11/2008 Reinhard Gruhl
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check partially performed - no orthographical standardization
NB: Greek words may not display properly on your browser (Sgreek Greek font installation required; see http://www.silvermnt.com/fonts.htm).
image: as001
SYLLOGES EPISTOLARUM A VIRIS ILLUSTRIBUS SCRIPTARUM TOMI QUINQUE, COLLECTI ET DIGESTI PER PETRUM BURMANNUM. NOMINA EXHIBEBIT POST TOMUM QUINTUM INDEX PRIMUS. [gap: illustration] LEIDAE, Apud SAMUELEM LUCHTMANS, 1727.
image: as002
[gap: blank space]
image: as003
LECTORI BENEVOLO.
FIDEM promissam iterum solvo, et dicto tempore quintum volumen Sylloges nostrae in publicum se profert, quo huic curae et labori, utili magis, quam jucundo, terminum ponere decrevi. Licet enim non desint etiam Epistolae plurimae, quas summa cum voluptate eruditi legerent, modum tamen his deliciis statuendum esse arbitror, ne fastidium lectoribus, qui semper nova amant, suboriatur, et ipse diutius a studiis aliis distinear. Conscius quidem mihi sum meriti non exigui, quo rempublicam literariam, et si non seculi hujus, certe sequentium temporum eruditos, obligavi, quos omnes, postquam haec volumina versaverint, gratias industriae et sedulitati meae acturos esse confido. Sed simul mores hujus aevi satis perspectos habeo, ut sciam quam cito nauseare soleant ad tam delicatas epulas, nec tot ferculis sibi mensas onerari patiantur, quicumque eruditioni solidae et interioribus literis non sunt penitus initiati. Pretium etiam gravantur multi, quod crescente voluminum numero extendi nimis conqueruntur; licet, si computare velint, leve satis huic Syllogae sit statutum, et si tot in unum collectae Gazae recte aestimantur, exiguum admodum. Multos etiam reperi, qui singulorum epistolas voluminibus suis digestas et separatim editas, ut fuere Scaligeri, Grotii, Casauboni et aliorum maluissent Sed ne repetam alias saepe dicta, quam difficiles haec merx literaria typographos reperiat, omnes, credo, me melius noverunt. Sed nec ad manum fuisse videbunt tot ab uno scriptas epistolas, praeterquam a Graevio et Gronovio ad N. Heinsium, ut volumina implerent singula: quas ipse diu ante haec tempora voluissem edere, si ulla facultas apparuisset: sed expertus fui, quotiescumque virorum doctorum Epistolae fastidiosase librariorum genti, cui nihil praeter lucrum dulce est, offeruntur, eam ad ipsum Epistolarum titulum horrere, et impensas et operam praecise negare: denique Grotii, Casauboni, et aliorum his in terris editas epistolas, nec satis avide distractas, deterrere bibliopolas ab hoc scriptorum genere novimus. Videmus quidem in dies parva quaedam Epistolarum volumina in Germania produci, ut nuper quasdam
image: as004Grynaei, Buchneri, Daumii, Reinesii, Bosii, Boineburgii, Schurtzfleischii, Schubarti, Lyseri et aliorum, quae nunc primum producuntur, exisse, quasdam etiam olim editas, ut Campani, Aretini, Pici Mirandulae, Caselii et aliorum renovatas, quas omnes ego cupide coemere et etiam avide perlegere semper festino; sed non illo in pretio haberi, quo merentur doctorum virorum reliqua monumenta, experior. Et saepe, fateri enim cogimur, non ea cura et judicio tales reliquiae eduntur, quo decet, sed sordidissima charta, typis detritis et inelegantissimis, erroribus etiam vel descriptorum vel operarum foedissimis deformatae prodeunt, ita ut nulla dote tam egregiae, sed reconditae, opes commendentur. Praeterea ipsa sibi emolumenti immoderati studio obest natio libraria, quia tot numero exemplaria produnt, ut illis divendendis seculum vix sufficiat, cum si minori numero defungi vellent, ardorem ementium ipsius libri raritate et paucitate codicum inflammari viderent. Sane quamprimum deesse copiam constat, insano statim pretio et animose comparari solent. Fugat quoque lectores ab his libellis saepe obscuritas, et ignorata maxima scriptionis portio, quia vel viri, qui epistolas exararunt, vel ad quos missae fuerint, vel denique quorum mentio saepe injicitur, paucis, nec nisi doctioribus, sunt noti. Cui incommodo saepe quidem per editorum subjectas notas remedium adhibetur, sed raro ut satisfaciat eruditis. Vel enim nihil novi illinc addiscunt, vel tanta mole notarum, in primis in Germania, parvi libelli obrui solent, ut minima sui pars sit ipsum libelli argumentum. Deinde maxima, et quae vix evitari potest, labes est depravatio nominum, quibus res, loca, et praecipue homines, designata fuerunt a scribentibus. Quamvis non semper eorum, qui edunt, culpam esse, si quae inemendata producantur, experimento deprehendi. Nihil dicam de diversa scribendi ratione, quam orthographiam vocant, in nominibus propriis, quae unusquisque singulari saepe forma excudit et ex vernaculi sermonis propria forma, in Latinae elocutionis rationem transferrestudet; sed ipsa characterum et literarum elementariarum figura, quas uniuscujusque manus diversa figura ducit, saepe tum incertum me, nescio an alios, fecit, ubi nomen quoddam antea ignorum occurreret, ut centies haeserim, an non plane eam epistolae partem abjicerem potius, quam depravatum nomen exhiberem. Quod enim proverbio celebrari quotidie audimus, doctos male
image: as005literas et voces in charta ducere, id ipsis rebus didici, tot virorum doctorum manibus exaratas epistolas tractando, quae omnes, si typis committendae essent, describendae prius elegantiori dextrae deberent tradi. Sed cum hanc operam non possem mercenariis illis, quorum magna copia hodie studiosae juventutis desidiam levat, scribis locare, quia postquam id tentatssem, tam depravatas epistolas reciperem, ut iterum describendi labor juveni, si non eruditiori, saltem Latinae linguae perito, imponi deberet, faciliores discipulis quibusdam, quos aliquid profligasse in literis, et nonnullo jam harum lautitiarum studio teneri animadvertebam, describendas dare coactus fui. Quae autem difficillimo charactere exaratae desperationem rudioribus assequendi sententiam verborum injiciebant, ipse mihi sumere, et ingratissimum describendi laborem subire debui. Bona fide adfirmare possim, primorum voluminum duorum tertiam quidem me partem manu propria describere coactum fuisse, et Lipsii inexplicabiles saepe literarum ductus millies iram et indignationem meam in manum ejus festinantem provocasse: Et hanc manus suae inelegantem formam ipse saepe fatetur Lipsius, et lepidum epigramma maxime Vriendtii testatur.
Nil melis Justo, nil pejus scribit eodem,
Dissidet ingenio dextera mens calamo.
Audiit hanc litem Plantinus, et arbiter aequus
Tam grave dissidium sustulit arte typi.
Inter reliquas deprehendi etiam multas Epistolas, quae adolescentibus nullam spem se extricandi ostenderent, et quas omnes mihi desumere, nisi abjicere vellem, coactus fui. Quare ab aequitate lectoris me, si hîc aut illic aberraverit conjectura (hac enim duce caecum illud saepe decurri) nostra, veniam et indulgentiam consecuturum spero. Quam a lectoribus benignitatem facile impetraturum confido, ubi hanc, tam luculentam, tam longi laboris et molestiae fere infinitae, curam cum aliis Epistolarum, quae nuper prodierunt, editionibus comparare instituerint. Sed quodcumque fuerit, sive benigne et prolixe accipiantur hae a me in publicos usus expositae gazae; sive obtrectatorum malignitate deteratur diligentiae nostrae laus, corde durato feram, quia ex ea posteritatem nomini meo gratias dignas repensuram certo scio. Neminem enim, quotquot adhuc in hoc genere laborarunt, tam divitem, tam amplum
image: as006umquam thesaurum profudisse omnes fatebuntur, nec prolet ariorum et vulgarium magistrorum, sed principum in republica literaria virorum Epistolas, nec tamen sine delectu omnes, me protulisse sibi et toti reipublicae literariae gratulabuntur. Praesertim illi fontes et flumina nova sibi aperta esse gaudebunt, qui Historiae Literariae hodie tanto cum strepitu et ostentaione se operari jactant; et inde ingentes posthac rivos deducent, et libellis infinitis, de hujus vel illius viri docti vita, fatis et studiis, rempbulicam literariam obruent. Tot enim virorum doctorum mores, scripa, merita in rem literariam, aemulationes etiam et invidiosas obtrectationes, et alia mentium eruditarum vitia antea ignorata, unusquique hinc in suos commentarios transferre poterit, et nescio quot notas observationes et commentationes instruere. Si enim eo pede Historia Literaria, quo jam instituta fuit, progrediatur, hujus generis libellis brevi orbem literatum inundatum cerno. Quis enim non tyrocinium suum, ut in re facili et obvia, deponit in schediasmate quodam de hujus vel illius viri vita, vel scriptis, vel etiam ex hoc vel illo genere eruditorum, ut Caelibum, Praecocium, Militum, Caecorum, Nobilium, Obscurorum, Sartorum etiam, si diis placet, Sutorum, et nescio cujus sectae, vitas compilando non sibi ipso titulo satisfacit et placet. Jam ordinum Academicorum Antistites, Theologos, Jurisconsultos, Medicos, Philologos, et Philosophos, tanta ambitione unusquisque, ut huic vel illi classi aeternitatem spondeat, colligit et constipat, ut hodie ne obscurissimus quidem pagi Curio desperet memoriae perennitatem. Et quo major hujus generis librorum copia adfluat, eo quotidie affectantium similem gloriam numerus excrescit: quia pro se quisque novam eruditorum classem in censum defert. Nec Latina tantum lingua doctorum in gratiam undique vitae doctorum virorum vel novae produntur, vel veteres repetuntur, sed et vernacula, diversis formis et habitu, centies scripta et edita eruditorum acta et elogia renovantur. Sed omnia fere pudendis lapsibus et puerilibus erroribus referta ita deformantur, ut tandem quid de natalibus, muneribus, scriptis doctorum statuendum sit, omnes incerti reddamur, et novo iterum et laborioso opus sit futurum Hercule, qui omne hoc Augiae stabulum purget, Ab his reipublicae literariae hodie Lucumonibus praecipuam meriti gratiam spero, quibus aliquot libellis extrudendis
image: as007materiam uberrimam hîc praebeo, et Claramontium aliquem, aut similem Larvatum Histrionem proditurum praevideo, qui immensos de doctorum virorum vitis et factis errores cumulabit, et me etiam ignorantiae suae patronum aut testem citabit. Praemonitos tamen omnes velim, ut diligenter prius omnia viri alicujus scripta perlegant, antequam se vitam ejus digne et fideliter conscribere posse opinentur. Et fastidire etiam jam et nauseare eruditos, quotquot certe mihi audire licuit, adfirmare possum, ad longas illas et taedio plenissimas narrationes, de infantia, pueritia, scholasticis tyrociniis et. omnibus vitae actibus, qui nihil singulare docent, et quos non cum vulgari et gregario disciplinae cujuscumque studioso communes habuerit doctus et celebris Professor, aut quicumque doctrina et ingenio inter honestos hominum ordines vir excelluit. Sed mittamus hos fucos, qui apibus saepe favos suos suffurantur, et ex Vespae sententia, ex opere auctores agnoscamus. Impertum certe jam ceperam, sed gravioribus districtus curis, formatum opus nondum expolire potui, si non aliorum illustrium virorum, certe Heinsiorum vitas et merita ex his partim epistolis, partim ex aliis monumentis, conscribendi: sed majori otio hoc reservare, et si Deo vires et alacritatem mihi, vergente sensim in senectutem aetate, sufficere placuerit, diligentius elaborare decrevi. Nunc ad ipsas has epistolas, quinque voluminibus comprehensas, multa monenda et animadvertenda restarent, sed partem jam in notulis, quas hîc et illis subjeci epistolis, praecerpsi, et licet de singulis viris, quorum hîc monumenta prodo, quaedam non protrita nec vulgaria proferre possem, nunc nec vacat, nec lubet: longa enim praefatione, fastidientes jam immensam seriem et ordinem tot epistolarum, lectores fatigare consultum non duco. Vnio tamen huic, quo multi forte me proscindent, opprobrio occurrendum e re mea puto. Quod nempe plurimi opinentur defunctorum Epistolas non temere esse vulgadas, cum in illis plurima occurrant interioris vitae et domesticae acta et monumenta, quae licet familiaribus innotescere, immo ipsi ostendere et narrare amicis voluerint, tamen in vulgus et turbam exire noluerunt. Vide equidem in utramque partem multa a viris doctis disputari, quorum quidam nihil in lucem emitti, nisi quod gloriam et famam mortuorum augeat et amplificet, volunt, alii vero omnia, sine ullo discrimine e
image: as008tenebris et latebris producenda contendunt, unde non modo quales olim apparuerint in npublica luce viventes, sed etiam detracta larva, quales in pectore clausos habuerint sensus, et quem mimum egerint, elucescat. Tractaverunt hanc causam multi, et quotidianis etiam querelis, saepe sibi contrariis, impleri orbem literatum audimus. Hoc expostulante cum thesaurorum reconditorum possessore avaro et tenaci, qui reliquias prioris aevi claustris bibliothecae suase coercet, et draconis aurea custodientis mala ritu, solus divitiarum illarum aspectu fruens, curiosos omnes oculos inde arcet. Illo contra coelum et terram implorante, et injuriae et contumeliae insignis reos faciente, quicumque sagaci cura et studio monumenta quaedam literaria, et in primis epistolas indagaverit, et eas integras, omnibus partibus sinceras in vulgus proferat. Et hinc saepe mutilatas quasdam nobis, et ex editoris sententia et judicio castratas literas apponi videmus, qui insignem sibi modestiae et reverentiae erga manes eruditorum laudem arrogat. Alii contra eo nomine sibi solum placere Epistolas priorum profitentur, quia ex his, animi et sententiae verae indicibus, se ingenia, mores, studia et omnem denique vitae actum melius discere, quam ex ambitiosis elogiis, vel laudationibus funebribus, quae fere splendido et honestiorum mendaciorum filo contexuntur, perspicere gaudent. In amicorum, aut ambitiosorum adulatorum, commentariis omnes eruditos apparere viros bonos, prudentes, pios, et omni virtutum apparatu instructissimos, cum illi in primis, qui justa collegarum manibus persolvunt, eumdem suis post fata funeribus honorem sperent et sibi despondeant. Certe, si fidem veram, et simplicitatem scribentibus epistolas semper adfuisse, et amicis interna pectoris arcana se aperire voluisse fas esset credere, major illis auctoritas deberet accedere, quam ad pompam et speciem paratis laudationibus, quas plena manu saepe in vivos aut nuper mortuos profundi in orationibus, carminibus et id genus scriptis videmus. Sed ego, qui nec multum tribuere soleo humilibus et vilibus illis laudatoribus, qui quasi ex formula blanditias et publica verba cuicumque obvio dicunt, et in scriptis affectant singulares praedicandi et laudibus efferendi omnes, etiam imeritos, formulas et mellitorum verborum globos, ita nec in epistolis semper vera mentis pignora et indicia prodi existimo. Nam et ex his literis exempla colligere
image: as009liceret, unde appareret eosdem saepe ad diversos scribentes, laudare et vituperare, ut gratum accidere eadem, cui adulari et blandiri volunt, noverunt. Quare hoc solum inde pro certo posse accipi puto, ut non tam quid de aliis quis existimet, sive adulandi studio ablatus in laudes excebat, sive aemulationis, invidiae vel odii stimulis agitatus, acerbe et atrociter alicujus nomen laceret, vel obliqua oratione perstringat, ex pistolis scriptis dijudicemus, quam ut ipsum scribentis ingenium et bonos aut malos mores ex literis, si cum aliis temporis prioris monumentis conferantur, inde perspiciamus. Infinitis id documentis de plurimis, quorum literas haec Sylloge exhibet, ostendere facillimum foret. Sed unico, illustrissimo; atque exemplo docere lectorem in promtu esset, si in unum colligere vacaret elogia et immensas laudes, quibus certatim omnium rodinum, a fastigio regio ad scholastici usque pulveris humilitatem, viri cumulare Lipsium, ut principem sui non tantum aevi, sed a renatis usque literis exacti, omnium literatorum, studuerunt: nullam in hac Sylloge ad Lipsium epistolam leges, qua non exquisitissimae in eum laudes congeruntur, plures etiam invenies, quibus eum quasi deum quemdam et numen venerandum extollunt, et si non ture et vino, saltem votis et precibus supplicare non erubescunt. Ex his vero Lipsium aestimare, et virtutes ejus ex adulantium et vilium assentatorum blanditiis eximias fuisse colligere, aut de eruditione ejus ex amicorum et cultorum blandiloquentia existimare, hominis parum cauti et rerum prudentis esse arbitror. Libri, magno numero ab ipso elaborati et vulgati, satis ostendunt doctrinae copiam et ingenii vires, quibus tantam sibi per totum orbem famam paravit, ut nullum inter tot viros illustres noverim, qui vivens vidensque nominis sui celebritate majori cum jucunditate et voluptate frui potuerit. Si tamen ejus ingenium et eruditionem recte aestimare velimus, longe eum a Scaligeri, Casauboni, Salmasii, D. Heinsii, et quorumdam aliorum, meritis et doctrinae copiis abfuisse deprehendemus: Nam licet videri possit splendorem et honoris speciem dum viveret latius fudisse, posteri tamen, invidia jam omni quiescente, Heroas illos numquam aequare potuisse recte judicarunt. Astu et consilio callidissimo eas disciplinae humanioris partes elegisse Lipsium patet, quae faciliores et expositae magis, etiam rudioris turbae mentes adlicere et tenere possent, et
image: as010illis viam, nullis fere spinis et vepribus obsitam, ad studia elegantiora, et Historiae et Antiquitatum cognitionem aperiebant. Seposita enim et abjecta omni temporum doctrina, et antiquissimorum seculorum tenebris evitatis, Graecae etiam et aliarum linguarum studiis vel neglectis, vel leviter delibatis, Eloquentiae et Poetices laude vel contemta, vel novo dicendi genere corrupta, congerebat sibi ex quotidiano usu tritis auctoribus, lautam satis et promptam suppellectilem et apparatum; et in primis e Romanae reipublicae institutis et moribus ea arripiebat argumenta, quae leviter etiam tinctis doctrina arridere posse sentiebat. Instituerat enim magnum opus, cujus omnia fere ejus, quae habemus de antiquitatibus volumina, partes quaedam erant, quod Facem Historicam appellare consueverat, qua res sacras, civiles et militares totius reipublicae cum pompa quadam et certo ordine digestas illustrare constituerat. Quod genus scriptorum, blando quodam lenocinio se commendare, et semper adlicere emptores, et lectores detinere solet; cum omnium rerum rudes esse debeant, qui talia non intelligere, et ad usus suos transferre possint. Ad colligenda vero talia, et apto quodam ordine digerenda, licet mediocri tantum ingenio et communi industria opus sit; compertum tamen est, collectanea et id genus ex antiquitate congestas farreagines auctori praesens fere semper laboris pretium persolvere. Sed facile quoque partum illud decus exikescerem ubi novus postea in hoc stadio decurrere instituit Athleta, et inventis et observatis aliorum aliquid, addere et superstruere novit, experiendo didicimus. Nam omnes fere antiquitatum, quas tractavit, Lipsius, partes ab infinitis deinde retractatae, et majori cura et studio, ut fieri solet, excultae, effecerunt, ut Lipsiana scripta hodie non ea dignitate et pretio habeantur, quo olim. Casauboni, et alii quos dixi, haec ut inferiora et vix cura sua digna despicientes, omnes ingenii vires et doctrinae variae copias ad talia elaboranda et memoriae prodenda contulerunt; quae vel nemo, vel paucissimi, quos aequus Jupiter amaret, felicius invenirent, vel uberius amplificarent. Hîc et illic quidem tantos Heroas lapsos esse, homines enim erant, constat: sed si universa eorum opera et conatus spectemus, semper sacer quidam legentium animos invadit horror, qui nec admirari satis umquam desinunt, unde per breve illud vitae humanae spatium, tantas sibi
image: as011opes et divitias parare, et non modo tot partes diversas studii literarii attingere, sed excolere et illustrare potuerint. Lipsium et similes antiquarios aequandi, immo vincendi, si modo laborem et industriam quis intendere velit, nulla aliquem desperatio, credo, umquam incessit; sed divina illa et populo erepta ingenia Scaligerorum, Heinsiorum etc, et mentes illas omni doctrinarum cultu expolitas, vel longo ex intervallo assequendi spem qui concipere audeat, hunc favens et benignum ab ipsis natalibus numen respexisse debuit, et non modo nascenti bonam et sanam mentem inseruisse, sed ab ipsa pueritia ad aetatis ultimos articulos, firmum ad continuos labores sine ulla remissione exhauriendos, corpus felicissimae animae accommodasse. Jam Eloquentiae et Poeticae artis facultas et copia, quae jure semper mentis humanae et omnium studiorum consummatio habitae fuerunt, quam defuerint Lipsio, et quam desperatio illustres sui aevi Oratores et Poetas aequandi, a via regia et augusta, ad horridas et spinosas eum semitas deduxerit, nemini hodie est ignotum. Et haec sola ratio fuisse videtur, cur, quum juvenis tentasset summorum virorum vestigia premere, et tyrocinia studiorum in Criticis et commentariis in Tacitum et Vellejum deposuisset, et primordia famae satis feliciter auspicatus esset, cum tamen a viris doctis, quos paucos, sed excellentes ea dabat aetas, non eo applausu exciperentur, quo speraverat, deinceps ad aliud studiorum genus non modo deflexerit, sed alieniorem se a Criticis porfessus praecipuam ex antiquitatum illustratione famam petierit: immo, etiam ut haec famae damna pensaret, morum et vitae severioris famam adfectans ad sapientiae horridae, et Stoicorum aemulae professionem se conferre coeperit. Et hinc, ut callidus et gloriae semper singularis appetens erat, duplicem ad se redundaturum fructum videbat. Posteritati satis suam commendasse doctrinam criticis conatibus, et eruditis sane in Tacitum commentariis credebat, cum illa Lipsianae eruditionis monumenta suum semper pretium sint servatura: vivus autem ampliori gloria fruit, et per ora hominum ferri nomen suum sperabat, si ad antiquitatis non reconditae et abstrusae, sed facilioris et cuicumque expositae illustrationem labores suos transferret. Orationes vero et carmina vel nulla ipse prodidit, vel si qua amicorum studio in vulgus edita fuere, tantum abest ut ejus famam auxerint, ut potius eum ad infimam eruditorum in
image: as012hoc scriptionis genere classem detruserint. Ex epistolis vero, quarum magnam vim vivus edidit, cum singulare quoddam dictionis genus adfectaret, dum viveret famam satis insignem fuit consecutus, sed cum multae solis verborum honoribus, et adfectatae cujusdam sapientiae ostentatione absolvantur, et stili Lipsiani aemulatio statim omnis conciderit, solae fere sunt, quae inter opera Lipsiana neglectae hodie jacere et a paucissimis legi solent. Nam cum nemo epistolas illas stili sui poliendi caussa nunc legat, sed tantum ut Lipsius et aliorum virorum illustrium interiorem vitam et facta singularia, aut capita quaedam eruditionis tractata inde discat, et Lipsius studiose eas tantum ediderit epistolas, quae famae suae prodesse, et gloriam augere possint, nihil mirrum, si parum cupide ad eas evolvendas viri docti hodie accedant. Cum vero in omni Lipsii vita, nihil magis celebrari soleat, et famam dedecoraverit, quam fuga ejus ex Batavorum Academia, unde apparuit, illum numquam vera fide ad puriora sacra se contulisse, sed histrionicam semper vitam egisse, tentavit omnia simulatae religionis vestigia delere. Sed cum illa tamen in tot epistolis expressa legerentur, nos eas consecuti nunc quoque ea exhibere non inutile nec injucundum esse existimavimus. Nam si quis de Lipsii virtutibus, pietatis cultu, moribus compositis, et reliquis animi dotibus, ex ipsius praedicatioue et scriptis, aut ex amicorum laudibus et blanditiis judicare vellet, ne ille insigniter falleretur. Legat potius has a nobis nunc publiciatas Epistolas, et quas ipse auctor consulto suppressit, in quibus nudum saepe et omnibus simulationis integumentis evolutum animum perspiciet, et magnum illum Lipsium, tot encomiis et laudibus, quae in unum illum prae ceteris ambitiose satis ab ejus admiratoribus fuere congestae, celebratum, per omnem vitam Histrioniam egisse deprehendet. Qui sibi Catonis aut potius Senecae, turpissimi sub Philolsophi nomine nebulonis, personam induens nihil fere gravitatis aut constantiae, quam tanta cum pompa commendadat, hîc exhibebit: sed virum, qui de religione nihil vel decernebat certi, vel ad quamcumque auram animum mutabat, et desultoriam, et ex rerum etiam publicarum vicissitudinibus et conversionibus incertam et suspensam, mentem vertebat. Videbis adolescentem, a Jesuitis formaturm, oberrare extra patriam, quae intestinis agitata motibus dubium animum ejus versabat, cui se adplicaret parti. Miraberis eum patria profugum, mox ex Italia
image: as013et contubernio Perrenoti, et quotidiana cum Romanis praesulibus consuetudine, in Saxoniam concedere, et ad Protestantium castra transfugam, cerimonias, quas mente detestabatur, publice profiteri, hinc frivolas ob caussas redire ad Brabantos suos et Catholicos; inde iterum velut tempestate ejectum se ad Batavos, quorum res superiores videbat, contulisse, et unicum simulandi et dissimulandi artificem, tam vafre simplicibus et bonis, ut ipse vocabat, popularibus nostris, se venditasse externa illa probitatis et severitatis antiquae specie, ut quoad cum illis vixerit, summae esset admirationi. Et cum jam Anno 1586. sub specie valetudinis vacillantis curandae, evadere tentasset, ex Oldenburgensi agro, metu militum vias infestantium, reducem, ita nostris imposuisse, ut ipsi Theologi de constituendis novis sacris consilia cum illo conferre juberentur, et ex omnibus Academiaes Batavae Professoribus, unus legeretur, qui de disciplina et gubernatione Ecclesiarum ad certam formulam adstringenda publice adhiberetur. In quibus omnibus tam dextre partes suas egit, ut religioni, quam omni opere eversam videre optaret, prae ceteris viris doctis favere videretur. Tandem videbis diffisum rebus Batavorum et cum edito de una religione libro, cordatis suspectus esse coepisset, iter ad Spadanas aquas praetexuisse, et ad repudiata jam bis et ejurata Papisticia sacra et antiquos mores, (quo symbolo avitam erga superstitionem animum significasse puto) revolutum, et Moguntiae clam sacramento dixisse Jesuitis, et deinde Coloniae et Leodici publice in coetum Romanensium receptum, omnes deinde eruditionis et ingenii vires, Lojolitarum imperio et dictatis subjecisse. Libertate, qua per Batavos fortiter et feliciter asserta, summa cum tranquillitate frui potuisset, ita excidisse miraberis, ut calamum suum, postea Idolo Hallensi consecratum, et os et mentem omnem, dominis impotentibus in perpetuam servitutem addiceret. Diffidentes enim levissimo ejus ingenio Jesuitae, et pulchre callentes, illum non amore veritatis aut pietatis studio toties sacra mutasse, sed ex eventu rerum suspensam semper mentem gerere, et nunc sollicitudine et metu malorum et periculorum, quae imminere Batavis vaticinabatur, transfugisse, tam duris et artis compedibus hunc desultorem alligabant, ut postea, si vellet iterum poenitentiam agere, a nemine reciperetur. Hinc fatigatus molestissimis Jesuitarum expostulationibus, libros primum
image: as014de Cruce emittit, quibus se probaturum vera fide a purioribus sacris descivisse frustra sperabat. Sed cum in illis desiderarent aperta magis impii cultus et venerationis erga vile lignum nefandae argumenta Lojolitae, tamdiu obtundunt et enecant miserum mancipium, donec, post habitam, sed studiose suppressam, de Laudibus Mariae Leodici Orationem, cogunt eum delirare et desipere, et Hallense et Sichemense Idolum nugacissimis et falsis miraculorum narrationibus ornare: et ita simul omnia prioris eruditionis et ingenii decora et palmas degenerare. Quod vero tantae fatuitatis, et anilis superstitionis praemium? Idem fere, quod omnibus bonae mentis et purioris religionis desertoribus contigit, vilitas, contemtus, quotidianae de sincera ejus poenitentia suspiciones, maligna necessa riorum praebitio, et tandem, cum tenuissima mercede, in ergastulo Lovaniensi conclusio, ex quo, perpetuo stigmate notatus transfuga, ne iterum evaderet omni providentia cavent. Quas non querelas, quas non de contumeliis sibi praeter meritum illatis expostulationes, ad ultima Lovaniensis scholae subsellia detrusus Lipsius, pectore suo in his epistolis evolvit? Quam supplex, quam humilis, ille a tot regibus, et civitatibus invitatus, et amplissimis praemiis et annuis evocatus Lipsius, nunc glebae Brabanticae adscriptus, adulatur domus Austriacae ministris et servis, et augur ridiculus et vanus de futura gentis illius potentia hariolari non erubescit? Quam metu, ne de fuga suspicionem moveret, in Batavos, et omnes, qui Tyrannidi Romanae animose repugnabant, convicia etiam evomit? sed si interiorem ejus ex his epistolis animum inspicias, videbis, Principem illum modo florentissimae Academiae Batavae et insigne lumen, in scamnis extremis Lovanii cum gemitu sedentem, pudore et aegritudine confusum, et ut famem a labris abigeret, sexcentorum florenorum stipendio auctoratum, eoque etiam maligne soluto, ad Ludimagistri humilitatem se demittere; et in contubernium mreceptis discipulis, omnem se perdidisse vitae tranquillitatem, miseris modis querentem. Licet enim saepe Stoicum quoddam prae se ferat in epistolis plurimis pectoris robur, erumpunt tamen, vel mediocri viro, nedum sapientiam tam austeram professo, indignae voces et questus, et torquent inquietam mentem felices Batavorum res, et in dies se magis magisque stabiliens libertas; quam ne temere fugisse videri vellet, eversam videre gestit. Haec et plura alia, mentis variae et levis
image: as015indicia, olim non nisi suspicionibus, et obscuris indiciis collecta, et a Cl. Sagittario in Lipsio Proteo sagaciter etiam investigara, plena luce his in postumis Lipsii epistolis se produnt. Sed desino, cum in uno hoc viro aperiendo et de ingenio ejus recte existimando quantum conferant Epistolae ab ipso exaratae satis manifesto appareat. Vnde vero contigerit ut hae, quas et ipse Lipsius abolendas voluntatis suae supremae arbitris mandaverat, et quas minime rei Catholicae conducebat publicari, ad nos pervenerint, ignorare me fateor. In Zulichemiana Bibliotheca diu latuere, ex qua et Casaubonianas quasdam et Scaligeranas depromtas fuisse notum est dudum, et nunc etiam patet ex Epist. XV. Graevii ad Heinsium, et Velserianis epistolis ab Arnoldo editis, Quo vero casu eas Ill. Zulichemius sit consecutus plane nescio. Sed cum suppellex Zulichemiana nuper venderetur, ex illa me auctore, illustres Academiae Batavae Curatores et Amplissimi Vrbis Leidae Consules, cum plurimis aliis Lipsianis reliquiis, tria epistolarum Lipsianarum volumina Bibliothecae suae ornadae comparari jusserunt. Quae cum ego, et infestas saepe eruditorum relictis scriptis manus, et ignem evasisse gauderem, non quievi, donec egregium hoc, et omnibus, qui Jesuitarum aut Monachorum illecebris sollicitari se vident, inspiciendum exemplum praeberetur, quo deterreri possent, ne se ad illorum greges adjungant, apud quos nihil nisi durissima servitus, famae pristinae dedecoratio, et perpetui mentis male sibi consciae cruciatus sperari possunt. De aliis vero viris summis, quorum hac in Sylloge Epistolae exhibentur, plura observare quoque facile foret, et de Salmasio praesertim, et ejus moribus, eruditione, vita privata, litibus, quas cum omnibus fere sui seculi viris eruditis, sed praecipue cum Heinsiis et Vossio exercuit, plura afferre in promtu esset, unde lectores discerent, quanta lux Historiae literariae ex his monumentis affundi, quanta etiam eruditioni verae et solidae adjumenta hinc parare eruditior possit. Sed cum plura in notis hîc et solidae adjumenta hinc parare eruditior possit. Sed cum plura in notis hîc et illic adpositis jam monuerim, malo hanc voluptatem integram studiosis harum rerum relinquere, qui pro se quisque deprehendisse se quaedam ante incognita gaudebunt. Nicolaum tamen Heinsium, cujus epistolae cum ad omnes seculi sui viros illustres et celebres, eorumque ad eum scriptae, maximam hujus. Sylloges partem efficiant, praeterire silentio nequeo. Summi hujus Poetae, et Poetarum interpretis et
image: as016sospitatoris merita multorum quidem laudibus sunt celebrata, sed major certe, quam adhuc habitus fuit, ex his Epistolis apparebit; ubi ab ipsas pueritia, quam Daniel, consummatae eruditionis et divini ingenii vir formaverat, industriam et diligentiam, erga omnes eruditionis fama florentes, sed in primis erga usu et amicitia conjunctos fidem et comitatem, adjuvandi aliorum conatus, et rempublicam literariam novis quotidie libris et divitiis ornandi indefessum ardorem te studium, omnia denique, quae eruditionis variae copiam, dictionis elegantiam et venustatem in ullo umquam conspicua secere erudito viro, ingenii politi, humani et officiosi decora et ornamenta, perspexerit lector diligens et intelligens. Super alias vero dotes, quibus eminuit, mecum numquam satis admirari orbis eruditus poterit, integritatem illam et innocentiam singularem, qua in corruptissima illa et impia Christinae, Reginae Sueciae, aula et comitatu, inter tot blandientis fortunae illecebras, contagionem ad se transire non siverit. Cinctum quotidie tot sceleratissimis Mezentiis, et vilissimis Reginae adulatoribus et spoliaoribus, linguam, manum et mentem puram servasse miraculo erit: et licet toties promissa falleret Christina, et maligne pecuniam, quae ad mandata itinera obeunda, et conquirendam librariam et antiquariam supellectilem ipsi condicta fuerat, subministraret, semper tamen fidem et sedulitatem sine exemplo summam, cum maxima etiam rei familiaris jactura, praestitisse, aeterna Heinsianae probitatis monumenta docebunt. Sed mecum dolebunt simul omnes eruditionis et elegantiae literariae cultores, tantum virum, optimam aetatis partem, quam majori cum literarum emolumento, in otio eridotp. vel Academica provincia administranda potuisset exigere, in inutili tam ingratae Feminae ministerio perdidisse. Aeternis opprobriis memoriam perfidae Reginae onerabunt omnes eruditi, per quam non steterit, quo minus ad inopiam et mendicitatem optimus et doctissimus Heinsius detruderetur. Sed contra has omnes novercantis fortunae injurias mirabitur posteritas invictum ejus pectus, et tenacem justi et decori animum, quo non tantum generose decoxit tot contumelias et iniquitates, sed adversitates omnes, et praecipuam, quam ex lubrico adolescentiae contraxerat sibi, incommditatem, tam egregia constantia et virtute, superavit, ut maluerit etiam splendido et lucroso apud Amstelaedamios munere se abdicare, et parte
image: as017etiam imminuti jam, per Christinae duritatem, patrimonii multari, quam in matrimonium recipere notae impudicitiae prostibulum, et quae ut Heinsium litibus et calumniis opprimeret, potentibus etiam ejus inimicis se substernebat. Illuserat illa ejus simplicitati, et meretriciis illecebirs, dumin Sirenarum illo luxurioso domicilio et lustro moraretur, incautum illaqueaverat. Sed mox resipiscens, et dedecoris admissi poenitentiam probans, omnia facere, quam subire contubernium famosissimae lupae, perpetuamque infamiam detrimento pecuniae, et graviori, quam jus erat, poena vitae secuturae honestatem et tranquillitatem redimere maluit, quam lenocinium profitendo facilius et lautius vivendi conditionem amplecti. Quae animi magnitudo et pertinzax honesti et decori propositum eo laudabiliora ad posteros debent prodi, quia summos saepe viros, et sanctitatem insignem profitentes, ad hos scopulos impegisse, et non tantum incautae adolescentiae suae illudi passos, sed in impudicarum amplexibus consenuisse summa cum infamia, saepe vidimus. Heinsius vero improles decedere, et in nse celebre illud Heinsiorum nomen finiri, quam per vulgo quaesitos propagari maluit. Ex hujus viri summi scriniis, (quae jam toties insignibus rempublicam literariam gazis ditarunt) deprompsi maximam hujus Sylloges partem, et tot insignia seculi proximi monumenta, quae nisi ego ab interitu vindicassem, aeternis damnatae tenebris, interiissent. Nam cum olim Heredes Heinsiani omnes, quae in bibliotheca Heinsii reperirentur, epistolas Cl. Graevio tradidissent, qui in se susceperat Heinsiorum vitas et acta scripto consignare, et ego eas, dum cum optimo Drakenborchio librorum Graevianorum catalogum conficerem, reperirem, injecta manu ab heredibus Graevii vindicavi, quae, nisi prohibuissem, omnes cum reliqua supellectile libraria in Germaniam fuissent transportatae. Soli itaque mihi jus esse factum credidi hos thesauros, mea cura et diligentia servatos, cum publico communicandi, qui ut gratiores etiam exirent, multas praeterea adjeci, quos Academiae nostrae Bibliotheca, ex Bonaventurae Vulcanii et aliorum illustrium virorum reliquiis, servabat. Aliquae etiam accessere mihi a viris egregiis suppeditatae, ut a J. Fr. Gronovio ad Salmasium exaratae, quas in Regia Lutetiae Bibliotheca repositas, ad me descriptas transmiserunt viri eruditione hodie inter populares suos eximii, et officiis
image: as018erga me et omnes literarum cultores consicui, Franciscus Sallierius et Claudius Sevinus, ut ad ipsas epistolas grata cum animi testificatione monui. Ex Nicolai Blanckardi, avi sui reliqua supellectile insignes etiam quasdam suppeditavit ejus nepos Guilielmus Blanckardus, nostrae olim disciplinae alumnus egregius, nunc Dicasterii Vianensis judex meritissimus. Multos etiam per omnem vitam collectas ipse possidebam, quas, nescio nunc fere quibus modis, consecutus, hac occasione publicandas existimavi. Fama vero hujus Sylloges evulgandae per Europam dilata, magno numero undique offerebantur superstites in publicis bibliothecis, et privatorum supellectile, doctorum virorum epistolae, quas inseri huic operi viri, humanitate et officiis laudabiles, cupiebant. Sed cum copia jam superesset, gratias illorum liberalitati agere coactus, illas publicandi provinciam libens aliis relinquere malebam, cum defessus jam molesto hoc congerendi et disponendi labore quam primum defungi festinarem. Hoc vero in primis cavere volui, ne antea editae epistolae hoc in opere iterum exhiberentur, et ut ex immensa multitudine eas tantum seligerem, quae vel dictionis elegantia, et lepore, argumenti dignitate, et doctrinae suavitate lectores delectare et juvare possent. Quare ex Lipsianis infinitas etiam neglexi, quae nihil exquisiti, aut quod scire intererat, continerent, et si plures ad unum dignitate et eruditione insignem virum scriptas, aut a viro primario et illustri ad Lipsium missas reperirem, unam tantum aut alteram eligebam, unde ejus viri scribendi ratio, et cum Lipsio usus et familiaritas innotesceret. Non tamen mihi id felicitatis obtigisse credo, ut in tanta copia et numero, licet omnem diligentiam adhibuerim, et quotquot nancisci potuerim, editas Epistolas undique collegerim, non una et altera irrep serit Epistola, quae jam olim lucem aspexerit. Nesciebam sane, dum primum concinnarem tomum, jam Anno 1649. a Cl. Boxhornio publicatas esse quasdam a Lipsio ad virum amplissimum Theodorum Leeuwium scriptas epistolas. Sed postea casu incidens in Epistolam Richteri ad Arnoldum pag. 476. Epistolarum Richterianarum, discebam illas Leidae typis descriptas fuisse. Quas cum diu frustra quaesissem, nuper in auctione quadam exiguum admodum libellum, et qui tenuitati suae debet, quod rarissime conspiciatur, nactus, vidi plures etiam exhiberi, quam in nostra Sylloge Epistolas, et in quibusdam etiam verbis paulum discrepare. Quare dum
image: as019ipsas Lipsii manu exaratas recognosco, vidi omnes mihi fuisse ad manum, sed quasdam consilio a me, quod nihil digni argumenti continerent, omissas. editas vero a me ex Lipsii codice exactissime expressas. In multis etiam olim editis a Lipsio deprehendi, quasdam ab autographis leviter differre, quia cum Lipsius duobus exemplis literas scriberet, et in ultima, quae ex manu ejus exibat, epistola quaedam mutare, et aliquando etiam verba aliquot aut etiam periodos adjicere solebat. Quare si quis me eo nomine, quasi recoctam cramben apponerem, criminari vellet, sciat, si jam libelli ab ipso operis initio istius rari et fugitivi copia fuisset, nihilo secius me illas epistolas editurum fuisse. Deinde didici etiam alios Lipsii epistolas se possidere jactasse, inter quos, Joachimus Morsius, cujus et Heinsius meminit Epist. XIX. ad Gronovium, offerebat olim Joh. Is Poutano edendas quasdam Lipsii epistolas, in epistola, quam edidit Ant. Matthaeus Syllog. n. LXVI. quae cum scripta sit Anno 1628. videtur Morsius excitatus fuisse editione Lipsianarum Epistolarum a Poutano Anno. 1621. curata. Petrum etiam Bertium multas habuisse Lipsii epistolas, et edendi consilium cepisse docet Grotii epistola ad D. Heinsium in hujus Sylloges Tom. II. n. 162. quas prodiisse nescio. Dubitavi etiam diu, an ex prima editione centuriae primae epistolas, quas in sequentibus omisit Lipsius, repeterem, licet eas in Offenbachiensi Anno 1610. epistolarum Lipsianarum editione exhibitas esse nossem. Nam et rarissime libellus ille hodie conspicitur, et astudiosis librariae supellectilis grandi pretio parari solet: sed cum tamen exstent illi libelli, et mihi magna satis superesset copia, nolui malignis occasionem detrectandi praebere, quasi augendae moli per editarum etiam epistolarum numerum studuissem. Quare omnibus, quos hae literariae deliciae juvant, auctor essem, ut et centuriae primae editionem Plantinianam Anno 1586. et Decades illas sex praetermissarum epistolarum Offenbachii Anno 1610. editas, quaerendo investigent. In digerendis epistolis licet summo studio annisus fuerim siriem temporis servare, ita ut prima uniuscujusque viri docti epistola notam temporis exhiberet, quod ex praecedentibus epistolis primae proximum fuit, me non aliquando errasse confidere non audeo. Vix enim inter tot dissolutas, et quae, dum maxime calerent typi, describebantur singulis foliis, epistolarum schedas, caveri poterat, ne una vel altera locum suum amitteret. Sic postea
image: as020vidi Joh. Caselii Epistolam, quae tom. I. pag. 126. legitur, nescio quo casu, iterum exhiberi. pag. 450. Balthalaris Moreti Epistolam Tom.. II. pag. 166. divulsam a reliquis ejusdem epistolis, Tom, I. pag. 738. aliis adjungere institutum meum exigebat. Inter duas. Bollandi epistolas perperam interjectas J. Walli epistolas fuisse Tom. II. 777. postea animadverti. Quasdam etiam, quae me fugerunt, hîc et illic. reperiri potuisse epistolas, quae in alterius argumenti libris latent. non diffiteor, quae vel ejusdem viri epistolis debuissent subjici, licet editae alibi, sed ubi nemo eas quaeret, feissent, vel certe in notis moneri lectorem, eas alibi exstare. Sic sero vidi Lernutii epistolam a Cl. Crenio editam Tom. VIII. Animadv. p. 25. quae apte potuisset poni post Tom. I. Epist. XI., nam dubito, an nota temporis, quae ibi 22. Febr. 1564. exhibetur, non mutari debeat in 1584. Et forte plures per diligentissimi Crenii, et aliorum etiam libros sparsae, leguntur, quas utile fuisset repeti. Sed quis Omnibus bis curis sufficit? et tot distractus, quibus ego, diversis negotiis. ad singula ita intendere mentem potest, ut nusquam labatur? Quare si qua alia a me admissa diligens Lector deprehendat, ut aequ bonique consulat magno opere oro quaesoque, et ut cogitet precor, quanti laboris et molestiae fuerit tot epistolas, disjectas, confusas, difficillimas lectu, chartae saepe bibulae, saepe exesae et corruptae inscriptasprius diligenter legere, mox aut describere, aut desceribendas aliis datas relegere, deinde digerere et typis ita paratas openis tradere, ut certo ordine et modo omnia rite administrentur. Haecque omnia a me uno, homine aliis in rebus occupatissimo, et qui intermittere saepe labores. et arcum, ne rumpatur, retendere soleo, saepe etiam ab opere quod sub manu est, ad longo diversum retractus. ubi deinde relictum reviso, vix ita prior is instituti vestigia. relegere possim. quin quorumdam oblitus, offendam. Gratias pottus, Lector atque et benevole, age, et gratulare felicitati meae, quod in quinque his voluminibus, non tenuibus et exiguis, tam pauca perperam administrata reperias, et sicubi operas etiam aberrasse deprehendas, miseresce potius nostri, qui ad ingratissimum, et ergastulo fere parem, emendandi specimina Typographica laborem damnatus trahor, quam irasci velis. si forte et mea culpa mendae aliquid tam pulchro corpori insederit. Imploravi etiam, ne moroso lectori bilis moveretur, amicorum operam, qui, antequam singula volumina exirent,
image: as021diligenter quaerendo investigarent mendas operarum, quas non omnes, sed non nisi quae sententiam turbarent, a me et illis in unum collectas, unicuique tomo subjeci, ne mihi, minus perspicaci mendarum emendatori, adscriberentur. Potuissem callidum et prudens eorum consilium et institutum sequi, qui libris a se editis, nullum erratorum indicem subjiciunt, licet saepe inemendatissimi prodeant, sed malui aliorum labori subvenire, et inservire lectorum commodis, quam meo parcere pudori. Sed jam praefandi quoque taedium mihi subrepit. et licet multa adhuc de quibusdam epistolis, et Scriptorum etiam meritis, et actis. quorum in his literis mentio vel apertior vel obscurior fit. dici possent, quorum tunc non memineram, cum in ipso operis cursu. notulas parvas adscriberem, vel quae postea didici, finem tamen facere cogunt, quae me alio vocant, non minores de Ovidio, et Phaedro, qui jam carceres mordent, e manu mittendis. curae. Hoc unum etiam scias Lector, ut in omnibus, quae ab initio pollicitus fuit, noster fidem singularem praestitit Luchtmannus, ita in primis cavit, ne praeter illa, quae viris egregiis, et qui studium meum bene merendi de republica adjuvare, et ipsas impensas repraesentare voluerunt, addicta fuere exemplaria, quaedam super numerum excuderentur, qui ut ab omnibus iniri posset, Indicem omnium, qui nomen dederunt, subjici huic praefationi curavit, ex quo apparebit, vix quadringenta exemplaria descripta fuisse. quorum paucitas, quin brevi operis hujus pretium intendat, vix dubitamus. Si vero nomen alicujus in praefationi subjeccto indice non conspiciatur, aut in eo exhibendo forte leviter fuerit erratum, omnem adscribat librariis culpam, qui ad nos nomina transmittere vel neglexerunt, vel perperam expresserunt.
Vale, et fave. Leidae Kal. Decemb. CICICCCXXVI.
image: as022
INDEX. VIRORUM, INSIGNIUM, ET CLARORUM, Qui impensis huic Syllogae repraesentandis nomen dederunt.
AA, Janssoons vander, Abresch, Fredericus Ludovicus, Rector Gymnasii Medioburgensis.
Ackersloot, Jacobus, in Curia Hollandiae Judex.
Albinus, Bernardus Siegfridus, Medicinae Professor in Academia Batava.
Alphen G. F., Heres Danielis,
Alphen, Hieronymus van, Profeslor Theologiae. Ultraject.
Annendal, Marchio de, Ch. Maj.
Arentzenius, Henricus,
--- Johannes,
Arnoldi, Arnoldus,
BAkker Janz., Cornelius, J. U. D.
--- Leonardus,
Banchem, Nicolaus van, Consul Urbis Leidae.
Barbyrac, Joannes, Professor Groningae.
Bassecour, Jacobus dela, J. U. D.
Basnage.
Beels, Leonardus, V. D. M. Amstel. 3
Beman, Adrianus, 2
Beman, Jan Daniel,
Benthem, G. W. van, Senator Neomagensis.
Bergen, Nicolaus van, Senator Harlemensis. Ch. Maj.
Bergerink, Gerardus, J. U. D. Ch. Maj.
Bertoni.
Beukelman, R.,
Bischoff, Johannes Jacobus, 5
Blanckaart, Wilhelmus, J. U. D. in dicasterio Vianensi Judex.
Blek, Wiebe, 5
Boddart, Petrus, J. U. D. Consul Medioburgensis.
Boddens, Abrahamus,
Boerhave, Hermanus, Medicinae Professor in Academia Batava.
Bongaert, Christianus, Senator Ultrajectensis.
Boom, Janus,
Borsele, Adrianus, D. de Geldermalsen.
Borsele vander Hoog.
Boscheiden, Adrianus van, V. D. M. Leidensis.
Braam, R.,
Braams, Johannes, idem Ch. Maj.
Brakonier, Abraham Josus, V. D. M. Ultrajecti.
Brantzeu, Henricus, Consul Arhemensis.
Brenckman, Henricus, J. U. D.
Broederlet, Jacobus, 3
Brock, Joannes vanden, Professor Juris Amstelaedamensis.
Brouwer, Johannes, J. U. Stud.
Brunel, Petrus,
Buning, Corn. Abrahamus,
Burg, Jan vander, J. U. D. Ch. Maj.
Bynckershoek, Cornelius, Praeses supremi Hollandiae et Zelandiae tribunalis.
CAmbier, Henricus, Cannegieter, H, Professor et Rector Arnhemensis.
Canzius, Johannes Petrus, V. D. M. Amstelodamensis.
Chambers, Guilielmus,
Chion.
Citters, Wilhelmus van, Consul Medioburgensis. Ch. Maj.
Commelin, Casparus, M. D.
Coup, Petrus du,
Cram, Baro van,
Cunaeus, Jacobus Adrianus, In curia Brabantiae Judex.
DAmme, Daniel van, Dati, Carolus, Patricius Florentinus.
Dibbezius, Henricus, V. D. M. Leidensis.
Ditelaar, Petrus, U. D. M.
Doicio, Mr. Jacobus,
Drakenborch, Arnoldus van, Profeslor Historiarum etc. Ultrajecti.
Dreux.
Dukerus, Car. Adreas, Professor Historiarum etc. Ultrajecti.
Dykhuysen, Andreas, Ch. Maj.
ECK, L. van, in curia Gelriae Judex, et consul Arnhemensis.
Eck, Cornelius van, Professor Juris Ultrajecti.
Ens, Johannes, Professor Theologiae Ultrajecti.
Erpecum, van, Fisci Advocatus
Eugenius, Sabaudiae Princeps.
FAbricius, Albertus, Ordinibus Holandiae ab actis. Ch. Maj.
Fabricius, Franciscus, S. S. Theologiae Professor in Academia Batava.
Fagel, Franciscus, Ordinum Foederati Belgii Graphiarius. Ch. Maj.
--- Cornelius Gerardus, Judex in curia Hollandiae.
Felginer, Theodorus Christophorus, 4
Flenderus, Conrector Zutphanensis.
Foreest. J. U. D.
Fritsch, Thomas, 16
GAllieris, Ordinum Foederati Belgii Legatus ad Comitia Imperii Germanici.
Geerling, Jeremas, S. S. Th. Stud.
