: Greek word(s)]. Sane ibi et MS. adgnoscit illud: hoc vero lib. VI. cum aliis multis tota pagella exsecta deest in eo. l. ult. c. 34. tuam emendationem exosculor in Callimacheis. Totus locus in nostro MS. ita habet, quamvis monstrose: [gap: Greek word(s)] unde tamen [gap: Greek word(s)], propter versum quoque, pro vulgato [gap: Greek word(s)] secure reponamus. sed et quae vulgo sequuntur [gap: Greek word(s)], MS. noster egregie emendare monstrat, qui habet, [gap: Greek word(s)]. Ut tua enim legi statim, vidi scribendum, [gap: Greek word(s)]. En quo monstra nostrum Pollucem invaserunt, et hîc muscipulas suas corruperunt opici mures. quod tamen non credunt hodie illi critices osores, et Graecarum litterarum contemptores. Quae addis prorsus ita leguntur in nostro MS. [gap: Greek word(s)]. Et talia quaedam ex MS. etiam aliquot locis apud Pollucem memini emendare, quae se jam memoriae non sistunt. Tale tamen l. VII. c. 22. de Sandaliis: [gap: Greek word(s)]. sic enim ibi MS. ubi vulgo [gap: Greek word(s)]. sic et parilia Aeliani illis, quae noster l. I. c. 10. Segm. 13. [gap: Greek word(s)] (ita enim MS. non 16) [gap: Greek word(s)]. ubi bonus interpres, vulgato deceptus quoque; Thorax Attica. sequens Aristophaneum verissime correxisti: MS. nostro consentiente, quamvis sine accentu [gap: Greek word(s)] in fine unius
page 510, image: s510versus habet, altero incipiente [gap: Greek word(s)]. Sed idem MS. noster [gap: Greek word(s)], habet. et in praecedentibus etiam, [gap: Greek word(s)]. quod mihi videtur verius quoque, [gap: Greek word(s)] mihi adhuc valde arridet, quamvis in forma [gap: Greek word(s)] illud conceperam. Nec non reliqua bene docuisti. De [gap: Greek word(s)] tamen ad [gap: Greek word(s)] potissimum id apud Aristophanem, cujus locus in amiffis comoediis forte erat, referebam: quod plerumque alias sub testa panes suos [gap: Greek word(s)] legeram, quo pacto et in Moreto placenta fit, testisque tegens superaggerat ignes, idque [gap: Greek word(s)] ad circumactionen in veru transferebam. sed jam tu docuisti rectiora: et puto te respexisse ad ista Moreti: Contrabit admistos tum forteis atque farinas. Transversa durata manu etiamque subactum Format opus palmisque suum dilatat in orbem. Quod ad versus Poetarum attinet, praesertim Comicorum, quorum maxima in Polluce seges, mihi quoque plerumque aqua haeret: nam MS. fere in illis nos prodere solet. Tu nihil gratius facies, quam si ejus notae nobiscum communicare volueris. Jam profligavi caput de Talento et re nummaria lib. IX. in quo insignes locos plurimos restitui, etiam mutilos ex MS. supplevi, non paucos eximie, ut et reliquos, qui restant, tu juvato sis: egregie enim in illo capite operam locatam ducere debemus, licet forte, hoc ingrato aevo, ne ramento quidem ditiores efficiamur ideo. Sed addo quaedam loca: ne te tamen diu nimis morer. Primo loco statim egregie a me ni fallor, sed ex MS. restitutum locum adfero. Illo lib. IX. cap. 6. vulgo [gap: Greek word(s)] etc. ita MS. noster: [gap: Greek word(s)] nil verius. itaque concipio verba comici: --- [gap: Greek word(s)], quibus Pollux subjicit [gap: Greek word(s)] etc. esse, pretium an pondus dicat: Et quid si eaedem [gap: Greek word(s)] Cratetis apud Suidam non recte omissae sint? ait enim, [gap: Greek word(s)] etc. [gap: Greek word(s)]. et tantum sex enumerat. sed leguntur apud Pollucem etiam alia adhuc dramata. Ibidem: [gap: Greek word(s)]. Versus sine dubio comicos tu nobis coninnabis. In MS. nostro tota haec particula deest. Ego tamen nomen comoediographi emendandum credo, [gap: Greek word(s)]. Si nostro MS. fidem non abrogamus. supra enim lib. IV. c. 24. ubi eadem ita vulgo: [gap: Greek word(s)]. ibi MS. noster clare: [gap: Greek word(s)]. Ibidem porro. [gap: Greek word(s)]; mihi tamen non placet ista concipere: MS. totum hoc commation omittit. ego ita legerim: [gap: Greek word(s)]. Mox in Eupolidis [gap: Greek word(s)], quae pariter deest in MS. non video quid alterum [gap: Greek word(s)] ante [gap: Greek word(s)] hic agat. Deinde Theopompi verba in MS. quoque non adparent: nec ego temere ea concinnare adgredior. postea [gap: Greek word(s)], et sic legitur etiam in editis Aristophanis, et apud Suidam credo, et non tamen potest MS. nostri scriptura clara mihi displicere, [gap: Greek word(s)]. praesertim quum [gap: Greek word(s)] noster adferre se indicet. paulo post Philemonis [gap: Greek word(s)], quae quoque in MS. non est, ni fallor, ita recte concipio: [gap: Greek word(s)]
page 511, image: s511[gap: Greek word(s)] etc. nescio tamen an [gap: Greek word(s)] mutandum. Philemonis altera [gap: Greek word(s)]; desperatior: nec tantillum ibi MS. Ego quidem sensum puto me adsequi, et per partes tento, ut V. I. legamus [gap: Greek word(s)], et v. 2. forte [gap: Greek word(s)]. Sed nondum mihi plana orania, certe mox [gap: Greek word(s)] legendum. et pro [gap: Greek word(s)], forte [gap: Greek word(s)], ut et avum meum puto legisse. Sensus certe hic esse videtur: fuisse quatuor, inter quos triobolum ex aequo dividendum. id vero si obolus 8. chalcos valet, ut noster docuit, continebit 24. chalcos. Jam ex illis quatuor hominibus siquisque acceperit sex chalcos, illud aequaliter distributum erit, et habebit quisque suum, quod Philemo vocavit [gap: Greek word(s)]. Eadem pag. Aristophanis verba ex [gap: Greek word(s)] et emendandi et in numeros suos reponendi a te possunt: ego ubi MS. defuit, Davus soleo esse. pag. 434. v. 3, 4, 5. ex MS. ita reposui. [gap: Greek word(s)]:
--- [gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
Callimachea in eodem cap. ut et Euripidea, in quibus noster Casaubonus de Satyra, inopia melioris codicis, non se extricabat, mihi olim jam dilucide explanasti, et restituisti. Nec addo jam alia: quum et haec nimis multa sint, et charta tenuior non admittat [gap: Greek word(s)]. egoque alteram paginam deberem invadere. Quod ad Theocritum attinet, ita se res habet. Misit quidam politiorum litterarum studiosissimus Jo. Weitzius, Scholae Gothanae in Thuringia prorector, cujus carmen in novam editionem Pollucis praefixum est, suas Notas in Theocritum. Eae nihil critici continent omnino. Sed saltem [gap: Greek word(s)]. Ne itaque Marnius noster spernat, quia eas solas vendi posse metuit, commentus fui aliud, nempe ut accederet Index in Theocritum a Sebero confectus, quem ad huc exspectamus. His tua eximia, talia enim novi, an addenda censes? mirum id editioni conduceret. Sed nescio an suadeam. Nisi tamen ita rem adgrederemur, ut tua ita accederent, ut non accessisse, sed separatim, edita viderentur. Scilicet cum novo frontispicio atque pagina ab aliorum fere dixissem quisquiliis separanda. Vale atque salve, mi amicissime Salmasi, et Jungermano tuo favere et adesse porro perge. scripsi raptim Hanoviae a. d. III. Id. Jun. e typographio Wecheliano 1609.
EPISTOLA CCLXXII. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo S. P. D. Heidelbergam.
EN incipio scribere in adversa chartae pagina, quod ista tenuior nimis transmittat alias litteras. Et id tu quidem facile ignosces: modo et alterum, quod prolixas iterum a me accipias litteras. Quamvis enim de humanitate et
page 512, image: s512facilitate tua mihi satis jam constet: tamen nunquam non me pudet postquam litteras misi, quod adeo iis, quas in te virtutes cum aliis esse dixi, abutar. Dum scribo tamen, manum de tabula numquam tollere possum. Et quas tibi sat magnas gratias agam, qui me tot tantaque docuisti? adeo in tuis litteris
[gap: Greek word(s)].
Et una vocula saltem immutem istud comici (ita enim in MS. [gap: Greek word(s)]) ubi tu me quid Soracum et Plautus dixerit vere docuisti, grates persolvere dignas non opis est nostrae. Sed si quid leviter conari contra possim, non mihi deero. Jam quaedam egregia, ad quae me ducunt tuae conjecturae, ex optimo codice Palatino tecum communicabo. Tu vero memineris, pro commodo et quando optime vacabit, rescribere Jungermanno tuo: nec ejus caussa ullis tuis, quae publico paras, accedat [gap: Greek word(s)]. Quod itaque jam ad locum Aristophanis attinet, in tuam sententiam pedibus jam eo facile: praesertim postquam illius Scholiastae verba legi. Antea eo libro carebam, quem nuper jam accepi, quum prius comico [gap: Greek word(s)] uterer. Sed si vidisti novam editionem Genevensem, quam mihi in nundinis [gap: Greek word(s)] parare volo precio, quaeso quid illi praestiterunt boni? ego enim nondum inspexi. Quod ad [gap: Greek word(s)] ego nil scio. nam [gap: Greek word(s)] credo joco tutus est: quod de altero, bis a Polluce reposito dici nequit. Et Callimachi tui [gap: Greek word(s)] non possum improbare, quî enim? nondum tamen et in Polluce audeo mutare istud ego quidem. Quae de Alexidis, Sophoclis, et Hipponactis locis talia sunt, a quibus nemo dissentiat credo, nisi qui cor non habeat: licet in illis MS. nos vel destituerit, vel non juvaverit tamen, qua re ea gratiora: quum ad ea ego nil adnotassem, nisi quod quivis possit, me haerere scilicet. lib. x. cap. 31. [gap: Greek word(s)] et in MS. nostro, quod miror. Nec tamen dubito de tua conjectura. Notum mihi quam saepe in nostro MS. [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] errore mutent et K in X facile lapsu pervertatur. Firmat eam ipse Pollux [gap: Greek word(s)] supr. VII. 26. [gap: Greek word(s)]. Immo quod propius, in eo sequenti capite continente [gap: Greek word(s)] clare iidem [gap: Greek word(s)]. In sequente Aristophanis loco MS. noster adhuc mendosius: [gap: Greek word(s)]. Tuae emendationi facile accedo. pro [gap: Greek word(s)] in medico instrumento MS. noster [gap: Greek word(s)] habet, quod mihi placet valde, ut cujus usus sit clarus. in margine tamen recentiore manu [gap: Greek word(s)] additum cum notula, ut et hoc insereretur. eodem libro c. 26. Axionici e [gap: Greek word(s)] jam ita restitueram, et tentaram reponere in versiculos, et gaudeo nos eodem forte tempore pari modo emendasse. Tuum facinustamen tibi soli vendicare potes et ingenio tuo, mi humanissime et doctissime Salmasi: ego MS. nostro meum: e quo videbar et hoc melius fecisse, quod [gap: Greek word(s)] reponebam ex MS. quod vas [gap: Greek word(s)] fuisse e multis comicorum locis apud Athenaeum constat: alterum [gap: Greek word(s)] mihi ignotum. Et ultimum versiculi ita ex MS. scribebam; [gap: Greek word(s)]. Sed quod antecedit tu ingeniose [gap: Greek word(s)]. nam vulgatum nemo intelligebat. Ego tamen me vere restituisse ajo lectionem MS. [gap: Greek word(s)] Aeschyli in catalogo ejus dramatum hodieque visuntur. ibidem
page 513, image: s513[gap: Greek word(s)] mutilus erat MS. et defectus. Et cap. 24. [gap: Greek word(s)], non videram rationem emendandi, quam tu me clare docuisti. Miror et fugisse Scaligerum, qui in Varronem scribit Pollucem camellam [gap: Greek word(s)] adpellasse. Et me hercule [gap: Greek word(s)] adponere hujus voculae initio nimis eam barbare pervertere sit. Sed ibidem in [gap: Greek word(s)] ex Alexidis [gap: Greek word(s)] ego reponebam --- [gap: Greek word(s)] --- ut magis adhuc haererem vulgatae lectioni. Et eleganter putubam dictum, sicut alia talia: et hoc quod ibidem ex MS. restituebam: [gap: Greek word(s)] enim et alios adnotabam in Hesychio [gap: Greek word(s)]. Sic et Illud cap. 23. [gap: Greek word(s)] putabam defendi posse? ita enim MS. ibi, nisi quod habebat [gap: Greek word(s)]. Nescio tamen, an quum particula [gap: Greek word(s)] non sit addita, satius tecum legere sit, [gap: Greek word(s)]. Sed elegantissima ibi [gap: Greek word(s)] ex Hipponacte mutila est, quam adicribo: ita enim MS. [gap: Greek word(s)]. Quis non videt legendum? [gap: Greek word(s)] et in nostro MS. Pal: egoque initio, quod meum ingenium hebes, inops quomodo explicarem, et quos nescio absurde populos cogitabam. Jam tuis lectis, ut [gap: Greek word(s)] vidi statim mihi incidebat, illas [gap: Greek word(s)] dictas. Vides, mi amicissime cum quali homine tibi res, cui ingenium mehercle nec exprompta memoria est: adeo ut si te ejus imperitiae et inscitiae taeduisset dudum, ego ipse minime mirarer. p. 475. 6. noster MS. ita habet Hipponactea: [gap: Greek word(s)]. Ego nihil tentabam. Jam tua conjectura factum, ut elegans verficulus reddatur auctori:
[gap: Greek word(s)].
In Eupolideo cap. 17. ubi [gap: Greek word(s)] reponis, MS. vulgatum [gap: Greek word(s)] retinet. Tuum magis placet. Sed in sequentibus falsus es mi amicissime, Locum tibi totum ex MS. adscribo, longe auctiorem, ut inde de integrioribus ex integro sententiam feras: [gap: Greek word(s)] ubi [gap: Greek word(s)], legendum esse, vel quae sequuntur, [gap: Greek word(s)] satis firmant [gap: Greek word(s)]. Et de eo [gap: Greek word(s)] in capite de talento lib. IX. cap. 6. quaedam: ubi v. 43. Aristophanis verba e [gap: Greek word(s)] in MS. omissa, a te constitui desiderant. In altero Eupolidis versiculo quidem [gap: Greek word(s)] facile video legendum: tu et alia, quae [gap: Greek word(s)] elegantem illustrent. De [gap: Greek word(s)] certum est. Sed lib. x. 14. MS. noster ni fallor veram lectionem conservavit: [gap: Greek word(s)] capiebam autem hîc simpliciter [gap: Greek word(s)], pro [gap: Greek word(s)], de perfugio, ad quod quis se convertere queat, et auctorem quasi exhibere ejus nominis. Sic enim video nostrum loqui et cap. 23. v. 9. [gap: Greek word(s)]. Philippidae [gap: Greek word(s)] male torquebam, vix [gap: Greek word(s)] ille [gap: Greek word(s)] magis fuerit, nec extorquebam quid sani. Tuis quid aliud adclamem, nisi vere. Sed Pherecratea cap. 23. ni fallor feliciter restitui et vere, si modo tu non negasses. MS. ita habebat: [gap: Greek word(s)]
page 514, image: s514[gap: Greek word(s)]. Crapatalli hi a nostro saepe citantur. Versiculos ita constituebam
[gap: Greek word(s)];
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)] ---
Sed tecum jam in primo scribo: [gap: Greek word(s)]. Illam eandem [gap: Greek word(s)] in mente habuit noster, lib. II. 4. [gap: Greek word(s)], ut quidem MS. illic habet, cap. 23. Versus Nicocharis (ita enim cum MS. scribo, qui [gap: Greek word(s)]. et Suidas id in [gap: Greek word(s)] firmat, pariter Galateam inter ejus dramata recensens) ipsi in MS. deerant: in iis concipiendis quoque [gap: Greek word(s)] fuimus, nisi quod [gap: Greek word(s)] malebam, ut in MS. praecedebat, pro [gap: Greek word(s)]; quae nimis repetitur vulgo saepius. nam primum noster Pollux [gap: Greek word(s)] sive [gap: Greek word(s)] ex Nicochare firmat. tum [gap: Greek word(s)] ex Demiopratis, tandem [gap: Greek word(s)] ex Apollodoro. ita enim paullo post [gap: Greek word(s)], quae vulgo vix dimidiata legas, videtur autem altero versiculo legendum [gap: Greek word(s)]. Tu tamen rectius statues. Jam adderem libere quaedam, ubi plane non mihi liquet, sed chartae spatium restat exiguum. Potius de ipso Auctore hîc injiciam quaestionem mehercule difficilem. Scribit Suidas [gap: Greek word(s)]. Viri docti valde se fatigant, nec explicant tamen, ubi ullibi de Arduenna quid legatur. fatentur fere sibi N. L. quidam malunt Carditin ex Herodoto reponere; quid tibi videtur? In inscriptione veteri, quam Casaubonus noster non ita diu edidit, nuper de binis locis suam sententiam ad me perscripsit, eruditissimus Hoeschelius, quam ego porro ad te, si quid forte elicuero vicissim. Novi enim te praeclara ibi quaedam post Casaubonum notasse. versu sexto nihil mutandum censet Hoeschelius, sed a extremae dictioni adjiciendum, [gap: Greek word(s)], inter, ait, immortales recenseamini, velut eodem utatur verbo Pindarus II. Ad. Olymp. [gap: Greek word(s)] quod verbi hujus significatu, in Lexicis fuerit annotandum. versu 23. itidem scripti lectionem existimat servandam [gap: Greek word(s)], ut in scuto Herculis v. 146. [gap: Greek word(s)] legamus. Sed de Stephano iterum quaero quid sit? A te certe duriter et immisericorditer, ignosce, nec tu es mitio huic faetui. Nuper Francofurti fui, quum Marnius inter alia, ubi Stephanus tandem maneret, rogitabat. quaeso te emitte tandem nec invide utilissimo scriptori lucem, et utere mea opera ad praelum: omnes nervos intendam, ut me diligentem et religiosissimum in tuis fuisse dicas. Vale, et salve, mi amicissime Salmasi. Scripsi raptim a. d. 7. Id. Jul. Hannoviae ex urbe nova. Brouchtonus jam Amsterodami est. is te ob literas, quibus illi respondisti, apud omnes mirum in modum praedicavit, quasi suae opinioni [gap: Greek word(s)], si ita loqui liceat. Adeo ut e primoribus hîc quidam me rogitarint aliquoties, et in iis Lavaterus noster, quid tu sentires de ipsius sententia [gap: Greek word(s)]. Tuas literas apud Praetorem nostrum legi, sed in iis nil nisi summam modestiam
page 515, image: s515video, et quod potius aliis disputare de ista re permittas, quam praescribas quid ipse. Is alias Anglus iracundior est; et quamvis saepe ab ipso ejus mentem percipere cupierim, tamen ipse semper irascitur, et adhuc magis, si quaeras, vel contradicas, adeo ut frustra semper fuerim. Et hoc te admonere volebam, ea quae occurrunt in notis Seberi nostri ad Pollucem sub nomine Sylburgii, ea omnia esse H. Stephani: ejus codicem habeo, ibique ejus manu ad oram suis quaeque locis notata. Inde Sylburgius [gap: Greek word(s)], dum apud Stephanum vivebat, credo, transcripsit, ut solet, ad sui codicis oras, quem quoque modo sum nactus. Hinc error nostri Seberi.
EPISTOLA CCLXXIII. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio [gap: Greek word(s)]S. P. D. Heidelbergam.
MI eximie Salmasi. Vix credas, quam exosculer tuam humanitatem, atque benignitatem. Nam hoc in quibusdam doctissimus viris desidero, qui nolint sibi tantum a re sua otii, ut amicum doceant. Sic nuper Doctissimum quendam medicum, litteris Graecis haud leviter imbutum, rogabam ut opellam sumeret in Pollucis capite, quod de morbis tractat: quum mihi videretur id corruptum valde. Sed frustra fui, et ille me ad Goraei definitiones remittit. Verum facile id condono optimo amico [gap: Greek word(s)]. Tibi vero, mi eximie Salmasi, qui tam promptus es in conatibus nostris juvandis, ago immortales gratias, et nunquam non [gap: Greek word(s)] praedicabo ingenue, per quem profeci. Illud lib. I. cap. I. tm. 25. [gap: Greek word(s)] vero quam prope ad litterarum ductum emendatum: quod ipsum [gap: Greek word(s)] sic in Etymologo inveni. Caeterum in hoc nimis suavis es, mi Domine, quod nos contra de tuis elegantissimis conjecturis super obscurissimo illo poematio judicare velis. Quid dicam? ludis? Ego non ludam, sed vere dicam, et valeat a candore nostro fucatus sermo. Admiramur tua, inquam, quaecunque super isto poematio adfers, et gratias agimus, quod nobiscum communicare volueris. Optamus vero, ut quamprimum publici juris fiant, bono nimirum reipublicae litterariae. Quam vero optima illi interpretes paene omnes ad illud ovum Rhodium, et caetera illa poematia substiterunt, nec sunt progressi ultra. Nec enim, credo, quid ibi Casaubonus vel Heynsius ausi. Unum et alterum a Scaligero adferunt, qui iilud Ovum profecto mire versavit, et forte, ut ex te cognosco, tenellum illud laesit gravius. doctissimus Brodaeus vester caetera poematia illustrare conatus, Ovum et Fistulam non attigit, si recte novi. De Pitii, cujus [gap: Greek word(s)] et Longus meus meminit, argutissima tua expositio, mirum quam placuit, quum praesertim nil verius ea mihi videatur. Lectionis illius [gap: Greek word(s)] etiam Graeculus [gap: Greek word(s)] meminit. Illud [gap: Greek word(s)] in Panis nomine etiam sagaciter invenisti. De Planude tecum facile sentio, licet
page 516, image: s516in rem praesentem non venerim, illum praesertim impotenti libidine quaecunque libidinosa putaret amovisse. Sed nuperorum Graecorum [gap: Greek word(s)] ejusmodi arbitror plura. Stephanum quod attinet, fatum scriptoris doleo, si iterum nostra spes fallatur. Nonne satis fuit Casaubonum per tot annos nostra vota frustratum. Quid enim? vix audeo tamen contra tam magnos viros hiscere. Sed profecto hoc aevo insaniendum est cum vulgo, et libidini typographorum obsequendum. Illud emere non curat, si Latina non addantur: hi vendere tamen omnia volunt, quaecunque cudunt, immo nisi sat lucri illis obtingat, queruntur statim de damno. Putabam etiam multa historica in Stephano, quamquam auctoris copiam habere numquam potui, quae interpretem merentur. Sed, ut dixi, nil audeo contra tantos viros. De Eroticorum missione ita nos delusos, male me habet. Tali tamen qui non diligentius, quam si sua res ageretur, haec curet, tradere sane nolim. Et ipse nosti raritatem horum codicum, et periculum, si pervenirent in alienas manus. alias jam compacti et in sarcinam conjecti sunt, mittenturque primum ac a vobis occasio indicetur mittendi, vel per me inveniatur, de qua securus [gap: Greek word(s)] possim. Nunc quum chartae aliquid restet, placet tuam sententiam super Pollucis locis iterum rogare, nec dubito quidquid tu censueris, idem fore ac si a senatu critico responsum tulissem. Nec aliter fiet posthac a me: sed Aetolus hic tam diu sibi superveniet, donec te negaveris esse velle amplius Doriensem: quod, si quam nullum meum meritum contra in te exstet vel extare forte possit consideraveris, facile potes facere. Ego tamen cum bona fortuna iterum tentabo. Bis in MS. Poll. haec nota [gap: Greek word(s)] occurrit, quam alias semper [gap: Greek word(s)] significare adverti ex paucis, quos Heidelbergae evolverim. In hoc MS. tamen ita ponitur lib. I. cap. 2. [gap: Greek word(s)]. putavi [gap: Greek word(s)] significari; nec incidit aliud, est etiam ab alia manu, quam quae contextu exaravit. Sed hoc nihili sane. Et forte illa non pensiora, quae jam indicabo. l. I. C. 4. Pollucis venatione punica purpurarum in MS. [gap: Greek word(s)]. bina tamen ibi loca ab ingenio conabar emendare in vulgatis. I. ubi de [gap: Greek word(s)] structis a piscatoribus. [gap: Greek word(s)] purpurae [gap: Greek word(s)], Pro [gap: Greek word(s)] reponebam [gap: Greek word(s)]. Mox de coctura purpurae. [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] emendabam [gap: Greek word(s)]. cap. 5. [gap: Greek word(s)]. Quaeso te quinam illi medii? corrigebam itaque [gap: Greek word(s)] ex Hesychio et Suida. c. 7. [gap: Greek word(s)]. MS. noster clare [gap: Greek word(s)]. ut et Suida, apud quem tamen Meursius emendare nos jubet [gap: Greek word(s)]. Sed et alia talia sub duplici forma, ni fallor, dives illa lingua profert. unde etiam alias esset [gap: Greek word(s)]; MS. forte et haec rectius habet. [gap: Greek word(s)] nimirum, c. 8. [gap: Greek word(s)] etc: [gap: Greek word(s)] (H: Steph: [gap: Greek word(s)] emendat) [gap: Greek word(s)]. Haec ultima non capio. et primum forte [gap: Greek word(s)]
page 517, image: s517suspicabar legendum. MS. hîc [gap: Greek word(s)]. Caeterum illa [gap: Greek word(s)] non capio. tamen incidebat [gap: Greek word(s)]. Legeram enim et [gap: Greek word(s)] significare apud Hesych. Tu rectius me docebis, mi eximie Salmasi. Ibid. non longe post: [gap: Greek word(s)] quid est quaeso? Lexicographi tacent prorsus: in MS. deficit hoc totum c. 8. In eo statim sine dubio et haec medicinam expetunt. [gap: Greek word(s)]. Nec enim [gap: Greek word(s)] nominare hîc Xenophontem videas. An itaque Pollux scripsit [gap: Greek word(s)] (et mox utitur etiam genitivo [gap: Greek word(s)]) et in Xenophonteis legendum [gap: Greek word(s)] ut [gap: Greek word(s)]. Verum exspecto a te aliquid rectius. Talia enim plerunque mea, quae ipse non satis probem mihi, nedum aliis. c. 9. de re nautica initio fere, [gap: Greek word(s)]. Quid si? [gap: Greek word(s)]. Mox [gap: Greek word(s)] puto omnino emendandum [gap: Greek word(s)], uti et infra nominat. Sed libet saltu facto pausam facere. C. 12. inter legumina enumerantur [gap: Greek word(s)] quid fuerint nullus invenio. Quid tibi videtur, eximie juvenum, nonne [gap: Greek word(s)], ni vix sint [gap: Greek word(s)], remisi tibi, [gap: Greek word(s)] qui dederas. Non aliter fit amice, pro opibus quisque struit moenia. Vale atque salve, mi eximie Domine, et tuo Jungermano, quum loci non magna intercapedo id nobis commodi faciat, nectar litterarum tuarum, nil magis sitienti, crebro propina. Ita diu felix sis, et ex animi tui sententia vivas. Cl Gruterum nostrum saluto officiose, et rescribam proxime: jam hercle non vacabat. Vale iterum atque iterum, raptim e typrographio Wecheliano A. D. XV. Kal. Aug. CIC ICCIX.
EPISTOLA CCLXXIV. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio [gap: Greek word(s)] S. P. D. Heidelbergam.
SAgax ingenium nobis non est, mi eximie amice, [gap: Greek word(s)]. Nec, ingenue fatear, me si rupissem, expediissem ex illis tricis, quas tu profligasti facile, et fecisti, ut Pollux tibi aeternum debeat, et per eum bonae litterae. Evilescunt mihi jam aliorum oracula, in quibus adeundis frustratus fui saepius. Tuum [gap: Greek word(s)] me non fallit. Caeterum quod ad illud [gap: Greek word(s)] attinet, putabam tantum esse qui apud Hesychium [gap: Greek word(s)] enim mox tm. sequenti sequitur, ubi MS. [gap: Greek word(s)]. Alia tua valde placent, praesertim tam recondita de illo composito non composito [gap: Greek word(s)]. Jubes insuper et alia non minus grata exspectare. Pro quibus omnibus gratias satis dignas tibi agere infacundia mea me prohibet. Spero sane, si ego non mereor tantam benignitatem, tamen in litterarum gratiam porro nostros conatus juvare perges. Pergo itaque adnotare et alia tuae
page 518, image: s518opis indiga. c. 9. tm. 2. de re navali [gap: Greek word(s)]. quae desunt in MS. vulgo ita: [gap: Greek word(s)] etc. sub illo [gap: Greek word(s)] aliquid latere puto, quod paria cum caeteris significet. nec placet cum viris doctis accipere pro recentioribus scriptoribus, quasi illi usurpassent [gap: Greek word(s)]. quid tibi videtur? Eodem tm. [gap: Greek word(s)] etc. et haec in MS. desunt. Caeterum an scribendum [gap: Greek word(s)]; et an eadem cum [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)]. Tm. 3. MS. ita: [gap: Greek word(s)] (vulgo [gap: Greek word(s)]) [gap: Greek word(s)] (vulgo tantum [gap: Greek word(s)]) [gap: Greek word(s)] Illud [gap: Greek word(s)] mihi rectius vulgato [gap: Greek word(s)] videtur. Verum et aliud quid latet sine dubio hîc, quod tu, sagacissime juvenum, facile eruas, et ni fallor delitescit menda in cubili [gap: Greek word(s)]. Facit, hoc ut suspicer, Hesychius, qui: [gap: Greek word(s)] ---C. 10. tm. 18. fine [gap: Greek word(s)]. MS. illud medium [gap: Greek word(s)] non habet: et nescio quid significet in hac quidem re sacrificiorum. Tm. 19. [gap: Greek word(s)]. alterum illud MS. non habet, et quaeso quid est verbi? an forte legendum [gap: Greek word(s)] lego in Suida, [gap: Greek word(s)], quod de machinis forte non inepte dicatur. an tanquam ex priore male repetitum, delendum? emendare tamen placet. Sed ut quidque sub manu ita quaedam addam, quum occasio de subito ad vos litteras mittendi offeratur. cap. 14. [gap: Greek word(s)]. locus ibi ita in Ms. [gap: Greek word(s)] (sine accentu) [gap: Greek word(s)]. Certe vulgatum [gap: Greek word(s)] nescio quid corruptionis innuat. l. II. sub finem, ubi vocabula, quae a [gap: Greek word(s)] deducuntur, recenset, ea habet omnia MS. praeter unicum [gap: Greek word(s)]. quod profecto nescio quid sit rei. L. III. c. 2. [gap: Greek word(s)] etc. et hunc locum corruptum puto, qui sic in vulgatis. [gap: Greek word(s)]: in MS. ea desunt, et itaque inde nihil opis. c. 3. tm. 2. [gap: Greek word(s)] initio statim MS. ita: [gap: Greek word(s)]. an forte id rectius, quam quod H. Stephano placet, [gap: Greek word(s)]. Sed addo quaedam desperatiora, ubi divinum ingenium tuum exerceas potius, L. IX. c. 6 (Bas. edit. p. 483. vs. 20.) ita MS. auctius: [gap: Greek word(s)]. an? [gap: Greek word(s)]: Sed haec tu rectius. Statim Caliimachi versus ita in MS. [gap: Greek word(s)]. Quae vero paullo post sequuntur Euripidis, ea corrupta esse patet, non ut restituenda. narrabo ut in MS. habentur: caetera tuae erunt [gap: Greek word(s)] etc. vulgata sunt in edit. Basil. p. 454. vs. 18. etc. Mi eximie Dn. Salmasi, amice suavissime ignosce impudentiae: et perscribe ad ista tantum quae [gap: Greek word(s)] ingenium tuum ex tempore jubet: nolim enim mea caussa ullo pacto te fatigari, vel tempus insumere, quod praeripias aliis tuis meditationibus. Vale, atque salve, mi domine. Scripsi raptim e typographio Wecheliano a. d. VI. Id. Aug. CICICCIX.
page 519, image: s519
EPISTOLA CCLXXV. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmsio S. P. D. Heidelbergam.
MAxima laetitia me affecisti, amicissime Salmasi, quod litterarium nostrum colloquium renovaveris. Ego enim amplius scribere vix audebam, quum nescirem silentii tui caussas. De amore quidem dubitare ne leviter quidem volui, nec ulla tua vel diuturniora silentia, (quae tamen deprecor) id ut faciam, efficient, quam diu certe in mente vel manibus tuas amicissimas et eruditissimas litteras verso (verso autem saepius) in quibus certe non amoris [gap: Greek word(s)] signa, sed constantis et minime interituri. Facile autem tibi credo, quaeque de tuo taedio perhibes, et ego novi meo malo, [gap: Greek word(s)]. Senex quidam Metensis, famosus, medicaster tamen, tumens [gap: Greek word(s)] genu in pristinam [gap: Greek word(s)] restituere aggressus fuit. Et admisi hominem virorum gravissimorum hîc consilio inductus, qui et adduxerant. At ille medicatis suis potionibus, (praeter quas admittebat nullam) ita ventriculum meum affiixit (inepte curam internarum, quae non egebant, partium instituens) ut prae taedio et nausea quoque nemini amicorum responderem quidquam, [gap: Greek word(s)], si typographicas occupationes, quibus perpetuo distineor, possem quotidie profligare. Sane ille medicaster tantum non me enecavit, abiitque re desperata cum mala gratia. Jam paulatim benignissimus Deus Jungermannum tuum erigit, ita ut speret se resumere serio tandem posse Harprocrationem hac aestate. Paullulum modo summus ille Deus valetudinem confirmet, videbo ut tandem molesto me illo negotio liberem. Si non possum multa millia mendarum a me ejecta gloriari, certe tamen bona fide dixero, quot voculae explicentur, tot quoque [gap: Greek word(s)], in quibus multa insignia, me liberasse istud Lexicon. Deus modo largiatur valetudinem aliquanto minus incommodam. Dulce vero fuit de tua recuperata valetudine cognoscere: Deoque ideo ago maximas gratias, et porro eum precor, votaque ipsi facio, diu nobis salvus vivas et superstes sis. Quam gratum vero fuisse mihi putas, quod iterum ipse tuum mihi [gap: Greek word(s)] tam humaniter aperias. [gap: Greek word(s)]. Nosti quid aliquando querebar. viros doctos plerumque ad talia [gap: Greek word(s)] tacere: idque ipsum te ajebas expertum fuisse. Certe ad Harpocrationis Lexicon illud, quod tamen innumerae mendae possident, ubique loci aliquot mutili et desperate corrupti, symbolam hactenus contulit nemo mihi. Tu facies, mi amicissime Salmasi, vel in mei gratiam, immo boni publici caussa, cui nostra studia inserviunt. Sed ad rem ipsam, ubi statim initio rogo, si plura proposuero, ubi me expedio minus, ne id gravatim feras, quum enim tuis litteris eruditissimus tamdiu caruerim, vellem mihi has dapes repetere (cum tua tamen venia) largius: et ipse ita jubes, ad
page 520, image: s520tuasque litteras audacter provoco. Age sis igitur [gap: Greek word(s)]. In [gap: Greek word(s)] mirus locus: [gap: Greek word(s)] exponit, itaque inveniri in Antiphontis Samothracica quibus addit: [gap: Greek word(s)]. prorsum vorsum istud prooemium perlegi, nil inveni tale. Locus sine dubio insigni vitio inquinatus, ubi ego nil nisi me haerere fatear. In [gap: Greek word(s)], ita laudatur Antipho: [gap: Greek word(s)]. titulus orationis sine dubio corruptus. Versus Eupolidis in [gap: Greek word(s)]. et statim in [gap: Greek word(s)] Aristophanis: [gap: Greek word(s)]. tuo quoque judicio subjicio, cujus in ejusmodi restituendis felicitatem ex Pollucaeis locis abunde didici. Quae in [gap: Greek word(s)] mythologumena refert, videndum Etymologicum magnum in voce [gap: Greek word(s)]. quaeso si ea alibi legeris indica. ita enim illustriora mihi et aliis reddam. In [gap: Greek word(s)]. Dinarchi haec: [gap: Greek word(s)]. addit, nisi sit [gap: Greek word(s)]. Vaticanus cod. habet [gap: Greek word(s)]. Utrum rectius judicare non possum: neutrum enim intelligo. In [gap: Greek word(s)] iterum locus Thucydidis memoratur: [gap: Greek word(s)], ait, [gap: Greek word(s)] etc. Nec enim ista in Thucycide quaerens invenio. In [gap: Greek word(s)]. Putavi rescribendum: [gap: Greek word(s)]. Chionides in Heroibus et apud Pollucem laudatur. In [gap: Greek word(s)]. Vatic. habet [gap: Greek word(s)]. Sic et Pithaei variae lect. nisi quod [gap: Greek word(s)]. An forte illud [gap: Greek word(s)] delendum et scribendum [gap: Greek word(s)], ut illud fuerit hujus glossema. Statim locus qui me magis torquet in [gap: Greek word(s)] Torsit et H. Stephanum, qui certe exemplum ex Isocrate afferre non potuit, ubi [gap: Greek word(s)] ita usurpetur: nec ego in iis, quae exstant, reperio. Et quis ubique immorari velit? In [gap: Greek word(s)] locus dignior, cui medicina et lux fiat: [gap: Greek word(s)]. Vatic. et Pith. habent [gap: Greek word(s)]. Tu medere mi Salmasi. In [gap: Greek word(s)]. Locus defectus: qui a me quidem frustra exspectat opem. Nolim ad [gap: Greek word(s)] progredi: nam haec satis multa: quibus si nil responderis pro imprudentia dignam sane fero mercedem. Sed tuae litterae me fidentiorem reddidere. Quid vero, mi amicissime Salmasi, de tuis ita taces, Stephano, inquam, Callimacho, aliis praeclari illius ingenii tui ( [gap: Greek word(s)] namque laudanda sunt) monumentis, quid illis fit inquam? [gap: Greek word(s)] esse minime decet. cur itaque premis tamdiu, et caussando nostros in longum ducis amores, qui [gap: Greek word(s)] tantum non [gap: Greek word(s)]. Et Eroticorum syntagma ego quoque nonnullo jure urgeo, certe
page 521, image: s521ita olim promittebas, quum hanc lampada tibi cederem lubens. Catalogum nuper vidi: sperabam in iis et ad te quid. Sed frustra. praeterea, si tituli me non fallunt, nil fere [gap: Greek word(s)]: Saeculum hoc scilicet ira novitatis avidum. Jussi mihi tamen adferri Meursii Glossarium, et Heinsii Horatium. Vestri libri nimis caro Francofurti, ut nosti, venduntur. Suetonium alias Casauboni vestri desiderabam. Sed vix obtinetur, ut audio, septem florenis. Et nondum mihi constat, lan illius magni viri Animadversiones exauctae accesserint. Nec enim in rem praesentem ire possum: quum hîc lectulo meo affixus tenear, Deo meo ita volente, cui [gap: Greek word(s)]. Casauboni vestri amorem erga me insignem, et qualem minime mereor, ex multis litteris jam cognovi, ut ex proximis etiam, quae mihi his nundinis redditae. Cujus commentarium in Polybium an mox habituri simus, aveo scire. Sed in primis de te et tuis, mi Salmasi: vellemque adhuc ante mortem meam hoc frui gaudio, ut tua in publico viderem. Jam nuncius advolat, Claudium Marnium esse mortuum. ipsius haeredes et Aubriani ante nundinas paullo rem librariam diviserunt: et utriusque jam officinae catalogum ad amplissimum Bongarsium misi: alias novi nihil apud nos quidem prodiit: quo te impertire potuissem. Vale, mi amicissime Salmasi, et longas has litteras in bonam partem interpretare, impolitiemque meo languori diuturno condona. raptim e lectulo meo, Hanoviae in typographio Thomae Willier hospitis mei in urbe nova. 1610. ipsis Non. April.
EPISTOLA CCLXXVI. GOTHOFREDUS JUNGERMANNUS Claudio Salmasio suo amicissimo S. P. D. Heidelbergam.
QUid agis, mi suavissime Salmasi? Perpetuone ita Sigalioni sacra vovisti? Nec tamen credo te oblitum esse Jungermani tui, quamvis id nulla re se mereri novit, quapropter ita volueris antea esse tuum: quod solum potest, te et eruditionem tuam veneratur, et venerabitur, quamdiu vitam habebit. Spero vero te ex diuturnis morbi tui reliquiis tandem evasisse, certe ita velim, utque ita sit, Deum summopere precor, et diu servet sanum et incolumem. Desiderat hoc bonarum litterarum, quod videtur instare, senium, quae immane quantum detrimentum fecerunt in obitu Scaligeri nostri. Ne porro faciant, tibi profecto, tuisque similibus (quorum tamen quotus quisque est?) providendum est, nobis inferioris subsellii precandum, ut Deus ideo vos servet. Quid multi hodie agant, vides: nil praeter calumniarum et quidem [gap: Greek word(s)] plenas evomunt in optimos quosque, quasi in nulla re alia stylum vertere possint vel debeant. Vidistin' quam aniliter convitiatus nuper fuerit Gretserus Molino vestro et [gap: Greek word(s)] Casaubono, ob editas ab utroque Nysseni epistolas et Notas. Sane si tu in Nilum et Barlaamum paullo liberius commentatus
page 522, image: s522fuisses, statim idem fatum te mansisset. Sed quo prolabor? Hoc potius, quod tamen timide facio, te consulere super aliquot corruptis Harpocrationis locis, in quo auctore adornando adhuc serio pergo, quantum per valetudinem licet infirmissimam, quantumque dolores pedis [gap: Greek word(s)] subinde recurrentes, et me quotidie lecto affligentes sinunt. Hac conditione, si convalueris, si tibi vacat, si obiter incidet, quod ideo ad me perscribas: alias nolim, potiusque illas non scriptas velim. Ex festinata quamvis collatione Demosthenis, Isocratis, aliorum, qui exstant, rhetorum lacunas quasdam desperatas sanavi, et alia loca innumera, certe putavi me non potuisse incidere in corruptiorem auctorem. Sed restant adhuc, unde me nemo extricabit, nisi vel tu, vel liber MS. plenior. In [gap: Greek word(s)]. Chionidem quidem comicum novi, ejus etiam heroas Suidas laudat: at loco huic nescio, inde quid medelae: [gap: Greek word(s)]. Sic tentabam. In [gap: Greek word(s)]. Putabam. [gap: Greek word(s)], et videbatur mihi in eo dramate citari apud Suidam in [gap: Greek word(s)]. Sed non tamen constituo versiculum. Nec plura: vereor enim, ne hisce peccarim. Quod si a me factum, amicus amico amice condona, et vale atque salve, mi amicissime Salmasi. raptim a. d. 16. Kal. Hanoviae in urbe nova ex aedibus hospitis mei Thomae Williari. 1609.
EPISTOLA CCLXXVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Nobilissimo et Clarissimo Viro CLAUDIO SALMASIO in Academia Lugduno-Batava Professori Honorario, de omni Antiquitate optime merito, Domino meo. Leidam.
SI quis est in natione nostra, qui, ubi illam famam rumores distulerunt, ex animo favit seu Academiae Lugduno-Batavae felicitati, cui tua praesentia illustrari concessum, seu tuo honori, qui soli virtuti tuae imputari se patitur, seu denique ipsi Germaniae, quae viciniore fruitur Litterario sole, eum me esse ajo, atque tibi ut persuadeas, oro, Nobilissime et Clarissime Salmasi. In religiosum enim nominis tui cultum rapuerunt me veluti limphatum tua in eruditionem omnem merita, omnem aestimationis gloriam, et judicii aleam supergressa: quibus tanta sum doctus, indoctus alias et rudis, quanta per vitam doceri posse vix speraveram. Itaque non potui, istius admirationis molem mente non capiente, moderari amplius libidini meae, aut verecundiae fines
page 523, image: s523non migrare, ut non fronte commasculata devotionis meae apud te indicium profiterer, et referri in numeros cuperem eorum, quos cultores tuos nosti, et aliqua benevolentiae strictura remuneras. Plures enim quam scire potes, ubique a sole exoriente usque ad Maeotis paludes admiratores peperit tibi incomparabilis illa quamlibet doctos erudiendi felicitas: nec singulorum mentes hanc audaciam praesumunt, suae humilitati fastidium veriti, ut innotescere cupiant iis, quos in tantam sublimitatem fama evexit. A quo metu immunem non facit me ulla meae dignitatis, sed tuae humanitatis opinio, quam praecipue ex familiari colloquio magni amici tui Hug. Grotii nuper Hamburgi didici, et tum quoque timidi voti murmure, operam daturum, ut experirer ipse, me obligavi. Eaque religione nunc me solvo, per communia musarum sacra, in quibus te summum antistitem veneramur, nobis placentes, si mystis esse liceat, orans; ut gratam tibi esse hanc scriptionem hominemque velis, temeritatemque, si quae est mea, studio rem litterariam promovendi, et te submisse colendi, condonare. utque hanc spem res aliqua mihi affirmet, patere, quaeso, me nec frustra expectare edecumatam censionem tuam super his paucis in Martialis quaedam loca, quem docto seculo in augustis tuis ad hist. Augustam notis promissum a tua lima avide desideramus. Lib. XI. Epigram. 9.
Lassa quod hesterni spirant opobalsama drauci;
Ultima quod curvo quae cadit aura croco;
Valde dubito de hac lectione, obscaeni enim hominis unguenta quis non abhorreat? tum lassa opobalsama? Itaque suspicor rectius legi in MSC. Norico, quique jactat T. Gennadium recensitorem, ac Palatinis:
Lapsa quod externis spirant opobalsama truncis
Sic Tragicus Herc. Oct. 792. quod Phoebum colens Dives Sabeis colligit truncis Arabs. eodem XI. Lib. Epigram. 44. turpi quidem verbis, sed quod mores probos non inquinat:
Parce tuis igitur dare mascula nomina rebus:
Teque puta cunnos, axor, habere duos.
MSC. Uxor hiare duos. Horatius: Ep. VIII. hietque turpis inter avidas nates podex Lib. XII. Epigr. 32.
Portabat uxor rufa crinibus septem.
MSC. Uxor capta quod non intelligo, nisi emendandum capra, quod in convitiis obvium: sane Lib. VII. Epigram. 86. (pro Catellae, Capellae invenio. Errat Jos. Scaliger, qui percrines septem intelligit septem sertas, vittae et crinibus ipsis implexas, ad Festum. Innuit Martialis foeminam fuisse calvam, ut summum formae dedecus indicaret. ut hoc Libro Epig. 7. Toto vertice quot gerit capillos; Annos si tot habet, Ligia, trima est. Et VI. 74. calvam, trifilem. Et Lib. III. Epigr. 93. Et tres Capilli, quatuorque sint dentes. Lib. XII. Epigr. 57.
Dicet, quot aera verberent manus urbis
Cum secta Colcho Luna vapulat rhombo.
page 524, image: s524
Ambigo, an sit septa scribendum. Ovid. 1. Amor. Eleg. 8.
Quid torto concita rhornbo Licia.
Et familuris confusio harum litterarum. Invenio, Salipto, Copta. Et Lib. X. Epigr. 48. septa, pro saluto, cocta et secta: Ibidem:
Nos transeuntis visus excitat turbae.
Forte, nisus, scribendum. ut innuat motum agitantis et densentis se turbae. In Xeniorum Libro. post Ep. lxvi. inveni in MSC. distichon quod abest a vulgaris quos vidi: inscriptio: Phasiani duo:
Quas Argoa prius transvexit Phase carina,
Oris avis sapidi foemina virque sumus.
De quo uti et de caeteris omnibus tu quid sentias, vir maxime, magnopere scire et ingenii mei plausum cognoscere haveo. Salve, et vale publico bono, meque amare incipe qui devotissimus Excellentiae tuae cultor. scripsi Bremae IV. Kal. Decemb. Julian. Christi CIC IC CXXXIII. [note: Has summi viri Gronovii ad Salmasium epistolas debemus viris egregiis et humanissimis Francisco Sevino et Claudio Sallierio, qui ex Bibliotheca Regia Lutetiae descripras ad me transmiserunt, hîc et illic vero voces quaedam, quas ille, cui describendi partes mandaverant, non bene assecutus erat, excidisse, vel perperam expressas esse animadverti, quare aliquando conjectura fuit utendum, in qua si aberravero, divinanti ignoscet lector, denique unam aut alteram etiam deesse Epistolam ex argumentis reliquarum deprehendet lector. Respondit ad hanc Salmasius Epist. XLIV.]
EPISTOLA CCLXXVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Respondet Salmasius Ep. XLVIII.] Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine, Admirationem tui auxit maxime mihi illa felicitas, quae semel iterumque, cum Lugdunum vestrum praeterirem potius, quam intrarem, colloquium tuum participare permisit. Etsi enim praeclara illa ac diu reperta, quibus litteras sine pari demeruisti, quemvis facile inducant, ut nihil nisi maximum de te concipiatur, tamen omnia fidelius committuntur oculis, et praesens intuitus diutius haesuras imagines animo commendat. Ne dicam, quod recedere non licet ab aedibus tuis, nisi ingenti litterarum flumine inundatum, humanitatis tuae prothymia plane obrutum. Unde mihi amabili isthac, sive opinione, sive errore blandior, non vulgarem esse affectum, quo religionem mei erga te cultus remuneravis; nec ingratum fore auribus tuis, si de vitae genere, cui libertatem meam transcripsi, aliquid familiariter narrem atque in sinum tanti fautoris fortunae meae aestus expectorem. Fuerant amici, qui comitis Nassovii Guilelmi, Administratoris Zelandiae, filio Mauricio adjungere me volebant. Sed iidem cum de toto negocio ad D. Altingii consilium me remitterent, dissuadenti huic, ne hanc provinciam susciperem, quod non paulo feliciori sorti reservarer, manus dedi. Itaque
page 525, image: s525post aliquot septimanarum decursum parui jubenti me citato Noviomagum ire, quasi rem factam habiturus, et in vacuam possessionem invasurus apud Lansbergenlem Principem, fretus ipsius promissione, fore ut statim post abitum per litteras illustrissimae matri commendarer. Devoro incommoda itineris, et sumptus illos animose profundo: sed cum eo venissem, alia inveni omnia, et ultra tres, ut minimum, menses expectationes meas differendas audivi. Porro quasi non sit satis in ista itineris, sumptuum, temporis improbe deperditi damna, velut in sagenam me esse conjectum, ubi redeo Amstelodamum, affertur mihi nuncius horribilis, [gap: Greek word(s)], alii cuidam, serius hanc spartam ambienti, auctorem fuisse D. Altingium, ut se suaque quacunque ratione commendaret, esse enim rem integram: sic ferre cogimur mortales. judiciorum ludibria, et ab iis ad nitendum petere alas, quibus magis in deliciis est, pinnas, si quas habemus incidere, quam quas non habemus, addere. Itaque cum viderem simplicitatem meam malis artibus deludi, mihi cum istoc altero, cui Altingius magis factum vellet, in ambiguam litem descendendum, favore, non virtute ambiendum, non sustinui diutius videre tam inique paria componi, et ludus esse jocantibus damno nostro, a quibus nihil tale merueramus. Jamque abjecta omni spe in eo eram, ut aptis sarcinulis et expeditis Groningam reverterer, meoque modulo me includerem, cum vir in hac Republica amplissimus Michael Pavius me vocavit, et sermonibus ultro citroque habitis, si sui fratrisque filii studia ordinare vellem, praeter convictum, habitationem, aliaque, quae ad horum commoditatem necessaria, stipendium C. Imperialium humanissime promisit. Ego, qui cogitabam rem certam incertae quamvis amplae spei praeferendam, hîc plus dapis et minus rixae atque invidiae me habiturum, tum studiis quietem aptiorem in privato, quam aulicas inter turbas fore, conditionem accepi, ac ventos et inania captare desii. Hoc meum infidorum amicorum experimentum cum catastrophe, quae scilicet tanti erat otiose hîc narrare, ut tibi, Vir maxime, odium essem, et graviores occupationes nugarum longis ambagibus morarer. Ignosce nimiae fiduciae, quae talis est, ut vel sic habere me, quod caelo imputem, credam, cum etsi quotidie adesse negatum, tamen propius abesse licet, et quod non ab nectareo tuo ore pendenti per litteras citius subinde doceri. Quam in rem ecce tibi vitrea fracta, id est, emendationum Lucretii, ad quas Domini Vossii liber MSC. me manu duxit, gustum: quae valde vereor ne plurimum traxerint ab languenti animo et ad meditandum plus quam inepto. Patere, quaeso, me hunc fructum ferre sincerissimae meae erga immortale nomen tuum observantiae, ut censionem tuam accommodes et diviniores meditationes tuas super iisdem locis mecum communices. Secus, damnabo studium meum, et ipse operae pretium me fecisse non putabo. Dominus Sixtinus, qui te utique pro meritis tuis aestimat, attinetur nescio quibus negociis, ut interea non nisi semel mihi cum ipso colloquium fuerit. Etsi verbis satis magnifice promittit, et salivam thesaurorum suorum audientibus movet, tamen videtur eorum esse plus nimio retinentior, et cum haereditate librorum Gruteri, simul ejusdem optimi viri
page 526, image: s526certe hac in parte invidentiam crevisse. Inclusam Schedam ni grave est, cum tuis remitte quas destinabis Amstelodamum rectaque mittes ad eum, qui naviculariam exercet, ne iterum morae nobis sit, ut antea oscitantis Bibliopolae, apud quem per tot menses tuae delituerant. Vale, vir et Fautor incomparabilis cum omni familia. Scripsi Amstelredami Prid. Eid. Aug. Juliani Anno Christi CICICCXXXIV. [note: 2 Deest schedula, quae emendationes Lucretianas continebat sed ex Salmasie responso patet de quibus egerit.]
EPISTOLA CCLXXIX. JOH. FRED. GRONOVIUS [note: Respondet SalmasiusEpist. 1, et 11.] Claudio Salmasio Salutem et observantiam. Leidam.
LIbero fidem meam, vir maxime, quam appellas, et Catalogum fibularum thesauri, ut eum a [note: Johanne Smithio.] Pastore Noviomagenfi accepi, transmitto. Qui si alicui tibi futurus est usui, habeo quod gaudeam: sin, constabit tamen memorem me promissi paruisse jussis tuis. Vir bonus, et supra captum maximae partis sui generis hominum eruditus, captavit occasionis articulum in alloquio tui, cui siquid respondebis, ad me delatum tuto curabitur. Nos autem cum desiderio expectamus [gap: Greek word(s)], tuum, inquam de re vestiaria libellum, tum Arnobianas notas. Hie enim tam variae doctrinae scriptor, tantus Varronianorum scriniorum compilator, tot cruces, quoties legimus, nobis destituit, quot eximere interpretum antehac connisus satis est nemo, te ab stirpe excidisse spes est, aut omnes aut plurimas. Suspicio judicium magni Grotii nostri, quem recordor, quum de loco dissicili consuluissem, etsi alias promptissimus in respondendo est, ad te digitum intendisse, tuaque ut expectarem, jussisse hoc Catone contentus. Quid autem dicam de illis in Lucretium, quibus me nuper beasti?
Nectar et Ambrosiam latices epulasque Deorum
gustasse sum visus. Atque hae quo plus sunt potae, plus sitiuntur, ut non ignoras. Itaque plura nunc quoque misissem quibus eandem vicem referri peterem, nisi vererer transgredi verecundiae fines, et nimium mihi rapere ocii tui, cum et de inclusa dissertatiuncula quid sentias, scire haveam. Paucula tamen, quae in MSC. reperi, et dubito num carbonem pro thesauro hîc ponam, uti discam, possitne inde aliquid ad lineam extricari an rejicula sint et purgamentis librariorum deputanda. Lib. I. in princip. de Memmiada: omnibus ornatum voluisti excellere rebus, MSC. ora latum. Lib. III. in querulis quasi praeficarum vocibus: vs. 907. At non jam domus accipiet te Laeta. MSC. Vim non jam. vs. 934 aeternum per nos sic esse soporem. Monstrum Lectionis in MSC. per nos sic esse praemo. vide, magne Pontifex noster, quomodo expiari possit. Lib. IV.
page 527, image: s527vs. 1202. cum semen forte virile, Faemina immulsit. MSC. cum semine forte virili Faemina vi mulcit. Lib. V. vs. 678. Consequa natura est jam verum ex ordine certo. MSC. Consequiae quoque rerum ex ordine certo. Damno versus. Editio Florentina, cui variantes asscripserat quidam Carolus Strotius, olim Josephi Scaligeri, e manu istius in margine exhibebat: Consequitur naturae est jam series. videtur aliquid latere. Lib. VI. vs. 641. neque enim media de clade coorta. MSC. neque enim media greciade coorta. Edit. florentina: media de glande. IIlud volventes frigora fontes. quod eleganter explicas, confirmatur quoque alio loco lib. IV. vs. 260. Ventus enim quoque paulatim cum verberat, et cum Aere ferit frigus. MSC. Aere fluit frigus. sic Lib. VI. vs. 925. Perpetuo certis fluant ab rebus odores, Frigus ut a fluviis, calor a sole, aestus ab undis Aequoris. Idemque ingerunt quae habentur Lib. IV. vs. 225. De bis omnibus quid sentias si contingat mihi ex tuis cognoscere, summo me beneficio affectum putabo. Et si enim plura debeam, quam quae tam arcto et grato nexui unquam me exsolvi patieris; at nihil gravius accidere mihi possit, quam si ex eo aere me dimissum velis, et cum eo rem tibi esse putabis, qui quamdiu vivet, et quicquid posteris relinquet, magnam ponat in ea confessione gloriam, quo doctore profecerit. Tu vale, et me fovere perge. Amstelredami VII. Kal. Septemb. Juliani CICICCXXXIV. qui quod te cognovisse, vidisse, tam prothymo usum esse concessit, aeterna mihi in memoria.
EPISTOLA CCLXXX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio Salutem et cultum. Leidam.
ETsi serio exoptarim, non hac staturam salutationem tui praesentis, cum in aedibus Vossii a me convenirere, tamen reputans a pluribus te adiri, quam vel ipse velles, et hanc litterarum viam mihi servans, indecorum putavi undam salutatorum augere, et partem recreationis, quam huc excurrendo quaesiveras, perdere. Nihil in aetate gratius contingere mihi potuisset, nihil quo ante obitum beatus fuisse videar, certius quam perpetuo gustare vel audire Nectareos sermones tuos, qui nec brevissimi me dimiserunt, ni aliqua eruditiorem. Sed fic semper sui [gap: Greek word(s)], ut potiorem modestiae rationem duxerim, caverimque omni modo, ne in eorum censum referri mererer, quos modestos dixere veteres, quibus debetur illud, Nimium tinnis. Ideo, Vir maxime, ne, infrequens si in officio suisse existimer, minimam culpam imputes aut negligentiae aut morositati, sed si ulla est, studio potius meo, ne nimis familiariter odio tibi essem, alias ille, quo nemo mortalium virtutum tuarum agit reverentior, quoque vel vicem mediastini (tantam obligationem ultro profiteor) uti potes. Schedas meas a Scriverio tandem recepi, ut eas paululum interpolatas typographo, si cujusquam notitia mihi esset, darem. Spero
page 528, image: s528Boxhornium amici officio hîc functurum, Inclusas misit ad me ante paucos dies Smithus noster, ut videbis, priores meas redeuntem invenisse puto, flagitoque amice responsum. Aveo quoque audire judicium tuum de difficillimo, ut vides loco Lib. VI. Lucretii vs. 954. Undique qua circum caeli lorica coercet, Ubi neque MSC. qui denique qua circum caeli, neque interpretes mihi satisfaciunt. A te expectamus ea quae alias docere nos queat nemo. Salve, heros incomparabilis, et vale cum omni familia, Scripsi Amstelredami Prid. Non. Octob. Ad CIC IC CXXXIV. [note: Respondet Salmasius Epist. LI. et LII.]
EPISTOLA CCLXXXI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio SalmasioS. Leidam.
UT scias nondum desultoriae isti vitae me [gap: Greek word(s)] dixisse, transtuli Hagam Comitis frivola mea in aedes Regnerii Pavii Senatoris. Ita placuit nostris, qui pecori imperitant. Fateor prope fore, ut si me [gap: Greek word(s)] quis vocet, agnoscere cogar convitium, et advocationem non mediter. In musarum tamen viretis nunquam erimus peregrini. Itaque incredibile gaudium meum, quod concivit felicissima enodatio tuae sortis verae Delphicae, apud Lucret. VI. 747. apud, acri sulpore montes. Neque caetera aliter me afficiunt. Calpurnii, tamen Declam. II. naturaliter fuscos artus umbra cogit albescere, nondum satis capio, Fusci, credo, erunt, qui ut Persius loquitur, fixerunt in cute solem, et postea ab illo insolationis exercitio abhorrentes domi se continere, ut in umbra pallescere caeperunt. Sed videtur [gap: Greek word(s)] prolatum, naturaliter fuscos. Et videtur in hoc vis argumenti declamatoris esse, si tempori tantum licet in naturam, quid naturae in seipsam et sui munera. In Arnobio carnem fateor a sono vulgatae distare, at non a litterarum apicibus; fuerit vetus scriptura, carem quam facile v pro a, a pro e supponitur. Nempe in Lucretio quoque ecris pro acris. In valetudinem vertere explicatur sequentibus. prandia inde et caenas conficere. Neque aliud intelligit Lucretius, cum ait pecudes verti in nostra corpora. Alimentum puta in id, quod alitur. Sic apud Tragicum, Herc. Furente... igniferas trabes hinc inde traxit, nimia quas flamma occupat, totasque in ignem vertit. Scilicet materia est alimentum ignis, et generatio unius corruptio alterius; sed nugae hae sunt. A tua Cortina Arnobiana veritatem expectabimus. Laetatus sum, cum cognovi ex Vossio ipsum illum scriptum codicem inspectione tua te dignatum esse. Nec dubito desperatissima quaeque, ubi adhuc viri docti in tenebris micarunt, tibi se debitura. Illud per Genium tuum te rogo, ut pergas me adhibere mensis istis. In Lib. III. vs. 966.
page 521, image: sv521
At qui obitum lamentetur miser amplius aequo
Non merito inclamet magis, et voce increpet acri:
Aufer abhinc lacrymas, barathre, et compesce querelas
Grandior hic vero si jam seniorque queratur
Omnia per fructus vitai praemia marces;
Non videntur haec cohaerere et versus quartus ponendus in locum secundi. Sed quid illud Barathre? quod servent MSC. an Balathro qua voce uteretur ex lege allegoriae. ut vs. 951. plenus vitae conviva, et vs. 973. Satur ac plenus rerum. Certe talis figura impedivit Librarios, ut corrumperent locum in Lib. 1. Augustini de Civitate Dei. c. 30. Eaque ipsa Libido Dominandi, quae inter alia vitia generis humani immoderatior inerat universo populo Romano. Ita vulgo: At membranae Noricae, quas inspexi, exhibent, meracior, pro immoderatior, quod servat in margine optima omnium Editio Parisina. Plane apparet vulgatum esse alterius interpretamentum. Livius Lib. XXXIX. nimis avide meram haurientes libertatem. Arnobius: o meraco sappientiae tincti et saturi potu. Ipseque Augustinus hoc lib. c. 32. mens tam diu potatis erroribus ebria. Et utitur simili allegoria Plato Lib. VIII. de Rep. ubi de [gap: Greek word(s)] agit, sed liber non est ad manum. haec eo lubentius, quia MSC. Scriverianum etiam penes te esse puto. Lib. IV. vs. 166.
Quandoquidem speculum, quodcunque obvertimus oris,
Res tibi respondent simili forma atque colore.
Mire hîc se torquet Gifanius, Turnebus quoque et alii. At legam ex MSC. quocunque oris, ab ora quae notat extremitatem rei, circumtexturam, vel circumcaesuram ut Lucrerius appellat. Quocunque ergo obvertimus oris, seu extremitati rerum speculum, simili colore res eae respondent in speculo, ut est in extremitatibus. Patet hoc ex vs. 156.
Et quamvis subito, quovis in tempore, quamque
Rem contra speculum ponas, apparet imago,
Perpetuo fluere ut noscas e corpore summo
Texturas rerum tenues, tenuesque figuras.
Lib. v. vs. 583. Ut est oris extremis cunque locata. Orae sunt corpora summa, cum quo quia immediate cohaerent tenues texturae, quas vocat Lucretius, pro his illae sumuntur nonnunquam: ut Lib. IV. vs. 179.
Nunc age quam celeri motu simulacra ferantur,
Et quae mobilitas ollis tranantibus auras
Reddita sit, longo ut spatio brevis hora feratur.
Legendum est: brevis ora feratur. Quod postremum verbum est in o. MSS. Brevis ora est textura tenuis. difficillimum sensum mira hypallage fingebat Gifanius, sed haec omnia aut tibi placeant, aut dicta nolo. Vale, prima gloria litterarum, et me ama. ad Smithum quum scripseris, litteras ad me mitte; diligentissime curabuntur. Hagae Comitis XI. Kal. Novemb. Juliani Ad CIC IC CXXXIV.
page 522, image: sv522
EPISTOLA CCLXXXII. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Respondet Salmasius Epist. LVIII.] Claudio Salmasio Salutem et observantiam. Leidam.
SIlentium tuum, Nobilissime Domine, dubitare me facit an ultimae meae, quas per ordinarios aurigas misi tibi redditae sint. Quod tamen magno velim ego, qui in istis omnem a me suspicionem Lucretii causa candide fueram amolitus. Repeto eam mihi mentem esse, ut quicquid aggrederer, si viderem strenuiorem athletam Isthmia deluctari velle, Iubentissime manum sub togam retraherem: Nedum, te, o temporum nostrorum gloria, cui uni neminem inter eruditos comparo. Repeto etiam nihil a te posse fieri, quod me offendat, nisi si amare desinas. Quod ut extremi supplicii mihi instar esset, ita nunquam tam malis moribus ero, ut merear. Certe si quid in eum scriptorem cogitarem, non praecipitarem et male cocta promerem, ritu illorum, qui proponunt famam, antequam nascatur. Premerem profecto in annum, nec te unquam dimitterem aut copias tuas. [note: Danielem Pareum intelligit, qui Francof. 1631. edidit, et Vossio inscripsit Lucretium.] Qui ultimus Lucretium editum cum magnifico praeconio optimo Vossio nostro dedicavit, si vidisti, quid praestitit, quaeso, nisi quod librariorum scrinia Volusianis chartis exuberantiora fecerit? Mallem alterutrum ex doctis commentatoribus sive Lambinum, sive Gifanium, curasset excudi. Stulti indices, qui typographorum etiam errata fideliter exhibent, plerumque a paedagogianis pueris collecti, quid habent simile ad Gifanianum istum? Quae nos faciunt non omnino viribus nostris indubitare, etsi alias semper esse malim, ut ille ait, obtrectator mei. Sed ut dixi, inter [gap: Greek word(s)] esse volo prae quam cito ineptus videri ostentator. Tuas ad Smithum diligenter curavi. Adjeceram prioribus meis rejiculam quamdam in Tertulliani de Pallio locum conjecturam, cujus jacturam, si illae periere, levissime fero: sin, etiam nigrum theta tuum lubens praefigi patiar. Quaesiveram etiam quid in Festo et Macrobio intelligeres per mundum patere. Doce me, quaeso sis, si lubet. Illustrissimae principi Landsbergensi inscius et praeter spem commendatus placui: sed obstat communibus votis Dominorum meorum morositas, qui obligatum ad certum tempus dimittere nolunt. Ac etsi autoramentum nullum acceperim, nescio tamen qua verecundia vi nexum rumpere non sustineo. Laboratur tamen etiamnum in ea re a nonnullis, quamvis ambiguo eventu. Post octiduum revertendum mihi est Amsterodamum in aedes Michaelis Pavii. Itaque si ante rescribendi ocium non fuerit, tuae me sequentur. Isacius Pontanus misit ad me MSC. codicem Cypriani, bonae, ut spondet, notae. Facturus ne operae praetium sum, si excussero? Germania nostra extrema patitur. Hodie litterae Noriberga nunciant mihi a Kalend. Augusti usque ad Cal. Novemb. unum et viginti millia hominum peste in ea
page 523, image: sv523urbe periisse. Vale, primarium aevi decus. Hagae Kal. Decemb. Juliani Ad CICICCXXXIV.
EPISTOLA CCLXXXIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio S. Leidam.
MAxime Virorum. Non sine admiratione, Smithum nondum respondisse, accepi. Cum enim comitatem ipsius et promptitudinem nossem, putaram alia via eum in suis curandis usum, et recta Lugdunum eas destinasse. Itaque subirascebar illud officium mihi eripi. Recipio autem tibi, nobilissime Domine, fideliter tuas ordinariis tabellionibus commendatas. Statimque, ut postremas legi, scripsi Smitho, et lentitudinem ipsius admonui. Sed ne nunc quidem ullus mihi apex inde: ut verear, ne optimus vir causa sontica et nostris et suis desideriis excludatur. Sed avertat Deus omen. In me, si quid accepero, nihil erit morae. Merito ridiculum [gap: Greek word(s)] quorumdam nimio affectu Pontificiorum, sed dolerem ex MSC. Codicibus nihil opis a me adferri, nisi ipsa se veritas facile probaret. Ne nihil agam, mitto indiculum opusculorum quae in illo leguntur, ne similiter in posterum frustrer. I. Epist. ad Donatum: Bene admones. II. de habitu virginum. Disciplina custos. III. de Lapsis: Pax ecce. IV. de Ecclesiae Catholicae unitate. Commoneat Dominus, V. de orat. Dominica. Euangelica praecepta. VI. de opere et Eleemosinis. multa et magna. VII. de Mortalitate. Etsi apud plurimos. VIII. ad Demetrianum. oblatrantem te. IX. de bono Patientiae. X. de Zelo et Livore. XI. Epist. ad martyres et confessores. Exsulto Laetus. XII. Epist. ad Mosen et Maximum Presb. Gloriam fidei. XIII. Eisdem. Et cunctos nos par. XIV. Presbit. et Dd. Frr. Quanquam sciam, fratres carissimi. XV. Presbiteris et Diaconis, item plebi. XVI. Eisdem. agnoscenda et amplectenda. XVII. Cornelio fratri. Cognovimus. XVIII. Epist. Multorum ad Corn. Fr. Statueramus quidem. XIX. Cornelio. Legi Litteras tuas. XX. Eidem. Et cum diligentia et d. XXI. Et religiosum et necessarium. XXII. Eidem. Quod Dei servis et maxime. XXIII. Eidem. Venerunt ad nos. XXIV. Et egisse nos et agere. Eidem. XXV. Cyprianus cum Colleg. Lucio F. Nuper quidem tibi. XXVI. Maximo et Nicostrato. Cum frequenter Carissimi. XXVII. Pr. et Collega Lucio. Exsultantibus nobis. XXVIII. Rogatiano presbitero et confessori. Et jam pridem. XXIX. Plebi universae. Quanquam fratres Carissimi, Virtus. XXX. Nemesiano, Lucio etc. Gloria quidem vestra. XXXI. Cypriano fr. Nemesianus. Cum semper magnis. XXXII. Quod Idoli Dii non sint. Haec sunt, quae in codice illo continentur; unde si quid scrutari me tibi velis.... et hoc et omne militabitur Bellum in tuae spem gratiae. memini cum primum litteris Brema datis, favorem tuum sollicitassem adscripsisse me epigrammation Martialis Phasiani duo: quod inveneram in
page 524, image: sv524MSC. Cod. Pirckheimeri, proximo bonitate post Palatinum Gruteri. Idque tibi vehementer probatum. Post id tempus nefaria manus spoliavit me omnibus chartis, tam quae excerpta ex MSC. quam quae conjectanea servabant. Concluseram in vidulo, et ad iter subitaneum eram compositus, ea scilicet causa, ut hujusmodi luctus mihi indiceretur. itaque miscellanea, quae vidisti, nihil aliud erant, quam observata, ex fuga retracta paucarum horarum spatio, ut vos salutaturus non omnem spem vestram minuerem, nec plane a Musis incomitatus essem. Et forte absque hac honesta ambitione fuisset, ejurassem omnem bonam copiam, et nuncium remisissem tam infeliciter tentatis Litteris. Nunc etiam gratias incentivo isti ago, et quotidie memoria, quae amiseram, recolligit. Sed haec ideo ne mireris, quod peto illud distichon mihi descriptum mitti de Phasianis duobus. tale erat:
Quas Argoa transvexit Phase carina
Oris avis sapidi faemina virque sumus.
Sed quocunque me vertam, tertiam vocem recipere nequeo. Vale Nobilissime Domine, et Libertati meae ignosce. H. Grotium cum Legatione Lutetiam missum, et una cum uxore pervenisse indicavit mihi nuper Vossius. Iterum Vale. Amstelodami VI. Eid. Febr. Anno Christi CICICCXXXV.
Respondet Salmasius Epist. LXIX. sed ex Epist. LXV. unam Gronovii intercidisse, suspicari licet.
EPISTOLA CCLXXXIV. JOH FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
MAxime Virorum. etc. Jamdudum manifesto rubore suffundor, quod toties insuavi alloquio gravissimas occupationes tuas moror. Est is honor homini pudico meminisse officium suum; molestiam autem exhibere iis, quorum incommoda publicum bonum participat, mos est impudenter ociosorum. In quem censum ut referar grande quidem periculum est: fas tamen, me in priori quasi innocentiae patrocinium quaerere. Unus es, Nobilissime Domine, cui ego parem faciam neminem: unus, cui me meaque probare, timidissimo voto exoptem. Itaque cum saepius Religionem meam testari desiderem, fieri non potest, ut non aliquam culpam officiosae injuriae in me admittam. Beatus ego si uti adhuc factum, tuo affectui hanc condones. Illam (quamvis et absque hoc foret, aeternum meritis tuis debeatur) amoebaeis velut facula animare pergas. Mihi quidem nihil antiquius, quam operam sumere, ne te unquam tui de hoc homine judicii paeniteat. A Smitho tandem aliquid Litterarum, omnia salva nunciantium, accepi. Culpam dilati responsi confert in pictores, quibus fibulas nonnullas rariores delineandas dedit. Ectypa ad te destinat, et cum litteris, ubi illa fuerint parata, propediem mihi submissurum se spopondit. Cum Lucretium nuper Gifanii volverem, subiit conjectura
page 525, image: sv525ad Ovidii Locum, de qua judicium tuum audire haveo. Notat ille contingere antiquis dictum pro inducere, illinere, a tango, non tingo. Inter alia exempla recenset verba Nasonis Lib. XIV. Metamorph. vs. 345. de Pico:
Phaeniceam fulvo chlamydem contactus ab auro.
Sic enim emendare se ait, ex MSC. cum vulgo legatur comprensus. Et secutus ipsius judicium Hercules Ciosanus: Sed veriorem puto scriptionem, quam et ipse in MSC. qui penes me est, et illi in aliis invenisse testantur: contractus, ut intelligatur fibula, qua chlamys connectebatur circa collum sic enim Naso infra:
Purpureum chlamydis pennae traxere colorem,
Fibula quod fuerat, vestemque momorderat aurum,
Pluma fit, et fulvo cervix praecingitur auro.
Nempe illud aurum, quod momorderat chlamydem, eandem contraxerat. Vale, Vir maxime, et me ama observantissimum tui. Amstelodami VI. Kal. Mart. Anno Christi CICICCXXXV.
Respondet Salmasius Epist. LXIX.
EPISTOLA CCLXXXV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmsio S. Leidam.
MAxime Virorum etc. Smithi nostri litterae tandem vadimonio se stiterunt, ac nunc politissimis manibus tuis gaudent contrectari. Si explebunt sitim tuam, partem absens laetitiae capiam. Denuo saliva mota est mihi tui illius de re vestiaria Commentarii. Vix fero desiderium, et, si licet tamen, audeo familiarius poscere, ut properes insigni hac occasione tua in publicum merita augere. Quae cum summa sint, a te solo summa esse negantur, cum majoribus in dies revineuntur. Miscellanea mea, multimodis et in aliam plane formam, quibusdam desectis, plurimis additis recocta edendi fervor jam intepuit. Senium merum fuere et fecere mihi typographi, qui, quotquot allocutus sum, quasi de compacto rem agere, captare lucrum: ita dum illi sperant, a me illis manus adita est. Triumphum impudentiae abstulit, cujus humanitatem ad invidiam mihi, et mea, ut ajebat, ipsi commendaverat Boxhonius, ausus stipulari, ut centum florenorum praetio exemplaria ipse praestinarem, quantum ipsi in integrum opus vix sumendum esset. Equidem nulla ambitio, ut ejusmodi vota mihi proponerem, mentem dedit: sed affectus in bonas litteras, et quia ostendenda erat aliqua diligentia iis, quibus innotuisse rebus Germaniae nostrae affectissimis, forte e re nostra erat. Quod tamen si hac via prohibebitur, aliam munient tempora mea, quae opperiar, hoc Catone contentus. Interim non adeo ista amo, ut nolim in decimum annum premere, ut omnibus juvenilis fervoris notis ipsa mora obsolefactis puriora aliquando
page 526, image: sv526benigniores homines nactus, si numen volet, prodam, aut omnia junctim cum porcis cum fiscina, ut ille jocatur, consumi sinam. In Cypriani libro de habitu Virginum. c. VIII. Patrimonium tuum Deo faenera, Christum ciba etc. MSC Patrimonio tuo Deum faenera. Quod et alicubi Pamelius invenit, sed improbat. Et quam ille vulgatum citet, Patrimonia tua, eo aurigatur. mihi perelegans videtur Lectio MSC. Et sic Martialis: lib. I. Epig. 77. haec omnes faenerat una Deos. Sed et idem Pamelius Epist. ad Donatum: impletur in succum cibis fortioribus corpus, et arvinae toris membrorum moles robuste pinguescit etc. toros pro cibis gladiatorum accipit. Quo mihi nihil videtur ineptius, aut valde fallor. Tori enim gladiatorum sunt, non cibi. Seneca epist. XV. Cum tibi feliciter sagina cesserit, et tori creverint etc. Toties apud poetas, Herculei tori. Sed de habitu Virginum, cap. 12. Impugnatio est ista divini operis. MSC. Indignatio. Quasi dehonestationem ea vox notet. non succurrit tamen exemplum ejus significationis. Tu videbis, Vir maxime, et me tui. observantissimum amore solito prosequeris. Vale et bene age. Amstelodami prid. Eid. Mart. Anno CICICCXXXV.
Respondet Salmasius Epist. LXXI.
EPISTOLA CCLXXXVI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio S. Leidam.
MAxime Virorum. Qui has ad te defert, Domine, Theodorus Graswinckelius JCtus, Vir eruditissimus est, quod plerique Gentis vestrae peculiare habent, felicissimo cinno amaenitates Musarum cum Jurisprudentia conjunxit. Adderem cultorem juxta ac mecum, id est si quisquam mortalium vivit summorum tuorum meritorum devotissimus, si dubitarem, quemquam cui vera Eruditio et non mentita humanitas cordi est, talem esse velle: ostende ei, quod me docere non dedignatus es, posse te verae observantiae amorem infucatum refundere. Quod cum ipsius virtutibus dabis, tum meae quoque submissae petitioni, qui de affectu istius viri non sine causa maxima mihi spondeo. Postremae tuae multum nubis mihi deterserunt. Heros maxime, aut si quod nomen est omni veneratione majus, crede mihi, (sine dolo dico) me unum tuum judicium opponere omnibus hujus seculi affaniis, quod non capit nisi specie inanium validos. Nunquam ita frontem perfricuissem ut tantum exemplum Comitatis tuae peterem, quantum ultro me, si res ferret, experiri voluisti. Et nunc quoque ut timeo a te poscere, ut ita leves nugas typographo commendes: ita contra tamen nemini lubentius famae primordia, quam tibi debere velim. Itaque nisi jam cum hominibus majoris fidei rem omnem transegisti, cum bona pace tua, sufflamen injicio voluntati tuae, postquam me inscio, qui curam mei egerunt, ante paucos dies suspensum et bonae
page 527, image: sv527spei plenum me fecerunt. De quibus proximis clarius, et continuatam diligentiam meam probabo in Cypriano. Interim Vale, prima seculi gloria, et bene age. Vovet, qui reverentissimus tui, Amstelodami XVIII. Kal. Majas CICICCXXXV.
Respondet Salmasius Epist. LXXIII.
EPISTOLA CCLXXXVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
IS, qui nuper veneres suas probare potuit tibi, Graswinckelius noster, cum heri negocii causa huc advenisset, indicium fecit eorum, quae se inter et typographum transacta essent. Distulisse ajebat omnem rem ad censuram tuam, atque ita abstulisse chartas meas, ut non improbatas tibi sine mora evulgandas promiserit. A te, Nobilissime Domine, quid earum vilitas mereatur, quid rursum tuus erga hunc hominem affectus promittat, utrumque scio, et sic lancem deliberationis hujus libro, ut huc fere propendeat. Interim egerit ne ille, quod prae se tulit, et quibus studiis cognoscere haveam. Una hac vice multa opus mihi placabilitate tua, ne aegre ferat ob nugales ineptias toties interpellari. Nosti utendum esse istorum hominum calore, et dum ferrum in igne est urgendum opus. Porro in illis meis, si quid ob oculos venerit quod meae tenuitatis et inscitiae meae prodigum sit, ut plurima fugere te non potuisse ne addubito quidem, serio rogo, ut severe moneas, dum res integra est. Pleraque omnia vulgaria sunt, et conatus potius, quam res seriae, sed beatus sum, si vel isto titulo censeantur. de caetero quae nonnunquam in viris magnis minuta deprehendo errata, in iis libertatem et modestiam me miscere operam dedi. Vincentius Fabricius Nuperis suis jussit salutationem et officia sua religiose tibi deferre, et quaerere, an quae ante dies aliquot ad te destinavisset essent perlata. Duobus verbis docere me ne graveris, aut si quid Literarum ad eum cogitas, quandocunque commodum fuerit, mihi credere tuto potes, qui hanc operam amico debeo. Tuae ad Smithum bene sunt curatae. Vale, Vir summe, et me observantissimum tui solito amore dignare. Amstelodami raptim. Nonis Jun. Anno CICICCXXXV.
[note: Respondet Salmasius Ep. LXXXIX.]
page 528, image: sv528
EPISTOLA CCLXXXVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
LUcretium recte accepi, et magnas ago gratias. Quam primum pinguius paullo otium nactus fuero, majori cura eum aggrediar. De nova Editione Apologiae Apulejanae bonum factum, quod me mones, et ut verum fatear nimium quantum videre haveo. Illud praecipue quaererem, quid de aliquot palmariis tuis emendationibus censuerit autor, quales: hic labratae, et, ut partim Ocensium dicunt: quae quidem meo judicio adeo divinae sunt, ut continuo in textum migrare illis liceat. Et sunt isti loci adeo insigniti, ut nemo fere praetergressus sit, qui non alia forma stigma inusserit. In eadem levissima mutatione unum locum emendare visus sum pag. 281. Edit. Elmenhorstiana: (Quippe ejus (caelitis Veneris) amorem non amaenum et lascivum, sed contra incomptum et serium pulchritudine honestatis virtutis amatoribus suis conciliare: et si quando decora corpora commendet, a contumelia eorum procul absterrere. Casaubonus voluit, incorruptum. item: virtutis amorem amatoribusque suis con. Flor. virtutes et sic editum ibi. Non recte ut puto, aut saltem nimis obscure, cum de amore puerorum ( [gap: Greek word(s)]) (Caelestem Venerem esse ait Plato) agatur. Velim unica littera mutata: pulchritudine honestatos virtutis amatoribus suis conciliare. Incomptum autem utique retineri debet. Est enim comere generale verbum omnem corporis ornatum indicans, itaque amaeno opponitur, ut serio lascivum, Sed hoc non est tanti. Lib. IV. Metamorph. locus est valde suspectus mihi. p. 152. Ego vero quanquam alias ordeum tunsum minutatim et diutina refectione virulentum semper eserim etc. Ubi quidam codices pro refectione cogitatione jurulentum. Et certo scio latere aliquid, quod exputare non possum. Te nobilissime Domine, libens cum hoc monstro commisero, et petam ut me doceas quomodo ista concinnanda sint. Litterae ad Fabricium curatae sunt. Bene vale, vir incomparabilis, et me ama. Hagae. V. Kal. Jul.
EPISTOLA CCLXXXIX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
IMmensum quantum exhilararunt me cordatissimae litterae tuae, quae tam rara tam certa tam elegantia medocuerunt. Nihil ibi est, quod non, quo magis lego, hoc magis placeat. Atque vel citius hoc scire volueram, ne qua vel minimo momento sub eorum censu me esse suspicarere, qui cum ipsi odorisequae naris ad vestigandam occultam veritatem non sint, adeo imbecilles
page 529, image: s529sunt judicio, ut nec ab aliis productam agnoscere valeant. Quae in plerisque magna profecto infelicitas, in plurimis etiam invidia est. Miseri! qui nesciunt hac [gap: Greek word(s)] post fruges repertas sibi maxime se molestos esse. Cupio tamen videre librum illum saltem quia novus est, et cum bene commodum fuerit mitti peto. Illud Tragoedi Syrmate, histrionis crocota, mimicentunculo memini jam olim te proposuisse ad Pallium Tertulliani, memini etiam statim me margini Apuleji mei appinxisse et probasse. Et sunt sane reliqua asscititia ex glossa magistelli alicujus, nil nisi cupressum pingere et appingere docti. De illa emendatione in Lib. IV. Ego vero nunquam alias hordeo cibatus cum minutatum et diutina coquitatione jurulentum semper eserim: Non possum tam magnifice dicere quam sentio. Plane ita Lucium scripsisse quovis pignore contendere paratus sum. Velim scire an publicaveris alicubi. Est Locus in miscellis meis, ubi illa verba alleganda sunt, eaque de causa praecipue, ut ea considerares, petieram. Si edita est, remittam Lectorem: sin, ego quod primus produxerim, seculo Litterato eam imputabo additis ab uberiorem Lucem, quaecunque ex te hausi cum honorifica (ut saepissime ad partes vocandus es) mentione autoris mei. Salie sic [gap: Greek word(s)] Apuleji est, etsi viveret, ut excidisse sibi gemmulam istam doleret, ita repertam denuo gratularetur. In Septimio in exitum ptisanae magis laudarem, nisi dicendum esset, et credenti forte, idem mihi quoque ante in mentem venisse. Notaveram signatum hoc et exquaesitum verbum esse. Apud Martialem: Lib. XI. Ep. 32. hinc exit varium coco minutal. Sed et idem verbum de exactis operibus mechanicis frequenter dici animadverteram. Cicero in paradoxis: ut ex eadem officina exiisse appareat. Horat: cur urceus exit. Tali sensu apud Augustinum de Civitate divina. Lib. VII. C. 4.Ridemus quidem, cum eos videmus figmentis humanarum opinionum partitis inter se operibus distributos, tanquam minuscularios vectigalium conductores, vel tanquam opifices in vico argentario, ubi unum vasculum ut perfectum exeat, per multos opifices transit etc. Quo in loco de minusculariis vectigalium. conductoribus mira fecerunt Lud. Vives et Gruterus Lib. II. Suspic. C. VII: Sed omnium facetissimus Eus. Swartius, qui ex Servii loco, ubi de minusculis Quinquatribus, lucem an novas tenebras Augustino faeneratur? Poterant autem hoc aestu supersedere, si meminissent quae scribuntur Lib. 3. Cod. Theodosiani de indulgentiis debitorum, quae quasi data opera Augustinum interpretantur; certe satis indicat per illud, quod Augustinus allusit. Sed haec extra oleas. Vide autem quo processerit forte non felix temeritas mea. Exeundi verbum hoc sensu restitui volebam Arnobio tuo Lib. II. Vidit enim Heraclitus res ignium conversionibus fieri? Concretione aquarum Thales? Pythagoras numero exire? scil. res. Ubi vulgo: numero scire. Legitur. De vicibus autem istarum Litterarum S. et X. nihil attinet dicere: adeo celebres sunt; haec duo spectare et exspectare id testantur, quae ubique fere in Libb. antiquis confusa. Nec persuadent mihi, qui saepe annotarunt mutuas easdemque verborum horum significationes: Ut enim credam, spectare non nunquam ea notione accipi, qua expectare, ita contra expectare idem quandoque esse, quod spectare, videre,
page 530, image: s530aspicere nondum credo. Sic exirein scire corruptum. Heraldus et Fulvius numeros coire voluerunt. Rides, Nobilissime Domine, an doles scruta haec et pannuceas thesauris tuis rependi? Sed nulli tam n ta domus sua, quam mihi tua acquitas, qui haec talia etiam in acceptum referre soles. Ego autem ideo propono, ut de omnibus me certius quid doceas. Quod scio a nemine eruditorum saeculi nostri, sive habeant ilii famam tantum, sive etiam mereantur, quam a te (sine adulatione et coelo teste dicam) certius me expectare posse. Nescio quomodo abreptus paene praeterieram ultimum tuum, frena rodebam. De quo Pyrrhon nec ipse dubiuabit, et quantula quaeso mutatio est faena frena? Ipsos faenum esse jubeo, qui lautissimum Lucium in asinina facie commorantem faenum commesse volent in posterum. De Apulejanis tuis rogo ne intermittas, quoties ocium est, etiam non rogante me aliquid litteris tuis adjicere. Non invenies appetentiorem stomachum ad has delicias. Nec deero mihi frequenter sciscitando, qui et diligenter illum scriptorem evolvi, et in plurimis haereo. Nec nunc quidem abstinuissem, nisi excrevisset loquax haec epistola, adeoque etiam nigellae hae Cadmi filiae rubore suffundi viderentur, et quod tam familiariter paene odio futurae sint, metuerent. Bene vale, o primarium decus aevi et noster esto. Hagae VII. Eid. Julias Anno CIC IC CXXXV. [note: Responsio ad Salmasii Epist. LXXX.]
EPISTOLA CCXC. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Novos honores, quibus Patria nuper tantum civem ornavit, meditata oratione gratularer tibi, nisi acceptum haberem, nullos honores conferri in te posse tantos, quos non virtus tua et merita infinitis parasangis excedant. Nunc hactenus, ut et feliciter evenisse tibi eos ex animo precer, et gaudeam, nactum te esse, quod, illis, qui adventitio illo splendore magis quam solidis propriisque bonis gloriantur, opponas. Jamdudum hîc te expectavi, ut amplecterer aut adorarem potius: tum ut diatriben meam, quatenus nondum ab operis tenetur, emendari peterem. Sed usque adhuc spes meas frustratam esse valetudinem tuam maestissimus intellexi. Precor Deum immortalem supplicibus votis, ut illam quamprimum commodissimam reciperes, atque in Nestoreos annos haud dubiam teneas. Utinam piaculare pro te dare hoc possem caput, aut annos meos, qui mihi inglorii otiosique peribunt, tibi transcribere. Sed adeo res rediit, ut non tantum non nisi precibus tibi prodesse queam, sed ultro etiam augere imperitis quaestiunculis molestias tuas cogar. Quas adhuc tamen ita circumcidi, ut ubicunque mihi aliqua spes, quae pusilla sane nimis, ingenioli superesset, ibi te fatigare
page 531, image: s531pudori haberem. Quare, noli, quaeso, irasci, quod de locis tantummodo deploratis consultum ad te venio, utpote quibus te unum suppetias venire posse certum habeam. Ubi minus equidem fero quod modestiam tuam mihi allegas, cum inexhaustam doctrinam possis; aut illudis mihi, quod ea placere mihi tester, quibus tu ipse nihil precii tribuis. Ego vero ita a natura comparatus sum, ut tecum errare malim, quam mihi ipsi in veris, quibus tamen indubito, credere. Nec exigit a nobis aliud fortuna nostra, qui in ea statione locati sumus, ut abunde ipartam ornaverimus nostram, si per captum sensus hebetis sane et frigidi discere tantum atque intelligere possumus divina illa, quae a te paucissimisque tui similibus proseruntur. MSC. Cyprianum et poemation Fabricii, quae praesenti in manus tradere speraveram posse, mitto. Advolassem jam pridem Leidam, si hinc abesse me pateretur editio libelli mei, cujus correctura ipse fungor. Praeterita hebdomade sontica quaedam negocia Amsterodamum me evocarant. Interea cum amico meas vices commendassem, duo folia, quae exeusa sunt, tot sunt conspurcata mendis, ut totius negotii suscepti me paeniteat. Locum Apuleji in floridis: Religiosis viantium moris est, cum aliquis locus sanctus, aut lucus in via oblatus est, votum postulare, portum apponere quomodo concilies, scire velim, obiter eum allegare necesse habeo, sed nec ipse quomodo sanem, invenio, nec cuiquam interpretum qui tentarunt, assentiri possum. Hoc si res tuae patientur, quamprimum discere haveo. Hac enim hebdomade pagina illa typis dabitur. Nec minus exercent nos illa in Epicedio in patrem Statii: Et quibus Arcadia carmen testudine mensis Cyda labor nomenque fuit. Nara [gap: Greek word(s)] Cida purum putum figmentum Domitii est. MS. Flor. Cicla liben. Et Domitius: Libem reperiisse se fatetur, unde fecerit labor. hoc ex lyrae depravatum videtur. Pro Cida quid olim fuerit nescio, nisi forte Cura, Ut scripserit Papirius. Et quibus Arcadia carmen testudine mensis Cura Lyrae nomenque fuit. Testudo pars Lyrae, non pro integra ipsa accipienda esset. Quibus cura et nomen Lyrae fuit, esset, quibus amor lyrae fuit, et qui inde nomen apti sunt, ut Lyrici dicerentur. hoc somnium nostrum. habeo aliorum conjecturas mecum primum communicatas, quae cum iplis placeant, mihi nec coelum, nec terram tangere videntur. Sed a te, vir maxime, certius aliquid expecto, quo magis quam istis nostraque lector satietur. Quod ne graveris me docere, etiam atque etiam rogo. Vale, primarium decus nostrum et hujus saeculi. Hagae VII. Kal. Mart. Anno CICICCXXXVI. [note: Respondet Salmasius Ep. LXXXVII. sed sequentis anni gerit notam, aut hîc aut ibi scribae peccarunt. Certe in Salmasianis ordo turbatus est, nam Epist. LXXXVIII. praeponi debet priori. praeterea deesse puto Gronovii Epistolam, quae in Silio emendationes continebat, cui respondit Salmasius Ep. LXXXV.]
page 532, image: s532
EPISTOLA CCXCI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
ETsi semper, Nobilissime Domine, antehac ad te magis fiducia tuae comitatis, quam mearum virium litteras dederim, tamen nunc maxime vereor, ne nimis prodam infantiam meam. Praeterquam enim quod solemnis illa mihi, contagionis aliquid adhaesisse mihi sentio a rure, in quod per hebdomadas tres quatuorve secedere me ratio haec vitae meae coegit. Neque tamen morari debui aut expectationem tuam, aut officio optimi nostri Smithi deesse: neque etiam amicum, quem latorem offerebat occasio, et ipsius studium, abstinere nolui, quominus hac contestatione sui cultus penes te defungeretur. Ultimas meas, puto, obtulit tibi Graswinckelius noster, quae aeque importune, atque hae mihi exciderunt. Tibi tamen, uti constat de sincerissima observantia mea, ita unius scriptionis infelicitas, atque impolitia, quae subinde properantes deprehendit, non excusserit amorem mei. Vir ille eximius suscepit adeo fidelem nugarum mearum curam, ut nunc demum sperem, nihil citius fore quam ut publicum tentare incipiant. Quod nunc eo acrius desidero, quo certius scio te quoque spei nostrae favere. Cum iterum ad Smithum scribes, habes me, qui tuis me servitiis devovi. Perendie Amsterodamum ad consuetas sedes revertemur. Bene vale et bene age, Vir summe, meque ama, qui tui observantissimus. v. Eid. Maji. Anno. CIC IC CXXXVI. [note: Et hanc Epistolam loco motam puto. hoc enim tempore in Gallia erat Salmasius, nec Graswinckelius ei tradere epistolam potuit. credo Ann. 1635. scriptas et collocari debere post; sed nolui Ordinem mutare.]
EPISTOLA CCXCII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Incredibili laetitia affectus sum ut ad Penates tuos, salvum te sospitemque, salvis claritatibus tuis, salva etiam re, reversum audivi. Cognoveram ex parte quibuscum excetris conflictatus esses, antequam Gallia decedere tibi liceret. Sciebam, quanta incommoda et pericula a difficultate itineris et tempestate dubia tibi instarent. Cruciabar tam diu a Bibliotheca tua et studiorum ocio te separari, cum certum habeam, quicquid temporis extra tui studiorumque tuorum curam tibi perit, id ex visceribus (ut ita dicam) literarum et sanctissimo eruditionis censu expendi et derui. Denique Academiae vestrae bene volebam, cui ex ferali squalore caput erigenti,
page 533, image: s533solum decus tuum ad perfectissimam lucem (quam vel solus dare posses) deerat Ex quibus omnibus unum nascebatur votum: quod cum Deus Opt. Max nunc tandem secundaverit, ipsi quidem laudes gratesque ago, tibi vero ex animo gratulor voveoque, ut posthac Nestoreos annos in optata sacrae et divinae tuae mentis tranquillitate exigas, omnemque laborem, qui sive a fortuna, sive ab improbis hominibus impendere queat, durissimis itineris malis expiaveris. Ego, si nondum excidimus tibi, et pateris nostrae fortunae audire vices, ad hoc usque bene me habeo, sit gratia Numini: ex aedibus nobilium istorum hominum, ubi me agere sciebas, cum bona eorum gratia discessi, ut totus meus essem. Itaque nunc quidem virtute mea involutus pro opibus maenia munio. Sed praevertendum eo est, quod cum tot communes mihi cum optimo quoque caussae essent, quare praesentem te aut saltem propinquum vellem, intestinum propriumque quiddam jam pridem habuerim, quod desiderium tui acerrime stimularet. Narro tibi, nacti sumus tandem, qui nugarum nostrarum misereretur, et permoveri potuit, ut aliquid earum edere non recusaret. Itaque Diatribe in Statii Silvas foras jam spectat, quam sine censione tua, sine symbolis publicare extremae mihi infelicitatis videbatur. Plurima enim loca misere nos exercuerunt, in quibus exploratum mihi est, neminem nisi te et nos et antiquitatem juvare posse: plurima haud dubie nos Homericis oculis transmisimus, quae sagacitatem tuam fugere non potuerunt. Quare venio ad te, Vir incomparabilis, et per inaestimabilia merita tua, per denique affectum, quem observantia non quidem meritus subii, sed ab humanitare tua abstuli, te oro atque obtestor, ut ne fastidire ruditatem nostram, sed [gap: Greek word(s)] nostra comiter excipere velis, deinde ultro, quae olim ad illos libros notasti, benigne nobiscum communicare. Integrum libellum misissem tibi, ut lituras et obelos et miniatulas tuas pateretur, ut omne in eum jus haberes, nisi vererer me occupato in domo ordinanda et refocillandis viribus, curandoque corpore, si tetricis istis nugis negocium facescerem, gravissimam noxam meriturum. Et spero propediem tibi me adfore, cum de manu in manum tradere licebit. Interim ne nullum meae adversum te audentiae nunc exemplum edam, de duobus tantum locis te rogabo. Lib. II. Silv. in epicedio Pileti: vitae modo carmen adultae, Nectere tentabat juvenum pulcherrimus ille, Cum tribus Eleis unam trieterida lustris. Quid vitae modo carmen adultae? Lib. III. in lacrimis Hetrusci: hibernos citius numeraveris imbres, Silvarumque comas vigilis te animique sagacis Exitus evolvit. Quid, exitus animi sagacis? et quomodo cum sequentibus haec cohaerent? Interpretes ad unum omnes, stupori legentium confisi, ceu clara haec et facilia transeunt, cum nihil in toto Poeta difficilius mihi visum, nihil, in quo minus mihi ex mea arte spei sit. habeo quidem in promptu conjecturas, sed quas apud te promere non sustineo: cui, quae mihi ipsi non satisfaciunt, minus multo probaturum me opinor. Quare malo ignorantiam meam fateri, et tuum auxilium implorare. Illud nunc iterum te rogo, ut simul primum res tuae patientur, petitioni meae facilis, quemadmodum soles, respondeas. Hac hebdomade incipient nobis laborare opera, et magna res est, cur ego quoque
page 534, image: s534festinem, quod praesenti, si Deus volet, exponam. Ego, [gap: Greek word(s)] Salmasi, cum ea ex te Scriptisque tuis didicerim, quorum odorem extremum ad me perventurum nunquam speraram, ita statuo, quae a nemine mortalium, ab te uno expectari debere, et si regnum in Eruditione instituendum esset, in tua uniusque verba jurarem. Haec non adulatio, quae longe a moribus nostris abest, sed verus amor simpliciter, et sic ut credi velim, ita dignus sim qui literas tractem, post longissimam taediosissimamque, sive litterarii commercii, sive colloquii intercapedinem, mihi exprimit. Vale et salve cum tuis, prima seculi gloria. Hagae. a. d. IV. Non. Februar. A°. CICICCXXXVII.
Scis puto Casauboni Epistolas virum et amicum tuum summum A. Rivetum mihi edendas commendasse, et jam nunc eduntur. Ni fallor audivi ex ipso te aliquot, quarum apographa nondum haberemus, in Gallia nactum esse. Ejusce quid sit, indica, quaeso. Si vacabit rescribere, uti cupio et rogo, destinabis tuas, in de Wagestraete allernaest de drie goude mersen. Ibi enim habitationem conduxi. [note: Respondet Salmasius Epist. LXXXVI.]
EPISTOLA CCXCIII. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Responsio ad Salmasii Epist. LXXXVIII.] Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine; Quemadmodum reditus ad nos tuus immensa me laetitia affecit, ita primus quoque fructus ejus longe mihi gratissimus fuit: literas tuas dico. quas nudius tertius accepi. Eaece multa egregia me docuerunt, magnis testimoniis affectus tui, quem nullo auro, nullis gemmis contra carum aestimo, pectus mihi pertentarunt. Pro utrisque immensas ago gratias, et hoc quidem in sinu gaudebo, tantoque stimulo ad excitanda studia nostra prudenter utar, illis vero, ceu purpureo limbo, centonem meum et vere pannuceas commendabiles faciam. De Siliano loco prorsus tibi assentior, et tum eruditionem, tum sagacitatem divinae conjecturae tuae prorsus stupeo. Statianus uterque ut depravatissimus antea erat, ita nihil antehac reperi, in quo facilius acquiescere possem. Interpunctionem in priore mutandam, quod verissime mones, ipse quoque notaveram. Sed et istud: gnara malorum infelix invidia, quamquam vero infelix eleganti Graecismo pro scelesta positum esse videri posset, vehementer displicebat. Itaque [gap: Greek word(s)] infelix accipiebam ut appellationem Viri, quem alloquitur poeta in vocandi casu scribebam denique: Sed gnara dolorum invidia, infelix animi vitalia vidit laedendisque vias in te (modo carmen) adulte. Ut apostrophe ad Piletum esset. Modo carmen, ut apud Silium: nunc Ardea nomen. et Horatium: fabulaeque manesque: Adultus pro adolescente. quomodo Ammianus et ejus generis scriptores saepe loquuntur. Quare
page 535, image: s535hîc maxime dubitabam an Papinius ita scribere ausus esset. Libentissime igitur tuo illo hoc expungam. Nunc rogandum habeo quomodo conciliandum putes vexatissimum locum in Propemptico Metii Celeris. Sint quibus exploret rupes gravis arte molorchus. Nam ultimum illud de molorcho urinatore quidem, stipula levius. Vellem tam facile mihi esset aliquid aliud reperire, quam hoc arguere, utcunque docti viri in eo sibi placeant. Excerpta MS. Cod. Florentini, (quae transmisit Hamburgo mihi Fr. Lindenbrogius) habent: primo gravis arte molorchos. Ego nisi tu quid movebis, ab hac scabie abstinebo ungues. Kal. Decembribus: Jam bellaria adorta pluebant; Non haesitarem hîc, si ullibi alias hac licentia producendi brevem syllabam usus esset, et non dubitare juberent MSC. Cod. Quorum Senensis, quem excerpsit Scaliger. velaria linea. Florentinus: velaria Borea. Protreptico Crispini in Lib. v. Sic Phryges attoniti quamquam Nemaea viderent arma etc. hoc a Domitio est, cum in MSC. invenisset, ut ipse testatur; quamquam vectita. Et ita prorsus Flor. Etiam Politianus illud Nemaea se non probare ait in Epistola illa, quae Domitii Commentarium sub censuram revocat: sed quid verius sibi videretur, non apponit. Scire etiam velim, quo tempore vixisse putes Meleagrum istum, cujus epigrammata aliquot in Anthologia extant. Ego nihil hactenus inveni, unde de aetate ejus argumentari possim. Et est hujus mihi rei usus, ne simili imperitia me prodam, qua ille [note: Manifestum est intelligi Boxhornium, qui Quaestiones Romanas edidit, simul cum Plutarchi. Problematibus: Vis credibile tamen videri posset, virum non ineruditum et qui publice literas humaniores profitebatur, tam crassum potuisse errorem committere, nisi publice in Cap. 35. Quaest. Roman exstaret. Ubi tamen Boxhornius agens de loco vexatissimo Catulli, in quo Minerva patrona virgo dicitur ait Joh. Pontanum in literis ad se, correxisse paterna virgo et expressisse haec Catullum ex Martialis VIII. Ep. 72. ubi narbo paterna dicitur. Sed si jam Pontani, epistolam festinantis. ea fuisset hallucinatio, certe Boxhornii, librum publice edendum meditantis, partes erant, eam emendare aut arguere: sed stupor hic fuit Boxhornii: nam Pontanus scripferat deinde, quia imitatus hîc Catullum Martialis illo, quod legitur lib. VIII. etc. et cum legisset illa in Boxhornii edito libro, eum graviter objurgavit alia epistola, quae nunc legitur in Analect. A. Matthaei Tom. x. p. 517. ubi cum haec scriberet madida Boxhornium memoria fuisse dicit.] Q R. conditor, qui ausus est scribere Catullum dixisse hoc modo, ut imitaretur Martialem, et hic nobis sacra et profana eruit. Sed valeat Carcinoma seculi nostri, quandoquidem stupore vulgi nobilis factus est. Tu de istis, Vir maxime, haud gravatim erudire nos dignabere. Epistolam Casauboni suo loco inseri lubens curabo. Meministi me aliquando ad Cyprianum observata non nulla ex MSC. membranis ad te mittere. Eum codicem adhuc penes me habeo, sed reposcitur nunc a Domino Isaco Pontano. Quod si inspiciendi eum lubido tibi et ocium est, transmittam, et dum ad satietatem usus fueris, penes me magna caussa adhuc detineri rescribam; Neque enim totum conferre potui, quod aliis avocarer et ille, cujus edito Cypriani exemplari utebar, librum suum utique sibi volebat reddi. haec incommoda sunt desultoriae vitae et studiorum, quae ab aliena bibliotheca pendent. Sed ego satis magnum pretium habuero, si mea opera tibi iste liber sit profuturus. heri primum folium Diatribae nostrae excusum est. Et minantur operae intra sex hebdomadas hoc munere defungi. Quare
page 536, image: s536etsi nunc minus sum ociosus (nam et Epistolae Casauboni procedunt) tamen videre velim Anglum illum, quem narrabas aliquando in Apuleji apologiam scripsisse, sed hoc si tibi commodum fuerit. Vale, Vir incomparabilis, et ruditatem nostram ita patere, ut doctrina tua expellas. Hagae postrid. Non. Febr. A°. CIC IC CXXXVII. raptim. Vincentius Fabricius poemation quoddam Hamburgi excusum tibi dedicavit. Misit ad me exemplaria aliquot, sed ignarus te ad nos rediisse, non jussit ut tibi sive unum sive pluria redderem. Puto jam in Galliis id visum tibi, sin, exemplar faxo habeas.
EPISTOLA CCXCIV. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Respondet Salmasius Epist. LXXXIX. ad hanc et sequentem.] Claudio Salmasio. Leidam.
CUm praestantissimus Colvius diceret se ad vos ire, ut te salutaret, Nobilissime Domine, non potui quin raptim hoc quicquid est exararem: praesertim quia necdum sperato abitu tuo ultimum colloquium mihi miscendi tecum destinatio intercepta est. In excerptis Livianis nihil inveni, quod juvare te posset. Locus puto ille est Lib. VIII. c. 7. et 8. ex editione Gruteri. Non variant MSC. nisi in his levibus: a prima acie ad triarios sensim referebantur. Duo MSC. ad triarios retro se referebant. Extemplo compressis ordinibus velut claudebant vias. iidem: complexis ordinibus. in hostem incedebant. Unus concidebant. Suprascripto in sec. incidibant. Nihil praeterea notatu dignum. Lipsii conjecturas immiscuerat modo suis excerptis collector. Sed ipsum librum si jubes, mittam: Rogo quod tamen commodo tuo fiat, memor sis promissi de excerptis et tuis notis Ovidianis. A Scriverio nuper iterum accepi libellum (non enim epistolam) emendationum ad Silvas. Quid quaeris? [gap: Greek word(s)], nosti caetera. Aut ille prorsus de ingenio meo desperat, et similem me putat, patrio subsidere Belgae, qui famam primaevo flore juventae Solis ab occasu solis metitur ad ortum. Aut ille quotidiano ejus convictu scabiem contraxit, ipsique similis factus est. A filio quoque [note: Vid. Epist. Gronovii ad Heinsium XII.] Heinsii unas habui post discessum tuum, in quibus haec leguntur: Vide quam impudens sim, qui petere ausus a te, ut me magno illi Salmasio commendares hominem nihili. Sed hoc amori erga literas meo imputabis. Ipse enim licet nihil ad hanc rem aut eruditione aut ingenio conferre possim, affectu tamen, quod licet, prosequor eos, qui principatum in his sacris tenent. Inter quos qui Claudium Salmasium vel primarium esse negant, ne illi plane asini et stipites sunt. Et majorem propositionem assume et vera sit conclusio. De Pervigilio Veneris quid fit? fac sciam quaeso. Casauboni ad te epistolae jam descriptae sunt typis. Itaque si vis, autographa restituere tibi possum. Non expectas ut iterum offeram tibi operam meam in tuis ad Lindenbrogium curandis et Fabricium, qui scis beneficium me grande habiturum, si quid, quod facere
page 537, image: s537me velis, mihi jure tuo imperaris. Oblitus pene fueram quaerere de loco Statii in Lib. IX. Theb. 696. de Parthenopaeo.
--- tereti juvat aurea morsu
Fibula pendentes circum latera aspera cinctus
Vaginaeque sonum, tremulaeque audire pharetrae
Murmur et a cono missas in terga catenas.
Schottus in Observ. Human. lib. II. 29. ex MS. emendat ligat pro juvat. Et ita in membranaceo cod. reperi. Sed parum videtur interesse, cum juvat sit sustinet. Verum ille versus: Vaginaeque sonum: et qui sequitur prorsus non video quomodo priori connectatur, aut a quo verbo regatur illud audire. An deest versus? an juvat bis construendum diversis significationibus: juvat fibula cinctus et juvat audire sonum vaginae Etc. hoc profecto durissimum et indignum Statio. Quid denique missae in terga catenae? Vidi quid notet Lactantius, sed de eo nihil memini legere. An [gap: Greek word(s)] est, et catenam dicit flexum illum cristae quem alibi sic describit. Capiti tremit aerea cassis Ter nivea scandente juba? Haereo et a te cupio doceri. Vale. Vir maxime, et me ama. Hagae raptim. ad IX. Kal. Apriles A°. CIC IC CXXXVII.
EPISTOLA CCXCV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Etsi pudori habeam tot molestis meis salutationibus fastidio tibi esse, tamen ut nunc quoque verecundiam istam insuper haberem, officii ratio a me exegit. Vides epistolam Fabricii, quam ut nunc ipsum Hamburgo accepi. mitto, ut videas quam egregia aperiat se occasio, si quid petes, ex istis oris accipiendi. Unas meas expectare se posse dicit, antequam itineri, quod per Belgium instituet, se committat. Non fideliorem latorem optare poteras, aut cui securius committat Lindenbrogius, quae huc velit destinare. Quare si vacat nunc tibi ad utrumque scribere, recte facies, si ad me ante diem martis instantis hebdomadis, qui erit pridie Kal. April, tuas mittes. De loco Statii quam nuper designavi, doceri abs te opto. In Abascantii Poemate vide an legi possit: quis centum valeat frenare maniplos Intermissus eques. Eques frenans centum, hypallage frequentissima est, pro frenans centum equites, quod antea tibi quoque videbatur. Missus autem idem est quod mandatus. Ut mandata signa, mandata castra alibi dixit. Pro jussus consistere inter maniplos, et centum equites ducere. Graeci quoque [gap: Greek word(s)] usurpant pro jubere, quod tibi notissimum. Plura nunc nolo, et vel sic deprecor importunitatem meam. Vale, vir incomparabilis et me ama. Hagae a. d. VI. Kal. April. Anno CIC IC CXXXVII.
page 538, image: s538
EPISTOLA CCXCVI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine, Fateor peccasse me largiter quod non citius gratissimis tuis litteris respondi, et pro excerptis Ovidianis, quae mittebas, gratias egi. Sed illas differo, dum usus pro libidine schedis fuero tuis et remisero eas: istud quominus facerem inhibuit me negociorum turba, quae velut ruina quaedam subito incidentia mihi, licet parva dictu, multitudine tamen magna necdum satis me juris mei esse sinunt. Epistolas statim curavi, et si omnia recte se habent, jam redditae sunt iis, ad quos destinabantur. Excerptis quantum properata perlustratione fieri potuit, mirifice delectatus sum. Inveni statim non pauca, quae lectiones MS. Codicis, quo in Noricis usus sum, confirmarunt. Ut illud Lib. I. Amor. Eleg. VI. Aspice, et, ut videas, immitia claustra relaxa. Et Lib. I. de Arte: jacturas poma myricas. Ubi vulgo, laturas. Quod muniveram Prudentii loco hymno III. Cathemer. Arbor onus tremefacta suum deciduo gravis imbre pluit. Purpureosque jacit cumulos. Item illa: Palliolum nitidis: et: Venerem Cois posuisset Apelles. quae jam olim in scriptis tuis monuisti. quae et plura talia ego, si mei arbitrii res esset, statim quidem in textum admitterem. Ignosce autem stultitiae meae, quod verissimae conjecturae tuae in Pietate Abascantii indubitavi. Scilicet deerat hoc unum mihi, ut elegantissima Epistola tua omnia illa in memoriam mihi revocaret quae dixeras, et clara luce oculos ipsos feriret. Nec [gap: Greek word(s)] equos muto amplius. Nam et Ovidius regere centum dixit Centurionem in Lib. I. de arte, ut Statius frenare centum praefectum equitum. Hodie excusa est pagina illa, ubi istam purpuram tuam centonibus nostris attexuimus. Videbis quam ingenue fessus sim, cujus doctrinae et humanitati et ista et plurima alia debeam. Quamquam hoc mihi non est fateri. Sed profecto, si verum licet dicere, gloriari. Hîc multa animus dictat mihi, a quibus vix abstineret calamus, nisi castigationem vererer, et scirem etiam quae serio et sincere dicuntur, si propius blanditias sint, tibi odiosa esse. Fabii locus est Lib. XII. Instit. Or. c. VIII. Denique linum ruptum, aut turbata cera, aut sine agnitione signa frequenter invenies. Eum locum qui emendasse visus sum, inserueram postremis schedis meis. Corrigebam autem, aut turbata cera, aut ima (sc. cera) agniti erroris signa. ut diceretur nihil quidem in textu correctum, sed in ima cera aliquid additum, unde appareret agnitum esse errorem quemdam in scriptis commissum. Probasne? aut juvat MS. Codex quem contulisse te narrabas? Fac sciam, amabo; et expecto, ut a tuo judicio aut stet aut cadat hoc conjectaneum. Laetatus sum cum legi quae addidisti de probitate et vero animo Scriverii. Ergo omnia illa quae ad te delata sunt, et quae ipse his auribus hausi, fuerunt pessimorum hominum vota et Sabinorum somnia. Equidem non dubitavi, quin hoc velut
page 539, image: s539signo dato arriperent illi occasionem, et qua possent oleum affundere camino: sed verebar ne et ipse suetus semper audire eos, qui verba tollunt cadentia, veritatis esset impatiens. Nunc de constantia ejus prudentiaque tibi mihique gratulor. De excerptis Statianis dicis, ut res est: idemque monuerat me, antequam mitteret Lindenbrogius. sed cum instarem et qualiacunque videre cuperem, transmisit ut erant. Quia alia non habuimus, necessarium fuit, ut isto Catone essemus contenti. Et tamen paucula inde hausi, quae utinam tibi probare possem? Sed confido, neque enim amare me potes, nisi ut multa ignoscas. Atque illud facis spero: atque aeternum facias, obsecro te et obtestor, siquidem id bonae mentis studio, tuique observantia merebor. Ita vale et salve cum omnibus tuis, Princeps eruditorum. Hagae. III. Eid. Apr. Anno, CIC IC CXXXVII. [note: Responsio est ad Salmasii Epist. XC. et respondet ille Epist. XCI. et XCII.]
EPISTOLA CCXCVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio salutem et observantiam. Leidam.
FUisse ad gustum tuum excerpta Urbiciana non tu magis, nobilissime domine, quam ego laetor: optoque ut fideles invenias manus, quae integrum illum tibi persistant. Video enim quantum in eo momenti ponas ad consummandum illustre illud opus, quod tibi in manibus. Si tamen per Phaenicem nostrum te dignum est veteres libros MSS. inspicere: nam hoc ille nuper cum apud magnatem quendam, potentem virum et fama doctum, una pranderemus, aperte dicebat Actum Mechanicum esse, seque nunquam eo pervenisse stultitiae gloriabatur. De Patricio, erravi, non erat ille amicus hic, sed Amsterodami, homo nempe iste morosissimus, quem non semel tibi deformavi, interim curabo ut eum quoque Lindenbrogius mittat. Quam difficultatem aliis crearet imperfecta linguae Italicae cognitio, eam procul dubio omnem peritia materiae facile tibi explicabit. Intra mensem hoc quoque effectum dari poterit, ut librum istum Hamburgo habeamus. Tu modo quas ad ipsum scripturus, fac primo quoque die habeam. Quae ad locum Fabianum illustrandum de ratione obsignandi tabulas aut literas addidisti, tam grata mihi fuerunt, ut cum plura suppeditarent, quae me doceri erat aequum, te abrupisse doleam. Sane cum multa de cera et lino legerim, notaverim, fateor tamen me nunquam ritum, illum satis intellexisse. Tibi vero hoc [gap: Greek word(s)] in solidum debeo. Locus posterior Julii Pauli egregius est ad emendationem tuam cuivis paulum modo attendenti probandam. Martialis versus de Livio didiceram explicare ex notis ad H. A. tuis. Gevartius lib. IV. Pap. Lection. cap. III. insultat interpretibus Martialis, cujus acumen nescio an magis pastoritia fistula
page 540, image: s540dignus sit, quam omnia, quae caeteri attulerunt. Et scio tamen fuisse, aut esse potius, cui nunc quoque commentum placet. De Metio verissime correctum vel invitis MSS. Nullis fidiculis inde extorqueatur sensus, qui ad aliam historiam alludat. Subtilitas illa distinguentis inter in contraria versi et in diversa acti, eum decet, qui quid agere, quid vertere, quid diversum sit ignorat. Paucaque fortunae plane insulsum et fatuum mihi videtur. Parca ut vere explicas, ita profecto summa cum gratia et notabili proprietate accipitur. Sed illud scito sic tenere patrem, sic filium ab eo didicisse, ut quo quid sit simplicius et apertius, eo magis ducant esse Ovidianum. Quomodo bene eos dicere puta, sed quod bene dicunt male intelligere. Neque enim simplicitatem istam ex genio Nasonis, sed ex sui opinione, dimetiuntur. Vidisti opinor, optimi Gruteri ad Sallustium notas. In eis eandem rationem sistit. Cum enim brevitas Sallustiana omnibus in ore sit, vix vero centesimus quisque eam meo judicio capiat, quodcunque vocabulum salvo sensu abesse posse credebat, censet superfluum, aut certe sententiam veterum de Sallustiana brevitate tacite oppugnat. Eodem videbis modo hos quicquid exquisitum, nec obvium impolitis auribus, si otium hoc sumere velint, ut iterum notas scribant, una litura exstirpare, et quae monachi deliraverunt, aut ipsis male feriatis venerunt in solum, Nasoni impingere. In Epist. Hypermnestae: Et queritur, factum sanguinis esse parum. negabant latine dici aliquando. Subserviebant qui aderant, alter pervigilii, alter Plutarchi editor et corrigebant tractum vel jactum vel tactum. Nec potuissem ulterius contra niti, quicquid dicerem, nisi objecissem eis Livii locum ex lib. II. 30. plusque ibi sanguinis promiscua omnium generum caede, quam in ipsa dimicatione factum. Alibi: Perfide quo pretio, qua nece dignus eras. Emendat Scaliger: Perfidiae pretio qua nece, sine dubio ex libro MS. Et tua excerpta ita habent, sed non vacat nunc requirere, certus autem sum me legisse. Quid verius, quid elegantius? ille noster hoc insuper habito nuper scribendum me monuit, nescio ex quo libro Perfide qua paena qua nece. Nesciebat precium et mercedem in malam quoque partem accipi, sed hoc ajebat esse simplicissimum. Omitto alia, ne senio sim tibi. Hoc ergo magis miror, quomodo tutet ausus fuerit reponere: quod cum ineptissimum revera sit, speciem tamen habet rarioris verbi. Suavissima vero et frequens Poetae ista repetitio est. Verissimum [gap: Greek word(s)] et in vt debere mutari. Ingenuae vires, si placebit, retineam. Ut enim liberi homines animum a sapientia, ita servi corpus a robore et injuriarum patientia habent aut habere credebantur instructius. Cujus rei rationem meministi dare Aristotelem lib. I. Pol. Et habent illud Bersmanni, Pal. et Pirchaimeri codex. Et similiter Martialis: Vires ingenuae salubre corpus. Item: Invalidum est nobis ingenuumque latus. Ovidius alibi indignum censet: Ingenuum dura ponere corpus humo. Valeat tamen hoc, si tu probabis. Caetera omnia vehementer mihi placuerunt. Illud imprimis elegans: Quae mimis prodest, scena: Illud eruditum de authore, qui mollem Achillem fecit: ubi confossiorem soricina naenia istius notam fecisti. Et haec tamen, ceu nescio unde ex abdito petita, cum similibus quam maxime vulgus admiratur. Vellem, vir maxime,
page 541, image: s541hoc impetrare a te possem, ut quoties a gravioribus. studiis quiescere et velut interjungere velis, digrediaris in notas illas, et ut cepisti excutias infelix lolium, cujus plena messis est, non quidem ut singula denotes, et minuta quaevis, quaeque etiam nobis patere posse putes. Non adeo abuti otio tuo volo, aut operam a majoribus detractam in hunc ludum damnare. Sed illa minus apparentia et speciem atque personam quandam abstrusae doctrinae praetendentia. Nescio enim quomodo hoc ille peculiare habet, ut cum maxime nugatur, maxime exsultet, et hac gloriatione incauto lectori assensum extorqueat, quod plurimis in locis observavi et quosdam hîc asscriberem, nisi omnia illa jam obelis tuis designata certum haberem. Sed simulatque Statium deposuero, haec cura erit mea, ne, si illi denuo Nasonem conspurcaverint, vindex ei desit. Epistola, quam plus millies ad me scripturum promisit pater de Statii aliquot locis controversis, in spongiam credo incubuit, aut certe, si nondum caepta est, non scribetur. Nec ego valde sollicitus ea de re sum. immo sapere eum puto prae duobus sodalibus, qui tot vulnera a se bono poetae meo inflicta per me publicari sperant. Sed nae illi vehementer se falsos deprehendent, post tres, ut multum, Hebdomadas. Quae de prima Syllaba vocis athletes, notasti, adjeci in Chartula, quae jam in manibus est operarum. Fuerat autem disputatio illius, quem significabam, honesti et non ineruditi, viri mecum non proprie de positione Syllabam eam producente: non dubitabamus ambiguas illas esse, quae ante liquidam consonantem haberent. Sed cum [gap: Greek word(s)] descendat, [gap: Greek word(s)] vero contractione ex [gap: Greek word(s)] factum esset, possetne syllaba, quam contractio longam fecisset, et in dissyllabis posteriore correpta circumflexo notasset, corripi. Nam in [gap: Greek word(s)] privativum est, non possunt ergo haec, nisi quoad positionem, cum [gap: Greek word(s)] comparari. Ad hoc ego respondebam, quod in prioribus scripsi, nempe Latinos in Graecis vocabulis interdum suo jure uti. Quod non sic intelligebam, quasi Graecas syllabas pro lubitu suo producerent corriperentque, quod omnino falsissimum: sed quod in Graecis vocabulis suas regulas, ceu Latinae eae essent, adhiberent. Ut in Coo, pliada, romphia factum: quippe vocalis ante vocalem corripitur. Ut in Hector ubi est? quia in R desinentia brevia sunt communiter. sic in Athletes, quia [gap: Greek word(s)] Graecis esset ex communibus, positio autem illa etiam ambiguam syllabam faceret, nullo respectu contractionis habito, primam a Statio correptam dicebam. Ut ut sit, verissime a te emendatum est, et stupidum esse oportet, qui de eo dubitare velit. Tuas ad Reverendum et Cl. Dn. Rivetum statim detuli. Vale, maxime virorum, et de studiis meis, quod facis, optime mereri perge a. d. IV. Kal. Majas Anno. CIC IC CXXXVII.