Gleditsch, Johannes Fredericus, 16
Goedval, Daniel, 6
Goris, Theodori Hetedes, 3
Goslinga, Sicco van, ad Ordines
image: as023Foederati Belgii legatus. 3
Gram, Professor Coppenhagae.
Graafland, Joan, J. U. D.
s Gravezande, Wilhelmus Jacobus, Philosophiae Professor in Academia Batava.
Gumpwiz et Reytlinger. 2 Ch. Maj.
Gys, Pieter, J. U. D. Senator Leidensis.
H. R. Ch. Maj.
H. H. R.
Haak, Didericus,
Haasbaert, Martinus,
Haegen, Johannes vander, V. D. M. Amstelodamensis.
Haes, de,
Haganaeus, Adolphus, J. U. D.
Hagelis, Johannes, V. D. M. Amstelodamensis.
Halma, Hendricus, z idem Ch. Maj.
Hamilton, Joban,
Hardenbroek, Jacob van, Arcis Loevesteinii praefectus Ch. Maj.
Harkenroth, Isbrandus, V. D. M. Hindloopensis.
Harn, Johannes van, Consul Arnhemensis.
Haverkamp, Zigebertus, Historiarum et Graecae linguae Professor in Academia Batava.
Hay, Med. Doctor.
Hesselius, Franciscus,
Hoeke, Henricus van, 3 idem Ch. Maj.
Hollebeek Jof F., Petrus, U. D. M. Campensis.
Honert, Hermanus vanden, J. V. D. Consul Dordracensis et Academiae Batavae Curator.
Honert, Taco Hajo vanden, S. S. Theologiae Professor, in Academia Batava.
Hondt, Pieter de, 5 idem 4 Ch. Maj.
Honore et Chatelain.
Hoogstraaten, David van, M. D.
Hoop, Franciscus vander, in suprema Hollandiae curia Judex. Ch. Maj.
Hoope, Milord,
Hoppesteyn, J. U. D.
Hop., Janus,
Houward.
Hunsdorff, Johannes Petrus,
Husson, Pieter, 8 idem Ch. Maj.
Huydekoper, Balthasar,
KAllewier, Abrahamus, idem Ch. Maj.
Keetlaar, Dignus Franciscus, Ordinibus Selandiae ab actis.
Kelderman, Joh. Regnerus, V. D. M. Ultrajecti.
Klerk, W., Gelriae curiae Graphiarus.
Kloes, Jacob vander, 2 Ch. Maj.
Klotterbooke, Caspar, J. U. D.
Kouwenhove, Johannes van, J. U. D.
Kraaivanger.
Kroonenberg, Godard., J. U. D.
Kunninghamus, Alexander, 3
LAmpe, Adolphus, Professor Theologiae Ultrajecti.
Leeuwen, Cornelius Henricus van, Senator Brilanus.
Leiden, Didericus van, Dominus in Westbarendregt etc.
Leusden, Rudolphus,
Limburgh, Franciscusvan, J. U. D.
Loon, W. van, in curia Gelriae Senator.
Lodberg, Jacobus, Episcopus Odenzeensis.
MArchemont, Milord, Ch. Maj.
Mauregnault, Johan de, in curia Hollan diae Judex.
Mark, Aegidius vander, Consul Leidensis.
Mark, Johannes a, S. S. Theologiae Professor in Academia Batava.
Meersche, vander, J. U. D.
Montanus, Jacobus,
Motte, Carolus Pacius dela.
Moris, Petrus, in curia Hollandiae Judex.
Munsterus, Otto, Scholae Daventriensis Rector.
Muntz, Balthazar,
NIspen, van, J. U. D.
Noiret, Jeremias Verwous, J. U. D.
Noodt, Gerardus, J. U. Professor Juris in Academia Batava.
Noortwyck, Arnoldus, J. U. D.
--- Johan, J. U. D.
OCkersse van Dryschor, Johannes, in curia Hollandiae Judex.
Oortman, Dionysius,
Oosterdyk Schacht, Hermanus, Medicinae Professor in Academia Batava.
Opten Noorth, Gysbertus, Gelriae et Zutphaniae Fictor.
Ormea, Justus, dominus de Papendorp, Senator Ultrajectinus.
d' Orville, Jacobus Philippus, J. U. D. 3
d' Orville, Pieter, J. U. D.
Otto, Everhardus, Professor. Juris Ultrajecti.
Ovenius, Johannes, 3
Oudendorp, Franc. van, Rector Haerlem.
Ouryk, H. van, J. U. D.
--- C. B Doll, van, J. U. D.
PAats, Wilhelmus, Consul Leidensis.
Parvee, Daniel, J. U. D.
Paspoort, Mr. Pieter Reaal, Senator Medioburgensis.
Pfaffenreuter.
Phusterius. Studiosus.
Poll Jansz., Johan vande,
Poolsum, Jacobus van,
QUarles, Haganis Magistratibus ab actis.
--- Petrus, Curiae rationum Hollandiae ab actis.
Quint, Cornelius, Consul Ultrajectinus.
image: as024
RAab, Christophorus, S. S. Theol. Professor Duisb. 2
Rabus, Petrus, M. D. Senator Schiedam.
Raet, Didericus de, Senator Leidensis.
Ravesteyn, Paulus, J. U. D.
Recchi, Lud,
Rhee, van,
Roell, Dionysius Andreas, T. et P. D. et Phil. Professor Daventriensis.
--- Johannes Alexander, J. U. D. et Professor Daventriensis.
Rogissard, Alexander, Ch. Maj.
Rotgers, Arnoldus, J. U. Professor Harderovicensis.
Rouse, Everhard, Consul Daventriensis. Ch. Maj.
Royen, David van, Curatoribus Academiae Batavae et Consulibus Leidensibus ab actis.
Ruysch, Conradus, J U. D. Consul Leidensis. Ch. Maj.
SChaagen, Baro de, Nobilibus Hollandiae adscriptus, et Curator Academiae Batavae.
Scharpenbrand, J. van, V. D. M.
Schartz, Joachimus, J. U. D. Scheurleer. 3
Schoonborn, Comes de, S. Imperii Vice Cancellarius. idem Ch. Maj.
Schroder, Johannes Casparus, Rector Delphensis.
Schultingius, Antonius, J. U. Professor in Academia Batava.
Schuylenburg, Willem Hendrik van, Ch. Maj.
--- Cornelis van, Ch. Maj.
Schuer, Johannes Didericus vander, Senator Ultrajectinus.
Serrurier, Josephus, Professor Medicinae Ultrajectinus.
Siben, Cornelius, Professor Eloquentiae Harderovicensis.
Sibersma, Daniel Simon, V. D. M.
Slingelant. Foederati Belgii Thesaurarius.
Smit, Franciscus, S. S. TL Stud.
Smout, Dirck,
Snakenburg, Henricus,
Snakenburgh, Theodorus van, J. U. D.
Spandauw.
Stippius, Johannes Reynhardus, Conrector.
Swart, Johannes, idem 2 Ch. Maj.
THierens, Gerardus, in curia Hollandiae Judex.
Thierry, Johan, Curiae Hollandicae Graphiarius.
Tileman, Joh. Philippus, 2
Toll, Arnoldus van, V. D. M.
Torcque Lubbertus Adolphus, Dominus de Rozendael. etc. etc.
Torrenius, Abrahamus, Rector Gymnasii Leidensis.
Toulon, Ludevicus van, S. S. Th. Cand.
Triglandius, Jacobus, J. U. D. Senator Leidensis.
Valkenburg, Cornelius van, Consul. Haerlemensis. et Academiae Batavae Curator.
--- J., J. V. D.
Vegilin van Klaerbergen, Philippus Fridericus, ad Ordines Foederati Belgii legatus.
--- --- Nehemias, in curia Brabantiae Senator.
Velingius, Ulricus, V. D. M. Leidensis.
Verbeeken, Fratres, 2
Verzoni, Marchio de,
Vicque de, J. U. D.
Visvliet, David van, M. D. etc.
Vitriarius, Johannes Jacobus, J. U. Professor in Academia Batava.
Vlaming, Petrus,
Voget, Albertus, Professor. S. S.
Theologiae Medioburgensis.
Voogd, Leonardus, J. U. D.
Voorn, Jacobus,
Voort van Deuren, AbrahamSalomon vander, M. D. et Senator Schiedamensis.
Vos, Johan, V. D. M. Ultrajectinus.
Vries, de, J. U. D.
Vroese, Johannes, J. U. D. in curia Brabantiae Judex.
Vroomans, Petrus, M. D et Senator Leidensis.
Uytwerf, Hermanus, 4 idem Ch. Maj.
WAasbergen, Janssoons, 15 Waddel.
--- Andreas,
George,
Wagtendorp. M. D.
Walkinshau.
Wall, Hermanus vande, V. D. M. Amstelodamensis.
--- Jacobus vande, V. D. M.
Wassenaer, Comes de, Ch. Maj.
Wasteau, Johannes, J. U. St.
Water, Willem vande,
Wachop. Ch. Maj.
Welderen, van,
Wesselius, Johannes, S. S. Theologiae Professor in Academia Batava.
Westerhovius, Arn. Henr., V. D. M. et Rector Gymnasü Goudani.
Wetsteins, Rud. v Gerb. 26 idem I Ch. Maj.
Winterswyck, Gerardus, 2
Wishof, Coenradus, 2 idem Ch. Maj.
Wittichius, Jacobus, Philosophiae Professor. in Academia Batava.
Worm, Christianus, Episcopus Coppenhagiensis.
Wrisberge, Baron de,
ZEelhem, van
Zonhoven, Georgius, V. D. M.
image: as025
SYLLOGES EPISTOLARUM A VIRIS ILLUSTRIBUS SCRIPTARUM TOMUS I. QUO JUSTI LIPSII, ET AD EUM VIRORUM ERUDITORUM, EPISTOLAE CONTINBNTUR.
image: as026
[gap: blank space]
image: as027
LECTORIBUS ET ELEGANTIORIS DISCIPLINAE STUDIOSIS S. D. PETRUS BURMANNUS.CVM nihil prius et antiquius mihi fuerit, quam fidem datam publice praestare, nulli operae et labori, licet insinitis aliis curis distringar, peperci, ut dicto tempore promissa appererent. Et quamvis ita praela omnia in patria nostra ferveant, ut vix operarum et instrumentorum copia suppetat, nec ullius temporis meminerint Librariae mercis negotiatores, quo tot et tantae molis libri simul exercuerint officinas, et omnes fere fidem, partim temporis prorogatione, partim ipsius mercis adulteratione et emptorum circumscriptione, fallant, ego et famae meae et literarum cultiorum interesse credidi, ne ulla calumniae rima pateret: curavi etiam sedulo, ne cum reliquis mangonibus in ordinem cogerer, qui unice lucro inbiantes,
image: as028ubi nomina eorum, qui nummos repraesentant, receperunt, libros recensendos et interpolandos mercede conductis operariis, inscitis, indoctis et saepe barbaris locare consueverunt: ipse enim me totum huic Epistolarum Virorum Illustrium Syllogae impendi, nec urgere et instare operi desii, ut haec, aeternum, ut auguror, victura, et posteris etiam gratiora et acceptiora, quam praesenti futura forte aevo, monumenta in unum collecta ab interitu vindicarem. Vellem quidem eum fructum et voluptatem ad omnes, qui has lecturi sunt epistolas, pervenire posse, quam ipse sensi et quotidie adhuc. experior, et longis post nos annis interiorum literarum antistites capturos esse spero et confido. Sed paucos tam exquisito Eruditionis et Historiae literariae studio teneri novi, ut omnia, quae inter se viri in literis principes quotidiano Epistolarum commercio communicare solent, digna credant, quae publice legantur; aut etiam quo pleraque spectent, intelligere possint. Multa enim occurrunt ambigue scripta multa ignota fere omnibus, nisi qui in eorum, qui epistolas illas scripserunt, aliorumque, qui eodem tempore floruerunt, operibus et scriptis non indiligenter versati sunt. Quare quo remotiores a nostra aetate sunt viri, qui olim doctrina illustres viguerunt, eo magis memoria illorum et amicorum, quibuscum dulce illud amicitiae commercium exercuerunt, obsolescere solet. Ne ergo taedium et indignatio multis obreperet, pro exigua rei Literariae, qua valeo, copia, hîc et illic notulas quasdam adjeci, quae et rerum eo tempore gestarum pleniorem intelligentiam darent, et virorum insignium facta, vitas, et scripta illustrarent. Sed de totius operis instituto et consilio meo plenius edisseram, cum summa toti Syllogae manu imposita, lectores de singulis ejus partibus et membris edocebo. Nunc unum monuisse sufficiet, me, licet ex immensa a Lipsio, Heinsio et aliis in republ, literaria Trincipibus viris, conscriptarum literarum
image: as029copia, eas tantum selegerim, in quibus aliquid occurrere existimabam, quod publice sciri interesset; tantam tamen adhuc in scriniis superesse multitudinem deprehendere, ut quatuor, quibus omnes antea credideram comprehendi posse, voluminibus contineri nequaquam possint. Et tamen non deteriora prioribus Nomina restant, et epistolae eruditione et elegantia commendatissimae Scaligeri, Grotii, Casauboni, Heinsiorum, Reinesii, Boecleri, Schefferi, Brummeri, Daumii, Columbi, Munckeri, Berckelii, Schelii, Cuperi, Perizonii, et, ne Italos et Gallos, Falconerios, Allatios, Valesios, Bigotios et alios, viros splendore natalium et doctrina illustres enumerem, omnium fere, qui eo tempore nomen sibi in literis pepererunt. Praeterea tot undique a viris eruditis et humanissimis, ex hoc Belgio, Germania, Gallia et aliis regionibus Epistolae ineditae fuere oblatae, ut si omnes prodere vellem, finis defuturus esset. Quare cum domi satis magnum numerum habeam, et fastidium seculi metuam, gratias agere eorum comitati, et propiis copiis contentus, intra pauca volumina laborem meum continere volui. Cum vero Lipsii epistolae magnam secundi voluminis partem sint impleturae, et quarti voluminis maximam sibi mutuae J. G. Graevii et N. Heinsii epistolae, quovis melle et lacte dulciores et candidiores, vindicaturae sint, vehementer dubito, an sitim et desiderium literatorum virorum hac gustatione sim expleturus; et an non illi mecum (ne ego privatim his dapibus satiarer solus) publice illis epulis frui velint. Quare rogatos omnes, qui nomina sua, cum hoc opus susciperem, dederunt, volui, ut Librariis, apud quos olim professi fuerunt, nunc iterum sententiam et mentem declarent, an sumptibus in quintum et forte sextum volumen suppeditare, et ardorem meum ornandi omni modo, non sine ingenti cura et laboris molestia, reipublicae literariae publica commoda, adjuvare velint. Quod si mature,
image: as030et si fieri possit, quamprimum haec priora volumina acceperint, intellexero, omnem operam dabo, ut intra dictum diem et fortasse maturius, si deus vires et valetudinem sufficiat, reliqua volumina, pluribus simul praelis commissa, cum publico communicari possint. Praefationem vero et indices tam eorum, qui sumptibus se suppeditaturos receperunt, quam illustrium Virorum, quorum nomina hoc peplo sunt intexta, et verum, ultimo tomo adjicere est animus, ut in unum conspectum omnia se dare possint. Ante omnia, vero curabimus, ut, ex antiqua bonae fidei formula, DOLUS MALUS OMNIS ABSIT, et non quaestui aut turpi lucro, sed utilitati publicae consuluisse semper credamur. Valete. Leidae Idibus Novembribus CICICCCXXIV.
page 1, image: s001
JUSTI LIPSII, ET VIRORUM ERUDITORUM AD EUMDEM EPISTOLAE.
EPISTOLA I. STEPH. PIGHIUS Justo Lipsio S. P. D. Jenam
SI vales bene est, et equidem gaudebo; dubios enim nos reliquisti. Quo die ad meridiem discedebas, ego tui non immemor circa vesperam ad hospitium tuum ex horto me contuli; cum principi nostro adesset conviva Dux quidam Silesianus, non sine magno comitatu. Repperi illic ad amphoram sedentes Jacobum Crajum tuum, et Nigrivolam illum barbarum nostrum, qui ambo te proficiscentem eduxerant. Laetabar primum ingressus, adesse te existimans: verum pro Lipsio meo nil, nisi scaedulam reperiens, dolui vehementer, tam suavi privatus tua consuetudine. Nec libuit diu Baccho libare poculis, sed continuo domum reversus, cubitum incaenatus ivi. Attamen excusavi subitam tuam istam profectionem, uti petebas, apud Augerium, Biefium, et Sambucum. Hic literas ad me per puerum misit tibi inscriptas. Atque etiam dum haec exaro, satis oportune Augerius noster Bruxella allatas alias. Simul omnes, his meis adjunctis, tradam, ut jubes, Jacobo Crayo tuo ad te mittendas: qui tamen adhuc ignorat, ubinam gentium degas, et quonam ferendae sint literae. Animi tui erga me benevolentia, mi Lipsi, abunde mihi hac paucorum mensium conversatione perspecta est; et doleo occasionem non hîc fuisse suggestam demonstrandi, quam mihi grata sit amicitia tua. Itaque nunc opus est, ut imposterum eam non malis auspiciis, uti spero, coeptam quocunque officiorum genere, et quamdiu longe distrahimur, frequenti literarum
page 2, image: s002terarum vicissitudine. foveamus. Quod uti facere velis, majorem in modum rogo. materiam facile semper antiquitates, et Musae communes suppeditabunt. Quare scribito imprimis ubi nunc agas, quo tendas, quid e bibliothecis eruas, quid de statu reip. nostrae ubique intelligas. Nos hîc mira, sed semper incerta, ut novisti. Nunc ajunt Montes non solum arcte obsideri, sed etiam aeneis tormentis quassari; obsessos cupere parisci, sed Hispanum nolle conditiones. Coloniensem et Oversteynium cum equitatu appulisse, et Erycum adduxisse copias, Albanum ipsum Principi obviam tendere, qui adhuc in Gelria moram trahit. Alii volunt Montes non solum non periclitari, sed etiam auxiliis, et annona saepius reddi munitiorem. Principem flumini prope Ruremondam imposuisse pontem, et libere per Brabantiam, agrique Leodiensis fines excurrere, et brevi promoturum castra. Atque ita nondum hîc cessamus [gap: Greek word(s)] Nos proxima hebdomade Possonium ibimus, coronatio futura dicitur ante Kalendas primas. Magnus fit ludorum apparatus, sed insano luxu et impensis non ferendis. Advenit frater imperatoris Carolus Archidux, item duo principes Bavari, Wilhelmus et Ferdinandus fratres Duces, et. adest omnis Boemica nobilitas. Constabit ista profudio principi nostro ad quatuor dalerorum milia. Sed vide, mi Lipsi, quo devenerim, nunc enim cogor hic esse scaenae dissignator, et primi ingressus pompam personatis instruere. Excogitavi argumentum adolescenti nostro conveniens, ex equitum Romanorum antiqua transvectione, quae solebat Idibus Juliis, ut scis, celebrari. Erit noster in habitu Principis juventutis, et ejus comites erunt, Honos, Virtus, Eubulus, Hypsiporus, Castor, et Pollux; quas omnes personas congruis symbolis adornabimus, ita ut sperem, pulchrius argumentum non proditurum in arenam. Atque isto modo ineptiendum nunc erit. Quid vero laudis vel praemii reportaverimus, postea significabo. Vale mi, suavissime Lipsi, et me, uti amare coepisti, amare perge. Vienna IV. Idus Septembris Anno oo. D. LXXII.
EPISTOLA II. JOACHIMUS CAMERARIUS Justo Lipsio S. D. Jenam.
[note: 1 Respondere videtur ad Lipsii Epist. VIII. inter editas Offenbachii: sed in illa hic scrupulus inest, quod Francofurti se fuisse scribat, et tamen de Jenensi statione scribit, ac si adhuc in ea maneret, nisi Francofurto redierit Jenam, et deinde discesserit, non rediturus: nam et in seq. Epistola vrr. Kal. Mart. 1574. data, adhuc scribit, ac si Jenae esset, a qua tamen, ex epistola priori videtur jam discessiffe. anno vero 1574. Coloniae uxorem duxerat: quare forte nota illa temporis turbata est, vel epistola illa nona scripta ante octavam: nam scripsisse se de consilio ait discessus sui, de quo ne verbum quidem in octava, quae Coloniae eum jam fuisse, indicat. vid. mox Epistolam Ellingeri.] MUlto esset mihi jucundissimum, eruditis literis vestris, tuis, inquam, et Ellingeri nostri diligenter et prolixe respondere, et non solum [gap: Greek word(s)], Sed interdum etiam erutt [gap: Greek word(s)]. Verum quo minus officium
page 3, image: s003istud praestetur, cum valetudo Saepe adversa, tum nonnullac negotiorum necessariorum occupationes, quaedam interpellationes quoque et compellationes perturbantes animum meum, obstant, et sunt impedimento. Quid autem fieri potest tolerabile saltem in hoc genere, si neque vires integrae sint, neque fecuritas assit? sed prooemii satis est. Tuae literas, quas ante duos menses fere accepi, valde me delectarunt, et illos abs te emendatos antiquos versus legens magna sum affectus voluptate. Eos cum semper admiratus, adeo esse depravatam scripturam tuli moleste. De Agellio quidem Canteri, et aliorum quoque opinionem non ignoro, neque adhuc tamen probare potui animo meo, minique vetus peiscriptio nominum A. Gellii magis arridet. sed hanc diissensionem contentione dignam esse non puto. In [note: 1 Innuit Varronis epigramma, quod est in Catalectis Pithoei p. 26. et in scaligeri p. 230. in utraque vero Crassi legitur. N. Heinsius eam quoque, ut conjecturam, emendationem codici suo adscripsit, qui cum diligenter semper aliorum emendationes conquirere et margini adlinere consueverat, miror non addidisse, ejus mentionem fieri a Lipsio lib. 1. Epistol. Quaest. 4. qua Camerario respondet.] Varronis versu Croesi nomen ideo est verius visum, quod et Persarum montes in illo memorarentur, et Croesi nomen ad Crassi adluderet. Quem ita [gap: Greek word(s)] peti tacite, quam aperte appellari visum est elegantius, [gap: Greek word(s)]. Ut istic et libenter degas, et facias quod operae pretium fit opto. Cl. V. D. Ellingerum salutabis meo nomine, et ceffationem, quod non responderim literis ipsius excusabis. vix enim haec modo qualiacunque exsculpere potui. et nunc veluti pacisci volo, ne vos ideo minus crebras mittatis literas vestras mihi, si ego in rescribendo tardior sim. Vale D. xv. Novemb.
EPISTOLA III. JOACHIMUS CAMERARIUS Justo Lipsio S. Jenam
HOdie accepi literas tuas, quasi [gap: Greek word(s)]. nam paullo post, quam tu nuper hîc me salutasti jam tum, sicut videre potuisti, [gap: Greek word(s)], tanta vis morbi subito corripuit, ut neque animus cogitationi, neque corpus labori ulli sufficere posset. Quod scilicet incommodum nunc est perferendum et boni consulendum. Tuum officium mihi gratissimum est, teque velim existimare, nostram esse erga te voluntatem eam, quae debeatur eruditionis fingularis doctrina, et virtute pietateque haud
page 4, image: s004vulgari praedito. Id ita sese habere optarim; et ejusmodi esse vel fortunas meas, vel auctoritatem non prorsus indignam navati studii in optimarum disciplinarum et artium exercitationibus, ut re ipsa declarari possit. In quibus utrisque cum deficiamur, restat scilicet, ut judicio nostro, si quid in hoc momenti est, et promti animi cupiditate satisfieri sibi a nobis patiantur boni, virtutisque, et sapientiae, et in primis pietatis amatores, in quorum numero te, mi Juste, nequaquam colloco extremum sententia mea. Teque oro, ut benevolentiam, qua me es complexus, conserves, tibique persuadeas, quibuscumque rebus praestare concedatur, officia mea qualiacumque tibi nequaquam defutura: de ceteris, quae sunt in epistola tua, non libet scribere, nec utriusque nostrum dolorem irritare. Tanquam navis quassata et fractis remis, ita scilicet nunc vehuntur studia nostra, ut quo procellae ventorum haec ejecturae sint, admodum verendum esse videatur. Tibi Scilicet praesens conditio grata habenda est, et accipiendum quod datur. patriae tuae calamitas eo magis deploranda est, quod cum pertineat ea ad Germaniam universam, minus plerisque curae et cordi est, spectantibus securis animis vicinum incendium. Cl. V. D. Ellingeri, praecipui amici mei, consuetudinem et usum tibi gratulor. Non debent impediri conjunctiones [gap: Greek word(s)] clamoribus quorumdam indoctorum aut semidoctorum, qui, nisi fallor, melius facerent, si qualemcunque copiolam ingenii impenderent potius tranquillitati et paci, quam istis conatibus excitandi horribiles tempestates, quibus ut ipsi quoque affligantur fieri posse non animadvertunt. Fac Cl. V. D. Ellingerum salutes verbis meis. Tuas lucubrationes libenter videbo. Bene vale, aegre modo haec [gap: Greek word(s)] perscripsi. Iterum vale. Lipsiae. D. xvII. M. Novemb. [note: Lingelshemius ad Goldast. Epist. CCCXXIX. dicit, Freherum habuisse epistolas Lipsii ad Joach. Camerarium Jena scriptas, quibus usus est etiam is, qui Idolum Hallense scripsit, quas credo eas esse, quae Offenbachii editae sunt 1610. ubi sex Epistolae Lipsii sunt ad Camerarium. Ad primam, quae ibi tertia est, haec videtur esse responfio, data xvII. Novemb. anno, ut ex altera patet, CICICIXXII. videtur autem querelas suas Lipsius ad Camerarium detulisse, nec contentum fuisse falario suo. sed querulas epistolas, animi numquam praesenti tempore acquiescentis indices, per omnem vitam scripsisse Lipsium videbit lector, ex infinitis aliis.]
EPISTOLA IV. ANDREAS ELLINGERUS Justo Lipsio S. D. Francofurtum.
VIde quid faciat amor, elegantissime Lipsi; postquam mandata dederas, nosque mutuo complexi eramus, Te cisiis per plana volante, me properante domum, aliquanto post ex comitatu reversus filius meus doloris et moeroris sui significationem dedit admodum manifestam, ut lacrimis genae
page 5, image: s005maderent. Nec alium vultum fuisse credibile est reliquorum comitum, identidem supremo digressu hanc vocem repetentium, Habuimus Lipsium, ejus fimilem habituri nunquam. me quoque ad Plantinum literas scribentem in illa mentione tui dolor usque eo abstraxit, ut lacrimas tenere haud possem; nec aliter fere tota domus mea affecta fuit. Quid enim te uno suavius et jucundius fieri potest, quem ego aeque atque fratres et liberos meos charum habui, habiturus dum vivam. Non potero acquiescere, dum certior fiam de reditu tuo in patriam, et quam amplissima honestissimaque conditione, qua primo quoque tempore istic te frui velim. Nunc interim ardentibus votis posco Deum, ut sanctos tibi genios duces et comites itineris addat, qui te reddant incolumem finibus Belgiers, et servent animae dimidium meae. Erimus amici inter nos, quoad spiremus et valeamus. Mihi moeroris nebula ita obsepsit cor, ut quid scribam non reperiam. Scio neminem me hîc habere, cui ausim arcani quid credere, libere, quod sentiam, loqui. cum discipulis, tui studiosis, me oblectabo. In caeteris Laertis vitam vivam. utinam pace constituta per Belgium, salvo tibi istic esse liceat. sperabimus optima. Tu fac Francofurto ad me, de rebus tuis. cumque miseris libellos, quanti veneant indicato. Curaturus sum ad te et Plantinum precium. Inserui hisce quoque schedulam, ac negotium dari velim Wolfgango Heilio, ut conquirat eos libros. Quae praeterea edidit Plantinus, et H. Stephanus, ut erant nostri, fac hortere. Tuo abitu id genus librorum forte metuent emere. O miseram nostram scholam, miseriorem futuram, ni principes aliam rationem ineant, in constituendo. De Domina Principe, si eam convenisti, tribus verbis ad me. Quaefo me in gratia ponas apud Plantinum, Cantherium, aliosque amicos tuos. Plantino cum suas tradideris, excusato festinationem meam. nunc litore funem solvo, teque tutelae benignissimi ac propitii numinis committo. Bene vale, Lipsi, decus praesidiumque meum, et ineptae scriptionis taedium devora. XII. Kal. April, CICICLXXIV.
Ad hanc respondit Lipsius epistola data Francofurti ipsis Kal. April, hujus anni, quam edidit Pontanus Decad. v 2. quia Lipsius in prima Centuriae 1. editione n. 10. eam quidem ediderat, sed in sequentibus editionibus omiserat. Pontanus vero male An. LXXXIV. pro LXXIV. expressit: nam Ellingerus, quem Lipsius apud Pontanum Epistola praecedenti ad Donellum laudat, jam obierat Ann. CICICLXXXII. Vid. Linden. Renovat. pag. 44. laudat eum Lips. 1. Cenr., Misc. 2. et epist. 76. prioris Fiditionis. ejus laudes et vitam celebrat Melch. Adam, in vitis Medicor. pag. 240. ubi et Poetam fuisse, et multa carmina scripsisse docet. in ejus carmina scripta epigrammata a Joann. Posthio habentur part. 1. Poemat. p. 107 et 196., et inter adoptiva ad Posthium quaedam Ellingeri leguntur. p. 213. 231 et 234.
page 6, image: s006
EPISTOLA V. GERARTUS FALKENBURGIUS JustoLipsio S. D. Iscam.
NOn conquereris, Doctissime Lipsi, de meo silentio, nisi omnino existimassem huc te rediturum. Male sit istis ingratis litibus, quae te in regione litigiosa, tanquam in nervo et compedibus detinent, et te nobis tui studiosissimis invident. Gaudeo vero te seivitutem fallere assidua optimorum studiorum tractatione, qua quidem hoc es consecutus, ut qui te non amet, male de Musis sentire videri possit. Neque existimo esse ullum literis nostris mediocriter tinctum, qui non admiretur commentarium Antiquarum Lectionum tuarum, quem nuper D. Redigero [note: 1 Thomas Rhedigerus, omnibus istius seculi viris doctis celebratissimus fuit, qui insignem Bibliothecam possidebat, et liberalitate fovebat viros doctos. ipsumque Falkenburgium alebat stipendiis amplissimis. Vid. Epistolam Joan. Antonii Baartwiceni ad Hadr. Jun. pag. 634. et Junii ad Falkenburg. p. 477. ubi Redingrus dicitur. multa ejus in Epistolis Moravii mentio habebitur. Vid. ad Reines. Reinecc. Epistol. Histor. pag. 36. et quae Creenius ex Henelii Silesiographia profert. t. x. Animadv. pag. 138. vid. et Douzae lib. 1. Carm. 11. ad Falkenburgium nostrum. Vixit vero Falkenburgius hoc tempore in contubernio Comitis Nuenarii, ut notat Val. Andreas, et patet ex epistola Falkenburgii ad Bonav. Vulcan. edita a D. Heinsio Centur. Select. Epist. 11. 53.] inscripsisti, ut esset pignus amicitiae nostrae. Quam inscriptionem ut re ipsa experiaris gratam fuisse, tibi mittit [gap: Greek word(s)], in usum laetitiae factum, ut arrabonem animi erga te sui. Librum III. non sine maxima voluptate perlegi, in quo quod tamen pace tua fiat, reperi [gap: Greek word(s)] [note: 2 Correxit postea Lipsius: nam in editionibus sequentibus, ut A. 1611. in 4. p. 151. Ant. Lect. legitur, Legem hanc Romae, non Locris ferimus.]: non enim apud Lacedaemonios, sed Locrenses suadenti legem novam periculum erat a laqueo. De Locrensibus id narrat Demosthenes adveifus Timocratem. Reliqui libri una cum convivio tam opipare condito hoc effecerunt, mihi crede, ut in hoc aestu, qui alioquin omnibus sitim adducit, malim poculum, quam Plautum de manibus deponere. Canteri nostri morte magnum litterae nostrae damnum fecerunt. Fortassis horaria [note: 3 Solebat enim studia sua ita dispensare, ut certis horis certa pensa absolveret. vide Miraei Elogia in Guil. Cantero. ejus vitam Suffrid. Petr. Decad. XII. Cap. 8. de Scriptoribus Frifiae amplissimis verbis deseribit, ut taceam Valer. Andr. in Bibl. Belgica. Melchior. Adam, in Philosophorum vitis pag. 277. obiit XVIII. Maji A. 1575.] illa et melancholica studiorum ratio hominem perdidit. In Saxonia de studiis est actum. [note: 4 Hunc puto esse Georgium Cracovium, cujus epigrammata quaedara et elegias Graece scriptas prodiisse Gesnerus narrat Wittebergae.] Cracovius in custodia misere est mortuus. [note: Esromus Rudingerus Gener fuit Joach. Camerarii, Professor Wittebergensis. multa ejus mentio in Epistolis Langueti ad Camerarium. docuisse etiam Cygneae, ibique Ludo literario praefectum scribit Camerarius in praefatione sua ad Theognidem, ad Senatores urbis Cygneae. A. 1550. caussa cur abierit Witteberga fuit, credo, quod noluerit subscribere formulae, et de Eucharistia non idem fentiret, quod Theologi istius Academiae. vid. Melch. Adam. vit. Philosoph. pag. 372. obiit Norib. 1591. aetatis 68.] Esromus aufugit in Moraviam. Si quid praeterea in
page 7, image: s007iis locis accidit, cognoscam ex mercatore, qui quotidie Lipsia exspectatur, teque certiorem faciam. Giphanius noster de Agellio suo ne verbum quidem ad me. Douza [note:
Epigramma in Oberum legitur. quo Hubertus vel Obertus Gisanius indicari creditur. vid. lib. 11. Epigr. p. 36. et p. 43. in Burenum: erat enim Gifanius Buranus, praeterea Douza in Satyr, I. et II. exagitat vehementer Gifanium, et ejus plagia, et praecipue quod Lucae Fruterii, qui scripta sua edenda ejus curae commiserat et legaverat, scrinia compilaverat. ubi sub Fannii nomine, ultimas nominis ejus syllabas exprimente, latet Gifanius. adde et Hendecasyll. Carm. I in fine et carm. III. et epist. III. ad Victor. Giselen. et lib. 1. Carm. 6. ita de eo canit:
Tu praeter omnes, Alpha Legulejorum,
Burene. quem inter bustuarios verres
Flumis adumbratum, et colore furtivo
Autumnitas Poutana nobilem fecit,
Notisque transrhenana inusta frons Gallis.
quae obscuriora extens obvenient, sed explicanda, quia et in his, et aliis hujus aetatis virorum doctorum epistolis, multa inde de Gifanio, Fruterio, etaliis lucem accipiunt. pro Burene secundo verfu in editione reliquiarum Fruterianarum apud Plantin. 1584. legitur Larane. nescio quare. sed puto male. Autumnitatem Pontanam vocat messem, quam ex Fruterii scriptis fecit. Fruiten enim nostra lingua Fruges notant, et quia Fruterius Brugensis erat, et Belgae pontem Brug vocant, Pontanam inde Satyricus fecit Poeta autumnitatem. et cognomen Pontani gerit Fruterius in Epistolis Hadr. Junii pag. 169. et 374 ultimum versum Lambinum respicere puto, qui transrhenanam frontem, id est Hub. Gifanium Burae, oppido transrhenano, oriundum, notis inussit. nam id Douza in Satyra I. clare innuit.
Quod te felicem quondam, Lambine, cerebri
Et vidi, et pleno memirii posuuisse theatro
Parisiis, tunc cum miserandus et hostibus ipsis
Fannius introrsum detracta pelle pateret. etc.
et Sat. II.
non ut ineptus
Fannius hic, Fidentini genus, et plagii olim
Convictus, Lambine, tibi, cum front retecta
Furtivis risum movit cornicula plumis.
sed et Gifanius simile de Lambino queritur in Epist ad Muret. 73. 74. et Seq. et Gifan. Epistol ad Canterum a Gabbema edita pag. 648. ubi etiam de Fruterii morte et ultimo judicio agens, Douzam tangit, credo; nam asterisci positi ejus nomen tegunt. fuerat enim Douzae comes in itinere Gallico Fruterius. vid. Adam. Vitas JCtorum. pag. 392. et ipse Douza in Satyra secunda narrat, se post mortem Fruterii quaedam ex ejus scriptis descripsisse. vide Douzae Odar. libr. Od. 11. p. 161. et hinc Gifanius inimicitiarum originem inter se, Douzam, Lambinum et alios arcessit; et ipse negat se multa Fruterii habere, sed Douzam, et alios illa furto subduxisse: et hinc credo nos habere reliquias Fruterii, verisimilia, carminua et pauca quaedam, alia. quae sub cura Douzae prodienjnt 1584 praefante Justo Lipsio ad Douzam.
] in secundo suorum Poematum volumine acriter hominem perstringit. Vale, mi optatissime Lipsi. Giselino, Modio, et Carrioni JC. salutem. raptim Coloniae XVII. Julii CICICLXXV.
page 8, image: s008
EPISTOLA VI. J. LIPSIUS S. D. Jano Lernutio. Brugas.
QUas petisti Satyras [note: 1 Hae sunt quarum mentio in epistola Falkenburgii facta.] ecce a nie tibi: a me? imo a Duza. a quo ignarus insciensque exspectabis aliud donum. In Catullum, Tibullum, aliosque Praecidanea scripsit, (ita appellat) ex quîs Catullum tibi inscripsit: Tibullum mihi, vos quid agitis? non feram hoc silentium. Giselini praesertim. nisi verbis male accipere coram, destinatum sit mihi: nam obfirmato animo ad Kal. Martias adferto omnia Brugas vestras. Parate vos sodes. hecatomba non solvetis hanc culpam apud Deum Luam. quam rifi in [note: 2 De hoc Friderico vocato Biturigas etiam Centur. II. Epist. I. ad Belgas agit. quem vero innuat ignoro: nam Fridericum Holstenium, de quo postea, non puto. erravit libtarius forte, et Ludovice legendum; ut Carrion intelligatur, qui biennium Biturigis docuit jus. de quo postea saepius agendum erit.] Friderico meo? imo quam dolui? nam jam ante inaudieram. Beatum illum, si consudaverit. Conveniebatne in vaginam ejus macharia militis. Jocor, mi Lernuti, et auguror. sed ille tamen magnificus ninc est Biturigis publice vocatus, amplo stipendio, ad Prosessionem Juris. Dii boni! Papinianus prae isto non est dignus palum figere in parietem. o saeclum! et nos beatos, si extra hanc fecem in origine nostri. Vale mi amicissime, cum uxorculatua, cumque liberis. Lugd. prid. Kal. Jun. Anni novi, quem tibi faustum apprecor laetumque. CICICLXXX.
EPISTOLA VII. J. LIPSIUS Jano Lernutio. Brugas.
[note: 1 Respicit Lipsius excusationem, quam dedit II. Misc. 9. et repetit I. Misc. ro. ubi cursim discessisse se dicit. et notandum ibi moram suam Lugduni vocare, scenam cui sirviebat: jam tum meditans abitum, ut centies in epistolis, sed obscurioribus verbis, significare eum videbimus.] excusationem non capis, et reposuisti mihi quod remordet. Age, nisi iterum in re pari pupugero, non marem me, sed foeminam cense. Emansor statueram esse, viele ne sim desertor. Tanti est non nimis aitam disciplinam habere, nec ducem esse perseverum. Tamen de autumno isto quid fiet, videto. et si publicae laetiores, Hilaria habebo apud vos. Poetarum Gallorum electa vide ut matures. Gallorum dico, ne censeas modo Belgarum. Pauci enim isti, atque unus et alter inter bonos. Mediocrium ubique magna copia, et nulla laus est. Ego in partem, ecce, venio, et
page 9, image: s009mitto quaedam ex meis nugamentis. in hanc legem, ut electio tua sit, acerba, severa, ne famam meam, dum producere vis, laedas. serio et cum fide tibi dico, censorem ferre possum, nec sum ex iis, quibus omnia sua placeant. cum Duza velim te scripto agere, apud quem scio esse bonam copiam versuum Gallicani nominis, qui nunquam viderint lucem. Quaeso, ut inter serias habeas hanc curam, sciasque famam tuam auctum iri cum propagatione famae alienae. me quidem auctorem tibi fuisse ejus consilii nunquam poenitebit. a Scaligero literas accepi, quarum exemplar mittam, si puero otium erit describendi. Vale, et saluta Giselinum, uxorem tuam cum amicis. Lugd. Bat. VII. Kal, Aug. CICICLXXXI.
EPISTOLA VIII. J. LIPSIUS J. Lernutio. Brugas.
VUlnus tuum, audivi here, mi Lernuti, nec satis scio, quid credam, aut quid scribam. verum esse? cur igitur non tu, non Victor scripsistis? nam lugere quidem te facile patior, non tamen jacere. consoler autem? quid ergo si vanus ille rumor? detulerunt enim ad me homines, nec tibi, nec mihi satis noti. Quid etiam si verus? scilicet is tu es, qui verbis exemplisque arrigendus sis. Abi ad libros tuos. una Epistola Senecae, unus sermo Epicteti plura melioraque tibi suggerent, quam verbosac et elucubratae epistolae meae. Quod si amico praesente tibi opus sit (vellem hercules adesse, et veniam, si innuis) habes Giselinum tuum, qui alloquiis suis et aperto illo animo omnia dederit tibi, de litteris nostris, hoc est, de nugis, nihil scribo in hoc tempore. Tamen cum paullo firmior eris, habebitis Saturnalium libros duos, qui jam excudi a Plantino coepti. Cetera recte apud nos. sac. (si me amas, aut amasti) idem de te hisque mtelligamus quamprimum. Uxorem tuam liberosque salvere multum jubeo voveoque. Lugd. II. Id. Nov. CICICLXXXI.
EPISTOLA IX. L. CARRION Christophoro Plantino. Antverpiam.
SCripsi ad te ampliter nuper de re Aureliani, easque litteras misi Lutetiam. dedi et alteras Betsio. utrasque te accepisse spero. interea veniunt mihi a Poretto tuo Saturnalia Lipsii, et Duzae praecidanea. Haec semper sui fimilia,
page 10, image: s010ut ab homine sui semper simillimo, illa et docta, et ejus aetate, jam in maturitatem vergente, dignissima. utinam reliqua illa, quae in Batavis scripsit, ejusdem modestiae notas haberent. non Passeratio aliisque Gallis perpetuam calumniandi occasionem darent; calumniandi dico: non quin pleracque castigationes etiam magnorum virorrum, aut verae sint, aut non procul a vero; nemo ibit inficias. Amicis nostris Pithoeis, et Pureano illud ejus de Rhenano et Glareano judicium, tot scriptis id testatum, non sine amarulentia, non placet. sed quis se omnibus probaverit? et fortassis tres, quatuor Belgae sunt, quibus probari satis est, quos etiam probare et laudare honestum. ut fiat illud, Amicorum omnia sunt communia. Excusatio illa Satyrae Menippeae elegans est, et prope necessaria. erant enim, et in illis primi signiferi, qui hoc non pungere vocarent, sed jugulare; et se ipsos non leviter tactos, sed penitissime vulneratos clamarent. Eorum vocem doloris plenam in mensa maximi cujusdam viri et audivi et risi. sed tamen ita hodie vivitur. si omnes ad meum exemplum injuriarum patientes essent, haec non fierent, et erunt, scio, qui non patientiam, sed pusillanimitatem vocabunt: sit sane, dum ego me legum praescriptis obtemperare volo, quae homines esse ajunt, iisque eorumque commercio uni viro bono interdicant. sed haec extra rem. Laevino Torrentio, si forte ad eum scribis, Tragoediam para, nuntia, eamque non levem. caussem nosti, aliud malim. sed quid ficias, si hoc jam fatale est, ut in ista raritate hominum literatorum ipsi sese mutuo secent et scindant. Ego quod in me erit, me ab illis Segregabo et spernam, nisi forte aliquando --- os lassus, tardius pedem, et: historiam scribere sit necesse, id est, de Pulmanno. velim curari mihi Sedulium Danielis. quem illi utendum dedi. jam ad privata. Alenconium istuc inauguratum Brabantiae typis divulgatum est. Additur hominum sermone, etiam nescio quid cavisse de religione. quod si ita est, fac omnino, quid istud sit, intelligam. mea enim valde interest. Quid Pamelius non ita nuper de etc. providit? intellige etiam num illa, quae scis, istic divendita. ac quo in loco res illae sint; qua de re ad procuratorem meum scripsi, et verbo fac intelligam: mi Plantine, quam saepe contigit mihi optare hic literarum opibus adflictis viros multos tui similes, vos alio loco. velim jam, quod ante brevi pollicitus es, paullo majore cura et sollicitudine egisses, ut cum Lipsio, scis quid velim. Deum testor, nihil me pejus habere, quam memoriam utriusque temporis, quo et conjunctissime, et hoc malevolentium culpa etc. sed haec fero, ut possum, quoniam me extra omnem cuspam esse quidem scio, et ipse mihi conscius sum. Modius magnam partem sustinet. Vale, vir optime, et me tui amantissimum ama. 1582.
Jano Lernutio Lipsius. Brugas.
CErte ita timueram, non enim tam diu siluisses, mi Lernuti, sine sontica caussa, id est morbo. at Saturnales meos sermones levando tibifuisse (ita
page 11, image: s011enim scribis) gaudeo, et quamdiu homo amicus eos probes, cum illa nostra Serpens in epistola ecce ad Plantinum feribat? interea veniunt et c. quae in Batavis Scripsit. Quid mordent te Batavi? an quia tesseram apud illos cum aeterna infamia tua fregisti? at antea Professor esse ambiebas. Rides? at si caetera audias et legas; imo operae est ut adjungam, stipulatus tamen silentii tui fidem, ni temere vulgare videar literas alienas: Addit Hypereriticus noster, Amicis nostris etc. Glareano. At hunc ego supra meritum alibi laudavi: de illo nihil usquam intemperanter scriptum, quod meminerim. Denique Pithoeus in suis postremis ad Quinctilianum notis omnia amica de me et honorifica scripsit. Tres quatuor Belgae sunt (nos intelligit, nostrum indissociabilem amicitiac coetum [note: Lipsium, Victorem Giselinum, et Lernutium credo.]) quibus etc. honestum (mirum ni te laudemus, qui ita te probasti Gallis, ut universa patria brevi tibi exulandum fit) ut fiat etc. Non frontem percutis, non femur? sed pergit inslare noster Misenus. Excusatio illa etc. eorum vocem, tuam credo vocem, et tu certe doles tuam vicem. plura sunt quae omitto, etiam hoc habe. sed tamen etc. O noster philosophe! tu patiens, an tui pathici? conscientia est, quae tibi silentium imponit, non modestia. postremo addit, mi Plantine etc. tui similes. ecquid blandius. nescio quam parat Lamiam: ut cum Lipsio. Tu iterum mecum? tunc, cum lupi cum agnis jungentur, Quo enim merito? an quia me famamque meam impudentissime lancinasti? Magno tamen tuo malo: quia Galli mihi ignoto et silenti plus credidere, quam tibi praesenti et prensanti. postrema haec, Deum testor etc. en, quem illum? quem factis tuis quotidie negas et foedas. Modius etc. pullum fuum accusat, sine quo erat, esurigo illi costas fidisset. At deum ego precor, ut magis magisque a te expetat poenas perfidiae tuae justas. Hactenus in hominem impurum. nunc ad epistolam tuam redeo, plenam mihi adversus ejufmodi absynthia mellis. Suavia tua, et in iis edendis praescriptione mei nominis tuam benevolentiam, jam nunc disuavior. Crede mihi. hanc testationem mutuae benevolentiae (et scio quam ex animo proficiscatur) ante omnia beneficia puto. In versibus iis, quos vidi adjunctos, nihil opus censoria nota. Curati, acuti et propitia omnino Venere facti. Basio VI. ut Hirudo labellis. Douzae non placebat comparatio, quia vilior. at mihi aliter videtur. et placet magis magisque cogitanti. Itidem. Etsi non nostri sis memor inde tui. malim, sis memor ipsa tui. Etsi video quid spectaveris. cetera proba, et quae non Lacon noster mordeat. tu matura et hoc age. Leidae... Maj. CIC IC LXXXII.
page 12, image: s012
EPISTOLA X. J. LIPSIUS Lernutio. Brugas.
TU quoque mutus, et transis in Giselinum? certe institutam viam culpo, qua per menses istos usus. Unas a te ante dies octo accepi de cistis. quae nunc miror ubi haeserunt per vias. nam valde veteres erant, et vidi ea die. At de re ipsa, scito nihil huc advectum. si quid tale mittes, hoc etiam scito servandum ea cura, qua mea. sed quid suadeam, temporibus tam incertis, sum incertus. Periculo propiores vos esse fateor: sed quo levius fortasse defungemini, quam maritimi isti: pactionum fere in magnis istis oppidis res est, non violentiae aut armorum. Heu tempora inimica tantum nobis? de Giselino nihil confecimus illa vi. Machinas nihilominus admovere non cessamus. nec scio an triumphabimus tandem [note: Credo P. Busium intelligi. nam eum in mora fuisse, ne Giselino Professio Leidae mandaretur, apparet ex Epistol. seq. Non. Martiis hoc anno Scripta, et alia ad Giselinum hoc fere tempore scripta quae postea sequetur. in editis etiam Cent. I. Misc. 40. de hoc Giselini negorio agit, et turbas, inter Magistratus et Curatores, occasione Profestroris cujusdam innuit, creati senatu Academico inconsulto, obesse huic rei scribit. Nimirum inconsulto ordine Jurisconsultorum Thomas Zoesius defignatus erat Professor Juris, cum ex legibus Academicis non Curatoribus liceret munus docendi mandare, nisi prius consuluissent Professores.] duro illo muro expugnato. nam revera lapis ille, non homo: quem ut molliorem mihi in parte faciam, [note: Illa dedicatio in sequentibus editionibus omissa est, sed legitur inter Lipsii Epistolas a Pontano editas Dec. II. Ep. 9. donatus etiam munere a Curatoribus, pro quo brevi epistola, quae nihil praeterea continet, gratius egit VI. Id. Jun. 1584. quae inter ejus epistolas MS. servatur, et quam vidi, sed operae pretium non putavi, ut ederetur.] de Amphitheatro statui inscribere Curatoribus tribus. Et tua quando ad nos? o lente! quid si sic in lecto? sed jocor in re mea tristi. nam sororem meam abiisse scibis ad beatos, ante septimanas paucas. Trisstis mihi is nuntius, si quisquam alius. sed vere dicam, occallui jam ad omnia humana. Douzae Epodon vidisse te opinor: Responsum ad priores meas litteras exspecto, non excusationem. quia nunquam elues, quod Victorem passus huc venire es sine te comite. satisfactio una, veniam: quod ut re praestes, Deum et te oro. Vale Lugd. Batav. VI. Id. Jan. 1584. Avocabar; sed redeo ad scriptionem et colloquium, quo nihil mihi jucundius tecum: Bona fide, in re Giselini animi pendeo, five quid consulam, five quid conficiam. Quam enim haec nostra incerta? quam pendent a tenui filo? quam nullius consilii saepe, aut petulantis? Mihi crede torqueor, et nifi Constantia mea me erigat, concidam saepe: nam nostri illi eunt eandem illam perpetim viam, et ad generosa aut fana consulia clausae omnes aures. Vetera et praesentia me fallunt, aut imminet, si non exitium, certe mutatio omnium rerum. Cur autem pedemtetemere
page 13, image: s013ille ponat in hanc navim, sine spe salutis fluctuantem? nisi si quid ex alto Deus. vos quoque jactamini, scio, sed cum solatio tamen brevis morbi. Iterum dico, quid scribam? quid suadeam? ipse in his fluctibus rerum fluctuo, et sapientia mea omnis abit, cum transferre eam conor in turbidum hoc mare. hoc unum mihi sedet, cunctari. Quid enim, si Deus haec dirigat forte in melius Providentiae suae immoto clavo? De sorore si quid panges te dignum, valde mihi gratum erit. memoriam enim ejus colere malo, quam lugere. Jani Guilelmi Quaestiones Plantinae placuerunt. hoc magis, quod illi displicuit,. quid nunquam placuit ulli bono. Vale. Hem! Donellus adest... Jan. 1584. [note: 3 Ludovico Carrioni.]
EPISTOLA XI. J. LIPSIUS Jano Lernutio S. Brugas.
Afratre Giselini litteras tuas accepi perbreves: sed cum excusatione nuntii abeuntis. Quae justa et honesta, si vera. In Giselino tamen quem locum habet? aut quî credam (quod credere me in te vanum) fratrem venisse fratre inconsulto? sed ille profecto crebro in hac parte peccat fiducia meae lenitatis. Quid si femel accendar? caveat fibi ab hoc igne. sed jocor: nulla enim res me irritaverit in illam simplicem virtutem. Scripsi autem et ad te per Moretum jam nuper. Nam is hîc fuit, et pollicitus literas curare bona fide. Accepistine? miror in literis tuis nullam significationem esse, cum tamen calculus dierum id velit. At Constantiam tu meam laudas, et apud volentem atque etiam (libere scribo) exspectantem. Nam si quod ingenii nostri monimentum, in quo mihi placeam, illud est: nec recuso, quin tantum de me, quantum de illo detrahitur. ex hoc opere posteritas Lipsium aestimet. licet enim apud amicum interdum fundere [gap: Greek word(s)] istas [gap: Greek word(s)]. In Galliis probant, et jam vertunt. Heu miser! etiamne veniam in ora vulgi. Epigrammata tua legi, et moriar, nisi in iis parodiae et accentiones supra spem et votum. felices inventiones; acumina inopinata, et quae inimici tui approbent. singillatim tamen et universe scribam quid sentiam, cum remittam. Quod intra paucos dies. Nam here accepi, hodie rescribendum est. Dousa abest Ultrajecti: in re Giselini quies, quia et Busius continenter abest, in stabiliendo Comite novo occupatus. Nam ille his talibus oneribus Atlas. Liber meus de amphitheatro finem jam Spectat. et breve mittetur. Illud Plinii libro 33. cap. 3. C. Caesar, qui postea dictator fuit, primus in aedilitate patris, munere funebri, omini apparatu arenae argento usus est fer asque argenteisvasis incessere tum primum visum; quomodo legatur in Giselini libris velim scire
page 14, image: s014Usui mihi locus ad venationem. sed adhaereo ad vasa illa, tanquam ad vada. tu inquire. Dousa verosimilia edit Fruterii, jamque coepta inprimi. Vale et ad priores literas rescribe. Lug. Batav. IV. Idib. Febr. 1584.
EPISTOLA XII. J. LIPSIUS Jano Lernutio S. ex animo. Brugas.
SIc habeto, jucundas mihi tuas istas litteras fuisse, tibi ipsi salutares. Valde enim silentio huic duiturno irascebar. et jam arma et chartam sumpseram, et stricto in te calamo ibam: cum opportune hostiae illae admotae et placamenta, quibus propitium et volens iterum effecisti Lipsianum numen. De [note: Vid. I. Misc. 40.] custis securus es. accepi, servabo non ut cistas, sed ut filias. Venisse tamen eas ad me per densum imbrem, nuper scripsi, et inspecto opus videri, ne quid in iis pereat aut putiscat. Hominem certum alleges huic rei oportet. et quem certiorem, quam te ipsum? Nam de Antverpiensi mea via, nihil est, omisi. Oro te per Deos omnes nostros, arripe hanc occasionem, et aude imitari facinora Giselini. Certe nulla mater te retinet, nec uxor quidem, si eam novi, ad me iturientem. Mare metuis? te parum marem, et qui fatales meas argutias nondum satis concoxisti. Veni, aude, pedem in navim pone: ego salum tibi tam tutum spondeo, quam ullum solum. Giselini nostri rem adhaerere, tu unus repertus es, qui gaudeas. nec injuria. scio, qui fructus, quae suavitas sit in tam amici hominis convictu. Et me Hercules, nihil jam miror vota nostra Deos negligere, cum impediant tua. Amphitheatrum absolvimus et mittimus. quid censes? incluia illa de Venatione ad Saturnalium priorum exemplum? erras. Via tantum et inductio haec est ad illa; quae mihi, salvus modo sim, elaborabuntur cum majore curâ. Nam haec quid esse possunt? quae, testor fidem, ne cogitata quidem mihi aut concepta cum adesset Victor. Nec aliter velim legas, quam ut ubitarium et paucoium dierum opus. At tua suavia jam diu mihi deposco. Victor retinet? amorem et amicitiam ego omnem solvo, aut solvet illa. Epigrammata tua purissima in illum [note: Ludov. Carrionem. vid. I. Misc. 86.] impurum remitto, in quibus amorem tuum quomodo non amem, qui unus, scio, dux tibi ad hoc carmen. sed vide tamen, mi Lernuti, ne periculosum carmen, in temporibus tam infestis. Hoc dico, si edatur. Non quia hominem ipsum timendum censeam, qui revera, ut Homericus ille versus est --- [gap: Greek word(s)] Sed quia illos, quibus arrepit. Quis scit an poenas ille petere a nobis possit per suos Poenos? Quanquam de me nihil metuo, cui firmatus jam animus contra
page 15, image: s015hos terrores. Tibi et stirpi tuae ut caveam anxie jubet et cogit me amor. Denique illud magis seram et suadeam, ut non sola illa edas siltem, sed mixta aliis tuis versibus et inserta. Primum dignitas in eo aliqua major. quis enim ille culex, quem tu singulari libello digneris? Deinde quia magis ipsum laedes. quod epigrammata mixti argumenti, nisi fallor, saepius et aeternius legentur. Postremo, si aliquid a sapientia mea debeo allinere, quis ille est, quem tam scrio persequamur! aut quae nobis caussa? Ille non homo, sed hominis vere nugamentum. Ab odio tantum absum, ut miserear etiam illius, cum video, quam multa mifellus moveat, quot facies induat, ut faciat se magnum. Deus bone quam febriculosa omnis illa ejus scriptio? Quam emendicata verba, quam infirma judicia! Adde jactantiam et ridiculum fastum in editis aut edendis. quae quoties lego, crede mihi histrrionem videre videor syrma in scaena trahentem a Chorago. Itaque cui jam viro imponit? apud pueros suos fortasse aliquid valeat. at cor ei jam detrahunt corda omnia Europae. Et omitto flagitia, incestus, popinationes, quae vilescere eum faciunt apud vilem ipsam plebem. Sed enim nos laesit graviter, et haec nobis insecutionis caussa. Caussa nescio an justa. Dicta ejus multa in me sunt: in vos aliquot facta. quid jam? Ulciscemur ea similibus? aut id irascar, si illi non placeam, cui nemo bonus? si is male de me dicit, qui optime de me sentit? Hoc enim certo scio, numquam illum calumnia aliqua me aspergere, quin vellicet ac pungat eum interior ille animus acri quodam morsu. Alium me scit esse, alium me novit ipse, et omnes qui me norunt. Lasciviam aliquam olim in juventute nostra fuisse non negaverim, nego ullum scelus. Tamen dicit et clam spargit. Quid nunc mirarer, si id mihi non esset, quod magnis omnibus viris. Socrati impietas objecta est et corruptio juventutis. Senecae adulteria et parricidii consilium, sive consensus. Ciceroni cum filia coîtus. M. Antonino Philosopho veneficium et per fraudem sublatus frater. et vulgus haec avide arripit, imo credit, quia insitum humanis ingeniis invidere. deprimere volunt et detrahere, quidquid eminet. idque, quoniam virtute non possunt, per mendacia et fraudes. sed quid essiciunt? tela irrita sunt, et quae a solido animo repercussa redundant in ipsos. ut enim vitro puro nihil adhaeret, sic vitae innocenti. calumniis eam aspergunt, delabuntur. Tenebras offendunt; lucet, et uno verbo, quicquid mprobitas magis deprimit, virtus magis attollit. quae una profecto alumnos suos super altum aethera vehet, aeternae Famae pennis. Haec de me dixerim. nec unquam commovebor pallidis et tremulis istis calumniis: non certe ejus hominis, qui ambiguum apud omnes reliquit, pejore vita sit, an lingua. At vos laesit et facto et ficto. Fateor, et si tempora alia sint, scio quid suadeam, nunc delabamur quaeso ad illa priora, et fluctuantem hanc navem firmemus ad sapientiae anchoram sacram, quae mansuetudinem et patientiam ingeret, et ferre injuriam potius, quam inferre, imo quam auferre. Qui enim aufert, calumniatorem e meliorem facit, qui fert, sese, Vale, et carmen illud mitte, quod polliceris de sorore, imo et alterum. nam Constantiam nostram Plantinus iterum parat edere.
page 16, image: s016quam turpe nobis non ornari nomine tuo et versu. Lugduni Batav. Non. Mart. 1584.
EPISTOLA XIII. JANUS LERNUTIUS Justo Lipsio S. D. Leidam.
SCripsi elapsis superioribus mensibus ad te, ad Dousam nostrum, conjunctim, ideo quod cum scriberem tum temporis aeger essem, nec faceret valetudini meaae scriptio prolixior. Nunc iterum scribo, si fortassis priores aut interciderunt, aut perlatae non sunt. nam a vobis literas recepi nullas. scito igitur jampridem Ostendae captivum me teneri, et omnia passum, quae pati inter infensos colonus ullus carceris potest. Vexatus a militibus fui crudeliter, et inhumane, dum pretium redemptionis meae conficere per vim quaerunt, nec satis; etiam sui vulneratus, vulnerisque cicatrix ne nunc quidem obducta est, fui in vinculis per dies et noctes decem, abstrusus in antrum obscurum, et pessimo foetore inquinatum, ita ut ex putore in morbum inciderem, qui, me lecto affixit, et tantum non confecit, nam minimo minus affuit quin perirem. Certe semestri pene spatio usum mentis amisi, et prorsus a me ipso fui alienus. Quod convaluerim, vel revixerim potius, benignitati numinis debeo, et diligentiae eorum, qui me curarunt pro opibus suis satis diligenter. Nam hic medicus nullus, ac ne Pharmacopola quidem est, a quo vel consilium vel auxilium petas: sed quid prodest convaluisse? emptum me a militibus gubernator civitatis hujus sibi vindicavit, et nunc nulla ratione transigere cum eo possum, et tamen obtuli omnia quae possum, imo plusquam possum obtuli, et cur plura offerre nequeam, caussas scripto sum complexus, quas legit, et justas esse ne ipse quidem inficiatur; sed in proposito pertendit, et obdurat, et nisi me voces, quae sparguntur, fallunt, extrema minatur. Vereor ne iterum in carcere habitandum mihi sit, et compedes gerendae, quod profecto frustra non vererer, nisi me commendatio quorundam adjuvaret, et animum ejus mitigaret adversum me. Scripsit enim, ut intelligo, ingratiam meam praefectus Flissinganus, homo mihi ignotus, sed a nostratibus, opinor, qui in Mattiacis habitant, rogatus, caussemque meam meliorem et molliorem fecit. etiam ex Anglia literae ad eum missae sunt a magnate quodam, pariter ignoto mihi, quae me commendarunt homini. Tu si quid potes apud Anglos, aut etiam vestros, qui aliqua auctoritate pollent, quaeso te, juva nos bonis verbis, et fac, modo fieri possit, ut tandem patiatur satisfieri sibi. Idem dominum Dousam rogo, quem scio in Anglia legatum semel, iterum fuisse, et multos magnosque habere ibidem in amicis, Credo et Metkerckius mea caussa, si cognoverit casum meum, aliquos ex iis movebit, et me sublevabit lubens et volens; nil dubito de Nansio, ut nec de Hauteno dubito,
page 17, image: s017si quam spem videant libertatis meae, quin in partem adjuvaturi sunt. salvete omnes pariter, simul carissima mihi capita, et valete, tuque imprimis amicissime Lipsi, et me tibi habe commendatum; Ostendae 14. JanuarI Ao. [abbr.: Anno] 1589. quarto a captivitate meae mense.
Epistolam hanc cum pararem obsignare, allata sunt ad meverba quaedam Gubernatoris minacia. itaque utrosque vos rogo, oro, obsecro resecroque, si ullo modo potestis, ne me deseratis in his malis.
Ad hanc videtur respondere Lipsius II. Misc. 53.
EPISTOLA XIV. JANUS LERNUTIUS Justo Lipsio. Leidam.
JAmdiu quid agas, ubi agas ignoro: nam si Lugduni adhuc es, qui fit, ut nihil rescribas, et me mensibus quinque luctantem cum fortuna adverfa non soleris allocutione aliqua familiari? nam literae, quas statim ab initio calamitatis meae misi, ut omnes aut interciderint, aut perlatae non sint, vel fama saltem novisse potes, me hîc captivum adservari. Per sacra igitur Musarum et amicitiae praesides deos, rogo te, des operam tandem, tandem, ut mittar manu, et postliminio redeam ad patrium larem, nec opus est molimine magno, sola commendatione tua juvare nos potes. Habes enim, nisi fallor, amicos in Anglia multos, magnos. non dubito si sollicitentur, quin libenter aliquid effecturi sint, quod esse in rem nostram poterit. Ego quae potui feci, sed hactenus nihil profeci; pugna mihi est cum Cerbero novo, nulla offa araneantes fame fauces ejus explere possum. Coactus itaque confugi ad aras sacras, et opem deorum imploravi, non omnino, ut spero, importune. nam simul ac intellexi Metkerkium in Anglia esse, scripsi ad illum e vestigio, et carmen per illum Reginae misi offerendum, petiique pro amico vetere et misero ne gravaretur vel mentiri. scis enim favorem aulicum interdum fumo emi. quae me caussa movit, ut in versibus meis de me paulo fortius locutus sim. quid egerit nondum scio, scio perlatum nuper id, quod misi, exspectoque non sine spe eventum rei felicem, sed si me dea illa fefellerit, tu, quaeso te, adjutor accede, et bonis verbis apud tuos age caussam meam, ne prorsus hîc peream. Vale amicissimum mihi caput, et amicis omnibus ex me salutem, Jano Douzae, Francisco Nansio, Jano Hauteno, Petro Colvio, ad quem etiam scripsi, et Franc. Raphelengio caeterisque. Hanc epistolam per Antonium Colvium, Petri fratrem, misi, is apud nos per aliquot dies fuit, et mox reversurus est, ita si rescribere volueris habes Latorem certum. certus hic rumor est adventuros Legatos ex Anglia, ut coeant in amicitiam cum nostris et foedera jungant. In quorum adventum omnia
page 18, image: s018hîc sollicite praeparantur: scimus eos Douvrae convenisse, et nihil praeter secundum ventum manere. Deus prosperam illis navigationem, nobis stabilem concordiam tribuat. Teque incolumem diu nobis et Musis servet, carissime Lipsi. Ostendae 26. Febr. 1589.
EPISTOLA XV. JANUS LERNUTIUS Justo Lipsio S. D. Leidam
EX Anglia tandem postliminio domum redii. et nunc tertius mensis agitur, cum inter meos ago. Quid inquies? Hoc verum est? tanto tempore nullas tu ad Lipsium literas: Ignosce amice, et caussam silentii justam cognosce. nondum insula exieram, infesta ad extremum mihi, quum lapsu equi brachium dextrum fregi. parte interiore supra cubitum, fregi: miro casu non procul a ripa Thamesis, dum in terram desilio, crurifragium metuens. Eo accepto infortunio quam non fuerim scribendis epistolis ipse vides. Volui quidem, et tentavi saepe officium meum colere, tibique pro summis tuis beneficiis in me collatis gratias habere, sed uti manu mea ullis modis nequivi: adeo aegre solidari ossa minutatim rupta, et ad munia solita, ad pristinum robur reduci possunt. Vix uti coeperam, ecce febris continua me invadit. et dolor capitis, quo graviorem ego sane non senil hactenus. nec puto sensisse Jovem ipsum, tum quum Palladem parturiret armatam. Nunc meliuscule mihi est. Laudes gratiasque illi ago, cujus solius ope tot aerumnas eluctatus. sum, Deo immortali vero. Tu qui vales? ubi agis? An Lovanii larem certum, sedem firmam habes? ita audio; etiam stipendium honestum, gaudeoque et magis gaudebo, quum rescivero ex te quomodo, quave de causa Lugduno discesseris. Londini adhuc quum essem, intellexi: te Leodicum venisse, et et in collegio patrum illorum, quos honoris ergo nunc non nomino, orationem habuisse in laudem Magnae Matris. Id quoniam facinus quibusdam indignum te videbatur, nosti seculum, nosti mores, fuit qui quaereret ex me, an crederem factum: respondi, nil temere me credere, tamen si verum narrarent, non novum, non malum esse; si quis illam Matrem Virginem laudaret, quae laudari satis digne a nemine posset. At, inquit, quare apud istos potissimum? quasi vero tantopere hoc nos movere debeat. Vel quia sic occafio tulit, respondi: vel quod ab iis rogatus esset, quibus negare fas non erat. an flagitium censetis, quia tu Chrysippi porticum amas; si peregre Athenas reversus aut in Academia,. aut in Lycaco de pudicitia disseram, vel virtutis encomium celebrem? cur, quam nobis ipsis libertatem indulgemus, eam aliis cupimus ademptam? nonne quilibet nostium citra reprehensionem ubique locorum, apud quoslibet bene agere, bene dicere quaelibet potest? orationem
page 19, image: s019vidisti? quid habes quod culpes? non vidisti? solum propter locum ergo, in quo habita, suspectam eam habebis, et de auctore sequius senties? qui Solis illius aemulus, in quameunque partem terrarum splendoris sui radios jecerit, incontaminatus semper, semper sui similis est. sed haec ad te, de te fortassis nimis multa. Erant in eodem coetu, qui adfirmarent Josephum Scaligerum evocatum a Batavis ex Gallia, ut in locum tuum succederet, jamque aptis et expeditis omnibus nullam illum moram facturum, quin primo vento secundo navigaturum se crederet. Politica tua legi, probavi, opus doctum, prudens, elaboratum, in quo industriam tuam satis laudare, mirarisatis nequeo, qui aliena sic feceris tua. O memoriam tuam memorandam! O ingenium singulare! fructuosius nihil puto a multis seculis exiisse in hominum manus. Utinam Deus principibus eam mentem det, ut praeceptis tam salutaribus obtemperent, rectumque illud iter ad templum Virtutis et Honoris, quod pandis, ingrediantur pede alacri et firmo. Hoc si contingit, non erit cur priscis aetatem auream amplius invideamus. Centuriam tuam Epistolarum secundam vidi. Ex eaque animum tuum in me, etsi cognitum ante exploratumque mihi, plane pervidi. Ago tibi gratias, quas debeo maximas: nam relaturum me vix audeo sperare: tamen quicquid navare in rem tuam potero, vicissim non committam, ut in eo studium aut diligentiam meam desideres. Utere, vel etiam abutere me, si lubet, ut lubet. Tuus Sum et ero, dum ero, etiam cum non ero: vale, mi amicissime Lipsi, et amicis isthic, si qui sunt, salutem dicito, imprimis uxori tuae. Indicem earum rerum, quas cognato meo Sayonio in manum tradidisti ante abitum tuum, velim mittas ad me. eo mihi nunc opus. [note: Videri postet haec responsio esse ad illam, quae legitur II. Miscel. 67. itaque scripta post Septemb. 1588. nam ibi de rebus apud Sayonium depositis mentio. sed quia de discessu ejus ex Batavia agit, post An. 1591. certe post Junium mensem illius anni scripta esse debuit. et forte scrius, quia sequens esse responsoria videtur.]
EPISTOLA XVI. JUSTUS LIPSIUS Jano Lernutio S. D. Brugas.
NUnc denique restitutus mihi, patriae et meis videor, cum te audio restitutum. Bene est, Deus audivit mea vota, cui notus assectus meus in te, atque etiam dolor, quem in hac calamitate tua cepi. Verbis si inter nos opus, verba haec ipsa perdo. Abstineo, et illud tantum ex pectore testor, exultare me et diffundi. E Batavis quaeris, quid me abduxerit? melior ratio, nisi erro. Jamdiu hoc agito, et in communibus illis turbis stationem illam elegeram, non sedem. quis bonus aut sapiens iis velit me jungi, quorum
page 20, image: s020non aequa satis caussa videtur, nec (quidquid nunc fortuna rideat) firma? Deus nobis et rex ante oculos, atque etiam fama, quam hîc servaturi videmur, et propagaturi magis illibatam. Etsi concussiunculae et molestiae hîc etiam nobis (per te scire potes) nec livor aut calumnia cessant, assidua bonorum flagra. Nos fortiter feremus, atque adeo alacriter. si valetudo pro hoc verbo esset. sed jacemus jamdiu, ni Lernuti, interno tabentique morbo pressi, qui utinam in animam non jus etiam aliquod haberet. Eximia debebat esse coelestis et immortalis illa pars. nisi quod aliter visum immortali, cui non refragor. de studiis alias, atque utinam coram aliquando. utinam et illud, quod injecisse ante annos te memini, ut sedem figeres in hoc loco. sed nihil hortor, tempora et res tuae quod pro re sit suadebunt. Quae deposueras olim apud me, cum cura et fiele habita tradidi Sayono ex praescripto literarum, quod. ab uxore tua accepi. Rerum indicem hîc habes, transcriptum ex eo, quem ejus manu notatum servo. sunt et liberatoriae schedulae apud me de pecunia trajecta. sed spero coram semel haec omnia recipies, quia per incerta haec viarum mittere non sustinui. Vale, mi Lernuti, et diu fruere tuis falvis, in primis tua, quam saluto. Victorem nostrum eripuit mala sors, grande solarium meum, et tibi, si jam vixisset. Deus voluit. summa sententiae, acquiescamus. Lovanii III. Kal. Jun. CIC CI XCIII.
EPISTOLA XVII. JANUS LERNUTIUS Justo Lipsio S. D. Lovanium.
OCcasionem scribendi nactus hoc tempore praeter opinionem, Juste Lipsi, optime amicorum, facere non potui, quin aliquid ad te literarum exararem. Jam enim silentio indulsimus uterque, non dico satis, sed nimium diu. qui has tibi meas reddit, filius est meus, homo adolescens ex schola Liekerchii nostri privata, in Academiam vestram publicam, cujus tu Lumen, imo Numen es, missus ad ingenii cultum meliorem, et liberalium artium copiosiorem veluti mercatum. Eum ego fidei tuae ita commendo, ut magis non possim: quaesoque te, ne grave sit tibi, curare ut recipiatur per te in classem illorum, qui Dialecticam isthic audiunt hoc anno: nam nisi tu vel tui similis amicus juvet illum in re tali, vereor ne scrius venerit, inchoato jam et promoto studio istius disciplinae. caussa, cur non abierit domo citius, ea est, quod in animo mihi erat, illum mittere Duacum, scilicet una eademque opera linguam Gallicam ut addisceret, dum a lectionibus ordinariis tempus vacuum terens feriatur. sed quum jamjam profecturus esset eo, Ecce tibi literae ab homine noto certae, pestem in illa urbe quinquaginta aedes funestasse, jamque collegium Jesuitarum esse insectum, unumque ex patribus diem fuum obiisse, sublatum lue contagiosa. Sic tres mihi septimanae elapsae, dum novum consilium capio, et quid potissimum sequar,
page 21, image: s021ambigo incertus. Ambitiose nunc et pluribus verbis contenderem abs te, ut admittere illum in familiam tuam velles, nisi memor essem rationum tuarum, propter quas idem petentibus non es obsequutus. sed si quis forte exterorum vel importunitate sua, vel blanditiis tantum faelicitatis est adeptus, inscio me, velim sane et mihi liceat venire in partem mihi noto veterique sodali: tamen non urgeo, facies ex usu tuo quod erit, neque enim cupio incommodare tibi ullo modo, ut meo meorumque nomine molestiam capias vel tantillam. Etsi hoc non impetrem, tot nihilominus beneficiis tuis olim obligatustibi sum, ut solvendo non sim. quorum memoriam, sicut debeo, sancte colo, et colam semper, donec corporis hujus colonus ero, etiam quum, non ero. salve interim, amicissime Lipsi, et vale, filiumque meum iterum commendatum, puta natum tibi.
Brugis Morinorum 7. Cal. Novemb. anno a partu Virginis 1596.
EPISTOLA XVIII. J. LIPSIUS Jano Lernutio S. Brugas.
GRatus mihi tuus fuit, et gratissimae una litterae, quibus silentium merito excusas. sane praeter morem, et poene dixerim jus, tam veteris amicitiae susceptum. Excuset moestitia haec temporum, quae manus, non solum animos, lentas reddidit et retardat. Sane, in isto pectore nihil mutatum, sciunt (ut internum meum validissimum testem omittam) sciunt, inquam, quicumque usu aliquo aut sermone juncti mecum fuerunt. saepe iis fuit de Lernutio aliquid audiendum, etsi cum verecundia aliqua mea, quod nihil a te audirem. sed ista fuerint, et si placet et vacat emendentur; sin autem et te Bellerophonteus aliquis morbus habet (quod de me non nego) age, vel silentio amemus. Filium tuum deduxi ad Collegium Falconis, quod vocant, commendavi Regenti et Lectori, spero non vane. fama id Collegium floret, et numero quoque lectae juventutis. de mea domo, non potuit, quae ita plena est, ut nec amico hospiti sit locus. Primam aperui importunitate unius amici victus, ecce ostio toto irruperunt, et domus meae angulos omnes impleverunt. Septeni sunt, praeter meum famulum. Vide quam salva mihi tranquillitas, a puero semper sic optata! sed ista et plura ferenda, in aevo non mitium hominum aut artium. de studiis quid scribam? alienis judiciis et animis potius, quam meo obsequor; nisi quod nunc aliquid philosophor, id est in Civili parte versor, qua meditatione et tractatione fateor me pasci. Atqui eruditiora alia sunt; quid id ad me, si haec meliora, utiliora? et succrescit juventus, quae illa nostra ponit aeque ut nos, aut supra nos. quid hîc insistamus. sunt et litigia, morsiunculae, et juveniles ineptiae devorandae, quae parum ad stomachum hunc senilem. nam aetas mea, mi Lernuti, ingravescit magis, valetudo diu afflicta. tu, ut cum tua diu valeas vivasque, opto. Lovanii prid. Kal. Decemb. CICICXCVI.
page 22, image: s022
EPISTOLA XIX. JANUS LERNUTIUS Justo Lipsio S. D. Lovanium.
VEnerunt hesterno die ad aedes meas patritii aliquot viri, civitatis nostrae primores, ea mente, ut per me commendent curae fideique tuae cognatum quendam suum; per me inquam, potissimum, quo neminem Brugis antiqua et veteri amicitia noverunt tibi conjunctiorem. Eorum voluntati quum refragari nec possem nec vellem; visa enim honesta mihi, nec aspernanda tibi, epistolium hoc de subito exaravi ad te, petoque abs te, tam meo quam illorum nomine, sic tamen, atque ea lege, si, ut audio, vacat locus, si sine animi molestia facere potes, suscipere in familiam tuam ne graveris adolescentem optima praeditum indole, ornatum egregiis moribus, ortumque domo clara: fuit illi pater Reinerius Anchemant, dominus a Marca, cujus masculae stirpis primus iste haeres. apud Patres hîc longo satis tempore operam studiis liberalibus dedit, tantosque progressus fecit in cognitione bonarum literarum, ut esse jam alumnus deinceps Academiae vestrae queat. quod quo majore cum fructu fiat, multum namque refert quibus conversetur tenera adhuc et rudis aetas, propinqui adolescentis tradere tibi erudiendum porro nepotem vehementer ardent, utque hoc ipsum tam cupide cupiant, movet et nominis tui fama late divulgata, et domesticae disciplinae ratio, qua excellere te audiunt, quamvis longe positi. Accendit inflammatos tertia fax, quod intelligant liberos Richardoti Praesidis, aliosque ex prima nobilitate juvenes tecum vivere, ac mollibus ab annis mirari virtutem et doctrinam tuam. quorum in coetum si admittere etiam nostrum hunc ephebum voles, gloria illi gemina accedet, tum a te ita illustri hospite, et doctore raro, tum a convictu filiorum tam pollentis viri, qui nunc in Belgica primo proximus est. De mercede noli dubitare. parati sunt luculentam adsignare tibi, vel in menses singulos, vel in annum arbitratu tuo. quod res est narro tibi. res ampla est, imo superest pupillo isti, etiam tutoribus animus, ut remunerentur te: mihi quidem adolescens valde probatur, nuperoque congressu statim me cepit, capiet te quoque, spero, ut videbis, vel aspectu solo; quare iterum atque iterum quantum possim, rogo conditionem, quam ferunt, arripias animo volente, mihique ubi primum vacabit, rescribas quid sperandum nobis sit. Hoc festo Bavonis mittere eum decreverunt in universitatem Lovaniensem, ne quod tempus trustra elabatur. Vale, amicissime amicorum, filium meum non commendo, ne videar diffidere tibi. scio te constantem ante aliis et tui similem, hoc est amicum mihi, ideoque illi pariter simul benivolum. Brugis Morinorum Ao. [abbr.: Anno] a salute humani generis data 1597. 15. Kal. Octob:
page 23, image: s023
EPISTOLA XX. J. LIPSIUS J. Lernutio suo S. D. Brugas.
EPistolam tuam satis sedulo et accurate scriptam pro adolescente vestrate accepi, atque adeo ipsum (quid suspensum te teneam?) commendatione tua recepi. Nolo imputare hoc beneficium, plura veteris amoris nostri causa velim et debeam, sed tamen recenter negasse me magnis praetoribus serio testor. Et ipsa etiam res negat. domus mihi plena, et nec angulus vacat; vix etiam huic, nisi quod intra duas aut tres septimanas unus e meis abit. Ita in locum ille succedet, et tantisper (si ante venit) metaturam tamen illi dabimus, in qua acquiescat. De pretio et talibus, dixi coram cognato ejus du-Bloys, qui hîc inter Patres negotium ejus agit. Eum non ambigo scripsisse, nec juvat iterare. Hoc apud te tantum. pretii causa me nihil facere, quem benignitas Regis facit talis subsidii non egentem. Tuum interdum hîc video, rarius quam vellem: et in Philosophicis adhuc esse credo, ubi proprios suos magistros et directores habet. Siquid juvari a me potest, aut ingenium ad nostra propendet (neque aliter ad ea invitandum) quid nisi rem breviter dicam, esse me in tuos ob te pronum? Vale mi Lernuti, cum tua, tuisque. Lovan Kal. Octob. CICICXCVII.
EPISTOLA XXI. JANUS LERNUTIUS Justo Lipsio S. D. Lovanium.
ROmam evocatum te, Juste Lipsi, invitamento Principum virorum libenter audio: tamen non sine doloris aliquo morsu. Libenter, quia virtuti tuae profectionem eam spero, imo confido, et honori et emolumento futuram. Invite, quod metuam (pondus in omine nullum sit) ne haereas, et alligeris novus Prometheus ad colles septem dominae urbis, quam scriptis tuis hoc seculo nostro unus omnium maxime illustrasti. et sane si gratus esse cum Rege suo senatus ille purpureus volet, mactum conditionibus amplis Civem te Romanum remittet nobis; nolo dicere, retinebit sibi, nam invideo, ut ingenue loquar, sidus orbis nostri tam praeclarum Latio, cui simile ab Augusti aevo non habuit ullum, et fortassis nunquam habiturum est. utinam ipse aptis et expeditis saccinulis comitari te, et lustrare iterum una pariter tecum regionem illam possim, terrarum ocellum, nihil
page 24, image: s024in votis hoc tempore nec majus nec potius habeo: verum maritali compede impeditus, quod cupio non possum, utinam ex filiis ergo meis alterum liceat mihi substituere saltem. ut vices meas obeat ille, et faelicitate pro me fruatur ita expetita. si est ut admittere eum inter familiares tuos velis, tribus verbis sententiam tuam perscribe, utrum malis ê duobus. mittam, quemcunque elegeris; vidisti nuper majorem natu: juniorem non vidisti scio: scito grandiusculum esse, et ad laborem quemvis etiam itineris fortem sic satis habilemque. sed si jam quos tecum ducas optavisti, Audientis filium rogatus commendo tibi. nam et pater et propinqui hoc ut abs te peterem, pluribus a me precibus contenderunt, non potui negare hominibus notis et probis officium tam leve. Tu, si facere sine incommodo tuo potes, adolescentem jam ministeriis tuis adsuetum patieris haerere in parte comitatus tui. Hoc mihi, certe illis pergratum erit. salve et vale, optime Lipsi, proque Admirandis tuis, liberaliter atque amice ad me missis, multas tibi et magnas gratias habe. Opus est et auctore et titulo suo dignissimum: quod sine tui invidia, nec praesens aetas, nec posteritas ulla leget. Egissem eas ante, nisi fuissem subiratus tibi. Quî potest hoc inquis? cave caussam ex me quaeras; non committam eam huic epistolio nunc. alias, si usus veniat, exponam melius, vel coram. namquamvis procul a nobis abeas, spes tamen me tenet futurum ut congrediamur aliquando, quae ne fallat, Deum Opt: Max: precor, itumque tibi et reditum secundum exopto. Noster in utroque persevera. Brugis Morinorum 16. Kal: Jul: Ao. [abbr.: Anno] 1599.
EPISTOLA XXII. J. LIPSIUS Jano Lernutio suo. Brugas.
PErgratae mihi tuae, neque hoc nescis. Quem porro commendas, etiam a se esse potest, ut frontem video, et sermonem audio, utraque indicia melioris indolis sive mentis. Sed profecto tua gratia meam illi impertiar, et juvabo ac dirigam, si qua opus. Quaeris de fato Duzarum [note: Ex Epistolarum Douzae versibus scriptarum octava decima ad Gruterum, colligimus Janum et Georgium Douzas obiisse eo tempore. superfuisse Stephanum, et Didericum, qui per Poloniam et Turciam peregrinabatur, Wernerum et Didacum in Indiam abiisse, Franciscum in Anglia tunc versari siliam unam nuptam Frisio, alteram innuptam sororem comitatam esse cum. Stephano.] ita enim loquendum est: et duo perierunt e septem liberis maribus, nisi fallor. Omnes novi; omnes, raro exemplo, rarum aliquid et supra vulgum pollicentes. At primus ille [note: Janus.] aetate, dotibus etiam primus: et profecto, si vita fuisset, ille supra omnes Belgas fortean scandisset, qui nomen adhuc paraverunt. multa in eo eruditio, etiam interior illa et seria: ad summam, damno patria, nos
page 25, image: s025dolore affecti proxime a patre sumus. Quidni? ego illi alter parens, et ingenium illud a puero formavi. Abiit, ut boni a nobis et bona: tum aetate proximus, Georgius, qui Byzantium viderat, in viam fraternam iverat, is quoque in fatum. Periit nuper, non Gaditanâ illâ expeditione, ut tu reris, sed Indica et longinqua. Mala febris, et phrenitis ex ea, abstulerunt. De Italo quod suggeris, qui in Politicis a me dissentit: faciat, illa satis firma videntur, nec timere ab illo aut alio (ausim apud te) dente. De [note: Henrico Stephano, qui de Latinitate Lipsii edidit librum.] Gallo, qui Latinitatem meam libro suo praescripsit: praescripsit tantum. Ipsum inspice, non habet, certe non profert, quid in Lipsium dicat. Cacoethes hujus aevi nosti: a quo nec ille alienus, qui De magnitudine scripsit, etsi paullo diversa, sed avidus mordere aut pugnare, si materiem aut virum repperisset. Illa satis dura est, hic mollior quam ut repugnet: ita desiit hic ludus, post tubae tantum sonum. nec prolusio quidem justa fuit. sed ille quoque desiit et ad [gap: Greek word(s)] ivit: bene precati omittamus. Seneca me nunc habebat: nescio an exstruam opus, fabro isto saepe languente, fastidiente, et abitum minante. Fiat, quod Deo visum: quem volentes sequimur, et te cum Tua salvere animo jubemus. Lovanii, 4. Non: Sept. oo. ICC.
EPISTOLA XXIII. JANUS LERNUTIUS Justo Lipsio S. D. Lovanium.
ADolescentem hunc vides? nostras est, imo proprie meus fieri etiam cupit tuus. Hac enim spe Lovanium venit, dignus idcirco ut fiat. fiet, si excipere eum ea comitate voles, qua soles tali ingenio praeditos. Ingenium illi praeclarum, eruditio rara, certe supra aetatem, ante omnia animus ingenuus est, et tibi ob virtutem devotus? quid extendo epistolam? admitte hominem in sacraria tua, vel quia te amat, vel quia a me venit. Olim, olim tuo et nunc quoque amico. Utramque caussam probabis spero. magis tibi ubi innotuerit. Petiturus Galliam noluit te inviso excedere patria. Bene fecit; Solem te Belgicae postquam oculis coram lustraverit, plenus tui abibit ad Celtas, ut porro illic sidera alia regionis illius contempletur ex propinquo, videatque quam multis millibus antestes omnibus. habebis praeconem virtutis tuae, quum eo venerit, benivolum, et sincerum. novi nihil illo tibi opus esse. Luces enim per te ubique terrarum. quid nocet tamen, si quis suffragium suum adjiciat, et benigno ver. acique ore te efferat apud exteros? Themistocles Graecorum summus Imperator, etiamsi late notus esset, spargi nihilominus ac propagari gloriam suam
page 26, image: s026laetabatur aura rumoris secundi. Nonne Demosthenes lumen eloquentiae omnis ad aniculae vocem arrexit aures, atque animum diffudit? quamvis Stoicorum amans affectus istos spreveris, abs te longe tamen cornea tibi fibra non est. Humanitas te capit, utere ea. et admitte adolescentem nostrum. Haud dubie redamabis illum, et mihi quoque gratiam repones, quod conciliaverim eum tibi. Quaeres fortasse aliquid nunc de me, quid agam, quomodo agam, nil scribam? vel ingentis epistolae instar apud te hic erit mihi: cui omnia mea nota seria, joca: si quid scire avebis, ex eo percontare. Interpretem mittere commodiorem non potui. Opus de Vesta et Vestalibus tuum misit ad me nuper Swertius. Legi, probavi. Audio epistolarum te Centuriam novam parare. Macte hoc animo tuo indefesso dignus, et locum in prytaneo perpetuum habere. non fit, ne mireris. Bella haec infesta studiis liberalibus sunt. Belle tamen tibi fuisse audio et laetor. Utinam diu sit, nec valitudo tua interturbet. Verum est an fabulantur morologi? Iterum languere te vix credo. quum vulgata modo tot tua scripta reclament. Rescribe, oro te, et rerum tuarum nolo me exsortem habere. Quid vis inquies? Libros a praelo recentes mitti ad me per te veteri tuo et vetusto more. Nam quos alii mittunt non aeque me capiunt. Aquae, ut nosti, gratiores sunt, quae ex fonte bibuntur. etiam munera, quibus auctor ipse pretium addit, missa officiose; Centuriam epistolarum ad Belgas, Gallos, Germanos non habeo. Nec Politica tua, quod opus perfectum esse videor mihi pleno ore posse confirmare. nihil in eo soleo desiderare, praeter partes et munia legatorum, de quibus nulla usquam mentio. num studio hoc ita commissum, an per oblivionem omissum? perfricui, ut vides, frontem. Pergamus graviter esse impudens? Quid ni. Os liberum in Giselino quondam probasti. Feres, spero, me succedaneum illi. In Centuriis epistolarum tuarum nullius etiam magni epistolam tenere locum voluisti, meo indicio recte. quamvis Cicero olim, nuper alii aliter. hoc probo. non illud, quod solius [note: Vid. 11. Centur. 45. et 46.] Caesaris Scaligeri putaveris inserendam. At quam epistolam Di boni! plenam gloriae vel venti potius. Ille Masinissae par aut similis? Ille? sed non libet excutere omnia. Videris mihi captare benevolentiam filii nimis aperte. qui qualis qualis est, animo in te prorsus amico non est. si est, ubi pro tot elogiis tuis, in genus illud Deorum (meministi opinor verborum tuorum) munem se et gratum ostendet palam? literis privatim blanditur tibi, scio: publico scripto testimonium, quale mereris, non ponet unquam, aut ego animi valde fallor. lib. 11. ad Belgas epistola LXXVIII. de [note: Lipsius Epistola ad Douzam Fil. Decad. v. 2. a Pontano edita, eum a militibus vel latronibus in via interfectum, juxta Rhotomagum caesum et sepultum narrat. Valerius Andr. Bibl Belgica juxta S. Germani Sacellum, ex hospitio raptum, sed non vulneratum scribit. et reductum, et febri correptum ad aedes Marchionis Mailloiensis se deferri jussisse, ibique paucis post diebus obiisse. v. Kal. Nov. 1592. Vid. et Melch. Adam. vitas JCtorum pag. 317. Excussit haec omnia satis accurate Bailius in Lexcio, nisi quod, Epistolam Lipsii 17. Centur Misc. 99. dicat 11. Januarii scriptam, quae de morte Busbekii, quam v. Kal. Nov. ejus anni evenisse narrant, scrupulum habet. certe in Autographo 111. Idus Jan. 1592. disertim est scriptum. difficultatem hanc ego non expedio: nam ante et post eam epistolam plures aliae circa id tempus scriptae leguntur. haec tamen est epistola, qua melius edoctum Lipsium Bailius indicavit.] BusbequI obitu in errore es. non periit in itinere
page 27, image: s027militum vel latronum violentia: periit domi inter amicos fato suo. ex eis hîc apud nos sunt, quorum in ulnis exspiravit. Ipse Wyngardus verum hoc esse attestatur. An nunquam ea de re scripsit ad te? monui hominem aliquoties. nunc te moneo, si visum tibi ut emendes, nam quae auctoritas tua est, propagari error in plures potest. De aetate tua in eisdem scriptis tuis sparsim fit mentio, incerta tamen et sic perplexa, ut quidam scripserit, videri te nunquam et semper natum. Invaletudinis tuae commemoratio quibusdam quoque nimis crebra videtur. Jamque apud Gandenses inter doctos jactatur, Morbos tibi pro aegide Palladis esse ad excusandum te. nolui haec te, quantumvis levia, celare, quo occurrere posthac dicteriis talibus posses, et claudere os Momo sandalion Veneris culpanti. Sed Gandensium, quia obiter mentio incidit, velim de epigrammatario ejus urbis judicium mihi tuum perscribas libere, ejus IX. libros certus sum te vidisse. magnopere tibi obligabor, si hîc mihi pectus tuum aperueris, quandoquidem impetrare abs te nondum potui, ut de meis scriptis vere et severe pronuntiares sententiam tuam. Salve iterum et vale, amicissime Lipsi, ingens seculi decus, et exemplar in literis unicum. Brugis Morinorum Ao. [abbr.: Anno] oo ICCIII. a partu Virginis. Eid: Septemb.
Negotium meum, quod in aula habeo cum aerarii praefectis, velim Dno Drynkwart commendes: etiam aliis proceribus, id quale sit, exponet tibi Schilderus noster.
EPISTOLA XXIV. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
LItterae tuae, eo loco mihi, quo olim tu: hoc est gratissimae ac jucundissimae, ad quos magis moris caussa respondeo et amoris, quam quod nunc esset epistolae argumentum: sed teneamus, quaeso, hoc sollenne, ut etiam ubi res non erit, commeent inter nos litterae, si non aliud, ne intercludi iter patiantur veteris amoris. De rebus patriae gratum, quod significasti. sequar exemplar, ubi erit copia: nam nunc Antverpia nihildum acceperam. Academiae res bene habent. Praeter vulgus studiosorum, qui cottidie adveniunt, venit nuper quidam etiam Gallus, Lutetiae natus bono loco. dolendum tamen est cessare eos, quos nosti, qui in rebus scholae, ut ille ait, nive Gallica frigidiores reperiuntur. Vale, mi Leeuwii, et me ama. Lugd. Batav. IV. Non. Junias CICICLXXX.
page 28, image: s028
Theodorus Leeuwius. (Diderik van Leeuwen) Adriani Filius, in Hollandiae Curia Senator fuit, olim Lipsii discipulus, et postea summus amicus et familiaris: repperi inter Lipsii Epistolas excerpta quaedem de Familia Leeuwiorum, ex commentariis domesticis, in quibus vidi eum 25. Octob. 84. duxisse Hildegondam van Loo, quae seq. Anno 12. Febr. 85. in puerperio fuit exstincta, simul cum foetu. Consolatur eum Lipsius Epistola egregia, quae est 1. Centur. Misc. 61. et ejusdem Argumenti, nos alteram damus. Altera uxor, quam VI. Octob. 1587. duxit, fuit Catharina vander Goes, ex qua filios Adrianum, Petrum, et Theodorum, tulit. ipse obiit. 21. April. 1596. ex Petro ejus posteritas propagata, summis in patria nostra, et praecipue Brielae et Leidae honoribus functa est, et adhuc floret, licet alio nomine nunc censeatur.
EPISTOLA XXV. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
PArantem me respondere prioribus tuis literis alterae oppresserunt, amicissime Leeuwi. Respondebo, ut soleo, breviter utrisque. Quod quaeris, qui historiam contexuerint a fine Vopisci aliorumque: non alium habemus, dignum quidem legi, praeter Sex. Victorem, qui nuper Antverpiae excusus est a Plantino, et Ammianum: sed Ammianus, uti scis, pauca tantum de Constantio, Valente, et Valentiniano habet, libris ejus amissis. Alioqui scripserat continuam historiam a fine Corn. Taciti, ad suum aevum, judicio et fide meliori, quam stilo. At Victor non usque quaque placebit tibi, brevis, concisus, in re; in verbis [note: Humilis Crenius.] sciolus et adfectator. quid agas? Solus tamen ille reliquus ex antiquis. In provincia tua, quam suscepisti, velim constanti et erecto animo esse te. ita enim decet. Publice hoc expediet (loquor quod sentio) et privatim tibi. Ita tamen natura comparati sumus, ut tangant nos praeterita, fastidiamus praesentia: Mulierum, cum uterum ferunt, mollities et [note: Malitia Crenius.] malacia quae sit non ignoras. hoc volunt, hoc nolunt; hunc cibum, hunc potum: et pugnant votis suis una eademque hora. Prudentiores nos simus, sequamurque summum illum Imperatorem, quocunque duxerit, quasi legitimae militiae auctorati. et scio, sequeris. Philosophari tamen hoc tecum volui, ut Ennianus Neoptolemus ait, paucis. Alias, si ab affectu meo loquerer, mallem omissis projectisque omnibus te esse meum. Ea signa in te vidi verae germanaeque virtutis. de Advocato Fisci quae scribis, nova mihi et [gap: Greek word(s)]. Cupio ipse et opto. sed tentanda prius voluntas est eorum, quibus haec in manu, et dabo operam, ut id prudenter fiat, et cum decoro. In locum Neostadii suffectus est Nic. Dalius, institutionum Professor: rarae spei adolescens, sed, ut morbus minatur, non vitalis. Principis idventus utinam, uti scribis [note: Vobis Crenius.] rebus labentibus medeatur. Censura opus certe, eaque non modo ab invidia abfutura est, et opinione acerbitatis, sed contra laudem [note: Merebimur Crenius.] merebitur benivolentiamque apud omnes. Lentitudine peccatum
page 29, image: s029adhuc esse docet haec in rebus nostris perturbatio, et communis [gap: Greek word(s)]. mors regis Hispaniae, Galliae et ducis Albani, nuntiata nobis sub idem tempus. vera fama sit in uno saltem ex triade illa. si quid de rep. habebis, quaeso, scribe: reponere officium ego non possum ex hoc angulo, et quia clausae fuerunt hoc coelo Antverpiam viae. Vale, mi vir carissime, et clarissime. Lugduni Kal. ipsis Decemb. CICICLXXX.
Editam vidi postea hanc epistolam a. Th. Crenio post tractatus de Philologia, ab ipso conjectos in unum volumen A. 1696. pag. 480. sed in paucis vocibus varietates adnotavimus, et quia neminem ibi quaesiturum Lipsii epistolam crederemus, hîc noluimus omittere.
EPISTOLA XXVI. J. LIPSIUS Th. Leeuwio. Hagam.
NOn facile aliquid laetius nuntiari mihi potuit, mi Leeuwi, hoc consilio tuo migrationis. Nam et tua caussa gaudeo, qui exsolutus illa compede, liber ambulabis et tui juris. mea, qui amicum recuperabo, in cujus sermonibus et consuetudine saepe, ut antea, conquiescam. Itaque de novo munere Consiliarii, quod iterum moliuntur, moliantur. Tu (si me audis) non patiere in hoc brevi cursu vitae elabi eam tibi sine sensu, sine fructu. Nec ego honori tuo non faveo; sed dic, sodes, quae est ista ambitiosorum et occupatorum vita? quando ab impotentissimis dominis, id est, a spe aut metu libera? pendent ex alieno arbitrio, et solliculi sunt, non quid ipsi agant, sed quid alii loquantur. Ex fama recta, sive mala, gaudent aut torquentur. At mihi contingant opes illae modicae, et apud me habitatio, et, ut ille ait, secura quies, et nescia fallere vita: spernamus superba tribunalia, et sceptra omnium regum. De Uxore, quod semper censui, hoc nunc: non praecipitandum in hanc nassam. Placet illud nescio cujus philosophi; Dusturire, et non ducere. quanquam Graece hoc melius. nec mea unius haec sententia, sed ut tempora ista labuntur, cujusvis e vulgo. de domo, placet etiam consilium tuum, et faciet hoc ipsum ad tranquillitatem. Walravius de conditionibus tibi scribet, meo animo non rejiciendis. Ad patriae res quod attinet: iterum auxilii specula a Gallis. Adventasse XXVI. centurias ad me scribunt, et turmas aliquot equitum, quae sunt in finibus Brugensium. Hodie ingressas ipsum oppidum audivi. sed haec taliaque et fabulabimur coram interdum, et fortasse videbimus. Certe eos, quibus vita elabitur in vanis istis rerum. vale, vir amicissime, et mihi exspectatissime. Leidae Kal. novi anni CICICLXXXII.
page 30, image: s030
EPISTOLA XXVII. J. LIPSIUS Th. Leeuwio. Hagam.
EN tibi, mi Leeuwi, semina pauca brassicae florentis, aliud mitti dignum nondum accepi. quidquid nactus ero, spondeo futurum id in parte tuum. Quamquam tu fortasse de alia cultura cogitas, quam horti, quam opto bene tibi prospereque evenire. quod ad rempub. nihil scriptu dignum, nisi quod meras magnasque laudes memorant novi ducis. utinam veras! Quod ipsum brevi apparebit: nam ficta omnia celeriter decidunt. Catholici templum impetrarunt Antverpiae S. Michaelis. Ea lege, ut uno illo contenti sint, ut regem prius Hispanicum ejurent. ut triennium continuum habitasse Antverpiae probent. conditiones quo spectent vides. intelligo idem futurum Bruxellae. At in reliquis locis nihil mutabitur, ut ajunt. J. Bodinus [note: Hunc etiam Alenconio consilium praebuisse opprimendarum urbium Belgii suspicatur Hoofdius Hist. lib. XIX. pag. 843. ubi et Judaicae religioni addictum, obiisse ex communi fama refert. vide ejus vitam, nuper a Polycarp. Lysero satis diligenter conscriptam, in Apparatu Literario, specim. XVI. Witteb. 1717. edito. ubi et specimine IV. Woldebr. Vogtius de ejus Judaismo agit. Ceterum notus satis est Bodinus.], qui Methodum, et de Republica scripsit, est Alenconio a consiliis, titulo Magistri libellorum supplicum. Vir sane doctus varie, sed varia item sentiens: et in iis de republ. sententiis aliquot fautor, quae non bonae. Familiam cum ales bene eveniat. sed de familia, suadeo eligas [gap: Greek word(s)] potius, quam [gap: Greek word(s)] satis in vita molestiarum, si non alias accersamus nobis ultro. et Venus a veniendo dicta, ut Varroni placet, quod adveniat sponte. sed jocor. Vale et ignosce epistolae inter seria oscitanti. III. Id. Mart. CICICLXXXII.