Excerpta tua Ovidiana penes me esse sciant illi, et legant; ut oculi illis doleant, ego nunquam thesaurum illum communem faciam in talibus, qui nihil se aliud invenisse putarent, aut videri vellent, quam calvus si pectinem, quam Gallus Gallinaceus, si pretiosum lapidem. [note: Responsio est ad Salmasii Ep. XCIII.]
page 542, image: s542
EPISTOLA CCXCVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Responsio videtur ad Salmasii Epist. XCIV. qui respondet Epist. XCVI.] Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine, Jamdudum ex scriptis tuis cognoveram, quanto intervallo in originibus Graecae et Latinae linguae eruendis omnes veteres recentioresque superasses, quam latum dedisses limitem aliis, si quis secretiori aliqua eruditione imbutus vestigia tua perlegat. Ejus rei certissimam quamvis, etiam absque his foret, fidem postremae duae, quas a te accepi, mihi confirmarunt. Unde ut multos gravesque Grammaticorum errores condemnavi, ita sic in omnibus satisfactum mihi esse fateor, ut nihil sit, quod aut non cum rationibus tuis conveniat, aut si disconvenire videatur, non ipse facile solvere possim. De ipsa quidem emendatione Statiani loci nunquam dubitavi: Et pridem quae ibi in diatribe notavimus, edita sunt. Spectat enim ad sinem libellus meus, et praeter indices et Praefationem omnia sunt perfecta. Non poteram autem satis removere, quod unum de quantitate mihi objiciebatur dubium. Itaque quod ad haec laevia te submisisti, et de omnibus accurate me docuisti, immensas tibi gratias ago. Internas aras in Ovidio Epist. VII. 113. nunc ferre possum. Illud Herceas, quod hariolationem vocas, si incidisset illis hominibus, qui se amant sine rivali, non jactarent, se non albis quadrigis invehi meritos arbitrarentur? Hujus ergo ut ingenium laudari meretur; ita alteram conjecturam in Epist. XIII. 113. quibus arsa relucent, ut solet a fuso, non possunt improbrare nisi illi, qui omne eruditum, vocesque a plebe summotas ex Nasone exterminant. Si quid video, haec ipsa veritas est, et multum tibi debeo, quod mecum eam communicaveris, Quod in prioribus de illa subindicaveras, non intellexeram, et erat animus cum scriptionem ordiebar, rogare, ut loquereris apertius. Sed nescio quomodo id oblitum sensi non priusquam meas manu emisissem. Nunc etiam vere puto reprehendi a te audaciam transpositionis in Epist. Penelopes: et ad servandum ordinem qui vulgo est, recte explicari [gap: Greek word(s)] hoc faciunt: Nec displicet, tu solum imitaris. Incidi his diebus in locum Lib. XIV. Metam. vs. 656. de Vertumno; custosque intravit in hortos Pomaque mirata est: tantoque potentior, inquit; Inserunt olim vulgatae post ultima verba duos versus, quos citat homo noster. ubi cum multa esset nugatus, concludit tandem non dubitare se, quin aliquid desit. Ego sic accipio haec verba, formulam illam loquendi, tanto potentior, non ceperunt et ipse et alii, qui locum illum vitiarunt: quae mihi eodem modo dicta videtur, ut apud Comicos, Senecam, Phaedrum: tanto melior; tanto felicior. Quo quis valet, eo potens est et dicitur saepe Ovidio. Sic nobilitate potens, sic generis natisque potens. Opes autem Pomonae erant poma: Census profecto nobilis heroico aevo: Unde Polyphemus Galatheam dicit, nobiliorem
page 543, image: s543pomis. Viso ergo Pomonae hoc censu, tanto potentior inquit Vertumnus. De hoc scribe mihi quid sentias. Pertinacem inscitiam novantiquorum poematum [note: Scriverii.] constipatoris, hercle, miror. Nam illa quidem quae ponis in armis, item, vere natus (hoc prius scisse vellem sic a te defendi) tam aperta sunt, ut stuporis meri sit non assentiri; supponere autem armatus, et ver renatus annus confidentissimae et incivilis audaciae. Nimirum hoc habet, qui cogitur admirari tua scripta, cum alia legit, ubi te secum comparat, hoc est in locum incidit, quem uterque tentastis, ita se amat, ut non possit non te post habere, et usque suam palpare scabiem. Equidem Gentis vitium est, omnes alios prae se fastidire et contemnere, in qua scias quanti se facere oporteat eum, qui [gap: Greek word(s)] suae sapientiae ante caeteros opinionem gestat tot adulantium ac symbolorum larga humanitate auctam in majus. haec sano officiunt satis judicio: quid si accedat invidia, et quos aperte appetere non audet, ignavo ac imbelli dente sic admordeat clanculum, atque libidini suae obsequatur. Disputationem aliquando cum eo habui super Juvenalis loco: Qui Lacedaemonium pitysmate lubricat orbem: dicebam te nihil ibi dubii reliquisse: meque ipsum, qui Scaligeri sententiam antea prae caeterorum commentis probarem, simul legissem tua, nihil fecisse citius, quam ut assensum darem. Et eram forte recens tum ab iterata lectione, rationesque tuas omnes clare exponebam. Ille tamen pertendebat scribendum: Qui Lacedaemonium per crusmata lubricat orbem, quia Baetica crusmata in Martiale suo legerat. Et videbis cum prodierit, qui nunc commentator esse Juvenalis minatur, radiare hanc ibi conjecturam. Nam hic verus utrique Subballio est: Ille vero etiam ineptissimorum somniorum adeo tenax, ut sive vera sive falsa esse putet, susque deque habeat, dum nomen suum in scripta aliorum insulciet. Hinc illa Ilias vanissimorum commentorum, quibus speravit se omnes paginas in mea Diatribe posse facere. Sed mirum quantum se opinionis falsum videbit: quamvis et pudeat me, servandi moris et fucatae amicitiae causa, laudari toties illa nomina ibi, quoties facere id coactus sum, et tibi quoque non dubitem improbatum iri. Sed vides quae fortuna sit mea, ut levissimae etiam invidiae ferendae impar: Quam tamen hactenus cedendo omnibus, praeferendoque omnes mihi vix vitare potui. quid me fieret, si inspexisse illos propius et propemodum intelligere me faterer? Quare non commovebunt te ista, vir maxime, quae vereor ne manifestae vanitatis reum faciant faetum illum: et de animo meo judicabis ex hac litterarum simplicitate, cum qua ut fidem serves, facile suspicaris, quanti mea intersit. Equidem verum et ingenuum erga me amorem ut apud illos excitem, pridem desperavi, ex quo nosse illos, immo nationem caepi: sufficit, si non inimici sint professi, et quia suorum miratorem me putant, non male velint mihi, aut noceant: Ea enim nostrarum rerum nunc incertitudo est, ut abs quîvis metuere et neminem offendere nobis curae sit. Interim non dissimulo, me aliqua apud te, si tamen; gratia pollere, et crebras tecum alternare litteras: sed ubi de ambitione sua quid injiciunt,
page 544, image: s544dico me ista nec scire nec curare; id agere, ut aliquid discam, hîc subinde me in loco lubrico servat Apollo. N filius Dordrechto redux nudius tertius cum transiret, horam fere unam apud me garriebat. Strenue in Ovidio ajebat pergere: excerptorum mentio nulla: unde conjicio, postquam audivit ex te Scriverius, illa penes me esse, nondum cum eo esse locutum. Sed forte non petet, quia non magis aliquid volet tibi debere, quam nos ad indignas manus thesaurum istum pervenire. In loco Livii lib. VII. C. 15. nihil variant excerpta. Nos foenus tuum anxie expectamus: aliud quod epistolari die (liceat sic loqui) pensum, ut mihi scribis, laetissimus semper accipiam. Fabricium Leidae audio fuisse, et vide quam parum ipsi simus curae, qui tot epistolis spem fecerat mihi videndi sui, et sibi fuerat eo nomine gratulatus? cum Amstelodami tot dies exegerit, tot Leidae, me insalutato transiit. Quid dixit, quaeso, quid prae se tulit? nisi illis mortalibus, qui pessimo rumore hîc famam ejus laeserant, cum quibus bacchari assueverat, similior, quam verorum amicorum amantior est. Vale, Nobilissime Domine; Hagae. V. Eid. Maji Anno. CIC IC CXXXVII.
Quid sentis de loco illo in Soteriis Rutilii. vs. 13. Nosterque ex ordine collis confremat. Ita enim se restituisse ait Domitius, cum MSC. haberent. an latet aliquod nomen regionis, urbis? cogita quaeso.
EPISTOLA CCXCIX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine, quas ultimas a te accepi, non fefellerunt expectationem, quam semper de tuis habere soleo. Ita doctrinae et humanitatis tuae nectare non dico irrigarunt me, sed inebriarunt. Quid vero est quod liberam mihi potestatem facis tua reprehendendi? [gap: Greek word(s)]; Non ego adeo sum fatuus, ut cum illis, qui soli sapere sibi videntur, certem; ut hoc mihi attribuam aut petam. Ego vero tum aliquid profecisse mihi videor, cum tuis assentiri possum, facilioribus quidem sine mora, secretioribus vero illis post quandam ingenii contentionem. Si dubito, non argumenta quaero, quibus meae opinioni adsim, sed in agnitionem imbecillitatis meae reducor et laboro in hebetudine sensus mei corrigenda. Quod etsi subinde molestum est, non aegre fero tamen: quia haec velut modestiae retinendae admonitio est. Illud vero quo contingit saepius, eo impensius laetor, et vel pro pusillo hoc quod accepi, quodque assecutus sum Deo doctorique meo gratissimas gratias ago. Si vero cum millia multa me docueris, semel forte, dum inter gravissimas occupationes mihi tamen vacare non desinis, aliud agentis calamus praeceperit mentem, et in minutiis non alta cura dignis, vacillaverit; utar ea libertate, cujus copiam fecisti; non ut erroris alicubi te convincam, (crede mihi ex animo
page 545, image: s545loquenti, vanam ambitionem et typhum, quo nescio quomodo litterae nostrae jejunos quosdam et mei similes inflant, pessime odi) sed ut accuratius mihi cupiam monstrari, et clarius explicari, in quibus haesito. Quae de epenthesi Jonica notasti, verissima sunt, et magnam erroris nubem oculis meis exterserunt. Nec de antiquitate et praerogativa temporis in Attico Alphabeto dubitare possunt, qui non Graecae historiae prorsus ignari sunt. Sed quid dicis de voce [gap: Greek word(s)], quae omni Grammaticorum vulgo pro [gap: Greek word(s)] facta putatur. Nec epenthesis hîc locum videtur posse habere, cum origo, ut illi volunt, sit [gap: Greek word(s)]. sed [gap: Greek word(s)], si non ex [gap: Greek word(s)] factum, cur alpha habet jota subscriptum: aut quae differentia inter [gap: Greek word(s)] satio, et [gap: Greek word(s)] cano? Hoc ergo explica mihi. In Ovidii loco Epist. XI. 46. Denaque Luciferos Luna premebat equos. omnino ferri illud dena non potest, ob rationem quam addis: quicquid ille philosophetur. Hoc verum est librum posse conscribi locis illis, ubi tam decimi quam noni mensis mentionem faciunt in hac re veteres. Sed hoc non dicit dena. Vide autem an scribendum sit, Plenaque? Et videtur hoc probari per [gap: Greek word(s)] premebat. Quod etsi in genere de aurigis dicitur, tamen proprie competit properantibus ad finem et metam sui cursus. Nec Luciferi equi aliter excusari videntur posse, quam per Hypallagen, ut equis datum sit Epitheton, quod ipsi Lunae debebat addi: Il Art. Amat. 660. Male viva, certissimum, elegantissimum, et proprium, et signatum est: nec aliter legendum esse credidi, ex quo Pallium tuum Tertulliani legi, et ita quoque Palatinus, et ille, quem ego in Germania contuli. Habui super hoc ipso loco acerrimam contentionem adversus N. quid quaeris? persuadere non potui. si omnino [gap: Greek word(s)] necesse esset inventa fruge, malim equidem quod Gevartius male visa probat alio loco, ubi male conspectus: quam illud ridiculum et exsibilandum est, mala visa? sed aliud sane est conspectus hoc usu, aliud visus. Epist. XIII. 137. Heroisin et Troasin non dubito quin vera sint, et ipsius Nasonis. Infernae arae, ut placere sane non possunt, ita nescio quomodo nec internae illae satis sunt ad gustum. Si infectas aut tale quid posset supponi, amarem magis. Itaque te oro, ut per ocium aliquando de isto loco cogites. Si tamen in MSC. Herculeas legitur, quid opus cunctari? Unde autem tanta mutatio? Lib. VI. Livii c. 36. ita invenio in duobus MSC. legi: ni potius quam sorte creditum solvat. in tertio: an placeret faenore circumventam plebem potius quam sortem creditum solvat, corpus in nervum ac supplicia dare? Ad Lib. XXXV. nihil habeo. non enim ultra XXX. excerpta nostra porriguntur. Ultimum illam partem nullis blanditiis ab Dracone illo hesperio extorquere potui. Sed quando thesauro isto nos beabis? salve et vale cum tuis, unicum decus meum. Hagae a. d. IV. Eid. Majas A°. CICICCXXXII.
Lib. v. Silv. piet. Abas: Laudavi palmariam tuam emendationem: nullaque famosa signatur lancea pinna, Itaque locum ex scholiaste Juvenalis: Antea si quid consules. Nescio quid sibi velit [gap: Greek word(s)] Antea, an scribendum anxia. Ut sit prima vox versus quam explicat. Inipice, quaeso, Scholiasten. Nam mihi ille ad manus non est. [note: Responsio ad Salmasii Epist. XCVI. ipse respondet Epist. XCVII.]
page 546, image: s546
EPISTOLA CCC. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Responsio ad Salmasii Epist. XCIX et CI. Respondet vero Salmasius Epist. CII.] Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Lapsam hebdomadem miris modis eripuerunt mihi certi homines maleferiati: etiam unum diem urbe abesse coactus sum. Ea causa est, quod gratissimis litteris respondere statim non potui. Illud, Foenoris accedat merces omnino alicubi me legisse puto: sed ad ipsum repraesentandum aeque me deseruit memoria. Manilii esse initio suspicabar, sed cum integrum percurrissem, non inveni. Ipsa observatio tua adeo mihi placuit, ut continuo non paucos locos ad eam exegerim, et deprehenderim verissimam. Itaque quod hoc quoque nos docuisti, immensas tibi gratias, ingentem sitim istius operis mihi excitasti. Quod quia admonuit, scribam nunc rem invitissimus, quam tu cum risu leges. Eruditus quidam juvenis Belga, quia ex me audiverat propediem id typis datum iri, dicebat nuper habere se librum MSC. JCti cujusdam Hispani, maritimum spolium, de Usuris. Eum jussit offerrem tibi, si uti velles. Respondi ejusmodi adjutoribus te non egere: deinde procul dubio tractari ibi forenses quaestiones et naenias ex recentibus JC. millies repetitas: quod genus toto coelo a tuo scribendi more differre. Nosti [gap: Greek word(s)] gentis. non persuasi ut urgere desisteret. Itaque liber penes me est, et expectat quid jussurus sis. Est autem talis qualem fueram suspicatus. Prima quaestio est: Usurane sit mutuum dare cum pacto, ut mutuarius teneatur partem mutui in mercibus accipere aut solvere in alio loco? secunda: Utrum usura sit mutuare aliquid, ut tantumdem reddatur, quando plus valebit? etc. Ego mandatum persecutus sum: tibi ridere, vel ad haec non respondere licet. In Statio: Septenusque ordine collis, utinam non tam longe a vet. Lectione abiret. Vix me contineo, quin euge acclamem. adeo nihil convenientius sensui fingi posset. Senusque ex ordine collis nimis videtur eruditum. Malo tamen quam interpretum [gap: Greek word(s)]. Locum Scholiastae Hephaestionis valde velim habere descriptum; nec enim is scriptor in mea librariola est. Verissime reprehendis imperitiam corrigentis in Ovidio: Quo mihi fit genitor. In lib. VI. Fast. vs. 435. autor in incerto est, res est Romana. tuetur Vesta, quod assiduo lumine cuncta videt. Mira hîc affertur Scaligeri emendatio, sed an non scribendum, juncta. Quod pronomen est, non conjunctio. Erant autem iisdem in penetralibus Vestalis ignis et [gap: Greek word(s)] Palladium. Citavi hunc locum in Diatribe: sed corrigere oblitus sum. Ea perfecta fuisset, nisi deficerent litterae, ut loquuntur, Capitales ad indices adornandos. illae dum funduntur, opusculum non exit. Bodecherus cum [note: Vid. Gronov. Epist. ad Heins. XX.] lituo hujus expeditionis, nuper hîc quatuor integros subsedit dies, ut haberet occasionem caedendi Fr. Vossii: et fecit in via celeberrima media
page 547, image: s547luce. vide otium et dignitatem Professoriam: Rumusculos quod non nisi contemptu dignos aestimas vehementer laetor. Et profecto jam dudum eo profecit tua virtus, ut possis [gap: Greek word(s)] Litteras ad Lindenbrogium curavi. Epithalamion illud, in quo sic [gap: Greek word(s)] ob certas causas habere me vellem: et, si fieri posset, editum cum lituris tuis. Vale, maxime vir, et me solito favore complectere. Hagae III. Kal. Jan. A°. CICICCXXXVII.
Hanc epistolam nudius tertius sera nocte scripseram, ut altero die summo mane deferrem ad aurigas. Ecce adsunt Vossii, et totum istum diem Genialem cum ipsis in suavissimis sermonibus habui, quorum praecipuum argumentum tu fusti. Nunc etiam nunciatur te auctum esse liberis. quod ex animo gaudeo, eamque rem tibi, puerperae atque ei quod natum est, bene evenire Deum precor.
EPISTOLA CCCI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
MAxime Virorum. Quid promerueram de te, Nobilissime Domine, ut me fraudares palmaria illa Ovidiani loci correctione, nisi Deus quispiam bene advocatus me suspicari de ea coegisset? Certe enim talis primo intuitu mihi visa est: nec dubitare possunt nisi Acrisii et Acrisiorum filii. Vere dicis multa esse, quibus probare eam possis. Puto et Prudentii loco, qui mihi incidebat Lib. II. in Hymn. Ut Tragicus Cantor ligno tegit ora cavato Grande aliquod cujus per hiatum crimen anhelet. Verissimum etiam [gap: Greek word(s)] praetexit. Ille N. quaesierat hîc nuper per epistolam ex JC. quid esset lib. IV. de Ponto. el. XV. Teque meae cassam servatoremque salutis, Meque tutum libra novit et aere magis. Ita enim habet ista Editio. Veniebat ille ad me et petebat Ulpianum et Theophilum, ut describeret loca illa, ubi mentio facta testamenti per aes et libram. Dicebam de ritu illo satis multos notasse: Inter caeteros Brissonium: sed hunc quoque errare, quod magis, non minus legeret, cum illud a saevis correctoribus esset. Insanire videbar homini, quod tam sanam lectionem loco movere vellem. Silui ergo et mihi sapui, si tamen sapui, quod tu judicabis. Habent enim optimi quique MSC. minus, non magis. Et errori illos implicuit quod dicendi illud genus non intellexerant: tuum libra et aere minus. quod elegantissimum est. Et simili fere sensu Galba apud Ciceronem filios suos parvos tutelae Populi Romani commendat, ac se ait tanquam in procinctu testamentum faceret, sine libra atque tabulis populum Romanum tutorem instituere illorum orbitati. Nisi quod Ovidius non ad testamenta, sed mancipationem in genere alludit. Sic Manilius: Tarquinioque minus Reges. id est, praeter Tarquinium. Statius: Pallados armisonae, pharetrataeque ora Dianae Aequa ferunt, terrore minus.
page 548, image: s548Ausonius in periochis: amissis una minus caeteris navibus. Tuum ergo inquit, mancipium sum, sola libra et aere minus? sola haec mancipationi meae defuere. Per aes enim et libram Dominum mutabant mancipatione, quae res mancipi erant, et nexu abalienabantur, ut est apud Boetium. sic hunc locum tractaveram dudum in miscellaneis meis. Tui de foenore in dies mihi sitis crescit: etiam Lindenbrogio nostro, qui me statim, ut editum fuerit, sibi comparare jussit. Is salutat te plurimum. Acronem et Porphyrium non habeo, nec nancisci possum. Cruquianus commentator ita: hic Fufidius capiti a summa capitali quinas enim exsecat id est quinas centesimas de sorte deducit in singulos menses, quas aut accipit aut tabulis notat. Cruquius ipse: exsecat scriptum est in o. c. quinas autem centesimas exsecare, est, de sorte seu capitali summa (ut fertur) foenus exigere, est quod Flandrice dicitur. vyve ten hondert. Quod quidem exiguum est in annos at in menses singulos intolerabile. Quod ne fieret apud Romanos Censoribus negotium datum erat. Laev. Torrentius: caput vocat sortem ipsam; mercedem vero sortis fructum, quod proprie vel foenus vel usuram dicimus. foenus tanquam fetum quendam sortis, usuram quod usu detur. Merces vero proprie in locatione appellatur, ut in emptione praetium: Horatius igitur [gap: Greek word(s)], ut paulo ante conductos nummos vocat foenori acceptos, sic nunc mercedem quae pro eis penditur. etc. Fufidius iste quinas in singulos menses capiti mercedes exsecabat, hoc est quinos quot mensibus aureos pro centum numero datis tanquam vi quadam in summa indigentium necessitate auferebat, non toto biennio fortem aequans. Sic illi. De loco Martialis et Epithalamio sis memor, quod commodo tuo fiat. Epistolae Casauboni sunt sub praelo: sed tardius procedebant operae, dum iidem inter meam Diatribam et illas laborem partirentur. Quod nunc desierunt facere: et proximis diebus mei libri exemplum habebis. quem utinam oculis tuis subducere honeste possem! Sed tanti est errasse, tanti plurima jejune et inepte dixisse, ut veriora et certiora a te docear. Salve et vale, primarium literarum ac meum decus. Raptim. Hagae a. d. XIII. Kal. Jul. Anno CIC IC CXXXVII.
EPISTOLA CCCII. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Respondet Salmasius Epist. CVII.] Claudio Salmasio. Leidam.
MItto ad te tandem, Nobilissime Domine, infelicem foetum nostrum seu abortum verius Diatribes in Silvas Papinii, pro quo etsi semper metui, tamen cum maxime discrucior animi cogitando, quis sensus futurus sit tuus, quae de nobis existimatio, cum tantum cumulum inscitae [gap: Greek word(s)] et inanilogae inscitiae sub conspectu et uno quasi oculi ictu es habiturus. Utinam paucae modo paginae, immo lineae probarentur tibi! Utinam invenires aliquid, propter quod caeteris ignosceres! Quicquid sit, hoc etiam te oro, ut
page 549, image: s549perdere digneris horas nonnullas vacuas, et idem sumere in illa jus, quod in Nasonimastiges, caprimulgos [note: Pervigilii Veneris Scriverium scilicet, Quaestionum Romanarum Boxhornium.] P. V. et Q. R. editores, et per Epistolam quamvis longam apud ipsum me plectere abnormem illam Minervam. Non dabis beneficium invito, et hoc certe intererit, ut et castigationem utcunque acerbam aequissimo animo feret, etsi vel totus liber una deleatur litura, spem tamen habet autor se imprudentia sua atque [gap: Greek word(s)], non perditurum affectum tuum, quem ut nulla doctrinae opinione, solo cultu erga nomen tuum, acquisivit, ita eadem arte ut desint caetera omnia, se servaturum, si quid in rebus humanis certi est, certum exploratumque habet. Misi ad te ipsum exemplar, quo, dum sub operarum manu liber est, ipse usus sum: cum nondum haberem paratum, quod tibi proprium destinavi, et perire mallem non diutius tortus. Eum ipsum licet tibi obelis tuis distinguere aut configere: sed ut remittas postea, cum exemplum purum, quod retineas, ad te curavero. Nondum enim dedi cui inscripsi, nec aliis, quorum quidam ea ambitione sunt, ut sinistre interpretarentur, si ultimi tam Levidense donum acciperent. De loco Varronis quando sic illudere mihi voluisti, ut sententiam meam quaereres, ludibrium debere tibi pergam. Puto ergo falli Varronem, non tantum in ridicula illa origine [gap: Greek word(s)] nexi, sed et quod ceu diversas ponit sententias Manilii et Scaevolae, quarum utraque vera est, nec inter se pugnant. sane et Cicero distinguit ea, quae tenentur jure nexi, et jure mancipii. Nempe quae habeo jure mancipii, eorum sum Dominus: quae jure nexi, in ea habeo obligationem. Ita non contradicunt sibi Manilius et Scaevola. Nam Manilius requirit, ut quae nexa sint, eadem quoque sint mancipi, hoc est talia, quorum commercium sit, et quae mancipari possint: Scaevola dicit nexum esse, quod per aes et libram geritur, praeterquam quae dantur mancipio. Et haec enim per aes et libram geruntur, sed plus dant juris, quam nexa. Non negat igitur Scaevola necesse esse, ut aliquid, quod per aes et libram geritur, sit nexum, id esse rem mancipi: sed dicit aliud esse tenere aliquid jure nexi, aliud jure mancipii, quamvis utrumque per aes et libram geratur. seu omne id nexum esse, quod per aes et libram geritur, si non mancipio detur. ita negatione unius speciei, definit alteram, quod non negat Manilius. Quod mancipio datur, ejus fio dominus: quod nexum est, ejus proprie non sum dominus, sed habeo tantum in id obligationem. Et ita nexus quoque differt a servo, etsi obligatus est, ad serviles operas praestandas. Nexum habeo jure nexi, non jure mancipii; at servos habeo jure mancipii. Sic quod mihi pignoris loco datum est habeo jure nexi: illud etiam etsi penes me sit, non tamen est meum. Logica haec Etymologia est, non Grammatica, videntur omnia quidem mancipia etiam esse generali vocis notione nexa, aut quae habeo jure mancipii, eadem me habere jure nexi: sed non contra aut reciproce. Ita Cicero cum dicit abalienationem esse traditionem alteri nexu, sine dubio generaliter vocem accipit, ut etiam quae mancipio dantur, comprehendat. Sed ad utrumque requiritur, ut sint res illae, quae sive jure nexi, sive jure mancipii tenentur, res mancipi. Quod
page 550, image: s550volebat Manilius. Nec adversatur quod liber homo, qui non est mancipi, ob aeratus potest nexus fieri. Revera enim liberi hominis commercium non est, ideoque non potest esse mancipi: sed ut fiat nexus, fit ex dispositione legis, quae obaeratos necti jussit, et ad refrenandam indiligentiam quorumdam patrumfamilias, hoc introduxit. Ita etiamsi liberi hominis commercium non sit, idque leges sciverint, homo tamen major viginti annis, cum ad pretium participandum venundari se patitur, sit mancipi et servus, etiam dispositione legis, quae unicuique favori pro se introducto renunciari licere, et hoc modo lasciviam fraudatorum coercere voluit. Fateor tamen omnia ista non tralaticia obscuritate involuta mihi videri, et nescio an recte singula intellexerim. Tu judicabis, et si erravi, me in viam reduces. Habebam in Miscellaneis meis duo capita de nexis debitoribus, ubi Livii, Senecaeque loca non nulla explicantur. sed postquam intellexi te de foenore scripturum cancellare ea constitui. Non enim tam ineptus sum, ut non te de his omnibus veriora firmioraque prolaturum crederem. Vale, vir maxime, nec in mentem veniat tibi, ut ob tenuem immo nullam cognitionem meam sive doctrinam mores meos et animum odisse velis. Hagae. a. d. VIII. Kal. Jul. A. CICICCXXXVII.
Illud etiam rogare te volui, et paene fueram oblitus, si in aliqua libelli mei incides, quae videntur ambitum sapere et laudationes praeferent hominum, de quibus quid secreto sentiam, nosti, ne irascare. Crede mihi, non tam te, quam me ipsum talium pudet pigetque, et tamen moderata haec erunt, praeut alii grassantur. Aliqua etiam mutis insaniendum fuit. Iterum vale.
EPISTOLA CCCIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
QUibus incesserim laetitiis lecta epistola tua, Nobilissime Domine, describere tibi non possum, sic ut credas, quia non vidisti. Unus es, quem revereor, quem timeo, quoties calamum manui applico, cujus [gap: Greek word(s)] oculos nihil fugere puto, quod Homericis scriptum est. Qualia multa cum haud dubie in libello sint nostro, tamen meliora penes te valuisse tantum, ut his illa condonares, et totum opusculum laudares, hoc vero mihi omnia ambitiosorum hominum vota transcendere videtur. Tibi enim probari existimo idem, quod omnibus doctis et bonis probari. Atque etsi illud magis ex affectu profectum arbitrer, quam severo strictoque judicio, tamen ipse affectus mihi judicium est, quod neminem eo usque adames, quem non elegeris. Plausu igitur illo tuo sic erectus sum, ut de studiis meis animum nequaquam despondeam, et hoc amabili mihi somnio mihi blandiar, non omnino perditum esse oleum, quod lucubrationibus nostris impensum est. Interim refrigerata congratulatione illa recenti, non abstineo petere, uti quae condonasti etiam notes, et
page 551, image: s551emendare me sinas naevos, qui specie rectiorum absconduntur. Sunt enim non pauca, quibus ipse diffidam, et ideo proposui, ut certiora discam. Sunt quaedam jejune dicta, ut exactius ab aliis tradantur. In quibus est locus ille, ubi defendi in Tiburt. Manlii contra Gevartium, Satiram turbare. Si hîc fuisses cum illa notarem, aut facilior copia mihi foret per literas te consulendi, petiissem, ut quod de Satira tractavit Danaes pater examinare me doceres. Bella namque occasio erat materiam illam sub incudem revocandi. Licet enim scirem te et alios doctissimos viros sententiam Casauboni magis probare: tamen inveniebam ibi quaedam, quae quomodo seponenda essent, satis decernere non poteram. Itaque nec illi assentiri volui propter vestram dubitationem: nec sententiam ejus tangere, quod rationes, quibus confutarem, satis explicatas non haberem. Inprimis speciosus est ille Hesychii locus: [gap: Greek word(s)], eum enim pro se adducit ut satiram Graecum esse verbum, et satiras Graecae inventionis esses probet. De hoc et aliis, quae eodem ducunt, quid sentias perscribere te nimio velim, et sic repetes solemne scribendi genus, quo adversum me pridem usus es, et usurum te spopondisti. Quod obelum obelo transfigis, non aliter expectaveram, et omnino recte factum judico. Homo quidam tibi non ignotus, ut primum id legerat, monebat [gap: Greek word(s)] Graecos dicere consuevisse. Ei objiciebatur autoritas Phaen. qui semper media longa eam vocem pronunciaret. Ille cum videret gratius fore, si defenderetur aut excusaretur quod semel placuerat, tantoque Catone niti diceretur aut fingeretur, capiebat vorsoriam, et Graecos ajebat interdum brevem vocalem ante liquidam producere. quomodo, ni fallor, apud Homerum: [gap: Greek word(s)] etc. hoc ingenti plausu exceptum, et obelus ille infelix subito felix judicatur, in qua possessione sua manere jussus est. Quanti vero hoc argumentum sit, vides, nec ille ignorabat. sed de pluribus verum est, quod de Domitio Afro dicebat Tiberius: eos nempe suo jure disertos et Poetas esse. De cursoria pellectione libri non tam mole, quam solida et omnigena doctrina ingentis, verum de uno est, puero nempe. Ille enim egregium hoc facinus molestissimus tum mihi praestitit. Ego vero magno me hoc spectaculum, etsi tum aegerrime tolerarem, non vidisse nollem. Inde didici quae istorum hominum perpetua ratio studendi sit. Certus sum nihil cum aliqua saltem ingenii contentione tractare, nisi forte magnas nugas; Ita ignavia, et quia omnia facilia sibi credunt, omnia difficilia Subterfugientes, aut contemnentes torpent, satis arbitrati, si stupore vulgi famam nacti sint, et verba saeculo dederint: adeo rursum securi, immo stupidi, ut famam apud imperitos nacti opinionis fastum propriam conscientiam circumveniant. Tales ut te intelligant unquam aut anteponant frustra speramus. Ut vero propter eos rationem scribendi tuam improbes, indignissime fiat. Quam ipsis majorem optabis paenam, quam ut sibi sint similes, id est, neque ex tuis neque ex cujusquam scriptis aliquid discant. Vale, Vir maxime, cum tuis. Hagae. Non. Jul. Anno Christi CIC IC CXXXVII. [note: Responsio ad Salmasii Epist. CVII.]
page 552, image: s552
EPISTOLA CCCIV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. multis modis animum meum delectarunt postremaec tuae, quibus quaedam mea reprehendis, et quae petieram accurate me doces. Nunquam venit mihi in mentem adeo esse fatuum, ut saepe lapsum me esse et dormitasse non opinarer, aut [gap: Greek word(s)], ut veritatem discere nollem. Quare ad omnia illa ne hiscere quidem audeo. De ripa stagnata memini te, cum hîc esses, paucis me monuisse. Ne vero putes me pertinacem fuisse in tenenda sententia mea non dico (jam enim id folium excusum erat) sed cum monitus essem non corrigenda, quod inter omissa commode fieri potuisset, rationes meas allegabo, cur non plene tum tibi assenserim. Inveniebam tot locis, quorum partem citavi, verbum stagnare, ut Statium id aliter usurpasse non putarem nisi quod suo more usus stagnare ripam dixisset, pro stagnando facere ripam: ut alibi turbare satiram et quae similia istiusmodi sunt. Nec vocem ripae accipiebam in individuo, ut loquuntur, pro ista vel hac ripa, quae facta est, sed in specie, quae subinde aggeritur. Nec enim omne illud, quod advexit, tollit Nilus. Cur enim donata rura dicerentur? cur fossae oblimatae. Deinde cum stagnare in hoc usu apud nullun scriptorem antiquiorem Justino reperiebam: cui inter caetera istius aevi hoc condonandum esset. Nec sane tam stagnare quam stannare scripsisse illi videntur: ut [gap: Greek word(s)] aut [gap: Greek word(s)] stannum, a stanno stannare dicatur; Illud vero G. quod insertum est, illis rescribatur mortalibus, qui columpna, dampnum et similia in veteres libros monstra invexerunt. Sic igitur stagnata non componebam cum Cecropio luto, sed stagnatam ripam, id est a Nilo ipso factam, coercere undas Cecropio luto, seu hirundineo opere, sed haec non repeto, quasi nunc quoque explicatio tua displiceat (placet vero, et meam ea redemptam vellem) sed ut scias me non pertinacia, verum ratione, quamvis perversa, meum illud reliquisse: vellem enim ut pluria talia, pro affectu docendi me, notares. Nunquam enim fiet, si vel totum librum una litura deleas, ut ego plus stolidae charitati erga infelicem faetum, quam rectissimo judicio tuo tribuam. De Satira omnia nunc mihi expedita, et miror ipse, quomodo nomen aut existimatio hominis oculos mihi praestrinxerit, ut hoc praejudicio veluti glaucomate mihi objecto deceptus verum pervidere non potuerim. Quamquam et ipse non pauca in istis libellis notaveram, quae solitam ipsius festinationem redolerent. Quale est quod reprehendit in Juvenale: Dominae femur exclamare coegit. Quasi non Statius portae mugitum exclamare dixerit? Quasi non alii rumorem pro murmure, immo vocem pro sonitu. Item figi in cute solem in Persio. Quod mihi si tamen veram rationem video, eleganter dictum videtur: De solis enim lumine, ut liquido plerumque loquuntur veteres, et nubem sole colorari dixit Seneca, et alii innumerabiles aliter.
page 553, image: s553Jam insolatione non ad valetudinem tantum aut depilationem, sed et ad fuscum et virilem colorem cuti inducendum utebantur. A quo praecipue fine figi in cute solem dixit Persius, cum reliquam forte mollitiem etiam reprehenderet. Figendi verbum in colorum applicatione usurpat Petronius: nec vestem atramento adhaesuram, quod frequenter etiam non accersito ferrumine infigitur. Nec diverse Juvenalis: nitidis rebus maculam figere. figere ergo in cute solem dicetur, cujus cutis vernum solem bibit, Juvenalis Phrasi, et verno sole coloratur. Plinio alligari dicitur color, qui constanter haeret, nec eluitur facile aut evanescit, ut Graecis [gap: Greek word(s)], quod tu nos docuisti in Plinianis exercitationibus. Qui colorem alligari, infigi, qui rursum cutem sole tingi, colorari dicit, quare non solem in cute figere diceret. Haec ante octo fere dies scripseram, cum interpellatus seposui chartam, et continenter postea tot negociolis distractus fui, ut vix cogitatio ejus montem subierit. Quare oro atque obsecro, ne sinistre accipias silentium meum aut ignaviam moramve imitere. Posthac diligentior ero. Notum est post divisionem Augusti, qui in provincias publicas cum imperio mitterentur, sive Consulares sive Praetorios, Proconsules dictos. Cur ergo Strabo. Lib. III. p. 166. Ed. Casaub. [gap: Greek word(s)]. Etsi hoc in Strabone ferendum, cur dubitant in I Annalium Taciti docti viri, an non vitiosa scriptura sit, ubi Praetorem Bithyniae Granium appellat? Pudet omissam esse in libello meo egregiam emendationem tuam in Saturnalitio ad Plotium: Alvorum, calicum, atque caccaborum. Nuper adeo id recordatus sum. Nam semper, ex quo primum cognovi, pro verissima haberi, cum Varro et Columela perpetuo alvos dicant. Et destinaveram ei locum ab Lib. III. Sil. L. ubi obiter de corruptione [gap: Greek word(s)] B. in V, et V. in B. monui. Nescio quae menti caligo objecta fuerit, aut quomodo sic pocula lethes traxerim, ut obliviscerer. Si quando textum edemus, videbis sine ullo metu hanc lectionem Statio assignaturos: Nec dubitare possunt, nisi putidi et inepti. Vale, Vir maxime, et me ama. a. d. VIII. Kal. Sextil. Anno CIC IC CXXXVII. Hagae.
Foenori tuo quid fit? Nisi forte idem quod Epistolis Casauboni. Nam dum avaritia et lucri odor hominem meum impellit, quaevis opera, ex quibus sperat aliquid proventurum suscipere, suscepta inceptaque necessario cogitur, dum absolvat unum aut duo, caetera differre. Iterum vale, et bene rem gere. [note: Responsio ad Salmasii Epist. CVIII.]
EPISTOLA CCCV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
ERgone irascerer, quod errores aliquot meos benevole correxisti? nunquam faciam cuiquam, qui modo aliqua specie judicii mecum aget: nedum tibi,
page 554, image: s554quem unum omnibus oculatiorem aestimo, cui uni studia mea approbare cupio, apud quem unum aperta fronte dicere licet mihi quid sentiam, et quid sentiendum dit audire. Nam caeteri maxima pars, ut ipsi sunt, vana respiciunt, atque inutili ambitu plerumque judicia corrumpunt, sic ut etiam cum exuerunt simulationem, fidem non inveniant. Serio immo irascor occupationibus meis, vel mihi potius ipsi, qui non omnia posthabui, ut aut suspicionem tuam officio anteverterem aut caverem saltim, ne tot dies mihi sustinere eam necessum esset. In quo video et cognosco negligentiam inaestimabili me fructu privasse tuarum epistolarum, ex quibus plura addidici, quam ex aliorum gloriosorum hominum vastis commentariis. Igitur posthac cavebo, ne similis noxa committatur. Ita tamen ut tuarum quoque occupationum rationem eliciam. Exilui prae gaudio, ubi legi certissimam conjecturam tuam de Hesichii loco. Quam ego felix essem, si hac purpura centones meos adornare potuissem! sed veniet, spero, dies, cum emendare illud opusculum potero, et omnia ista, quae ambitionem et juventutem sapiunt, (quorum quidem me paenitet et paenitebit quamdiu non correxero) spongiis effingere, substitutis aliis, quae et verum animum meum, et quae ex te didicerim, praeferant. Sed ad conjecturam tuam, quae, credo, ipsum Suffenum nostrum eo adigeret, ut fateretur se autorem illum suum incomparabilem negligenter et imperite, hoc est suis oculis inspexisse. Neque enim vocum praecedentium subsequentiumque series aliam scriptionem admittit: et eruditissime sagacissimeque Laconica illa vox a te eruta est. [gap: Greek word(s)], statim subibant illa [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)]; et ejusmodi innumerae. Nec geminatio illa litterarum ignorari potest, quae omnibus vocibus communis. De Epigrammate valde amo te, quo quidem purius, elegantius, ingeniosius, quod in rotundius [gap: Greek word(s)], quae peculiaris illi generi laus est, desinat, diu nihil legi. Neque aliter judicare possunt nisi homines [gap: Greek word(s)], verbo mali, quibus nihil placet, praeter quod ipsis satis interdum infeliciter excidit. Humane vero facis, cum ad excutiendas Horatianas paleas ultro offers operam, quam ego etiam libens precibus ambire vellem. Nec dedignor partes a te mihi impositas: hac tamen conditione ut cum in arctum contrusus fuero, nec effugium habeam, non accersendus sit mihi [gap: Greek word(s)], nec susceptum meum deserendo praevaricer, sed aperte rejecta parmula malam causam omittere possim. sane in ipso limine mallem tetram nivem Riphaeis montibus reliquisset. Jove non probante, placet fere prae commentis interpretum, nisi tu quid novi habes. sed de imminente Luna, et undique decerpta fronde, ubi se tantopere jactat, quid judicas? nam posteriore quidem loco veram lectionem asseruisse paene persuasus sum. Expectabo tamen sententiam tuam. Vidistine librum Galilaei de Systemate mundi quem Berneggerius noster vertit? Et legisti sine stomacho encomium illud nugacissimi hominis, certe hujus studii ignarissimi: Florentissimus in Batavorum Academia doctor, quem Heinsius, quem Salmasius gloriae suae succrescentem sibi gratulantur? Equidem non patiar virum optimum diutius in tanto judicii errore
page 555, image: s555versari: sed simul primum ad eum scripsero, hoc glaucoma oculis ejus detergebo, et monebo ne in posterum, si quid turbida A. illa elevet, statim accedat. me quidem vehementer haec res commovit, doleoque librum alias, ut periti judicant, multae bonae frugis faedissimo hoc stigmate ipsa in fronte inustum esse. Ad posteriorem partem meae prioris responsionem tuam expecto. Epigrammatio etiam illo, quod misisti, non nisi cum summo honore tuo utar. Vale, Vir maxime, et me fingere perge facilem obsequentemque materiam. Hagae VI. Id. Sextiles Anno CIC IC CXXXVII.
EPISTOLA CCCVI. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Respondet Salmasius Epist. cx. ex Epistolis Salmasii apparet deesse quasdam Gronovii.] Claudio Salmasio. Leidam.
CUm heri Leida discederem, abstuli mecum commodatum a filio hospitis mei Dionysium [gap: Greek word(s)] Oxonii editum cum notis cujusdam Angli, nec visi antehac mihi, nec nomine cogniti. Perlegi aliquot pagellas in via, quantum quidem succussio rhedae pateretur, vidique tandem recte eum vidisse quod magnos quosdam viros fugeret, cur [note: Vide Gronovii I. Obs. 3.] Salamis vera diceretur. Ita enim notat: Salamis Insula ad quam navali pugna Athenienes Themistocle duce Xerxis copias fuderunt. Salamini Atticae aliam in Cypro cognominem extruxit Teucer, cum a Telamone patre non reciperetur, ut qui Ajacem fratrem [gap: Greek word(s)] non impediisset. Atque hinc Salaminem Atticam veram appellant scriptores. Senecae: Nunquid Ajacis Salamina veram? Lucanus: Tresque petunt veram credi Salamina carinae. Manilius: Vera Syracusis Salamis non merget Athenas. ubi aqua haeret magno Scaligero. De eadem re ego latius in miscellis meis jamdudum notaram, ut testis esse mihi potest Isaacus Vossius, apud quem jam ante biennium Amsterodami (cum Sam. Petiti miscellanea nobis in manu essent) et postea hîc non semel super ea sermones habueram. Itaque partem illorum statim domum reversus ad te, Nobilissime Domine, misi, tum ut olim, si forte arguerer, te testem citare possem, me nihil alieni involasse, tum ut haec ipsa, et quae propterea adjecta sunt perlegeres, et sicubi sum lapsus corrigeres. Constitui enim per otium hoc modo ex schedis meis selectum librum adornare et velut nova incude distinguere: cujus ut aliquid perfectum fuerit, statim tuis occulis censendum subjiciam, nec ullum ibi apicem tolerabo, quem tum improbaveris. Cupioque ut unicus [gap: Greek word(s)] sis posthac scriptorum meorum, nisi grave hoc tibi est. Nunc accipe hunc gustum, et quando tentaveris, cum censura tua remitte. Proxime de eo, de quo inter nos convenit. Vale, Princeps Eruditorum, et me ama. Hagae. raptim ad D. XV. Kal. Septemb. A°. CICICCXXXVII.
page 556, image: s556
EPISTOLA CCCVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
JAmdudum siti tuarum me conficis, Nobilissime Domine, Ambiguum etiam acceperis nec ne postremas meas, quibus epistolam praestantissimi e Germania Viri incluseram. Eam tamen periisse nollem, nec respondere potui, antequam tuas reciperem. Equidem nunquam ita fui insulsus, ut meis quibuscunque desideriis gravissimas occupationes tuas non praeverterem. Quare nec nunc moleste rogo, ut quamprimum tuis me digneris, sed commodorum tuorum primam rationem putare te cupio, sic tamen, ut paulo otiosior nostri recorderis. Mitto hîc pagellas quasdam miscellanorum, non ea mente ut onerem curas tuas. Itaque potes eas cum lubitum fuerit perlegere, atque exigere ad obrussam, quaeque displiceant, libere notare. Parata mihi spongia est, in quam omnia, quibus juste notam appinxeris, ultro incumbant. Duas paginas libelli mei non ita pridem cum in Galliam destinanda exemplaria essent, mutavi. Eas hîc quoque mitto ut tuo inseras. Scito me priora illa scripsisse procinctum ad iter Amsterodamense, stantem pede in uno, quae etiam caussa est, ut totum illud folium turpissimis mendis depravaretur. Eram tum recens a lectione scripti magni viri quem aestimo caetera, sed imprudenter interdum amo meos, et indigne ferebam dentem ubique repetitum in vulnus [note: Joannis Wonwerii, vide Gronovii Epist. ad Heinsium Ep. XXX. alterum, qui Wouwerio obtrectabat, fuisse Elmenhorstium colligi potest ex Epistola Gronovii et altera ad Heinsium LXII.] popularis mei, qui aliquibus certe meritis redemit meliorem famam. Nunc iste fervor resrixit, et me serio paenitet. Quare pudori non duxi apud amicos fateri [gap: Greek word(s)] meam, praesertim cum me quoque non in re quidem, quod sciam, sed circa rem errasse agnoscerem. Tu igitur ignosce confitenti et se deferenti reo, et sit haec inter caetera quae aetati, et improvido conatui condonas. Vale, Vir maxime, et me ama. Hagae. a. d. v. Non. Octob. Anno CIC IC CXXXVII.
EPISTOLA CCCVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Quod excusas tarditatem tuarum, exosculor comitatem tuam, id vero mei potius quam tui reor esse officii. Nam ego quidem facile gravissimas curas tuas metior, atque illis ignosco, si quid praeter
page 557, image: s557cupiditatem meam evenit: Tu vero meum negotiosum ocium nescis. atque ideo semper vereor, ne quod negligentior sum interdum, secius interpretere, ac putes me [gap: Greek word(s)] ac facilitatem tuam, cujus ad participandos immensae tuae doctrinae fructus tam grande saepe pretium tuli, non satis agnoscere et venerari, in petendo identidem quam tu in dando tardiorem; sed si rationem vitae meae cognitam haberes (et plane cognitam facere non possum) essem semper tibi purgatissimus: et testor Deum immortalem, non id fieri unquam minore cura aut tui aut dulcissimarum literarum, sed occupationum mole, quas non ipse onero, sed fiducia mihi imponit illorum, qui aliquod jus in me habere se putant, et me ut mulo Mariano utuntur. Cum te postremum viderem, Leidam excurreram vocatu avunculi mei, Consiliarii Ducis Brunswicensis et Luneburgensis, qui ad Comites Oldenburgicum et Frisium jegatus hucusque perrexerat ad visendam famosissimam obsidionem urbis Bredae. Reversus ille ex castris significaverat mihi vix fore, ut Hagam adiret denuo: si quae haberem domum mandata, aut per litteras explicarem aut venirem Leydam. Postero die cum omnino scribere ad te constituissem, ecce totam urbem pervagatur nuntius, obsessos pactos esse deditionis leges, et raptus sum a familiaribus quibusdam, quibus hoc promiseram, impransus imparatus in castra comes. Ex quo vero relatus sum in nidulum meum, ita fui distractus totos dies, saepe etiam medias noctes, ut de studiis meis vix cogitare possem. Ita compensanda mihi paucorum dierum voluptas, si voluptas fuit totos dies currere per castra, mille homines alloqui, fame et siti oculorum redimere pastum, noctes semisomnes in scamno aut terra nuda cubare. Nunc ubi paullulum respiravi, et me ex istis evolvi tricis, nihil habui antiquius, quam ad solitum reverti scribendi munus. Igitur in prioribus quidem tuis, quae disputas de inhibendo [gap: Greek word(s)] vehementer mihi placent: nec dubito aut ineptire Scholiasten Aristophanis, aut ibi esse mutilum. Unum tamen atque alterum est, in quo nondum satisfacio mihi: sed cum illud, quod opponam tibi, nondum concoxerim satis, proximis aut certe post proximas videbis. Interea ad cogitandum spatium mihi dabis. Quod vero pagellas, quas miseram, perlustrare atque perpendere dignatus es, ob id maximas tibi gratias ago. Utinam quod spero telam hanc te arbitro vel exactore detexere mihi liceat. Ita demum studiosis profuturum aliqua laborem nostrum non desperarem. Nam tuum, Vir maxime, unius judicium mihi famae instar est. Nec pugnabo tecum in Senecae loco. Arguit enim Antithesis in illo: Salebrosa exiliensque oratio: pedem servare esse nihil aliud, quam eodem tenore delabi et quasi defluere. quod convenit orationi velut in plano incedenti: hoc igitur mutabo. Horatianum vero interpretem nequaquam deponere suadeo, antequam promissum tuum totum mihi representaveris. Verissima sunt omnia quae notasti: in primis moverunt salivam duo illa loca, quibus demonstras quid sit [gap: Greek word(s)]. Itaque non expecto, sed [gap: Greek word(s)] caetera. In lib. IV. Od. II. potuimus observare (et puerile est non observari) nihil minus eum, quam sensum esse assecutum in illis: Tuque dum procedis, Io triumphe,
page 558, image: s558non semel dicemus, Io triumphe. Ubi cum de Lipsio triumphasset, certissimum ait esse scriptum fuisse olim: Duque. quod sit Duxque. si certissimum est, cur non pugnaturum se dicit ei, qui vulgatum ad solem referat? Et id tamen falsissimum est. Nunquam vel puer intellexi haec aliter quam ut apostrophe sit ad ipsum triumphum. Et dum tu, triumphe, procedis non semel dicemus, Io Io triumphe; Ut in Epo. IX. Io triumphe, tu moraris aureos etc. et Ovidius:
Tempora Phoebaea laurum cingentur, Ioque
Miles, Io, magna voce, triumphe canet.
Extra ordinem unum rogabo, quid intelligas, per Vectigales, apud Sallustium Jugurtha cap. XCIX. ex distinctione Gruteri, ubi describit pugnam post captum oppidum Capsam inter Jugurthinos et Marianos: defessis jam hostibus ac somno captis de improviso vectigales item cohortium, turmarum, legionum tubicines, simul omnes signa canere. Et dignum hoc in militia tua doceri. Vale, Vir maxime, et me ama Hagae a. d. IV. Kal Novemb. A°CICICCXXXVII.
Cum claudere has vellem, commodum intervenit, qui has tradet tibi, juvenis modestus [gap: Greek word(s)] Berneggeri quondam amanuensis. Is una opera humanitatem alloquii honoremque desiderat, quem haud gravatim impartieris. [note: Responsio ad Salmasi Ep. CXIV. et CXIV. qui respondet Ep. CXVIII.]
EPISTOLA CCCIX. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Respondet Salmasius Epist. CXVIII.] Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Nisi affectum tuum ex meo animo metirer, et occupationes tuas nossem, non aegre modo ferrem silentium tuum, sed et male de eo suspicarer. Sed quia narravit elegantissimus Vossius mihi Foenus tuum ad diem et colophonem spectare, et rerum tuarum aliarum haud dubie satagis, publicis tuisque commodis privatum meum libenter damnum compenso. Interim cum totum tribueris potioribus, id etiam atque etiam oro te et obtestor, ut exiguum dare non desinas memoriae amiculi tui, vel potius [gap: Greek word(s)], qui nunquam sperat emensurum crassissimam ignorantiae noctem, nisi tuae identiden litterae facem ei extollant. Si nihil aliud, saltem rationem te habere velim promissi tui et detexere telam ad Horatianum interpretem institutam. Nunquam puto deprehendisse in me fastidium aliquod hujus gratiae tuae, quin semper immanem sitim et gustum quoque pulcherrimarum tuarum observationum. Quas Berneggeri amanuensi dederam, ultimas meas, non dubito redditas esse tibi. Quaesiveram ibi de loco Sallustii, et id nunc repeto. Habeo alia, in quibus simile officium desidero: sed nunc onerare te nolo, dum pergamus in Horatianis. Mitto autem idoneum fidumque hunc latorem nactus librum Epistolarum Casauboni, ut in Arabicis per Hebraicas litteras exprimendis,
page 559, image: s559quemadmodum recepisti, nos juves. Tres ex acerrimis obtrectatoribus tuis [note: Vorstius Cunaeus et Heinsius] V. C. H. hîc exeunte priore hebdomade fuerunt. Multa cum primatibus colloquia, et haud dubie aliquid sunt moliti, quod opto in ipsorum recidat caput. Nos personam nostram ludere pergimus. Illi quidem [gap: Greek word(s)], sed unus homo est, qui cum semper magni me facere penes ecos testetur, huic vero blandiantur illi, et carere eo nolint, nec nisi amorem nostri simulare audent. Itaque mihi ineptas in Statium conjecturas eorum refutare licuit; nec de hac libertate verbum: a te vero (credo fortioribus plagis) in de usuris saepe vapulare N. narrabat aut querebatur mihi N. Vale, Vir maxime, et vince malevolorum conatus. Hagac a. d. XVI. Kal. Decembris Anno CICICCXXXVII.
Quid sibi vult quod in nonnullis litteris Casauboni ad Thuanum additum est nomen Emerii? quibusdam etiam in apographis adscriptum esset manu secunda cancellatum? an nomen igitur illustrissimi ejus viri fuit: Jacobo Augusto Emerio Thuano? Rogo ut ipsum quomodo praescribi Epistolae primae ad illum optime censeas (idem enim eidem praeponitur caeteris) mihi significes.
EPISTOLA CCCX. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Responsio ad Samasii Epist. CXIX.] Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Quod responsum eo usque traxi, donec te monitore opus haberem, fecit exemplum. humanae fragilitatis, quod his diebus communis naturae me admonuit in juvene magnas spes promittente, majoresque fovente, Francisco Levio, cujus erat liber ille MS. de Usuris, quem aliquando ad te misi. Is ante octo dies cum mensem tabe correptus jacuisset, ante oculos miserae matris turbato mortalitatis ordine extractus est. Ego qui summam cum eo necessitudinem coluissem, et multa humanitatis officia ab ea domo accepissem, non potui non et adsidere identidem morituro, et postea orbatae matri adesse frequens, ut aliquot fere integros dies Delphis, ubi habitabant, agerem. Quod Arabica illa Characteribus expressisti Hebraicis, et hanc amicam nobis operam commodasti, magnas ago gratias. Etsi enim utriusque linguae juxta cum ignarissimis sim peritus, tamen litteras Hebraicas novi et pingere possum, quodque caput est, Arabicis typis destitutus est typographus noster. In ista quidem olim, quae ad Grammaticam pertinent, mediocriter addidiceram: sed cum pene puer ad Caussidicinam vocarer, hominum barbarorum impulsus consiliis id studii, quod nunc paenitet, et serum est, insuper habui. Postea mei arbitrii factus magno animo ad Graecas tamen Latinasque [note: 2 Vid. Gronovium ad Heins. Epist. XXXII.]
page 560, image: s560Litteras relatus sum: in quibus etsi nihil labore meo dignum assequi potuerim, nunquam tamen desperavi, aut abjeci discendi cupidinem. Quam magis magisque tu stimulas doctissimis epistolis tuis. Vel in hac proxima dubium mirerne magis eruditionem an [gap: Greek word(s)] singularem in illis excutiendis, quae millesimus quisque transit. Itaque noli quaerere, nihil scripsisti, quod non statim mihi totum placeret, quod minimam dubitandi ansam relinqueret. Mirifice vero movit salivam illud Vepris inhorruit: Certe oportet omni sensu carere Germanae Critices, qui in hac emendatione haesitaret. In Virgilii loco saepe haesi in illo Hemistichio: Celsis caput urbibus exit. Quid hîc caput, a quo domus distinguitur? Sed et in Hesychio probasne illud [gap: Greek word(s)]. nam de eo non monuisti. Vere etiam in posteriore duobus notas verbis de Praesente divo. Vide autem (fateor enim [gap: Greek word(s)]) negligentiam meam, qui futilem illam observatiunculam nunquam attente legeram. Credo quia [gap: Greek word(s)] apparere est, voluit docere nos pro imperio suo [gap: Greek word(s)], esse apparens et sic praesens. De legibus Atticis, verum est in bibliotheca eas asservari, et ipse habui in manibus. Quod vero meo vis officio uti, gaudeo, et libens illud repraesentabo tibi, si paucorum dierum ferre moram potes. Expectant me quothoris Leidae, ubi post plurimas invitationes hodie me adfore promisi. sed intervenerunt negotia, ut ante ineuntem sequentem hebdomadem venire nequeam. Quod si nunc librum illum peterem, aut putarent me promissum fallere et spem adventus mei perdere, aut me juberent adesse et auferre quo opus haberem librum. Vides justissimam caussam hujus dilationis. Ubi autem Leidae cum bono Deo ero, nihil obstabit quo minus statim poscam, et etiam eum tibi in manus tradam, idque insciis ipsis. Vale, Vir maxime, et me ama, etiam si fieri potest, paulisper sustine. Hagae a. d. XVIII. Kal. Januar. Anno CICICCXXXVIII. Cujus felicissimum exordium, felicissimum decursum cum omni domo tua tibi ex intimo affectu precor.
EPISTOLA CCCXI. JOH FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
HEri tandem absolverunt me molesti illi tricones, qui codicillum quem dixeram, expedire debuerant. Sero itaque in conductum reversus uno die coactus sum expectationem tuam frustrari. Ut potui nihil fuit mihi antiquius quam promissum luere, hoc est, si nescis, mittere ad te legum Atticarum collectanea. quae, tibi curae erit, ne oculos mordeant illorum, qui prodere nos possent. De loco Flori gestio cognoscere judicium tuum, quo conjectura mea stabit cadetve. Illud sicut erat ad nuncium indicat festinationem Casesaris intenti, si quisquam olim ducum, ad occasiones et articulum temporum. Ob quod, ni fallor, a Cicerone ad Atticum alicubi [gap: Greek word(s)] nuncupatur.
page 561, image: s561Ad nuncium, ut alibi ad famam. pro simulatque nuntius allatus est. Sed haec facile despicies; addidi tamen, ut ego quomodo intelligerem, scires. Proxime pluribus, nunc morari te nolo. Vale, Nobilissime Domiue, et me ama. Hagae a. d. Non. Januarr. A. CIC IC CXXXVIII.
Velim ut quam primum commodum fuerit tibi, commentario hoc utare, et mihi, antequam restituatur, pervolutandi copia sit. [note: Responsio ad Salmasii CXX. qui respondet Ep. CXXII.]
EPISTOLA CCCXII. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Responder Salmasius Epist. CXXIV.] Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. reversum me excepit, ut solet, maxima negotiorum moles, quae inhibuit ne citius responderem ad tuam [gap: Greek word(s)] Epistolam. Nec enim respondere volebam, quin una mitterem hanc putidam fortassis Diatribam de [note: Ante Diem.] A. D. in qua describenda decies sum interpellatus. ut vides ex inaequali scriptura. Ocium autem ea res requirebat, ut singula componerem ex Schedis, in quas prout nata crant: facile enim apparet non uno die neque tenore uno haec nobis expedita. Expecto igitur ut ad Lydium lapidem et examines, et ubi visum fuerit reprehendas. Neque enim reprehendere potes quemquam, quin doceas, et limpidissima elegantissimarum tuarum observationum [gap: Greek word(s)] effundas. Mihi non taedio erit aliquot impendisse horas etiam ubi falsus fui, si erroribus meis veritatem ex te elicui. De MS. Glossa cupa indubitata conjectura tua est. Vere lutulentus fluit noster ille, dum in lutulento Lucilii apud Horatium fluxu Graecitatem suam ostentat. Et correctiuncula tua et explicatio loci Aristophanis mihi plane perplacuit, nec dubitare de iis potest, nisi omnium imperitissimus. Cupa potare magistra, omnino probo, et reminiscor dicti quod referunt de juvene, qui cum Dionisium inter vinum maledictis proscidisset, interrogatus a tyranno, respondit: imo nisi lagena defecisset, occidissemus te. Vereor ne inscitum aut adulatorium videatur tibi toties me tantum assentiri. Sed testor fidem meam, ex animi sententia loquor: et [gap: Greek word(s)] imo [gap: Greek word(s)] esset mihi, qui in talibus peteret advocationem. Versus Enni gravitate minores. Nondum satis intelligo quid velis: et licebat utique Horatio et Satirico ridere quod alii probarent. De hoc ergo, quando placebit tibi, silentium caste et juratus servabo. Vale, quam optime, cum tuis, o unicum [gap: Greek word(s)] meum, et me ama. Hagae. a. d. XVIII. Kal. Febr. A. CIC IC CXXXVIII.
Memineris, cum in Galliam scribes, petere epistolas Casauboni ad Rigaltium, nisi grave est.
page 562, image: s562
EPISTOLA CCCXIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
ME vero incredibili voluptate affecit doctissima et Accurata epistola tua, Nobilissime Domine, qua et meam conjecturam discutere, et tuam proponere dignatus es. Lecta tamen illa, visus sum mihi invertere posse verum verbum tuum: hoc est visus es elegantius et fortius tuam munivisse opinionem, quam meam confutasse. Non igitur illam culpabo; sed (quod fiat sine offensione magni animi tui, quem si cujusquam mortalium semper mihi adjunctissimum cupio ut qui maxime) quibus mea redarguis, ea paucis aggrediar. Ita sentiebam: Ante diem III. Kal Jan. concisum esse pro die ante diem tertium ab hoc, quo sunt Kalendae Januarii. Reprehendis, quod dixeram, Kalendas adjungi ad tertium diem per Adpositionem. Nam quae ita dicuntur casus etiam sequi in omnibus ejus vocis, cui adponuntur. Sic vero dici quidem ante diem tertium Kalendas: sed et dies tertio Kalendas. Quidni etiam dies tertius Kalendas? ita ponis pro principio eandem esse rationem illius, a. d. III. Kal. Jan: et illius, die III° Kalendas Jan. quae ego toto genere differre puto, etsi idem significent. Die tertio Kalendas fine adpositione dicitur et per Ellipsin [gap: Greek word(s)] ante, quae Ellipsis locum non habet in altero. A die tertio Kalendas recte etiam dicitur dies tertius. Kalendas in Nominativo, eadem Ellipsi: at ante diem III. si pro Nominativo debeat poni, eadem terminatione manet. Nam qui dies est tertius Kalendas vcl ante Kalendas, idem est ante diem tertium Kal sine ulla variatione. Quaeris quomodo nunc in hac, quam dixi, adpositione adpositum sequatur casum verbi, cui adponitur? nihil demonstratu facilius: Nam et tertius dies Kalendae, potest dici, et tertiae diei Kalendarum, et sic deinceps. At ecce puta me pro pridie Kal. Februarias scribere: hodie Amsterodam manebo, cras Leidae: dies tertius Kalendae reducet me Hagam. Sic in Genitivo: Primo actionis die, hoc III. Kal. Febr. negocium bene processit; item altero; tertiae diei Kalendarum Febr. semper meminero, ita alia tum omnia atque putarent evenerunt. Et sic per omnes casus. At in ablativo, cum adpositio est, tertio die Kalendis, ipse Kalendarum dies fignificatur: cum vero dicitur, tertio die Kalendas, intelligitur tertius ante Kalendas. Denique in illo: ante diem tertium Kalendas, prout ego explico, primus dies hujus numeri intelligitur ipse, qui sic vocatur, tertius vero ipsae Kalendae: at in illo die tertio Kal. incipit numeratio a die Kalendarum, isque primus est, qui sic dicitur, tertius. Negas dein subaudiri posse die: idque confirmas, quod sic etiam subaudiendum esset verbum die in illo die tertio Kal. dicereturque integrum ridicule: die die tertio Kal. Ad hanc [gap: Greek word(s)] similis responsio est, nempe duas illas locutiones habere quidem voces quasdam et significationem communem, sed ratione
page 563, image: s563esse diversissimas. Jam vero subaudiri debere [gap: Greek word(s)] die argumento, ut adhuc existimo, apodictico vincam. Scis multas esse orationes infinitas, quae quia unam vocem, seu partem cui accedit casus, ut loquuntur technographi, circumscribunt, in omni casu fere quem adjunctum verbum requirit, sine variatione ponuntur. Qualia sunt: a pedibus? ab Epistolis, ad Cyathos, pro Praetore, supra velarios, unde petitur. Et innumera ejusmodi. Sub hanc seriem pertinet illud: ante diem tertium Kal. quod non dico in omni casu, sed certe in Nominativo, Accusativo, Ablativo reperitur. Non enim negabis latine dici: duplici clade insignis dies est a. d. XV. Kal. Sextiles. Hic nominativus est. In accusativo ut apud Gellium: ante d. IV. Kalend. vitant, ut ominalem. In ablativo: accepi tuas a. d. III. Kal. diceretur enim alias, die tertio Kal. Si mihi potes ullum exemplum dare orationis istiusmodi, in qua non intelligatur casus nominis, vel saltem articuli (hujus enim defectus obscuritatem gignit: quae apud Graecos non est, nam hi articulum omisso nomine praeponunt) viceris. Nam cum dico, a pedibus, ad Cyathos, subaudio, servus, aut simile. Pro Praetore, pro Consule, intelligo, praefectus vel regens pro Praetore, pro Consule Unde petitur, scilicet, reus vel pars litigans. Cum ergo ante diem III. Kal. Nominativi vi ponitur, subintelligendum est [gap: Greek word(s)] dies, ut Dies a. d. XV. Kal. est dies insignis duplici clade. Cum Accusativi, [gap: Greek word(s)] diem, ut diem a. d. IV. Kal. vitant ut diem ominalem. Cum in ablativo [gap: Greek word(s)] die, ut ubique. Jam alterum argumentum accipe. Dixeram, male viros doctos una voce legere inante diem III. Kalend. Idque ideo, quod inter in et ante alia vox, nempe diem subaudienda sit. Tu conclusionem largiris mihi, argumentum, quo concludebam, tollis, falsumque ais esse. Nunc ergo ex conclusione argumentabor ad assertionem antecedentis; adeo haec duo mihi cohaerere videntur. In ante diem III. Kal. idem est quod in diem tertium Kal. et ex ante diem tert. Kal. est idem quod ex die tertio Kal. Potesne vero ullum exemplum dare mihi orationis, in qua praepositlones duae conjunguntur, et se mutuo videantur regere, ut non subintelligatur intermedium nomen? Ego certe nullum memini. Dicis hujus locutionis eandem rationem esse debere, quam in pridie et postridie Kalendas. Ego vero haec non subterfugio: sed imo ut dicitur dies tertius Kalendas, ita ubi haec vox non exprimitur, ibi intelligitur, quasi scriptum esset: dies pridie Kalendas et die tertio Kalend. ita integre accipio: dies pridie Kalendas. Cum enem Cicero dicit: Exspectabo te in Formiano duntaxat ad pridie Nonas: an inter ad et Pridie non subaudies diem? Ego certe, nec hoc mihi quisquam eripiet: nisi qui ostenderit praepositionem vel particulam ab alia praepositione regi sine subintellecto casu nominis. Denique ais, nunquam diem tertium post Kalendas ipsis Kalendis nominarunt post tertium diem Kalendas, sed semper ante diem tertium Nonas. Atqui si diem ante d. XIX. Kal. Febr. licuit dicere: post diem tertium Idus Jan. cur non illud: Post diem III. Kalend. Dein expressum ejus rei exemplum est in l. 233. §. r. D. de V. S. ubi sic ait JC. Post Kalendas Januarias. die tertio pro salute principis vota suscipiuntur. Notum vero id esse factum a. d. III. Nonas. Velim te haec ad obrussam applicare: hactenus enim aeque
page 564, image: s564dubius sum, licet alias minime pertinax in somniis meis defendendis. Quare et ista ut dubia accipere te cupio, quae me exercent, non ut argumenta tuae sententiae refutandae. Nec hanc libertatem usurparem, nisi jussu tuo. In Epigrammate risi satis. Utinam migrare posses morem tuum, et hoc salrem concederes pullatae plebis, in quo ordine me ipsum trado, consuetudini! Vides enim non deesse salem qui multorum oculos urat. Duo tamen postrema disticha non intellexisse me fateor. Vale, Vir maxime, et me ama qui te sine pari veneror. Hagae a. d. VI. Kal. Febr. A. CIC IC CXXXVIII. [note: Respondet Salmasius Epist. CXXV. quae ultima est ex editis.]
EPISTOLA CCCXIV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
[note: Hinc deficiunt Salmasii Epistolae, quis respondit Gronovianis, qua obtinere non potui ab illis, quos eas possidere noveram.] NObilissime Domine. Quod paulo occupatior hos aliquot dies essem, serius ad gratissimas tuas respondeo. Nescio vero quid in prioribus exciderit mihi, ut suspicarere offensum me libertate obelorum tuorum. Non sum offensus, non per fidem: quamvis sententiam tibi meam probari initio maluissem. Neque enim adeo [gap: Greek word(s)] sum, ut omnia persuadere velim omnibus; ne dum tibi oculatiori, quam, ut fucum facere audeam tibi vel in minutissimis. Quod et scio et confiteor, et in laudibus tuis ferre apud amicos soleo. Egone igitur irascerer tibi? cui? quis? cur vero tandem? an quod docere me et quarumdam vanarum, ut existimabas, opinionum sentes evellere pectore meo, quod meliore fruge consereres, fueras conatus? Non ita obliviscar mei, non absurda adeo gestabit pectora cliens tuus. Si tenax meorum errorum desensor essem, et revincercr, succenserem fortassis, et sine arte aut lege luctae repugnarem, nec concederem more illorum, quos pudet homines deprehendi. His vero quomodo poteram similis esse, quamdiu esse putarem abunde mihi, quod tuis objectionious responderem? Nec enim convictus tantisper, sed confirmatior redditus forem. Ego vero facilis et [gap: Greek word(s)] non amo qui vincit, sed qui succumbere nolit: disputavi autem non quasi brachiis niterer contra torrentem, et indignatus a te in viam reduci (testor iterum fidem) sed quod ita crederem et sentire verum me arbitrarer. Atque erravi in hoc fortasse: judicium enim modo requirebam tuum: idque sussicere mihi debuerat, etsi ejus nonnulla non caperem, forte iterata lectio et volvenda des id mihi approbasset. Quare. libens herbam porrigo tibi et deludia posco prior, ut ex his tricis et argutiis exeamus. Tu quidem, nisi grave est, repete Horatianum pensum: ego vero alia alias, nunc quasdam conjecturas ad Thebaida Statii mei apud te proferam, non alia expectarione, quam ut liberrimi monitoris hîc quoque mini officium praestes. Lib. IV. vs. 49.
page 565, image: s565
Junguntur memores transmissi ab origine reges,
Qui Drepani scopulos et oliviferae Sicyonis
Culta serunt.
Ita omnes Fidit. et Scripti Codices. Qui vero reges illi? puto Iegendum esse regis id est Adrasti, quem Achaia et singulariter Sicyon Argis dederant. Lib. II. Quis te solio Sicyonis avitae Excitum in fraenos compescere legibus Argos Nesciat? Lib. IV. vs. 57.
Seu Thracum vertere domos, seu tecta Mycenis
Impia Cadmaeumve Larem.
Scribendum puto Mycenes pro Mycenarum. Ita enim Homerus, Statius, Silius, alii. vs. 167 erepta Juvencis terga. perspicuum mendum esse puto pro derepta. vs. 176. galeacque corusca prominet arce gigas. An galeae arcem legisti? Ego non memini, et interim scribam: galeaeque corusco prominet aere gigas. Ut supra de alio: capiti tremit aerea cassis. vs. 183.
--- hic fretus doctas anteire canendo
Aonidas, multos Thamiris damnatus in annos,
Ore simul citharaque (quis obvia numina temnat?)
Conticuit.
Scribendum: mutos. Sic eleganter dixit vitam sine cantu. In ea voce et olim Apulcium correximus in Floridis, ubi multorum animalium sonores pro mutorum et Valerium Catonem: muta prius fuerit, quam non mea libera Musa. Quod tamen vix persuasissem Satiricorum minorum editori, nisi ille, qui te nuper cecinit, ita sibi quoque ante probatum affirmasset. Vale, primarium decus meum, et me ama Hagae. a. d. IV. Non. Februar. A. CICICCXXXVII. Miror in Casaubonianis Epistolis nullas comparere ad [gap: Greek word(s)], Socerum tuum. Rogo, ut si illarum nanciscendarum ulla sit copia, hanc utrique operam naves, quo eae ad nos veniant. Nec de illis ad Nic. Rigaltium velim te oblivisci.
EPISTOLA CCCXV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Ingenti me pudore suffudit Reverendus Dominus Rivetus, postquam epistolam tuam a me delatam legerat. Narrabat enim nuncianti invaletudinem suam eo te non credidisse, quod ego in meis de illa nihil scripsissem. At ego laevus, qui tot nugis saepe onerare te soleo, de periculo amicissimi tibi capitis monere neglexeram: sive quia in remissione erat morbus, sive quia ab ipso sub primum tenorem edoctum te de ea re esse cogitabam. Quare sero quid officii fuisset mei recordatus, non destiti petere a venerando viro, priusquam statim se responsurum ad tuas promitteret mihi, idque ipsum responsum ad me missurum. Quod hîc habes, sic ut opus non
page 566, image: s566sit me quicquam addere, nisi quod in dies major spes appareat, quando et sebricula emansit, ut aures defluxu catharri obturati paullatim usum recipiunt. Congressum vestrum illum miror. Iste nihil scire in Politicis, neque vertisse Aristotelem, neque minari regnum (ut loquirur) posse suum in examinando Balsari principe se putaret, nisi tam pulchris involucris nigrum celare didicisset animum. sed quid si metus homini injectus esset, et parcere in posterum constituisset tibi, ut tu scripta ejus omitteres? Non audeo tamen hoc suspicari, cum cogito quantum quisque de se sentiat, quantum se scire opinetur qui multa nescire profiteatur, quantum denique famae incumbat. Vellem tamen fieri posse ut ad sanitatem rediret, nec semper lateat anguis in herba. De Theocrito post Flaccum placet omnino conditio, nec omittam te quin promissa, quod tamen commodo fiat tuo, ut repraesententur, appellem. De Epistolis Casauboni, gratum est quod dubitationem mihi sustulisti. Nunc morari te non audeo, qui scio absolutum fortassis nunc ipsum (quod absolutum ex animo tibi et Reipublicae gratulor literariae) opus tuum vindicare tempora tua. Vale, vir maxime, et me ama. Hagae a. d. VIII. Id. Febr. Anno CIC IC CXXXVIII.
EPISTOLA CCCXVI. JOH. FRID. GRONOVIUS [note: Vide Infr. Epist. CCCXX.] Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Quia Heusdanus ille morabatur responsum, aliam ingressus sum viam, scripsi ad amiculum quendam, Ultrajecti commorantem, ut quacunque ratione manum illius sibi compararet. Is continuo album suum ad [gap: Greek word(s)] detulit, quod hac ipsa hora mihi redditum ad te mitto, poterisque eo ad satietatem uti. Quo magis scripturam illam inspicio, eo magis admiror [gap: Greek word(s)] tuam, vir maxime, quae non tantum in literis aut quocunque doctrinae genere omnia [gap: Greek word(s)] tibi facit pervia, sed et tantum adjumentum est ad vitae prudentiam et distinguendum amicorum nomen. Si quippiam reminiscor, plane hi sunt isti apices, quales in inscriptione comparent. Mihi vero et nuper admodum alia suspicandi ansa praebita est. Quaesivi ex Heilersichio praeceptore principis, cui nihil solet habere secretum amicus ille tuus; numquid vidisset epistolam istam. Respondit se non vidisse: sed de ea ex sermonibus ejus cognovisse. silui illico, et cogitavi nihil aliud caussae esse, quam quod ille juvenis aliquandiu haesit Ultrajecti, et Voetium familiariter novit. Quod cum sciret ille, veritus ne fraudem deprehenderet, ostendendo abstinuit. Multum tibi debeo, quod enarrasti mihi declamatiunculam jejuni senecionis et historiam simul conslictus tui cum illo, quem ut unicum Ecclesiasticae Antiquitatis [gap: Greek word(s)] nunc ibi miratur vulgus. miseret me
page 567, image: s567infelicitatis saeculi, quod adversus apertam veritatem tam pertinaciter oculos claudit. Sed hoc est illud, quod semper magni viri sunt conquesti, nec tibi adeo novum accidit. Spero tamen, ubi deferbuerit paululum recens haec tempestas, pudorem eos habituros, praesertim si conquiescent flabra illa, quae in suis latebris tam sagaciter deprehendis. De loco Ausonii cognosce quid mihi evenit. Eopse die quo ad te scripseram venit ad me Graswinckelius, et affert missas ad se a Scriverio [note: Intelligit Baudii amores, qui inscripti sunt Th. Graswinckelio: et ubi in notis Scriverii ad Ausonii Cupidinem p. 492. Boxhornii acerrimi conjestura festiva post Salmasianam proponitur, quo respicere hîc Gronovium puto.] paginas, quae erant exeusae ut illas inspiceret, patereturque suo nomini cum librum inscribi. Percurri avide, incidi in locum illum, et paenituit me conjicere esse ausum. Tantum vero abest, ut ille in verissima emendatione tua conquieverit, ut non modo suas aliquot nugacissimas conjecturas protulerit: verum etiam ausus sit Boxbornii quandam addita ingenii laude cum hac tua compararc, recensere certe. Itaque non mentitus est ille, qui narraverat mihi disputatum inter illos eo de loco fuisse. Sed de tota illa scriptione expecto judicium tuum, ubi prodierit: O miserum senem vel miserum potius ocium, quod sic excruciatur. Scripseram tibi monuisse me virum illum optimum, quod librum Galilaei stigmate nominis Queriani inussit. Id quomodo ille acceperit, agnosces, si manum agnoscis, ex inclusa schedula: quam nisi grave est, cum rescribes, inclusam tuae remittes. Vale, unicum [gap: Greek word(s)] meum, et sapientis saeculi, et me ama. Scripsi raptissime, ne tuos oculos morarer, Hagae prid. Non. Maji A°. CIC IC CXXXVIII.
EPISTOLA CCCXVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine; Dum quot diebus hîc affuturum te speramus, scriptionem distuli, quandoquidem ipse in extrema epistola tua quaedam ad sermones [gap: Greek word(s)] rejeceras: tandem laesisse te nescio quo casu pedem, et Museo alligari. Precor Deum immortalem, ut non animi modo vires tibi conservet integras, sed et tanti hospitis [gap: Greek word(s)] corpus sanum et salvum in Nestoreos annos tibi largiatur, hoc etiam quicquid molestiae est sine cicatrice deleat, quo utroque ad ipsius gloriam et Reip. Literariae grande incrementum commodissime et diutissime utaris. De libro tuo, miror unde tam laeva mens cuiquam mortalium, nedum istius professionis, et quem tanto merito devinxeris (inaudivi enim aliquid) ut ultro sine mercede malus et ingratus esse cupiat. Certe ipsi hosles tui, quorum oculos malignos et nigrum pectus et decora tua, et quod nihili eos te facere ostendis, sauciant exasperantque, res ipsas solidas et copiosissimam doctrinam ingratiis, si non depraedicant, tamen
page 568, image: s568fatentur. Nam prolixitatem, ut appellant, carpere ignavorum partim ventosorumque ingeniorum est, quae laborem lectionemque multam aspernantur, fere autem ex indicibus sapiunt, cujusmodi multos hîc novi, partim illorum, qui uber illud et fructu refertissimum scribendi genus, quo aspirare potuerunt, nunquam improbant: sed concerptis hinc inde notularum frustis (ut ita loquar) ad singulas periodos aucupantur plausum. Mihi quidem nihil tuorum satis est longum, qui certus sum, quo plures implebis paginas, eo docturum plura: Nec inficiabimur hanc laudem tibi omnes boni et discendi cupidi, ut quae imitari per tenuitatem nostram moremve insitum (nam de aliis judicium ferre non est meum) nescimus, ca in te admirari et amare nolimus. Quae sequuntur in epistola tua, mirifice animum mihi commoverunt. Nemini jurato id credidissem: tibi experto credo invitus, quia sic esse nollem, et demiror unde tanta prudentiae fama aut quomodo vivere in tali domo et potuerit olim et nunc possit. Tibi vero gratias ago, qui tanti arcani me fecisti participem. Cautior ero in posterum, et uti hoc tu fidei meae commisisti, sancte id servaturum polliceor. Cum otii paululum erit tibi, velim absolvere pergas Horatium et progredi ad alia ejusmodi, Theocritum primo, quando liberaliter satis cupido et memori ita promisisti. Addam levissimum unum, ut exprimam meliora tua. lib. I. sat. VI. vs. 53. felicem dicere non hoc me possum casu. paratragaediatur in hoc loco et magni quid se praestare putat, quod scribit, non hic. Puerile est non videre, [gap: Greek word(s)] hoc minime conjungendum esse cum [gap: Greek word(s)] casu. felicem hoc, quod te sortitus sum amicum, non possum casu me dicere. Sic supra: hoc tibi Paullus et Messala videris. Vale, vir maxime et me ama. a. d. III. Eid. Mart. A. CIC IC CXXXVIII. Hagae.
EPISTOLA CCCXVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
CUm praeter opinionem longius detinuisset me prolixa humanitas magni et optimi viri, res exigit, ut postquam gratissimis vineulis sum exsolutus, continuato itinere ad gurgustiolum meum redirem. In quo nihil magis dividiae mihi fuit, quam quod videre te, vir maxime, ac servire tibi in perferendis libellis concessum mihi non fuit. Quod potui tamen summis precibus ab Isaaco contendi, ut expectationem tuam ne moraretur Ac fortassis ille jam misit, sin, scito Stobacum MSC. cujus quandam contulerat Dionysius [gap: Greek word(s)] cum diu quaestioni fuisset, reperiri nequivisse. Aderat tamen Epictetus, Scaligeri olim [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)] quaedam Stobaci, quibus posse te uti opinabamur. Dum ibi haesi, obiter inspexi Codinum, qui libro Anglicano, quem Isaaco utendum dederas, erat insertus. Miratus sum integras in eo paginas haberi, quae in edito non comparerent, praecipue vero, quod longe
page 569, image: s569alius libri ipsius esset, et auctior finis, si inspexisti, aveo scire judicium tuum: sin: rogo, ubi recepcris, tantum ocii gravissimis detrahas occupationibus tuis, ut recognoscere et me desiderii compotire digneris. Graswinckelius noster te salutat plurimum, et magnopere sibi in affectu tuo gratulatur. Librum, quem vides, dedit mihi ut ad te curarem, si forte usui esse posset tibi in illa materia, quam nunc versas. Ait se communicasse tecum consilium suum scribendi de protectione: enarrasse etiam descriptionem operis, ut animo illam conceperit: petitque ut quid videatur tibi, quae conferre ad hoc institutum velis, significare ne graveris. Audivisse se ex Clarissimo Rivetio, difficilem tibi, quando Bibliotheca publica velis uti, esse ejus praefectum, teque majoris esse animi, quam ut eas molestias perferre possis. Rogat ergo, sicubi sit quod ex ea desideres, velis id vel mihi vel ipsi indicare. se curaturum, ut sine ulla mora aut suspicione nanciscamur, et ad te destinemus. Prorsus est vir animi in amicos proni, et qui nullis officiis, quae grata esse noverit, parcat. Hoc in aurem dicam tibi, Vir maxime, quando soli sumus: famae paullo cupidior est, et dum omnibus patet, multa facit obiter, ac est dissolutus. Loquor ut soliti veteres, negligens volui dicere, si sic satis ea vox exprimitur, (ociosus enim nunquam est) et non satis distinguit ordines officiorum. Quem vero perfectum invenias, aut cui non aliquid adsit vanitatis? Ego quum parum in publico vixi, et rerum humanarum peritus sum, facile hoc vitii condonare possum; modo malignitas absit et arrogantia intolerabilis. Cum ad hanc partem respondebis, velim, nisi grave est, stilum sic temperes, ut praelegere cam illi possim. Quando revertemur ad Horatium? Ego certe, si moraberis, mox ipse eum resumam; et obtundam te nugis, si alio pretio verum elicere non possum. Vale, Unicum decus nostrum et me ama. Hagae IV. Non. April. A°. CIC IC CXXXVIII.
EPISTOLA CCCXIX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine, Graswinckelius, etsi maluisset subsidiis tuis conatus suos adjuvari; tamen et in judicio tuo triumphat, et gravissimas occupationes tuas libens reveretur. Rogat, ne ulla in re operae ejus aut officiis parcas: Et ipse recipio tibi sincerissimo cum animo facere quicquid tibi, offert. Vellet si memoriae etiamnum sunt tibi sermones tunc inter vos habiti, significare te, quid de ipso ordine et descriptione operis, quam enarravit tibi, sentias. Vidi (et haud dubio turba vidit) epistolam furoris plenam scriptam a Sarageo Ultrajectino ad amicum tuum. Miratus sum singularem temeritatem hominis prorsus infruniti, qui tanto cum supercilio audet de opere, ut ipse fatetur, inviso pronunciare ineptissimum judicium. Et allegat authoritatem
page 570, image: s570collegae sui, qui quidem summos plausus in dies de Cathedra inter cirratos excitat. Caeterum novi nihil sapere supra scholam, et ne minimam quidem partem admirandi illius scripti capere. Ei sacrilegium committit, qui dicit Tribonianum alicubi in compilatione juris errasse. Ex uno disce omnia. Nam hoc etiam lepidum, quod iste Ardelio allegat theses suas magnis plausibus (at quorum?) exceptas. Itaque expectabam an juberet te inter adolescentes auditores suos considere, et ea scribere, quae tantus magister dictaret. Miseror vicem tuam, Vir maxime, si cum ejusmodi mortalibus res futura tibi est. Nam quos hactenus adversarios habuisti, etsi malignissimi essent, non tamen adeo erant stupidi, ut cum in paucis habere se putarent, quo tibi insultarent, de pluribus tamen non concederent, et silentio aut transcursu convictos se faterentur. Crede mihi, isti hoc facient nunquam, si mappa missa fuerir. Nihil intelligent, nihil intactum praetermittent, immanibusque voluminibus bibliopolia implebunt, tempora tua, quae melius collocari poterant, misere excruciabunt. Itaque etsi consilio meo non indigeas, et profecto ne deceat quidem me consilium tibi dare; tamen [gap: Greek word(s)], optem ita te stilum temperare in posteriore parte, ne omnino eos contemnere videare. Ignosce, vir maxime, sollicitudini meae: pecco sciens et invitus: sed jubet insita [gap: Greek word(s)] mea erga te observantia, quam simul cum spiritum dimittam, non ante: ita sit mihi mens sana in corpore sano. Nec enim levis haec res est, aut quam oculis connivis transeant alii inimici tui. Adde quod non unum aut alterum habebis, qui occentabunt tibi, sed greges advolabunt et pecora imperitissima, et quicunque volent se commendare magistris ad famelicam aliquam stationem in illo ordine nanciscendam, quaestionem istam agitabunt. Talis ista Natio, ista secta est. sed de hoc tu videbis, vir divine, et mihi insolitam hanc libertatem condonabis. Haec scribentem interpellavit [note: Vide Epistol Gronov. ad Heins XLVI. intelligi vero credo Joachimum Hagmejerum. de quo ad Gronovii Ep. LXII. actum.] cognatus et popularis meus, juvenis pereruditus, quîcum fortassis propediem coram te salutavero. Is a longo tempore non visus mihi, dum Basileae, Genevae, Aureliae. aliisque in Galliarum urbibus peregrinatur et nunc ex patria urbe recens, varia, quorum avidissimus eram, narrando integrum hoc biduum vacivas aures meas tenuit, et nunc vix sinit ad hoc intermissum officium reverti. Quae ad Horatium notas, pepo sim, si verbum in iis ullum mihi displicuerit. Nec dubito quin geminum germanum sit, [note: Quod legisse Salmasium hinc discimus in Horatium IV. Od. VII. 21.] Splendide. Quae mox laudat in Torquato, sunt ea ipsa, quibus ut plurimum splendor a Latinis tribuitur, ut [gap: Greek word(s)] a Graecis. Prorsus nihil est, cur huic indubitandum, aut locus ullus relinquendus splendidis illis arbitris. Itaque hoc quoque nomine gratias tibi ago, et hoc novo gustu sitim meam denuo accensam fateor. Vale, primarium seculi decus et me ama, qui te sine pari observo aeternumque observabo. Hagae. a. d. XV. Kal. Majas. Anno CIC IC CXXXVIII.
page 571, image: s571
EPISTOLA CCCXX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Speraveram facilius fore mihi invenire manum illius [note: Gisbertum Voetium intelligi puto, quî contra Salmasium insurrexit, propter rem foenebrem et trapeziticam. ille vero cum Heusdae olim pastorem egisset, ejus Autogranhum et manum hac via consequi voluit Gronovius. liber vero Simonis titulum praefert de statu et religione propria contra Jansenium Leidae hoc anno editus in 8o. Quis qualisve fuerit hic Simon ignoro, nisi quod ex libro, qui sub ejusdem nomine laudatur a Lypenio videatur a Lutheranis transiisse ad Pontisicios, et deinde rediisse ad priorem sectam. nam titulus est Th. Simonis retractatio caussarum propter quas a Pontisiciis ad Luteranos iterum (vel denuo) transiit A 1630. si vero idem sit, a Lutheranis ad nostros transsugisse debuit, et Heusdanae scholae praefecturam obtinuisse,] terrae filii ac nunc re ipsa experior. Omnes excussi angulos, omnes adii, quos ex sermonibus antehac cognoveram unice illum admirari. Nihil reperi quod tibi satisfacere posset. Una spes restat, quam tentavi, cujus propediem videro effectum. Est Heusdae rector scholae homo Germanus, nomine Theodorus Simon. Is noff ita pridem hîc fuit, meque ut popularem nosse concupivit. Ostendebat autem librum Theologicum scriptum, et nunc Leidae operas fatigantem contra Jansenium Episcopum ni fallor. Quem librum cum isti aliisque Theologis dedicaverit, non dubito litteras aliquas penes illum esse. Scripsi ad eum per ordinarias vecturas die Lunae praeterito, et nunc exspecto in dies responsum. Audi nunc aliam fabellam lepidam. Eramus in convivio nuper apud magnatem quendam: N. et alii. Ille cum multa magnifica de opere quod sub manu habet praedicaret et elevaret autoritatem magni [note: Th. Bezae.] Editoris Genevensis, audiebat ex quodam: Quid vero si mox idem eveniat tibi, quod tu nunc facis illi: et praesto sit, qui commentationes tuas refutet? suscipiebat ille: ego de hoc sum securus, et neminem metuo: nam qui id maxime est minatus, eo redigitur cum maxime ut liber ejus de usuris factus sit fabula e suggestu concionantium. N. postea narrabat mihi causam huic responso dedisse virum alias mansuetissimum et a litigiis intempestivis aversum P. Item narrabat nuper apud Boxhornium praesente se actum a Scriverio esse de verbis Ausonii in cupidine crucifixo:
Fulmineos Semele decepta puerpera partus
Deflet, et ambustas lacerans per inania cunas,
Ventilat ignavum simulati fulminis ignem.
Varieque illos conjecisse. Dicebam dudum visum mihi scribendum: jactans per inania cunas. hoc enim requirit [gap: Greek word(s)] ventilat. tibi quid videtur? sed in Mosella vs. 32. et bivio resluus munimine pontus. Quid illud bivium munimen? neque enim intelligo, nec aliud excogitare possum quod placeat. In aliquot Epistolis Casauboni ad Scaligerum mentio Pseudogorionidae, qui nescio ubi quaedam
page 572, image: s572ex Callisthene de Vita Alexandri alleget. Quis ille sit, nostin? simul responsum habuero Heusda, faciam te ut scias. Vale, Vir maxime, et me ama. Hagae prid. Kal. Majas. A. CIC IC CXXXVIII.
EPISTOLA CCCXXI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NE vero assem posce tibi pro tam lepida ac inaudita fabella, Vir Nobilissime, sed aureum, sed mercedem quantam vis. Quamquam me magis etiam duplex [gap: Greek word(s)] delectat: habet enim exemplum confirmatae tuae ac certissimae opinionis de utroque prorsus palpabile. O facinora! o flagitia! Quid illo laudatore sui ineptius? quando tanta vanitas luculentius patuit? quid est herbam parietariam non fieri aut arte quadam moliri ut fias, sed ultro se sacere et palam luce clara, si hoc non est? De ambitione hominis profunda atque insatiabili nunquam dubitavi: sed tam [gap: Greek word(s)] eam publicare nescio sitne incuriae ac stolidae fiduciae, quod neminem inquisiturum ipsumque authorem mussaturum credidit, an roboratae ac summae [gap: Greek word(s)], quae ad extremum infamia ac turpitudine gaudet, an denique [gap: Greek word(s)], quae artificia quibus famam et opiniones hominum invasit, sic sero punire debuit. Quid autem de monitore illo dicam, qui toties [gap: Greek word(s)] deprehensus nondum bona fide poenitentiam toties professus emendat? Et tamen ut saepe succensui, cum secreta tua prodita agnoscerem; ita jam nimio libens ei ignosco, essicienti ut sentiret alter patere vulnera sua, manifestiusque teneatur, et extricando acrius se irretiret. Ago itaque maximas tibi gratias, quod et historiam istam communicasti mecum adeo raram et chartam ista parte aureis conscribellandam litteris. Erit hoc apud me duraturum monumentum candoris, modestiae, sapientiae ejus, qui nihil in vita excusandum habet. Proximas ad te meas recte curatas opinor. Magno sum in metu, quoties apud te, Vir maxime, prisca libertate ex animi sententia garrio. Nullo enim praetio vellem Schedion aliquando tale meum in scelestas incidere manus. Qui ista audent, quomodo familiari epistolae parcerent? signum immo curarent tantum, quantum aut numerum Lupus, aut discursus Editor oculos autoris: Et prope est, cum eorum indigebo gratia, quando cis paucas tempestates ibi doctorale birretum petere constitui. Quod me paene apud te profiteri pudet, qui me credo, juris peritum malles, quam doctorem, qualia nunc corpora producunt Academiae. Ipseque aversissimus sum a stultitia illorum, qui istiusmodi titulis dignitatem suam metiuntur. sed Hamburgenses mei, supra quos sapere mihi non licet, nisi infeliciter nato, hoc postulant, flagitant: me revocant, et videre dedignantur, nisi cum isto candidato nomine. Itaque jam dudum in tricis apinisque molestissimis exerceor. Nam cordate jus civile tractare,
page 573, image: s573quod decebat et pro captu meo institueram, non permittit nunc mihi brevitas temporis: ne dicam nulli usui fore mihi apud magistros, si quid sciam praeter caeteros, cum ipsis quisque eo doctior, quo magis communium opinionum: Igitur de eo alias cogitabo. De Epistola Advocati Hagiensis nihil dum potui subodorare. Quin erat amicus, qui rogatus super ea re, quomodo potest, ajebat, ex omni grege nostro vix tres novi, qui theoriae seriam operam impenderunt, ii vero aut amici tui sunt, aut certe, etiam familiariter non noti observantes. Nec [gap: Greek word(s)] noster [gap: Greek word(s)] interea hîc fuit, saltem me non vidit: ut cognosecrem quod monstrum in libro tuo e lectulo suo fuisset speculatus. Etsi vero nunc non tam legum, quam legulejorum aenigmata evolvam, vaco tamen Horatianis tuis. An placet illud lib. I. od. VI. praelia virginum sectis in juvenes unguibus acrium: Qui dicunt, sectos ungues esse acriores, eos alium sensum habere oportet ac me. Neque allubescit acumen eorum, qui volunt ideo sectis, quia pugnent non laesurae, tanquam quae vincere nolint. Notum est enim ex amatoriis scriptoribus, luctas istiusmodi irasque amantium veras notas impressisse. Quare an non potius: sectos in juvenes: Nescio cur noster ille lib. I. sat. II. Sententia dia Catonis, sententiam mentem ac rationem interpretetur. Quin simpliciter, ut sententiam rogari et dicere et ferre dicimus, Catonis, inquit, sententia etiam laudabatur ille, qui in lupanar descendisset. Taciti verba sunt lib. XVI. ann. c. 24. Eos codicillos Nero properanter accepit, spe exterritum Thraseam sensisse, per quae claritudinem principis extolleret, suamque famam dehonestaret. Ita legebatur olim. Lipsius pro sensisse conjecit scripsisse. Id in textum recepit, et secutus eum optimus noster Berneggerus, meo judicio pessime. Sententiae, sensus propria sunt Rhetorum verba, et proinde omnium, qui orationem componunt. Sic Tacitus lib. XV. ipsa retuli verba, quia non ut Senecae vulgata erant. Nec minus nosci decebat militaris viri sensus incomptos sed validos. Quasi ergo diceret, exterritum Thraseam ejusmodi sensibus codicillos adornasse et composuisse, [gap: Greek word(s)] sensisse accipiendum. Saepe ita Cicero, et quis non? Igitur illi quidem in re levi errarunt, sed tu non eras mihi in re tam levi detinendus, Vir maxime; Vale igitur, et fac promissa appareant. Hagae a. d. VIII. Eid. Jul. A. CIC IC CXXXVIII.
EPISTOLA CCCXXII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
DUm uni alterive amicorum operam do, effluxerunt aliquot dies mihi et caeterorum et mei incuria. Accesserat optimus Peiraredus, in quo cum alia sum miratus; tum quod sua poemata et observationes criticas legendo, si patientes nancisceretur aures, totum diem non delassaretur. Is nuper in castra abiit, sed ne tu, Nobilissime Domine, putes vacivas tibi aures eum etiam absentem
page 574, image: s574relinquere, tradidit hoc mihi carmen, quod ad te mitterem. Imposuit etiam hoc negotii, ut epigramma, quod libro ejus praefigendum ipsi promiseras, si vacares forte, te poscerem. Sperat enim impensiorem fore illum laudationibus, quam supplementis Virgilianis, erablematis et hujusmodi caeteris. Atque hoc quando expedivi, ingenue fateor tibi et insolens et dividiae mihi esse, quod tantum temporis sine venula aliqua ex humanitatis doctrinaeque tuae uberrimo fonte in me derivata abire passus sum. Recte aestimanti id omne periit, nisi tu morae hujus gratuitam usuram debere velis. In postrema tua merito risisti illud: Horat. II. Ep. II. 70. intervalla vides, humane, commoda. quod perfecto incommodum et inhumanum est. Ea occasione tum statim ad lectastuas caepi expendere transpositionem tot versuum ejusdem Epistolae, in qua tot verbis paratragaediare, eamque deprehendi ineptissimam esse. Omnia enim bene cohaerent, ut vulgata sunt, et observatum jam interpretibus ibi, Frater erat Romae: incipere novum argumentum, quo Poeseos excusat omissionem. Nimirum ne necesse sit sibi, si ipse probari suos versus velit, aliorum malos laudare. Aliquot vero chujusmodi partes per historiolam orditur, ut de Luculli milite et statim in principio de Mangone. Sed haec ipsa tu jam vidisti melius, ut longo mihi esse hîc non liceat. [gap: Greek word(s)] indubitatum est. Quid enim [gap: Greek word(s)] sed et caetera aptissime a te ordinata, nescio tamen quo tibicine. Nam duo versus apud ipsum:
[gap: Greek word(s)]
Et,
[gap: Greek word(s)]
Non video quomodo in unum coeant: [gap: Greek word(s)] nisi apparet hoc ex ipsius Platonis verbis, qui ad manum mihi nunc non est: aut ille, quo jure alibi in Aristotelem, eodem hîc in Platonem liberaus fuit, et addidit quae nec decuit, nec debuit. sed et hoc volebam quaerere in Isocratis [gap: Greek word(s)] paucis post principium: [gap: Greek word(s)]. [note: Vid. ad Nic. Heinsium Epist. XLV.] Quid sit [gap: Greek word(s)] nunquam intellexi, et nuper adeo id me torsit, ut ad te appellandum cogitarem. Nisi vererer me Peiraredo similem fore praeter istud carmen mitterem ad te elegantissimum Jambum vindemialem nuper ad me scriptum, in quo satis lepide in istum, quem dicebas aliquando oecumenicum Criticum, lusit Fabricius noster. Si tamen salivam movi tibi, mittam proxime. Vale, Vir maxime, et me ama. Hagae a. d. IV. Non. Jun. Anno CIC IC CXXXVIII.
Quid agunt belli censores usurarum; quia enim his proximis hebdomadibus nemo Leida venit, nihil eorum rescisco.
page 575, image: s575
EPISTOLA CCCXXIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
[note: Hîc adhiberi debet et inseri Epistola Gronovii ad Salmasium scripta prid. Eid. Jun. hujus anni, quam exhibui inter Gudianas CCLVIII.] QUod posterior tua me occupavit, antequam priori responderem, est quidem, ita uti scribis: minima pars temporis mei mea est, et id quod meum est, per varia ac distracta studia ita consumitur, ut vero aestimatori nihil ad ociandum supersit: nunquam tamen vel aliis vel animo meo sic parebo, ut in officiis erga te, nobilissime Domine, omissior queam reperiri. Quid ergo causae est, inquis? nempe quod primum a Graswinckelio, cui perquam jucunda comitas tua fuit, etsi vix putabat ulteriori inquisitione opus esse, cum tu breviter quidem, sed vere in fine rem decidisses, (dedi tum ei partem istam epistolae tuae descriptam, et so cogitaturum dixit) responsum expectarem: dein quoniam ille morabatur, Ultrajectum perpaucos dies ad visendum Fabricium nostrum, qui eo advenit, excurreram. Unde reversus hodie offendi alteram tuam, juxta gratam mihi cum priore, nisi qua narrabant homines improbos et malefenatos suae calumniandi libidini nondum fibulam imposuisse, non quasi nolim partiri te mecum curas tuas (quo ut sum indignus ita nihil gloriosius contingere mihi fateor, nec facio quicquam lubentius, quam ut tua caussa corruptissimis moribus succenseam) sed quod aegre feram adeo ingratos esse adversum te, qui tuis muneribus toties prosecerunt, aut nisi stupor livorve obstitisset, proficere certe potuerunt. Si vere dixit Tacitus consilium fuisse Neroni in Thrasea non Senatorem et Philosophum, sed ipsam virtutem exscindere: Nemo eripiet mihi quin vere dixerim tot conscelerata capita in infamiam jurasse, non magni et singularis viri, sed ipsius eruditionis, quam unus mortalium possedisti. Atque hoc non auribus tuis dare me sed proferre ex animi sententia fidem meam testor, et norunt communes amici, quoties super his, ut saepissime, sermo incidit. Itaque nullo modo nullius affectus humani praetextu excusare malitiam possunt, tot argumentis convicti, tot exemplis certissimae et spectatissimae virtutis tuae in sua ipsorum conscientia confutati. Anni complures excesserunt, ex quo ipsi eorumque [gap: Greek word(s)] pudendis chartis Librarias oppleverunt: et videtur omnes impudenti inscitia superare voluisse ille [note: Boxhornius, qui quaesliones Romanas Plutarchi edidit.] Quaestionum editor, cui ipsum quaerere, non modo respondere, prohiberi publice intererat. Nemo verbum prolocutus est, nemo nutu significavit haec ludibria an flagitia, sibi displicere. Postquam tandem unus processit, qui brevi charta plura docuerat, quam sciri a quoquam isti [gap: Greek word(s)] cogitarant, convolare omnes undique fuci et muscae, et in eum figere aculeos hac solum de caussa, quod similis ipsis non est. Hoc me cruciat
page 576, image: s576saepe, hoc cor meum exedit. Nec tamen est quicquam, quod tanto cordolio opponam, nisi ut tu constantiam, sic ego patientiam: teque, vir maxime, si licet, ut ultimorum unus horter oremque pergas gnaviter, ut hactenus, bene rem gerendo prodesse bonis, oculos eorum urere, et stimulos contemptus hebetare. Quod a me requiris, ne dubita summa opum vi annisurum, ut effectum tibi reddam; si potero. Verum quod de epistola nunc primum ex te rescivi, vellem si nomen istius [gap: Greek word(s)] ad te pervenit id non siluisse te, aut cum rescribes non celare. Quod ubi novero, recipio nihil fore facilius, quam rem totam vestigare: nec ignoras nusquam ita apertos esse hoc natorum genus, ac ubi gloriationes suas ac pugnas umbratiles publicari rogentur. Interim cras simul prodiero, captabo omnes rumusculos subbasilicanos, si quid odorari de autore et epistola possim. Nec [gap: Greek word(s)] ille abibit [gap: Greek word(s)]; quamquam verear ne adversus me obscurior sit, quem quasi per ludum Salmasianum vocare solet. Ego ex diversorum sermonibus nihil admodum hujusmodi audivi, quod referri ad te dignum esset. Erat non nemo, qui tot autoritatibus convictus libenter manum daret iis, quae disputas de differentia foenoris et usurae: putabat tamen obstare Leg. 4. princ. de Nautico faenore ibi: utrobique igitur majus legitima usura foenus non debebitur. Respondi non negare te foenus quandoque pro usura accipi. Immo diserte id notasse pag. 32. tamen nec id proprie foenus esse, nec in plurimis aliis locis, quos allegasses, ita posse accipi. Nec tanti igitur hoc fuerat, quod referretur? Sed fortasse et aliud quid annotasti in lege illa, quae Cujacium occupatum habuit. Quod si ita est, scire velim illius, qui audit alpha leguleiorum, [gap: Greek word(s)]. De homine ignoto, et juvene et ejus nationis minus miror. Sed hoc fastidium nemo melius ulciscetur, quam qui se diligentiorem, immo curionem, in eorum scriptis fuisse ostenderit: hoc enim prohibere non possunt. Decies ab illo petii, quas ad se se scriptas servare ajebat Casauboni Epistolas. Respondebat primum Religioni sibi esse publicare eas, quae non ea fine ad se datae essent. ut nimirum plus sapere videretur tot bonis et praestantibus viris, qui sine fraude manes summi viri hac editione ornatum iri putastis. His exemplis cum eum urgerem, missurum se promisit. Quid facturus sit nescio: ante duas hebdomades admodum humaniter eas petenti, quia series admonebat, nihil respondit. Nec operas moratus sum. In loco Isocratis verissima interpretatio tua et elegantissima, quam frigidi sensus antea putabam: Statim cum legerem tuas, veniebant in mentem quae de Sacerdotibus illis notare solent, JCti nostri. Postea incidi in verba Isocratis [gap: Greek word(s)]. In lepidissima Parodia Catulliana et risi et ingemui Vale, vir maxime et me ama. Hagae a. d. prid. Kal. Jul. Ao. CICICCXXXVIII.
page 577, image: s577
EPISTOLA CCCXXIV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmajio. Leidam.
EN tibi iterum aliquot paginas nugarum nostrarum. Appelle generosum et simplicem animum tuum, vir maxime, ut qua comitate solitus es, errores meos redarguere velis. Etsi enim conjectanea haec sint, tamen scopum praefixum habent veritatem: et optem felicius conjicere; quam ratiocinatur noster Caussarius. Ingenii et doctrinae laudem non adfecto: sussicit si ad intelligendos veteres nontulerim contulerim, idque in levibus, quae tu tuique similes, cum non ignoretis, praeteritis et mediocribus relinquites. Nam aliteris renatis vix quidem quatuor aut quinque tellus tulit, qui tecum v ere do eti exstitere: plures mimum illorum ingenio egerunt, sic tamen ut tandem deprehenderentur. Ac mihi praecipuus studiorum fructus est, non quod doctus sim, quod nunquam efficiam, sed quod cognoscere queam, quam longe ab illa meta absim, et scriptorum genium distinguere. In quo quantum divina monumenta tua, quantum amicitia me juverit, aestimare magis possum, quam fateri. Hic tamen animus satis erit tibi, si recte novi [gap: Greek word(s)], ut discipulum [gap: Greek word(s)] ne spernas. Meministi datas tibi a Vossio Casauboni quasdam ad [note: Editae sunt tres ad Naeranum Epistolae in ultima editione, sed quae nihil continent, propter quod minus edi vellent aemuli; nisi quod de Arminio aequius censeat Causaubonus in ultima n. DCLXXVII.] Neranum epistolas, quae operi nostro insererentur. Eas ego accepisse me a Riveto putavi, et in utraque securus scilicet dormiebam, donec tempus esset eas operis dandi. Cum vero inter Schedas editioni paratas non reperirentur mihi, excussi omnes angulos gurgustioli mei: et ne sic quidem inventis, tristis passus sum, absolvique volumen hac accessione fraudatum. Idque excusavi nuper Gerhardo Vossio, cum ante paucos dies hîc esset, ne forte illi corsulto consilio omissa crederent: Ille nudius tertius significavit mihi per litteras frustra me operam quaerendi insumpsisse, cum tu dudum illas Elichmanno, Elichmannus Nerano reddiderit. Obstupui sane ad tuum nuncium, et miror, si unquam illas habui (nam haesitat hîc memoria mea) quomodo ad te pervenerint, aut quomodo nos apographas servare putaveris. Nam Riveto quidem quoties hac de re sum conquestus, nihil ille aliud respondit, quam ut me diligentius inquirere juberet. Cum ultimas ad te darem, oblitus eram Carrionem et Giffanium inspicere, hic quoque fallaci memoriae confisus. At post inspectis illis deprehendi, nox Durica, quae emendatio Politiani, non explicatio veteris lectionis est. sed plane Dorica in omnibus MS. repertum esse. Amicus tuus hodie apud me gloriabatur redditam sibi a te A. suam cum eximio elogio. Simplicius ad Graswinckelium et me missus est.
page 578, image: s578Vale, Vir maxime, et me ama: scripsi dormituriens sera nocte Kalend. Octob. Anno CIC IC CXXXVIII.
Hodie ultima manus Ep. Casauboni imposita est, a quo molestissimo labore me liberatum admodum laetor. Si eris occupatior, non est quod nimis festines affanias meas recognoscere. satis tempori recepero, si intra sextum diem. Credo scire te Notas Heinsii ad Novum Testamentum absolutas esse, neque restare quicquam, nisi ut adjiciatur Aristarchus. Iterum Vale.
EPISTOLA CCCXXV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
CEras tuas miniatulas accepi, Vir maxime, quas equidem malo prae insanis aliorum plausibus, laudantium quod aut non intelligunt, aut non legerunt: tantum abest, ut ingratae illae fuerint mihi. Videbis ipso opere, quam earum rationem habuerim. Scripsissem etiam citius, nisi sperassem eadem via folia aliquot sequentia me posse a te censenda mittere, sed moratur me ille, cui describenda dedi, Itaque has praemisi, ne suspicionem gignerem tibi, quasi simplicitas tua mihi displicuisset. Serio enim confirmo tibi nunquam adeo me insubidum aut mei amantem fore. De loco Valerii Flacci ita se res habet. In MSC. legebatur: manet immotis nox Durica lustris. Id retinere voluit Politianus, eo sensu quo tum Duria. Sed opposuit se illi Giffanius in Indice Lucretiano, duobus nisus argumentis, altero quidem, quod Duricus Graecum non esset: altero quod si esset Graecum, Latine sonaret Ligneus. Quem vero dicturum illam noctem ligneam? Itaque emendavit, Nox Dorica. Idque dictum putabat, ut dies Alliensis, et similia. Idque confirmavit Gevartius ad Tiburtinum Vopisci, et ego alicubi pluribus exemplis in Diatribe, quum Gevartium autorem ejus lectionis crederem. Nam quod tu affers ex Hesychio, sane Equus ille dicebatur [gap: Greek word(s)]. Non mirum igitur si ejus essigies aerea quoque sic dicta fuerit, cum translatitium sit signo attribui rei signatae vocabula. Velim igitur denuo hoc consideres. De Maniliano loco lib. v. 263. quid dicam? Utinam eam conjecturam persuaderem tibi. Nescio quomodo jam ab aliquot annis factum est, ut cuicunque eam narraverim, facile in eam sententiam induxerim. sed tuum judicium magis vereor, magis ambio, qvam caeterorum omnium. Unum tamen repetam. dicis [gap: Greek word(s)] non posse dici effingere suum, similes flores, sed potius eum, qui acu aut penicillo eos pingit, si suum pro Nativo sumatur. Et vere dicis, neque ita loquitur Manilius, aut ego sic loquentem intelligerem. Nempe semper omittis Epitheton illud, varios, quod non potest nec debet in hoc filo orationis omitti. Varios flores nectendo et sertis locando effingit similes suum, id est unius naturae, quasi non arte nexi, sed sic nati essent. Profecto non
page 579, image: s579possum videre hîc ullam absurditatem. sed semel rogavi te, ut in hoc uno stupiditati meae ignosceres: nec tu gravatim id fecisti, quae humanitas tua est. Quare si aliter fieri non potest, liceat semel nunc dissentire, et concede mihi, uti quidem toto pectore, sed tamen liber, te amem et venerer. Quod certe facio et facturus sum, quandiu mihi sana mens. At scin! quomodo? sic quidem, ut a nemine mortalium magis id fieri tu ipse exposceres. Vale, Vir maxime, [gap: Greek word(s)] ut inimici tui doleant. Hagae a. d. VII. Kal. Octobr. Ao. CICICCXXXVIII.
EPISTOLA CCCXXVI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
RIsi sane, quum legi quem sequestrum et medium vir optimus, haud dubic id facere occulte jussus et monitus, vobis commendaret. Ille vero per [gap: Greek word(s)] suam de homine, quem nulla magis, quam piae prudentiae laude pollere existimat, ista nequaquam crederet, quae nos scimus, et est aliquando incautior. Narro tibi, Vir maxime, cum ante mensem fere Leidae essem, venit ad me N. gratias agit, sic quasi expostulando, quod adeo simpliciter, honeste tamen de virtutibus vitiisque suis apud Vossium essem locutus. Ego quum quicquam scire me negarem, subjiciebat, ut noscas verba tua: quaesivit ex te Vossius an etiam essem maledicus? tum tu respondisti nondum: sed vereor ut a vicino adverso suo, quo nimis utitur familiariter, corrumpatur. Nescio sane utrum mea fuerint verba ista, an Vossii ipsius, cum ego indolem. ejus cautus et tutus laudarem. Sed quicunque sic sensit, nimium vere veritus est, quod eventus comprobat in dies. Interim inficiabar ego, ut profecto incertus sum. Ille se didicisse haec ajebat ex viro optimo et clarissimo. Cum ante paucos dies se, ut frequens adesset vicino illi, unde multum profiecre posset (vide judicium optimi et clarissimi viri: sic enim iste hunc appellabat) serio adhortatus esset: non diu post cecinisse palinodiam, idemque vehementer dehortatum fuisse, quod ita Vossius, ita ego censuissemus. Scripsi illico Amsterodamum, rogavi, ne fidendo nimium amicis ambiguis me in invidiae, quam hactenus vix cavi, flammam conjiceret. Illorum hominum iras esse redintegrationem scelesti amoris, qui plerumque concilietur per commune bonorum odium. Ille respondit, quod facere solet rarissime: negat tale quid ex ore suo profectum: audivisse alios ita de isto juvene judicantes, imprimis quosdam nunc in oras profectos exteras (Bodecherum intelligit) etsi ex me idem cognovisset, consuesse se aut silere, quae crederentur, aut saltem authores celare. haud dubie id ipsos inter se commentos, ut me callide explorarent. Equidem passus sum ita mihi satisfreri: non credo tamen merum id figmentum esse. cum igitur denuo scriberem ad illum, adjeci de Epistolis Casauboni ad N. quae
page 580, image: s580ex te didiceram, et rogavi ut Gerhardo suo id negotium daret, quamprimum respondendi. Nihil factum est. Scripsi bis postea ad Gerhardum, ne verbulo reddidit vicem. Rogavi maximum natu Franciscum, qui interea Amsterodami fuerat. Ait se nihil ea de re nec ex parente, nec ex fratribus cognovisse. Plane ita est, ut suspicamur: deprehenderunt machinam et volunt dissimulare artificem. Cum nuper ad te scriberem, oblitus sum gratias agere tibi de duobus Senecae locis. In priore quidem, Cyrneae puto, nescio quomodo manus mea erravit, nam mens idem, quod tu monueras, voluerat. Me sane poenitet in arcto, ocio rem tanti negocii suscepisse. Sed vel sic probabimus, quam male ocio suo abutantur, qui, cum id largum habeant et pingue, tantasque occasiones bene de antiquis authoribus merendi, malunt nomine suo inscripto fallere emptorem, quam serio bonum publicum juvare. In tua enim solius correctione fiducia mihi, et erratis meis emendatio. Vidi codicem Graecum Novi Foederis, quem Egregius Elichmannus tibi procuravit.. Scire cupiam cujus ille sit aetatis et notae, tantum ut discam indolem scripturae antiquae noscere, et uberiorem habeam materiam expectationis amicorum de notis tuis ad N. T. accendendae. De Nexis quod observasti, plane mihi novum, et gestio accuratissimam haud dubie illam observationem discere. Rogo quaecunque in Seneca refinges, de iis me moneas, nec docendo reprehensioni parcas, uti et in his postremis foliis libelli nostri. Aegre est, quod nondum exemplar Epistolarum Casauboni ad te missum est, sed testor fidem nondum me ei, cui inscripsi, dedisse. Tali cum non bibliopola et typographo, sed Hydra nobis colluctandum fuit. Vult autem amicus tuus gratiam hujus doni inire. Quem tamen hodie monebo, ut festinet. Vale, Vir maxime, et haec ubi perlegeris, remitte. Hagae. a. d. IV. Kal. Novemb. Anno CICICCXXXVIII.
Audisti puto Ultrajecti denuo scelestum et maledicentissimum librum prodiisse [note: M. Schoockio, qui pro Gisberto Voetio calamum strinxit, et in fine hujus auni vocatus ad Profefionem Historiarum et Eloquentiae fuit.] G. V. suballione, cujus nullum est aliud argumentum quam ut doctos bonosque viros impie traduceret. Imprimis magnum Grotium, de cujus haeresibus author integrum volumeri minatur. ipsis qui ex magistratu (nam cum uno locutus sum) censura sua licentiam publicandi dederunt, vehementer displicuit: sed non ausi sunt nec potuerunt obsistere ambitioni et studiis Demagogorum. Et haec est via ad honores grassandi. Nam author post editum illum partum statim Daventriam ad Professoratum vocatus est. Agnosce miseriam saeculi et iterum vale.
EPISTOLA CCCXXVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
SI librum illum, quempetieras, Vir Nobilissime, undecunque potuissem nancisci, dudum ad te scripsissem post acceptas postremas, sed me scrutantem
page 581, image: s581amicorum bibliothecas spes illa et frustrata est, et tardius. tibi secit respondere. Graswinckelius te salutat humanissime. Muretum non habet: habet vero Lambinum in Eth. et Pol. Aristotelis cum Zwingeri et Canteri nonnullis; est editio illa, quam haud dubie vidisti: Hoc volumen si inspicere cupis, verbo impera et mittemus. Authorem technae illius, de qua ex J. V. litteris, sane feliciter per te indagatum tenemus: in ministro aqua haeret. Nam illius, quem suspicamini, confirmare possum ibi nullas partes fuissi. Ipsi septem menses sunt et ultra, quod ille Vossium Amsterodami vidit: et fallitur in designatione temporis Isaacus. Ego eum intus et in cute novi, nec apud me quicquam secreti habet. Putes in duobus corporibus unum animum esse divisum. Nec igitur hoc me celasset, nec celaret nunc, si ipse intervenisset huic negocio. Illum etiam sui muneris authorem habet optime cognitum; sed qua probitate et prudentia est, vitia ejus dissimulat, ne ingratus videatur. Narrabat iste nuper mihi te non posse concoquere, quod illae litterae Vossio redditae essent, antequam aut excuderentur aut apographa earum apud nos manerent. se vero omnino putare, me inscium libro ad Vossium misso eas inclusisse. Hoc ipsi placebat commentum falsissimum, cum integro anno nullum eo librum destinaverim, praeter Justinum in minuta forma, quem Piraredus apud me deposuerat. Is liber cum admodum sit parvus, ut dixi, non potuerunt ei imprudente me quatuor folia includi. Non tamen ego valde repugnabam, ne viderer aliquid aut scire aut suspicari. Vidi nuper apud Petrum Grotium epistolam parentis ex Gallia, in qua honestissime loquebatur de usuris tuis, et desiderium partium sequentium significabat. In primis laudat opinionem Aristotelis solidissimis a te rationibus confutatam. se olim eadem de re cogitasse: nunc gaudere quod a te potissimum illa provincia esset occupata. Si commode fieri potest, cupiam inspicere Anglum. illum in Apologiam Appuleji, teque rogem, ut in unum biduum ejus usuram mihi concedas. Vale, Vir maxime, et me ama. Hagae a. d. VI. Eid. Novemb. A°. CICICCXXXVIII.
Nobilissime Domine, hanc heri seripseram circa meridiem. Intervenit Scriverius, ita hanc aliasque Chartas seposui. Cumque garrivissemus aliquandiu, instaretque hora prandii, ad quod Graswinckelio promiseram, cum Scriverio domo exivi, nec ante serum redii. Ita heri non potui hanc mittere. Scriverius ajebat habere se Muretum, et ad te missurum. Habeo etiam pretium morae. Reversus enim reperi has a [note: Nicelao Cunradi filio Ritturshusie Vid: Heinsii ad Gronovium Epist. LXII.] professore juris Altorphino, clarissimi et optimi viri filio litteras. Quas cum ob alia tibi offerendas putavi, tum ut recognosceres, qua cum observantia de te apud populares meos loquar. Quod non imputo tibi: nec enim id facio ut tibi placeam, sed quia sic sentio. Ita salvus sim, et tu salveas. Inclusam ad Fabricium rogo ut per famulum cures deferendam ad nautas. Interest ejus ut illam habeat. hinc vero ante diem Jovis nulli nautae Ultrajectum proficiscantur.
page 582, image: s582
EPISTOLA CCCXXVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS. Claudio Salmasio. Leidam.
LAmbinum ante dies paucos accepisse te puto. Nunc en promissam partem miscellorum, quae utinam piaceat palato tuo, et praelis digna videatut. Hoc biduum jam moror flagitantem typographum. Itaque jussi ut sub vesperam Chartas a te accipiat. Ea tamen conditione, nisi insit, quod omnino debeat corrigi. Tum redire illas prius ad me velim, et unum adhuc diem feriatum operis dabo. Brevior hîc sum, quia tot quasi paginis tecum loquor, et tum tibi, credo, tum mihi plus desit temporis, quam superest. Vale, vir maxime, et quae non approbabo tibi, de illis sententiam tuam ne me, quaeso, celes. Hagae. a. d. IX. Kal. Decembr. A. CIC ICCXXXVIII.
EPISTOLA CCCXXIX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
LIbenter legi, quae de studiis tuis feribis, Vir nobilissime. Equidem quoties de te cogito, tacite apud me gratias ago supremo Numini, quod te hoc potissimum seculo nasci voluerit in exemplum quousque humanum pertingere possit ingenium, et quid sit vere esse doctum. Nam id nomen cum vindicent omnes, rem habent paucissimi. Precor tibi annos longissimos, ut tot nobilia incepta, quae a nemine expectari possunt, jucunde et cum tranquillitate animi tui fructuque tantorum meritorum perficias. Si tantum licet tibi per occupationes ingentes, velim paucis significes quomodo Romani togam amicirent. Legi quae de ea Aldus Manutius in quaesitis per epistolam: quae tu accuratissime ad Pallium Tertulliani: adhibui etiam Quintiliani locum; nec dum tamen satis me explico, cum dicis rotundam fuisse togam et undique clausam, an putas nec in pectore apertam habuisse? an veterrimo vestiendi more clausisse convolutum undique corpus? Sinus vero an fuit lacinia extrema dexterae partis aperta? an vero clausa? an vero undique attexta vel assuta fimbria? Si clausa. undique fuit, quomodo dextrum brachium ex ea exseri potuit? et an etiam habuit sinum noa exserto brachio? Non opus, ut testimoniis authorum utare, si id late ostendere non permittent aliae curae tibi, sententiam modo tuam indica. Habes etiam hîc particulam nugarum nostrarum. Cap. XI. an recte intellexi Plinium? Nam Dalecampius de marmore coloribus picto interpretatur, quod displicere tibi alias me docuisti. Ut dubitem, facit,
page 583, image: s583quod Claudianus alicubi dicat, purpureis Synnada venis. Hae si naturales sunt, non opus de porphyretico interserto suspicari: cum vero Plinius ait: qualiter nasci illos optarent deliciae: Satis indicat synnadicum purpura distinctum non nasci. Graswinckelio gratissima fuit salutatio tua. Is falutat vicissim te, et omnes opes suas cupit esse tuas. Vale, vir maxime; et te bene gere. Hagae III. Kal. Decemb. A. CICICCXXXVIII.
EPISTOLA CCCXXX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Seculum videtur esse mihi, quod litterarum tuarum melle deficior. Et tamen omnem fateor in mea ignavia esse culpam. Primum quidem dum Alcinoum requiro, quod jusseras, mente scriptionem eousque distuli, dum eum tibi mitterem. Frustra fui vero, et sic aliquot elapsis diebus partim a variis negotiis direptus, partim segnitie languescens, silentium continuavi. Nunc vero alium accipe librum, qui ex Germania ad me missus est, ut munus traderetur tibi. Author vir optimus tuique observantissimus Consiliarius ille Noricus, cujus litteras aliquando ad te miseram, excusat sane apud me tenuitatem scripti oculis indigni tuis, idemque suo nomine penes te contestari me jubet: Sperat tamen devoti animi hoc testimonium acceptum tibi fore. Meus sequenti puto hebdomade ab operis absolvetur. Tuae vero usurae quid agunt? quid dissertationes ad Simplicium? Cum postremo Leidae essem, hoc est cum te vidissem, in Museo [note: Boxhornii.] [gap: Greek word(s)] interrogabar, quid jam in publicum molireris. Respondebam melius hoc ipsos scire, qui in urbe essent, in quam ego venirem peregrinus, et typographia quotidie visitarent. Itaque incipiebat iste numerare, Usuras, Achillem Tatium: et nihil ne praeterea? subjiciebam: id me ex vobis rogare opportebat. Immo inquit fieri poterat, ut inter Sermones aliquid de caeteris curis suis tibi enuntiaret. Atqui, ajebam, cum ego video Salmasium, ea temporis augustia concludimur, ut otiosis confabulationibus vacare minime liceat. Sussicit mihi, si quaestiunculis meis impetrem responsum. Ita finiebantur istae insidiae. Nihil enim agebat aliud, quam ut aut me detegeret, aut ipse occasionem haberet judicaudi de Simplicianis, praesente editoris filio. Tuus ille [gap: Greek word(s)] librum his diebus edidit contra histrionales ludos. Quidam inter [gap: Greek word(s)] eruditulus, et nostram Religionem professus parat apologiam, jamque multis ostendit, nec dubitavit publicare. En par bene compositum! Legistine Petiti conjecturam de loco Statii in Soteriis Rutilii:
--- Legesque urbesque ubicunque togatae,
Quae tua longinquis implorant jura querelis.
page 584, image: s584
Putat hoc nimis dictum generaliter: et emendat: urbisque ubicunque togati. Per togatos urbis Senatores intelligit, quod vix mihi persuadet. Immo non. Tibi quid videtur? Vale, maxime virorum, et me ama. Hagae postridie Eid. Januar. A°. CICICCXXXIX. quem auspicatissimum tibi tuisque ex animo precor.
EPISTOLA CCCXXXI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Fateor ingenue culpam, et ut in reliquis amicitiae nostrae partibus impar duco jugum, ita hac quoque comitate tua me multum superari. Etsi autem silentium meum non minus habeat Religionis, qua te ac tua in me merita veneror: tamen in posterum operam dabo ne me majorem aut tui aut mei otii, quam officii rationem habere existimes. Subnatum tibi novum, quod debelles, Hydrae caput, nescio utrum doleam potius an laeter. Nollem sane hujusmodi luctis, non propter veritatem, sed hominum pertinaciam tibi laboriosis, te inhiberi, quominus aliis tuis curis nobiscum, qui doceri cupimus, communicandis vaces. Gaudeo tamen, siquidem ille ad interdictum veniet, occasionem tibi praebitam abstergendae calumniae. Nam illa quidem publica cantilena est, mirifice de Saccharo errasse Salmasium, et memini cum in Belgium primo venirem, ubi esset exemplum dandum magnos viros interdum dormitare, te et hanc opinionem in theatrum produci. Meminit et olim audivisse id se Fabricius noster, qui nunc mecum est, et hîc aliquot exiget gratissimo mihi consortio hebdomades, donec in Galliam transfretet. Haud dubie subjiciet facem ille, qui in alium verti plagas tuas cuperet, ut ipse vapularet minus. Quamquam hoc consilium parum ei profuturum putem. Utinam servasses exemplum. epistolae ad amicum scriptae, aut hactenus recipere eam posses, ut legendi facultatem nobis concederes! Hoc ego rogarem, et amicus ille noster, qui serio triumphat, quod tam gratum tibi fuerit tenue suum, ut ipse ait, officium. Legimus et relegimus summa voluptate quae scripsisti, cum Ventidium elegantissimo dicto ageres. Quid si priorem editionem vidisses, ubi [note: Haec spectant Boxhomium, qui in funere Petri Cunaei carmina, quae Lacrimas inscripserat, fecit. in quibus haec occurrebant, quae secunda editione correxit. leguntur ea post Vorstii Orationem funebrem, tunc editam, et inter Poemata p. 14. Mittit eas Lachrimas Adriano Hoffero Epistola pag. 122. de illis Nic.Heinsius in Epistola ad Gronovium, post editas Tomo III. a me reperta, ita scribit. Herois nostri, scit quem putem, Lacrimae ex secunda nunc prodiere editione. Primam si habes, inter Thesauros tuos reponatur. Eam enim pro genuina amicus noster agnascit. Coeli induperator, et Jupiter infernalis a Theologorum supercilio mire vapalarunt. Ita ut quidquid hoc esset nugarum, totum delere fuerit coactus, nisi primum inter Crocodyli lacrimat, quas Voetius, nisi fallor, nuper edidit, locum vindicare sibi maluisset. Veniet post annos fortassis centum antiquarius aliquis, qui Epigramma hoc Ennie vel Andronico vindicabit. et profecto audivi magno cum applausu a Delmanhorstio fuisse id approbatum. Malim tacere potuisset heros disertus. Sed ne ego quoque illo morbo carere me consiteor.] caeli induperator, ubi Hecate, et Jupiter Infernalis erant invocati? Libellus
page 585, image: s585meus ante triduum absolutus est. Dedi in mandatis Comelno, ut unum in augustiore charta ligari faceret, ac tibi tradi. Quod forte cras aut perendie fiet. Quod si faceres eum tanti, ut ceu erronem tuum, aut fugitivum, aut plagio subreptum tibi vindicares, nihil, credo, fieret propius, quam ut addictus duceretur tibi. Sane enim dum perficitur, et numeris suis componitur, multa ei membra accessisse e thesauris tuis constat, aut saltem accessura non fuisse, nisi tutas scrutari favissas, in [gap: Greek word(s)] tuarum incidissemus observationes. Postquam vero a mea manu exiit, tu lambendo et fovendo plurimis locis sanum ei colorem addidisti, naevis mille, quibus insignem eum reliqueram, liberasti. Compositio tamen et descriptio tota mea est etiam te satente, hoc est, majestate illa genii tui, ac beatissima sine exemplo ubertate, notis peculiaribus scriptorum tuorum, deficitur. Hoc quoque meum est, ubi censuras tuas vident probantque, stultitia mea et [gap: Greek word(s)] in ineptiarum mearum labore mihi placui, quod tamen paucissimis locis evenit. Si mitius agere velis mecum (tantus quippe doctrinae oceanus manipulum ex te, aut urnam aquae limpidae hauriri non sentis) nec defugere possum hanc confessionem, nec defugiam unquam, et honori mihi duco, [gap: Greek word(s)]. Si quid profeci in litteris, si sub ullo magistro judicium formavi, et de cujusquam pollice artificem duxi vultum, tu is es unus, tuorum scriptorum lectio, rigidumque inceptorum meorum ad hanc rectissimam amussim examen. Quare oro te atque obsecro per omnia tua in me merita, ne spernas tuum opus, etsi propter materiae [gap: Greek word(s)] saepe non appareat digitus tuus: et hoc munusculum, quod dandi facultatem dedisti nobis, accipias tantisper animi grati mnemosinon, donec quod toties in litteris apud te, id publice ad te et de te profitendi potestas nobis fiat. O videam ego illum diem, cum omnia alia nomina ignorare mihi atque abjurare liceat, totoque orbe videar ingratus, ut Salmasio uni gratus appaream? ac ne me quicquam auribus tuis dare putes, male peream si quicquam tecum ago simulate. Schedam ex scriptore Gallico, ut eam mihi amicus dedit, hîc vides, quam ubi rescribes, velim remitti. Has quoque duas ad Dumaeum epistolas, quas Riveto me tradidisse putaram, nuper inter Chartas meas inveni, et quia eas aliquando reposcere te memini, hîc inclusi. Vale, Vir maxime, et me ama. Hagae a. d. XIII. Kal. Februar. A. CICICCXXXIX.
EPISTOLA CCCXXXII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Heri cum brevis tua mihi redderetur, eram in eo, ut ad te scriberem, et sententiam tuam de nonnullis apud Senecam dubiis requirerem. Fieri potest, ut Vincentio nostro comes in Gallias eam. Nondum plane constitui: scripsi tamen de eo consilio ad cognatos, et omnino
page 586, image: s586futurum arbitror, ut eam. Gaudebo quidem ab tot nequissimis ac fatue ambitiosis hominibus me separari: a te vero remotum fore longius id mihi erit instar mortis. Nunc igitur quibus possum modis itineri me paro, et praeter caetera, quia Senecam corrigendum suscepi, id ago, ut si non totum, certe maximam partem operum ejus, antequam vasa collegero, perlegisse queam. Secrevi aliquot locos stigmatis, de quibus, nisi tu suppetias veneris, nihil mihi superest spei. Dum ista mecum repetita meditatione expendo, ecce redditur mihi tua brevis, et istam tetricam Musam discussit. Mire narras; me adversariis tuis tela suggerere, atque ex libris tuis venena colligere, quae illis in tuam invidiam subministrem. Mentiar ego, immo impostor omnium sim maximus, nisi mentiuntur Nebulones, qui hoc confinxerunt. Nam qui ad te retulerunt, fortasse sunt homines minime mali. In me vero nihil magis apud istos odio fuit, quam hoc ipsum, cum illi e scriptis tuis commotius dicta excerpsissent et jactarent, quod omnia ego benigne interpretarer, et concedendum hoc magnis viris dicerem, quorum vehementiores essent motus, si vitium omnino vollent esse, at non malitiae, sed ingenii esse calidioris, at in finitis immensisque meritis compensari, aliaque ejusmodi: denique Scaligeri, quem laudavi semper, at te minus, ipsis exemplum objicerem. Sic memini narrasse mihi N, monstratum a Boxhornio N. locum e Solinianis tuis, ubi refutas de pulla myrto, quod ipse et nolle se factum ajebat, et ego detestatus sum, nequissimeque factum videri, non dissimulavi. Ne dicam millies contentiones mihi cum illis fuisse acerrimas, cum observationes tuas, quas non assequebantur, inepte et inimice exagitarent. In quo fuit, quod apud Ovidium, tenenda, male viva perfidiae pretio nece, apud Arnobium Colium, apud Petronium Cociores Cociaria restituisti, et innumera talia, quae nunc non incidunt. Jam de [note: Vid. Gronovii ad N. Heinsium Epist. LXXVII.] terrenis bestiis, possem negare, si simulate agere vellem tecum, quando id ipse credere non fateris. Non inficiabor tamen aliquando dixisse me, Junium ejus opinionis esse, quam terrenis bestiis adscribis: joco qui tam facile pennae volanti excidit, quam malitiose ab istis traducitur. Cognosce autem quid rei sit. Mortua ac sepulta illi revocant, omniaque miscent, ut aut hostes acquirant tibi, aut quos amicos habes, eos in suspicionem apud te adducant, eaque te cura inquietent. Id manifestissime ex hoc crimine apparet. Jam quadriennium pene est, cum illud de terrena bestia, N. (neque quisquam alius mortalium, quod sciam,) ex ore meo audivit. Tu in Gallia eras, nos una Leidae. Ille accusare tuam [gap: Greek word(s)], solum te putare aliquid scire, in opinionibus tuis defendendis esse pertinacissimum, nec omnino pati, ut quis tibi contradicat: Omnia denique quae in unum magis hominem, quem ille bene novit, quam aut in te aut quemvis alium convenirent. Ego multa contra et inter caetera (si male, Deum testor,) sine fraude subitoque et inter conflictum dum argumenta peto, quaceunque incidunt, hoc jeci: exemplum esse me simplicitatis et candoris tui, qui cum conjecturam meam in Tertulliano timide ad te perscripsissem, cum alia tua publice extaret, meam
page 587, image: s587laudavisse. Cupiit videre locum: prolatus est liber ex editione tua: legimus verba authoris, et pleraque tua ex commentariis. Cum ille legisset: Qui Vedium intelligunt plane terrenae bestiae sunt; Arridens, quis hîc designatur, ait. Ego nihil suspicans aut cogitans mali, nescio, ajebam, sed hanc opimonem apud Junium legisse memini. Hoc tantum abest, ut ille in calumniam rapuerit tunc, ut ostenderit ex oecasione mihi Junianam editionem, qua Scaliger usus est, obelis ejus confixam, ubi Pecoritas, Asinitas, Bestia, Cujon, et istis acerbiora per totum librum marginibus apparebant allita. Nunc id redueunt, nunc apud amicos tuos narrant, me interprete Salmasium tale scomma Junio impegisse. Fateor quidem summae cautionis fuisse futurum, si tale quid mihi non excidisset: sed vides tamen, vir maxime, quam innocenter fuerim nocens, et simplex, ac sine ulla suspicione invidiae post tot annos secuturae prolatum dictum dolosissimo captatori objecerim. sed agnosco artificium, postquam me frustra aggressi sunt, nec sive blanditiis, sive beneficiis a tui observantia averterunt, ac in partes trahere nequiverunt, te tentant, ac suspectum saltem fieri me cupiunt tibi. Itaque non dubito, quin ab hoc principio profecti ejusmodi plura aut commenturi, aut a me dicta in alium longissime sensum fraudulentissime contra me interpretaturi, eademque per eos, quos credunt tibi non adversos, ad te delaturi sint. Equidem quantum in me erit, operam dabo, ut huic sceleratae molitioni fibulam imponam: scribam de eodem oleo ad N. cumque eo hanc injuriam serio expostulabo, quia nemo est, nemo, apud quem ista protuleram, alius. Caeterum si ille ingenio utetur suo, et magis postquam ego digressus fuero, si deo placebit, te oro atque obtestor, vir [gap: Greek word(s)], ne illis potius, quos scis omnia conari ac turbare, ut te vel leviter commoveant, quam tibi de animo meo credas. Contestatus sum toties tibi, et contestor etiam nunc, et Deo teste dico, me animum apud te semper in labris gessisse, atque promptum apertumque habuisse, nec unquam aliter de te, ac tua in literas meque merita, ac amicitiae nostrae postulabat sanctitas, aut re aut ore sensisse, quod non illi modo non ignorant, apud quos esse libero licet mihi, quique judicia mea secretiora norunt, sed ipsos quoque istos qui nunc frigus inter nos contractum vellent, sua docet conscientia. Facile tu quidem amico tali carere potes. Quid enim sum ego? aut quid in me tantum, cur unquam meum tibi cultum imputare potuerim? aut ornamento tibi magis quam oneri fuerim. Certe novi me, et scio, quam illa benevolentia, qua ad hoc usque me profecutus es, sim indignus, ut postremissimus omnium, qui per te profecisse confitentur. Noli tamen spernere atque abjicere hominem, qui uti amari abs te se existimat, ita id totum soli atque uni bonitati adscribit tuae: neque unquam commissurus est, ut, quum nullo merito affectum tuum pigneret, sua culpa, scelere immo ac flagitio suo, tanto se bono privarit. Haec raptim ad tuas hesternas. Pulcherrimum epitaphium tuum nemo vidit intellexitque, qui non vestra satis laudavit. Sunt qui id petierint, ut describi liceret sibi, nec negare potui. Vale, maxime virorum, nec si qua re aggredientur illi porro mihi apud te frigidam suffundere, ne me caelatum
page 588, image: s588habe, aut certe ne id ad animum tuum demitte. Hagae a. d. v. Eid Feb. A. CIC IC CXXXIX. Nunc recordor, quia scripturum me ad N. dixi, fortasse id tibi non placiturum, quia illum, qui id retulit tibi, prodi nolis. Si id periculum non times, et is sermo per plurium manavit ora, verbulo fac sciam.
EPISTOLA CCCXXXIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Vellem quidem parcis verbis majorem fiduciam in conscientia mea tuaque prudentia contra impunissimorum istorum [gap: Greek word(s)] nuper ostendisse me: sed commotiorem non adeo res ipsa, quam exemplum rei reddiderat. Prorsus ex fraudibus et dolis consuti sunt homines isti, ut nec ubi velint maxime, nihilque interest, verum possint dicere. Ego et Vincentius quotidie conferendo, quae ad utrumque et singulos dicta sunt, innumera mendacia detegimus, ridentes quaedam, alia detestati. Nam quod de subdititia epistola scribis, esset id quidem facinus palmarium, nisi in turba tot falsorum lateret. Gestio tamen, ubi illuc venero, (siquidem peneste exemplum est, ut esse opinor) id quiequid est lepidi scripti videre, et sycophantae insciti totiesque deprehensi misereri. Consilium meum visendi Gallias stabile est. Quod probari tibi laetor, sed admiratus profecto sum insignem comitatem tuam, qui quod ego precibus a te contendere non fastidirem, id ultro promittis. Accipio vero avido sinu conditionem, tuisque hortationibus quam cujusquam mortalium, accessum ad tot insignia hujus aevi decora, quibus omnes terrarum oras hodie vincit Gallia, libentius debebo. Eo namque redactus sum, ut infinitis tuis in me beneficiis, non aliter quam oblata etiam ambiendo et accipiendo, atque aestimando respondere queam. Fui per hos dies in Seneca diligentior: deprehendi minuta quaedam, quibus editores conniverunt, plura quibus nec ab ipsis nec a me ullam remedii spem invenio. Ex quo numero est quod legitur de vita beata c. II. Vulgum autem tam chlamydatos quam coronam voco. MSC. Pall. et Erasmi Edit. coronatos. Praeterea ex MSC. unus: clamidatos. unus: Clamitatos. Lipsius: tam candidatos quam coloratos. Probat Gruterus coloratos, quod etiam extare ait in antiquissima editione Veneta: Chlamydatos retinet: non explicat tamen, sed relegat nos ad suas suspiciones. Conjungendum ex eodem libro c. XXV. Malo quid mihi sit ostendere praetextatus et caudidatus, quam scapulis nudis ac faetentibus. Ubi etiam MSC. praetaxatus et catus, camisatus, causatus, gausatuss, chlamydatus, causeatus. Muretus: Camisinatus. Lipsius dubitat an pro praetextatus debeat scribi pexatus. Sed et faetentibus non est in pluribus MSC. In quibus: Scapulis aut sententiis omnes mihi ex voto decidant: aut assentientes omnis. mihi ex voto discedat: scapulis aut funi. Omnis mihi ex noto decidant. Portenta sunt ista. Nihil video, nihil
page 589, image: s589sapio, nihil sentio. Nisi tu suppetias veneris locis aegerrimis, actum est, ilicet ad tibicines mittemus. Narrabat heri mihi nobilissimus Boswellus nescio quem Sallustium de mundo, scriptorem bonum et frugi, Roma ad te missum, ejusque editionem parare Elzevirios: id se accepisse ex amico tuo, qui tuarum curarum nihil obscurum sinit. Possumne bona cum tua venia id requirere, quid rei sit? Grotius Advocatus me rogavit ut liceret sibi Epicedion tuum ad fratrem mittere. Descriptum mea manu ipsi dedi. Fatuus forem, si id, quod mones, accepissem aliter, quam festinationis indicium. Vincentius Fabricius et ego eruditissimam tuam ad eum epistolam libenter legimus? Is te salutat observantissime, et scripturum ait propediem. Vale, unicum decus nostrurm Hagae. a. d. v. Kal. Mart. Anno CIC IC CXXXIX.
EPISTOLA CCCXXXIV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Et initium epistolae tuae non mediocrem mihi attulit dolorem, et clausula inopinatum risum movit. Precor Deum ut sospitet te, ac ista corpusculi stipendia remittat, viresque sufficiat ad praeclara animi tui cogitata non abrumpenda. Sed illud pugilis os validi antagonistae manus merebatur, nisi quia [gap: Greek word(s)] ipsi melius consuluit, malimus vel sic habere eum, quod tibi imputet. Ante triduum sermo iterum fuit mihi cum nobilissimo Boswello. ajebat vidisse se scriptum Petavii contra libellum de Caena Domini: audisseque in animo esse tibi progredi in campum istum, et illud refutare. Itaque multis rationibus agebat mecum, ut perluaderem tibi atque hoc consilium darem, ne id negotium capesceres. Tu nosti eas melius, quare narrandis supersedeo. Mirabar unde is rumor: cumque suspicarer facile, quaerebam an mihi copia fieri posset scripti Petaviani inspiciundi. Respondebat jam reddidisse ei, a quo acceperat, nempe qui textis maternis mensas sternit. Videram penes eundem ante mensem tuas unas, quibus scriberes mitti tibi illud opusculum; jamque Caletum esse perlatum: promittebas etiam nihil magni tibi de authore, et nisi fallor, narrabas, te primum monuisse amicos de fraude Tertulliano facta. Scis autem non posse illius ordinis hominibus placere sententiam prioris tractatus, praesertim in posteriori parte: qui etsi totum illud privilegium, quod sacrificuli vindicant sibi, non approbant, tantum tamen, quantum ipsis doctores nostri et vulgatus mos Ecclesiarum permisit, retinent mordicus. Cui ne tu aliquomodo intercederes, veritus, rumorem illum seminando apud optimum ac tui amantissimum virum, ejus authoritate et consilio destinationem tuam frangere se posse credidit. sed haec ego ex suspicione: qui nec de instituto tuo quicquam scio, nec mandatum ejus omnino insuper habere debui. Repetebat etiam sermonem de Sallustio
page 590, image: s590tuo, et (eramus una matutino tempore, cum tuae nondum fuissent mihi redditae, nesciremusque adeo editionem jam spectare ad umbilicum) putabat commode ei posse adjungi Ocelli Lucani libellum, qui jam rarius reperiretur in bibliopoliis, nolletque id opusculum perire. Denique tradebat mihi literas ab illo juvene, cui tuas ad Patr. Junium in Angliam eunti commendaveras, Berneggeri discipulo, in quibus nuntiare tibi jubet, prima quaque occasione habiturum te aliquot authores de re militari cum excerptis ex Nicephori Cod. MSC. haec hactenus. De Senecae locis gratias ago maximas. Plane satisfecisti mihi: nec commodius quicquam explicatione prioris loci, nec emendatione posterioris verisimilius: semiteclis, dico, pexatus (id enim malo) et gausapatus. praesertim cum postremum totidem apicibus in uno Gruteri, quem Coloniensem vocant, deprehensum sit, et non semel illum praestare aliis animadverterim. Nunc quaeso liceat mihi redire, ut in proverbio est, ad armillum. De tranquillitate animi c. II. multos ex his, quos forum, curia, sermo mecum contraxerat, nox abstulit, et vinctas ad sodalitium manus copulatas intercidit. Videtur hic quoque parum adjumenti esse ex MSS. et victas ad sodalium manus copulatas interscidit. e vincas ad sodalium. et vinstos ad sodaliam. et junctas sodalium manus copulatasque. Postremum quidem solum tolerabilem sensum habet. Tentabam tamen: et juncta ad sodalitium manus copulam intercidit. Ut de Societate datis dextris contracta intelligeret. Ut lib. III. de ira c. 8. difficile erat illi in copulam conjecto rixam ejus, cum quo haerebat, effugere. Hic quoque de sodalibus coenae agitur, ut et simpliciter, non de societate, sed sodalitio possit illud accipi. De vita beata c. 6. Non video quomodo ista tam diversa in eamdam copulam conjiciantur. Haereo tamen et sententiam tuam expecto. lib. I. de Clementia. c. 5. magnam fortunam magnus animus decet. qui nisi se ad illam extulit, et altior stetit, illam quoque infra terram deducit. Quid est infra terram deducere? cap. II. Haec est in maxima potestate verissima animi temperantia et humani generis incomprehensibilis amor non temeritate aliqua incendi; non priorum principum exemplis corruptum, quantum in cives suos liceat, experiendo tentare, sed hebetare aciem imperii sui. MSS. tres: et humani generis comprehendit te sibi amor. Optimus ille Nazar. comprandit te sibi mor. Latet aliquid. Editum est a conjectura Agricolae: ante cum vulgo, comprehensibilis. Fabricius te salutat observantissime, et respondebit propediem. Usuras tuas quando expectabimus? Vale, maxime virorum, et me ama. Hagae. Non. Mart. A°. CIC IC CXXXIX.
EPISTOLA CCCXXXV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Postremas tuas accepi. Nunc raptim narro tibi venisse ad me heri Vorstium. Ajebat se accepisse ex certis hominibus, communibus
page 591, image: s591amicis, esse penes me Epicedium tuum. Id cupere se videre et rogare pro amicitia, ut ostendere vellem. Cum praetexerem, jacere inter chartas et difficili nunc quaestioni fore; non dimissurum me ajebat, antequam id legisset. Vidit, laudavit. Postea mirari se dixit, mihi potius, quam sibi id missum esse. Respondebam causae me ignarum, nisi quod significasses in tuis, eum postquam rogasset, ad te postea non accessisse. Petebat exemplum: ut videbat me cunctari, non id futurum apud se, nisi cum honore tuo pollicebatur sancte. Vos omnino amicos esse, seque, ex quo primum in Hollandiam venisset, magnopere te coluisse. Esse sane quasdam opiniones, in quibus abiretis ab invicem diversi: caeterum amicitiam eas non dissuere. Cogitavi, quoniam Senatori Schotto, Grotio, allisque indulsissem, si huic negarem, posse eum facile id ab istis nancisci: et me totius vestrae controversiae nescium gerebam. Decriptum ergo tradidi, id conferrc ipse voluit cum autographo tuo, et ita sollicite, immo pueriliter, singulos apices meos cum tuis comparabat, ut monstrasse, nedum tradidisse exemplum, me illi poeniteret. Praeferebat id facere, ut de accentibus, spiritu, distinctionibus recte a te positis testimonium perhibere posset. Epistolam non inspexit, neque passus sum manui meae autographum tuum unquam extorqueri. Mox non ita obscurus, ut ante, sine circuitione quaesivit, nunquid de litigio vestro rescissem: et quia negabam, caepit ingentes oras evolvere belli, multa [gap: Greek word(s)] Thrasonica. Provocatum utique a te esse. Caussam dedisse nullam, nisi quod interdum non probari sibi sententiam tuam apud amicos non siluisset. Id homini libero non posse eripi. Alias neminem laborasse magis, ut te et Aristarchum conciliaret. Esse domi suae folium usurarii operis, ubi [gap: Greek word(s)] aliquid ab Aristarcho proditum, qualia infinita in illis exercitationibus, esse scribas. Id constituisse tecum agere communis pacis caussa, ut dissingi cures. Quamquam hîc dudum sit mos tuus, nec uni id te facere, sed omnibus. fore ergo tandem, ut totus mundus tecum consistat. Ideo se infelicitatem tuam miserari. Animadvertisse etiam nescio quid frigoris inter te et [note: Rivetum credo.] R. scribunt inter se literis mordacibus, ajebat. Cum hîc demum credere id me posse, negarem, addebat. hoc quoque argumento esse sibi, quod roganti aliquando, num quid ad eum velles, ne salutationem quidem translatitiam commendasses. (vereor autem ne quaerelas suas illi conjunxerint, et alter nimis jam gravetur secretis illis continendis.) haec provenire bonam partem ex ingenio tuo suspicaci, partim quod veros amicos, qui recte consultum cuperent tibi, ipsum nempe et collegas, sperneres; aliis deterioribus semper obsequerere, inter quos jactabat se aperte quondam te monuisse, quomodo reputare posses [note: Credo Ger. Vossium intelligi, cujus Socer Fr. Junius, quem terrenam bestiam Salmasius vocaverat.] eum, cujus in socerum olim sic lusisses. Ego mirari omnia, nihil istorum scire: doctrinam tuam immensam et affectum erga me, quae sola comperta haberem, extollere; caetera, quae inter ipsos intervenissent, si qua eorum cognoscerem, non nisi ex incertis rumoribus didicisse. Itaque nec scire me illa, neque ut sciam laborare. Tandem
page 592, image: s592de instituto suo orsus, etsi consuetis aculeis in epistola ipsum tetigisses, non tamen jure pari acturum tecum: nec directe contra te scripturum. sed in animo esse sibi integrum opus de Saccharo commentari. in eo sane unum caput oppositum iri tibi, sed sic, ut cum maximo viro disceptationem sibi esse meminerit. Nec festinaturum se, quoniam omnia cupiat quam exactissima esse, et sic ut potius rei ipsius, quam vestrae dissentionis caussa ad scribendum actus videri possit. Itaque ex ultima usque Hispania per amicum Amstelodamensem petere pictas dulcis arundinis formas, et mandasse ne in ea re quam subtilissime perficienda sumptui ulli parcerent. Ita lente perfectum iri suum opus, se Hollandum esse, nec fervore nec impetu Gallicano impelli. Et, si revinceretur, libenter herbam tibi porrecturum. Haec fere observavi, quae ad te deferrem ex sermone odiosissimo, quo dum ille [gap: Greek word(s)] continuat, nec morantis mei rationem habent sodales, parte prandii pene carui. quae tamen ex me rescivisse te aut omnino rescivisse, nisi ansa aliunde data fuerit, pro prudentia tua, ac amore in me celabis. Ut purgatus essem tibi, si forte de congressu nostro inaudires alibi, et carmen tuum, quod haud dubie facient cercopes illi, illudant, neque aliter facere omnibus, quae a te publice vel privatim exeunt, jurarunt. Illudant sane dum refutare argumentis nihil possint, ipsique omnibus occasionibus vapulent. Vale, maxime virorum, et me ama. Hagae a. d. III. Eid. Mart. A. CICICCXXXIX.
EPISTOLA CCCXXXVI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidum.
NObilissime Domine. Pauculas horas, quas nuper in regressu Leidae exegi, ita vindicarunt sibi, apud quos diversari soleo, ut nullam elabendi, tuique conveniendi copiam haberem. Id etsi dividiae mihi esset, ferebam tamen patienter, quod et ante valere tibi dixeram, nec hunc transitum sinistre te interpretaturum verebar. At postquam nudius quintus ex Elichmanno discursanti mihi obvio intellexi de litteris, quas Lutetia a Puteano accepisti, et miris novis, vehementiffime condolui et succensui mihi, qui ab isto consortio non ingratiis ipsorum tantisper me divelli, dum nuntiis jucundis bibulas aures opplerem. Et cogitabam statim ad te scribere ac rogare, ut quae per transennam ex amico illo optimo addidiceram, de iis accurate me edoceres. Sed direptus undique et circumlatus quamdiu Hagae fui, aut solus esse aut sedere, nisi forte in prandio vel caena, non potui. Nunc sedemus satis, et ventos occasionesque elabi patimur, jussi per nimiam formidinem eorum, qui arbitrium habent itineris nostri, non conscendere prius, quam Ammiralius classem ad Duynkerkam advexerit. Itaque cupidus cognoscendi quaecunque sint ea, magnopere oro, ut, si commode fieri possit, cras unas a te accipiam, in quibus
page 593, image: s593horrendum carmen de [note: Em, Cruceo.] antagonista meo celatum me non habeas, et si in promtu sint cuicuimodi excerpta illa Statiana mittas. Nihil fieri potest nunc mihi gratius, et desiderio contabescam, dum tuas videro. Proximo triduo nondum puto nos soluturos. Vale, vir maxime, et importunas preces meas fer benigne. Rotterodami a. d. x. Kal. Majas. A. CIC IC CXXXIX.
EPISTOLA CCCXXXVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
[note: Hae defuerunt nobis literae.] QUas e Navi ad te dedi, Nobilissime Domine, ad ipsum Oceani ostium fixis anchoris spero diligenter ad te curatas. VI. Non. Majas nauseae plenus et satur mari multam dixi salutem, et attigi tandem toto divisos orbe Britannos, post diem tertium ingentem et regiam Londinum intravi. Aliquantum temporis absumptum in spectandis et audiendis illis, quibus peregrinantium curiosum otium solet occupari, parum mihi profuturis, ideoque comitum potius, quam animi mei gratia admissis. Respirare visus sum mihi, postquam denique libros et doctos viros salutavi. Quos quidem reperi effufissima humanitate, ac neminem illorum, sive clari esset, sive nullius nominis, qui de te scriptisque tuis non summa cum reverentia loqueretur, et meloquentem hilari et benevola attentione audiret. Non excipiam nebulonem frondatorem, (ei enim frequens quoque adfui partim in mari, etsi altera esset nausea, partim hîc) Nam illum in numero doctorum habere non possum. Nulla in eo lectio veterum, judicium nullum aut peritia litteras tractandi, malitia et fatuitas insignis, ut miror quomodo adhuc tam Grammatice loquatur. Crucior abesse me a libellis meis, praesertim exemplari Diatribes, quod variis locis auxi, interpolavi. Constitui antem simul venero Oxonium, ubi bibliotheca in promtu erit, fatuo secundum stultitiam suam respondere: non tamen ita, ut solum ipsum confutem, quod esset chartam maculare et imperitis scribere: sed ut subinde alias quasdam observatiunculas meas intermisceam, et isti Elencho textum silvarum adjungam recensitum, quod plurimis locis fieri posse sine periculo satis nosti. Patritius Junius Tacticos omnes, qui in bibliotheca Bodleiana adservantur, aut ipse descripsit, aut aliorum opera descriptos habet. Egi cum eo strenue ut illos tecum communicaret. Et promisit haud gravatim, est enim vir humanissimus et candidissimus. Est etiam penes illum Achilles Tatius cum duobus, ni fallor, aut tribus MSS. collatus, ac multis locis auctior. quem si desiderabis, habebis quoque. ipse totus est in conferendo antiquissimo exemplari LXX. Interpretum, quod a Patriarcha Cyrillo in Angliam missum est. Et vulgaris opinio obtinet, ut ipse Patriarcha
page 594, image: s594[gap: Greek word(s)] in prima pagina notatum reliquit, scriptum manu Teclae. Eadem manu adjunctum habet novum foedus. Arbitrare quid faciendum tibi sit. Nam Fabricio ultro obtulit Junius, quoniam Grotius suas notas adornaret, se variantes lectiones, si peteret eas Grotius, libenter ipsi transmissurum. Si tu praeveneris, certus sum nihil tibi negaturum. De iis, quae jam cum septuaginta Interpretum versione vulgata collata sunt, affirmare postum quod vidi, nullam lineam aliqua varietate vacare. De specimine linguae Aegyptiacae, quod hîc proxime Anglus quidam publicavit, nihil addo, quoniam amicus librum ipsum ad Cl. Elichmannum misit. Usuras tuas expecto impatienter si absolutae sunt; sin, literas, quas tuto ad Nobilissimum Borwellum destinabis. Eidem etiam liber committi potest, persolvit enim annuum stipendium curatoribus literarum, ut perinde sit ipsi, litteras mittat, an ingentes fasciculos. Vale, vir maxime, et me ama. Londini. a. d. XVII. Kal. Jul. Julian. A. CICICCXXXIX.
EPISTOLA CCCXXXVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
QUas Londino ad te dedi, Nobilissime virorum, recte existimo curatas. Responsum Patricius Junius egoque avidissime expectamus. Scito illo viro non reperiri humaniorem, aut qui sincerius studia literarum juvare cupiat, aut qui magnitudinem tuam intelligat. Ille et duo praeterea forsan sunt, non certe plures, quare pedem intulisse his terris non paeniteat. Nam quid ego narrem tibi, quam vana spe lactati fuerimus. Quid tu mandabas mihi, ut in Tacitis quaerendis tui meminissem? Qui in decantata illa bibliotheca Bodleiana, ne Martialem quidem, aut Statium aut vulgatissimam quamque chartam MSC. inspicere possum. Prorsus hîc peregrini sunt, ut vocantur a vulgo, Frencs dogs, id est, Gallici canes. statutum habent, ne cuiquam peregrino uti ullo MSC. Codice liceat, nisi adstante magistro aut Baccalaureo artium. Ubi reperiam ego homines, qui ita male perdere tempus velint, ut mihi per tres quatuor horas conferenti adsideant, et ungues meos observent? Frustra igitur huc veni. Bene sit Comiti Arondellio, cujus libros MSC. licet optimo Fr. Junio commodare etiam extra domum amicis. Itaque nisi Patricius ex bibliothecis collegiorum, quarum tamen MSS. ita sunt obserati, ut ne sociis quidem ad eos liber accessus pateat, per amicos nancisceretur, quod mihi furtim utendum daret, merus hic essem Tantalus inter undas. Mirum genus: ipsi thesaurorum suorum pretium ignorant, nec unquam quicquam, praeter scholasticas tricas, aut loquuntur aut somniant: Interim iis, qui cupiunt uti, eas objiciunt moras, ut melius sit non desiderasse, quam indignitates ferre. Quatuordecim hîc exierunt dies, antecquam ullum librum publicum
page 595, image: s595liceret mihi tangere. Ubi hoc tandem emi (non sufficiunt enim preces, pretium oportet accedat) et forte conjeceram oculos in librum MSS. haud magni momenti, adest continuo Occanus aut Lectius, qui me suscitabat ex equestribus illis, et librum e manibus auferebat. Abivi, ut iniquae sortis asellus, et Scotistas, Thomistas praedicavi beatos, qui quae nesciunt non dolent aut indignantur. O Gallia quando videbo te? Quando homines? solus si essem, redderem me participem voti cis paucissimos dies. Nunc manendum et expectanda graculorum comitia, quae post duas hebdomades habebuntur. Puta cum doctores creant. Iis habitis excurram ad Thermas et Bristolam, inde per Cantabrigiam Londinum citatis equis, ne facta Pelopidarum diutius audiam. Interea expectabo tuas. Ad frondationem paravi responsum fatuo dignum. De loco Suetonii, quem nugator adducit p. 81. contra verissimam emendationem tuam (quam per se defendere satis possum, nec res indiget argumentis) in Abascanti pietate lubens sententiam tuam cognoscerem. Sed necdum Casaubonum inspexi. Quae sub praelo habebas, an absoluta sint, scire haveo. salveat, nisi grave est, Cl. Elichmannus. Vale, vir maxime, et me ama. Oxoniae a. d. VI. Kal. Jul. Julian. A. CICICCXXXIX.
EPISTOLA CCCXXXIX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
QUas Heilersigio tradideras, nudius tertius reddidit mihi amplissimus Boswellus. Gaudeo apparuisse fictirium Alexium, si nihil aliud, fidei meae caussa, et ne in posterum expectationem tuam deludat. Cum Patritio Junio locutus sum de iis, quae Oxonia statim post acceptas priores tuas ad ipsum scripseram. Achilles Statius paratus est, itemque Tactici et singulis horis mitti possunt. Jamque egeram cum juvene quodam honesto, qui isthuc tendebat, ut ista sarcinula se tibi commendaret. sed invasit omnes Panicus terror a Duynkerkanis, et ipse Legatus Belgicus subesse quid periculi non negat. Itaque quoniam illi, quos novi illuc praefecturos, aut navem aliquam bellicam, aut regressum Borwelli expectant, autor sui Junio, ut huic potius suum thesaurum committeret. Ea tamen conditione, quoniam majore festinatione in Achille opus, quam in Tacticis, ut siquam haberet ipse Boswellius tutam occasionem tibi quid mittendi, istam non in suum discessum disserret. De N. T. Collatione nondum promittere possum. Caussatur et vere Junius labores suos et curam in LXX. caretque jam amanuensi, quem doctum et diligentem nuperrime per sonticum et desperatum morbum amisit. Interim quoscunque designaveris ipsi dissiciliores locos, jusserisque inspicere, libenter lectionem codicis perscripturum ad te offert. Ego vero aliud etiam quid molior. Habes hîc amicum, virum bonum et eruditum, qui hîc me in conferendis
page 596, image: s596quibusdam codicibus juvit. Cum illo egi et pene suscepit, se in Junianis aedibus, si locus ipsi detur, collaturum, et excerpta Junio relicturum uti ad te mittat. Heri cum varia agitarem, quomodo voluntati tuae obsecundare possem, hoc mihi commodum in mentem venit, heri illum allocutus sum. Et spero optimum Junium haud gravatim id nobis indulturum. Matthaei paucissima supersunt in codice isto: Epistolarum quarundam varias ad Grotium Junius per Fr. Junium misit. Si consilium hoc exitum habuerit, ut nullus dubito, faxo propediem specimen habeas. Utinam, vir maxime, haec conditio esset mea, ut ipse ministeriis tuis locare operam meam possem! sed nec illis sufficio, in quibus me servire mihi necessitas praesens cogit. Et in dies singulos profectionem meditor. Nec nunc haereremus hîc, nisi adventus Regis in hanc urbem nos moraretur. Frondatori respondimus pro modulo nostro accurate; et saevis cum jocis, ut ipse merebatur. Faxo ne numeret hallucinationes, quas in me deprehendisse gloriatur, et erroris conscientia de pluribus me tacuisse dicat. Nihil enim intactum reliquimus. Quomodo autem praedicem liberalissimam tuam humanitatem offerentis ultro beneficium, propter quod solum frivola nostra legentur. Accipio vero, et ambabus amplector ulnis, nec quicquam erit longius mihi quam dum [gap: Greek word(s)] illam epistolam teneam. Adventu, ut dixi, regio profectio nostra dilata est, et pauculos dies Cantuariae Merico Casaubono promisimus. Non dubito tamen, cum Deo intra tertiam hebdomadem nos in Gallia futuros. Si expectabis adventum meum, simul atque Rothomagi fuero (nec ibi ultra quatriduum haerebimus) significabo, ad quem destinare tuas debeas. Nam mercatorem, cui commendati sumus, non nisi de nomine novimus; ubi habitet, ex fratre Rothomagi discemus. Sin, non fallet me, si ad Puteanum eam miseris, ubi me expectat. Non quievero enim, ubi Parisios venero, priusquam rem illam habeam pertractatam. Oxoniae incidi in codicem pervetustum et optimae Notae Aldhelmi de Virginitate. Prosam ejus legeram olim. hoc scripti non noveram, nisi ex tuis scriptis. Itaque honorem hunc ei habui, ut cum editione Canisiana conferrem. Inveni omnes tuas emendationes probatas, omnes lacunas suppletas, et multa verba peregrina, quae editor non intellexit. Inter ea vox bargina. p. 841. septuaginta duos reclaudens bargina biblos. cum glos. 1. peregrinus. et pag. 855. thesaurosque simul librorum forte pelasgos Edidit in lucem quos bargina texerat umbra. glossa, id est peregrina. Sensu sane perspicuo. Nam Canisius utrobique pagina edidit, quamvis priore loco codicem sum bargina habuisse fateatur. Tamen originem nullam nec analogiam utcunque parum probabilem video, eamque a te cupio doceri. Praefationem usurarum videre gestio, aeque ac totum opus. Vale, unicum [gap: Greek word(s)] meum, et me ama. Londini Non. Sextil. Jul. A. CICIDCXXXIX.
page 597, image: s597
EPISTOLA CCCXL. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NOn ita diu est, Nobilissime Domine, cum postremis tuis respondi. Eas Dano cuidam iter ad vos affectanti dedi, et tamen forte eadem navi cum his demum ex Anglia solvent. Has ut subjungerem, fecit inquies desiderium meum ea procurandi, quae tibi non ingrata esse scire possim. Accipe igitur Achillem una cum litteris Junianis, partim amici alterius, partim mea manu descriptis, quod ipse aegre haberet, et ut illa traderet mihi, e lectulo, cui adsidebat uxor, excitatus est. Noluit tamen morari, quod nunc diem constituisset nobis nobilissimus Boswellius. Idem Tactica quoque illa in reditu suo non in longum, ut audio, differendo, afferet tibi. Adduxi etiam ad Junium amicum illum meum, qui collationem N. T. in se recepit. Cui me coram respondit, se libenter locum daturum ipsi, modo ad se post dies aliquot, ubi paullo esset valentior, rediret. taediosus enim magis et piger ex defluxione, quam metuendus morbus est, quo vir humanissimus attentatur. Ego etiam, cum abero, non desinam, et Junium et amicum illum meum crebris stimulare literis, donec omnia ex voluntate tua perfecta fuerint. Epistolam, quam promisisti, magna cum siti in Gallia expectabo. Illud rogo, ne ipsum nomen hominis uspiam ponas. Nam nec ego illud feci. Quia insolenter eo gloriatur p. 108. gaudium illud dare ei nolui. Mercurium fraudatorem ubique appellavi. Tu imponas ei quodcunque, modo proprio non voces. Elsevirii rogaverunt, ut in Seneca pergerem, de quo hîc nequidem cogitare potui. si tamen posset fieri sine illorum detrimento, vellem ut sustinerent paullulum. Habeo nunc mecum ex bibliotheca Regia Codicem Nat. Quaest. quo meliorem vix unquam contulisse memini. adeo plurimas elegantissimas suppeditat variationes, quas tamen, quia in promtu non est, an occupaverit Gruterus, nescio. Accedet in Gallia, credo, quem laudavisti mihi, epistolarum apud Puteanos codex. Unde gemmulae multae reddi poterunt autori, et mora quidem dignum est ornamentum, quod editionem augebit: An vero spes et odor lucri eam patiatur, ipsi deliberabunt. Simul Parisiis ero, saltim notulas, si nec expectare poterunt, aut otii tantum mihi non erit, aliquot in secundum tomum mittam. Plura alias. Vale, maxime vir et me ama. Londini. X. Kal. Septemb. stilo vestrate. A. CICICCXXXIX.
page 598, image: s598
EPISTOLA CCCXLL JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
ROthomago adventum in Galliam meum tibi significavi, vir maxime, atque a primo ingressu meo in hanc urbem impatienter expectavi tuas. Neque etiam necessarium putabam aliis tunc datis eundem tibi ferre nuntium, quandoquidem non ignorabas, quot millibus ista urbs ab hac distet, et in illa non diu moraturum me facile conjicio: etiam [gap: Greek word(s)] tuas, quas dederas mihi, curare ante cupii: quae, quid effecerint singulae dicere non possum, quia omnes eam erga me pepererunt benignitatem amicorum tuorum, ut parem in vita nullam adhuc cognoverim. De Elencho meo jam cum typographo, penes quem degit Elzevirius adolescens, locutus sum: quamvis Sarravius [gap: Greek word(s)] vellet hoc quoque doloris addi furcifero Parricidae filio, (nam pater ejus fuit ex sedecim Brissonii carnificibus) ut idem Du Puis, qui frondationem excudit, Elenchum etiam meum publicaret. Sed hoc mihi perinde: alteruter faciet certe et propediem. Iterum ergo de epistola tua, quod promisisse te scit jam Sarravius et typographus, aurem vellere tibi venio. Omnes tui in maxima expectatione sunt N. in N. T. et partis II. de usuris. Narratur etiam jucunda historia de postremo motu et molitione inhibendae praefationis. sed quod fulmen tibi et litteris obitus optimi heu quondam nostri Elichmanni? Quem huic sufficies? quis tantae spei succenturiabitur? o lugubrem casum, quo nescio an quisquam, dum a vobis absum, magis mihi cor peredit? Sed instat tempus tradendi litteras tabellario. Vale, vir maxime, et Epistolam tuam [gap: Greek word(s)] ad nos quam citissime. Lutetiae Parisiorum. Postridie Id: Octob. A. CICICCXXXIX.
EPISTOLA CCCXLII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
TErnas tuas, vir maxime, recte accepi: in iis illam contra furciferum meum, pro qua gratias immensas ago, et quantumvis tibi me debere profiteor. Exstabit hoc monumentum aere perennius, et me apud posteritatem quoque vivere faciet, illum quotidie mori, nec superesse nisi in paenam. In tempore advenit sane: nam praefatio mea jam parabatur, et folia omnia Pelaeo tradideram, quae tamen antequam excuderentur, visis tuis opus mihi erat. Nam et ego aliquid de locis, de quibus tu egregie, aliquid, inquam, frigidum in tuorum comparatione dixi. Bene autem cecidit ut de iisdem alia fere et inter
page 599, image: s599se diversa, nullo autem modo pugnantia nobis in mentem venerint. Descripsi statim et operis dedi: post praefationem meam (nolui enim cuiquam tam leve opusculum inscribere, cum textus Silvarum adjunctus non sit. quem additurum se quidem sed [gap: Greek word(s)] ajebat Pelaeus, egoque deinde lubens id onus a me devolvi) locum habet. Audiveram infelicem illum filium esse unius ex sedecim magni Brissonii carnificibus et senatorum aliquot id plurimi hîc mihi confirmarunt, et imprimis optimus Cordesius, qui et [gap: Greek word(s)] olim novit. Rogarunt tamen iidem, ne cicatricem istam refricarem. Equidem mirabar tam stupidum hominem esse tam malum, nec poterat esse, nisi domesticis furiis ageretur praeceps. Vidimus tandem tuum de modo usurarum vere tuum, et priori geminum Germanum. Qui cum plurima inaudita et insperata nos docuerit, tamen laudandi ejus rationem a te ipso nobis video ereptam. Cum enim ita eminenter omnes scriptores anteibas, ut cum nemine amplius, nisi tecum et ipso debeas comparari: ita quoque scribitur, ut si tua conferantur cum aliis, laudari mereantur sola, si cum tuis, quod maxime laudandum sit, difficile judicium faciat, et unumquodque sibi [gap: Greek word(s)] tribuat. Tot antiqua sepolta in illa materia, quae inscribit librum, eruisti; tot diverticulis abundantiam litterarum, quae in te est, diffundis: Cognoscere libet singula, et ordo legendi turbatus esset, nisi differre posteriora doceret, qui omnium oculos praecipue advehit ac traxit, ingressus ipse operis, non eruditus modo aut copiosus, sed omnino ex omni parte Rhetorum. Nescio an ibi sine numero sint, quibus confecisse Hellenisticum monstrum videare: hîc quidem consensus communis tropaeum erigit tibi. Audio nihil responsurum, ut tu vere auguraris, sed quod mentiri quosdam et falso blandientes sibi jactare puto, delegaturum tibi duos; qui in consilium et quasi partem adhibitus est, ejus nescio utrum socerum an affinem. Idem enim utriusque nomen. Et mentio facta est denuo quorundam lenonum, ut cum Justino loquar, seu conciliatorum inter vos. Quos tamen non admissurum dicit se, nisi omnes autores simultatum satoresque rumorum nominaveris. Idque jam caepisse te facere, ut non abrumperes plane negotiationem, caeterum exteros illos esse, dixisse, nominare voluisse neminem, Inde itum in conjecturas et hariolationes, et me denuo inter sartores satoresque istos velut per transennam visum. Quia quaedam ferrentur publice, quae non nisi ego ad mensam audiverim. Ita ego tentor. Interim omnia ista prae aegrorum habeo somniis. Nulla in re coram me tectus fuit et ambiguus, nisi cum de te loqueretur, Et id vix ter in praesentia mea factum esse liquido jurare possim. Caetera eadem apud me erant, quae apud omnes, quorum frustra disseminator quaeritur unus, cum tot esse potuerint, quot quibus unquam locutus est. Illud etiam monere debui. Indicavit mihi Amplissimus Sarravius audivisse se commendatum quemdam esse JC. hic Parisiis degentem praecipue Riveto [gap: Greek word(s)], ut ipsius studio et gratia Leidam vocaretur. Eum amicum suum esse et notum sibi intime, ac se quod ad alia optime ipsi velle: sed praeter rabulariam, quam adolescentes aliquos advocatos hîc docet, nihil doctum; sic ut sine rubore suo
page 600, image: s600summo et Rever. ac Cl. Riveti eam cathedram, in qua Cunaeus docuit adscendere non possit. Haec ad me ille vir, ut nosti, et doctissimus et candidissimus. Videbis si Academiae et Riveti ipsius intersit de hoc ut cogitetis. Dudum est quod literas ab ipso nullas habeo: scripsi tamen postremum. et puta aliquas Petiti ad me penes ipsum esse, quas scripsit, (nam scripsisse ante tres menses et quod excurrit scio) accepto libello meo per eundem communem amicum ad illum misso. Patritium Junium monere non desisto: nullas dum tamen ab ipso accepi, credo quod tardius redierit a Thermis. Et hoc et alia, quae te velle scivero, mihi curae erunt magis quam ad me spectant ipsum: velit modo Deus efficere ut possim. Quod opto et tibi fortem ac vegetam valetudinem, ne in tantis, quae res literaria a te expectat, operibus promissis majorem animum instrumenta et manus deficiant. Vale decus et praesidium nostrum. Lutetiae a. d. VI. Kal. Decemb. A. CICICCXXXIX.
EPISTOLA CCCXLIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Parisios.
NObilissime Domine. Jam dudum scripturus ad te, et vicissim differendo me frustror, dum mittendi difficultatem, teque fortasse jam in via, et mox adfore subinde cogito. Nunc cum ad amplissimum Sarravium aliquid exararem, ex cujus litteris intellexi, non nisi vere proximo te vasa collecturum ut redeas, non potui non refricare tibi memoriam clientis unius tuorum, qui si portat infrequentius ave, nihilo tamen remissius apud animum suum te colit. Cognovisti forte reduci mihi compedes injecisse Daventrienses, qui olim Romae agentem vocaverant, et quamvis nihil promisissem solido tamen anno vacuum servaverant locum. Itaque cupidus otii, et Germaniae tempestatem parum desaevisse cernens tantis bonorum meique amantium hominum studiis facile cessi, et in hunc quasi nidulum correpsi. Nec invitus hîc dego, quippe sine invidia, ubi nulli Phoenices, nulli Graeculi, et quod superest a publicis recitationibus, mihi cano et musis. Vix fama cognoscimus facta Pelopidarum, rarae etiam litterae interveniunt, ne, quia semel in his provinciis sedem fixi, hîc temporariam me sumsisse quietem, utque in collegium suum recipiar, suffragia ambiri sua existiment. Labores in principiis paullo fuerunt intentiores nondum adsueto his functionibus, ut vix hactenus secretiora nostra studia agitarim: Leviores tamen in dies redduntur, et incipio ad vetera signa frequenter adesse. Igitur nunc quoque more prisco venio ad te sciscitatum. Eumenius Rhetor in Paneg. qui incipit: facerem sacratissime Imperator: narrat Constantinum devictis captisque Francorum Regibus exegisse supplicia: quae vero nomina illorum fuerint, nusquam potui expiscari. Verba sunt cap. XI. haec est tua, Constantine de Ascarici Regaisique supplicio quotidiana et aeterna
page 601, image: s601victoria. Arguunt haec falsitatis, quae in MSS. Veneto habentur: de asacrari Cymero, Gaisique supplicio. Quae quomodo constituenda sint, tu nos docebis. apud Manilium lib. I. 221. ubi colligit argumentis rotunditatem terrae:
Te testem dat Luna sui glomerabilis orbis,
Quae cum mersa nigris per noctem deficis umbris,
Non omnes pariter confundis sidere gentes:
Sed prius Eoae quaerunt tua lumina gentes etc.
Non dubito glomeraminis esse scribendum. Te luna orbis terrarum testem dat sui glomeraminis, id est rotunditatis. Uti et lib. IV. 540. Pleiadum parvo referens glomeramine sidus. Ubi vulgo eodem errore glomerabile. Quid estx autem res parvo glomerabilis? Sed vehementius me torquent illa: confundis sidere gentes: et vellem explicatione digna duxisset Scaliger. Aut [gap: Greek word(s)] confundis, aut [gap: Greek word(s)] sidere mendosum. Si illud servemus, [gap: Greek word(s)] in tristitiam conjicis, alia vox pro sidere quaerenda: nec enim sidere, sed [gap: Greek word(s)] terrebat gentes auxiliaria crepantes aera. Si [gap: Greek word(s)] sidere movere non libet, pro confundis aliud verbum excogitandum, quod significet, privas, defraudas. Id quod tamen nullus invenio. Ante mensem excurreram in Patriam, sed nihil ibi quod mentione apud te dignum sit, nisi quod Lindenbrogius et Fabricius te plurimum salutent. Ego quoque et precor ex animo, ut salvus ad nos incolumisque cum tuis redeas. Vale, maxime virorum et me ama: Daventriae a. d. Idus Januar. A°. CIDIDCXLIII.
Ampliss. Dumaeum plurimum, ni grave est, per te saluto. Literas ejus tardissime. accepi, et rescriberem ni jam delassatus essem scribendo. faciam proxime.
EPISTOLA CCCXLIV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Parisios.
NObilissime et maxime vir, Meministin'me mittere aliquando tibi officiosissiam salutem, et munusculum a V. A. Consiliario Reipublicae Noricae Georgio Richtero? et utraque tibi admodum fuisse grata? Ejus ecce filium patre praeclaro dignissimum et politissimum adolescentem, quem et Lugduni dudum fastidium caepit, quod te videre, adire, admirari praesentem illic non potuit, et nunc tenet incredibile desiderium Lutetiae tanta fortuna perfruendi, sive igitur illius studium cogito, qui ut commodiorem haberet hujus voti viam, iter ad me Daventriam facere gravatus non est, sive adfectum, quem tum propter parentem, tum propter optimam indolem, egregios profectus et modestiam singularem ipsi debeo, non potui non eum tibi summopere commendare: etsi omnia illum abs tua humanitate expectare jusserim, quae cum suaviter omnes recipiat bonos, eminenter tamen explicare erga eos se solet, quos ut accuratissimus ingeniorum aestimator habere in sese, cur amentur, fucillime
page 602, image: s602intelligis. Hic tibi nuntiabit, quantis plausibus exceptum sit funus, quod demortuae tandem Hellenisticulae singulari commiseratione duxisti, quamquam id aliunde jam scire potes, nec forsan ut aliunde scias opus habes, qui plausum tuum nosti. Epistolam, quam ante aliquot menses ad te dederam, recte curatam puto. Nunc ardeo scire quid tibi videatur de Ciceronis loco lib. I. de oratore C. 10. Quod vero in extrema oratione quasi jure tuo sumpsisti, oratorem in omni sermonis disputatione copiosissime posse versari, id, nisi hic in tuo regno. essemus, non tulissem, multisque praeessem, qui out interdicto tecum contenderet, aut te ex jure manu consertum vocarent quod in alienas possessiones tam temere irruisses. Quid est multisque praeessem? An scribendum: praes essem nempe sacramenti illorum, cujus statim meminit. Quia enim reus ab litigatore provocabatur sponsione certae pecuniae aut aestimationis, quam amitteret, ni res sua esset: non videtur mirum, qui instigante alio atque auctore ageret, quia litem gratis perdere non poterat, de periculo sacramenti illum cavisse sibi ab autore litis, et hunc praedem sumsisse depositae pecuniae. Ita multis praes essem significaret multorum litis ac sacramenti periculum in me reciperem. Quod ut probabile est, ita auctoritate hujus cautionis deficior, eoque sententiam tuam expectare malo. Atque utinam propediem literas, quibus hoc me docebis, Leida abs te acciperem. Certe nimium jam est desiderium omnium, qui te colimus, adventus tui, isque ut tibi nobisque prosper sit, ac cito contingat, ex animo vovemus. Vale, vir nobilissime et maxime, cum omnibus tuis. Deus vos omnes salvos sospitesque reducat. Scripsi Daventriae a. d. XVI. Kal. Jun. A. CICICCXLIII.
EPISTOLA CCCXLV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Accepi [gap: Greek word(s)] quibus me honorare voluisti, maximoque cum fructu et voluptate mea, sicut erant paene integra percurri, et nunc ingentes ago gratias. Sane nulla re comparabile est munusculum nostrum tanto redhostimento: et ingratissimus sim mortalium, si somnia ista et deliramenta nostra ingrata mihi apud te cecidisse conquererer. sed ex silentio tuo (nam valetudini tribuere abominor, nec aliam facile caussam invenio) suspicor nescio quid [note: Iratum fuisse Gronovio ob editum de sestertiis libellum docet Epistola ejns ad Sarravium, quae nunc post Gronovii librum de pecunia veteri legitur p. 674. et cui sua reposuit Gonovius in Epistola ad Ant. ClementIum p. 679. quas si quis inter se contulerit, quid de amicitia illa inter hos viros judicare debeat, facile conjiciet.] offensionis tibi me dedisse: quod invito me atque imprudente factum, si factum est, et nec voluisse me unquam nec velle etiamnum, Deum immortalem ex animi sententia juro. Nam quod improbas forte scriptum illud, et parcere velis pudori meo, satis justam tacendi
page 603, image: s603causam nequaquam tibi esse vel te judice evincam, cum non ignores et abs quovis homine, vel sit ille meus frondator, aut tuus Cercops, discere me gaudere, et hanc mihi legem dixisse, ut omnia Tibi in me liceant. Scribe igitur, nec ut laudes flagito (non est meae srontis hoc ambire, nec tu is es, a quo id debeat peti) sed ut cognoscam, falsane sint omnia, quae proprie nostra sunt, an vera falsis mixta, et quae falsa maxime tibi videantur. Habeo permulta, de quibus in Livio a te cupio edoceri, siquidem, ut quondam, id non erit tibi molestum. Atque utinam codicem illum, cui excerpta ex Puteaneo adscripta a te sunt, sive illa sunt chartae singulares, paululum mihi utendum dares, quod Isaaco Vossio aliquando fecisti. Sed de hoc arbitratu fiat tuo, in illo non deero mihi, si id per te licere intellexero. Vale, virorum summe et me ama. Daventriae a. d. VII. Kal. Februar, CICICCXLIV.
EPISTOLA CCCXLVI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
MIrifice exhilararunt me litterae tuae non modo, quia tam honeste de nupero faetu meo sentis, sed vel praecipue quia vanam fuisse suspicionem meam et ipse ais, et argumento certissimo, tibi forsan ipsi incognito, confirmas. Vehementer etiam atque etiam oro, ignoscas sollicitudini meae: quanto enim laboro magis, ut abs te amer, tanto magis vereor, ne id minime omnium merear, aut adeptus citra meritum meum levissima culpa perdam. Nec negabo admodum me delectatum, quod rudimentum nostrum tantopere tibi placuit. Ego enim, quicquid alii mihi gratularentur, solido gaudio me pascere non poteram, dum tuam sententiam anxius et pendens animi expecto. Videbar subinde dicere libello meo: salvum te spero quidem. Sed ille qui occulos centum habet, dum te videt, magno in periclo vita vertitur tua. (Quem designem ex animi sententia nosti, et cum sint paucissimi dignissimique, quorum litteratum plausum ambio, illorum tamen quoque omnium, quam unius in tuis conatibus studio carere malim: adeo solum hoc verae et prudentis industriae praemium puto. Nec ideo tamen capere illos animos me sinit conscientia, quos tam dulcia ac magnifica verba homini non se ipsum spernenti facile subderent. Utinam sperare liceat, quod posse adfirmas! Certe si auderem, hinc praecipua mihi fiducia esset, tum quod tu viam illam in postremis scriptis tuis muitifariam munivisti, tum quod tam liberaliter porro viaticum et commendatitias promittis. Quam conditionem uti nondum accipere me confiteor, ne vires meas nosse non videar; ita nec omnino adspernari ausim, ne tantum auctorem sequi detrectem. Discipulus prioris posterior dies forte aliquid certius de his statuere dabit. Nunc ablego ad te [note: Oct. Ferrarii librum de Re vestiaria.] Octavium, qui quidem
page 604, image: s604de judicio, quod primo adspectu abstulerat mihi, postquam se familiarius noscendum praebuit, immane quantum decoxit. Primum certe volumen pauca habet capita, in quibus non aliquid desiderem, et gravitate tua minorem deprehendam. Sed tuum judicium discere malo. Interim non potui, quin una mitterem schedam, in qua duxi lineamenta observationis de toga, valde quidem rudia, sed tamen quibus, si vera sunt, prolixam habeo addendi et rudia elaborandi materiam, maxime contra Ferrarium. Nondum redegi caetera in mundum: secus misissem omnia: sed satius est haec prius aleam subire, ut si forte parum probentur, minus me deridendum tibi propinem. Volo autem tuo arbitrio stentve, cadantve; eoque rogo attendere paullulum, et cum ocii fuerit aliquantulum, rescribere ne graveris. Pacis illius legem sane quam miror. Aut valde fallor, aut exemplum est transductum ab nova Academia ex eo, quod in popularem tuum statuit, quem olim ajebant doluisse, quod thesium ejus majestatem parum comiter observasses. Haec est libertas! sed tamen expecto quam mox faedus iterum rumpatur. Vale, vir maxime, et me ama. Daventriae. priore bessexti. A. CICICCXLIV.
EPISTOLA CCCXLVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
ABit ad vos negotii sui causa J. Christenius Il. noster, vir perhumanus, Collega mihi amicissimus, tibi quoque, ut puto, non ignotus, certe nominis tui observantissimus. Is quia adire te et salutare constituit, salutationem quoque a me delegari sibi et epistolam committi voluit. Quamquam autem habeam dudum non pauca coacervata, de quibus tecum agere velim, tamen adhuc dividere eadem et repetere otium non fuit, nec nunc est, ita distringor publicis privatisque recitationibus, quae jam ad finem hujus semestris spectant, et quod superest temporis, recensioni Livianae datur. Eam autem merito reverentiam tibi debeo, ut nihil serium ad te scribere ausim, quod non sit aliquantulum meditatum: nam vel sic oculis tuis ut dignum sit vereor. Ferrarium accepisse te puto, cum chartula nugarum plena. Scio jam quid sit opusculi, quod Parisiis pro censura Balzacii nuper editum innuebas. Rogo ejus copiam facias mihi, si non potest aliter, ad paucos dies. Mentio fit apud Sephanum loci in agro Stratonicensi, cui nomen Tendeba. Nescio an id singulariter genere faeminino, an [gap: Greek word(s)] genere neutro declinetur. Bis restituit [gap: Greek word(s)], ut videtur, apud Livium lib. XXXIII. Freinshemius. Id me doceas. velim, et latorem harum more tuo humaniter excipias. Vale, Vir Nobilissime, cum tuis et me ama. Daventriae a. d. v Kal. April. A. CICICCXLIV.
page 605, image: s605
EPISTOLA CCCXLVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salamsio. Leidam.
NObilissime Domine. Quod duplex occupationum genus aliquandiu attinuisse te scribis, altero, quod facete circumscriptorem doloris tui appellas, levatum te ex animo cupio, alterum feliciter procedere opto. De petitione non magna, nec tamen adhuc impetrabili, et credo, quae scribis, et vel cogitatae humanitati tuae gratias ago: ita tamen ut pollicitationem tuam ratam velim, ne ab iis, qui te non sinunt esse negligentem, et exposita habere, quae mihi destinasti, secundam injuriam seram. Ferrarius, ut dicit, captavit omnes occasiones, non tam novi aliquid pangendi, quam aliud a te dicendi, quae tamen malignitas nemini magis fraudi fuit, quam ipsi. Utinam autem et animus tibi rediret perficiendi Commentarii de re vestiaria, et tantum ocii patereris aliis tuis curis decerpi. Vides enim, quales id argumentum, dum tu cunctaris, invadant, quid facturi, si plane id deseruisse te per hanc tentationem cognoverint. Innumera sunt, quae rectius tradere poteras, si tantum, quae sparsim et aliud agendo tibi exciderunt, colligere et componere maluisses. at bene positis, quod facile esset homini ingenioso et industrio, alia superstruere, etiam egregium fuisset: nunc satius habuit alia dissimulare, alia sinistre accepta imperite vellicare. Equidem fieri non potest, quin diversorum hominum diversae sint sententiae de multis: sed tamen facile apparet, quid intersit inter dissensionem et detrectationem: cum illam vel plane explorata, vel non satis explorata veritas gignat, hanc, animi pravitas, quae quos transversos agit, nec in aliis quidquam pulchri vident, et in se nihil non esse pulchrum putant. Defasciculo Divionensi, et tibi pro opera, et mittentibus pro animo et adfectu gratias debui. Elzevirii, acceptis recisis meis contractisque notis ad primam Livii partem, tamen eas judicant prolixiores, quam ut illi volumini commode adjiciantur; scribunt autem tuo aliorumque amicorum suorum consilio Notarum se quartum tomum facturos. Non repugno, et scis quam sit difficile vel ex solo Puteanorum codice ad bellum Annibalicum breve emendationum scriptum facere, nisi quis varias tantum lectiones dare velit: sed vereor, ne absoluto Livii contextu notas jubeant [gap: Greek word(s)], et contenti praesente lucro sumptum ultra facere graventur. Quod non fieret sine magno qualiscunque nostrae existimationis periculo, cum infinita in contextu mutarim, et nemo bonus tantam licentiam interpolandi probare possit, nisi aliquas rationes mutationum videat. Et jam nunc igitur, (si ita est ut scribunt, teque auctore hanc mentem ceperunt) interponi auctoritatem tuam velim, ut se non frustraturos spem meam promittant, et postea verceundia tui ad praestandum promissum adigi. Multum deberem tibi, vir maxime, si callidius eos tentares, an vere sit hic ipsis animus, et stipulareris ab illis, quod mihi per ultimas fuas promiserunt
page 606, image: s606sine dolo facturos, nempe perfecto Livio, notas tomo singulari edere non cessaturos. Accepi nuper litteras Patavio ab J. Rodio Dano, qui commentatus est aliquid de Acia Cornelii Celsi: cupit autem commendari tibi, et resciscere an librum suum, quem ad te misit, acceperis. Locus est Livii lib. XXIII. c. 9. Tu patriae ferrum, quo pro te armatus hanc arcem defendere volebam, hosti minime parcens, quando parens extorquet, recipe. MS. Hanc arcem hostrimni quoniam parens ext. Caetera desunt. Quid censes? Vale, maxime virorum cum tuis et me ama. Daventriae VIII. Id. Jun. Julian, CICICCXLIV.
Quid audio te scribere de Coma? et hîc habemus, qui negat quemquam posse bene sperare de salute aeterna, qui non habeat eam recisissimam. Itaque ut primum hîc admissus sum ad sacram synaxin recens ex Gallia redux, eoque quem illic sumpseram habitum, et privatim et in Consistorio excepi graviter intentatas fraternas, an fratrales admonitiones de Thracica putatione. silui. per honestatem licuit: sed quia non sunt omnes aeque faciles, identidem trepidant rostra, subsellia, tectaque clamore convicioque rumpuntur.
EPISTOLA CCCXLIX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
SI vales, bene est: ego valeo, et hoc omne Livio proficit, qui quidem ipso brumae sidere sudantem me concinnat, etsi nec camino admodum luculento utar. Spero tamen fore aliquid in ea opera, cur nos ames, et aliquando non nugari existimes: hac certe spe et fallo et consolor saepe laborem meum. Schedas tuas ab Isaaco nostro accepi, illisque pro reverentia, quam tibi etiam pro tuis erga me meritis debeo, et mea simplicitate sic utor. Quidquid est invisum mihi, in quo ut olim jocabaris suppus fuerim, (sunt autem non pauca) id omne sine ulla malignitate tibi rescripsi. Nusquam captavi occasionem dissentiendi: immo si quid occurreret, quod persuadere mihi et capere non possem, ut quisque suos patimurmanes (quamquam id rarius factum) silui, transivi, integrumque reliqui tibi, si id affirmatum argumentis ita, ut dubitationis causam eripias nobis, docere aliquando nos in mentem veniat tibi. Caeterum non sunt ibi totius Puteanaei codicis excerpta, sed tantum pertinent ad librum usque vigesimum sextum. Quid caussae? non habes plura? an distulisti dare? an seposueras, ut quaestioni essent? Rogo per Deum, siquidem habes, ne me illis carere sinas. hoc beneficium, si ullum unquam, sine repulsae metu et peto a te et expecto. Intellexisti forte Heinsium filium rediisse ad lares: is, quibus reditum suum nuntiabat mihi, poscebat suum Ferrarium. Quare si commodo tuo fieri potest, eum ut remittas rogo, una cum illa scheda, quam adjunxeram: quam si legisti, quae vitia ejus deprehenderis, cognoscere cupio. Si nondum satis usus es Ferrario, facile copiam ejus faciet tibi Isaacus:
page 607, image: s607nam et ipse eum secum attulit. Interroga, quaeso, memoriam tuam, si possis deprehendere, ubi extent verba Plinii et Lactantii de [note: Vîd. Gronovium ad Liv. XXV. 3. et XXVIII. 27.] incedere summoto. Aveo quoque scire, quid factum de litteris et negotiatione illa, quae tanto nisu Belgis adimere te velle minabatur, paucis, siquidem vacat. Vale cum tuis, vir divine, et me ama. quod te facere inprimis credam, si reliqua Liviana mecum communicaveris. Iterum vale. Daventriae. post diem quintum Eid. Decemb. Julian, CICICCXLIV. quem feliciter exire in novum annum tibi tuisque cupio.
EPISTOLA CCCLI. JOH. FRID. GRONOVIUS. Claudio Salmasio. Leidam.
SCripseram nuper verbo de petulantia istius [note: Freinshemii. vid. ad Gronovii Epistol. ad Heinsium IXXXXVII.] Argentoratensis, ut a cognato meo Hamburgo acceperam. Est Osnabrugeae Joannes Adamus Schragius, Agens in rebus Comitis Nassavii Sarbruscensis, qui ante aliquot annos in Belgio vixit mihi familiarissimus, amator bonarum litterarum et tui observantissimus. Is commodum ad me misit folium infame, quod vides: quod quia fortasse vidisse non nolles, quamquam ut cognoscas vix dignum est, statim ad te misi, vir nobilissime. Tales homines, vel pecora potius talia, si in posterum ulla mentione digna judicas, ignosce si libere dicam, ignoras magnitudinem tuam, quam inscitia tam barbara et asinina capere non potest. Pudet me tanti pudoris et seculi nostri et Nationis meae. Et vellem alia tibi nuntiasse. Sed putavi sic quoque curiositati tuae satisfacturum. Vale, vir maxime, et terrae filios patere terrae filios esse, et obtrectatione tui non inclarescere. Daventriae XI. Kalend. Januar. Julian. CICICCXLV. quem felicissime inieris.
EPISTOLA CCCLI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime et Maxime virorum. Qui has ad te defert Laurentius Langermanus, egregiae spei adolescens, consobrinus est meus, avunculi mei magnae dignitatis viri filius. Is annum vertentem in contubernio meo exegit, neque hortanti ad praeclara. studia industria sua mihi defuit. Nunc cum
page 608, image: s608maxime ad suos reversurus aliquot Hollandiae urbes transcursu perlustrare constituit. Quum autem semper de te, ut unico omnis eruditionis principe me loquentem audiverit, quum ex tuis potissimum immortalibus scriptis multa egregia ad doctrinam adminicula a me tradita acceperit, summi honoris loco se habiturum mihi contestatus est, si te salutare, alloqui, verbaque, quorum meminisset aeternum, e sacrato tuo ore pauca excipere posset. Eamque in rem me voluit parario uti, etsi promitterem ei, solum amorem studiorum sufficientem esse tesseram, per quam cultores tui ad te admittantur. Hoc igitur rogo per breve dispendium pretiosi temporis tui adscribas summis tuis erga me meritis, juvenemque serena fronte accipias, faciasque ut semper eum jucunda hujus diei subeat memoria. Adde quod nulla opera alia praeter obviam illam humanitatem tuam exigitur. Itaque neque ego hoc sollicite peto, quia opus ita esse judicem, sed ut illi satisfaciam non alia lege me dimittenti. Locus Livii, quem nuper quaerebamus, est lib. XXIII. cap. 29. in pugna Publii et Cnaei Scipionum cum Asdrubale: Triplex stetit Romana acies. Peditum pars ante signa locata, pars post signa accepta: Equites cornua cinxere. Hic promiscui MSS. Libri omnes: peditum pars inter ante signa locata. Sed Put. clare: velitatum pars inter antesignatos locata. Manus secunda virgulis confixerat [gap: Greek word(s)] tos. Quae caussa fuit cur subsequuti librarii, eas litteras omitterent. De observationibus ad jus Atticum et Romanum tuis expecto, quam mox sim nuntios accepturus. Vale et me ama. Daventriae. raptim. VII. Id. Mart. CICICCXLV.
EPISTOLA CCCLII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Fateor vix ullum satis honestum praetextum inveniri posse, quo tam ingrata mea tarditas, tam luculentis praesertim muneribus tuis honorata, gravissimae culpae infamiam effugiat. Itaque a primo statim jus omne meum et caussaria praesidia remitto: veniam peto, oroque ut hoc peccatum supplici condones, et sine ulla sinistra suspicione satisfactionem meam accipias. Non enim negligens fui, aut de religione illa, qua te semper veneratus sum, quicquam imminutum est: sed profecto praeter quotidianas occupitiones extraordinariis. intervenientibus auctas, ita me tenuit tenetque districtum pensum Livianum, ut nisi summus pudor instaret imperaretque, ne nunc quidem prolatare ressponsum desisterem. Cupio enim nimis esse aliquid in ea opella, quod tibi probetur. haec me sollicitudo usque adeo urget, ut pene nihil aliud cogitem, et quoties aliud agere cogor, saepe quid agam aut quo me vertam, nesciam. Major in dies exoritur labor, et sentio me negotio suscepto imparem: non ingenium respondet, non adest eruditio, quam in alio ad eam rem requirerem: non praesidia veterum librorum, in qua
page 609, image: s609parte nunc laboro, nancisci potui: desunt et multi editi alioque loco paratu faciles: contentione et diligentia, ut possum, tantos defectus supplere conor; dissimulare tamen apud claros oculos, quales inprimis tui sunt, non potero. Inter tantas tamen temporis angustias animique curas nihil mihi fuit antiquius quam noscere statim inclita tua dona: Itaque [note: Intelligit Observationes Salmasii ad Jus Atticum et Romanum, contra Heraldum; et Dialogum de Coma, inter Caesarium et Curtium, utrumque opus hoc anno editum.] librum utrumque non ante deposui, quam totos non persalutassem, sed studiose, sic ut apex me nullus effugeret, perlegissem? Quid dicam? Tu quidem ubique tuus es, et ingratissimi inscitissimique mortalium erunt adversarii tui, si non ingratiis debere tibi se fateantur, quod tam multa eos docuisti, etiam ubi stultitiae suae ignorantiaeque poenas se persolvere dolent. Alii vero nos, illis forte non multo doctiores, modestiores tamen et minus temerarii, atque ad discendum quam contradicendum proniores, quidni faveamus vapulantibus, tibi vero laeti triumphum, cujus honor tuus, utilitas nostra est, destinemus? Ego quidem apud me hanc illis obrussam constitui: si tacebunt, aliquo eos numero habebo, ut non in primis, serius tamen sapientium; si redibunt, velut anus ad armillum, mentis illos desipuisse, et omne judicium decoxisse jurabo. Cupio tamen scire quid de Mutio an Lucimone Parisiensi tibi nuntient amici, an supercilium posuerit, an vero adhuc [gap: Greek word(s)]. quod quidem libenter usurpo unum ex festivissimis tuis, quibus non minus capior, quam seriis pascor. Puto autem plus hunc habere nasi, eoque difficilius illi fore contra intellectam veritatem niti: nisi forte ad rabulariam confugiat, atque inde frontem obfirmet, linguae et stylo pro litigatoribus contra animi mentem loqui solitis errores suos colorandos deleget. Quamquam enim ista, ut ait leno Plautinus, latrocinentur, et argentum poscant praesentarium, nec nisi sonantibus locellis servire soleant, vereor ne vel domino gratuitam operam negent. Alterum genus, etsi supra sensum communem, quem verissime allegas tot evidentissima argumenta aeterno silentio damnare deberent, tamen haud scio an agnoscere illos pudorem suum patiatur extrema barbaries, et studiorum infelicitas. Summa est, dolerem te illis quamvis illaetabilem famam dedisse, nisi melioris doctrinae capacibus tantum profuisses. Nam quod me jubes fateri, siquid offenderis; ego vero nihil, quod quidem intellexerim, non cum summo applausu percepi. Quod ut scias me ex animo dicere, non celabo quid mihi dubii occurrerit? Non persuasus sum plane [note: Vid. Observ. ad Jus Art. p. 803. 804.] de pactibus conventis apud Plautum: jacturas vero apud Caesarem et Hirtium mutari non debuisse propemodum credo. Non enim ignoras apud Ciceronem pro lege Manilia. cap. 23. qua cupiditate homines in provincias, quibus jacturis, quibus conditionibus proficiscantur. Pro Cluentio: c. 8. primum illum indicem pecunia corrupit: deinde ipsum Aurium non magna jactura facta, tollendum, interficiendumque curavit. Pro Flacco. cap. 5. Qui comitatus in inquirendo? Comitatum dico? immo vero quantus exercitus? quae jactura? qui sumtus. Pro Caelio C. 16. Nulli sumtus nulla jactura, nulla versura.
page 610, image: s610Pro Rabirio Posthumo C. 16 Non turpibus impensis cupiditatum atque jacturis. Quae [note: In libro de sestertiis, quae nunc leguntur lib. IV. de Pecunia veteri cap. 4. in fine.] olim congessi ad defendendum illum ex orat. pro L. Manilia locum contra Andream Scottum. Propemodum tamen dico. Nam expectabo quid responsurus sis. Omnibus aliis libens manum dedi: neque ambigo quin quod mones, apud Livium rectius sit peditum quam velitum: Mallotorum et Psilonum elegantissimam fabulam in Curtii et Caesarii dialogo nuper quoque hîc cognovimus: placuit permultis, sed auctorem solus ego et statim deprehendi. Audio typographo Servium Danielis una cum Virgilio edere paranti dedisse te exemplar tua manu olim emendatum: Velim scire an verum sit, et quam mox speretur opus perfectum fore. Vale vir divine, cum tuis, et ut tunc erat, cum tuae darentur (quod opto nunc aliter se habere) pedibus te tuis jucunde porta. Daventriae. V. Kal. Jul. CICICCXLV.
EPISTOLA CCCLIV. JOH FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Ante paucos dies prolixe ad te scripsi. Eas litteras ad Elzevirios curandas misi, a quibus peti jubere potes, si ipsi, ut solent in hujusmodi officiis, lentiores fuerint. Haec non tam mea caussa, quam illius, qui tradidit tibi, Nicolai Frisii Dani, juvenis honesti et bonarum artium perstudiosi, qui vidisse te et alloqui sibi magno honori existimat fore, et quia iter in Galliam adornat, si qua habes mandata et libenter suscepturus, et diligenter curaturus est. Id ego de illo recipio tibi, oroque, quamvis orare non esse aciam necesse, ut brevem humanitatis tuae ei copiam facias. Vale et me ama. Daventriae V. Non. Jul. CICICCXLV.
EPISTOLA CCCLV. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Qui has tradidit tibi, Lucas Langermannus, frater est illius, quem ante hos sex menses allegavi tibi, cognati mei, adolescens egregius, et multo majore, quam frater, in litteris profectu: cui inprimis imputare soleo, quod tui tuorumque prae omnibus aliis scriptorum reverentiam imbibit. Ergo revocatus a parente priusquam redeat in patriam, Leidam hac praecipue de causa excurrit, ut cujus e scriptis, adhuc tamen me interprete, plurimum profecit, longe plus autem lectione profecturum se provectiorem
page 611, image: s611vectiorem sperat, ejus visi salutatique ad suos referat gloriam. Dabis igitur hoc illius studio, dabis spei, quam de illo maximam concepi, dabis denique meae commendationi, ut tantulum temporis, quo sacri oris tui effigiem animo figere, et verba paucula pro profectu ex oraculo servanda excipere posset, eripi sanctis studiis tuis non indigneris. Augusto munere tuo (quia nauta, cui fasciculum librorum huc vehendum Amsterodami tradidi nondum appulit) necdum sum usus: itaque necdum scribo, quid tibi debeam, aut inde profecerim. Vale cum tuis, et secundos semper nuntios a sanctissima conjuge, donec ipsam salvam, accipe. Daventriae a. d. VI. Kal. Octob. Jul. CICICCXLV.
EPISTOLA CCCLVI. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
LAudo vocem excelso animo dignam, nec convitiis deprimi, nec laudibus extolli: sic decet, qui omnia in se et vera virtute posuit. sed utinam hoc eo usque diceres tibi, donec animum induceres tandem omnes illos minutos oblatratores silentio et neglectu punire. Neque enim aliud agunt, quam ut vel de soricina naenia confessionibus dicat posteritas, ausos tamen adversarium Salmasium mereri. Et magis sunt tum stupidi tum pertinaces, quam ut ratione possint convinci. At muscae comedent istos, si tu exerere adversus eos manum desines. Doleo et excrucior in pinnigero non corpore exerceri illa tela, abjecta gloria. Quantum interim vitae aufertur, quod prodendis praeclaris illis et magnis, quae abs te uno expectamus, vindicare et proferre poteras? Neque ego negem, ista quoque, quae inter paedagogos istos municipales nos doces, eximia esse et te digna. Tamen multa fortasse non diceres, nisi contra tales; et sunt alia, tua quoque confessione majora, quae jamdudum tempora tua exposcunt. Fuerint ergo necessaria illa, quae praecesserunt. In posterum certe, qui discere nolent, inscitiae suae relinquantur; et maledicentiam vel ob id, quod contemptui est, paenitentia puniant. Neque facile quidquam ultra proferent, quod ex illis, quae antea monuisti, non possit redargui. Ita mihi certe visum in vero illo, tandem non amplius asino, Lucio, quem nuper huc attulit quidam collega meus. sed velim scire qui sint isti fidi amici tui ostentatores tuarum litterarum? Hunc potius instructum credam ab eo, quem designas, quam istum. Germanum: etenim si vellet ei placere, saltem uno convitio futilissimus homo abstinuisset, equitis puta Calamaris, quod in eum et illos nuper nobilitatos longe aptius quadrare novit. sed, per fidem! de illo ipso cymbalo quid sentis? Ego certe longe pluris hoc in genere certe facio tuum foederatum, aut ille etiam, de quo elegantissime Simplicius Verinus, quam hunc, qui nunc solus placet. An unquam bene Latinum, et non aut soloecismi aut prodigiosi sermonis plenum carmen scripsit? Illud ipsum,
page 612, image: s612cui pagina scripta Solini est, quid vult, aut quis sic loquutus? Jam circulus orbis laudari si in Gallico aut Italico carmine legeret. sed quis sic Latinorum? Audio tibi responsum esse: nondum vidi, an potuit salvo foedere vestro tangi chorda de hellenistica. Ego cum proximis feriis de Tragoediis Senecae cogitarem, denuo perlegendis philosophicis ejusdem auctoris stylo me familiarem reddere volui. Memini dixisse te mihi Nazarianum Codicem quorundam librorum longe omnibus caeteris praestitisse. Id nunc maxime verum deprehendi, et quam vane conjectent doctissimi viri, dum nulla illius ratione habita librorum jam depravatorum in lectionibus emendandis sunt. Cupio in posterum frequentiores et dare ad te et accipere abs te, Vir maxime, si id a te impetrare possum, ut spero: nam cum tanta tempora improbis hominibus concedas, quare non aliquid vere tibi amico concederes? habeo coacervata multa nimis, de quibus consulere te volo, neque alium possum. Et nunc quoque aliquid adderem, nisi instaret importune, cui has sim daturus. Unum tamen me doce. Cujacius lib. XXI. c. 29. Observ. notat permittere esse interdum remittere et vicissim: habetque ejus rei complura exempla. Equidem ut de verbo remittere concedere possum, id interdum poni, ubi alterum locum haberet. Ita non possum persuadere mihi, permitti accusationem, pro perimi vel remitti, permitto jus jurandum vel pecuniam, pro remitti Latinum esse: et potius credo omnia ea loca ab librariis esse vitiata. Quin et apud Ovidium lib. XI. malim. sed mora damnosa est, et res dubitare remittit. Rogo fac sciam quamprimum quid tibi videatur et vale, cum tuis, Nobilissime et venerandissime Domine. Daventriae festo Ascentionis. CICICCXLVI. [note: Lacera multis partibus haec Epistola erat, itaque verba quaedam deerant, quae, ut sensus constaret, supplere tentavimus.]
EPISTOLA CCCLVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmsio. Leidam.
NObilissime Domine. Raboldus Hermannus de Schele, cum nudius tertius hac transiret, has uti ad te curarem, mihi mandavit. Is juvenis est Graecas Latinasque literas et universam antiquitatem ad miraculum doctus: eoque illorum, qui serio literas colunt et coluere, tui vero ante quotquot hos, quoque observantissimus: ea praeterea morum elegantia ac simplicitate, sermonum ac familiaris usus suavitate, animi magnitudine, judicii acrimonia, ingenii vivacitate, styli venustate, pondere, acumine, ut ego in tota nobilitate Germanica (est autem non ut illi, quos nuper risimus, sed ab omni memoria nobilissimae sine controversia gentis) par exemplum, neque viderim neque audiverim. Et quamvis illa, ex quibus praecipue ipse se aestimandum censet ille, tu quoque satis ex uno colloquio deprehenderis, tamen ego diuturnitate
page 613, image: s613consuetudinis nostrae certius horum testimonium perhibere possum. Ita quoties in hanc urbem venit, totos dies una sumus, neque unquam conspectu aut garritu alterno exsatiamur. Id eo potissimum accidit, quod et ille et ego vitam inter eos agimus pleramque, apud quos de secretis studiis nostris verbum facere non audemus, nisi aut data opera inepti omnem aetatem haberi, aut ut mitius plectamur, peregrina loqui videri velimus. Ergo quoties hoc magnum bonum a superis datur, ut conjungamur, rapimus gaudia pariter et effundimus, et unicum certamen est uter altero magis fruatur. Nihil illic simulatum, nihil compositum, et hoc potissimum placemus, quod utrimque patemus, nec quo probemur mutuo, aliunde quam a nobis petimus. Quoties vero et tu deliciarum nostrarum consummatio fuisti, et cum gloriari libebat, jactantiae argumentum erat, quis plura ex tuis scriptis didicisset, quis diligentius te magistro uteretur. Itaque etsi ipsius satis acre desiderium esset, tamen meam adhortationem vel praecipuam caussam fuisse certum habeto, cur abs te ignorari diutius nollet. Quod quidem ut ille summo honori sibi ducit, ita mihi credas velim, vir maxime, te cognoscere jam et acquisivisse unum virtutum tuarum intelligentissimum et studiosissimum cultorem. Rogoque etiam atque etiam, ut quamprimum tua commoditas feret, responsione, quae mea de tua humanitate promissa confirmet, digneris, easque litteras ad me mittas. Cum postremum scriberem, constitueram quasdam in Seneca observatiunculas facere judicii tui, quasdam etiam quaestiunculas proponere: sed finire cogebat tabellarius. lib. VI. de benef. c. 31. tantas minas belli et pene totius generis humani ruentis impetum paucissmi sustinebunt. Gruterus notat in tribus MSS. esse sustinent. Et sic emendatum in Naz. cum a manu prima fuisset: paucissimis stent. Vides optimum librum velle: paucissimi sistent? Eodem lib. cap. 35. invehens in eos qui amicis imprecantur aliquid adversi, in quo se memores beneficii approbent: Nemo, ut existimo, de immanitate animi tui dubitaret, si aperte illi paupertatem, si captivitatem, si famem ac metum imprecareris. At quid interest, utrum vox ista tua sit, an votum? variant codices: variant editores: sed Naz. Aliquid interest utrum vox ista sit voti tui. Recte, modo subjiciatur nota interrogationis, et aliquid accipiatur pro an aliquid vel aliquidne. Vox voti est conceptio et formula. Sermo praegnans et brevis: an interest aliquid, utrum isto modo concipias votum de amico: nempe ut ei aliquid eveniat adversi: an hoc proximo, nempe aperte, ut ei paupertas, captivitas etc. eveniant. cap. 36. Nihil debet Scipioni Roma, si Punicum bellum ut finiret, perseverare maluit. Rem magnam docet Lipsius, perseverare, esse durare. At Gruterus ita esse in uno tantum scripto: in duobus: perseveravit. quod fere probat. Naz. hic esse mancum, nam loco duarum illarum ultimarum vocum habere tantum aliud. Ego malo hunc mancum, quam tres mangonizatos. docet enim me scripsisse Senecam: Si Punicum bellum ut finiret, aluit: cap. 37. Non servat grati hominis affectum, qui bene de se merentem difficultatibus vult opprimi, quas ipse submoveat. Dictio, opprimi exulat Nazar. cod. extat tamen, uti debet, in aliis MSS. sic Gruterus. Immo non debet: plus credo Naz. quam aliis viginti. Innuit autem
page 614, image: s614ille scripsisse Senecam: qui bene de se merentem in difficultatibus vult, quas Per ellipsin verbi substantivi. cap. 38. Agricolam annonae caritas erigit: eloquentiae exoptat pretium litium numerus. Quid non hic conjectant. At ego cum Naz. probo: exceptat. quod et Codex Erasmi Long, et Pal. alius habuisse dicitur. Excipere vel exceptare interdum est obsequi. Quid ergo difficile? Litium numerus subsequitur honorem eloquentiae: ubi in pretio homines diserti, ibi multae lites: nemo enim, tum certe, caussarum patronis eloquentiam magis exercebat. Non pauca sunt similia: sed haec si probaveris, laetabor. sin minus, laetabor simul et docebor. Sunt etiam in quibus nihil video, nisi occulos tu mihi aperias: sed differo, ne te onerem, atque eo citius binis meis et unici mei Schelii literis respondeas. Vale, vir incomparabilis et de tuis rebus ac studiis fac quaeso quamprimum cognoscam. Daventriae. a. d. III. Kal. Jul. Julian. CICICCXLVI.
EPISTOLA CCCLVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime ac maxime virorum. Ita me attinuit proximos hos menses subcesiva illa opera, quam me exorsum haud ignoras, ut perpetuo meditando et scribendo fessus in litteris dandis omissior essem. Neque enim oportet te meam impotentiam ex tua facilitate et indefatigabili alacritate metiri, qui quanto minus sum instructus ad ea, quae amore potius studiorum et impetu quodam inconsulto quam peritia subinde molior, tanto plus temporis impendo et lentius ad omnia progredior. Perveni tamen aliquando ad umbilicum et schedas misi ad amicum, qui primum cum typographo egit, et eum futurum in officio pollicetur. Etsi cum is ipse sit, a quo ante aliquot annos me destitutum scis, cujus arte, adhuc dubius expectem, quid sit eventurum. Nunc reversus sum ad Senecam et spicilegium meum compono, quod certiore spe Hackio et Ludovico Elzevirio promisi. Atque adeo nudius tertius immiscebam meis observationem tuam elegantissimam et verissimam de Chlamydatis et Coronatis. Si viciniores essemus, id potius agerem, ut plura talia abs te elicerem, et propriis tuis ac gravissimis curis suffurarer, quam in me ipso aliquam spem haberem. Nec dubito sic me melius de auctore tanto meriturum. Quod quando non licet, hactenus indulgebis mihi, ut de nonnullis certe, quae literis exquiram, me erudias, et hanc solam venerem doctrinarum tuarum lucubratiunculae nostrae largiare, quin nunquam me, ubi te produxero, tanquam Hylam Alcidae litigantem ponam. Consolatione ad Marciam cap. 20. Ad brevissimum tempus editi, cito cessuri loco, venienti in pactum hoc pospicimus hospitum. Quid illud venienti? quid prospicimus? nihil differunt codices Gruteri. Eodem capite: Fixus est cuique terminus: manebit semper ubi positus est: nec illum
page 615, image: s615ulterius diligentia aut gratia promovebit: scit libenter illum ulterius diligentiam ex consilio perdidisse. Erasmus addidit: scit illum libenter ex consilio perdidisse. Duo Pall. positus est, nec illum ulterius diligentiam ex consilio perdidisse, omissis mediis. Alius: scit libenter illum ulterius diligentia consilio perdidisse. Unus: sic habent illum ulterius diligentiam ex con. perd. Quid hoc monstrorum? lib. I de Clementia cap. 4. Cum ille (animus) imperavit, sive avarus Dominus est, mare lucri causa scrutamur, sive ambitiosus, jamdudum dextram flammis objecimus, aut voluntarie subsiluimus. Naz. voluntariam. quasi ad dextram referatur, sed quid est tamen? Relegi et nuper ea consideravi, quae de lecto summo, medio, imo, praeclare et primus nos docuisti in Plinianis. Omnia capio egregie et assentior, et Plutarchi Sallustiique loca explicari aliter nec posse, nec debere, certum habeo. sed non possum cum illis conciliare locum Ciceronis lib. IX. famil. Epist. 26. et Horatii in caena Nasidieni: Idque te mihi facere pro magno aestimarem. si desideras dubitationes meas, quamquam non opus est, et inspectis verbis satis apparebit, quid mihi aut alii incidere possit, proximis eas proponam. Tuas ad Schelium domum redux una cum illis, quas ad me scripseras, statim misi, sane longe illi gratissimas: nec adhuc alteras recepi: nam cum hîc esset, oblitum se eas dicebat. De cruce prodiitne? et quid nunc maxime moliris? Vale, vir divine, cum omnibus tuis, et recordare nostri. Daventriae. a. d. VIII. Kal. Februar. Jul. CICICCXLVII.
Sarravius an redierit Lutetiam scire aveo: habeo unas ad illum a Fabricio.
EPISTOLA CCCLIX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
NObilissime Domine. Jamdudum in mora sum tibi, cujus caussarum ut singularum pulchre mihi constare ratio visa est, ita nunc universarum minime constare videtur, quod de diebus fieri Romae queritur alicubi Plinius. Itaque exponendis iis non te tenebo, quando ne nunc quidem multum otii superest: spero autem pro cognita tibi mea erga te observantia non te dubitaturum, satis fuisse graves, quae effecerint, ut tua mandata tardius habere curae potuerim. habes hîc libellum amici nostri, cujus lectionem aliquid voluptatis allaturum tibi spero. Atque etsi de optimo genere dicendi (nam et me diversum non nihil sentire non ignorat auctor) forsan aliter sentias, tamen egregii sensus et quae placent in partibus, etsi filum totum corporis minus placeat, judicium tuum supplantabunt. Quis enim hodie praesertim istas materias tractantium, sic scribit? aut sermonem habet, si non liberae, at certe non diu regnatae Romae, tam adpropinquantem. Nec repugnant tua illis, quae nunc disputantur. Scripta sunt enim, quo tempore nonnulli majore specie quam, animo rem incaeptare videbantur: nunc haec concessa sunt et consensa utrimque,
page 616, image: s616citius an tardius, nisi maturius mavis, salubria sint, quaeritur. Et est ille tam magno animo, ut etiam in hac quaestione, et amicos et bonos cives diversum sentire illibata amicitia salvoque amore utrorumque in Rempublicam posse existimet. Sed haec ingerentem me paene fastidis: Itaque desino. Significavit mihi Isaacus noster cupere te videre Collationes Manilianas, quas e Venetis membranis non malae, ut videbatur, notae excerpsi. Itaque libellum mitto, sed quando ipse quoque videre illas desiderabat, non inclusum huic fasciculo, hac tamen conditione ut quamprimum eum ad te destinaret. Utinam, Vir maxime, esset aliquid in potestate mea, quod te juvaret! Scires nihil esse mihi tam carum, ut id tibi debere gravarer. Abstuli Amsterodamo mecum MS. chartaceum Suasoriarum et Controversiarum M. Senecae, et in conferendo caepi singula attentius excutere. Succurrerunt non pauca, quae belle emendare visus: sed de toto libro quid dicam? O stabulum Augiae! atque utinam suppeditare velles, quae ipse forsan per lectionem in eo notasti. Nam ut expectes quaestiunculas meas, frustra es. ubi inciperem? ubi desinerem? Liber scribendus esset, non epistola: adeo passim ubique sentes, ubique scrupuli. Gustum tamen habe nugarum mearum. Controv. XXXIV. non longe a fine: Non minus stulte Aemilianus quidam Graecus Rhetor, quod genus stultorum amabilissimum est. Hexarida fatuus dixit etc. Tacent diligenter Commentatores: bonus etiam Schottus in indiculo Rhetorum fecit quendam Hexaridam. Sed an non verum est: amabilissimum est ex arido fatuus. Saepe meminit aridorum declamatorum: quae exempla tibi subjicere non est opus. Sed neque ex arido fatuus esse dictum, ut paullo ante: ex captivo cocus, ex coco lecticarius. Significat enim, hominem aridum et jejunum, quum superare se ipsum vellet et aliquid eximium dicere, in aliud vitium fatui sermonis delapsum. Mox: Hispo rideon honeste. Romanus fecit: multo enim vehementius insanit quam nostri fanatici. Magnus Nic. Faber legit, Spiridion honeste minus fecit. Saltem recte quod Spiridion: fuit enim Rhetor Glycon, cui id cognomen: confirmantque verba paulo post sequentia. Pejus Schottus eo quod hoc non intellexit et de Hispone Romano dictum putat. Sed superabo ipsum Spiridionem conjectura (liceat apud te) fanatica: Rideon dictum esse graeca figura pro ridendum est, quasi [gap: Greek word(s)]. O stuporem! scribendum: Spiridion iste Romanos vicit, scilicet declamatores stupida et absurda sententia. Vel isto nisi mavis stupore: nam de his apicibus haereo, cum caetera sint certa. Est enim post paucos versus ubi significat nihilo melius Murrhedium dixisse: Sed nolo Romanos in ulla re vinci. Restituet aciem Murrhedius, qui dixit etc. Quamquam quae mox sequuntur, aut defecta aut vitiata existimo, nec curationem invenio. Utinam posses induci, ut totidem tuas aut plures mihi redderes. Vale, vir incomparabilis, et si mora mea bilem tibi concivit, placare et ignosce. Daventriae. III. Kal. Jun. CICICCXLVII.
page 617, image: s617
EPISTOLA CCCLX. JOH. FRID. GRONOVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
ILlustris Domine. Ante hebdomades aliquot misi ad te Vincentii Fabricii Epistolam ad Amplissimum Sarravium curandam. Paulo post studiosus quidem nostras inde adveniens, nuntiavit mihi te Defensione Regia edita in Selandiam profectum. Caepi itaque sollicitus esse, an etiam meae cum inclusis istis, quas perire omnino nollem redditae tibi fuerint. Rogo itaque tribus me verbis hoc doceas. habeo etiam aliud quod te orem. Quando in Sueciam humanissimis Reginae litteris invitatus, videbaris minari iter, velim concedas interea mihi usum MSS. Augustini Scriveriani de Civitate Dei: quando nec interea tu illo uti poteris, et liber tibi salvus manebit, neque unquam per me (juratus polliceor) aut quemquam alium resciscet ille, penes me esse. Quod si longiorem in diem differs iter, tamen, si commodo tuo fieri potest, velim ad paucos, et praefinitos licet dies, eum indulgeas mihi. Contuli olim nonnulla ejus scripti cum membranis, ut videbatur, minime malis, in Germania et desidero scire, an ista mea annotata hujus suffragio juventur. Magno beneficio me affeceris, si hoc a te volente impetraro. Nolo autem impetrare, nisi commodo tuo, et, ut dixi, volente te ac propitio. Senecarum exemplar, ut jusseram, puto tibi esse ab Elzeviriis traditum. Quid jam moliaris, cupio scire. Vale, vir incomparabilis, cum omnibus tuis, et me amare perge. Daventriae IV. Kal. Mart. Gregor, CICICCL.
Augustini librum si mittes, poteris Amsterodamum destinare ad Ludovicum Elzevirium, ut ille ad me porro curet. Utinam impetrem! si tamen non potest commodo tuo, nihilo me devotiorem habebis. Ita valde volo quod volo, ut nihil amicorum incommodo velim. Iterum vale.
EPISTOLA CCCLXI. A. COLVIUS Claudio Salmasio. Leidam.
DIu est, Vir summe, quod in aere tuo sum super munere trapezitico, quod jam cum faenore persolvam. Perlegi opus illud tuum: de quo, nisi hoc a me postulasses, judicare nullus auderem. Scio enim quam mihi domi sit curta suppellex. novi quid sit criticum agere, hoc praesertim tempore; idque de tantis viris, quos mundus admiratur. Utar ergo libertate concessa: sed continebo me intra limites Theologiae et amicitiae non fictae: cujus reverentia, ut in praefatione loqueris, te tacere fecit. quanquam ipsis Theologis
page 618, image: s618adeo mihi non favere videris; quasi ipsorum proprium sit ineptire, quod illos putant, qui ad illum gradum criseos aut literaturae non pervenerunt, quo ascenderunt illustres illae animae, quas heroas vocant, solos aeternis laudibus dignos. In praefatione ais, Quis hoc credat, exceptis Theologis? Qua phrasi etiam videris uti, ubi de D. Heinsio loqueris, Quis hoc posset dicere, nisi bic? p. 157. tamquam de futilissimo mortalium. Quis dubitare posset, praeter Theologum? p. 284. Illud impertinens etsi Latinum non sit, nisi sit Theologicum. p. 372. Ego non existimo te ita judicare, quod esse Theologum et literatorem sint [gap: Greek word(s)]. Omitto Patres, Hieronymum, Cyprianum, et, in quem ipse scripsisti, Tertullianum, et, quem prae manibus habes, Arnobium: an non Erasmus, Melanchthon, aliaeque illustre animae istius saeculi fuere literatores? Certe male habet communem nostrum amicum D. Vossium, quod socerum ejus D. Junium Theologum Gallum, olim vocaveris terrenam bestiam, qui a multis habetur aquila in nubibus. certe subtilitate ingenii multis non cedit Et ut mortuos praeteream, an non, quem jam nominavi, Vossius, Theologus? Grotius, etiamsi summus Jurisconsultus et literator, D. Spanheimius, D. Petitus, an non Theologi et Critici? Subordinata ergo haec sunt, aut saltem esse debent, non pugnantia. Haec obiter, quae facile condonabis Batavo, amico, et, si ita licet addere, Theologo, scribenti Salmasio, qui ut liberrime aliorum annotavit errores, ita et sibi fieri ab amicis vult et petit. Nosti dictum Sapientis, Meliora esse vulnera amici, quam fraudulenta blandientis oscula. imo ipse tanquam viles animas rejicis adulatores. Quod ad ipsum opus attinet, in eo multa praeclara invenio; et libens fateor me non videre, quid responderi possit argumentis tuis e Scriptura, Patribus, Conciliis, jure civili, et rectis rationibus petitis: per quae omnia, luculenter ollendis, quod Trapezitae, modo intra cancellos a Magistratibus positos maneant, ad Sacram synaxim admitti debeant. Obiter etiam multa S. Scripturae loca difficilia, et hactenus non bene intellecta, explicasti. Sed non omnes faventes habebis in eo, quod sub finem tractas de pane [gap: Greek word(s)]. Quod si interpretandus, ut putas, tunc certe multi male oraverunt, orant et orabunt. Magna pietatis portio est, victum corporis solida fide a coelesti Patre orare Hoc Jacob fecit Gen. 28. Salomon Prov. pen. Quod si omnes essent sine cura corporis, tunc omnes essent spirituales. Tales autem omnes nec possunt esse, nec debent; ut loqueris p. 339. Nec puto te sentire orationem hanc tantum praescriptam Discipulis, ut de sermone habito in monte videris affimare p. 309. Nam tunc caeteri non deberent quotidie fundere has preces ad Deum Patrem ipsorum. Non video quomodo conciliari. possint quae scribis p. 337. 338. Omnes ad perfectionem teneri. Utinam possent. et in seqq. dicis non omnes posse esse spirituales, nec debere. Quicquid sit, charitati omnes debemus studere, quae est vinculum perfectionis. haec nos facit filios Dei, et discipulos Christi: sine ea sumus [gap: Greek word(s)], qui sunt rixosi, pessimi, et nomine tenus Christiani, ut ipse fateris. Christi dictum Matt. 5. omnes tangit: Qui dixerit fratri suo Raca, obnoxius erit concilio: quisquis autem dixerit, Fatue, obnoxius erit
page 619, image: s619incendio gehennae. Illa sententia est terribilis. Christianorum est diligere inimicos. Omnibus dictum, Quod tibi nos vis fieri, alleri ne feceris: ut ostendis p. 463. Petrus alloquitur omnes fideles, omnes unanimes illos esse vult, fraternitatis amatores, non reddentes malum pro malo, nec maledictum pro maledicto. Magnus est Theologus coram Deo; non qui docuerit tantum, sed et fecerit Matt. 5. Criticorum est explicare sed Theologorum applicare. Dicam libere et amice cur pro uno maledicto Sycophanlae, quod in genere prolatum, tot reponis? Cur clavum clavo vis retundere, si hoc Magister noster non vult? Christianorum non est delectari erroribus fratris, sed potius condolere, et revocare eum in viam per spiritum dulcedinis: Risum tibi movet Criticus, p. 460. Volupe fuit videre monstruosam interpretationem p. 662. Ubi ergo illa charitas, quae non irritatur, non cogitat malum, non gaudet de injustitia, sed congaudet veritati? Interdum doctum, acutum, interdum fatuum et ineptum, ad delirium usque vocas Criticum. Et si summi Critici tam saepe et tam crasse impingunt in propria, quid mirum Theologos interdum labi circa aliena? Circa finem objicis illi corporis exiguam staturam, nominando illum [gap: Greek word(s)], quasi vero in potestate nostra sit aliquid addere corpori nostro. hoc est accusare eum, qui fecit nos. Haec sunt Theologica. nam praestat unum mandatum adimplere, quam omnia recte interpretari. Ego malim sanus esse sine cognitione morborum, quam omnes morbos nosse sine sanitate. Augustinus ait. Veniunt indocti et rapiunt regnum coelorum, nos autem cum eruditione nostra mergimur in infernum. Scribendo in proximum plus peccamus, quam maledicendo, quia scripta ad plures pertinent, et ad posteros transmittuntur. Deinde et risui exponitur apud vulgus ipsa eruditio, ubi tot dissidia inter doctos esse animadvertunt. et ita perit praeclarum illud nomen et gloria, quam Critici tantopere affectant. Sperandum, ut a D. Riveto intellexi, in posterum vos firma amicitia unanimes futuros. Quod faxit Deus pacis: Certus sum, si bene perspexi heroicum illum tuum animum, a me divulsum non iri, quia liberrime protuli animi mentem, sed majori in posterum vinculo conjuncturum cum eo, qui te intime colit, et summopere aestimat. Precor Deum, ut te per longos annos nobis et Reip. literariae incolumem servet. Dordrechti, 19. Julii, 1640.
EPISTOLA CCCLXII. JOANNES SELDENUS Claudio Salmasio S. P. D. Leidam.
PEr incerta, quibus adeo passim distrahimur, temporum, aut nescio unde accidisse videtur, (hujusmodi perplurima jam accidunt) meas sub initium Julii nostri datas ad manus tuas, Vir Amplissime, non pervenisse. Summas tibi agebant illae gratias ob munus praestantissimum de Annis Climactericis.
page 620, image: s620Opus sane, quod antiquae in universum Astrologiae praemessum est uberrimum. ut ignoscas etiam obsecrabant, quod non tempestivius, quantum ad editionem illam, ad te allatus fuerit Vettius Valens noster. Causam jam ante retuli, quae inevitabilis erat. sed spero, ita operi tuo alteri Astrologico, quod ut quantivis pretii merces avidissime exspectamus, ex eo quamplurima etiam et de Climacteribus nonnulla subministranda fore, ut quidquid in edito locum habere potuisset ullum, etiam in hoc admodum satis potuerit sortiri. Quod ad Talmudis Hierosolymitani in bibliotheca Leidensi exemplar attinet; immane quantum angor animi cruciorque (quod et in illis significavi) quod aut a te aut ab Viro eximio, multisque mihi nominibus colendo Constantino L' Empereur credi videretur ea de re, me ante certiorem factum et jam velut oscitanter immemorem importunius aut petulantius, ne dicam impudentius molestiam tantis viris denuo facessisse. hujusmodi quid meum non est, esse nequit. Deum testor, nunquam ante quidquam ea de re ad me relatum, licet aliquoties ab Viris nonnullis Leidam hinc abiturientibus id sollicitius sed frustra, aliterque etiam poposcissem: sed jam abunde mihi de primo satisfactum est. et maximas vestrum utrique eo nomine gratias habeo. Impense autem doleo chiragram adeo infestasse dextram illam, cui tantum, quotquot literis nomina dedimus, debemus, indiesque magis magisque bono nostro incomparabili admiramur. Deus saxit, ut animo revertendi abacta caveat, et salus ipsa nobis te salvum praestet. de Vitruvii exemplari illo ante mensem, aut circiter, rogatus eram heic ab Viro Cl. Joanne Morricio nomine V. Cl. Joannis de Laet, cui libentissime illud communicassem ipse, si tunc omnino potuissem. post acceptas jam de eo tuas aliquamdiu de eo ullo modo adquirendo (etiamsi solus ipse uti heic voluissem) desperabam. sed tandem haud exigua sane cum difficultate, nec tamen sine nobilissimi bibliothecae illius Domini indultu pronissimo, nactus sum. et ne quid, quod conatibus vestris ibi praeclaris conducere omnino possit, in libraria apud nos suppellectile segniter delitesceret, cum his transmittitur; fidejussore me, tempestive restituendum. Vetus quidem est exemplar, sed figuris caret. maxime autem gratulor operam tuam ita editioni adhiberi, cum Architectum illum, maximorum virorum cura dignissimum, etiam jam olim summo studiosorum commodo in Plinianis tuis toties ac feliciter, ut soles, refeceris. Vale, Nobilissime Vir, et amicitia tua me adeo beatum indulgenter sustine. Londini. Augusti XX. 1648.
EPISTOLA CCCLXIII. NICOLAUS BLANCARDUS Claudio Salmasio, Equiti etc. Leidam.
OCtavus mensis est, Nobilissime Salmasi, postquam Lugduno decedens in hanc provinciam veni. Peccavi largiter fateor, quod usque in hoc tempus
page 621, image: s621nihil datum fuerit litterarum. Non tamen ignoro, quantis nominibus tibi sim obstrictus, nec immemor quam non ingratum futurum officium in hac parte nostrum. Sed ut eloquar apud te plenum humanitate, multum temporis eripuere studia, et publicae privataeque curae, nec non morbus, et dolor, quem ex morte Erpenii gravissimum cepi. Quae caussae fuere, cur animum componere haud potuerim ad compellandos amicos, in quibus tu tuo merito principem locum obtinebas. Nec ut me tui oblitum existimes, magnam partem hyemis in scriptis tuis velut imagine tua exegi, ex quibus quam multa et varia percopiose didicerim, jucundum est reminisci. Rogo autem, mi Domine, ut salva amplitudine tua descendas ad curas meas, quae bono publico litterarum impenduntur. Jus etiam benigne data dextera concessisti, referendi ea ad te, de quibus dubito. Ad quem vero potius referrem, nisi cum, qui cum optimus doctissimusque, ac inter praecipua seculi ornamenta numerandus, etiam studiorum senescentium solers reductor est ac reformator? Toga Romana olim me involutum tenuit, nunc dubitandi materiem postquam in multis exemere Veteres nummi, non potui quorumdam sententiis accedere Eam Romanorum proprium tegmen aut gestamen fuisse, sciunt omnes, qui litteras sciunt. At Etymologus [gap: Greek word(s)] regium gestamen appellavit. Quomodo regibus in usu, si communis Romanorum civium vestis? neque exterarum gentium principes toga vulgo amictos ulla ratione aut colore dici potest. Eidem non infirmi auctores Romani, et inter Graecos Suidas, Artemidorus, aliique non pauci refragantur. Quid mirum, si haec insolenter in aures meas cadant. De forma togae scrupulum injecit Aldus Manutius in Epistola ad Superantium, qui a summo ad imum integram, nulla scissura, nullis manicis fuisse, multis argumentis adducitur ut credat. An ergo per totum clausa? an cervici ita adstricta, ut nusquam pateret? an si aperta sit, patere pectus, indecorum videtur? Atqui constat ex Plutarcho, magistratum petentes togis in comitiis sine tunicis amictos, sive quo magis ea specie se submitterent ad petitionem, sive quo subjicerent oculis, qui cicatrices habebant, perspicuasVirtutis notas. Verba ejus sunt in Marcio Coriolano; [gap: Greek word(s)] cum hoc loco non satis convenit, quod Manutius adseruit. Nam qui potuere cicatrices, quas pro Republica militantes acceperant, populo patefacere, si a summo ad imum clausa, sine scissura, ac cervicibus adstricta? firmat et ille togae gestandae modus, qua dextera libera relinquebatur, et exerebatur. Aliam viam ingressus Sigonius, a Manutio discedit, togamque apertam quadratamque fuisse contendit. Locus, in quo arx Sigonianae caussae, reperitur apud Athenaeum lib. 5. cujus verba sunt. [gap: Greek word(s)]. Per [gap: Greek word(s)] togas intelligit. Ego, qui hactenus graeco exemplari usus sum, nec versionem Casauboni inspexi, existimo Romanos deposita toga quadratum pallium
page 622, image: s622induisse, non vero quadratis vestimentis abjectis ad togas rediisse. consilium quippe Romanorum fuit, habitu mutato Mithridatis tunc temporis in Asia grassantis crudelitatem declinare. Idem Sigonius apertam ea de caussa dixit, quod non aliter semicircularis esse posset. At Dionysius togam [gap: Greek word(s)], seu figura semicircularem fuisse scribit. Quomodo semicircularis esse poterit, eademque vestimentum Quadratum? Quadratum enim quattuor angulos, semicirculus duos tantum habet. Mirari libet politissimi Viri [gap: Greek word(s)]. Quid igitur, togane semicircularis dicitur, quia laciniosa circa oras circulum imperfectum efficit? ita mihi videtur, neque vanae, aut lubricae conjecturae praesidium ex nummis, quorum uberem copiam lustravi in cimeliis Knotterorum. Quadratum vestimentum apertum melius dixisset Sigonius, quale est pallium. Sed an omne vestimentum apertum Quadratum intelligi debet? illud constat, Festo ricinium, pallium muliebre quadratum vocari. Sic et Enothea apud Petronium sacris operatura, incincta dicitur quadrato pallio cucumam ingentem foco apposuisse; Linnae Gallorum veterum vestes saga quadra vocantur Isidoro lib. XIII. 23. Idem pallam quadrum pallium muliebris vestis asseruit, illud ergo doceri velim, cur haec quadrata dicantur si communiter hac forma. An toga rotunda nominabitur, si vulgo talis? Quod autem toga Romanorum pallium teres dicatur Tertulliano, factum puto ad discrimen pallii Graecanici quod [gap: Greek word(s)]. nec me movet Dionysius, cui toga [gap: Greek word(s)]. illud [gap: Greek word(s)] additum, quod [gap: Greek word(s)] commune nimis, et generale nomen, ac simpliciter amictum, seu [gap: Greek word(s)] significat, auctore Suida. praeterea si omnia pallia quadrata, an pallia vulgaria eadem dicemus cum philosophicis? an judicabimus sola materia differre, si forma, conveniant? inter haec tamen discrimen fuisse, non dubito. Haec tibi nobiliss. Domine, judicanda cum reliquis permitto, cujus subtili judicio aut stare aut cadere paratus sum. Percupio autem videre litteras tuas melle eruditissimi pectoris oblitas. Nec id mei tantum, sed boni publici caussa, quia libros de re vestiaria responsis tuis firmare non utile modo omnibus litteratis, sed et mihi gloriosum, ac honorificum duco. Vale, Vir incomparabilis, ac languentes musas fove, et me amare perge: datum Middelburgi Zeelandorum. 1653. Idibus Aprilis.
EPISTOLA CCCLXIV. GERARDUS VOSSIUS Jacobo Wittio S. P. D.
VIr Amplissime, cognate dilectissime. Retulit mihi D. Polyander, ut a Synodo Gallica quatuor hi, Revrius Delphensis Ecclesiastes, Dulcierius Amstelodamensis, Pourtius Medioburgensis, et senior quidam Amsteledamensis deputati sint ad agendum cum magistratu Dordrechtano, idque lege ea, ut si
page 623, image: s623possint, permoveant eum ad novam electionem. sin eum videant in Colviana vocatione persistere, non pertendant, sed cedere sint parati, ne quid majoris mali caussare ea res possit. Itaque idem arbitratur, utcunque deputati illi animose primitus rem agere videbuntur, eoque magis, quia unus et alter e vestris Ecclesiasten quemvis potius e peregrinis, quam indigenam ullum malit (cujus rei caussas per te vides) tamen nihil esse, quod a Synodo metuatis, cum certo futurum sit, ut deputati desinant urgere, si viderint se non evasuros hoc pacto superiores. Idem ajebat, utcunque deputati detrectarent Colvium confirmare publice in vocatione sua, non id tanti fore, ut propterea resiliendum sit a proposito: quia sic quoque trimestri, atque semestri non concionari modo, sed et reliqua Ecclesiastae munia obire possit. ut qui tot annos jam pastor fuerit. ac propterea subsecuturam confirmationem, ubi maxime commodum videbitur. quod si maligniores aliqui duri esse capitones perseverent, praesertim e pullato grege, quales aliquot se concionanti subduxisse intelligo; ne hoc quidem tanti esse arbitrabatur, ut dimovere de statu debeat. sese enim uti dissidio, unde gravis erat metus, aliquam, cum adesset, vobis medicinam fecit, ita si opus videatur reditu altero omne illud malum facile persanaturum. Ac proinde magistratui in omni hoc negotio tantum animis opus esse. Equidem saepe indignor mecum, quando video nullos aeque indigenis obstare, quam exteros, qui solis sibi in alieno sole bene esse volunt. nec concoquere illud cum animo meo possum, quod qui omni vita virtutem et eruditionem sociarunt, ab his aperte, ab aliis vero cuniculis oppugnentur, non alia de caussa, quam quia tales vel virtute, vel doctrina, vel utraque sint inferiores. Atqui si in quoquam hoc vituperatione dignum est, sane in iis, qui pietatis ac virtutis ut praecones, ita antistites esse debent. Non potui committere, quin et de istis te certiorem facerem, et simul querelam meam in sinu tuo deponerem. [note: Joannes, quem commendat Anglis Epist: XCI. et sequentibus, et de qua vid. ad Epistol. Cunaei CLIII.] Filius hodie in Zelandiam abiit primo vento inde in Angliam abiturus, quod Deus fortunare illi, et omnibus nobis velit. Plurimam salutem a me uxoreque conjugi tuae lectissimae: item socrui tuae, soeminarum prudentissimae, si bene sexum illum novi. Adhaec Blyenburgio praetori, Consuli Beaumontio, Secretario Berkio, affini etiam meo Corputio, eruditissimo et amicissimo Colvio, et omnibus, quibus nostri memoriam gratam putabis. Lugd. Bat. CIC IC CXXVIII. XXV. Sept. raptim paene nocte intempesta. tuus Vossius.
EPISTOLA CCCLXV. JOHANNES WEVELINCHOVIUS Claudio Salmasio.
NObilissime, Clarissime et Doctissime. Vir. Ea est eruditionis tuae fama et nominis celebritas, tot lucubrationibus primae notae contestata, ut
page 624, image: s624nemo sit paullo humanior, cui ignotum sit, quantum hactenus de Republica literaria meritus fueris, et quam multa a subacto tuo ingenio sint deinceps expectanda, si magnis dotibus tuis accedat etiam et locus commodus ea disponendi et evulgandi, quae jam habes affecta, et porro, Deo tibi vitam (quod omnes docti et pii in votis habent) prorogante, in bonum Ecclesiae paranda. Ea praesertim consideratio, quod donis spiritus Dei perfusus abunde, non solum eruditione summa inclarueris, sed cum ea veritatis, quae est secundum pietatem, amorem, et professionem constanter conjunxeris, te apud ejusdem Religionis consecraneos, supra alios commendat, qui [gap: Greek word(s)] tantum [gap: Greek word(s)] studio incumbentes, primarium illum scopum negligunt, illam ad Dei gloriam et Ecclesiae aedificationem dirigendi. cum alium tibi plane animum esse nobis indicassent, quibus mentem tuam plenius aperuisti, et musaei tui paenetralia reserasti, re apud nos deliberata, communi omnium nostrum, qui Illustrium Hollandiae Ordinum nomine huic Academiae invigilamus, consilio et suffragio visum est, rogare te, ut non dedigneris musis tuis sedem in ea eligere, eamque tua praesentia, collationibus cum viris doctis, et cum iisdem conversatione, scriptisque tuis aeternum victuris, condecorare. In eum finem has ad te litteras damus, tibique offerimus omnium nostrum animum in te propensum, quo excipieris, non tanquam hospes, sed tanquam civis honoratissimus, et ne tuis impensis apud nos vivas, quod incivile esset a te petere, ne dum exigere, numerabuntur tibi e publico singulis trimestribus floreni nostrates quingenti, id est, singulis annis bis mille librae Gallicae. Habebitur insuper ratio impensarum, migrationis tuae, ad quam designatae sunt sexcentae ejusmodi librae, ut plenius etiam id tibi indicabitur ab iis, [note: Johanni Walaeo hanc provinciam mandatam, ut praesens praesenti lautissimas et Heroicas conditiones offerret, refert Clementius in vita Salmasii pag. XLI.] qui has nostras tibi tradendas curabunt, significabuntque quanto studio teneamur, ut quamprimum cum tuis te viae committas, ut ipsa ineunte hyeme colligere possimus laborum tuorum fructus uberrimos ex omnigena qua polles eruditione. Sed ea maxime, quae ad antiquitatem Ecclesiasticam illustrandam spectat, et Strophas Cardinalis Baronii et aliorum detegendas, qui amplis suis voluminibus fucum facere conantur, et quamvis e propinquo veniant, mucido pane, et calceis detritis se remotissimos mentiuntur. In his et talibus pro tua prudentia apud nos versaberis, ut speramus, in honesto otio, et quiete, nemine studia tua interturbante, cum plena libertate, ut tua exarandi, sic eadem evulgandi. Quam ut tibi plenam apud nos cupimus, sic etiam a te id stipulari, ne postquam nobis semel tui usuram feceris, postea alio in has provincias velis migrare, aut de alia vocatione agere, nisi prius re communicata nobiscum, qui quem semel obtinuerimus, non facile patiemur a nobis avelli, sed omnibus benevolentiae vinculis alligatum retinebimus. Accede ergo cum bono Deo, ad eos, apud quod absens merito tuo magnus es, qui praesentem amplectentur et fovebunt, et eo prosequentur honore, quem virtus, et eruditio tua jamdiu apud animos nostros concitavit praesenti deferendum, cum omnibus
page 625, image: s625humanitatis officiis. Interea dum illucescat dies illa, quae te nobis sistet, Deum precamur, ut tibi et tuis viam facilem, et inoffensam praestet, teque diu magno Ecclesiae, et Reip. literariae bono incolumem servet. Vale. Lugduni Batavorum. xviii. Kalendas Septembris 1631. Stilo Gregoriano.