EPISTOLA XXVIII. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
SOlatio magno mihi litterae tuae, quae meliora de Principis, id est, patriae salute, nuntiaverunt: nam vere communis salus (ut nunc res habent) nixa capite illo uno. Quod dissidium futurum putas urbium provinciarumque, sublato uno illo vinculo, quod male haerentes adhuc ligat? nam [note: Intelligit Alenconium, cui Belgae detulerant nuper imperium.] novi Ducis Auctoritas infirma etiam nunc, nec egit radices. Magna et mira temeritas [note: Joannis Javregui, qui Antverpiae vulnus, ut credebatur, letale Guilielmo 1. Arausionensi, inflixerat.] desperati
page 31, image: s031illius capitis, qui rem tantam suscepit, nulla spe salutis. Quae enim via illi evadendi? at apud alios fortitudo appellabitur, et accensebunt exemplis priscis Romanis. Habent Hispani scilicet suum Mutium. sed tu bene, mi Leeuwi, flectis oculos ad res humanas. vide, quam improvise, quam subito ictu evertitur illud omne, quod appellamus vitam, et quam nihil in nobis certum, nisi ut sciamus haec incerta. Nos hîc sane eo nuntio turbati et collegae mei [note: Danaeum et Donellum innuere puto, qui Galli, et novarum rerum auctores, multas turbas Leidae ediderunt, et cum Senatu urbano acres contentiones habuerunt, sibique ideo male conscii metuebant, si moreretur Arausionensis. De illis postea amplior occasio agendi occurret.] (scis quos dicam) jam de sarcinis cogitabant. Eo magis, quod non bene conveniat iis cum hoc Senatu, quem vellem quibusdam in rebus moderatiorem. Sed et illos magis lentos, et minus Gallos. de [note: P. Puto hunc esse Bartholomaeum Gryphium, de quo infra Ep. 30. et in alia ad Caselium, ubi Syndicum Civitatis Gorcomiensis dicit fuisse: hoc ne munus hîc intelligat, an aliud, quod ambiit, nescio.] Gryphio nostro quo loco res est? jamne in fastigio novae dignitatis? an fumos ille captat, et illi vendicat? In horti cura tu prudentior, et eadem scilicet cautela, qua in re uxoria. Ego in utraque (certe in altera) praecipitavi. et semina mandavi terrae non bono coelo. Pauca tamen mihi supersunt: et, si tu aliquid mihi submittes, erit fortasse, quo te remunerer. nisi tumultus Antverpiensis ejusmodi omnes cogitationes familiaribus meis excusserit. Vale: Lugd Batav. VIII. Kal. April. qui mensis sacer Veneris, et ideo conjugio aptus: ineptus, ut scis, prisca persuasione Majus. quare fac, si quid facis. CICICLXXXII.
EPISTOLA XXIX. JUSTUS LIPSIUS Theodoro Leeuwio S. Hagam.
FAcinus illud [note: Duce Alenconio. vid. V. Cent. Misc. 12.] a regio juvene, non regium, partim ex litteris tuis, partim ex fama jam acceperam. et de animo meo quid quaeris aut censes? scilicet miratum et attonitum fuisse me? non fui. Nec sapientiam mihi vindico: sed eo tamen jam perveni, ut ea omnia, quae divinitus inferuntur, ferenda putem: nec miror accidisse quod sciebam (non ausim dicere praesciebam) posse accidere. Gentem vidimus, et disciplinam et aulam. illa levissima, haec corruptissima, et media nulla. ab his quid, nisi tale aliquid exspectandum? quanquam illud fefellit me, fateor; si haec de compacto gesta, et bono Hispanorum. Nam Gallos ruere, non ire, et consiliis ad dominationem praecipitibus niti, status Italiae nos docuit ante multos annos. Illud [note: Machiavellus.] Etruscus Magister nos docuit, duos aemulos reges colludere posse in tam praeclara
page 32, image: s032praeda: sed ut hoc secuium est, omnia nunc credenda, et eventus ostendet in tempore, quid sit hujus rei. Ego, mi Leeuwi, quo magis labi res nostras video, magis erigor ipse et attollor. Intueor ludibria rerum humanarum; et aleam hanc ambiguae fortunae: quae gaudet jactum aliquem ex occulto jacere, nec exspectatum. Hinc ille vulgi stupor et querela, Quis putasset? qui non cadit in mediocriter sapientem, qui jam ante ita meditatus, ut sciat haec et deteriora posse evenire. Quis fuit ille dies, cum hîc et alibi aut insulae totae aquis absorptae aut urbes terrae motu? Quis illorum, qui tam magna ruina perierunt, id putasset? Nec exempla nobis desunt talium, quas patimur, cladium: sed nos ipsi nobis, qui insito a natura vitio, proni semper et creduli ad spes meliores. Atqui coerceri spes illas tutius, et laxiores potius habenas permittere timori: magna enim et in promtu consolatio animo, qui semper timuit, quicquid potuit timeri. Jure a Romano Philosopho laudatur ille versus, cuivis potest accidere, quod cuiquam potest. quem velim impressum menti tuae, una cum amore mei, quem meo sane merito nunquam depones, Prid. Kal. Febr. 1583.
Hanc epistolam recudi jussi, quia Lipsius multum diversis verbis, et amputatis plurimis, edidit Centur. 1. Misc. 26.
EPISTOLA XXX. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio S. Hagam.
DE hortulo tuo non est quod excuses. Frontem non posuit, quam nunquam habuit. Quomodo enim ille, qui nuper ostendit se nobis tam nudum? sed tamen subvenio ecce in parte, velamenta aliquot illi do, quibus se tegat; sed vide, ne tu quoque mecum agas per velum. Non enim videre mihi (ut mea quidem suspicio est) petere haec semina horti tui caussa, sed amici. Quando enim tu vacabis horto inter statas illas et legitimas tuas curas? aut quis hic novus ardor in re hortorum? quem quidem dea illa adhuc non respexit, quae veteri religione praefecta hortis, Venerem dico. Ubi enim aut quando sponsa? et praeveniunt ecce te omnes, veteres novique collegae, inter quos etiam noster ille Amstelrodamus [note: Quirinum videtur appellatum aliquem indicare.], cognominis Romano primo Regi, qui uxorem duxit et abduxit Delphis, si mensis hic Veneris te non aperit: censeo (nec aegre feras hunc jocum) fibulam tibi imponamus in omne aevum. De pace cum Gallis quis bonus bene sperat? sed mittamus semel ista, si sapimus, et quod argumentum verae sapientiae est, collocemur aliquando extra spem et metum. Non est securus aut tranquillus ille animus, quem omnes nuntii deprimunt aut attollunt. Externa ita sunt, sive fortuita, sive
page 33, image: s033fatalia. quae quoniam in animo et sponte nostra non sunt, ferenda tam aequo animo, quam tempestates aut nimbi. Quid proficies dolendo aut querendo? Lapidis ista sunt, inquiet aliquis, non concuti, non moveri. Imo vere viri qui felicitatem omnem in se ponit, et cui gaudium omne aut dolor tantum ex se ipso: Ad extema si abis, si illa momentum aliquod habere ad beatam vitam censes, quis finis? Nulla enim unquam prudentia efficiet, ut res publicae omnes sive privatae fluant ex voto. At illud prudentia potest, ut aut spernamus ea omnia, tanquam aliena, aut certe feramus. De Gryphio dolui, viro bono, prudenti, docto. sed cui [gap: Greek word(s)], ut poeta ait. Mihi autem illud Lyricum sedet fideli tuta silentio merces. de [note: Credo intelligi Michaelem Montagnium, quem Thaletem Gallicum vocat 1. Cent. Misc. 43. ad eumdem Leeuwium data, hoc anno, mense Majo.] Sapiente Gallo, serio videbo et curabo, cum advenerit Plantinus, quem exspecto in dies. Doctor ille Medicus here hîc fuit, ardens, incitatus. scis apud quos, ô Medici, mediam pertundite venam. Vale V. C. et me vere tui amantem ama; et, si vir es, me sub hoc Paschatis festum invise. Plantinus hîc erit et amici inter quos tu gratissimus: vere hoc, non blande. Id. April CICICLXXXIII.
EPISTOLA XXXI. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
ABiisti a nobis cito, vel pro more tuo aufugisti: At vellem liceret nobis una esse, non solum saepius, sed etiam diutius; quia in his tam adflictis temporibus non minimum solatii in colloquiis Amicorum. Scio veram consolationem verumque robur a sapientia manare et ab internis: tamen et externa illa libant, et diminuunt aliquid a molestiis, quas pepererunt res externae. Libros, de quibus injeceram, nunc mitto, alterum per famulum trades Dominae, alterum leges tu, si voles, et quando voles. Ego quid de istis sentiam, coram audisti: in eoque persevero. Velim et tu in me amando. Vale Vir Clme. Lugd. Bat. Id. Jun. 1583.
EPISTOLA XXXII. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
PEccatum a nobis est, mi Leeuwi, revera in diutumo isto silentio et intermissione scribendi; sed ab utro? vereor, ut culpam regeramus in alterum
page 34, image: s034alter. Itaque componere aequiter hanc litem praestat, quam acriter prosequi. Praesertim cum amicitia nostra ad eum firmitudinis jam gradum venerit, ut non solum hebeti isto cessationis ictu non laedatur, sed nec ullis malevolentiae aut calumniarum machinis sive telis. Apud me quidem omnia integra, omnia vetera: et adfirmo tibi Lipsium usu et mancipio tam tuum esse, quam illam, quae nuper tibi convenit in manum. De Rep. sollicitor magis: quae jam non labitur, sed ruit. qualia enim haec, quae de Gandensibus adferuntur, fere monstra? Captivos solutos: et in iis [note: Vide Hoofd. Hist. lib. XX. pag. 895. qui vocat Toparchum de Champaigneis. nomen ejus erat, Fridericus Perenottus. has turbas Gandavenses explicatius tradit Borrius: Lib. XVIII et XIX. Historiar. Belgicarum Edit. primae.] Champagnium, eumque etiam ad consilia publica adhiberi: Pactionem cum hoste institutam, Legatos ad Iperenses et Brugenses missos, qui eadem suadeant, et addunt quidam, etiam ad Bruxellenses. Qui omnes tamen excusatius id fecerint, quam Gandenses: qui sola protervia peccarunt, unde et nunc peccant, non telo ullo inopiae aut necessitatis. Sed quid dices, si pedes et manus huic negotio Ministri? ita constanter narrant, et rem omnem geri per Bollios et Dathenos. Heu pietas, heu religio! quam multis hodie in ore es, quam paucis in corde? Abutuntur ea passim, et rem purissimam sanctissimamque in velum verterunt vitiorum. Cujus ambitio non hac tegitur? quae avaritia non latet sub hoc mantello? ut nihil mirari debeamus, Deum et omnes coelites aversos a nobis, quos non contemnimus solum, sed ridemus. De Gallia, certum non habeo quod scribam, nisi illud, ad caussam suam et nostram advigilaturos eos sero! Capiunt enim incrementa valida illae partes, quae non conterent aut minuent illi, cum volent. Non enim tam faciles cedere aut caedi Hispani. Tamen Angli etiam contantur, et dum alter alterum respicit, velut fatali omnium ignavia, ad imperium Iberi tendunt pleno gradu. Nam Germani quidem certe parati ad quodcunque jugum. Bonna jam capta est, et per Coloniensem illum limitem aditus in penetralia Germaniae datus, quando Hispanis cumque visum. Jam nos ipsi, quid? in media undique flamma scilicet expergiscimur! imo non alias magis securi, ignavi, secordes, velut lethargo quodam pressi imus ad mortem. Ecce querelas. at tu solatia malles. Non habeo, nisi illa, quae Constantia nostra dedit: in quibus unus acquiesco. Video, inquam, et fero, et cum erectior mihi animus, rideo. Hortulo tuo et ejus culturae fautor ego, non nunc adjutor. Nam nec ipse quidem seminis adhuc ullum granum accepi, quod conficere mihi solet Antverpiae Plantinus. At is nunc hîc est. tamen ab aliis aliquid expecto: et siquid erit (ut in omnibus meis) pars ejus tua. De adventu tuo sub has ferias vide ne mutes. Vale. et uxori tuae a me salutem, et, si lubet, suavium. Leidae IV. Idus Mart. 1584.
page 35, image: s035
EPISTOLA XXXIII. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio S. Hagam.
MElonem ecce nostrum, mi Leeuwi, quid ais? tuine aequiparant, an superant? Quid autem si alios videas cubantes etiam nunc magno agmine in hortulo meo, grandes et superbos? diversos gente, forma, sapore? Quid dicam? hac aestate triumphamus. et fortasse meo animo, tam serio, quam Hispani de caedibus suis et successibus cruentis. certe magis innoxie. Quem enim hae ineptiae nostrae laedunt? et tamen simplices ineptiae, nec alienae ab homine et animo liberali. Tristia quotidie de rep. audimus, et nisi pasci nos juvat vana aura spei, quid humanitus auxilii videmus usquam? Clausi et irretiti ab hoste undique tenemur, nisi Deus ille dissipet consilia perditorum. quod faciet profecto, tarde fortasse pro voto nostro, sed nunquam sero. in eo speremus et ad eum spiremus,
--- qui mare temperat
Ventosum; et urbes, regnaque tristia,
Divosque mortalesque turmas
Imperio regit unus aequo.
cui te, mi Leeuwi, cum uxore tua et cum adfine tuo Eyndio ex animo commendo. Lugd. Bat. pridie Kal. Sept. 1584. Adjunxi melonem alium viridem Hungaricum. Nescio an prorsus maturum. Findi tamen, ut vides; sponte incipiebat, et odorem largiter diffundebat: gusta aut diem unum serva.
EPISTOLA XXXIV. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
VAlde mihi grata est cura tua de valetudine mea, et gaudium in re paullo meliore. Certe enim difficili morbo implicitus fui, qui ita me dimisit, ut tamen reliquiae adhuc haereant et vestigium. Sed clemens ille Deus porro faciet, quod ex salute mea censebit et usu. ego quidem non deero moderato victu et humana omni via tueri valetudinem, uti jure quodam naturae debemus. vires mihi valde adhuc adflictae, nec facile eos erigo, praesertim inclinatione ista anni. Bene tamen spero; resp. nostra in majore morbo. cui medicum (coelestem illum excipio) non video, nisi Gallum, quem tamen velim foedere quodam cum Anglia jungi, cujus valde interest nos non vinci,
page 36, image: s036sed illa ipsa Gallicana vereor ut occulte turbent quidam inter potentes. Videbimus, et coram, si Deus mihi vires aliquas det, de his loquemur. aveo enim excurrere, et paullum reficiendi mei caussa peregrinari. Salve cum uxore tua, amicissime Leeuwi... Octob. 1584.
EPISTOLA XXXV. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio salutem et solatium opto. Hagam.
AEgre expresserim, Vir amissime, quanto dolori mihi fuerit dolor tuus. Natura ad miserationem propendeo, fateor: et facilius poene meum dolorem ferre possum, quam alienum. At in te, auget et irritat insigniter insitam istam mollitiem, amor, quo jamdiu prosequor te (uno verbo dicam) ut fratrem. Itaque cum angi et frangi luctu te cogito, cum tristitiae circa caput tuum magnam istam nubem: scio et me involvi, et quidquid pugnavi, genu flectere, si non succumbere ad hoc Fortunae telum. Grave revera telum, (cur enim imminuam?) et quod uno tempore percussit te duplici plaga. Uxorem amisisti. simplicissimam, probissimam, tui certe amantissimam: et addo in nova et recenti adhuc copula, in ipsa vi et impetu primi illius honestique ignis. Quis non lugeat? Sed ecce alterum etiam vulnus a transverso. proles tibi erepta, quam non spe, sed re jam tenebas. proles inquam prima: in quam ardere scimus parentum vota. Quid dicam? justissimas dolendi caussas esse tibi si negem, valde ipse sim injustus. Sed tamen; dolendi, o mi Leewi, non lugendi: aut si hoc; non etiam jacendi. Obsecro enim te per illum Deum, qui nos fecit: da te paullisper hîc mihi, et praebe ad medicinam nostram, etsi crudum adhuc tuum vulnus. Pelle parumper fumos istos et fucos, qui te obumbrant, qui lumen obnubilant rectissimae in te Rationis. Tria haec cogita. Nempe Homo es: Eruditus es: Christianus es. Si homo: quid tibi vis, qui tam impatienter fers haec humana? legem frangere, quae ligat omnes? Frustra. nunquam evolves te adamantinis istis Naturae vinclis. At enim pauci, quibus tam gravis casus ingruit. Pauci: sed tamen aliqui: imo, ut ego scio, multi. Sed haec iniquitas magna in humanis rebus, quod laeta aliorum limo et invido oculo facile et statim cernimus: tristia non appendimus, non attendimus, nisi nostra. Scilicet primus tu aut ultimus, quem ferit hoc tebm? Imo milleni aliquot ante te: milleni post te: milleni hoc ipso temporis puncto, te ipso quidem arbitro, si mentis oculos sparges per magnum hoc Aevum et Universum. An solus igitur tu eximius, tu indignus? Agam enim libere tecum, et uram verborum isto igne, dum sanem. Erras. Sparguntur haec Fortunae (uta mur cum vulgo hac voce) jacula in omnes: et alius aliud capite, pectore,
page 37, image: s037ventre excipit. et cuique gravissimum suum. Lugentes omnes adi et audi: universe haec iniqua libra, ut praeponderare censeant dolorem suum. Unde hic error? A pretio et amore nostri: quia indigni videmur iis casibus, quia laeta et adfluentia ante alios nobis pollicemur, stulta spe et vana. Hic morbus, qui morborum omnium in nobis caussa. Ecce miles cum ad pugnam it, nihil ambigit de futura multorum caede: sed in quemvis potius miseram eam sortem destinat quam in sese. Cadunt ante et circum eum multi, non miratur: tum demum stupet, cum ipsum attigit lethale telum. Tales nos in hac vitae pugna: aliena vulnera satis aequis et fortibus oculis aspicimus, ingemiscimus et attoniti sumus ad nostra. Hoc ergo primum tibi scutum; quo vim reprimas ingmentis doloris. Homo sum: humanis casibus a Deo subditus. inter eos iste. Quid volo? quid conor? irritam non faciam diu latam, diu ratam hanc legem.
At scutum alterum, Eruditus es. Viam tibi a puero litterae straverunt ad Sapientiae et Rationis templum. Cur initiatus saluberrimis his sacris, abis et abjicis te ad profanos? Vulgus est, cui omnia nova, mira, gravia: erudito quî possunt? Sapientia clamat olim haec evenisse, semper eventura: et ante oculos tibi ponit seriem illustrium exemplorum. Ratio ingerit cum Deo luctandum non esse, et aeterno ejus fato. An tu haec non noscis, aut potius non cogitas? Diducerem et diffunderem ubertim verbis, nisi ea ipsa domi et in memoriae tuae thesauro esse scirem. Prome ea tantum, et a te etiam arma arripe contra hunc vitae et salutis tuae hostem.
Vere, inquam, salutis hostem. Jam enim ad tertium illud, Christianns es. Si talis: quomodo luges? Inter prima religionis nostrae dogmata est, spernere mortem, adspirare ad veram illam et aeternam vitam. An vere haec credimus, et sentimus? An legimus et efferimus dicis morisque caussa? Si vere, et si Aeternitatis promissa illa gaudia serio animis praecepimus: inviti profecto manebimus in hac vita. Clamabimus cum sacro illo Praecone, Cupio dissolvi. Si nuptiarum aut convivii lactioris dies imminet; ardemus, anhelamus, et transilire medium velimus omne tempus. Age, eumdem ardorem ardeamus in epulas has coelestes. Non aufert nos mors, sed transfert. cur eam metuam aut culpem, quae initium mihi vitae melioris? At enim amabas uxorem: et divelli ab ea te urit ac sejungi. Amasti: scio, et ignosco, imo laudo. sed Christianus tamen ille amor sit, non in te impius, in illam iniquus. Vere enim impius et parum Christianus, quisquis vivere mallet in Deo, et vera fide jam defunctum. In illam autem quomodo non iniquus? In coelum abiit: tu ad coenum hoc retrahis. Ad beatorum sedes: tu revocas ad has sordes. Vide quam praeposterus, quam Deo adversus, quam a Ratione aversus hic amor. Sejungi triste. Esto. sed cur falsa fingimus et inania luctus? Nemo vos sejunxit: sustine paullum, et sequere. Conjunget vos eadem illa funesta dea, quae videbatur separasse. In villam olim tuam aut ad templum saepe cum uxore isti, saepe seorsim. non minus hilaris et securus tamen, cum solus: quia scibas illam sequuturam. Idem hîc cogita.
page 38, image: s038Spondeo et certum te facio hujus iteratae copulae et Ssecquelae. Abiit illa? imo praeiit. Sejuncta a te? inio paullisper seposita, et quidem in beato et candido loco, quo sequetur eam mox suus Amor. Tu inquam, mi Lecuwi, tu, quamdiu hîc eris? aliquot annis fortasse: qui ad Aeternitatem illam comparati, nullum habent temporis momentum. Ego quoque (ut hic morbus meus est) brevi praeibo: et laetus ac volens aliquancto excipiam et suscipiam lactum volentemque in supera illa sede. Interea dum in hac statione sumus; fungamur munus, quod Imperator imposuit, et vitae officia alacres subeamus, deterso omni luctu. Expungetur merito ex coelesti illo breviculo miles, quisquis tam ignaviter clypeum hîc abjicit et hastam. Concludo. Quod hominibus dignum est, praestemus: quod Eiuditis: quod Christianis. Magnus ille Deus te servet, te firmet: et una inter nos sincerum verumque amorem. Lugduni Batavorum, magno et interno morbi mei aestu x. Kal. Mart. oo. id. LXXXV.
Similis Argumenti est alia Kalend.! Martiis scripta in 1. Centur. Miscel 61. et mox n. 41. tertia, circa eamdem materiam versatur, ut videatur Lipsius, vel eloquentiam suam voluisse exercere in amici dolore leninendo, qui inconsolabiliter lugebat uxoris mortem; vel diversis exemplis unam et eamdem epistolam formasse. sed ipse Lipsius, an tam fortis? minime; hae ipsae ad Leeuwium literae plenae querelarum, et desperationis fere de rebus patriae, sed sic solemus: aliis consilia damus, et ipsi aegrotamus.
EPISTOLA XXXVI. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
CUm te exspecto, litteras a te accipio, id est, pro re verba. Itane semper fallax? in amicitia id non decet: nisi quod nunc amor te excuset, et puellae, quas adducis; ab iis abductus, vide ne seductus. sed quando iterum ad hoc jugum? allubescere te video, et haec sunt initia, itiones istae et minutae procationes. Deus bene vertat; quod fiet, si tu bonam potius et mitem eliges, quam in qua alia externa. De Gravia, [note: Vid. Borrii Hist. lib. XXI. pag. 22.] heu botam quae maria nos purgent, quin male audiamus apud exteros, et apud ipsos Britannos? Qui natura suspicaces, magis nunc ex ejusmodi caussis. et sane quidquid praetexatur aut veletur, res parum gesta ex fide bona. Occulta haec mala, et malos numquamne revelabit tempus? haec spina est, quae pungit, quae necat; proditores, inquam, immixti nobis, et qui pugnant quasi pro nobis. Anglorum tibi in Briela luxus visus, et invisus bono jure. si qua res enim est, quae illos perdet, aut successus certe eorum tardabit, mollities haec est, et abundantia opum ac voluptatum. Animus, robur, prudentia abunde adsunt, nisi quod peritiores eos paullo vellem hominum istorum ac locorum,
page 39, image: s039quod tempus tamen dabit. Drakii successus mirifici, ut ajunt, in novo orbe naves Indicas XVI. cepisse dicitur, et jam mercatores conturbare passim in Hispaniis. An vera, nescio: hoc scio, in iis partibus vitalia esse Hispani regni; si ea laedas aut adimas. Ipsum Ratallerum, cognatum tuum, amice resaluto; cui ex animo ego omnia cupio. Ei, ut virtutes ejus sunt, si hac via nihil proficitur, alia aliquid factum iri non ambigo, et sum ei sponsor. Premant eum factiosi isti, sed non in longum: emerget. Synodus nunc apud vos [note: Vid. Borrium d. l. pag. 29. et lib. XXII. p. 79.]: Heu! satisne opportune? mihi non videtur. et malim caput nos curare, quam reduviam. de salute omnium cogitari, quam de disciplina: cum video, qui conficiendae praesunt, turbas vereor ex turbis. Vatem memento haec dixisse. intempestiva ambitio haec erat, quae etiam sub sanctimoniae velo. nos mediocriter valemus, et statuimus excurrere ad Comitem Mauricium salutandum. Vale, vir Clar. et si occasio D. Praesidem Mylium, qui nuper in me valde humanus, meo nomine saluta. Leidae 23. Junii 1585.
EPISTOLA XXXVII. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio S. D. Hagam.
LItterae tuae exspectatae, Vir amicissime: at tu magis. Quousque autem nos fallis? Veniam, Veniam, in ore tibi saepe: nondum in re aut mente. Quid exspectas? an ut ipse veniam, nec ducam te ad nos, sed traham? Faciam certe. valetudo haec modo paulum perseveret, quae nunc quidem bona, sed partim firma. Nutat enim crebro, et vacillat, et cum stare mihi maxime videtur, cadit. Quid mirer? Ut ii, qui in salo jactati diu fuere, etiam in terra nauseant et languent: sic ego a diuturno isto morbo. Sed Deus, qui vitam mihi servavit, vires etiam addet, cum videbitur: aut tollet hoc ipsum quod dedit, me nihil renuente. De repub. querela et solicitudo tua non sine caussa. Heu quo illa statu? Fallor, aut profecto labitur hoc Libertatis atrium, imo ruit: utique post dejectam grandem illam [note: Wilhelmum Arausionensem.] columnam, quae sola fulciebat. Status isti sistant aut firment? mihi non videtur: non certe, cum oculos mentemque flexi ad singulos, qui in consessu. E quibus alii boni, sed imperiti: pars magna mala, lucri cupida, et suae, non publicae rei. Itaque multi isti Sinones facile imponunt pauculis illis Priamis, et Trojam hanc produnt hosti. Nosti ipse eorum ingenia et mores: et quam unum hoc curent, ut per publicam hanc tempestatem sarcinulas suas salvas habeant, imo auctas. Hi sunt vultures patriae, hirudines aerarii, qui adflixere rempub. iltam et adfligent, quamdiu locus iis in puppi. Quid censes?
page 40, image: s040victoriam spectare eos aut meliorem statum? imo tumultum, noctem, turbas: e quibus creverunt, et per quae vivunt. Redeant enim et revolvantur ipsi iterum ad suas tenebras, si sol aliquis illucescat firmae bonaeque gubernationis. Ut blattae et stelliones lucem fugiunt: sic quietem rapones isti, Atque haec et plura in toga peccantur: at militia scilicet meliore loco et lege. Imo adeo contra est, ut nemo bonus eam intueatur oculo sicco. Milites vide. sine disciplina reperies, sine ordine, manibus rapaces, pedibus fugaces: et in quibus linea nulla aut color militum, nisi quod avidi praedae. sed ejus ipsius tamen incruentae. Adde quod tyrones, quod subitarii, quod e faece collecti: in quibus nihil aut virium, aut animorum. Jam ipsi duces quid? temerarii, caeci, properi: ut unam illis provisionem cautionemque hanc jures, nihil provide agere, nihil caute. Nec miremur. Tyrocinium enim vix militiae suae posuerunt: vis ducant? Parere nunquam ipsi didicerunt: vis imperent? Vitiis luxuque dissiuunt: vis castigent? sine peritia autem, imperio, coercitione, quae potest esse felix militia? aut quem alium successum, quam hunc cottidianum exspectes, dissipationis, fugae, caedis? Canes enim ecce ab illa parte et leones prodeunt: a nobis lepores aliquot galeati, quos hinuleus ducit aut cervus. Haec mala sunt, mi Leeuwi, longo usu innexa jam huic Statui, imo innata: nec tolli ea facile possunt, nisi ut tollas ipsum. Itaque vident et culpant omnes: nemo emendat. quia revera evertenda haec forma reipub. est, non convertenda. Confusio ista consiliolum tollenda, [gap: Greek word(s)] removenda: et caput salutis nostrae ponendum in capite uno. Sed illud quoque unde expedimus? Deus viderit: ego haereo. In nobis enim quis ea auctoritate, prudentia, fide? Ad externos igitur eundum sit. et jam coepimus, sed pede parum fausto. Gallus nos lactavit et sprevit. Angla quantumvis benigne polliceatur, vereor ut praebeat se totam. Mulier est, Scotum habet in latere, insidias in sinu: nec velle eam omnia scio, nec audere, nec posse. Regnum ipsum ejus uber ac florens. sed breve tamen et arctum, et quod impetu validum esse non negem, nescio an firmum ad longum bellum. Jam augemus ipsi has difficultates mora et lentitudine nostra. Per otium sedemus, disceptamus: et manum linguamque ad auxilium vix exserimus, cum aqua nobis tangat mentum. Denique si petimus: frigide, intricate, perplexis legibus petimus, et tanquam qui nolimus impetrare. Et revera quidam nolunt. An ignota Regi illi aut Reginae interna nostra vulnera sentis? Ambitionem acrem et avaritiam quorundam? Qui ut dracones, circumplexi aureum hunc Hesperidum hortum incumbunt, adeo eum non deserturi, ut perire patriam a stirpe malint, quam imperium sibi aut praedam a parte. Tamen ad Anglam, inquies, eunt prompte. Mihi crede, non ut illa plane pleneque imperet, sed ut per eam ipsi. Arborem, inquam, hederae istae quaerunt, cui annixa et innexa nequitia eorum serpat. Nec tamen haec accusatio mea in omnes convenit: veram eam in paucis esse, utinam vere neges! Ecce querulam Epistolam, et fortasse tibi lectu molestam, mihi quidem scriptu. Angor enim intimis sensibus, cum haec cogito,
page 41, image: s041et cum instantem florentissimae patriae ruinam praecipio mente. Instat enim certe, nisi magnus ille Stabilitor et Stator nos respicit: qui facile et uno nutu haec convertet, si convertimur ad cum ipsi. Quod ut serio a Belgis nostris fiat, ex animo voveo, optoque. Vale. Lugd. Bat. im. Kal. Julias. oo. IC. LXXXV.
Hanc epistolam um tibi libere scriptam, ab uno te velim legi. Querelas enim in vulgus spargere, cui rei? metuo, ut illud ipsum per se mox satis turbidum, etiamsi incendat nemo, praesertim si Antverpia amittitur: de qua timere me cogit multorum timor. At caput illa urbium tam flagitiose si amittitur: crede mihi plura loca secum trahet in ruinam. si una cum Hauteno huc excurris (nam de nobis, aura vetat, ut vides) valde gratum id mihi, et dieculam unam alteramque te fruemur. velis, potes.
EPISTOLA XXXVIII. J. LIPSIUS Th. Leeuwio. Hagam.
SIluisse te, mi Leeuwi, quid excusas? etiam ego: sed adeo non laedit amicitiam ea cessatio, ut etiam juvet. ut ignis per intervallum flabello aliquo excitatus acrior resurgit, sic amor, quem non languentem, sed quiescentem suscitant haec alloquia litterarum. quae si continenter ingeras, paene dicam, sordent. Mihi saepius decretum Hagam excurrere, te invisere. sed nunc aura, nunc valetudo, nunc occupatiuncula aliqua impedivit. Faciam tamen, ut spero, die Mercurii proximo, cum mihi comites Dousa et Hautenus, sed illi negotiorum caussa venient, ego tua. de re nostra publica bene tu et vere. Quod vivimus, quod in patria sumus, debemus Anglis. Quid tamen porro futurum sit, haereo: quoniam mukos video, qui imperium et progressum eorum tardant ex occulto. Quid, malum, hoc morbi est? non imperare novimus, non parere, non libertatem ferre, non servitutem. Atqui medium inter ista nihil, nisi perire. plura coram. litteras adjunctas velim te illico Vilerio reddere, si is illic. puto in aula Mauricii Comitis diversari. sin abiit jam, et certum hominem habeas (sed non nisi certum) qui in Zelandiam abeat, ad illum mitti; gratum feceris. D. Ratallero tuo et meo nomine salutem. Leidae IV. Kal. Mart. CICICLXXXVI.
page 42, image: s042
EPISTOLA XXXIX. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
REdeuntem me e peregrinatiuncula epistola tua erexit, aeque paene mihi grata, quam si ipse tu. Alcmariam et ea loca cum Hauteno nostro iveram laxandi et firmandi mei caussa, qui etiamnum langueo et aegre resurgo a morbo diutino. Tamen iter valde me juvit, et, si tempora alia, longa peregrinatio liberatio videatur meo malo. sed quam clausa et arcta omnia vides: et cingit magis indies hostis, qui appropinquat. nos interea non jam sedemus, sed dissidemus, et semina jacta video. interitus, id est discordiae intestinae Pietas praetexitur a quibusdam. Utinam ea sit! sed vereor (apud te Leeuwi) ne improbitas tecta mimico illo velo. Ego me reipub. aut consiliis Principum non miscui, non miscebo: nec probare tamen me omnia libere fateor, quae geruntur. Optimus ille heros: non omnes, qui juxta eum. Calor alios abripit, alios imperitia, et plurimos adfectus. Amor aut odium saepe in consiliis, et tertia cupiditas; pestes semper rerumpublicarum. absint illa, heu quanta occasio ad res gerendas? potens et florens illud regnum pro nobis, amica gens: et hosti domi omnia adversa, si non levamen illi a nobis ipsis. sed fata sic volunt, quibus me permitto. Ille idem deus, qui consilia turbida et improvida nunc suggerit; dabit alia, cum alias volet esse res nostras. sed ad privata me vocat, id est ad nos ipsos, unum tuum verbum. uxorem iterum cogitas. quid suadeam? bene res semel cessit. nec facile absterrere ab isto mari, quod feliciter enavigasti. multi ne post naufragium quidem cellant. cur tibi id suadeam, cui venti tam secundi. Deus eosdem det, et vota tua secundet. Cave, cave tamen, et cogita vitream esse illam deam, tunc frangi cum splendet. Vale, et brevi ipsum me exspecta. Lugd. Bat. x. Kal. Sept. CICICLXXXVI.
EPISTOLA XL. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
SCribere ego, mi Leeuwi, ante iter non potui. Occupatiunculae, interpellationes, addo et comminationes me tenuerunt, et eripuerunt totos dies, nunc facio, sed breviter, et tantum veteri amori testando. qui sane firmus, et radices in hoc imo pectore altiores etiam egit, quam ramos ostendat
page 43, image: s043in aperta hac aura. consilium viae meae non ignoras: cui valetudo caussa et finis [note: Verus finis fuit, ut desereret Batavos, sed impeditus, quia obsessis a militibus viis evadere non potuit. ipsum hoc confitentem saepe videbimus. et in Epist. v. ad Germanos scripta 1591. dicit, se tunc peregisse quod ante annos quinque deliberatum erat, cum Bremam usque pervencrat. et 1. Miscell. 34. jam 1585. destinasse se IScanum reliquae vitae sedem. de Lovanio idem optat 1. Cent. Misc. 100. immo A. 1584. ad P. Egmondum Epist. LV. scripsit in eum sensum, ut ille intelligere posset, Lipsium jam ad locum et religionem mutanda toto animo ferri: nam Persei sive Daedali consilium se capturum fortasse scribit.]. Homines aliud loquuntur. garriunt, non me movent. Ego, ut virum bonum et fortem me ostendam, et procul a me isti, qui virtutem et constanttam colunt verbis. turbae nullae patriae a patria me excludent: hoc excipio, nisi vis animo infertur, et delibatur interna illa libertas. Quod sane conatos scio quosdam, nescio an pie, scio quod imprudenter. sed nec pie, quia verissimum illud Tertulliani censeo. Religionis non esse religionem cogere. Velant haec verbis et adumbrant, sed verbis. quicumque auctores ejusmodi consiliorum, liquido dixerim patriae eos hostes. scilicet is nunc status, ut haec moveantur, et ea tranquillitas, ut excitandi sint novi fluctus. sed deus videbit, juvabit. Ego Oldenburgum veni, feliciter satis, nisi nunc impediar: nam illae Harpyiae quid, et cui non rapiant? haeremus igitur, itineris etiam totius, ob importunam hanc remoram incerti. Quid statuerim scies primis litteris, et inter primos: nunc vale, et me in amore tui et patriae eundem esse scito, qui fui. Oldenburgi nonis Octob. 1586. si quid ad me voles (id autem gratum) ad uxorem mitte, illa ad me porro.
EPISTOLA XLI. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio salutem et solatium mittit. Hagam.
[note: Vid. supr. Epist. 35. valde vero metuo ne turbatus sit hîc ordo temporis: sera enim haec nimis consolatio.] ATque utinam proveniat! utinam, quam avide hoc facio, tam feliciter faciam; et robur tibi adspirem sic jacenti! quam autem te indignum est! fortia loqui soles, mi amice, memini; et, si quisquam literatorum nostrorum, libenter et serio philosophari. Ubi nunc ea sunt? quorum arma haec parata, si in pugna non eorum usus? at duplicem uno tempore plagam accepi, inquies; vel alteri alius succumbat. Uxor obiit, optima, castissima, mei sensus et animi, ipsa mea anima, cur negem? ea obiit in novo adhuc et crudo amore. Quid? ea tantum? in partu obiit, et una cum ipsa desideratissima illa proles. haec tua sunt, mi Leeuwi, lamenta; et hominum more ac judiciis habent pondus, non negamus. sed tu, ut illuc redeam, nonne super vulgus aliquid esse volebas, et revera eras? Ostende igitur, et sapientiam illam
page 44, image: s044advoca, quae solet et potest his mederi. Uxor obiit. Quid novi est? millenae aliae. At in partu. Idem in millenis, et centies centiesque millenis, si oculo lustras grande illud universum. Ista hora et momento fortasse, quo ad te scribo, alibi talis ille casus. Et ne nimis tamen attolle, aut per circonstantias adauge. Quidquid dixeris, non nisi hominis mors est, in id natae, ut moreretur. Adeone haec novitas, aut iniquitas? Quis queri potest (ut noster, nam et tuus certe est, Seneca) in ea conditione se esse, in qua nemo non est. Anni, hora, genus mortis variant. ipsa eadem, atque ut in proelio varia tela, vario casu sparguntur, ille capite, oculo, pectore, ventre excipit. sed una ex omnibus mors sequitur: ita hîc est, et Parca illa nigris equis per universum invecta, alio vulnere alium prosternit: serio si cogites, minus doleas. et iterum minus, si Christianus bona fide es, id est immortalem vitam laetamque cogitas, post hanc brevem et confusam. Age, hinc quo iniit? in coelum, ut sperare te scio: et ad coenum hoc igitur revocas? Hoc amor est? hoc ei, supra te, velle? atqui res ita habet: non aufert nos mors, sed transfert. Quid histrionem agimus, et inania doloris nobis fingimus? amistam clamamus, quae praemissa tantum est. ecce ad villam, aut vicinum oppidum, uxor tua sine te aliquoties abit. ecquid dolebas? nihil, quia subsecuturum te mox et adfuturum sciebas. confide idem hîc, spondeo, et brevi codem ibis, et succedes praecedenti: mensium aut annorum aliquot intervallum erit: quantulum est? Aeternitas te manet, et in aeternis illis gaudiis (ita voveo) amans amantem amplecteris, securus jam fati, aut divulsionis. O stuporem humanum? nihil nisi haec brevia cogitare et vilia; iis affici, imo affligi; et aeternam illam in nobis mentem negligere, parum dicam, quasi non esset. Atqui e priscis illis. Philosophis pluraes, qui non de immortalitate firmiter credebant, potuerunt alto oculo haec humana contemnere, et digitum porrigere morti minanti. Quid enim ista sunt? quamdiu sunt? quid solidi boni habent? quid malorum non habent? maguum pelagus non intro in litore maneo, et jubeo te duo haec nunc spectare, conditionem communem, et vitam illam immortalem. Alterutnim te soletur: si tamen rationes in animum admittis, quod faecre te rogo et hortor, nunc per literas, facturus et ore coram, si voluntas tua poscet, aut usus. Lugd. Batav. XVI. Kal. Nov. MICLXXXVI.
EPISTOLA XLII. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
LIbens tuas litteras regustavi ex longo jam intervallo. Rediisse te mihi gratum, et defunctum periculo, quod imminuisse in mari scribis, praeter opinionem et praeter anni tempus. sed quid homini humanum non timendum?
page 45, image: s045
improvisa lethi
Vis rapuit, rapietque gentes,
ut qui obsidentur, ad omnem ictum et impetum semper parati sunt, ita oportuit nos. de republica ne sciscitare. Pendula ea, si unquam, nec tam malitia, quam imperitia quorundam, qui praefuere. Britannos amo, et factum iis cupio: sed quis negaverit, quin ad scopulos paene alliserint hanc ratem cupido et acri nimis progressionum voto? Auxilii spes summa et una (Deum excipio) in iis scio. quae tamen in malum et diminutionem nostram cernis, si utrimque pergitur hac via. Illis imperare decretum est, nobis non parere, nisi ex lege et more. Et sane, mi Leeuwi, ut prisci isti Romani, ita nos, [note: qui nec totam servitutem ferre jam possumus, nec totam libertatem.] Plura possem et vellem, sed reprimo; quia intutam ejusmodi rerum scriptionem esse didici exemplo. non quin fidei tuae parum fidam (neque tu meae) sed quia casus et litteris intervenire possunt, et illis, ad quos mittuntur. scripsi aliquando advirum magnum liberius, cui lingua facilius evulsa, quam tale ullum arcanum. sed is propere obiit, et litterae in manus inciderunt, nec tam fidas, nec tam amicas. Tamen, utcumque praeterita fuerunt, cetera adhuc integra, et instaurandi non parva ac incerta spes. si certa quae illinc audimus: convenisse inter ordines et [note: Vid. Reidani Annales lib. VI. et amplissime narrantem lites inter Hohenloum, et Leicestrium et Norrizium lib. XXIII. Borrium.] Legatum Hohenloum et Noritzium: Comitem ipsum exspectari, denique omnia ad formam et faciem, qua fuerunt. At apud nos hîc turbae. Curatores et Consules [note: Infra ad Epistolam LXXXII. ad Danaeum videbimus, Donellum partes magistratibus Leidensibus adversas fovisse; Deinde vero Leicestrianis faclionibus se imimiscuit, et hoc ipso anno Leidae factiosi multi cives, et praecipue advenae ex Flandria et Wallonicis Provinciis, conspiraverunt contra Magistiatus, ut ex annalibus nostris notissimum. Donellus vero (quem vocatum A. 1583. a Noricae reip. Proceribus retinuerant, aucto stipendio: vid. 1. Cent. Misc. 92.) non ob sermones solos ex auctoratus fuit, sed quia credebatur auctor famosi et acerbi libelli in Magistratus et Ordines. vid. Hoofd. Histor. lib. XXV. pag. 1151. et Reidan. Annal. VI. pag. 162. cum vero illi, qui divulgaverant libellum, ab ordinibus Hollandiae interrogati unde habuissent, auctores suos edidissent, tandem ad Donellum erat perventum, sed ille recusavit auctorem nominare. practerea ex actis Academiae vidi, hoc quoque Anno, Everhardum Blancardum, qui fuerat famulus Donelli, et qui libellos famosos sparserat per vias publicas, et seditiones multas excitaverat, licet Lipsius et alii Professores eum tuerentur, immunitatibus Academicis fuisse mulctatum, et pro abscisso et inutili Academiae membro habitum. In Curatorum decreto nulla caussa legitur expressa, sed se dimisisse eum, ob caussus sibi notas, honori ejus parcentes, pronuntiant. Lipsius 11. Cent. Misc. 23. ubi de hoc negotio agit, se non immiscuisse se scribit; iuspectum tamen fuisse multis constat. et sane Donello, Danaeo, et Sarraviae, turbulentis illis facibus et turbatoribus reipub. semper favit, prae moderati ingenii magistratibus et professoribus. sed simulandi et dissimulandi artifex non prodebat animum in sermonibus, sed in epistolis, sub verbis dubiis subdola mens ejus aperitur. sic apparet ex Hottomanni ad Lipsium Epist. 98. illum Hottomanno de hac re eum in modum scripsisse, ut ille tanto boatu quiritaret et paratragoediaretur, quasi immerenti Donello injuria maxima facta fuisset. et Lipsius 11. Cent. Misc. 30. caussas se non dicere scribit Melisso. et Epist. 50. etiam, licet Donellum a se alieniorem fuisse in hoc negotio, scribat, se tamen pro eo laboraturum recipit: immo Gifanius, Donellum, Jano Douza quodam auctore, et eum secuto Justo Lipsio, contumeliose dimissum scribit in ep stola inserta Part. 11. pag. 152. Monumentorum Pietatis et Eruditions a Cl. Miegio Francos. 1701. editorum.] Donellum missum fecerunt, certis de
page 46, image: s046caussis (ita dexerunt) nec iis expressis. Rogas? magni fluctus. Ego gubernator ille scilicet, et anni hujus Rector in primis involvor, nec scio an tempestati sedandae. Suspicor (tibi habe) sermones hoc ei conciliasse, et linguam parum cautam: Heu otium! quando te fruar? Levicula haec; sed quae magis pungunt, et abducunt a seriis, quam curae graviores. si pugnandum est, non simiam mihi poscam, sed cum generoso illo Ascanio, aprum aliquem aut leonem. Utinam tui similes; cum quibus ago! sed qualescunque, danda mihi opera ne sim dissimilis mei. Tu Vale, Vir Clarissime, et ex animo a Lipsio tu salve. Lugd. propridie Kal. Maj. CICICLXXXVII.
EPISTOLA XLIII. J. LIPSIUS Theodoro Leeuwio. Hagam.
QUaesisti me nuper, Vir Clar. nec reperisti; etsi haud longule fui a domo: nam in hortulo eram, non suburbano illo, sed urbano. Itane festinabas? voluissem et sermone tuo aliquantisper, et certe adspectu frui, qui ipse delectat et recreat ab amico. Quantumvis fortes, tamen ut haec tempora sunt, solatia merito omnia, et quasi fulcra requirimus, quibus fulciatur animus vacillans. Quae audimus? nil nisi dissidia, id est exilia: quia esse illa, sine his non possunt. Ego utrobi peccetur, non dissero. peccari scio, sive per imperitiam, sive per calorem, non nemo et per contumaciam: quia turpe censent redire a semel coepto, quanquam eventus refutet et arguat illa ipsa
page 47, image: s047coepta: de pace multa mentio: credo, vana, et tamen inutilis, et quae verbulo non tangenda in hoc statu. Confecta talia enuntianda sunt, non affecta. alioquin plebem aliosque haud tenebis longius ituros, quam ex suo voto. Quid in conventu hoc fiet, et an coibunt partes divulsae, avide exs exspectamus. Ego, si consultor fim, suadeam quascumque gubernandi leges Comitem subire potius, quam abire, nisi si tamen alius ab Anglia, cum bona ejus pace. Quod quî fiet? video animosos multos, et affectuum suorum potius, quam communium commodorum. Tu propior, plura vides, plura audis: quae gratum si scribis, cum additiuncula aliqua judicii tui aut spei: publice nuper et Academiae nomine scripsimus ad Curiam vestram, super negotio Guilelmi [note: Guilielmus Assendelfius, Ludimagister in schola publica Leidensi, discipulis praelegerat Catechesim Canisii, ob eamque caussam a Curia Hollandiae citatus, ut dicto die se in judicio sisteret; ipse vero, ut membrum Academiae se ferens, operam ejus implorarat, nullum alium judicem agnoscens. Quem Senatus Academicus tuendum suscepit, ut et Magistratus Leidenses; Curia contra tetendit, caussam sui fori esse, quia Academia lentior in ejusmodi homines non animadverteret. hinc ab utraque parte multis ad jus suum tuendum scriptis, tandem convenit, ut Senatus Academicus de caussa cognosceret, et intra duos menses sententiam pronuntiaret, ut Senatus Academicus de caussa cognosceret, et intra duos menses sententiam pronuntiaret, ejusque exemplum ad Curiam Hollandiae transmitteret. ut factum. quid vero decretum, non inveni. Sed hac occasione Academiae confirmatum ab Ordinibus Hollandiae jus, ne ullum Academiae membrum, in quibuscumque caussis, sive civilibus, sive criminalibus, coram alio judice in Hollandia citari posset, aut in judicium venire cogeretur, nisi coram solo Senatu Juridico Academiae; ut constat ex diplomate III. Mart. 1588. sub sigillo Ordinum Hollandiae.] Assendelffii, in quo ipso vereor, ut quidam vehementiores quam pro re sint. peccavit sane; sed desiit monitus, et si puniendus est, apud suum judicem id fiet. Te. quaeso, uti ratio hîc privilegiorum nostrorum habeatur, et nonnihil meae commendationis: quam, si res feret, perte deferri etiam ad ampliss. V. D. Praesidem velim, cum officiosa mea salute. Vale amicissime. Lugd. Bat. XVII. Kal. Octob. CICICLXXXVII.
De Gallicana victoria verusne rumor? utinam.
EPISTOLA XLIV. JUSTUS LIPSIUS Theodoro Leeuwio S. D. Hagam.
GRata mihi epistola tua V. C. sed non ea parte, qua scribis me angi. Ita tibi notus sum? et quis tibi vanus auctor ejus rei? Aliud esse telum debeat, quod me dejiciat, non isti quidem flocci et, ut cum poeta dicam, pappi volantes. Ab illo nihil aegre est, nec esse potest: aliquid ab istis fuit, fateor, inter quos versor. Sed huic quoque rei jam medicina: et aperuerunt non applaudere se: et arridere sic insultanti. Hoc saltem ad amicum scripsi, mi Leeuwi (et istinc credo sermones) non ita me meritum, ut publico convicio exciperer in Batavia vestra. Nonne ita est? idem nunc repeto,
page 48, image: s048sed sine anii motu. Qualiter affectus sim aut fuerim, scriptum meum docet: in quo nihil, ut spero, turbidum; et indignationis alibi vestigium apparebit, nusquam irae. Sed et qui in hac urbe assidue mecum sciunt non alio tempore (ut valetudo quidem mea fert) hilariorem fuisse aut animo magis soluto. Ubi ergo iste angor? de quo me non sine indignatiuncula purgo: quia tu certe me nosse debebas, cui uni omnium maxime patuit semper hoc pectus. Scribat ille, sileat: tantumdem est. ego mihi nunc satisfeci, atque etiam mediocriter bonis, apud quos saevitiae invidiam sententia nostra habere non poterit sic expressa. Quae intima mihi caussa scribendi: non hercules ut illum repeterem, absit, absit. quia in tali hoc valet: Ultionis contumeliosissimum genus est, non esse visum dignum ex quo peteretur ultio. Plura aliquando in sermone: nisi hiems quidem ista praematura impediet. Vale Vir Clme. Lugd. Bat.
Scripta haec Epistola videtur A. 1590. quo turbae illae de Lipsii sententia de una religione inter eum et Cornhertium subortae, quae inter praecipuas caussas ejus fuisse creduntur. Aperuerat enim occultam animi et dissimulatam sententiam Lipsius, et odio se videbat exponi Populi, ab inquisitione Hispanica abhorrentis. immo publico convicio, ut ait, excipiebatur a Praeconibus Ecclesiasticis, quasi faveret huic Tyrannidi, et a puriore religione abhorreret. Miror vero nullas me ad Lipsium Leeuwii epistolas repperisse. an a Lipsio repetierit Leeuwius, an ille combusserit nescio, multa inde discere de actis illorum temporum potuissemus.
EPISTOLA XLV. J. LIPSIUS [note: Martinus Lydius Antverpia Amstelodamum vocatus, ministerio ibi functus ab A. 1580 ad 1585, quando Franekeram abiit. (vid. 1. Centur. Misc. 69.) ut Theologiam profiteretur, ubi 1600 obiit.] Martino Lydio. Amstelodamum.