EPISTOLA CCCLXVI. J. ERPENIUS Nicolao Blancardo Amico Optimo.
CLarissime et Doctissime. Rogatus fui heri a Germano quodam, noto meo, quodnam hic doctorum judicium fuisset de methodo docendi discendique J. A. Comenii, cum is in his terris ante annos complures degeret, et num quos nossem, qui ea methodo, aut etiam ipso tum Comenio usi essent, exquirere id principem suum Saxoniae Gothanum, qui methodum istam in scholas ditionis suae, si satis ipsi probaretur, introducere cogitaret. In mentem tum mihi veniebat tui, amicissime Blancarde, qui aliquando, si recte memini, narrasti mihi, Comenium, cum Leidae ageret, notum tibi fuisse, eoque etiam methodum ejus fortasse penitus perspectam tibi et cognitam esse, id itaque signisicavi Germano isti, recepique me quoque primo die hac de re per litteras ex te sciscitaturum. Rogo itaque, mi Blancarde, ut si quid ejus rei propius noris, quodque tuum de methodo ejus judicium sit, et si quae praeterea Doctorum de ea Judicia scias, quam primum poteris, ad me perscribas, rem mihi multo gratissimam facturus. Ajebat Germanus iste differri Comenium rumoribus, ut Apostatam Relligionis, quodque apud Polonos semet in monasterium abdidisset, quod vix inducor ut credam. Non possum autem non occasione hujusce scriptionis te monere, amicissime Blancarde, Cl. Salmasium questum amico cuidam nostro, qui ad eum visum ierat, quod tanto temporis spatio, neque coram, neque per litteras eum compellasses, id volebam ne nescius esses. De rebus Anglicis, quod te ignorare putem nihil est, cum ibi propius mare, unde ista advehuntur, degas. Leonem nostrum usque adeo omnem injuriarum sensum amisisse videri, quis non indignetur? Vale, Doctissime Blancarde, meque ama. Hagae Com. iv. Julii 1652.
EPISTOLA CCCLXVII. JOH. FRID. GRONOVIUS Nicolao Blancardo S. P. D. Leidam.
ORnatissime juvenis, non ignotus appellas eum, qui omnium praeclare aliquid in litteris conantium studiis ac famae mirifice favet. Tu vide, ne
page 626, image: s626ego tibi sim ignotus, a quo nescio quae magnifica et tuis curis laudem additura exspectes. Utcumque sit tamen, quaecunque a me proficisci officia erga te possunt, omnia tibi semper salva constabunt. Itaque habe iterum quaedam, sed abrupta partim intervenientibus occupationibus, partim occasione hac, quae mihi offertur fasciculum ad te mittendi. Tu iis utere pro arbitrio tuo, et si qua de re dubitabis, aut me temere quid scripsisse existimabis, nihil gratius erit mihi, quam abs te moneri, ut vel ego tibi persuadeam, vel tu mihi, vel si hoc fieri non possit, cognitis rationibus alter alteri ignoscamus, quod sponsam utervis suam maxime amet. Amicitiam, quam offers, accipio cupidissime, et magno honori mihi duco, ejusque tesseram ac pignus libellos, quos vides, ad te mitto. Alterum, vel potius utrumque, sed praecipue majorem habeo paratum multis detractis, pluribus locupletatum ad aliam, si Deus dederit, editionem. Et sunt ibi nonnulla mihi postea deprehensa festinantis calami vestigia. Itaque si quando illo utere in scriptis tuis, si me amas, facies me consulto, neque tamen libertatem sentiendi tibi praecidere velim. Tu vero proba, refuta, quicquid et quantum velis. Malo ab amico emendari, quam ab inimico traduci. Itaque de his statues, prout tibi videbitur officio congruere. De aetate Curtii, ego vero summis viris assentior, qui Plinio minori non valde distantem ponunt, et in utroque aliquid simile aut propinquum observasse me memini. Nam de aevo Theodosiano, [gap: Greek word(s)] quid est judicii ludibrium debere, si hoc non est? Male meritus est de amico euo, qui hanc sententiam ejus in acta retulit. Ego non magis Curtium aevi Theodosiani esse credo, quam scriptorem Belli Trojani, Dictys Cretensis nomine, esse Tulliani, atque adeo Cornelii Nepotis, quod alius est viri docti judicium. Sed haec tu melius, qui si ter, quater, quinquies Curtium legeris, ut decet, quem quis edere vult, sensus communis dictabit tibi, quid de tanto scriptore sentiendum sit. Vale, mi Blancarde, et memento [gap: Greek word(s)], me vero ama, meoque nomine magnum nostrum Boxhornium saluta. Daventriae Kal. April. Julian, CICICCXLVIII. Non placent mihi illa grandia capita, in quae Curtium distinxerunt. Omnem enim usum hujus sectionis tollunt, qui est facilitas quaerendi et enotandi, et necessarias tradunt illas minutas ineptias versiculorum, quae vehementer displicent, et putidae diligentiae hominumque otio suo, quod tanto melius collocari poterat, abutentium videntur. Quid igitur an facienda alia? si res integra est, suaserim, necdum enim serum esset, cum perpauci illis capitibus in citando sint usi, et habeo librum, in quo Gruterus sua manu multo breviota et commodiora fecit. Exempli gratia hujus libri quinti capita sunt 63. Sed si jam incepta est editio tua, hoc frustra monuero, cogitabis.
page 627, image: s627
EPISTOLA CCCLXVIII. JOH. FRID. GRONOVIUS Nicolao Blancardo S. P. D. Leidam.
FAsciculum, quem ad te misi, quin acceperis, non dubito, Vir doctissime: adeo fido homini eum commisi: id tamen ex te cuperem cognoscere, et num pergeres in apparando munere Curtiano. Ego variis de transverso incurrentibus impeditus sum, ut non potuerim ita pergere in spicilegio, quod adornabam. Sed nec minutis observantiunculis tibi opus est. De uno insigni loco, non possum te celare sententiam meam, lib. VI. extremo in confessione Philotae. Festinasse ergo se, dum praemium in manibus haberet. Repraesentasse consilium, cujus patrem fuisse auctorem si crederent, tormenta, quanquam jam tolerare non posset, tamen non recusare. Freinshemius hic repraesentare consilium interpretatur exponere, et quasi re figurare, in rem praesentem deducere, dein quia libris quibusdam abest: [gap: Greek word(s)] auctorem, patrem consilio dixisle putat Curtium pro auctore. Ego ut de posteriore valde dubito, an Curtius ita fuerit locuturus, ita priorem illam interpretationem hîc non competere scio. Repraesentare consilium, est exequi, in opus et effectum adducere. Caesar. lib. I. Gall. itaque se quod in longiorem diem collocaturus esset, repraesentaturum, et proxima nocte, de quarta vigilia castra moturum. Cicero v. Fam. Neque expectare temporis medicinam, quam repraesentare ratione possimus. et lib. XVI. Dies promissorum adest, quem etiam repraesentabo, si adveneris, id est, non exspectabo, sed praeveniam, et habebo quasi ille sit, quo aderis. Seneca. Epist. X. C. I. Petis a me, ut id, quod in diem suum dixeram debere differri, repraesentem. Sic et epraesentare supplicia apud hunc Curtium. Porro meliores codices habent repraesentare, non repraesentasse: atque haec vera lectio est, distinctione mutata: Festinasse ergo se, dum praemium in manibus haberet, repraesentare consilium. hoc est voluisse properare scelus, et exsequi destinata, dum pater viveret. Quae sequuntur fortassis non tam ingenium, quam librum aliquem meliorem desiderant: verum est enim abesse fere a scriptis [gap: Greek word(s)] auctorem. Duo Grutero visi codices, cujus patrem non fuisse nisi crederent. Alius, quem Pal. I. appellat: consilium patrem, non fuisset nisi. Duo praeterea. fuisse nisi cred. Vide an fuerit: conscium patrem non fuisse (nempe hujus postremae conjurationis) nisi crederent, tormenta, quamquam jam tolerare non posset, tamen non recusare. Videbis an hoc sit tanti. Caeterum auctor tibi sum, ut quandoque literis tuis nos invisere ne pigreris, neque enim id fraudi futurum tibi judico. Vale, mi Blancarde, et memento [gap: Greek word(s)]. Daventriae a. d. IV. Eid. Jun. CICICCXLVIII.
page 628, image: s628
EPISTOLA CCCLXIX. JOH. FRID. GRONOVIUS Nicolao Blancardo S. P. D. Leidam.
DEcidamus igitur, hoc est, et ego silentii tui, quod mirabar, justas fuisse causas agnoscam, et tu, quod nunc ego tardior fui, non negligentia tui, sed occupationibus meis effectum esse mihi crede. Nam quae una nobis occasio est hinc ad vos aliquid dandi, eam bis, imo ter prehensuro, et jam calamum chartae admoventi, intervenit aliquid, quo diffindere illum diem juberer; ut autem in antecessum litteras parem, quae postea, cum praesto fuerit occasio, mittantur, vix a me impetro, cum vacui temporis parum aut habeam, aut mihi ipse concedam. In locum Isendornii duo sunt surrogati, unus Medicus, qui extraordinarius Medicinae erat jam antea, itaque ei adjuncta est Philosophia Naturalis, alter praestans juvenis Loenius, civis hîc et honorati, seu Scabini filius. Quod quaeris de extraordinario eloquentiae Professore, non possum ullam tibi spem facere. Nemini extra ordinem nostrates Professoris titulum dedere praeterquam Medico: nam quia studiosorum ejus scientiae justus hîc munerus nunquam fuit, neque ordinarius Professor fuit: Huic autem petenti, cum pater ejus stipendiolo a senatu conductus esset, ut civibus inserviret et Praxin hîc exerceret, facile in eo gratificati sunt. At dum Christenius etiamnum hîc fuit, vir quidam bonus et peregrinus quidem, sed tamen primariis civibus adfinitate junctus, multo ambitu desideravit extraordinariam juris professionem; sed nihil impetravit. Nihil hîc magni geritur: omnium, qui in hoc gymnasio quibuscunque artibus student, vix est ad triginta numerus: itaque si privatim te exercere velis illic, certus sum te plures habiturum, qui te audiant in museo tuo, quam vel tu habiturus sis vel ego habeo hîc, cum doceo publice. Si lubet excurre ad nos, et vera, quae dixi, ipse deprehendes. Noli contemnere conditionem, de qua scribis, si honesta est, si salarii justi certus es. Nihilo pejori conditione eris, quam ego hîc sum. An tu putas hîc degere ullum mortalium, cui emendationem aliquam in Curtio tuo sine derisu et traductione praelegere ausim? Denique nisi aequissimus ego essem et patientissimus, et loci, quemcunque cepi, tenax, et aversus tum ab ambitu, tum a querelis, jam locum hunc tibi, si appeteres, vacuum cessissem. Non possum omnia exprimere, quae volo, sed si quando huc excurreris, plura cognosces. Vale, mi Blancarde, et me ama. Daventriae. Nonis Sextil. CICICCXLVIII.
Illustri Salmasio et Cl. Boxhornio officiosam salutem. Valde desidero videre Jac. Capelli librum de ponderibus et nummis. Eum si alicunde excutere poteris, et usum ejus mihi concedere, gratissimum mihi feceris. Mitte meo sumtu per ordinarios nautas. Nec diu detinebo; dum haec scribo redduntur mihi literae Hanovia a curatoribus Testamenti Philippi Parei [gap: Greek word(s)],
page 629, image: s629qui me librorum MSS. splendido legato honoravit. Vellem hîc essent, sed spero fore; nam cum bonis viris, ut video, mihi negotium est. Iterum Vale.
EPISTOLA CCCLXX. JOH. FRID. GRONOVIUS Nicolao Blancardo S. P. D. Leidam.
FActum est, quod imperasti, Blancarde praestantissime, nam et quas Benthemium destinaveras, per certos homines misi, et quae de loco Hardervicano spes esset, exploravi. Egi autem cum ipso Tollio (ea enim nobis amicitia intercedit, ut nolim quicquam adversus voluntatem ejus suscipere, simulque ea illius penes plerosque Curatores est auctoritas, ut invito illo frustra contenderemus) tuo nomine nec omnino dissimulato, nec plane professo. Responsum ejus hoc fuit. Pro fratre meo Alexandro scripsi in iis, quas pridie ad me per occasionem dederat, me enisurum, ut detar illi vel spe sola honorarii lectio extra ordinem in Graecis. Nam quando iterum futura est occasio tam capillata fronte promovendi illum, qui me patremque, ut solet in domo plena liberorum, sollicitos diu habuit? Nosti verbum omnes sibi malle melius esse quam alteri: et quanto id quidem aequius, non pro se modo, sed pro fratre, sed pro familia sua, laboranti? Ego ut Hornio sufficiar, et utramque et Eloq. et Hist. professionem sustineam, omnia faciam etiam pertinaciter, quia jure possum: Hoc si impetro, nec tamen fratrem fratri sufficere dignantur proceres, sciat optimus Blancardus, sive quisquis alius sit, quem tu aestimas, necessario bonum, me ipsi ante alios omnes candidatos, manum meam libentissime polliceri. Sic ille. in Curtium habeo non pauca, quae otiosior descripta ad te mittam, sed ante omnia velim in editione tua quaedam aboleri, quae adolescenti mihi elapsa, et e Freinshemio a te relata invitus video. Ut pag. 352. deleri potest. Pulcherrime alter MS etc, usque ad [gap: Greek word(s)] reperitur. Pag. 445. ista, sed defendit receptam etc, usque ad interponere. Si quid ibi de me vis potius hoc sit. Videtur legendum abstineri, et [gap: Greek word(s)] suis non ad Macedonas, sed ad [gap: Greek word(s)] corporibus referendum. Sua corpora, sunt ingenua, non serva, quae sui juris sunt. Verbum JCtorum. Horatius Vindicta postquam meus etc. id est, liber. Pag. 457. Cujus autem gentis nobilitatem etc. usque ad [gap: Greek word(s)] suis ederet. Pag. 571. quam pro vera lectione habeas etc. usque ad [gap: Greek word(s)] at hîc. Potes autem iterum concinnare. Armigeri. Totam hanc observationem cancellare potes. Nam illud vera, hîc non est nauci. Ego autem ambiguis notis ejus, qui MSS. Pall. excerpserat, deceptus sum. Haec inter occupationes plurimas. Si qua in re vicissim tibi tuisque studiis servire potero, confidenter opera mea utere. Vale, politissime vir, cum omni domo tua et me ama. a. d. XII. Kal. Jun. Julian, anni CICICCLIV. quem tibi auspicatissimum precor.
page 630, image: s630
EPISTOLA CCCLXXI. JOH. FRID. GRONOVIUS Nicolao Blancardo S. P. D. Leidam.
QUas nobili adolescenti dedisse ais, sive ferendas ad me, sive curandas, accepi nullus. In illum, quem rivalem tuum fuisse ais, indignationem pone. Qui solus palam de illo factum esse nescis, audi rem acerbissimam. [gap: Greek word(s)]. ille qui literas, modo ad invidiam usque per omne liberum Belgium florentes, nunc prorsus occisas atque eradicatas nunc resuscitaturus videbatur. Ille alter, quicum agi debuisse ajebas, adeo non plus valet apud [gap: Greek word(s)], ut invitissimo eo atque omnibus collegis, vix elato altero, interceperit locum ejus homo mihi familiaris, sed quem valde vellem, si non primoribus labris, saltem extremis digitulis literas et veteres unquam attigisse. Hoc fatum est, ex quo Palladia curant, qui egent ipsi a praetore dato. Itaque feramus publicam insaniam, tanquam unum ex praeceptis Epicteti [gap: Greek word(s)], quae ad nos non pertinent. In Curtium erant nonnulla: sed non vacat nunc scrutari meas schedas. Quae in promptu erant, misi, opinor. Et tamen etiam nescio, si quae nunc addam, an non crambem tibi repetam. Nondum me dimisit Livius: vellunt aurem quotidie de sestertiis, sive Subsecivorum Pecuniae veteris Graecae et Romanae lib. III. cis paucos dies praelo dandi. circumstant adolescentes publice privatimque audiendi cupidi. Tamen paulo liberior eruam chartas. et ne nunc frustra appellaveris. lib. X. cap. VII. inrupit regiam clamitans, suffragari Reip., de novo rege paullo ante concepto robur aetatis experirentur. Meministi, quae ibi Acidalius, quae Cl. Freinshemius de amici sui conjectura. At vide num verius sit. Clamitans suffragari spei de novo rege paullo ante conceptae robur aetatis. experirentur stirpem Philippi, et filium ac fratrem regum suorum: sibimet ipsi potissimum crederent. Sed de hoc alias. nunc interpellor. De pacto cum Typographis, nolo te imitari exemplum meum. ninis lenis sum: agunt mecum, prout volunt. Livii et Senecae exemplaria duodecim, notarum ad eos mearum viginti mihi dederunt Elzevirii. Hoc omne, quod ab illis habui, praemium. Itaque praeter ista, CL floreni persolvendi mihi fuerunt pro alterius exemplaribus, quae donavi, pro alterius, paulo minus. Haec est lucri cupidissimorum hominum benignitas. Itaque tu illis, qui te ultro requirunt, et egent opera tua, minime parce. Ditescunt vigiliis nostris, nec per ipsos stat, quo minus pauperie contabescamus. Vale, mi Blancarde. Daventriae a. d. XI. Kal. Octobr. Jul. Anno Christi CICICCLIV.
page 631, image: s631
EPISTOLA CCCLXXII. NICOLAUS BLANCARDUS V. C. Joh. Frid. Gronovio S. P. D. Leidam.
ALiquamdiu me sustinui a scribendo, etsi animus et causae paene publicae impellebant. tamen locus ubi esses, dehortabatur. Audiebam te in Germaniam vitandae luis gratia profectum, et verebar tibi in communi luctu, et a libris dissito molestus esse. Sperabam etiam brevi te ad tuos reversurum: et tunc abrupto silentio gratulaturum, et recepti muneris, et incolumitatis. liceat ergo tibi gratulari, qui amicis redditus placide quiescis; et urbi, quam consilio juvas et scholae Academicae, quam voce pariter, et scriptis sic ornas, ut nihil tamen ad ostentationem, omnia ad conscientiam referas, recteque factorum, non ex vanis superstitum Judiciis mercedem, sed ex facto petas. Haec facere pro parte, etiam nos conamur, atque isti consentientes sensus firmiter nos jungunt. Audi igitur ea, quorum caussa te interpellandum duxi. Quinque anni sunt, ex quo Arrianum veri diligentem historicum, coepi recensere, et cum Diodoro, Curtio, Justinoque, et Plutarcho conferre. Subsidio fuerunt primum excerpta e libro manuario H. Stephani, quae Vulcanius editioni suae praefixit. Accessere dein expressi Basilienses, quorum copiam fecit humanissimus patriaeque antiquitatis cornu copiae Cornelius Boot, senator Trajectinus, publicaeque bibliothecae praefectus. Sed cum nonnulla sortis essent deploratae, coepi undique inquirere in codices manu exaratos. At suppeditavit quidem unum ex Richelii Cardinalis bibliotheca Petrus Gassendus, princeps aevi sui Philosophus; alterum exhibuit reverendus Antonius Tryst Episcopus Gandensis; tertii Codicis spem fecit Isacus Vossius. Nonnihil etiam profuerunt, excerpta Photii, Suidas, Stephanus, et Eustatii ad Dionysium, [gap: Greek word(s)], in quibus varia Arriani loca citantur. Ipsi auctori comitem dabo Vulcami versionem, sed centenis aliquot locis modeste interpolatam. Nondum tamen videre contigit Pauli Vergerii interpretationem; quam ut barbaram, Germanis incultioribus relinquere se praedicat Bartholomaeus Facius, cujus fatuum caput sale nigro lepide defricavit Bonaventura Brugensis. Vergerium primo in Flandria Brabantiaque, mox Parisiis, et Londini, tandem in Francofurtensibus nundinis quaeri jussi. Sed nusquam comparuit. Eam tamen olim extitisse, fidem facit Aeneas Picolominaeus, Senensis Cardinalis, Commentario de his, quae Frederico III. imperante in Germania, et per Europam gesta sunt. Hunc ego codicem, si penes te sit, aut alicubi excutere possis, rogo ut transmittas; ne si forte minus germanae lectiones aut obscurius reddita compareant, nostra id culpa accidisse videri possit. omnem quippe lapidem moveo, ut tantus Scriptor non modo elegantioribus typis exprimatur, sed quod potissimum est, a sordibus purgatus studiosorum manibus inseri possit. Quod si a negotiis liberior sis, erue chartas et dispice sollicitius,
page 632, image: s632num sciolorum [gap: Greek word(s)] per te tolli, num distorta sanari, num Cimmeriis tenebris involuta face et luce tua illustrari possint. Jam diu Syllabum praecipuarum emendationum misissem, ut ex Veterum consuetudine et legeres, et corrigeres, si ratio rerum tuarum perspecta fuisset. Tuae partes erunt indicare, quo loco sint, ut obtinere fortassis queam, quod impetratum a te maxime cupio. De notis perpetuis, quibus scriptorem illustravi, nihil nunc dicam. Videbis in tempore ubi et ipsae lucem viderint. Sed de Arriano hactenus, et, quae praestiti, habes: sequitur, ut quae in re dispari, domesticane dicam an publica, a te fieri velim paucis aperiam. Atque utinam ora videre fas! Voces accipere, et interponere! sed regionum abjunctio, et magis honesti Juvenes vetant. ut audivi igitur, mi Gronovi, te designatum a Curatoribus Athenarum Leidensium, qui Graeci Professoris munus obires, fateor ex intimo animi sensu me gavisum. Age, aggredere, exsequere, quo Deus et virtus ducunt, et adflictae Graeciae pro virili medere: qua occasione non potui non refricare memoriam commendationis veteris, etsi verecundia, et paene religio est, interpellare te pluribus. Sed affectus in me tuus impellit ut consortem, imo arbitrum, et adjutorem te habeam consilii, quod res meas tangit. Non dissimulo post obitum Apollonii, sperasse me, ut duo Professores adjungerentur. At nihil factum est, temporumne an hominum culpa, quid attinet dicere. Itaque in pejus abeuntibus rebus (ut qui solus relictus sim) neque impudentem me putabis, opinor, aut intempestivum, si de negotiis meis ad te referam, et serio petam, ut post discessum tuum professio, quam nunc sustines, mihi permittatur. si ex re Gymnasii Daventriensis et juventutis censes hunc hominem per te promoveri. tum illud pro beneficio adde, ut ne diu anceps et incertus tuae sententiae haereat. Ne occasiones provectionis (quae praecipites esse solent) elabantur. Addo etiam verecunde, ut si commendationem susceperis, ea absque literarum, et voluntatis meae significatione fiat. Nam et munus Historici, ante biennium ab Comitatus Ordinibus sponte delatum, et publica professio tot per annos expleta, clamant a pusillo animo fore, si quae virtuti et eruditioni praemia debentur, multo ambitu emendicatisque precibus peterentur. Sed quid ego haec tibi? cujus prudentiae et benevolentiae tota res gubernanda permittitur. Vale Vir. Clarissime, et me amare perge. Middelburgi Zelandorum. 1658. Prid. Id. Jun.
EPISTOLA CCCLXXIII. JOH. FRID. GRONOVIUS V. C. Nicolao Blancardo S. P. D. Medioburgum.
DE Arriano sane quam gratum quod polliceris, nec ad literas quidem juvandas, quod possum, exposces opis, [gap: Greek word(s)], haud scio an tu me ferre possis simpliciter agentem tecum, ut et aetas mea, et hîc locus,
page 633, image: s633et mutuus amor mihi videntur imperare. Dicam tamen quia [gap: Greek word(s)]. Velim in eo, quod in manibus habes, opere spectare te solidam laudem, non adumbratam et parietariam illam, quam nuper exorti repentini auctorum editores, quod a Variis promittunt, domi non esse sibi sponte fassi, cumque omnia adepti sunt, nihil ulterius promeriti quam hunc titulum Sarcinatores esse probos, suere centonem optime. Officinis illi quidem gratificantur et ocliferia mercemque imperitos pecunia emuncturam adornant: ipsi quod inde existimationis apud vere bonos doctosque auferant, non habent: nisi forte laboris miseri derisum, ne dicam ingrati et impii invidiam. Quid enim ingratum vel impium, si hoc non est, praestantissimorum ingeniorum monumenta, quae non tam ipsorum, quam posterorum interest, salva et honesta esse, ut ipsi statuerunt, mutilari et truncari ab homine nequaquam ejus profectus, ut de his recte judicare possit, cum aperto praejudicio tamen, quasi nihil in istis sit sani, nisi quod eclogarius iste excrevit, quasi nihil damni sit caeteris carere? et sic quum a legendo itudiosorum, tum a repetendis editionibus typographorum cupiditatem averti? Quid se futurum iperare ille potest apud posteritatem, aut quamdiu sua salva fore, qui hoc facinus in sanctas animas, quas inter majores nostros ducere debemus, quicunque imitamur, ediderit? Quam facile est turbare istam congeriem, paullo aliter disponere, et aliis quaeque reddere locis, dein suum nomen praeponere? Quod quidem in Curtio tibi, tibi inquam, munusculum jam deferre aliquis parabat, et peregisset, nisi ego inhibuissem, et verecundiam tui homini fecissem. Mihi nunquam meum nomen tam vile fuit: quamvis admodum adolescens animum ad scribendum appellerem, jam tum tamen mihi volebam concipi et nasci, quod tollerem, non adoptione aut plagio ad me venire. Non poteram ferre conscientiam illius. Proh Deum atque hominum fidem! Quid? ego lenocinium facio, qui habeam alienos domi? Semper ante oculos erat, non quid potissimum exerceret forum, aut diriperet vulgi licitantis, quod nec legit nec intelligit, insania, sed quid Camerarius, Victorius, Turnebus, Scaliger, Casaubonus, Lipsius, et horum proximi annotassent, hos ut quantumvis e longinquo sequerer: quid, ubi legissent, quae scriberem, dicturi essent Grotius, Salmasius, Heinsius, Vossius, Scriverius, et horum aequales, his ut operam approbarem. Neque enim videbatur pretium prodire in scenam, nisi sub talibus spectatoribus. Ita excussi animo illam et vitae et stylo pessimam Caji [gap: Greek word(s)], meque coegi habere reverentiam famae, quam inter bonos, non in turba, quaerebam. Tempus est te suscipere similes cogitationes, et conari, ut imaginem ingenii duraturam ad posteros transmittas. Quod antehac multorum circa te exempla abripuerunt [gap: Greek word(s)], potest aetati et consuetudini condonari. haec dies aliam vitam, alios mores postulat. Neque monerem, nisi optime et de indole tua et studiis sentirem, certumque haberem, modo intendas nervos, fore ut industria tua nitare
Avia Pieridum peragrans loca, nullius ante trita solo.
Nec dubito, quin largam materiam praebeat ille minor Xenophon, quem
page 634, image: s634suscepisti, praesertim istis praesidiis instructus. Age, mi Blancarde, aggredere rem, incipe de te ipse petere ac promere, quo enitescas; sperne alienas exuvias: dedignare bajulus esse vasorum et ornamentorum triumphi non tui; ipse tua opima porta. Plus laudis habebis ex una pagina observationum, quas eruit tua sagacitas, quam ex ingenti volumine istius undique emendicatae stipis. Haec unde profecta sunt, eo accipe, oro te, vero et benevolo animo, et vel ob id me ama, quod de fama tua sollicitus sum. Si peccasse censes, ne tamen me oderis, sed tuo quidem consilio utere, mea vero nihilominus officia tibi constare in reliquum puta. Unum non possum pati, quin etiam addam. Notae perpetuae, si sunt ad exemplum illorum, quos supra nominavi, si obscura illustrant, difficilia et confragosa complanant, dubia confirmant, errores notant, corrupta emendant, et quidem ita, ut primo tibi visum inventumque est, nullum illis modum definio, et quam prolixissimas esse cupio; sin sarcinas onerant alienas, et centies dicta tantummodo referunt, quanto pauciores erunt; tanto minus poenitebit homines nummorum expensorum pro scriptis nova cura mangonizatis, quae toties antea et integriora jamdudum in bibliotheca habebant. Vergerii editionem ignoro praeterquam ex Basiliensi, qua sola utor, et praesatione Facii. Excerptas e MSS. varias, et si quid tu ad illos primus vel contra alios vel pro illis, quod utile et animadversum non sit, si communicabis mecum, libenter de illis sententiam meam perscribam, et quibus potero rebus te juvabo. De discessu meo in hunc diem tantumdem scio, quantum tu. Si quid fiet tamen, et audiar (solent enim plerumque graviter irasci deserentibus, neque ab illis consilium admittere) tui non immemor ero. Vale, Blancarde humanissime, et cura, ut velis non nisi [gap: Greek word(s)] Daventriae. a. d. IV. Idus Junias Julianas. CICICCLVIII.
Spectabilem illum virum, Decurionem patriae suae, mone, si dignitati suae consultum velit, ut consilium de epistolis abjiciat. Quid? an non orbis terrarum gemit sub tot futilium verborum plenis, rerum inanibus ponderibus? satis indulsit sibi amicus noster [gap: Greek word(s)], dum viveret, nec paulo melius consuluisset nomini suo, si multo minus scripsisset. Quid enim nunc quiescentem et beatum sero ludos facere volumus? Memini me aliquando vidisse apud te excerptum e Seldeno de aurea vite apud Florum: si ea scheda tibi superest, vel ipsam, vel exemplum ejus fac, quaeso, habeam. Iterum vale.
EPISTOLA CCCLXXIV. NICOLAUS BLANCARDUS V. C. Joh. Frid. Gronovio S. P. D. Leidam.
TIbi vero, Gronovi, rectum iter, quod mature cognovisti, non solum amanter, sed etiam liberaliter monstranti, irascerer? [gap: Greek word(s)]. Itaque cum ante ex litteris scriptisque diligerem te, nunc caepi etiam amare
page 635, image: s635plurimum, salutaresque admonitiones serio admittere. O raram curam et sollicitudinem! qua me non quidem penitus bonarum artium rudem, sed nutantem adhuc, ab tramite devio ad lucem, ab inepta persuasione ad veritatem revocasti. ut, quod res est, dicam, ante videbar habere multos amicos, sed meo malo expertus, hujus generis, cujus et ipse quaero, et studia exigunt, praeter te esse neminem, sunt enim omnes incauti, et nimium officiosi. Literarum vero tractatio poscit durum aliquem, et castigatorem, cui ut consilia in promtu, sic omnis adulatio et servilis et noxia videatur. Proinde si quas ad me deinceps epistolas mittes, memento stimulum adhibere, non qui aures blandiori sono permulceat, sed animum praeclara meditantem erigat, ac inflammet. Nunc vacat, amicissime Gronovi, velim hos Arriani locos a te diligenter examinari. Libro [gap: Greek word(s)] secundo, obsidione Tyri [gap: Greek word(s)]. Vulcanus vertit: atque alteram quidem navium scutati occupant, Admeto duce: alteram Coeni cohors e milltibus, qui infirmiores dicuntur, constans: offendit me vox [gap: Greek word(s)]. Nam si Macedones a Graecis aut ab Alexandro infirmiores vocati, id sine ignominia fieri non potuit. Scriptus liber Stephani heic legit [gap: Greek word(s)], et interdum [gap: Greek word(s)]. nostri codices constanter scribunt, [gap: Greek word(s)]. Expressi Basilienses nonnunquam habent [gap: Greek word(s)], velut libr. VI. interdum [gap: Greek word(s)], ut lib. V. aliis in locis [gap: Greek word(s)]. sicut lib. IV. omnino videntur syllabae posteriores corruptae, et pro [gap: Greek word(s)], aut [gap: Greek word(s)], scribendum [gap: Greek word(s)]. nam simplicem vocem consimiliter fuisse deformatam observavi. libro IV. in vulgatis Basiliensibus: [gap: Greek word(s)], scripti et editi Vulcanii rectius, [gap: Greek word(s)]. Aliud exemplum in Photio, num. 91. [gap: Greek word(s)]. Lego, [gap: Greek word(s)], quod de Hephaestione, Cratero, Ptolemaeo, Eumene, Nearcho, et Seleuco, qui mox subjiciuntur, sermo sit. Adhaec post recensita noviter nuptarum nomina addit, [gap: Greek word(s)]. ut certum sit, intelligi debere amicos, qui erant ex turma regia, ex [gap: Greek word(s)], cujus praeter nostrum, ut Vellejum Pliniumque omittam, meminit etiam Diodorus in octavo decimo. Nunc [gap: Greek word(s)], vocem a nomine intellectam expediamus. Wolfio valde probatur Gulielmi Canteri, cum honoris praefatione ab illo nominati conjectura, sic dictos [gap: Greek word(s)] ob [gap: Greek word(s)] aspiratam in [gap: Greek word(s)] mutato, ut [gap: Greek word(s)] dicantur, sicut [gap: Greek word(s)]. Hoc est aliquid quod dici, quod defendi possit, sed [gap: Greek word(s)] non solvit. Germana lectio [gap: Greek word(s)], scilicet in Macedonica militia fuere amici regis, ex praestantissimis electi, inque unum [gap: Greek word(s)] contributi. et hoc non minus de equitibus, quam de peditibus capiendum. certe Arrianus noster fere conjungit Libro 4. [gap: Greek word(s)]. Libro 6. [gap: Greek word(s)].
page 636, image: s636Quod de Systemate amicorum dixi, id [gap: Greek word(s)] evincitur ex sequentibus verbis Harpocrationis. [gap: Greek word(s)] (notabis) [gap: Greek word(s)] Haec prave in Graeco, nec Mausacus expedivit, scribe vero [gap: Greek word(s)], et mox [gap: Greek word(s)]. nam [gap: Greek word(s)] formatum a [gap: Greek word(s)], quis non videt? idem mendum adhaesit Suidae, ex cujus verbis de [gap: Greek word(s)] caepi subdubitare. Interpres simpliciter vertit, pedes, qui pedibus iter facit, debuisset pedes amicus, aut sodalis, quia hi non minus, quam turmae equitum amicorum [gap: Greek word(s)], ut loquitur Anaximenes. Sed emendationem nostram mire juvat Demosthenes Olynthiaca II. [gap: Greek word(s)]. Imo etiam in editione Basil. 496. et Vulcani 156. et V. Polluc. 52. 35. Etymologus in voce [gap: Greek word(s)] in fine literae II. Huic denique accedat unicus Arriani locus, qui inter tot alios incorruptus permansit. Libro I. in editis Basileensibus sic leges. [gap: Greek word(s)] (Vulcanii editio legit [gap: Greek word(s)]) [gap: Greek word(s)]. unde colligere datur ex [gap: Greek word(s)] primo factum [gap: Greek word(s)], dein [gap: Greek word(s)], vel [gap: Greek word(s)], mox [gap: Greek word(s)], et omnium pessime [gap: Greek word(s)], qui hactenus pro infirmioribus habiti sunt. Libro 5. [gap: Greek word(s)]. Aut haec insigniter vitiosa sunt, aut Arrianus a se ipso dissentit, aut ego rudis profecto et aure agresti homo. Cur enim aliud potius supra dixerit, haud equidem intelligo. [gap: Greek word(s)], inquit ( [gap: Greek word(s)]) [gap: Greek word(s)]. Pensicula utrumque, et reperies suo quodque in loco sonare diversissime. Forte dicis contra, et hanc Ctesiae sententiam esse, illam Arriani. nos autem alibi quoque postea consimiliter in nostro scriptum invenimus. Intende ad haec animum ex libro sexto. [gap: Greek word(s)]. Quis aliud putet in hisce verbis ab Arriano, aliud in superioribus significari a Ctesia? mihi videtur ex Ptolemaeo Indi fluminis latitudinem inepte colligi: nam is de Acesine sensit, cujus partem latissimam ad transmittendas copias regem delegisse, auctor deinde significat. Locum quidem, ut vitii accusemus, neque eruditi forte patientur, neque omnium librorum parilis consensus. Codex Stephani legit quidem [gap: Greek word(s)], sed ibi prior litera vocis posterioris adhaesit ex [gap: Greek word(s)], vitio librariis familiarissimo. si vero mei arbitrii res foret, primo et secundo loco scribi debuisse censerem non [gap: Greek word(s)], sed [gap: Greek word(s)],
page 637, image: s637at tertio [gap: Greek word(s)]. Nec dubito coarctandam fluminis latitudinem, et pro illis [gap: Greek word(s)], emendandum [gap: Greek word(s)]. prius rationi consentaneum est, ne Ptolemaei et Arriani de Acesine narrationem interrumpat Indi mentio: alterum clarissime evincitur ex libro Indicarum, ubi ait Acesinem Nilum et Istrum magnitudine superare, quando Hydaspe, Hyaeraole, et Hyphati in suum alveum receptis, Indo committitur, adeo ut ejus latitudo triginta stadia efficiat. Atqui neque [gap: Greek word(s)], neque [gap: Greek word(s)], et quod amplius, ne si uterque numerus jungatur, Indi latitudinem aequabit. Noster lib. 6. [gap: Greek word(s)]. In has rationes subtiliter inquirenti, vel propemodum res erat de Acesine amne capienda videbantur. Habes Cl. Seldeni, veram, nisi fallor, de aurea vite sententiam ex libris de Jure naturali, gentium, et civili noviter descriptum et simul pauculas in Arrianum observationes, quae si forte placere poterunt, non displiciturae utique aliae sunt, quae ad eundem gustum exactae. Quanti certe faciendae sint, inter omnes si investigassem, in neminem incidere potuissem, qui rectiore judicio quam tu, valeret aestimare, illud iterum unice a te rogo, ut quoniam es.
--- rigidi servator honesti,
In commune bonus.
Privatim etiam in me bonus sis, et trepido, atque apud indoctos haerenti manum porrigas. Qua de re quum ex nuperis etiam litteris, et benevolo animo scriptis, nihil ambigam, non possum adduci ut credam (quamvis unus e Leidensibus Professoribus significavit) te recepisse alium in fidem tuam, eumque Daventriensi magistratui commendasse. Vale, Gronovi amantissime, et me virtuti tuae addictum, beneficio etiam obstringe. Middelburgi Zelandorum. Id. Aug. 1658.
EPISTOLA CCCLXXV. JOH. FRID. GRONOVIUS V. C. Nicolao Blancardo S. P. D. Medioburgum.
GAudeo admonitionem meam molliter exceptam tibi, non quod apud te valuerit auctoritas mea, sed quod te, quem bonum et consilii patientem putabam, meliorem, et quod suaderi debebat, ultro occupantem intellexerim. Ego enim te de medio illo genere esse libens credebam, [gap: Greek word(s)] Tu vero.
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Sic igitur age, ut specimen ostendit illud, quod tuis literis inclusisti: nec de grata fama et posteritate dubita. De [gap: Greek word(s)] praeclare mihi observatum videtur. Lib. enim v. merito offenderis de Indo dici, quae de Acesine vera sunt.
page 638, image: s638Sed admittis etiam [gap: Greek word(s)] imperiti librarii additamenta esse videntur, et reliquisse auctorem. [gap: Greek word(s)]. etc. Nihil enim hic obscuri, nec fallere quenquam potest ex praecedentibus [gap: Greek word(s)], de quo loquitur, Acesinem esse. Apud Curtium Smaragdo et gemmis, vide an tolerari debeat, non dispari sensu, quam id est, quod substituis: quemadmodum [gap: Greek word(s)] cujus generis non pauca apud veteres occurrunt. Lugdunenses sane vocarant; sed frigide, nullis certis constitutis [gap: Greek word(s)]. Fuit igitur et responsum meum ambiguum, quod tamen satis indicarat, non abhorrere, si non deteriora fierent vectigalia. Mox abeunt menses duo, nec ad me ille quicquam publice, nec erat quem privatim tentare anderem. Jactabantur etenim rumores varii. quidam palam dicere, rem decolasse, et ridere alii vocantes, alii me. Ego incertus omnium animique pendens, quantum poteram, de negotio sermones vitabam aut praecidebam, ne plus minusve dicerem quam par esset, quodque longa dies coargueret. Et sic quoque adfectus eram, quum proximas ad te darem, iterum deinde tertioque cum syndici tum ipsorum Curatorum literis edoctus serio rem agi, flectere coepi animum, et quum per ferias rei familiaris causa in Hollandiam percurrissem, ita praesentem aggressi sunt, ut res conveniret. De commendatione quod scribis, miror quis ille sit, qui melius sciat, quid hîc geratur, aut amplius, quam nos ipsi. Sane post primam appellationem Lugdunensium (priusquam mora refrigescere res inciperet) ut meum, si forte contingeret, discessum hîc molliorem redderem, habui in sermonibus aliquos, quos facile dicebam locum hunc impleturos veteres et hîc notos discipulos meos (nec pudebit nomina addere) Schultingium Noviomagi, Graevium Teutoburgi, Holtermannum Steinfurti Professores, Munkerum Arenaci, Coccium Swollae, Rectores, Balenium Zuollanum, juvenes omnes egregios et studii perpolitos, et grassaturos ea via, quam a me acceperunt: horum quemcunque optarent, non erraturos. Addideram, nemine omnium inferiorem esse Graevium, et facillime posse haberi tum propter exiguitatem stipendii, quo nunc fruitur, tum propter metum armorum in his locis. Totum hoc diu antequam acciperem tuas, aut de Lugdunensium erga me animo ex mora dubitarem. Post tuas traditas, ne tui quidem mentionem honestam facere destiti. Sed neque certum ego, et unum publicis commendavi, neque ullam adhuc commendationem nostri aut exegerunt a me, aut admittere voluerunt. Quin pridie illius diei, quo mihi posteriores tradebantur tuae, primo in scholastico senatu, deinde inter scyphos omnibus machinis tentato, an retinere me possent, quum inter alia jacerem, me, ut Gallia apud Tacitum dicat, non posse plus illis conferre quam bonum successorem, palam negarunt, se ad illam rem consilium meum requirere. Itaque non video quam honeste aut verecunde posthac isti negotio interponere me possim: praesertim quum manet ad aures susurrus propendere favorem in quendam aliquot procerum hujus urbis cognatum satis propinquum, juvenem etiam non indoctum,
page 639, image: s639et mihi amicum, Stenovicenum. Quod si est, frustra omnis alia suscipitur suffragatio. Prorsus ita se parant, quasi me ab illa deliberatione remotum velint, et abitum meum exspectent: neque enim ignorant VI. idus Septembr. Julianum inaugurando mihi dictum esse, eoque jam vasa colligo. immo et de domo publica, quam incolo, vendenda, jam decretum fecerunt. At de successore neque appellat me quisquam, et ego quoties istius sermonis initium pepuli, haud agnosco me valde propitiis auribus accipi. Habes totam scenam, et faciem rei, in qua quid ego tibi servire possim prospicio parum. quicquid autem potero, id sine fuco libens praestabo. Utinam scissem sensum tuum ante triennium, quum Franequerana statio mihi deferebatur. Sed nec tunc, nec nunc ante tuas literas in mentem mihi venit tui, quem meliori loco, quam aut illic, aut hîc futurus esses, agere putabam. Memor te appetitam aliquando apud Hardebones conditionem, postea consilio mutato, longe inferiorem tua duxisse, et vehementer contempsisse. Haec copiosius quam ab initio constitueram, ne quid de fide et veritate mea dubitares. Tu interim exsequere fortiter, quod praeclare instituisti, et si qua illic sunt insuavia, sustine confisus Deo et tuae virtuti. Vides ut fastiditi aliquando postea requirantur, ut insperata citius speratis eveniant. Ne hic quidem ignotus es, et, si adhibebor, introspectique Procerum animi aliquid spei dederint, meum utique habebis, quamvis, secundum testimonium. Vale, doctissime Blancarde, et me ama: Daventriae. Idibus Sextil. CICICCLVIII.
EPISTOLA CCCLXXVI. NICOLAUS BLANCARDUS Isaaco Grutero S. P. D.
SI quando Medioburgum politis ingeniis floruit, Grutere praestantissime, nunc maxime floret. Quod tamen vulgo non auderem, eloquar apud te, plenum humanitate, quam nuperis ad me litteris expressisti. Reperti apud nos homines oppido pauci, sed iniquissimi, quibus volupe fuit illustre procerum institutum, nosque adeo in contemptum adducere. Et quo id impetrent, non verentur calumnias aliasque pejores artes in subsidium vocare, Eorum tamen tecta impietas est, et quantum mihi cernere datur, fronte praeferunt amicum vultum, ut dissimulatis inimicitiis gravius ex occulto ferirent: sed ego, mi Grutere, fatuus, qui litigo cum istis, quorum vitae sanctitas summa, multa severitas tonsum caput apud vulgum in pretio. Me potius sequere, qui dulce otium nactus inanem strepitum relinquo, dumque judicia mortalium non virtutibus tantum inimica sunt, verum etiam literis ad haec confugio, quae affecto animo mederi possunt, non tantum delectare. Acris enim esse, non mollis cupio, qui edere quidquam ac exeudere paro quod aliorum limam, tuto ferre possit. Cum nupere in vicinam insulam excurrissem (quo animus agitatione corporis excitaretur) meditabar aliquid notabamque ad bellum
page 640, image: s640Mithridaticum Annaei Flori, quem scriptorem diligenter emendatum in lucem dedi. In eo tamen sponte quaedam praetermissa, quae tunc temporis excutere haud vacabat, praesertim magnorum hominum judiciis probata. Locus est lib. 3. cap. 5. de Victoriis Pompejanis. Nec non in meridiem verso agmine, Libanum Syriae Damascumque transgressus, per nemora illa odorata, per tiuris, et balsami silvas, Romana circumtulit signa: Arabes, si quid imperaret, praesto fuere: Hierosolymam defendere tentavere Judaei: verum hanc quoque intravit, et vidi illud grande impiae gentis arcanum patens sub aureo uti caelo. Priora sana sunt, all grande illud arcanum felici augurio aperiendum. Codex Nazarianus unica tantum littera distat avulgata, cum pro uti caelo, habeat, uti Scaelo, ex quo Salmasius, vitis caelo, I. Lipsius flos literarum, II. Elect. cap. 5. vere et cum historiae momento emendasse se opinatur, sub aureo Vitem caelo. Ego autem (qui in Veterum scriptura sollicitanda religiosior esse consuevi) veritati rerum gestarum interesse existimo, Lipsii emendationem non admittere. Loca quaedam enotabo, quo res tota melius patescat. Josephus lib. Antiquit. 14. cap. 5. ubi de disceptatione Aristobuli et Hyrcani apud Pompejum. [gap: Greek word(s)]. id est. Pompejus autem, cum Damascum venisset, legati ad eum venere ex omni Syria, Aegypto, Judaea. Misit et illi insigne donum Aristobulus vitem auream pretii quingentorum talentorum; cujus doni Strabo etiam Cappadox meminit, his verbis. venit et ex Aegypto legatio, et corona aureorum quater mille, et ex Judaea, sive Vitis, sive Hortus Terpolen, id est, delectamentum, vocabant id opus. quod vidimus nos etiam Romae dedicatum in templo Jovis Capitolini, ex inscriptione Alexandri (Jannaei) Judaeorum regis, aestimabaturque quingentis talentis. Idem ex Josepho habet Zonaras, qui nobilem hanc vitem ab eodem visam adserit, quod tamen aeque ad Strabonem referri potest, et video cuidam erudito sic placuisse. Huc facit Plinii locus in lib. 37. in cap. II. ubi de Triumpho Pompeji, quem de piratis, Asia, Ponto, gentibusque et Regibus egit. ipse enim ex triumphorum actis refert. Montem aureum quadratum, cum cervis et leonibus, et pomis omnis generis, circumdata vite aurea una cum aliis cimeliis fuisse translatum. Neque omittendus Tacitus, qui in lib. 5. Histor. ubi de famosae urbis supremo die. Sed quia Sacerdotes, Judaeorum tibia tympanisque concinebant, hedera vinciebantur, vitisque aurea templo reperta, Liberum patrem coli domitorem Orientis quidam arbitrati sunt. Ita res est, inquit Lipsius. Vitis aurea magnae artis, et pretii in Judaeorum templo fuit, quam Pompejus illic, sive repperit, ut Florus, et Tacitus volunt, sive oblatam ab Aristobulo recepit, ut Josephus et Zonaras narrant. Huic vero sententiae cum applaudat sibi, non est committendum mihi, ut
page 641, image: s641tam plausibilem errorem non refellisse videar. Quae enim, quaeso, vitis a Pompejo repperiri potuit, quae ante ejus tempora nunquam fuit, neque etiam cum in Hierosolymam admissus, aedem sacram oppugnaret. An scriptura vel veterum quisquam Graecorum aut Latinorum, Salomonis templum, vel, eo per Nabuchodonosarum incenso, Zorobabelis, hac vite fuisse decoratum, meminit? Quis credat, nisi cui obstipum caput, spiritum Dei ollarum, forcipum, fuscinarum, quin etiam mensurae minimarum rerum mentionem injicere, hujus autem inclitae, et mirandae vitis dememinisci velle? Accedit Aristobuli donarium Hasmoneae domus cimelium exstitisse, eo plane more, qui orientis Regibus usitatus. Non enim sacrum, aut templi adytis a Judaeis caelatum cultumve. Quid enim? nullane in templo vitis? Nulla me hercule ante Herodem, qui decimo et octavo regni lui anno rerum varietate ac divitiis affluens, post Caesaream conditam, ad sempiternam posteritatis memoriam illud quoque eximium animo concepit, Dei templum renovare. Josephus in lib. XV. Antiq. C 14. [gap: Greek word(s)] Vides superliminare aulaeis variegatis floribus purpureis, columnis intentis ornatum fuisse, sub harum vero capitibus vitem auream dependentibus botryonibus se expendisse. Quae si quis Pompejanis temporibus applicare velit, nae is in gravi errore et temporum ignoratione versatur. Neque mirum C. Tacitum vitis repertae meminisse, quoniam ea aetate vixit, qua templum Herodianum totamque ejus magnificentiam per Romanum Principem diruere statuerat supremi numinis providentia, si tamen Lipsio concedam, auream hanc vitem potuisse a Pompejo videri longeque adeo ante Herodem exstitisse, momenta rerum diligenter circumspicienti nulla idonea ratio succurrit, cur Romanus auctor eandem grande Judaicae gentis Arcanum patens appellaret. Mirum igitur Janum Gruterum [gap: Greek word(s)] Lipsianam conjecturam pro certissima depraedicasse. Neque Joannes Camers, Franciscanae familiae sodalis, probandus nobis, qua templum, sive aedem sacram interpretatur. Quis igitur Flori sensus sit, Josephi malo quam propriis verbis adstruere. Is igitur in lib. XIV. c. 8. [gap: Greek word(s)] Laesa est etiam non mediocriter templi religio humanis ante nec vestigiis penetrati, nec oculis. Introgressus est enim in illud Pompejus, et una cum eo non pauci alii, et inspexerunt quod nefas est videre nisi solis (melius Pontificibus) sacerdotibus. Idem Flavius in primo [gap: Greek word(s)], in capite quinto. Vides Pompejum non devotione supplicis, ut Augustinus loquitur, sed jure victoris templum reserasse, et ad Sancta Sanctorum, ut profanatorem accessisse. Hoc autem sub concameratione caelo haud absimili se magnifice oculis ingerebat ut non immerito auctor: subaureo uti caelo, quo sic adyti veneranda majestas quadantenus adumbraretur.
page 642, image: s642Sacerdotibus quippe inaccessum, caelum Dei quodammodo repraesentabat. ubi et Arca foederis Jehovae, ex qua ceu Throno Oracula fundebantur, et ex cujus sanctitate atrium tabernaculumque sanctitatem participabant. Formam igitur sanctuarii tentorio caelove aureo, (licet in hoc ludat, maledicumque dentem stringat Florus) apposite assimulavit, sive totius operis faciem, aut singularum partium majestatem velumque praetensum respexeris. Unum addo, in Josepho minime tolerandum, adyta a profanis ante Pompejum non fuisse adita, si quis Nabuchodonosaris eversionem, praecipue autem Epiphanem, ambitiosum, avarissimumque principem cogitaverit. Sed de his in animadversionibus nostris ad Severum aut in Aristarcho sacro in Flavium. Vale, mi Grutere, et si quid hic rectius nosti, ne desine impertiri. Malo enim ab amico emendari, quam ab inimico traduci.
EPISTOLA CCCLXXVII. GULIELMUS ANSLAER Nicolao Blancardo S. P. D.
LItteris tuis humanissimis quanta sim laetitia affectus, Cl. Vir, verbis haud facile expresserim: in iis summam tuam modestiam, aut earum humanitatem magis admirer, valde ambigo. itaque quam tua humanitas mihi concessit veniam, ita propenso, ac laeto animo exosculatus sum, ut non dubitaverim statim ad te litteras dare, quin ex candido pectore illa proveniat, nullus dubitans: tu modo, eruditissi ne ac celeberrime vir, hanc meam [gap: Greek word(s)] aequi bonique consule, utpote ab animo tibi [gap: Greek word(s)] quam cupidissimo profectam; temporis mei partem aliquam, inter reliqua quae tracto studia, praesertim orientalia, etiam sibi vindicat Lingua Graeca: cum autem a viris doctis non semel acceperim inter Graecae Linguae auctores classicos nullum alium propius ad N. T. stilum accedere, quam Polybium, ideo ante tempus aliquod per subcisivas horas me ad ejus lectionem accinxi, et quidem eorum librorum, qui selecta de legationibus inscribuntur, editique sunt ex Fulvii Ursini bibliotheca Antverpiae per Christ. Plantinum A°. 1582. tum quod reliqui ejus libri ad manus non essent, tum etiam ut ingenioli mei vires, utut exiguas, in libro versione Latina destituto experirer: ex iis quum quaedam, praeter multas phrases N. T. stilo lucem, affundentes ad antiquitatem pertinentia in Adversaria mea [gap: Greek word(s)] conjecerim, alio forsan tempore ad te referenda, placuit in praesentiarum hanc meam qualemcunque dubitationem ad te perscribere. Festus de verborum significatione describit Caduceatores legatos pacem potentes, eumque secutus ipse Cl. Vir in eruditis suis ad Curtium adnotationibus p. 125. Caduceatores per legatos exponit: At loca Polybii, quae adferam, docere videntur, Caducatores non esse ipsos legatos pacem petentes, sed alios quosdam [gap: Greek word(s)], qui ante legatos mittuntur, ut pro iis [gap: Greek word(s)] petant,
page 643, image: s643viamque muniant: locus autem habetur. cap. 24. p. m. 41. quem adscribam integrum: [gap: Greek word(s)] etc. sic et cap. 4. p. 8. eos a legatis distinguere videtur. [gap: Greek word(s)] etc. quos et [gap: Greek word(s)] penes sese habuisse testatur idem cap. 9. p. 19. [gap: Greek word(s)] etc. per [gap: Greek word(s)] autem intelligi Caduceatores dubitare nos non sinit Livii locus eandem hanc historiam narrantis lib. XXXVII. (prout adfertur ab. Ursino in notis suis ad hunc Polybii locum) sub idem fere tempus caduceator ab Antiocho per P. Scipionem a Consule petiit, impetravitque, ut Oratores mittere liceret regi; haec, nisi dicamus nomen legatorum late sumi, quomodo conciliari possint non video. Sed est adhuc aliud, de quo tuam vellem scire sententiam, quamvis sit [gap: Greek word(s)]. nempe de Euangelio S. Matthei, qua lingua sit exaratum primitus, Hebraicane an Graeca, ego enim perpensis utrimque auctoritatibus et rationibus ob periculosas consequentias, [gap: Greek word(s)]. Haec et alia sequutura forsitan, si me docere volueris, immortali me afficies beneficio. Vale Vir Cl. Deum supplex veneror te diu florentem et incolumem Reipub. litterariae conservet. Scribebam Traj. ad Rhenum A°. 1654. ipsis Idibus Februarii. Styl. Vet.
EPISTOLA CCCLXXVIII. GULIELMUS ANSLAER Cl. V. Nicolao Blancardo S. P. D.
QUotiescunque recordor Cl. Vir, istius temporis, quo proxime una fuimus, quod saepius facio, facturusque sum, non possum non identidem tuam exoptare praesentiam, quod dum hoc tempore frustra facio, nihil mihi restat, quam ut isto utar medio, quod absentes praesentes facit, Epistola enim sola res est, quae absentes praesentes facit. Etsi vero hoc tempore nihil habeam, quod tua studia morari posset, summus tamen in te amor meus me ad scribendum impulit, cui eo facilius obsecutus sum, quod me nihil tibi ingratum facere confidam: familiariter hic utor Viro Cl. D. Coccejo, qui ut est ex humanitate totus compositus, quotidie ipsum adeundi veniam mihi concessit, quod profecto avidissime arripui, non possit enim mihi exoptatior ad ulterius in Hebraicis proficiendum offerri occasio. quare pro tempore adhuc aliquo
page 644, image: s644
Me sibi totum tenent
Hebri nepotum scripta.
Verum non ita totum, ut non aliquid quotidie temporis, quamvis id sit satis exiguum, impendam litteris Graecis et Latinis. legeram nuper in Polybio [gap: Greek word(s)] c. 13. p. m. 27. [gap: Greek word(s)]. Quid sit [gap: Greek word(s)] nusquam me legisse memini, nisi quod generaliter sciam, esse quandam catenae speciem, itaque peto abs te ut hoc latius, nisi molestum sit, mihi explices. memini me aliquando ex te audivisse, cum pro summa tua humanitate nomen tuum Albo meo inscribere dignatus es, eum morem jam a Ciceronis omnino, ni fallor, temporibus invaluisse, qua de re vellem mihi aliquod ex antiquitate exhiberi testimonium. propediem ex officina Hackii prodibit Homerus cum scholiaste Graeco, sive is Didymus sit, sive alius, paucula quaedam adhuc tantum restant folia imprimenda. molitur etiam editionem Polybii cum notis ineditis Casauboni, habet omnino multa MSS. a Merico Casaubono, sed plura adhuc desiderat, quae ubi acceperit, statim prelo subjiciet. Elzevirii edunt Herodotum, Gr. et Lat. in fol. cum commentario Georgii Hornii, cujus etiam dissertationes historico-politicae excuduntur. Sed detineo te, quare finio. Deum supplex venerans, te diu incolumem Reipubl. litterariae conservet. Lugduni Batavorum. 5. Calend. Novembris A°. 1654.
EPISTOLA CCCLXXIX. NICOLAUS BLANCARDUS Roverendo Doctissimoque viro. D. Jacobo Lydio, Dordrechtanae Ecclesiae Pastori fidelissimo, S. P. D. Dordracum.
PErgratae fuerunt Hermetis nostri literae, quibus veterem amicitiam, et qualiacunque in eum studia, quando hic fuit, nimiopere laudasse visus, simul desiderium tuum noscendi Nehalenniam, singulare Francorum numen, significavit. Gaudeo occasionem datam breviter explicandi, de quibus adhuc velut de incerta re, omnes ambigunt. Atque utinam superessent expressae olim litteris meditationes, quas amici mei semel acceptas nunquam remiserunt! Quantum tamen memoria teneo, et inscriptiones juvabunt, communicare consilium est. Neque advocabo probandis singulis antiquorum testimonia, nisi obvia, et quae requirenti mini sponte in manus venient. Inprimis peto tarditatem responsi molliter interpreteris. Nam conjugis gravidae morbus pene capitalis (febrem continuam loquor, atroces artuum dolores, et post ista variolas) per duo et triginta dies sollicitum habuit: ac nunc ipse vigiliis fractus, animo quoque langueo et torpeo, Pocula lethaeos ut si ducentia somnos, Arente fauce traxerim. Nihilominus commasculavi frontem: utcunque res cadet [gap: Greek word(s)] statuae, quas quidem videre ac dimetiri contigit. fuere in
page 645, image: s645universum octodecim: Arae quattuor. Ex illis una Jovi; duas Neptuno, reliquae omnes Nehalenniae consecratas. Undecim sedentem praeserunt Deam, quattuor stantem. Sed in bis quaedam variant. Nam sex sedentem sic exprimunt, ut sinu calathum teneat horariis fructibus repletum, et praeter ista, tres calathum humi sinistrorsum adpositum, una corbem manu laeva suspendat. Ad haec in tribus Deae sinus vacuus: in duabus quidem corbis unus, in tertia duo, pedes juxta hinc et hinc positi. Quin etiam sex (quod de omnibus stantibus simul adverti velim) canem venaticum; una proram navis rostratam, sinistro pede pressam, repraesentant. jam in erectis imaginibus vix digna memoratu diversitas recurrit, nisi excipias singulare monimentum, in quo Nehalenniam accedit [gap: Greek word(s)], seu sacerdos Gallica, cum flamine, cui ad latus sacrificulus, fragmini columnae insistens. Latera statuarum ornant plerumque cornucopiae, aut opus [gap: Greek word(s)]. frequenter etiam Dii, velut Hercules nudus, clavam tenens, et exuvias leonis indutus. Neptunus pariter nudus, barba undatim fluente, cum gubernaculo, tridente ac Delphino. Lapis, e quo statuas dedolavit artificum industria, subcinericius est, scaber et sabulosus natura, facileque in arenam resolvitur. illi opinor haud dissimilis, qui ex candidis Brittanniae montibus eruitur, nisi is ipse sit. Certe in columna, Nehalenniae dicata, mentio cretarii Britanniciani, de quo infra. Quin ipsum sacellum ex parili materia structum fuisse, firmat alia columna, non semel a me lustrata apud Samuelem Episcopum, societatis Indiae Asiaticae, dum superstes, praefectum. Idem adstruunt lapides majores, quibus universa aedis moles, ceu fundamento, innixa. Sin vehementior Eurus mari incumbat, tunc arenis disjectis, rudera murorum aperiunt se, non sine fructu Romanae suppellectilis studiosorum, qui inde, precium operae, vasa Samia, Lemnia, fibulas, urnas, nummos veteres, hisque consimilia, identidem reserunt. Formam monumentorum facile conceperis, si subjicias animo portas splendidiores operis fornicati, quae palatiis regum praestruuntur: aut arcus triumphales urbis, ac praecipue post Judaeos devictos positum Tito Vespasiano. Nam e basi adsurgunt columnae, modo quatuor, saepius binae, eaeque vel planae (figura parallelogrammi rectanguli.) vel cylindraciae, rarius striatae. Atque his dein arcuata fere moles superinducitur. Sedes illa, cui Nehalennia insidere deprehenditur, non uniformis est. In duobus monumentis id sellae genus videtur, quod scriptoribus antiquis SELIQVASTRUM dicitur. Marcus Terentius Varro libro IV. de lingua Latina, §. XXVIII. Ab sedendo appellantur sedes, sedile, sedum, sellae, seliquastrum. sed longe clarius incognitae vocis originem, et notionem explicat Festus: Seliquastra sedilia antiqui generis appellantur,D litera in E conversa, ut etiam in sella factum est, et subsellio, et solio, quae non minus a sedendo dicta sunt. Fuit autem seliquastrum cathedrae genus priscis regibus usitatum, ad commodiorem usum ita effectum, ut dorsum reclinatum recumbere in eam posset, [gap: Greek word(s)]. Hesychius: [gap: Greek word(s)]. sic enim Graeci vocant sedes vel cathedras, quae [gap: Greek word(s)] sive recubitorium habebant. Ea forte ratione mollis cathedra Juvenali, satyra sexta, qua in sequioris sexus scelera invehitur:
page 646, image: s646
--- samam contempserat olim:
Cujus apud molles minima est jactura cathedras.
De Hippia loquitur Satyricus, quae cum senatori nupta esset, cum Sergio tamen gladiatore moecho suo in Aegyptum profugerat. Seliquastrum in prima syllaba Varroni, et Festo per vocalium secundam scribitur. Hygino duobus in locis, et Arnobio per tertiam. Illi in Astronomico: Cassiopeia inter sidera sedens in siliquastro constituta est. Et rursum: Cassiopeja sedens in siliquastro collocata est. Arnobius libro II. Quid arquata sellula, acus, strigilis, polubrum, siliquastrum? Sic legit codex vetustus Francisci Sabaei Brixiani, qui Romae vulgatus anno seculi praeteriti quadragesimo secundo. Non spernam tamen priorem scripturam, ob solemnem vocalium E et I inter se commutationem. Sic speculator pro spiculatore, et similia, de quibus nos alibi. Errant qui siliquastrum de mendo suspectum habent, et inter herbas referunt, quibus nullus locus est inter instrumenta. Nec ignoro plantae genus esse, piperitis etiam a Plinio, in libro XX. in cap. 17. ast non ea Afri mens. Notabile est, Paulo Jureconsulto in lege IV. Digest. de supellect. leg. id sedis genus non incognitum. Rhedae, et seliquastra (inquit) supellectili annumerari solent. Sic ante Antonium Augustinum legebatur, et probat Haloander. sed ille emend. IV. ex libris Florentinis, reclamante licet exemplari Norico, stylum vertit, et subitituit sedularia, interpretatusque ea, quae in rheda sedenti subjiciuntur. sedularia legisse quoque videtur Hadrianus Turnebus, lib. Advers. VIII. cap. 9. Quae in sedilibus, ut cathedraria in cathedris numerantur, de quibus lex quinta Dig. eodem. Idem Turnebus lib. XVIII. cap. 23. Ut rosaria rosae, sedularia tanquam sedillaria. Porro seliquastrum [gap: Greek word(s)] Synesio, Cyrenes episcopo, in cujus generis sede collocata Cassiopea. Hinc eam Scaliger in Mappis [gap: Hebrew words] hoc est mulierem seliquastri dici testatur. Vide imagines siderum Germanici Caesaris, ex Manuscripto desumptas, et observa duas earum stellarum quae in forma sunt collocari [gap: Greek word(s)], hoc est in sedis extremitate. Figura talis est, ut partes singillatim consideratae parallelo-grammon rectangulum efficiant. Omnes tamen eas cathedras non fuisse [gap: Greek word(s)], ex veterum monumentis hodieque varie videmus. In marmore quod reperitur Romae ad Lateranum, adest convivantibus musicarius, in sella semirotunda constitutus, sed pone et ad latera undique clausa. Eum lapidem lustrare oculis si cupis, adi Fulvii Ursini appendicem ad librum Ciacconii de Triclinio. Alias in marmoribus sunt apertae, etiam quorundam Graecorum. Exstat Mettii Epaphroditi cathedra in lapide Bertoniano simili figura, quam cum Grammatici illius imagine artificiose ex archetypo delineavit Theodorus Gallaeus. Habet porro una Deae sedes [gap: Greek word(s)], aut scabellum, quod, auctore Clemente Alexandrino, Persae primi repererunt, sed aliis quoque gentibus post usitatum, satis adstruunt imagines Mettii Epaphroditi, Moschionis, et Pythei, apud Fulvium Ursinum, ut de aliis nihil dicam. Notissimus tibi locus instrumenti Novi, [gap: Greek word(s)]. In canticis Davidis, id quod Hebraice [gap: Hebrew words] et Graecis [gap: Greek word(s)] Lactantius vertit suppedaneum. Tale Christi pedibus, in cruce
page 647, image: s647pendentis, subjectum fuisse, multi credunt, nummi adstruunt, Gregorius, etiam Turonensis palam clamat. Sed omnium pace, si transcribendam vulgo fabulam, et [gap: Greek word(s)] dicerem, nihil erravero. Quamvis pater Annalium alta intonet voce, rumpantur ut ilia, quid effecerit? omnes antiqui Christiani arrectario crucis ligno aliud minus adfixum fuisse tradunt, [gap: Greek word(s)], ut loquitur Justnius Martyr. De suppedaneo [gap: Greek word(s)]. Caeterum ista non sunt hujus loci: hoc te magis scire expedit, cujus credo causa appellatus, quae fuerit Nehalennia, quae nominis ratio, et cur divinis culta honoribus. Eam rem, tui Celossiique nostri intuitu, facile suscepi, id vel in primis praefatus, nolle in demonstrationibus haberi, quae probabili solum conjectura nituntur. Quin Nehalennia maritimae gentis nostrae, vicinorumque tractuum, singulare numen fuerit, et quidam velut genius loci, nihil ambigo. Inde est, quod nullus veterum, seu Graecos spectes, seu Latinos, vel. nominis ejus meminerit. Dicta etiam loca Saliis, et primis Francis habitata, ex memoriis rerum claret. Primos voco, ut secernam a secundis seu transrhenanis, qui cum mediterranea occupassent, simul eandem relligionem, a maritimis Francis cultam, secum devexere. Insciptio Divitensis, prope Coloniam Agrippinam. DEAE NEHALENNIAE ERIATTIVS IVCVNDI PRO SE ET SVIS VSLM. Perperam Gruterus edidit, NEHAEE. Marcellinus de Juliano in XVI. Agrippinam ingressus, non ante motus est exinde, quam Francorum regibus, furore mitescente, perterritis, pacem Reip. firmaret, interim profuturam et urbem reciperet munitissimam. Franci igitur ad Rhenum, seu in Germania secunda, et ab iis, mutato nomine, Francia secunda deinceps audiit. Ex veteris linguae Gallicae et Graecae cognatione, hujusque cum Latina, Nehalennia omnino videtur esse crescens, seu nova Luna. [gap: Greek word(s)]. Sic ex Graecorum [gap: Greek word(s)]. Latini fabricaiunt. Semi, sex, septem, super, sus, serpo, sedes, sylva. Ac in plerisque his verbis [gap: Greek word(s)] in spiritum mutare sustinuerunt. Origo vocis ac rei a Druidibus, qui in omnibus fere rebus publicis, privatisque rationibus, Graecis literis utebantur, prout Caesar Julius scripsit in Belli Gallici commentario sexto. Insula nostra Walacra, (quae in manuscriptis saepe Gualacra) quid est nisi extrema Gallia? Literarum V et G facilis transmutatio. Ita Walia pro Gallia, et hodienum Walo pro Gallus. Taciti quoque aevo exstabant Graecarum relliquiarum sparsa per Galliam Germaniamque vestigia. Hinc in ripa Rheni [gap: Greek word(s)], ara ibidem consecrata, et tumuli Graecis litteris inscripti, in confinio Rheriae et Germaniae. Esto igitur Nehalenia, Nova Luna; Cur eam praecipue coluerint, nonne quod opibus ejus juvarentur? Solis Lunaeque tempora observabant, cum sererent et conderent. Videsis Horatii Oden. 24. lib. III. Coelo supinas si tuleris manus Crescente Luna etc. Huc faciunt calathi fructubus pleni in monumentis. Praeterea Franci, maxime Salii, aestibus marinis obnoxii, quorum accessus et reciprocratio ab Luna. Idem sydus, dum crescit, mitius judicabant pleno, quod aestus violentes efficere consuerit. Unde cum incremento tutiores navigationes, et fausta praelia, mentibus augurabantur. Exempla
page 648, image: s648obvia: illius in Caesare, corament. IV. B. G. cap. 29, hujus apud Frontinum lib. Stratag. 11. cap. I. Graeci quoque Lunam et colebant et observabant, sed ex legibus Lycurgi, [gap: Greek word(s)], ut loquitur Lucianus. Sed omissis praeliis, si navigationes spectes, monumenta nonnunquam Nehalenniae vovebantur in itineris procinctu: DEAE NEHALENNIAE M TARINVS EX VOTO SVSCEPTO L. M. Frequentissime autem emenso oceani periculo. In lapide, cujus [gap: Greek word(s)] Celossius noster petit, legitur. DEAE NEHALENNIAE IANVARIVS AMBACTHIVS PRO SE ET SVIS V. R. L. M. id est Votum reddit libens merito. In aliis omnibus V. S. L. M. Votum solvit. Juvabit unam caeteris nobiliorem subjicere inscriptionem, quam repperi in columna. DEAE NEHALENNIAE OB MERCES RECTE CONSERVATAS M. SECVNDO SILVANVS NEGOTOR (id est [note: Immo Negotiator ut centies in lapidibus veteribus, vid. Indices Gruteri et Reinesii. quem vid. ad cl. I. 184.] negotiorum gestor) CRETARIVS BRITTANNICIANVS VSLM. Portus, quem Romani Francique advehebantur, Tabuda erat, seu novus Scaldis (vetus enim Mosam influebat) Augusti Caesaris aevo ductus: servatque hodie memoriam originis vocabulo Roompot (malum Room port, Romanorum portus) inter Scaldiam et Wallachriam, nobilissimas gentis nostrae insulas. Illic appulsi, in templo Nehalenniae, quia non aliud portui vicinius, vota sua solvebant reddebantque. Sed de cane venatico omisi dicere, qui assiduus fere Deae comes. Vidi aram subrubram, cujus frons insigniter deformata, verum latere illaeso. Huic insculptus servus tunicatus, capite detonso, dextra baculum tenens, et leporem alteri baculo appensum, laevo humero gestans. Vidi praeterea vasculum terra samia, referebatque cervum, cum binis canibus persequentibus. Haec in honorem Dianae, quae eadem cum Nehalennia, Hecate et Proserpina. Virg. Tergeminamque Hecaten, tria Virginis ora Dianae. Servius alibi. Hecate trium potestatum numen est, ipsa est enim Luna, Diana, Proserpina. Horatius, nox, et Diana, quae silentium regis, Arcana cum fiunt sacra. Atque haec mihi, reverende Lydi, visa semper cultus Novae Lunae simplicissima interpretatio, quam ante quatuordecim annos [gap: Greek word(s)] praeivi [note: Vide additiones ad veteris Flandr. lib. prodromum II. ad cap. XXII. fol. XLIV. An ero Vredio praeierit Blancardus, an illi sua sublegerit, aliorum judicio relinquo.] Olivario Vredio, consuli Brugensi, neque, cur ejus adhuc pigeat, obstare quidquam hactenus reperio. Illud rogo, postea quam nostra ad lapidem Lydium exegeris, simul ipse quid conjectes, ad me perscribas. Addes pro munere sententiam super cap. XV. comma 20. Actorum Apostolicorum, [gap: Greek word(s)] Item cap. XIX. commate XXXV. [gap: Greek word(s)]. De [gap: Greek word(s)] seu [gap: Greek word(s)] veterum, res necdum satis explicata ab iis, qui principem in Sacris Literis locum tenent. Vale, Vir Doctissime, meoque nomine Hermetem Celossium, qui semper visus mihi [gap: Greek word(s)], officiose saluta. Middelburgi Zelandiae MDCLXIII. VIII. Eid. Octobr.
page 649, image: s649
EPISTOLA CCCLXXX. NICOLAUS BLANCARDUS Nobilissimo A. P. Jongestall. Leovardia.
MEministi opinor, Domine, quum novissime JCti sacris interesses, brevibus me insinuasse tibi, quid adversum sparsos falsosque rumores molirer, nec aliud justius prae manibus esse praesidium, quam ut totum negotium ad Illustrium Academiae Curatorum cognitionem referretur. Nam et causae innocentia, et honesti nominis existimatio, tum male feriatorum hominum iniquitas, ipsiusque adeo splendor Principis, id uti facerem, suadere videbatur. Nunquam veritus sum eos, qui meam indolem, et in melioribus literis scientiam satis perspexerunt, me plagii reum insimulaturos. Constans etiam nos ambitio tenuit, per quos doctiores melioresque facti essemus, eorum merita candide profiteri. Sed hi scurrae tam latenter struxere dolos, ut me omnium ignarum citius confecisse videri possint, quam nostra allocutio ad proceres provinciae fuerit transmissa. Hujus exemplar unum a fine atque initio (erant paginae quinque) varie conscribillatum, invidaque manu perstrictum, in privato locatur auditorio, juxta positis Boxbornii orationibus. Nec mora, accedunt ad condictum tempus adolescentuli, ac, uti fit, caperata fronte Professor fabulantibus interveniens, velut nescius suscitatur. Quid novae rei? O divinam Schedam? sed ut aureum vellus raptum magis, alienisque ex parte laciniis circumdatum. Egone haec audire, mi patrone, haec post terga jaci mea, famamque trahi, vexari, scindi crudelissime paterer, sustinerem? Additur ex orco splendidum mendacium fuisse in adversariis oratiunculam Zuerii manuscriptam: nec enim tam vesanum, tam impudentem fore aestimabant, ut typis expressam, et quae in omnium notitiam venisset, transcribere auderem. Nescimus, utrumne istud serio, atque ex rei compertae faciant fide, an fictionibus cassis ludentes, ingenii quadam protervia lasciviant. Nam manuscriptum nec habere, nec ullo tempore habuisse, et meam conscientiam, et quod longe majus, numen testor sanctissimum. Adhaec orationum exemplar vulgatum, sola comparandi nostra cum illis voluntate, septimo demum hujus Novembris die per Arcerium redemi. Tantum abest, ut quae Majo mense scriberemus, ex alterius scriniis partem aliquam furtim mutuati fuerimus. At tu forte cum istis dices, mi Patrone, fieri haud posse, ut alter alterius ignarus, eadem et dixerit et scripserit. Dicam igitur quod res est, et Herculeum tibi argumentum opponam, quod neque illi de catasta scurrae, nec arietes ratiocinationum, aut si quid his validius, possint ludificari. Anno hujus seculi octavo et quadragesimo, reversus Monasterio Paderbornam (designatus paulo ante eram Professor Steinfurtensis) dum ob stabilitam pacem Hispanos inter et Belgas, universa exsultat Europa, neque plebs et honore usi sua capiunt gaudia, scripsi
page 650, image: s650Panegyricum inclytis Legatis, Mathenesio et Pavio, sacratum. Constans fama erat eos salutaturos Ernestum Guilelmum Comitem Benthemii, transiturosque Steinfurtum aut Scuttorpum. Egoque tunc juvenis, vivacisque ingenii, et honestae ambitionis, captabam occasiones, dicta oratione eorumdem in patriam studia amplissime gratulari. Sed comperi secus Neohusium flexisse iter Oldensaliam, indeque per Transisalanos Hagam meditari; postquam Lugdunum Batavorum apud consanguineos veni, eorum suasu an auctoritate, typis describi passus sum. Nec multo post eadem non modo Legatis, sed patriae Urbis Magistratui, omnibusque Professoribus, et si quos alibi caros habebam, donata. Ejusdem scripti exemplaris bona pars a typographis plumbagine distincta apud me servatur, mei candoris, innocentiae, ac veracitatis testis locupletissimus. Tu si quidem, Patrone, juris et prudentiae consulte, facile judicabis rei dominum et auctorem re sua uti pro arbitrio ac voluntate posse. si in illis quaedam laudabiliter inventa, acute disposita, stylo vere Romano enuntiata, quis aegre ferat ista abs domino usurpari? quod si deinceps alius post triennium (nam oratio quam compilasse differor, 1651. expressa) meis utitur, ut suis, an aliena usurpasse dicendus sum ut meis? Absit, absit a vere bonis tam mala et ficulnea ratiocinatio. Quae omnia fidis coram testibus, nostrique Lycei praepositis, ostendere sedet sententia: nam quum videam nec modestia, nec patientia quicquam profici, et maledicus rumor crescit eundo, silentium pro crimine habetur. Idcirco nec abs re fore, opinor, judicabis, si coronide apologetica meque et adlocutionem adversus tot viperas in angulis vel circulis sibilantes defendam. Sed istius invidiae Theoniacae causas in unum si contraham, prima occurrit titulus Historiae Graecae Professeris, qui dudum ussit germanum Ononymum. Accedit prolixus tui, mi Patrone, et tuorum erga me favor: quem ego, si vir sum, quousque licet, aeternum demerebor; nec faxim ut ingratus, dum vivam, inveniar, paratus deinceps erga filium, modo patiens esse consiliorum, et solutos mores desuescere velit, reapse qui sim per omnia et in omnibus manifestum dare. Nec sine piaculo transeunda Illustrissimae Principis Albertinae benevolentia, per te etiam et vere nobilem Harenium conciliata. Hujus occasione nec silebo in dubium vocata Principis jussa, ac si multo ambitu, nec illius sponte, factum foret, ut filii adventum publice gratularer, ejusdem studia urgerem, illiusque curam, absente matre, susciperem. Quae cuncta falsissima esse, teque et adfinem, ipsumque Principem modestiae meae veros fidosque testes invoco. Nec verebor subjicere, quantos motus, quot bombos ediderit Adlocutionis dedicatio, praesertim unius Olcosunianardi, qui Academiae dignitatem his consiliis violari rabie plusquam Scythica clamitabat. Sed fruantur sensu suo, mihi satis erit, post fidem Principi vobisque debitam, veritati litasse. Plura adderem si non urceus dum coepit institui, rota currente, amphora exiret. Vale, Vir illustris, ac patrone incomparabilis, cui cum omnia mea deberi gratus profitear, hoc insuper gratissimum accidit, quod me tanto praeside possim tueri. Deus te tueatur, ac justitiae bonorumque omnium bono diu servet, sospitet salutem conjugi lectissimae,
page 651, image: s651florenti liberum gregi, ac Nobilissimo Harenio abs me et uxore dicito plurimam. Franekerae 1671. 15. Novemb.
EPISTOLA CCCLXXXI. ABRAHAMUS BERKELIUS Nicolao Blancardo S. P. D. Franekeram.
NOn abs re memo, doctissime Blancarde, ne tu me hominem plane illiberalem existimes atque ingratum, quod aut nullo munusculo tuae liberalitati responderim, auc quod nunc demum tanto tempore post pro insigni tuo congiario, quo me hominem nullius famae et immerentem prosequutus sis, gratias agam, verum si quid mihi apud te fidei est, hoc credas velim neque mea inurbanitate neque ingratitudine, sed afflictissimo Foederati Belgii statu, et tympanorum ac tubarum undique sonantium clangore factum, ut serius quam decuerit, calamum strinxerim: existimabam enim cum aliis non amplius in litteris sed in armis, quae Batavi hactenus infelicissimis auspiciis gestarunt, omne Reip. praesidium esse quaerendum. Fateor equidem me ex Frisiorum finibus tam praestantissimum donum exspectasse nunquam, nam cum nemine mihi isthoc sub sole, praesertim Franequerae, hujusmodi amicitiae necessitudo intercedebat; quare maximas tibi habeo gratias, quod me talibus principiis ad te pellexeris, imo necessitate quadam eo adegeris, ut sincerum tecum amicitiae foedus ineam. Dederam Bibliopolae in mandatis, ut mihi mea pecunia ex auctione quadam Charisium Sosipatrum compararet, sed clarissimo tuo nomine alium tradidit, passim a viro docto emendatum atque suppletum. Quid multis opus est? agnosco eximium tuum erga me immerentem beneficium, quia sic voluisti, data occasione par pari relaturus. Sed ex Geldero etiam recognovi, te novam Harpocrationis editionem parare, nuper mihi ostendente Maussaci notas, hunc in finem tua opera interpolatas, atque ad eum transmissas: has cum obiter in officina percurrerem, mihi in mentem incidit (ignoscas, quaeso, tam libere et candide agenti apud ignotum, si famam excipias) superesse addenda quaedam ad notas in Harpocrationem, quae Maussacus post Plutarchum de fluminibus Tolosae MDCXV publici juris fecerat, et Salmasio dedicaverat. Haec nusquam inserta animadvertens, manibus pedibusque apud Gelderum instabam, ut te de hisce minutilis admoneret, quod ille quodammodo subterfugiebat: suppeditavi tamen ipsi libellum, quem post crebras admonitiones describendum curavit, et uti ex ore ejus percipio, ad te misit. Verum hoc obiter addam, nonnullas mihi esse difficultates in Harpocratione ipso, atque scrupulos, quorum unicum duntaxat monebo, in voce [gap: Greek word(s)] latentem, ibi enim sic excusum est. [gap: Greek word(s)] etc. Omnino hic subest aliquid portenti, quod nemo, nisi perditi cerebri, ferre posset. An
page 652, image: s652Dinarchus conscripsit orationem contra suam peregrinationem? Nusquam mihi hoc apparet, illum fuisse [gap: Greek word(s)]. Sine dubio verior erit nostra conjectura, scilicet hoc loco debere rescribi: [gap: Greek word(s)]. Tempus non teram in asserenda hac lectione, tantum Stephani mei verba apponam, quae id evincunt manifestissime; ita enim ille in voce [gap: Greek word(s)] (male in vulgatis [gap: Greek word(s)]) [gap: Greek word(s)]. Possem hanc veritatem plurimis et minime dubiis argumentis ex Demosthene, Dionysio Hallicarnasseo, aliisque confirmare, sed illud acerrimo tuo judicio atque diligentiae committo. Quin in Bibliotheca Vossiana codex Harpocrationis M. S. exstet, nullus dubito, nam glossariis, lexicis, et aliis istius generis libris instructissima est, verum ea de re certus esse non possum, quia Vossius ante biennium ad Anglos enavigavit. Tu interea temporis quod potes perge, ut brevi hunc auctorem emaculatiorem, tuisque doctissimis annotationibus magis illustratum habeamus. Proxima septimana negotiorum meorum causa Hagam Comitum excurram, ex Vossii amicis simul expiscaturus, an aliquid in novam Harpocrationis editionem conferre possint, qua de re te posthac certiorem reddam. Ad catalogum scriptorum Historiae Byzantinae quod attinet, nemo tibi illius copiam faciet, nisi instructus sit vere regio illo opere, quod privatas Bibliothecas non capit. In auctione Gronoviana immensi hujus operis tomus primus jam venalis prostat, huic Philippus Labbe praestantissimum indicem auctorum editorum et edendorum praefixit, quanquam non ignoro plurimos etiamnum hodie latere, et nuper post Labbaei mortem alios detectos esse: hinc si auxilium in proposito exspectes tuo, Gelderus tibi istum tomum fortassis vili pretio comparare posset. Pergimus jam pedetentim in Stephano nostro, qui anno praeterito sub praelo non sudavit, sed friguit, quod profecto non mihi, non typographo, verum potius publicis calamitatibus est imputandum. Vale, vir doctissime, mihique hoc tributum velis, ut me e tuis unum possim dicere. Scribebam Lugduni in Batavis ante diem Septimum Decimum Kal Maj. Anno CICICCLXXIII.
EPISTOLA CCCLXXXII. ABRAHAMUS BERKELIUS V. Cl. Nicolao Blancardo. Franekera.
NUnquam profecto Gelderus ex Frisiorum finibus rediit, quin me tuo nomine salutaverit, et de insigni tua erga me humanitate certiorem fecerit. Quid mei officii sit, et jam dudum fuerit, probe agnosco. Sed occupationes circum caput et latus salientes me ita districtum tenent, ut vix stylum in manus sumere et viris doctis et amicis mea officia offene valeam. Ergo post longam cunctationem occasione ex ludicris meis, atque affaniis in publicam lucem emissis, nimis ambitiose quaesita, et affectata, animum has confingendi
page 653, image: s653litterulas cupido incessebat. Etenim cum ante aliquot menses versioni et animadversionibus in gemin. Stephani fragmenta finem imposuisset, non poteram quin potissimo tuo judicio exemplar exponerem, quod si tibi et paucis aliis non fuerit improbatum, erit, cur me non male tempus et otium in commune rei litterariae bonum collocasse existimem. Fateor perexiguum esse congiarium quo te prosequor, et tuo adspectu vix dignum, spero tamen tibi ob venerandam maxime musarum [gap: Greek word(s)], non ingratum futurum. Quanquam ut olim Lucilius a Persio sua poemata, ita et ego, quac de Graecis Latina feci, quibusque Stephani Fragmenta illustravi, a te legi reformidem: novi ingenioli mei modum, et quam exiguas et [gap: Greek word(s)] in litterarum pulvere progressus fecerim. Hactenus mecum alii tuam Harprocrationis versionem exspectarunt, cujus partem typographus oculis subjecit: nae multum tibi meliores literae debent, qui ipsarum illustrationi tantum operae impendas. Utinam ita res ferrent tuae, ut alios ejus generis criticos beneficio tuo haberemus! Nuperrime N. ex Italia redux, quid tunc temporis, cum de ipso apud Gelderum verba faceres, contra te, Heinsium, Spanhemium, et alios rei litterariae Atlantes machinatus fuerit, jamjam ex supplementis lacunarum in Aenea Tactico, Dione Cassio, et Arriano lecturus es? non ita N. cum Gevartio, et aliis viris doctis egit, quos semper, si quid humani irrepserat, humanissime admonuit. Hactenus cum N. amicissime vixi, tuaque admonitio, pro qua tibi grates habeo, agoque maximas, non duntaxat nunc Juvenem apud me suspectum reddidit, verum aliae machinationes et fraudes, de quibus praestat silere, quam pauca dicere Videtur ille jam omnem eruditionem, et quidquid in bibliothecis rarum et magnificum, Italiae subduxisse, ut in hisce regionibus solus in literas et literatos dictaturam exerceret. Rogabis quid Stephanus meus agat. Tandem fiet surculus arbor. Quod lucem nondum videat, mihi non est imputandum, sed typographi culpae, quotidie temporum diritatem, papyri Gallicae inopiam, et nescio quid nugarum praetexentis. Interim si in edendo Harpocratione, qui fortassis nunc brevi prelo subjicietur, tibi inservire mea opera queat, ea utere, et abutere pro arbitratu tuo. Vale, Vir Clarissime, et hominem tui amantem ama. Dabam Lugduni in Batavis ante Diem X. Kal. Jun. 1675.
EPISTOLA CCCLXXXIII. NICOLAUS BLANCARDUS Abrahamo Berckelio. Leidam.
ACcepi nuper, Clarissime Berckeli, et quod Gelderus misit, Harpocrationis folium, cum fragmento Stephani tui, et quas huic comites dedisti literas. hae quod erant candoris modestiae, amoris et doctrinae notis perfusae, me [gap: Greek word(s)] exhilararunt aliquantulum. Illud,
page 654, image: s654quod fiduciam darent properae editionis scriptoris ejus, in quo tot soles condidi, non mediocri gaudio affecit. Gratissimum pariter venit in emendandis operis tam liberaliter oblatum mihi studium tuum, eoque nomine quantum tibi debeam, facile intelligo. ut nihil dixerim interesse posteritatis, tantum auctorem, et [gap: Greek word(s)] vetustissimum ab naevis prorsus omnibus, quantum humana ope provideri potest, vindicari. Itaque jure amicitiae postulo, ut exemplar Graecum, quod est multo ungium morsu correctum et distinctum, sic exprimendum annitaris, nihil ut in eo alieni visatur. quod ipsum si in nostra versione consequor, gratias pro tanto beneficio acturus sum maximas. de Forma operis quid decreverim, ex epistola ad Gelderum cognosces. Voce [gap: Greek word(s)] ad oram codicis, quo hîc utor, pauca notaveram e Nymphiodoro, ubi cum [gap: Greek word(s)] legi videam, mutabis in [gap: Greek word(s)], nisi forte in chartis transmissis a me sit occupatum. Stephani [gap: Greek word(s)], pro quîs grates ago meritissimas, arrepta ex templo devoravi. atque utinam caetera ejusdem tuis vigiliis haberemus, quae non dubie ad eundum gustum exacta. non ego is, qui solitus sim cuidam mortalium, nedum viris sagacibus, et de literis bene merentibus, ancillari. Sed animum testor, eumque, qui mediis cogitationibus intervenit, ubi locos tentatos emendatosve inspexi, perpendi, suis cum auctoribus contuli, statim pro studiorum tuorum [gap: Greek word(s)] me precatum, ut tam feliciter incepta benignus Deus secundaret. Si quae alia de hoc genere prae manibus habes, aut luce donasti, indicabis, paratus ero [gap: Greek word(s)]: nec enim me tuorum operum quicquam, praeter [gap: Greek word(s)] vidisse memini. De Lucio isto, cujus supplementa in tribus scriptoribus percurri, dicendum [gap: Greek word(s)] Arrianaei voluminis secundi. Isti, quia Vir bonae fidei sum, et tamen [gap: Greek word(s)], sortem cum usuris dependam. Vale et feliciter vive. Franekerae, ex arce fiarda MDCLXXV. a. d. XII. Kal. Jun.
EPISTOLA CCCLXXXIV. ABRAHAMUS BERKELIUS V. Cl. Nicolao Blancardo S. P. D.
QUia ex tuis anno praeterito ad me datis intellexi, animadversiones meas ad Stephani fragmenta tibi non ingratas accidisse, nunc per fratrem Leovardiam commigrantem de mittenda ad te Ant. Liberalis Metamorphoseon congerie, notulis et quibusdam emendationibus a me illustrata, consilium formavi. Anni duo sunt, cum in officina libraria inter colloquendum forte fortuna dixeram fabulatorem hunc nitidissimum ac non passim obvium ab eruditis desiderari, et operae pretium fore, si a quoquam prelo subjiceretur. Typographus non improbans consilium exemplar meum petiit, quod ei utendum exhibui: illud cum ad me referret, obnixe rogavit, ut novam hanc editionem aliqua observatiuncula correctioneve augerem. Aegerrime aliquid
page 655, image: s655a me impetravit; tandem crebris sollicitationibus defatigatus expugnatusque, exhibui, quod tertia diei parte chartis alleveram. proverbium illud ah demens! de cane festinante in memoriam non revocans. Ingenue fateor aliquid commisi quod humanum est, et documentum unum, atque alterum dedi, qua sim origine natus; Vix suspicans aliquem repertum iri, qui illas nugas theonino dente arroderet. Quippe per annum lucem publicam non viderat, quin nostram exceperit alia editio Amstelodami excusa, et Delphis, non illis Phocicis, sed ad fossam Corbulonis in pulvere scholastico nata, in qua aliquando sine ulla aequitatis specie perverse nostra traducuntur, atque detorquentur. Hoc minime ferendum existimans, tandem decrevi istius hominis [gap: Greek word(s)] novo commentario refellere, eumque docere, si nesciat, quod plurima commiserit a veri rectique norma longissime remota, ut tibi aequissimo harum rerum arbitro evolventi patebit. Sed mi Blancarde, quid tandem fiet de Harpocratione, quem omnes docti a te emendatum tantopere desiderant? Si Leidenses Typographi recusent, invenies procul dubio Amstelodami ejusdem artis peritos, qui scriptis tuis faveant, et excudere non subterfugiant. memini me aliquando apud te mentionem fecisse de loco quodam in sapientissimo illo Lexicographo, [gap: Greek word(s)], ubi aliquid conjectabam tam pulchre ad rem faciens, quam Butubata Naevii. deinde locum, pensiore examine consideravi, sed reperiebam, me oculis meis non recte usum fuisse. properantiae hoc condonabis et homini aliis rebus intento, quod ita tamen facias oro, ut ipsas literas, in quibus tam infaustam conjecturam exaraverim, aut flammis tradas, aut quod illarum meritum est, multo pejus perdas: sed aliam tibi istius loco, musis, ut spero, melius faventibus, indicabo, quanquam vix dubitem quin mendam subolfeceris, qui multo unguium morsu totum Harpocrationem correxeris. locus, est in voce [gap: Greek word(s)]. An alibi citantur Aristophanis Phialae? Ego semper corrigendum existimavi, [gap: Greek word(s)], vel [gap: Greek word(s)]. locus de Xustide apud Comicum isthac in fabula, hodie legitur Act. I. Scen. I.
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Haec verba interpretes, ut ipse videbis, pessime acceperunt. Telam meam in Stephano nondum detexui, quam si tam longam et tam molestam futuram praesentiscere potuissem, dubito vehementer, an unquam fuissem exorsus. Vale, et pancratice vive. Dabam Lugduni in Batav. a. d. V. Id. Novemb. A. 1676.
page 656, image: s656
EPISTOLA CCCLXXXV. THOMAS MUNCKERUS Nicolao Blancardo S. P. D. Franekera.
TAndem aliquando redit ad te Hyginus olim Salmasianus; pro cujus usu benignitati tuae gratias memini gratissimas. Comitem illi dedi recentem ejus editionem Cl. Schefferi cura, et meis aliquot notulis illustratam. Rogo levidense munusculum aequi boni facias? [gap: Greek word(s)], ceterum quicquid in scriptore isto perfecerit Micyllus, et Barthius, et Schefferus, quicquid nos tentaverimus reliquimus tamen etiam ipsum Augiae stabulum. Quod si me [gap: Greek word(s)] tamdiu superesse voluerit, donec [gap: Greek word(s)] dein edidero [gap: Greek word(s)], spero fore ut melius litem. Nam primum ipsum conatum damno ipse et despicio. deproperata enim pleraque in eo, et minus exacta. Hac hyeme fui omnis in Antonino Liberali, cui excudendo cum non parvo simul commentario quaero typographum, ubi prodibit aliquando, majori, ut mihi quidem videtur, fiducia ferre possit oculos tuos, quam Hyginus. Vale multum, Vir clarissime, et studiis nostris fave. Delphis, a. d. X. Cal. Martias Anno CICICCLXXV.
EPISTOLA CCCLXXXVI. NICOLAUS BLANCARDUS Thomae Munckero S. D. Delphos Batavam.
DE Hygino, quem Schefferi tuisque notis emendatum ad me misisti, et ago et habeo gratiam, Munckere praestantissime. Ex his ego praecipue sensi, quanta abs te in posterum exspectanda, et hae litterae tibi debituiae sint. Magnam ex earum lectione cepimus voluptatem, estque [gap: Greek word(s)] aestimare. itaque optamus caetera, quorum spem facis, videre. Constitueram Antoninum Liberalem cum nostris animadversionibus transmittere: sed codicem dum requiro, dum forulos bibliothecae perscrutor, nusquam comparuit. Utrumne in migratione, an sublesta manu perierit, non habeo dicere. breviter, hoc velim tibi persuadeas, nihil optatius accidere potuisse, quam ut aliena e nostris, aut haec ex alienis emendarentur. ut defectum libri [gap: Greek word(s)] facile suppleveris. Venit nuper ad nos Theodoricus J. F. filius Gronovius, qui die crastini futurus jurium doctor, theses asseruit de Testamentis. Illum et merito parentis, et suo excepi humanissime. Visus enim est [gap: Greek word(s)]. Huic remeanti domum in manus dedi Thomam Magistrum, caeterosque Eclogarios, quos tam benigne transmissos gratus restituo. De meis autem studiis quid dicam? nisi de me, qui ipsus langueo et
page 657, image: s657torpeo. Nam post obitum Mariae conjugis, cui parem haec aetas non tulit, ardor iste vetus deferbuit, armaque sapientiae de manibus excussa sunt et fracta. Thucydides tamen longo intervallo repetitus lente procedit: nec satis scio, utrum perveniet ad metam. Ingens certe [gap: Greek word(s)], et currentem turbant difficilia minusque expedita. De Philippo Cyprio, quem Laevinus Warnerus, Belgarum apud Turcas legatus, donavit, facilior res videtur. Exspectavi hactenus expressa typis Aurati poemata, quae descripta manu Canteri me habere tibi professus sum. sed frustra. Vale, et me ama Franequerae a. d. X. Kal. Apriles CICICCLXXV.
EPISTOLA CCCLXXXVII. THOMAS MUNCKERUS V. C. Nicolao Blancardo S. P. D. Franekeram.
TAndem aliquando venit ad te Antoninus meus, Vir clarissime. An aliquod operae fecerim pretium eum denuo publicando, ubi hanc editionem cum illis, quae antehac prodieiunt, contuleris, tu judicabis, populum et suffenos, qui hoc tantum, quod ipsi faciunt, rectum putant, nihil moror. Tibi et tui similibus modo placeam sat habeo. esse apud Leidenses, qui graviter nimis iteratam hujus libelli editionem ferat, jam puto audisse. In omnibus tabernis uti mihi fama narravit, tanquam ad publicum judicium subscriptores conquirit. Quae haec iniquitas? imo quae tyrannis est? Ergo nemini licet ullum attingere scriptorem, licet id modestissime fiat, ad quem alter aliquid sit commentatus? Sed glorietur dente suo Theonino, dummodo mihi pudoris constet fama. Nolim ego me conviciando vincere. Aurati poemata, de quibus scripseras, frustra mihi hactenus quaesita sunt. Quod serius libellum hunc, quam debueram, ad te mittam, rogo occupationibus meis, quae vix unquam respirare me sinunt, imputes. Vale multum Vir Clarissime, et miserere hujus asini, qui tam misere vapulabit. jam scapulae mihi pruriunt. scripsi Delphis Batavis a. d. IV. Cal. Januarias anni 1676. qui tibi et tuis feliciter exoriatur et decurrat.
EPISTOLA CCCLXXXVIII. THOMAS MUNCKERUS Nicolao Blancardo S. P. D. Franekeram.
FRatrem meum, qui ex negotio has oras petierat, sine ullis ad te litteris domum redire ut sinerem, facere non potui. Ut vales, Vir Clarissime? ut nostri es memor? Nihil prorsus a te litterarum, quod vehementer miror, ex quo Antoninum meum ire in Frisiam jussi accepi. fraus heic aliqua an tabellarii
page 658, image: s658negligentia latet? fac oro ni grave est, quamprimum ista me sollicitudine liberes. Harpocrationis lexicon, quod tuis curis ornatius exercere jam operas Typographicas audivi, mirum quantum videre gestio. Non dubito enim, quin utilissimam operam in opere tam eleganti collocaveris. in paucis diebus prodibit Leidae [gap: Greek word(s)] horribilis libellus, qui me dedocebit criticam, meum Antoninum, dico, Liberalem antagonistae mei. In eo conspicietur, ut fama narrat, Epistola N. in qua emendationes ullas Antoninianas sibi sublectas queritur, communicatas enim illas quondam cum Gipsone, meo olim collega, et ab eo mihi acceptas. Nequissimum ergo, inquies, tu caput es, qui, quod alium capere oporteat, intercipias. imo eo peream, quantum qui pote plurimum perire, si vel unquam de ullo Antonini loco apud me verbum fecerit Gipson iste. Has querelas in sinum tuum ideo effundo, quod et tu maledicum ejus os nuper adeo expertus es plus satis in supplementis istis maledicentia omni refertis. scilicet Heroum filios noxas esse, ut est in vetere verbo. ut pater Orbis amor, ita filius, si sic perexerit, evadet odium. Curis secundis emendatiorem publicabo brevi Hyginum, cui comitem adjungam Lactantium, an Luctantium? qui argumentis Ovidii metamorphoses illustravit, sed multo quam ante hac editus est ex MS. limatiorem. Vale multum, vir optime, et conatibus nostris fave, qui omnes nisi qui te et tua nimium, studiorum amantes, amamus Delph. Bat. a. d. XIII. Cal. Majas A°. 1676.
EPISTOLA CCCLXXXIX. DAVID GIFFENIUS Nicolao Blancardo S. P. D. Franekeram.
AUdet, praestantissime Blancarde, ad te dare literas D. Giffenius ante annum et quod excurrit, tam in privatis, quam publicis exercitationibus tuis ad varios et Latinos et Graecos scriptores, auditor perpetuus, nunc vero in obscuro pago delitescit, rem sacram faciens inter simplices homunciones
--- qui procul negotiis,
Ut prisca gens mortalium,
Paterna rura bobus exercent suis.
Didici ego ex doctissima tua in Arrianum tuum praefatione nihil innocentius eo vitae genere, musis et Phoebo sacratos cum lucis ac fontibus colles, quorum heic nobis est copia. Solitudo haec mihi foret gratissima, si tui carendum non esset, si aliquando suavissimis tuis ac doctissimis colloquiis interesse daretur. Dici non potest, quanta in te mea sit pietas ac veneratio, ob singularem tuam erga me benevolentiam, et in humanioribus institutionem. O felicem Academiam vestram! (si satis sua bona norit) quamdiu te habet superstitem. Tu enim, me hercle, Musas ex Frisia fugientes; cum paucissimis
page 659, image: s659adhuc moraris; imo tu solus ferme divina veterum monumenta; alioquin mox casura, Atlantis instar, perpetuis lucubrationibus tuis et curis fulcire satagis. Vereor equidem te in os laudare, sed ipsa fatebitur invidia, Graecarum literarum causa, tanto restauratore opus esse. Hi sunt dies, quibus secundum laudabilem Ecclesiae usum Historia passionis Dominicae coram populo exponi consuevit. Habebis a me quaedam, quae publice ex suggestu coram populo recitavimus ad caput Evang. Lucae. XXII. [gap: Greek word(s)] 44. ubi de agone Servatoris Jesu in horto, et de sudore ejus sanguineo. En habe, quae ex Evangelistis tribus congessimus, quaeque ad lucem eorum ex doctissimorum virorum commentariis, et propriis meditationibus nostris addidimus. Tuum erit, si legisti, vir accurati atque animosi judicii, de quibus monendum me pures, sine fuco libere ac candide admonere. Historia exstat apud D. Matth. XXVI. 36 --- 46. Marc. XIV. 32 --- 42. Luc. XXII. 40 --- 46. Haec est summa. Jubebat Dominus octo discipulos subsistere ante ingressum horti, tribus Petro, et filiis Zebedaei assumptis intra hortum. Ingressus coepit animo angi, et summis terroribus affligi; monet istos tres ut illic loci subsistant et secum vigilent in precibus. Animam enim suam undequaque tristem esse usque ad mortem: se ad preces secedere. Hac, tanquam excussus tormento, rapitur ad jactum ferme lapidis: primo in genua se dat: hinc prolapsus in faciem ac humi stratus orabat, mi pater, si fieri possit, transeat a me calix iste; attamen non ut ego volo, sed ut tu vis. Primo isto certamine defunctus redit ad discipulos, quos invenit oppressos somno, quem labores diurni, profunda nox et moeror creabant. Dicit igitur ad Petrum: Sic nec ad horam unam mecum potestis vigilare. Vigilate et orate, ne incidatis in tentationem. Spiritus promptus est, at caro infirma. Inde in secunda et tertia conflictatione, divulsus a discipulis, quanto vehementius premeretur, tanto ardentius precabatur. Mi pater, si non possit iste calix a me transire, voluntas tua fiat. Ita se jam composuerat ad patientiam et obsequium. Finito quolibet certamine ad discipulos revertebatur, eosque inveniebat dormientes. A secundo rediens non compellavit eos, sed permisit somno. post tertium monuit proditorem in propinquo esse. Scribit Lucas in aestu conflictationis visum ipsi angelum esse, qui eum confirmabat. Angelus internum robur sufficere non potuit, verba tantum suggessit, ut turbato in promptu essent. Idem Evangelista notat sudorem ab eo instar sanguinis, grandibus guttis in terram destillasse, Beza. Alioqui nolim Agyratas illos imitari, quos non pudet multa comminisci, ut mulierculas non tam ad resipescentiam, quam ad mollem et inanem commiserationem commoveant, id est, ut Pilatum ac Judaeos potius, quam sua peccata discant exsecrari. Sed vicissim digni sunt reprehensione, qui ne videantur Christo tribuere tam insignia humanae infirmitatis argumenta, partim ista extenuant, in quibus tamen posita est nostrae pacis et cum Deo reconciliationis summa: partim etiam eo impudentiae provecti sunt, ut nonnulla tanquam ab Haereticis infarcta expunxerint. Si quidem (ut est ab Erasmo annotatum) Hieronymus contra Pelagium. lib. II. et Hilarius lib. de Trinitate. X. indicant, in plerisque Graecorum et Latinorum Codicibus non fieri mentionem, neque de sudore, neque de angelo confortante:
page 660, image: s660at ego sacrilegam eorum audaciam exsecror, qui haec deleverunt. Monarcha Sapientiae et eruditionis Hugo Grotius in illa verba ( [gap: Greek word(s)]) Ilaudabilis fuit et superstitio et temeritas eorum, qui hanc particulam et sequentem de sudore deleverunt nihilo graviore de causa, quam illud, quod supra (cap. XIX. 41.) est de fletu, deletum diximus. Christus enim destitutus Divinitatis in se habitantis virtute, humanaeque naturae relictus, ac proinde [gap: Greek word(s)]. opus habuit angelorum solatio etc. Grotius existimavit sanguinem non fluxisse, sed verum sudorem, qui in grumos concrevit, ut solet sanguis concrescere. [gap: Greek word(s)] ita legit Latinus; et sensus videtur esse apertior, nam sanguis maxime cum in terram cadit conspicitur [gap: Greek word(s)]. Est enim [gap: Greek word(s)] Galeno etiam in lib. I. de Semine [gap: Greek word(s)]. Syrus quoque sic legisse videtur, sed sic ut subintelligeret vocem [gap: Greek word(s)], quod loquendi genus exemplo non caret. Docet Aristoteles III. de Historia Animalium accidere nonnullis [gap: Greek word(s)]. attamen hoc loco nihil est, unde certo colligas sudori huic sanguinem fuisse permixtum. nam et Theophylactus et Euthymius notant, non dictum est [gap: Greek word(s)]. quae verba indicant verum fuisse sudorem, qui emanavit, nen tenuem tamen, sed crassum, quales esse solent grumi sanguinis, quum sudor vix soleat [gap: Greek word(s)], non aliter certe intellexit Justinus colloquio cum Tryphone, qui omissa sanguinis mentione, satis habuit grumos dixisse [gap: Greek word(s)]. tale illud. Salsusque per artus Sudor iit. Theophylactum in suam sententiam allegat, eum audiamus. [gap: Greek word(s)]. Quod autem ab humana natura fuerit orare, quae juxta permissionem patiebatur communem affectionem, qua amamus vitam, et non a Deitate sicut dicunt maledicti Arriani, manifestum est ex hoc quod sudavit, idque cum tanta anxietate, ita ut plane juxta paraemiam sanguinis guttae ab eo ceciderint. Paraemia enim est de valde laborantibus, sanguinem sudavit. Sicut et de his, qui amare flent, dicimus quod sanguinem fleant. Hoc igitur voluit manifestare Euangelista, quod non tenuibus quibusdam humoribus et velut indicii gratia apparentibus, sed magnis guttis sudorem stillarent, sanguinis guttas, ut id quod gerebatur, repraesentaret, assumpsit. Plane igitur sentit cum Grotio Theophylactus: sed fieri posse, ut sanguis sudetur, docet Aristoteles III. de part. animal. 5. [gap: Greek word(s)] etc. Quae sic Latine Sonant. E majoribus in minores continuo abeunt venae, donec meatus minores fiant, quam pro sanguinis crassitie: per quos sanguini transitus non datur, sed excremento humidae rorationis (quam vocamus sudorem) idque percalefacto corpore, et venulis apertis. Jam vero quibusdam contigit
page 661, image: s661sudare sanguinolento excremento propter malehabentiam corpore fluido et raro, sanguine autem bumefacto quod coctum non sit, quia calor in venulis ob exiguitatem concoquere non potest. Drexelius Pius et Doctus Jesuita, Christi Morientis cap. II. feminam fuisse affirmat non e plebe testis, quae mariti sui mortem eo lacrimarum imbre prosecuta est, ut lacrymis deficientibus guttas sanguineas oculi stillaverint; at vero qui sanguinem toto corpore, tanta copia tali ratione sudaverit, nemo mortalium ullis retro seculis est Visus. Jacob Patriarcham cerno, cum Angela luctantem, sed sine sanguine; Jonam Prophetam video precantem et laborantem, sudantem et aestuantem sed sine sanguine etc. Johannes Maldonatus tomo. I. Euang. cap. XXVI. Com. 37. Matth. Audio, inquit, ex his qui viderunt aut cognoverunt, ante annos duos Lutetiae Parisiorum hominem robustum ac bene valentem, audita in se capitali sententia, siedore sanguineo fuisse perfusum. Fieri posse, ut sudorem sanguineum sudet homo, testatur experientia, quamvis alienum sit quod contingit ictis a serpente haemorrhaeo testatur in exemplis quibusdam, licet paucis. Paroemia adducta a Theophylacto non ita Hyperbolica, ut exeat extra limites [gap: Greek word(s)]. Potest id evenire ex nimia animi pressura et angore. Lucam velle quod in Christo factum sit, docet locutio et res. Locutio [gap: Greek word(s)] ita sumi solet Act. II. 13. [gap: Greek word(s)]: ubi extra controversiam, ignis exprimitur. Dicit Lucas [gap: Greek word(s)], id est loco sudoris grumi sanguinis descendebant in terram. Sudor ipsius nihil erat nisi grumi sanguinis. Antiqua lectio expressius [gap: Greek word(s)] etc. sudavit, sed sudor ipsius plane grumi sanguinis. Res docet. I. sudor tam copiosus et crassus non effsuit apertis venularum ostiis, nisi sanguineus. non concrevit in terra, sed inter manandum crassus et coagulatus erat. II. Tantus animi angor et horror erat, et ex illo ita corpus conturbatum, ut sanguinem non exprimere non potuerit. Si enim in ullo mortalium sanguinem horror expellere potuit, id debuit fieri in maximo illo, quem Dominus sensit, qui strangulasset eum, nisi humana natura sustentata fuisset robore Deitatis. III. Si sanguis non fuisset, sed sudor tantum copiosus, cum eum potius languini, quam pituitae, aut alii humori crasso Spiritus Sanctis assimilasset. nempe sanguis fuit rubore et substantia. IV. Typus juvencae rufae mactatae, cujus cinis ad purificationem, sine fuso sanguine impleri non potuit. Observatu dignissimum est, quod doctus pariter ac sedulus Rabbinorum illustrator Constantimus l'Empereur observavit in codice Middoth. cap. I. T. 5. scribitur in templi ambitu quinque portas fuisse, duas a meridie, unam ab occidente, unam ab aquilone. De porta quinta orientali ita loqitur. [gap: Hebrew words] Portae orientali figura erat civitatis Susan, per quam intuebatur Pontifex, cum comburebat vaccam. Etiam operis instrumenta egrediebantur in montem olivarum. Fuit communis traditio eodem referente, qua traditum jussos fuisse Judaeos e Perside reduces, struere januam, quae civitatis Susan formam referret, ut reverentia regis Persarum semper oculis animisque obversaretur. Quidam referunt circa portam fuisse aedificium, ad effigiem arcis Susorum. Rubrae vaccae cerimonia nota est ex Num. XIX. et
page 662, image: s662Codice [gap: Hebrew words]. Vacca rubra debuit ad Pontificem adduci, quam educebant per pontem ingentis operis in montem olivanum, ut mactaretur et combureretur. E cujus cinere conficiebatur aqua lustralis, qua aspergebantur, qui cadaveris contactu immundi erant. Pracceperat Deus, ut Pontifex Vaccae sanguinem spargeret versus partem templi anteriorem. Num. XIX. 4. [gap: Hebrew words] [gap: Greek word(s)]. Misna dicit. [gap: Hebrew words] id exponit Aben-Esdras. [gap: Hebrew words] Sacerdos comburens vaccam stabat in monte olivarum, intendens et videns in ostium aedis, hora aspersionis sang uinis. Intuebatur januam aedis, collimando per ambitum templi portam orientalem. His expositis vir doctus ita concludit. Hinc patet cur senator noster voluerit etiam pati in monte olivarum, emisso, antequam caperetur, cruento sudore ex animi illo angore piis omnibus venerando. causa fuit Dei quae typum antitypo per omnia respondere voluit. Quemadmodum in monte olivarum e Juvenca rufa pharmacum confectum fuit; ita in eodem ex sanguine illo Christi rufo, et exsudante confectum nobis vitale medicamen fuit.
Atque haec quidem sunt, Clarissime Blancarde, quae in praesens ad te scribere habui. Mature respondebis, si hae qualescunque meae literae, tibi gratae acceptaeque fuerint. Vale, magne vir, et Harpocrationis pene mortui Esculapi. Dabam in Wrikkel, prope urbem Slooten, in Regno nostro, puto Musarum, cui nemo, quod sciam, hactenus invidet, nemo inhiat. III. Cal. Mart. Anno Christi CICICCLXXV. Aet. XXI. et Dim. Quid de Harpocratione tuo fiat, paucis quoque significa.
EPISTOLA CCCXC. NICOLAUS BLANCARDUS Davidi Giffanio. Stotam.
PEr mihi gratae fuerunt literae, quas a te nuper accepi. nam et nostri memoriam servant, et divina loquuntur. Utinam alii, de quibus haud male meriti sumus, possent adduci, ut suae ingratitudinis eos serio puderet. Sed non ita hîc vivitur, ut sperare hoc liceat. tu beasti me rara confessione pietatis, cui tempore omni ac loco, nisi ipse ingvatus sim, faxo respondeam. Nostra vero cave putes esse [gap: Greek word(s)], sed neque [gap: Greek word(s)], quamvis fugientes literas lacinia teneamus; si nihil aliud, id certe effecerim, ut exstet apud posteros hujusce honestissimi studii testimonium. Quam vellem tamen non deferbuisset ardor, flebili morte Mariae conjugis, cui parem sanctitate haec aetas vix tulit, exstinctus. agnosco humanis in rebus [gap: Greek word(s)], quum exultationi successit luctus, gaudio planctus et lacrimae. Itaque ex eo tempore [gap: Greek word(s)] monumenta parce attigi, frequentius eorum, quibus immissa vis spiritus [gap: Greek word(s)], et quos ad omne virtutis genus duces
page 663, image: s663doctoresque solos habemus. Nihilominus hoc [gap: Greek word(s)], quo voluit [gap: Greek word(s)] pietatem experiri, et patientiam probare, viriliter fero, nec me ejulamentis dedi, [gap: Greek word(s)]. Dabit, spero, his quoque finem [gap: Greek word(s)], et lucem affulsuram rebus necdum desperatis. Hac cogitatione, quum jacentem erexi animum, offertur abs te mihi patiens Christus, post [gap: Greek word(s)] non simplici morte periturus. Quod sudorem spectat, cujus Divus Lucas meminit, [gap: Greek word(s)] legi super hoc Justini, Theophylacti, aliorumque veterum sententias, ut omittam Juniores, Grotium, Cl. Pricaeum, qui eorum vestigia senquuntur, vel dicta repetunt, aut suis quisque argumentis stabiliunt. Ego, licet, [gap: Greek word(s)], cogor discedere. Nam [gap: Greek word(s)]. neque aliud Lucam voluisse quam sudoris copiam ex animi summa perturbatione obortam, haud crediderim. in his [gap: Greek word(s)] agnoscit Theophylactus, ut in illis, [gap: Greek word(s)]: Quod e Zenodoto et Diogeniano notavit etiam Photius Epistola 138. [gap: Greek word(s)] in glossis Grumi. hoc loco, guttae spissi et concreti languinis. sudor iste cruentus super omnem naturae rationem fuit, et cui similis non exstat in memoriis veterum, nec deinceps memorabitur, sola materies [gap: Greek word(s)], cetera [gap: Greek word(s)] omnia. si advertis hominum inde ab Adamo peccata; si irae divinae sensum, [gap: Greek word(s)], si propositum ei certamen cum principe seculi, cum Gehenna et morte, [gap: Greek word(s)], ut loquitur Damascenus; si denique placandum patrem, et humani generis [gap: Greek word(s)]: quid tandem simile in sudoribus [gap: Greek word(s)], quos descripsit Aristoteles, et medicos versantibus sunt notissimi. De Haemorrhoo, aspide Lybica miranda leges apud Nicandrum, Dioscoridem, Galenum, et Aelianum: sed tu Lucanum videsis lib. IX. ubi de Tullo, est enim prae manibus. Omnis scrupulus, quo magni viri sudorem sanguineum exauctorare nituntur, est in Lucae [gap: Greek word(s)], quae particula si tantum valeat, ut excluso vero solam similitudinem servet, facile vicerint. Sed qui expedient ista Mathaei cap. 3. [gap: Greek word(s)], ubi Lucas habet [gap: Greek word(s)], specie corporali, quin veram fuisse columbam adstruit Tertullianus libro de carne Christi, plerique speciem agnoscunt, nonnunquam igneam, quod de linguis scripsit quoque Lucas Actorum secundo. Verum de his alias fortasse plura: nunc enim in senatum vocor. Vale, ac me amare perge, [gap: Greek word(s)]. Franekerae Idibus Martiis 1675.
EPISTOLA CCCXCI. HENR. CHR. HENNINIUS Nicolao Blancardo. Franekeram.
NUllus dubitavi, Vir celeberrime, has litteras ad te exarare, atque una carmen quoddam nostrum, quod nuper in laudem novellae Academiae
page 664, image: s664Mutinensis cecinimus, in animi tibi devoti notam transmittere; quandoquidem humanitas illa insignis et eruditio celeberrima me securum reddunt, uti haec qualiacunque serena fronte sis accepturus. Sed ne jejuna nimis sit Epistola, bona tua, Cl. V. cum venia, Divino Platoni suppetias feram. is in pulcerrimo dialogo, qui Phaedon inscribitur, quaestionem de [gap: Greek word(s)], excutiens, Cebetem sic interloquentem inducit. [gap: Greek word(s)]. illud [gap: Greek word(s)]. in Epist. 7. ad Dionis propinquos etiam occurrit: [gap: Greek word(s)]. Ficinus, optimus Platonis interpres, priore loco reddit, Ittio Jupiter; male. nam in Graeco [gap: Greek word(s)] exstat, non [gap: Greek word(s)], et forsan Ficinus putabat esse cognomen Jovis; altero loco reddit, Proh Jupiter? tanquam si esset interjectio. et hoc male, ut brevis sim [gap: Greek word(s)] vertendum, Sciat Jupiter. nam [gap: Greek word(s)] Thebanorum dialecto est sciat, pro [gap: Greek word(s)], a verbo [gap: Greek word(s)] scio. atqui Cebes Thebanus erat. Facetiarum Pater Aristophanes, in Acharn. Thebanum mercatorem, sic loquentem inducit, [gap: Greek word(s)]: et alibi etiam: sed nunc non vacat inquirere. vult autem illa formula illud, quod in Belgarum ore frequens est. God weet het! haec cum ita sint, verbum non amplius addam. Princeps etiam Philosophorum Aristoteles nostram operam desiderat; lib. de mot. animal. Postquam enim dixisset, in omni motu opus esse corpore tabili, extra illud corpus, quod movendum est, cui movens insistat; subjicit confirmationis ergo. [gap: Greek word(s)]. quae linea subduxi, mirum facessunt negotium. Vidit ante me hanc difficultatem Niphus, celebris superiori seculo Peripateticus, et pro [gap: Greek word(s)] rescribit [gap: Greek word(s)], nam [gap: Greek word(s)] reertur ad [gap: Greek word(s)], tanquam duos ventos; sed nullus mihi ventus, ut verum fatear, usquam compertus, quem Graecorum Physici, quos quidem legi [gap: Greek word(s)] appellarent. et licet omnes libri MSS. prae se ferant constanter [gap: Greek word(s)], ut ex commentatoribus constat, tamen incredibile mihi videtur, Aristotelem voluisse Gigantem Tityon pro vento ponere. Itaque cum loci hujus explicandi ergo, et intelligendi, ut fit, plusculos interpretes consulerem, incidi in scholia Michaelis Ephesii ad hunc locum, quae ita habent. [gap: Greek word(s)]. et mox de Borea, [gap: Greek word(s)]. Ex quibus scholiis et Aristotelis veram lectionem mihi videor restituere posse talem: [gap: Greek word(s)]. hoc sensu. non moturum fore navem, si vel ipse Tityos immanis gigas suis viribus omnibus id conetur. et sequentia sic supplerem, [gap: Greek word(s)] planus ita est commodus sensus. tum etiam ex schollis illis videor mihi notasse morem veterum Graecorum, qui in aliqua navis parte, puta puppe, aut aliis, ventos humana facie inflantes
page 665, image: s665vela navis pingerent, ornamenti ergo, ut hodieque nostri pictores ventos solent depingere. bene nunc digitum intendit Aristoteles istis verbis, [gap: Greek word(s)], ubi pro [gap: Greek word(s)] legendum jam nemo non videbit. Sed ignosce temeritati, Vir celeberrime, quod [gap: Greek word(s)]: et crede nulla alia ratione factum, quam ut tibi Doctori Graecaram Literarum doctissimo hac occasione nostram in istis literis diligentiam probem: quam si placuisse tibi viro humanissimo intellexero, audacior ero in transmittendis data occasione pluribus ejus notae nostris observationibus, quas lubens tuae in istis literis eruditioni ac censurae submitto. Vale, celeberrime Vir, et fave. Rheno-Trajecti, ubi commoror medicinae exercendae ego, ipsis Kal. Octob. 1681. [gap: Greek word(s)].