REcte dicis. non enim traditae mihi literae tuae. si fuissent, nunquam commisissem, ut silerem ad eas tam obfirmate: debeo enim et defero amori tuo hoc officium libens. Palmerium, quem rogas ubi sit, ubi agat, juxta tecum scio. Illud probe [note: De Jano Mellero Palmerio judicat Lipsius in Epistola ad Douzam 1. Cent. Misc. 15. quae amplior edita est a Goldasto. 73. vid. et Decad. 11. Epist. 7. ad Douz. edit. a Pontano.], adolescentem esse doctum, acutum, altum, et cujus scripta non vulgaris saporis. [note: Intelligere puto Tertullianum et Arnobium Parisiis 1580. editos a Renato Laurentio de la Barre, cujus cura numquam benigna eruditorum suffragia retulit.] Tertullianum et Arnobium prodiisse scio. sed audio vulgare negotium esse, nec quidquam elaboratum laboriosissimis scriptoribus dignum. Libros, quorum inspectionem mihi amanter defers, vidi, et legi olim plerosque, nec onus ullum nunc velim impositum tibi. iterum tamen inspiciendi copia si fiat, non negem, quod fiat sine incommodo tuo. Electa plura differo. Commentaria ad Tacitum brevi videbis. Folia enim aliquot
page 49, image: s049jam accepi. videbis et Satyram Menippeam meam, qua lusi in Criticos nostri aevi: Criticos dico, ineptos, insulsos, et qui utilissimo studio pessime abutuntur. Vale, mi Lydi, cujus precibus me commendo. Lugd. Batav. XIII. Kal. Febr. CICICLXXXI.
EPISTOLA XLVI. J. LIPSIUS Martino Lydio S. D. Amstelodamum.
TArde ad tuas litteras respondeo, vir optime, quia nec otium mihi, nec valetudo saepe ex voto. Tamen is amor tuus in me est, qui vel occupato epistolam extorquere debeat, imo et aegro. Laudas Saturnalia nostra, et praesertim quae in iis ad pietatem aut mores, et gaudeo in judicio tuo: quod mihi, si quid deinceps scribam, certum est sequi. Frustra enim, mi Lydi, frustra omnes litterae, si non directae ad unum illum sapientiae scopum. Lusus profecto alioqui, et deliciae puerorum. de Agellio meo quod quaeris, sane ita; miseram ad Plantinum ante menses quatuor, cum interea nuntiarum nobis Giphanium eumdem jam scriptorem habere (ut loquimur) sub praelo. sed et in Gallia idem moliri Carrionem. Itaque destiti, et sollemni meo more non intervenire laboribus cujusquam volui aut laudi. nobis in alio agro satis magna parata seges est, si ad colendum vires suppetunt et valetudo. Tacitum cum pleno integroque commentario vulgare iterum paramus. De Tertulliano et Arnobio quod hortaris, fortasse aliquid possem (fateor enim utroque scriptore eo delectari me, et aliquid in iis plus videre, quam vulgum) sed nescio quomodo languet animus, et, ut nunc res est, vix sustineo, quae suscepi, nedum ut tollam novum onus. Janum Guilelmium jure laudas, et gratulor ipse Germaniae, quae, uti auguror, habitura in eo novum sidus. De Palmerio jamdiu nihil. Illud tibu nuntio, Scaligerum mihi scribere, apud Typographum esse libros septem de emendatione temporum. doctum haud dubie (hominem enim nosti) et laboriosum opus, et vobis etiam Theologis futurum in usu. nec plura mihi nunc permittit tempus. Tu vale, vir Reverende, et me precibus tuis apud aeternum patrem juva. Lugd. Batav. postrid. non. Octob. 1582.
page 50, image: s050
EPISTOLA XLVII. J. LIPSIUS Jacobo Bongarsio. Lutetiam.
LIterae [note: Fridericus hic Holstenius, naturalis naturalis filius Ducis Holsatiae, in Belgium missus studiorum caussa. de eo quaedam epistolae sunt in scriniis inter Lipsium et Antonium Cauchium Ultrajectinum, qui ejus curam agebat, de pecunia ipsi suppeditanda et rebus domesticis. postea in Galliam abiit, Lutetiae et Biturigibus operam juri daturus. ut ex epistolis MS. Lipsii ad ipsum Holstenium colligo. de eo agit Lipsius in Epistolis, quae editae sunt post Hottomanni epist. pag. 447. unde apparet apud Lipsium vixisse, eique ab Holsatiae Duce sumptus esse suppeditatos.] Holstenii mei renovarunt memoriam apud me tui. Anno enim scripsisse te ad me scibam, mi Bongarsi: et haerebant animo benevolentiae verba; quibus aditum quaerebas ad amicitiam meam. Ea vero tibi patet non fenestra, sed toto ostio, tuique similibus omnibus, bono jure. Quis enim virtutem hanc doctrinamque, cujus testimonia in litteris tuis famaque sunt, rejecerit, nisi alienus ab utraque. Itaque jam nunc censeo te inter eos, quos amo, et a quibus aestimen amari. Fragmenta illa, quae misisti, Sallustii esse comperi, non T. Livii. commentarium ad Tacitum brevi videbitis, utinam probem doctis. Justinum tuum eo animo exspecto, quo omnia, quae e limatissima prodeunt Gallia vestra: nam caetera profecto nugae. Francisco rege immigravit in Galliam melior doctrina, atque etiam haeret. Vale, et saluta a me Puteanum, Pithoeum, P. Danielem. ad Pithoeum bis scripsi. nec satis scio, quid litteris iis factum. Lugduni Batavorum A. d. XII. Kal. Feb. CICICLXXXI.
EPISTOLA XLVIII. JACOBUS BONGARSIUS BODRYANUS Justo Lipsio S. Leidam.
ANnus agitur quartus, Juste Lipsi, ex quo nobis Thraseam tuum debes. Mala fide nobiscum agis, cum et tu solvendo sis, pecuniamque paratam, atque in id sepositam habeas: et nos illo, veluti commeatu, ad hoc difficillimum iter conficiendum destituamur. Cui, obsecro, seculo, opes istas servas? meliora et aequiora tempora spectas? Et quis, plenis horreis, in vilitatem annonae respicit? Quin prome, in tanta penuria, quae habes condita; et tot miseros, quos famis enecat, exsatia. Medicus, si pharmaca sua grassante universali morbo, in pixides abdita recondat, medicus non sit, et poenam publicam mereatur. Haec tempora, Lipsi, Thraseae tempora sunt:
page 51, image: s051illius artibus, illius machinis, ad nos firmandos, erigendos opus est. Neque, arbitror, tu tua ad vulgi ingenium aut judicium fingis: Dici non potest, Lipsi, quantum mihi, Byzantio reverso, Constantiae tuae repetita lectio, constantiae addiderit. Legeram domi et relegeram, missam a Groslotio nostro, cum alta, in speciem, apud nos pax, neque gravis haec tempestas, nisi prudentibus, praevisa esset. Sed, ut placido mari, gubernatorem negligimus: ita disputationes istae, rebus ex voluntate fluentibus, aures feriunt, nec penetrant. Ut autem me, e medio peregrinationum cursu, turbatae patriae nuntius revocavit; et in hoc mare, infame naufragiis, incidi, tum ipse mecum
--- nimirum haec illa Charybdis,
Hos Helenus scopulos, haec saxa horrenda canebat.
Concideram animo, perieram, nisi animum mihi et virtutem Constantia tua revocasset. Dicam de te, merito tuo, quod de Sextio Seneca noster. Vivit, viget, liber est, supra hominem est: dimittit me plenum ingentis fiduciae. etc. Multum Constantiae tuae debeo: Velim et Thraseae debere, et per eum in societatem illius venire, qui
--- metus omnes, et inexorabile fatum
Subjecit pedibus, strepitumque Acherontis avari.
Sed inprudens, ex creditore facio me debitorem: imo vero volens et prudens debitum agnosco: et tibi, Lipsi, ista debeo lubens. Tu modo, ea nobis crede, quae cum credideris, erunt nihilominus apud te, et erunt apud te clariora atque splendidiora: nos autem augebunt divitiis ingentibus, et fortunam timere nesciis. Nosti Ennianos versus,
Homo qui erranti comiter monstrat viam etc.
Vale, vir Clarissime: et nos praeceptionibus tuis porro instrue, et ad imminentes casus confirma: Douzam, Donellum, Vulcanium, caeteros istis amicos nostros salvere jubeo. Francofurto ad Moenum XI. Kal. Maj. CICICXXCVII.
EPISTOLA XLIX. MONSIEUR. a Louvain.
JE vous repeteray, ce que de vous ay escrit de Paris. L' Amour et le respect, que je vous porte, s'engendra en moy a l'heure mesmes, que j'eus jette l'oeil sur vostre premier ouvrage: Ut vidi, ut perii. Il y a vint a quatre ans, Cest Amour et ce respect sont venus en moy jusques a la perfection: a laquelle ils s'arrestent. Je le diray avec verite, Monsieur: Je vous ayme, et vous honore par dessus tous ceux, qui font profession des bonnes lettres et de sagesse. Aussy estes vous par dessus tous. Permettez moy en vous aymant, que j'ayme aussy mon Pays, et que je luy en rende preuve, mesmes en vous aymant. Tous les plus beaux fleurons
page 52, image: s052de scavoir, ont honore nostre France, ou de leur naissance, ou de leur presence. Vous seul, qui estes, certes, la fleur des fleurs, ny avez encores mis le pied. Et rien ne nous default que vous, pour la perfection de cest honneur des lettres, acquis par vostre jugement mesmes, a nostre nation: Ne luy envyez pas plus long temps ce point d'honneur: Vous y estes desire: Vous y estes appelle: et ce par la voix de tous les gents de bien: par la voix du Prince: Prince, duquel j'ay assez dict, quand je l'ay nomme. Son nom porte son los avec soy: Sa Majeste m'a recommande de vous en escrire, et d'aprendre de vous mesmes vostre volonte. Il vous offre telle profession a Paris, que bon vous semblera: et six cents escus de gages, avec moyens de faire le voyage. S'il vous plaist d'y entendre, vous aurez incontinent un Gentil homme pour vous conduire. J'ay ouy le Roy parler et discourir de vous, avec tel feu, qu'il estoit ayse a juger, qu'il brusloit au dedans d'un desir, de vous voir et honorer. Monsieur donnez ce contetement a ce Prince: Faites ce bien a nostre France, et aux lettres, et m'obligez particulierement de cest honneur: Moy, Monsieur, qui suys et seray a jamais.
De Sarbruc. 12. d'Octobr. 1594.
Votre tres affectionne serviteur et obeissant disciple
BONGARS.
EPISTOLA L. J. LIPSIUS [note: Petrum Egmondum laudat Lips. 1. Cent Misc. 52. non aliunde mihi notum. Cent. 1. 100 rogat Egmondum Lipsius, ut Lovanium cogitet et illic honorem? vixisse in contubernio Busbeequii apparet ex his Epistolis.] P. Egmondo.
BEne factum quod non ista etiam perierint. Quid enim jam non timendum? sed ego, mi Egmonde, tutissimam viam puto, uti ad Plantinum. aliis, qui amicos se dicunt, ne quid fide; re experior fidem mansisse apud paucos. Percussisti me autem in litteris de illo [note: Quem intelligat non satis pervideo. nam personatus ille Lampusnatus diu post hunc annum prodiit. nec Annibal Scotus videtur esse, qui demum 1592 prodiit Francofurti. nisi antea in Italia ediderit Tacitum Scotus. ex sequenti epistola patet notas maxime politicam disciplinam illustrasse, ut Scipio Ammiratus, Malvezzius instituerunt. sed hi etiam post hanc epistolam prodierunt. Julii etiam Salinerii prodiit demum A. 1602. hunc forte Lombardum Lipsius innuit in praefatione editionis sui Taciti, de qua hic agit, A. 1580. August. Politica non attigi etc. et audio jam esse, quibus proprie ea cura.] Lombardo. quis enim? et qua fama? Vivitne, an ex priori aevo. nulla enim de eo ad nos aura. sed extra jocum, quisquis ille, utinam aliquid dignum ad magnum scriptorem. si vulgare tantum negotium, per me quidem frangentur Lombardo illi lumbi. Commentarium meum ecce vides, ad Annales saltim: nam ad Historias subsequetur. utinam eum probem paucis (idem propositum mihi) interque eos [note: Busbequio.] patrono tuo, imo nostro. Cujus mentio mihi cum honore fuit, per
page 53, image: s053occasionem lapidis illius Ancyrani. sed in commentario video jam nunc esse, in quibus semitam ingressus sum, non viam. Quale illud quod in lib. 1. ad ea verba, in suum cognomentum Imperatores adscisci. monui, Tiberium non usum eo nomine. Falso: repperi enim postea in nummis. sed fortasse verius in eo loco legerimus, imperaturos. Haec taliaque si alii notabunt, quaeso indica. Id enim amicis, et praesertim apud me, qui non libenter aberro, et libentissime in viam reducor, [gap: Greek word(s)]. de verbo Explicit submonitio tua verissima. nam morem explicandi volumina tenes. et vide aliquid Senecae Epist. LXXIII. initio. de Impraesentiarum fateor, me doces. nunquam enim mihi fuerat in mentem. Nec displiceat etiam Impraesentiadum, ut Hauddum, iteradum, memoradum etc. illum, quem scribis Antverpiae esse, ita audio ex literis Plantini, hominem, ut scire te volo, nigrum, et quem pernovi tarde: non enim sero. ita capimur saepe adolescentes ab iis, qui ore tenus doctrina exerciti, animum bonis artibus non induerunt; ait noster. Tu, Egmonde, egoque coeptam amicitiam cum fide colamus, et majorum exemplo. D. Busbequio ex animo me commendo. Lugd. Batav. IV. Kal. Maj. 1581.
EPISTOLA LI. J. LIPSIUS P. Egmondo.
LIteras a te accepi, sed unas. alteris credo factum, quod jam ante, quod nollem. At Tacitus mihi redditus salvus; cum Lombardi illius commentariis dico, quos, ingenue pronuntio, titivillitio nollem emptos. tamen etiam facit se magnum, et velut alterum Platonem, qui leges et [gap: Greek word(s)] nobis scribat. o illum fatuum, an eos, quibus haec placent! mihi una pagella patroni tui in Itinerario aut suasione belli Turici [gap: Greek word(s)] videtur, quam illius philosophastri verbosi centones. Culpat etiam oblique Criticos, vel, ut ego interpretor, laudat. Quomodo enim non rectum id, quod displicet ingeniis tam curvis. de Fastis quod dicas, non satis etiam capio. tetigisti, credo, clarius in literis prioribus. Quidquid tamen est, in quo usus tibi mei meorumque esse possit, impera volenti. In verbo deliberat nihil delibero, quin rem tetigeris. At enim Poetae (nam exempla praeter illud Horatii plura) deliberare, non delibrare. Scio. sed litera scilicet insita et recepta in sermonem vulgi. Ampla sacerdotia apud Crispum non aliter exaudio, quam ut virum amplissimum in dignitate. nam lucra ne magistratibus quidem tunc adjuncta. unde Sacerdotiis? Imagines tempore regum non censeo in usu, ne ipsis quidem regibus. Quod Livius sic loquatur, non id rarum, ut phrases veteribus aptent sui aevi. Nec Virgilium quidem ex fide historiae audio, atrium Latini regis cum imaginibus depingentem. nos in manibus habemus Saturnalia
page 54, image: s054(imo Typographus, apud quem jam sunt) quorum pars inscripta a me D. Augerio patrono tuo. spero, officium ab animo metietur, non a re. Vale, mi Egmonde. nam vocor. Lugd. Batav. III. Eid. Nov. CICICLXXXI.
EPISTOLA LII. J. LIPSIUS P. Egmondo.
DUpliciter erras, mi Egmonde, qui et studiis immori me censes, et ea caussa siluisse. Primum enim lente et fastidiens tango libros (valetudo ita fert) deinde ut diligentissime ibi sim, non tamen illa, aut ulla res me abstineat ab alloquio tui. Itaque jampridem scito respondisse me ad tuas. nec ambigo, quin eae litterae jam perlatae. de Saturnalibus, tu et ille virorum maximus nimis amanter. sunt mihi reliqui (ut vides ex partitione) libri tres, quos in tempore edam. languor tatum hic abeat et nausea ad res bonas. nunc urgent me ut reliqua ad Tacitum. in eoque sum. Utinam mihi copia judicii unius illius viri? Cujacium dico. Nam ego per me interdum exorbito: et ubi pedem maxime figo, labor. Quaedam etiam sunt, ad quae non adsurgo. Itaque ponam aliquando hanc meam frontem, et sumam alienam, foresque pellam amicitiae illius, quas aperuisse eam scio minus dignis. Nam de illo [note: Caerrione. vid. 1. Cent. Misc. 100.] nostro quid dicam? quem ego sciebam non diu laturum personam, quam sumpserat. quomodo enim apud illos oculos? at ille tamen interea se magnum fecit. et rideas, si scias quae istuc scripsit. o hominem male fidum, male vanum! perstrinxere aures meas quaedam ab illo in me jacta, quibus adeo non moveor, ut jam demum mihi placeam, cum coepi illi displicere. Sed hoc perniciosum genus calumniae facie amici. vos tamen scilicet civilius, et a me ille adeo securus, ut hoc unum illi ad peccandum telum sit, lenitas mea. Tu mihi crede, in tenui isto corpore major mihi animus, quam ut in hoc genus adsurgam. laedi me non sentio, nedum ut ulciscar. Agellium meum jam ad Plantinum miseram. pendeo tamen animi, illius exspectem, an protrudam meum. de Cujacii Liviis recte nuntias, et jam tale aliquid cogitabam. sed videbo et scribam. Nuntiatum mihi Castanaeum esse apud vos, reducem e legatione Romana. Scaligerum item exspectari. Saluta, sodes, a me magnos viros, si occasio feret. utique Cujacium, quem Deus jure imputat huic aevo. Tu me ama, et quid rerum istic geratur, fac me crebro certiorem. Vale. Lugd. Batav. prid. Eidus Majus CICICLXXXII.
page 55, image: s055
EPISTOLA LIII. J. LIPSIUS P. Egmondo.
TArdae tuae litterae, et vere mihi exspectatae. Nam ex iis locis jam diu ad nos nulla benevolentiae aura. At nunc largiter. de judicio sine adfectu, quomodo non triumphem? qui vel nominari ab illo viro [gap: Greek word(s)] censeam. itaque quod jam diu facturio, feci: et epistolam ad eum misi, novam indicem non novi amoris. ea hic adjuncta. cum Scaligero jam pridem mihi usus: et frui defruique ambrosiam illam licuit, via litterarum, plus semel. redibo scilicet ad epulas, simul acceptum mihi de reditu illius [note: Carrionem a furtis Laconem hîc et alibi vocari puto.]. Laconem nostrum (ita mihi cum caussa nominetur) ex re vestra est, ut noritis. et remota frontis illius nebula patere eum jam vobis gaudeo. Mihi imposuit: sed olim, quid mirum si adolescenti, imo puero? certe postquam judicii mei fui, non tulit cerussa illa hunc solem: naevos vidi maculasque, quarum contage sorduerunt etiam mea quaedam scripta. At animus nunquam, qui (certe dicam) purior candidiorque, quam ut tale aliquid adhaereat. Itaque ante multos jam annos solvi hoc jugum, nec tamen abrupi. sed vetus praeceptum, dilui paulatim amicitiae hunc colorem. Quod ad scripta mea: illa quoque depurabo, si otium mihi unquam retractandi, nec residebit in iis nomen, quod nec me, nec virtutem amat. sed haec scripserim tibi: nam laedere, aut lacessere quemquam non meum.
De Agellio adsentior. exspectemus: etsi exemplar meum missum jam ante menses tres ad Plantinum: scio trecentos aliquot locos vero judicio emendatos, e quîs fieri non potest; quin quicumque prior est, delibet plerosque. sed non est tanti. contemnere jam ista coepi, imo videre in plerisque miseram et jejunam ambitionem. De Arriani loco bene Scaliger quod monuit: vellem in pluribus et alii plures. Nam Tacitum in folio jam divulgamus, cum pleno commentario in omnes libros. sed de Lugduno nostra turbata, quis laevus et levis vobis auctor. Nam nos quidem in alta pace, nisi quod Lamb. Danaeus Theologus discessit, cui nescio quid contentiunculae cum ministris inciderat super Disciplina, uti vocant. Nosti genus [gap: Greek word(s)]. cetera hîc vigent et valent: et benignitas ordinum in nos pro plena. in Danaei locum [note: Johannes Holmannus, cujus vita est in Athenis Batavis. hic legavit bibliothecam suam Academiae, quae exordium et fundamentum publicae primum fuisse dicitur: obiit secundo die Natalis Christi 1586. miror, eum praeteritum a Meursio.] Germanus quidam Theologus suffectus mente quietior, nisi fallor: certe gente. De patriae nostrae statu quid quaeris? Vocas me in campum, quem longo tempore non percurram. tamen huc quoque ingredior: si acceptum id Patrono tuo, et tibi. Alenconium Ducem Comitemque Brabantiae et Flandriae solemni
page 56, image: s056ritu designatum, indubie audistis, et ut hactenus res est, placet plerisque ingenium ejus moresque. Mira in verbis comitas, in actionibus providentia. sed sine fastu, sine contemptu auditio et obauditio consilii alieni, ut fas mihi loqui cum antiquis. In bello nihil magnum adhuc gestum, sed nec detrimentum acceptum magnum, ejus quidem culpa. Hostis nunc apud Menium Flandriae est, cum potissima parte copiarum: sed deses. Nam opidum adhuc nullum obsedit: etsi copiae ejus satis grandes. Halewium munire coeperat vetandis excursionibus praesidii Menignensis: sed ante biduum nostri cruptione facta dicuntur caecidisse hotem, et quod muniri coeptum dissipasse. Id certum habetur. sunt etiam, qui de discidio mussent, inter Querulos (ut sic vocemus) et auxilia Hispanorum Italorumque. cum haec ipsa scriberem, literae ad me Antverpia, de Insulis, opido per insidias ab Hispanis occupato, sed non temere affirmem. Lochemium (in Transisalana oppidulum est, ingenio loci hominumque validum) arcta obsidione premebatur ab hoste, et jam fames erat. sed ante triduum liberaverunt nostri, ducibus Comite Hohenloijo et Noritzio Anglo. sine caede tamen, quia cessit hostis. Kal. ipsis Octobribus Antverpiam venerunt septem equi phalerati, qui in pompa ducti ad Alenconium, donum, ut ferebant, Galliarum Regis. Res Domini Antonii apud nos incerta. victum esse, adserunt plures. ornantur apud nos naves duodenae grandes, quae subsidio illi: ventus duntaxat eas moratur. sane prudentiores omnes scimus grande momentum in illo bello esse rebus nostris. cetera scit Deus. qui utinam aliquando quietem patriae nostrae attibuat diu jactatae. Vale, et nisi displicuit haec longa epistola, paria fac respondendo. saluta a me officiose D. Busbequium patronum. Pithoeos etiam, si convenies. sed heus tu, de factis tuis cur siles! differs opus? nec enim, credo, abjectisti. utilis sane ille labor fuerit, et ex re antiquitatum. Carrio item ubi et quomodo agit? nec enim id scribis. Haec et si quid aliud ibi, fac, per te sciamus. Leidae Octobr. CICICLXXXII.
EPISTOLA LIV. J. LIPSIUS P. Egmondo.
PAullo magis duo menses sunt, mi Egmonde, cum ad te litteras dedi, quibus significabam de Cujacii Liviis receptis, qui sane diu in itinere haeserunt, et tarde ierunt per caerulas illas vias: venerunt tamen, et spero usui mihi erunt in iis, quae paro. E Gallia vestra jam pridem nihil audivi, nec vidi quidem, praeter emendationum libros Carrionis, de quibus taceo. Scaligero exortos aemulos audio, nescio quos, et a qua insula. neque de caussa satis scio aut argumento: Rumor tantum aliquis me adflavit. sed quis ille tam laevus, et sui prodigus, qui provocat illum Hectorem? libros ejus de Temporum correctione
page 57, image: s057editos audio, sed nondum vidi. sed ille noster Cujacius quid agit? et in quam jurisprudentiae partem radios suos spargit? Ego quidem in philosophia hos dies fui (scripto et stilo hos dies, cogitatione et studio semper) et scripsi de Constantia, quae vides. Exemplaria enim transmisi Busbequio, Cujacio, Scaligero, Pithoeo, et tibi. Adjunxi etiam Amplissimo Brissonio; cujus Formularum libri, deus bone! quam nos juvant! Ceterum editur iterum Tacitus noster, cum justo commentario in omnes, aut plerosque ejus libros. de Fastis Ovidii scripsi in nuperis literis quid sentiam, et quid suadeam: Crede dignum studium ingenii tui et diligentiae decursu. sed quid audio? [note: Forte hic est spurius ille foetus, sibi suppositus, de quo III. Cent. ad Belg. 68. ubi in praefatione se moniturum promittit de eo Lectorem. nec tamen fecisse video. sed sequenti epistola auctorem jam notum scribit. et saepe alibi de hac re agit.] literasne in Gallia passim spargi, quae a me profectae dicuntur in gentis illius notam? Ita enim mihi significant e Britannia viri magni, et addunt, stilum non abesse a meo. Quis fuit ille tam effrons, qui auderet, tam excors, qui speraret, hac ratione alienare a me posse humanissimam et carissimam mihi gentem? quaeso, inquire et scribe. digna enim res animadversione, non privata solum nostra, sed publica; ne tam capitalibus calumniatoribus sit impune. ubi autem mea manus? ubi germanus ille stilus? ubi servatus hactenus pudor et modestia? scilicet valde mihi curae aut cordi, quid Celtae turbent aut Iberi? publica tum curabo, et in iis angar, cum ad ea admotus: nunc remos saltem moveo in hac mea cymba. Donellus a nobis abiturire videtur Altorfiam versus. ita, appellant novam scholam a Noribergensibus coeptam. At nos civicae turbae exercent, quas video, audio et contemno. Vale, et ad me, quaeso, omnia minutatim de Cujacio, Scaligero, talibusque viris. Ego te amo et amabo. Lugd. Batav. Non. Octob. 1583.
EPISTOLA LV. J. LIPSIUS P. Egmondo. Romam.
TUne Romae? Laevam meam mentem, quae te Lutetiae esse censebat. sed litteras a te nullas accepi, et doleo, imo irascor, si tamen tua haec culpa: Nam illas, quas misisse te dicis, et in quibus de notis ad Tacitum Memmii, non vidi, nec tamen perire eas facile est, si missae ad Plantinum; tamen quicquid hujus est, et approbo consilium tuum, et gratulor in eventu. Certe reginam illam et dominam rerum videri et calcari a te praesente oportuit, quae auctor nobis et fons tot ingeniorum, tot scriptorum. Mea de Constantia, nisi fallor, jam certe accepisti. Si non, misi tamen exemplar ad Franciscum Bencium, a quo sumes, inspiciendum. judicium tuum et aliorum
page 58, image: s058de novo hoc genere scribendi non me caelabis. sed Muretus visusne etiam tibi alienior? non ego ab illo. Amo virum, et amavi olim, nescio qua inclinatione naturae; Aemulatiunculae quaedam intervenerint et velut fumi, quid ad rem? nunquam obscurabunt hunc ardentem in me ignem. Nugae sunt, de quibus contendimus, et hoc scio judicare Muretum ipsum. De D. Bencio, haut exprimam verbis ullis, quam mihi gratum. inhaerent scilicet veteres illi amores, quos spatia annorum nulla deleverint aut locorum. Scripsi ad eum, et fac, exosculer amicam ejus manum. Etiam Wincelio respondi benevolo in me, ut video, etsi adhuc ignoto: Illustrissimo Sirleto voluissem exemplar Constantiae transmitti. sed verebar, ne cresceret sarcina, et tardor in facere, donec de judiciis mihi constet ejus gentis. spero quidem me nihil in rebus illis arduis, nisi rectum, nisi purum: quid si tamen deflexi? sed redibo in viam monitus, nec unquam in me pertinaciae crimen. De iis, qui illic me amant, habeo gratiam adfectui; qui carpunt; ignosco item adfectui. Homines certe sumus. nec ego inter inerrantes aut impeccantes. Scio multa in prioribus illis scriptis meis, quae refelli possunt, imo debent. sed quid torquentur? ego ipse eam operam jam sumsi, et recudi omnia mea Critica jubeo, (Plantino cupiente) et compingi in volumen unum. scripsi de Amphitheatro nuper, et facem aliquam huic rei praetulerim fortasse apud Italos ipsos. Res nostrae porro turbant. At tu me illuc invitas. quî possim, cum uxore et familia? Lenta illa vincula, et quae haut facile rumpam. alioquin animus mihi nunquam alienus ad illo solo et coelo. Consilium tamen fortasse aliquod capiemus aliquando, Persei sive Daedali. Interea tu me ama, tui peramantem, et quos volentes nobis reperies, saluta inter eos Fulvium Ursinum. Leidae Non. April. 1584. sed heus tu? de epistola illa meo nomine sparsa per Galliam securus es. Notus jam auctor, nec quidquam de me, aut ad me. [note: Antonius Trutius, dictus Lyranus, quia ex Lyra oppido oriundus, sub ipsis initiis Academiae Leidensis Philosophiam docuit, et Aristotelem explicuisse ex Actis Academiae XIII. Jun. 1582. disco. Interfuit etiam 1592. Inaugurationi Collegii Theologici.] Antonius Lyranus plurimam tibi salutem impertit.
EPISTOLA LVI. J. LIPSIUS [note: Johannis Matalius Metellus Sequanus, Jurisconsultus fuit, qui Coloniae diu vixt cum Ximenio, Uytenhovio, Mylio, Rhedingero, et aliis. Ipse in turbis ecclesiasticis optabat quidem emendari sacra; nec separabat se tamen Metellus ab Ecclesia Romana, licet Jesuitas vehementer odisset. ejus epistolae aliquot inter selectas a Dan. Heinsio editas. et praecipue n. 59. et 69. Vide Heinsii Praefationem. saepe etiam ejus mentio in Epistolis Latini Latinii. vid. Epist. t. 11. 12. 46. 92. et Aschanii Epist. 1. 11.] Jo. Metello Sequano. Coloniam.
PArtem literarum tuarum Plantinus mihi legit, non sine dolore meo et morsu [note: Qui ille Manlius sit nescio. nisi intellexerit Christophorum Manlium Gorlicensem, quem ut Poetam elegantem, et Historicum insignem et diligentem Lusatiae scriptorem, celebrat Celeberrimus Con. Sam. Schurzfleischius in operibus Hist. Politic. dissert. XXVI. pag. 429. et dolet illius memoriam fere exoletam, cum Joannis Manlii, Collectoris communium locorum, sit celebratissima. pauca ejus disticha et epigrammata conjeciit Gruterus in tom. IV. Deliciar. Poetar. German. pag. 244. et seq. inter quae non inepta aut inelegantia deprehendes.] Manlium ego tetigi? ne cogitatione quidem, nedum stilo. Suffridum
page 59, image: s059fortasse, sed non magis quam Manutium, quam Victorium, quam me ipsum. Quid habent lenes et leves illi joci, quod pungat, quod penetret? nec summam quidem cutem stringunt, adeo sanguinem non eliciunt. nam de te inquietando, si unquam cogitatione egi, vita mihi inquieta sit. de nomine solo mihi notus es, et tamen (pro judicio quod de te est) beneficio potius, quam injuria adfecerim. Idem tibi de Duza spondeo. Pone ergo hanc curam: nec jambos aut tele eorum exspecta, qui adeo a laedendo absunt, ut nesciam an remorsuri sunt advorsus. de Imperatore laeso me movit magis. Nam et antea rumusculos inaudieram. sed prudentiam tuam et usum rerum appello. ineptos aliquot et solo titulo poetas tangere non potui sine injuria Imperatoris? Ego illi vim potestatemque tribuendae laureae eripio? creandi equites, comites? abest, Metelle, abest. risi duntaxat illos, qui obrepunt ad honores eos merito nullo suo. Qui iis suffulti spernunt contemnuntque nos ex alto; tanquam si doctrina et poesis manare etiam possint ab Augusto fonte. atqui ab ingenio sunt. servilia reliqua. et [note: Spectant haec Satyram ejus Menippeam.] Satyra illa tota apud prudentem et non alienum lectorem innoxii joci est. Haec ultro tibi scribenda censui, ut sperneres rumores eos, qui aures tuas frustra percusserunt, etsi non familiariter mihi notas. Vale, et quoniam de animo meo tibi liquet, apud alios talium calumniarum me purga. Lugduni Batav. Kal. Jul. CICICLXXXI.
EPISTOLA LVII. J. LIPSIUS Jo. Matalio Metello. Coloniam.
V. C. binas tuas accepi, sed in charta eadem, tempore etiam magis, quam argumento diversas. commendas Succam; quam non frustra, [note: Vide Cent. ad Germ. 10.] epistola mea ad illum dicet. sententiam tuam de Italico itinere interponis, et jamdiu meam. Quidvis enim potius, quam ut a patria iterum avellar, praesertim in longinquas illas oras. Et omitto caussas alias, quas acute tangis. Nos Lovanium, ut opinor, brevi. In medias turbas? inquies. Ita, sed in mediis
page 60, image: s060quoque turbis, ut spero, quietus. primum quia Deo me permitto, extraneus ab his externis, quae ut cadant, non est in mea manu. deinde quia civilis etiam prudentia me docuit non intutum esse eum locum, quem non pietas solum tuetur, sed paupertas. Quod expeditionis autem pretium? nec ipsum tenere possunt, nec abduxerint ex eo multa. Accedit quod arx Westerloo, quae periculose imminet, nunc obsessa serio a nostris est. atque illa capta sejunctiores a nobis hostes puto. etiam (ut sensum meum revelem) alibi pugnandum potius aut depugnandum totum hoc bellum, quam in Belgica, et Gallia et Italia leges nobis dicent. Quid si etiam Germani? Incipere ibi flammam video magis dilatandam fotasse, quam cum coepit in vestro cornu. vires nostri regis magnae et solidae sunt, fatum Austriacae domus praepotens. et qui se opponunt, turbant magis, quam frangunt aut sistunt. Quasi ea quae oculis cernuntur, sic palam videmus benignitatem numinis in eam domum. Nolo plura; quid enim ista proprie ad me? qui cymba litus lego, nec do me in civiles illos fluctus. [note: Tertull. de Pallio. cap. v.] imo unicum negotium mihi est, nec aliud nunc curo quam ne curem. Vale; mi Metelle. Saluto Ximenium et Hartgerum. Leodici XV. Kal. Sextil. CICICXCII.
EPISTOLA LVIII. JO. MATALIUS METELLUS, SEQUANUS, Justo Lipsio, Salutem. Leodium.
AD vos Hartgero Hanoto Coloniensi, qui has tibi reddet, proficiscenti, tibique petenti commendari, quia familiaris est meus, et eum Carolus Utenhovius amat; literas ad te ei negare non potui. Est enim adolescens bonae frugis, mihique magnae spei semper visus est, tuique studiosissimus. Isthic habet negotia quadam, quae auctoritate apud Lampsonios nostros, et aliquot alios tua se sperat posse conficere. Si eum igitur juvaris, gratum nobis erit intelligere, aliquid illum consilio tuo consecutum. Mihi praelegit paucis abhinc diebus descriptionem [note: Vid. 1. Cent. Misc. Ep. 50.] Elephanti tuam. Quae mihi propter diligentiam, qua uteris in ejus natura perscrutanda, summopere placuit. nam, quod ad stilum pertinet, omnibus, ne alias tuas virtutes referam, nota est elegantia, prudentiaque scribendi tua, illustre vero est acumen ingenii tui, brevitasque a perspicuitate laudatur. Sunt autem insignia meae gentis Elephas, quo etiam nomine mihi perjucunda contigit ea narratio. Hoc ei addam de Petro Gillio, Vascone, viro non solum Graecae ac Latinae linguae doctissimo, verum etiam sedulo naturae animalium perscrutatore, qui a Francisco primo Galliae Rege in Graeciam missus fuerat, ut libros manuscriptos
page 61, image: s061venaretur, atque coemeret, instruendae Bibliothecae, cujus ni fallor, nunc est [note: Nusquam hoc reperi in illis, qui vitam Herois illius prodiderunt.] custos Josephus tuus Scaliger, et ut omnia denique piscium Graeciae totius et Nili genera notaret. Illum ergo adfirmasse mihi, se in Asia iter cum Elephante, quem Solimanus Francisco primo Regi dono mittebat, per quindecim plus minus dies fecisse, et ejus indolem, mores, ingenium ac virtutes, quo eas in commentarium referret, diligenter observasse. Inter egregia ejus belluae complura, raraque facinora, singula enim referre prolixum foret, hoc animadvertisse, neque semel, sed saepius oculis inspexisse: cum fessus videlicet Elephas ex itinere in hospitium advenisset, ingressum e vestigio fuisse pabuli causa stabulum, et si quadrupedem in praesepi repperisset, una cum eo cibum, tanquam socium, sumpsisse, Deinde vero, ubi esca sibi adferretur, ex ea, illi quadrupedi duplum, vel triplum etiam, dimidiamque partem gratitudinis causa, reddidisse. Sed ad famam, quae hîc de te, abhinc trimestri, crebra fuit, venio. Multi narrarunt, idque pro certo, te a magno, quem appellant, Etruriae Duce, ad ejus populi res gestas conscribendas, et publicum bonas literarum, et eloquentiae artes docendi munus, annuo mille octingentorum Coronatorum honorario fuisse Florentiam adcersitum. Quod honorarium, antea nemini in Italia vel alibi nostro saeculo concessum, legi vel audivi. Itaque tibi gratulor, te unum ex omnibus delectum, cui haec laus, merito, propter insignem tuam doctrinam, cujus tot tua exstant praeclara monumenta, debeatur. Doleo equidem, cum causas ignorem, hoc munus, quod ad Belgii tui gloriam pertinet, abs te recusari. Praefers fortassis domesticum otium, honestamque quietem externis pompis et ambitioni. nec tantos labores, opinor, valetudo sine incommodo ferret. Reliquum est, ut abs te petam, quod ad nostra Antiquitatis studia spectat, num Asconius Paedianus, commentationem librumve de origine Patavina scripserit, quinamve alius e veteribus: Quid porro sit vetustis in sepulchris SUB ASCIA DEDICARE, vix, anne ligneum poni, donec lapideum, marmoreumve struatur? intelligo. Gratum mihi feceris, si mihi duos hosce nodos explicaveris. Petrus Ximenius, Utenbovius, et Toelemannus Pomeranus, [note: Fuit hic Mylius Typographus et simul Senator urbis Coloniensis, vide Valerii Andr. Bibl. Belgic.] Arboldusque Mylius, qui propemodum mortuus revixit, te peramanter salvere jubent. Suffridusque Petrus, qui tibi suum de Frisiorum historia librum, ut de eo judicium tuum feras, missurum ait. Vale. IX. Kal. Martias oo DXCII. Colonia Ubiorum Agrippina.
page 62, image: s062
EPISTOLA LIX. JO. MATALIUS METELLUS SEQUANUS, Justo Lipso S. P. D. Lovanium.
ETsi Laevinus Succa; vir doctrina, cloquentia, summaque probitate, clarus, esse mihi ad te potest epistola; multo quidem luculentior, quam alia scribi a me queat: quia tamen, postquam Leodio Lovanium concessisti, nullas ad te litteras dedi; nec postremis tuis respondi, ne quibus imagine donasti tui; ne tui oblitus videar, paucis indicare tibi volui, mihi gratam illam fuisse. Ecquid enim esse longe gratissima non possit, cui tua manu subscripsisti me adloquens, EGO ME D. DEDI? Ego vero, Lipsi, ME TOTUM TIBI TRADO DEDICOQ. In quam imaginem tui epigramma lusi in hace verba.
Corporis effigies, Animi penetralia celat;
Muneraque ingenii, muneraque eloquii.
MORIBUS ANTIQUEIS STANT haec tibi, Juste, Virisque.
Quae manus haud potis est pingere, FAMA canit.
De privatis rebus, sic habeto. Ximenius noster, animo valet, et corpore, nervorum tamen crurium, etsi sine dolore est, debilitate sic adficitur; ut scamno, tanquam Lectulo, decumbens, semper haereat. Utenhovius Horatii, ad Davidem, transtulit Lyrica. De se loquitur. nam tibi scribit. Cujus Carminum praeco est, Succa noster. Isembardus historias omnes vorat, earumque res, verbis ornat, et eas, ut scis, eloquenter explicat. Ceteros praetereo, qui te omnes uno ore laudant, et tamquam Belgii Varronem concelebrant. De Rep. nihil habeo, quod ad vos jam pervenisse non putem. De Gallia, mirantur universi subitam Navarraei conversionem. Si pietas non spectatur, imprudenter eum fecisse narrant. Nam; Calvinianos ei non amplius auxilia laturos ferunt: cum factus fere totus Catholicus, eos Aula ejecerit. Catholici autem, ei non fidunt. Immo ne quidem Pontifex eum Ecclesiae sacris restituit. amplius esse cogitandum, censens; et cum Hispaniae Rege de re communicandum. quo, cum is Rex sit Catholicus, Francus vero Christianissimus; hi duo Reges, pace coeant, ut una foederati Ecclesiae labanti fulcra sufficiant; alioqui brevi ruiturae. verba certe plena sapientiae, modo fiat. Itaque, oportere Navarraeum factis exprimere, quod verbis promisit, juravit, et subscriptione manus est testatus. Nimirum: se esse, perpetuoque fore, Catholicum. In ea religione vivere; vivereque velle, ac mori. Quod si ab ea, vel latum unguem, desciscat; censere, se incapacem regni. Quibus testimoniis haerens, peregrinationis ergo, Beatam virginem Deiparam, Carnotensem, Dionysii Fano, pedes invisit. Fastorum Ecclesiae Romanae sacra festa diligenter observari sanxit. Diebus prohibitis,
page 63, image: s063carnibus vesci vetuit. Urbium, et Provinciarum administratione, Calvinianos amovit. et eorum exercitia, intra quattuor urbes; Rupellam, Montalbanum, Sanctangelium, Genevamque illorum Hierosolymam. coercuit. Audit Missae sollemnia. Duos Henrici Tertii Capuccinos secum habet. Uno, ad Conciones utitur; alteri admissa in aurem tradit, absolutionem ab eo poscens. Ad haec, a Cardinali Borbonio fuit persuasus. qui, per integrum octiduum, cum Calvinianis, Carnuti, de summis fidei Christianae articulis, disputavit; deque sola per fidem justificatione; Proceribus, et Navarraeo Rege, praesentibus; deque praedestinatione. eosque vicisse scribitur; ut eos haereticos esse planum faceret, atque seditiosos. et; in regnum invexisse bella, seditiones, caedes, latrocinia; Ceteraque omnia, quibus regnum corruit. Propterea; exterminandos esse regno. Haec, de Francia. Sed paucis. Multo enim plura sunt, quae libens praetereo, ealamitatum pertaesus: Quibus, si Pannoniae inferioris fata conjunxero; lachrymas viris piis excutiam. Turcae, initio Septembris, Sisechum Croatiae; ad quam vigesima quincta Julii nostri quindecim hostium millia caeciderunt; evertisse narrantur, exercitu sexaginta millium; et omnes ad unum viros, feminas, et intantes, tum etiam, inaudito genere crudelitatis, bestias. Adhaec perscribitur excisa prorsus hac urbe esse in procinctu ad Agriam, quam metuitur captum iri. nam esse infirmam. Ecquidnam porro est? Turcicum Graeciae Gubernatorem, adventare; cum centum quindecim Turcarum millibus. et Sinanum Bassam, cum ducentis millibus, in Superiorem Pannoniam, Viennam versus. Partem horum militum, adpropinquare jam finibus Hungariae. Omnia, percelli metu. Caefarem, omnibus suis provinciis indicere peditum et equitum delectum; quam potest maximum. Auxilia, ab Hispaniae Rege petere. qui se excusat, quominus praestare illa possit; propter bellum, quod cum Navarricis gerit. Veneti quoque militem se dare non posse. Si faecrent; Turcam, cum quo Pacem colunt, illis moturum esse bellum mari. Sed se sic munituros limites; ut Turca non possit in Tyrolensem agrum penetrare. ac porro; munitionem in Forojuliana provincia excitare; ei distinendo. Turca enim eo spectat; ut capto Tyrolensi districtu, Italiam a Germania disjungat. ne Itali Germanis suppetias ferre valeant; nec Italis Germani. Visa sunt hujus Turcici belli, in caelo, prodigia. Nam Judemburgi, urbe Stiriae, in caelo spectata fuere bellica tormenta, sese contra solem displodere; et super illa, etiam visa est stella nigra. Pilae, quas tormenta displodebant, erant magnae. et terrae lumen, quale Iridis, inferebant. Ac porro; prope Solem, multa Turcarum cum collo longo capita visa sunt. Atque insuper; prope Solem, magna Ciconia; quae catena tenebatur; adparuit. Continuo etiam sese ostentavit Cometes. Haec portenta, sese sub Augusti finem ostentarunt. Per capita, quidam Turcas interpretantur, hostes. Solem, significare Caesarem; cui bellum inferunt. Ciconia, pietatis Christianae est symbolum; Christianos denotans, quos Turca captivos faciet. Sed haec arcana, quis perscrutari vere possit? Ad Deum preces, ut nos tueatur. Vale. III. Kal. Octobris. oo D XCIII. Colonia Ubiorum.
page 64, image: s064
EPISTOLA LX. JO. MATALIUS METELLUS SEQUANUS, Justo Lipsio S. Lovanium.
AB eo tempore, quo isthuc Leodio migrasti, mihi nuncius defuit, qui ad vos iret, et huc rediret; quae causa fuit, ut hactenus nihil ad te scripserim. Nunc vero gaudeo egregium Adolescentem Gerardum Krachtium isthuc ire, et reversurum. Primum quod studiis Jurisprudentiae deditus sit, et eruditus, atque mei amans: tum vero etiam Pighii nostri Nepos. Quamobrem abs te peto, ut eum humanitate tua compraehendas, consilioque tuo si qua in re opus erit, juves et per eum mihi respondeas. Isthic habet fratrem, qui navat operam Theologiae; Gymnasium vestrum deserere cogitur; Batavos enim omnibus suis edicto mandasse, ne in Academiis provinciarum Regis literis incumbant, si fecerint, illorum bona addicenda Fisco. Nimirum subditus legem Domino suo praescribit. Consanguinei mei Sequani (quoniam multis annis ab iis jam absum, nec tam cito ad eos redire possum) a me petunt, ut eis effigiem meam vivis coloribus ad vivum depictam, mittam; quod eis negare non potui. Quia autem tanta est ubique nominis tui celebritas, ut in Sequanis et clara omnium voce praediceris, a te flagito, ut aliquod in eam Epigramma conscribas, quo de tua erga me voluntate et amicitia testari valeam. Tu certe mihi gratum feceris. Ei picturae symbolum addidi meum: est in mari navicula cum clavo, qui conspectu Cynosurae, ad portum contendens, regitur, adjectis verbis RECTO CLAVO; nempe clavus sine iis verbis obscurus est, et verba sine clavo intelligi nequeunt. Hoc tamen ea conditione a te peto, si tibi probabitur, sin minus audaciae, quae modestiam superet, condonabis. Audio Peifferum, Viduae Principis Christiani Saxoniae Electoris Cancellarium, et Dresserum, Academiae Lipsensis bonarum artium Doctorem, de genere latine dicendi tuo (te tamen minime nominato) orationes duas scripsisse. Hîc non prostant, eas fortassis habes. Huc propter pestem grassantem, Marquardus Freherus, Augustanus, JC. et Electoris Palatini Consiliarius, Heidelberga venit, intra tamen circiter octo vel decem hebdomadas ad eum reversurus est. Cum quo amice locutus fui, de te sentit magnifice, teque meis literis, siquas ad te darem, suo nomine salutari jussit. Plurimi sane te, merito tuo, facit, et amat. Utenhovius ad te (ni fallor) scribet, conqueritur, te suis ad te literis nihil responderi. Ysenbardius hic est, Bruxellam (ut arbitror) brevi rediturus, tuique memoriam ita conservat, ut eam Elogiis pro dignitate non semel ornet. Gratulor tibi, mi Lipsi, quod hoc rerum statu historici Belgici munus susceperis. Tali scriptore opus est nobis, qui admirabili rerum varietate nutamus. Et quia fortassis, provinciae
page 65, image: s065istius studiosus, non illibenter quae geruntur, audis, indicabo paucis quae ego habeo. Tibi nota est postrema Turcae ad Agriam victoria, quae superiori proximo Octobri contigit. Tum qui in rei militaris corruptae causas inquiris; non levis est suspicio, rei militaris disciplinam, in nobis admodum frigere, quae nisi (quod in tuis libris mones) redintegretur, arma frustra sumimus. Praefecti muneribus praeponuntur non idonei, pecunia (uti decet) non administratur, imo diripitur, rei militaris Ducibus non paretur. Has ob causas Turca triumphos, nostro damno, sibi comparat. Locis, quae apud Pannones obtinet, milites ad hyemandum distribuit; ipse Buda nondum est egressus. Jactat se ineunte primo vere Viennam obsessurum, eoque nomine Imperatorem Tartarorum accersit cum triginta sex equitum millibus, et octuaginta millibus peditum; alii nihilominus putant Tartaros peditibus nullis vel paucis uti. Rhudolphus Caesar de periculo sollicitus, Electorum Comitia Norimbergae indixit, qui Egrae fortassis etiam convenient: deliberaturum rumor est de Romanorum Rege deligendo. Maximilianum Archiducem quidam proponendum ajunt, sed Mergenthalii expectatur. Deinde Imperatorem verba facturum, de exercitus summo Imperatore constituendo. Creandus a nonnullis dicitur Transylvaniae Dux. sed vix hoc onus suscipiet. Adhaec, pecuniae belli administrandae summus quidam Thesaurarius, qui curam gerat, evocandus dicitur. Sed Germanorum consilia adeo sunt tarda, ut antequam coeant mora prorsus evanescant. Jam vero non dubito, quin tibi perscriptum sit, Matthiam Archiducem ante paucos dies fuisse Augustae, et ipsum eo Arragoniae maris praefectum nomine Mendozam deduxisse; qui Mendoza conscenso Danubio, Viennam trajecit; inde ad Regem Poloniae (qui Vilnae Lituanorum dicitur habere ordinum Regni conventum,) profectus est. Habet in mandatis ab Hispaniae Rege, multa, quae commode absque Poloniae Regis consensu confieri non possunt, maxime quae Rex idem Philippus contra Turcam de abrogando Polonorum cum Turca foedere, et novo cum piis fidelibus pangendo, proponi cupit. Heri ex multorum literis didici, proximis superioribus diebus, tantam Hispanici maris tempestatem extitisse, ut et Regis Classis et caeterarum nationum naves in eo mari magna cum jactura periclitatae omnes, depressaeque multae fuerint. Regis adversarii, affectibus indulgentes, narrant de Regiis tantum, non de suis, affirmantes octodecim (quos vocant) Galeones illius, et quadraginta naves, cum sex militum millibus et sexcentis Coronatorum millibus, omnique cum annona disjectos. De Francis eis foederatis haec habeto. Navarraeum esse Rhotomagi, qua in urbe hyemem transacturus putatur, quo sit Anglae propior, ad consilia de bello contra nos, Anglorum auxiliis, faciendo, ineunda. Regni Comitia habuit, in quibus proposuit Majores suos (cum de arduis negotiis agendum esset,) ordinum Regni conventum habuisse, jam vero, eum morem non tam exacte hoc tempore propter diversum rerum statum servari potuisse. Proinde quoniam hostis Galliae cervici, ad eam vorandam totus inhiat, omnes arma sumere debere, se, quae Regem decent, facturum. Habita
page 66, image: s066Regis concione, Calvinianorum Legatus verba fecit. Reformatorum Ecclesias minime dubitare, quin Rex ipsos eo loco sit habiturus, quo hactenus, et hoc obnixe rogare. Quod si forte fortuna non fecerit, ipsos certe auxilia (ne quid incommodi religio patiatur, vel ipsi ab hostibus absorbeantur) esse quaesituros. Praeterire non postum, quin tibi referam Elizam Anglam, apud Turcam habere legatum in exercitu, qui a Turcae latere non discedat, et ei adsit consilio. Is est Comes Pembruckius, cujus Gentilis, Caleti ab hinc annis multis praefectus erat. Caesari proposuit, Turcae nomine, pacis conditiones. Si Caesar Turcae quae hoc bello occupavit redderet, atque etiam Strigonium et Javarinum, eique tributum, quod ante pendebat, duplicet. Porro ut Transylvaniae Princeps Lippam ei reddat, et Ducis ac Principis Transylvaniae antiquato nomine, se Waiwodam tantum nominct. Imperator respondit se amplexurum pacem, si Mahumetes quae cepit restituat, Javarinum imprimis, Agriam vicinaque loca; omneque tributum aboleat. Transylvanus autem contestatur, se nihil acturum esse de pace, nisi ex consilio et autoritate Imperii, ac caeterorum orbis Christiani Principum; illorum enim hoc interesse magnopere. Ecce tibi quid nam Turcae foederati per Legatos suos. agant. Christiani tamen (si Diis placet) esse volumus. Inter nonnullos audio disputari, te jam historiam tuam Belgicam Regiam coepisse scribere, fuique rogatus numquid ea de re quidquam intellexissem, negavi. Quid me respondere velis, significa. Idem Suffridus Petrus noster (qui te perhumaniter, salutat) petit, et quae de ratione historiae tuae cogitas, et quem potissimum imitari ex veteribus velis, scire avet. Tibi scripsisset, sed adhuc aqua intercute, quae nobis eum propemodum abstulit, nondum curatus, decumbit. Ego vero tanta oculorum obscuritate premor, ut nec (uti vides) mea manu scribere, imo nec legere valeam, tento remedia, sed parum proficio. Vale ex Ubiorum Colonia 17. Calendas Januarias MDXCVI.