P. S. Nobiliss. Nic. Heinsius. Dan: Filius, noster Fautor insignis, ante hos IV. dies Hagae Comitis summum diem obiit.
EPISTOLA CCCXCII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
NI nossem humanitatem tuam, animumque omnibus amicissimum, qui severae artis amant effectus, illaque se conantur tollere humo, vix est, ciedas velim, ut te gravioribus publicisque negotiis et curis districtum interpellare auderem; sed perspecta, cum horam tecum ponerem, doctissimoque colloquio fruerer, moderatione singulari, exquisita doctrina, ingenio excellenti, animoque pleno officii atque aperto, non potui amplius officio meo deesse. Mitto igitur observationes in Auctores nonnullos; tuoque judicio omne hoc, quicquid est, relinquo, ista tamen lege, ut si quae sint, ut erunt, nostris vitiosa libellis, canente divino et tuo beneficio restituto Sulmonense Vate, ea aetati dones, cogitesque homini imperito, nec subacto satis in studiis ingenio, facile quid potuisse excidere, quod viris omni Eruditione claris non probatur. Adjicio praeterca huic munusculo nonnullas inscriptiones, quae Noviomagi inventae sunt, quarum mentionem injeci, cum me dulcissimo alloquio Hagae Comitis foveres.
page 666, image: s666
I. OM ET. GENIO LOCI C. CANDIDINIUS SANCTVS SIGN LEG. XXX. V. V. PRO SE ET SVIS L. M M. TERNO. ET AT+ CO. CO.
MATRONIS AVFANIABVS T. ALDINIVS IANVARIVS
MATRIBVS MOPATRIBVS SVIS M. LIBERIVS VICTOR CIVES NERVIVS NEG. FRV V. S. L. M.
I. O. M DOMESTICO BRATO VETERA NVS. L. N.
Vale Vir Nobilissime. Daventriae II. Id. Sept. MDCLXXI. [note: Hac inscriptiones in antiquitatibus Neomagensibus a J. Smetio editae fuere, et inde partim a sponto, partim a Reinesio publicatae, praeter primam, quam nondum reperi.]
EPISTOLA CCCXCIII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
HUmaniori litteratura, cui exornandae totum te feliciter dedisti, Cupere politissime, injurius profecto sim in memet ipsum, si eam inficias vehementer me capi; sive hoc occulto quodam naturae sit instinctu, sive senescentibus nobis vix displicere possunt aut procul haberi ea, quibus tenero ab ungue delectabamur. Jam olim Observationes tuas Graevii nostri beneficio videram, ac majori ex parte perlectitaram, quas munus vere eximium proximis diebus ad me misisti. Perlegam illas nunc denuo otii nonnihil nactus; ne tuae munificentiae ac benignitati, qua immerentem cumulasti, minus tribuisse videor, quam commendationi Graevianae. Praesertim cum sim certus, ex ea lectione perventuros ad studia mea profectus haud mediocres. In transcursu agnovi unum alterumque Valerii Flacci locum prorsus restitutos abs te eo modo, quo in scriniis meis eos castigatos jam pridem asservo. Sed est profecto is auctor foedissimum in modum etiamnum depravatus, cui nos medelae nonnihil ferre conabamur olim, in qua tamen vix satisfaciam mihimet ipsi, etsi restitutis in integrum locis haud paucis, quibus manum temere admorant
page 667, image: s667homines litterati. sed quidquid nos perfunctorio conatu molimur, alio frequenter avocati, id tuum tuique similium est solide effectum dare. Quo impensius velim maturari abs te editionem eorum, de quibus coram proxime spem luce publica donandis faciebas: erint enim tua non minus cum gloria, quam cum publico emolumento, si quid augurari fas est, conjuncta. Est praeterea, quod pro vetustis inscriptionibus, Noviomagi nuper effossis, me debere tibi profitear. In quarum prima sub finem vide, ne scribendura sit.
MATERNO ET ATTICO COSS.
quod tamen par consulare an in Fastis alibi occurrat vix dixerim, cum libri non sint ad manum, quorum auctoritate nitar. DOMESTICVS IVPITER in ultima inscriptione commune nihil habet cum Hercaeo Graecove Jove, ni fallor. Sed de bis meliori occasione. Ampliss. Hogerium salvere plurimum jubeo, cui me cum aliis nominibus non paucis arctissime obstrictum agnosco, tum ob Schelianae lucubrationis munus aureum, proxime mei juris illo mittente factum. Jubeo et aliis viris litterarum apud vos studiosis salutem meis abs te verbis dici. Vale. Hagae Comitum XXVI. Sept. Gregor. 1671.
EPISTOLA CCCXCIV. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
NOn sine ingenti animi gaudio te valere, et propediem emendatum Val Flaccum in lucem daturum a Clarissimo Terburchio accepi. Quo nuntio ita affectus fui, ut vix ulla major et sincerior laetitia mihi objici vel obvenire possit, cum Auctor ille, si quis alius, medica manu indigeat, et non nisi a te, Vir magne, vel emendari vel illustrari possit. Cumque ultro citroque, ut fit amici ubi adsunt, multa verba haberemus, diesque nobis consumeretur, venit in eum tandem dermonem, ut diceret, de Plinii Epidtolas cum MS. collatas mittere, et interrogaret; ecquid et rgo ad te? Annui: noluique occasionem ostentatam tantam, tam bellam, tamque optatam amittere: sed decrevi breviter (occupationis enim tuae, temporis et laboris rationem habeo) ad te scribere, quid me male habeat Silius Italicus est, cujus versus, quibus Homerum in campis Elysiis oberrantem lib. XIII. vers. 778. describit, mihi crucem figunt.
Atque hic Elysio tendentem limite cernens
Effigiem juvenis castae, cui vitta ligabat
Purpurea effusos per colla nitentia crines.
Dausquejus emendabat recte, si quid video, casti: quomodo autem Homerus jusvenis vocari possit, non satis perspicio, cum senex fuerit, talisque in nummis Chiorum et Amastrianorum, imo etiam in marmore Homeri Consecrationem exhibente videatur. Nec aliter a Luciano, et poeta anonymo lib. v.
page 668, image: s668
Antholog. describitur. Et hunc locum laudans Kircherus pag. 86. Latii Antiqui fingit.
Numinis effigiem, casta cui vitta ligabat.
Qui qua id auctoritate, sive MSS. sive ingenii, faciat ignoro: illud scio [gap: Greek word(s)] casta tolerari non posse. Numen autem vocatur recte, quia Homerus a plurimis populis Dei honore cultus fuit, et apud Silium paulo post Deus vocatur, Numenque ipsi tribuitur. sequitur apud eundem
Atque haec cuncta prius quam cerneret, ordine terris
Prodidit. --- --- ---
Apud Kircherum pessime legitur terras: eorum autem verborum sensum hunc esse puto simplicissimum: Homerum terram et mare descripsisse, antequam illas lustraret ipse et obiret. Haec enim erat nota illum Deum esse, hocque erat non parvum Numen in tanto pectore. Patris viri celeberrimi editionem nullus habeo, ut quid ille hoc de loco judicet, nesciam; quare ad te decurro, cui sine dubio multa exemplaria manu exarata versata sunt, quique certissimus poetarum judex es. Hoc autem eo magis feci, quia mihi hic locus inservit exornando commentario in Apotheosin Homeri, quem tuo nomini (si pateris,) inscribere animus est. Cum enim consilium esset, illum dedicare homini Erudito et Belgae, quem potius eligerem, quam eum, cui Musae et Charites exornando operam ad certamen contulerunt? Scis quid in eo argumento praestiterit Kircherus, et quam jejuna (ne quid gravius dicam) sint omnia ista viri in aliis rebus satis exercitati. Ego conatus sum singula explicare, vestitus, montem, antrum, insignia Homeri, ornamenta capitis tam mulierum, quam Tragoediae, [gap: Greek word(s)] sive [gap: Greek word(s)], bovem, aram, omnia denique; rationesque non in cerebro meo natas, sed auctoritate veterum fultas et firmatas adduxi, insertis pluribus nummis, quibus res vestiavia et praecipue ornatus muliebris illustratur. Sed rem ipsam loqui malo, quam singula enumerare: speroque illam operam Eruditis placituram, quam et maximus Gronovius [gap: Greek word(s)] probavit. Commentarius iste in justam excrevit molem, brevique illi ultimam manum impositurus sum, si modo Deus mihi otium, et patriae carissimae pacem concesserit, quam hîc turbatam tumultu (si modo illo defunctum sit) Gallico iri quotidie haud injuria veremur. Scis, vir Clarissime, quam male Musis et Bellonae conveniat, et quanto divortio sejuncti sint Mars et Apollo. Sed Deus his quoque finem. Hoc peto mihi, id est tuarum virtutum admiratori, des, ut quid de hoc Silii loco sentias, ne me celes; Vale vir Maxime. Daventr. XVII. Kal. Februar, MDCLXXII.
EPISTOLA CCCXCV. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero S. P. D. Daventriam.
AGitari abs te consilium de illustrando marmore antiquo, apotheosin Homericam complexo, non possum non vehementer approbare: etsi enim
page 669, image: s669vix in transcursu inspectum a me, tot jam annos ab omni litterarum elegantia excluso, visum est tamen illustratorem mereri, ab antiquitatis reconditae cognitione haud perfunctoria instructum. Huic autem lucubrationi tuae, Vir Clarissime, quod me patronum destinari ais, neque is sum ego, qui ad invidendos honores ambitiosus aspirem, et tibi longe quaerendi non sunt, auctoritate gratiaque in publico pollentes viri, qui pro munere pulcherrimo, uti par est, fortunas tuas in majus augendas fovendasque, quam a me confieri possit, conatu certiore suscipiant, Habebis vel sic me studiis tuis vigiliisque bono publico praeclare consulentibus succenturiatorem haud malignum, quotiescunque ad opem meam non gravaberis decurrere. De Silii loco paucis accipe, quem membranae complures a me adhibitae ita prorsus exhibent, ut in libris vulgatis circumfertur. Nam quod in Latio antiquo castigandum eum suscepit, mendosum haud dubie, Athanasius Kircherus, Vir celeberrimus, ingenii vires advocavit in partes, non auctoritatem membranarum, quas ab antiquitate commendendas in urbe nullas exstare sum certus. Nec Dausqueio subscribendum, qui frustra tentavit locum. Homerum vocari Senem ab aliis poetis frequenter, juvenem haud umquam, senili etiam forma referri in marmoribus ac numismatibus antiquis recte observasti. sic Statius Epicedio Glauciae: Maeonium sive ille senem Trojaeque labores Disceret. Quid ergo? juvenis Silio non est Homerus, sed Scipio, qui aliis etiam compluribus locis in hoc ipso libro sic appellatur. versum vel ultimum vide,
Tum laetos socios juvenis portumque revisit.
Supra, sic juvenis prior: et Oscula vana petens juvenis. et Contra quae juvenis turbato fletibus ore.
Plura loca proferri possent. Scribendum igitur in Silio.
Atque hic Elysio tendentem limite cernens
Effigiem juvenis castam.
Casta effigies, effigies sacerdotis, sive vatis, quod tantundem. Apud Maronem Aeneid. VI.
Quique sacerdotes casti, dum vita manebat.
Idque perpetuum sacerdotibus epitheton adjunctum. Sic apud Nasonem Metamorph. XV.
--- --- --- Castos,
Evinctus vitta crines albente sacerdos.
Sed haec protrita sunt: et Silius ipse sibimet pro interprete est in proxime subsequentibus. Nam de castitate Homeri ex Suida locus aliquanto longius petitus videri possit. effigiem pro umbra poni ne hoc quidem novum est aut insolens. noster paullo post:
Sed quae tanta adeo gratantum turba requirens
Heroum effigies majoresque accipit umbras.
Plinius Secundus lib. III. ep. V. adstitit ei quiescenti Drusi Neronis Effigies. Virgilius in Culice, pastori quoque culicis exstincti effigiem in somnis oblatam testatur. Ita et Plinius avunculus Lib. Nat. Hist. VII. Cap. XXVII. Atque haec
page 670, image: s670ad priorem Silii locum. In altero nihil omnino immutandum.
Atque haec cuncta prius, quam cerneret, ordine terris
Prodidit.
Haec cuncta, quae Scipioni a Sibylla apud inferos exhibentur. Ipsos etiam inferos accurate Homerus descripsit, antequam vidisset, utpote in vivis adhuc, nec morti obnoxius. Et hoc divinitatis ejus argumentum. Et sane in descriptione inferorum Homeri vestigia legerunt Maro ac Silius. Vult igitur Sibylla, sic descriptos ad Homero inferos, quales revera erant. Et haec quidem hactenus. Scribendae mihi propediem sunt literae ad amicos in Italiam, quos instituti tui de illustrando marmore antiquo certiores faciam: nec dubito, quin nunc nuntium perquam acceptum sint habituri. Mittam et mari aperto libellos nonnullos, in hoc terrarum tractu nuper admodum editos, aut mox edendos. Eaque occasione Octavium Falconerium ac Carolum Datum rogabo, si quibus aut numismatis aut alia quacunque re propositum tuum ornare possint, ne nobis hîc desint. De tuo additum si quid cupis, fac ad me ante Apriles Kalendas perferatur. Amplissimo Hogersio, ac reliquis apud vos viris praestantibus salutem dico plurimam. Vale, Vir praestantissime. Hagae Comitum. A. CICICCLXXII. a. d. XIII. Febr. Greg.
In nummo Homerico Amastrianorum, quantum licet meminisse, fluvius agri Smyrnaei Meles citharam manu tenet seu lyram, cum alii in nummis marmoribusque antiquis fluvii urnis innitantur. Nisi quod in nummis Hadriani Nilus quoque sistrum quatiens exprimitur, Isiaci sacri emblema. Ceterum Meletem cum lyra apud veteres solitum exprimi in Homeri laudem existimo, quamquam Smyrna aliorum quoque poetarum fecunda mater. Atque eo trahebam illud Moschi, in Bionis epicedio, ubi Meletem vocat [gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Apud Nasonem, quod in observatis monere neglexi, Metam. l. I. vs. 247. scribendum Meles pro Melas.
Mygdoniusque Meles, et Taenarius Eurotas.
Quod refer ad Meletem nostrum. Unde Homerus [gap: Greek word(s)]. Meleager in Epigrammatis [gap: Greek word(s)] pro Musis Homericis dixit, et pro scriptis Homericis chartas Meleteas Tibullus: Iterum vale. Valerius Flaccus, cujus editionem ante hosce ternos menses Plumerus urgebat, jacet. immo ne manus quidem ab operis Typographicis hactenus est admota, procrastinante rem Plumero. Jacere igitur nunc perget; quando impetus ille in me refrixit, et ad alia cogitationem converti.
page 671, image: s671
EPISTOLA CCCXCVL GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
MUltum, imo plurimum, tibi debeo pro elucidatis et docte non minus quam eleganter explicatis Silii locis, in cujus tamen ultimo, Haec cuncta, non ad solos inferos, sed ad terram, mare, sidera, retulerim, quae versibus praecedentibus, quibus etiam Manium, id est inferorum mentio fit, carmine complexus esse dicitur. Haec enim nonnullorum opinio, quam respexisse puto Silium, Homerum terram, mare descripsisse, nunquam autem lustrasse, vel peragrasse: Maximus Tyrius initio Dissertationis XVI. narrat terram inhospitalem, et mare infestum non peragrasse Homerum, sed animo illa, ut et sidera, aliaque lustrasse: [gap: Greek word(s)], inquit, [gap: Greek word(s)]. etc. quo pertinet illud Eustathii, sive istius, quem compilavit, notantis poetam per suum [gap: Greek word(s)] intelligere mentem suam, vel animae cognitionem pag. 9. Edit. Romanae. Sed de his latius ad ipsum Marmor, et tu, vir Magne, optime judicabis. Quod de Italis mittis, laetor; quos nullus dubito, quin multa, Marmori illustrando inservientia, suppeditaturi sint, cum et illustris Abbas Severolus, teste Kirchero, constituerit diatribam de eo conscribere, Clarissimusque Falconierus, ut me docuit Ezechiel Spanhemius, vir celeberrimus, voluerit illud notis illustrare? Sed cum nemo horum, Spanhemium, ad quem ante aliquot menses litteras dedi, si excipias, mihi cognitus sit, nolui illis [gap: Greek word(s)], nec oneris quicquam imponere, et rogare super dubiis nonnullis, quae etiamnum restant, ut sunt, Vir, quem Reverendus Kircherus Flaminem esse putat, basi juxta antrum insistens, character, ut idem vocat, Tauticus, Arcus, Pharetra, Pileus, (is enim mihi esse videtur) quae in ore antri ad pedes duarum Virginum jacent. Haec omnia dubitanter exposui, licet non desint conjecturae, quas mittere nimis longum esset, auctoritate Veterum fultae et firmatae, quae rem, nisi mihi ipse nimis placeo, satis clare explicant. In his si me juvare possis rem gratissimam feceris, beaverisque si Carolum Datum, cujus eruditionis sponsorem habeo librum de vita pictorum, vel Falconierum, aliumve meo nomine rogaveris, ad quos tamen decurrere causae nihil erit, si tu aciem ingenii advocare, et symbolam conferre volueris. Scripsi hac super re ad Clarissimum Laurentium Pantiatichi, ad quem litteras hasce, ut cures, etiam atque etiam rogo, qui fidem enim dedit, se omnia mea causa facturum. Mitto simul ad eum Inscriptiones nonnullas ineditas, et Noviomagi repertas, quarum corpus novum Falconierum adornare dixerat. Harum tibi quoque, ni temporis angustiis excluderer, fecissem copiam: sed interim fer a me lapidem in ripa Gallica prope Noviomagum ante paucos menses repertum. Forma ejus est quadrata, et quasi ad amussim ducta: in medio protuberans, et in quatuor partes aequales divisa, et in circuitu vel ambitu litterae
page 672, image: s672leguntur inversae, ubi puncta ponuntur, ibi eaedem litterae ab omnibus lateribus leguntur MVLTH. [note of the transcriber: in the print: upside down and mirror-inverted] etc. Hic lapis quid sibi velit fateor me cum ignarissimis scire, nisi quod nonnulla ita legenda videantur. SIGNARIVM ADIMIT TALASSEROS STRATIOTICVM: quid autem reliqua sibi velint ignoro. Vale, vir magne, et me amare perge. Davent. IV. Nonas Mart. MDCLXXII. [note: Lapillus ille viridis politus et quadratus exhibetur apud Joh. Smetium in Antiquit. Neomagensibus pag. 98. ideoque hîc eam exprimere necessarium non putavi.]
EPISTOLA CCCXCVII. NICOLAUS HEINSIUS V. Cl. Gisberto Cupero S. P. D.
QUas fidei meae concreditas ad Laurentium Panciatichum ire voluisti, Cupere doctissime, eas jam in Tuscos per tabellarium misi. Intempestivum enim videbatur opperiri responsum ab amico nostro ad eas, quibus illi reditum ad lares patrios, mense proxime decurso, eram gratulatus. Obsecravi igitur et hunc et Octavium Falconerium, pro ea, quae cum utroque intercedit mihi, necessitudine haud perfunctoria, studiis tuis egregiis, pulcherrimoque Apotheoseos Homericae illustrandae proposito ne suffragari graventur. Spero augurorque non tam precibus id meis, quam sibimet ipsis hoc daturos viros praestantes humanitate non minus quam eruditione: quorum officia aliis in rebus haud paucis habeo jam pridem perspecta. Haec cuncta apud Silium sic esse capienda omnino, ut tu arbitraris, tecum plane sentio. Quapropter veniam mihi dabis, et exsulanti jam pridem a libris minus praemeditate rescribenti ad ea, quae proponebas. Marmor ipsum vix in transcursu consului, et tum quidem arcus ac pharetra in vestibulo antri, uti et lyra pro Apollinis insignious a me capiebantur. Virum basi superstantem proxime antrum, Maronem esse colligebam, quod vestitus ac tonsura capitis Romano potius, quam Grajo videretur mori respondere. Is autem Homeri cultor praecipuus. Consulam diligentius aliquanto ectypum marmoris, et si quid enucleatius possum, ejus te ignarum esse haudquaquam patiar. A Carolo Dato in dies litteras exspecto: quibus ad me perlatis, non intermittam illum quoque exhortari, ut institutum tuum pro virili foveat ornetque. Amplissimum Ter Borchium, qui multis officiis me complexus est, dum reipublicae admotus nuper apud nos vivebat, rediturum sunt qui negent. Id quod permoleste omnino ac inique fero. Erat enim in illo candor plurimus, pari cum morum urbanitate ac eruditione haudquaquam protrita conjunctus. Salveatis, quaeso, a me multum. Salveat et Hogersius et alii apud vos viri, litterarum cognitione praestantes. Tu vale. Exarabam manu properante Hagae Comitum. Ao. CICICCLXXII ad XXIV. Martii Gregoriani.
Pro lapidis quadrati inscriptione communicata mecum gratias ingentes ago:
page 673, image: s673de qua amplius erit deliberandum. Vidi inscriptiones Magicas huic non omnino dissimiles. Iterum vale.
EPISTOLA CCCXCVIII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
REcepi ab Elzevirio MONVMENTA PADERBORNENSIA; quae te distribuere viris Eruditis, quorum tamen me numero eximo, voluit Celsissimus princeps. Delectavit me jam olim prima elegantissimi operis editio, quando aeger licet morboque fere confectus, facere tamen non potui, quin doctissimum volumen, rebusque eruditissimis refertum evolverem. At nunc nova illa et longe augustior facies tantum injecit desiderium, ut ad praeclara Monumenta summo animi gaudio, veluti ad res novas accesserim et delicatissimas, recesserimque non sine magna eruditionis usura. Quid multis? placent omnia: admiror Illustrissimi principis singularem Eruditionem, Romanae, Francicae, Sclavonicae Historiae accuratissimam cognitionem, et puram pudicamque orationem, ac condendi carminis elegantiam. Hunc Phoebo didicisse magistro, [gap: Greek word(s)] esse, [gap: Greek word(s)] recte facit, qui credit. Quae enim carminis vis et majestas? quae artificiosa et blanda verborum constructio? quis dulcis sonus? quae magniloquentia? quae perspicuitas? optime sane actum esset cum genere humano, si talium principum et Antistitum esset copia; quod ne sperare quidem, ea nunc natura rerum et is temporum cursus est, licet, cum undique omnium aures personent, NON EST VTILE. Fatearis tamen, Clarissime Heinsi, necesse est nihil majus huic saeculo, quo vix privatus litteras a limine salutat, obvenire posse, quam principem, talibus ingenii dotibus proditum; qui cum tot et tanta, qua divina, qua humana negotia sustineat, animum non tantum humanioribus studiis laxat, sed iis plane immergit. Gratulor temporibus nostris, quod tali sidere illustrari meruerint; gratulor mihi ipse, quod ejusmodi ingenium admirari queam; gratulor denique Eruditis omnibus, quod hunc Celsissimum principem habeant ducem et hortatorem. Quem enim non inflammet Antistes iste? cujus dum depictum, vultum cerno, cum auctore carminis ad Pisonem cano,
Sed super ista movet plenus gravitate serena
Vultus, et insigni praestringit imagine visus:
Talis inest habitus, qualem nec dicere maestum,
Nec fluidum, laeta sed tetricitate decorum
Possumus: ingenitae stat nobilitatis in illo
Pulcher honos, et digna suis natalibus ora.
Sed hoc mihi non sumo, ut Principis panegyricum conscribam, cujus laudes superant vires ingenii, quasque recensere et enumerare non opis est nostrae.
page 674, image: s674Tibi, Vir Clarissime, mirificas pro tuo beneficio et misso exemplari gratias ago habeoque, ut et Amplissimus Terborchius, cui alterum tradendum curavi, a quo, cum haec scriberem, poemata septem Clarissimorum Virorum, munus ruum, accepi; quibus nihil elegantius fingi potest, cum cernere detur vere Romanam et minime fucatam venam, illaque redoleant fragrantissimas veterum [gap: Greek word(s)]; quae tamen omnibus numeris fuissent absoluta, si et tua, non minoris spiritus poemata iis accederent. Sed haec hactenus. Commentario in Apotheosin Homeri, tuo nomini inscribendo, ultima fere manus est imposita: eum se praelo subjicere velle fidem fecerunt Andreas Frisius, et Waesbergius; sed, ut nunc est, diritatem temporis accusant, quae simul abient, pransos se dicunt et paratos operi manus admovere; quod antequam typis describetur, curabo ad te deferendum, ut, sicubi forte humani quid passus sim, tu admonere, qua es humanitate, possis. Speroque Italos, viros celeberrimos tantum tua causa facturos, mihique daturos, ut symbolas conlaturi sint. Vale. Daventriae: a. d. XIV. Kal. Jun. MDCLXXII.
EPISTOLA CCCXCIX. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
Cum jam te Laribus et penatibus redditum (nam ex Graevii nostri, quas nuper dedit, litteris, intellexi te reditum in patriam adornare) credam, non potui non facere quin tibi gratularer, quia de salute tua propter infestas vias non leviter fui anxius et sollicitus. Te enim salvo, salva in patria nostra res litteraria, quae, si quid tibi accidisset, maximam et non pensandam jacturam fecisset, ut unusquisque confiteri necesse habet, qui raras ingenii dotes, humanitatem, benevolentiam, eruditionemque, qua fulges, non ignorat. Haecque etiametsi praecipua institutae hujus scriptionis causa, haud sola tamen est. Nam et cupio scire, quod commodo tuo fiat, num quid ab Italis, viris doctissimis, apud quos tuas litteras maximum pondus habituras spero, elegantissimi Marmoris illustrationi inserviens receperis. Opus enim illud ad umbilicum perductum est, et in non poenitendam excrevit molem; quamvis nullus dubitem, quin Itali, qui in majori talium rerum luce versantur, multa suppeditare possent. Dubia enim nonnulla supersunt, quae ut paucis, sola conjectura fretus, explicavi, ita illos veriora certioraque daturos confido. Nulli tamen editionem morabuntur, si modo candidior patriae affulserit dies, et pax cum Galliarum, Britanniarumque Regibus, nec non Germaniae Principibus fundata sit. Illa nobis, illa, Magne Heinsi, opus est: bellorum enim tempestates, fulmina et procellae Musis inimica sunt, nec in una sede morantur Mars et Apollo. Spero Deum Opt. Max. patriam tandem nostram, tot acerbitatibus vexatam, respecturum, sublaturumque miserias, quae non
page 675, image: s675mihi solum, sed tot hominum millibus impendent. Sum tamen animo forti magnoque, et ante oculos mihi propono mutationem conversionemque rerum humanarum, quae me in tantis molestiis non leviter consolatur. Non minimam etiam partem aegritudinis tollunt Veteres, in quibus, praefiscine dixerim, sine ulla interpellatione versor. Commentarium nomini tuo inscribendum, quoad ejus fieri potest, orno, marmoribusque et nummis illustro. Eum se praelis descripturos, his turbis depulsis, fidem secere Andreas Frisius et Waesbergius. Notas in Lucianum conscripsi, auctoremque illum multis locis emendare conatus sum, nolui enim fcribere, emendavi, ne me ostentare videar. Ni temporis angustiis excluderer, teque gravioribus rebus occupatum probe nossem, [gap: Greek word(s)] a me ferres. Sed et de his coram commodius, si modo brevi te consulere detur. Ego hîc quasi in solitudine vivo, et quid eruditus orbis agat, quid moliatur, quantumque in Auctoribus, a te, vir eximie, illustrandis, profligatum sit, juxta cum ignarissimis scio. Quid quaeris? rem mihi gratissimam feceris, si de Italorum, de quibus magnam spem fecerat clarissimus Pantiatichi, cujusque opera me sperabam apud eos gratiosum fore, aliorum, et tuis conatibus certior fiam. Vale, vir Nobilissime, petoque ut me complectare et in tuis habeas. Daventr. Kal. Mart. CICICCLXXIII.
EPISTOLA CCCC. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
AMplissimo Terborchio in Batavos iter adornanti non potui non facere, quia litteras comites darem; quibus et gratias agerem, quas possum, maximas pro incredibili erga me voluntate, humanitate ac benevolentia, et significarem me non mediocriter laetatum, ubi ex ultimis illis, papavere et sesamo sparsis, intellexi, cum Emditissimo te, celeberrime Heinsi, Octavio Falconerio de conatu meo sermonem ( [gap: Greek word(s)]) habuisse. Et quanquam de instituto illo promovendo vix spei quid reliquum fecerit, tantum tamen tua causa facturum spero, ut vel se illustraturum etiam (quod docet Spanhemius) elegantissimum Antiquitatis depositum affirmet, vel tandem aliquid conferat, quo Commentarius, in quo sine ulla interpellatione versor, ornatior, venustiorque exire possit. Sed tibi haec, quemadmodum non obscure ostendis, curae erunt; multumque mihi a viri magni humanitate, qua fulget, promitto et spondeo. Litteras, quas ad Clariss. Pantiatichi dederam, non vana conjectura ductus credo oscitantia tabellarii intercidisse. Adjeceram enim illis Inscriptiones aliquot in agro Noviomagensi ante biennium repertas, quas non sibi, quanquam nec ita repulsam tulisset, sed Illustriss Falconerio, in novum Inscriptionum, ut narrabat, corpus adornanti, petebat. Mirum ni has se recepisse Apostolicus Internuntius dixisset, si epistola ab hemerodrotno (nam de amici
page 676, image: s676fide nihil est quod dubitem) recte curata foret. Quare in hoc omne, quod commodo fieri possit, inquiras rogo, credasque velim, rem te, cui tamen tantum oneris vix imponere nec audeo nec debeo, mihi gratissimam facturum. Sed libertati, importunae forte, veniam da; habeasque excusatum, si paulo prolixior sim, et adjiciam loca aliquot Auctoris Consolat. ad Liviam, quae a me emendata judicio plane tuo permitto. vs. 103.
Te queritur, casusque malos, irrisaque tales
Accusatque anno, ut diuturna, suos.
Minima mutatione lego tabet: id est; mater lamentatur propter te, et miserrimos, Druse, casus tuos; ideoque tabescit irrisa et elusa a Fortuna, quae te abstulit, cum sperasset a te sibi ultimum officium redditum iri: hinc ait, Accusat annos, quia scil, nimis diu superstes fuit, maluissetque ante te obiisse, ut lumina claudi a Druso fratreque potuissent. quo respicit vs. 159.
Atque utinam Drusi manus altera, et altera fratris
Formarent oculos comprimerentque meos!
Irrisaque merito dici potest, quia fortuna blanda, postquam summis filium honoribus affecerat, ipsum florentissimae aetatis et felicissimo rerum cursu abstulit. Huc spectant illa, quae canit. vs. 30. et sequentibus, ut et quod vs. 51. in Fortunam invehitur: denique hoc illud est, quod vs. praecedente canit:
Liquitur: ut quondam, Zephyris et solibus ictae
Solvuntur tenerae, vere tepente, nives.
Quod idem est ac si dicas tabescit, vel antique tabet: qua voce utitur etiam. Cicero in Catil. cum dixit, desiderio alicujus tabere, et Ovidius lib. VII. Metam. vs. 540.
Lanigeris gregibus balatus dantibus aegros
Sponte sua lanaeque cadunt, et corpora tabent.
vs. 234.
Iste meus periit: periit arma inter et enses
Et dux pro patria: funere causa latet.
legendum omnino censeo patet. alloquitur Mars Tyberinum, Drusumque sibi vindicat: unde ait, Iste meus periit: quia scilicet in bello, cujus praeses, dux pro patria periit; causamque non longe arcessendam esse ait, sed patere ex funere, quod erat Triumphale, nec nisi illis dabatur, qui caesis hostibus triumphum meruerant, et antequam eum agere possent in bello obierant, quo de sunere haud protrita, ni otii tui rationem haberem, monere possem. vs. 402.
Juppiter ante dedit fati mala signa cruenti,
Flammifera petiit cum tria templa manu:
Junonisque gravi nocte impavidaeque Minervae,
Sanctaque et immensi Caesaris icta domus.
Distichon ultimum aut adulterinum aut pro declamato censes habendum, Clarissime Heinsi. sed si tanti, considera, quaeso, quid mihi in mentem venerit. Hujus prodigii etiam meminit Dio lib. LV. initio, aitque templa nonnulla tempestate et fulmine [gap: Greek word(s)] perdita esse, et inter alia, [gap: Greek word(s)].
page 677, image: s677ipsius Jovis Capitolini, et huic adjunctum, ut vertunt, fanum. mirorque valde Auctorem consolationis, rempli, quod praecipuum erat, non meminisse: quare parum abest, quin refingam.
Flammifera petiit cum sua templa manu.
Junonisque gravis, doctae impavidaeque Minervae,
Sanctaque divini Caesaris icta domus.
Sic singula erunt clarissima et historiae consona: Juno gravis vocatur propter incessum, Minerva docta et impavida, quia et studia et bella amat. Illud autem tria irrepsit, propter versum sequentem, ubi Junonis, et Minervae, templi, et Augusti domus, quod et templum vocatur, fit mentio. Sed ecquid placet Dionis locus? ego sane quod sit illud adjunctum fanum quaero. [gap: Greek word(s)] scio significare Deos, qui eodem templo, eadem cella colebantur, quos et [gap: Greek word(s)] vocabant; docerique velim quis veterum [gap: Greek word(s)] pro adjuncto templo dixerit: quare puto legendum; [gap: Greek word(s)], id est Junonis et Minervae, ut Auctor Consolationis narrat, quasque constat ibidem cultas esse.
Et haec quidem hactenus; sed, pace quod fiat tua, Ovidium etiam et Plinium ad partes vocabo. Is ita canit lib. III. Amor El. 9. vs. 43.
Aurea Sanctorum potuissent templa Deorum
Urere, quae tantum sustinuere nefas.
Legendum omnino qui: neque enim templa, sed Dii nefas fieri patiebantur, ut est notissimum; unde et iis non autem templis invidiam faciebant. Alterum leviusculum mendum apud eundem est lib. I. Artis Am. vs. 141.
Et bene, quod cogit, si nolis, linea jungi.
Scribendum enim, ut arbitror, nolit. id est, si puella nolit bene jungere latus suum tuo, dic lineam cogere, et te debere lege loci puellam tangere; quod et poscere videtur explicatio tua doctissima [gap: Greek word(s)] lineae, quam cum Hagae Comitis tecum essem, pro solita humanitate et benevolentia impertiebas; sed, ut est [gap: Greek word(s)], numeros teneo, non verba. Agmen claudet Plinius, qui lib. XIV. cap. 7. vina transmarina recensens, inter ea commemorat praeparentium: pro quo MS. CH. legit peparethium, MS. Regius unus perperentium: unde Claudius Sarravius Epist. CCI. faciebat perperennium laudatum Galeno vinum. Sed ego peparethium veram lectionem arbitror; quod vinum etiam laudat Demetrius Troezenius [gap: Greek word(s)] apud Athenaeum lib. I. cap. 23. et Peparethum insulam veteres a vini copia laudarunt; [gap: Greek word(s)], ait Heraclides in Excerptis, [gap: Greek word(s)]. Sed ohe nugarum jam satis est, et patientia tua nimis diu abutor: et, ut verum fatear, video me juxta Ciceronem eos imitari, qui cum semel verecundiae limites transgressi sunt, gnaviter sunt impudentes. Quare veniam [gap: Greek word(s)] dabis, et, si tantum horis tuis, vir Magne, abire vis, erranti comiter viam monstrabis. Vale Clarissime Heinsi, et Cuperum tuum amare perge. Daventr. a. d. VIII. Id. Julias, CICICCLXXIII. [note: Vide Cuperi Observ. IV. 3. ubi et Heinsii Epistolae, qua respondit, pars legitur.]
page 678, image: s678
EPISTOLA CCCCI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
QUas ad me pridie Kal. Sextiles dedisti epistolas, ab amica manu recepi; gaudeoque tibi, Virorum Maxime, et studia mea probari, et emendationes non plane displicere, nec [gap: Greek word(s)] videri. Glorior sane tali teste; et licet pudor paene subrusticus ejusmodi saepius coram te agere conantem deterreat, quia tamen ipse auctor es, et admisso equo, ut cum Ovidio tuo, praefiscine tamen loquar, calcar subdis, aequi bonique consules, si iterum adsim et publicorum negotiorum et studiorum interpellator; atque alias conjecturas tuo, id est, acutissimo judicio vel improbari vel firmari desiderem. Epistola Heroidum III. vs. 115.
Et si quis quaerat, quare pugnare recuses,
Pugna nocet: citharae noxque Venusque juvant.
Nulla in praecedentibus noctis mentio, sed tantum Veneris et citharae; ut hoc versu: At Danai moerere putant: et; Tutius est. etc. Unde legerem; Citharae voxque Venusque. Nosti elegantissime vocem citharae tribui, et significare sonum. Sic praeterea locutus est Virgilius VI. Aen. vs. 646. et Homerus il. S vs. 495. [gap: Greek word(s)], et vs. 571. [gap: Greek word(s)] illi tribuit. Epist. VII. vs. 597.
Exige laese pudor poenas, violate Sichaeo;
Ad quas (me miseram!) plena pudoris eo.
Puto scribendum esse; ad quem; nimirum Sichaeum, vel ejus statuam: subjicit enim sibi esse ejus statuam marmorea in aede sacratam, seque quater esse invocatam et venisse, sed tarde propter pudorem: Sed tamen admissi tarda pudere mei. Ep. XII. vs. 84.
Sed mihi tam faciles unde meosque Deos!
Lego; meisque; nempe sociis vel Argonautis, quibus ex hac re magnum commodum non secus ac Jasoni erat eventurum. Sabinus Ep. III. vs. 67.
Anchisen propter voluit formosa voderi,
Visaque post latam jacuit ulta deam.
Locus, si quis alius in bis Epistolis, corruptus; sed sanitati suae restituetur, si legamus: Visaque post propalam jaccuit ulta Deum. id est, Venus in adulterio a Vulcano deprehensa, et visa ab aliis postea liberior facta est, nec furta uti solebat, tegebat, sed palam jacebat, atque ita Deum, id est, Vulcanum ulciscebatur. Sic jacere usurpatur Metam. III. vs. 363. Quinimo idem canit poeta lib. II. Artis vs. 590
Hoc tibi profectum, Vulcane: quod ante tegebant;
Liberius faciunt, ut pudor omnis abest.
Et simile quid etiam scribit Julius Firmicus de E. P. R. Venus in adulterio deprehensa detegitur; et post Dei nuptias, Anchisae hominis cubile sectatur. Tu autem,
page 679, image: s679vir Clarissime, me doce qui sint arreti currus apud Virgil. lib. IX. Aen. 317. Nam quae Donatus notat, nequaquam difficultatem tollunt. Et nescio quare currus arrexerint vel in altum sustulerint, nisi hic solitus fuerit mos, et currus per posteriorem partem depresserint, ita ut temo in altum erigeretur, quale quid observo in tracto agitatore apud Joh. Rhodium ad Scribonium Largum. praeterea aveo scire, quid sit illud, quod in colloquio Scholastico apud Vulcanium uni homini tribuitur [gap: Greek word(s)] cincta; [gap: Greek word(s)]. Malo enim haec a te certissime discere, quam variis, quae mihi natae sunt, conjecturis, indulgere, easque chartae illinendo patientia tua abuti. Vale, Clarissime Heinsi, et me amare, studiisque meis favere perge. Amplissimus Terborchius tibi salutem adscribit. Dav. ipsis Kal. Januariis CICICCLXXIV. qui tibi, patriaeque felix ut sit, multa Deum Opt. Max. veneror.
EPISTOLA CCCCII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsto S. P. D. Hagam.
DUm singulis diebus me certiorem fore a Clarissimo Graevio spero, te in agro Trajectino versari, ecce juvenis modestissimus, et litteris interioribus haud mediocriter imbutus Jacobus, quem tibi majorem in modum commendo, Perizonius, mittit te Hagae-Comitis etiamnum haerere. Nihil tam praeter opinionem accidere potuit, causamque morae diuturnae statim litibus, quae te nullo tuo merito tam longo tempore exercitum habuerunt, adscripsi. Damnavi quoque consilium meum, quod commentarium in Homeri Apotheosin conscriptum apud te non reliquerim, ut in quibus a vero abenassem moneres, et si quae addenda forent, pari facilitate atque humanite, quam semper maximam esse cognovi, impartires. Sed hoc idem praestare te velle, quando a Graevio librum accipis, etiam atque etiam rogo, ut dignus tuo, id est, nobilissimo et celeberrimo, quod praeferet, nomine exeat. Neque enim lucem sine judicio tuo aspiciet, quod si tulero, satis magnam laboris mercedem me consecutum esse arbitror. Typographi, quos et Lugduni et Amstelodami conveni, diritatem temporis, et papyri inopiam, quam nisi nitidissimam. adhiberi volo, una omnes accusant. Graevius promisit se cum Zylio acturum, si forte ille operas suas addicere vellet. Tu, quaeso, idem mihi, quod commodo fieri potest, officium praesta, cum non tam mea, quam Homeri causa qualemcunque Marmoris explicationem exire summo opere desiderem. Non dubito haec a te per litteras petere, et viro occupatissimo [gap: Greek word(s)], quia certo persuasus sum, te mea causa velle. Cum autem priores litterae male curatae sint, veniam dabis, si quae loca in iis examinavi, breviter habitaque ratione otii tui proponam. Apud Hesychium Milesium Libello, quem de rebus
page 680, image: s680patriis Constant. conscripsit, dicuntur [gap: Greek word(s)] Byzantium condidisse. Scio Megarenses fuisse in Sicilia, et videri posse [gap: Greek word(s)] addi ad differentiam aliorum. sed tamen puto legi debere [gap: Greek word(s)]. Nisum intellige, qui Megaris, urbs Atticae est, imperavit, teste Pausania libro primo. Hujus progenies, Byzantium videtur migrasse, urbemque condidisse vel restaurasle; quod Megarenses fecisse memoriae etiam mandarunt Philostratus et Constantinus Imperator in Thematibus. Apud Curtium libro IV. 14. in oratione Darii, pro, Duces vestros, Regum instar, vinctos habet, scribo, reorum instar: et Duces non de satrapis cum Freinshemio V. Cl. interpretor, sed per appositionem dictum puto, et ad matrem, filias, filiumque Darii refero; quasi dicat, qui sunt duces vestri. Illos autem principes, id est, primas dignitate vocat, hunc vero subolem regiae stirpis, quia hic a Dario Rege susceptus, filiae vero antequam regno admotus esset, ipsi natae sunt, nec mater ex regia familia oriunda foret. Eadem occasione emendaveram Justinum lib. XI. ubi narrat Alexandro semel tantum uxorem Darii visam, cum matrem filiasque ejus parvulas frequenter consolaretur. Neque enim videntur filiae Alexandri parvulae esse, quas Curtius adultas, Plutarch, [gap: Greek word(s)], Diodorus [gap: Greek word(s)] vocant, quasque ipse Justinus Alexandro in uxores oblatas dicit. unde scribebam, matrem, filias, filiumque ejus parvulum frequenter consolaretur. Curtianam autem emendationem firmant, vincula, carcer, servitus, compedes, et alia quae sequuntur. Sed cum de his ut et aliis multis locis agam in Observationum affecto opere, quod apud Graevium quoque reperias, pluribus sententiam firmare supervacuum existimavi. Geographus a Gothofredo editus, Indiam in majorem, minorem et minimam, [gap: Greek word(s)] enim pro [gap: Greek word(s)] ultimo loco videtur legendum, monente viro Clarissimo, dividit; cujus divisionis auctorem, et num alibi exstent exempla quaeso me doce. Haitho quidem Armenus cap. VIII. Indiam majorem memorat, et M. Paulus Venetus cap. 23, 34, et 43. Indiam in majorem, minorem et intermediam, sed nescio quo auctore, dividit. Majorem interpretabar extra Gangem, ita ut Seres ea non comprehendantur, Minorem intra Gangem, Minimam intra Indum, ubi Indi Littorales, qui fuere Persicae ditionis, a Justino collocantur. Sed haec omnia tu melius elucidabis, acerrimique vi ingenii omnem dubitandi ansam auferes. Quotidie expecto Inscriptiones ineditas in Hispania repertas, quas ubi accepero, statim ad te mittam. Vale, virorum Maxime, et Cuperum, ut soles, amare perge. Davent. ipsis Id. Jan. CICICCLXXV. qui annus tibi felix et a litibus vacuus sit, multa Deum Opt. Maximum veneror.
page 681, image: s681
EPISTOLA CCCCIII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero S. P. D. Daventriam.
NIhil equidem magis me invito fieri potuit, mi Cupere, quam quod post secessionem in agrum Trajectinum, quam studiorum praesertim caussa eram meditatus, ante Januarias Kalendas proximas, adeo nihil horum perficere licuerit, quae agenda mihi illic proposueram, idque ob crebras interpellationes molestissimae valetudinis, ut nec ordinandae bibliothecae satis vacarim, nec perlegendo tuo super Apotheosi Homerica commentario me dederim, quod maxime voluissem tamen. Torpor enim lethalis quidam dejectas vires adeo non sinit eniti hactenus in pristinum vigorem, ut animum pene dispondeam de salute recuperanda, nisi ab aura benigniore verni temporis, et thermis Germanicis, praesidium adfulget. Interim tricae forenses huc me denuo evocarunt, e quibus laqueis si mature detur expediri, rus ut quam primum recurram mea interest: quo et res privatae ante Germanicam profectionem componantur, et studiis, si possim, non nihil vacem. ablaturus tunc a nostro Graevio lucubrationes tuas, quas emigrans rure vicino apud illum deposui nuper, ne quid iis inter tumultuarias istas discursationes in via forte incommodi superveniret. Typographum jam circumspexissem tibi, si quis indagari potest, nisi quod adstrictus tenaci compede valetudinis diuturnae vix denuo efferre pedem potui jam pridem. Nam Elzevirius noster in Brittannias profectus, vix videtur reversurus inde ante Apriles Kalendas. Utinam haec bella, quae nos miserrimis adfligunt modis, amoveantur tandem, ac litterariae rei decus pristinum aliquando instauretur? Nunc inter tantas fluctuationes nec ipsi praestare quicquam possumus, nec quae peregre praestentur ab hominibus bonarum artium studiosis, satis edocemur, sublato paene omni cum Gallis Italisque commercio. Henricum tamen Valesium post editos Ecclesiasticae historiae scriptores, manum admovisse Libanii Rhetoris opusculis compluribus luce donandis, quae in publicum hactenus non prodiere, audio, Johannes Schefferus ad me perscribit, habere se paratas in Justinum Juliumque Obsequentem animadversiones. Observationes adhaec Academicas typis Hamburgensibus describendas in Germaniam pridem abs se missas. Nunc commentariis in officia Ciceroniana elucubrandis se studere. Ceterum cum et is de valetudine magis ac magis ingravescente conqueratur, virum optimum haud fore vitalem est cur jure optimo subvereamur. Ad Hesychium, Milesium, Q. Curtium ac Justinum, quae mihi communicasti abs te observata, praesertim ad Hesychium veris veriora mihi videntur, pluribusque tecum agerem de re tota, si ipsi codices nunc essent ad manum. Sed librariam supellectilem omnem etsi indigestam plane, reliqui in villa. Apud Propertium locus est, in lib. IV. illa elegia, qua Iusus suos nocturnos cum Phyllide et Teja describit.
page 682, image: s682
Lanuvii ad portas hei mihi solus eram.
Quae interpretes illic argutantur, frivola sunt plane et nulla nituntur auctoritate, sed ut demus Lanuvium sic capi posse, ut capiendum illi sentiunt, vix video, quid commodi sensus inde eliciatur, et ad rem praesentem pestinentis. An nescivit esse se solum, quando puellam utramque ad se evocavit? quid opus ergo exclamatione illa? Sed aliter persuaderi non possum, quam ut credam, locum esse mendosum? de quo sententiam tuam docebor libentissime, ubi commodum id tibi erit. Amicos communes jubeo plurimum salvere, atque in hisce Amplissimum Ter Borchium. Vale, Belgicae nostrae ac rei litterariae lumen certissimum. Hagae Comitum CICICCLXXV. XXVII Febr.
EPISTOLA CCCCIV. GISBERTUS CUPERUS. Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
SImul a singularis indolis juvene Jacobo Perizonio certior factus sum, quas ad te dedi litteras male curatas esse, aliquantulum commotus sum. Nam cum doctissimas accepissem, cumque mihi singulari humanitare novum honorem gratulatus esses, accusari utroque nomine videbar jure posse, quod nec illis quicquam reponerem, nec gratulationem acceptam esse significarem. Scilicet antequam ultimae, quae mihi fuerunt gratissimae redditae sunt, divinationes in locum Propertii miseram, simulque quid accidisset indicaveram, ne ex aliis prius, quam ex me disceres, quomodo rerum scena non sine fragore et strepitu in Transisulano agro conversa sit. Sed cum epistolae exemplar apud me sit, totam eam ad te mittere volui, ut et officii mei ratio constet, et quod consilium ceperim, prospicere possis.
Quamvis non dubitem famam ad te attulisse novorum Magistratuum creationem, faciundum tamen mihi putavi, ut et eam mea opera ex parte cognoscas. Factio, quae Principi adversata ferociter tam diu est, tota naufragium honorum fecit, et cum ea Hogersius noster, quem vellem multas ob causas non tam pertinaciter novis et re et nomine hominibus adhaesisse, vel virulenter adeo in Optimum Principem, Serenissimamque domum debaechatum esse. Amplissimus Ter Borchius omnibus dignitatibus cum suis est redditus, illoque multum in constituendis Rectoribus usus est LIBERTATIS RESTITVTOR. Dignus sane is est, qui hoc virtutis et sanctissime administratae provinciae testimonium habeat, indignus qui famosis, quos te non sine detestatione legisse audio, libellis destringatur. Me quoque Celsissimus Princeps consulem creavit, ita ut priori dignitati nuncium remittere non cogar, quam ut relinquam, nondum induci potui. Amicae enim hae res sunt, et quam aegritudinem tricae et rabulae forenses mihi dabunt, eam studia, et docendi publice, quo maxime delector, munus exhaurient. Parum, fateor, aberat, quin cum Nasone
page 683, image: s683tuo cecinissem, Curia restabat, sed amicis, quorum in potestate sum, illud denegare sine impietate quadam non potui; licet, ut ingenue loquar, si alterutrum eligendi imponeretur necessitas, mallem me honesto otio, quam splendidis negotiis oblectare. Vides, Virorum Maxime, quam altas radices in me egerit Eruditionis amor, et novam dignitatem non tam desidiae, ut sieri fere amat, quam diligentiae incitamentum fore, ut, quae premo, opera absolvere, et ad nova animum adjicere queam. Quae de litibus scribis ex animo doleo, speroque te tandem illis molestiis liberatum iri, ut amplius de litteris, quod toties fecisti, scribendo bene mereri, et quietam senectam post exercitam juventutem transigere possis. Mire placent quae de Viris Clarissimis Valesio et Scheffero, cui summo opere innotescere cupio, scribis. Nam in Justini libros priores XII. etiam observationes paratas habeo, quas, ni diritas temporis obstaret, luce publica donarem. Te si parario uti licet ad tanti viri se in amicitiam insinuandum, quaeso, quod commodo fiat, rescribe. Quod quae ad Hesychium Milesium aliosque auctores notavi, probas, multis etiam e causis gaudeo; et nunc demum video me aliquid in hocce studiorum genere proficere, cum a laudatissimo viro non illaudatus abeo. Sed, Nobilissime Heinsi, quae in me obsecro eruditio, ut quid de Propertii loco intricato sentiam, doceri cupias? non adeo mihi placeo, ut credam me aliquid conari posse in iis verbis, in quibus ipse, si ita loqui fas est, haeres. Vis tamen, et voluntas tua mihi lex erit. Recte igitur hoc epigramma cum priore jungitur, et pessime in editione Wechelii A. 1621. separatur. Cohaerent enim, et non nisi detrimento sensus possunt divelli. Cynthia Propertii amica Lanuvium petit, non Junonis, quae ibi superstitiose colebatur, causa, nec sola, sed Veneris, et comitata Volso, vel Vulso nepote. Hac injuria tactus poeta voluit castra mutare, et vocatis Phyllide atque Teja Romae noctem lenire. Sed haec gaudia mala omina minuebant, ut lucerna moriens, mensa cadens, et damnosi canes; quibus accidebat, quod cantilenis muliercularum non attendebat, Cantabant surdo, quodque etiam caeco pectora nudabant, id est, quod non spectabat pulchritudinem pectorum Tejae et Phyllidis, quae illae in gratiam poetae nudaverant: et quare? quia mente Lanuvii erat, et Cinthiam vel proficiscentem, vel jam in urbe illa quiescentem sequebatur, nec rebus, quae in illo consortio agebantur, intentus erat. Vel igitur solus erat ad portas Lanuvii, quia Phyllis et Teja, nec non reliquae Personae se bona fide oblectabant, nec alibi animum occupatum habebant; vel legendum, si hoc durius videtur, sensu elegantissimo,
Lanuvii ad portas (hei mihi) totus eram.
Id est, Nihil aliud quam Cynthiam Lanuvium profectam meditabar, omnesque adeo cogitationes circa eam versabantur, adeo ut se, quemadmodum proposuerat, cum Phyllide et socia oblectare, etiamsi cuperet, nos posset. Haec erant, vir magne, quae tunc scribebam, quaeque aequi bonique consulas rogo. Caeterum novos Lares, quos Vianae figes, gratulor, venerorque Deum Ter Opt. et Ter Maximum, ut tibi illo in secessu omnia ex voto procedant.
page 684, image: s684Cum autem Graevio nostro propius hac habitatione jungaris, Apotheosin cum observationibus ab eo petas rogo, ut eam tandem una cum notis tuis, quas te adjecturum sponsorem habeo humanitatem illam singularem, ad me communis amicus remittere possit. Vale, et Cuperi etiam Vianae memor vive. Dav. a. d. IX. Kal. Jun. CICICCLXXV.
EPISTOLA CCCCV. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero S. P. D. Daventriam.
JUre merito bilem mihi concitat insignis illa tabellariorum supinitas, quae literis tuis, hoc est luculento eruditionis reconditae ac pulcherrimo Thesauro, non semel jam me fraudatum voluit. sed bene habet, quod tua diligentia abunde compensatum proxime agnovi, quicquid detrimenti ac jacturae hac supinitate ad me nuperrime redundabat. Amplissimi Terborchii diuturnam hanc absentiam aegerrime, medius Fidius fero, cujus e consuetudine ut voluptatis longe plurimum capiebam, ita is adminiculo suo res meas protegebat ac tuebatur laudabilem prorsus in modum. Mirifice enim gestio ardeoque post superatas tandem forensium tricarum molestias illas annosas ac ingratas, in sinu Musarum consenescere. Quo votis flagrantioribus maturum ejus reditum exopto voveoque, qui consilio suo ac patrocinio unice provehebat huc contendentem. Alias ex aliis luces perire nihil agenti frequenter ingemisco, post totum ferme quadriennium curis publicis jam subductum hoc potissimum consilio, ut meus essem, ac bonarum artium candidatus; non quod tam magnifice de me sentiam, ut opiner utilitatis nonnihil ad rem literariam exornandam meorum a fonte studiorum posse derivari, sed quia in tanta calamitate patriae communis praesentius solatium vix aliunde videar mutuaturus, quam e contubernio Musarum, quo tempus inauspicatum certe fallatur, ac sensus ingentium mihi malorum obtorpescat; si consuli per me nihil jam possit in bonum publicum. Te vero, a quo praeclarum quidvis disciplinae sibi liberaliores non promittunt solum, sed jam prorsus obtinuerunt, sic curare rem patriam, ut privatis nihil studiis inde decedat, id sane pulcherrimi ducendum est instituti. Veniet, mihi crede, aliquando tempus, quo per hominum gratorum ora te laudes iftae, uti mereris, ferant, posterisque conspicuum reddant. Locum Propertii, qui me et alios non parum exercuit, sic enodasti, ut nihil jam in illo supersit difficultatis. Irascor equidem torpori meo, qui non viderim, unam esse faciendam Elegiam e duabus; quamquam dormitarunt hîc mecum viri multo me praestantiores: nam qui sub Lanuvii portis obscaenae quid latere significationis censuere, nugas egerunt. sed quando Delium te nobis hîc exhibuisti natatorem, age et alterum ejusdem Poetae locum expedi, quaeso, nobis, ex ultima libri IV. Elegia. is sic se habet,
Aut si quis posita judex sedet Aeacus urna,
In mea sortita judicet ossa pila.
page 685, image: s685
Ultimus versus est subobscurior mihi: nam neque rationem Latinitatis satis habeo perspectam, et quid pila illa hîc sibi velit haud quaquam intelligo. sunt et plura ejusdem Elegiae mendis inquinata, sed de quibus alibi dicendi erit locus. Vale, vir eximie: Hagae VI. Kal. Jun. CICICCLXXV.
EPISTOLA CCCCVI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
UT laetatus conjecturam meam tibi placuisse, ita rubore perfusus sum, postquam non sine admiratione vidi, te iterum, Clarissime Heinsi, a tuo, id est, perpolito ingenio recedere, et a meo, quod nondum limpidis Antiquitatis fontibus perlutum est, explicationem loci aeque intricati petere. Erras, si putas me ea illustrare posse, in quibus mentis tuae radii aliquantulum caligant. Tuum est poetas altius interdum et supra humanum modum locutos [gap: Greek word(s)], cum non solum ad unum omnes evolveris, verum etiam cum plerisque de palma certes. Quid ego homuncio eruere queam, qui nec in bicipiti Parnasso somniavi, nec ab arte aliquod auxilium mutuari potui? Videbo tamen num quid exsculpere possim, sedetque non tam perspicaciam, quam ignorantiam prodere, et me Davum non Oedipum esse luce meridiana clarius testari. Ut igitur, vel me tacente patet, ex veteri judiciorum forma locus explicari debet. Introducit poeta uxorem Pauli Corneliam rogantem, ut umbrae suae mollia jura pater, seu Pluto, quem ante fuscae Deum aulae vocat, det: vel si antequam hoc consequatur, judicium obire, et condemnantem, vel absolventem calculum expectare debet, optat ut prior exeat; quia sibi nullius mali conscia est, seque in judicio ipsa defendere potest, Ipsa loquar pro me: hinc puto unica litterula mutata legendum,
Aut si quis posita judex sedet Aeacus urna,
En mea sortita judicet ossa pila.
Nam mortui antequam vel in beatorum, vel in damnatorum sedes transcribebantur, sortem obire debebant. Sortes erant in una urna, et aliae vel damnabant, vel absolvebant: Virg. VI. Aen.
Nec vero hae sine sorte datae, sine judice sedes,
Quaesitor Minos urnam movet ---
Quae cum exiisset, judicis erat officium videre, quo praemio vel qua paena umbra foret digna. Ait igitur Cornelia: si tale judicium apud inferos exercetur, per me licet calculus ossa mea, id est, umbram vel me mortuam, ut et postea loquitur, condemnet; nam certa sum me posse ipsam me defendere, ita ut absolvi debeam. [gap: Greek word(s)] sive sortem vocat pilam, quae rotunda videtur fuisse, non secus ac calculi aenei, quibus Athenienses utebantur, teste Polluce
page 686, image: s686l. VIII. C. IO. Nam Hesychius [gap: Greek word(s)], per quem calculum jaciebant, ait similem fuisse [gap: Greek word(s)] infundibulo, quod proculdubio rotundum erat, pila igitur sive calculus judicet ossa mea, id est, condemnet. Nam judicare cum sit verbum medium, tam absolvere quam damnare signisicat: sic Plaut. Men. I, I, 2. quo jam diu sum judicatus, id est, quo ut eam sum condemnatus. En autem confidentiam, quae ex bona Corneliae conscientiae oritur, notat, et frequentissime poetis usurpatur. Quod autem Passeratius, judicare in ossa, e Cicerone conatur probare, nihil agit. Nam ille c. 29. pro Domo, dixit: sacramentum in libertatem injustum judicare, quia causae liberales, ut nosti, solebant fere jurejurando decidi: nec hîc, ut ibi, accusativus adjicitur. Male praeterea sortita ad pilam refert, quia peccatur in fyllabarum rationem, nisi sequens in praecedentem brevem longam facere putavit. Tandem male etiam sortiri pilam putat esse educere nomen judicis ex urna in pila scriptum, quod ante eum amplexus est Beroaldus. Nam judex hîc certus erat, et calculus vel condemnans vel absolvens ex urna educi debebat. Caeterum vide num illud in retineri possit, et pro sortita legi sortito, ita ut insortito sit una vox, per mea divisa, ut saepe fieri solet: pila judicet ossa mea insortito. Qua re confidentia Corneliae mirum quantum augetur: dicit enim; si urna posita et sors subeunda est, per me licet hac praerogativa caream, et non sortita urna condemner. Nam ut consulto, inconsulto; honorato, inhonorato; audito, inaudito; ita et sortito et insortito usurpasse veteres videntur. pilam autem postea tabellam vocat; Quaelibet austeras de me serat urna tabellas, quia tabellae, et pilae sive calculi eundem usum praebebant. Vides, vir insignis egregie me et patientia tua abuti, et hariolari posse. Num tamen alius sensus elici possit dubito; nisi tu tot MSS. et tanta doctrina instructus, certiora, ut facies proculdubio, nos doceas. Amplissimus Ter Borchius, cui litteras, ut soleo, legendas dedi, nescit quando iter in Batavos fuscepturus sit; et forte republ. ita exigente paucis, forte plusculis diebus elapsis, illi sese accinget. Ubicunque tamen est singularem tui memoriam servat, et si praesens res tuas juvare nequit, illis absens quam maxime favet, quantumque humana industria fieri potest, ubi ad vos redierit, promovebit. Sed, vir Nobilissime, me quaeso doce, num stilus, quem elegantem judico, induxerit Joh. Gerh. Vossium, ut Sabini epistolas recentes faceret, quas tu fine Notarum A. Sabino adscribis. Haereo etiam in illo versu Propertii Assideant fratres. puto scribendum: Assideant fratres (Rhadamantus et Minos.) juxta Minoida sellam Eumen. et juxta sellam Minois Furiae. In generosis vestis honoribus interpretandis non satisfaciunt interpretes. Et denique dubito num verba Statii lib. 4. Silv. --- omniumque late praefecit stationibus viarum recte Lipsius ad Tac. interpretetur de viarum cura. Nam aliud videtur, praefici viis, aliud stationibus viarum: quae mihi sunt mansiones, in quas provinciales frumentum convehere debebant, uti ex variis locis patet. Quadrat id quidem valde cum praecedente versu, quo a Caesare arbiter sequenti annonae, id est, anni sequentis, datus dicitur, sed num Domitiani aevo usitatum fuerit in Mansiones frumentum comportare, ut et num alii mansiones vocaverint stationes,
page 687, image: s687non secus ac Graeci [gap: Greek word(s)], fateor me ea, qua par est, ingenuitate ignorare. Tu erranti comiter viam monstra, et quid de his locis sentiendum sit libere imperti. Vale, vir Maxime, et me amare perge. Davent. a. d. III. Kal. Jul. 1675.
EPISTOLA CCCCVII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
CAveto opineris, quaeso, quicquam perferri ad me posse, quod prius habeam acceptiusque suavissimis tuis literis. Quamquam non diffiteor caussas haud longe quaerendas tibi esse, cur aliter suspiceris, si ex responsi hac mei tarditate metiaris ipsa studia, ipsumque animi adfectum. Sed nuper in eo unice occupatum, Vir Ampliss. ut ex tricis permolestis, qua rei familiaris, qua fori, quamprimum memet expedirem, totumque transferrem ad Musarum castra, sacramentum religiose dicturus de deserenda nunquam statione, tot tantisque votis ac suspiriis desiderata pridem, ecce dum in portu navigare videor, oppressit me repentinus morbus, ac lecto diuturno adsixum praeclaria cogitationibus inopinato dejecit. Quapropter quod in rebus privatis ante Eidus Septembris nihil posse promoveri comperissem, sub quod tempus Proceres Hollandiae Hagam denuo sunt conventuri, consilium cepi de transferendo interea corpusculo, etsi satis etiam infirmo, in agrum Trajectinum, a coeli mitioris aura atque ipsa solitudine solatium ac fomenta valetudini, si possim, quaesiturus. Ubi locorum nunc positus scripta tua omni eruditionis ac leporis fruge cumulata, vir longe doctissimus ac utriusque nostrum perquam studiosus, Job. Geor. Graevius diebus proximus in manus mihi tradebat. Jamque quos ex iis profectus cepissem haec epistola ubertim te doceret, si Bibliothecae in ordinem redigendae facultas mihi fuiffet hactenus. Est enim opus inspectis libris compluribus, inter latebras cistarum adhuc reconditis, ut quae per nubem animo obversanter parum liquide, defecatum in modum tibi a me proponantur: cum tot jam per annos ab omni penore praestantium Scriptorum contingat excludi. A Carolo Dato, viro longe praestantissimo, ex Etruria literas habui proximis diebus, quae multae sunt in observationibus tuis collaudandis, quas tum primum ad se perlatas ille testetur. Si quid ad illum perlatum voles, ut et ad Emericum Bigotium in Gallias, tui aeque studiosum, opera mea quo minus utaris nihil impedit, quando ad utrumque ante hibernam tempestatem fasciculi nonnihil erit a me parandum. De Propertii loco sic habe, quem tu erudite, ut omnia, illustras. sed quam diu liquebit parum, urnam. Sive Aeaci hanc, aut etiam quamcumque, aut calculos etiam sortientes sive [gap: Greek word(s)], pilam a Latinis dici, haerebit mihi scrupulus, fateor. Video in codicibus normullis vindicet ossa, non judicet legi. Et sane judex judicet Propertiano genio parum videtur
page 688, image: s688respondere, itaque alterum malo. sed sic, ut totus minima mutatione sic restituatur
Aut si quis posita judex sedet Aeacus urna,
In mea sortitam vindicet ossa piram.
Aeacus judex vindicet ac animadvertat in piram, sortitam ossa mea, hoc est in me mortuam. Confidentiam hanc ab innocentiae suae conscientia mutuatur. Sic rogos pro mortuis etiam ponit initio Elegiae hujus
Obserat umbrosas lurida porta rogos.
Paucis tibi sententiam meam aperiendam duxi, ut eligas ipse quid malis. Fuerunt mihi super hoc loco, aliisque ejusdem Elegiae versibus, (est enim infinitis naevis aspersa passim) velitationes amicae per literas jam olim cum nostro Graevio, quando illi alias proponebam conjecturas, in quibus minus nunc mihi satisfacio. Torquebat etiam tum me versus ultimus ejusdem Elegiae, quem sic nunc scribo,
Moribus et coelum patuit: sim digna merendo,
Cujus honoratis ossa fruantur avis.
Scriptum fuit fuantur, vel ruantur una omissa litera, unde fecerunt vehantur. de Honoratis equis non persuadent interpretes. Honorati enim viri aut triumphales, aut certe primis in republica honoribus, ut consulari vel praetorio puta, perfuncti. ominatur Cornelia ob illibatos mores animam suam caelo deberi, ossa autem monumento Corneliorum inferenda, utroque autem loco majoribus suis fruituram. De Scipionibus ob merita coelo illatis vide vel Tullianum illud Scipionis somnium. Alterum locum ex MSS. sic in adversaria dudum redigere, ac Graevio nostro approbanti memini praeponere:
Assideant fratres juxta Minoida sellam, et
Eumenidum intento turba severa foro.
Illa quoque me torserant, de generosis vestis honoribus. et fuit cum castigarem, et tanti emerui generosos testis honores, ut ab Augusto fellam datam innuat pro funere, ac simul ad Scriboniam alludat matrem, quae Augusto fuerit nupta. sed de vestibus feminarum post duplicem partum aliquid videor legisse. Papinii locum de re annonaria videris recte cepisse. Vale, Vir eruditione praesignis. Vianae XIX. Aug. CICICCLXXV.
EPISTOLA CCCCVIII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S P D. Vianam.
HARPOCRATEM commentario illustratum ad te, Vir Amplissime, qui aliquid meas esse putas nugas, ea lege atque omine mitto, ut quae occurrent vitiosa, emendes atque excusata habeas. Carolum Datum et Emericum Bigotium, Viros in Gallis et Etruscis praestantissimos, mei studiosos esse non sine
page 689, image: s689summa voluptate et incredibili gaudio intellexi. Fecit corum humanitas et eruditio, quam non solum a te, verum et aliis accepi, atque adeo ex libris hausi, ut ausus sim ad eosj et Clarissimum Schefferum, ac Spanhemium, cum quo mihi familiaritas intercedit, litteras, unaque cum iis Harpocratem mittere. Fasciculos rogo, quia hanc provinciam suscepisti, recte deferendos cures, certioresque Viros praestantissimos facias, me eorum cultorem praecipuum esse, nec, nisi perspectam habuissem omnium humanitam, illam [gap: Greek word(s)] mihi fuisse sumpturum. Est et aliud exemplar, quod si Celsissimo Paderbornensium Principi, Litterarum unico Maecenati, vel alii, si votum illud majus est, quam quod in privatum cadere possit, mittere volueris, rem mihi facies gratissimam. Quae servas opuscula, lege, et emenda, atque, ubi commodum erit, non sine notis, quae mihi erunt gratissimae, remitte. In interiorem enim amicitiam admissum me esse censebo, ubi videro multa in iis inesse, quae tibi displicent. Quibus Propertium illustras mirifice placent, nisi quod pila, vide quam [gap: Greek word(s)] sim, arridet: sed alios eodem sensu voce ea usos esse adhuc quaero, nec quicquam certi statuo. Honoratos avos omnino amplector; de generosis testis honoribus dubito, quia sequens versus, nec mea de sterili. respicit liberos, et veluti causam reddat, quare meruerit generosos vestis honores. Sed tu haec omnia, vir Maxime, elucidabis; et si quid de vestibus matronarum illustrium ob faecunditatem mutatis in mentem veniat, quaeso mecum communices. Vale. Id. Octob. CICICCLXXV. Etiam atque etiam rogo, Commentarium in Apotheosin et Observationum libellos, non tamen sine notis, remittas, ea absolvere, atque ita hyemis taedia fallere constitui; poteris Graevii nostri opera uti, qui omnia recte ut curentur, providebit. Vale iterum, a. d. x. Kal. Nov.
EPISTOLA CCCCIX. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
INdustriae meae, quantula ea cunque est, fructum HARPOCRATEM non modo ad te, verum etiam ad alios viros praestantissimos, quibus summo opere innotescere, cum nemine enim, nisi cum Spanhemio amicitia intercedit, cupio, ante aliquot dies misi. Haec namque mea sola et praecipua voluptas, eumque studiorum, quae ab Humanitate nomen habent, fructum esse uberrimum et jucundissimum statuo, si detur absentes litteris adire, atque cum iis dulce commercium exercere. Quod si cura illa levis nimis et jejuna est, nec digna, quae gratissimo [gap: Greek word(s)] pensetur, tu, quaeso, Maxime Heinsi, pro mea erga te summa observantia, et nostra amicitia adjice verborum honorem, et quo in viros eximios animo sim, quibusque artibus a primis temporibus aefatis studium dederim, significa. Verbum hac de re non addam, ne videar voluntatem
page 690, image: s690tuam in dubium vocare. Sed quid censes de verbis Herodoti lib. III. C. 130. [gap: Greek word(s)]: id est, interprete Valla: Tunc earum singulae auream phialae thecam suffringentes Democedem donaverant tam amplo munere etc. Mihi equidem glaucoma oculis offusum est, nec illud vel Valla, vel Portus, vel Palmerius tollunt. Sed quid in mentem venerit, cognosce. Lego una voce [gap: Greek word(s)], ex compacto, ex composito, neque enim quid theca hîc faciat video. deinde [gap: Greek word(s)], caput submittens, caput inclinans, quod vel reverentiae causa, unde [gap: Greek word(s)] apud Lucianum pro venerans ponitur: vel forte metu faciebant, ne praesentibus Eunuchis alium virum a rege petulanter aspexisse possent accusari. [gap: Greek word(s)] autem [gap: Greek word(s)] dicit, quia aureos stateres continebat, quamvis sensus longe clarissimus foret, si legatur, [gap: Greek word(s)], possetque videri vox illa a praecedentibus litteris extrita esse.
In Fragmento Nemesiani, quod Janus Vlietius ex Longolio et Gesnero editioni Auctorum rei Venaticae adjunxit
Saepe ego nutantem sub iniquo pondere vidi
Mazonomi puerum, portat cum prandia cirro,
Quae consul praetorve novus construxit ovanti.
Quaero quid sibi veiit cirro: putoque legendum circo. Nam consul et praetor novus videntur illo tempore in circo epulas dedisse: docet hoc elegans locus in epistola Valeriani ad Aelium Xifidium praefectum aerarii apud Vopiscum in vita Aureliani cap. 12. idque plane probat, puer autem Mazonomi erit Maurus vel certe Afer, quia Mazices et similia gentium nomina ibi frequentia, et quia ejusmodi servos in deliciis non modo ex Suetonio, sed et aliis fuisse constat. Apud Frontinum, vide quam desultorius sim, lib. I. cap. 5. ex. 24. pro castra fecit, nescio an scribendum sit, castra cepit. Nam parte exercitus hostes cecidit, parte altera eorundem castra, quae reliquerant, occupavit. Apud Stephanum in V. [gap: Greek word(s)], pro [gap: Greek word(s)], legerem: [gap: Greek word(s)]. Nam ita apud Herodotum lib. IX. cap. 31. cujus verba etiam distinctione sananda sunt, vocantur. Et ipse Stephanus [gap: Greek word(s)] ait partem esse Aegypti, sed hujus ethnici non meminit; quod tamen et exstat apud Herod. lib. II. cap. 164. ubi non secus ac altero loco, [gap: Greek word(s)], non autem [gap: Greek word(s)] legitur. In V. [gap: Greek word(s)] lego, [gap: Greek word(s)], pro [gap: Greek word(s)], auctoritate Herodoti lib. IV. cap. 171. qui gentem eam [gap: Greek word(s)] vocat. In V. [gap: Greek word(s)], legitur [gap: Greek word(s)]: Atqui jam Italiae Crotonem laudavit: fallor aut legi debet [gap: Greek word(s)]; Nam in ea regione Crotonem etiam sitam esse docet Procopius libro I. H. Gothicae. Sed nimis diu otio tuo et patientia, vir eximie, abutor, mihique dies aliquot vel hebdomades potius consumendae forent, si quae in Stephano ejusque Fragmento, quod nuper a viris eruditis editum est, notata sunt, describere animus foret. Tu, quod commodo fiat, erranti comiter viam ostende, et Apotheosin, Observationesque, quas absolvere vehementer desidero, non sine censura, quae mihi erit gratissima, et notis remitte. Vale. Dav. a. d. VII. Id Nov. CICICCLXXV.
page 691, image: s691
EPISTOLA CCLXII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero S. P. D. Daventriam.
COlores mihi, fatcor, desunt, quibus procrastinationem litterarii officii apud te excusem, Cupere elegantissime. Adeo credibili majora sunt avocamenta, quibus debeo, ne epistolaris commercii partibus defungar apud te tanto tempore. Quid enim exoptatius contingat mihi, quid aut voluptatem aut fructum luculentiorem ferat, quam per litteras tecum colloqui de studiis communibus, quae ut amantur a me tenerrime, utcumque delibata leviter, sic tu regnum in iis possides, et late dominaris, ut certissimos profectus atque emolumentum grande possim mihi hinc polliceri jure optimo. Sed nescio quae fati malignitas tantum in rebus meis potest, ut cum videar supremam quodammodo manum diuturnis hisce, qua rei familiaris, qua fori molestiis jam imposuisse, aliae ex aliis tricae emergant praeter exspectationem, ac repentinae suboriantur, cui Hydrae profligandae nec Hercules ipse, credo, suffecerit. Verum desino querelarum, ne qui silentii diuturni culpam deprecari sine ulla circuitione debebam, ad ea confugiam, quae tibi fortasse parum ad rem videantur pertinere, ac longius quaesita esse. Apud me quidem certe eo virtutes tuae sunt loco, ut circumspicienti nihil caussae satis legitimae occurrat, ad obtinendam a te veniam delatae scriptionis. Sed omnem negotii odiosi Iliada coram malo ex me intelligas aliquando. Nunc ad Harpocratem tuum venio, quem tuum vere appello. Adeo concinne, erudite, feliciterque omni ex parte in hoc antiquitatis monumento enodando versatus illic appares. Et hoc quoque sensum calamitatis meae auget mihi, quod in ejus lectione non illam exhibere detur animi attentionem, quam scripto eruditionis reconditae perquam pleno debebam. Exemplaria libelli ipsius, cum ad Principem Paderbornensem, tum ad Carolum Datum, Ezech. Spanbemium, ac Emericum Bigotium quae mitti volebas, jam misi: addidi et exemplar de meo, quod Octavio Falconerio Datus curaret tradendum. Scheffero destinatum exemplar penes me haerere etiamnum pergit, interclusis ob haec bella itineribus terra marique in Septemtrionem. Penes me igitur libellus erit asservandus, dum major opportunitas adfulgeat. nam ne Tabellariis quidem nunc satis integrum est ultro citroque commeare. Porro ad Apotheosin Homericam quae annotasti perlegi satis diligenter Vianae nuper, nec quicquam offendi, praeter pauca rei minoris, de quibus aut coram, aut er litteras proxime tecum. Nam meae laudes, quod toto in libro frequentes occurrunt, agnosco beneficentiam tuam singularem, non meum meritum. Caeterum locus ille Statianus de Domitiano olim dolet altera vinci, nihil ironicum prac se fert, nec credibile lacessitum illum a Papinio Tyrannum
page 692, image: s692
Qui se tam bene vindicare posset.
Capio itaque simpliciter, lauream Poeticam Domitians lauro Imperatoriae victam concessisse. Tale illud Nasonis in Fastis,
Victaque concessit prisca montta novae.
Domitianum in juventute studio Poetico se dedisse complures testantur: hinc illud Martialis ad eumdem de Poetis,
Nos tua cum prior deliciaeque sumus.
Plura conferrem hujus argumenti, si libri essent ad manum. in Petronii loco videri scribendum, per Mysterla deorum, non ministeria puto signisicavi jampridem. Epici enim Poetac frequentes sunt in consiliis Deorum convocandis, et iis enarrandis, quae Junoni in aurem dieuntur a Jove. Haec Deorum mysteria ingens epico carmini ornamentum ferunt, ut et fabulae. Adeo quidem ut Plutarcho Poesis [gap: Greek word(s)] dicatur [gap: Greek word(s)]. quare vide ne et in eodem Petronii loco castigandum sit, per sabulosum sententiarum ornamentum. Ormentum contracte festinans scripserat librarius. inde tormentum factum, quod si toleremus nec humane, nec Poetice sit locutus Arbiter. Sed de hisce, ut dicebam modo, alias. Imago etiam prope antrum Apollinis, quae basi insistit et manu codicem versat, in Apotheoseos Homericae marmore, quemvis potuis alium, quam Virgilium designat. Itaque delendum id omne, quod aliud agens olim de Marone suggerebam. Alibi contextum Graecum allegas libelli a Jacobo Gothofredo editi, quem veterem orbis descriptionem ipse nuncupavit. cujus tamen contextûs auctoritas est nulla, quod ipsum Gothesfredum habeat auctorem, qui cum animadvertisset Latina ex Jureti membranis a Salmasio descripta, e Graeco videri translata, eadem Graece denuo convertit. In eodem marmore virgo illa, quae digitum globo intendit, Uranie videtur. qualis etiam exprimitur apud Fulvium Urstnum, in Familiis Romanis gente, quantum recordor, Pomponia: ubi Musarum omnium habitum, ut ab antiquis est expressus, agnoscas licet. Exstat et penes me magna pars horum gentis Pompejae numismatum, etiamplura quam exhibentur ab Urstno. Sed totam discrepantiam nummorum, puto, etiam Gorlaeus in supplemente ad Ursinum Sic designavit. In statuis denique porticus Justinianae, praelo jam pridem Typographico descriptis, Musarum imagines oecurrunt non paucae. In Propertium quod ausus sim nonnulla a me animadversa tui facere arbitrii, isti considentiae ut benigniter ignoscas, enixum te in modum obsecro. Tot enim jam annis exulo ab omni lectione veterum seriptorum, ut instituti sit non nisi temerarii atque inconsulti, si velim in hisce litteris fupra vulgus infimum me efferre. In explicatione loci illius de honoratis avis plus aequo indulgebam mihi, non enim coelum sibi patere voluit Cornelia, quod nimiae esset in semina siduciae, Sed eo et perveniri posse ingenti morum merito innuit. Quicquid sit, se dignam tamen statuit, cujus ossa majorum monumento inferri mereantur. Hoc certe voluisse Propertium sum certus, atque eo referendos esse honoratos avos. pro Fruendi verbo fortassis aliud quid ille dederat, quod quale sit, vix possium nunc divinare. De pila non obnitor, uti nec de generosa veste. In Herodoto, Nemesiano, Frontino,
page 693, image: s693Stephano, quae observas litteris posterioribus perplacent omnia, quibus ut reponam non nihil, en Epigramma apud Sueton. Augusto cap. lxx. cujus versilm ego primum numquam potui concoquere,
Cumprimum isiorum conduxit mensa choragum.
Isiorum, inquam, hoc loco prorsus inficete, quare opinabar Histrorum pro histrionum. Hinc Juppiter Histricus et similia. Istrorum primo erat exaratum. Forte et Scribendum
Cum mimum Histrorum conduxit mensa chorago:
Octavianus enim Choragus hujus mimi. Conduxit ambigue dictum; nam mimi et Hiltriones conducebantur. sed hîc voluit in unum esse conductos et congregatos. secundus versus videtur referendus ad Legem Malliam, nobis ignotam, ut alias plurimas, per quam frenabatur Hisrtionum licentia, ne deos ludicris obscoenioribus, praesertim mimis, immiscerent; quod id saceret ad contemptum religionis ac ludibrium. In alia omnia hîc loci interpretes. Versu ultimo malim etiam tholos quam thronos, quod vocabulum aevo meliore insolentius apud Prudentium demum ac aetatis ejus scriptores est in usu. Per auratos tholos Capitolium inteliige auratis templorum tholis conspicuum, ut ex omni liquet antiquitate. ipse Capitolinus sedes suas reliquit, conipecto impio illo ludicro. Haec pluribus, non quod pro certis habeam, quae produxi, sed ut veriora abs te eliciam. Hisce jam exaratis, tertias tuas ab apparitore vestro accipio, quando Viana proxime huc contendebam, Observationes et Apotheosim (hanc enim solam per angustias temporis perlegeram) Graevio reddidi. Vale, Hagae. x. Decemb. 1675.
EPISTOLA CCCCXI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
CArolum Datum, virum in Etruscis praeitantissimum, fato sunctum esse ex litteris, quas Antonius Magliabeauius ad Gronovium dedit, non sine singulari animi maerore intellexi. perspiciebam enim magnum inde graveque damnum ad Remp. Litterariam manare, et dolebam Harpocratem meum, quem tu, Vir Maxime, curaveras, Viro tam diligenter in Antiquitatis studio versanti, redditum non suisse. Est tamen quod ultimum vulnus leniat, quodque nullam aliam ob causam, ne forte censeas me laudis avidum esse, mitto, quam quia aliquid meas soles esse putare nugas. Scribit idem ille Magliabequius vir, quantum ex Gronovianis elogiis perspicio, eruditissimus, Magnum Etruriae Ducem, ubi ad eum delatus est, libellum tradidisse sibi perlegendum ut de eo judicium ferret; feque curas meas probasse, et multis laudibus apud Serenissimum Ducem prosecutum esse. Hanc fortunam expertus est Harpocrates, mihique illa calcar currenti subdet, ad alia luce donanda, et praecipue,
page 694, image: s694Apotheosin Homeri; cujus molem cum Typographi causentur, animus est, simul eam vel a te vel a Clarissimo Graevio recepero, recidendi, quae sinc fraude abesse, et in alium librum transferri possunt. Crucem mihi figunt versus Virgiliani [gap: Greek word(s)], Incipe parve puer risu cognoscere matrem etc. Quae viri praestantissimi, Bembi Nanaii, Josephi et Julii Scaligeri, Turnebi, Politiani, Iristani, et denique Laboratores notant, mihi nondum satisfacere potuerunt. Suspicabar nonnunquam hanc Virgilii mentem esse: Incipe p. p. risu cognoscere matrem, id est, ridentem, vel simul ac tibi arridet, quod matres facere solere, ut videant, num infans eas agnoscat, notissimum est, praecipue cum forma insieniores liberi sunt. Sic Juno Vulcano non arrisit, quia erat desormis, uti observat Servius: Incipe igitur puer matrem tuam ex ipso risu, quo tibi blanditur, cognoscere: Nam eum cui parentes non arrisere, vel qui formosus non est, nec Deus dignatus est mensa, nec Dea cubili, id est, non intererit Deorum consortio, ut Ganymedes, quem Jupiter mensae adhibuit, et Adonis, quem Venus cubili dignata est. Sed tu, Vir Magne, qui omnium poetarum genium perspexisti, quid tibi hoc de loco videatur, quaeso doce. Adderem alia, nisi valetudinis tuae curam haberem, cui te restitutum tamen esse gratulor: Vale Daventr. a. d. 5. Kal. Apr. CICICCLXXVI.
EPISTOLA CCCCXII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
IN iis, quas Decembri mense ad te exarabam, si tamen in manus tuas eae pervenerunt, nonnullas eram complexus super locis Petronii Suetonjique obscurioribus observationes, non quod eas ipse calculo meo possim approbare, sed ut a te certiora elicerem, Vir Amplissime. De mysteriis Deorum rem suspensam teneamus praestat. Videtur enim et vulgata scriptura posse defendi. Histros lingua Etrusca dictos histriones etiam Livius testatur. Throni vocabulum non memini occurrere apud Poetas aevi melioris: vel sic tamen nimium fortassis sim delicatus, qui in tholos id mutandum censuerim. In Apotheosi Homeri statuam basi insistentem ante antrum Apollinis opinor esse Pisistrati, optime de Homero meriti, cujus scripta in unum corpus collegit, quod per codicem illum, quem manu tenet, videtur indicari: non enim volumen est, quale in statuis oratorum exhibetur, quo breviora scripta comprehendebantur. Sed haec in transcursu. Super Virgiliano loco, quem postremae tuae tangunt, quid in scriniis meis adnotaverim non satis recordor. Domum reversus excutiam, et si quid conferre possum lucis loco perplexo, non intermittam tuis desideriis id dare. Harpocratis exemplar Cl. Bigotius accepit, meque serium rogavit in modum, ne quid intermitterem tibi testatum facere, munus illud fuisse sibi longe acceptissimum. Destinatum etiam Schessero exemplar amico
page 695, image: s695in Sueciam perferendum tradidi: quod Spanbemio debebatur, missum a me quidem in Britanniam est, sed ipso Spanhemio inde profecto, cum Londinum pervenisset, inter domesticos Oratoris nostri direptum esse videtur. Certe ab illo quaesitum inveniri non potest. Quotiescumque compellare me tuis litteris non habebismolestum, Vir Amplissime, eas aut Graevio nostro, aut Elzevirio curandae permittantur, praesertim absente Illustri viro Heurico Ter Borghio: cum enim compellationes tuas et perhonorificas habeam et longe jucundissimas, fraudari me iis tabellariorum incuria, quod non semel jam evenit, fero molestissime. Vale, et me tui inprimis studiosum solito adfectu complecti, li mereor, perge. Hagae Com. 22. Maji. Gregor. 1676.
EPISTOLA CCCCXIII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
VIx dici potest, quantopere gavisus sim, postquam ex Amplissimo Ter Borebio te, Litterarum fugientium unicum columen, non modo [gap: Greek word(s)] intellexi, verum etiam litteras ad me dedisse, quas maximi semper facio, tum quia singulari eruditione semper refertae sunt, egoque nunauam ad eas legendas accedo, quin abeam doctior. Harpocratem sedulo et diligenter curatum esse, habeo gratias, quas possem, maximas, et multis nominibus laetor eum Bigotio, viro summo, non displicuisse. Ad Amplissimum Spanhemiun, simul Noviomagi, quo ex toto nostro orbe Legati confluunt ad pocem inter tot et armis et animis infestis depugnantes Principes fundandam, intellexero esse, aliud exemplar vel mittam, vel ipse feram. Deorum ministeria apud Petronium interpretabar deDiis, qui gravibus rebus intervenire et fingebantur et putabantur, qui vel consilia hominibus dabant, vel iis auxilio erant, vel poeuas ab iis sumebant etc. quales in carmine Petroniano, quod ad formam praeseriptam compositum est, Pluto, Fortuna, Venus, Pallas, Mars, Phoebus, Diana, Hercules, Discordia. Tormentum sententiarum non video, quomodo commode explicari possit, quare facile amplector tuum illud ornamentum. Versus Anonymi apud Suetonium obseuri semper mihi visi sunt: placet mimus Histrorum (quam vocem Valerio Maximo etiam recte restituit Pighius lib. 11. cap. 4.) et vulgatum istorum nimis frigidum videtur, ut vel patet ex verbis coenat adultetia, quod pantomimorum, uti nosti, vel Histrionum proprium est. pro Mallia nonnunquam putavi refingi debere Manila, et reserebamad legem, quam apud Liv. lib. XXXIII. cap. 42. ex emendatione Sigonii, cui adsentitur Cronovius, tulit P Manlius de Epulon. bus creandis. Cum enim Epulones facerent epulare ludorum sacrificium, et coenas proculdubio Diis, qua erant superltitione, apponerent, videri posset et alia huc pertinentia eandem per legem statuta esse; sed nihil certi desinio, in poemate praeseitim, ut recte judicas, a non magni
page 696, image: s696nominis poeta facto; tholos tamen pro thronos non displicet, Si quid de intricatis Virgilii versibus certi statuas, communices mecum rogo. Clarissiraum Rycquium laetor Servio, Grammaticorum facile principi, medicas manus admovere, et virum tam eruditum hoc Augeae stabulum purgare animum induxisse. In Bibliotheca hujus urbis publica exstat vulgatus MS. quem propediem Amplissimus Ter Borchius, prout recepit, ad eum mittet. Gronovius Priscianum cum perantiquo Codice confert; Perizonius aliquid de praenominibus, nominibus, et cognominibus Romanorum molitur; nosti juvenis ingenium, et quam vere eo discipulo gloriari possim. Ego Observationum quinque libros, uti nec paenitendam sexti partem absolvi, qui, ubi ultimam manum recepit, Dissertationem de Actibus et Scenis Terentianis, nec non alias aggrediar. Sed cum mihi in Observationibus interdum cum Viris Eruditissimis res sit, unicum locum arbitrii judicique tui faciam. Ex Capite 6. Lib. III. Pomponii Melae Vir Magnus probare conatur Vectim insulam etiam in sinu Codano fuisse. Nunquam ego illi sententiae manus dare potui, et neminem Geographorum, quos equidem vidi, veterum inveni, qui idem memoriae mandaverit. Rescribo igitur apud Melam: Septem Aemodae. contra Germaniam Vecta. In illo sinu, quem Codanum diximus, ex insulis Scandinovia, quam adhuc Teutoni tenent, ut magnitudine alias, ita faecunditate antestat. Levis tantum additur distinctio, et pro ex iis feci ex insulis, quod, quia librarii voces fere contrahebant, per ins vel isls videtur scriptum, et inde factum esse iis. Sed illud ex iis si retinemus, sententia erit manca et hiulca. Nam nihil praecedit, ad quod referri possit. Nulla igitur Vectis in sinu Codano. Adducitur tamen Ptolemaeus, et pro [gap: Greek word(s)] apud ipsum scribitur [gap: Greek word(s)] sed, si dem locum corruptum et ita emendandum esse, nulla tamen ex mente Ptolemaei, erit Vectis in sinu Codano. Nam illi haec insula describitur inter Orcada promuntorium Scotiae vel Albionis, et insulas Orcadas. Vide loca, et, si tanti, judica. Alia firmandae opinioni meae addere possem, sed temporis tui rationem habeo. Illud tamen addam, non displicere veterem scripturam, si distinguas: Septem Aemodae contra Germaniam projectae. et deinde legas. In illo sinu... ex insulis Scandinovia. Rationes reddo in Observationibus, in quibus et aliorum hoc de loco opiniones examino. Vale, Vir Maxime, et me non modo solito amore complecteris, sed saepissime tuis, id est eruditissimis litteris convenias, etiam atque etiam rogo. Dav. pr. Id. Jun. CICICCLXXVI.
EPISTOLA CCCXIV. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
EPistolis meis qui pretium abs te nonnullum poni testeris, quas hîc locorum, omni praesidio libronim, omni Musarum contubernio destitutus,
page 697, image: s697solitus sum familiariter atque aliud agendo exarare, nulla eruditionis fruge spectandus, prodis tu quidem, ut semper, cum facilitatem summam, tum singulare mei studium, Vir Amplissime. Nec tamen ita mihi blandior, ut qui in aliis omnibus tibi libentissimus subscribo, hîc manum porrigam. Intelligo enim ac capio, mihi crede, quam iners mihi vita fluxerit a prima jam adolescentia, dum aut valetudo interpellans identidem studiis incumbentem, aut peregrinationes assiduae cum vita aulica ac publicis negotiis concurrentes, aut denique lites annosae tricaeque forenses cum curis rei familiaris permixtae, me totum alio convertunt, ac ingratis occupationibus oppressum tenent. Sed isthaec querela non est hujus loci. Cl. Virum Ezechielem Spanhemim concilio oratorum apud Noviomagos interfuturum vix est ut rear. Ita quidem fixum sedebat pridem Electori Palatino, verum is sententiam mutasse postmodo ferebatur, nescio quam vere; quo magis indignor Harpocratem tibi atque illi in itinere Britannico periisse. De Deorum mysteriis apud Petronium nulla nobis erit disceptatio, cum et ipse de iis dubitem. Suetonium amici nostri dum forte non ita nuper evolvo, epigramma se ingessit mihi, quo coena illa Augusti [gap: Greek word(s)] perstringitur. Ejus complura, ipsum praesertim initium obscurum atque mendosum mihi videbatur. nunc gaudeo opinionem meam tuo judicio confirmatam esse, de Mallia sive Manlia, quod ibi occurrit, (nam haec in codicibus vetustis promiscue, ut scis, confunduntur) subodoratus sum, praeter mentem interpretum, de lege aliqua, in quam convictu illo esset peccatum, intelligi debere. Quid tamen legis hoc esset, omni scriptorum, quos consulerem, copia defectus, haud satis perspiciebam. Tu nunc haerentem hoc in vado expediisti feliciter, dum ostendis ad legem P. Manlii de Epulonibus id esse referendum, ut illius epigrammatis nunc plana ac perspicua sint omnia. Manliam pro lege Manila dici non est sine exemplo: sic apud Papinium in Silvis lib. V. protreptico Crispini, ni fallor,
--- Succinctaque judice multo
Surgeret, et castum vibraret Julia fulmen;
legem Juliam de adulteriis designat. In Pompeji loco perdifficili rem acu tetigisse mihi visus es. plura volebam, sed spe per Graevium nostrum facta, mox fore, ut ad nos excurras, in congressum nostrum quicquid restabit confabulationis differemus. Vale, 20. Jun. 1676.
EPISTOLA CCCCXV. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
PRaestantissimus juvenis Jacobus Perizonius fidei meae commisit libellos, quos ex bibliotheca Amplissimi Hogersii tibi, Vir Maxime, comparavit. Ceperam initio consilium eos ad te deferendi, sed cum in Aquilonarem, quaeque minis Boreac venti exposita est, Hollandiam excurrere debuerim, ab ea sententia
page 698, image: s698depulsus perquam invito sum. Veniam tamen, si modo potero, in complexus tuos; et quia librorum desiderio te suspicabar teneri, omnes Elzevirio quod te jussisse Perizonius affirmavit, tradidi, qui recepit se diligenter et summa cum fide eos curaturum. parvo pretio destinavi mihi Onuphrium de R. R. in quo P. Victor et S. Rufus de regionibus Urbis Scriverii manu multis locis correcti et illustrati sunt, ut et C. Plinii Epistolas cum binis MSS. iisque optimis, Oxoniensis Bibliothecae collatas. Auctorem legis Malliae vel Manliae tibi placuisse gaudeo. Sed dum per steriles Velaviae arenas et damnatum erica solum vehor, variaque, ut fieri amat, putarem, Cynthius aurem vellit et admonuit, me nonnulla de Nemesiani fragmento ad te olim misisse. Rescribebam recte, vel te judice, circo pro cirro: Verum in explicatione [gap: Greek word(s)] Mazonomi haerebam. Nunc mihi nullum dubium, quin Mazonomus sit lancis capacioris genus, in qua escae deferebantur; quo sensu Horatio lib. II. Sat. ult. Varroni lib. de R. R. et Polluci usurpatur; per ovantem circum insuper intelligo populum laetum et hilarem, propter epulas a novo Consule vel Praetore illi in Circo sedenti more usitato exhibitas: Vale plurimum, raptim Hornae a. d. XV. Kal. Sept. CICICCLXXVI.
EPISTOLA CCCEXVI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
EO ipso, quo Amplissimus Ter Borchius decessit, die, litteras plenas humanitatis et summae erga me benevolentiae a Clarissimo Scheffero accepi, una cum nitido et eleganti libello, De Tribus Orbibus aureis in Scania repertis, quo praeter Antiquitates patrias, varia Auctorum loca, in quibus explicandis aqua haeret Eruditis, illustrat. Rogat me iis majorem in modum, ut verbis suis amantissimis te, Vir Maxime, salutarem, et licet post non unas suas (reddo tibi verba ejus) nullum habuerit a te responsum, illud tamen calamitati temporum, et infestis a milite viis adscribit. Provinciam suscepi perlibenter, tum quia commode sese offerebant Legati Ordinum nostrorum, interque eos Amplissimus Steenbergius, qui ut intersint digerendis sumptibus belli, Hagam proficiscuntur, tum quia facere non poteram, quin tibi gratias agerem, quod tam diligenter Harpocratem curaveris, eaque opera mihi virum. Doctissimum et Borealis plagae decus conciliaveris. Aderat autem epistola pusilla Rumphii cujusdam Lingua Belgica exarata, qui me rogat, ut quicquid Scheffero, amico communi, destino, ad ipsum mittere velim. sed cum dubitem, num hic Ordinum Foederatae Belgicae nomine Holmiae, rempublicam curet, numque idem sit, qui Lutetiae Parisiorum Oratori Borelio a secretis fit (nam eodem ille nomine erat) doceas me quaeso, commodo quod fiat tuo, quis hic Vir sit, quam personam tueatur, et qua via litterae ad eum tuto deferri possint. Vale,
page 699, image: s699Dav. Kal. Nov. CICICCLXXVI. Amplissimum Ter Borchium alteras meas tibi reddidisse puto. Vale iterum, Vir maxime, et Cuperum, quod facis, amare perge.
EPISTOLA CCCCXVII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
CUm pedem domo extuli, et in Batavos profectus sum, nihil quicquam antiquius habebam, quam ut Hagam Comitis excurrerem, et te convenirem. Sed partim amicoium, quorum in potestate eram, agmen, partim Pluymerius, qui fidem faciebat te nescio quo profectum esse, me ab hac sententia perquam invitum dejecerunt. Vix dici potest, quam aegre tulerim hominem eum, uti arbitror, deceptum mihi imposuisse, et quanto desiderio expetiverim congressionem nostram. Proponebam mihi ob oculos singularem, illam benevolentiam, et non obscura in me studia, eximiam eruditionem, et te facillime varia Apotheoseos loca, in quibus ipse haereo, nova luce perfusurum, meque maximos doctrinae tuae fructus praesentem capturum perspiciebam. Legisti eam, quantum video, Vir Summe, sed quod restat, [gap: Greek word(s)] mone audacter, et quae punctum tuum ferre non possunt annotata. Caeterum cum soleam aliquid [gap: Greek word(s)] litteris semper miscere, et auctorum loca ad amicos perscribere, de quorum sensu dubito, veniam dabis, si cum Terentiano Critone antiquum obtineam. Pace igitur quod fiat tua, Ovidii loca aliquot, quae mihi semper obscuriora visa sunt, in medium afferam, Epist. VI. Heroid. vs. 601.
Per tumulos errat passis discincta capillis,
Certaque de tepidis colligit ossa rogis.
Vir Magnus rescribit, curtaque; sed ego puto vulgatam optimam esse, et veneficas non promiscue omnia cadaverum ossa collegisse, sed habuisse eorum delectum, et elegisse certa, quae sc. arbitrabantur plus artem adjuvare potuisse: cur enim non idem in hominibus, quam animalibus observaverint? Medea apud Ovid. lib. VIII. Metam. multis rebus, insuper addit Ora caputquo novem cornicis saeculap assae. Epist. XIII. vs 84.
Sed mihi tam faciles unde meosque Deos?
Rescribo, meisque, nimirum comitibus, pro quorum salute paulo ante Medeam etiam rogat,
O Virgo, miserere mei, miserere meorum.
Epist. XVI. vs. 25.
Perstet, et ut pelagi, sic pectoris adjuvet aestum;
Deferat in portus et mea vota suos.
Elegantiori sensu videbatur scribendum; praestet; ita Epist. praeced. extrema:
page 700, image: s700Solve ratem: Venus orta mari mare praestet eunti; et lib. XI. Metam. vs. 748. praestatque nepotibus aequor. Ep. XX. vs. 206.
Sacra pharetratae cum facis ipsa Deae.
Dicit Ovidius eam non modo adstitisse sacrificio, sed etiam sacrificasse; vel lego; dum facit ipsa Deae. ipsa enim mater, cui omnia ut narret, paulo ante rogat; matri licet omnia narres, et eam sacrificasse patet ex vs. 93. Epistolae sequentis,
Dumque parens arat votivo sanguine tingit;
Festaque fumosis ingerit exta focis.
Ead. Epist. vs. 255.
Quoid contigerit, cum jam data signa sonabunt,
Tinctaque votivo ---
Conjiciebam rata; non secus ac Ep. XVI. vs. 90. Regius agnoscor per rata signa puer. Ead. Ep. vs. 12.
Invenies illic id te spondere, quod opto,
Te potius, Virgo, quam meminisse Deam.
Suspicor scribendum pepigisse; altera lectio fabricata videtur ex vs. 224. Epistolae sequentis; Et cupies illud non meminisse Deam: sane meminisse in priore versu, qua sum oscitantia, vix capio. Epist. XXI. vs. 205.
Si mihi lingua foret; tu nostra justius ira,
Qui mihi tendebas retia, dignus eras.
Vir Doctissimus emendat, si me digna forem; sed ego arbitror scribendum; Si mihi digna foret; nimirum ira. Lib. III. Amor. Eleg. VI. vs 103.
Nescio quid spectans, Acheloon et Inachon amnes,
Et potui nomen, Nile, referre tuum.
Sensum horum verborum esse arbitror. Nescio ubi mens mea fuerit occupata, vel quid in animo habuerim, quod tibi, qui es ignobilis et hibernis collectus aquis, narrarem amores Acheloi, Inachi, et Nili fluviorum celeberrimorum, hinc est quod paulo ante dick:
Jactasse indigno nomina tanta pudet.
Vide, Maxime Heinsi, quam egregius ariolator sim, et quam vere illud Ciceronis in me quadret, Qui semel verecundiae fines transgressus est, eum naviter oportere esse impudentem. Neque enim satis habeo epistolam scribere, ejusque lectione seria tua negotia impedire, sed et tot dubia (ni meus mihi stupor imponat) moveo, ut rubore suffundar, quod tibi onus imponere audeam ea examinandi. Sed hos fers benevolentiae, humanitatis et voluntatis, qua Cuperum amplecteris, fructus. Vale, Vir Nobilissime et me amare perge; Davent. a. d. VI. Id. Nov. CICICCLXXVI.
page 701, image: s701
EPISTOLA CCCCXVIII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
COnstantius Rumpfius, de quo scire nonnihil cupis, Vir Amplissime, is ipse est, quem tu suspicaris, mihi aproceribus nostris in aula Suecana successor datus, et per me conciliatus Scheffero. Caeterum voluptate multa me perfudit nuntius perlati ad hunc ipsum Schefferum libelli tui, quem in Sueciam perferendum Mortanio tradideram. Ad ipsum Schefferum scripsi non semel, quodque misi etiam animadversa magni Scaligeri et mea in Julium Obsequentem jam poene annus est, quae periisse in via invitus audio; cum ad Rumpfium tamen perlata esse sim certus. Pari fato libellus Viri Clarissimi de tribus orbibus est functus, quem cum ab eo Rumpfius, si quid ipsi credimus, ad me mittendum acceperit jamdudum, miseritque, tamen mihi haud quaquam est redditus. Litteras Scheffero destinatas, si ad me miseris, meis additis explorabo viam, qua Upsaliam perferantur, etsi haud ullam novi satis certam, nisi forte per fratrem ipsius Rumpfii, qui Principi Arausionensi est a mediana, nec Schefferi Observationes Academicas, aut Lapponiam, aut Obsequentem Julium vidi hactenus. quod si ex te rescierit, multum equidem tibi sum debiturus. In Petroniano loco, pro illis fabulosum sententiarum ornamentum, vide ne Arbiter ipse dederit potius, fabulosum commentum. Tormentum certe absonum hîc loci videtur. Pro tuis ad Nasonem Observationibus gratias ingentes uti par est, ago. mihi enim inter tricas domesticas jactato jampridem insolitae coeperunt esse hae deliciae. Pleraque certe placuerunt mirifice, quo magis te exhortor, ut saepe mihi lautitias similes apponas. Epistola Acontii vs. 12. meminisse in pepigisse ut mutetur parum videtur necesse. volebat enim credi Acontius perjurii poenas Dianam memorem ab illa exigere: hinc ipsa Cydippe initio Epistolae, utque jubes credi memori te vindicat ira. sed nec vs. 25. data signa videntur sollicitanda. nam tubae usus in sacris: ut Metam. fabula Atalantae, signa tubae dederant. Vale. Hagae Com. 22. Novemb. 1676.
EPISTOLA CCCCXIX. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
ESt quod serio gaudeam, plerasque conjecturas meas placuisse: explicationem tuam datorum signorum, ut et [gap: Greek word(s)] meminisse ambabus, quod ajunt, manibus amplector, et irascor mihi ipse, quod verum verborum eorum sensum nullus viderim, quem vel [gap: Greek word(s)] sonabant, et quod opto me docere potuissent, sed
page 702, image: s702homo sum. Sunt et alia mihi in Ovidio tuo notata, quae, quia intelligo qualemcunque meam diligentiam tibi non displicere, alio tempore mittam. Nunc ecce tibi quaestionem, ex qua me vix extrico: Notum est temporibus Alexandri Severi Mammaeae filii, floruisse Pisandrum Larandensem. Hic historiam versibus conscripsit libris sex, quibus titulus fuit, [gap: Greek word(s)], vel [gap: Greek word(s)], non quia Jovis et Junonis tantum nuptias celebrabat, ut video censere Aemilium Portum et Gerhardum Vossium, sed quia a nuptiis illis incipiebat, et ad suum usque tempus historiam, quae maximam partem sabularis erat, deducebat. Locus hanc in rem elegantissimus et Viris Eruditis omissus, exstat apud Macrobium Lib. v. Sat. Serm. cap. 2. quo docet, quae Virgilius in Aeneidem suam e Graecis transtulerit: Vel quod eversionem Trojae, cum Sinone suo et equo ligneo caeterisque omnibus quae librum secundum faciunt, a Pisandro paene ad verbum transscripserit? Qui inter Graecos poetas eminet opere, quod a nuptiis Jovis et Junonis incipiens universas historias, quae mediis omnibus saeculis, usque ad aetatem ipsius Pisandri contigerunt, in unam seriem coactas redegerit, et unum ex diversis hiatibus temporum corpus effecerit? in quo opere inter historias caeteras interitus quoque Trojae in hunc modum relatus est. Quae fideliter Maro interpretanda, fabricatus sibi est Iliacae urbis ruinam. Vides procul dubio, Amplissime Vir, quid me male habeat; nam si Pisander hic vixit Alexandri Severi tempore, nullo modo Virgilius ex eo libri secundi argumentum sumere potuit. Nec alii tempori hunc auctorem adscribendum esse docebit non modo Suidas in v. [gap: Greek word(s)], sed et altero, quo tradit Nestorem patrem ejus sub eodem Impp. floruisse, et scripsisse [gap: Greek word(s)]. Quid igitur dicemus, an Macrobium tam turpiter errasse, et cum ille a Virgilio sua mutuatus sit, putasse Virgilium ab hoc desumpsisse, vel potius Suidam satis oscitanter Larandensi Pisandro tribuisse, quae sunt vel [note: Idem censet Kusterus ad Suidam. vid. et Hygin. Astron. Poet. 11. 24.] Camiraei, vel alterius incogniti? Extrices me ex hoc aestu, et si quid tibi praeter haec de Pisandro Larandensi, cujus nescio an fragmenta exstent apud Scholiastem Apollonii, compertum sit, significes rogo. Gronovius litteras accepit ab Anton. Magliabequio, quibus nomine Stephani Cosmi Generalis patrum, vel De' Padri Somaschi (qualis hic ordo sit ignoro) et Oratoris Serenissimae Venetorum Reip. invitatur ad Litteras nostras publice Patavii docendas, et Clarissimi Ferrarii, qui emeritus est, provinciam suscipiendam. Quid decreturus sit nondum satis constat; auguror tamen eum patriam praelaturum Italiae, et gratias acturum illis, qui propensa adeo in eum sunt voluntate. Quas ad Rumphium dedi, cures peto. Inclusac illis aliae sunt ad Schefferum, cujus Lapponiam, et Lectiones Academicas Amstelodami mihi comparavi, quo magis miror illa te nondum vidisse. Vale, Vir Magne. Dav. Kal. Dec. CICICCLXXVI.
page 703, image: s703
EPISTOLA CCCCXX. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero S. P. D. Daventriam.
QUas tu ad Rumpfium ac Schefferum in Sueciam mittendas mihi commisisti, eas ego Rumphii ipsius fratri quam primum tradam, ut cum in promptu habebit occasionem opportunam, qua tuto perferantur eae, quo destinatae sunt, hanc ne quid negligat. Nodus ille, quem mihi proponis extricandum plus quam Gordius ac Herculaneus videtur. Locum Macrobii de Pisandro singularem mirum equidem est fuisse neglectum praeteritumque ab iis, qui de Poetis Graecis ex professe aetate nostra egerunt. Ex eo colligas licet, plures fuisse Pisandros, quorum scripta videantur confundi. Nec credibile est, Macrobium, qui sua paene omnia transcripsit et mutuatus est a viris sese doctioribus, tam turpiter lapsum esse, ut Pisandrum Larandensem, quem alii omnes Alexandra Severo coaetaneum faciunt, Virgilio velit vetustiorem. Nec fieri potuit ut is ipse Larandensis, si poema suum exorsus a nuptiis Jovis et Junonis, omnes historias, quae mediis saeculis usque in aetatem suam contigerunt, uno eodemque complexu, tam diffusi argumenti opus, sex libris absolverit. Nam ut Troica omittamus, a nuptiis Veneris et Anchisae, Hesiones et Telamonis, ut Thebaica a Cadmi et Harmoniae copulatu, ut quae Argis ac Spartae perque omnem Achaiam gesta sunt ab Inachi temporibus, quaeque. Attica in ditione post Aegei et Aethrae nuptias, ne quid altius adscendamus, quam multa gesta sunt alias per civitates perque insulas Graeciae, quorum singula justo poemati argumentum dederunt. Solas metamorphoses VIX XV. voluminibus complexus est Naso. Ut demus tamen numerum esse augendum in libris [gap: Greek word(s)] Pisandri, haerebit tamen difficultas, quî Maro excidium Trojanum mutuari potuerit e scriptis illius, qui vixit sub tempore Severi Alexandri. Itaque reprimo me. Tu vero, Vir Celeberrime, me doceas velim, qui sint Apri gausapati in fragmento coenae Trimalchionis, apud Petronium. obsonabat apros gausapatos tanquam rex: cur non apros praetextatos idem nobis apponat? Apud Leidenses occupantur typographi in describenda Graecia Palmerii. Roma accepi nuper elegantissimam orationem Steph. Gradii, qua parentavit Rasponio Cardinali, ejus denique poema ex quisitum, quo cladem patriae suae describit. De Perizonio nostro diu est, quod nihil audio. Salveant amici, quaeso, ac in his amplissimus Terborchius, si vobis adest. Hagae Comitum 15. Jan. Grego. 1677.
page 704, image: s704
EPISTOLA CCCCXXI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
PErlectis ultimis, quas mihi Amplissimus Steenbergius tradidit, litteris tuis, laetabar nonnullas sententias meas et emendationes a te probari, eoque magis, quod ostendebas haud ingratum tibi fore, si plura Sulmonensis vatis loca mitterem, de quorum explicatione vel dubitarem, vel quae emendanda censerem. Non potui tibi, Vir Maxime, hoc negare, tum quia animus mirabiliter hoc studiorum genere recreatur et refocillatur, tum quia lite vacant aures, et lingua publico docendi munere. Accipe igitur, quae, abitum adornante Amplissimo Ter Borchio, prout in mentem venerant; chartae illevi. Epist. Heroi. XXI. vs. 165.
Projicit ipse suas deducta fronte coronas,
Spissaque de nitidis tergit amoma comis.
Suspicabar scribendum esse,
Projicit ipse sua deductas fronte coronas.
Nam deducere est aliquid aliunde avellere, quomodo deducere vostem legimus lib. III. vs. 479. Metam. et deducere corpore febres apud Horatium lib. 1. Ep. 2. Lib. 1. Am. El. VIII. vs. 28.
Stella tibi oppositi nocuit contraria Martis,
Mars abiit: signo Venus nunc apta tuo.
Aliae Editiones exhibent suo, quod mihi solum verum videtur, ut sensus sit; Venus nunc stella sua tibi prospera praedicit, spondetque ex sententia tibi omnia eventura; et ita signa pro stellis initio Fastor. libri primi, Lucretii, cui et aether propterea signifer vocatur, et alibi. Eleg. XIV.
Non anus Aemonia perfida lavit aqua.
Suspicabar nonnunquam veneficas non modo herbis Thesselicis, verum etiam ejusdem regionis aqua usas esse ad veneficia, atque hinc hunc locum esse interpretandum. Eleg. IX. lib. 11. vs. 35.
Fige puer, positis nudus tibi praebeor armis,
Hic tibi sint vires, hîc tua dextra facit.
Cupidinem advocat poeta, eumque audacter hortatur ut feriat: sed illud facit hortantis nequaquam est, verum frigidum plane; arbitror scribi oportere, face, id est, fac, ut tibi in meo corpore etc. sint vires, fac hîc sit tua dextra et fortiter feriat; ita Ep. XIII. vs. 44.
Producetque virum; dabit et mandata reverti:
Et dicet, Referas ista face arma Jovi.
Lib. III. Amor. El. 7.
Aut te trajectis Aeaea venefica lanis.
Interpretes, quos vidi, explicant de lanea imagine; sed mihi videntur licia debe
page 705, image: s705intelligi, quorum in incantationibus multus usus, uti patet ex hoc Virgilii Ecl. 8.
Terna tibi haec primum triplici diversa colore
Licia circumdo.
Nec non Petroniano isto: illa de sinu licium protulit varii coloris filis intortum: et trajecta lana mihi est eadem, quae intorta, quia intorquendo trajiciuntur, et sibi invicem junguntur. Sabinus Ep. 11. vs 74.
Si modo mens eadem, nec quod sit jam mihi dives
Regia Cecropia non minor arce, movet.
Demophoon sibi ait esse regiam non minorem arce Cecropia, quam tamen ipse obtinebat, uti ex epistolae initio patet; deinde Phyllida alloquitur; quare rescribo, tibi dives id est, Tu Phyllis es unicum mihi auxilium, si modo eadem tibi, quae olim mens et eadem voluntas, nec te retrahit regia dives, quaeque non minor est Acropoli Athenarum, quam ego teneo. Quid de his minutiis, ut et quaestione nuper posita, unde me vix extrico, vel Pisandro Larandensi Suidaeque et Macrobii verbis videatur tibi, Vir Eximie, majorem in modum rogo significes. Arbitror enim ad te meas, quibus junctae erant ad Rumphium et Schefferum litterae, Clarissimum Ter Borchium, cui redditae sunt in itinere et domum reduci, recte, prout affirmavit, curasse, Vale Dav. a. d. XI. Kal. Feb. CICICCLXXVII.
EPISTOLA CCCCXXII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
PRoxime copiosas ad te dabam super locis nonnullis Arbitri Petronii male adfectis, Vir Amplissime, nunc ad eas rescribo, quas Henricus Terborchius, vir ornatissimus, ex illo. mihi tradebat. Deducta fronte apud Nasonem Epist. XXI. vs 165. contrarium videbatur [gap: Greek word(s)] subducta fronte, subducto vultu. postea opinatus sum legi oportere, adducta fronte, quae aliis est frons adstricta. Nec propterea tamen rejiciendam censeo tuam conjecturam de deductis coronis. Amoris VIII. 28. signo nunc Venus apta tuo, pro suo, errorem reor esse typographicum. Eleg. XIV. de Haemonia aqua locus est subobscurus, ad quem nonnihil curis secundis annotavi, cujus nunc non recordor, qui ne Nasonem quidem habeo in promptu, adeo primus studiorum impetus in me refrixit. lib. 11. El. IX. 35. legendum, huc tua dextra facit. lib. 111. El. VII. in illis verbis, Aut te trajectis Aeae Venesica lanis, multum discrepant vetusta exemplaria, ut in annotatis meis sum testatus, sic tamen ut castigatiora, aut vulgatum tueantur, aut ranis agnoscant pro lanis. Licia illa, quorum Maro et Petronius meminerunt, ad Magicum Rhombum sunt referenda, nec locum hîc habent, deinde trajectas lanas pro intortis dici posse vix est, ut opiner. Duplex erat defixio magica apud Vetetes,
page 706, image: s706unde postea defigere pro devovere usurpari coepit. Aut enim acu pungebant imagines laneas cereasve, aut e lino formatas eorum, quas devovendos sibi proponebant, additis incantamentis: aut nomina eorumdem descripta nunc in pugillaribus tabellis, nunc in membranis vel laminis plumbeis stilo atroci confodiebant. Atque eo referendus videtur hic Nasonis locus, ac propterea legendum una addita littera, trajectis lamnis. nonnunquam et incondita ipsarum devotionem carmina his laminis inscribebant. Quo trahebam ista Apuleji Metam. III. de laminis ignorabiliter litteratis. sed quod praecipue ad rem facit, Germanici nomen plumbeis tabulis cum insculptum narrat Tacitus II. Ann. c. 69. de hac magica defixione est capiendum, quod et ipsum Dio confirmat, ubi Germanici mortem describit, cui sunt [gap: Greek word(s)]. verum illic devotiones nominis additae, non defixiones. est et locus Divi Hieronymi de his laminis plumbeis in re magica usitatis, quem in adversariis annotavi. ad defixiones nominis ejusdem Taciti. trahebam notas atroces eodem Ann. libro c. 30. Uni tamen libello, manu Libonis, nominibus Caesarum aut Senatorum additas atroces vel occultas notas accusator arguebat. nam occultae notae ad devotiones videntur esse referendae. vides praecipuum Libonis crimen, de magicis defixionibus devotionibusque, quod pluribus debebant illustrasse interpretes. haec cum ita sint, miror alterum Nasonis locum eadem elegia a Salmasio in Solinianis tentatum,
Sagave punicea defixit nomina cera,
Et medium tenues in jecur egit acus.
legit is, inquam, defixit numina cera. At Naso uno eodemque disticho defixionem et nominum et imaginum conjunxit. Nam illud punicea cera ad pugillares haec esse referenda demonstrat, quae cera rubra ut plurimum illinebantur, ipse noster lib. I. Eleg. 12.
At tamquam minio penitus medicata rubebas;
Iste color vere sanguinolentus erat.
Sed haec pluribus quam par erat. Sabini Epist. II. vs. 73. opinor curis secundis a me castigatur, nec quod sit tam tibi dives Regia. Vale, Virorum praestantissime, et mihi, ut hactenus, si mereor, favere perge. Hagae Comit. XVI. Febr. Greg. 1677.
P. S. Trajecta lamna acui vel stilo nimirum, sic Celsus lib. IV. 14. a quibusdam ad imum acu trajectum.
EPISTOLA CCCCXXIII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Magam.
MUltis nominibus me devinctum esse sentio tibi, Vir Amplissime, quod binis iisque longe acceptissimis litteris, quarum alteras Ter Borchius, alteras
page 707, image: s707Graevius, licet tardiuscule, curavit, tot praeclaras res ignarum docere, difficillimaque Ovidii, Petronii, Taciti, nec non aliorum Auctorum verba enodare tam [gap: Greek word(s)] animum induxeris. Perplacent sane omnes conjecturae, et, ne quid me vel gratiae vel favori dare putes, liquido jurare possem, nullas unquam me doctiores elegantioresve vidisse. Sed tamen meum illud deducere fronte coronas firmat locus elegans apud Petronium, qui deducere vertice canos parili ratione dixit;
Haec ait, et tremulo deduxit vertice canos,
Consecuitque genas ---
In Petroniano fragmento legebam olim: hos suum propitiasse dicebat, nimirum vinum, quo verbo indicare Trimalchionem putabam, se ea liberalitate esse, ut et Iatraliptae vinum dominicum, id est, optimum biberent et effunderent, at tuum illud, genium propitiasse, vix dici potest, quantopere nunc arrideat, maxime quia aliquoties arroganti hac formula Trimalchio utitur. Caeterum cum videam Rhombum Radero aliisque exemplo Propertii rotam vocari, et orbicularem instar [gap: Greek word(s)] fere [gap: Greek word(s)] describi, interrogare libet, nonne mecum, Vir Eximie, sentias, eam rotam a Propertio vocari, quia instar rotae circumagebatur, et quadrata non orbiculari forma fuisse. Nam id quod Rhombus vocatur proculdubio Rhombi vel Scutulae figuram habuit, quae qualis fuerit docet nos Fragmenti, quod Censorino additur, Auctor cap. 7. Scutula id est rhombus, quod latera paria habet, nec angulos rectos similes scutulae: qualem rhombcm manu tenet, si Eruditis Antiquariis credendum, Nemesis in Numismate Juliae Soaemiae a Byzantinis percusso. Dubito etiam num recte alii dicant esse instrumentum Magicum, ex liciis tortis ad conciliandum amorem. Arbitror enim ex aere, cujus plurimus in Magicis usus fuisse, id quod clare docet Theocritus in Pharmaceutria, et eo licia torta, quibus deinde devinciebant hormines, uti anus Poliaenum apud Petronium, et maga Daphnidis imaginem apud Virgilium. Apud Arbitrum Petronium legitur vulgo: Nunc nec quid nec quare in caelum abiit, et Trimalcionis topanta est. Locus hic admodum vexatus, et Freherus in Parergis scribit, nescio quem Trimalcioni [gap: Greek word(s)] esse: Pontanus ad Macrobium Hierophanta est; Scioppius in verisimil. Sycophanta est. Sed quid si reponamus holopanta, vel holophanta, id est omnia mentiens? Hanc vocem, uti non ignoras, multi Plauto reddunt, eamque ante oculos videtur habuisse Festus, quando Halopanta exponit omnia mentientem, licet, uti recte Scaligerum et Canterum puto docere, ea vox potius a Plauto propter marinum habitum ficta sit. Quadrat sane valde [gap: Greek word(s)], quia mox insigne Fortunatae mendacium sequitur. Alibi exstat hic versus,
Divitis haec magni sacies erit, omnia cernens
Qui timet et sicco concoquit ore famem.
Nunquam illa, omnia cernens qui timet, concoquere potui, semperque suspicatus sum nihil haec [gap: Greek word(s)]; et longe praeferendam esse lectionem, quae exstat apud Fulgentium lib. 2. Myth. extremo;
--- omnia late
Qui tenet, et sicco.
page 708, image: s708
Id est, qui amplos agros tenet, et tamen avaritia conflictatur, ita ut nunquam sibi bene esse velit; et elegans est illud late tenere; ita late ingredi dixit Ovidius Ep. IX. vs. 127. et late movere sceptra lib. III. Am. El. I. Ibidem praeterea in praecedente versu pro poma aut pendentia carpit, scribitur, nec poma patentia carpit elegantissimo sensu, quia res patere dicuntur, quae obviae et captu faciles sunt, quod miror tot Petronii editores non observasse. Fabulosum sententiarum tormentum, de quo olim agere te memini, nescio an defendat contorta oratio, contortiones orationis, et Demosthenis fulmina numeris contorta apud Ciceronem, Graecorumque oratio [gap: Greek word(s)], quae [gap: Greek word(s)] vel sententiis cernitur. Epistola III. Sabini vocula exstat, quae mihi sensum turbare videtur;
Nondum Tyndaridos nomen mihi sederat aure,
Nec cecinit Grajos illa vocare viros.
Antea canit sororem Cassandram, futurorum praesciam, vidisse vel praedixisse amorem Paridis et Helenae;
Adde quod hic satis amor est adjutus, et illum
Praescia venturi viderat ante soror.
Hinc addit illud factum esse, cum nondum Helenae nomen sibi esset cognitum, unde scriberem
Et cecinit Grajos -
Id est, cum nunquam Helenae nomen audivissem, cecinit tamen illa convocari Graecos ad repetendam Helenam; inde sequitur, omnia vera vides, quod alioquin locum habere nequit, videtur etiam pro illa commodiore sensu posse scribi bella. Celeberrimus Reinesius pag. 603. Variarum Laect. Ebonem numen tutelare Neapolitanorum barbatum humana specie taurino corpore exhiberi in Nummis tradit. Apud Macrob. lib. I. cap. 18. Sat. invenio eum barbata specie senilique cultum fuisse, sed ne [gap: Greek word(s)] quidem de Tauro. Tu qui plurima in Gallicis, et Italia alibi cimeliarchia lustrasti, quid hujus rei sit doce, et vide nonne potius Reinesius, vel Minotaurum vel Fluvium, qui ita depingi fere solent testibus Numismatis apud Spanhemium, crediderit esse Ebonem. Vale, Vir praestantissime: Dav. a. d. XIV. Kal. Apr. CICICCLXXVII. Amplissimus Ter Borchius et [gap: Greek word(s)] Vogelsangius te amantissimis verbis salutant.
EPISTOLA CCCCXXIV. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
LItteras refertas quaestiunculis minutis etsi non ita pridem ad te, Vir Ornatissime, dederim, tua tamen summa erga me benevolentia, cujus perpetuam memoriam servo, me hortata est, ne amitterem occasionem commodam atque idoneam, et nova [gap: Greek word(s)] quae felicissime a te interpretando explanari posse semper existimavi, ponerem. Cum autem consilium sit, quae de
page 709, image: s709Re vestiaria, materie, uti nosti, admodum intricata, cum in Apotheosi, tum Observationibus qua editis, qua ineditis, aliisque curis sparsa sunt, in breve corpusculum redigere, specimen et cognoscendi et emendandi causa, ut cum Justino loquar, transmittere volui. Luciani haec verba sunt pag. 699. Editionis Bourdelotianae, in Jove Tragoedo: [gap: Greek word(s)] id est, Interprete Vincentio Obsopoeo: calceos et tunicas ad pedes usque porrectas, et chlamydes et chirothecas, et ventriculos et corpuscula. Eadem ornamenta Tragica exceptis [gap: Greek word(s)] recenset quoque Julius Pollux lib. IV. cap. 18. Onomastici: verum [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)] ipsi non exponitur corpusculum, sed stola; [gap: Greek word(s)] et iterum libro II. extremo: [gap: Greek word(s)] videturque ita haec vestis dicta esse, quia totum corpus cingebat et involvebat: [gap: Greek word(s)] redduntur ventriculi, Minerva itidem, uti arbitror, invita, quia potius fuere ventralia, vel vestimenta brevia, quae ad instar thoracis muniendo ventri tunicae subjiciebantur, uti interpretatus Ferrarius lib. I. cap. 18. part. I. de Re Vestiaria. Sed quod idem Vir Doctissimus interpretem carpit, quia [gap: Greek word(s)] chirothecas vertit, exponitque ipse transposita voce, tunicas talares manuleatas lib. III. cap. 13. part. II. operis ejusdem, necdum approbare potui. Quin potius suspicor inter tragicum vel scenicum apparatum chirothecas etiam fuisse. Sane Semus Eleus Grammaticus apud Suidam in v. [gap: Greek word(s)], Ithyphallis tribuit chirothecas floridas: [gap: Greek word(s)], quod et idem Lexicographus sine nomine auctoris tradit in v. [gap: Greek word(s)] Omnibus Tragoedis D. Chrysosthomus Homilia VIII. in. Epistolam priorem ad Timotheum: [gap: Greek word(s)]; Manus vero sicut Tragoedi tam accurate chirothecis muniunt, (virgines sacrae) ut natura annexas iis existimes. Nec dubito idem tradere Pollucem loco admodum eleganti, sed Viris Eruditissimis [gap: Greek word(s)] parum intellecto. Nam postquam loco laudato varia ornamenta Tragica, et cum iis chlamydem chlaenamque recensuisset, addit: [gap: Greek word(s)]: velamen quoddam phaeniceum purpureumve, quo manibus involvebant milites vel venatores. Vlietius ad Nemesianum arbitratur [gap: Greek word(s)] fuisse insigne histrionum, quo persona bellica vel venantis agnoscebatur, quale hodie fere milites in brachio etiam alligant: Scaliger in Conjectaneis ad Varronem interpretatur chlamydem, quam brachiis circumvolvebant milites, cum scuto carerent. Sed hos refellit ipse Pollux; illum, ne dicam morem hunc apud neminem veterum reperiri, quia non brachium, set [gap: Greek word(s)] vel manus nominat; hunc vero, quia Chlamydis et chlaenae jam meminit, nec de iis, tanquam de re parvula, ut indicat [gap: Greek word(s)], loqui censendus est. Neque tamen ignoro [gap: Greek word(s)] chlamydem vel paludamentum significare; Nam, ne alios adducam, ita loquitur Eustath. ad Iliad. [gap: Greek word(s)]. pag. 1056. Ed. Rom. [gap: Greek word(s)]
page 710, image: s710[gap: Greek word(s)]: Auctor fragmenti, quod laudat anonymus, est Athenaeus, qui libro quinto his verbis utitur in describenda pompa Antiochi regis, et ex quo constat apud Eustathium scribendum esse; [gap: Greek word(s)] id est, paludamenta auro texta, et animalium imaginibus variegata. Quid igitur? puto [gap: Greek word(s)] Pollucis fuisse chirothecas, non tales, qualibus hodie politiores vel rustici utuntur, sed fascias et lintea, quibas tota manus, et forte singuli digiti seorsim involvebantur, quaeque chirothecarum loco usurpabantur. Atque hoc est, quod tradit Musonius apud Stobaeum Sermone primo: [gap: Greek word(s)] Quare minime honestum est vestitu nimio operire corpus, aut fasciis involvere, aut manus pedesque circumligatis pannis ac linteis quibusdam molles ac languidos reddere, cum morbo non sunt impliciti. Ut enim ad Pollucem [gap: Greek word(s)], ita apud Stobaeum [gap: Greek word(s)], circumligatio occurrit, utque pedes fasciis, quas pedules, et [gap: Greek word(s)] vocant, involverunt, ita et aliis manus, et quemadmodum dixi, forte digitos singulos. Sed otio et patientia tua, Vir Amplissime, abutor; Vale quapropter quamplurimum, et me, ut facis, amare perge, Dav. Kal. Maji. CICICCLXXVII.
Cum Apparitoris nostri iter nimis diu differatur, hasce commisi tabellario publico. A. D. XV. Kal. Jun. Vale iterum a me et Amplissimo Ter Borchio.
EPISTOLA CCCCXXV. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
IN perditis numero illa tempora, quae tibi me subducunt, Gisb. Cupere, Vir eximie, adeo libenter absens utcumque tecum loquor. neque avelli me abs te paterer per ullas occupationes aut curas, nisi jactarer inter eas tricas, quae me ab omni studiorum voluptate nolentem avertunt. Habes et Petronii auctoritatem, fateor, quo tuearis egregie deductas fronte coronas. In eodem Petronio quod tibi videantur non infeliciter versari conjecturae meae, quas nuperius proponebam, est sane cur non modice gaudeam. Illud tamen, in tantum repente risum effusa esti, ut timeremus, non videtur in Thymelicam mutandum. Luxatus tamen est locus, ut apud Arbitrum complures, descriptoris vitio, qui dum excerpit inde ea tantummodo, quae ad gustum suum faciunt, truncavit hîc illic sententias ac mutilas reliquit. etiam hîc videtur excidisse ne rumperetur, post ro ut timeremus. de Rhombi forma quadrata ad Theocritum viri eruditi. In altero Petronii loco videtur castigandum. Nunc haec quid? ne quaere, in coelum abiit, et Trimalchoni [gap: Greek word(s)] est. ne quaere vetus formula, cum caussam rei abs se ignorari testarentur; sic apud Maronem, ne quaere doceri. Trimalchioni [gap: Greek word(s)] est. sed postea vidi id occupatum a Lipsio III. Epist. quaest. 2. videndus
page 711, image: s711idem ad Vellej. II. cap. 103. ubi recte reponit loco luxato, qua ille omnibus omnia fuerit. Medea apud Nasonem
Deseror amisso regno, patriaque, domoque,
Conjuge, qui nobis omnia solus erat.
in Arbitri versu de divite pridem legebam, omnia spernens qui timet. scis Tyrannicum illud, oderint dum metuant. poma patentia eleganter legi in Fulgentio pridem observavi. de Tormento statues ut libebit. propono enim tibi conjecturas meas non pro oraculis, sed ut docear meliora. in Sabini Epist. putabam,
Nondum Tyndaridos nomen, mibi sederat aure
Ut cecinit Grajos illa vocare toros.
vocare verbum in vaticiniis frequentissimum apud veteres. hinc toties in Poetis occurrit Fata vocant. Eboris effigies, qualis a Reinesio describitur, in nummis antiquis frequens occurrit. apud Capacium Historia Neapolitana, quales et ego nonnullos possideo, ni fallor. Ceterum ab humanissimo Bigotio litteras habui non ita nuper, qui te salute plurima impertit, cupitque, si fiet quandoque, ut dissertationem de Deo Harpocrate tuam juris facias publici auctiorem, et indagari abs te, cur et quinam Harpocratiani dicti a Ptolemaeo de Astrologia lib. III. cap. 124. [gap: Greek word(s)]. Proclus pag. 177. paraphrasi sua candem scripturam agnoscit, nec interpretatur Haly Arabs, et Cardanus commentariis suis de hominibus praesagis praesagioque capiunt. sed hi non monstrorum loco haberi possunt, ut, Hermaphroditi. aliis duobus locis idem Ptolemaeus [gap: Greek word(s)]. ubi Proclus explicat, qui sint [gap: Greek word(s)]. pag. 212. nempe [gap: Greek word(s)]. pag. 261. eidem [gap: Greek word(s)] sunt, [gap: Greek word(s)] medicis dicuntur, quibus membri virilis non est pervius meatus: pariter idem de feminis. [gap: Greek word(s)] igitur censente Bigotio, sunt Ptolemaeo dicti, quibus omnis meatus est obstructus, qualem fuisse natum celeberrimum Fracastorium ferunt, ita et Menagius sentit: Petitus vero medicus Parisinus haud incelebris, de iis intelligit, qui pedibus sunt imperfectis mutilisque, qualem Harpocratem fuisse Plutarchus in libello de Iside testatur et Osiride. Vale. Hagae Comit. 16. Maj. 1677.
EPISTOLA CCCCXXVI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
QUemadmodum et quod judicium meum tibi placuit, et quod tot praeclaras res litteris, quas a. d. XVI. Maji dedisti, doces, serium in modum gaudeo, ita irascor occupationi tuae, quae nos frui non patitur tot doctis eximiisque curis, quas partim, Vir Amplissime, mente reconditas, partim litteris consignatas habes. Petronianum ne timeremus olim et mihi placebat, putabamque
page 712, image: s712commode ea, quae addis vel similia subaudiri, praecipue cum ab ea loquendi ratione nec noster sermo abhorreat; sed tuum illud ne thymelem crederemus, ita sensibus meis arridebat, ut probare coactus fuerim. Ne quaere, [gap: Greek word(s)] et reliqua, quae felicissime enodas, perplacent, nisi quod omnia late qui tenet videatur efflagitare, et sicco concoquit ore famem. Neque enim magis apte divitem avarum describere potuit, neque aliud comparationi Tantali aeque convenit, quia ut ille, licet cibo pomis, et potu aqua, abundaret, fugacibus cibis eludebatur, quemadmodum loquitur Quintilianus Declam. XII. extrema, ita dives avarus, cujus typus erat, jejuno ore famem tolerare et pati cogebatur, quamvis latissimos ditissimosque fundos teneret. Quin et [gap: Greek word(s)] cernens, id quod postea in mentem venit, non omnino a re, quae agitur, alienum videtur. Nam [gap: Greek word(s)] divitem describit, qui quocunque oculos flectebat, agros suos possessionesque videbat. In Sabini versu gaudeo et me vidisse illud nec otiosum esse. Caesaris Capacii Historia Neapolitana careo, adeo ut eam consulere non potuerim, frustraque opinatus sim Eruditissimum Reinesium errasse. Quae autem praestantissimus Bigotius misit, vix dici potest quantum arrideant. Sed quod existimare videris me viro tam diligenter in Antiquitatis studio versato perspicaciorem esse, aut quid ulterius conari posse, erras, Maxime Heinsi. Nihil enim verius divina ipsius interpretatione, longeque alteri, quam Petitus dedit, praeferenda. Fateor quidem et doceo in libello meo, ex Plutarchi libro de Iside et Osiride, Harpocratem pedibus debilem fuisse, sed quia os occlusum Deus ille habere fingitur, crediderim Harpocratianos optimo jure vocari. eos, qui ita nati sunt, idque eo magis, quia debilitas pedum inter partus monstrosos, de quibus agunt Ptolomaeus et Proclus, quod equidem sciam, non numeratur. Verum en tibi monstrum vocabuli, quod exstat in Interpretatione Ptolomaei Latina, quae Julio Firmico subjungitur. Si Jupiter aut Venus testificetur, nati proprietas, quo fuerit illa mutatio, erit ut honoretur et sublimetur, eo quod ex hoc illa figura Armasorodhotis (in Margine, ut vulgo vocant, Hermaphroditus) continget, id est figura ex Venere et Mercurio denominata, nec non figura, quae nuncupatur Arfocarazietu, et his similia. Haec vox proculdubio eosdem designat, quos Ptolemaeus [gap: Greek word(s)], et paullo aliter Proclus [gap: Greek word(s)] appellant, sed quî interpreti in mentem venire potuerit etiamnum quaero. Praeterea in editione mea Procli (est autem Leonis Allatii) ii, quibus virile vel muliebre membrum non est pervium (qualem describit Jul. Obsequens, Puer ex ancilla natus sine foramine naturae, qua humor emittitur.) non [gap: Greek word(s)], verum [gap: Greek word(s)], licet res eodem recidat, vocantur. Sed age quoniam in eo sumus, ut Harpocrates meus illustretur, locum rogo Arnobii, qui commodissime interseri potest, expendas. Exstat is lib. VI. Inter Deos videmus vestros Leonis torvissimam faciem mero oblitam minio, et de nomine Frugiferi nuncupari. Laurentius Pignorius et Elmenhorstius arbitrantur auctorem loqui de Deo, qui capite leonino, qualem exhibet Tabula Isiaca, describuntque Minutius Felix, et Tertullianus, colebatur. Damnat hoc, modo in hanc, modo in illam partem sese torquens, nihilque certi statuens Desiderius
page 713, image: s713Heraldus, et tandem pro Frugiferi (quod nec alii exponunt) rescribit, trucis ferae. Rationes Viri Doctissimi non examinabo, ne videar aliorum erroribus operose redarguendis gloriam aucupari, iisque similis existimer, qui nomen sibi acquirunt aliena de eruditione delibando. Vel igitur describitur homo facie leonina, vel leo animal, quo Solem Graeci, Romani, Aegyptii, aliique, licet male neget Heraldus, exprimebant; atque ex ea superstitione totus locus interpretandus est. Hinc puto faciem ejus minio impleri solere, ut rubrum Solis colorem igneosque radios referret, et eandem ob causam apud Achaeos Bacchi statuam Cinnabari inunctam fuisse teste Pausania lib. VII. Hinc et frugiferum nominari, quia Sol frugum parens, faecunditatisque praecipua causa et scaturigo est. Atque ita in Albini Numismatis Mercurius radiatus, Solis insigne, occurrit cum Inscriptione Saeculo Frugifero: et Statius lib. I. Thebaidos Osirim, sive Solem, Frugiferum nominat. Verum quod caput epistolae esse debuerat, quodque pene praeterieram, gratias et tibi et Amplissimo Bigotio, quem rogo meis verbis et peramanter et perofficiose salutes, ago habeoque maximas, quod tam erudita me docueritis, enixeque rogo, ut conatus meos semper juvare velitis. Litteras, quas ipsis Kal. Maji scripsi, quibusque Luciani verba et rem vestiariam illustrare conor, tibi redditas esse confido: Vale plurimum, virorum et amicorum summe, atque ab Amplissimo Ter Borchio salve Dav. a. d. III. Id. Jul. CICICCLXXVII.
EPISTOLA CCCCXXVII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
NOn satis habeo compertum, Vir Amplissime, idemque eruditissime, sintne perlatae in manus tuas, quas Majo mense, non ita nuper decurso, exarare memini, quamquam perlatas esse augurari licet. Nec multo post tradebantur mihi, quas ipsis ejusdem mensis Kalendis ad me dederas, multa arcanae reconditaeque antiquitatis fruge instructas luculentis modis. quibus et si nihil poteram reponere opportunius, quam assensum tacitum ac religiosam industriae tuae admirationem, ipsa tamen humanitatis lex postulabat, ne ad eas tanta provocatus eruditione tantaque elegantia inurbanum prorsus in modum tanto silerem tempore. Sed is rerum mearum status fuit hac aestate, idque vitae fluctuantis genus instabile, ut mutata frequenter sede nullas admiserim occupationes, nisi quae ab oblectamentis litterariis me removerent. In posterum dabitur meliora forsan sperare, cum molestiarum partem potissimam jam profligarim, quae res etsi desideriis meis plenius respondebit, dubitare non debes, quin litterae frequentiores tibi a me sint exspectandae, et commercium mutuae scriptionis epistolicum inter nos frigere nonsinant. Nunc hîc a Rumpsio habes, qui tuas, quas per me ad Cl. Schefferum curatas voluisti. Holmiam
page 714, image: s714recte perlatas esse nuntiat. Vale cum Amplissime Borchio, Perizonioque, ac amicis caeteris. Hagae Comit. 1677. XXI. Septembris Gregor.
EPISTOLA CCCCXXVIII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero S. P. D. Daventriam.
QUas Quinctili mense perferendas ad me dedisti Leidensi via, earum Octobri demum proximo compos sum factus, nulla Ryckii nostri culpa, sed illius, cui eas permisisti curandas. Ex illo morbus habuit me exercitum, qui cum ne nunc quidem prorsus abigi se patiatur, haud inique, spero, feres, pro caetera tua indulgentia ac morum facilitate, si breviter tecum agam. de loco Petroniano, omnia late qui tenet amplius a me cogitabitur. De Harpocratiacis sententiam tuam diu est, quod aperui Cl. Bigotio. sed is pridem non scribit, totus in moerore ob ereptum fratrem, quem luget inconsolabiliter, uti colligo ex Menagianis litteris. Locus Arnobii lib. VI. plurimum me exercuit aliquando, quem membranae regiae sic exhibent. Inter Deos videmus vestros Leones novissimam faciem mero oblita minio et de nomine frug... serio nuncupari. ita; inquam, codex Regius, qui unicus Arnobium conservavit. Ejus enim excerpta cum editione Heraldina accurate collata a Salmasio penes me sunt. Hinc aliquando videbatur scribi debere. Inter Deos videmus vestros leones torvissimam faciem mero oblitos minio, Deae nomine Frugiae fere nuncupari. Vel, de Dominae Frugiae imperio nuncupari. Leones mutari in leonis nil necesse. nam Cybele aut Leoni insidens, aut currui binis juncto leonibus insidens exprimitur in nummis et marmoribus antiquis. Dea Frugia Cybele per Archaismum Arnobio familiarem, ut Dea Suria Venus in antiquis marmoribus. sic et Aeguptus in nummis Augusti. Frugia pro Phrygia etiam in veterrimus Maronis membranis offendi, ut cumba pro cymba, et Cumaea proles etc. Frugiferio pro Phrygio imperio ita codex illic peccat non semper. Ferio pro perio, id pro imperio. Vale. Kal. Decemb. 1677. Hagae Comit.
EPISTOLA CCCCXXIX. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
NIhil est, Virorum Maxime, quod literarum tuarum, quae mihi semper sunt acceptissimae, moram excuses; cum quia certior factus eram tarde admodum Juvenem, quas ipsius fidei commiseram, ad praestantissimum Rycquium curasse, tum quia ex Gronovio non sine singulari animi dolore intellexeram,
page 715, image: s715te difficillimo corporis morbo laborare, et occupatam tricis molestiisque forensibus vitam agere. Sed est quod serium in modum et meo et Reipublicae literariae, quae tot praeclaros ex te percipit quotidie fructus, nomine laeter, sanitati te et integritati restitui, speroque [gap: Greek word(s)] eam propediem incorruptam largiturum. Valde me oblectavit Illustrissimi pariter et Doctissimi Avunculi tui imago, eaque vehementissime ad Eruditionem accensus fui. Et veniebant commode in mentem, quae [gap: Greek word(s)] Gronovium memini familiari colloquio mihi narrare; Nobilissimum scilicet Transisalaniae decus Schelium, cum, postquam ex ephebis excesserat, haereret quam viam in evolvendis antiquis auctoribus sequeretur, perlectis diligenter Variis et tanta doctrina refertis Avunculi tui Lectionibus, eam institisse, qua in magnum virum evasit, et ad summum Eruditionis culmen, ni morte acerba ereptus nobis foret, pervenisset. Recte igitur facis, si persuasissimum habes, admodum gratum et acceptum munus fuisse, meque illud dum una cum Epigrammate inspicio et admiror, nihil ahud optare, quam ut et tuos, Nobilissime Heinsi, vultus aeri incidi jubeas, ut ea via cum libris Europam peragrare, atque in bibliothecis juxta avunculum dedicari possint. Cuas ad me dedit Doctissimus Schefferus, diligenter curatac sunt, sed cum eas, simul recepi, petierit legendas Ter Borchius, et adhuc servet, nondum respondere potui. Scilicet affligitur magnus ille vir mortifero et desperato fere morbo, nique Deus benignus adsit, conclamatum est de columine Patriae, legum, libertatis. Quid quaeris? Aquae intercutis metus, sine lacrymis haec non scribo, intestini dosores et cruciatus, continuata per plus quam X. hebdomadas, nisi quod brevissima nonnunquam requie refocilletur, insomnia parum nobis spei reliquae, et quae ratio ineunda sit ut nesciamus faciunt. Si superstes, quod utinam faxit [gap: Greek word(s)]! manet, non nisi longinquitate grave hoc malum removeri atque depelli posse [gap: Greek word(s)], qui non desperant, uno ore affirmant. Quartum mearum Observationum librum, simul exierit, ad te deferendum curabo; inde Apotheosi novas quasi manus adhibebo, atque ad eam non modo ut alienum opus accedam, sed ex parente fiam Areopagita. Gratias habeo quod miseris excerpta Salmasiana, et locus ille forte majorem requirit, licet non displiceant conjecturae tuae, medicinam. Nunc, qua es facilitate, doce me, quid sibi velit, aris altaria imponere, cujus phraseos mentio apud Quintil. Decl. XII. Transeo tormenta nostrae inopiae, maciem corporis, vulsos terra destrictosque ramis cibos, quod aris altaria non imposuimus, quod populus corporibus suis vias stravit, quod mendicus quem rogaret non habuit: An intelligit partem arae, quam Scaliger ad Manilium scribit vocari altare, quaeque arae imponebatur, et a Graecis [gap: Greek word(s)] exponitur; qualia etiam his verbis prodit Turnebus in Adv. Ejus superficies, in qua prunae collocantur, dicitur [gap: Greek word(s)]. Basis altaris [gap: Greek word(s)], supra [gap: Greek word(s)], id est, Altar, locus ipse prunarum? an vero ipsa libamina, vel, quae ab altaribus continentur, vel, quae in altaria funduntur, uti ad Ecl. v. VIII. et lib. XII. Aen. ubi poeta canit, paterisque altaria libant, observat Servius? adeo ut significent cives Legatum apud Quintilianum accusantes, tantam fuisse inopiam, ut nihil
page 716, image: s716esset, quod aris imponere et diis sacrificare possent. Nam et eo sensu usurpare videtur Lucanus lib. III. vs. 404.
Hunc non ruricolae Panes, nemorumque potentes
Silvani, Nymphaeque tenent, sed barbara ritu
Sacra Deum, structae Diris altaribus arae.
Grotiana tamen editio nescio quibus auctoribus MSS. structae sacris feralibus arae exhibet; sed altera lectio nihil difficultatis in se involvit, si per altaria intelligere licet res illas, quae aris imponuntur, quibusque struuntur, id est, altiores fiunt, quomodo struere mensas et similia dicimus. Me, quaeso, his difficultatibus libera, et quis sensus verborum Quintiliani, Virgilii, Lucani sit, edoce; Vir Magne; Davent. a. d. IV. Non. Decemb. CICICCLXXVII. Ter Borchius melius se habere incipit, et nocte, quae diem Martis excepit, placide quievit. Morbum celatum cupit, rogoque ne eum divulges: Vale iterum a. d. VIII. Id. Decemb. CICICCLXXVII.
EPISTOLA CCCCXXX. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
DEcembri mense relictis turbis aulicis ac forensibus castra huc transtuli, valetudini prostratae levamen hîc quaesiturus a solitudine. sed praeter animi sententiam spemque conceptam ratio instituti hujus me immane quantum est frustrata. Vides silentii diuturnioris caussas, eo molestiores mihi, quod litteris tuis longe facundissimis ut tempestive responderem haud quaquam permiserunt. Has constitutus inter angustias, nihil curas meas aeque intendit, ac morbus optimi ac humanissimi Terborchii, quem tamen nunc evasisse discrimen omne vitae fert noster Graevius, identidem super capitis tam cari rebus ac statu dubio a me consultus. Hirundinum proximarum adventum illi salutarem fore confido, ac si quid residet mali profligaturum. Distinxisse veteres inter aras et altaria recte vidisti, emendato et Lucani hanc in rem feliciter loco ad Apotheosim Homeri, quem et ego pari modo e membranis antiquissimis asserere memini ad illa Maronis in Bucolicis,
--- En quattuor aras
Ecce tuas tibi Daphni, duas altaria Phoebo.
Haec enim vera illius loci scriptura est, quam meliores membranae illic adstruunt, et ego compluribus veterum Poetarum exemplis confirmavi in observationibus ad Maronem meis. Maroniani loci castigationem etiam a Servio cognitam ex interpretamento ejus satis apparet, etsi locus ille est interpolatus. Idem Servius nos docet aras et altaria dici solere, quae diis superis dedicabantur, aras tantum, quae Diis inferis erant sacrae. Ergo Altaria pro superficie ararum. nam diis inferis fiebat in depressa scrobe, quae tamen ara diceretur. Aras et altaria
page 717, image: s717Maronis et Lucani exemplo, conjungunt Lucretius, Prudentius, Plinius in naturali Historia non semel, quorum loca longum sit huc transferre. Arnobianum locum, de quo nuperius inter nos actum est, a Salmasio quoque ad Historiam Augustam tentari video. librum quartum Observationum tuarum jam prolatum in lucem, ut ferunt, percupio excutere. Vale, vir Celeberrime cum amicis communibus. Vianae 23. Febr. 1678.
EPISTOLA CCCCXXXI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
QUam elapsi anni mense ultimo dedi, recte curatam esse, atque inde te intellexisse quas menti meae tenebras offuderint stuctae diris altaribus arae, nec non aris altaria imponere, credo, Amplissime Heinsi. Has rogo, namque potes, nebulas pelle; et quid sibi insolitae plane oratoris diserti, et Poetae numerosi loquendi formulae velint, quod commodo fiat, doce. Nunc mitto novum Observationum corpusculum, quod vix dubito quin stomachi tui futurum sit, quia omnia mea, qua es humanitate, probare soles. Inserui literas, quibus loca nonnulla Consolationis ad Liviam explicasti, illudque meum consilium te probaturum confido. Exemplaria destinata Nobilissimis viris Bigotio, Huetio, Menagio, Magliabequio, Rumphio et Scheffero, serium in modum rogo, ut, si patitur bellorum tempestas, simulque ac [gap: Greek word(s)] erit, curare velis. Amplissimus Ter Borchius valetudinem experitur prosperam, et sanitati atque integritati redditus est, nihilque exitum ejus moratur, nisi pedum levis imbecillitas; Deus faxit, ut superstes diu patriae, amicis, tibi mihique sit: Vale, Dav. a. d. IX. Kal. Mart. CICICCLXXVIII.
Literas has cum Hagam mittere vellem, ecce mihi peropportune tuae redduntur; atque ex illis intelligo, te Vianae ad Leccam agere, et doceor ararum et altarium distinctionem, quae et mihi ad Apotheosin observata, quamque, vel sacra [gap: Greek word(s)], ut Graeci loquuntur, potius pluribus illustro in retractatis Observationibus; sed male me habebat praecipue Quintiliani illud, Aris altaria imponere; quod, ut verum fatear, necdum satis capio. Accipe nunc mendum, nisi me plane fallo, ex Juliano, quem hoc ipso tempore obiter inspiciebam, sublatum: ita loquitur Orat. v. p. 315. [gap: Greek word(s)]: id est, Interprete Petavio: Etenim sacram arborem succidi illo ipso die ferunt, quo Sol supremam aequinoctiorum apsidem attigit. Altero die tubarum clangore perstrepunt. Tertio sacra et arcana Dei Galli messis putatur: Sed ego rescribo [gap: Greek word(s)], quomodo membrum, quo viri sumus, Graeci vocabant, cujusque excisionem eo die ante Hilaria celebratam fuisse non modo ex pag. 317.
page 718, image: s718sed etiam ex Calendario a Lambecio in Bibliotheca Vindebonensi edito constat: XI. Kal. Apr. Arbor. intrat. X. Tubilustrium: IX. Sanguen, Dies Aegyptiacus: VIII. Hilaria VII. Requietio: VI. Lavatio. Quae optime cum Juliani verbis conveniunt, in quibus et mox Hilariorum mentio occurrit. per sanguen autem intelligo abscissionem, quae sine sanguinis missione fieri non poterat; sed quis sit Dies Aegyptiacus plane ignoro; et tu proculdubio, praestantissime Virorum, optime docebis: Vale iterum; a. d. v. Kal. Apr. Sed, quod pene praeterieram, ita est, Salmasius ad Flavium Vopiscum vulgatam Arnobii lectionem retinet, et parum vel nihil abit a mea interpretatione, nisi quod Mithram describi putet, cujus simulacrum facie leonina effingebant, cum tiara: at jurato crede, me te monitore hoc primum discere, nec ante scivisse Salmasianam explicationem,
Exemplaria mittenda Huetio et Scheffero, continentur fasciculis destinatis Bigotio et Rumphio. Mitto simul binos libellos, quibus barbaries Philosophi nostri impugnatur.
EPISTOLA CCCCXXXII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero S. P. D. Daventriam.
QUamquam debita gratiarum actione serius apud te nunc defungar, pro misso non ita nuper Observationum tuarum musteo atque exquisitissimo libello, non intermisi tamen, Cupere Clarissime, oculis haurire totum avidissimis, simul is ad me perlatus est. nam dilati hactenus officii partim valetudo est in causa, partim et spes, quae adfulgebat, quando libelli facta mihi primum est copia, mox fore ut lucubratiuncula mea, etsi pertenuis nec ad tuae munificentiae splendorem accedente, te remunerarem. Verum subitanea Elzevirii profectio in Britannos, quae praeter expectationem intervenit, opusculi editionem moratur, publico exhibendam tamen, si quid augurari licet, ante decursum mensis proximi. Eidem profectioni refero acceptum, quod exemplaria libelli in Galliam atque in Sueciam abs te destinata, eo mitti nondum potuere, quod Elzevirii opera hîc mihi imploranda, quae in hisce talibus adhiberi a me soleat, quod alium non habeam Amstelodami majori familiarite mihi conjunctum. Quid vero nunc dicam de singulari voluptate, qua perfusum me sensi evoluto Observationum tuarum volumine. Eam certe si coner verbis adaequare, oratio et dies me deficiant. Atque utinam ejusdem argumenti reliqua, quae in scriniis tuis delitescunt, publice donata quamprimum videam. Neque enim dubitari potest, quin gloriae plurimum inde accessurum sit tibi. De aris, et altaribus si vera sunt, quae Servius prodit, superorum tantum esse, aras et inferorum, videtur inde colligi posse, aras nonnunquam poni pro sacrificii solo sive fundo, altaria pro superficie aris imposita,
page 719, image: s719sive ea ex cespite strueretur, sive e lapide. Solum autem si in scrobem effoderetur, ut in sacris inferis solebat, nihilominus retinuisse nomen arae, quam sic altare non potuisse dici, originatio vocum tibi satis evincet. in Juliano pulcherrime [gap: Greek word(s)] restituisti. Vale, 18. April. 1678.
EPISTOLA CCCCXXXIII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
NEc tui mandati, nec officii sui oblitus est Elzevirius, misitque ante sex vel septem hebdomadas una cum litteris tuis Virgilium a mendis, quibus defoedatus erat, repurgatum, ornatumque eruditissimo pariter et elegantissimo carmine, quod cum omni antiquitate certare si affirmo, cave existimes me auribus dare quicquam; quodque Christianissimo Rege dignum est, quia ut Maximus ille Regibus, ita tu poetis reliquis facile praeripis palmam, Heinsi Nobilissime. Utinam cum valetudine bona fide in gratiam redeas, animumque Eruditorum omnium expleas notis Virgilianis, et tot doctas res, quas ejusmodi cura secum trahit, doceas nos ignaros tandem aliquando! Votis meis, spero, Deus annuet, tibique viridem vegetamque tribuet senectutem, nec patietur, qua est pietate, Virum, aquo tot praeclara in Rempublica Litterariam commoda profecta sunt, et quotidie proficiscuntur, perpetuo quasi morbo conflictari. Sed tamen Elzevirius unum tantum ad me misit exemplar, parsque mandati ejus videtur excidisse memoria; unde etiam factum est, ut eruditissimus Perizonius, cujus tres dissertationes, quarum una ritus Judaeae gentis, altera legem Voconiam, ultima nummos illustrat, hîc describuntur typis, illud a me nondum tulerit. Quod autem non responderim continuo, tibique meritas pro munere gratias egerim, fecit patris mei matura quidem, erat enim septuagenario major, attamen acerba mors; meque illa coegit per tres fere menses abesse domo, atque in agro Batavo, cui Superiori nomen, vitam transigere. Nosti alioquin me exercere commercia litterarum libentissime et nihil habere prius, quam officiose colere eruditos, eorumque et praecipue ad tuas explicationes, Heinsi Amplissime, veluti totidem, absit dicto invidia, oracula decurrere. Et sane, ut nunc est, multa mihi suppetunt, de quibus tecum confabulari cupio vehementer; sed cum valetudinis tuae habeam rationem, mittam tantummodo quae mea sit sententia de interiore, id est sinisteriore, rota Circi, et interiore id est dexteriore homine ambulante; quae omnia quanquam nec tu ignores, vel sic juvabit intelligere, te vel idem mecum sentire, vel docere, namque potes, velle meliora. Igitur interior, qui incedit ad dextram est, exterior ad sinistram manum, uti ex Ovidii Fastis, Horatiique Satyris recte docuerunt Lipsius, Torrentius, et Castalio. At in circo aliter se res habet, ibique interior rota est sinistra, interius flectere ad sinistram; putoque
page 720, image: s720male Turnebum et Lipsium commentari dextrum equum interiore gyro flexisse, laevum exteriore, equumque sinistrum ampliorem lustrasse orbem, quam dextrum, cum omnia potius contraria sint. Nam quia incipiebant a circi dextra parte committere ludos, necessario sequitur, sinistram currus rotam propiorem fuisse metae, quae ad sinistram erat aurigantis, simulque sinistrum equum non tantum spatii in flectendo fecisse circa metas, quam dextrum. Hoc est quod Ovidius tuus canit lib. 111. Amor. El. 2.
Et modo lora dabo; modo verbere terga notabo:
Et stringam metas interiore rota.
Silius Italicus lib. XVI.
Sed laevo interior stringebat tramite metam.
Et ad Circi ludos clare respiciens Maro itidem tuus Lib. V. Aeneidos,
Ille inter navemque Gyae, scopulosque sonantes
Radit iter laevum interior ---
Rursus vs. 202.
Namque furens animi, dum proram ad saxa suburget
Interior, spatioque subit Sergestus iniquo.
id est, Sinisterior, uti recte explicat Servius, quanquam Lipsius, et Vossius in Harmonia Euangelica culpent eum, quia omnino interior est dexterior. Scilicet Viri Eruditione praestantes confundunt circum et homines, nec animum advorterunt aliam rationem esse aurigantium, aliam deambulantium; cujus meae opinionis rationes dare conabor. Illa proculdubio res dicitur interior prima significatione, quae est inter duas, vel certe aliis undique inclusa; cum igitur equus sinister medius fuerit inter metas vel spinam circi et equum dextrum, non secus ac rota sinistra media inter easdem metas et rotam alteram, recte et equus et rota interior vocatur, quippe qui ambo inter duo erant const. tuti. Firmat hanc meam conjecturam mirum quantum Virgilius, quando canit Cloanthi navem inter navem Gyae (finge fuisse equum dextrum) et scopulos (fuerint illi metae) interiorem, id est sinisteriorem, rasisse iter laevum. Atque inde extra circum in jungendis equis aliisve animalibus non aliter locuti sunt: Varro lib. IV. de L. L. Oppida condebant in Latio Etrusco ritu multa, id est, junctis bobus, tauro et vacca interiore, id est, sinisteriore: nam dextrum latus tauro tribuit diserte Servius, vaccamque intrinsecus similiter junctam scribit, ad Lib. V. Aen. Condituri enim civitates, taurum in dextra, Vaccam intrinsecus jungebant. Imo ad alia quoque transfertur haec loquendi forma, et intus canere dicuntur citharistae, id est manu sinistra: Ascon. Act. III. in Verrem: Cum canunt citharistae utriusque manus funguntur officio. dexra plectro utitur: et hoc est foris canere. sinistra digitis chordas carpit, et hoc est intus canere: mox; Difficile autem quod Aspendius citharista faciebat, ut non uteretur cantu (id est inter canendum) utraque manu, sed omnia, id est universam cantionem, intus et sinistra tantum manu complecteretur. Sed quae tandem erit ratio cur homo, qui ad dextram est, interior contrario plane sensu vocetur? tacent Viri eruditi et fluctuant, ego autem sic existimo. Tribus ambulantibus, medius proculdubio erat inter duos atque
page 721, image: s721adeo interior; eo, qui ad medii dextram erat, abeunte, qui medius fuerat fiebat dexter, nomenque interioris usu loquendi ipsi haerebat; sique tertius accederet dignitate minor, ad dextrum ejus latus incedebat. Sinistro trium discedente, medius quidem fiebat sinister, sed quia dexter locus erat honoratior, is qui absente tertio ad dextram medii erat, locum, quod inter moratiores gentes hodie etiam fieri amat, sinisterioris videtur occupasse, et clausisse latus ei, qui fuerat medius; qua ratione ille qui, cum tres ambulabant, fuerat medius proprieque interior, incedet a dextra, veterique nomine interior vocabitur. Haec, Vir Amplissime, mea est sententia, quam tamen meliori submittere pransus, quod ajunt, et paratus sum: Vale plurimum a me et Amplissimo Ter Borchio; Dav. a. d. Id. Jul. CICICCLXXIX.
EPISTOLA CCCCXXXIV. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
QUam velim literas recte curatas, quas ad me ante aliquot tempus datas a te esse ex Perizonio nostro intellexi non ita pridem, Heinsi Clarissime. Invenissent enim me lectulo affixum, et cum quartana, qua necdum bona fide liberatus sum, conflictantem febri; illique non minorem, quam [gap: Greek word(s)] venis concepta pharmaca fecissent medicinam. Si enim verum Quintiliani verbum, Non quod datur, sed quod sanat medicina est, nihil revera melius animum ex morbo interdum aegrum recreasset, corpusque debilitatum refocillasset, quam epistola, cujus auctorem singulis diebus cogito et admiror. Iniquo quapropter animo fero jacturam, et si quid preces meae valent, eam resarcias, novisque litteris vetera et recentia dubia tollas serium in modum rogo. Nam nuper publice triumphi pompam explicans incidi in Livii locum, quem non tantum notabilem existimo, quia equorum alborum originem nos docet in triumphis, sed etiam quia servat elegantem, ita sim felix, comparationem, et, si quid video, homini Romano indignam. Camillus nempe Vejentium victor, et triumphans confertur animalibus sive equis, Lib. v. cap. 23. Maxime conspectus ipse est curru equis albis juncto urbem invectus: paramque id non civile modo et humanum etiam visum. Jovis Solisque equis aequiparari Dictatorem in religionem etiam trahebant. Sed ego, nisi plane fallor, Livium scripsisse existimo; Jovi Solique equis id est, per equos albos, vel quia currum equis albis junxerat Dictator, eum aequari Jovi et Soli, quibus itidem nivei equi, uti de Jove testatur Plut. in Camillo, tribuebantur. Atque Camilli triumphus mihi simul revocavit in memoriam Suetonii verba, quibus tradit Octavium per quietem vidisse filium, mortali specie ampliorem cum fulmine et sceptro exuviisque Jovis Opt. Max. ac radiata corona super laureatum currum, bis senis equis candore eximio trahentibus; c. 94. Lectus mihi quidem deauratus, aureus, et ebore constans currus, sed nunquam
page 722, image: s722laureatus; et bona fide ignoro, num unquam ipsi triumphantium currus laureis sertis fuerint ornati; cumque in Codd. Fulvii Ursini legatur deauratum, suspicabar unam vocem propter similitudinem litterarum alteram absorpsisse, et scribendum esse; ac radiata corona super laureatam, deauratum currum; vel super lauream. Sane sic sensus longe clarior, et verba sibi melius cohaerent, quia hiulcum nescio quid sonabant absolute posita, bis senis equis trahentibus. Et ejusmodi corona, sive radiis et lauru ornatus occurrit Cajus Caesar in nummo Smyrnaeorum apud Tristan. Tom. I. et Rhodiorum Nero apud Patinum cap. 6. Thesauri; Vale plurimum; Dav. a. d. v. Kal. Mart. CICICCLXXIX.
EPISTOLA CCCCXXXV. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
UTinam minus bene consentiret astrum nostrum, quod de valetudine intelligi velim, quae cum te nuper habuerit exercitum, me quoque ea exercuit multo tempore, et etiamnum, quamquam remittens nonnihil a solita inclementia, habet exercitum. Tequartana, tertiana me plurimum infestavit. nunc a Typographo Virgilii mei exemplar accipies Regi Christianissimo inscripti, quod officium veteris debiti juxta ac promissi religio a me expressit, vellentibus praesertim aurem amicis Gallicanis. Addendum et exemplar curassem, quod Amplissimo Ter Borchio destinatum est, si certo scirem ubinam is locorum nunc esset quaerendus nobis. Quare tutiori viae me crediturum sum arbitratus, si iliud apud Graevium nostrum deponeretur Trajecti, cum eam per urbem amicus noster frequenter, aut Haganam aditurus aulam, aut inde ad vos recurrens, iter moliatur. In Taciti et Suetonii locis feliciter tibi omnino conjectura cessit. Apud Suetonium tamen malim ut ingrati soni vitium caveatur, Radiata corona super laureatam. Currum bis senis equis. Nam cum currum designet triumphalem, non potuit nisi deauratus intelligi. Habeo nummos argenteos, in quibus Angustus exprimitur in corona radiata, sed post mortem ejus cusos, quod titulus DIVI AVGVSTI indicat, sic etiam exhibetur thensa per circum vectus e nummo veteri ab Onuphrio Panvino de ludis Circensibus. Haec in lectulo exarabam decumbens, quo magis et brevitati harum; et festinationi venia a te danda. Vale. 12. Maji. 1679.
EPISTOLA CCCCXXXVI. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
MAronis mei bina exemplaria ut ad te mitterentur, quorum alterum Perizonius noster sibi ferret, in mandatis a me accepisse non diffitetur Elzevirius, idque religiose praestitum adfirmare pergit, pertinacem
page 723, image: s723in modum. sed videor posse suspicari quid hîc lateat culpae. Ex uno nimirum fasciculo bini sunt confecti ab ejus famulis (iis enim horum talium curam solet demandare) quorum alter tibi, alter Perizonio inscriptus, additis litteris, quas satis verbosas super variis Velleji Paterculi locis ad illum eodem tempore exararam. Nautam vero, quod explorare non posset in qua urbis regione Perizonius esset adeundus, pertaesum molestae inquisitionis projecisse curam fafciculi, cum ego pari de causa, quod Perizonianas aedes non haberem compertas, ad te librum cum litteris mittendum Elzevirio injunxissem. Epistolae jacturam praecipue deploro, quod non sine aliquo valetudinis incommodo scribendis litteris utcumque properatis sine multa contentione animi incumbam. De Interiore et exteriore inter ambulandum loco, etsi non satis meminerim, quid Lipsius, quid cum Castalione Torrentius tradiderint, quae arbitratus sum ipse ante perlatas ad me tuas litteras, accipe. Cum coeni lutique apud veteres colluvies vergeret in mediam plerumque platearum partem, utpote depressam ac lacunosam, honoratiorem locum fuisse habitum, qui aedificiis magis vicinus esset, quod Londini in Britanniis, atque alibi terrarum adhuc videmus obtinere. Itaque sive laevum latus clauderet comitis sive dextrum, qui mundiora et aedificiis proximiora occupabat inter deambulandum, interior ire dicebatur, ac honoratiorem locum occupabat. In circo autem rotam laevam semper interiorem dictam, quod illa necessariis de causis proxima metam accederet, cum intra septem spatia a dextro cursum auspicarentur, non a sinistro. Parem loquendi modum a circo mutuatus est in descriptione navali Maro Aeneid. v. ubi cum Gyas a laeva scopulos praeterveheretur, Cloanthus, qui navem ejus per viarum compendia occupat ac transit scopulis proximior, iter laevum interior radere est dictus. Eodem Varronis loca sunt trahenda, de vacca inter arandum interiore, sive sinisteriore, et Servii de vacca intrinsecus juncta; tum intus canere, et intus sinistra manu complecti apud Asconium. Tribus una deambulantibus interiorem vero dictum hunc, qui medius incedebat, legere haud memini. et dissentire in Fastis videtur Naso lib. v. 67. Ubi de reverentia senibus praestita,
Et medius juvenum, non indignantibus ipsis
Ibat, et interior, si comes unus erat.
Ubi frustra sunt, qui malunt anterior, e codicibus parum castigatis. Et haec quidem hactenus super argumento, ad quod cum tu praemeditatus accedas, facile mihi imparato, si aberrem, quae tua est animi benignitas, ignosces. Parentis tui excessum vel tua caussa indigne tuli et poteram adhibere solatium huic vulneri, nisi omne fomentum in tua sapientia et temporis mora collocatum haberes. Vale, et Amplissimo Ter Borchio, si vobis adest, salutem plurimam meis verbis, uti et suavissimo Perizonio dicas, rogo. Vianae ad Leccam. Kal. Septemb. Greg. 1679.
page 724, image: s724
EPISTOLA CCCCXXXVII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
IN rationem, cur sinister equus in circo vocatus interior, et idem nomen datum sit contrario sensu alteri ambulantium, inquirebam ultimis literis meis, Vir Amplissime. Et sane tu quoque elegantem reddis atque politam admodum; sed et sic mihi quodammodo accedis, quia qui propior murum ambulat, [gap: Greek word(s)] medius est inter murum et eum, qui latus ipsi claudit, ut equus in circo inter alterum equum et metas. Si tamen ratio tua vera, uti arbitror omnino, est, pro diverso incessu interior modo erit sinister, modo dexter; quique nunc dexter est, ubi se cum socio vertit, et ab eadem plateae parte manet, erit sinister, etsi digniorem locum obtineat; nec proprie ita vocari poterit is, qui ad dextram alterius ambulat; nisi dicamus usu obtinuisse, quia illi, qui interior vel prope domus incedebat, sive dexter sive sinister foret, honor habebatur; et dexter locus in foro vel locis vacuis incedentibus erat dignior, ut homo a dextra alterius ambulans, et sic honoratiorem locum tenens, vocatus itidem interior sit. Doleo jacturam epistolae ad Perizonium datae, cum tua, tum Velleji, quem ea post doctissimam curam illustras, causa; speroque illam postliminio quasi redditum iri. Sed age, quoniam Paterculi mentio incidit, quid tibi videtur de emendatione Doctissimi Lambecii. Vellejus l. II. c. 70. et Val. Maximus l. I. c. 7. celebrant Artorium medicum; Lambecius l. II. p. 591. Bibl. Vindob. rescribit apud ambos Antonium; intelligitque Antonium Musam, medicum Augusti celeberrimum, et Artorium illis tantum, ut videtur putare, memoratum e numero hominum tollit. Sed Eusebius narrat, quibus viri opinionem labefactare queam; Artorium nimirum Medicum post pugnam Actiacam, quae incidit in annum U. C. 722. periisse naufragio; at Antonius Musa vixit adhuc A. U. C. 730. quo Augustum periculosissime aegrotantem sanavit, teste Dione Lib. LIII. Vale, Dav. Kal. Octob. CICICCLXXIX. Occupatio facit, ut plura non mittam.
EPISTOLA CCCCXXXVIII. NICOLAUS HEINSIUS Gisberto Cupero. Daventriam.
MUltus, ut solet, de te sermo mihi fuit diebus proximis apud illustrem et utriusque nostrum amicum Terborchium, quando Graevianis in aedibus una: epulabamur. Nondum nos jubet is desperare de videndis in publico tuis ad Apotheosin Homericam pereruditis animadversionibus, quod omen utinam eventus
page 725, image: s725quamprimum comprobet ac ratum efficiat. Interiorem de tribus una deambulantibus non dici, locus, puto, Nasonis manifeste convincit. nec habeo quod iis, quae de circensi certamine jam dixi, superaddam. Jacobi Perizonii librum musteum atque eruditione multa refertum accepi, legique plurima sane cum voluptate. In suis, quae librum comitabantur, cum excuset comem in modum, quod ad ultimas meas nihil responderit tanto tempore, videtur inde colligi posse, non vanis argumentis, meas, quas Maroni addendas in se receperat Elzevirius, illi redditas, atque adeo Maronem quoque ipsum. Etsi parum aperte de hac re agat in suis litteris. Vellejanum locum adversus Lambecii conjecturam pulchre vindicasti, et sane Artorii nomen non minus Romanum est, quam Antonii. Artorii hujus medici etiam Dio libro 48. meminit. Velim id genus complura mihi suppeditentur, in quibus alii Vellejum aut frustra aut feliciter castigare sunt aggressi, ut inde animadversis ad illam meis, quae curis secundis multum adauxi, cumulus atque ornatus qualiscumque accedat. Glossaria antiqua Labbaei, quae nuper in Galliis prodiere, nescio an usurparis oculo: qui ea publicavit, Cangius Lexicon quoque suum Latino Barbarum multae et eruditae molis in tria digestum volumina absolvit. Nunc post Meursium Rigaltiumque de vocabulis Graeco-Barbaris opus luculentum meditatur. Emericus Bigotius Collectanea veterum scriptorum, quorum indicem hîc mitto, quae diu sub praelo desudarunt, ante Kalendas Januarias, ut spero, in publicum dabit. Vale, XXV. Octobr. 1679. Vianae.
EPISTOLA CCCCXXXIX. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
LIcet nihil antiquius, postquam in amicitiam tuam admissus sum, habuerim quam frequentes literas, quas tibi non displicere saepe significasti, mittere; occupatione tamen mea factum est, ut nunc primum excutere obstinatum quasi silentium, epistolaeque tuae, quam XXV. Octobris proximi anni dedisti, longe acceptissimae respondere possim, Amplissime idemque praestantissime Heinsi. De interiore autem (licet nullus mihi praeter Terentium And. 4, 4, 38. in mentem veniat auctor, qui docet coeni lutique colluviem in mediam vergere platearum partem) ut plane tibi assentior, ita laetor placuisse quae inservire putabam destruendae opinioni Lambecii; et mecum te statuere, alium Artorium (cujus de Hydrophobia Caelium 3. Acut. 14. et [gap: Greek word(s)] Clementem Alexandrinum laudare arbitratur in epistolis Reinesius) et alium Antonium Musam esse. Et licet arrogantiae quodammodo [gap: Greek word(s)] sit manus Vellejo post elimatissimas curas tuas admovere, tamen, quia id te desiderare scribis, mitto, quid mihi de uno aut altero loco videatur; et si nihil aliud, occasionem certe dabo, si modo valetudo tua patitur, in dubia mea
page 726, image: s726inquirendi. Lib. II. cap. 6. Longe majora et acriora repetens; diductis literis formabam re petens; uti nonnunquam suspicatus sum cap. 30. etiam scribi oportere, inter coenam et Oscae, ut servetur fides historiae et constans codicum lectio. Re autem est, re ipsa, re vera, quia civitatem dare omnibus Italicis etc. clare ostendebant eum majora atque acria re ipsa petere. Cic. IV. Fam. II. re praestare aliquid, IV. Verr. 172. Re ac ratione cum aliquo esse conjunctum; III. Nat. Deor. in caelum translatos non re, sed opinione esse, et denique in Catil. majora omnia re, quam fama esse dixit. Atque ita ipse alibi auctor noster loquitur; ut in loco satis vexato et obscuro cap. 125. prisca antiquaque (ita Cicero alicubi veteres et priscos viros conjunxit; et alibi dixit priscam vetustatem) severitate usus, ancipitia sibi tam re quam exemplo pernitiosa etc. quae erat, cum ita distinguerem, usus, ancipitia, sibi... perniciosa, et. ita ut conjunctio more satis frequenti sit omissa, idemque foret ac si dixisset; coercuit militum gladiis, quibus obsessus erat, ancipitia, id est res ancipites, dubias, incertas; et sibi tam re ipsa quam exemplo pernitiosas, quia revera erat Druso admodum hoc periculosum, et alii exercitus inde exemplum capere possent. Cap. 52. Quam in omnes partes (ut militari verbo et consuetudine utar) dimitteret: Videtur dimittere fuisse vox militiae usitata, quando aliqui aliquo ablegabantur; ita cap. 70. Dimisisset evocatum, jussissetque nuntiare sibi: Sallust. Catil. cap. 42. Namque illi, quos Catilina dimiserat, id est, in varias partes ad milites et arma paranda miserat: Sen. 1. III. de Ira c. 20. Adjicere his longum est, quod patres quoque occisorum eadem nocte dimissis per domos centurionibus confecit. Verbum igitur recte militare dicitur, quia cui Impp. mandata dabant ad aliquid faciendum, dicitur dimitti, et consuetudo militaris etiam, quia iidem, si satis sanguinis effusum, hostesque victi forent, in omnes partes praelii certos homines mittere saepe solent, qui juberent caedibus victores abstinere. Cap. 116. Nam et Sejanus vir antiquissimi moris. Tu, Vir Clarissime, recte haec ad Apronium deleto Sejani nomine refers; et male puto Lipsium scribere, Nam et Junius, atque Vossium, Nam et Blaesus etiam; quod magis patebit, si ostendero, rationem, quam afferunt, plane nullam esse; cap. 125. scribit Vellejus, Junium Blaesum Hispanias exercitumque virtutibus celeberrimaque in Illyrico militia, ut praediximus, cum imperio obtinuisse. Nusquam, ajunt viri doctissimi, nisi hoc loco, ita scil, emendato, tradit auctor Blaesum celebrem in Illyrico militia fuisse. Verum ex mea opinione, ut praediximus, non refertur ad Blaesum, sed ad exercitum, de quo egerat c. 112. et seqq. Illi, qui de jure Pontificio scripserunt, quaerunt num Pontisex Max. privatus sit; multusque est in hoc explicando Muretus ad I. Catilinariam, in qua Cicero ita loquitur; An vero Vir Amplissimus P. Scipio Pontifex Max. Tib. Gracchum mediocriter labefactantem statum Reip. privatus interfecit? Ego ut quaestionem Gutheriis et Bosiis relinquam, arbitror Muretum frustra fluctuare, et Ciceroni nunquam venisse in mentem dicere hoc loco Pontif. Max. esse privatum; sed P. Scipionem, qui postea factus est Pont. Maximus, cum adhuc privatus foret eam seditionem compescuisse. Sic clare eum et absque ambagibus privatum facit, lib. I. de offic. Nec plus Africanus singularis et vir
page 727, image: s727et Imp. in excidenda Numantia Reip. profuit, quam eodem tempore P. Nasica privatus, cum Tiberium Gracchum interemit: Et licet Appianus lib. I. Bell. Civil. scribat Romanis ducem fuisse Scipionem Pontificem Maximum; [gap: Greek word(s)]; togae laciniam in humeros et caput rejecisse, vel ut pugnae signum, vel [gap: Greek word(s)], et Gracchanos cessisse tanto viro, vel [gap: Greek word(s)]; mihi tamen longe secus videtur, et major est Velleji tui auctoritas; qui 1. II. c. 3. scribit P. Scipionem Nasicam privatum et togatum haec fecisse, atque ob eas virtutes primum omnium Pomtificem Max. absentem esse factum. Compescuit igitur seditionem privatus, et propter tam egregium facinus Pontificatum Maximum meruit; quod quia non ita multo post factum, auctores tempora non satis rite distinguentes, eum, cum Pontifex Max. esset, Gracchum occidisse scripserunt. Nam P. Licinius Crassus Dives Pontifex Max. bello contra Aristonicum gesto periit; Epitome lib. LIX. P. Licinius Crassus Coss. quum idem Pontifex Max. esset (quod nunquam antea factum erat) extra Italiam profectus, praelio victus et interemptus est; et quidem Coss. Appio Claudio et M. Perpenna, teste Julio Obsequente c. 87. sive A. U. C. DCXXIII. Nullo igitur pacto potuit Scipio seditione Gracchana, quae repressa est A. U. C. DCXXI. Pontificatum Maximum gerere, sed occiso Licinio Crasso is honor primum ipsi delatus est, et quidem absenti, quippe qui, ut invidiae subtraheretur per speciem legationis in Asiam ablegatus erat, uti testatur auctor de Viris illustribus. Sed nimis diu seria tua naeniis meis interpello, et finem facerem, nisi doceri cuperem, num alia loca testentur, patres infantes abluisse modo natos, eosque fasciis involvisse, praeter eum, qui exstat in Ins. antiqua, quam descriptiom aedium Barberinarum ad Quirinalem adjecit Hieronymus Tretius,
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Vale plurimum, Vir Nobilissime, et me amare, ut facis, perge; Dav. a. d. IV. Id. Mart. CICICCLXXX.
EPISTOLA CCCCXL. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. D. Vianam.
FRequenter mihi ante oculos versatur exquisitissima tua bibliotheca, et splendidissimum [gap: Greek word(s)] revera [gap: Greek word(s)]. vixque dies abit, quin vel aliis narrem, vel certe revolvam mecum ipse et humanitatem, qua me excepisti, singularem, et doctas confabulationes, certissimasque emendationes, quibus qui artus meos regit spiritum exhilarasti. Memini autem me inspexisse librum Italicum in folio, ut vocant; cujus auctor inter ceteros exhibet Domitiani Imperatoris nummum, in cujus una area cernitur [gap: Greek word(s)] muliebris, in
page 728, image: s728altera corvus ramo insidens. Quid ille de eo fentiat, non reddit mala memoriae fides; teque serium in modum rogo, ut verba ejus ad me mittere velis, quia forte ansam praebebunt diligentius in similem, quem servat illustris Hugenius, inquirendi. Hîc jam serio consilia ponimus de eligendo professore Theologo, sed qui Spartam illam exornare possit, vix invenimus. Laudantur varii, ut Clingerus Hanoviensis, Andre Marpurgensis professor, et quidam van Haelen Ecclesiastes Ultrajectinus. Tu quaeso da hoc amicitiae nostrae et meae erga te observantiae, ut, si modo num atri an albi sint nosti, quibus ingenii dotibus commendentur homines, scribas; meque quamprimum certiorem facias, num ultimus, illum enim te ignorare vix patitur locorum vicinitas, literarum, in quibus tecum absque interpellatione versor, amans; et Theologiae solidae veraeque cognitione imbutus sit. Si quem praeterea alium, cui tuto tanti momenti provincia mandari potest, cognosti, ut es natus ad rempublicam literariam juvandam, eum ne celes; et judicium tuum non apud me solum, verum etiam apud alios magni erit ponderis, ac nescio qua permotus animi divinatione spero nos tua opera dignum [gap: Greek word(s)], fas sit a tacita Eleusi voces petere, adepturos: Vale plurimum; Daventr. a. d. VI. Id. Aug. CICICCLXXX.
EPISTOLA CCCCXLI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
LItteras hasce ad Emericum Bigotium ut cures, et quae de Theologis, quorum dotes me vehementer velle cognoscere proximis significavi, comperta habes, mittas, quod commodo fiat, quamprimum, rogo serium in modum, Heinsi Amplissime. Ceterum cum nuper tecum et apud te essem, varias emendationes explicationesque auctorum summa cum voluptate ex ore tuo hausi; verum quae de Astyriis, vel Asteriis, ut et Aradio Rufino monebas, utpote longiuscula, exciderunt plane, cumque forent eruditissima atque certissima, maximo me beneficio afficies, si quae de iis observasti, nec non Virgilii membranis vetustis additam epigraphen mittere velis. Cumulabis sic tua in me merita, faciesque ut quotidie nanciscar occasionem laudandi et eruditionem immensam, et humanitatem, qua praeditus es, singularis exempli. Quae in litteris a. d. VIII/XVIII. Cal. Junii ad me datis notas ad Vellejum Paterculum, placent valde; nisi quod illud exemplo perniciosa mutandum esse nequaquam censeam; quare alio tempore pluribus tecum agam. Nunc accipe conjecturam unam aut alteram, et si tibi quid oneris impono, des hoc, quaeso, amori extendendae eruditionis: Latinus Pacatus cap. XLI. Vel longior poena ferro incumbere, et corpore vulnus onerare; fluctuat hîc valde Clarissimus Schefferus, nec satis capit, quid sibi velit corpore vulnus onerare: mihi illi hoc facere videntur, qui, ut ante
page 729, image: s729dixi, ferro incumbunt, qui se dum ipsi occidunt, inclinando corpus in ensem, onus quasi vulneri vel gladio, quo vulnus infligitur, cujusque capulus. in terra positus, imponunt; et ut eleganter aeque Seneca loquitur, instant ferro et tela corpore urgent: Cap. 46. Vidisti civile bellum hostium caede militum pace, Italiae recuperatione, tua libertate finitum: valde et hîc se cruciat vir Doctissimus, et quo sensu Theodosius liber possit dici, inquirit: at ut mihi videtur, alloquitur adhuc Romam Pacatus, eamque ait vidisse bellum civile finitum libertate sua; quia Maximo tyranno, qui Italiam occupaverat, victo, libera quasi facta erat. Sed quod me magis cruciat est Graeca inscriptio apud Jacobum Sponium in indice populorum Atticae Num. XXXII.
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Nec non alia Num. CXLI.
--- [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Illam vertit vir Doctus, initie au foyer sacre des Deesses; hanc similiter, initiatam mysteriis sacri foci Cereris et Proserpinae. Verum uti ex secunda inscriptione patet, [gap: Greek word(s)] non est genitivi, sed dativi casus, adeo ut jungi debeant, [gap: Greek word(s)]; atque in ambabus [gap: Greek word(s)]. Hoc quid sit, ut verum fatear, mihi perobscurum est, arbitratus tamen nonnunquam sum Atheniensium pueros dici [gap: Greek word(s)], quia illi tales mysteriis Cereris initiare solebant, ut ex Terentio et Donato observavit Meursius c. 16. Eleusin. Quo proculdubio pertinet Suidam scribere illum, qui [gap: Greek word(s)] initiabatur, Atheniensem fuisse; [gap: Greek word(s)]; quia scilicet non nisi Atheniensium liberi ea aetate initiabantur. Et ita forte Graeci loquuntur; quia id primum videtur esse factum, postquam puerum natum curriculo circa focum, [gap: Greek word(s)], sacris, quae [gap: Greek word(s)] vocantur, uti Hesychius, Harpocration, Auctor M. Etymol. aliisque docent, tulissent; vel quia [gap: Greek word(s)], propter Vestam, cui primum sacrificabatur, proverbii vicem obtinet, significatque nihil aliud, quam ab initio; et in illis inscriptionibus, a prima puertia, a prima infantia. Exstat et haec loquendi forma apud Aristidem T. I. Orat. in Herculem: [gap: Greek word(s)], id est, vertente Cantero: A Vesta deinde exorsus; at ego malim, a lare, a patria a Thebis; quia Heros ille primo patriam liberavit, fecitque ne amplius Orchomeniis tributum penderent Thebani; inde Graecos et tandem alias gentes adiit. Idem Orat. [gap: Greek word(s)], De concordia ad civitates. Tom. II. [gap: Greek word(s)]; primum a Vesta concordiam vos ostendetis auspicatos esse; imo dicit Orator, Graecos primum a se ipsis incipere, vel primum debere esse concordes inter se; quomodo Eustathius ad Odyss. H. hoc proverbium explicat; [gap: Greek word(s)] id est, a diis; [gap: Greek word(s)] i. a propriis, a sese. Rursus T. III. p. 690. [gap: Greek word(s)]
page 730, image: s730[gap: Greek word(s)]; ita tamen ut initium a Vesta sumerem, ac mihi primum ipse persuaderem: cum sensus flagitet; ita tamen ut a me ipse inciperem: quae loca vel ideo adduxi, ut clare pateat [gap: Greek word(s)] significare tempus, vel aliud quid, a quo res quaepiam incipit, nec posse verti in landatis inscriptionibus, initiare mysteriis sacri foci: Tu, Vir Maxime, Vale; et mihi favere, ut facis, perge: Daventr. a. d. IX. Cal. Sept. CICICCLXXX.
EPISTOLA CCCCXLII. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
BInae, quas ad me pr. Non. et VII/XVII. Sept. die dedisti, literae probe curatae sunt; quodque iis non ante, ut aequum erat; responderim, occupatione mea factum est. Gratias autem habeo maximas de missa explicatione numismatis Domitiani, versibus vetustissimo Maronis Codici adscriptis, Q. Aradio Rufino, Asteriis, nec non novis Paterculi emendationibus, quae una cum aliis omnibus [gap: Greek word(s)] sunt. Illud autem Vellejanum, et re et exemplo, ita putabam nonunquam posse defendi; quia haec ipsa rebellio exercitus erat periculosa Druso re vera, utpote qui a militibus tumultuantibus occidi poterat, et apud Tiberium accusari, tanquam dux inexpertus, et nescius tractandi militum animos, quod magis credidisset suspicax Imperator, si alii apud Rhenum exercitus idem tentassent; adeo ut et exemplum Druso nocuisset; cum invidia fere in eum redundet, cujus culpa, ut non desunt optimos etiam accusandi causae, primus tumultus exoritur. Apud eundem Paterc. 1. I. c. III. Urbis Romanae putabam sanum esse; quia non aliter loquitur ipse lib. I. cap. 6. Justin, lib. VI. cap. 6. Florus lib. III. cap. 20. et quia civitas Spartana pro Sparta apud Val. Max. III, 3, 5. Extem, et urbs Attica pro Athenis apud Vellejum lib. I. cap. ult. occurrunt. Sed, virorum [gap: Greek word(s)], quid est [gap: Greek word(s)] apud Diod. Siculum lib. XIX. pag. 697. Ed. Rhodom. an locus fuit in Graecia, ubi corvi oracula dabant; an intelligendum oraculum Dodonaeum, de quo huc pertinentia narrat Strabo lib. IX. pag. 401. an Delphici Apollinis, cum ejus tripodibus frequenter corvus addatur; et Statio vocetur, comes obscurus tripodum; an vero tandem omen, quod ex volatu vel garritu corvorum ceperant Thebani? Praeterea aveo cognoscere, quis ex veteribus praeter Hyginum Boetiam in Propontide ponat: ita enim ille loquitur Fab. 186. Qui in Propontide ex suo nomine condiderunt, Boetus Boetiam, Aeolus Aeoliam. Alii Graeciae regionem ab eodem Boeotio Melanippes et Neptuni filio nomen accepisse scribunt; uti videre licet apud Diodor. Pausan. et Strabonem; sed quis Boetiam, sive Boeotiam, uti apud Hyginum scribi oportere judicant eruditi, Propontidi adscribat adhuc quaero. suspicio tamen oborta
page 731, image: s731Hygino designari [gap: Greek word(s)], uti urbs quaedam Stephano, quem male mutat vir doctus, appellatur; et quia Aeolia Asiae regio mari Aegaeo adjacet, scribi mox debere Aeolium, quo nomine urbs fuit Chersonesi Thracicae; teste Stephano et Theopompo lib. XXIII. Philipp, apud quem forte pro [gap: Greek word(s)] legendum [gap: Greek word(s)] Cum autem pars Chersonesi septentrionalis fuerit Propontidi proxima, binae hae urbes potuerunt hoc in tractu fuisse; ita ut recte Huginus Boeotiam Thraciae attribuerit. Tandem quae Icaria fuit, cujus rex vocatur fab. laudata Metapontus? neque enim insula Aegaei maris videtur posse intelligi; imo scribi debere Italiae, quia Dianae Metapontinae mentio fit; quam a Metapontinis Italiae incolis cultam fuisse verosimile admodum est; maxime quia Metapontus Metaponti conditor a Barbaris, teste stephano, Metabus appellatur: et Strabo lib. VI. tradit illi loco fabulas, Metapontum et Melanippem, hujusque filium Bocotium tribuere. Sed nimius sum; tu, Vir Clarissime, nisi morbus articularis, quem te exercere serium in modum doleo, obstat, facem, ut soles, his tenebris praefer; et quid de splendidissima provincia futurum sit, si tanti, ex literis ad praestantissimum Graevium datis a me cognosce. Vale plurimum; Davent. a. d. x. Kal. Dec. CIC IC CLXXX.
EPISTOLA CCCCXLIII. GISBERTUS GUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
POstquam litteras a. d. x. Cal. Dec. et cum iis varia [gap: Greek word(s)] misi, coepi diligentius paulo in vocem penaces, quae in Turcii Rufii Aproniani Asterii carmine occurrit, inquirere; videorque si non veram, at saltem verisimilem ejus significationem invenisse. Celebrat igitur Asterius tria ludorum genera nimirum ludos scenicos, agitationes bigarum et quadrigarum in circo, et feras in eodem depugnantes, vel inter se, vel cum bestiariis, uti patet ex hoc disticho;
Ut ludos, currusque simul, variumque ferarum
Certamen junctim Roma teneret ovans.
Inde et mox canit se ternum sofos meruisse, terna populi agmina ipsius in honorem plausus edidisse; ac tandem uno die tria sesta fuisse exhibita. Ad unum horum spectaculorum, me judice, pertinent penaces et, nisi plane fallor, ad scenam referri debent, cujus eodem versu mentio occurrit;
Tempore, quo penaces circo subjunximus, atque
scenam Euripo extulimus subitam.
Id est, cum subitario opere in ultimo circo super Euripum exstruxi ex tabulis theatrum vel scenam, atque in ea ludos scenicos exhibui. Nam penaces sunt Graecorum [gap: Greek word(s)] vel tabulae mutato I. in E. Et ne gratis hoc videar adfirmasse, audi Carolum de Fresne in Glossario suo Doctissimo ita commentantem
page 732, image: s732[PENAX. Codex Croylandiae sub Joffrido Abbate apud Spelmannum: pulcherrimumque penacem per incendium illuc tunc perdidimus, et valde sumptuosum de omni genere metalli pro varietate siderum et signorum mirabiliter fabrefactum. Saturnus enim (videtur aliquid et forte aereus excidisse) Jupiter autem aureus, Mars vero ferrugineus, Sol de auricalcio etc. Ubi penas est pro [gap: Greek word(s)] tabula, hîc autem pro sphaera coeli] Hucusque ille; qui si veram vidit loci illius explicationem, proculdubio et nostra a vero non erit aliena. His adde scenicos ludos in circo nonnunquam fuisse exhibitos, uti docet Suetonius Aug. cap. 43. si optimum Torrentii Codicem sequimur. Hujus autem, nec non quod sedulii codicibus adjicitur, quodque etiam edidit Labbeus part. I. Bibl. Novae pag. 23. carminis, eundem Asterium esse auctorem tecum sentio, suadentque plane eodem spiritu animati versus; nec dubito quin Onuphrius, Turcium Rufium Apronianum Asterium, et Asterium secundum confuderit. Sed doce me, amabo, quae marmora testentur hunc consulem suffectum fuisse; nam quod Onuphrius fastis inseruit, atque ex iis edidit Gruterus pag. 92. nihil tale videtur tradere; cum Turcius secundus Asterius. V. C. Pontius Atticus et servilius Aedesius V. G. P. P. Hierof. Hec. possint diu aliquid vel erexisse vel fecisse, quod injuria temporis ex marmore erasit, Coss. Valente v. et Valentiniano, sive A. U. C. MCXXVIII. et Turcius Secundus consul, celebratus in Inf. 7. p. CCCCLXXVII. alius, nec hujus temporis est. Praeterea, quod commodo fiat, mitte, quae urbs fuerit Crema nomine; Goltzius et Ortelius ex antiqua inscriptione faciunt Cremam provinciam; verum jam vidit Scaliger in Indice Gruteri scribendum esse Cretae, quia Creta et Cyrenaica una provincia erat, et ab uno Procos. regebatur. At idem Vir Illustris Cremam vel similem vocem, uti ex ordine literarum patet, videtur repperisse in Ins. 10. pag. LXXXII. et I. pag. DLXX. in quibus tamen Crem. significat Cremonensem, vel Cremom domo fuisse M. Cassium et M. Volumnium; adhaec Cremates populum ex Ins. 9. pag. DCXXXIX. laudat; quae vox quid ibi significet, tu optime expedies; cum etiamsi ea absit, salvus sit sensus; ut, Fourius A. L. Fouria. A. L. seleucus Mag. Quinque Conlegi Aurificum; nisi potius ita digerenda sit; Fourius A. L. seleucus. Mag. Quinque Conl. Aurif. ita ut Seleucus non sit persona tertia, sed cognomen Furii. Tandem doce, quid sibi haec Macrobii verba lib. v. sat. cap. 17. velint. Ut pictores fictoresque, et qui figmentis (al. filamentis) liciorum contextas imitantur effigies; et num quis alius. narret effigies hominum ex liciis contextis, ut hoc loco Didonis et Aeneae, factas fuisse; numque huc pertineant ad fingendi modum laneae essgies, quas memorat Horat. lib. I. sat. 8. et Festus in voce Pilae et Laneae; quia ex laneis vittis possunt videri factae esse, Vale, a. d. XII. Cal. Jan. CIC IC CLXXXI.
page 733, image: s733
EPISTOLA CCCCXLIV. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. D. Vianam.
LIcet quae accessiones factae sunt meae dignitatis ex fama proculdubio intellexeris; tamen non potui non eas ad te mittere, et significare, me successerem [gap: Greek word(s)] Ter-Borchio datum, atque summis patribus patriae adscriptum esse. Peccarem enim in amicitiam nostram, si operas meas tibi non offerrem, teque certiorem facerem tunc primum fructus me percepturum Amplissimi honoris bona fide, si qua re commodis tuis inservire potero; cujus meae perpetuae erga te voluntatis has litteras veluti obsides mitto. Quas a. d. x. Cal. Dec. et a. d. XII. Cal. Jan. posui quaestiones, velim quod commodo fiat, illustres; neque enim mihi vel in emendando Hygino, vel explicatione vocis Penaces satisfacere possum, nisi tuum accedat suffragium. Non ignoras I. saepe in E. mutari, et Pinacothecam occurrere apud Petronium, Pinacem apud Tertull. libro de Praes. Adv. Haereticos; Meus quidem propinquus ex eodem poeta, inter cetera stili otia Pinacem Cebetis explicuit. adeo ut mirum nihil sit, posterioris aetatis scriptores ea voce usos esse. sed ut Penaces Turcii me diu torserunt, ita non minus male habent Cadalistae Prospero, utor editione Coloniensi A. 1540. laudati in peroratione Libelli de Gloria sanctorum: Habes quoque, ait, in sancto spectulo non mimicas turpitudines, sed Christo sacratas Virgnes. Habes Cadalistarum loco, Rebeccae geminos mystice ludentes. Videntur quidem operae theatrales esse, sed qualis vox sit, quave origine descendat juxta cum ignarissimis scio. Amicus mecum communicavit Alexandri Lycopolitae librum adversus Manichaeum, quem ex Bibliotheca Medicea descriptum testamento ipsi reliquit Rulaeus, verbi quondam Divini prope Harlemum interpres. Titulus operis hic est: [gap: Greek word(s)] et initium, [gap: Greek word(s)] Hic auctor num editus sit velim me doceas: fieri enim posset, ut eum, si non est vulgatus, Latinitate donatum et notis illustratum luce publica donem: litteras hasce ad Magliabequium cures rogo: Vale, Daventr. pr. Cal. Apr. CIC IC CLXXXI.
EPISTOLA CCCCXLV. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
DEvinxisti me plurimum, quod horas aliquot, quas tam feliciter illustrandis et emendandis veteribus auctoribus impendis, dederis curae meae,
page 734, image: s734magne Heinsi: sed, quod restat, rogo vehementem in modum; ne me celes quae [gap: Greek word(s)] esse, et limam doctrina praestantium virorum non sustinere posse visa tibi sunt. Paginas nonnullas amimadverto notari; sed quid monstri alant juxta cum ignarissimis, ita scilicet foetibus nostris blandiri solemus, scio. Recte igitur mihique gratissimum facies; si docueris, quid emendandum vel addendum sit locis, quibus ago de Furiarum vel Eumenidum allis; de corona civica et versibus Ovidii tui, Augeat imperium etc. de Matronis Vediantibus, et Fano Herarum Auscarum; de Diana Maga, Artibusque Dardaniis; de Cultris Lampsaciis et victima Priapo oblata. Ea enim omnia video te [gap: Greek word(s)] et ut optimus Aristarchus es, ita nullus dubito, quin merito haec vel eliminanda vel mutanda judices; quod te significaturum fidem facit singularis illa, qua me complexus jam dudum fuisti, benevolentia. Quid, quaeso, sentis de Gemmis imagine Socratis signatis, quas edidit Chifletius? an hae omnes ad eum, qui Deorum hominumque judicio sapientissimus est judicatus, possunt referri? an serio sculptae; an potius Comicae personae sunt, et Socratem deridendum propinant? an tandem nonnullae ad Basilidianorum figmenta et nugas meliori jure possunt referi? Bomius jam Apotheosi manus admovet; spero illam brevi absolutum iri. Vale plurimum; Hagae-Com. Cal. Jul. St. Gr. CIC IC CLXXXI.
EPISTOLA CCCCXLVI. GISBERTUS CUPERUS Nicolao Heinsio. Vianam.
NOn in hunc usque diem rejecissem responsum, quod literis tuis debeo, nisi intervenissent negotia, quae, cum fuerint alicujus momenti, me in Gelris longiuscule agere, inde Hagam excurrere, parilique festinatione exactis ibi diebus XII. redire coegerunt, Heinsi Illustris. Te autem mihi gratulari splendidam provinciam habeo gratias, et voluptatem ex ea magnam capere gaudeo serium in modum. Quae de Asteriis misisti eruditissima perplacent; Penaces pro Pinaces poni, donec, qua vales ingenii felicitate, certiora doceas, persuasus sum. De Boeotia et Aeolio nihil monet Munckerus, et est quod laeter, non plane tibi displicere conjecturas meas. Alterius Bomiorum mors Apotheoseos editionem moratur; sed tamen propediem praelo subjicietur. Junxi illi varia monumenta antiqua; quibus illustrandis cum valde inserviturum sit marmor, quod in libris Roma ad te paucos ante annos missis exstat, et in quo Hercules sagittis aves, ut reor, Stymphalidas petit, rogo, ut ectypum ejus una cum Saliis in iisdem voluminibus, quae nihil nisi marmora continent, et una tecum tabulae in instructissima bibliotheca adsidens evolvi, ancilia portantibus mittere, quod commodo fiat, velis: Vale plurimum, Vir magne, et me amare perge: Dav. ipsis Cal. Juliis, CIC IC CLXXXI.
page 735, image: s735
EPISTOLA CCCCXLVII. GISBERTUS CUPERUS Stephano le Moyne S. D. Leidam.
VErbis vix exprimere possum, quam incredibilem voluptatem ceperim in legenda magna Variorum Sacrorum parte, quae hoc anno juris publici fecisti. Delectarunt me certe immensum cum Antiquitates ecclesiasticae et profanae eleganter adeo et praeclare explicatae; tum utriusque generis auctores, qui eas memoriae et posteritati consecrarunt, emendati tam feliciter. Et cum animadverterem in prolegomenis ad examen revocari Themistii intricatissima verba, facere non potui, quin ad te mitterem, quae mea de iis sit sententia. Joh. Harduinus in nova Oratoris illius editione, putat illa inutile glossema esse, et nullo modo cohaerere cum loquentibus; verum ego, [gap: Greek word(s)] liberali assero causa manu. Neque tamen existimo Themistium vel ad Christum cum Petavio, vel ad Peregrinum cum Petito, vel ad Polycarpum, vel denique ad Juniorem aliquem et novum Empedoclem respexisse, sed solum sibi ante oculos habuisse veterem illum philosophum, cujus vitam Laertius nobis conservavit. Vertunt quidem Graeca Eruditi interpretes, non veterem illum Empedoclem intelligo, et ita videntur alios induxisse, ut crederent novum vel juniorem Empedoclem celebrari, cujus exemplum imitabatur Jovianus Imp. Sed eos falli plane persuasus sum, et particula etiam negativa retenta arbitror longe alium horum verborum sensum esse. Scilicet post ultimum ou~ repetendum [gap: Greek word(s)], et Graeca verti debent, Sed et ipsorum jura non deterius Empedocle explicat; non, per Jovem, deterius explicat Empedocle illo vetere. Adjicit admirandi et affirmandi formulam Themistius, ut magis imperatorem extolleret, nec respicit mea equidem sententia ad alium juniorem, verum Empedoclem [gap: Greek word(s)] appellat, quia revera talis erat; quomodo apud Catullum occurrit, Batti veteris sacrum sepulchrum; et priscorum hominum eruditio praecipue admirationi est. Quid autem olim quoad religionem vel superstitionem gentilium constituerit Empedocles, mihi equidem latet; et quamvis huc quodammodo referri possit [gap: Greek word(s)], quam ille Agrigentinis suasit, aliud tamen quid significare Themistium voluisse ut credam facit cultus, de quo loquitur, divinus. Ex Suida quidem notat Harduinus Empedoclem consuetudine Deorum esse usum, et iis didicisse, [gap: Greek word(s)] quibus ritibus et obsequiis placare Deos homines possent, quibus offendant, cum ceteri mortales in explicanda Deorum natura et cultu conjectura solummodo et opinione aut omnino errore ducantur: sed Suidas Viro Doctissimo imposuit. Exstant quidem illa in voce [gap: Greek word(s)], sed non reserenda sunt ad Empedoclem, verum ad Pythagoram, uti satis superque patet ex lib. I. cap. I. Philostrati de vita Apollonii, ex quo haec verba desumpta sunt, et unde constat pro [gap: Greek word(s)], rescribi apud Suidam debere, [gap: Greek word(s)], uti
page 736, image: s736etiam ad Pythagoram referatur. Veniam, Vir Magne, dabis spero libertati, quam mihi non sumpsissem, nisi cognitum haberem et perspectum, te libentissime eos docere velle, qui ejusmodi sunt mentis caligine, ut luce, quam huic loco affudisti, necdum frui possunt: Vale plurimum: Hagae-Com. Cal. Aug. 1674.
EPISTOLA CCCCXLVIII. RADBODUS HERMANNUS SCHELIUS Nicolao Heinsio S. D. Holmiam.
QUod Claudianum tuum nobis dedisti, vir nobilissime, multum tibi debeo publico nomine, multum meo: cum enim tantus Poeta purus, incorruptus, et jam sui similis, ingens beneficium, tum tuis hoc erga me meritis adjiciendo, et me tam egregio opere donando essecisti, ut ego quidem quidquid in Claudiano intelligerem, et prosicerem, hoc omne ut muneris tui agnoscere debeam. Cnm tamen te dignum, quo tibi gratias agam, praeter gratam voluntatem, nunc nihil inveniam, parum abest, quin plebis more faciam, quae solet a bene de se meritis nova munera postulare. Oportet enim vos paucos, qui hodie sustinetis labantes litteras, illustrare hoc nostrum seculum, tum similibus scriptis, tum vestris meditationibus, quibus etiam antiquos redditis, aut actum erit de. literis. Nec vero sirit illa divina vestra Princeps (sed cur non et nostra, cum in literis etiam regnet, et ab omnibus, qui eas amant, merito adoretur) ne illa inquam sirit, ut beatos et caelestes illos Spiritus, quos quotidie a sacro ejus ore hauritis, et vobis jucundissima vestra pectora subjiciunt, nobis invideatis: sed tu, quidem scio, nos jubes securos esse; Vossius, quid rerum agat plane ignoramus: confido tamen sore, ut brevi ostendat nobis scriptis suis, maximam Reginam non relegasse beneficiis suis ad septentrionem eruditionem et ingenium ejus. Saluta eum quaeso meis verbis. Vale, vir eximie, et me ama. Zwollae XVIII. Decemb. CICICCL.
EPISTOLA CCCCXLIX. R. H. SCHELIUS Nicolao Heinsio S. D. Hagam.
CUm alia ex aliis mihi hîc nascantur negotiola, quae me adhuc tenent districtum, et, ut nunc se res dant, ad Idus usque Jan. retentura, illud certe effectura videntur, ut meum mihi in Hollandiam iter in longiorem, quam velim, diem sit conferendum; volui has ad te dare, quo abs te peterem, ut me de tuo itinere, si tibi illud brevi suscipiendum sit, faceres certiorem.
page 737, image: s737Intellexi enim nuper, quamvis non satis certo auctore, te praemissis bibliotheca et impedimentis media hac anni hyeme in Sueciam properare, et ad viam jam accinctum esse; nolim hoc quidem verum esse, si tuae tamen publicaeque res ita jubent, illud te etiam atque etiam rogo, ut tuum hac transeuntis complexum nobis ne invideas. Quando enim erit deinde ut te videam, quem nobis ultimi septentriones jam poene eripient, divident certe cum patria. Nescio an tanti sint, quae illic geruntur. Quod si mihi ratio itinerum atque dierum tuorum nota esset, Zwollae certe, qua tibi est transeundum, te viderem: nam totum jam mensem Januarium in illo tractu mihi agendum, deinde in Hollandiam est excurrendum. Sed res tuae, uti spero, lentiores erunt, tuo tamen commodo. Princeps hujus ditionis urbs etiam nunc obsidione premitur, magnis etiam operibus circumplexi sunt obsidentes, multis aggeribus, quo hiberno amnis torrente inundetur, sed commeant ultro citroque nuncii, et jam spargitur iterum aliquid de conditionibus: Hîc populus collationibus, et tributis attritus, interim luit hujus furoris poenas, unde nec ordo, nec poene homo quisquam causae huic favit, praeter satellites, et Lojolitas paucos, quos ajunt strenue clamare, non Rempublicam tantum, sed summam religionem agi. Nubem illam seditionum gravidam haeresim parturire, ac brevi, ni obviam eatur, parituram, et similia, quae apud paucos fidem invenient. Dum haec scribo nuntiatur mihi Monasterienses heri tres legatos Coesveldium ad Episcopum misisse, qui de pace agant, sub illis conditionibus, ut putant, quae antea Hagae scriptae suerunt. Wilachius legatus, qui praeest exercitui, comitatur eos. Vale, Vir eximie, meque amare perge. Ante diem IV. Kal. Jauuar. MDCLX. Si quid ad me litterarum dare volueris curabit plurimum bibliopola, ut recte perferantur.
EPISTOLA CCCCL. R. H. SCHELIUS Nicolao Heinsio S. D. Hagam.
BInas abs te accepi literas, quibus adhuc respondere supersedi, non solum quod ipse ad vos cogitarem, sed etiam ea de causa, quae me maxime ad respondendum poterat impellere: videbam enim te paulo amantius; quam par est, de nugis meis sentire, eaque abste extolli, quae corrigi mallem et emendari, quamvis enim a te laudato viro probari gauderem sane; et paene triumpharem, non is tamen ego sum, qui adeo mihi placeam, ut non intelligam, quid inter judicium et benignitatem tuam intersit: utinam ista vestris paucorum oculis digna essent, caeterorum ego judicia haud magnopere timerem. Sunt autem talia, tum librarii tum typographi, tum etiam mea negligentia, ut multis in locis eorum me pigeat pudeatque: sed haec omittamus; illud gaudeo, et jam gratulor Reipublicae literariae, quod brevi intelligo fore, ut tuas in ingeniosissimum Poetarum curas videamus. Et tu hîc exeusas [gap: Greek word(s)],
page 738, image: s738et in tenui laborem, quasi illa parva sint, quae quia recondita sunt, nec cuivis obvia, vulgo videntur, nos certe eo plus tibi debemus, quod non perfunctorie hoc egisti, quodque ea etiam sanasti vulnera, quae quia cicatricem duxerunt, abscondunt desormitatem suam et fallunt eos, qui oculos non habent, quibus veram Scriptorum pulchritudinem sanitatemque intueantur. De Urbicio, quod ad amicos scripsisti; multum tibi debeo. quamvis enim non levi conjectura ductus eum Africani, Mauricii, Leonis, quam veterum Romanorum similiorem esse, omnino mihi persuadeam, nec quicquam expectem miri ab istis Graeculis, quibus ut plurimum extera placuisse, ne minus disciplinae, quam linguae Romanae pertaesum fuisse, comperior, attamen, quum haud paulo pleniorem illis alteris esse, et magnum nomen, Hadriani Imperatoris praeferre intellexerim, vellem sane videre mihi eum contingeret, priusquam ea, quae in hoc genere habeo annotata, digeram ipse, aut librario tradam describenda. Quod si Schefferus jussu Reginae editionem hanc suscepit, nolin amicis in Italia ultra molestus sis. Tibi autem pro tuo illo erga me meaque animo etiam atque etiam gratias ago. Munus Residentis apud Suedos, quamvis novum non sit, quia tamen iterum suscepisti, tibi patriaeque faustum, et felix esse volo. Equidem mallem patriam aliter agnoscere bona sua, et hoc rerum tempore domi potius quam foris virtute et consilio tuo uti, quia tamen neque aliter illa sapit, neque res tuae ab illo honore videntur alienae, feremus sane. De consensu deputatorum nostrorum noli dubitare, siquidem, ut spero, res per absentiam illorum nondum peracta est: non enim novo honore augeris, sed pridem tibi delato munere fungi juberis. Si quid interea ope vel opera mealltibi utilis esse ulla in re possum, fac illud, quaeso, ne ignorem, novo beneficio me tibi obstringes. Vale, nobilissime et celeberrime Vir, meque amare perge, raptim Amstelodami 19. Novemb. 1660. Volebam sane Hagam venire, sed jam suscipientem hoc iter revocant, ecce domestica quaedam negotia, a quibus ubi me expedivero, ad vos, ut spero, recurram: Iterum Vale.
EPISTOLA CCCCLI. R. H. SGHELIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Holmiam.
CUm te nuper aduter Suecicum parares, jamjamque a nobis discessurus,, non potui non irasci tum molestissimis occupationibus tuis, tum meis, quorum dies adveniebat, negotiis, quod neque tu eo, quo constitueras die Amstelodamum venire, neque ego ibi diutius commorari et adventum tuum praestolari possem, haesi quidem quantum licuit moras usque nectens, et sperans fore, ut mihi unum illic atque alterum diem tecum ponere, aut saltem videre te iterum et intelligere contingeret, si qua in re tibi absenti utilis esse aut gratum facere possem: sed utrumque frustra, non licuit tum mihi tam beato esse:
page 739, image: s739Tu tamen tantis districtus negotiis mei non fuisti immemor, et cum ipse adesse non posses; egregium ingenii tui foetum nobis dedisti; misit enim ad me tuo nomine Elzevirius incomparabiles istas tuas in Ovidium curas, nondum quidem perlegi totura opus (nam paucis ante diebus, quam in Hollandiam navigarem acceperam) legi tamen ex parte, nam et antea inspexeram, et nunc est mihi assiduus in itinere comes, in cubiculo contubernalis, nec mihi ullus fere dies abit, ut non abs te multa discam. Putidiusculus tibi viderer, quae tua est modestia, si quod res postulat hîc dicerem, neque sane opus est; dicet hoc melius literatus orbis, dicet grata postentas, quando tuum nomen ita cum Ovidiano conjunxisti, ut alter sine altero celebrari non possit. Christinam Reginam te in itinere vidisse intellexi, addunt, quod verum nolim, nihil illam praeter verba blanda et magnifica dedisse. Legatio ex Britannia domum revocata, per causam itineris, quod Rex suscepturus est, sed nihil est actum, videtur istuc genus more suo superbum et intractabile, et jam novo connubio insolentius: serunt enim praeter ea, quae praestare Lusitanus debet, esse in pactis dotalibus, ingentem belli cum vicinis populis materiam, Africae, imo Occidentis et Orientis portus non paucos alienae plerosque ditionis, et vana alia, nisi armis quaerantur. Tanaquillum Fabrum diem suum obiisse credo te jam accepisse, si quid hîc in opera aut re mea est, quod pro te possem, fae, id ne ignorem, mini nihil certe gratius facere poteris, quam si libere et antiquo more amicitiae jure utaris. Vale, et me, ut amas, ama, Amstelodami 2. Julii 1661..
EPISTOLA CCCCLII. NICOLAUS HEINSIUS Radbodo Hermanno Schele, Viro Illustrissimo S. P. D.
NAsonem meum, perillustris et Nobilissime Vir, sicut jusseram a bibliopola Elzevirio tibi traditum fuisse, laetor, ut qui maxime: non quod aliquam lucubrationibus istis gloriam captem, praesertim apud te, cui imponi non potest, sed quia affectum meum unice probatum tibi ac perspectum esse cupio. Satis enim magnum laboris praemium videor tulisse, si tersissimum scriptorem locis nonnullis castigatiorem emendatioremque, quam hactenus est circumlatus, erudito orbi sisto. Auguror fore, ut ejus aliquando praestantiora exemplaria inveniam, quorum ope primam editionem secundae tertiaeque curae plenius exornent. Hoc si non succedit, attentius certe perpendam atque accuratius, quae nunc properanter et tumultuaria opera chartis illevi. Urgent interim Claudianum Elzevirii, quem typis majoribus nunc edant. Recensebo igitur scriptorem non inelegantem, et si potero, notis meis hîc illic intexam, quae ex Vaticanis exemplaribus post primam editionem observavi. Utinam noster Graevius ex Germania copias auxiliares mihi, quas promisit, adducat.
page 740, image: s740Sed opinor illum a nugis meis nuper adeo nauseabundum discessisse, ut malit ineptiarum me tandem desininere. Promiserat, inquam, membranas Claudiani haud contemnendas ex Erfurtana bibliotheca, quas an impetrarit mihi non scio.. Quicquid sit, mos gerendus erit flagitatori Elzevirio, quem totos quatuor jam annos traho, et vana expectatione Claudiani jacto. In innere Suecico ne opineris otiosum me fuisse, Lucanum cum satis multis scriptis codicibus commisi, qui quanquam speratam opem non ferrent, sunt enim in eo scriptore naevi plerique admodum inveterati, nonnulla tamen post magnum Grotium restituisse mihi visus sum, quae tibi fortasse non inprobabuntur. Atque hoc Serenissimo Electori Palatino, a me datum est. Post Claudianum editum, Valerio Flacco et Silio Italico, poetis minime contemnendis, manum admovebo. Ubi solis fere conjecturis locus erit, cum scripta horum exemplaria nulla aut rara admodum inveniantur. Habes de quisquiliis meis, plura etiam, ni fallor, quam velles. Praeclarus ille tuus de Re militari veterum commentarius jam Thrasonicas manu hîc perambulat, ne tu opineris, solis illum viris eruditis notum esse. Exemplar, quod tua munificentia possidebam, praedae cessit summis imperatoribus, ut sibi videntur, et Pyrgopolinicae Plautini aemulis, nec retrahi hactenus ex fuga potest. Sed ut jocari desinam, Wurtzius peditatui regis nuper praefectus, qui Cracoviam et Stetinum adversus hostiles. insultus egregie defendit, literarum minime rudis, legit et laudat commentarios istos tuos, quos me suggerente nosse primum coepit: De republicaut aliquid addam, videntur Sueci ab amicitia foederatorum Belgarum nequaquam nunc abhorrere. Arctioris etiam foederis ineundi spes non vana affulget. Sed nostri homines, quam illud e re sua arbitrentur esse haud scio. Doleo. vehementer non licuisse mihi stato die apud Amstelodamenses tibi occurrere. Sed quibus tricis laqueisque tunc circumventus atque implicatus essem non; ignoras: veniam itaque dabis, quod promissis defuerim. De studiorum tuorum ratione ac instituto doceri nonnihil cupio. Scio enim otiosum te nunquam esse. Proximis meis aliquid criticarum fortassis nugarum, quod aut Lucanum spectet, aut Valerium, aut Silium (nam recens sum ab illis perlegendis) tibi obtrudam. Vale, Vir Perillustris, et Graevio nostro absentium amico rum lentulo salutatori, plurimam, ni molestum est, meis verbis dic salutem, si quando hominem habebisobvium. Dabam Holmiae Suecorum Ao. [abbr.: Anno] CICICCLXI. a. d. XVII. Augusti Juliani.
Morte Tanaquilli Fahri multum rixarum ac jurgiorum compendiumerit. quo. nomine quanquam gaudeo, sum enim litium fugitans omnino, ac putidas ejusmodi contentiones odi vehementer, est tamen quod eo e vivis sublato doleam, idque literarum nomine, quas ornare potuisset, atque augere, homo tersus ac nolitus.
page 741, image: s741
EPISTOLA CCCCLIII. R. H. SCHELIUS Nicolao Heinsio S. D. Holmiam.
ETsi moleste fero te tanto terrarum mariumque spatio a nobis disjunctum, in extremo septentrione vitam agere, teque hîc desidero quam qui vehementissime, tuo tamen et literarum nomine non possum non gaudere. quod illic in libera propemodum legatione, et a conspectu istorum malorum aversus, quibuscum hîc tibi erat conflictandum, certissimam nobis spem facias, fore brevi, ut videamus lucubrationes eas, quas et promisisti literato orbi, et jam debes. Nos certe jam omnia de te exspectamus. Claudianum Elzeviriis, Lucanum Electori Palatino debes. Valerium, Silium, alios nos amici petemus, et si ita necesse sit, frequenti potius convicio flagitabimus, quam Musas Heinsianas silere patiamur. Nam Ovidius quidem hîc nos adeo non satiat, ut quotidie salivam moveat et concitet ad plura postulandum ejus generis. Vide, quas gratias tibi agamus, de meis autem ineptiis, quid est quod quaeras? seculum est cum literam nullam facio, non tam quod occupationibus aliis fuerim districtus, quamvis fuerim interdum districtus, quam quod specie libertatis fubeat desidiae quaedam dulcedo, et nescio quomodo jam me juvet nihil agere; ne tamen putes plane me desiisse nugari, dedi nuper librario describendas conjecturas aliquot meas in Tacitum et dialogum de Oratoribus, non allas quidem plerasque vestris dignas oculis, sed quasdam tamen, nisi me mea fallunt, veri non absimiles. De meis commentariis quod scribis mihi jam non est novum, persuasisti jam pridem Gallis aliisque hominibus doctis esse aliquid nuga et nostras, quin illic invenias quoque, quibus imponere posses, nullus dubito, praesertim cum jam iterum in ordinem illorum hominum adlectus sis, qui qualescunque causas et agere et obtinere soleatis. Tu tamen deinde ex Thrasonibus indoctissimos quosdam potius legas suadeo, nam quo quisque minus haec intelliget, eo facilius tibi credet. Sed omisso joco, agnosco hîc iterum illam jam toties perspectam mihi benevolentiam, qua non me tantum, sed etiam mea complecteris. Tanaquillus Faber revixeritne, an diem fuum obierit illic, dubitamus. Graevium tuis verbis et amico illo convitio salutavi, agnoscit culpam et emendaturum se promisit. Is jam est Professor Ultrajectinus, paucos intra dies Daventria discessurus. Urbicius Christinae in quas terrarum oras, et in quas manus sit delatus, et an brevi proditurus sit velim scire. conjecturas tuas, quas promittis, avide expecto, Vale, decus nostrum Zwollae 30/20 Septemb. 1661.
page 742, image: s742
EPISTOLA CCCCLIV. NICOLAUS HEINSIUS Perillustri Viro Radbodo Hermanno Schele S. P. D.
CUm tenerrimo semper affectu me prosecutus sis, Vir Perillustris, otii negotiique omnis ni rationem exacte tibi reddam, injurius. omnino. sim in singularia illa monita, quorum nodo arctissimo me jampridem adstrinctum tenes. Quapropter quod postremis tuis in occupationes meas, quo loco essent et quid potissimum molirentur, inquirebas, id in eo curiositati tuae respondebo primum, mox ad alia sermonum translaturus sum. Claudianum scis me promisisse Elzeviriis. Quo tamen invitus curas confero, quod frustra speravi hactenus subsidia veterum librorum in promptu futura novam scriptoris elegantis editionem molienti, quae pro expectatione mea nulla omnino adsunt. Nisi quod optimum codicem Vaticanum mihi contigit evolvere, cum secundo Italiam perlustrabam. Quem quoties in notis meis testem appello, quod facio frequenter, toties Livineio credendum fuit, qui eo usus erat satis negligenter. Commisi praeterea quinos ejusdem bibliothecae aut senos codices cum vulgaris libris. Pricaei quoque et Farnesianas membranas excussi. denique collationes Pulmannianas Belgicorum codicum, quas in vasto commentario tanto opere crepat Barthius, Langermannus a Barthio redemptas mihi tradidit utendas, additis scripturae discrepantiis ex Helmstadiensi libro collectis. Sed in his nihil fere, quod primam Claudiani editionem longe ornatiorem possit reddere: speraveram a Gudio excepta ex optimo Cujaciano libro, quod ea apud Bituriges dicerentur extare, quo ille itineris cursum praeterito vere sese directurum pollicebatur, sed cum nullis ille literis me postea convenerit, vana spe lactatum me fuisse opinor. Quare cunctationem abrumpam, meque typographorum desideriis commodum tandem praestabo. Interim L. Apulei Metamorphoses evolvebam nuper, scriptum sane perquam ingeniosum, sed Deus bone? quam mendosa omnia, quam foede depravata? idque eo magis mirandum censeo, quod summo ingenio summaque eruditione viri in eo scriptore castigando jampridem desudarunt. Ducenta plus minus loca emendavi in transcursu, et aliud agens. Sed solis conjecturis indulgendum fuit, rei, ut scis, parum certae, etiam cum videtur certissima! Si membranae veteres ac fidae se offerent mihi, auderem post plurimos aliorum conatus ego quoque fortassis in hac palaestra luctari. Verum nullas vidisse me recordor, praeter Mediceas, quibus Lindenbrogius est usus, sed ni fallor, minime diligenter. Post Claudianum tamen absolutum de Valerio Flacco Silioque cogitabitur. Nam ad Lucanum etsi satis multa observavi, consultum tamen minime videtur, ut eo manus admoveam, ne Spanhemianam messem involasse videar. Cui tam observata mea libens committam, sive ea in lucem proferenda, sive supprimenda arbitrabitur. Nasonem e manibus necdum possum deponere. Offerebat se mihi nuper locus ille Fast, I. vs 452. qui curis prioribus me fugit.
page 743, image: s743
Ergo saepe suo conjux abducta marito
Uritur in calidis alba, columba focis.
Est enim scribendum, quamquam membranis omnibus invitis,
Uritur Idaliis alba columba focis.
Sequentia confirmant: quibus anserem Isidi, Deae nocti Gallum immolatos fuisse innuit. Cur hoc loco praetereat, quibus avis columba consecretur? Possit etiam legi, si vestigiis Mazariniani codicis insistamus, in quo ignitis focis exaratum erat,
Uritur inGnidiis alba columba focis.
Veneri enim caedebatur columba. Scis illa Propertiana,
Nunc cape torquatae, Venus o Regina, columbae,
Ob meritum, ante tuos guttura secta focos.
Addam alterum locum Trist, I. eleg. II. vs. 102.
Si satis August publica jussa mihi.
Monui notis in vetusto codice visa extare scriptum. in nonnullis etiam tuli pro mihi. Opinor antiquitus exaratum fuisse, publica visa lus. unde tuli et mihi factum sit, cum salus fieri debuerit, pro satis etiam laris ex pari conjectura repono, Si laris Augusti publica visa salus. Si salutem domus Augustae cum salute publica censui conjunctam esse. In antiquis inscriptionibus ista formula non semel occurrit, SALUTI DOMUS AUGUSTAE. in vulgata scriptura nihil commodae sententiae aut sensus est. Plura in Nasone poteram quibus nunc congerendis supersedeo. Tertius tamen Claudiani locus, sed levioris momenti huic cumulo accedat. is est libro primo in Eutrop. vs. 140.
--- pro quisquis Olympi
Summa tenes, tantone libet mortalia risu
Vertere?
Durum et insolens videtur, risu mortalia vertere. quare minimum abest, quin pronuntiem scribendum esse, tantone libet mortalia nisu vertere? quomodo apud Luc: tantisne evertere dixit, Me superis labor est. Sed desino ineptiarum. De meis in Silsum et Valerium conjecturis alias, a me agetur. Tuas in Tacitum avide videre desidero. Accepi proximo diebus a Johan. Scheffero viro doctissimo epistolam, in qua cum aliis in Cornelium Nepotem et Apulejum has in Tacitum mihi proponit, quas tui facio arbitrii, necdum enim licuit attentius loca examinare. Vita Agricolae cap. XII. patiens frugum, fecundum. Vocem fecundum glossema esse censet, quod dequens suadeat mitescunt. Ibid. cap. XXIII. inventus in ipsa Britannia terminus. legit, in ipsa Brittaniae. Ib. cap. XXXI. Neque enim arva nobis, aut metalla, aut portus sunt. legit aut pastus sunt. Cum de portibus et eorum exercitio nil legerit; de pecore vero ex Brittannia copiose misso doceat Caesar v. Belli Gallici CXLI. Mox, Et libertatem non in praesentia laturi. Vetusti libri Rhenano laudati, et in libertatem non in praesentiam laturi. Scribit, et in libertatem, non in praesentia mala ditri. Duri in mala, pro ad mala. Cap. XXXIII. et vix monitis coercitum militem adhuc ratus. Ursim liber vetus, et vix munimentis coercitum militem accendendum adhuc ratus. Scribit
page 744, image: s744et vix munimentis coercitum militem adhortatus. nam accendendum natum ex proximis adhuc ratus existimat. male; Ursiniani libri proba lectio. Sic martem accendere cantu Virgilio: reddidi id verbum semel iterumque Silio, pari significatione: militi sponte in pugnam prono stimulos addidit oratione hortatoria. Cap. XXXVI. et in aperto pugnam, legit in aperta. et exponit de Brittannis inermibus nec satis munitis propter breves cetras. cap. XLII. paratus simulatione. mallet parata. Prandebat nuper mecum vir optimus, quando aurem illi velli de edendo Urbicio. At ille videbatur malle de Philosophia Pythagorica prius publico committere, et Phaedri fabulas. Non desinam tamen instigare vel tua caussa, cujus doctissimas de Re militari veterum observationes apud me vidit primum, et valde laudavit. A Graevio et Gronovio diu est, quod nullam vidi literam, Hujus occupationibus ignosco facile, illius non possum. Gratulor tamen fortunis, quas jam secundas nuper expertus est. Vossium nostrum de Luce commentarios praelo commisisse intelligo. Mathematicos ne hoc scripto, irritet valde metuo, cui multa paradoxa inseruit, quantum audio. Vale, Vir perillustris, decus ac delicium Musarum. Dabam Holmiae Suecorum A°. CICICCLXI. a. d. VIII/XVIII Novemb.
EPISTOLA CCCCLV. NICOLAUS HEINSIUS V. Cl. Radbodo Hermanno Schele S. P. D.
EXortae nuper inter Suecos ac nostrates mercatores turbae in Africano litore, (quibus componendis totum me diem oportet.) ut curam Musarum procul nunc habeam, effecere. Lectione tamen literarum tuarum respirare mihi visus sum, post summas animi augustias, et revixisse quodammodo; tantum leporis ac suavitatis ille conjunctum cum plurima doctrina prae se serunt. Claudianus meus jacet interruptus, ob caussas, quas jam narravi. Auguror tamen fore, ut inchoatum pensum mox detexam, ad Valerium Flaccum inde transiturus, quem cum codicibus Vaticanis a Langermanno in dies expecto collatum. Non quod praesidii multum inde lucubrationibus meis sperandum sit, est enim Vaticanus liber ut veterrimus, sic mendosus valde, et ex quo editiones Flacci nostri primum conflatae videantur, caeteris duobus aut tribus ejusdem bibliothecae exemplaribus vix duorum saeculorum senium ostentantibus, sed quia cum Carrionis libro in plurimis consentit, operae pretium fore indicavi, ejus quoque auctoritatem si nonnunquam adhiberem. Ad Tacitum quae observasti longe eruditissima ac ingeniosissima esse censeo, quaeque de caeteris conjecturis salivam mihi moveant plurimam. Utinam sit, qui Mediceas ac Vaticanas scriptoris prudentissimi membranas de novo evolvat: quae si manibus peritis terantur, fore certus sum, ut eruantur multa, quae Pichenam aliosque latuerunt. Quod mihi usu venit in evolvendo Puteaneo Heroidum Nasonianarum codice, quem cum et. Scaliger et Salmasius, et Puteanus ipse Claudius, et Johannes Wouwerius aliique viri minime indocti ante me trivissent, quorum schedae ex illo exemplari exerptae in manus meas pervenere,
page 745, image: s745non pauca tamn inde depromps, quae sagacissimas horum omnium nares praeteriere non animadversa. Salinerium Taciti interpretem an videris haud scio, cujus conjecturas Gronovius a me utendas accepit. De Moro quae nuncias festiva sunt, nec hactenus mihi intellecta. invideo felicitati toties impune peccantis, nobis tam beatis esse non licuit, etsi nec Theologis, et Venerem adversam quidem, sed nusquam tamen aversam, expertis; cum ille ea secunda praepostere utatur. Si cathedra Parisina excidit, Lampsacum vasa transferat suadeo, ubi mutoniatam Theologiam istam cum laude exerceat ac profiteatur. Ad Nasonem rarius deverto. Nunquam tamen elegantissimum poetam in manus sumo, quin observationibus meis aliquid de novo accedat. Ut hesterno die, cum in locum illum incidissem Met. XII. vs. 466. quem intactum reliquerant castigationes meae, quod nihil succurreret, quamvis de menda certo, quo ulcus sanare possem:
Qui clypeo, galeaque Macedoniaque sarissa
Conspicuus.
[gap: Greek word(s)] syllabam secundam corripiat necesse est. Quare poetae Macetarum, sive Macetum nomen pro nomine Macedonum passim adhibuerunt. Nec verisimile est doctissimum scriptorem in contraria solum ivisse: quid ergo? scribendum opinor
Qui clypeo et galea, Lacedaemoniaque sarissa.
Sarissae quidem proprium Macedonum telum, unde Pelleas sarissas dixit Lucanus, sed tamen in usu aliis quoque gentibus fuere. Bistonias sarissas apud Nasonem habes in Tritibus. Utebantur iis et Lacaedaemonii. Plutarchus in vita Cleomenis, [gap: Greek word(s)]. Recordor et alia huc facientia me legisse, quae nunc non sunt in promptu. In Statii Silvis nuper eram illud agens, et miratus sum, post accuratam amici nostri diligentiam tam multa castiganda superesse. Adhibebam nonnullis in locis vetustam editionem Parmae procusam A°. MCCCCLXXIII. quam aut ab aliis omnibus sub id tempus in lucem prolatis discrepare multum oportet, aut alias ab amico nostro ac caeteris statii interpretibus non satis diligenter consultas esse. Ipso statim Sylvarum initio, Equo Domitiani vs. 18.
- Exhaustis Martem non amplior annis
Bistonius portat sonipes.
Vide quam putida sit comparatio, qua contendit generosum Germanici sui equum scriptor accuratissimus cum Cantherio Martis fatigato. Deinde si exhausti Martio equo armi, cur addit non tardo cursu illum rapi prope Strymona? vetus, quam dixi editio, non altius. Omnino scribendum videtur,
- Exutis Martem non altius armis
Bistonius portat sonipes.
Describitur toto hoc carmine Domitiani statua inermis ac pacata, et solo gladio accincta, atque illo quidem quieto, ut appellat ipse, hoc est in vagina condito. non procedet igitur comparatio, nisi et Martem exhibeat nobis haud armatum. To non altius quadrat optime et respondet sequentibus, praesertim iis, quae
page 746, image: s746versu 48. de Germanici equo
At sonipes habitus animosque imitatus equestres
Acrius attollit vultus.
Vs. 66. Septem per culmina montes It fragor. vetustae editiones montis, unde Martis amicus noster. Ego molis, qui has duas voces pari modo confundi frequenter in membranis meminerim. molem geminatam versu primo hanc ipsam statuam equestrem nominarat. vs. 75. terque ardua mersit Colla lacu trepidus, laetus mox praeside viso. ingratissimus sonus vocum coneurrentium trepidus, laetus, et quem poetae limatiores diligenter soleant vitare, scribo, mersit Colla lacu trepidum. pro trepide. Pleni horum Statius ac Claudianus. Sic laetum rubere, fictum videre et mille talia. Sed apage hasce minutias. Epithalamio Stellae vs. 8.
Quas inter vultu petulans Elegia propinquat
Celsior assueto, divasque hortatur et ambit,
Alternum factura pedem:
[gap: Greek word(s)] factura pedem ut conetur interpretari vir summus, amicus noster, non ignoro; sed vix persuadet. Opinor a Statii manu esse, Alternum tractura pedem: trahere pedem, claudicare, quod alibi Naso de Elegia dixit subsidere,
Clauda quod alterno subsidunt carmina versu,
Vel pedis hoc ratio, vel via longa facit.
Sed et trahere pedem idem
Liber in adversos hostes stringatur Iambus,
Seu celer, extremum seu trahat ille pedem.
Deinde vehementer metuo ne [gap: Greek word(s)] celsior assueto mutandum sit in laetior assueto, tum quod elegia carmen flebile, tum quod iis versibus partim amores suos deplorarat Stella, partim columbam Violantillae, quod Martialis docet, et noster hoc ipso carmine vs. 102. Mox vs. 13.
Ipsa toros et sacra parat.
Malim et fulcra. ut vs. 54.
Fulcra torosque deae.
Vs. 32.
--- adhuc optas, promissaque numine dextro.
Vota paves. Immo permissaque. jam enim annuerant Dî votis Stellae. unde subjungit, Pone, tua est. Sic permisse felix injuria voti apud Claudianum. In Achilleidos libro 11. vs. 265. pari modo scribendum; eripitur miserae permissus Achilles. Vs. 41.
Hanc propter tutum Pisea lege trementem
Currere.
Nihili est [gap: Greek word(s)] tutum. amicus noster curis secundis justum, optimo sensu, sed minus poetice: vetus editio licuit. Credo libeat a Statii manu esse. Vs. 61.
--- Cui plurimus ignis Ore.
Cur vero ore, cum de facibus Cupidinis videatur agere, fortassis Torre scribendum, ex ligno enim faces fiebant. Vs. 80.
--- Summa
Lampade parcentes et inermi strinximus arcu.
page 747, image: s747
Imo inerti. Arcus inermis, cui sagitta deest. iners arcus, cui leviter excutitur sagitta, quod [gap: Greek word(s)] stringere confirmat. Naso, nec mea sint summa leviter destricta sagitta Pectora: descendit vulnus ad ossa meum. Met. XII. 361. Nec tamen arbor iners cecidit: sed Crantoris alti Abscidit jugulo pectusque humerumque sinistrum. Vs. 89. saepe natanti praelusi: malim praeluxi, ut ad lumen illud alludat quod Hero ex turri suspendebat. Vs. 100. Hic juvenum lapsus. Non satis assequor, forte, Hinc juvenum plausus, et paulo ante, Sed tibi plectra dedit, non Hinc, nam vetus editio sic. Vs. 91. eadem, tantos durasse per aestus, non superesse. quod Statianum libro v. Abascantii pietate vs. 136. tecum omnes animo durata per aestus, et saepe alibi. In sequentibus plurima sunt longe majoris momenti. Sed nondum te dimitto quanquam charta deficit. Versus enim nativitati Delphini Gallici a me datos perlegas necesse est. Locus in Demosthene felicissime a te castigatus est. Vale, vir illustris. Holmiae CICICCLXII. a. d. XXVII. Januarii.
EPISTOLA CCCCLVI. R. H. SCHELIUS Nicolao Heinsio S. D. Holmiam.
MIhi quoque Welburgii mei requies et altum illud otium, quod pridem mihi praedestinaveram, et tandem tenere videbar, cito fuit e manibus extortum. Quum enim secessissem jamque in libros et literas conditus, tum alia nonnulla, tum quae rei militari veterum Romanorum illustrandae annotata passim et in schedis sparsa habeo, colligerem, cogeremque mox daturus describenda, intervenere statim amicorum et cognationum id genus negotia, quae salva officii religione non liceret praetermittere. Haec me a studiis abstractum exercuerunt in hoc tractu aliquandiu. Inde in Hollandiam fuit excurrendum, adeo quidem festinanter, ut nec spatii satis fuerit ad invisendos amicos. Gronovium tamen vidi, is nunc in eo totus est, ut Observationum suarum [gap: Greek word(s)] in lucem emittat. Livium cum ejusdem et selectis aliorum notis promittunt Elzevirii. Tuli et hoc molestissimi itineris (tempestatibus enim valde jactabamur) et inter hanc festinationem solatium, quod litteras tuas accepi illas doctissimas et elegantissimas cum istis versibus, teque et Delphino suo dignissimis. Hoc pretio proposito iterum adverso austro navigem. nunc reducem me exceperunt provincialia aliquot negotiola, ut instante jam Ordinum conventu solemni, eo peracto decrevi bona fide literis me reddere, et meum tandem agere negotium. In Frisiis discidii non nihil obortum est. Advocatus fisci (Procuratorem vocant generalem) magno animo opponere se dicitur pesti publicae illic jam pridem grassanti; munerum nunditationi: in eamque rem Haibosium et Scheltingam agit reos; procerum quidem non paucis invitis, quippe qui se peti per alienum latus videant, cum praeda jam parta simul et sperata; sed plebe valde secunda. Foris nihildum quod sciam peractum.
page 748, image: s748Hagae tamen ante paucos dies de selectis judicibus, ad controversias inter Belgos et Brittannos finiendas, quae res foedus Brittannicum morari imprimis videbatur, cum Douningio convenit. Conditiones in Angliam transmissae. Theologo isti nostro gratulemur potius, quod ad puellas, si vera est fama, rediit. Paucis quidem post diebus, sive quod ita jam ante constituerat, sive quo subtraheret se recenti famae, nec praesens in ore hominum abiret pro fabula, in Brittanniam concessit. ibi jam favor Regis, plausus aulae, moresque gentis, et presbyteri verecundia fortassis non tantum vindicet eum a sinistris ejusmodi rumusculis, sed hoc etiam praestent, ne deinde pro crimine sit puellas paulo liberius salutasse. Ferent esse ibi sectam quandam hominum, summam religionem in majestate sacerdotii et sanctitate ponentium, qui pleraque sacerdotum vitia facile excusent, nonnulla etiam tueantur, tanquam caerimonias divinas. Istas vero ineptias minime omnium vitio vertere hominibus, haud dubie castissimis et sanctissimis; sed vero omnem culpam conferre in puellas, profanum hoc genus, quod eo nequitiae venerit et improbitatis, ut tam chara Deo capita turbare, et de statu animi dejicere queat, nec in noxias tantum saevire, sed vel ob unius tam capitalem noxam saepe quicquid est muliebris sexus a sacris et caetu piorum removere, et ut loquuntur, excommunicare. In hanc nationem si incidat iste noster, Lampsacum, opinor, pro sua modestia non desiderabit. Valerio Flacco quod scribis manum te brevi admoturum valde gaudeo. Est enim Poeta meo sensu haudquaquam spernendus, tum eget praecipue medica ope. De hisce ejus tibi quod videatur scire velim lib. III. vs. 143.
Has precor exuvias, o prima cadavera nostro
Linquite, ait, ferro. potius mihi dextra ferro
Gnavet opus.
Verba haec mihi videbantur imperfecto sensu abrupta ab homine sese subito corrigente et caltigante, quod in mediae pugnae mole recurrit ad inertia vota, ideo eandem repetente vocem, quamvis sic quoque ibidem fortassis supersit quod offendat: sic autem distinguebam.
Has precor exuvias, o prima cadavera, nostro
Linquite, ait. Ferro potius, mihi dextera ferro
Gnavet opus:
Libro ni fallor, (non enim est: ad manum) VIII.
Nec dare permissae, quamvis jubet, ora quieti:
Quamvis juvet: levi, aut verius nulla mutatione; quando haec veterum librorum scriptura est. Eodem libro non procul a fine.
--- seque externa pro Virgine clausa Objiciat.
scribe, Classi objiciat. Sed ego noctuas Athenas. Tuae in Papinium castigationes, quamvis nunc tam doctae et probabiles videantur, ut eum vel ita scripsisse, vel ita scribere debuisse pene dixerim, tamen, quia ipsum inspicere (neque enim habebam) nondum licuit, sustinebo tantisper assensionem meam: invidens enim nonnihil felicitati conjecturarum tuarum decrevi eas paulo malignius examinare. Vale, Musarum Decus. Zwollae die 11. /22. Martii 1662.
page 749, image: s749
EPISTOLA CCCCLVII. ALBERTUS RUBENS Nicolao Heinsio S. D. Leidam.
LItteras tuas accepi, quae mihi gratissimae fuerunt, quia ex illis vidi adfectum meum erga litteratos laudari, quo uno me censeo tibi placuisse; utinam tibi illum plenius testari potuissem, tot praesertim nominibus patri tuo obstrictus, quem ut litterarum Antistitem veneror, ut patris mei amicum colo. Etenim et amicitiae in haeredes transeunt. Accedunt merita tua et variarum rerum scientia, qua parentem sequeris passibus aequis. Petii a D. Chiffletio catalogum scriptorum Tacticorum, quos penes se MSS. habet; causatur filii sui Julii absentiam, ut ex litteris ejus videbis, quas tibi mitto, ne me negligentiae reum agas. Syntagma meum de Lato Clavo pene ad calcem deductum est:
Sed nos congeries obnubit turbida rerum,
Caussidici tundunt, latrant fora, classica turbant.
Itaque fere ab hoc amaeniori studiorum genere abhorreo, et quoniam in ea tempora incidi, quibus expediat firmare animum constantibus exemplis et praeceptis, ad Senecam saepius diverto. Sed non is sum, qui post tot Roscios hoc theatrum ascendere praesumam; Interim tamen si. quid apud vos est, quod me hac in re juvare possit, candidus imperti; Parentis etiam tui sententiam de Lato Clavo scire aveo; sed haec minuta sunt; illud praecipuum, ut me tibi, Patrique tuo, quam devotissimum pari adfectu prosequaris. Vale, Vir Doctissime. Bruxellis postridie Kal. Februar. Anni CICICCXLV.
EPISTOLA CCCCLVIII. ALBERTUS RUBENS Nicolao Heinsio S. D. Leidam.
STatueram non ante politissimis litteris tuis rescribere, quam indicem Tacticorum a Cl. Chiffletio impetrassem, sed quia ille me in dies frustratur, officii mei judico non diutius cessare. Gaudeo te novam Claudiani editionem adornare, nam cultissimus ille auctor tot adhuc mendis scatet, ut a nulla, nisi a tua manu salutem sperare possit. Est penes me exemplar Editionis Plantinianae ex Pulmanni recensione, ad quod patruus meus, Philippus Rubens, Variantes Lectiones annotavit ex Codice quodam, quem P. L. litteris signat. sane in Electis suis se Claudianum cum MSS. Bibliothecae Vaticanae libris contulisse profitetur. Si tanti videtur, hasce Lectiones, aut ipsum exemplar mittam. Interim speciminis loco, en tibi ea, quae ad Gildonicum bellum notata
page 750, image: s750sunt. A te postulo ut si quid Gruterianus tuus Senecae codex habet operae pretium, me participem facias. Vale, Clarissime Domine, et Parentem tuum meo nomine saluta. Bruxellis pridie Kal. April. Anno 1645.
Ad Claudianum de Bello Gildonico Variae Lectiones.
Vs. 21. Tardique gradus oculique jacentes. L. P. L. Latentes. vs. 22. Interius fugere genae. sedere legunt alii et mavult Lipsius. vs. 31. Non ut proculcet Oaxem. ita P. L. vs. 112. Patriaeque petenti. ita P. L. vs. 115. Quae terras humeris Pontumque subegi. P. L. armis. ego numeris corrigo. ita legendum censuit Philippus Rubenius in Electis suis, cui non accedo; probo magis [gap: Greek word(s)] armis. vel etiam [gap: Greek word(s)] Humeris, ut Gronovius explicat in Statium. vs. 138. Et fractum pendebat Ebur. P. L. stratum. vs. 185. Pubemque canoram. decoram lib. quidam. vs. 202. Iret adhuc in verba dolor. Isset. P. L. vs. 220. Undarum verbere motat. nutat. P. L. vs. 221. Descensura ratis decessura. vs. 236. Hoc erat in fratres. P. L. in fatis. vs. 238. Tanti fit causa furoris. P. L. sit. vs. 240. Pietas infracta recedat. in fratre. P. L. a fratre. vs. 245. Venere Geloni. fovere. P. L. vs. 246. Solus at hic. L. 4. adhuc. vs. 252. Fortuna simul cum Marte pependit. mente P. L. vs. 255. Aptarem membra quadrigis. raptarem L. P. L. vs. 279. Australes Gildo condonat. P. L. Gildon. vs. 282. Refluumque malignus. malignis P. L. vs. 287. Deprecor haec trucibus. ne precor. P. L. vs. 290. An quisquam nobis devinctior. nodis P. L. vs. 297. Nedum puero restore quiescet. lego, quiesset. vs. 327. Tyrio quo fusus Honorius ostro. fortis Honorius L. P. L. vs. 352. Tunc jubet acciri socerum. Tum P. L. vs. P. L. 382 Decurret Honorius inde. P. L. decernet. vs. 389. Est illi paribus. patribus L. P. L. vs. 390. Macezer fugiens. Mascezel effugiens. vs. 408. Si. maestas squallore comas. maestae squallore comae P. L. vs. 413. Nunc praeceps fugiat. Hunc P. L. vs. 418. Heracleam suus Alcides. Herculeam P. L. vs. 428. Si quid pro me meruistis. doluistis P. L. vs. 429. Ostentate mihi. nihil P. L. vs. 430. Civiles abolete notas. imbelles L. P. L. vs. 434. Umbonum. umbone L. P. L. vs. 469. Armiger ad liquidam cunctis spectantibus Aethram. ab liquida c. f. Aethra P. L. vs. 460. Pedibus curvis innexuit Hydrum. intexuit P. L. Finis desideratur P. L.