EPISTOLA LXI. J. LIPSIUS Francisco Bencio. Romam.
ET amor tuus, et cura de me, vir amicissime, magnae mihi voluptati. nec ille praeter fidem tuam est. nec haec praeter rem et tempora, in quibus versor. Jactamur enim, mi Benci, una cum patria: nec consistere nobis. licitum per internas, externasque clades. Quibus tamen in turbis omnia potius, quam me deseram: et efficiam ne quid in me conferri possit jure, quod culpam habeat apud [note: Ex hac, et aliis pluribus epistolis constat, Lipsium servasse semper mentem redeundi ad Catholicos: nam eos semper Bonorum titulo ornat. et seq. epist. magis aperte mentem aperit. Bencii laudes vid. Cent. 11. Misc. 54. laudat etiam eum, quod Jesuitis se aggregarit I. Centur. Epist. 52. et ex reliquis epistolis apparet, illum consilia de reditu ad Romana sacra cum eo communicasse. Bencius vero discipulus Mureti, doctissimus, et Latinitatis elegantioris studiosus fuit, ut Orationes et Poemata ejus satis produnt. obiit 1594. ut ex Epistola ad Borromaeum scripta a Lipsio Kal. Sept. 1594. patet. mortem ejus dolet III. Cent. ad Belg. 16. et IV. Miscel. 78. sed dum consulo Alegambu Bibliothec. Scriptorurn Societatis Jesu, video ibi dici Bencium jam annos XX. natum esse adscitum in societatem XV. Kal. Jun. 1570. An Lipsium id ignorasse dicemus? qui A. 1567. et 1568. Romae familiariter cognoverat Bencium, et A. 1584. demum intellexisser? nescio quid dicam.] bonos. nam suspicionem, quis tam innoxius, qui vitet
page 67, image: s067in hoc aevo? At meum certe, ut illa spernam, te amem et virtutem. uti facturum mi confido, juvante illo, qui supra nos est. in Antiquis meis fateor inesse, quae nollem: et in posterum me uti a rebus, ita a verbis temperaturum do fidem. nec tempora ista permittunt mihi plura. Tu vale, vir amicissime, cum Mureto, Fulvio aliisque, quos colo. X. Kal. Decemb. CICICLXXXI.
[note: Ad hanc respondet Lipsius 11. Misc. 75. quae ex hac planius intelligi poterit. inscriptio erat Antverpiam, Plantino nimirum, qui ad Lipsium curabat.] EPISTOLA LXII. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio suo S. P. D. Antverpiam.
TAndem aliquando, ubi esses, et quid ageres, Lipsi eruditissime, mihique semper merito carissime, cognovi: quod quidem ita explevit animum meum gaudio, nihil ut per multos jam annos ad aures acciderit jucundius: cum praesertim, vere ne... An qui amant ipsi sibi somnia fingunt? conjiciam te non esse immemorem nostri. Quod si est, ut opto, et jam spero: et gaudeo mihi ipse, et gratulor amicitiae nostrae, et tibi, amice, immortalis immortales gratias ago: cujus tanta humanitas est, ut non gravatus sis in me derivare aliquam partem cogitationum tuarum. et das amori hoc tu quidem. Neque enim puto excidisse tibi tempus illud, cum erat nullus dies, in quo non multas horas suavissime una consumeremus, ambulando, sermocinando, lectitando. Cujus ego sane rei non memoria tantum delector, sed etiam glorior commemoratione; cum de te tuisque rebus, apud viros graves, inter quos interdum mihi esse contingit, habetur sermo: ita ut cum uno ore praedicemus, et admiremur omnes, et summum ingenium tuum, et refertissimum Pectus admirabili cognitione plurimarum rerum, et acutissimum scribendi genus, in quo familiam ducis, ego novo quasi sumpto exordio digrediar in laudem suavissimorum morum, et mihi jamdiu cognitae perspectaeque comitatis ac benevolentiae tuae. Quod cum intelligunt ipsi, et te suspiciunt propterea magis, et mihi propemodum irascuntur, quod non colam veterem amicitiam assiduitate scribendi. sed quid agerem, qui ad te scripsi tam saepe, nec a te
page 68, image: s068tam longo intervallo litteram extorserim? Bis ne stultus essem, et mittendis litteris, quae nescirem an perferrentur, et expectandis, quae nullae acciperentur? At unas tu dedisti biennio ante, ita enim vidi in [note: Ep. 52. qua laudat Bencium, quod Jesuitarum Societati accesserit.] Centuria prima epistolarum lectissimarum, quam emisisti anno superiore: illius enim mihi libri, strictim modo et per transennam, inspiciundi potestas facta est, per modestissimum adolescentem Petrum Venium, qui etiam tuis me verbis salutavit. sed quid? si earum fructus ad omnes pertinuit ante, quam mitterer ego in possessionem. ex quo videlicet intelligis non fuisse mihi redditum, quem constantissime cupio optoque, librum de Constantia. Revertor ad Venium: cui plurimum me debere confiteor: quod ad me sua sponte adiit, quem sciebat esse (sciunt enim jam hoc omnes) tui cupidissimum. Ille vero omnia de te mihi belle jucundeque narravit: Unum illud me vehementer percussit, quod nuntiavit, te non imbecilla tantum sed etiam affecta esse valetudine: causam addidit, istius caeli gravitatem. exclamavi illico, et ingemui. An deportatus est in illas insulas vir unus omnium elegantissimus et politissimus, ut sit ei in illis contabescendum? Nam quae invidia porro erit nostro saeculo, si hoc prodatur annalibus? quis maeror erit meus, quod desiderium litteratorum? sed ardet Belgium bello. non ne istinc. pedem?... Cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis? malo enim id tibi subjicere, quod tibi esset, censeo, honestius, mihique jucundius. Mi Lipsi, mihi crede, amat te nostra Italia, libentissime exciperet venientem, occurreret, et in aliqua cathedra collocaret: ut cujus scriptis librisque jam diu capitur, ab ejus penderet ore aureum fundentis flumen orationis. Suscipe quaeso hanc cogitationem utilissimam rebus tuis, tuo nomini amplissimam. fac te intelligam non esse abhorrentem ab nostro consilio, ut possim id probare, si tibi ita videbitur, testimonio tuarum litterarum. omnem movebo lapidem, per magnos viros, et principes, notos, ignotos, enitar, laborabo, et si Deus volet, efficiam, ut optimis condicionibus accersaris ad aliquam Academiam. o si ad Romanam. quam ego te libenter, quam arcte complectere, quam praeclarum mihi viderer cepisse fructum praesentis solicitudinis meae. Interea dum quid tibi agendum sit statuis, dum deliberas, etiam si sit certum, non; sed absit omen. consolare me non numquam epistolis tuis. Instilla huic tuo amiculo non nihil ex illo tuo nectare, respirabo. Cogita item atque excogita rationem, qua mutuas litteras demus: qua mittas ad me gustandum et regustandum mel istud Hymettium, quod ut apis e floriferis Musarum saltibus aurea delibans dicta Philosophorum et Philologorum fingis assidue. sed ita, ut ne sis nescius, ut nulla mea impensa. neque enim te fugit, ad quam anchoram navem alligaverim. Neminem profecto habes, qui ad plenissimos et dulcissimos sapientiae tuae fontes accedat avidius, vel haurire ex iis largius, quod effundat deinde in hortulos, qui quotidiana opera irrigantur. ego si quid e quercu umquam exsculpsero, quod videatur simile simulacro, faciam te, si hoc non nolle intellexero, participem et censorem mearum ineptiarum
page 69, image: s069Muretum nostrum scis biennio ante mortuum esse. Habui Laudationem incultam omnino et horridam, sed plenam amoris dolorisque juscissimi. eam fortasse ab Egmondo accepisti. cui si istic est, ut dicas, si abest, quandoque ad eum scripseris, ut adscribas meo nomine salutem, te etiam atque etiam rogo. Vale, Musarum decus, Romae IV. Id. Quintil. CICICLXXXVII.
Habes exemplum epistolae, quam misi anno superiore: quam ex eo videlicet ut acceperis vereor, quod non respondes. Hinc, obsecro te, ut certo sciam te accepisse, responde, et me ama. Romae. Kal. Quintil. CICICXXCVIII.
EPISTOLA LXIII. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio S. D.
NIhil aeque scriptum esse ex animo velim putes, Juste Lipsi, atque haec pauca, quae ad te exaro in improviso Viltii nostri discessu: nostrum enim appellem licet, si nullam aliam ob causam, quamquam et sunt aliae multae, ob hanc certe, quod tuus est. Nam si omnia amicorum communia, cur non tua, meaque, si modo aliquid in hac mea vita meum est, eadem lege teneantur? Quid autem fieri potest, quam ego sim, in amore tui ardentius? et suggeret tibi, opinor, hac de re, aliquid Viltius, qui me persaepe audiit et privatim et publice de tuis laudibus pleno ore dicentem: et cum superioribus ceteris, quas ad te misi, hae quoque litterae testes erunt animi mei: sed neque exprimet ille dicendo, neque ego expromam scribendo umquam, quod superat omnem cogitationem. Tu nostri immemor: qui ad me his quindecim annis ne litteram quidem. At, et loqueris de me, ajunt, peramanter: et circumfertur [note: Ea est 1. Centur. 52: scripta IX. Kal. April. 1584. Apparet vero Bencio nondum redditum fuisse Lipsii responsum, quod in prima editione. 11. Centuriae Misc. est Epist. 79. in sequentibus 75. quam editam epistolam se legisse, non scriptam accepisse testatur Bencius in seq. Epistola.] tua ad Bencium epistola. Quid, si ego nihil audio, et tuam manum non video? si conjicior in turbam? Non ego consimilem ludo ludum, qui te habeo eximium. Vis facere, ut huic tuo amico exiliant lacrimae prae gaudio? Vis veterem emendare culpam? Mitte ad me illos sapientiae tuae atque eloquentiae thesauros: cum quibus ego non contulerim Persarum montes, non atria diviti' Crassi. da operam, quod potes, ut paratum meum influant in sinum: discam alia ferre humanius, et lenietur aliquo modo desiderium tui. Quamquam, o si te liceret. in hac patria communi inspicere? o si hisce hauriem orationem auribus, quovis melle dulciorem? o si meus Lipsius in hac viveret luce, et theatrum haberet dignum magnitudine virtutis suae? sed votane haec sunt amantium, an somnia cupientium? Perscribe ad me quaeso: effice etiam, ut non nihil appareat in scriptis tuis immortalibus, quod nostram affirmet posteris
page 70, image: s070amicitiam. In qua ego, jam diu judicio suscepta, quoad vivam, et si numquam scribas, sed scribas malim, constantiae quidem studio permanebo, sed plurimum etiam merito tuo. Vale, lumen nostri saeculi. Romae IV. Id. Mart. CIC IC XIC.
EPISTOLA LXIV. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio S. P. D. Lugdunum.
EQuidem vereor meae ut litterae tibi perlatae sint, Juste Lipsi, quantum e tuis suspicor, quae, et si mihi numquam datae, numerantur in Centuria tua secunda rebus omnibus instructissima, ita plenae amoris erga me, et humanitatis, ut eas cum legerem, prope abfuerim a lacrimis. libere dicam, jucundum erat olim, a viris eruditis, quorum manibus tua scripta teruntur, intelligi me esse amicum tuum: nunc, est etiam amplum, cum frater appellor. utinam vere liceat hoc inter nos nomen usurpare: quamquam, quod ad me pertinet, ita velim tibi persuadeas, e tam multis, quos habes studiosissimos tui, qui tibi melius ex animo cupiat, quam ego unus, esse neminem. Unde id constat? testem do simplicem et alienum a mentiendo animum meum: tum quaere, ut ne nominem, quos minime nosti, de Venio, de Viltio (ita enim dicam) nostris, quid ego de acumine tui ingenii, et ubertate doctrinae, assidue praedicem: quanti faciam excellentissimas lucubrationes tuas: quas tamen quis est, qui non faciat plurimi? verumtamen hoc quoque accedit in cumulum. nam quid illud, quod cum Fulvio Ursino, quo viro et quanto? tam saepe de te? Sic enim habeto Lipsi, te desideramus, requirimus doctissimos sermones tuos: qui etsi spirant in libris, tamen quantum sit ponderis in viva voce non ignoras. Sed, amabo te, semperne ero in desiderio tuorum voluminum? non iniri a te ratio potest per mutua bibliopolarum commercia, ut gratis mihi tuo nomine curentur? nunc quidem ostendunt amici, at ubi avidius degustare incepi, confestim rapiunt, ut cupiditas magis accendatur. fac si potes: sin minus, tribue hoc beneficium, ut ne ante sciant omnes, quid tu me velis, quam ego ipse: scribe tu videlicet, ut exosculer manum: significa item quid agas, quid cogites, num sit spes aliqua, quod jam dudum mirabiliter cupio, ut aliquando ad nos: et certe hic caelum salubrius, securior vita, mors minus timenda. O mi Lipsi, numquam obliviscar illius diei, cum abhinc annis fere uno ac viginti, te sum complexus magnam mei partem tecum auferentem. eritne umquam, ut te gaudeam reducto? hoc a Deo immortali precibus omnibus oro atque obtestor. sed tu quoque enitere pro virili parte. Scribis, fore tibi gratum, ut siquid ex me, ad te mittam. et feci quidem superiore anno per Viltium:
page 71, image: s071nunc mitto [note: Forte Orationes, quas Romae habuit, inter quas n. XVII. una est in funere Mureti, quam Lipsius petierat, et Poemata. ea enim edidit A. 1590 pridie Kal. Octob. qua temporis nota dedicatio ejus signata est.] volumen plenum verborum, inane rerum, verumenimvero ad amicum: et in aliquibus sane te ipse agnosces: sed (etsi difficile erat in eodem spatio non incurrere in eadem vestigia) ea culpa vel amicitiae nostrae, vel eruditionis tuae. quin, vide quam te alterum me esse putem, futurum arbitror, ut tu actor primarum partium minus aliquanto contendas quam potes, ut ego aliquid esse videar in hoc theatro: et quidem satis est, ut ne exsibiler: nam ut excitem [gap: Greek word(s)] ne optare quidem possum: sed si non displicebo tibi, [gap: Greek word(s)]. Vale, aevi nostri decus, et salve a Fulvio. Romac Idib. Decembr. CICICXC.
EPISTOLA LXV. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio S. D. P. Lugdunum.
SCripsi ad te superioribus diebus, et mili meas aliquot lucubratiunculas in unum volumen conjectas, cum indice eorum, in quibus operae peccassent: omnia tibi credo per Moretum typographum Antverpiensem (ita enim mihi receperat amicus certus) transmissa. nunc tamen cum Christophorus Raphelengius tuus me amice convenisset (cujus officium fuit mihi longe jucundissimum, eritque semper omnium, qui me de tuis rebus facient certiorem) nolui eum ad te sine meis litteris venire, ut me noscas esse, ac futurum, dum ero, tui amantissimum. addere hîc erat animus, utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, sed nolo diffidere constantiae tuae: Vix enim existimare posses, mi Lipsi, quam mihi haereas in animo, in ore, in oculis: quam delecter, ubi ab amicis raptim impetro aliquid degustandum ex illo melle, quod libas e Musarum ac Sapientiae pratis, ut conditum in chartis sic perfundat animos hominum, ut caelesti liquore illo mirifice recreentur. et versamur nos in floriferis iisdem saltibus, sed mel istud tuum, divinum plane nectar, nostrum absinthium videtur. admovisti os succo, non arguar mendacii: sed, si nihil aliud, quaesivi tibi gloriam comparatione deterrima: etsi tu jam pridem supra commendationem omnium te extulisti: et nos vulgavimus nostra, ut venirent tantum in manus amicorum: jam tu mihi amicus summus. quod si adhuc res esset in integro, peterem abste consilium, nunc, quando infecta reddi non potest, ejus patrocinium suscipias rogo: excusabor apud severos judices, si minus aequitate causae, auctoritate patroni: id ego, quae tua est humanitas, futurum non despero, sed, tum denique mihi persuasero, cum rescripseris tua manu: quod ut quam
page 72, image: s072primum facias, precibus omnibus oro atque obtestor. Vale. Romae VIII Kal. Febr. CICICXCI.
Hanc epistolam accepit Lipsius Francofurti, cum Leida discessisset, ut testatur epistola Lipsii ad Bencium, quae edita Offenbachii n. XXXIX.
EPISTOLA LXVI. J. LIPSIUS Francisco Bencio S. D. Romam.
REverende Pater, exprimam tibi laetitiam, qua sum affectus? lingua nulla possum. Tu supple, laetare mecum, et Deo gratias age, qui misertus nostri eduxit me ex impuris obscurisque locis, et collocavit in luce meliore. Patres tuos meosque ante omnia conveni, et nunc quoque Moguntiaci iis adsum. O, mi pater, si tu me, ego te videam, profecto cum lacrymis rueremus in mutuos amplexus. Ah, quamdiu haesimus in tenebris? quamdiu per vana circumducti negleximus vera illa bona, quae sola faciunt ad salutem? sed redimus, redimus tarde quidem, sed ad benignum illum Deum sero nunquam. Tu votis precibusque me adjuva, et qui indignum amore amasti, nunc magis, cum nubes aut labes nulla officit suspicionum: Quanquam vere et coram Deo haec testor, in sensu de religione nunquam steti apud paucos. Prisca religio semper mihi proba. Egimus tamen in locis, in quibus aliter. sed bella haec nosti, et quam facile fluctu aut turbine aliquo abripimur eo, unde aegre redeamus ad portum: Epistolam tuam Francofurti accepi, quam Raphelengio dedisti. Noli quaerere, quanto gaudio et solatio mihi scriptio tua sit, cum recreer sola cogitatione amicitiae vestrae et affectus. Libellos tuos, quos adjunxisse scribis, non accepi: vidi tamen eos obiter, sed avide hîc apud patres, nam est, qui te Romae novit P. Johannes Busaeus Theologus, qui nec amorem tuum me celavit, nec libellos. Cum legero, judicia libera habebis. Nunc in via sum, et propero Coloniam Agrippinensem ad illos quoque patres, apud quos fundamenta posui pietatis et doctrinae. Plura nunc non scribo. tu me ama, et si me amas, fac ut precibus tuis et sanctae Societatis juves, et in bona via confirmer. Moguntiaci XI. Kal. Majas CICICXCI.
page 73, image: s073
EPISTOLA LXVII. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio suo S. D. Leodium.
NIhil mihi injucundius tam longo, silentio tuo, quod privat me voluptate expectatissimarum litterarum, ex quibus cum multa de te aveo discere, tum illud maxime, quid agas, et an cogites Italiam. hic quidem rumor sparsus est, nec sane [gap: Greek word(s)] (vidi ipse epistolam Abrahami Ortelii) te invitatum amplissima condicione et honestissima, a magno Etruriae Duce, adhuc allici non posse. et circumfertur vox tua plena magni animi. me numquam pecunia cepit, nec capiet. amo Lipsium meum, despicientem res humanas, et ea tantum meditantem, in quibus vera et solida gloria. Sed fac, quaeso, id de te ipso cognoscam. Quid enim putas? nemo est in hac urbe, sunt autem plures fortasse opinione tua, qui delectetur litteris nostris, quin te prosequatur benevolentia singulari. ita quemadmodum laetati sunt nuper tuo reditu ad Catholicos, neque enim dicam ad Catholicam religionem, quam semper animo retinuisti, cupiunt nunc audire de integro statu rerum tuarum. Igitur ad me omnes, quem sciunt esse tui amantissimum. turpe autem mihi est, nihil habere quod pro certo respondeam: polliceor tamen futurum, ut brevi habeam. sed, ut dicebam, nimium longa expectatio. urgent autem non solum amici, sed viri etiam principes: e quibus unus ea dignitate, quae est summae proxima, ipseque maximae auctoritatis, superioribus diebus cum me accersisset, diligenter quaesiit quid tibi esset, ubi pedem fixisses, an esse velis Romae, in hac videlicet luce terrarum ac gentium, ubi sit futurum theatrum clarissimis virtutibus tuis: quin et ea de re locuturum cum Pontifice maximo pollicebatur. honorificum mihi est intelligi ab omnibus me abs te amari, sed celari de eo, quod nemo est, quin expetat cognoscere, non videtur dignum amicitia nostra. et tu recepisti postremis litteris, ad quas rescripsi statim, futurum ut saepius scribas. nisi forte impedit magnitudo rerum susceptarum. nam, ut hoc quoque non nescias, percrebuit fama de tua face historiarum, quae me vehementer incendit. at nihilne umquam vacui temporis? non dabis amico petenti, vel in summis occupationibus, aliquid litterularum? et magnum videlicet negotium est Lipsio scribere. nolo uti pluribus; ne quod tua sponte daturus es, videar precibus extorquere voluisse. unum hoc addam. preme etiam atque etiam istud consilium de Italia, atque in primis de urbe Roma: et quando nihil te movet utilitas, adhibe gloriam: quae etsi tanta jam tibi est, ut augeri vix possit, accedat vel ille cumulus, pervulgari multorum sermonibus, tradique posteris, a Justo Lipsio, principe omnis eruditionis et doctrinae, cum expeteretur a pluribus Italiae atque adeo Europae principibus, Romanam urbem, domum virtutis, religionis, sanctitatis, ut prodesset amplius
page 74, image: s074toti orbi Christiano, delectam fuisse. Vale, Romae Prid. Cal. Decemb. CICICXCI.
EPISTOLA LXVIII. J. LIPSIUS Francisco Bencio. Romam.
ERgo in me culpa hujus silentii? non est, mi Pater, rem vide. ter omnino ab excessu meo e Batavia ad te scripsi, nec plures arbitror a te accepisse. dedi cas singillatim ipsis patribus collegis tuis, et curam fidemque iis fuisse in mittendis, non ambigimus. Quid possumus, si communi hodie sorte, aut missae eae alicubi sunt interceptae: nam fraudem quoque intervenire et nos experimur. utinam bonus deus hanc saltem dirigat, et hoc quasi stilla ardorem desiderii tui mitiget, donec uberior eum humor scriptionis meae subsequatur. Quid enim facerem libentius, quam ad te? cujus, vetus et verus amor sensuum ipsis insidet (ex animo tota sunt) medullis. Atque ego te colui et litteris appellavi etiam, cum apud alios essem: nunc cessem, cum bonis. redditus, etiam corpore apud eos ago. sum autem, mi Benci, in Eburonum urbe Leodico, in otio, et non nisi meorum studiorum. nam publice quid faciamus? feriatam linguam habeo, dum omnia bellis hic fervent, nec pretium aut cura aliorum artium, nisi quae ad illa. Evocatus sum. a Magno Duce, verum est, et salario, quod non temere detur istic uni. renui haud lubens, sed valetudo sic vacillat, ut vix ausim me in asperam et longinquam viam: adde uxorem, quae haud promte ad alienos. Etsi liberi non sunt, nec ea sarcina me gravat. Ego caeteroquin et Italiam amo, et urbem vestram veneror, et principes viros, qui sunt in ea. utinam vegetum mihi et alacre illud, quod olim? non diu fortasse esset, quin bonum illud coelum me videret, atque ego te, pater, effusum in meos amplexus. de Face Historiarum miror te inaudisse: cumque ita est, magno animo eam coepimus; sed refrigescimus, non nego, cum frigus hoc video in nostras artes. Excitari nos censes? injuriis et morsiunculis impedimur. o Italia, altrix ingeniorum, felix in tua pace! quam ut Deus diuturnam tibi det, ac tibi quoque, Pater, salutem, precibus eum rogo. salutat te pater Mart. Antonius Delrius, collega societatis vestrae, imo nostrae (immo nostrae jam olim) qui nuper etiam ad te primum scripsit. Vale, Leodici postrid. Non. Januar, CICICXCIL
EPISTOLA LXIX. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio S. P. Leodium.
SUaves mihi omni ex parte omnes litterae tuae: illud tamen acerbi, quod, ut scribis, desperare potest Italia de tuo adventu: quamquam ego hoc tibi
page 75, image: s075consilium etiam atque etiam premendum puto: nam etsi lux tua numquam erit in tenebris, tamen praestaret esse in loco, ubi pluribus admirationi esset; et Romae quidem multi praecones singularis doctrinae et excellentis ingenii tui, sed in his ego mihi primas deposco, non solum apud eruditos, sed apud viros etiam principes, quibus stat Christiana respublica. Salutavi Fulvium Ursinum, et quae de eo scripseras ostendi: is vero maximas tibi gratias agit, litteras autem non solum gratas futuras pollicetur, sed et persuasit, ut jurejurando tibi affirmarem: misit Antverpiam notas ad Latinos Historicos plerosque: id volui tibi significare, quoniam te audio in eadem cogitatione esse, si forte ad rationes tuas pertineret. cum Latinio sene, antiqui prorsus exempli, frequens de te sermo. is quam delectetur lectione operum tuorum, vel indicabunt pagellae, quas ejus rogatu inclusi in hanc epistolam. agnosco naturam illius aetatis, sed mos gerendus erat amico: hinc intelliges ejus loquendi libertatem, et erga te benevolentiam utriusque. quaeres quam conjecturam meam is felicem appellet. non mitterem hoc tempore, nisi a me vehementer contendisset. tu, quaeso, ut judex, rem accipe. In sexto annalium cap. 20. Taciti tui, tui inquam, quando effecisti ut loqueretur per ora omnium virorum, ubi sermo de C. Caesare, qui avo comes fuit Capreas discedenti, locus est, quem tu corruptum ac fortasse mutilum suspicaris, nec quisquam emendat, cujus enim id frontis se Lipsio praeferre? haec sunt auctoris verba: Sub idem tempus C. Caesar, discedenti Capreas avo comes, Claudiam M. Silani filiam conjugio accepit, immanem animum subdola modestia tegens, non damnatione matris, non exilio fratrum rupta voce, qualem diem Tiberius induisset, haut multum distantibus verbis. improba vox, diem, noctem facit. Muretus in libro, qui cum reliqua ejus bibliotheca ex testamento filii fratris pervenit ad nostrum Collegium, inducit totum illud, qualem diem Tiberius induisset. ego, ne longum faciam, duarum litterularum commutato ordine, legendum credidi, pro, diem, idem: bona sententia. Cajus nempe apud Tiberium, quo nemo fuit simulandi peritior, utebatur ejus artibus, et Sicilissans cum Siculis, immanem animum subdola modestia tegens, talem induebat, qualem Tiberius idem induisset. hoc si tibi placebit, apponas licet tuum calculum, sin minus, me lusisse arbitrere. De Roberto Titio quaesitum nollem: ita injucundae mihi ejus controversiae: mihi vero? immo fere omnibus, qui de iis inaudierunt aliquid, aut legerunt: audax nimium ille, et parum felix: melius Villiomarus Yvo, quisquis tandem fuit, qui suscepit patrocinium multorum: sed de Italis si locutus fuisset paulo humanius, nihil in illo opusculo desideraretur: nunc mirum pluribus, cur causa unius hominis exagitaverit genus universum: haec pauca de Titio, qui Florentiae agit, de facie mihi ignotus invisusque. nec habeo praeterea quod scribam. Fax tua historica incredibili me desiderio incendit: ubiubi exierit, confestim, quaeso, aliqua ratione ad me: ad quem etiam, si me amas, mitte quicquid tuum. ego certe, qui cucurbitas pingo, numquam permittam, sicut nec permisi adhuc, ut desideres officium meum. video esse ad divitem pauperum dona. sed quid agas? animus quidem apparet, res non suppetit.
page 76, image: s076mittam [gap: Greek word(s)] distinctum sex libris, quod proxime edidi, ubi resciero esse qui commode ferat: quod similiter faciam de rebus piis et piacularibus, quas cum peteres, incredibili me gaudio affecisti: novi scilicet tuam voluntatem totam esse in Dei obsequio et cultu, in quo persevera, ut coepisti, ad extremum usque spiritum, mi Lipsi. Haec res una potest facere et servare beatum. Vale, Romac Prid. Non. Mart. CICICXCII.
EPISTOLA LXX. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio suo S. D. Lovanium.
PUteolis cum essem aestate proxima, ex imperio medicorum, accepi litterras tuas: respondere nolui ante hoc tempus, ut ante me convaluisse intelligeres, quam aegrotasse: etsi antequam cederem urbe, certum virum substitui, qui tibi quaedam meo nomine curaret perferenda. Redii igitur Romam, quam putabas a me desertam, atque ad officia intermissa. Verum audi, Lipsi, tu in ore es omnium: ex eo praecipue tempore, quo te collocasti in optimo statu vitae: neque quoquam concedo, quin tu statim pervenias ad aures meas: quoniam enim in obscuro non est vetus nostra necessitudo, tuique nominis fama in clarissima luce, ut quisque amantior est litterarum, ad me accurrunt, cognoscendi studio de te, tuisque consiliis, et, si forte, in Italiam adventu. Quot putas esse Neapoli, qui jurant nectar esse et ambrosiam tua scripta, sic avide ea vorant et bibunt? mitto ceteros: unus certe Stanislaus Rescius, illustrissimus legatus Poloniae regis, vir sapientissimus longeque doctissimus, ita aestuat desiderio tui, ut vix fieri possit quicquam ardentius: is quoniam legit in tuis epistolis de nostra conjunctione, quam et ego occultare non soleo, magno a me opere contendit (utar ejus verbis) ut se ad amicitiam tertium adscriberemus: quod sane non facerem, nisi propter summam eruditionem rerum maximarum, et quae in ejus voluminibus (multa autem jam sunt edita) apparet, scribendi elegantiam, et, quod tu non facies minoris, pietatem, humanitatem, et erga te obseivantiam, ultro accersendus esse videretur. crede mihi, si hominem receperis in tuam gratiam, erit tempus, cum mihi gratiam habebis. Atque hoc Neapoli. quid existimas Romae? omnium admiratione et benevolentia propemodum in caelo es. Latinius et Fulvius, qui voluerunt sibi ostendi epistolam tuam, in tuas laudes effusi: ille eo prolixior, quo abest propius ab excessu: nec desunt, qui te non invitandum modo ad urbem, sed fere etiam cogendum ferunt. at tu nimium durus. morerer ego profecto libens intuo complexu. quod si mihi non licet te habere, cur non tua? et vidi aliqua abs te post aureolos illos libros de Civili Doctrina, sed in aliena manu. at ego tibi (non commemoro ut exprobrem) mifi,
page 77, image: s077quicquid fuit quisquiliarum mearum: non sunt quidem illis mutandi uberrimi ac lectissimi fructus tui excellentis ingenii: sed ego tamen is sum, qui sive propter flagrantissimam cupiditatem, sive propter vim et auctoritatem promissi tui, addo etiam propter communem omnium opinionem, fraudandus non videar diuturna expectatione muneris tui. Vale, litterarum decus, et Catholicae religionis ornamentum. Romae VI. Id. Octobr. CIC IC XCII.
EPISTOLA LXXI. J. LIPSIUS Francisco Bencio. Romam.
QUod pluries solemus, tristes ad te venimus. Quae caussa? ab urbe vestra, et ita scribitur inibi esse, ut libri mei (nominatim Politica) damnentur et inter improbos referantur. Cogitare per te potes, grave id nobis esse, qui tot improborum et acres inimicitias sultinuimus, ut bonis nos redderemus, a quibus non nisi tempore fuimus avulsi. haec praemia mihi apud ipsos bonos? Atqui impia in iis libris et damnanda: si palam talia, non recuso: at si tamen sunt; testor supremum numen, inscio atque invito me esse. hoc fateor, esse quaedam, sive pro temporibus, sine pro locis, in quibus fuimus, scripta, minus liquide ac clare. Parati ergo sumus (imo hoc jam agimus) deputare, diducere, et in oculis auribusque omnium defigere nos esse, qui fuimus, id est Catholicos, et supremo Ecclesiae capiti Romano Pontifici adhaerentes. Atque adeo in libellis de Cruce, qui jam edendi, praefatio est ad Lectorem, de industria sic contexta, qua clamo et testor, me esse talem; et saepe aliis in scriptis, rem esse e mea mente! Patres vestri, qui hîc sunt, viderunt et probarunt. Et bona fide, si quid in Politicis ambiguum, nonne liber de una Religione illustrat nostrum ibi sensum: nam ille quasi commentarius est capitum illorum, quae credo carpi. Ad summam peto, nos, qua potes, juves, et ut impedias, aut differas, neque in famam meam tam insigniter committatur. si tamen fiat, fiam constantiae meae securus, et feram miserias in via et veritate, quam institi, et quarum vim semel agnovi. nulla res me labefaciet per Dei quidem opem, quam imploro, et ut tu pro me, mi frater, rogo. Deus bone, quam undique quatior? valetudine, calumniis, infamia. da vires, qui ferre me voluisti, et bonae adversaeque res meae non me mutent. Lovan. IV. Idus Febr. CICICXCIII
page 78, image: s078
EPISTOLA LXXII. FRANCISCUS BENCIUS Juflo Lipsio Viro Clarissimo S. P. D. Lovanium.
OAcerbam mihi et quavis molestia molestiorem tam longam cessationem tuam. Nescis expectari a me, dum rescribas ad binas meas, si modo eas accepisti, scriptas vere proximo ineunte? quamquam et alii, qui te amant in hac urbe (quis autem, modo sit humanus, et vel mediocriter tinctus litteris, Lipsium non amat?) magnopere audire expetunt, in eo, quod tibi nunc cecidit, fidem ac virtutem tuam minime contremuisse, fuisse potius tentationem quamdam constantiae, quo illa esset illustrior. oro te, si es orandus, quod tua sponte tam laudabiliter facis, virum te praebe, atque eum, quem, non dico ego (quamquam fuerunt in hoc quoque aliquae meae partes) sed ipsa tua ad me postrema epistola, quam viri clarissimi exosculantur, posuit in oculis et in opinione omnium. arbitror quidem contationem compensatum iri sanctitate responsi, et fortasse sine causa me crucio, quod jam jamque sit afferendum, sed longitudo itineris celeritatem moretur: tamen videbaris non celandus, quid jam diu angeret animum meum. Misi hoc die, via alia, per Baronium scilicet, epistolam [note: Haec epistola suo loco edetur, qua imitari voluit Lipsii modum, quo usus est in Politicis.] Stanislai Rescii, de quo viro ad te olim scripsi. est profecto dignus, quem ames, ac missis vicissim litteris admoneas, non ingratam tibi hanc ejus, ut scriberet ultro, voluntatem fuisse. Vale. Tuas litteras etiam atque etiam vehementer expecto. Romae VII. Id. Quintil CICICLXXXXIII.
EPISTOLA LXXIII. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio, Clarissimo Viro S. P. D. Lovanium.
DUas a te epistolas paucis diebus accepi, mihi perjucundas. nam et te forti animo esse ostendunt, et ea accipientem, quae circa res tuas transeunt per manus hominum, ut a mente Dei. quod re vera ita est, neque aliter existimare Christianum Philosophum decet. Ergo priorem illam, quia plenior, communicavi cum viris magnis, e quibus unus recepit, qua erga me, immo erga te, est benevolentia, perlaturum ad Pontificem ipsum, quod grata ei esse intelligit, quae de tua pietate nuntiantur. quod similiter afficit omnes incredibili voluptate. sed antequam ad eas rescribo, breviter es admonendus, librorum, qui damnabantur, aut suspendebantur, indicem confectum quidem
page 79, image: s079nuper fuisse, sed cum delatus ad Pontificem esset, quaecunque ea fuerit causa, tantisper vetitum exire in vulgus: et spes nos obtinet fore, ut si approperaris novam ejus editionem, facile occupes. nihil videbatur accidere posse opportunius. Jam venio ad tuas, sic, ut utrumque conjungam. Nos enim hoc censemus satis esse, si istic tua viro doctissimo, Regio et Pontificio censori librorum [note: Puto intelligi Henricum Cuyckium, Episcopum Ruremondanum, ad quem Epistol. 22. Centur. 11. ad Belgas. et de quo vide Valer. Andr. Biblioth. Belgic. Cauchium vocat Bencius, quia forte cognoverat Romae alios Cauchios, Joannis filios, qui Patria lingua van Kuyck vocabantur, et a Lipsio et aliis Cauchii solent appellari. Pater Joannes doctrina fuit iusigni: ejus filios Torrentius Romam euntes commendaverat Manutio. Vid. Manut. Epist. lib. IV. pag. m. 283. et lib. v. p. 351. ubi de Censorino et Prudentio edendis cum Torrentio agit. hic vero Cauchius infestissimus Haereticorum, ut vocant, hostis et vexator. sed tales debebant eligi, quibus transfuga Lipsius tradi deberet, qui eum omni libertate spoliarent, et in Papae servitutem traherent miserrimam. mox videbimus, alterum ejus conscientiae carnificem Coslerum fuisse.] Cauchio probas. institi tamen orare P. Bellarminum, moderatorem Collegii nostri, ut quae miseras tanquam correcta, simul recognosceremus. Probavit pleraque, non nulla suspicabatur liquidius posse distingui. Verum is, ut ad te scripturum affirmat, multis ante mensibus abdixit se illo quasi magistratu libros cognoscendi. Habebis igitur judicium amici, non arbitri. Seposui tamen illa in pagina adversa, ut melius constituas, et certe, ex quo defugi non potest hic labor, defungi semel eo praestat, ut effugiatur in posterum omnis timor. id seceris, si nihil relictum noles, quod jure repraehendi, aut in pravum sensum detorqueri queat. Cauchium sequere, nec ab illo transversum unguem, quoquo ducat, non errabis. Hîc dabitur opera, ut nemo manum apponat emendationi tuac. Te autem, nunc quoque iterum atque iterum moneo, et hortor ut tuam voluntatem ad Dei, et qui ab eo diriguntur, ut sapienter scribas, accommodes. qui id persuasum in animo habent, eis nihil eveniet, quod non optimum, nempe profectum ab optimo, putent. Quin tu perge bono esse animo, neque aliunde, quam a coelesti numine suspensas habe tuas vivendi rationes. brevi justis votis divina aura aspirabit. etenim sequitur plerumque serenitas tempestatem, et jucundiorem facit sensum bonorum praesentium malorum recordatio praeteritorum. Valetudinem tuam cura diligenter. Romae Prid. Kal. Sextil CICICXCIII.
Siquid ad me voles, quod sane quam cupio, per patres poteris, qui istinc propediem venturi Romam. Utare hac in re consilio meorum sodalium. Multa expecto, praesertim Politica, si erunt recusa: sin minus alia, quae libebit; cum enim licebit illa. Verum hac conditione, si potueris: ut posses autem rogo.
Ad Correcta
Lib. 1. C. 4. Casus in culpam transeat. in margine, [note: Hoc in sequentibus editionibus adjecit margini Lipsius. sed non, plerumque insipinetis,] judicio vulgi: addendum videbatur, plerumque insipientis, aut aliquid simile, rei explicandae. Ibid. Non enim votis: solis quidem retinebat.
page 80, image: s080Lib. 4. C. 9. [note: Correxit, sed in caussa palam dispari, meliori. in ambigua, fortiori.] sed in causa. existimabat posse legi, ut olim, si sic emendatur, si desperes. dummodo nitetur in justitia, potiori.
C. II. [note: Pro eo supposuit, utique si et ipsi in aliqua noxa, quod saepe.] Puniendo rerum atrocium ministros. Praesertim, si et ipsi in aliqua noxa. [gap: Greek word(s)] praesertim si tollatur minus offendet, sed quis ignorat haec? tu cogita.
C. 14. Corruptiunculis etc. [note: Hîc nihil mutatum video, nisi quod olim, si aliter; peccatum, et grande peccatum sunt. postea, si aliter, sacpe non tantum peccatum, sed grande peccatum sunt.] per verba media et ambigua: etiam hoc clarius enuntiandum, ut sit locus dissimulationi, non mendacio.
Ibid. Tunc in qua abire leniter ab humanis legibus. [note: Ab humanis additum simpliciter.] Aut [gap: Greek word(s)] ab humanis supervacaneum, aut non est satis.
Caeterum c. 4. lib. 4. in epigraphe [note: Ita correxit in altera editione. sed in toto capite multa mutata, et ejecta, quae Inquisitioni sanguinariae directa fronte repugnabant. ut religionem suaderi debere, non imperari, neminem invitum cogi et similia. quae vel sublata, vel immutata. Quo redactus eras, Lipsi, qui semper liberum ingenium, et interna illa jactabas, ut nunc, mancipium novum Jesuitarum, metu mali et Inquisitionis, dicta et scripta non ad tuum sensum, sed ad dominorum importunorum arbitria corrigere cogereris? Priora vero harum correctionum, sunt verba Lipsii ipsius, quae miserat Romam, ut viderent Patres illi purpurati librorum omnium arbitri, an ita mutatis verbis satisfieri sibi paterentur. sed Bencius ex mandato superiorum, nondum haec placere ostendit. Omiseram illic eruditorum sortem, quos, ubi nostra scripta legunt, suspirare credo, et invidere nobis libertatem illam auream.] Doctore primum his opus non tortore: malebat, quod si Doctor non persuasit, deinde tortore, aut tale quid, totum item caput posse illustrari, si confirmetur magis posterius effatum, denique quae sapiunt Machiavelleitatem Catholico sale condienda; haec autem non praecipiemus modo aut censemus dicta, sed libere et amice admonemus; tibi omnia haec erunt faciliora, Deus aderit laboranti. mihi quaedam ex cap. 13. l. 4. erant molesta, ut de fraudis guttula permiscenda cum prudentiae liquidae amne suscipe vel mea caussa parumper hanc cogitationem, quaedam ex eo capite examinandi. quod si liceret Minervam etc. posses adhibere lectionem primi et secundi librorum S. Johannis Chrisostomi de Sacerdotio. Vale.
EPISTOLA LXXIV. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio Clarissimo Viro S. Lovanium.
SCribo ad te saepius, quod nullam videor capturus quietem, nisi audiero de Politicis tuis, quod omnes cupiunt, nempe non solum a te recognita, sed recens etiam edita. audiero autem! immo vero videro: etsi enim magna est voluptas aurium, oculorum tamen major, ut fides. Urge opus, nec conquiesec unquam, nisi perfecto; Ego hîc interea non nihil egi, rem tuam exposui, uti nunc se habet, uni e severis Cardinalibus, et probavi: Dederam
page 81, image: s081nuper, ut ad te scripsi, exemplum tuarum ad me litterarum viro clarissimo, longeque eruditissimo et tui amantissimo, Seraphino Olivario, principi XII virum stlitibus judicandis. Is a se lectas Pontifici maximo affirmat ita gratas et acceptas fuisse, ut ipsius rogatu fuerint relinquendae. Bono es animo, Lipsi. tua pietas laetitiae est omnibus. Nam si principi summo, quid reliquis censes? recude, quae adhuc in lucem dedisti, si ita sit opus, omnia ex Cauchii sententia, dein te ad majora accinge: noli defraudare aetatem nostram et ingenium tuum: sic nomen propagabis immortalitati, consules utilitati multorum, et, quod caput est, tuae animae saluti; Ego quidem, qui te amo, ut quem maxime, nunc gaudio exulto. Sed tunc vere triumphabo, cum Deo dante complectar te in patria volens volentem. Ita eveniat, te obsecramus, optime ac clementissime Jesu. Habes epistolam [note: De hoc Bonciario, Grammatices Professore, et ejus modestia, vide Crenii Animadv. Philolog. t. XIII. pag. 193. meminit ejus Jo. Baptist. Laurus, pag. 183. Epistol. Select. ad Puteanum, qui eum olim in Italia noverat: et pag. 189. est ipsius Bonciarii epistola ad Torquatum Perottum, ex qua de ejus etiam modestia, qui aegre adduci potuerit, ut pictori se praeberet ad imaginem effingendam, constat. et infra ejus epistola ad Lipsium edetur, et Lipsii ad eum sunt quaedam in ejus Centuriis. discipulum Mureti fuisse, et caecum factum, nihilominus literas profiteri non destitisse, ex Epistola Andreae Chiocci, infra edenda, discimus, vid. IV. Cent. Misc. 91.] M. Antonii Bonciarii, viri, qui politioribus hisce literis praeter caeteros delectatur, in quibus Perusiae, ubi nunc est, familiam ducit; commiserat anno superiore extremo, ut vides: sed in his motibus, non fuit occasio mittendi, ac ne voluntas quidem, donec sedarentur. nunc admonui ipsum delati officii, et ex ejus consilio mittuntur, die duntaxat immutata. Dignus est, quem redames amantem, et ad quem tuo commodo rescribas. ego sane non fui amoris conciliator: tua enim hoc virtus facit, Juste Lipsi, tua incredibilis doctrina, sed ero interpres epistolarum. Tu quod ad te de tuis libris ad me transmittendis proxime scripsi, ne obliviscaris; sic rogo, ut ea solemus, quibus nihil esse gratius potest. Vale. Romae postrid. Id. Sextil. CICICXCIII.
EPISTOLA LXXV. FRANCISCUS BENCIUS Justo Lipsio S. P. Lovanium.
NOn ignoras expectari a me jamdiu litteras tuas: quae tum de te, tum tuis de rebus, ac praesertim de Politicis, narrent quae volumus. Cupiebam etiam mitteres aliquid per patres meos, qui huc e Belgio vestro ad comitia profecti sunt. nihil misisti: ne litteras quidem: non fuit, opinor, occasio, sed causa tibi meae expectationis non est ignota. egi hîc de re cum [note: Cesterus Belga, Societati Jesu, ipso adhuc vivente Loyola, adscriptus fuit, et acerrimus haereticae pravitatis inquisitor, quales omnes fuere, quibus se applicuit Lipsius. vide de eo Valer. Andr. in Bibl. Belg. et Alegamb. in Biblioth. Jesuitarum. contra hunc Costerum scripsit Franc. Gomarus de controversiis inter purioris religionis cultores, et Romanae ecclesiae addictos. vide Verton de Satyres qui portent le titre d' Anti: scripsit etiam Apologiam ordinis Jefuitici contra sententiam, qua a Magistratibus Leidensibus capitis damnatus erat Petrus Panne, qui in Mauritii Nassovii caedem a Jesuitis subornatus erat, de quo infra agendi occasio erit ad Epistolam Jesuitae Schondonchi.] P. Francisio Costero, amico tuo vetere: addidit stimulos, currenti scilicet, ut scriberem:
page 82, image: s082quin et epistolam conjuncturum affirmat, et preces. nec tu, credo, te inexorabilem praebebis. dedi ad te, mensibus superioribus, a Stanistao Rescio, viro perillustri, et a M. Antonio Bonciario, magni in Italia nominis, utroque tui amantissimo litteras: ad humanitatem tuam pertinere intelgis, ut rescribas: neque hoc tibi erit molestum: sed, si forte, accuses licet virtutes tuas, quae omnium, quibus es notus, quibus autem notus non es? incredibiles erga te amores excitarunt. Vale. Romae Nonis Novembribus MDLXXXXIII.
EPISTOLA LXXVI. J. LIPSIUS Johanni Hauteno. Leidam.
COnvenimus super ea, quam here proposuistis. non visum senatui nostro aliquem mittere, quia nullum ab Ordinibus mandatum. Appetere videremur id munus (ajebant) non suscipere. et ut verum apud te depromam, mi Hautene, me volente sententia ea valuit. nam ego, etsi vere, oc ex animo cupio magistratui, et tibi omnia facta; tamen haesit mihi decretum illud meum, cantherino ritu, rebus religionis non misceri. Amburi nolo illa flamma, quae hodic mutos involvit. denique quid opus? Octoviri illi huic rei expediendae sunt, sine ulla opera nostra. Itaque peto a te, ut hac in re me apud tuos excuses (revera etiam ego non in mora) et si quid aliud est, in quo utibilis ego vobis, poscite. tuque pro sancto amicitiae jure impera. D. Duzae salutem a me, cui mentem meam scio rae probare: nam nec ipse mihi imponit, quantumvis interdum sumat personam: Lugd. Prid. Id. Majas CICICLXXXII. [note: Huic epistolae, (vel codicillo potius, Hauteno in eadem urbe Leida moranti misso, nisi Hagae fuerit Hautenus) lucem dabit, quae adnotabimus ad Epistolam LXXXIII. ad Danaeum postr. Id. Jun. hujus anni scriptam. Ut vero plenius intelligatur, sciendum est, multas tunc fuisse Ecclesiasticorum molitiones de disciplina Ecclesiastica, quam ita formare et instituere volebant, ut sibi multum juris et imperii arrogarent, et Magistratuum auctoritati decederet. et cum in synodis ea res saepius et acrius esset agitata, decretum tandem ab Ordinibus Hollandiae, ut Octoviris mandaretur provincia formam aliquam describendi, ad quam disciplina Ecclesiastica institueretur, et dissidia Ecclesiastica componerentur; ex quo decreto Magistratus Leidenses monuerunt Academicum Senatum, eosdem voluisse, ut unus aut plures Professores deligerentur, qui isti tractationi interessent, et cum ipsas Ordinum literas de hoc negotio Professores se desiderare ostenderent, missae ad eos fuere, quibus unum ex Professorum ordine mitti jubebantur, eaque provincia Lipsio data fuit XVI. April. qui hîc scribit se nolle se immiscere, cum tamen interfuerit, et XII. Maji jam retulerit ad Senatum, in confessu illo IX virali decretum fuisse aliquid de disciplina; sed Ordines vetuisse vulgarl, donec a Principe Arausionensi fuisset visum et probatum. Egregium certe spectaculum, et digna Lipsio provincia, qui, ut videbimus, cum Romanae Ecclesiae dogmata mente approbaret, et jam tunc evadere moliretur, tamen Ecclesiasticae disciplinae inter nostrorum sacrorum arbitros sedebat. haec est illa scena, cui se inserviisse, dum in Batavis erat, jactat saepius. Hic vero Johannes Hautenus (Jan van Hout) Urbi Leidensi et Curatoribus fuit ab actis et tabulario, familiarissimus Douzae et Lipsio, avunculus Orlersii, qui Leidensis urbis descriptionem edidit, et multa Hauteni inseruit: diligentissimus enim fuit Patriarum rerum et antiquitatum indagator; et cujus adhuc memoria viget inter Leidenses Senatores et Magistratus. librum promiserat, quo res Leidenses illustraret, quem vocabat Diensthock der Stad Leyden, sed cui non fuit ultima manus imposita. vide Borr. lib. VII. pag. 62. vers. Edit. pr.]
page 83, image: s083
EPISTOLA LXXVII. J. LIPSIUS Joanni Hauteno S. D. Leidam.