EPISTOLA CCCCLIX. ALBERTUS RUBENUS Nicolao Heinsio S. D. Leidam.
GAudeo sane penes me aliquid esse, quod studiis tuis profuturum credas; Claudianum itaque quem poscis mittam, quamprimum se aliquis obtulerit, qui ad vos excurrat; aut si hoc longum et incertum tibi videtur, tabellario committam, nec enim magnae molis est. Hisce feriis Paschalibus Libros in Eutropium relegi, in quibus versus ille lib. 11. 451.
Contexit varius penetrans etc.
page 751, image: s751
Diu multumque me torsit; nec expedire me potui. Itaque ad Pythium tripodem confugio, et te, Doctissime Vir, oro, ut tuam hoc de loco sententiam mihi perscribere velis; et ut facilius hoc extorqueam, stipem adfero, sed, quae mea est tenuitas plane aeream, et quidem paracharaximam. Cum illos Claudiani libros revolverem, feci quod scioli fere solent, quaedam quae non capiebam correxi; has ariolationes meas tibi mitto; quamvis satis sciam, quam non dignae sint, quae oculos tuos morentur; cum etiam si quid forte aptius exiit, id non dubitem jam ab aliis occupatum esse. Nec enim ad manum est editio hujus poetae Claveriana recentior. Tu tamen boni consule et adfectum, ut soles, aestima. Vale, Doctissime Domine. Bruxellis VIII. Kal. Majas Anni CICICCXLV.
In librum I. Claudiani in Eutropium.
Vs. 43. Nec destitit umquam, caepit saepe tamen. interpungendum censeo hoc modo,
--- Nec destitit umquam,
Coepit saepe, tamen cunabula prima cruentis
Dedita suppliciis ---
Id est non destitit umquam, sed coepit saepe servire Dominos mutans; quamvis castratus esset etc.
Vs. 61. Miles stabulis Ptolemaeus in illis notior. quae sint stabula illa, juxta cum ignarissimis scio; an forte legendum? tabulis Ptolemaeus in illis, ut de tabulis loquatur Claudianus, de quibus ante
--- Quot jura, quot ille
Mutavit tabulas ---
An potius
--- Miles stabuli Ptolemaeus in illis
Notior ---
Id est, in illis nominibus, sive inter illa nomina Dominorum, notior Ptolemaeus miles stabuli. Milites stabuli, sunt Hippocomi, qui militabant sub praefecto aut Comite stabuli. ita apud Symmachum saepe occurrit, Miles sacri aerarii, miles privati aerarii, miles vicarianae potestatis etc. Ptolemaeum autem militem stabuli fuisse etiam ille versus indicat
Et ducti toties inter praesepia somni.
Vs. 65. --- Cum fastiditus abiret.
Quae genuit quanto planxit divortia luctu? ita duae editiones meae, sed errore, ut existimo, typographico, nam cuivis apparet legendum esse,
--- Cum fastiditus abiret
Quae genuit; quanto etc.
Vs. 77. Sic fatus acutum, aggreditur Lenonis opus; ita distinguo, fatus acutum, ut Eunuchus, ita paullo post
--- Ne vocis acutae
Mollities. ---
Vs. 133. Sic Pastor obesum Lacte canem. Varro de re rustica lib. 2. cap. 9. de
page 752, image: s752Canibus, nec non ita panem hordeaceum dandum, ut non potius eum in lacte des intritum; quod eo consueti cibo uti a pecore non cito desciscunt.
VS. 162. Et cecidit saevi quo dixerat hostia sacri. Existimo legendum cum MSS. quibusdam, qui dixerat; id est, qui ipse hoc oraculum protulerat; [gap: Greek word(s)] dicere proprie convenit Prophetis et vatibus. Hinc dictio Oraculum, [gap: Greek word(s)]. Accius: aperte fatur dictio.
Vs. 194. - Neglectaque sueverat arte
Claustra remoliri. ita corrigit Delrius, quem sequitur Claverius; mihi magis placet
--- Neglectaque sueverat arcae
Claustra remoliri. ---
Vs. 201. Suffixa patenti Vestibulo pretiis distinguit regula gentes. Quid si tegula legis? ut Claudianus alludat ad laterculum honorum, de quo Cedrenus, [gap: Greek word(s)]. Nihil tamen mutandum censeo; Regula enim hîc est catalogus, [gap: Greek word(s)].
VS. 210. Non pudet, heu superi, populos venisse sub hasta Vendentis? certe pudeat. Haec ita distinguo, non pudet, heu superi, populos venisse sub hasta? Vendentis certe pudeat, qui jure sepultum Mancipium tot regna tenet, tot distrahit urbes.
VS. 308. Candida pollutos comitatur Curia fasces
Forsitan et Dominus. praebet etc.
Ita locus hic distinguendus, ut censet H. Valesius ad lib. XXII. Ammiani.
Vs. 310. Libertatemque daturus etc.
Multa de hoc ritu P. Faber lib. II. Semestrium. egregius etiam hac de re Ammiani locus lib. XXII. sed insigniter corruptus, Dein, Mamertino ludos edente Circenses, manumittendis ex more inductis per admissionum proximum, ipse lege agi dixerat, ut solebat, statimque admonitus jurisdictionem eo die ad alterum pertinere, ut errato obnoxiam Decembris auroram et ipse mutavit. Ita edidit novissime H. Valesius, qui testatur in antiquis libris legi, ut errato obnoxium Decembris auro rem et ipse mutavit. ex quo divino, ut errato obnoxium decem libris auri semet ipse multavit.
Vs. 317. Exhorruit annus Nomen. quia scilicet annus nomen a Consulibus sumebat. Pacatus in panegyrico. Consul creatur, habiturus est nomen annus. Claudianus, felicemque uterum qui nomina parturit annis. adde Salvianum lib. VI. Ennodium lib. 1. epist. 5. et alios.
Vs. 356.
--- Et quidquid inane
Nutrit Judaicis quae pingitur India velis.
Nescio quae sint haec Judaica vela, nec interpretes me adjuvant. Itaque fere adducor ut credam Claudianum scripsisse,
Nutrit in Attalicis quae pingitur India velis.
Prona est mutatio [gap: Greek word(s)] Ju in In, et [gap: Greek word(s)] tt. in d. per Attalica vela intelligo Aulaea, quae ignotorum signis animalium variegari solebant, unde belluata a Plauto vocantur; quin et Claudiani aetate portabant tunicas et pallia Attalicâ
page 753, image: s753arte pictas, in quibus Gryphes, dracones, et alia monstra Indica figurata erant. Asterius in homilia de divite et Lazaro. [gap: Greek word(s)]. Ammianus lib. XIV. ut longiores fimbriae tunicaeque perspicua luceant varietate liciorum effigiatae in species animalium multiformes. Philostratus lib. II. Iconum. [gap: Greek word(s)] Apulejus lib. XI. Metam. et humeris dependebat pone tergum talorum tenus pretiosa chlamyda; quaqua tamen viseres colore vario circumnotatis insignibat animalibus, hinc dracones Indici, inde Gryphes hyperborei, quos in speciem pinnatae alitis generat mundus alter. An haec [gap: Greek word(s)] vestibus et aulaeis intexta sint [gap: Greek word(s)] Theraphim Hebraeorum, ejus linguae peritis dijudicandum relinquo; certe aliquid hac de re me legisse memini apud D. Hieronymum.
Vs 369. Hoc quoque consiliis peperit. Lego conciliis, ut supra
Te magis ah demens, veterem si respicis artem;
Conciliare decet
Vs. 411.
Ut pereat quicumque tuis etc.
[gap: Greek word(s)]
In lib. 2. in Eutropium.
Vs. 68. Genitorque vocatur principis. Philostorgius lib. XI. cap. 4. de Eutropio, [gap: Greek word(s)].
Vs. 155. Sic erat; in nostro quando etc. ita de bello Gildonico
Hoc erat? in fratres medio discordia Mauro
Nascitur etc.
Vs. 175. Geticae dux Improbus aulae. omnino legendum, Geticae dux Improbus Alae. Zosimus de Targibilo, sive Trigibildo, ut ipse appellat; [gap: Greek word(s)].
Vs. 358. Quis melius vibrata puer etc. S. P. Chrysostomus Homil. 19. ad populum Antioch. Quid enim quaeso difficilius sit, quam cum quispiam juvenis volentibus se emollire, et membra sua torquere, seipsum tradens, sedulo contendat rotae more totum flectere corpus, et in pavimento versari, et per oculos, et per manuum circumductionem et aliam revolutionem in faemineum genus transire conetur.
Vs. 449. Quantoque cutem distendat Echino. Echinus Hosychio [gap: Greek word(s)] ut et Polluci lib. 10. cap. 24. Idem lib. 6. cap. 13. [gap: Greek word(s)].
Vs. 450. Contexit varius. versus sine dubio corruptus, quem depono.
Vs. 459. Et matutinis pellebas frigora mensis. malim, pellebas frigora pensis.
page 754, image: s754
Vs. 481. Socium nobis fidumque sodalem. Longe melior mihi videtur lectio, quem e veteri Cod. adscribit patruus meus Philippus Rubens,
Socium nobis, fidumque Saporem.
nam de Sapore Rege Persarum Claudianus hîc agit.
EPISTOLA CCCCLX. ALBERTUS RUBENS V. Cl. Nicolao Heinsio S. Leidam.
LItterae tuae Nonis Januariis scriptae. x. Kal. Mart. demum ad me pervenere, quae sane pluribus nominibus mihi fuere acceptissimae, potissimum, quia te salvum et solpitem ad patriam rediisse retulerunt, qua de caussa omnes Musarum cultores Fortunae Reduci gratias debent. Mihi quidem (quamvis inter illos locum non vindicem) nihil optatius potuit nuntiari: nam de valetudine tua tristiores huc rumores allati erant, qui me diu et admodum suspensum tenuere. Claudiano a te manum admoveri lubens audio, nam Poeta ille non tam facilis et sanus, ut plerique existimant, ab illustri et docto ingenio tuo medicinam flagitat. In Ovidio expurgando minus tibi laboris erit. Quidni enim Authorem illum prisco nitori facillime restituas, cujus genius et stylus planissime in te immigravit, ut testantur politissimae tuae Elegiae, quae pro Ovidianis censeri possent, nisi tu maluisses facilitatem Nasonis Tibulliano cultu temperare. Ego (ut tibi otii mei rationem reddam) in Seneca hactenus fui, sed actum egi, ut video; etenim post Clarissimi Gronovii operam Philosophus ille non aliam admittet curationem. Moretus noster mihi retulit, se accepisse a Boxhornio, priscum et optimae notae exemplar Senecae, a nobili Batavo ex Italia Lugdunum allatum esse: qua de re, oro te, me fac certiorem. Te numismatum studio delectari gaudeo, et in eodem mecum valetudinario cubare. Vale, Vir Clarissime et me ama. Bruxellae prid. Kal. Mart. Anni CICICCXLIX.
Claudianum meum tibi mitto. Dum hisce diebus panegyricum Manlio Theodoro dictum percurrerem, haesi ad versum 200.
--- Lydos, Poenosque secunda
Temperat ---
Tuam de illo sententiam scire haveo. contuli hac aestate, dum ruri agerem, libros de arte Ovidii cum MS. D. Moreti, excutiam schedas meas, et si quid aptius exiit, ad te mittam.
page 755, image: s755
EPISTOLA CCCCLXI. NICOLAUS HEINSIUS Alberto Rubenio S. P. D.
NOn possum non indignari, politissime Rubeni, quoties mecum reputo, geminis istis in Sueciam nuper susceptis itineribus fieri, ut commercia; quae tecum solebant mihi esse, literaria nunc interrupta cessent. Quid enim tua consuetudine mihi optatius offerri posset? quid epistolis jucundius? Sed quia sic in fatis fuit, ut avelleremur, graviter in id incumbendum nobis omni cura existimo, ne quid locorum, quibus distinemur, intervallis in amicitiam nostram licuisse videatur. His quidem ad te exarandis occasionem oportunam Claudianus meus suggessit, qui anno fere toto cum typographorum insigni sapinitate conflictatus negligentissimeque habitus, et, quod aegerrime fero, naevis post tot veteres sublatos novis non paucis aspersus, lucem nunc tandem videt; adeo arduum illi fuit, tam lentis maxillis subduci. Qua de re monendum te duxi, ne arbitreris, mea oscitantia factum, quod auctore illo jamdudum tibi promisso hactenus fraudatus sis. Si tanti erunt notae, ut a te perlegantur, indulgenter omnino excipiendae sunt, ut quas festinans et aeger et libris destitutus effuderim; ne Suecico itineri consuetudinis tuae solam jacturam imputare me existimes. Inter legendum quae observabis mecum ut communices rogo, sive in quibus lapsus videbor, quod non raro contigit, sat scio, sive quae me fugerint; maximi id beneficii loco duxero. Diadema capiti regio imponendum avide hîc expectamus: quae solennia ante hyemem fore celebranda, certa spes est, nec transibunt, ut existimo, sine carminis et quidem satis prolixi tributo. nam ne renunciare sacris istis possim, quanquam velim, Reginae propensissimus erga Musas nostras affectus facit. Si quid parturiero, ad te ut veniat, cura erit. Ovidio emendando hyemem proximam destinavi. Utinam subsidia meliora ad manum sint? Vale, vir elegantissime, et me tui studiosissimum mutuo affectu dignare: Holmiae. CICICCL. Pridie nonas Septembr. Gregor. Si quid ad me voles Leidam mitte.
EPISTOLA CCCCLXII. ALBERTUS RUBENS V. Cl. Nicolao Heinsio S. P. D.
NIsi humanitas tua non minor quam eruditio tua, mihi comperta esset, vererer ne ingenti rusticae ingratitudinis crimine apud te laborarem, qui cessavi tam diu a gratiis agendis pro suavissimis litteris tuis, et Claudiani castigatissimo exemplari. Sed me uxoris carissimae continua per aliquot menses
page 756, image: s756invaletudo totum sibi avocavit, et ab omnibus aliis officiis ac studiis abduxit. Nunc demum, ad meliorem spem, Dei benignitate, erectus, Poetam a te sanatum evolvere coepi. et opportune eodem fere tempore Gasparis Barthii ebrius veratro commentarius in meas manus venit. Expectasne meam de iilo sententiam? certe (ut mitissime dicam) si umquam nunc verum est vetus proverbium, magnus liber, magnum malum. At in tuis notis Deus bone! quantum ubique felicis ingenii elucet! quantum siccae ac sobriae doctrinae! quantum acris et castigati judicii! Quod vero nomen meum in hoc tam perfecto opere memorari video, sane non minus glorior, quam si Aristotelico peplo intextus essem. Versus lib. I, 155. in Eutropium, quem in MSS. ita legi testaris
- - - ab imis
Ejectus stabulis summos invasit honores.
Me magis magisque confirmat in veteri mea opinione, qua Ptolemaeum Dominum Eutropii, militem stabuli fuisse putabam et vs. 61. emendabam
Miles stabuli Ptolemaeus, in illis notior.
Nam Eutropium in stabulis cum Ptolemaeo vixisse arguit versus 68.
Et ducti toties inter praesepia somni.
In laudibus Serenae vs. 18. ne fune pro orine substituamus, prohibet Sidonius carm. 24.
Qualis nec Phrygiae dicata Vestae,
Quae contra satis Albulam tumentem
Duxit Virgineo ratem capillo.
Ibid. vs. 25. non displicet, quod in plerisque MSS. exstat
Penelopae (aut Penenelopes) decus est, atque uni tanta paratur
Scaena pudicitiae.
Nunc Ovidium tuum avide exspectabimus. cujus de arte et Amorum libros MSS. unum Moreti, alterum Claudii de Doresmieux Atrebatensis, contuli superioribus annis cum editione Plantiniana. Ea, quae tunc annotavi, tibi mitterem, ni probe scirem a te, (qui codicem Moreti Antverpiae vidisti) aut aliis pleraque jam animadversa esse. tamen specimina aliqua addam lib. I. de arte. At cum Pompa frequens caelestibus ibit Eburnis. Quare age ne dubita cunctas sperarepuellas. Hac magis est una fraude pudenda fides. lib. II. cnm magicis Marsa venena sonis. res sibi semper agi. Numidasque Leones. partes illa potentis agat. Neve cibos prohibe. Vateis ille videndus, adit. Marte palam simulat Vulcanum Famaque non tacto corpore. Et albentas jam legit illa comas. et caetera. Vale, Vir Clarissime, et me studiosissimum virtutum tuarum cultorem pari affectu complectere. Bruxellis XI. Kal. Febr. anni CICICCLI. aerae nostrae. Joachimus. Tortorius familiaris, ut praedicat, tuus et Clarissimi Vossii hisce diebus opiniones Lutheri ejeravit hîc publice, an religione impulsus, an spe opimioris fortunae fuerit, dubitant quidam. Clarissimo Vossio salutem meo nomine dicas oro.
page 757, image: s757
EPISTOLA CCCCLXIII. ALBERTUS RUBENS Nicolao Heinsio S. P. D. Leidam.
SEmper quidem litterae tuae gaudio quodam ac dulcedine permulcere me solent, numquam tamen sinceriorem sensi laetitiam, quam ex ultimis, quae te longo molestoque itinere desunctum reducem in patriam venisse nuntiarunt. Etenim et tam carum caput maris ac inclementioris caeli injuriis subductum esse gaudeo, et mihi ipsi hanc e litteris tuis voluptatem, nunc frequentius obventuram spondeo. Immo te coram videre et alloqui videor, dum cogito tam modico te intervallo a nobis disjunctum esse, ut sexto aut septimo die responsum habere possim, quando de dubiis Ovidii, Claudiani aliorumque authorum locis, tripos mihi tuus contulendus erit. Et ut incipiam reditus tui fructum jam nunc percipere, En versum Ovidii, qui me diu torsit, lib. II. de Arte
Effugere hinc non est, quare tibi possit amica
Dicere, non omni tempore sensus abest, aut adest.
Quocumque me verto, nullum idoneum sensum, ex sensu illo assequi possum. Tu, rogo, facem admore. Exemplar Claudi de Doresmieux nec a vetustate, nec ab ulla alia dote commendandum est. Ovidium emendatum, quo nimis diu caremus, a te avide expectamus. De lectione in Claudiano lib. I. in Eutropium temerarius sim, si tecum contendere velim, quem non mirum est unum omnium optime poetam hunc intelligere et emendare, cum omnem ipsius spiritum ac mentem possideas, prout e Christina tua vere Augusta apparet, quam si dico absolutissimis Claudiani operibus parem esse, Claudiano, non tibi adulor. quidam censent hîc, nonnulla mitius contra Austriacos dici potuisse, praesertim pace jam composita. Sed et ille, in Honorii et Stilichonis gratiam, Alaricum Gothosque plus aequo proterit. Vale, Vir Clarissime et me Illustri D. Parenti tuo commenda, illius tuarumque virtutum cultorem devotissimum. Bruxellis a. d. VIII. Kal. Majas, Aerae Christianae. CICICCLI.
EPISTOLA CCCCLXIV. ALBERTUS RUBENS Nicolao Heinsio. Leidam.
QUod respondendi officium tardius exsequor noli, oro, aut negligenti, aut parum grato animo adscribere, sed Panaegyri nostrae anniversariae, quae plures e consanguineis et familiaribus meis huc evocavit, et omne scribendi tempus, jam per tres hebdomadas praeripuit. Post mensem (si Deo visum)
page 758, image: s758Antverpiam cogito, et nescio, an non me aestus inde in Bataviam deferet, quo me rapiunt non tam insignia Naturae Fortunaeque dona, quibus vestra regio ornata est, quam Illustris Parens tuus cum suo Diomede, et elegantissimus Gronovius, quae Musarum decora coram videre et complecti aveo. Gevartium nostrum non reor tam delicati esse stomachi, ut quae a te acrius in Austriacos dicta esse existimat, concoquere non possit. Non enim tam adducte regnamur, ut aliorum nobis libertas gravis esse debeat. Locus Ovidii, de quo te consulueram, etiam nunc me torquet, quamvis non displiceat emendatio tua,
Non omni tempore sensus adest.
Nempe ut nos in idiomate nostro dicimus: men is niet altijt wel gesint. Cogitabam aliquando an non ita distingui possit:
Effugere hinc (vel hunc) non est: quare tibi possit amica
Dicere. non omni tempore, sensus abest.
Quare tibi possit amica dicere: non est hunc effugere. non omni tempore, scilicet tibi vacare possum. sensus abest. i. e. sensu cares. quod in odiose importunos jactari solebat, ut scis, Horatius,
Simplicior si quis, qualem me saepe libenter
Obtulerim tibi, Maecenas, ut sorte legentem
Aut tacitum impellat, quovis sermone molestus,
Communi sensu plane caret, inquimus.
et iterum
-- num sine sensu,
Tempore num faciunt alieno. ---
In altero: neve domi praesume dapes adhuc haereo. Illa: castaneas non amat illa nuces. Mars Threcen occupat. Ad medicas artes. indubitata sunt, et hoc postremum etiam observaveram ex MS. Moreti, in quo ita plane perscriptum. eaedem membranae lib. III. de arte praeferunt
-Rusticus alter
Motus, et incessus mollior alter erit.
Quod non rejiculum videtur, nam incessus de molliori gradu dicitur. Seneca Rhetor: non ambulamus, sed incedimus. Lib. II. Eleg. 7.
Ecce tuum solers caput exornare Cypassis.
MS ille longe aliter
Ecce novum crimen, solers ornare Cypassis.
Solers ornare, Id est, ornatrix.
Lib. III. eleg. 6.
At qualem vidi, qualem tetigique puellam.
MS.
At qualem vidi tantum, tetigique.
In Epistola Deianirae
Ingreditur late multo spectabilis auro.
MS.
page 759, image: s759
Ingreditur late lato spectabilis auro.
ut in Metamorphosi
-Velamina Procne
Diripit ex humeris auro fulgentia lato.
et Juvenalis
Et latum pictae vestis considerat aurum.
Sunt et alia nonnulla, de quibus proximis litteris. Vale, Vir Clarissime, et Illustri parenti tuo multum meo nomine salutem apprecare. Bruxellae XIV. Kal. Julias Anni CICICCLI.
EPISTOLA CCCCLXV. ALBERTUS RUBENS Nicolao Heinsio S. D. Leidam.
TArdius rescribo ad suavissimas tuas litteras, quia ipse in Bataviam venire, teque coram amplecti destinaveram. Quae enim me hîc detinent negotia, intra mensem profligata fore speraveram. sed illa non tam magna sunt, quam faecunda, multumque negotiorum serunt, adeoque nova et multiplici occupatione me distrahunt, ut omnem ad vos excursum hoc anno praeclusum mihi certe videam. Interim oro ut litterarum saltem opera te mihi saepe ostendas. Numquam enim epistolam tuam accipio, ut non protinus una simus. Ovidiana tua, Jamque ferendo vixerat. Raditur haec Elegis. poliuntur lege mariti. certissima sunt, sed supra omnia ceminet illud.
Carmina Laiades, non intellecta priorum
Solverat ingeniis-
qua una conjectura omnem Laiadae [gap: Greek word(s)] superas. de loco lib. II. de arte plane tibi acquiesco et legendum existrimo
Effugere hunc non est, quare tibi possit amica
Dicere, non omni tempore sensus adest.
Scire aveo si quid in versum 277. lib. III.
Conveniunt tenues scapulis ameletides altis.
annotaris, nec enim Scaligeri conjectura placet. Sed pluribus propediem. nunc enim interpellor. inclusam paginam si quid in ea, quod Clarissimo Gronovio usui esse possit, inveneris, transmittas illi rogo. si tanti non videtur, trade Venevis marito. Gronovium litteris meis obtundere, et a bono publico avocare metuo. Vale, Vir Incomparande, meque ama et Parentem tuum salvere jube. Bruxellae Idibus Juliis anni CICICCLI.
page 760, image: s760
EPISTOLA CCCCLXVI. ALBERTUS RUBENS Nicolao Heinsio S. D. Hagam.
REsuscitarunt me litterae tuae, quibus te salvum sospitemque, post magnos terraque marique labores Musis nobisque restitutum esse intellexi. Priores tuas Holmiae XV. Julii scriptas, eo fere tempore recepi per Silvercronium, quo Vossius noster indicavit, navim, qua patriam petebas, tempestate in portum Gedanensem ejectam, teque ibi ingenti et periculoso morbo detineri. Et quamquam ab amicis per litteras diligenter de salute tua exquisierim, nihil tamen certi relatum est. Tandem me tuae exceptatissimae litterae hac sollicitudine liberarunt, quas XV. Januarii datas, XX. ejusdem mensis recepi. Nam quas eruditissimus Gronovius, politissimusque Graevius ad me dederunt exeunte Novembri, quibus te Hagam redusse significant, Kalendis Februariis demum ad me pervenerunt. Atrebatensem Codicem Amorum contuli ante aliquot annos, sed nullum operae pretium repperi. Liber Metamorphoseon MS. quem Graevius se apud me vidisse rettulit, est ille ipse Moreti, quo usus est. Locus in libr. de arte
Effugere hunc non est quare tibi possit amica
Dicere-
divinitus a te restitutus est, meo judicio. In Claudiano lib. I. ad Eutropium, mallem
Miles stabuli, Ptolemaeus, in illis
Notior-
quam miles tabulis. ut olim censebam. sed ut ad Ovidium revertar, locum lib. IV. de Ponto
Esse pudicarum te Vestam Livia matrum
sincerum esse existimo, nec medicina, quam adhibet Doctissimus Gronovius, indigere: in Augustarum enim numismatis saepe inscriptum. VESTA AVG, nec a tempore Augustaeo abhorret adulatio illa, Liviam esse Vestam pudicarum matrum, id est, a pudicis matronis adorari, ut Vestam. de quibusdam etiam aliis locis Ovidii, quos Vir ille magnus emendat, lib. IV. Emendat. amplius quaerendum censeo. De numismatis tuis quod scribis, Serenissimus Archidux numismatum conquisitione mire delectatur, aerea tamen et aurea pluris aestimat, quam argentea, quamvis nec ab his alienus sit. Si verno tempore ad nos excurris, et antiquariam tuam supellectilem adfers, credo te inventurum emptorem, qualem desideras, non prodigum, sed nec nimis parcum. Vale, decus meum, et me solito tuo affectu complectere. Bruxellae prid. Kal. Martias Christianae aerae CICICCLVI.
page 761, image: s761
EPISTOLA CCCCLXVII. ALBERTUS RUBENS Nicolao Heinsio S. Amstelodami.
DUlcissimis litteris tuis Augusto mense scriptis, a tribus hinc mensibus jam responsum pararam, et tantum non tabellario tradi curaveram, cum inopinatus casus omnium mihi officiorum memoriam excussit. Filius etenim unicus optimae spei puer, excunte Julio, canino morsu leviter violatus, quinquagesimo post die [gap: Greek word(s)] primum, deinde Lymphaticis timoribus agitatus, intra paucarum horarum spatium mihi raptus est. Quo quidem vulnere adeo consternatus sum, ut vix adhuc ad me redierim. Noli, quaeso irridere imbecillitatem animi mei, cum et Seneca (cujus me lectione satis munitum adversus omnes ictus existimabam) fateatur se Annaeum Serenum tam immodice flevisse, ut inter exempla fuerit eorum, quos dolor vicit. Sed filius meus
--- [gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
Gronovium nostrum, melius contra omnes fortunae insultus a Philosophia instructum, majori animo calamitatem domesticam pertulisse arbitror. promiseram illi ante novem circiter menses lectiones varias, quas ex MS. Serenissimae Reginae Sueciae, ad bellum Hannibalicum Livii annotaram. quia nescio an Daventriam redierit, eas tibi committo, ut, si modo tanti esse tibi videntur, ad illum perferendas cures. Adjunxi et paginam observationum ad fastos Ovidii, in qua tamen vix aliquid bonae frugis esse video, et si quid sit, jam a te praevisum esse reor in editione tua, quam nondum vidi. De loco 11. Tristium vs. 312.
Nec Domino poenae res ea caussa fuit.
dubito. ego explicabam Dominum, Lenonem, qui nudas in pergulis aut cellis meretrices, etiam oculis transenntium Vestalium exponit; aut, si mavis editorem ludorum, in quibus meretrices nudantur spectantibus Vestalibus. ita Plautus in prologo Asinariae
Gregique huic et Dominis atque conductoribus.
Lib. 1. Trist. eleg. 2. haereo
Quod licet e minimis domui si favimus isti,
Si satis Augusti publica jussa mihi.
Tu, oro, tuam de hoc versu sententiam perscribe. Legatione Suecica exsolutum te esse, et Secretarii munere a Coss. Amsterodamensibus ornatum, gaudeo et exsulto. a vicino enim crebrius litterarum commercium exspecto. Gevartius et Chiffletius pugnam sine missione Tristano Sanctamantio indixere, qui libello nupero de Liliis Francicis contra Chiffletium edito, non hunc modo irritavit, sed omnes etiam Belgas, quos Visionarios appellat, et ut crasso sub aere natos traducit. Ego occasione veteris picturae, quae Romae reperta,
page 762, image: s762deam Romam exhibet, lato clavo ornatam, syntagma de lato clavo adornare statui. Graevio nostro inclusas litteras ut mittas rogo. Scripserat ille ante quatuor menses, se Duysburgum Cliviae a Serenissimo Electore Brandenburgico ad cathedram professoriam evocatum esse. Vale, decus meum, et
Inter opes et me, rem parvam, pone paternas.
Dabam Bruxellae prid. Kal. Januarias Anni aerae Christianae CICICCLVII. quem tibi tuisque prosperum felicemque auguror.
EPISTOLA CCCCLXVIII. CASP. GEVARTIUS Nicolao Heinsio, Dan. Fil. S. Leidam.
GRatissimae mihi fuere litterae tuae, ex quibus salvum atque incolumem Te ex Italia in patriam reversum esse, summo cum gaudio intellexi. Pro adjuncto Elegiarum munere gratias maximas ago. Merito sane Italiae nomen illis inscripsisti: quippe quae Italiam, sed illam priscam, ejusque alumnos, Nasones et Propertios, styli elegantia et nitore provocent. Nec mirum; cum ab Apolline Genitore in Helicone educatus, incomparabilem ejus Genium repraesentes. De ejus invaletudine grave mihi fuit intelligere. Sed tuus e longa [gap: Greek word(s)] reditus illi pro panacea est futurus. Cum Papinio meo merito exclamen:
--- Quod subdere robur
Illa dies, quantum potuit dempsisse senectae!
Claudiano gratulor, qui ingenio et singulari diligentiae tuae [gap: Greek word(s)] est debiturus. Poeta ille perfamiliaris olim mihi Juveni fuit: nec pauca in illum observaram et adnotaram. Sed forenses occupationes mox alio mentem avocarunt. Prae caeteris autem ejus Auctoris opusculis mihi semper arrisit divina in Fl. Manlii Theodori Consulatum Panegyris, quae viri politici, [gap: Greek word(s)], absolutam Ideam exhihet. Atque in eam olim non exiguum Commentarium conscripsi, quem ubi primum per negocia licuerit, praelo dare constitui. Viro summo, Parenti tuo, officiosam meo nomine salutem dicas, cultumque et obsequium offeras rogo. Inexhaustum ejus ingenii vigorem e praeclara de Pace nostra Oratione, cum maximo applausu nuper agnovi. Mitto Inscriptiones nostras Theatri Pacis in hac urbe erecti. Intestini Gallorum motus non vanos vates nos fuisse probant in ista Epigraphe:
Effera barbarici stimulatrix terra Gradivi
Secum bella geret.
At Pacem universalem Orbi, spero, tumultus illi mox dabunt. In quo omine finio. Vale, Vir Clarissime, nosque amare perge: longior mea ab urbe absentia causam dedit quod tardius ad tuas responderim. Inclusas ad Rubenium cum libro recte curavi. Scribebam Antverpiae Idibus Februarii, CICICCXLIX.
page 763, image: s763
EPISTOLA CCCCLXIX. CASP. GEVARTIUS Nic. Heinsio S. P. D. Leidam.
CLaudianum notis tuis illustratum sub praelo Elzeviriano jam sudare e nuperis litteris tuis lubens intellexi, et avide ejus editionem exspecto. Casparis Barthii Commentarium novum in eundem Poetam, cum XVII. (ut jactat) MS. collatum, Hamburgi hoc anno editum, jam credo; vidisti. Sed non est cur ob editionem istam vadimonium deseras. Commentarius enim ille multae lectionis est, sed exigui judicii, ut et vastum ejus Adversariorum opus. Moreto litteras tuas exhibui, et num Codices suos manuscriptos certo pretio Tibi addicere vellet petii. Ille vero negat ullo modo velle se Membranas illas vetustissimas abalienare, e quibus velut e Jovis [gap: Greek word(s)], tot luculentas praestantissimorum Auctorum editiones, publico Reipublicae Litterariae commodo, Proavus ejus Plantinus concinnavit. Quinimo, codices istos membranaceos, ut aurea Colchorum vellera, in Musaeo suo se asservare, mihi dixit. Tuum ad Reginam, Germaniae Pacatricem, Epigramma magna cum voluptate et applausu legi. De illius Heroinae ingenio, et in bonas litteras affectu et studio, Fama hîc et ubique personat. Prorsus ut laudatissima illa Gothorum olim Regina, Amalasunta, Theodorici Regis Filia, Graece et Latine eruditissima, a Cassiodoro et Procopio commemorata in hac jam renata esse videatur. Clarissimis Viris Parenti tuo et Golio multam meo nomine salutem dicas rogo: ut et eruditissimo Vossio: cui etiam significes velim, magno me desiderio teneri videndae primigeniae editionis Manlii mei, cujus ante duos annos spem mihi fecit. Vale, Vir Clarissime. scribebam Antverpiae Idibus Junii, CICICCL. Litteras ad R. P. Ottonem Zylium recte curavi: et Rubenius Te resalutat.
EPISTOLA CCCCLXX. NICOLAUS HEINSIUS Gasperi Gevartio S. P. D. Antverpiam.
LUcem tandem videt Claudianus meus, Vir Amplissime, postquam anno fere toto cum operis typographicis conflictatur: quas impensiori cura resarcituras opinabar, quicquid cunctatione tanti temporis deliquissent. Sed magno meo cum dolore deprehendo ex iis, quae ad manum sunt, pari oscitantia ac supinitate mecum actum. Spero apud aequos tuique similes lectores absentiam meam pro excusatione justa fore: quanquam non dubito in notis mihi multa excidisse, quae nimiam festinationem arguant, quaeque typographis nullo jure imputari possint. Aeger eram et libris destitutus, cum eas effunderem:
page 764, image: s764accedebant interpellationes, quae in hac aula frequentissimae. Instabant interim typographi, qui Claudiano ipsi manus jam admoverant, pensum urgentes. Haec si tibi non satisfaciunt, secunda editione diligentiorem me praestabo, praesertim ubi novis subsidiis instructus ero; schedasque meas accuratius tum excutiam. Te interim elegantissimumque Rubenium, ad quem epistolium hîc habes, rogatos vehementer cupio, ut si quid inter legendum observaritis, id ut mecum communicare ne gravemini. Vobis vestra, qua par est, fide abscribentur. Barthii immensum commentarium nuperrime dem um accepi, nec vacavit hactenus evolvere. Ex paucis tamen, quae inspexi, satis coligo, scriptis exemplaribus non optimis usum. Festi regii solemnia indies differuntur. Dubium tamen non est, fore ut brevi celebrentur. Dederunt ea mihi materiem luculenti carminis, sed quod inter scrinia necdum limatum haereat. Lucem an visurum sit nescio. Nam si modestiam Reginae novi, vix impetrabo editionem; cum laudes latura non sit, quanquam veras et meritis suis inferiores. Si prodibit, exemplar ad te veniat operam dabo. Tu vicissim censuras in Claudianum meum tuas mecum communica. Elzevirio in mandatis dedi, quatuor exemplaria ad Moretum nostrum uti mitteret; quorum primum tibi offerendum sit, secundum Rubenio, tertium Patri Bollando, quartum Moretus ipse servaret sibi, cujus comitati non parum Claudianus debet. Si quid ad me vultis, Leidam mittite: curabit Pater, ut huc perferatur per tabellarios. Vossium ex Gallia Bataviaque reducem brevi hîc exspectamus, ubi venerit, de prima Manlii tui editione, quam promiserat, monebitur. Salmasius ante dies octo huc appulit, correptus statim sub adventum defluxione, quae humeros illi invasit: ita fit, ut lectulo affixus Reginam hactenus compellare non potuerit, melius tamen nunc habere dicitur. Tu quid moliaris, quid Antonino Manlioque tuis siat fac sciam, et feliciter rem gere. Holmiae Kalend. Septembr. Gregor. Anno Christi CICICCL.
EPISTOLA CCCCLXXI. CASP. GEVARTIUS V. Cl. Nicolao Heinsio S. P. D. Holmiam.
TUam Claudiani operum luculentissimam editionem nuper a Moreto cum humanissimis litteris tuis accepi. Tardius iis respondeo, quod per otium Poetam istum jam renatum denuo evolvere, et notas tuas pensiculatius expendere decrevissem. Sed tot occupationibus obrutus fui, ut ad amoeniores hasce litteras respicere vix licuerit. Itaque tantum [gap: Greek word(s)] et saltuatim curas tuas percurri. Inveni autem editionem hanc longe absolutissimam esse, et observationes tuas accuratas, nec publici saporis. Volupe mihi fuit etiam nominis nostri honorificam mentionem factam legere. Non dissimulabo interim, occurrisse nonnulla in textu (ut vocant) quae sollicitata et mutata nollem.
page 765, image: s765Sed alias de illis sententiam nostram proferemus. Vindicias Manlianas nunc adorno, mox etiam Commentarium in Manlii Consulatum editurus. Clarissimo D. Vossio Salutem meo nomime dicas velim, et desiderare me videre primigeniam Manlii editionem, cujus spem ante hos tres annos mihi fecit. Quae P. Bollando et D. Rubenio miseras exemplaria, recte curata sunt. Vale, Vir Clarissime. Praefestine Antverpiae XV. Calend. Februarii CICICCLI.
EPISTOLA CCCCLXXII. CASP. GEVARTIUS Nicolao Heinsio Dan. Fil. S. P. D. Leidam.
QUod serius litteris tuis respondeam, Vir Clarissime, occupationibus forensibus, quibus assidue premimur, imputabit veniamque dabit, scio, perspecta mihi pridem humanitas tua. Interim salvum atque incolumem te in Bataviam reversum esse, plurimum gaudeo et gratulor. Panegyricum tuum cum adjunctis Poematis, a D. Wallio nuper recepi, ingentis spiritus opus, et quod recentem te a Claudiano ista lusisse, evincit. Vindiciarum Manlianarum editionem varia impedimenta hactenus sufflaminarunt. Sed moras abrumpam ubi primigeniam Manlii Editionem a D. Vossio promissam inspexero. Itaque avide eam exspectabo. Centuriam Urbium Belgicarum a D. Jacobo Eyckio, amico meo, editam ad Te mitto. Rogo alterum Exemplar ad D. Wallium, una cum adjuncta Oratione Funebri, perveniat. Vale, Vir Clarissime, nosque amare perge. Viro summo Parenti Tuo multam meo nomine salutem dicas precor. Scribebam praefestine Antverpiae, VI. Junii, CICICCLI.
EPISTOLA CCCCLXXIII. CASP. GEVARTIUS Nicolao Heinsio S. D. Leidam.
SAlvum atque incolumem e Suecia in Bataviam Te reversum esse, post gravissima Tempestatis morbique discrimina, et Patriae tuae et bonis litteris gratulor. Claudiani novam recensionem a Te susceptam gaudeo. In Serenissimae Reginae Christinae Bibliotheca, Claudiani (ni memoria me fallat) bina exstant exemplaria MS. in pergameno, quorum alterum existimo esse e Codicibus Petavianis, idque bonae notae. Primo loco sunt libri in Rufinum. Forma est in 4°. Alterum in manus meas nondum incidit. Nam MS. necdum m classes sunt redacti. De Nasonis codicibus membranaceis inquirendis cura mihi erit. Ex litteris D. Pimentellii, Legati Regii, Romae exaratis, intelligimus Serenissimam Reginam Romae stabilem et mansuram sedem collocasse. Itaque
page 766, image: s766existimo ipsam brevi Bibliothecam suam et praesertim MS. Romam advehi jussuram. Quod autem petis, ut, si quid a me in Claudiano observatum sit, id Tecum communicarem; sane accuratissimae et nitidissimae editioni Tuae nihil adjici posse videtur. Nihilominus tamen, post uberrimam emendationum pulcherrimarum segetem a Te relatam, spicas aliquot a me lectas conferam. In Panegyrico Manlii nostri, Consulis, observavi postliminio a Te restitutum Claudiano versum istum: vs. 278. Notior est Stilicone Domus. Gestare curules etc. sed quid? ut Manlium Consulem attollat, Stiliconem, supremum Militiae Praefectum, Honorii Aug. Tutorem et Socerum, cujus favori Manlius Consulatum suum debebat, unicumque Patronum suum Poeta deprimat? Nunquam factum. Omnis comparatio odiosa est, ut vulgo dicitur. Movit hoc (ut video) Cl. Gronovium, qui in Diatriba sua Statiana ad Libr. IV. Sylvarum istum Claudiani versum in Leidensi codice MS. a vobis repertum, primus edidit, ut in omissis suis ad eundem libellum dicat: Suspicari quidem se, Claudiani esse versum, sed ab illo postea deletum, in quibusdam exemplaribus remansisse. Quare, observandum eum potius, quam in Textum recipiendum censet. At patiamini quaeso, me quoque in mustaceo isto laureolam quaerere, et in partem laudis, locique restituti vobiscum venire. Recipiendus omnino in Textum est iste versus, quem et in Vaticano codice exstare ipse observasti, et ego in Moreti nostri membranis reperi, sed et ibi, ut in omnibus aliis MS. codicibus, ab imperitis hominibus deformatum. Ex correctione nostra, [gap: Greek word(s)] legendum est:
Notior est Helicone domus.
Nihil certius est hac nostra emendatione. Vocum, Heliconis et Steliconis (sic a Zosimo, aliisque Graecis semper appellatur) affinitas errorem hunc peperit. Et ex praecedenti vocula est, litterae binae, St, eliconi ad haeserunt. Quod et facile fieri potuit, dum ante natam Typographiam libri e dictantium Monachorum ore describerentur. Paullo ante, Versu 272. Claudianus dixerat:
Concinuit felix Helicon.
Et scribarum auribus Stiliconis nomen adhuc insonabat: nam hoc eodem Panegyrico versu 162. Poeta dixerat:
--- Quis demens adeo, qui jungere sensus
Cum Stilicone neget?
Et versu 265.
Nil licet Invidiae, Stilico dum prospicit Urbi, etc.
In Epithalamio Honorii Aug. versu 324. ubi Stiliconem Mariae Aug. parentem Poeta alloquitur, sic vulgo legitur:
--- Vultusque auctura verendos
Canicies festina venit consorte remota.
Contingit Gravitasque seni. etc.
Consortem bonus Claverius hîc Aegritudinem, Tristitiam aut Languorem vocat.
page 767, image: s767Qua interpretatione nihil tristius, languidius aut frigidius excogitari potest. Nec tibi assentiri queo, Caniciem senii consortem a Poeta appellari. Barthius legit:
--- Cui sorte remota,
Ego non dubito litterulae mutatione, legendum esse, et interpungendum:
Canities festina venit. Consorte remoto,
Contingit senii gravitas, viresque juventae.
Consortem vocat Rufinum, qui se Arcadio Aug. Tutorem relictum a Theodosio Aug. credi volebat, ut Honorio Aug. Tutor datus erat Stilico. Idemque Rufinus Imperii administrandi Consortem sese Stiliconi affirmabat. Sed Stilico dedignatus Rufinum, soli sibi utriusque Principis minorennis regimen, supremamque et absolutam exercitus et Imperii administrandi curam relictam contendebat. Hinc Claudianus, initio Libri II. in Rufinum, ita Stiliconem affatur:
--- Tibi credita Fratrum
Utraque majestas, geminaeque exercitus Aulae.
Idem testatur Zosimus lib. V. de Stilicone agens: His ita constitutis, cum Rufino succenseret, qui potestatem suae parem per Orientem habere vellet, ad Arcadium proficisci cogitabat, cupiens et illius res pro libitu suo disponere. Quippe dicebat ab Theodosio morituro sibi datum in mandatis, ut omni cura Principem utrumque complecteretur. Quin et paucis post Theodosii excessum mensibus, Rufinum ab exercitu caedi et discepi curavit Stilico, ut testatur idem Zosimus lib. V. quo Auctore nullus ad Claudianum, illiusque temporis historiam illustrandam aptior. Respexit Claudianus ad illud Papinii lib. I. Thebaidos, de Etheocle, qui, Polynice exule, insolescebat:
Saevior adsurgens, dempto consorte, Potestas.
Ipse Claudianus in laude Serenae, de Alcestide sic loquitur:
--- Consorte redempto,
Casta maritali successit Thessala Fato.
ut quidem ipse restituisti. Ne longius abeam, in laude Serenae, versu 48. sic vulgo legitur, ubi de ejus Natali agit:
--- Necdum moderamina mundi
Sumpserat illa Domus, cum te Lucina beatis
Adderet astrorum radiis.
Scaliger in libris de Emendatione (ni fallor) aut certe ad Eusebium hunc locum non satis cepit. Vita functi sideribus addi dicuntur, non recens nati. Unde Claudian. initio lib. II. in Rufin. deTheodosii obitu:
--- merita complexus sede Parentem
Auctior adjecto fulgebat sidere mundus.
Haud dubie legendum:
--- cum te Lucina beatis,
Ederet, astorum radiis.
page 768, image: s768
Sic Papinius, in Coma Earini:
--- ô sidere dextro
Edite! Multa tibi Divum Indulgentia favit.
Vulgatae Claudiani editionis loca nonnulla, quae in Tua editione mutata nollem, m schedula adjuncta obiter annotavi. Et patiare quaeso, me in paucis istis a Te dissentire, qui infinitis locis aTe felicissime restitutis calculum meum adjicio. Libros in altera Schedula notatos, in Auctione luculentissimae Bibliothecae paternae mihi coemi optarem. Pretium ubi resciero, mox sum missurus. Vale, vir Amplissime. Quod autem tardius humanissimis litteris Tuis responderim, gravissimis occupationibus nostris imputabis. Amplissimo D. Vossio officiosam salutem adscribo. Scribebam ista praefestine Antverpiae, Calend. Martii. CICICCLVI.
P. S. Claudianus lib. I. de Laudibus Stiliconis, Versu 158.
Hic Rhodani procera cohors hîc miles alumnus
Oceani. Ductor Stilico etc. (Alanus, non recte.)
Militem Gallum et Hispanum hoc loco designat Poeta. Oceanus hic Atlanticus est, qui Hispaniam alluit. Sic in Panegyrico de quarto Consulatu Honorii Aug. de Natalibus Theodosii Aug. Hispanis Versu 22.
--- Cunabula fovit
Oceanus.
Itaque nihil mutandum. Lib. II. in Rufin. Versu 84.
Insignemque habitum Latii mutare, togaeque. sic recte (Coactae perperam.)
De IV. Consulatu Honorii Aug. Versu 439.
Hunc tamen in primis populos lenire (levitate.) feroces,
Et Rhenum pacare jubes. Vulgata lectio se recte habet.
De Bello Getico. Versu 175.
--- per devia rerum
Praecipites, per claustra (clausa.) ruunt.
Sic Regni claustra Livius, Imperii claustra M. Tullius. Epigramma de Theodoro Manlio et Hadriano dubitandum non est quin sit Claudiani. De illo latius egi in meo ad Panegyrium Manlii Commentario, quem non leves remorae hactenus sufflaminarunt. Quia autem in litteris tuis, spem facis hoc vere adventus ad nos tui, tum oportunius et copiosius coram de his aliisque locis agere dabitur.
page 769, image: s769
EPISTOLA CCCCLXXIV. CASP. GEVARTIUS Nicolao Heinsio Dan. Fil. S. P. D. Amstelodamum.
QUod Serenissima D. Christina, Suecorum Regina ante aliquot menses Manuscriptos codices, qui in Bibliotheca ejus servabantur, Romam mitti jusserit, factum est, ut Claudiani et Nasonis membranacea exemplaria tecum communicari non potuerint. Claudiani exemplar non magnae vetustatis esse deprehendi: neque ullum ad curas tuas operae precium ex illo accedere posse existimo. Dictam Heroinam initio praesentis mensis Massiliam appulisse, et intra paucas septimanas in hanc Urbem venturam esse, e Gallia scribitur, et hinc Stetinum profecturam. Familiae Fulvii Ursini, quae in Bibliopolio fori ovorum venales exstiterant, pridem divenditae sunt. Goltzii opera omnia nuperae editionis Plantinianae veneunt LXX. florenis. De Possini adversus sententiam meam Dissertatione quod me monueris gratias tibi maximas ago. Ego in Vindiciis Manlianis abunde illi respondebo. Gavisus fui e D. Wallio intelligere, Te Suecica Delegatione abdicata, Reipub. Amsterodamensi operam Tuam addixisse: eoque nomine Tibi Urbique plurimum gratulor. Vale, Vir Amplissime. Scribebam praefestine. Antverpiae XIII. Calend. Septembr. CICICCLVI.
EPISTOLA CCCCLXXV. CASP. GEVARTIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Amstelodamum.
CUm praestantissimus Moretus noster ad nos properaret, committere non potui, quin gravissimum, quem ex communis Amici obitu concepi, dolorem in sinum tuum effunderem, atque ita levare paullulum et levire eundem conarer. Heri, ipsis Kalend. Octobr. Bruxellis ex lenta febricula decessit D. Albert. Rubenius, Pet. Paulli, Apellis nostri, Fil. Regi nostro in sanctiore Concilio a secretis. Incredibilem ex immatura ejus morte jacturam fecere bonae litterae, et Seneca inprimis, variis locis ab illo illustratus. De Lato clavo, universaque re vestiaria accuratissimos commentarios editioni adornabat. Praecedenti anno Filius ejus unicus, [gap: Greek word(s)], a cane, inquam, rabido morsus obiit duodecennis. Atque acerbissimum istud vulnus animum ejus graviter exulceravit. Quanti Te, et eximiam eruditionem tuam semper fecerit, testis ego. Quocirca etiam atque etiam Te rogo, ut ejus Memoriae, brevi aliqua Elegia, (in quo genere Regnum obtines) parentare ne graveris. V. Cl. Pater tuus, ejus parenti amicissimus fuit, atque elegantissimo Epithalamio
page 770, image: s770eundem honoravit. Tu Manibus ejus id praesta. Et (ut cum Papinio meo Te compellem)
--- Confer gemitus, pariterque fleamus.
Sed plura adjungere dolor prohibet. Vale, Vir Amplissime, nosque amare perge. Scribebam Antverpiae, VI. Nonas Octobr. CICICCLVII.
EPISTOLA CCCCXXVI. CASP. GEVARTIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Amstelodamum.
LItteras tuas et elegantissimam in Alberti Rubenii V. Cl. obitum Elegiam his diebus accepi: pro qua mecum gratias tibi immortales agit [gap: Greek word(s)] ex Patruo Agnatus, Philippus Rubenius, Urbis nostrae secretarius, qui filius est. Philippi Rubenii, cujus exstant Electa et Asterius. Epicedium istud omnibus numeris absolutissimum est et cum Nasonc tuo certat: tuaeque in Rubenianum Nomen et erga me benevolentiae et affectus perpetuum monumentum. Curae mihi erit, si quae sint adfecta Amici nostri opuscula, illa in lucem prodeant. Interim Achatem Tiberianum sive Gemmam Caesaream, quae Divi Augusti Apotheosin et Imp. Caes. Tiberii, Augustaeque Domus procerum seriem et iconas complectitur, cum Peireskiana et Rubeniana Interpretatione, brevi edere decrevi. Exstat Achates iste incomparabilis in Gazophylacio Regis Galliarum, estque plusquam pedalis magnitudinis et figurae ovalis, aevo Tiberiano caelatus. Nullum pulchrius aut praestantius [gap: Greek word(s)] ex tota Antiquitate ad nos pervenit. Quod tardius humanissimis litteris tuis respondeo, causa est quod occasione itineris Bruxellensis, Excerpta cod. Atrebatensis ex Ovidio, (de quibus ad me scripseras) a vidua petere, et ad te mittere constituissem. Sed, ecce fragilitatem et incertitudinem rerum humanarum: Viduam nudiustertius ex variolis decessisse, ex Philippo Rubenio, Urbis nostrae fecretario, hodie intellexi. Auctio Bibliothecae instituetur. Catalogum, ubi impressus fuerit, ad Te mittam. Manuscripta et Observationes in hanc Urbem deferentur: et quamprimum de Excerptis illis inquiram. Claudianum tuum sub praelo esse, gaudeo. Ego Vindicias Manlianas nundinis proximis, (nisi inopinae occupationes publicae remoram injiciant) luci dare institui. Pro Appiani Illyricis ad me missis maximas tibi gratias ago. Moretus noster, altero post reditum e Batavia die gravissima febri laboravit. Sed (laus superis) modo convaluit, tibique officiosam salutem adscribi jussit. Vale, Vir Amplissime et eruditissime, scribebam praefestine Antverpiae, V. Kalend. Decembris CICICCLVII.
page 771, image: s771
EPISTOLA CCCCLXXVII. CASP. GEVARTIUS Nicolao Heinsio Dan. Fil. S. P. D. Amstelodamum.
PHilippus Rubenius, Phil. F. Urbis nostrae Secretarius, inter schedas agnati sui Alberti cognominis reperisse se mihi dixit Variantes Lectiones in Ovidii lib. III. de Arte Amatoria: in lib. III. Amorum, in lib. I. Fastor. Has Variantes Lectiones ex manuscripto codice Moreti nostri se desumpsisse, in fronte exceptorum istorum manu sua adscripserat [gap: Greek word(s)]. Is Moreti codex, si, dum ante annos aliquot in hac urbe ageres, a Te inspectus et collatus non fuerit, excerpta illius a pupillarum Tutoribus in manus meas consignata, bona illorum venia ad Te transmittam, ut si quid operae pretium in illis lateat, a te cum honorifica Amici nostri mentione evulgetur. An dictus Moreti codex idem sit cum Atrebatensi, collatis per otium cum Autographo Excerptis apud Moretum videbo, quem his diebus bis domi quaesitum non inveni. Quod Scribis Lib. I. Fastorum, istum de Pompejo versum in libris priscis sic legi:
Magne, tuum Nomen rerum mensura tuarum est.
Sed qui te vicit te quoque major erat.
Acuta est conjectura tua:
Se quoque major erat.
Sed patere ut et meam adjungam. Puto legendum:
Re quoque major erat.
Nomen et Re inter se opponit Poeta. Et Pompejum quidem Magnum Nomine, sed Re majorem Pompejo Caesarem fuisse afferit. De dentoso buxo conjectura tua ingeniosa est. Sed voculam (dentosus) apud priscos auctores legisse me non memini. Vale, Vir Amplissime. et eruditissime scribebam praefestine Antverpiae III. Nonas Februarii CICICCLVIII.
P. S. Auctio Bibliothecae Rubenianae indicta est in diem XI. praesentis mensis. Rescire ex te uno verbo velim, an Eusebius Scaligeri cum postumis ejus commentariis apud vos sub praelo sit, ut hîc rumor est. Alias enim primam Editionem in auctione Rubeniana mihi compararem.
EPISTOLA CCCCLXXVIII. NICOLAUS HEINSIUS Gaspari Gevartio S. P. D. Antverpiam.
QUanquam remotissimus a te et in ultimo septentrione positus, cogitationibus tamen frequenter tibi adsum, Vir Amplissime. Quin Elzeviriis nostris, ut Nasonis mei recens editi exemplaria ad te simul et Cl. Moretum
page 772, image: s772mitterent in mandatis dedi. quanquam editio tumultuaria tersissimis manibus tuis indigna videbatur, volui tamen observantiae meae tesseram hanc apud vos exstare. Curis secundis lucubrationes istas jam percensere coepi, omnia et limatiora et auctiora publico daturus, simulatque subsidia nova, quae hinc inde ab amicis exteris sperare jussus sum, comparebant. Interim secundam Claudiani editionem hortatu Elzeviriorum adorno, qui typis majoribus elegantissimum scriptorem edendum sibi proposuere. Castigationes duas tresve, felices illas et ingeniosas, quas post primam editionem suggessisti, notis insertas videbis. Si quid praeterea conferre potes, ut tempestive facias, etiam atque etiam adhortor. Tum ne verbis vel tribus docere me graveris, quid de Antonino ac Manilio tuis, quid de aliis operibus, quae premis hactenus praelo parata, sit expectandum. Inter maximam enim hominum eruditorum solitudinem hîc degenti nihil acceptius hisce compellationibus potest obtingere. Ante meam ex patria profectionem Haga Comitum ad te scripsi semel iterumque, sed nullo impetrato responso, quare minimum abest, quin pro re certa ducam literas illas non curatas esse. Ad Statii tui Silvas amaenissimas devertebar nuper, sed alibi occupatus. Vel sic tamen subnatae mihi conjecturae sunt complures, quas fortasse non improbes, si legas. Epicedio in Patrem vs. 38.
--- --- ubi post Aeneia fata
Solutus latiis ingessit montibus Albam Ascanius.
Cur vero solatus fata Aeneia ob Albam conditam? Editio Parmensis Aº. MCCCCLXXIII. procusa, et quae membranarum veterum vicem praestet, Stellatus agnoscit, non solatus. nec dubito quin vere. Stellatum enim Ascanium in statuis ac picturis exprimi solitum opinor. quod ut credam nummus antiquus facit in gente Tarquinia a Fulvio Ursino editus, qui caput Augusti Caesaris ab una parte, ab alia imaginem stellatam refert, quam Ascanii esse gentis Juliae conditoris, cum alii alia inter antiquarios commenti sint, persuasum habeo ut credam. Exstant ejusmodi numismata tria quatuorve apud me, probe conservata atque illaesa, ex quibus liquido apparet juvenilem esse vultum. Nam in opere Ursini parum fideliter nummus est expressus. Huc accedunt, quae de flamma in Juli capite visa Virgilius, Claudianus et Sidonius Apollinaris narrant. Plura volebam, sed omnino incertus, an hae ad te perventurae sint, abrumpo scriptionem. Si quid literarum ad me perlatum cupis, Ludovico ac Danieli Elzeviriis librariis Amstelaedamensibus curandum mitte. Curae illis erit ut ad me perveniat, quicquid miseris. Vale, Vir Celeberrime, Belgii nostri decus eximium. Exarabam Holmiae Suecorum Aº. CICICCLXII. a. d. XXVII. Januarii Gregoriani.
Has ad Patrem Wallium, ut puer tuus perferat, vehementer te rogo.
page 773, image: s773
EPISTOLA CCCCLXXIX. GODEFRIDUS HENSCHENIUS Nicoiao Heinsio. Leidam.
JAm pridem accepi humanissimas mihi missas litteras, quibus distuli responsum, variis distractus occupationibus, potissimum quod codicem exaratum manu, de quo hîc egeram, nescirem reperire. Gaudeo Claudianum nostrum profuisse; utinam reliqui aliquam antiquitati lucem praeferant, eos, ubi otio abundabis, cupio tantum conferri. Sufficit usui posse esse bonum studiis commune promoveri, neque, quod verebar, dum hi in Bataviam ferrentur, [gap: Greek word(s)] mitti. Adventus tuus proximo vere gratissimus accidet, tum quos absolveris referri sufficiet. Plurimum nos tibi obstrinxisti, quod ad Acta Sanctorum illustranda varias bibliothecas excusseris, et catalogum miseris in summo frigore descriptum ex volumine doctissimi Domini Isaaci Vossii, cui hinc statuimus scribere, seu P. Joannes Bollandus, seu ego. Inter Poetas Graecos collati sunt Oppianus, Sophocles, Theocritus, Hesiodus, quos illi accuratius exponemus. Graecus codex manu exaratus in Tacticis est Onosander ille idem, qui a Nicolao Rigaltio illustratus prodiit anno CICICC. in officina Commeliana, ut ex quatuor exemplaribus, quibus usus Rigaltrus, magis convenire videtur cum codice Fed. Morelli, de quo agit pagina 83. in Variis Lectionibus, quarum aliquas ab aliis istic observatis discrepantes notavi. [gap: Greek word(s)] in hoc studio movisti, audeoque petere, quinam ex illis, quos idem Rigaltius in Notis suis post Praesationem [gap: Greek word(s)] refert, editi sint. Heronis [gap: Greek word(s)] a Bernardino Baldo illustrata habemus typis Augustanis Davidis Franci anni CICICCXVI. an aliqua ejusdem Heronis ab aliis eruta extant? Offertur subinde occasio lustrandi bibliothecas in antiquis coenobiis, in quibus similes subinde thesauri latent, eosque quasi nf [gap: Greek word(s)] negligimus. Confidenter haec propono, non inscius mutuum animum hisce reculis foveri, et propensiorem reddi. Vale, Vir Clarissime, et amore coepto perge nos complecti. P. Joannes Bollandus officiosissimam adscribit salutem. Antverpia. pridie Nonas Februar, CICICCXXXXV.
EPISTOLA CCCCLXXX. JO. BAPT. VAN STEENBERGEN Nicolao Heinsio.
DOmine per me non stetit, quod saluti, quam tuis ad Dn. Huylenbroek communem amicum adscripseras, hactenus non rependi vices. Nam literae meae verecundatae sunt adire te absque admissionali. Tentavi nonnumquam,
page 774, image: s774an poetico sermone amorem erga te meum exprimerem sed obtorpuerant Musae meae per forenses tricas, aliaque negocia procul ablegatae. Itaque in styli pedestris humilitatem revolutus sum, quem et ipsum excusabis desuetudine silvescentem. Verum et blaesis et balbis venia datur suo more verba conantibus, et affectui non a lingua, sed ab opera et side testimonium est. Tu experire, et reipsa comperies, an quis te vel studio propensiore, vel res tuas majore diligentia sit observaturus. Addes et animum, ut fugitivas Deas sollicitem redire mecum in gratiam. Impetrabo, sat scio, si minus deprecationibus meis, at meritis tuis. nec enim, credo, invidebunt mihi guttulam, laudibus tuis impendendam, cui totam indulserunt Hippocrenen. audeon quiddam? sed quid ni, cum apud amicum garriam ipse amicus, et apud filium de parente concivi meo? Veniet in partes favor domestici Apollinis tui, Patris tui, inquam, viri supra seculum suum; qui nulli Veterum cedit, et cui Veterum plurimi cum recentioribus cunctis. Nisi quod, cum tua video, excidit mihi Vatis Umbri exclamatio, Cedite Romani scriptores, cedite Graji. cetera non adscribo, ne offendam modestiam tuam. Interim persuade tibi non esse hoc affectus mei judicium, sed judicii affectum. nec meum dumtaxat judicium, sed omnium, qui (licet in aliis castris) vestra candide aestimant. Evenit adeo nuper mihi cum patre quodam Jesuita sermocinanti de poematis tuis, ut ille enixissimo impetu in laudes tuas erumperet, et scripta tua collegis suis in summo esse pretio testaretur. Quod in nomine, qui Te ne vel facie tenus novisse ajebat, et ex illa cohorte, quae in [gap: Greek word(s)] scriptis censuram non satis aequam exercere sese postulat? visum est admirabile. Non dicam, quam id mihi perplacuerit. permittam hoc cogitationi tuae. ' Enimvero jam pudore susfundor loquacitatis. Frontem tamen perfricabo, nec desinam, nisi obtestatus fuero, ut Patri tuo, cui meis literis meliora studia interpolare ducerem religioni, quemque numinum instar sacro devenerari silentio potius esse reor, novum me clientem devoveas, tanto in cultu ipsius futurum ardentiorem, quanto se ipsum meritorum penuria agnoscit, et fatetur aliis inferiorem. Precor etiam, ne si quid rei literariae heroes moliantur novi, me nescire velis. item ecquid, et quousque promoveris in crisi Ovidiana. Vidimus hîc Salmassi diatribam de annis [gap: Greek word(s)], maximam de nihilo historiam. cognatus vester Judocus Wastelius hodie fato concessit. Plus temporis hac vice non audeo tibi subducere. et vero, Pagina judicium docti subitura veretur Heinsiadae, ut Clario missa legenda Deo. capis parodiam e poeta tuo. Vale, et crede serio te amari ab eo, qui in summa felicitatis parte collocat, licere sibi paae se ferre, quod sit tuus. Gand. XIX. Octob. CICICCXLIX. [note: Hic Steenbergius vir Doctissimus, et Parlamenti Mechliniensis Assessor et siisci patronus postea fuit. vid. Epist. Hadr. Wallii ad Heinsium t. III. pag. 887. et multa ejus mentio in Graevii ad Heinsium epistolis, ubi Gevartii Antoninum editurum promisisse scribit Graevius, qui et Epist. LVII. eum in periculo (forte muneris amittendi) versatum esse, sed decessu Praefecti liberatum indicat.]
page 775, image: s775
EPISTOLA CCCCLXXXI. JO. BAPT. VAN STEENBERGEN Nicolao Heinsio meo. S. D. Leidam.
NIhil opus erat, suavissime Heinsi, silentio tuo semestri excusando obtendere profectionem et aulam Suecicam: praesertim apud me, qui vel e negociolis meis facile metior, quantum temporis Regia familiaritas debeat subducere. Enimvero Musas tuas cordi esse Reginae tam eruditae idipsum gratulor plurimum. Felicem te, cujus versibus capitur illa supra sexum, aetatem, imo seculum suum heroina! qui in augustissima luce fama collocatus studiis dignitatem, literis potes conciliare splendorem! quam dispar sors est nostratium aularum! ubi nullus ingenuae eruditioni jam honos, nulla bonae menti praemia: ubi nihil in pretio praeter pretium. Me [gap: Greek word(s)] jamdiu possidet, phaleras, et caecae fortunae munera non ambientem, nec aeque habentem in votis, ac doctorum amicitiam et consuetudinem, quibus ego supra humanae vanitatis sastigia evectis ne vel comparare magnates sustineo. Tuam comiter mihi conservari peto, spondens meis me partibus non defuturum. Hendecasyllabis tuis minime Septentrionalibus quod reponam, paupertina arcula mea non suppeditat impraesentiarum: nisi vis hosce loripedes, qui sub manu excidere.
[note: Hi versus leguntur in Heinsii Carmin. Adopt. lib. II. pag. 73. Ideoque hîc iterare non placuit.] Heinsi, paternam cui Novensiles Divae etc.
Videbo an foetura proxima quid feret tersius. interim haec habe, quae voluisti, et quod intristi, exede. Quod si venam mihi commoveris, cave me clamitare quondam necesse sit, Ohe: sed cur ad amantissimum utriusque nostrum Huylenbroekium, non item ad me scripsisti? Verisimilium Schoppii libri IV. et commentarius de arte Critica, cum Francisci Robertelli, et Frederici Sylburgii gemini argumenti lucubrationibus, edita Noribergae anno CICICXCV, et CICICXCVI. apud me sunt. Suspectas Lectiones ibidem a te editas ipse testatur in Paedia, anno CICICXCVII. sed illas mihi hactenus videre non contigit. omnia Antverpiae conquiri jussi, opperiorque indies, an illic exstent. quae si nactus fuero, Lugdunum curabo: sin minus, Verisimilia et Commentariolum de Crisi tantum, quibus (ut et quibusvis aliis) in tui gratiam carere, lucro apponam. significa, amabo, si quid illic in re literaria prodeat novi. Vale, deliciae meae, et Dn. parentem meo nomine plurimum salvere jube. Scribebam summa festinatione Gandavi XXVI. Maji ipso Adscensionis Domini CICICCL.
Obsignaturus eram hanc epistolam, cum nunciatur Antverpia nihil Schoppiani illic esse, quare, ut dixi, tantum Verisimilia, et quae adhaerent, ad te eunt. Iterum vale. XXVII. Maji.
page 776, image: s776
EPISTOLA CCCCLXXXII. JO. BAPT. STEENBERGIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Leidam.
MIraberis forsitan, Heinsi amicissime, moram in scribendo me traxisse tam longam, cum Tuis Holmia datis 5/15 Aug. 1650. jamprimum respondeo. Sed si credis eas ipsas a me primitus receptas 5/15 Octobris, et quidem (nescio quo fato) resignatas, et me postea tam mole negociorum, quam titubanti nonnunquam, et non firmissima valetudine languentem, adde et comites Huylenbrouquii nostri literas assidue expectantem, nec per ipsius nunc in Bataviam vestram, nunc in aulam nostram excursantis absentiam ante hunc diem impetrantem officium distulisse, non vereor, ut legitima excusatione diluere me hanc incuriae suspicionem judex non severissimus facile patiaris. Hoc, ne exemplo peccasse videar, et silentium Tuum diutinum reciproca taciturnitate retaliare voluisse. Ingratissimus sane merito meo audirem id agens, qui occupationes meas Claudianeis Tuis lucubrationibus potiores censerem, quod, quaeso, munus cur malo nomini, Scioppianis (inquam) grandi verborum cortice cassam nucem recelantibus Verisimilibus [gap: Greek word(s)] vicem obtinere voluisti? Fateor, haec est permutatio Diomedis et Glauci. eoque magis, quod [gap: Greek word(s)] doni Tui nunc temporis haud possum, nisi sola grati animi significatione repensare. Quare amplissimas habeo gratias, et in aere tuo esse profiteor ob poetam tam elegantem, tam doctum. Ita Tecum et Scaligero sentio. Lipsius (non ille quondam Rex literarum, sed hypobolimaeus ille nostras) censet angusti spiritus vatem, minorum gentium, et (ut loquitur) plebejum. Tuam fidem, Heinsi! nempe ille ipse Ovidium Tuum nauseat, et quidquid non sapit Lucretianum. eadem porro sententia vescamur glandibus, reperta fruge Cereris. De Notis quod obtendis, non video quibus illae displicere possint, nisi forte quibus exosum est nomen Heinsianum. Perge, perge, clarissime amice, in Crisi ista, unice mihi olim, dum studiis florebam ignobilis otii, deamata, nunc per alias res prorsus e manibus abrepta. quin nec indulgere illi possum a libris calamo descriptis, aliisque eimodi adminiculis, quibus Tu abundas, plane destitutus. quod Musas, et carmen ingeris, admitto id quidem, sed indies mihi vena non concussa magis magisque exarescit. nec unquam adeo [gap: Greek word(s)], ut aliquam justi operis telam detexere queam, animi calore per insilientes quoque momento opellae nostrae flagitationes evaporante. nec vero deesse convenit Spartae, quae mihi obvenit, sive delecta est. quod et Tu strenue facis, sed in augustiore fortuna, quam ex animo aggratulor, et flagrantissimam Heroidis Suecicae gratiam stabilem apprecor, aeque ut amicitiam erga me Tuam. Vale, praestantissime Heinsi, Gandavi 11/21 Januarii 1651.
page 777, image: s777
EPISTOLA CCCCLXXXIII. JO. BAPT. STEENBERGIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Leidam.
CHristinam Augustam Tuam cum Tuis Lugduno datis XIV. Kal. Junias primitus accepi. cujus poematis cum mihi gustus jamdiu motus esset variorum depraedicationibus, saturavi me lectione illius, eaque repetita, et [gap: Greek word(s)]. Frustra desideras applausum meum, nactus omnium. Nam quae subindicas de quibusdam delicatulis, qui nonnulla de Austriacis malint non scripta; nihil est. Sane videntur ignorare illi, cui et in quibus oris scriptum sit carmen istud, quidve conveniat in Regno, cui potentia Austriadarum (ut et Francis) unica belli caussa. peccasses in [gap: Greek word(s)], si Batavus in Suecia aliter de re vulgo illic recepta vel sentire vel scribere visus esses. Non Te latet quidem summum virum parentem Tuum in scriptis suis [gap: Greek word(s)] ubique servasse, an quo ubique et citra offensionem legerentur? Sed Respublica vestra tum temporis necdum adeo stabilita erat. Alia aetas alios mores patitur. Sed parum est quibusdam non satisfacere, cum arrisit labor Tuus illi Heroinae, cui sumtus est. Et quomodo non placuisset Epos plane Heroicum, Augullum, denique Heinsianum? quanquam possides, et elegiis exprimis genium Nasonis, opus istud Te manifeste prodit incaluisse a lucubrationibus Claudianeis. Quare, praestantissime amice, munus istud exosculor, et repono inter [gap: Greek word(s)]. Sospitet Te Deus, et quemadmodum sortem Tuam hactenus provexit, ita cumulare laudibus et honoribus vitam Tuam desultoriam, quam ominaris, porro pergat. Ego Polypus sum, et saxo meo insidens neutiquam divagor, illud meditans, [gap: Greek word(s)], et in privata fortuna strepitus Aularum et Magnatum vanitates fortiter contemno. Vale [gap: Greek word(s)] cum Nobilissimo patre Tuo, cui manus quanta possium animi submissione deveneror. Gand. VIII. Kal. Jun. CICICCLI.
EPISTOLA CCCCLXXXIV. JOANNES BOLLANDUS Nicolao Heinsio. Leidam.
PAx Christi. Quas Holmia ad me nonis Septembris dedisti humanissimas litteras, eas ante plures hebdomadas a Casperio Gevartio Viro Cl. accepi. Distuli tantisper responsum, dum allatus esset Leida Claudianus Tuus; Tuus, inquam, qui plus a Te accepit splendoris, quam ab Stilicone olim, vel Olibrio ac Honorio ipso et aliis, quos coluit. Semper me quidem Poeta ille delectavit; at nunc multo eum legam libentius, tanto a Te, Eruditissime Heinsi, studio recensitum. Tuas certe quidem in eum notas (ignosce candori meo)
page 778, image: s778nemo leget, qui non sublimem quamdam de Te concipiat animo opinionem. Dixi jam saepius Henschenio nostro: Qui in re tantilla eam adhibuit industriam ac judicium, nae ille, si unquam ad Rempublicam accesserit, illustre quiddam effecturus est. Neque minora auguraturos alios, et verissime, autumo. De Actis Sanctorum quod quaeris, spero me ante finem hyemis subjecturum praelo Februarium. Nullane vero in istis provinciis de iis, qui primi fidem invexerunt, aut vitae sanctitate olim claruerunt, scripta extant? Habemus quae Joannes Vastovius edidit, titulo [note: Hanc, qua vitae Sanctorum regni Sueco-Gothici enarrantur, emendavit et illustravit notis eruditissimis Vir praeclarus, et Magnum hodie literarum apud Upsalienses ornamentum, Ericus Benzelius filius, Upsaliae CICICCCVIII.] Vitis Aquiloniae item Joannis Magni historiam, et Olai admiranda. Vix de Suedicis antiquitatibus alii nobis noti scriptores. Si quid praeter hos extat historicum, Latina aut communi Germanorum lingua, libenter intelligemus, et qua ratione devehi in Belgium possit; pretium repraesentaturi. Si quid item editum typis in sapientissimae (ut vere eam appellasti) Reginae inauguratione, quam longe magnificentissimam fuisse accepimus. Vale, Eruditissime Heinsi, et qui tam longuinquo loco dignatus es nostri memor esse, quo Tibi officio gratificari vicissim possimus praescribe. Ero certe, una cum Godefrido Henschenio nostro, in perpetuum ex voto debitoque, Nobilis ac Eruditissime D. T. D. servus in Christo. Isacio Vossio, si e Gallia rediit, salutem plurimam uterque adprecamur. Antverpia III. Id. Decemb. MDCL.
EPISTOLA CCCCLXXXV. JACOBUS VAN DE WALLE Nicolao Heinsio S. D. Leidam.
CLarissime Domine. Quando te feliciter e Suecia rediisse, et eandem te rursus cogitare intelligo, vario assectu animum mihi diffundi quoque sentio. Nam et longum iter incolumem te confecisse laetor, et ut prospere idem relegas, quoniam ita tibi constitutum est, precor. Difficilis viae molestias solari certe potest, et omnino debet serenissima illa Regina, cujus conspectus et contemplatio venerabundum te nuper suspensumque tenuit, atque iterum ad se rapit. Quae cum, ut ex te audio, non tantum litteras studiaque illa nostra complectatur et foveat; sed, quod in summa illa auctoritate rarissimi exempli est, iisdem erudita etiam sit, siquid illis dignum oculis scripseris, leget, et aestimabit. Ergo quam in Italia Medicaei, Valesii in Gallia de erectis ingeniis ac litteris sibi pepererunt gloriam, eam nunc in extremo Septemtrione rursus videbimus efflorescere. Quid autem, quando Musarum conatus attollit ac provehit tantarum Heroidum singularis favor, non aggrediantur et possint? Itaque cum praeclara sint omnia, quae hactenus ab ingenio tuo profecta sunt, necessitatem hanc tibi impositam gratulor, qua ipse te posthac debes vincere,
page 779, image: s779hoc est, parenti tuo, viro incomparabili, propius accedere. De numismatis illis, quae Bruxellis prostant, simul atque Hadriani Wallii ad me litterae pervenere, ad Othonem Zylium scripsi. Nam ego nunc Gandavum, quo Sidronius noster anno superiore concesserat, commigravi, ut ne scilicet suavissima illa destitueremur consuetudine et libertate, qua ex Horatii praescripto, siquid inter alias, quibus distinemur, occupationes interdum scribimus, alter alterius auribus judicioque subjicimus. Atque hîc dum ad Scaldis aut Lizae ripam strati subinde aliquid legimus, qua nos voluptate perfundi credis? An tu hanc nobis oblectationem intercipies et invidebis, ut si quo te spiritu Reginae illius majestas veneratioque afflaverit, illum itidem ex te non hauriamus? Equidem sic Cl. Parentis tui poemata nos interdum afficiunt, ut non modo a Caesareis cunis, sed ab ejusdem ingenio immortale huic urbi nomen certo auguremur.
Sed nomen. ipse abivi, abibit hoc quoque,
ajebat de se sapienter in epitaphio suo Lipsius. Quare cum Deo placere, in quo sita sunt omnia, nemo possit, qui depravato in religionis rebus sensu ac judicio abduci se sinat, hoc te per Deum rogo, ut de re tanta deliberare serio tecum ac mature velis. Et quoniam te antiquitatum cultorem esse video, si antiquitatem relegas, nonne ipsa nobis suffragatur universa? Primi illi Caesares, quorum vultus in nummis expreslos vides, quam trecentis illis annis insectati sunt Ecclesiam? illam nostram, in qua et sacerdotes, et sacra nostra. Constantinus Magnus cui Ecclesiae pacem attulit? illi, quam Silvester Romanus Pontifex rexit. A quo institutus? ab eodem, quem in Soracte monte delitescentem ad se evocavit. Quo auspicio ad pontem Milvium Maxentii tyrannidem fregit? signo crucis. Cujus se precibus commendavit? Antonii, monasticam vitam professi. Quem Nicaeno in Concilio sibi sumpsit locum? Episcoporum et sacerdotum auctoritatem reveritus, postremum. Atque haec, quae tu, scio, boni consules, ut hisce litteris adderem, fecit partim amor in te meus, et ingenii tui atque eruditionis aestimatio, partim aeternitatis, quae nos manet, immensitas, et felicitatis illius, qua nunc Kinschotium nostrum frui spero, magnitudo. Ceterum quia poetis jucundius accidere nihil potest, quam in tanta eorum, qui rem penitus introspiciunt, paucitate, ab iis, qui id consecuti sunt, legi, his adjungo [note: Legitur in Jac. Wallii Heroic. Lib. II. pag. 89. in opusculum postumum Leon. Lessii de quinquaginta Dei nominibus. Ceterum ex hac epistola apparet, quam Jesuitae semper conentur mentes eorum, qui cum illis commercia instituunt, depravare, et videtur hic Jac. Wallius cum ejus cognomine, nescio an consanguineo, Hadnano Wallio, collatis operis id egifle, ut Kinschotium, Heinsium et alia seculi proximi divina ingenia a verae religionis prosessione deducerent. de Kinschetio vidimus Tom. III. pag. 883. ad Had. Wallii Epist. XXV. Oppugnantem mox Epist. 496. Heinfii constantiam videbimus, etiam Papebrochium. Utinam quid illis responderit Heinlius sciremus, sed desuerunt nobis priorum annorum Epistolae pleraeque, quas ad amicos mifit, fere ad Annum CICICCLXI. Non magnifice autem de Heinsii eruditione et studiis sacris sensisse debuit Wallius, qui obsoletis illis, et centies falsi convictis de Constantino et Silvestro fabulis, fidem habiturum virum doctissimum, apimum inducere potuit. Publice vero prodest tales epistolas edi, ut videant juvenes, quo in periculo versentur, qui hoc hominum genere familiariter utuntur.] poemation, cui jam nunc postremam manum adhibui. in quo quid parenti tuo debeam, ipse facile per te assequere. Ut minutiora
page 780, image: s780omittam, in illa comparatione, quae sub finem lib. I. de Cont. mort. legitur, Ut cum flumina vasta, et c. conatus sum cum illo contendere. Scripsit idem Lessius, cujus opusculum postumum hîc laudo, Consultationem, quae fides et religio sit capessenda, qua multorum animi ad sanctiora traducti sunt. Tu, quaeso, libellum illum, qui obvius est, (neque enim dissiteri potes, quin tanti id sit) inspice, et expende. Vale, et a me et Sidronia parentem tuum V. C. quem sulpicimus, saluta. Gandavi. Kal. Junii, MDCL.
EPISTOLA CCCCLXXXVI. JACOBUS VAN DE WALLE Nicolao Heinsio S. D. Leidam.
CLarissime Domine. Litterarum commercium, et cum eo amicitiae fructum, nuper tanto locorum intervallo nobis ereptum, nunc restitutum laetor. Quare ut primum de tuo e Suecia reditu factus sum certior, meum esse duxi ad te scribere, tum ut de fama, quam tuae tibi Musae non in Italia et Gallia tantum, amoenissimis Europae regnis, sed etiam in Arctoo frigore pepererunt, tibi gratularer; tum ut gratias agerem de Poemate, quo me et Sidronium nostrum donasti. In eo uterque laudavimus magnificum et robustum scribendi genus, quale plerumque affectat animus, cum se ipso major ad panegyricos assurgit, urgetque praesentius aliquod Phoebo
Nume, et incursu mentem graviore fatigat,
Attonitosque sui persultat imagine sensus.
De versiculo uno alterove, in quo nimium sibi Musa permisit, nihil dico, propterea quod id aulae, in qua versabaris, moribus potius tributum, quam ex animo profectum esse credam. Mihi sane placuit semper ille perennis et innoxius Ovidii candor, quo nulli, nisi sibi, nocuisse Musas suas profitetur. adeoque scribere ego semper velim, quae legere omnes itidem velint, et ut velint, amorem omnium benevolentiamque mereantur. Tu modo perge, ut Parentem tuum Virum incomparabilem proxime consequaris, et, quod, ut ait Poeta tuus,
--- magis est optabile, vincas.
parentis imitatione, quam Reginae gratia futurus illustrior. Sed et in illa satis admirari non possemus, quod etiam in Regibus rarum omnino est et singulare, eam et eleganter scripta intelligere, et aestimare, et honestissimis praemiis munerari. Cujus exemplo si ii, qui rerum alibi potiuntur, ingeniis ignes subderent, melius cum Musis ageretur. Verum numquam non cum voluptate mecum ipse recolo jocum illum plane festivum, quo Parens tuus V. C. uni tantum rei a natura diligentius prospectum esse voluit, ut quemadmodum cicadae, ita solo quoque rore victitarent poetae. De opere postumo Kinsihotii quo loco sit, ipse nunc coram vides; neque, quod me nuper monebas,
page 781, image: s781quin per te nunc editionem urgeas, dubito. Age videamus brevi delicias nobilissimi Juvenis, tibi nobisque amicissimi, et erepti desiderium hac saltem parte solemur. Verumne est, iterum te Galliam, sterum Italiam meditari? Quid Ovidio tuo fiet? priusne ille, quam iter longinquum suscipias, subjiciendus praelo? Sidronius notam unam alteramve non malam suggeret: tu opus aggredere. Cum nuper Antverpiae essem, diligentiam plane accuratam apud me inter alios complures laudavit Bollandus noster, quam in Claudiano recognoscendo notae tuae demonstrant, ex eaque facile conjecit, si ad majus aliquod opus eadem conferatur, fore ut nihil lector in eo desideret. Tanta etiam contingit gratia operae curaeque non maximae. Quamquam quid ego illam extenuo? cum curiose, et feliciter, et ex vero multa in priscis bonisque auctoribus emendare, requirat expoliti limatique judicii acrimoniam, qua sibi nomen fecerunt, ex quo coeperunt renasci litterae, tot eruditi viri. Solido enim ista investigari ac detegi nequeunt, nisi ab eo, qui proprietatem linguae, latentium sensorum vim, artem, decorum penitissime introspexerit. Quare cum id quod a te profectum fuit, magni semper pro eo ac par est duxerim, tibi de illustrato Claudiano gratulor, majori id sensu facturus, si illum, qui nobis frequentius in manibus est, emendando interpungendove restitueris sibi, aut juveris. Et quidem nisi ante iter Italicum opus istud absolveris, nae tu frustra tibi a Romanis Mulis civicam coronam ob creditam tibi Nasonis tui vitam promiseris. Irrito, certe in longum diem rejecto, promisso, tuum istud usurpare quî poteris?
Tu quoque Taenariis, Ovidi, laetare sub umbris:
Hospes, barbariem qui tibi tollat, adest.
Te testor nec parva tuos mihi numina Manes,
Officium cura nil caruisse sua.
sidem igitur tuere et actutum solve, priusquam hinc evoles. Clarissimum Parentem tuum avide hîc exspectamus: pietati defueris, nisi illi in patriam venienti comitem te adjunxeris. Hadrianum Wallium, ubi videris, a me et Sidronio saluta. Vale. Gandavi, XIII. Junii, 1651.
EPISTOLA CCCCLXXXVII. JACOBUS WALLIUS Nicolao Heinsio S. D: Leidam.
CLarissime Domine. Amicitiae, quae inter nos coire nuper coepit, fructum nobis suavissimum jam diu ademit itinerum tuorum ratio, quibus et Suecia et Italia secundo a te perlustratae sunt. Nunc dum, ut opinor, natali in urbe tibi et studiis vacas, ut, quam eruditissimus parens tuus necessitatem tibi honestissimam imposuit, ejusdem famam pari laude tuearis, laetor esse mihi ad manum aliquid, quo intermissum consuetu linis nostrae commercium
page 782, image: s782instaurem. [note: Credo Poemata sua misisse, quae hoc anno ex officina Plantiniana Balthas. Moreti prodierunt Antverpiae.] Munusculum quippe a me habes literarium, quod, ubi auguror, aestimabis, propterea quod in praestantibus rebus magna quoque sunt ea, quae sunt optimis proxima. Ego certe ad me pertinere illud credidi, quo parens tuus, cum Virgilium emendatiorem a se factum tibi inscriberet, exemplo tibi fuit, quantum ad judicium intersit, ut qui maxima affectant, paucis ac praecipuis assuescant. Illis assuefacti, ad hunc, quem in his libellis animadvertes, pervenimus scribendi cultum. Siquid tamen fuerit, quod aut tuo aut aliorum judicio fieri melius possit, id indicando et amicitiae nostrae integritatem probaveris, et me beneficio non vulgari obstrinxeris. Optassem Serenissimae Christinae laudes, quarum materiam ipsa mihi, quam tibi, uberiorem nunc dedit, libello meo inserere: sed hoc asterius erit temporis. Illa sane, quam prudentissimam esse nosti, hanc tibi, hanc omnibus, qui tecum de religione sentiunt, mentem injiciat necesse est, ut saltem deliberandum putetis, num quod illa nunc profitetur, profitendum et vobis sit. Vale, et me sana suadentem ama. Antverpiae, 21. Martii, 1656.
EPISTOLA CCCCLXXXVIII. JACOBUS WALLIUS Nic. Heinsio S. D. Amstelaedamum.
AMplissime et Clarissime Domine. In benevolo illo tuo de libellis meis judicio te valde amo, non quod nesciam, quantum ipse diligentiae praestiterim, ut tibi tuique similibus, quorum exiguus nunc est numerus, placerem, sed quod ipse mihi facilius petsuadeam fore, ut nostra ab iis expetantur, qui veterum et tuo exemplo scribunt. Neque enim aut amori tantum, aut studiorum similitudini acceptum refero, quod ita sentias. Est illa in te eruditio cum ingenuo candore conjuncta, ut de aliorum judiciis securus esse posse videar, qui laudatus fuerim tuo. Ut autem ad amicitiam nostram aliqua fiat accessio, novo te munusculo prosequor, quo, si viveret, auctor te donaret. Ego illius mentem probe assecutus, et, ut ita loquar, testamenti exsequendi curator te hoc legato muneror, in quo defuncti benevolentiam et eruditionem, et meum adhuc superstitis in te amorem ut praecipue aestimes, rogo. Neque accidere opportunius potuit, quam ut id amica Cl. V. Hadriani Wallii manu tibi traderetur, qui quod huic epistolae deest, sua comitate et affabilitate sermonis, cum te redux salutaverit, cumulate supplebit. Cum autem sic nostra laudaveris, Ovidianum illud in rem nostram verbo unico leviter immutato accommodabo:
Quam mihi das, Heinsi laudem, partire duobus:
Dimidium uto munere majus erit.
page 783, image: s783
fuit enim Sidronius mihi, quod Polluci Castor, cui et natura me, et voluntas, et consuetudo, et religiosi instituti amor assuefecerat, intimeque conjunxerat. Qui quo in honore ac Pretio parentis tui viri clarissimi lucubrationes una mecum habuerit, ipse testis sum: nunc cum uterque vita cesserit, an pariter in illo beatorum domicilio laudes Deo concinant, tuum est attente cogitare. Ignosce (nam aliter amare non novi) commonitioni meae, in qua aeternitatis propediem nobis imminentis res agitur. Interea tibi gratulor, et mihi gaudeo, quod Resp. Amstelodamensis te scribam nacta sit, qui non, ut quidam, forenses tantum et capitales causas scripto consignaturus sit usitatis ac vernaculis formulis, sed ad ingenii custum etiam ea, quae erudita posteritas excipiet, et laudabit. Quamquam, ut sensum meum eloquar, metuo, ne hoc munere districtus illud mihi occinas:
Nos alio mentes, alio divisimus aures.
At tu te respice, et otio literato interdum te involve, eoque perfruere, et a tot viris amplissimis, qui Remp. sic tractarunt, ut Musas non negligerent, tibi exemplum cape. Age, videamus post illas, quibus interdum pascimur, ingenii tui primitias aliquid, quo publicis negotiis implicitus te tibi imperare, et ad pristinas amaenitates secedere potuisse testeris. Porro quanta tibi, cum Romam perlustrares, amicitia cum Illustrissimo Furstenbergio fuerit, e libellis tuis animadverto, quam mihi tecum communem esse non e meis tantum deprehendes, sed multo. etiam magis ex insigni benevolentiae significatione, qua mihi aditum ad Pontificem Maximum aperuit, fratrisque mei filio opulentum ab eo sacerdotium impetravit. Tu vero usus illo es valde familiariter.
[note: Est ex N. Heinsii Elegia ad Ferdin. Furstenbergium, quae lib. 11. El. IX. legitur. de Estenfibus hortis, quos simul cum Furstenbergio perlustrabat, est carmen lib. III. Silvar. pag. 199.] Una domus, mens una duos sociavit amantes,
Et chelys alternam non semel una manum.
Testantur id praeterea Estenses horti, qui eleganti sane et amoeno epigrammati materiam praebuerunt. Quod si igitur mihi, qui amicissimum vultum numquam vidi, perscribere digneris aliquid, quod meam in illum benevolentiam studiumque augere possit, facere mihi gratius nihil poteris. Scis ipse quam juvet eorum, quos diligimus, et staturam, et vultum, et colorem, et multo magis ingenii suavitates virtutesque cognoscere. Quare per amicitiae sacra te rogo, ut mihi de illo scribas aliquid, et me, quod facis, amore pergas. Antverpiae, 21. Aug. 1656. Salutant te plurimum PP. Bollandus et Henschenius. P. Otho Zylius, quem, ut puto, Bruxellis aliquando in bibliotheca nostra videris, abhinc dies paucos naturae concessit.
page 784, image: s784
EPISTOLA CCCCLXXXIX. NICOLAUS HEINSIUS Jocabo van der Walle S. J. T. S. P. D. Antverpiam.
PRaeterita aestate post meam ex patria profectionem, cum manus suprema edendo Nasoni a typographis esset imposita, quem notis meis illustratum ex fide veterum membranarum plurimis in locis correctum Elzevirii Amstelaedamenses typis suis descripserant, injunxi illis, ut quatuor exemplaria mitterent Antverpiam, quorum bina tibi ac R. P. Johanni Bollando cederent, bina Gevartius ac Moretus Viri Clarissimi auferrent. Libellos vobis oblatos esse ne dubitem explorata mihi multis argumentis Elzeviriorum fides ac sedulitas facit. Ut dubitem vestra taciturnitate adducor; si mandato fideliter perfuncti sunt fac, quaeso, verbis vel tribus id ex te intelligam. Omnia curis secundis ad limam revocare coepi. Musta subnascuntur de novo hactenus mihi non animadversa, sed otium votis meis non respondet. Miratus es sine dubio audaciam meam et temeritatem, qui versus frigidos ac jejunos maximi poetae scriptis praefigere plus uno loco non erubuerim, sed jacta alea est. Poemata tua luculentissimum ac tersissimum opus mecum ubique circumfero, et manibus assiduis tero volumen, quod tua munificentia possideo. quo magis videre exopto, si quid novi iis accessit. ita enim intellexisse, nescio unde videor, nec credibile fit fecundura illud ingenium tuum post tam felices successus cessare, Pluribus te compellabo, si has tibi redditas esse intellexero. Vale, Vir summe, et me, quod facis, nominis tui studiosissimum amare perge. Si quid litterarum ad me dabis, id Amstelaedamum perferri ac D. Ludivico Danielique Elzeviriis tradendum cura. Operam dabunt illi, ut fasciculus hasce in terras tuto ad me perveniat. Exarabam festiva manu Holmiae Suecorum. Anno CIC ICC LXII. a. d. XXVII. Januarii Gregoriani.
EPISTOLA CCCCXC. JOHANNES BOLLANDUS Nicolao Heinsio. Hagam.
PAx Christi. Nihil mihi potest jucundius accidere, quam ut Clarissimae Dominationi Tuae quacumque in re deserviam. Cum igitur heri epistolam Tuam accepissem, qua significat se post varias peregrinationes quieti tandem redditum, denuo admovere manum recensendis edendisque veteribus poetis; inque eam rem commodari sibi ad tempus cupere Silii Italici, quod habemus, exemplar, olim a Gryphio excusum, cui additae ad marginem cujuspiam viri docti manu variae lectiones; illud mox charta involvendum accepi in manus,
page 785, image: s785missurus prima opportunitate vel amici Hagam proficiscentis, vel sarcinae librorum a quopiam bibliopola isthuc destinandae. P. Jacobum Wallium vestro nomine salutabo, cum occasio feret, ut vel ego ad eum ad collegium Convictorum, in quo degit, vel ipse ad hanc domum veniat. P. Godefridus Henschenius profectus nuper est Romam, ut bibliothecam Vaticanam aliasque perlustret, et quae de actis SS. nos hactenus fugerunt, eruere possit, tum Latina, tum Graeca. Invitatus ego illuc fui ante annos complures ab aliquot Praepositis Generalibus Societatis nostrae, sed ut venirem, cum mihi opportunum videretur. Dum in annos differo, ut aliquot meditati operis tomos protruderem in lucem, interea sic afflicta valetudo mea est, ut omnino tam longinquo itineri ferendo non sim. Obtinui igitur ab admodum Reverendo Patre Generali nostro, ut P. Henschenio cum alio comite venire illuc liceret. Idque eo celerius fieri volui, quod D. Lucae Holstenii saepius jam gravi morbo tentata valetudo sit, cujus tamen favore, dum licet, utendum, ne quis ei submorosus, ac difficilis in praefecturam bibliothecae Vaticanae succedat. Scripsit mihi postremo P. Henschenius Francofurto XXVIII. Augusti: satagit enim delibare, si quae in itinere occurrant scripta antiqua. Cum ei scribam multam verbis vestris salutem nuntiabo: et ero quo ad vivam, Servus in Christo. Antverpia Nonis Septembribus MDCLX.
EPISTOLA CCCCXCI. DANIEL PAPEBROCHIUS Nicolao Heinsio. Hagam.
CLarissime Domine. Accepimus Prudentium tuum, gratissimum munus; in quo quod excusaremus invenimus nihil, praeter solicitam excusationem tardius exolutae promissionis: quae ut minime apud amicos necessaria fuit, expressionem tamen continebat affectus, et animi officiosissimi. Ego observationes vestras ad Hymnum IV. [gap: Greek word(s)] statim consului, quo ipsum ad XVI. Aprilis correctionem ederem: neque id frustra fuit. Quod si Dominario Tua praeter istic notata etiam invenit, quo meam in versu 46. correctionem seu potius conjecturam fulciam, gratum erit subsidium.
Ingeret Tingis sua Cassianum
Festa Massylum monumenta Regum.
Quid si pro festa legatur Fessa, urbs Regia in mediterraneis Tingitanae provinciae? si ibi sepulti credantur Massylitani Martyres, quorum memoria agitur 9. Aprilis, quique Regiae stirpis fuerint, ut propterea etiam Reges vocentur? Correctione certe aliqua videtur opus esse, quia nullum commodum sensum alias assequor, nisi eum me doceas. Aprilis noster ad praelum hîc Antverpiae datus est mense Majo: et progreditur tam celeriter, ut cum jam nunc 150. folia habeantur impressa, certo sperari possit finis in autumno sequentis
page 786, image: s786anni. Mihi incumbit praeparare materiam, supplere deficientia, emaculare typos, impressa recognoscere, conficere indices, ut a spinosioribus minusque amoenis liber senior magister meus componendo Majo jucundius occupetur. Istis ergo occupatus, et ultra non inveniens quod hisce addam, finio cum voto publicae privataeque quietis, tum meo, tum P. Henschenii nomine, qui pridem litterarum scribendarum partes in me transtulit. Antverpiae 14. Augusti 1963.
EPISTOLA CCCCXCII. DANIEL PAPEBROCHIUS Nicolao Heinsio. Hagam.
AMplissime Domine. Praesentia Domini Anselmi nostri, admonet me officii diu dilati, quo volui cum Amplitudine Tua communicare Soteria Furstenbergica, simulque indicare, quo in statu sit opus nostrum. Ea igitur vel sero nunc mitto, cum apprecatione felicissimi anni; significo etiam Majum nostrum quinque tomos impleturum, jam ab anno versari sub praelo, unde exiturum spero anno 1680 aut sequenti. Valet ad studia aeque ac alias P. Henschenius, quamvis annos cum seculo numeret: ne tamen eo citius fortasse quam optemus eripiendo, solitarium me destitui contingut in molitione tam vasta, provisum a superioribus nostris est adjunctione P. Danielis Cardoni, perquam idonei ad haec studia et optime animati. Itaque jam tertium famulum tuum Antverpiae habes communi nobiscum vinculo adstrictum tibi, quod protestor hac 28. Januarii 1678.
EPISTOLA CCCCXCIII. DANIEL PAPEBROCHIUS S. J. Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
MEas, quamvis tarde, perlatas gaudeo: elegantissimis tamen munusculis Tuis quod reponam suppetit nihil, praeter hoc tenue Eucharisticon: cui accedit specimen Kalendarii Muscovitici, paulo elegantius, quam ex Muscovia informi plane celatura expressum in ligno allatum est, repraesentati, ad ornamentum Maji: cui hujusmodi duodecim tabulae, cum sua explicatione et collatione ad fastos Graecorum, praeludent. Sed bene! quod cum propria deficiant, gratificari possim de alienis, mittendo Wilthemii Annotationes ad diptycha et horum appendicem, nec non dissertatiunculam de Iconibus Constantini Imp. et Helenae matris. Haec ergo accipe, quo mittuntur affectu. Mora in Silio Italico remittendo nobis neutiquam fuit incommoda; quare nec
page 787, image: s787debuit excusari. Majus noster procedit sub praelo, ad quod hoc aurumno vel saltem hieme adducetur quartus ejus tomus, duobus primis jam fere absolutis, tertio aliquatenus progresso. Valet optimus senex Henschenius, et senis adhuc horis studet quotidie, Junio eminus praeparando vacans: Danielem Cardonum, quem toto triennio jam formaveramus in spem successionis, abstulit feralis anni superioris Autumnus, qui ex hac una nostra domo intra dies octodecim sustulit Euangelicos operarios quatuordecim, dum diu noctuque, requie nulla indulta, ipse aeque ac ceteri assistit aegris moribundisque: quae res etiam mihi altera jam vice morbum letalem attulit. Quod considerantes Superiores, exemerunt me a communi ceteris onere audiendarum stato in loco festis Dominicisque diebus confessionum, eo quod huic curae inseparabiliter connexa sint impendenda sanis consilia, aegris solatia, auxilia morientibus, cum grandi impendio temporis, nec non vitae periculo quotidiano, quoties solito gravior mortalitas ingruit. Ego huic Superiorum voluntati eatenus acquiesco, quatenus meliorem victimis obedientiam esse intelligo: alias quis deses in Musaeo, in ejusmodi publica calamitate (quam utinam diu avertat ab hac urbe Deus!) residere possit, neque malit pro fratribus, extremae opis indigis, animam exponere, et si vocaverit Deus, ponere? Sed quo ego? pene oblitus me epistolam scribere. Verbum igitur addo, et finio. Quereris de contumacia valetudinis? doceat haec terrena despicere quae praetereunt, et amare coelestia quae durant aetenum. Huc dum mea pro Te amicisque omnibus vota fero, non definam interim praestare obsequia, etiam in levioribus rebus, quoties occasionem dederis. Nunc vale. Antverpiae v. Kal. Septembr. 1679.
EPISTOLA CCCCXCIV. NICOLAUS HEINSIUS Danieli Papebrochio. Antverpiam.
MUnuscula tu vocas, quae lueulenta ac plane aurea plumbeis meis reposuisti dona, ne quid pluribus excurram in eorum commendationem. Certe delector immane quantum ejulmodi antiquitatibus. Diptycha etiam Wilthemiana praeter oblectationem non parum emolumenti studiis meis serunt. quo impensius optem copiam mihi fieri, si sine ullo vestro incomraodo confieri queat, ectypi illius, quod Aprili vestro, si quid Wilthemio credimus, a se suppeditatum vos inseruistis: id enim in suis hujus argumenti commentariis ille non expressit, et pagella, qua id exhibetur, vestris in scriniis alicubi fottassis otiosa et a magno opere divussa oberret. Hactenus enim tres tantum primos menses operis vestri in armariis meis possideo. Aprilem unde mutuari detur, notus ett hîc terrarum mihi nemo. Cassam curiositatis hujus audi. Wiltbemius prolato Diptycho Flavii Fstyrii Consulis ordinarii; cum bini in fastis Romanis Consules Asterii occurrunt, priorem Astyrium sive Asturium, posteriorem
page 788, image: s788Asterium esse dicendum contendit, adversus virum summum Jac. Sirmondum. Ego posteriorem fuisse Astyrii nomine insignitum ex ipso Diptycho convinci posse opinor, quod volebat Sirmondus. Priori nomen fuit Turcio Rufio Asterio Aproniano. Id me docuit vetustissimus omnium, quotquot exstant hodie, Maronianus Codex Mediceae Bibliothecae, qui hunc ipsum Asterium possesserem quondam habuit, eundem plane, cujus beneficio Sedulii poemata sunt conservata et ad posteros pervenere. Qua de re ad ipsum Maronem pluribus. R. P. Henscbenio crudam viridemque apprecor senectutem, et vitis sanctorum pertexendis parem. Vale, mi pater, et inanem frugis epistolam boni consule. Vianae XVIII. Octob. CICICCLXXIX.
EPISTOLA CCCCXCV. DANIELI PAPEBROCHUS Nicolao Heinsio. Vianam.
AMplissime atque Eruditissime Domine. Pax Christi. Mitto prompte, quod poscor San. Maximianaei diptychi ectypon, obligatus novo beneficio, quo fecifti, ne circa Asterios omnia crederem Wilthemio nostro, libenter postea intellecturus, quomodo Sirmondi sententia ex ipso Wilthemiano Diptycho probetur: huic interim epistolam vestram jungo, ut semper ad manum sit, siquando usus aliquis ejus erit. Significo praeterea quod Parisiensium plerorumque Eruditorum concordi suasione persuasi simus partiri editionem nostri Maji, atque. primos tres tomos luci publicae dare statim, ac potuerint impressi haberi, poterunt autem Majo proximo: aliorum vero trium tomorum non prius inchoabimus impressionem, quam plene perfecta sit compositio; atque ita postea constituimus pergere; ne evenire possit, quod nuper fere accidit, ut mortis aut alio casu superveniente, vel nos vel typographus incurrat grandis jacturae damnum, propter moram coeptae semel impressioni fortassis interponendam. Salutem his addit [gap: Greek word(s)] noster senex, cum quo maneo. Antverpiae 30. Octobris 1679.
EPISTOLA CCCCXCVI. DANIEL PAPEBROCHIUS Viro D. Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
VEstras quidem Vianae datas Kal. Octobr. reperi Antverpiae illuc initio Novembris revertense Westphalia: sed respondere distuli, cum quia ipsae responsoriae erant, et non habebam circa Asterios quod addere possem praeter nudum assensum, tum quia accumalata per absentiam negotia ugentiora, et
page 789, image: s789invaletudo P. Henschenii jam octogenarii, suadebant in aliam occasionem differre scriptionem. Nunc a nostro P. Engelberto postulatus certusque Dominationem Tuam adhuc Viane reperiendam breviter rescribo: vestram de Asteriis sententiam mihi placere, circa Epigramma vero illius occurrit dubitare, an in pentametro ultimo non melius legeretur partas opes, quam parcas. Doleo interim per vestram invaletudinem praescindi spem colloquii et conspectus mutui; interim opto ut dum corpus infirmatur convalescat spiritus ad abrumpenda ea vincula, quae Te fortassis adhuc retinent, ad Catholicam fidem, quam unice salvificam esse non puto quod possis ignorare, publice profitendam: atque huc lubens vota et preces addam salutis et prosperitatis tuae praesertim aeternae cupientissimus. Antverpiae 17. Februarii 1681.
EPISTOLA CCCCXCVII. ADOLFUS VORSTIUS Nicolao Heinsio. [gap: Greek word(s)] Holmiam.
NObilissime et amicissime Heinsi. Cum spem nobis feceris tui videndi intra paucas hebdomadas, tribus modo lineis in praesens te compellabo. Scripsi ante mensem unum atque alterum ad cognatum Moucheronem, tuisque inclusas meas transmisi. Nullus dubito quin optima fide illi fuerint per te traditae Responsum hactenus accepi nullum; quamvis inprimis id desiderarem. More suo Lentulus est. quaeso velle ei aurem, ut torporem istum excutiat. Pro exemplari tuorum Poematum gratias tibi et debeo, et habeo maximas, relaturus ubi occasio se obtulerit. Pergis poeta esse insignis ac patrissare. Nolim tamen semper, hoc est tota vita, poetam te agere. Causas praesenti exponam, si Deus volet. Orationis funebris in Illultris Salmasii excesum exemplar una mitto. tui id facio juris, si legere nolis, abjice mox, aut Coripedi Deo ustulendum trade. Nisi forsan malis cognato Moucheroni donare. Vossio ut des veto, nimis enim male de me et defuncto Salmasio meritus est. Ea est hominis maledicentia, ut ante annum praeter propter in aedibus meis, praesente Holstio, cum verba inter nos commutaremus, et querelam meo etiam nomine contra illum instituerem, non veritus fuerit tantum virum, cui plurimum obstrictus erat, vocare mendacem, scelestum et nebulonem. Vide hominis impudentiam et malam linguam ac effrenem. Notum illud Euripideum; [gap: Greek word(s)] Dolet ex animo quod tanti patris mihique amicissimi sit degener filius. Sed mitto ingrata ista, et te salvere jubeo cum cognato, uxore ejus ac Doctore Wullenio. Deus bone! in quae tempora nati sumus. Regibus cum sceptro vita eripitur a subditis. Reginae sponte sceptra deponunt, ac privatae esse volunt sibique ac Musis vivere. Cujus rei Carolum V. poenituit, eodem quo id fecerat die. Meum non est eorum arcana curiosius inquirere. Non desinam interim Reginarum maximam sive
page 790, image: s790imperet, sive non, venerari ac colere, cum omnia in illa sint summa et captum nostrum excedentia. Iterum Vale, et Iiustrissimum Comitem Bannirium meo nomine officiosissime saluta, cui opto prospera omnia cum matrimonio nuper, ut audio, inito. Raptissime et stans pede in uno. Lugd. Bat. Ao. [abbr.: Anno] CICICCLIV. IV. IX. Maji.
EPISTOLA CCCCXCVIII. ADOLFUS VORSTIUS Acad. iu praesens Rector, Nicolao Heinsio F. S. Hagam.
VIxit Scriverius noster, exacto aetatis anno octuagesimo et quarto, parentis tui, [gap: Greek word(s)] amicus olim summus, crastina die efferendus. Feci equidem ego officium hodie meum una cum Cl. Golio in domo demortui. Filii autem de patris optimi honore solliciti, sero licet, desiderant id unice, uti versus nonnulli hominum eruditorum in exequiis, et post ductum funus, compareant, atque desuncti amicos inter distribuantur: suceurrebas unus tu, vir doctissime amicissimeque, inter alios et quidem praecipuus, qui praestape id poterat quam cumulatissime. Sed quid faciam, dicamve? obstare temporis videtur angustia. Attamen quae ingenii tui industxiaeque est tum magnitudo, tum promptitudo, qui. amor in Seriverium [gap: Greek word(s)] dubito nullus, quin tu, promptus qui es ad extemporalitatem usque, defuturus neutiquam sis tanti viri haeredum desiderio. Si cras circa meridiem ad me miseris tuarum aliquid cogitationum, tempestivum adhuc satis erit, uti, me procurante, id imprimatur, et, post ductum ad sepulchrum cadaver, exhibeatur iis, qui pompae funebri interfuerunt. Nihil impero, aut imperare possum, mi Heinsi, verum rogo ut amicus tuus ac paternus, tum beati Scriverii nostri, quem ad plures abiisse multorum constat testimonio, suffecerint haec ipsa viro sapienti ac cordato, hoc est tibi. Nec dubitandum est mihi, quin exspectationi meae ac filiorum optimorum Scriverii, lubens, nisi vis quaedam major interveniat, sis satisfacturus. Itaque aut epicedium aliquod eruditum, aut responsum saltem tuum exspectabo in crastinum. Vale et Salve, virorum amicissime, et me tuum ex asse eo, quo te prosequor, affectu identidem prosequere. Cl. Vossii et Wallii nostri Musam, si potes, excita. Iterum vale amice magne. Lugd. Bat. Anni CICICCLX. V. Maji. [note: Scripsit Heinsius Epitaphium Scriverio, quod legitur libr. 111. Silvarum pag. 203.]
page 791, image: s791
EPISTOLA CCCCXCIX. ADOLFUS VORSTIUS Nicolao Heinsio. Hagam.
CLarissime et amicissime Vir. Ignosce, quaeso, seni mihi, quod hesterna nocte quietem interturbaverim tuam intempestivis, aut potius importunis meis literis. Accepi hodie mensae accumbens egregium Epitaphium tuum, cum epistolio opistographo elegantissimo. Placuit illud, placuit et hoc: quin imo ingentes tuae humanitati debeo gratias, quod tanta promptitudine, non dico mandatis meis, quae nulla dedi, sed rogatui feceris satis. vivat Heinsius meus, et cum illo quidquid est politioris literaturae, ac verae genuinaeque Poesios. Imprimi Epitaphium tuum non potuit, quod tempus destitueret typothetas. Interim non privaberis honore tibi debito, cum Clarissimus Gronovius noster orationem funebrem in obitum communis amici nostri, Scriverii, [gap: Greek word(s)] habuerit. Recepit enim in se id onus, ubi exactis hisce feriis, Daventria ad nos redierit. Uxor ejus, quae uti nosti, [gap: Greek word(s)] est, eum istic praestolatur, jam ab aliquot septimanis secubantem. Deus bone! quam acris futura est prima illa coitio. Noli dubitare quin acerrima erit. nam succi plenus noster est, et antehac in castris Veneris militavit miles haud instrenuus. Baudius, ut eleganter pater tuus scripsit olim, post ductum uxoris funus, vinum gustare voluit, aut si id mavis, Rhenens nectar, cui illo seculo tribuebat plurimum eruditorum natio. ego a funere b. m. Scriverii redux, accepto calamo nugari tecum cepi, quo animi mei moestitudinem abstergerem. De filiis defuncti quid dicturus sim, nescio. Rusticis satis moribus eos esse comperio, neque ad paternas accedere virtutes. Cum Collegium Professerum ad exequias folenniter vocassent, post Magistratum civicum, e quibus nullus ibi comparuit, et Doctorculos nonnullos, voce praeconis, aut Nomenclatoris citati sumus. Generoso tamen stomacho concoxi ista, et contemptu solo illatae injuriae me vindicavi, ordinemque nostrum. Mitto ad te carmina, quae a ducto funere nobis fuerunt obtrusa. Agnosces me quoque principibus permistum Achivis, sed Poetam diobolarem, et archaicum, prisci scilicet moris ac aevi. Belgicum, quod vides carmen, Satyricum plane ac Scriverianum Vondelii, quantum ego quidem conjicere aut subodorari possum, foetus esse videtur [gap: Greek word(s)] Adderem plura, nisi hora quae instat semi septima; qua navis abituriens solvitur, me moneret brevitatis. Salve igitur ac vale, delitium meum, et credo nihil esse mihi prius, quam uti abs te amer, qui te amo sine fraude doloque, aut ut vetere graeca utar formula, quae Baudio familiaris erat, [gap: Greek word(s)] Lugd. Bat. A° CICICCLX. VI. Maji. Si quid me amas, me filiumque meum Illustriss. Galliarum Regis Legato J. A. Thuano, commendabis, eique salutem a me dices officiosissimam plurimamque.
page 792, image: s792
EPISTOLAD. ADOLFUS VORSTIUS Nicolao Heinsio. Holmiam.
NObilissime et amplissime Vir. Quantam ex literis tuis ceperim voluptatem, vix est ut verbis ullis exprimam. Constantem enim animum tuum in nos amando, nostrisque rebus bene cupiendo, sicuti iis testatum voluisti luculentur, ita mihi eo nomine gratulor serio. Facis, mi Heinsi, quod pectus tuum generosum candidumque decet, cum parentis tui, [gap: Greek word(s)] amicos veteres tam impense diligis ac religiose colis. Utinam ego aliquid adferre possem ad te ex virtutibus tuis ac meritis ornandum. Non enim nescis quanti te faciam, quamque tuis gaudeam commodis. Doleo familiaritati, quae tibi jam multis ab annis cum Moucherone nostro fuit, nubeculam intercessisse aliquam, e publicis exortam litibus inter Suecorum et nostrae gentis mercatores. quarum cura cum ad utrumque vestrum spectet, contrariis tamen id agitur partium studiis. Interim erigis me iterum, cum spem facis, compositis hisce dissidiis, ad pristinae consuetudinis usum vos redituros. Quod, nisi jam factum, ut propediem fiat opto magnopere, qui familiae isti ex animo bene volo. Perculit me nuper haud leviter optimae sororis tuae, matronae suavissimae, repentinus obitus. Novi ego quid sit tam cari capitis amissio, utpote anno proxime elapso simile expertus damnum. Solatia hoc tristi in casu vera is tibi largiatur, cujus nutu ac voluntate haec nobis eveniunt. Domi meae salvae nunc res sunt, supremi Numinis favore. verum a quatuor fere mensibus exercuit me gravissimus morbus filiae meae natu minimae, atque ejusetiam, quae hanc ipsam aetate antecedit. Quin me quoque invisere voluit invisa et ingrata hospes, Diva Podagra, sed ad breve tempus. Si mei voti res esset, juberem illam in perpetuum res suas sibi habere et Domo nostra exulare. Clarissimo Golio, qui cum adversa luctatur valetudine, de libello Arabico, Pythagorica complectente dogmata, aurem vulsi, et a te salutavi. Verum responsum tuli ejusmodi esse id scriptum, ut neque transcriptionis, neque translationis, mereatur laborem. Tam variis, vir amari dignissimus, distractus hactenus fuit negotiis, ut vix cogitandi ea de re habuerit otium. Scis quam soleat esse occupatus. Resalutat interim te quam officiosissime. Gaudeo Meursii nostri [gap: Greek word(s)] opuscula varia in optimas, hoc est tuas incidisse manus. Te etenim procurante, quae edita nondum sunt, tum quae relicta auctiora, lucem, ut spero, videbunt aliquando in commune orbis literati bonum. Vale et salve, Vir Nobilissime, a me meisque et Ferrerio itidem Doctore, qui jam secundo experiri voluit manum ophthalmici, cum de visu in totum periclitaretur. Dabam Lugd. Bat. A° CICICCLXII. XXVII. Julii.
page 793, image: s793
EPISTOLA DI. NICOLAUS HEINSIUS Adolfo Vorstio. Leidam.
REsponderi jampridem a me oportuit ad suavissimam Epistolam, quae venire te in partem doloris, quem ex morte intempestiva optimae unicaeque Sororis haud modicum contraxi, peramanter testatus es. Nec defuissem sane officio huic, nisi occupatum me tenuisset aestivis feriis divinus scriptor P. Virgilius Maro. Quippe dum fomenta ac solatium acerbo moerori circumspicio, rogatu Typographorum, quae ad maximum Poetam jam olim annotaram, coepi paulo diligentius perpendere, adhibitis in hanc rem cum aliis vetustis codicibus, tum schedis luculentis, quas Florentiae ex Mediceis membranis omnium antiquissimis optimisque consarcinaram. Huc ut curas converterem impulit me praesertim Christina Alexandra, cum in itinere anni proxime elapsi mihi occurrebat, pristinamque pollicitationem ut praestarem tandem aliquando operose flagitavit, oblata hanc in rem omni veterum Maronis exemplarium supellectile, qua bibliothecam suam ubertim instructam esse asseverabat. Feci quod voluit, et ducentis ad minimum locis Poetarum principem meliorem feci, quam hactenus circumfertur, etiam in castigatissimis editionibus, talemque ad Elzevirios jam ablegavi, typis describendum. Observationes ipsas premendas adhuc duco, dum membranae cum aliae, quas ab amicis sperare jussus sum, tum a Regina promissae comparent. Miraberis Criticos nostros tanta animi contentione desudare in Scriptoribus obscuris perpurgandis, praecipuorum principumque quorumvis securos esse, nec iis manum admovere. Solus enim post renatas literas Johannes Pierius Valerianus centum et quadraginta propemodum abhinc annis operae pretium se facturum esse credidit, si vetustos Maronis codices evolveret. Qui conatus etsi viro doctissimo non infeliciter cessit, aliorum tamen diligentiae spicilegium reliquit longe uberrimum. Atque haec verbosius enarravi, quam fortasse velles: sed diuturni silentii rationem a te ignorari nolebam. Finem, ut auguror, jam spectat lis illa, quae negotiatores nostros collisit cum Suecis in Africa. Quidvis rerum novarum pariat per me licet regio monstrorum ferax, dum negotium mihi ne exhibeat in posterum ob ejusmodi contentiones, quarum sum fugitans, sic ut nemo magis. Moucheronem cum tota familia valere ac salvum esse nuntio. si valere dicendus est, quem stipendio pacto jam multos annos Sueci proceres inique defraudant. Auguror arrisuram illi esse meliorem aliquando fortunam, et parem viri virtutibus. Golii nostri viri praestantissimi profecto me miseret, cui per occupationes nescio quas haud vacat de amicis bene mereri. Itaque novis in posterum flagitationibus hominem alibi occupatum non obtundam. Vellem tamen aut ipse operam hîc suam non obtulisset, aut ignorarent Itali libellum de dogmatis Pythagoris Arabicum in Bibliotheca Leidensis
page 794, image: s794Academiae publica asservari. Opuscula Meursii postuma divulgari omnino rei literariae interest. Hîc terrarum tamen ut id fiat, minime sperandum est, ubi typographum nequicquam quaeras. Si sunt apud vos, qui pollicentur huc curas a se convertendas esse, non erit arduum libellos ipsos ab Edmundo Figrelio, Regiae bibliothecae custode, impetrare. Est nunc in hac civitate Nicolaus Witte, patria Livonus, medicus apud suos magni nominis, quem olim, si quid memini, discipulum habuisti, Is de lare in Batavos iterum transferendo cogitat, quamquam et uxore et dote luculenta auctus praxin feliciter Rigae exerceat, non sine multo emolumento. Studiis hoc a se dari affirmat, et literarum amori, quas in ultimo Barbariae angulo non nisi eminus colere et venerari potest. Vellet tamen conditionem qualemcumque offerri, ne privatam vitam cogeretur sequi, et artis medicae professionem abrumpere per intempestivum otium: videsis, quaeso, si quid hominis multa rerum cognitione instructi commodis invigilare potes. Quo officio et me et illum egregie demereberis. De Theologo, quem a vobis discedens domesticum mihi adscisci flagitabam, nec obtinebam, solis Hollandiae Provinciae rectoribus voto meo refragantibus, nunc res est. in proclivi, quando manum illos hîc dedisse repetitis precibus intelligo. Si quem novisti ergo virum dotibus facundiae et doctrinae non vulgariter instructum, eum ut Beuningio aut Wittio heroibus commendes peto. Qui reformatam religionem hîc terrarum profitentur, stipendium, illi a Patribus offerendum, altera parte sese aucturos, atque adeo geminaturos esse pollicentur, si quem dotibus, quas dixi, egregie instructum consequantur. Cui si sermonis Gallici accesserit cognitio tanta, ut hac lingua ad populum perorare possit, florenos 250 aut 300 praeter haec annuos Galli in hac civitate habitantes se numeraturos illi promittunt. Vale, vir Amplissime, et amicos communes meis verbis officiose saluta. Holmiae XVIII. Octobris MDCLXXII.
EPISTOLA DII JANUS DELLY Cl. V. Nicolao Heinsio S. P. D. Leidam.
EGregium vero Philosophum, Clarissime Heinsi, Psoraleon istum Scribonium, qui dum reges, id est generis humani genios, (si reges [gap: Greek word(s)] forent) tuendos suscipit, meros tyrannos, et alastoras finxit; Busiridas scilicet, Antaeos, Phalaridas, Dionysios, et quae alia portenta olim fuere. Regi, inquit gravis auctor, quidquid lubet, illud et licet; et, Perjurium est quodammodo legitimum. Itaque adeo rex iste Salmasianus, aequum anne iniquum imperet non cogitabit; et hydris in ranas licebit usque et usque saevire. Quam male cum rebus humanis ageretur, si hujusmodi mancipia sibi [gap: Greek word(s)] haberent reges? Quod utinam, mi Heinsi, optimo principi liberet, aut certe simularet
page 795, image: s795velle sese, auri talentum Scribonio imperare! mihi quidem dubium non fit quin jam-jam integrum librum retexeret. Sane eum librum cum video, non possum non exclamare, [gap: Greek word(s)] si vacat, audi, et compone togam.
Dii magni, horribilern, et sacrum libellum,
Quem pro purpureis, pudor! tyrannis
Scripsisti! interea Britannus ardens
Invernos premit et quatit duello,
Cui favent superi, vagaque victor
Fertur classe furens, libellulorum
Securus, mihi crede, vel tuorum,
Vel quotquot similes erunt. Sed, heus tu,
Vulgi cymbalon oscitantis, heus tu,
Ob librum horribilem atque pestilentem,
Quodnam sit pretium tibi apprecari,
Nisi ut quos dominos probas, haberes?
Addam amplius; Scin' tu esse quosdam palato adeo fastidioso, et tanta judicii morositate, ut et Latinitatem in eo desiderent, et ei cum ratione male conrenire praedicent?
Si vel Latine sciret hic Scribonius,
Quem literarum Principem fatui ferunt,
Aut si vel una judicii mica huic foret,
Non inficete scriberet Scribonius,
Quis hoc negare possit aut contra hiscere?
Sed quia Latine nescit, et collutulat
Miseram papyrum, nec solidum huic caput crepat,
Ineptiarum plenus est Scribonius;
Quis hoc negare possit aut contra hiscere?
Quis autem credat debere ipsum magistellis risum et quidem [gap: Greek word(s)] nondum edidicit Maronem. nescit ille, mi Heinsi, (ut patet ex notis illius ad Plaut, p. 81. edit. Hakianae anno MDCXLV.) quid sit, Dic mihi, Damoeta, cujum pecus. Quanto consultius fecisset, si politicas tractationes, et studia ista graviora, vel patri tuo, qui in iis literis subactus est, vel tot aliis clarissimis doctissimisque viris, quibus Gallia nostraBataviaque nunc florent, reliquisset?