TElum tibi injiciam statim initio epistolae meae, Hautene, quae scribit, Lipsium non redire. Rationes omnes deducte dicere longum hîc sit, et nolo. Praecipua et summa est, quam in [note: Epistola illa infra edetur. data Kal. Jun. 1591.] libello nostro ad Curatores et Consules expressimus, Valetudo. Non lubet in ea tam adflicta diutius legere, taedia et interpellationes ferre, quas tuli: An non sum liber? ego nulli mortalium obnoxium me sentio, aut ad tale aliquod munus operamque devinctum. [note: In Epistola hoc anno VI. Kal. Majas Coloniae Ubiorum data ad Douzam et Hautenum adhuc dissimulat, licet jam ejurasset sacra nostra Moguntiaci apud Jesuitas. vid. eam editam a Pontano. decad. III. Ep. ad Douz. 8.] Celavi te consilium meum, ignosce, nolui refutari. si de Lipsio bene sentis, puta eum, quod in magna re agit, agere non sine magna ratione. Divulsio et discidium a vobis mihi dolet, cum quibus hilarissimos honestissimosque dies me habuisse, quos in omni vita habui, aut habiturus sum, opinor. sed quid, si nos deus brevi iterum jungat? quid si pace aliqua afficiat provincias has adflictas? id quoque opinor. et id jam non opinor, sed scio multos in his quoque locis esse patriae et boni status amantes viros. Confide, Deus haec fortasse benigna Reducet in sedem vice. Nobis nunc decretum quiescere, et serio hoc agere, ut publice nihil agamus, si quid hîc peccamus (ego non arbitror, sed si quid) detur hoc atrae bili, cujus portio aliqua in nostro morbo. Illa nos concinnat fortasse delirantes. Quicquid est, te, mi Hautene, praesta nunc, quem esse te scio, fidum, amicum, et uxori meae re atque opera auxiliatem: Nam illam ad me arcessii, nec stare valetudo nostra ulterius potest, sine illo fulcro. In extraneis aedibus non possumus tractari. Amicos omnes salvere jubeo. D. Banqueemium, Leeuwium, uxorem tuam, et te in primis, quos animo amplector et circumfundor. Deus, da illum diem, ut iterum re ipsa. Vale, filias quoque tuas saluto, et filium. Aquis Spadanis postridie. Kal. Jun. CICICXCI.
page 84, image: s084
EPISTOLA LXXVIII. J. LIPSIUS Jano Hauteno S. D.
EN, mi Hautene, libellum ad Curatores et Consules, et seorsim literas ad Consules, itemque ad Nicolaum Adriani, et Franconem Duykium. Quando et quo ordine dandae sunt, cupio uxorem a te discere. fidem tuam veterem et diu notam mihi hic exhibe. nunc specimen specitur, ait ille, nunc certamen cernitur. Redde hoc supremo beneficio magis magisque me tuum. Verborum satis est apud te. Vale. Prid. Id. Jun. CICICXCI.
P. S. Literae ad privatos supprimantur, si ita judicas, donec publicae sint redditae. vide inscriptiones et consule. nam omnes fere sunt illius argumenti. si putas etiam prorsus celandum consilium nostrum, et uxorem praetextu morbi ad me venire debere, fiat cum bono Deo. si tamen honos meus id patitur. quod mihi non videtur.
EPISTOLA LXXIX. J. LIPSIUS Jano Hauteno. Leidam.
SCripsi ubertim in Fasciculo grandi, in quo illae ad Curatores et Consules, quae omnia judicio et consilio tuo permifi. diriges illa, spero, imo scio (quid enim de tam fido amico dubitem?) pro voluntate mea et pro bono; sic tamen ut nolim te invidiae aliquid suscipere aut molestiae nostra caussa. Busium et tales novi. Publice igitur dissimula, privatim uxorem consilio juva. Ego adhuc Spadae sum, post aliquot septimanas, Hojum aut St. Trudonem iturus, atque illic in loco medio et quieto mansurus, donec Deus et bona ratio consilium aliud dabunt. Sermones multos esse, et futuros de me non ambigo. Homines novi, et multi ubique factiosi. sed non illi me demovebunt ab instituto, quod prudentibus et probis viris probabo semper, et quod caput est, mihi ipsi. Tu me ama, quod debes, tui aeternum amantem. Non sunt verba: res docebit, ubicumque re opus: Duo vos estis (tecum Douza) a quibus divelii mihi dolor est, et erit. Scriptione eum minuemus. Vale. Spadae XIV. Kal. Jul. CICICXCI.
page 85, image: s085
EPISTOLA LXXX. J. LIPSIUS Joanni Hauteno. Leidam.
GRatias tibi uberes, mi Hautene, debeo, pro benevolentia, quam perpetuam in me ostendis. Etsi quid in ea novum? mirarer, si aliter ille, qui mihi et cui ego, semper quasi frater. Atque ita erimus, ubicumque erimus. Uxor interea seorsim, et largiter de cura et affectu in se quoque largiter praedicavit. Cupio ac rogo, ut perseveres. De reditu meo ne suade, ne spera. jamdiu decretum est, atque ita expedit valetudini meae, atque etiam famae. Multa in hac re sunt, quae coram et in sermone te ac Douzam meum non celarem: sed litteris non committo. Abjunctio illa, quaeso, ne tuis meisque gravis sit, et leniatur aspectu duplici, quod nec longa futura, (ita interior animus mihi dictat) et quod animis juncti manebimus, qui vere nos ipsi. Per litteras, mihi crede, suaviter et cum titillante voluptate colloquemur. Quod de caussis consilii nostri alii aliter loquantur et conjiciant, quidni sciam? sed nos pro nihilo habemus, satis certi de consilii nostri bonitate. Leodici nunc eram, quo evocaverunt me crebrae literae amicorum, apud quos hilariter fuimus, et brevi tamen Spadam iterum cogitamus. sed vellem cum uxore fieret, quam Antverpiensi via exspectamus, quia haec per Mosam parum tuta nunc videtur ob copias militares. Tu, iterum te rogo, opera ac consilio tuo illi adsis. seorsim Consulibus nunc non respondeo, nec opus videtur: haec una serviet communis, et ejusdem argumenti. uxorem tuam et filias exosculor, filium absentem esse credo, sed salutabis a me, cum redierit, et valebitis omnes, o vere mihi cari. Leodici v. Idus Jul. CICICXCI.
EPISTOLA LXXXI. J. LIPSIUS J. Hauteno S. D. Leidam.
SEmper tu quidem meus fuisti (nec umquam haesitavi) sed nunc maxime ostendis. At de me quereris, quod vicem non retuli, et appellas ad Amicitiae tribunal. Ego te sequor, et intrepidus omnem sententiam exspecto. Indicare si debui hanc occasionem, non fuit emanendum. Novi tuos et Dousae ignes, novi meam mollitiem, et quam nulla frons aut mens mihi ad aliquid vobis pernegandum. pressi igitur et silui. si quid laesa amicitia (ego quidem abnuo) tamen coibit vulnusculum id facile, quod haeret in summa cute. Externa haec res est. in animis nec dissidium ullum, nec plaga. Epistolae tuae
page 86, image: s086primae grandi et uberi (puto ex Ubiis ad me delatam) nihildum respondi, quod ad rem faceret. Erant in ea de legibus Saxonum, Longobardorum, aliisque illis nostris antiquitatibus quaedam et arguta et argumento mihi grata. Scis quam delector his talibus, et quasi per remissionem insaniam aliquando insaniam nostri Bertii: Qui, ita me deus amet, in omni illo acumine parum saepe acutum in originationibus cernit, et hoc per exempla te docebo. Lubet enim (nisi tunevis) ejusmodi argumentis epistolas pleniores reddere, tenues alioquin futuras et exsuccas. de publicis enim nolo, et qui totus jam in aquis, et ad aquas sum, non tango ullos ignes. sed hoc fiet, cum soluto animo erimus, quem vos adhuc vinctum ligatumque tenetis veteri Professionis nodo. Cur non semel et animose solvitis, praesertim sic ambientem, imo quod magis est, a se jam solutum? Nam ego, ut olim Cornelius ille apud Plinium, [gap: Greek word(s)]. Non minae, non preces me reducent, etsi nulla res me, me (id quod vere sum intelligo) a vobis abducet. Vulcanio alligati sumus vinclo. Bertius noster (qui jam egregius juvenis, et quem in via hac magis pernovi) est Argentorati. Illinc ad me scripsit Hioron. Mercurialem obiisse. quod sane doleo, et jacturam me fecisse scio vere amici. Invitaverat me in Italiam nuper, et exstimulaverat ad locum Pisanum capiendum, quem Dux magnus offerebat. Ipse Bertius adhuc instar cochleae, cum satietur, vivit suo succo. quod nolim, et benigne ego commendavi: sed in Germania hodie res arctae et bellorum metu suspensae. Quid dicam? Mars fortasse a nobis abibit ad Martialem gentem. sane initia sunt, et nescio quid circa Argentoratum inardescit. sed alienae a me curae, Valete, et tu (sensu alio) mi amice. Kal. ipsis Aug. CICICXCI.
EPISTOLA LXXXII. J. LIPSIUS Joanni Hauteno meo. Leidam.
ME quoque commovit et tenerescere fecit pars postrema epistolae tuae, quam video scriptam a te ex motu. Abrumpis, et ais, non posse te multa in discessu meorum: scio affectum tuum, mi amice, quem talem esse gaudeo, et non gaudeo. Illud ob testimonia, quae firmiter de eo promis. istud ob dolorem, quem penetrare video in tuum pectus. tempera, si me amas, et obsequere huic meo desiderio, ut magis te amem. Lipsium ipsum cogita, sicut ego te, te ipsum. et mentis istis oculis alter alterum saepe videamus, et memoriae quadam lingua sermones etiam inter nos alternemus. sed magis chartaceo hoc auxilio, quae fidae administrae et interpretes nostrae mentis. Quid vobis deerit? utique si alte in animo immersa mutua haec umicitiac et nullo aevo violanda fides. Ea pascit, atque etiam praeteritorum suavis recordatio, quam solam voluptatem Epicurus olim censuit firmam et sinceram. Uxor mea ad me venit sero (discrimina viarum nosti) sed tamen venit incolumis circa
page 87, image: s087VI. Kal. Octobris. cujus aspectus jure mihi jucundus fuit, et praesentia necessaria ad nostram valetudinem procurandam: superbiant licet mulierculae, quicquid viri dicamus, aegre hoc auxilio caremus. Misi nuper, ut gustum habeas, Psalmum vetere nostra lingua conscriptum, spero te cum voluptate vidisse. quid censeas exspecto. Quid si plura ejusmodi fragmenta a me deposcas? dare possum, et magna pars jam libri apud me descripta. votum meum audi. proxima aestate, si vivimus, statui iterum ad Spadanos fontes. utinam tempora et vitae permittant, ut vos illuc invitemus. Regustaremus lepores veteres, et videres in Lipsio nihil mutatum, praeter solum: quod ad adfectum quidem attinet. Iterum dico, utinam, et tu, magne deus, votum hoc quoque audi. Curatoribus et Consulibus pro omni in me benevolentia gratias agi velim, et sciant, me iis perpetuo addictum. sed quae audio? spes vobis de Scaligero? bono Deo discessi, si ille succedit, nec quemquam poeniteat mutasse hanc Iunam illo sole. Tamen venturum eum, nisi cum venerit, vix credam. A me quod nunciem nihil est. nisi hoc vis scire, me nunc in hortis esse, sed ligneis et aeriis, in quibus tutelac caussa bulbos et florea mea dispono. si certa sedes (hac aestate spero erit) certior nobis, et major voluptas. vides quam hîc otiose otier. Ea vita est, et isto pabulo, si ullo alio, assurgere debet valetudo nostra. Tuam et tuos saluta. Leodici Kal. ipsis Octob. CICICXCI. Iterum ad me scribitur de Duce Etruriae, offerre eum nobis mille quingentos ducatos. immo ut de voluntate mea constet, Actor ejus in se recipit de bis mille. non aurum, nec pecunia nos trahit.
EPISTOLA LXXXIII. J. LIPSIUS Lamberto Danaeo. Gandavum.
COmmunicavit mecum litteras tuas, vir reverende, communis amicus Donellus, easque tam gratas habui, quam si ad me scriptae. vere enim amo et aestimo te, et ambio a te amari. Atque utinam non disjunxissent nos ii, qui conjunxerant! fructus caperemus amicitiae nostrae ex cottidiana consuetudine uberiores. Cujus vicem quia sustinere sola scriptio potest, oro te ut id faciamus et diligenter, et libenter. Res nostrae fluunt, uti coeperunt; fluant, imo labantur. a Deo solo auxilium, quoniam ii, quorum in manu res est (certe esse deberet) ita lente haec ferunt, ut suspicionem praebeant probantium. sed quis in Europa hodie locus, ubi omnia ex voto? Ecce sedes illa ipsa otii et quietis Helvetia, diu turbari nuntiatur Sabaudicis armis. Genevam scriptum nobis ereptam, non sine vi praesentis numinis, ex faucibus inimici. Ita perite laquei structi, et in partes tracti e civibus primi, qui tamen dederunt poenas. At ille nuntiatur jam aperta vi agere, quoniam de insidiis non
page 88, image: s088successerit. Aldenardum vestram oppugnari audimus. nos audimus, vos scire potestis, quos fumus fere perstringit tormentorum. De Gallia nihil adhuc praeter illud solitum, Venient: copiae tardae, et de quibus metuo ne dicatur, Auxilium serum. si quid habes perscribe. Tu cum uxore tua, optima matrona, salve, quam salutari jubet uxor mea. Lugd. Bat. postr. Id. Jun. CICICLXXXII. [note: Hanc, et sequentes ad Danaeum epistolas edi publice interesse credidi, quia res ibi actae in urbe Leida significantur, quae Academiam et Ecclesiam vehementer turbarunt, et fundamenta posuerunt longi dissidii inter duplices urbis incolas, veteres Batavos, et advenas ex Flandria et Walonicis Provinciis. maxima erat eo tempore penuria Theologorum, et quia in patria, recens ex Papismo liberata, deerant, undique conquirebant Curatores. sed ubique lere repulsam patiebantur. In Germania obtulerant Professionem Hier. Zanchio, Henr. Mollero, Andreae Frehusio, Crucigero. in Anglia Cartwrichto, qui omnes recusaverant: a Gallis aversiore animo erant Magistratus Urbani, quia cum Feuqueraeo jam satis rixarum fuerat. sed cum Lamb. Danaeus Seuatui Academico dedicasset commentarium suum in Magistrum sententiarum, Senatus Curatoribus et Consulibus eum commendavit, et literae missae ad eum et Bezam, ut Danaeum auctoritate sua et consilio juvaret. Cum A. 1581. 18. Martii receptus esset in Collegium Professorum, retulit ad illud, Magistratus Leidenses petiisse, ut diebus Dominicis lingua Gallica conciones haberet, seque id quidem velle, si pace consistorii fieri posset, declarabat. Senatus Academicus hanc curam Urbanis Magistratibus relinquendam judicavit, qui permisit, dummodo ad coenam non admitteret Belgas, vernacula lingua utentes. Cum ad eum audiendum magnus concursus fieret, et ejus fama augeretur, tentavit disciplinam Genevensis ecclesiae hîc introducere. mense Junio etiam invitatus fuit a Synodo Medioburgensi, ut interesse vellet, sed veniam ab Academia abeundi non videtur obtinuisse: Hinc coeptae factiones foveri, et cum Gaspar Coolhasius et Hackius Belgae Pastores moderati ingenii homines, a rigore illo Genevensi alieniores essent, in eos propositi libelli famosi, in quos cum non inquireret Senatus Academicus, petiit Urbanus, ut consilia simul inirent de auctoribus inquirendis, de quibus sibi fere constare adfirmabant Urbani Magistratus. cum a Senatu Academico haec provincia Heurnio et Vulcanio daretur, Danaeus censuit, petendum potius a Magistratibus, ut caussa, quae libellis his ansam dederat, tolleretur, et Coolhasius ablegaretur. quod nisi fieret, se petiturum honestam missionem, neque enim se salva conscientia ibi posse remorari, ubi quod ipse strueret alter destrueret: re cum Curatoribus communicata, Donellus, in quem suspicio omnis incidebat, cum Danaeo petierunt, ut res componeretur, nec ulterius in auctores inquireretur. hinc edictum contra libellos famosos in posterum evulgandos a Senatu Academico propositum, licet Urbani Magistratus se ab inquisitione non destituros declararent, nihil tamen tunc ulterius actum reperio. sed A. 1582. decem studiosi, obtulerunt consistorio Ecclesiastico libellum supplicem, quo accusabant Brakelium quemdam, ut suspectum ipsis, quod in eadem haeresi esset, in qua Gasparus Coolhasius, et ipsi consentiret in multis capitibus, quorum ille damnatus esset. Magistratus Urbani in Academicum cum venissent, haec ad turbas et seditiones suscitandas spectare sibi videri ostenderunt, et in studiosos animadverti postularunt. Senatui Academico visum vocare Confistoriales, ut coram se caussam agerent, quo cum venissent et accusatores inceptum suum acriter peragerent, Danaeus eis patrocinatus est. Quare Magistratus Urbani, cum id graviter se ferre testati essent, in summam professi sunt, se, si Hispanicae inquisitioni restitissent, facile etiam Genevensi restituros. Hinc Danaeus testatur, se nolle morari, ubi Genevensis disciplina, verbo Dei consentaneque non solum locum nullum haberet, verum etiam Hispanicae inquisitioni affinis censeretur, et petiit missionem. Donellus (de quo vid. Epist. XLII.) etiam studiosorum et Danaei causam egit Latine, Lipsio ejus verba Belgice interpretante: Senatus tandem censuit, has controversias ad sese non pertinere: et 28. Februar. Danaeus in Senatu Academico petiit missionem, tribus de caussis I. Quod Genevensem disciplina Magistratus comparassent Hispanicae seditioni. II. quod pro seditioso haberetur III. quod interdiceretur usu Coenae Dominicae in Ecclesia Gallicana iis, qui vernaculam linguam callerent: et cum offerrent Professores se cum Magistratibus acturos, ut de ultimo capite ipsi satisfieret. Respondit hoc ad Magistratus non pertinere, sed tantum, an vellent Ecclesiam Gallicanam in urbe sua habere, nec ne, reliqua ad Ecclesiam ipsam vel Synodum pertinere, et cum Coolhasio controversias se velle coram Ordinibus vel Synodo Harlemensi decidere. se mense Aprili omnia convasaturum, et itineri se daturum: Senatui visum Principi Arausionensi haec indicare, qui savens Danaeo et isti factioni, ad Magistratus literas dedit de retinendo Danaeo, qui responderunt, haec non ad se, sed Curatores spectare, sed quietem urbis curae suae esse debere. quare ad Senatum Academicum literas dat Arausionensis, quibus hortatur, ut Danaeum omni modo revocarent ab instituto, qui ad preces Senatus promisit se ad Majum usque mansurum sed tandem abiit in Flandriam, et Gandavi tentavit novam quasi Academiam condere, sed cum ea urbe excidissent Foederati, ad Reginam Navarrae abiit, et 1596. obiit. Haec fere ex Actis publicis exerpta docent, nihil turbandae Academiae et Ecclesiae esse aptius calido et vehementi Theologo, et qui non plane brutus est, quo haec Danaei consilia spectarent, conjicere potest. sed laudanda Leidensium Magistratuum prudentia et constantia.]
page 89, image: s089
EPISTOLA LXXXIV. J. LIPSIUS Lamb. Danaeo S. Gandavum.
FLagitium censuissem, Vir amplissime, vacuum a meis literis redire ad te Baudium. flagitium dico; pro amore eo et cultu, quem tibi debeo libens. Res nostras si quaeris, privatim valemus: publice inhaeret ille morbus, quanquam desistere jam a partibus incipiant quidam, quos nosti, et adjungere se bonis. Sed ita lente, ut qui antesignani apud malos fuerint, vix videantur coactores agminis futuri apud nostros. Ferendum, uti et illud, [note: Johannem Holmunnum, moderati nimis ingenii virum de quo melius ominatus erat, scilicet. vide supra ad Epist. LIII.] Theologum nobis e Germania datum: virum, nisi fallor, caetera probum, sed non ad illos, quos intelligo, et non scribo. Rex vester videtur mihi descensurus in caussam: et quidem aperte, si vera sunt, quae de excessu Sabaudi Ducis narrantur. Vel illa sane digna Helena, ob quam pugnent. Tu si quid habes, (certe aula, jam apud vos, et confluxus hominum, rerumque novarum) perscribes. Filium principis apud nos esse, credo te audisse. Plantinus aedes magnificas et amplas hîc emit, et Typographiam in parte videtur hîc collocaturus. Vale, Vir Clarisse. Scripsi subito Lugd. Batavor. III. Kal. Septemb. 1582. uxori tuae S. item D. Bollio: et si occasio erit, Viro Amplissimo D. Praesuli Metkerchio. Vale.
EPISTOLA LXXXV. J. LIPSIUS Lamb. Danaeo S. Gandavum.
Non volui, non debui, vir clarissime, quin per Dominicum Baudium nostrum verbo te compellarem. Is mihi de statu tuo cetera narravit, quae volui, exceptâ valetudine oculorum, quae tam diu affligit te: doleo communi caussa. Res nostrae privatim se habent ut volumus: publice jacemus. Conamur
page 90, image: s090erigere, et traximus quosdam in partes: sed nescio quomodo deserimur ab iis, qui non comites, sed duces nobis esse deberent in hoc conatu. Theologus novus advenit e Germania, commendatione Doctoris Molleri. Non multa de eo in alterutram partem adhuc ausim scribere: quia nondum probe notus. Etiam receptus saltem in annum est, et velut experimenti caussa. Filium Principis apud nos esse, credo te jam scire. Bona occasio restituendi boni status, si qui possent, vellent. Sed illi tergiversantur et mussant. et metuunt, credo cum Livio, extendi imperium, cujus vis omnis in consensu obedientium sit. De Rep. Vos scilicet omnia: aula enim istic, et puto saturum te jam rumorum. qui ad nos etiam e Gallia et Lusitania satis fausti. Rex vester utinam rectam insistat et vere regiam viam! Nam diverticula ista, et ambages et circumductiones non placent multis. Alenconius adhuc se probat probis. Ducem Sabaudiae fato functum hîc audivimus, verane an inani fama? si ita est: video novam palaestram apertam utrique regi. et velim eos jam descendisse in arenam. Insulam Sti Michaelis captam expugnatamque a rege Antonio, suadent nobis certo. Magna res, et via ad turbandum novum orbem, quo velimus a nobis abeant bella haec omnia et turbae. Here huc certo allatum, Lochemium oppidum obsidione liberatum a comite Hohenloo, hoste caeso et fugato. Deus faxit, ut haec taliaque solatia interveniant rebus tot afflictis. Vale, vir clariss. et cariss. salvebit tua uxor, D. Bollius, et si occasio erit, unice D. Praeses Metkerchius. Lugd. Batavor. Prid. Kal. Septemb. 1582.
EPISTOLA LXXXVI. J. LIPSIUS Lamb. Danaeo.
BInas a te literas accepisse me fateor, Vir reverende, ad quas dilatum a me responsum, non omissum. Distuli ideo, quia nec argumenti multum: et quia, quoties ad te scribo, facio id cum animi quodam morsu. Dolor innovatur, quem ex discessu tuo cepimus, publica privataque caussa. Atque utinam saltem ibi res quietae! sed ut telam hanc exorsam video, metuo, non detexetur sine turbis. In gente tua nobis spes erat, jam firmata etiam apud prudentes decepit, si vera sint, quae Antverpia constanter ad nos perferuntur. nec tamen utrum fraus in re sit, an furor quidam et consternatio vulgi, adhuc constabat. Omnia potius sint, quam ut perfidiae haec macula inuratur optimae olim laudatissimaeque genti. Nos hîc procul a turbis, non a curis. Nam et domestica et interna Ecclesiae vulnera nondum consanuerunt, et non desunt etiam his locis, qui invident publicae quieti. Schola, praeter Theologiam, mediocriter habet. Nam illa delabitur; et vere dicam; spes mihi exigua instaurandi. si quando ad D. Bezam scribes, velim eum a me salutes:
page 91, image: s091itemque D. Lavaterum et Stuckium, cujus convivalia vidi, accurata sane, et cum juventutis publico bono. Nos cessamus, et languemus in parte tot tumultibus circumfusi, quorum exitum non videmus sine auxilio divino. Vale. x. Kal. Febru: 1583.
EPISTOLA LXXXVII. J. LIPSIUS Antonio Covarruvias Leiva S. dico. Toletum.
QUid dicam de hac tua humanitate, Nobilissime Leiva, nisi plane victum captumque me? Amas ultro, scribis ultro. nullo merito meo, fateor, sed impulsu solo beneficae tuae et liberalis naturae. Itaque vere vicisti, imo vinxisti me nexu, uti spero, acterni, et non morituri amoris. Scotto nostro quantum debeam, ipse sentio, qui interpres mihi hujus honestissimae amicitiae et conciliator. Cui, in iis, quae tibi de me, ac sensu meo recipiet, serio velim credas. Nam nobis manebit illud fixum, [gap: Greek word(s)]. Postrema opuscula nostra, si tanti sunt, jussimus ad te mitti, commentarios ad Tacitum, Electa et Saturnales sermones. Nunc nescio quomodo languemus, fessi mole publicarum cladium, quas sustinemus tot annos. At tu in portu, ut scribis. et gaudeo, felix illud rectumque ingenium tuum in complexu optimarum artium, beatissimo otio, posse consenescere. otio, quod nec cliens ultra, nec tribunalia interpellabunt: multo minus classica et tubae, quae circumsonant aures nostras. Vale, Vir clare, et Musis cane. Prid. Non. Jul. 1582.
EPISTOLA LXXXVIII. ANT. COVARRUVIAS LEIVA Jano Dousae. Viro Nobilissimo et Doctissimo Salut. Leidam.
EGo vero, nobilissime et genere omni politissime Douza, vel non praetentatis aquis scribam tamen ad te, nec forsitan dedeceat Viriathi sanguinem audacia, his sane temporibus, quibus ea una, si unquam alias, et sapientiae et fortitudinis omnis instar est. Nae ego melius, scio, melius pudori et existimationi meae consuluissem, si laudibus iis, quas tu de me in epistolam ad Scottum nostrum tuam prolixe mehercule et liberaliter, et ut illa Pindaro inclamabat, [gap: Greek word(s)] congessisti, tacitus tacito in sinu gauderem, sapiens consilio Tibulli tui. cum praesertim tam illae mihi mirae ac novae accidissent, quam si quis mihi superstitiosus aut ariolus promisso capillo, praedixisset fore, ut quandoque ab homine doctissimo et cusertissimo ipso laudarer, quod scriberem,
page 92, image: s092etiam ne Atticum in morem, non credidissem. Homo Hispanus, in hisce leguleorum formulis et scriptis aetatem exercitus, vocibus, clamoribusque pragmaticorum hominum tabularumque de foro, utinam dolo dicerem, obstupefactus. Ergo ego quoque, non secus atque Plauto mulier, tacitus bonus essem, quam loquens. Nunc video me, dum laudibus deterritus tuis hiscere audeo, de tabella corvum, et in apertam fraudem incurrere, et committere, ut qui tuas de me laudes legens in hanc epistolam aut aliquid aliud hujus inciderit, insusurret statim illud [gap: Greek word(s)]. Verum enim vero magna me tenet spes fore, ut mihi non solum venia detur, sed etiam laus tribuatur, qui nullum nec vanitatis nec stultitiae suspicionis periculum extimuerim, quin tam benigne, tamque humaniter ostentatam gratiam et amicitiam tuam primo quoque tempore amplecterer, acciperem; mihique ne parum essem jurisconsultus, caverem, ne perplexari unquam posses, rationem mihi esse non posse; nec defugere te litterarum tuarum auctoritatem posse, nec recusare quo minus haeream in aliqua parte amicitiae et gratiae tuae, quae quantacunque fuerit, mihi satisfuerit. caeterum judicium de me tuum, si erit commodum, rescribas mutesve ut postulem, nec pudor meus nec conscientia patiuntur. Vale. Toleto A. D. III. Kal. Apr. 1583.
EPISTOLA LXXXIX. ANT. COVARRUVIAS LEIVA J. Lipsio S.
[note: Respondet Lipsius Cent, ad Italos et Hisp. Ep. 8.] OFficium hoc ad te scribendi, jam ante annos fere decem a me coeptum, longo intervallo intermissum revoco, Lipsi doctissime. Intermissionis illius, et hujus revocationis meae rationem mihi reddendam esse video: faciam, idque candide et simpliciter, ut et meum ingenium est, et, ut perspexisse mihi videor, tuum quoque. Amavi ego te, Lipsi, amavi, inquam, ex eo tempore, quo primum in meas manus scripta tua pervenerunt, in quibus deprehendisse mihi visus sum atque agnoscere, magnum ingenium, diligentem lectionem ac variam, acre judicium, atque accuratam rerum de quibus ageres, dijudicationem, dictionem ipsam ejusmodi commentationibus aptam, et mihi quidem varie venustam ac jucundam: denique eas omnes partes, quae etsi non semper sunt, esse tamen debent in iis, qui in id genus scriptionis utilissimum, mihi certe gratissimum incumbunt, [gap: Greek word(s)] dico, quae vocatis. Auxit hunc amorem meum, aut, quoniam augescere facile non potuit, ita creverat, confirmavit certe, cum scriptorum tuorum ejusmodi crebra emissio, cum quidem tu nunquam intermitteres, quasi donum aliquod offerre literatis et cupidis antiquitatis et omnis elegantiae, tum amicorum quorundam tuorum de tua probitate, religione, fide, omnique reliquo officio commemoratio atque testimonium.
page 93, image: s093Horum mihi princeps ea tempestate fuit, Andreas Schottus, amicus tuus, idemque meus, quo dum hîc Graecas literas publice profiteretur, usus sum, moribus ejus et doctrina adductus, familiarissime. Is mihi in sermonibus saepe, non tam de tua eruditione singulari, quam utique in libris videbamus, sed de moribus tuis optimis ac mitissimis, de recto de Deo Religioneque Romana sensu, cultuque divino a majoribus tradito, denique de fide tua, officio, observantiaque in nostrum, eundemque tuum Principem, mihi volenti libentique commemorare, et ob amorem in te meum facile credulo affirmare, ac fidem facere, solebat. Ergo scripsi paucis illis diebus ad te bis. primas literas tibi esse redditas responsio ad eas tua, benignissima humanissimaque, ostendit, secundae an ad te pervenerint, hodieque ignoro. Destiti scribere, non quia mihi responsum abs te non daretur, quod nimis jejuni atque pusilli horum officiorum exactores faccre solent, sed acerbissimi nuncii, mihique molestissimi rumores, quos tu scilicet in tuis scriptis, ut non aleres, sic non magnopere retunderes, cum de tua parum in religione firma, ut debet, constitutaque ratione, tum de alieno tuo in justum principem atque imperium animo, sparsi atque allati, toto illo, qualiquali, literarum commercio, me invitissimum, et meliora etiam tunc de te sperantem cogitantemque interdixerunt; Neque vero, ut non nihil de judicio, neque enim fieri potuit aliter, sic de amore quicquam magnopere detraxerunt; semper ex animo tibi bene volui, semper te honestum esse, et bene sentire, esseque cum bonis Catholicisque ac fidelibus optavi, eamque tibi mentem a Deo Opt. Max. aut confirmari, si adesset, aut dari si abesset, sum precatus, etiamque fodicantibus animum malis illis rumoribus ac nunciis bene de te speravi. Quare potes facile intelligere, quam optatae, quam gratae, quam et jucundae tuae illae literae acciderint, quas ad D. Richardum Staniburstium Vir. Nobilem dedisti, missas mihi a D. Joanne Silva viro principe, Domo nostrate Toletano, dignitate Comite Portalegrensi in Lusitania, nunc etiam toto illi Regno, magno cum imperio, Duce Praefecto. Viro domi militiaeque clarissimo, nostrorum omnium facile [gap: Greek word(s)], amantissimo studiosissimoque tui, certe, si tu is es, quem istae literae videntur velle declarare. A quo cum propter benignam ejus liberalemque naturam, innumera habeam beneficia, est unum hoc vel gratissimum, quod ab eo et eas literas habeo, et habui scripta tua nonnulla fere primo. Quae me literae non delinierunt perhonorifica illa fratris, meique mentione, non, quanquam id quoque: magni enim facio, aut maximi potius, tale viri talis elogium, quanti autem faciam, malo te existimare, quam me, cum quantum sentio, non possim, dicere. sed quod in iis, te cum adversus religionem veram, tum adversus principem tuum, talem esse, qualem ego volebam, et optabam, video, qualemque demum fore, tua mihi virtus, ingenium, judicium jampridem promittebant. Id mihi triumphus fuit. sustuli manus, easque protinus ad haec scribenda velut armavi; Quibus si id consequar, ut meum in te animum amoremque propensissimum honestatis tuae, commoditatisque omnis cupidissimum aliqua ex parte significarim, si me tibi gratum, tuae de me toties, tam benignae et honorifice repetitae,
page 94, image: s094memini enim et attendi, mentionis approbarim, satis habebo. Nam quid ego te aut doceam, aut moneam? Omnia alia sunt in te, Lipsi, quae quis tibi et velle et optare potest. Unum hoc desiderari poterat, ut te abs tui dissimilimis disjungeres, conferresque te ad eos, apud quos et religio vera, et principatus justus est. id his tuis suavissimis mihi literis, quasi consignatis tabulis, spondes. id praesta. praestabis spero, et efficies, ut te quantum volumus, (volumus autem nimium quantum dici non potest,) amare possimus; Hac una re, confirmo tibi, nihil mihi accidere posse aut optatius, aut gratius. Vale. Toleti. A. D. XI. Kal. Septembr. 1592.
EPISTOLA XC. ANT. COVARRUVIAS Justo Lipsio S. D. Lovanium.
ACcepi, Juste, literas tuas, accepi Militiam. exspectas gratias? non ago. quas animo capio, verbis non assequar. quas verbis possem, nolo, ne illas deteram verbis, paucis, malis, pluribus, pejoribus. ut enim mulieres duae pejores sunt, quam una, sic verba mala, multa pejora, quam pauca. ex merito tuo et munere, volo et peto gratiam meam expendas, si de me, ut spero, bene existimas. Censuram? id enim adjungis, apage, non ea vis animi nec tanta superbia aut ignoratio nostri. Audaciam, nisi si [gap: Greek word(s)], habebis pro censura et gratia. Misit ad me Pantinius [gap: Greek word(s)] aeque grata, quia aeque tua. animadverti te non semel in iis queri, defuisse tibi aut afuisse, Athenaeum, Heronem, Apollodorum. Heronem vidisse solum in nube et sordibus parum eruditae interpretationis, quorum cum haberem fragmenta quaedam, non enim justa opera, [gap: Greek word(s)] putavi me habere, cum tu careas. Adjunxi Heronis [gap: Greek word(s)], et Onosandri. Heronis, quia [gap: Greek word(s)]. Onosandri, similitudine argumenti. cum praesertim Athenaeo et ceteris adjuncti sint Julii Africani [gap: Greek word(s)], sive [gap: Greek word(s)], ad idem argumentum pertinentes. Quae valde vereor, ne [gap: Greek word(s)] ad te veniant, si jam habes, et [gap: Greek word(s)], quia nec pulcerrime nec diligentissime exscripta, ut sunt fere omnia, quae ejusunodi ad nos perveniunt. Atque utinam salva ad te cuicui modi sunt, ut si non rem, animum certe in te meum perspicias. Non orno munus verbis. non est tanti. sed nec epistolam onero, satis fortasse munere oneratam; cum praesertim tantum tamque infestum iter conficiendum illi sit. Itaque jam et eam verbis, et te lectio ne relevabo. Vale. Toleti. A. D. VIII. Id. Jul. CICICXCVIII.
page 95, image: s095
[note: Alia ad Schottum epistola uno die serius data, sed ejusdem fere argumenti legitur 1. Centur. Misc. 45. unde, ut ex pluribus canstat, Lipsium saepe aliter edidisse literas ac scripserat, colligi facile potest. Sed patet caussa. Nolebat Lipsius publice innotescere ejus de religione et fide erga Hispaniae regem sensum. cujus indicium a Scosto se accepisse Covarruvias scribit et gaudet Epistol. 87.] EPISTOLA XCI. J. LIPSIUS A. Schotto. Toletum.
VEre hoc est amicum esse, mi Schotte, non amare solum ipsum, sed in eundem amorem alios illicere. quod factum a te bono, ut spero, Deo in conciliando mihi viro nobili Ant. Covarruvias. quem dignum magno fratre, et ex testimonio tuo jure aestimo, et ex epistola ad me ejus. Ita enim polite, et non ad vulgi sensum scripta est, ut facile mihi, [gap: Greek word(s)]. Itaque duplici gaudio, ut sic loquar, mactasti me: et tuis litteris, et accessione amici, cui siquid sponsor de probitate et fide mea es; ego ille, qui te non fallam. Ad Senecae patris locum quae notasti, valde placent. erue caetera, et scriptorem eum totum nobis da. Juvabo etiam ego in parte, qui libenter observata mihi ad te mittam. Libellos nostros spero te jam accepisse: et in Electis memoriam amicam tui: quae non in Tacito, (quid enim tergiversor) ob sermones [note: Credo Carrionem intelligi, de quo et in Epistola modo dicta. Vide epist. seq.] hominis non tibi, non mihi, non bono ulli boni. Haesi enim, ne quid immutasset amor tuus, haesi, et veniam mereor, quia ingenue fateor culpam, quam egregie tamen emendabo. J. Dusa te aestimat amatque, a quo has litteras habe. De [note: Launoius dicitur in Epistola edita, quem esse credo, ad quem Epist. 22. Centuriae 1. an hîc scriba Lipsii erraverit, an dupluci nomine nobilis juvenis fuerit, nescio.] Turconii nostri morte, valde acerbum. Amabam adolescentem, et in corrupta nostra nobilitate hunc destinabam velut gemmam puriorem. De Papio, scivi jam pridem, qui in magno ingenio nescio quomodo non tenere mihi rectum cursum visus, et deflectere a veteribus musis ad cantus, et hanc musicam noviorem. sed cuique videlicet sua Nympha. In Taciti manuss. quem componere coepisti, si quid habes dignum, pergratum si communicabis. Nam hanc hyemem commentarii nostri prodibunt, ad eum scriptorem totum. Est aliud, quod te rogem. Hispanorum res gestae, et novae novi orbis, valde mihi jucundae lectu, imo linguam eam jam addidici, scriptores eos terendo. sed qui post annum quinquagesimum scripserit, habeo neminem, nec sic facile extrico. si istic aliquid est in eo argumento, sive historicum, sive de herbis, stirpibus etc. valde peto, ut meo sumtu ad me mittas. Plantino illic imputa, cui hîc persolvam: deque eo Plantinum monebo: scribe, siquid aliud in manibus habes, bono litterarum, et me vere tui amantem ama. Pridie Non. Jul. 1582.
page 96, image: s096
EPISTOLA XCII. AND. SCHOTTUS. Justo Lipsio V. C. Bruxellas.
LAetus mihi nuncius accidit, doctissime Lipsi, te in patriam post diuturnam illam [gap: Greek word(s)] postliminio revertisse, pertaesum nimirum soli coelique illius, et quod rei caput est, [gap: Greek word(s)]. Iscanum itaque rus repetiisse, cujus etiam domus caesa ruta belli, ut fieri amat, calamitate, vides: fundus tamen sartus tectus, et hoc amplius [gap: Greek word(s)] domi tuae in Religione majorum, ut Martini Lipsii, patrui: in qua quidem sapiens obdurabis. nam illic summam sub Ministris servitutem Batavi serviunt. Didici hoc nuper, cum negociorum gratia Valentia Edetanorum Madritum in Carpetanos veni, legendaque mihi Pantinus noster tua dedisset, de Constantia, [gap: Greek word(s)], et contra Dialogistam. Quid quaeris? Ita vivam, summam mihi voluptatem de una Religione animi tui sensus judiciumque attulit, lib. IV. quod sit quod respondeam his, qui secius de te loquerentur, sermonesque sererent, quos parum aequis auribus acciperem. Ita bono tibi reique publicae; et Ecclesiae fore contentionem illam pro veritate, auguror: ut te patria potius, cui natus es, quam Batavicum solum, potiatur. Constantia quoque ipsa Dea, alloquium nobis in hoc diuturno Religionis gratia exsilio tulit, collectis abs te tot exemplis, ex Annalium monumentis, publicarum calamitatum, nihil ut novi nobis hodie accidere existimandum sit, et non si male nunc, et olim sic erit. Macte itaque animi, mi Lipsi, et Deo vocanti pare, et quod reliquum est vitae in hoc brevi curriculo, coelo transcribe. Habes Torrentium Episcopum, tui studiosissimum: et quem non eorum, qui interiores has litteras respiciunt? De me, ita animum inducas velim, nihil mutasse; eundem me te d'erga fore, et fuisse semper, aram tenens liquido affirmo: nollem Kalumnia sequius ad te pertulisset, quasi crebras ego ad illum [note: Lud. Carrionem; qui fragmentum incerti auctoris, antea Censorino tributum, et ei annexum, Schotto A. 1538. Parisiis, quae editio repetita Lugd. 1539. in qua ad Schottum Epistola mihi oblique Lipsium tangere videtur: nam invehitur, in homines videlicet antiqui siculi, sed ejus, quo nec Deorum cultus frequentabatur, nec suis regibus et principibus honor habebatur, et ultro sibi magisterium morum et censuram perpetuam accipiunt, etc. nam et Lipsii symbolum moribus antiquis, et religionem, et ab Hispaniae Rege discessionem iis verbis exprobrare mihi videtur: sed et postea, omni in deum et patriam impietate contaminatissimos homines vocat.] hominem litteras dederim, qui se tibi perpetuo probare non potuit. Quid mirum? At mihi crede, ne pro pagellis quidem ad Censorinum mihi inscriptis, gratias agendas censui, tam raro ego ad illum. Amavi quidem hominem, non inficior, quia litteras uterque easdem a puero amavit, teque in primis; ut Senatûs principem, quod praefiscine mihi apud te liceat, nihil gratiae tribuenti, nihil auribus. Tu vicissim me ut redames amore illo tuo singulari etiam atque etiam oro: et intermissam pridem litterarum consuetudinem revocemus. quare si quid
page 97, image: s097opera mea usui esse queat, impera. De animo hactenus. de studiis sic habeto. Quae in Senecae patris Controversias, te hortante maxime, olim lucubraveram, Gallicae non expertia calamitatis oberrant: sexennium enim jam factum est, cum Lugdunum meas notas misi cum Antonini Itinerario edolato, ad Jacobum Dalechampium, qui Senecam post Plinium moliebatur. Post non diu bonus senex caput deposuit, et publico, meo certe damno, fuisse male narrant. Haeres enim, medicus et ipse, Rhotomagum, ut audio ingratis, bibliothecam abstulit, ubi nunc belli tempestas desaevit. Sed excudaturne Seneca ille, ut narrant, tu, quando abes a Gallia, Germaniaque propius, scire potes. Graecis lacunas hiatusque ex Covarruviano cod. et Theseo, pleraque expleveram: sed ipsum M. S. [gap: Greek word(s)] haeredum opera non redit, urgueam licet maxime, domum ad Covarruvianam. Utinam in tuas, vel Scaligeri manus incidat. Da operam, si potes, quod et Ortelium nostrum, et Sylburgium rogavi, extorquerent; saltem medici Rhotomagensis nomen quaesitum ad me perscriberent, ut jure experiri liceat, liberque ille membraneus ad dominum redeat. Equidem morae impatiens partum illum prope abjeci, et exposui, ad majoraque nisi me amo, cogitationem converti: adversus nostri temporis Machiavellistas stylum exerceo; quae pestis, et fundi nostri calamitas, Galliam ipsam, qua patet, nisi Deus e machina, funditus evertet, nisi jam magnam partem evertit. atque utinam falsus augur sim. [gap: Greek word(s)] tracto, ut soleo, libenter: et habeo, ut in his terris, non poenitenda; Pantinus item, Bruxellensis jam Decanus designatus a rege Catholico, qui et ipse ita te colit, ut concedat nemini. Haec eo prolixius, ne otiari nos omnino et cessare apud Iberos putes. Tuas interim aveo videre. Salutem meis verbis heroibus illis, Torrentio, Livincio, Ortelio, ceteris. Cura ut valeas. Madriti a. d. VI. Kal. Septemb. CIC. IC. XCII.
EPISTOLA XCIII. AND. SCHOTTUS J. Lipsio suo S. P. Lovanium.
DIci non potest, doctiss. Lipsi, quantam mihi voluptatem litterae tuac attulerint, pridie Id. Octob. datae, ut me tibi jam redditum postliminio existimem: adeo lepidae, adeo venustae illae, ut a Gratiis dictatae viderentur. Carebo itaque posthac invitus bono tuarum litterarum, quas dum lego, lego autem frequenter, coram audire, veteremque illam [gap: Greek word(s)] de litteris videor memoria repetere. Nihil hîc auribus tribuo, nihil gratiae. Quare, commodo quod fiat tuo, Lipsi, crebras a te exspecto, quibus nihil mihi accidere poterit gratius. Nostrorum Sociorum opera consilioque factum esse, ut domum reverteres a tam diuturna peregrinatione, legi sane libenter: Bene tibi, beneque mihi, piisque omnibus. Immane enim quantum id ad existimationem
page 98, image: s098tuam scriptorumque tuorum profuturum est, ut ne quid secius de iis posteri statuant. Quod igitur de Arnobio erudito scriptore D. Hieronymus refert, qui ut suspiciones malevolorum minueret (tollere enim quis mortalium potuit?) septem illos adversus Gentes libros edidit, ut se optimarum partium esse, constantemque in Religione majorum ostenderet; idem tibi sentio faciendum, difficillimis his temporibus, Lipsi; quod mihi apud te liceat: [gap: Greek word(s)] utendum. Tepidos enim Dominus evomit ex ore suo. In hostem pugnandum est: arma contra ferenda. Sed quid ego currentem incito? Liber de Crucis supplicio, mihi crede, etsi tua placuerunt omnia, eo magis in vulgus probabitur, quo utilius id argumentum, graviusque, quam ad hanc diem tractatum abs te. CHRISTO enim, et quidem cruci affixo, quid majus aut dici, aut cogitari potest? quo uno gloriari se merito praedicat Gentium doctor: quae res licet Judaeis scandalo, Gentibus ludibrio fuit, nobis tamen trophaei signum est. fremant omnes Sectarii licet, Satanae ministri. Sed et Funeralia olim a te promissa memini, in Satyra, ni fallor, Menippaea: haud scio an partum abjeceris, sustulerisve. pauca enim mihi legere tuorum contigit in his ultimis terris dedi tamen negocium fratri, qui negociatur Amstelodami conquirat Critica tua. Redeo ad me. illud praefatus, Ex animi sententia, ne more hujus saeculi illud falso jactem, idem mihi in mentem venisse; De Cruce et ipse olim multa retuleram in adversaria; in eamque mentem ingressus sum, quod esset penes me Gregorius monachus [gap: Greek word(s)] Graece: verum dum, ursarum more, fetum lambendo fingo, antevertit P. Robertus Bellarminus; bone Deus! quantus Theologus? qui laudem omnem palmamque, cui nunc nuncium remisi, praeripuit: nec equidem invideo, miror magis. Sacra quidem ille praeclare tractavit, profana vix attigit, alio, credo, festinans, ut quae tu cap. XVIII. Electorum de clavis erudite; de forma item [gap: Greek word(s)]. Ego vero tantum abest, ut moleste feram; ut gaudeam etiam, me ab aliis anteverti, qui et ingenio longe antecellunt, et eruditione: juvem etiam in partem non invitus aliorum vigilias, ut in commune conferam, si quid forte meditando, quantum id est, sum consecutus. Quamobrem pace quod liceat tua, pagellam huic fasciculo inclusi, non, ut sacra, quae collegi plurima, describerem, Nos enim, ut scis, eo mentes, eo aures demisimus: neque ut nomenclatoris officium functus, latus foderem, suggereremque tibi [gap: Greek word(s)], quis enim ego sum, qui praestare id tibi, ut maxime velim, queam? sed ut ea loca proponerem, in quibus mihi aqua haesisset, quaeque a te explicari vehementer cupiam. nam et alios in hac salebra haesisse facile conjicio, quod, ut fieri amat, taciti ea interpretes, cetera diligentissimi, silentio praetereant. In his tu unus, potes enim et vis, scrupulos eximes, qua es ingenii praestantia, et humanitate singulari: me certe magno beabis opere, devinciesque amplius, si quae modo ad meum in te amorem accessio fieri potest. Pauca subjeci loca, et quidem [gap: Greek word(s)], tanquam digitum ad fontes intendens, si forte, ut saepe fit, fugissent: in quo si quid peccatum a me, da veniam. De Cruce hactenus. de me, Graeca, quae multa in Hispania non otiosus collegeram, post naufragium
page 99, image: s099illud Senecae et Antonini, in Gallico tumultu, cum amicis, eruditis hominibus, libenter communicavi, ne et illae schidae mihi funditus perirent, damno publico, fortasse: in his Heliodori [gap: Greek word(s)] volumina duo, ex quibus Fulvius Polybii [gap: Greek word(s)] ediderat: aliaque: nec enim vacat recenfere omnia. Ortelio nostro nuper rerum Hispanicarum Annales misi, Latine conscriptos, Taciti stylo a Jo. Mariana, Societatis presbytero. Pantinus noster, qui mihi tuas misit, teque fert in oculis, in Belgium cogitat: utinam quod opto, et urgeo, socius illi accedam, te potissimum ut videam, mi Lipsi, prius quam haec lumina claudantur. Quod si non consequar, non conquiescam tamen, donec potiar. Ille Ecclesiae Bruxellensi praefectus est, regis Catholici liberalitate: uteris itaque, cum aberit propius, amicissimo. Tu modo da operum, si nos amas, ut te valentem aliquando videamus: et haec aspera, fac, ut soles, excelso elatoque animo feras, qui consilium aegrotis dare ipse consuevisti. Noli itaque imitari malos medicos, qui in alienis malis, ut Ser. Sulpicius ait, profitentur se tenere medicinae scientiam, ipsi se curare non possunt. Te, te ipsum in consilium adhibe; Ecclesia mater nostra a persecutionibus ad extremum usque spiritum libera non erit. Qui persecutiones patiuntur, beati. portum ecce vides. Quid aliis usuveniat, nescio, mihi certe in publicis his malis, diuturnaque [gap: Greek word(s)] a patria mea dulcissima, [gap: Greek word(s)]. Sed tu, Lipsi, alloquio nostro non eges, cui domi nascuntur his praestantiora. Constantiam illam tuam consule, et quae de optimo Reip. statu quaesita abs te, Dialogistas illos contemne; quod genus hominum [gap: Greek word(s)] inducere studet. Strinxi et ego aliquando stilum in nostri temporis Civiles, vel inciviles potius, Machiavelli asseclas. Tibi lampada trado: mihi enim cano et Musis. Abunde mihi erit, ut vel in tuis de Cruce Commentariis amicitiae nostrae exstet memoria; si nondum exierunt. Ecclesiasticam Historiam si ad finem perducere voles, optime de patria unus meritus videberis; quod inchoarunt tantum Sigonius, et Panvinius: nemo ad exitum perduxit. Tibi haec uni laus laureaque relicta esse, quod vertat bene, videtur. Vale, nosque amare perge. Gandiae Contestanorum, a. d. v. Non. Mart. CIC. IC. XCIII.
EPISTOLA XCIV. AND. SCHOTTUS J. Lipsio suo. Lovanium.