Scribni mihi crede disce quid sit,
[Dic cujum pecus] hocce nam fugit te,
Te hoc, inquam fugit; inde si tuendis
Te locare operam juvet tyrannis,
Saltem dicere Livor hoc nequibit:
Scriboni, mihi crede, disce quid sit
[Dic cujum pecus] hocce nam fugit te.
Magna nos spes tenet fore, Cl. Heinsi, ut insolentem hominis audaciam frigida perfundas. ea certe provincia tua est sine sorte. Si quid a te ad nos allarum fuerit cum libris Elzevirianis, quos advehi curat Lerpinerius bibliopola Salmuriensis,
page 796, image: s796muriensis, polliceor tibi plausus plusquam Neronianos, cirratos equites, imbrices, testas, nosti cetera. Scripsit ad me nuperrime Burdelotius, quem, ut opinor, probe nosti, ingentem Lutetiae Nasonis tui expectationem esse. Per ego te Camoenas oro, ut columbuli illius Dionaei delicias, si per te eum nitorem cultumque sunt consecutae, quem illis olim afflaverat Venus, tandem publici juris facias, ut ejus scriptoris opera discant omnes, quanta a te in posterum par sit expectari. Vale, et, quamvis audaciusculum sit, nos ama. Salmurii apud D. Lerpinerium bibliopolam, VIII. Kal. Jul.
EPISTOLA DIII. SAMUEL TENNULIUS Nicolao Heinsio S. D. Hagam.
VIro bono, et magno homini, multaque humanitare temperato in summa animi magnitudine, Capellano sic me placere studui, ut nunc usque diem illius aedes librique pateant, commendatio, quae multum ponderis habet, pro me apud claros intercedat, unde illum et fronte et mente (si quid odorari possum) mihi studere collegi, non quia merui, sed quod ille nisi bene velle omnibus non potest; quamquam mehercule non minus amarerei, si minus essem commendatus. Quae res quam grata externo contingat, nosti expertus peregrinantium incommoda et solitudines. Natura [gap: Greek word(s)], dum illi (videtur enim cum Socrate coelo in mores philosophiam deducere) conor [gap: Greek word(s)], hortatus est jussitque, ut has quascunque quisquilias transmitterem, illa tamen lege, ut nec bonam voluntatem a te reprehendi, nec reprehensionem semper judicium putari promitteret. In oceanum igitur rivi cecidere minores, dum morosi judicis obrussae subjici [gap: Greek word(s)] voluit etiam has nugas, in quibus nihil mihi permiseram, verum apposueram, transposueram, descripseram, induxeram fideliter omnia, ut Segueriani Codicis differentia constaret. Cuperem vultum tuum videre, cum leges: amorem sperare si est nimis superbum, irae tamen causam dare nugae non possunt: sin cum ludibrio (quod Ithacus velit) fastidis, scito tuum amicum illiusque in me benevolentiam esse tanti; nec me tam molliter a meis habitum, ut nullam contumeliam ferre et concoquere scirem. At, inquit, quare non cum alia editione contulistis? intra constitutum aliam non inveni, et maturandum erat, ne, qui se capitis periculo commodasse affirmabat, cum Cancellario, qui proscribere potest, lusisse videretur. D. Mentelius, quod de munere conditionem non acceperis, sibi gratulatur, et, quemadmodum ab aegrotis diripitur, sic suae in remittendo morae culpam ad negotia transfert; quia tamen te suae gloriae [gap: Greek word(s)] sperat, spem magnam fecit multa a se iri adhuc subministratum, dum circumrodis quod erit tandem devorandum. Clarissimus et elegantissimus H. Valesius tibi vobisque omnibus multum salutis dicit. Si Demosthenes fabri digito demonstrarier non
page 797, image: s797male tulerit, ipse quoque a peregrinante adorari te patiaris precor. Lutetiae Parisiorum, A°. CICICCLX. a. d. 5. Idus Decembres.
EPISTOLA DIV. SAMUEL TENNULIUS Nicolao Heinsio S. D. Hagam.
QUisquilias placituras magis optaveram quam speraveram; jam tua consilii summaeque et benevolentiae et prudentiae plena epistola triumpho. Lumen enim tuo accendi de lumine, quo erranti via monstratur, verissimaque de Manuscriptorum notis monentur. Menteliani codicis, quem a te visum negant, specimen solum mitto, non quia laborem, qui nullus hic est, subterfugiam, sed ne legentem nequicquam onerem. Cum tua editione sunt haec commissa. Epist. Penel.
Trepidaeque puellae: Timideque puellae. Atque aliquis: Jamque aliquis. Hic est Sigeia: Hac est singeima. Hic lacer admissos: hic alacer missos. At ille mihi: et ipse mihi. Rhesum: Resum. Cautus eras: Captus. Micuere: metuere. Diruta sunt: obruta. Morandi: morandi est. Puppim: Pupen. Lentus abes: lentus abesset eras. Vanescat in auras: marcescat in aures. Increpet: increpat. Frangitur: Flectitur. Ipse: ille. Zacynthos: Jacintos. Pisandrum Palybumque Medontaque: Pissandrum Polidumque Meduntaque. Antinoi: Antonoi. Melanthius: Melancius. Pene est mihi: dele [gap: Greek word(s)] est. Invitis: invictis. Hoc jubeant: Haec faciant. Ara tuis: Ara mihi. Lumina condas: Claudas.
Epist. 2.
Demophoon: Demorphum. Actaeas Sithonis: ateas Simoys. Invita n. e. a. nocent: Invicta n. e. amente noces. Hebri: ebri. Cana: liquida. Sum p. thuricremis de. v. cum p. turmonis sum v. Faventes: Secundos. Per mare quod totum: per tumidum. Fictus: Falsus. At Laceras: ha L. Nominibus: Numinibus. Quo j. t. p. nobis: Quid j. t. p. prosunt. Parte s. p. q. inde: Per te s. p. q. arte. Ante suis: tuis. Scyron: Chiron. Et sinis: et senis. Post illum: P. illos. Armiferam Thracen: Armig. Tracem. Notanda: Notata. Phylli fac: Filli face. Demophoonta: Demorphunta. Sit solo: s. longo. Excidimus: excedimus. Satis apta: satis al. valet a: Ad Aemum: ad Hebrum. Frigida l. sid. sidera lucent F. Intumulata: Intumulanda. F. ut superes: Ferrum superas d. ut. Libet: juvat. Ipsa: illa.
Codex antiquior et melioris, quam Seguerianus, notae videtur. sed Tuus o Regina, caetera nosti. millies D. Gudius ad vos se daturum dixit. Illorum, quae margini annexueras, alterum praestiti (multam quoque salutem remittunt illi par nobile fratrum) alterum non intellexi, cum illud sperare nefas esse huic putem aetati. Non committes, credo, ut velis insanti aptari cothurnos: Quid, quaeso, dicturum putas Roscium, si se spectante in theatrum (licet non suum) prodirem, cum ab Hortensii foro prius petitos gestus in
page 798, image: s798hanc scenam se retulisse fuerit oblitus? Quid si olim fallerem judicium tuum? non illi certe, sed meae ignosceretur infirmitati. Indignus ergo illa hactenus benevolentia videor, nisi cum tuo Nasone decentiorem faciem judicaveris, cui naevus adest aliquis. Visum est Domino meo Jamblichum de vita Pythagorae componi: H. Valesius, cujus interposita fides in codicis MS. ex Memmiana bibliotheca deprompti possessionem me misit, illum et conferendum et reliqua describenda censuit. In [gap: Greek word(s)] ejus [gap: Greek word(s)] sum plurimus: Posset ille ingenii et virtutis excercendae materiam praebere, imo prodire; elegantissime enim de animo et mente ab ipsis rebus abstrahenda disputat; Verborum translatio expedita; sensus autem difficilis, et molesta argumentatio. Quomodo enim omnia in numeris (quod autor docet) consistere, ipsamque adeo virtutem numerum esse populo probabitur? Non liquet. te rogo sententiam, secundum illam dabitur, et certe vel aliud agenti spes temere concepta concidet, vel in diligentiam animus addetur. In Frontini strategematibus a me aliquid praestari posse ut credam, adducunt quatuor MSS. Regii. Luparam forte adornari audisti, quam ipsi coelo minaturam et octavo inter orbis miracula nomine gavisuram dicebant. Die Sabbathi, dum in illa ornanda pictores contendunt, operae illorum quatiendo candelam, scintillam jecerunt in tabulatum. Haec, nescio quo casu, corripiens ceram, qua inductae sunt tabulae, deinde materiam et omnia sui alimenta, quintam fere Palatii partem in cinerem misit: diei dominicae hora quarta sopitus ignis, sed sub cinere doloso latens, et vespertino vento motus flammam reddidit civium sanguine exstinguendam. Ridentem vidi reginam, cum ruinam contemplaretur. Hoc autem refero, quia illuc transferenda est Bibliotheca R. Deum T. M. veneror, ut quam diutissime in patriae decus et gloriam, reipublicaeque literariae ornamentum incolumis serveris, meque in tuorum clientum numero latere sinas, et in Capellani (cujus inter insignes urbis ab arte viros vestigia adoro) gratia confirmes. Dabam statim post tuas. Lutet. Paris. CICICCLXI. 5. Id. Febr. Reverendus Pater Cossartius et elegans Mentelius plurima te salute impertiunt.
EPISTOLA DV. SAMUEL TENNULIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
CEleberrimi Capellani aedes, quanquam sint aditu facillimae, verecundia tamen impeditus, septimo decimo post tuas in urbem allatas die intravi; ibique inveni meas delicias, tuaeque erga me mihi perspectissimae benevolentiae argumenta, quibus ad properatas, ne pigri nomen subirem, has quisquilias extemplo remittendas impellebar. Tuo de Nasonianis Codd. judicio subscribunt omnes: [gap: Greek word(s)] [note: Vid. Ovid. Heroid. 1. 110.] aura est in Menteliano et Jesuitarum; quia autem interpres
page 799, image: s799ejusdem manus apposuerat [gap: Greek word(s)] aura [gap: Greek word(s)] solatium (quae est explicatio [gap: Greek word(s)] ara) et lectionem tuam hanc in Gallia passim laudari andiveram, hanc differentiam neglexi et discrepantiam [gap: Greek word(s)] mihi et tuis notare volui. Meae oscitantiae ignosces, nec illa Segueriana tam negligenter quoque collata inde colliges. Aliud, mihi crede, agebam, cum codicis specimen dabam; quem ante mensem transmissum videbam; nunc bonum nomen, quod secus fieret malum, ita compellabo, ut ille proxima septima ad te perferendus curetur; dignus est quem inspicias. Tibi enim post versum duodecimum Cydippes, haec
Si tamen ut perhibes, fugerem perjuria vitae
Mittis adhuc dubie perceret illa mihi,
Nec dea nec precibus potuit nec vulnere flecti,
Utque quae medear est mihi sola salus.
Hoc etiam victem tamen est quandoque [note: Superscriptum roganda.] neganda,
Ut juvis inpertum ponere ventris honus.
Audiet et quaeret, de quo sim conjuge praegnans,
Et nisi sim de te jure negabit opem.
Hic est finis totius codicis, forte aliqua pagina abrupta est; solum ad te transferendum curabo, quoniam ex agro Turonensi codex alter nondum est allatus, ut mihi heri Menagius narrabat, qui te Diogene Laertio Roma sibi misso donabit. Societatis Jesu codex est nitidus et perelegans, aetatemque aliquam prae se fert, quod ex his concludes, quae praesente R. V. D. Ph. Labbaeo (nam illi Conscripti patres graeca mercantur fide) notavi. Epist. v. Oenone Paridi.
Mycenaea: Micenea. Phrygiis: Phrigiis. Laesa: lesa. Indigno poena: indigne pena. Contenta: contempta. Nympha: nimfa. Defensa est: Depressa est. Consita ripa: consitarivo. Surgite rite: S. recta. hoc a. distichon erat in margine in fine positum post [gap: Greek word(s)] populus, Dixit ab illa: duxit. Ossa tremor: timor. Esse nefas: nephas. Caesa abies, fractaeque: [note: Laudabat Cossartius reperitionem [gap: Greek word(s)] Caesa, negabatque dici, frangi traes, in hac materia, sed caedi vel dolarî: haec Tennulius margini adscripserat.] caesaeque. Caerula ceratas: cadis. Et flesti, et nostros: madidos. Ah quoties: ha et sic infra. Cum te vento: vento cum te. Lintea: Linthea. Nereidas oro: Nereides. Rediture redisti: dedisti. Pellice. pelice. Terrasque cita: Terraque. Non satis: hoc et seq. distichon non sunt in MSS. textu, sed in extrema pagina sola ponuntur. Implevique sacram: implevi sacram. Iden: Idam. Ipsa ferat: luat. Tibi conveniunt: tecum veniunt. Sequantur: secuntur. Destituantque: destituuntque. Non tamen aut: ut. Decere manus: tenere. Nec me: non me. Apta toro: thoro. Tibi nulla: mihi. Tyndaris: Tindaris. Deiphobo Polydamanta: Deiphebo Polidamanta. Antenor: Anthenor. Facta cadunt: volant. Nam recolo: refero. Perdat io: Perdet yo. Quamvis insignis: praesignis. Hospite capta: Hospita. Ante sua: arce. Nomine veles: alii celes, veles. Sylvis ego: ego silvis. Tumet Ida: Patet yda. Meas -- manus: manus -- meas. Medicabilis: Sanabilis. Deficior: Destituor. Pheraeas: perhebas. Ypsiphile Iasoni VI. Fulva manu: Fra~, vel fulva.
page 800, image: s800Recepta tori: futura thori. Haemoniis: emoniis. Mihi jurare: eum. Vix mihi: via bene: Ut rediit: utque redit. Abenipedes: a euripides. Populos civili: homines. Devicto serpente: devictus serpens. Vivat. vivit. Facta tuo: tecta suo. Heu ubi: Heu mihi. Adfuit. affuit. Quid tibi: mihi. Tiphy: Tiphi. Nec s. Aeetae: non Oete senis. Sed me mea fata: sin me madata. Castra manu: rasa. Urbe virum: plane ut in tua editione. Sed dent: si dent. Conscendis in argo: Argon. Addo preces: adde. Vota timori: verba timore. Quod Iasona perdo: quid I. perdam. Concidat: Concidet. Argo lidas: Argolicas. Abdere solis: addere. Passis: sparsis.
Haec cum tua editione accurate composui, plura notavissem, si per tempus licuisset, quod a Patre omnia ad Dei gloriam et Domus nostrae conservationem faciente concedebatur. Elegantissimus Vavassor se aliquas scedulas paratas, quae tibi inservirent, habere mihique perferendas traditurum dicebat: Colligam quae potero. Doctissimi et reverendissimi Dallaei de pseudepigraphis liber modo prodiit: non omnia in illo Clarissimo Vossio arridebunt. Hominis, cui bellum indixisti, poenae multi favent, gloriae invident: Casurus enim dicitur Aeneae magni dextra, dum silentium ipsa fecit exspectatio. Certe non iniquum judicem tibi promitto illum, qui in opere a te laudato verba illa Josephi ante Eusebium a patribus citari tam feliciter probarat. Nil illo viro justius, nihil benignius: sed
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
D. Gudius ante tres septimanas discessit, postquam orationem Hippolyti sine interpretatione typis mandasset. faciam eum proxima occasione certiorem illorum, quorum moneri volebas. Quod de Porphyrio scribis, de Jamblicho intelligendum, illius libros duos ab Arcerio editos cum Memmio et Regio Cod. composui, librum tertium [gap: Greek word(s)], et quartum [gap: Greek word(s)] ex Memmiama bibl. descripsi, et cum Regia contuli. nunc tertio omnes quatuor cum Jesuitarum codice committam, quod ut liceret, maxima ambitione contendi. Animum enim mihi addiderat aliquis amicus, licet olim meus Ajax in spongiam. summa votorum meorum, vir celeberrime, est tua salus. raptim, Lutetiae Parisiorum CICICCLXI. III. Cal. April. dabam. omnes ad unum amici te salvere jubent.
EPISTOLA DVI. SAMUEL TENNULIUS Nicolao Heinsio S. P. Hagam.
QUorundam in Hieroclem notatorum usum mihi concesserat Cl. Menagii benignitas; quae dum hodie reddo, extemplo meae liberandae fidei nata est occasio. Transmittendos enim accepi hos duos Virgilii, unum Lucani MSS. Codices, cum Romana D. Laertii editione, quos omnes volentibus
page 801, image: s801cum magnis Diis tibi dono dedit. Ego vero non tacita voluptatis (mihi enim bene est, quum amicis et patronis bene fit) conscientia contentus transvolo ad carissimum Mentelium, qui, dum amici tui benevolentiam et magnanimitatem ostento, a verecundia non impetravit, ut dictis non maneret. Igitur hos Lucani et Ovidii de Tristibus, de Fastis, Pontoque et Heroidum codices manu exaratos simul huic fasciculo includendos permisit. De praesentibus quaeso gaude, et in lucro pone, quod posthac mittetur: Illustrissimus Beuningius pridie Regiae Bibliothecae aderat, atque ipse in superiori tabulato aliquid nugarum mearum committebam; sed deterruit me splendoris praesentia, quo minus descenderem, officioque occurrerem: credo visum ab illo Codicem, qui Puteani haereditate ad Regem venit; specimen codicis in Societatis Jesu domo servati a me missum te accepisse quoque reor. Jamblichum, vel potius Porphyrium de mysteriis Aegyptiorum censesne dignum, qui describatur? Ex epistolae de temporis brevitate judica: Vale et ama. Lutetiae Paris. CICICCLXI. III. Non April.
EPISTOLA DVII. SAMUEL TENNULIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Holmiam.
MAndata tua, Domine, peregi, ut potui et debui. Nam XVII. Cal. Majas isti juveni, qui tibi quondam operam dederat, jam a manibus illustriissimi Beuningii, dedi Jacobo van Campen omnia, quae Parisiis convasare potueram, octo nimirum MSS. cod. Lucani, Virgilii et Ovidii, et Romanam Laertii editionem: in quibus te monitum volui, Lucani codicum alterum oblongum esse [gap: Greek word(s)] Menagii, alterum quadratum barbaro charactere exaratum pertinere ad amicissimum Mentelium, cujus notae sex reliquorum Cod. possessores distinguunt. Admonitionis hujus oblivisci me cogebat colligendorum vasorum festinatio. Ante enim Syrium aestum cogitabam intrare Italiam; et intravi per mare Tyrrhenum [gap: Greek word(s)] Reverendi patres Possinus et Fabrius, qui me, ut Homerici baccharum suavitate Lothophagi, multiformibus humanitatis officiis retentabant, ut et Leo Allatius, cujus latus tegere solebam, plurimum te salvere jubent. Vidistin' unquam Theodori Antiocheni fragmentum in prophetam Oseam? in Latio mihi descripsi. Patrono meo Parisiensi attuli Theodori Lectoris tripartitam historiam, quod exemplum mea manu eram consecutus. Salvus per omnem Pannoniam superiorem divagatus, intravi gaudia meorum. Quae res quanquam magis voti quam spei mihi fuerit, maturati tamen itineris temeritate damnor ab illo, qui si mecum eadem ratione et sumptu iter idem habuisset, a pediculis dudum esset devoratus. Sed haec lapidi. Secundo Maeno dum devehimur Moguntiam, incidi in hujus ornatissimi Moscherosch colloquium, cujus literas vides, a consiliis Comitis Hannoviae et
page 802, image: s802Electoris Moguntiae, qui gloriatus familiaritatem tuam et Boecleri, sibi quondam Argentorati concessam, cum rogaret an te quoque novissem: amarime a te probavi. vocavit ilico ad caenam, promisi; post in domo sua me dormire jussit, parui: postero die ad prandium me revocavit, non negavi. Tantorum beneficiorum pondere cum me tandem suffunderet verecunda memoria, discessi cum omnibus bonis verbis. Tua sunt ista beneficia, vir clarissime, quae augebis, si ignoveris liberaliter accipienti: Maximi autem facio illam, quam per te nactus sum, nobilissimum virum familiarius colendi occasionem. Arnoldus pastor disertissimus Norimbergae profert integrum librum de solo testimonio, quod Josephus perhibet de Christo. Pater et mater, ambo Septuagenarii, vigent florentque ad invidiam inimicorum, omniaque maxima observantia obsequia tibi deferunt. Vale, ornamentum patriae, et me ama. Daventriae CICICCLXI. XV. Cal Octob.
EPISTOLA DVIII. SAMUEL TENNULIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Hagam.
HActenus mihi inter ludibria, verbera, incendia, caedes et cadavera versato nihil minus vacabat, quam sequi Musus minus severiores, satis habebam, quomodocunque addiscere, quas dedidiceram, majorum meorum artes, paupertatis tolerantiam et mortis contemtum. verum ubi affulsit melior patriae spes, coepi redire ad sacra nostra, et ubique adorare eorum sacerdotes; quorum tu, virorum elegantissime, Pontifex cum hîc adesse dicereris, religio fuit, non occurrerc officio. Bis tibi adfui, bis mihi peccavi. Et me peccasse docuit ditissimi viri filius, cujus studia ad tempus rego, et spem foveo in solatium mei exsilii. Sustinui temerarius tersissimis auribus offerre Julianum. Peccavi, inquam, ignosce. Exemplum enim (ut ab adolescente accepi) datum non correctum: pag. 18. Justino Martyri habetur non inductum, quod [gap: Greek word(s)] contra meam mentem sponte correctoris, inter tumultus belli, longe a domo irrepsit. Quod per te ego Charitas nostras oro deleatur, ne mihi imputetur, plurimum sollicito, dum se undique pandit series malarum artium, et impudentium animorum conscientiae denudantur. Quid enim facient me absente? cum tibi palmarias emendationes recitanti et divina docenti respondebam, [gap: Greek word(s)] aurum ex stercore erui, homo meus est interpretatus, stercoream emendationem a me vocari; quanquam verborum sensus secundum [gap: Greek word(s)] non possit esse alius, quam auream emendationem elici ex stercore, hoc est, parte puerili. Quod erat alterum peccatum: En ego liber, ille ferox tacui, ad ea, quae nunquam aequis locis alioque sub judice, cui verecundia minor deberetur, ausus fuisset. Tu mihi si veniam dederis, in sinu gaudebo: et veniam spero, quod centenis suis epistolis [gap: Greek word(s)] de tuo in me amore
page 803, image: s803reddiderit certiorem. Illa venia tanto laetior erit, quanto rmgis Vir summus mihi misero, innocuo et optime de se merito in Anglis ad Jamblichum, Leidae ad Stephani fragmentum hostes quaerit et jam immisit. Si Juliano candidum calculum adjeceris, triumphabo etiam, et efficiam ut propediem videas meliora, quanquam nihil ad decora illa ingenia et habentia latitudinem Platonicam. Verum tu pro singulari humanitate, qua omne hominum genus complecteris, me licet ignobilem inter cultores tuos admitres, exemplo Principum Romanorum, qui etiam homines municipales in tutela sua toleraverunt animo non imbecillo. Caeterum Valeni M. editionem nil aeque moratur: quam avunculi tui verba Lib. 6. Var. 1. Legebam his diebus Val. Max. Non est mihi unquam verius dixisse visus Jos. Scaliger, quam cum eum ineptum verborum et sententiarum affectatorem appellat. Ecquid nosti, quo minus in ea discessionem facias? sin autem fuerit ipse auctor ineptus, quanto ineptior ego commentator? Jacobus Lydius, quem octo annos jam experior disertissimum, hoc est, innocentissimum (nam eloquentia Statio Caecilio nihil aliud quam innocentia) ad me mandavit lib. 1. cap. 1. §. 9. pro futura regimen legendum: Ita se humanarum rerum fultura regimen sensu satis aperto. sed novem codd. habent [gap: Greek word(s)] futura, minus uno, qui dat habere. Non audeo numerum et consensum codd. posthabere autoritati viri. In prologo. Populi Romani, decem codd. habent Urbis Romae. hoc insolitum, sed frequens alterum et placens Pighio. Praeter collationes MSS. adsunt mihi Patroni Parisiensis curae apud me commendatae. Nobile ingenium, Joannes Ortwynius, effert caput Bommeliae Salinarum (ubi Rectorem agit) et mihi MS. lectionem ad Frontinum, quem edam, lib. 11. cap. 5. n. 9. Novissime sic castra meditabatur. cum vulgo et quinque codd. offerant metabatur. suam lectionem asserere nititur ex Plinii panegyrico. cum in illa meditatione campestri militaribus turmis imperatorium pulverem sudoremque misceres. Ut haec jejuna et macra transcriberem, impulit tua facilitas, qua prodesse omnibus, obstare nulli studes: In antecessum tibi omnium nostri nomine gratias ago immortales pro cuia tua, ad quam pertinuit [gap: Greek word(s)] Jacobus noster; Deumque precor, Vir emendatissime, ut pedum dolor minuatur, sufficiens vigori animi compages reddatur, diutissime nobis adsis, posteritati intersis, patriam florentem videas, gratamque sentias. Tantum quod volebam obsignare literas, nuncius a nostris, me propediem pristinae dignitati redditum iri. Amstelodami CICICCLXXIV. a. d. iii. Non. Febiuarias.
EPISTOLA DIX. NICOLAUS HEINSIUS Samueli Tennulio S. P. D.
NOn sine tacito rubore te convenio, Tennuli Clarissime, qui et compellatus per te nuper officiosum plane in modum cum ad Amstelaedamios
page 804, image: s804fortuito me contulissem, et postea litteris, comitate ac doctrina cumulatis, uberrime ad epistolare provocatus commercium, per tricas forenes et rabularias occupationes abductus a meis partibus, conticescam hactenus agrestem in modum. Omitto alia complura, quae jam olim tibi debeo, quando et Lutetiae Seguirianum Nasonis codicem membranaceum cum libris editis conferre meos in usus non es gravatus, et monumentis ingenii tui exquisitis non semel ex illo donatum me voluisti. Ea cum tantum merito apud me possint, ut intelligam pulcherrime, quid in rem vicissim a me tuam praestari oporteat, intervenit tamen, nolente me prorsus, ac perquam invito malignior fortuna, ac saepius parantem litteras ad te debitas alio avocavit. Ita dum dies diem ducit, et ego majus otium praestolor, totum poene mensem hac procrastinatione nobis interceptum serus nunc agnosco, ac cum maxime indignor. Nam. quod videris subvereri, ne quid in familiari nuper colloquio exciderit tibi, quod acceperim ego sequioiaem in partem, ac sinistre sim interpretatus, nolim. profecto credas eum esse me; cujus aures amicorum sermonibus, utcumque liberrimis, quos tu tamen non permisisti apud me tibi, cum posses, insidientur aut maligne occurrant, praesertim cum et ego soleam nonnunquam jocari exporrecta fronte, quo nubem animo detergeam, et a curis defaecatum me praestem: quos innocentes rifus si quis in partem malam voluerit detorquere, nae is profecto me ac mores meos parum intelligit: hos enim ut omni ex parte emendatos non vendito, infirmitati, tanquam homo, plus satis obnoxius, ita caveo tamen, ne obrepat illis malignitatis naevus ac invidiae. Julianus tuus mihi perlegenti adeo placuit, ut gestiam plura lucubrationis tuae specimina videre. Quin tu igitur Valerium Maximum nobis ocius, ad veterum membranarum fidem abs tc castigatum, largiris. Plurimum sane illo in scriptore permiserunt sibi oscitantes librarii, dum acute et breviter in eo non pauca dicta minus capiunt, ac pro libitu intervertunt. In quibus argutiis etsi ludit frequentissimus, sic ut nimius quandoque videatur, tamen historias non paucas vindicavit, asseruitque ab injuria temporum, ut mereatur omnino legi. Nam quod Josephus Scaliger acerrimi, ut minime ignoras, vir judicii, et illum secutus Johannes Rutgersius meus avunculus, ineptum sententiarum affectatorem appellabant hunc Valerium, metuo ego ne illius potius ista sint vitia, qui Valerium nobis contractum dedit, quam Valerii ipsius. Habeo enim persuasum, ut credam in compendium redacta exemplorum pleraque, quac Valerius aliquanto fusius enarrarat; sive a Julio Paride, sive ab alio quocumque, Annaei Flori tempora propius accedente, quia non dissimile scribendi genus profitetur in Historiac Romanae compendio. Sed tu, qui scriptorem illum lectione continua jam trivisti, melius ista nos docebis. Potuit genus dicendi secutus esse Valerius non optimum, vel si mavis inepte affectatum nonnunquam, unde tamen non sequatur totum id scriptum pro inepto esse habendum. Quid affectatius Appuleji Milefiacis. Adsunt tamen adfectationi suae Veneres et Genius, qui lectorem invitent. Quod ais Jacobum Lydium lib. 1. cap. 1. apud Valerium legere rerum humanarum fultura regimen, affirmo sancte mihi quoque
page 805, image: s805id ipsum venisse in mentem, quando in Germania nuper auctorem illum a Johanne Vorstio recens editum perlegebam, quomodo imperium benevolentia fulcire, si recordor probe, Tullius Officiorum tertio dixit: erant alia quoque quorum non satis memini. conquiram schedas et videbo, si quid lateat in iis, quod editionem tuam possit adornare. Vidi et Trajecti ad Rhenum codicem nuperius chartaceum in Museo Goyeri, hunc credo jam sibi vindicavit noster Graevius, audio enim Goyeri libros esse distractos. Consensus codicum scriptorum sicubi pro vulgata stat pertinacius, quam tamen ipsa ratio reddat suspectam, nolim nimium iis a te tribui: sunt enim recentioris notae plerique, et qui ad unum puto omnes profluxerint ex eodem exemplari. Mihi certe pervetustum exemplar nullum Maximi Valerii hactenus videre contigit. Castra meditari nescio an vere, ingeniose profecto est excogitatum. Sic in Silio, Lenti meditamina belli Cautus ama. Jacobo Gronovio stipendium annuum est assignatum ducatonum, ut utar voce barbara, quadringentorum praeter, liberam habitationem et alia emolumenta. Vale, mi Tennuli. Hagae Com. A°. CICIC.
EPISTOLA DX. JOANNES COLINUS Nicolao Heinsio D. F. S. P. D. Holmiam.
EX Anglia redux lubentissime ex Plumario intellexi salvum te in Sueciam advenisle, quanquam dolebam vehementer, non licuisse viro, apud me maximo, dicere ultimum vale: crevitque etiam tui desiderium, ex quo a te Elzevirius mihi tradidit exemplar Ovidii, quem et usu et correctione plane fecisti tuum. Ille mihi nunc saepe in manibus est, quem antea negligebam, tanquam non intellectum multis in locis, interdum etiam vix Latine loquentem. Ergo tibi ego, amice, et privato meo et publico nomine gratias habeo maximas, ob restitutum sibi, mihi, publico Nasonem. At dum ego etiam mihi hac de causa valde gratulor, corripuit me tertiana febris, quae in me per septem hebdomadas tyrannidem exercuit reddiditque tam ignavum, uti nee libuerit nec licuerit manum tabulae admovere. Nisi quod una nocte, quam insomnem ducere jussu ejus debebam, illa sustoles et diastoles interturbatrix, mihi hosce versiculos dictavit, quos ego lecto exiliens, in pugillares recepi, et tibi qualescumque nunc reddo, quos etiam sic claudere jussit:
Hos si frigidulos censes, ut sunt mihi, versus,
In promptu causa est, quam tibi nosse licet:
Grata superveniant, quae nec sperare licebat,
Febre calent sola, Musaque febris erat.
Grande mihi dederas munus, Nicolae, recoctum
Nasonem, qualis cum loqueretur erat,
page 806, image: s806
Cultor et antistes pereuntis docte Poetae,
Cujus ab ingenio redditus ipse sibi est.
Fatali natusque loco, rursumque renatus,
Qua propius terris Maenalis ursa patet.
Causa prope est eadem, cur alter et alter hic esset,
Viderat hic aliquid, senserat ille aliquid.
Ast huic nec visus, nec tactus noxius illi,
Lingua utriusque fuit, causa utriusque mali.
Hoc modo dissimiles, nimium quod fidus amator
Hic fuit, ast illi garrula lingua fuit.
Ah male fidus amor! qui sub lodice relictum
Ludumque atque jocum jusserat esse ratos;
Septima quam sextae propior cum luna renascens
Non custodito ludere nempe dedit.
Ludere nempe dedit ventri, mollique avidoque,
Qui non sic meritum perdidit Heinsiadem.
Quodsi non alia potuisset sorte renasci
Quin elegi vatis, quin epos intereat,
Parce precor, Nicolae, tuo damnoque maloque
Atque labore tuo, si fruor ipse dolens.
XXV. Novembr. CICICCLXI.
EPISTOLA DXI. NICOLAUS HEINSIUS D. F. V. Cl. Johanni Colinio S. P. D. Amstelodamum.
NIhil molestius accidisse poterat in Septentrionem hunc abituro, quam quod accidit, nimirum ut complexu tuo fraudarer, hominis longe mihi amicissimi, et cui res meae tantum deberent, quantum mortalium vix ulli. In procinctu cum jam starem, anxia sedulitate ad aedes tuas me contuli, Tibi vale dicturus: inter prima quippe officia hoc praecipue agendum mihi intelligebam. Sed ex familiaribus tuis animo sane perquam invito edoctus sum, in Britannias profectionem subitariamTe instituisse, ut Regis illic terrarum inaugurandi solemnibus spectator interesses. Mente igitur dejecta viam ingressus sum, de cujus successu pessime, fateor, ominabar, quod prima ejus auspicia praeter spem ac votum cessissent. Eluctatus tamen sum per itinerum molestias, quae a latronibus ubique insessa plurimum infestabantur. Post instauratas utcunque vires, et refotam lassitudinem, quam ex longinqua via et diuturna equitatione haud modicam contraxeram, arripui non semel calamum, ut absens saltem, quod praesenti non licuisset, de illibata atque integerrima assectus mei constantia securum te redderem: Sed nescio quo casu factum est, ut
page 807, image: s807cum identidem jam totus essem in hoc officio, intempestivae et inopinae amicorum interpellationes inchoatam scriptionem mihi abruperint ac procrastinarint. Voluere nimirum fata, ut hîc quoque solida comitatis laude Tibi cederem, quem in cadem palestra toties jam ante victum meminissent. Praeventus igitur sum; nec salutatrici tantum epistola, quod plus satis erat, sed disertissimis quoque, quod omnium minime expectabam, versibus. Nam quanquam de ingenio tuo quaevis summa mihi promittebam, hominem tamen curis forensibus immane quantum distractum, ac densissimis circumventum negotiis, Musis feriantibus tam indulgentem se praestare quî crederem? Reponerem jam nunc nonnihil ineptiarum mearum tuis elegantiis, sed quamvis ad occupationes tuas meae non accedunt, tamen toto vix anno Deas Parnassias in contubernium admisi, sive quod post infelicem rei amatoriae successum faeminas ac sequiorem sexum minus faventes experior, sive quod ingenium caeli hujus frigore adstrictum obtorpescit. Ulciscar nihilominus me aliquando, et cum delicias tuorum carminum pari urbanitate aequare non possim, multa loquacitate, quae mea laus est, contendam praevertere. Interim versiculos nonnullos mitto, quos nuper admodum sub primum nuntium, qui de Nativitate Delphini Gallici huc advolabat, effudi, non bonos quidem illos, sed paucis ineptientes. Eos, ubi commodum erit, Amplissimo Grotio legendos trades: Solet enim ille nugis meis poeticis aliquid deferre. Sed heu funestum rivalibus meis annum proxime elapsum! qui Vincentium Genegium, Ewoldum Vossium et alium praeterea extulerit, quem nominale nolo, fortassis et plures, sed mihi hactenus ignotos, ut nosti praeclara ingenia in occulto saepe numero latere. Superest tamen etiamnum Margaridi tam larga Venereorum nepotulorum messis, ut neque illi a viduitate ullum immineat periculum, nec mihi metuendum sit, ne rivalibus meis supervivam, aut cum solitudine horum mortalium aliquando conflicter. Quo loco res Gothicae sint, si quaeris: faeminas etiam hîc imperare scito, minus tamen impotentes quam apud vos. Nam una Horniana, ut scis, multarum instar Reginarum habet; Gothos quae moderatur, virilibus consiliis adeo totam se permittit, ut consularem credas. Christinam Heroinam in itinere ipso obviam habui, quare coactus sum relegere mea vestigia, et illam comitari ad sextum miliare, quod sic postularet. Comitantem curru, quo vehebatur ipsa, excepit, mensae etiam suae admovit, multisque profusae comitatis argumentis est prosecuta abeuntem, denique promisit fore, ut ex aere meo quamprimum sese expediret, iterata postmodum per literas pollicitatione, ac strenae loco missa imagine sua vivis expressa coloribus. De lite coram me percunctabatur, si tertium quartumque vincerer bis jam victus, manumne judici daturus essem. Cum negarem, laudavit consilium; mihique et hospitium apud se et stipendium, quale nunc a Patribus obtigisset, paratum semper fore asseveravit. Haec in sinum tuum effundo non jactabundus aut ostentator, sed ut mecum mireris inventam esse faeminam, cui causam meam probarim, in qua talpae judices tam parum videre. Piso frugi noster quid rerum moliatur, et ecquid aurum ex sepulchretis pergat eruere, fac
page 808, image: s808sciam. Tum Laminius ac caeteri amici, ut valeant. Moucheronius cum omni familia commode se habet: nisi quod deprehensus in negotio Africano Geriis operam reipublicae nostrae minus utilem navasse, ignorari a Collegio reium Indicarum nostrate id mallet. Vale, amicorum optime.
Exarabam Holmiae Suecor. A°. CICICCLXII. a. d. XXVIII. Jan. Gregor.
EPISTOLA DXII. JOANNES COLINUS Nicolao Heinsio D. F. S. P. D. Holmiam.
AT, at, quam male cecidit, quod, purgando bilem pridie, quam litterae tuae mihi sunt redditae, liberatus sum febre, quae iterum me bis corripuerat. nam si encomium suorum versuum in his legisset febris, proculdubio mihi luculentiores dictasset. itaque ex eo tempore eam ego, non tantum minore sum odio prosequutus, sed et eam atque eos amare coepi, qui deam Illam fecerant. Nunc subsedit furor atque ad me redii, et hoc ambitiose doleo: his enim passibus spes erat magna, futurum ut nomen famamque poetae nancisceremur, praesertim vere tam propinquo. Quas ineptias tuas vocas, pergratae mihi fuerunt, earum ego tamen participem facere amplissimum Grotium non potui, propter ejus discessum Hagam, ad comiria DD. Ordin. Pie tu quidem doles, quod rivalium tuorum memoria propediem sit interitura. sed tamen in tua manu est: positum, ut eos ab oblivione vindices, sin minus, procul dubio eodem erunt fato, quo fuisset Ulisses ille, multorum qui bominum mores cognovit et urbes, Ilias aeternum si latuisset opus. Recte tamen atque ordine factum est, quod principem eorum praeivit sociorum agmen levis armaturae equitatus, non tantum ut viam parent, impedimenta omnia tollant, sed et ut equestrem pompam adoment, venientemque novum et egregium civem magnifice excipiat Regina Cytheres. Quid enim nunc minus ulli praestet dea, quam nuper praestitit magistratus noster Domino Marsevenio redeunti ex Hanonia, cum Principi eorum sacro fonte lavato adstitisset? Et hoc anno uno memini in chronico. annoratum, qui post calendarium edebatur ab Otthone Bernardi Smient, poeta parietario, cujus hymni atque odae solent in pontibus, triviis atque quadriviis cani, magna stipante caterva, sed habebat etiam ille praetorium in campis martiis. etc. si tibi fortasse id carmine facere nimis molestum est futurum, adversis praesertim Sicelidibus, sicut eas tibi esse narras, posset eodem etiam modo celebrari memori Dominae Margaretae, quando certum erit, quot illa, nunquam nupta, viros tulerit, aut post ipsius obitum, aut cum lenae vel perductricis honorem detrita meruerit. Neque id sane siue exemplo futurum est, nam sic aeternitati donata est mulier Sloterdicana, quae maritos (si bene memini) viginti quatuor tulerat extuleratque. De Christina heroina, quod tibi bona verba praesenti, ore suo, et absenti per litteras dedit,
page 809, image: s809gaudeo. gauderem magis si argentum dedisset, eoque magis, quam promissis, onustum dimisisset. Recte tamen reputanti, tu jam dives es, si verum cecinit tuus poeta: Promissis dives quilibet esse potest. Sed hoc male profecto, mi Nicolae, quod excusatione opus credidisti, scilicet ut ne apud me pro jactabundo habereris. Quippe hoc argumento ego collegi non esse tibi perspectum ingenium meum, neque credere te, quam bene ego te, amice, norim. Interim ego haec, et quaecunque apud me secreto deponere dignaberis, in sinu meo geram, neque discingar unquam, nisi cum bona venia tua. Absit tamen omen, ut tibi ab Heroinae stipendio ulla sit salus expectanda. quin potius auguror secundum te judicaturos supremi Consilii Senatores, quos Rebuffus in tractatu suo de Litter. civilibus dicit esse sacrosanctos, neque fallere neque falli, nec aliter propter singularem eorum industriam judicare, quam ipse Princeps judicaturus esset. Piso atque la Minius, uterque per aliquot dies adversa usi sunt valetudine. de la Minio nihil habeo quod suspicer. Piso dubium est bona fide aegrotaverit an non: puto prudentem ejus animum metuisse, si ille semper vegetus valensque audiret, fore uti tot medici uno anno enascerentur, quod fungi una pluvia, et sic fortassis ipsius luminibus officeretur. nempe etiam publice claudicavit, et traha vectus est per urbem. Illud certe verum est, quod eorum uterque totus est in corradendo argento: credo, hereditatis summam curabunt incidi sepulcris suis, tam obnixe rem faciunt. Si apud Moucherorium aliqua adhuc superest. nostri nominis memoria, oro ut eum a me officiose salutes. Amstelodami prid. Cal. April. A°. 1662.
EPISTOLA DXIII JOH. COCCIUS Rector Scholae Zuollanae, Nicolao Heinsio S. P. D. Holmiam.
SCio tibi summam amicitiae conjunctionem esse cum nobilissimo R. Hermanno Schelio, eoque acerbiora futura, quae sum narraturus. Et licet ipse sine vellicatione et exulceratione mei vulneris non possim eorum meminisse; tamen et lex humanitatis, et aestimatio tui, me non patiuntur silere. Fuit Schelius cis hebdomadas decem Isselmudensis Satrapa creatus cum summo plausu bonorum; qui considerantes hominis sapientiam et eximias virtutes, optabant terris nostris perennare illud excellens decus, et praesidium unicum. Verum, quam misere hi de spe deciderunt, et ipse Schelius sua destinatione! Quid enim magis ei in votis fuit, animoque agitavit, quam patriae suae quacunque posset ratione commodare, aliamque dare formam? Jamque cum dotes ejus apud omnes coepissent innotescere, eripuit eum nobis, qui supra nos negotium curat: adeo ut dicere possimus, hunc tantum terris ostendisse fata. Nactus
page 810, image: s810est ante dies circiter decem febrim, quam ardentem vulgo rocant. Non tamen decubuit ex morbo, nisi biduo ante fatalem diem. Tum vero invasit eum febris ea vi, ut corpus labefactaret penitus, et plurimum infirmaret mentem. Excessit autem e vita Zwollae, in diversorio publico Henrici Mensingii, hora undecima noctis, nonis Juliis, inter solis et lunae diem. Priusquam perseveraret cubare in morbo, dissimulavit eum ut potuit, adeo ut pridie etiam interfuerit consilio nostrorum nobilium. Post, cum tam vehemens esse coepisset febris, nec mente, nec lingua satis uti potuit: adeo ut nihil ipse, quod noverim, constituerit in rebus suis; nec ego, quia serius de morbo ejus rescivi, interrogare potuerim, quid fieri vellet de Dissertationibus reliquis, quas prelo paratas dixit ante, modo describerentur. Egi cum fratris ejus filio, ne scripta illa, sine dubio rei literariae utilissima futura pereant, sed ut edantur; ad quam rem et obtulimus omnem operam nostram. Ille autem promisit omnia benigne. Tua interesse putavi, Nobilissime Heinsi; ne nescius esses casus amici veteris, quîcum plurimus tibi fuit usus, quique plurimis flebilis occidit, ut singulare decus Transisalaniae nostrae, et omnis Belgii. Vererer alioquin ad te, virum ejus amplitudinis et dignitatis scribere. Si quid ultra petis de excessu Nobilissimi Schelii, scribam per otium prolixiore manu, et cum fide. Et digna sane est ejus vita et obitus, quae tanquam exemplum proponantur omnibus. Vellemque existeret aliquis, cui familirarius innotnit, qui vitam ejus viri latius nobis explicaret. Vale, Vir Nobilissime, et si quid per festinationem commisimus, boni consule. Sum enim occupatior. Editionem etiam Virgilii matures, quaeso, quam te adornare ex compluribus manuscriptis codicibus nuntiat per literas Graevius. Dabam Zwollae a d. VII. Idus. Julias,, anni CICICCLXII.
EPISTOLA DXIV. NICOLAUS HEINSIUS Johanni Coccio. Zwollam.
IGnoscas peto pro cetera tua comitate atque indulgentia, quod literis a te provocatus suavissimis nihil hactenus repono praeter intempestivam silentii diuturni contumaciam. Fateor ingenue post acceptos de morte Schelii mei nuntios longe funestissimos multo tempore me meum haud fuisse, et invisum habuisse odioque persecutum esse omnem vocis dolori tanto imparis usum.
Curae leves loquuntur, ingentes stupent.
Fuit tamen pro solatio, quod ex cinere amici incomparabilis alius repente emersit, qui ejus vices suppleret, et jacturam maximam mihi: redderet leviorem. De Te loquor, vir humanissime, quem vivente Schelio cum ignoraverim mei studiosum esse, nunc amicitiae Schelianae postumum hunc fructum fero, ut, quod superstiti beneficium acceptum referre maluissem, eo conciliante
page 811, image: s811benevolentiam tuam me consecutum esse serus intelligam. Quapropter obsecro, quaesoque ut laculentum munus, quo me tam prompto obvioque praeter spem donasti, perpetuum mihi porro ac perenne faxis. Non defuerunt quidem nuntio rei ingratae Graevius Gronoviusque ac alii, quorum tamen officia tu sedulitate tua praevertisti, primo inter nuntiantes occupato loco. Reliquum nunc est, ut quam abunde mihi hîc probasti pietatem tuam, etiam defuncto probes, atque ab injuria oblivionis ac tenebrarum vindices [gap: Greek word(s)] schedas, quibus, qua es industria, summam manum facile impones. Tuum praesertim est effectum dare, ne fraudentur usu publico, quae de re veterum militari, argumento nobilissimo, in scriniis habebat jam propemodum perfecta noster. Castigasse se non pauca cum in aliis scriptoribus antiquis, tum in Valerio Flacco, ultimis penultimisque literis fignificabat, quorum mihi copiam sese facturum esse spondebat, quod ex me cognovisset, Flacci editionem esse mihi prae manibus. Horum si quid ab haeredibus poteris obtinere, magni beneficii loco operam tuam interpretabor. Conjecturas, quas dico, Valeriani Codicis margini haud dubie illeverat, ut solent, qui literas cum cura tractant. Virgilium plurimis locis a me veterum membranarum ope emendatum ad Elzevirium mili edendum. Observationes, quas eram additurus, adhuc premo. Vidi et legi Epicedium Schelio nostro datum idiomate vernaculo, et apud yos editum, quod mirifice placebat. Erat enim succi et nervorum plenum, multaque refertum elegantia. Auctorem ejus Theologum civitatis vestrae inquilinum esse intelligo. Vale, mi Cooci. Exarabam Holmiae Suecorum a. d. x. Octob. Gregor. A. CICICCLXII.
EPISTOLA DXV. JOH. COCCIUS Nicolao Heinsio S. P. D. Holmiam.
PRotrahimur tandem e latebris, in quibus perpetuum delitescere cupiebamus, ne quid ex opinione nostri apud te minuatur. Fatemur equidem saepius nos optavisse inter cultores tuos admitti. Sed postquam in rem praesentem venimus, et tua singularis humanitas tam prolixe se offert obviamque praebet, ac naturali quodam et inimitabili candore pulchritudineque scriptionis nos invitat ad amicitiam mutuam; praestincta est acies nostrae mentis, quae se non dignatur hoc honore, ac ne familiarius cognosceres, quantum mea tenuitas infantiaque subsidat infra sublimes tuas dotes, ambitiose tacui; satis astute cogitans interim frui amore, quo nos per errorem complecteris. Nunc cum Plumerus bibliopola tuo jussu per literas, et praesens etiam hîc de responso nos monuerit, cogimur ad te scribere, quod ad alios nobis facilius, ut non temere quisquam de tarditate scriptionis nostrae conqueratur. Accipe tamen, quo colore responsionis inertiam defendere simus meditati. Dicere possumus,
page 812, image: s812nihil habuisse nos, quod tua scire interesset, nec decere vacuas literas mittere: in terras tam longinquas. Officii quoque nostri rationem non negleximus, ut adipisceremur tibi Valerium Flaceum, cujus margini Schelius, jam beatus emendationes suas adnotavit. Eaque de caussa bis ad. Carolum Othnem, fratris [gap: Greek word(s)] filium scripsimus. Is vero occupatus in haereditate sibi vindicanda et acquirendo rerum dominio, nostras interpellationes facile contem psit, nec quidquam responsi dedit: et nosti quid esse solea [gap: Greek word(s)] Ad viduam deinde Lintelii, sororem beati Schelii, cum dedissem literas, rescripsit illa satis humaniter. Sed quia tam inssestis animis dissidebant haeredes, et vi, hominibus armatis se invicem de Welbergae possessione deturbabant, interppsuit se Episcopus Monasteriensis disceptatorem, caussam eam ad se pertinere praedicans, quod negno suo subesset hoc praetorium: eoque nomine custodia sua obsedit, nec quidquam exportari patitur. Ibi et servari credo eum Valerium Flaccum, cui Schelius noster inscripserit sua notas. Est ergo [gap: Greek word(s)] liberum illum, ut nunc est, consequi: et vides quid ex parte scriptionem ad te meam remoratum sit, spes nempe brevi adfuturae. quietis pacisque inter haeredes. Id quoniam longius jam trahit negotium, vereor ne serius adipiscar Valerium. Audio enim te jamjam eum editurire. Quam autem primum nactus ero, ocissime ad te transmittam. Scripsit et Gronovius, noster praeceptor, de emendationibus Livianis, quas complures habuisse [gap: Greek word(s)] Schelium noverat. Sed non nisi sex septem misi acceptas. a Vollenhovio, qui eas apud Lintelii viduam inter alia quaedam scripta repererat. Idem accepturus etiam est alteras dissertationes. de castris, quod jam factum oportuit. Nam ecclesiastes Haxbergensis, quem penes est is liber scriptus, affirmavit utrique nostrum sancte ante bimestre circiter spatium, se, cum domum reversus foret, eum librum quantum posset ad Vollenhovium missurum. Nondum liberavit eam fidem, qua se obstrinxit: at brevi tamen nos nacturos spero, et ejusmodi reperturos ea scripta, ut sine magno negotio typis mandari queant. Audivimus id ab ipso Schelio paullo ante excerssum: licet pejus ominetur ille Haxbergensis, et pleraque confusa dicat, ut saepe nec caput, nec pedes. Ubi comparebit liber, videbimus. Ante viginti hosce dies Trajecti ad Rhenum fuimus; ubi cum Graevium non inveniremus profectum Hagam, domi ejus reliquimus elegantem libellum Everardi Feithii Elburgo Gelri, quem inscripsit auctor Antiquitates Homericas. Praeterea et unum librum de Antiquitatibus Atticis, cui materiae sex vel octo libros destinarat Feithius. Est autem hic scriptor eruditus et tersus. Docuit publice literas Graecas Rupellae circa annum sextum vel octavum hujus seculi; et triginta plus minus annorum cum esset, putatur clam caesus ob consuetudinem cum nobiliori femina. Miramur nullam nos reperisse mentionem de hoc auctore: in Scaligeri, Casauboni aliorumque ejus temporis scriptis, iis dico quae legimus: nec videtur tantum ingenium in occulto potuisse latere. Sed promisit Henricus Brumanus adolescens ex inferioribus meis collegis, cujus fuit avunculus magnus hic Feithius, et a quo accepimus hos libellos, se curaturum nobis Elburgo scrinium
page 813, image: s813plenum epistolis aliisque scriptis, unde spero compleri posse libros Atticarum Antiquitatum, et reperientur quoque forsan eruditissimorum ejus aetatis virorum epistolae. Hosce, inquam, libellos reliqui apud Graevium, ut edat, si probet, typographumque ei rei nancisci possit. Quem Graevium quod dominon invenerimus, etiam eo nomine nobis dolet, quia carmen videre non potuimus, quo te prosequutum audio Schelii manes. Apparebunt in eo tua Venus et dotes, cum naturam etiam, credo, excitaverit desiderium amorque defuncti. Nos Musarum cultores ex infima plebe, et solo capite censendi, quod potuimus quoque. fecimus, magis adeo ne pietas nostra desideraretur, quam ut haec quidquam collatura putaremus ad tanti viri ornamentum. Carmen Epicedium autem est imperfectum et impolitum, propterea quod cum aliquamdiu meditando satis amplam concepissemus materiam sine ullis dum versibus, intervenienti cesserimus Vollenhovio, qui posterius apud typographum, quem hîc habemus unicum, suum carmen imprimi voluit. Ita plus quam triduum mihi ablatum, et praecipitare meum carmen coactus sum. Ac dum pango hoc epicedium, trado edendam Gratulationem, quam animi caussa feceram, cum Schelius esset Satrapa creatus, quamquam ipse nunquam vidit: maluimusque intempestivi, quam non officiosi videri, cum hîc eum heroa laudibus percurrere sumus conati Correctiones, quas vides, fuerunt ita in autographo nostro: nam dum festinantius describitur, vox pro voce fuit sumpta perperam. Vollenhovii carmen etiam hîc admirati sunt homines, nec quisquam horum poetarum fuit, qui ad summam ejus potuerit adspirare. Quam vellem ut pro concione dicentem audivisses eum virum: laudares eloquentiam, quam ille alit ac robustam facit sapientissimorum scriptorum lectione, purpuram quaerens e Tullio, Seneca, Plutarcho aliisque veterum, quam adsuat simplici ac tristiori sacrae scripturae panno. Schelius eum ut fratrem amavit, cui in supremis adfuit, et ante per morbum prope adsiduus. Plura de hoc ne scribam, verecundia retineor, quia, quae comitas est hominis, ab eo quo praefuit ecclesiae nostrae, (annus is jam nonus agitur) nemo nobis vivit animo et familiaritate conjunctior. Salutat autem te Vollenhovius quam officiosissime, et quam diutissime commodo rei literariae servire posse mecum optat. Virgilium tuum tandem accepimus missum cis paucos dies a Plumero, cum semel et iterum ante per bibliopolas nostros Amstelodamo petiissemus frustra. Vidimus erranti oculo aliqua optime a te restituta. Laudabimus rectius, ubi perlegerimus totum; si tali auxilio vel defensoribus istis eges. Vale, vir nobilissime, et perge nos amare, qui te veneramur et colimus ut ipsas Musas. Darbam Zwollae a. d. VII. Idus Quintiles, stylo Juliano, anni CICICCLXIV.
page 814, image: s814
EPISTOLA DXVI. NICOLAUS HEINSIUS Johanni Coccio. Zwollam.
IGnoscas aequum est, et in bonam partem interpretere, si parum seduli aut minus diligentes videmur esse, mi Cocci, in exercendo mutuae scriptionis, et alloquii alterni commercio. Ex quo enim apparuere publico scintillae qualescumque incendio illi praeviae, quod nobis bellum Britannicum minabatur, alia ex aliis mandata, quasi concatenata a Proceribus Belgarum Foederatorum supervenere, per quae de studiis atque amicitiis privatis cogitare vix permittebatur. Dum meliora spero, et votis ardentissimis Deos posco nequicquam, multum temporis effluxisse serus agnovi. Arrepto igitur stylo non potui a me impetrare ut salutationis debitae ac procrastinati hactenus responsi officio diutius deessem. Tu si paucioribus verbis, quam humanitatis leges postulabant, apud te nunc videbor defungi, id omne temporibus difficillimis acceptum refer, per quae mihi verboso non licet esse. Virgilium, fateor, lorcis plurimis castigaveram, vocata ad partes Elzeviriana editione, quam a parente meo recensitum meminissem omniumque emendatissimam esse opinarer. Sed adeo in plurimis operas typographicas a mente ac manu Senis nostri diversas abiisse invitus deprehendi, ut absit minimum, quin omnium mendosissimam Maronis editionem nobis dederint. Multa irrepsere nimirum, non tantum adversus publicam veterum membranarum, sed etiam contra editionum typis exemplarium auctoritatem, quae legentes sub umbra specieque scripturae genuinae turpiter fallant. Horum quidquid restabat in nostra illa, quam laudas tanto opere, editione, restabat autem non parum, id omne curis posterioribus, quas in promptu habemus, amorum sublatum nunc esse speramus et confidimus, modo fideliter ab operis Typographicis exprimatur. Poematis meis, altera propemodum parte nunc auctioribus, diu est, quod manum abs se fore admorendam Bibliopola Elzevirius pollicetur, cujus cunctationis me jam taedet. In Valerium Flaccum et Silium Italicum annotata percenseri a nobis par est, priusquam praelo Typographico committantur. Quod ut cum cura fiat, otio majore mihi est opus. Ea res et Maronem differt ac moratur. De postumis Schelii nostri operibus edendis Te et Vollenhovium serio cogitare cupiam. Quando nec ab haeredibus [gap: Greek word(s)] id sperari potest, nec a Graevio, cui si militia amici nostri administranda permittetur, Fabium cunctatorem reperiret. Nam qui in suis proferendis tam lentae tamque ignavae est operae, quid in alienis sit praestiturus divinatu non est arduum. Quae tu manibus Schelianis dedisti, ea mire polita mihi visa sunt. Everardum Feithium ne ex fama quidem compertum habebam. Hoc igitur age ut memoriam doctissimi Viri ab oblivione vindices, et eruditis ejus scriptis posteros demerearis. Vale Exarabam Holmiae Suecorum Eid. Febr. CICICCLXV.
page 815, image: s815
EPISTOLA DXVII. THOMAS BARTHOLINUS CASP. F. Nicolao Heinsio Dan. Fil. S. P. D. Lutetiam.
QUanquam gratissima mihi semper visa sit Lutetia, nuper tamen solito magis placuit. Non quod rerum fuerit mutata facies, et aedium superbarum additamentum, sed quod magnis Viris, quibus urbs abundat, tu quoque accesseris, mihi ex aequo addictus. In quo sane, ne alias attingam dotes, quibus Parentem felicissime exprimis, admiratus sum emditionem magnam pari candore junctam, tanto in te eminentiora, quanto seculo nostro invidiae pleno et fucatae doctrinae, videntur rariora. Gratulabar saepius Belgio vestro ingeniorum feracissimo, quod te in spem maximam genuerit, nec minus orbi nostro literato, quem feliciter adeo illustrare coepisti. Parenti quoque inter summa famae dudum collocato aeternitatem augurabar, quam dudum meruit, non solum quod divinis scriptis orbem impleverit, sed potius quod in te expressam magnarum virtutum imaginem transtulerit et perfectum summi animi exemplar, quod sibi, parente olim inter sidera relato, aevum servet sequutorum. Inprimis autem meam amicitiam optime sperare jussi, cui tu accessisti non uno nomine charissimus. Nolo in laudes tuas ire, quas mecum recolo non tacenda veneratione. Novi enim genium tuum, amicos magis amare, quam laudatores, quibus subinde nefandum adulationis crimen conjungitur, sat erit ad laudem tuam, si te Hemsium dixerim. Quid huic subsit nomini, me tacente, loquuntur omnes, quibus literae innotuerunt. Tuae tamenlaudi et hoc accedit, quod connatam famam et eruditionis majestatem haereditario quasi jure a parente traductam, majori exemplo juves. Perge igitur de Nasone tuo, ut coepisti, porro bene mereri, nec diuturniori mora spem nostram illude. Pro Claudiano digno tuae industriae Heroe, pariter intercedo, et Aurelio Prudentio, quo aurei tut ingenii prudentia elucescat. Locus apud hunc dubius mihi occurrit, de quo judicium tuum exspecto. Is est de Hippolyti Martyris Passione: in Hym: XI. vs. 65.
--- crux istum tollat in auras
Viventesque oculos offerat alitibus.
Quid in auras tolli sit, mihi cum Lipsio non convenit, qui lib. I. de Cruce cap. 4. allusisse arbitratur Poetam ad ethymon [gap: Greek word(s)] Hesychio traditum. Hesychius autem vocat [gap: Greek word(s)], quod ad auram consistant. Verum meo judicio diverso sensu ab utroque dicitur, tollere in auras, et consistere in aura. Stauri enim ad auram consistunt a nullo vicini fulcri ligno sustentati, secus quam patibula seu furcae, quae adpositis lignis ad latus fulciuntur. Crux autem nisi quod in terra haereat fixa, ad auram libera consistit, nullo ambiente corpore. Cujus contrarium, quae in aura non consistunt
page 816, image: s816forsan trabes censentur, quibus verberandi flagellandique suspendebantur apud Romanos pariter Graecosque usitato supplicii genere. Unde in auras tolli Prudentio forsan dicitur is, qui supra hominum regionem crucis altitudine sublatus omnibus, quibus exemplum est, sit conspicuus. Ut crucis altitudinem designet, a qua [gap: Greek word(s)] illa apud Joannem sacrum Vatem, et crucisalus apud festivissimum Plautum. [gap: Greek word(s)] quoque, hoc est sublimes, eleganti joco Casaubonus tales vocat, et cruce sublimem spectare ab alta Regulum Poeni Silius decantat. Lignum sane crucis notione pressa [gap: Greek word(s)] ab Auctore Tragocdiae, quae inscribitur Christus patiens, venit, nec abludit Nonnus Johannis Interpres;
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)] --
Et excelsa crux Tertulliano, Lactantio de Vera sapientia exaltari dicuntur rei ex sacri textus mente. De quibus data industria egi fusius in [note: Cap. VII. pag. 69.] Dissertatione mea de Latere Christi aperto, brevi lucem visura, si tuam symbolam contuleris. Apud eundem Prudentium Lanciniatores maximorum gregum nescio an dicantur Medicorum filii, quorum manus lanienam Hippocraticam ibidem Hymn. x. vs. 498. appellare amat. Alii apud eundem legunt Laniatttes, alii lancinantes, quod ex Celsi praesatione mutuati sunt, in qua Herophilus veteresque vivorum prosectores Latrocinantes audiunt. Idem sane Herophilus Tertulliano prosector, et Lanio nuncupatur, Asclepiades tortor Celso, et Medicus Archagathus carnifex Plinio. Tu de loco Prudentii quaeso aliquid mone, dum ego Medicorum incumbo defensioni. Verum nimis in otium Tuum forsan pecco, quod aliis destinasti. Amicitiae id condonabis fiduciae et Prudentii amori, cui curas tuas partitus es. Ex Claudiano tuo pauca delibarem, si epistolii angustiae permitterent. Unum tantum de Phoenice decerpo, cui vs. 17.
Arcanum radiant oculi jubar.
Radios hos non oculis, sed temporibus contribuit Ausonius:
Ales cinnameo radiatus tempora nido,
Seu nimbo, ut Scaligero placuit. Lactantius in Elegia Phoenicis toto capiti applicat: vs. 139.
Aequatur toto capiti radiata corona.
Ubi membranae meae MS. habent: Aequataque noto capiti radicata corona, qua veri specie, per otium indicabis. Nescio an huc respexerit Solinus: Capite honorato in conum plumis exstantibus. Quid si capite coronato reponamus ad Lactantii imitationem? quanquam et honor atum caput dici possit, ut apud Claudianum tuum
--- igmus ora
Cingit honos rutilo cognatum vertice sidus etc.
Sed haec cum aliis hujus commatis fusiori calamo persequor in Commentariis [note: Vid. lib. II. cap. XIV. pag. 220.] de Luce Animantium, ad proelum paratis, et in publicum orbis conspectum
page 817, image: s817prodituris, si, quid tibi super loco Claudiani sit animi, perscripseris et epigrammate felicissimae tuae Musae, opus lucidum prosequutus sueris. Caeterum iter, quod magno animo in Latium suscepisti, ut ex voto succedat, votorum meorum est summa. Ego patriam meditor diu desideratam. Tu, quaeso, bonas aves precare et amorem mihi perenna. V. ale, amicorum decus, et publicum bonum, ut coepisti, promove. Scripsi Lugd. Bat. 18. Mart. 1646.
EPISTOLA DXVIII. MARCUS MEIBOMIUS Nicolao Heinsio. Leidam.
CLarissime ac Eruditissime Domine. Caroli Sprotii, reverendi ac doctissimi viri, litteras magna nuper cum voluptate accepi, perlegi. Illas secum attulerat Reverendissimus item ac Doctissimus Doctor Broun, Regiae principi a Sacris privatis. Tua vero, Eruditissime Heinsi, merita, ut priora sunt, ita et antiquiora mihi esse debent. Certe absTe fuisset, nunquam his in terris, vel Ptolemaei nomen Graecis litteris exaratum, vel Bryennii monumenta videre licuisset. Etsi enim, ex litteris ad te, ante novem ferme menses scriptis, quas humanissime tum inspiciendas dabas, cognoveram, Codices illos esse mutilos, fore tamen rebar, ut, ubi Galliam. aliasque provincias adirem, major antiquos libros, manu praesertim scriptos, inspiciendi facultas daretur. posse me illa occasione facilius, quae his in libris desunt, supplere, quam ut denuo integros exscriberem. Ptolemaei tertius deest totus; nec bini priores satis integri. Bryennii aliquot [gap: Greek word(s)] in principio desiderantur. Quod non admodum in ejusmodi scriptis mirum esse debet. quippe quae Latinorum adhuc in hac disciplina barbarie latius graslante, meliori dicam fato, an ingeniis divinioribus vitam omnem ac sui conservationem se debere fatentur. Horum Tu, Glarissime Heinsi, vestigiis insistis, qui veteribus Codicibus, magna diligentia collatis, uberem ejus curae fructum litterato orbi promittis. A quo ut immortalem tibi gloriam spondere debes, ita, quod possum ac debeo, summas Tibi pro hoc in me officio gratias ago; ea me cogitatione oblectans, quod, quam in Summo Viro, Patre tuo, in me benevolentiam eadem in re sum expertus, eam a Te, nobilissimo illius silio, continuatam videam. Vale, Clarissime Domine, meque Patri amplissimo ac Tibi habe. Anno CICICCXLIX. III. Idus Octobris.
P. S. Litteras hisce inclusas ab Amico habes Carolo Sprotio, quas ut a D. Broun accepi, Tibi mitto. Prima quaque occasione gratias pro commodatis libris perscribemus, omnibus officiis nostram gratitudinem declaraturi. Libros Musicos prelo jam fatigant Typographi, qui, ubi illorum curis fuerint liberati, ad Te, tuumque Sprotium, atque alios amicos convolabunt. Iterum Vale, atque hisce festinatis ignosce.
page 818, image: s818
EPISTOLA DXIX. MARCUS MEIBOMIUS Nicolao Heinsio. Holmiam.
LIteras tuas, quas XVI. Cal. Junii ad me dedisti, recte quidem accepi, sed qua via ad me pervenirent, divinare tum non potui. Nuper huc advenit Nobilissimusatque Amplissimus Vir, Facobus le Maire ablegatus Ordinarius Ordin. Generalium Helsenorae, uti nosti, habitans, qui de literis tuis, a se Helsenora ad me missis per amicum, interrogavit, num illas recepissem; simulque tuas ad se nuper scriptas literas ostendit. Dixi, non solum recte me illas accepisse, maximaque laetitia earum lectione fuisse perfusum, ut quae a vetere amico, celeberrimoque in literis viro, et quod caput est, candidissimo virtutis omnis aestimatore, scriptae essent; sed et statim responsurum fuisse, si mittendi literas viam certam scivissem. Metui enim, ne forte literae in aliorum manus pervenirent. De negotio autem illo quid statuere possem, ipse pro tua prudentia facile perspexisti. Quod si propositum est, certam vivendi, rationem, et habitationis locum tandem eligere, certe apud Reginam Suediae, optimam quidem sapientissimamque Principem, sed pro negotiorum incidentium varietate locum commorationis faepius mutantem, pingue illud studiis. meis, valetudinique conveniens otium non sum inventurus. Jam vero Romae in bibliotheca consenescere quis possit, absque religionis mutatione? de qua vir constans, rerumque humanarum non omnino imperitus, quidquam audire nolit, cum nunquam ferme sine famae aliqua labe a doctis viris sit admissia. Interim, quemadmodum coram tibi multis exposui, commodam quandam viam ac rationem hinc discedendi mihi oblatam vellem. Et video metuendum esse, ne dissicilius, quod volo, impetrem, si Serenissimae Reginae auctoritas interponatur, praesertim quod Serenissimus Rex Daniae, Dominus meus Clementissimus, Reginam, cum hac transitura esset, excipiendam non curarit. Hoc tandem consilii mihi capiendum video, ut absque dimissionis literis hinc discedam. Neque enim salva conscientia diutius hie haerere possum, ut qui nec Deo nec hominibus ulla hie re inserviam. Nunc in bibliotheca Excellentissimi quondam Gersdorffii, quam vivus Regi suo legavit, ad praescriptum catalogi ordinem recensenda et Serenissimi Regis nomine recipienda, horas bonas perdo et me macero, sine ulla tanti laboris mercede, quam quidem certo sperare possim. MSS. Hispanicos et Italicos, paucos quidem sed egregios, heriex bibliotheca illa Serenissimo Regi obtuli. Si catalogum illorum videre cuperes, quem notatis libri seu voluminis cujusque singulis tractatibus satis accuratum confeci, eo tibi gratisicari sum paratissimus. Haec in hospitio Amplissimi Domini Ablegati scripsi. Vale, vir Amplissime, et rebus meis favere perge. Hafniae Nonis Augusti, anno CICICCLXI.
page 819, image: s819
EPISTOLA DXX. MARCUS MEIBOMIUS Nicolao Heinsio S. D. Hagam.
TArdius, fateor, scribendi officio, quo tu non semel me ornasti, desungor. neque id factum, aut literarum fastidio, quas me deamare non ignoras; aut socordia quadam, qui me ad hujusmodi labores suscipiendos impigrum fuisse testes sedulitatis producere possim; sed nescio quo semper praesentem rerum mearum statum dedignante animo. Non facile dixero, quam tu me hujus anni initio sermonibus de literariae reipublicae statu hoc tempore recrearis. qui non tantum quid in Belgio agant eruditi viri scias, sed literarum commercio Galliae et Italiae doctos viros tibi devinxeris. Vitae quidem meae ratio ea fuit hactenus, ut literarum osoribus ostenderem, non temperantis vitae institutum, aut Sapientiae amorem impedimento esse, quo minus publico munere cum probitatis laude bene functi videri possimus; nec everti posse debitum literis honorem, nisi omni honestati simul nuncium remittere velint: hanc tamen laudem invidiae virus ac calumnia paullatim depascere atque absumere tentant. Caeterum de edendis reliquis Musicis quod mones, eo sum animo, ut, nisi majus quoddam impedimentum Deus objecerit, hac aestate describendis iis insudare velim. Manuel Bryennius, facilis, sed egregius, scriptor vix interpretem requirit. Ptolemaeus majores conatus desiderat, si nativum eruditionis decorem lectorum oculis ostendere velimus. Huic accedet commentator Porphyrius, candidus variae eruditionis amator, sed stylo obscurus. De typographo, qui haec edere velit, dispiciendum. Quod si in Belgio honestior vivendi conditio mihi offerretur, parvo labore in procurandis editionibus defungerer: nunc bis sunt omnia scribenda, ne, si exemplar pereat, idem labor denuo sit suscipiendus. quae quidem potissima caussa est, cur quaedam mea, Musiea praesertim, lucem nondum viderint, ut quae accuratissimam diligentiam desiderent. Exemplaria MSS. eorundem auctorum inspicere velim, quae tua auctoritate obtinere possem, uti nuper sua liberaliter promisit Marquardus Gudius, vir eruditissimus, qui cum eximio suo comite me invisere dignatus est. Manethonem Graecum poetam iuspicere vellem, quem tu mihi diebus aliquot utendum procurare facile posses. Porro si quid librorum nuper editum est quod lectionem mereatur, de iis quaeso me moneas. praeterea quot Musicorum meorum exemplaria reliqua habeat Elzevirius, quem, et praesertim magna nomina, Vossium, Gronovium, Golium, meo nomine salutare velis. Vale et me ama. Hafniae die 27. April. A°. 1667.
page 820, image: s820
EPISTOLA DXXI. MARCUS MEIBOMIUS Nicolao Heinsio S. D. Hagam.
NUper hic a professore quodam humanioris literaturae utendum accepi utrumque epistolarum volumen Tanaquilli Fabri. legi nonnulla. placuerer quaedam. nec pauca sunt praecipitantis ingenii indicia Modus ille condendi varias lectiones, auctorumque emendationes non placet. praesertim stylo adeo inaequali et invenusto. Muretos, Victorios, alios, gratiam scriptis suis conciliasse videmus. Vidi quid in Ovidio tuo, temere saepius, tentet. Sed temeritasne magis an impietas sit nominanda, prurigo ista emendandi sacros codices, alii dubio procul accurate jam expenderunt. si mihi hic typorum facultas esset, quae mihi et forsan etiam aliis merito displiceant, monstrare possem. In Hesychio emendando non parum saepius hallucinatur. uno capite XIV, si recte memini, loca emendasse gloriatur; omnia, quod mirum, conatu irrito quae, cum ad nos veneris, monstraturus sum. In explicando Ovidii disticho admodum laboravit; quod ita scribo.
Inter tot populi, quot scripti millia nostri
Quem mea Calliope laeserit unus ego.
Inter tot millia populi Romani, quot millia literarum (haec vox praecedente versu legitur) scriptum nostrum de arte amandi habet, unicus ero, quem versus illi lasciviores laeserint. Post discessum tuum praeterito anno Ovidium tuum in manus sumsi, et quaedam notavi. nec dubito quin verissimam hanc emendationem sis judicaturus. Saepius signate Scriptum vocat illos de arte libros. De Clarissimo viro Marquardo Gudio quid factum sit coram ex te audire aveo. Si Hagae moratur, meo nomine quaeso salvere jubeas. Manethonis versus Astronomicos scriptos aut impresses libenter viderem. Sed hic abrumpendum, quod tardius ad scribendum calamum arriperem. Vale, et domum meam praesentia tua dignare, cum huc es transiturus. Hafniae d. 14. Mart. 1668.
EPISTOLA DXXII. MARCUS MEIBOMIUS Nicolao Heinsio S. D. Vianam.
LAngui per hos dies, aeris foetidi contagio. Praecipua enim gassantium febrium caussa in his locis est fossarum foetor. Nec remedium ejus mali, quamvis aequissima conditione a me oblatum, scire valde desiderant plerarumque urbium magistratus. Mira enim importunitate exceptus sum a Leidensium, [gap: Greek word(s)] dicam an [gap: Greek word(s)], Burgersdicio. Neque enim Consules, quod
page 821, image: s821mirum mihi valde accidit, hujusmodi publica urbis negotia curant. Ad Pensionarium suum ea remittunt. qui, tanquam urbis regulus, aut dictator, pro animi lubitu ea acceptat, aut rejicit. Nisi multitudinis miseratio justam indignationem minuisset, loqui amplius hujusmodi hominibus detrectassem. Inigni enim sunt, qui procurandae rei bonae manus adhibuisse dicantur. Misera certe vitae meae conditio est, qui ab hujus urbis potentibus, iis, qui factioni consulis Gillis Valckenier adhaerent, hîc premor. Coeptis meis omnibus se opponunt. Scripsi super hoc sacro Bibliorum negotio multas literas ad Archiepiscopum Cantuariensem. nihil unquam responsi tuli. Scripsi etiam aliis, et exemplaria misi; pereunt ea omnia, quae ad me redire deberent. Enimvero intercipiuntur literae. forsan etiam in Angliam eas ire non patiuntur. Annon summa haec miseria est, impeditum se sentire ab iis, qui summam justitiam administrare videri volunt. Quotidie enecor. etiam calumniis, et male-sanorum juvenum convitiis, quod ex Gronovii libello jamdudum cognovisti. Quaesivi, per amicum, librasium, qui responsioni meae imprimendae sumtus faceret. inveniri nequiit. Haec certe et alia murta adversa, etiam animi languorem inducunt. Tu, clarissime vir, tranquillius vivis, et, ut diu vivas, opto. Multa sunt, quae accurate a te in hoc libello examinari vellem. sed unum praesertim, de pardi se erigentis consuetudine, quam Prophetam notare voluisse existimo. et juvat Juvenalis locus. Num plures loci apud veteres auctores exstent, dicere nequeo. Leges hoc, si placet, specim. tertii pag. 10. Pauci nunc sunt, qui recte de hujusmodi quaestionibus judicare valeant. Certe nobis juvenibus majori in aestimatione erant hae literae. Si tale quid aliquis promisisset, omnium in se oculos et studia convertisset. Omnium enim veterum aeque ac recentium interpretum curas in difficilibus V. Testamenti locis, vanas esse demonstrare possum. Totam S. Hieronymi explanationem capitis 31. Ezechielis frivolam esse, adeoque delendam, promisi me ostensurum, si subscriptores, uti vocant, studiis suis me juvare vellent. Sed in his terris paucissimos sacrarum rerum amatores deprehendo. Deus tamen excitare aliquos in aliis terris posset. Vale, vir clarissime et me ama. Amsterdami die V. Cal. Novemb. 1679.
EPISTOLA DXXIII. NICOLAUS HEINSIUS Marco Meibomo. Amstelodami.
ET accepi proximis diebus munus lautissimum, specimen, inquam, tuarum in Vetus Testamentum observationum, et vix acceptum intente avideque perlegendo exhausi. Transpositio tua in Jobo, ut perquam ingeniosa est, ita locum omnem ex obscuro luce meridiana liquidiorem ac egregie perspicuum reddit. Utinam sint, qui operi huic edendo impensas sufficiant pares,
page 822, image: s822ut aliquando plenius tot tantisque deliciis atque ad satietatem nos ingurgitemus! e tribus, quae misisti exemplaribus, uno in usus meos seposito, sic enim te velle arbitrabar, duorum reliquorum alterum in Gallias V. Cl. Emerico Bigotio, sacrarum litterarum mire, ut scis, studioso destinavi: alterum in Germaniam Benedicto Friderico Carpzovio, qui fratrem habet orientalium linguarum cognitione praestantem, nec ipsum earum prorsus ignarum. Princeps ille Monasteriensis, ut sunt tempora, nova dignitate auctus, in rebus suis constituendis atque ordinando reipub. statu, quem decessor ejus turbatissimum reliquit, est occupatissimus. praeterquam quod illi (quod neutiquam te fugit) qui Romanae Ecclesiae decretis sacramentum dixerunt, vulgarae Bibliorum versioni adhaereant aliquanto pertinacius. Jacere studia bonarum artium negligique hac tempestate, praesertim apud nos, jure expostolas, atque indignaris: neque hîc pernicies illa stabit: plenis velis properamus ad profundam ignorantiae noctem, quam cladem amoliri quando non est in nobis, ab ipsis studiis solatium petamus, ac tranquillo toleremus animo, quod averti non potest, est necesse. Ad Livium quod paratum habes scripti apologetici, apud Leidenses puto facilius, quam vestra in urbe typographum invenent, praesertim si illuc loca nonulla ex illustrioribus, quae in auctore illo castigasti plurima, congesseris. In Juvenalis loco de hiatu pardi etiam feliciter es versatus; latos tamen orbes, non pro patinis aut lancibus capiebam, sed ipsas mensas, quae orbiculatae ut plurimum, interpretabar. Praecipuus Romanorum luxus in mensis Citreis versabatur, quos fulcra ut plurimum sustinebant eburna. hae autem mensae cum non e ligni citrei coagmentatis aut conglutinatis tabulis, sed ex solidis constarent citri orbibus, quo latiores erant ac maculis interstinctiores, sive nodosiores, ut alii loquuntur, eo pluris aestimabantur, utpote quibus ab ipsa arboris in latum mensura pretium accresceret. Orbes aurem pro mensis poni nihil novum. En apud eumdem Juvenalem latos orbes denuo commendatos Satyra 1.
Nam de tot pulchris, et lalis orbibus, et tam
Antiquis una comedunt patrimonia mensa.
de fulcris mensarum eburnis habes apud Martialem lib. 11. ep. 44.
Tu Libycos Indis suspendis dentibus orbes:
Fulcitur testa fagina mensa mihi.
per Libycos orbes, mensas Citreas innuit haud dubie. sic Tertullianus de Pallio, adigo cauterem ambitioni, qua M. Tullius quingentis millibus non unum orbem citri emit, qua bis tantum Asinius Gallus pro mensa ejusdem Mauritanis numerat. Nec aliter capiendus locus longe vexatissimus. sic Juvenalis Sat. XI. 173. loco vexatissino, cum Lacedaemonium orbem dixit, mensam e marmore Lacedaemonio factam designavit, up puto,
Qui Lacedaemonium pitismate lubricat orbem.
Lauti enim nepotes illi interdum jam saturi pitissando, aut etiam Diis libando, nonnihil vini effundebant in mensam. docet Naso Epistola Helenes,
page 823, image: s823
Orbe quoque in mensae legi sub nomine nostro,
Quod deducta mero littera fecit, Amo.
Multa ex Athenaeo atque aliis ad hanc rem illustrandam proferri possent, sed doctum non doceo. Apud Martialem quoque lib. III. ep. 31. puto legendum
Et servit dominat numerosus debitor arcae,
Sustentatque tuas citrea mensa dapes.
Non aurea; de aureis mensis nihil lectum mihi memini, sed de argenteis Lampridius de Heliogabalo. Primus mensas et capsas argenteas habuit. Vale. Vianae ad Leccam Octob. 1679.
EPISTOLA DXXIV. THEOPHILUS HOGERSIUS Nicolao Heilisio Dan. Fil. S. P. D.
BImestri meo consulatu; hoc est illo tempore, quo meae in senatu praesidendi vices fuerunt, quoque, ut facile cogitare potes, Vir illustris, tot negotiis obrutus fui, ut nullam omnino Musis operam dare potuerim, exacto, ad vitam, quae maxime est ad naturam, ut Cicero loquitur, et literas et studia nostra, quantum per occupationes licuit, me retuli; statimque carmine, quod inchoatum et interruptum deposueram, resumpto ut paulum expolirem, denique perficerem, materia sub manu in tantum excrevit, praesertim mutato rerum statu et pace prorogata, ut non modo aliam inscriptionem adjungere, sed ipsum opus in libros, uti vides, dividere decentius existimaverim. Omnia autem judicio tuo permitto; ure, seca ad arbitrium. Sed te, ut amicorum optimum atque unicum patronum, etiam atque etiam rogo, ut de tota cura et singulis membris quae sentias libere mihi quamprimum significes. Quantopere semper sim perosus domestica nostra jurgia novit Deus ille [gap: Greek word(s)]. Sed quid facias? Improbi illi homines, qui antehac omnia ambitioni suae dando, vel rempublicam praedae habendo civitatem nostram miserandum in modum divexaverunt atque perturbaverunt, nec dum quiescere possunt: sed sive dolentes adhuc se consensu bonorum civium a gubernaculis ejus nuper fuisse exclusos, sive verentes ne sibi eripiantur ditia rapinarum suarum emolumenta, non desinunt praestantissimos et reipublicae amantissimos viros mille mendaciis et calumniis proscindere, odium tam Principis, quam procerum et vulgi in illos concitare, immo illorum bona, famam, vitam denique ipsam in extremum discrimen adducere. O fortunatam rempublicam! libet mihi exclamare cum disertissimo et optimo Romanorum, si hanc sentinam hujus urbis ejecerit. Neque enim illa olim Romae hac perniciosior extitit. nam Catilinam et Catiliniana prodigia
Nostro etiam in populo videas nostroque sub axe.
Hi aut in ordinem redigendi, vel de civitatis administratione submovendi, aut
page 824, image: s824ab omnibus bonis necessario prodenda est respublica. Nam citius quis
Caelum terris permisceat et mare caelo.
quam illa animorum dissidia componat. Nos quod attinet, nullius nobis criminis conscii sumus, amore et studio in patriam nulli mortalium cedimus, debitum Principibus honorem et reverentiam lubentissime praestamus, nunquam tamen illorum favori damno et pernicie reipublicae velificaturi. Sancte autem (ut omnis calumniae occasio praecidatur) adjurare possumus, illos, qui nuper clavum reipublicae Batavicae tenuerunt, et nunc vel extra patriam degunt, vel miserrima morte occubuerunt, nec beneficiis nec injuriis nobis unquam cognitos fuisse. Quod restat, cum Venusino vate, fortunam
Laudo manentem: si celeres quatit
Pennas, resigno quae dedit, et mea
Virtute me involvo.
Vale, mearum Grande decus columenque rerum.
Daventriae a. d. IV. Novemb. CICICCLXXIII.
EPISTOLA DXXV. ANTONIUS BYNAEUS Nicolao Heinsio S. D. Hagam.
FAcit singularis illa tua et admirabilis humanitas, Virorum Praestantissime, ut audeam iterum ad te scribere, et immensum indicare gaudium, quo perfusus fui lectis tuis ad me literis, quas mihi reddidit vir eximiae et multiplicis eruditionis Joh. Georg. Graevius. Cum enim ex iis cognoscerem, te in eorum album me recipere, quos amicitia tua dignaris, et constantissimum tuum erga me amorem futurum, gaudio, mihi crede, triumphabam. Ubi vero ad illam tuarum literarum partem veni, in qua judicium tuum de nostris observatiunculis promis, et ad aliquid audendum hortaris, tum stupere coepi ac mirari, et agnoscere candorem animi tui, qui tantus est, ut cum omnium consensu mortalium sis [gap: Greek word(s)], in aestimandis illis plus [gap: Greek word(s)] adhibuisse videaris. Ita tamen accipio et mihi persuadeo, voluisse te hac ratione animos facere dubitanti, et specie laudationis hortari ad majora. Sequerer libenter et parerem, meique specimen in publicum darem, nisi talia essent mea, ut tutius latere videantur intra privatos parietes, quam protrudi foras. Fateor quidem perprurire mihi quandoque digitos, et imbecillem aetatem ambitione corruptam teneri, attamen dum accurato judicio perpendo et considero singula, animum plane despondeo, et si umquam aliquis scribendi ineptias odi. Nam ut nostro judicio placeat et faciat satis, necesse est habeat omnes aut plerosque perfectionis numeros, quod publicae a me luci dabitur, et ab ingenio politum sit oportet, ab arte limatum, ab industria elaboratum, denique profuturum publico, quod a me vulgabitur. Hinc cum non
page 825, image: s825illa sim ingenii praestantia, neque ad eam judicii maturitatem venerim, neque iis praesidiis instructus sim, ut ita, quae observavi, queam perficere, praessare visum est abortivos meos partus domi liberali custodia servare, quam eruditis obtrudere. id tamen, illa adhortatione effecilti, ut auctoritate tua fultus, ausurus sim deinceps ea, quae, absque te fuisset, nunquam aggressurus fuissem. Quem enim reformidabo, cum Heinsius meas esse aliquid putat nugas, cui uni probari malim quam aliis omnibus? Atque utinam, ut errare in judicando de meis dissertatiunculis coepisti, decipi porro te ac errare sic patereris? Quod cum futurum persuadeat tuus mihi notus amor et perspecta faculitas, audebo quasdam ad te mittere conjecturas, quamvis Heinsio aliquid legendum obtrudere, plus aliquanto semper putavi, quam publice edere. Apud Ovidium (cujus restitutione quantum cultioris literaturae studiosos demerueris, vix dici potest) lib. V. Metamorph. vs. 13.
--- quae te, germane, furentem
Mens agit in facinus. ---
vel invitis membranis legendum censes, quod te. At sat sana mihi vulgata lectio videtur, et ab Ovidio dictum, quae mens te agit in facinus. Ita loquuntur praestantissimi Poetae. Virgil. V. Aeneid. vs. 519.
--- quae mens tam dira, miserrime conjux,
Impulit his cingi telis. ---
Catul. carm. xli.
Quaenam te mala mens, miselle Ravide,
Agit praecipitem in meos jambos.
Nescio an his addi possit Florus lib. 11. cap. 6. aut ipsius mens mola et aversi a Carthagine Dii, in diversum abstulerunt. Et Ennius
Quo vobis mentes, rectae quae stare solebant
Antehac, dementes sese flexere via.
Apud eumdem 11. Fast, vs. 651.
Inde ubi ter fruges medios immisit in igres;
Porrigit incisos filia parva favos.
pro porrigit legendum puto porricit. Non hîc addam quae Macrobius, Turnebus, Brissonius, Sigonius, Gronovius aliique de hoc verbo monuerunt, cum ea tibi ignota esse minime queant, solum judicandum relinquatn, utrum hoc loco porrigit, an porricit legendum sit. Locum Curtii lib. III. cap. 3. Contra si quis aciem Macedonum intueretur, dispar acies erat, miror tam secure praeteriisse Curtii commentatores, nullique eorum de mendo suspectum fuisse. Non dicam jam de inepia et taediosa repetitione vocis acies, quae quandam latere corruptionem posset indicare, cum sensus jejunus admodum et insulsus sit; itaque pro acies unica addita literula lege [note: Haec etiam emendatio Scheffero ad Curtii verba, et ad Phaedr. IV. 5. In mentem venit.] facies. Contra si quis aciem Macedonum intueretur dispar facies erat: equis virisque non auro, non discolori voste, sed ferro atque aere fulgentibus. Juvat conjecturam praecedens intueri, tum verba sequentia. Facies eo sensu exstat etiam lib. IV. cap. 13. Haec dextri cornu facies
page 826, image: s826erat. Nescio cur multo suavius haec lectio meas aures feriat, magisque placeat, quam vulgata.
Versus 42. in Octavia Senecae manifeste corruptus legitur;
En qui ora Tanais primus imposuit jugo.
Josephus Scaliger, miraculum illud et portentum eruditionis, in Castigat. ad Tibullum pag. 159. legendum docuit,
En qui Britannis primus imposuit juga.
cujus conjecturae subscribunt viri Cl. Gruterus et Commelinus in notis ad h. l. Ego vero ex veteris scripturae vestigiis lego.
En qui orae Tamasis primus imposuit juga.
Habes conjecturas quasdam, Vir illustris, quas audacius quam par est, ad te mitto. Te tamen boni consulturum, et me, ut coepisti, porro amaturum, humanitas tua dubitare non sinit. Vale, flos eruditorum, lumen ac columen omnigenae doctrinae. Trajecti ad Rhenum. XI. April. A° CICICCLXXIV.
EPISTOLA DXXVI NICOLAUS HEINSIUS Antonio Bynaeo suo S. Ultrajecti.
CUm plurimum voluptatis mihi ferre soleant tuae litterae, multo melle conditae, multa refertae artium bonarum fruge, Bynaee suavissime, non indigne, ut spero, feres si ad illas oppido venustasbrevius, quandoque rescribo, quam aut comitatis lex, aut tuus erga me adfectus singularis, quo triumpho, unice videntur flagitare. [gap: Greek word(s)] enim quodammodo reddit calamitas temporum, si publica spectamus, si privata, lites domesticae, parum convenientes ingenio meo, et ab omni disciplina liberali prorsus alienae. Meam in Nasone castigationem Metamorphoseon quinto improbas jure optimo, et alia tibi sentienti subscribo haudquaquam invitus. Sed utinam id unum illic peccassem. Novit Graevius noster, noverunt alii ex amicis, cum agitarem istam Nasonis editionem, alio me per familiares molestias et calumniam forensem avocatum, ut huic cogitationi, quae hominem requirebat totum, minus vacare, ac omnem me tradere potuerim. Postmodum attentiore cura complura ad limam revocavi in prioribus observatis ac correxi, quibus insuper habitis, ac me ne consulto quidam boni Leidenses fecundam tertiamque Nasonis editiones in publicum protrusere. De Porriciendi verbo, quod ad sola prosecta referri credebam, amplius dispiciendum. In Curtio ante hoc biennium idem mendum observavi peregrinatione Germanica, uti ex schedis meis liquebit tibi aliquando. Miror profecto, tantillum mendum tot interpretum diligentiam tanto tempore frustrari potuisse. Apud auctorem Octaviae v. 42. En qui orae Tanais primus imposuit jugo, recte vidisti locum esse mendosum, sed quod reponis orae Tamesis primus imposuit juga, ut de Tamesi assensum praebere possum, ita alterum legis
page 827, image: s827metricae ratio haudquaquam permittit, ut orae Tamesis reponatur: cum pes Spondaeus loco secundo non sit adhibendus. Refingendum fortasse.
En qui arta Tamesi primus imposuit juga,
Arta, non arcta scribebant veteres, quod in ora mutari non magno negotio potuit. Verum haec tu perpendes diligentius. Vale, vir praestantissime, meque in tuis, ut coepisti, numerare perge. Hagae Com. CICICCLXXIV. XVIII. Maji.
EPISTOLA DXXVII. JACOBUS EMMENESSIUS Nicolao Heinsio. Vianam.
PAce id fiat tua, quod confidenter satis, Te, Tuasque serenas meditationes interpellare sustineo. Utinam ita tibi constent vires, ne tibi his meis naevis molestus sim, vel incommodem. Haeret aqua. Errore me extricare non valeo. Ad te, tanquam ad oraculum confugiendum est; quem in reconditis literis fugit nihil. Locus, qui mihi crucem figit, est in Virgilii Eccl. IV. vs. 62.
-- Cui non risere parentes,
Nec Deus hunc mensa, Dea nec dignata cubili est.
Ea itaque lege, si nempe sine incommodo valetudinis fieri queat (cujus, si nos amas, cura erit tibi prima) dabis explanatum Maronis locum, qui, cum mirum in modum torquet eruditos, a tuo divino judicio, et summo ingenii acumine, medelam flagitat, et non dubium est fore, quin si tanti sim tibi, consequatur. Unde Musae praesidium sperare habent, quam a suo Apolline? Pro eadem sententia faciunt Quintilianus l. IX. c. 3. Politianus Misc. c. 89. Turnebus Advers. l. XVI. C. 12. et l. XVIII. c. 34. Legentes, qui. Pierius vero ex collatis antiquissimis Codicibus, cui, legendum censet in dativo, quod Nannius, nominativi casus vult, autoritate forte Dausquii, qui in orthographicis, cui, pro, qui, inveniri probat in veteribus Catulii libris. Quid Pimpontius, Vives, aliique, quorum curae in hunc autorem extant, sentiant, pro explorato habes. Tui etiam muneris ero totus, et beneficii, si pro humanitate tua suggesseris, an hic sermo de Vulcano, de Salonino Pollionis filio, an de Omnibus aliis. Ubi otium erit rescribas oro, et facies rem pergratam. Liberrimis hisce postulatis dederis veniam. Vale, vir Praestantissime, Decus et Ornamentum Musarum. Iterum Vale, et me ama. Lugd. Bat. a. d. v. Id. Sept. A°. Aerae Christ. CICICCLXXV.
page 828, image: s828
EPISTOLA DXXVIII. JOHANNES BOSCHIUS Nicolao Heinsio Dan. Fil. S. D. P. Hagam.
NUllus universa in vita mihi dies illuxit unquam laetior, quam ea., cum amabilis vestra humanitas atque gravitas mihi tuam gratiam impartiri non sit gravata, quanta ab illa usque a Te redierunt in me bona? tanta mediusfidius ut pro meritis laudare non posset infirmus mentis nostrae conatus: idonea quoniam animus non suppetit verba; calamum quoniam supra meum sunt, ut supra ventos et nubes omnes Atlantis vertices. Accipe ergo immortales gratias, dum mei memor, semper agendas. Emendasti ita, Nobilium eruditissime, in tuis ad Nasonem Notis hoc Petronii distichon:
Dum sumit creteam faciem, Sertoria, cretam
Perdidit illa, simul perdidit et faciem.
Doctissimus Thomas noster Munckerus monuit, primum versum claudicare, unde et mecum a Typographo male descriptum esse verebatur. non nulli scripti habent: Dum creteam sumit faciem Sertoria etc. Dum sumit cretam in faciem Sertoria etc. vulgatae editiones. Pace quod fiat tua, quaero, quomodo scripsisti? In Addendis nostris ad Cap. XXVIII. notavimus, et quidem ad ea verba: Quum ergo adferretur, ad caput ejus cum minimis Symphoniacus tibiis accessit etc. probam forsan Memmianae codicis scripturam esse, exhibentem, efferretur, ex balneo scilicet. Seneca Libro de Brevit: Vitae cap. XII. Audio quendam ex delicatis (si modo deliciae vocandae sunt, vitam et consuetudinem humanam dediscere) cum ex balneo inter manus elatus, et in Sella positus esset, dixisse interrogando, jam sedeo? Cap. LVII. Ubi Encolpius Gitoni imperat, ut raptim grabatum subiret, et pedes manusque institis annecteret, puto legendum: sicut olim Ulyxes ad arietem adhaesisset, pro eo, quod in vulgatis, pro ariete. Hyginus huic conjecturae occasionem praebuit, idem inter alia de Ulyxe scribens Fab. CXXV. At Vlysses socios suos ad pecora alligavit, et ipse ad arietem, et ita exierunt ad Aeolum Hellenis filium, cui ab Jove ventorum potestas fuit tradita. Quia ad vos transcurrere nostra non sinebat valetudo, et quia futura Martis die Notarum paginam una cum Dedicatione etc. mihi tunc pro ultima vice corrigendam, exspecto: hac animi audacia usus sum, quam ut aequi bonique consulas Te per communia Musarum sacra rogo, et ita ut quem maxime. Qua in re ars nostra unquam Tibi quicquam potest, ca modo utare precor, sic comperies factis, quod polliceor verbis. Vale, Vir Illustris et me amore tuo honestare persevera, qui Deum t. o. m. veneror et obtestor, ut Te sub remigio alarum suae potentiae protegat, animi corporisque vires fulciat, consilia dirigat, conatus secundet, et diu incolumen servet. Vale ter et amplius,
-- Maecenas, mearum
Grande decus, columenque rerum.
Scribebam Delphis Batavorum die IV. Kalend. Decemb. A. C. S. CICICCLXXVI.
page 829, image: s829
EPISTOLA DXXIX. NICOLAUS HEINSIUS Joh. Boschio. Delphos.
IN catalectis Petronianis olim castigabam, dum sumit creteam faciem Sertoria, vel quod tantumdem est, creteam sumit faciem, cum id multo Latinius videatur, quam sumit cretam in faciem, ut vulgo circumfertur. Neque est quod te syllaba offendat, cum spondaeus contractione fiat [gap: Greek word(s)] creteam, quomodo et in Nasonis loco, quem pariter restitui, et in illo Maronis, ferreique Eumenidum thalami. sed modus exemplorum non esset: nihil enim protritius, praesertim apud hunc ipsum Maronem. In altero Petronii loco forte corrigendum aveheretur: nam efferendi verbum est ominosum, praesertim cum agitur de homine: nam Seneca cum hominem elatum dixit, ex balneo addit, quod ex superioribus in Arbitri loco intelligendum, nescio an concinne satis. Cap. LVII. pro Ariete adhaesisse, omnino mendosum est. Putabam aliquando exaratum fuisse ero arietis, vel arietino, absorpta nimirum priore Syllaba a praecedenti sicut, et Petronium dedisse utero arietis, vel arietino. quod historiae ab Homero narratae congruit. Vale, mi Boschi, et valetudinem cura diligenter. Hagae Kal. Decemb. CICICCLXXVI.
EPISTOLA DXXX. NICOLAUS HEINSIUS Johanni Phorbaeo.
HAbitam tui rationem a Goudanis, cum per literas Thomae Munckeri, viri praestantissimi, nuper sum edoctus, vix est ut verbis abunde faciam testatum, quam vehementer sim gavisus. Nec multo post epistolam accepi a te peramanter scriptam, et orationem disertissimam, quam ut sine procrastinatione ulla avidus perlegi, ita animum meum amori tuo ac benevolentiae singulari respondendi tanto tempore dissimulatum minime fateor oportuit. Neque dubitandum est, quin, si jure tuo mecum agis, graviter succenseas sive rusticitati huic meae, sive socordiae, quae te literis meis debitaque gratiarum actione tamdiu fraudatum sinit. Quod si, cum nuper in vicinia eras apud Trajectinos, pedem ad nos promovere sustinuisses, et mihi fecisses profectorem perquam gratam, et coram valetudinis meae, quam solam diuturno silentio possum praetexere, adflictum contemplatus esses statum. De Hesychio parentis quoque mei, quod valde cupiebam, sermonem contulissemus, cujus lucubrationis quod describendae ac publico dandae onus in te recepisti, heredes [gap: Greek word(s)], me praesertim immani beneficio cumulatum reddidisti. Volui quidem
page 830, image: s830non semel de tota re tecum agere, cum Delphis nondum emigrasses, sed pedum continua debilitate a proposito sum revocatus. Assiduae peregrinationes, et anni proximi viceni publicis negotiis ac litibus domesticis dati, adeo me mihi excusserunt totum, ut ab hoc studiorum genere alienior sim factus. Quid, quod futurum vix videtur, ut propriis lucubrationibus supremam manum imponam; adeo me premit, et quotannis in pejora vergit valetudo. Interim te enixum in modum rogo quaesoque, ne suscepti laboris taedium obreptare patiaris: si de tuo addideris, quae ipsemet observasti ad hunc scriptorem, quaeque Philologorum eruditissimi scriptis suis inseruerunt, in unum colliges, habebimus tuo beneficio scriptorem utilissimum omni ex parte castigatum. Vale. Vianae. Idibus Nov. CICICCLXXIII. [note: Phorbaeus hic patrio nomine Verwey, Gymnasii Goudani et deinde Hagani rector, Graevii discipulus, Vir Graece doctissimus, ut Grammatica ejus sive Via nova docendi Graeca ostendit, Dan. Heinsii notas ad Hesychium descripserat, et suis additis editioni paraverat, cujus specimea etiam prodiderat. sed immatura morte interrupto opere, chartae illae post ejus fata oberrarunt: speramus tamen ejus Heredem brevi rationem inventurum, qua illis frui possimus.]
EPISTOLA DXXXI. JOANNES PHORBAEUS Nicolao Heinsio. Vianam.
BEasti me Tuis, Heinsi Nobilissime, quas mihi una cum suis misit Joannes Georgius Graevius, vir celeberrimus, omni bono de me studiisque meis meritus annos jam plurimos. Apollinem mehercules, cum tuum resignavi libellum, non Hesiodi tantum, sed alterius quoque Ascraei villam fumantem forte aliquando respexisse credidi. Has litteras vidisse, legisse, relegisse magnificum mihi duxi, Heinsi decus politiorum Musarum: sunt enim insignes notae cum amoris tui et studii erga me incredibilis, tum humanitatis tuae admirabiles: quae ut omnibus jucunda est quovis loco, ita mihi multis partibus gratior et illustrior videtur, si quis comiter et benigne accipiatur ab eo, qui ornat et celebrat usum omnis humanitatis. Quod me crevisse laetaris, totusque exsultas, ut es animo generoso, id mihi dubium fuit nusquam gentium: at orationem cum laudas, mones pariterque stimulum subdis, ut me diligentius exerceam in hoc genere. Cum nuper in vicinia vestra ad Rhenum fui, urbe exiveram in agrum Sicambrorum pietatis caussa, ut una cum conjuge viserem ad parentes imbecillos annisque graves, quibus culpam meam condonabis, spero: dum enim illic haereo diutius praeter spem meam, ad scholas nostras redauspicandas recurrere coactus fui. Nunquam itaque posthac committam, ut pudor me vel subrusticus, vel vecordia nescio quae deterruisse videatur ab colloquio, quod tibi pergratum suturum esse intelligo, et mihi honorificum: quare primo quoque tempore, cum res nobis fuerint prolatae, Vianam excurram. Deum quaeso ter O. M. ut vires tuas, quas meo dolore animi
page 831, image: s831mi bene magno adfectas et debilitatas esse disco, recreet ac refocillet, Teque ad summam senectutem optima valetudine bono publico pervenire sinat. Hesychium, nisi Delphis huc demigrassem, jam pene totum descripseram, et plura observaram: ast sedibus hîc fixis profligatos quosdam et perditos offendi adolescentes, quos ne nervum mihi disciplinae eliderent, gregemque reliquum corrumperent, publico exegi auditorio: exactos vero privatim instituere cogor, senis horis quotidie scholas publicas aperiens, domesticas vero ternis, aut interdum quaternis. Istud ver sacrum vere novo procul a me amandabo: interim, quantumcunque possum, operam Tibi surripiam libentissime, manibus clarissimi tui parentis cum primulo diluculo parentaturus. Rogo igitur etiam atque etiam, ut caussam mirari desinas meae tarditatis, jure enim indignari potes, quod neque ocius moveam, neque saepius ad te mittam. Verebar homo denso obsitus pulvere me in foro ostentare Criticorum, inprimis coram eo, cui omnes ultro principatum deferunt. Tamen aliquando fortunam periclitabor. Nunc de Hesychii editione Leidensi novissima sic velim existimes, esse omnino vitiosissimam. Quam est illud flagris prorsus dignum? [gap: Greek word(s)], etc. neutro genere. Iliad. B. vs. 235. [gap: Greek word(s)]. Anonym, [gap: Greek word(s)]. cum enim est [gap: Greek word(s)], aliud signat. Etym. [gap: Greek word(s)]. Et paulo post, [gap: Greek word(s)]. Ecce alium locum. [gap: Greek word(s)]. et sic deinceps. Ubi leges [gap: Greek word(s)] turpiter violantur. Ego Sic distinguo et refingo, [gap: Greek word(s)]. Audi paucis amabo brevem illum Homeri interpretem, qui totus hic noster est. [gap: Greek word(s)]. Si tamen Etymologum sequaris legendum erit, [gap: Greek word(s)]. Ejus autem locus subobscurus et corruptus hoc loco cum illustrandus, tum emendandus praetereunti. Sic ait, [gap: Greek word(s)]. Hoc dicit, [gap: Greek word(s)], hoc est, Herodianum sine Diphthongo scribere [gap: Greek word(s)], caeteros vero cum Diphthongo [gap: Greek word(s)]. Rationem suae sententiae adferebat Herodianus, quod nomen proprium [gap: Greek word(s)] non esset desumtum [gap: Greek word(s)] a pinis, sed a monte, qui [gap: Greek word(s)] vocaretur nomine proprio, cujus cultores dicti [gap: Greek word(s)]. Scripsit ergo Etym. [gap: Greek word(s)]. Sic enim Eustath. circa finem [gap: Greek word(s)]. Postero tempore plura, et forsan meliora dabo: cursor autem mihi vellit aurem, ut definam. At quia apertae sunt Musarum januae, scias velim Optimum Graevium me commendasse Leidensibus, apud quos Rectoris statio vacat: id si negotium urgere potes apud amicos tuos, gratum memoremque cognosces, nihil enim ipse tento [gap: Greek word(s)]. Vale, Poetarum Homere, et me ama. Gouda Nov. CICICCLXXVIII.
page 832, image: s
EPISTOLA DXXXII. JOANNES PHORBAEUS Nicolao Heinsio [gap: Greek word(s)]. Vianam.
RAtiones, cur Tibi per ceram et linum salutem mittere me postulem, nunc habeo bene multas, Vir nobilissime. Primum enim omnium, cum me nuperrime [gap: Greek word(s)] bona fide, ut ex Graevianis didici, magno studio et summa diligentia commendaveris, sic velim existimes, eam operam, istuc, inquam, Tibi beneficium a me esse gratissimum. Sic semper enim mihi visus sum me Deorum vitam esse nacturum, si viris tantummodo honestioribus et eruditioribus, qui famam suis Scriptis ac meritis condidissent immortalem, quique exacte de rebus. Musicis judicare possent, aut placerem aliquando, aut certe innotescerem. Solum Tuum judicium, amoremque candidissimum, quo complecteris immerentem, pluris facio, quam quodvis opum incrementum. Sic sum, Heinsi Optime: una illa voluptas, quam capio ex clarissimorum hominum testimoniis, animum meum explere potis est. Quare, ut ad summum caput hujus libelli transiliam, neque nocte neque die mens consistet aut acquiescet, nisi si quotidie hoc hiberno sidere per duas horas subsecivas, quam legem mihi tuli, Patris Tui celeberrimi [gap: Greek word(s)] emendationes Hesychii emendatissimas diligenter, quod facio, exsequar describere. Quaedam, etsi pauciora, sunt in illis, quae vix assequor: quaedam lineolis subductis notata, quae vir diligentissimus suspecta habuisse videtur, de quibus in utroque codice nihil adnotatum ostendo: quod genus [gap: Greek word(s)] in voce [gap: Greek word(s)]. Hoc ego, fateor, nullus intelligo. nonnullis per me ipse locis video plagam esse impositam luculentam; nisi male metuo, ut judicium meum non satis acre, eam hîc illic curare queat, ut nihil nunc dicam de subsidiis, quae maximo meo dolore nequicquam conquiro. In coelo sum, Heinsi Nobilissime, si cum Clarissimo Graevio, viro itidem mei studiosissimo, quoniam Te Trajectum venturum fore accepi, Goudam excurreris. Quovis tempore mihi et conjugi carissimae hospes venies gratissimus: quod ut primo quoque tempore facias, Te precibus uterque curatissimis oramus. Non minus Te, mi Apollo, videre ardeo, quam Parens olim Tuus divinum Scaligerum, cum Scaligeri monumenta quaedam studiose lectitasset, nunquam autem suis oculis [gap: Greek word(s)] intuitus fuisset. Alias de ineptiis meis, ad Musicam spectantibus, garrire, nisi tibi molestae fiunt, occipiam. Antequam manum de tabula tollo, precor Deum immortalem, ut, cum tot annos vitam videris minime ingloriam, plurimi deinceps bono publico Tibi defluant anni laetissimi sine omni taedio, molestia et acerbitate. Tantum est. Nunc vale, Poetarum Homere, et me, ut coepisti, amare pergito. Mea Tibi salutem adscribit solidam verbis amantissimis. Iterum vale, Decus meum, et litterarum omnium praesidium. Idibus Januariis anni Gregor. CICICCLXXIX. Ex Gouda.
page 833, image: s833
EPISTOLA DXXXIII. NICOLAUS HEINSIUS Joh. Phorbaeo. Goudam.
GAvisus equidem sum haud leviter oblata mihi non ita nuper, ut tum videbatur, tibi gratificandi opportunitate nonnulla, Phorbaee doctissime; sed quod literae tuae tardius aliquanto ad me pervenissent, ut caussam tuam coepi agere, invitus intellexi et Consules Leidenses, et illos, quos fautores hîc mihi fore promiseram, pro Rectoris defuncti optione fidem obligasse. Quod et ipsum ex me cognovisse pridem debueras, nisi res familiaris domo me pridem evocasset proximis diebus vix tandem reducem. Adfulgebunt, uti confido, quandocumque tempora defideriis meis minus inopportuna, quaeque pleniore argumento successum officii nostri et adfectus tibi testentur. Nam cum eruditioni tuae aliisque, quae in te resplendent adfatim, virtutibus, ut studeatur, non mearum tantum esse partium, sed id ab omnibus praestari oportere, qui liberales artes cum interitu jam luctantes tenere fovent ac salvas cupiunt, aequum ac par judico; tum privatim est, quo nomine me meosque omnes tibi plurimum debere ultro agnoscam, quod famae parentis mei postumae, describendis ejus in Hesychium doctissimum grammaticum lucubrationibus plurimum per te accedit, quas utinam tuo beneficio in lucem proferri aliquando videamus. Nec dubito magnum iis incrementum addi posse ex iis, quae Scaliger, Casaubonus, Salmasius, Meursius aliique ex hominibus literatis aetate nostra ad eundem scriptorem observarunt. nam qui ea proxime castigare est aggressus, operi par non erat. Sed hac de re confabulabimur uberius, quandoque ad nos excurres, vel solus, vel cum nostro Graevio: nam te ut domi tuae conveniam, cum velim maxime, praesertim officiosum in modum a te invitatus, memo ut per valetudinem detur. Vale. XXV. Jan. CICICCLXXIX.
EPISTOLA DXXXIV. NICOLAUS HEINSIUS Joh. Phorbaeo. [note of the transcriber: in the print: Phobaeo]
HESychium Parentis mei tua industria ac lucubratione tandem eo perductum esse, ut cum publica utilitate proferri in lucem possit, Phorbaee praestantissime, equidem immane quantum, plus etiam quam quod credas, laetor et exsulto, eoque nomine nos [gap: Greek word(s)] heredes animum tibi gratum ac devotum praestare semper erimus parati. Ego praesertim, quem proxime ea tangebat cura, ut scriniis defuncti postumis iretur consultum. Sed facultatis meae non erat, id effectum dare, quod tu felicem in modum praestitisti, cum
page 834, image: s834nulla orientalium litterarum, quam tamen hîc unice requiri videbam, cognitione instructus essem; ne quid dicam de valetudine, quae non permittit, ut propriis lucubrationibus supremam manum imponam, nedum ut alienis, si tamen paternae pro alienis habendae, publicandis possim vacare. de Scaligeri Hesychio te spei tuae falsum esse, vehementer equidem doleo. paullo ante mortem paternam codicem hunc integrum atque illaesum vidi. De ceteris in congressum nostrum proximum sermones differemus. Vale, Vir praestantissime, et mihi ac paternae memoriae, sic ut coepisti, velle in posterum perge. Vianae III. Sept. CICICCLXXIX.
EPISTOLA DXXXV. JOANNES PHORBAEUS Nicolao Heinsio [gap: Greek word(s)]. S. P. D. Vianam.
NEc opinanti tuum non munusculum, [gap: Greek word(s)], sed munus adfertur, elegantissimus Casa: quem pluris facio, quod Poetam esse video. Hoc studium cum mirifice mihi puero placuerit olim in artium trivio cognoscendo, non possum dicere, quam poeniteat has meditationes postea, quae et animum recreant, et ad divina quaeque et excelsa mentem elevant, quod Philosophari mallem, plane neglexisse et abjecisse. Suspirat quidem animus in illud curriculum, non ut repuerascam, sed cum viris sapientissimis resipiscam, redire aliquando: verum liber animus requiritur et vacuus. Remitto vilissimum [gap: Greek word(s)], lusus meos Fescenninos, et jam diu misissem ante, sed extimui rubricas Tuas, Vir Nobilissime: solus enim vides omnia acutissime, et carmina pangis polita, tersa, erudita, et jucunda. Liceat enim mihi dicere quod et orbis litteratus omnis tuas virtutes praedicat, et ipsa laudabit aeternitas. Sed ista hactenus. Copiam mihi aliquot librorum, qui serviant nobis in proferendo Hesychio, facere pollicetur auctio Wevelinkhoviana: illa hasta polita omni impetu revocamur ad opus, quod nobis accurandum mandasti, quadrandum. Interea loci, ne desideremus, in usum nostrarum Scholarum edere inistituimus Scioppi nostri Mercurium, quem ex barbaro Latinum feci, pro Italico sermone nostro subjecto. Huic addo aliquid de meo, Grammaticen scilicet, a qua aberunt vitia, spero, Lithocomi, Vossii prolixitas, et Scioppii, si qua est, obscuritas. Si qua re nostros conatus adjuvare potes, senties hunc hominem tibi per omnem vitam fore obnoxium. Nemo natus cum diligentius cognoverit antiquos Codices manu exaratos, et veterrima monumenta quaeque, id te, Vir Nobilissime, per tuam divinam humanitatem obsecro, et ita rogo, ut mihi rescribere non dedigneris, si forsan opinio mihi mea mutanda, quid existimes de discrimine i et u vocalîum et consonantium, de majusculis et minusculis vel in propriis et appellativis, vel dignitatum nominibus fimilibusque distinguendis. In nummis et lapidibus certo scio non observari
page 835, image: s835vulgares distinctiones. Vocor in auditorium meum. Vale, Decus nostrum et totius Europac, et me ama, Gaudae. XV. Nov. CICICCLXXIX. Salutat Virum Nobilissimum conjux mea. Conprobo, inprimo atque id genus idia per n in Virg. Tuo V. N. An etiam in MSS. solutae orationis? quanquam hoc nihil ad metri rationem. Quodcumque et quodcunque an utrumque rectum? Extra compositionem et in ea dicitur et cum et con. An author in vetustis membranis? Ignosce quaeso, Vir Maxime, cum istiusmodi quaestiunculis molestus fio.
EPISTOLA DXXXVI. EVALDUS RULAEUS Nicolao Heinsio S. D. Vianam.
QUanquam faucium dolor, quo aliquot diebus laboravi, nondum plane resedit, etsi jam de acerbitate nonnihil remisisse videatur, medicamentumque hoc ipso die sumpsi, ut intestina purgarem, ita ut ob corporis afflictionem animo etiam non satis valeam, tamen cum cogito magnitudinem et vim tuae erga me benevolentiae, qua etiam antequam rogareris, commendandum me sumpsisti viro humanissimo et doctissimo Emerico Bigotio, ne statim Tibi gratias agerem, nec ipso morbo sum deterritus, nec singulari tuo judicio elegantiaque in scribendo, quae debent iis, qui ad Te literas mittunt, timorem incutere, ne quid incultum aut alienum a proprietate Latini sermonis scribant; ego certe non leviter commoveor, qui sciam quam nihil dignum auribus tuis afferre queam. Itaque et gratias Tibi ago, quas possim, maximas, et, si quid sit, quod Tibi hîc confectum velles, omnem meam operam industriamque Tibi defero: cum enim Tu me ornandi, commendandi, tuamque erga me voluntatem ostendendi nullum tempus praetermittis, acquum est Te etiam aliquem ex me fructum percipere, quanquam probesciam nullis meis officiis tuorum in me meritorum magnitudini aliqua ex parte responderi posse. Etsi autem in me ingenii facultas nulla sit, opum autem exigua, ita ut multum Tibi de me polliceri non possim, ea tamen in me est observantia tui, et studium gratum quid Tibi faciendi, ut diligentia et fide sperem me adsequuturum, ne ullum in me hominis, quem plane Tibi beneficiis devinxisti, officium desideres. Itaque, si quid sit, fac me ejus, quaeso, certiorern, et commendare me viris doctis pergas. Gradius ex Italia, ut accepi, Lutetiam venit, et moratur apud Menagium. Scripsi hcri ad Cl. Graevium, ut veniam a Te impetrare vellet, quod ad Te, vir nobilissime, nondum Scripseram, eas literas Boschius imprudens suis, quas ad Te dederat, incluserat, itaque, si modo ante hae Tibi tradantur, rogo, ut eas perlegas prius, ne ipse iterum forte ad Te mittat, deinde mittas ipsi, et ipse etiam meam caussam agas, ut ad tuae commendationis auctoritatem ab ipso etiam aliquod pondus accedat. Hoc autem inprimis velim, ut si quid noveris esse, aut hîc, aut aliis in regionibus, ex quo laboris et itineris maxime fructus constare mihi possit, quid
page 836, image: s836autem tu non noveris? hoc ut docere me velis. Vale, Vir humanitatis et eruditionis gloria praestantissime, et me ama. Dabam Lutetiae Parisiorum a. d. VI. Non. Octobr. CICICCLXXI.
EPISTOLA DXXXVII. EVALDUS RULAEUS Nicolao Heinsio S. D. Vianam.
PUdore suffundor, nobilissime Vir, quoties cogito, quod certe saepissime facio, tuae erga me benevolentiae et humanitatis magnitudinem, qua Tu unus effecisti, ut me suscepti in Galliam itineris non poeniteat, quod tuis beneficiis nondum ullis ipse officiis responderim: nam quanquam non is sim ego, a quo Tibi pares magnitudine aut numero fructus exspectare debeas, quod unum tamen potui, ut saltem literis Tibi gratum meum animum testarer, in hoc me intelligo non nimis fuisse diligentem, quod Te rogo, ut adscribere velis itineribus et negotiis, quibus occupatus fui. Caeterum ita, velim, existimes gratias me Tibi, quas possum, maximas agere, studiaque, observantiam, industriam, operam meam in omnibus tuis rebus semper fore paratam, gratissimumque hoc mihi fore, si illa aliqua in re tua uti velis. Omnino autem vellem posse me loca quaedam ad Te perscribere veterum auctorum MSStorum codicum ope correcta, quo et gratum Tibi facerem, et probarem constare mihi quodammodo fructus mei itineris; sed et ego tam brevi tempore vix quicquam praestare potui, et Tu is es, qui diligentissime scriptos libros pervolutasti, variantesque lectiones omnes probe cognitas et perspectas habes, ut dici Tibi nihil possit, quod novum aut inauditum Tibi accidat. Hoc autem visum est non praetermittere, quod scripserit Pater tuus, vir doctissimus, Oden Horatii, Laudabunt alii claram Rhodon, in duas dividi in duobus, quibus usus est, codicibus, alteramque Oden incipere ab illis; Albus ut obscuro, etc. itaque fieri debere censere, me hoc etiam in MSS. Thuan. aliisque deprehendisse, atque ita et in quodam veteri MSto Graevii esse memini, et in meo libro, qui cum quatuor vetustis codicibus est collatus, ita distingui in illis quatuor notari in margine libri video, ita ut de eo vix amplius dubitari sinat hic librorum scriptorum consensus. Cum autem et Justini quaedam loca, quae suspecta mihi semper fuerunt, inspexerim, eorum quaedam ad Te perscribere volui, ut aliquando, si tanti videatur, quid Tu de hisce sentias, ostendas. Lib. IX. c. 5. §. 7. et confinis domitarum gentium barbaries. Hoc nunquam placuit. MSS. Vict. et Thuan. duo habent. barbararum, alter Th. barbaria, unde aut barbariae, aut barbarie legendum sum suspicatus. Lib. XII. c. 8. in fin. in eadem reverterunt. Voss corrigit indidem, Sebis. via eadem, sed cum Thuan. unus omittat in, ita forte recte legeretur; nam via per ellipsin saepe omittitur; aut forte est aliquid, quod in Th. duobus legitur, eadem die. Lib. XV. c. 3. per immensas harenarum moles cursus comes fuit. Puto legendum, cursu: Lib. XIX. c 1. mortuorumque corpora cremare
page 837, image: s837potius etc. in MSS. Vict. et tribus Thuan. erat, mortuorum quoque, et in MSS. Vict. fuerat aliquando, vetabantur, sed mutatum erat in jubebantur, quod verbum si reducamus, rem confectam dabit, quae nunc torquet viros doctos. Lib. XXI. c. 5. Nam licet tyrannicis vitiis semper abundaret. Certe haud frustra videtur, quod in MSS. Vict. et Th. duobus legitur: Nam licet tyrannus semper viciis abundet, et in Th. tertio, tyrannis semper vicia abundent, sed correctum fuerat ab alio, ita ut esset, quemadmodum in aliis Th. et S. Vict. Plura sunt, de quibus cupide intelligerem tuum judicium, sed nec temporis angustia sinit, et vereor ne hisce jam nimium molestus Tibi fuerim. Quod si ita sit ejus veniam des quaeso. Si quid autem Tibi a me vel hîc, vel Hagae Comitis, quo proficisci intra paucos dies cogito, effectum velis, ejus me, quaeso, fac certiorem, literas autem mitte vel Harlemum, vel Hagam Comitis. Vale, Vir Nobilissime, decus et ornamentum saeculi nostri, et me ama. Optimo Graevio, ubi ita occasio ferat, meo nomine salutem aut mittas, aut dicas, rogo. Dabam Harlemi a. d. XV. Kal. Jul. CICICCLXXX.
EPISTOLA DXXXVIII. EVALDUS RULAEUS Nicolao Heinsio S. P. D. Vianam.
CUm essem Hagae Comitis, qua hodie domum redii, Leersius Bibliopola homo probus, et magis in literis nostris versatus, quam quisquam talium hominum, praesertim postquam obiit Elzevirius, retulit mihi magnam spem esse, Te adduci posse, ut illa, quae in Petronium es commentatus, in lucem edi patereris, quare, cum meum non sit ostendere Tibi homini sapientissimo, quantos ex ea re fructus possis capere, esseque Te adversus Te ipsum non solum non indulgentem, sed ne aequum quidem, quod Te defraudes ea voluptate, quam ex gloria tam praeclari operis vivus posses pereipere, quaque lenire aliquo modo molestias infirmioris tuae valetudinis posses, tantum Te oro, ut hoc doctis omnibus, omnibusque, qui a literis non abhorrent, quos hoc a Te flagitare existimare debes, largiri velis, et si ita videbitur, Leersio etiam nostro, ut ejus potissimum typis imprimatur: cui si quid in ejus libri editione aut consilio, aut opera, aut industria mea prodesse potero, id praestabo libenter quantum valetudo mea, quam quartana febris frangit, quotidie magis feret. Idem Leersius tradidit mihi literas Huetii elegantissimas et humanissimas, quas, quod adeo fideliter ad me perferendas curasti, gratias Tibi magnas ago. Petrus Petitus vir doctissimus scripsit ad me se Miscellaneas Observationes tuae fidei et curae commendasse, quare non dubito, quin et illis propediem homines humaniorum literarum amantes beabis, quod tamen ut tuis potius operibus facere velis, obsecro Te vehementer: quanquam enim meas preces pondus non magnum apud Te habere existimem, tamen Te a me rogari non inique Te ferre puto. Vale, Heinsi hominum doctissime, et me ama. Dabam Harlemi pridie Non. Decembr. CICICCLXXX.
FINIS TOMI SECUNDI.
page 838, image: s838
[gap: Errata list]