TAndem aliquando ex Iberia me emersi. Italiam attigi post Cal. Sextiles triremibus. Neapoli substiti, dum se aestus frangit: nosti hoc caelum et solum ardente Canicula, quanto periculo in viam me darem. Romam hinc cogito: ubi si me statim expediero, ad vos post longinquam [gap: Greek word(s)] advolabo: sin majorum jussa remoram injicient, faciam te tempori certiorem. Mea
page 100, image: s100ut opera utaris pro tuo jure veteris nostrae necessitudinis. In hoc enim nobili Italias otio, secessu, vel ocello potius versanti mihi assidue LIPSIUS obversatur, et oculis fero. immo, quae mihi res summam voluptatem attulit, te nostris sociis hîc in ore esse comperi; laudari, legi assidue: omnibus anteponi, qui interiores hasce litteras hoc aevo tractant, absque illo esset, quod [gap: Greek word(s)] stilum migraris; quem, quod aures impleat numeris suaviter cadentibus, magis probant Itali, ut scis: quibus non invitus subscripserim, si aliquid ipse laude dignum praestare pusillus homo queam. Liceat id apud te mihi tui, si quis mortalium, studiosissimo: sublego enim judicia, tuaque qua possum, tueor: debeo id communi patriae. Bencius enim tuus, Majo mense, quod invitus narro, fuit: qui ut tibi plurimum, sic et tu illi debes aliquid. Me, si lubet, adhibe succenturiatum, si quid Romae curatum vis. Tuos de Crucis supplicio libros, de quibus ad nie biennium fere factum est, scripseras, in urbium regina ac domina avide legi inaudivi: illic sitim explere, ut olim in Constantia, licebit, legamque, si volenti tibi, judicia Criticorum: ibi enim Octobri crebras tuas aveo videre, commodo tamen quod fiat valetudinis tuae satis imbecillae. Confirma itaque te potissimum, salvum, valentemque ut amplectar in Domino. Pe. Colvium J. C. Brugensem vixisse invitus hîc audivi: qui mihi juvenis immature, ut fit, senex visus est in Notis illis uberioribus, quas Appulejo paene praestare, jurare liquit, nisi quid secus tibi videatur. idem nostris hominibus, sic enim Jurisconsulti tui loquuntur, videbatur: et vero praecoqua illa ingenia, ut fructus, haud temere ad maturitatem pervenire observavi. Flaccus enim; Puer, ut sis vitalis, metuo. At non ille frustra fuit: nec operam lusit: vivet in posteris, nisi quid augurans fallor. Facem historiae tuam ecquando et qualem dabis? fac sciam: me enim quid fiet, statim ne accurrere licebit [gap: Greek word(s)]. quando aliorum me semel potestati commisi. Equidem ubi ubi gentium latebo, idem erga te ero: jube itaque si quid curatum vis, agam EX FIDE BONA, more majorum: dextram hanc cape, ut ego aram tenens recipio: sic te valentem videam. idem, quaeso te, Torrentio, et Ortelio nostris a me scribe, mihi imperent si quid volent in aetena Urbe. Puteolum cogito, ut rudera inspiciam et lapides. Salvebis a Franc. Guerrerio, Bencii [gap: Greek word(s)], homine peritissimo. Neapoli prid. Kal. Sept. CICICXCIV.
EPISTOLA XCV. AND. SCHOTTUS J. Lipsio V. C. Lovanium.
ROma aeterna in urbe nos esse, magne Belga, credo inaudisse te, equidem Neapoli ad te literas dederam, quam mihi gratum hîc Lipsii nomen esset, testatus, faveo enim, si quis alius, honori tuo, quod ad me partem pertinere existimem, quem praesentem olim non repudiasti. Bononiam venturum te libenter
page 101, image: s101audivi, nondum tamen ut credam, impetrare a me potui: quod et Lutetiam accitus honorifice, recusaris, gymnasium isto non infrequentius: omnesque adeo Germaniae scholas patrio solio posthaberes: quemadmodum et [gap: Greek word(s)] iste patriae fumum, luculento igni alieno praetulit. Si erit, ut venire integrum sit, in Italiam, per ego te hanc dextram rogo, fac sciam. aberis enim propius, uti te videam, amplectarque in Domino, post tam longam [gap: Greek word(s)]. Nondum enim impetrare potui, in patriam excurrere ut liceret: quod ut debet, eo fero constantius, quod nondum venti posuerint. Mos gerendus iis est, quorum me sponte potestati commisi: jubent de superiore loco, in amplissimo hoc ingeniorum, nationumque theatro, in Eloquentia, qua careo, praceam sociis, exterisque. Bencius enim fuit, magno sui relicto desiderio: eujus ego si locum tueri non potero, apud te saltim ut teneam, rogo. Quare mea si opera uti libet, pergratum feceris, si pro veteri nostra necessitudine, imperabis. Tres de cruce libros legi, et probavi. verum tantam hic exemplorum [gap: Greek word(s)] esse, doleo, ut vix inspiciendi potestas sit facta. De militia Ro. aveo videre, quae commentatus es. De me: narro tibi, Scnecam Rhetorem nostrum tandem repertum Rhotomagi: post novem ipsos, ex Horatii praecepto, annos; quot et Cinnae Smyrna latuit. Retractare non lubet, nec tantum abs re mea otii. Audio Nic. Fabrum J. C. et Gruterum, in eadem palaestra sudasse. mea non vendito: conscius tamen sum vigiliarum. Salutem meis verbis PP. Leonardo, et Mart. Delrio: hujus Syntagma Tragicorum poetarum Muretum nobis donasse, narrat Jacobus frater, cui tuas ad me litteras, commodo quod fiat tuo, mitte. Romae, Kal. Majis. CICICXCV.
EPISTOLA XCVI. AND. SCHOTTUS J. Lipsio suo S. P. Lovanium.
SApis tu quidem, mi Lipsi, qui patriam, ne in turbis quidem deserendam censes, hocque coelo mutandam. nam, quod uni Catoni Uticensi contra accidit, absens majorem Italis famam tui concitaveris. Certe DE CRUCE libeslus, usque eo doctis placuit, ac piis, hîc editur aeneis iconibus. DE MILITIA Commentarius alter eo ipso tempore apud Bavaros exibit P. Valtrini Collegae hîc nostri, qui S. Scripturam de superiore loco nunc explanat. neuter vero alterius scrinia compilasse judicabitur. Saeculum hoc vides: quot Kalumniae? quot fraudes? qua de re querela tua in Notis. Mitto nunc Christoph. Clavii, Mathematici summi dono, Scaligeri Castigationem castigatam: ut te ad hilaritatem des interdum, cum in hoc modestiam non desiderabis in respondendo; in altero quod mireris. nihil ut dicam gravius non patitur meus pudor. illud inaudivi, plures in illum stylum stringere, et quidem Germanos. omnia dixi. De H. Stephano invitus intellexi, in te de dicendi charactere incurrere. Factum
page 102, image: s102nollem. Si me audies, nulla citius ratione retuderis hominis petulantiam, quam silentio. Causas enim odii, simultatisque facile Conjicio. Si enim respondes, et illum magni fecisse, et honori tuo non satis consuluisse videare Si tamen stat sententia, ede potius aliquid, abundas enim, et potes, Asiatico ille, et fuso dicendi genere, ac numeris eorum, qui Ciceroniani apellantur: qualis primus ille tuus Variarum Lect. partus, quo omnium oculos praestrinxisse mihi videris. Perge porro, vincesque, mihi crede. Habes consilium a tui amantissimo profectum: sic te salvum aliquando videam, et patriam pessum, pro dolor, euntem, ut male narras. De Senecae controversiis et Suasoriis, quando liberalis es, describe, commodo quod fiat tuo. Fulvius Ursinus alterum pervetus exemplum obtulit, teque salutat senex. De vita Franc. Borgiae, Latine a nobis conscripta, alias. Vale. Romae a. d. IX. Kal. Sextil. oo. ICXCV.
EPISTOLA XCVII. AND. SCHOTTUS J. Lipsio suo S. P. D. Lovanium.
QUam mihi gratae tuae, doctissime Lipsi, quas postridie Kal. Junias dederas, noli quaerere: plena enim pietatis, et pristinae tuae erga me benivolentiae notis. Dederam et ipse alteras cum Christoph. Clavii libello, Jos. Scaligeri anni castigatio castigata: ut e nundinis primus, vel in primis haberes. spero fore ut reddantur. Sapis tu quidem, qui patriam tamen etsi laborantem, Bononiae anteponis. majori enim, mihi credo, absentis scripta in precio erunt. DE CRUCE hic a Bala, me hortante maxime foras datus, summa fide, tametsi non pari iconum elegantia: quod valde omnes efflagitarent tua. DE MILITIA ROM. dum in aeterna Urbe versor videre aveo. Exibit Ingolstadii P. Valtrini Socii ea ipsa de re, ac tempore Commentarius, sed ut ipse mihi affirmat, vir summae fidei, rudis, quique ut immaturus partus, praereptus ab uberibus. juvabit tamen. Narro tibi, a Jacobo fratre redditae nuper litterae: SENECAM nostrum Rhotomago Antverpiam missum: quas ego Notas, ut te non fugit, decimo abhinc anno, priusquam Societati me addicerem, apud Ant. Augustinum V. C. elaboraveram, optimo usus exemplari. Ant. Covarruviae J. C. unde Graecarum sententiarum hiatus, tamquam e quercu pleraque exsculpta, adeo monstrose scripta a librario. Depositum nimitum Dalechampii heredes, religione ducti, aut precibus victi, quod pridem abnegarant, reddendum putarunt. Et vero, ut scite Themistocles liberis, sic ego libris: perieramus, nisi periissemus. Optarim itaque, mi Lipsi, te pro veteri nostra necessitudine, ultimam manum addere, commodo quod fiat tuo, ut tuis [gap: Greek word(s)] nugae nostrae haereant: nostramque inter victrices hederam tibi serpere lauro. sic enim placere posse confido, et tanquam in bono lumine collocata splendescent. Tribue hoc, amabo, publicae, cui semper studes, utilitati
page 103, image: s103Jussi itaque ad te quamprimum, si volenti erit, mitti. Mihi certe, ut scis, retractare non vacat: (nec poenitet tamen vigiliarum, quod praefiscine inter nos liceat) sum enim in hoc interpretandi munere, et quidem in ampliss. hoc theatro, ingeniorumque luce valde impeditus: tametsi, verum ut fatear, dum Philippicas utriusque oratoris compono, usui esse suasoriae possint. At quantum loci intervallum, quot pericula non ignoras, ne non tam lateant iterum, quam in Alpibus navem frangant. Denique Cruserii, et Fabri Notas nullus vidi, quibus istic libris abundatis, ego pridem careo, in Iberia versatus. Illud tantum, et forte non falsus augur, nisi me ipse amo, neutrum luminibus obitruxisse. Certe Muretus eos libros non attigit. Quare ut rem conficias, absolvasque, etiam atque etiam oro, obtestorque. Exstabit amicitiae hoc nostrae, conjunctionisque animorum studiorumque monumentum aeternum. cupio quidem certe. Pet. Pantinus cum Card. Austriaco Bruxellam cogitat, Flaminum praefectus: habebis alterum me, tui studiosissimum. Romae si opera mea uti libet, pro tuo jure impera. Erit id per mihi gratum, teque valere, et crebras dare. Romae a. d. XIV. Sept. CIC. IC. XCV.
EPISTOLA XCVIII. J. LIPSIUS Andreae Schotto suo. Romam.
ITaliam et urbem dominam te retenturam, mi Schotte, non opinabar, et videbaris spem fecisse, non litterarii hujus colloquii, sed mutui adspectus. sed ab alieno nimirum arbitrio cum pendes, res ista non tua in manu fuit, nec aut dissuadere aut tristari possum, te esse in luce illa loci ac hominum, sejunctum a nobis, veteribus quidem amicis tuis, sed et a turbis et civilibus dissidiis, quae sine intermissione tot annos adsligunt nos et vexant. Quid? quod ipsi homines per ea mutati sunt: non est prisca illa humanitas, aut comitas Belgarum, non honos aut amor meliorum artium, ferocia est et contemtus, et barbari quidam ac martiales mores. Utinam ille, qui exspectatur, Albertus Austriacus Cardinalis, ut animum, sic vires habeat medendi. nam de illo non dubito, et fuit egregie etiam in Ernesto defuncto, quo Pimcipe nihil melius, in moribus et vita castigatius, denique qui totus pacis proles erat, eamque fortasse nobis reddidisset, nisi cum eripuisset [gap: Greek word(s)]. Pantinum nostrum cum Heroe illo venire id mihi volupe, et solatium vel auxilium erit. Quod ego etiam tibi velim, mi Schotte, in istis ad Senecam: quae vidi nondum, nec temere per viam jusserim ad me deferri, et ipse Antverpiam censeo me iturum. Ego vero cum videro, quid censeam pencribam, et quidquid opis meae erit fiet, ut non disperant tui labores. sed Faber multa egregia notavit, et nos tamen quaedam habemus: sed ita nunc toti in machinis, tum et Politicia sumus (nam et haec cum plenis notis recuduntur)
page 104, image: s104ut alii nulli curae vacemus, imo vix has sustineamus. sed, ut dixi, videbimus, et omnia pro amico et publico (id quoque agitur) faciemus. Vale, Reverende in Christo pater, et amice. Lovanii IX. KaL Nov. CICICXCV.
EPISTOLA XCIX. AND. SCHOTTUS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
NIhil ego pridem abs te litterarum, mi Lipsi, sive per negocia non vacat, sive quod ipsum me exspectes. Ego vero jam nihil habeo antiquius, quam in viam me dare, ut veteris loci aspectu recreer, qui nos olim conjunxit: atque utinam, si qualem reliqui non licet, aliquam tamen formam reperiam pristinae digaitatis. Poliorcetica nobis ostendit, qui has tibi tradidit And. Dyckius, vir eruditus, tuique in primis amans: quod exemplum extorsit paene Card. Sfortia: qui et me ad se arcessendum curavit: Quantum tua caussa vellet, ostendit. moleste ferre, quod militari olim, in Belgio enim triennium militavit, de militia non mittas. Nosti aulicorum ingenia: dari omnia volunt. Addebat, patris sui vitam, hominis sane in re militari egregii, Italice conscriptam missurum ad te, ut si impetrabit, Latine conscribas. Nae illud omnes uno ore exoptent, mi Lipsi, si fenestram patefeceris? Laudabile est enim, maximeque optandum, laudari a laudato viro, ut ait ille, nescio quis. Sed hac ipsa de re, ni fallor, Fulvius Ursinus ad te perscribet: nec tibi quod respondeas officiose, deesse potest: De Triumphis tertio pedatu agis, ad Cardinalem forte Austrium misso augurio. Sunt penes me quaedam hac ipsa de re Socii nostri P. Valtrini. Sed de philologia coram; quod brevi futurum arbitror, et volo, nisi quid acciderit humanitus. Tu quantum nos amas, tantam curam in valetudinem tuam adhibe, Te ut salvum, valentemque videam. Salutem P. Delrio, Leonardo, et Hovio tuo. Romae a. d. III. Idus Januar, CIC. IC. XCVII. festinante calamo, quod hic sine litteris meis descedere nollet, sed [gap: Greek word(s)], pignusque efflagitaret. Vale.
EPISTOLA C. AND. SCHOTTUS J. Lipsio. Lovanium.
VEstalia munere tuo accepi, doctissime Lipsi, et licet me Photius totum possideat, aegrotante Collega meo Dausquejo, absoluto atque edolato jam opere evolvere omnia libuit. Atque utinam reliqua cum sacerdotia Rom. tum Magistratus illustrare face illa pergas, valetudinis commodo, quam tibi
page 105, image: s105exopto perpetuam, felicemque. Unus mihi scrupulus restat, unde me olim expedire non potui. Catilinaria tertia M. Tullii cap. 4. Fatalem, inquit, hunc esse annum ad interitum hujus urbis, atque imperii, qui est decimus annus post Virginum absolutionem, post Capitolii autem incensionem vicesimus. Quis ille detimus annus, et quae Virginum absolutio? Fasti consulendi, et forte Pedianus, quibus hîc careo, ut et interpretibus Mureto, ac Manutio. Tu nodum facile expedies, qui illa pridem meditata in numerato habeas. Reditum domum adomo, et nunc cum librariis res erit, ut reliqua describantur. Vitae comparatae Aristotelis ac Demosthenis auspiciis M. Vesserii V. C. lucem aspiciunt, utinam conatus doctis hominibus placeat: tentarem fortasse id genus plura, ut Tullianas Quaestiones, ut Homeri, et Hesiodi; Thucydidis, et Sallutrii, Maecenatis, et Agrippae, similiumque comparationes Plutarchi quidem exemplo, illi tamen intactas. Reliquit nimirum posteritati aliquid, ut et nos posteris commemoranda relinquimus. Senecam Rhetorem, quem paene amissum putabam, tandem sartum tectum repertum Septembri lucem aspecturum bene narrat Gruterus: extra patriam erum meis ingratiis, domi despectus, mittere coactus fui. Addunt Commeliniani Mureti in Philosophum Notas. [note: Lege praefationem Schotti in Senecam patrem ad J. Lipsium, ubi quaedam eiusdem argumenti invenies, quod in hac epistola: respondit vero Lipsius IV. Centur. MisceL Epist. 4.] Meum laborem in tuo nomine apparere volui, pace quod liceat tua, pro veteri inter nos necessitudine, studiorumque similitudine, dum Philosophum tu adornas, ut Tragicum Delrius noster, qui et tibi secundas curas obtulit, ut Senecae duo trium Belgarum opera lucem accipiant: Feliciter. Venit in mentem admonere, si forte non legisses; Cleomedem in Meteoris Graece editum cum Arati Phaenomenis, suggerere Stoicorum Physica multa posse: cetera tu melius. Desino itaque, et salutem apprecor. Insulis Flandrorum IV. Cal. Septemb. CICICCIII. Saluto et P. Leonardum, et Bonardum: nam Flerontinum in Eburones profectum, et Brugas Vandornium inaudivi: fratres quoque Viringios salvos cupio.
EPISTOLA CI. JOANNES POSTHIUS Justo Lipsio. Leidam.
ESt omnino imago naturae et animi oratio. Cum igitur proximis superioribus annis Tacitum tuum Coloniae mihi legendum dedisset Hieronymus Berchemius, videremque orationis formam generosam esse, et convenire in te Homericum illud, [gap: Greek word(s)]: amare te statim coepi amore quodam singulari, quem et epigrammate in eundem Tacitum composito, quod in Poematibus meis legitur, testatum publice feci. Hoc meum de te judicium postea confirmavit Andreas Ellingerus, Med. et
page 106, image: s106Poeta doctiss. et tui, si quisquam alius, amantiss. qui Mense Martio nuper e vivis excessit. Quid de Modio nostro dicam? in cujus tu ore habitas, qui virtutum tuarum apud nos buccinatorem agit liberalissimum. Is hodie praegaudio gestiens ad me venit, [note: I. Cent Misc. 28. ubi se Posthio vult exeusari, quod de Poetis Germanis inclementius in Satyra Menippaea erat invectus.] tuasque mihi ostendit doctrina, elegantia, et humanitate non modo plenas, sed mehercule etiam abundantes. In quibus quod et mei mentionem feceris admodum honorificam, dici non potest, quantam ex eo ceperim voluptatem; plane incredibilem. Itaque facere non potui, quin epistolam hanc ad te mitterem, qua et te a me mirabiliter diligi, ac plurimi fieri, et me tuae amicitiae cupidissimum esse, tibi significarem. Saturnalium sermonum libros abs te nuper editos idem Modius mihi dono dedit, quos ego aliis negotiorum tricis impeditus nondum legere potui: sed obiter saltem eos inspiciens, in iis te tui similem esse facile deprehendi. Quod superest, ut in epistolis, quas editurus es, mei quoque mentionem facere digneris, et Janum Duzam, Poetam nobilem, meis verbis amanter salutes rogo. Vale, et nos tui amantissimos dilige. Wirzeburgi Idib. Octobris, Ao. [abbr.: Anno] 1582.
EPISTOLA CII. FRAN. MODIUS Justo Lipsio S. Leidam.
[note: Responsio ad Lipsii I. Mis. 28. quae plenior est in prima editione Epistolarum Lipsii, quam in sequentibus.] QUas ad me dedisti Nonis Augusti amoris et benivolentiae vere fraternae plenas litteras, amicissime Lipsi, eas ego Id. Octobrib. tandem ea cum: animi voluptate accepi, ut nugas acturus sim, si tibi hîc ejus quantulamcumque partem exprimere verbis contendam. valde enim verebar, ne tequorumdam susurri alieniorem a me reddidissent. non quo ego aut male mihi conscius essem; aut de tua in tuendis amicitiis semel junctis, et diutino usu confirmatis constantia dubitarem: sed quia res timida, et suspiciosa, sacpe etiam ubi nihil est necesse, amor est. Cui erga te meo cum te tanta humanitare supra etiam spem meam respondere videam, quid mihi credis animi esse? Alia ut taceam, injecisti certe mirum mihi desiderium vitam ita in posterum instituendi, ut et tua et bonorum omnium amicitia non indignus fuisse judicari aliquando possim. De praeteritis enim peccatis meis ipse jam videbam, in quo quantoque errore jam diu versarer, jamque in viam redieram quidem, ut tamen interim timerem semper, ne quid tu, ne quid alii, qui me frustra saepe antehac revocare contendistis, mihi succenseretis. quem metum nunc, te fretus,
page 107, image: s107pono. teque rogo, ut, quod spondes de amicitia bonorum istic, praestes. ut ea dignus sim ipse praestabo. conabor certe. Nunc ad alia: De hominibus, quibuscum hic mihi res est, recte tu; rectius, inquam, et melius aliquanto, quam qui omnes eodem numero habent. sunt enim et hîc, qui et eruditione et omni virtutum genere cum quibuivis cujuscumque nationis certare possint. rariores fortasse, quam alibi, doctrina illa meliore praesertim, cujus tu paucique alii Belgae, Galli, (nam Italia in hoc genere effoeta jam videtur) duces illustratoresque estis; sed tamen non omnino nulli. cum his amicitiam jungo; reliquos patior suis quoque moribus vivere: et memini, me non censorem morum et studiorum Germaniae venisse, sed exsulem. Ante omnia jucundissimum est habere patronum munificentissimum, et bonarum artium, litterarumque non tantum summe amantem, sed etiam intelligentem. Ei ego et alia paro, et nunc Epistolicas meas dico; quas, quia Plantinus saepius per litteras a me consultus, vellet possetne eas statim imprimere, responsum differt, cum interim mihi differre editionem earum integrum non relinquatur, hîc publicabo. neque sane valde doleo eas typis Plantinianis non ornari. quod ne meo quidem judicio satis dignae illis sint, cum protrita fere omnia, certe non magni aut ingenii aut doctrinae in illis a nobis tractentur. Et malo Plantinum a vetere aliquo scriptore, mea opera meliore, nostri quoque nominis formis suis elegantissimis celebrandi initium facere. jamque adeo absolvi notando Silium; in quem mox etiam Commentarium daturus videor. De te, si valeres, non dubitabam, quin otii, quod a rebus tibi superat necessariis rationem litterariae reip. facile esses redditurus; novi tuam hîc assiduitatem. illud doleo, ad manum non fuisse, cum haec scriberem, Tacitum, a me, ut scripsi, notatum. jam ad te isset. nunc Combergi abest, quo non videmur nisi post tertiam septimanam ab hoc die profecturi; tantisper igitur hoc differetur, et tum una mittam excerpta mea ex Propertio, quem cl. Duzae nuntiabis (si forte minus id aliunde accepit) Livineio in manibus esse. Tacitus Bambergensis indignus plane erat labore et sumtu, quos ejus caussa exhausi Bambergam excurrendo; ubi vidi recentem omnino esse scripturam ejus Codicis, qui titulum Cornelianae historiae mentiebatur, cum nihil in illo Taciti, praeter pagellas aliquot ex libello de moribus Germanomm contineretur; quas tamen ad tuam editionem etiam comparavi. Ad nuntium de morte optimi et amplissimi Rattaleri ingemuimus, ego patronusque meus: sed humanae haec est vitae conditio scilicet. De Berchemio faciam quae jubes; etsi ne ipse quidem satis sciam ubi sit, an sit; ita nihil his aliquammultis mensibus ad litteras meas ternas quaternas respondet. opinor tamen adhuc agere cum Comite Carolo Egmondano in aula Ducis Juliacensis. Posthius, ut videas quam nihil vir optimus ille susurris istorum Manliorum es Metellorum nepotum tribuerit, ipse tibi scribere voluit. Cui te rogo saltem tribus verbis rescribas. meretur hoc candor ejus, et studium de litteris litteratisque omnibus bene merendi. Vale, amicissime omnim hominum Lipsi. quem ego nisi in parentis loco deinceps ob praeclara et amica monita tua pro venerer colamque indignus et illis
page 108, image: s108et amicitia tua sim. utinam, quibus adolescentia mea credita est primum ab aliis temere, mox a me ipso imprudenter, aliquid hausissent tum ex cara modestia, tum ex reliquis virtutibus tuis; non totiens et se perditum irent, et alios eidem se perdendi periculo exposuissent. sed serum hoc. Iterum Vale, Lipsi amicissime, cum Duza, Hauteno, aliis, quos etiam invitos et amabo semper, et nunc salvere jubeo. Wirzeburgi VIII. Kal. IXbres CIC. IC. LXXXII.
EPISTOLA CIII. FRAN. MODIUS Justo Lipsio S. D. Leidam.
MItto ecce tandem Duzae quoque nostro promissas in Propertio variantes lectiones ex codice manu exarato Posthii, quem ille sambuci donum habet. affatus ipse fuissem Duzam, nisi per te, amicissime Lipsi, hoc agi maluissem: et satius existimassem exipectare tuas, ex quibus de ipsius erga me animo certior fiam. De Agellio valde doleo te illi homini concessisse, cui neque privato, neque publico nomine omnino debueris. ut enim prius mittam; quantum intererat a te potius hunc Launissimum scriptorem more majorum sine fuco et fallacia recognitum in vulgus venire, quam [note: Puto esse Carrionem.] ventosissimi istius, et paratragoediantis etiam in rebus nihili nebulonis, carnificinae permitti? qui ut multa emendet, non pauciora interim corrumpet, longe enim deflexit ab illa via, quam tu cum Duza, et paucis omnino aliis in studio hoc antiquitatis et litterarum cum laude tenes. sic quoque non damno modestiam tuam cum illius perfidia jactantiaque certantem. sed cum in istud scelus hominis scribere aliquid omnino cogitarem; nupera praecipue inaudita ejus immanitate provocatus; repressi me tamen exemplo tuo admonitus, in posterumque reprimam; soloque silentio illud monstrum ulciscar. Valde exspecto tuas litteras, quas cui recte dare possis et nuper scripsi, et nunc quoque moneo Nurinbergam mittantur a Plantino, Joachimo aut Pbilippo Camerario. Vale, mi amicissime Lipsi, et a Posthio quoque nostro cum Duza salve; sed et Hautenus a me salveat, de quo etiam exspecto quid egeris. Wirzeburgi in Aula Neustetteriana an. d. x. Kal. Apr. CICICLXXXIII.
EPISTOLA CIV. J. LIPSIUS Francisco Modio. Herbipolim.
ERgo nondum tu meas? Atqui iis etiam alterae ad Posthium adjunctae: Quem virum quam amemus, vide ex eo, quod Epoden suam Duza noster
page 109, image: s109ei inscripsit. Mitto enim exempla. At tuae Novo-Antiquae quando ad nos? dum tu muginaris et cessas, Carrio ille, ille noster, duos libros emendationum edidit, nihil abhorrentes a genio auctoris. Multa in iis e Silio, Ageliio, Manilio. Nam etiam in Scaligerum debacchatur, sine ullo scemate, et ferreos illos dentes homo bliteus provocat ad mordendum. de me quid? omnia honesta, ego doctissmus in elegantissmis Aniquis, ego, noster. rides? magis si legas, et cubantem in libro videas belluam ipsam. [note: Dissuaserat Modio illam cum Carrione familiaritatem, et ex ea famam illius vacillare dixerat. vid. I. Cent: Misc. 28. primae editionis: nam in secunda et reliquls, nescio quare, illa omnia de Carrione omissa sunt.] sed hunc mittamus. Ego de Constantia nunc edidi libros duos, Philosophicum opus. sed expedire ita visum hoc aevo, et detrahenda illa opinio, quasi litterae nostrae sine ulla sapientia tantum elegantes, videbis et judicabis. Tacitus etiam meus iterum excuditur, in quo grata mihi diligentia tua, et cum frucru. Quanquam de Rodolphi quomodo credam? non inducar eas ut lectiones potius censeam, quam conjecturas: quod tu quoque vidisti. Paramus alia. de Magistratibus P. R. de Amphitheatro, de Venatione. Fruimur enim hîc summo otio. quod utinam ne videat et invideat Bellona! de te rebusque Germaniae velim scire distincte. Michaelis Bruti Epistolarum libros vidi! O vere [note: Epistolas Michaelis Bruti intelligit, quae post priores editiones prodierunt Berol. 1698. ubi lib. III. ad Joan. Catonem p. 298. agit te Diagera quodam (ficto nomine Atheum querndam designare credo) qui dixerat Brutum brevi Brutum futurum, quae repetit pag. 313. Et hujus inimici sui assectatorem etiam insequitur, quem Rhaetum fuisse indicat. quod frigidas vero epistolas Bruti censeat, nihil mirum. Lipsio enim, brevitatis studiosissimo, vix placere potuerunt tam longae, et ut verum satear, saepe taedii plenissimae epistolae: Certe hodie, si ad Reges et viros illustres tales quis daret, stustra ille eas legi postularet. dictio etiam tota abhorret a Lipsii stilo, et licet Ciceronianis se accenser nollet (vid. Lib. v. Epist. ad P. Ang. Bargacum ) tamen adfectasse Ciceronis dictionem satis manifestum. Prodierunt etiam ejus cura, suis mixtae virorum eruditorum epistolae variae, apud Gryph 1561. quae hodie rariores, multum bonae frugis continent, et veterum scriptorum quasdam emendationes. plura de Bruto vid. apud Bayllium in Lexico. cujus Observationibus, maximam partem ex Berolinensis editionis Epistolis desumptis, quaedam addi possent, si hoc locus posceret.] Bruti! nihil umquam legi frigidius. sed tibi habe. Scaligeri de emendatione temporis prodiit. doctum et recoctum opus, sed curae majoris, quam famae. Italia silet. Et jam ego, qui avocor ad operas meas cottidianas. Vale, et Patrono tuo Nobilissimo, si ita fert, me commenda, ac nostro Posthio. Lugd. Batav. III. Id. Decemb. CICICLXXXIII.
EPISTOLA CV. FRAN. MODIUS Justo Lipsio suo S. P. Lovanium.
NOn excuso ambitiosius diuturni mei silentii seu culpam, seu crimen voces; sed simpliciter, praesertim quando apud vos e medio abiit
page 110, image: s110is, [note: Intelligit Ludovicum Carrionem, de quo toties in Lipsii epistolis non honorifica mentio, ut vidimus: hac vero epistola videtur Modius respondisse ad Lipsii III. Centur. Misc. 18. quae scripta VIII. Kal. Februar. 1595. atqui si credemus Valer. Andr. in Bibl. Begic. Carrion demum obiit XVIII. Jul. 1595. non potuit ergo Lipsius de ejus obitu nuntiare mense Februario. obiit enim Lovanii, ubi et Lipsius vivebat, Carrion, Professor Decretorum Regius. Miraeus sibi non constat. in Elogiis enim mortem confert in A. 1594. non designato mense. in Scriptoribus seculi XVII. in ann. 1595. qui et in Elogiis Modii mortem adsignat A. 1590. qui certe hoc anno 1595 et seq. 1596. ad Lipsium epistolas dedit. Melchior Adamus, incertus, quem annum definiat, 1598. conjicit obiisse. certe Lips. II. ad Belg. Cent. 26. circa hoc tempus etiam scripta, agit de Modii, adflicti et ad desperationem redacti, Atheismo. Valenrius Andr. et Sweertius obiisse ajunt A. 1597. ita ut incertum sit tempus. sed ut ad Carrionem revertamur, credo fidem habendam Valenrio Andreae, qui ex Fastis Academicis hoc ignorare non potuit. ille vero in Fastis Lovan. pag 200. in Collegio D. Ivonis IX. Kal. Jul. (id est XXIII. Jun.) obiisse nartat. in Bibliotheca ergo dies aliquot aberravit. ita ut in Epistola Lipsii error librariorum sit in nota anni. Qui nuper sub persona Adolsi Clarmundi edidit Germanica lingua vitas eruditorum tom. v. pag. 23. natum eum A. 1556. mortuum 1597. tradit, et anno aetatis 31. obiisse addit. calculos certe subducere debuisset ille biographus, qui quot vitas edidit, tot indiligentiae et inscientiae monumenta reliquit. narrat idem, Modium, cum ex Germania in Belgium redire vellet, incidisse in Urbis Machiliniae direptionem, ibique ab Hispanis male mulcatum et spoliatum. Deinde a cane morsum. sed haec ipse Modius in praefat. ad Livium sibi, Bonna capta, accidisse refert. hanc ejus calamitatem desset Posthius Poemat. part. 2. pag. 98. Accidit vero fine An. 1583. quo. Bonna proditione capta a Bavaris. v. Meteran. Hist. lib. XI. in fine.] qui mihi hujus tam longae meae tacitumitatis praecipua, imo una atque unica fuit causa, ad intermissum hactenus scribendi officium redeo, teque ut idem facias efficacissime, ut reor, moneo, dum praeeo exemplo. Professus ergo (de quo tamen dubitare te non existimo) me ut cumque diu varie jactatus nihil ad te litterarum dederim, animo semper erga Lipsium meum eundem fuisse (cujus rei testes volo esse habitos a me de te apud Serenissimos et Illustrissimos Principes Bavariae Duces, Episcoposque Bambergensem et Herbipolensem sermones, de quibus erit, ut cum Deo coram aliquando pluribus agamus) ad illud venio, quod tibi longe gratissimum audituque jucundissimum futurum consido; vivere et valere etiam nunc me, atque interdum libros quoque tangere. Tangere cum dico, verum dico: sic enim jam me comparavi, sive illud aetas, sive professio haec nova facit, ut totum illud nostrum studiorum genus, inquo olim ita deditus eram, ut ab illo ne convitiis quidem etiam Principum virorum, qui me ad magis seria vocabant, abduci, imo abstrahi possem, hactenus nunc excolam: ut ex eo animi quaeram tantummodo oblectamenta, et profundissimi hujus mei otii quandam quasi interpolationem, usque adeo vere, ut jam dicere possim, me mihi illud, non illi me subjecisse. Meditabar sic quoque tamen extrudere hac aestate Panegyricas meas lectiones, ubi multae, uti spero, non contemnendae delectabunt te emendationes et castigationes bonae ex libro scripto Bertiniensi, non nimis bono illo quidem, sed tamen tali, ut mihi ad eas faculam praeluxerit, nisi [note: Imo detrectat, quia Levinei opera cassigatas Panegyres cogitat in lucem dare. Delrio.] Moretus, quod tuum de Machinis bellicis opus, et Baronii tomum sextum Aunalium Ecclesiasticorum prius proelis suis subjiciendos diceret, librum hoc quidem tempore formis excudere gravaretur: et ego Henrico Stephano, qui illum a me anno per litteras
page 111, image: s111Ratisbona usque ex imperialibus comitiis a me cudendum cum ipsis Panegyristis expetierat, homini, quod inter nos sit, jam erroni, et in aulis Germanicorum Principum quorundam non optime audienti, labores meos in incertum committendos non existimem. Erunt igitur illi apud me, dum Moreto nostro sit ad eam rem otium. Interea si habes editionem Viennensem, aut scis unde haberi possit, solidam apud me inieris gratiam, si illam re integra adhuc ad me miseris, non minus quoque debiturus si quid privatim etiam tu (et in quem. scriptorem non habes?) in illis notasti. Impetus me non semel cepit, fublato e medio illo, mihi numquam satis aut amico, aut inimico, quem nosti, istuc excurrendi, vel Lipsii mei solius complectendi, in suavissiumumque et fidissimum ejus sinum multa, quae litteris recte committi nec possunt, nec debent, effundendi: sed tenent me adhuc cum turbae istae publice, tum privatim res mea familiaris, neque dum ita composita (perfidia eorum, quibus nupera Germanica mea profeccione fortunas meas omnes commiseram et commendaram) ut sumtus in iter illud faciendos commode latura sit. Bona tamen cum spe me, quod hactenus non possum, post ahnum unum atque alterum, si vita utrique suppetet, majore cum fruetu et minore cum periculo facturum. Interea amemus inter nos, mi Lipsi, mi anime, et frequentibus epistolis nos invicem nobis praesentes quasi sistamus, Non est nulla colloquendi etiam per litteras cum veteribus praesertim amicis et multo usu olim cognitis (quod sentio haec scribens) voluptas. Et de me promitto; de te futurum plane confido, ita ut facias, si modo is es adhuc Lipsius meus (et cur non sis?) qui ab humanitate ad humanitatem factus non magis amabilitati tuae deesse hac parte poteris, quam calor igni aut humor aquae. Sed plura, ubi ad has a te responsum accepero: quod ut fiat in tanta eorum copia, quibus recte litteras tuas ad me commiseris, quam, citissime opto. Ariaci Kal. Aug. MDXCVI. [note: 3 Cario jussit testamento, ut is liber pertinens ad Fr. Modium, commodato mitteretur utendus ad Levinum Levineium Cantorem Ecclesiae Antverpiensis. Itaque Bachusius executor testamenti illud dedit Patribus Societatis, isti porro misere ad Levineum. ab illo petendus; qui recepit una cum exemplari Romano Fulvii. quod testamento ipst ab eodem Carrione legatum, et collatum cum M. S. Regiae Franc. bibliothecae. Si Modio cura libri sui, Michaelitici; (hunc titulum praefert) recuperandi, repetat a Levineio: qui spondet Arnobii editionem. hoc festinandum magis. DELRIUS. manu M. An; Delrii erant scripta in margine haec et praecedens nota.]
Haec jam scripseram cum venit in mentem posse me tua auctoritate confectum reddere, de quo jamdiu, quorumdam negligentia sive perfidia est, nequiquam laboro. Quod quid sit, et ut liquido tibi liqueat, nihil non mihi me de te et consueta tua erga me benivolentia polliceri, nihil non paratum vicissim tua causa facere, rem totam paucis ita accipe: Ille noster, dum vixit, amicus (quem ego ita mortuum spero, ut jus fas sit mihi ejus manibus bona aeterna precari) dum in Germania abessem ante annos IV. V. artificio quodam plane sibi solito pellexit ad se Arnobium meum membranaceum contra Gentes, cud etiam adjectus est Octavius Minutii. exemplar plane rarae et antiquae notae, quodque mihi, ut debet, auro contra carum est. Persuaserat homo per epistolas ei, qui procurabat hîc res meas, cum codicem suum esse, et a se
page 112, image: s112mihi olim utendum datum. In quo mendacio cum se post reditum meum manifestum teneri videret, non dubitavit homo impudens alio se tum vertere, et dicere sibi a me eundem librum esse dono datum, quo tempore paucis ante mensibus apud me non satis firma valetudine, ingenti meo sumptu, hîc compluribus diebus substitisset. Quid quaeris? Ego detestatus frontem Sycophantae, nec admirans tamen, cum per eum, qui librum ad ipsum miserat, (nihil enim mihi tanti erat, cur ipsi ad eum mihi scribendum putarem) instarem, uti is ad me remitteretur, ni mallet suam hanc imposturam omnibus istic divulgari, et jure insuper ad restitutionem codicis, quem perfide involarat, cogi, nunc hac nunc illa arte (ita tamen ut hîc nonnihil etiam accusandum putem oblongum istum vestrum fungum, non hominem, tabellarium dico, qui a vobis subinde ad nos commeat) rem usque eo extraxit, dum qui membranas nollet, redderet animam. Quod igitur a te nunc peto est, ut apud eos (inter quos audio esse nescio quem Backhusium, cui ea res in manu sit) quibus ille moriens res suas commisit, gratia tua, efficias, quo vel nunc saltim meus mihi liber remittatur, et defuncti manes hac parte exonerentur. Novit rem omnem, ut gesta sit, ille, quem dixi oblongus vestras tabellarius, qui post mortem etiam ejus, de quo queror, relaturum se ad me eum librum, sed fide nulla, promiserat. Quare ni molestum est, idem illud negotium per te potissime confici quam citissime velim; ne ille, qui vivus tantum mihi tot annis incommoditatis, ut levissime dicam, attulit, mortuus etiam me laedere et studiis meis obesse non desinat. Neque dum has complieaveram, et incidit ecce aliud quaerenti in manus meas forte fortuna epistola Campii nostri, olim Bonnensis Decani, nunc Protonotarii S. S. Moguntinensis, in qua ad verbum haec de te: De Lipsio, si quid habes, de ejus vita, et scriptis, si quid nove edidit, aut brevi editurus sit, scire aveo. Nam pridem Leodio ad me scripserat, se opus aliquod magis serium sub manibus habere. An id sit de militia Romana, jam editum? an quid aliud? quod magis puto. Is sui studiosos multos habet in Germania, qui aliquatenus saltim cultiorem degustarunt doctrinam, Lipsiani sunt. Quod nuper a diversis Germanorum Principum legatis Spirae cognovi, JCtis, Nobilibus, et Aulicis, quod mireris forte. Affirmabant tum quidam de ejus obitu, quod ego negabam, quod Canonicus quidam Leodiensis mihi retulisset, eum ad aquas Spadanas fuisse, et cum Nuncio Apostolico aliisque a Praedonibus prope deprehensum, fuga se eripuisse. Haec Campius in litteris datis XIX. Novembr. anni proxime elapsi M. D. XCV. Moguntiaci. Ceterum ut reliquum quoque chartae lituris meis impleam, si quidem prece vel pretio comparari istic potest Relatio Fr. Balduini ad Henricum Andium Ducem, et cui adjuncta est Panegyristica oratio ad Theodosium Magnum, et alia Eumenii de Scholis, cum Notis ejusdem Balduini, gratissimum sit eum quoque librum ad me mitti, remissurus eum bona fide, aut pretium soluturus arbitrio ejus, qui de illo mihi gratiam istam faciet. Amplius; ut scias me etiam nunc, etsi aulam effugi, jam ambitiosum esse, si inciderit ut, cum Praeposito nostro aderis, mei forte fiat mentio, aliquid tale jacere te velim, unde intelligat, nos
page 113, image: s113unice inter nos amare jam olim, occasionemque habeat, cur cum mihi non nisi bene velle videatur, velit etiam melius, sen vel jam tandem manum a tabula. Vale ergo iterum, vir amicissime et salve. Loco et die, quo jam dixi.
EPISTOLA CVI. J. Lipsius Francisco Modio. Ariam.
GAudeo, imo et laetitiae tua scriptio mihi fuit, o Modi, repetita ex intervallo. quid manum, aut animum tuum tenuit? suspiciuncula aut diffidentia (nam sic subindicas) de affectu nostro? Peccasti largiter. quia Deum meum testor, inter Belgas. omnes carum semper Modium fuisse. atque utinam [note: L. Carrion] ille, qui divellere conatus est, non apud te plus, quam me. sed abrumpo et omitto, eo magis, quod ille jam abiit. abierunt et suspiciunculae, si quae fuerunt, et tersa omni ista nube, aut nubecula, purus ille sol amicitiae illucescat. Quod in me est, fiet: Tu sequere, si videbis praeeuntem. Quaeris de statu meo, et de studiis. Ille benignitate Regis mei satis commode habet: haec minus, per valetudinem, quae bellum gerere non omittit. Intermittit quidem interdum, et dat breves quasi inducias; sed paucorum dierum, et mox incurrit, et grassatur. Itaque in hac parte frigemus: quae tibi valet maxime, ut audio, et pluscula nuntias te parare: nuntias gauadenti, an et adjuvanti? Sic cupis et nominatim, in Frontinum aut Curtium, quos iterum destinasti dare. Videbo si quid erit, et possum; nisi impedior hîc subjungam. de Caniculis quibusdam etiam significas, quae nos admordent, et te contra eos praeliari. Quid opus est, o Modi? non ego me Iaedi per tales sentio, nec valde angor, si quid in scriptis aut verbis etiam meis carpant. proh insipientiam!. cani spargere me jam incipiunt, et habebunt semper Criticae istae aut Grammaticae curae? in aetate. sua utiles et laudabiles, fateor: sed in aetate, et videmur nostra spatia in hoc Circo confecisse, recurrat alius, locum ei damus. atqui lapsi alibi sumus: nimis scio, et ipse in multis corrigam me aut alterum, si per typographos liceret. jamdiu destino opera mea simul sic correcta edere: at illi tardant, et nova magis me poscunt. Quidquid est scio certo, pauca istorum operum diuturna futura, quibus fundamentum est in Criticis bis salebris, aut literariis arenis. Atque utinam vel meo aevo pereant! exoriatur duntaxat unus altene sub magno Principe boni judicii, modestique ingenii, qui undique nostra decerpat, et arbitretur, et simul ita det, quam optimos, optimos illos auctores. Assidue his annotatiunculis, aut disputatiunculis lectores impediri, damnum illorum est, et dedecus literarum Ita ego sentio, alii aliter, fortasse et tu aliter, sed
page 114, image: s114dicendum hoc mihi semel apud amicum et intelligentem fuit. Vale, mi Modi. Lovanii v. Kal. Septemb. CICICXCVI.
EPISTOLA CVII. J. LIPSIUS Francisco Modio. Ariam.
MEntiar, Modi, mentiar, nisi fatear, litteras tuas ex animo gratas jucundasque mihi fuisse: nonne te novi veterem amicum? nec si silentium aut interruptio intervenit, dissidium aut disjunctionem possiim aut debeo interpretari. nam amavi te, Modi, atque amo. Leporem atque amoenitatem ingenii, aequitatem judicii super plerosque harum artium in te vidi. Ille, quem nominas (et cui bene equidem precor jam mortuo, malevolo potius, quam malo) culpam hanc sustinuit: qui certe factus non fuit ad amicitias jungendas aut fovendas. sed nos, nisi a nobis abimus, alter alterum novimus, et bona quoque et vota similia quaedam, quae vel invitos jungant, Dissimula alibi, ut voles, scio in animo Lipsium tibi carum, et aliquo pretio esse, quod idem in meo de te esse non diffitebor. Ergo carum de te audire, et veterem meum Modium recognoscere. Atque ut in hoc coepto cursu perseveremus ad communem illam metam, rogo. De Studiis tuis, bene habet, tractare te gaudeo, non servire aut subjici iis, hoc quoque gaudeo: et profecto peccatum jam olim ab hisce, qui totos se et mancipio (paene dixeram mancipi) iis donant. sint ornamenta, sint adjumenta: nolo in poenas et tormenta verti, quod factitatum scio, et fieri a multis. Ego, quid ad me? liber ab iis sum: sed transversum agunt alii interdum, qui adigunt ad labores, quos valetudine aut judicio fugiebam. Ergo scribimus quondam, non pro veteri illa alacritate aut Genio, culpa hominum, (sed et tempomm sic) qui aliter nos vix alunt. Vides, quam familiariter me aperio. sed capax hujus aliusve sapientiae es, quo toto animo te voco. Ad alta, mi Modi, ad seria, mi Modi, et Senecam nostrum (nam et tu trivisti) post divina (ad quae geus vitae te vocat) interdum subsere et adde. O quanta res est res istas omnes spernere, et quod ille caput putabat, nil mirari! Pudet me interdum, et vultu quoque erubesco, cum litigia et certatiunculas recogito, super voculis aut syllabis, Criticorum. Atqui noc egimus. sed ne semper id fiat, ad alia et meliora nati sumus. In Panegyricis tuam operam exspecto, bonis hercle oratoribus, et ad Atticae eloquentiae exemplar. Juvare velim, sed Viennensis editio non nunc apud me est (fuit olim) et habet amicus, qui in eadem hac cura est tecum. Balduini quod significas, audivi, numquam vidi. Inquiram tamen, et idem in Arnobio tuo: de quo vereor, ut quod periit, frustra inquiras. Ad Campium, Protonotarium Moguntinum, si scribis, quaeso amanter saluta, quem vidi in transcursu, sed non plene gustavi. Plura alias, sit
page 115, image: s115hoc initium scriptionis non tardae (ne id existimes) prae tua. quando tuae litterae mihi redditae demum ante biduum fuerunt, quod sancte testor. ubi tres menses haeserunt, tu vide; et vale. Lovan. Prid. Kal. Decemb. ICXCVI.
EPISTOLA CVIII. J. LIPSIUS Hermanno Pollioni Patri S. Ultrajectum.
REdit ad te D. secretarie filius tuus. in quo dirigendo et studiis ejus gubernandis adhibita ex me ea diligentia est, quam valetudo et curae aliae permiserunt. Tu boni consules, spero: de ipso, scio. in quo ea grata animi indoles, ut memoriam mei non sit depositurus, quam diu ipse memor sui erit. Testimonium illi verum domodestiae, diligentiae, pro aetate doctrinae. Ceterum aetas haec in confinio juventutis, curam desiderat, et cautam attentionem, ne qua dcflectat aut aberret. Positum hoc in tua prudentia, et paterna caritate: quam temperare severitate interdum expedit. et hactenus temperasti. Sed ne longius a tuis amicorum oculis remotus, in diversum ab aliis trahatur, me quoque non ulla cura mordet. Monebis, providebis: quantum humana mens potest. Et quod superest, Deo committes, qui te illumque diu florentes et incolumes servet. Lugd. Batavorum Kalend. anni LXXXIII. 8.
EPISTOLA CIX. J. LIPSIUS [note: Everardus Pollio filius Hermanni, quem secretarium vocat Epistola priore, Ultrajectinus, vixit in domo et sub disciplina Lipsii, 1. Cent. Miscel. 16. et in primis ab eo amatus. vid. 11. Cent Misceli 8. et 13. ut omnes et hae, et olim editae epistolae docent; sed spem, quam de eo Lipsius et alii conceperant, intercepit immatura mors: nam ex tabe obiit. A. 1602. vid. iv. Cent. Misc. 39. et v. 8. ejus epistola ad Scipionem Gentilem edita inter Gudianas Append. n. 5. Familia vero Pollionum Trajecti et Amstelaedami variis dignitatibus et honorum titulis floruit semper. licet Ultrajecti, in. Clarissimo Luca Pollione, Juris Antecessore, Praeceptore olim optimo, deinde collega amicissimo, fere conciderit. sed Amstelaedami in summo splendore adhuc viget.] Everardo Pollioni Filio S. Ultrajectum.
NEc mihi adfectus tuus ignotus est, nec tibi debet meus. ostendi eum, quibus rebus serio et utiliter potui: et ostendam deinceps in omni occasione. Ex oculis mihi sublatus meus Pollio est, non ex mente, quam inhabitabit, quam diu ea istud corpus. Tu vide etiam atque etiam, ut amore meo non solum sed bonorum omnium dignum te praestes, et ne quid alienum committas ab opinione et spe, quae de te concepta. iter vestrum Gallicanum
page 116, image: s116vercor ut impeditum sit scelere [note: Ducis Alenaeonii oppressa Antverpia. sequenti tamen anno in Gallia fuisse Pollionem patet ex 1. Cent. Misc. 78.] illius (ita enim jure appellem) qui falsa et materna simulatione oculos praestrinxit omnibus nobis. At Deo laus nos remota nube videmus, et malesana consilia protracta in claram lucem: ille haeret: nec satis scio, quomodo exitum reperiet aut rimam. Aeternae infamiae labes est apud omnes gentes, quam Sequana non eluit suis undis. Libros tuos nuper remisimus, et adjuncta. salvebis, et in hoc otio ac solitudine tua efficies cum illo Scipione Africano, ut nihil minus sis, quam otiosus aut solus. 11111. Kal. Febr. 1583.
EPISTOLA CX. j. LIPSIUS Everardo Pollioni. Ultrajectum.
HAc ipsa hora litteras tuas accepi, ut videas. me, non tam tardum in rescribendo, quam tu nunc fuisti: cui morae tamen ut libentius ignoscam, facit adjunctum carmen, quod compositum non sine cura. et in simili genere, exercitii ut assiduus sis, etiam atque etiam te hortor. ea temperie, ut neque lima nimia obscuritatem adferat, nec facilitatis studium cadat m illam, ut sic dicam, styli vulgaritatem. Quae enim laus, plebejum carmen condere, et in quo nullum aut verborum phrasiumque lumen, aut sententiarum paulo altiorum acumen? itaque si peccandum est, in hoc postremo mihi potius pecca. Sed magis est ut in neutro. De migratione vestra, ita deus me amet, ut solicitor: cum consilium illud cepimus, sperabamus longe aliam scaenam rerum! Sed imposuerunt vanae deae, [gap: Greek word(s)], et imponent adhuc, si impostoribus istis iterum fides. Gubernatores viderint: Nos, qui in hac patriae navi tanquam vectores sumus, privata cogitemus. Adjeceram oculos ante septimanas aliquot in Germaniam. sed ut certo audimus, illic etiam turbat auster, et ut tractus nubium sunt, impendet magna tempestas. Prorsus nihil securi video in Italia a religione, in Gallia a fide, in Germania a turbis, Helvetia non displiceat, si liquida tamen ibi aura. Adhuc certe nihil auditum est, et tamen metuenda omnia ob grandem hanc et arcamm conspirationem regum. Basileae scis Hotomanum J. C. esse, et item Amerbarchium virum modeste doctissimum sine fastu, sine vanitate. In omnem eventum (quippe confines variae ditiones sunt) putarem tuto vos illic agere, nec sine fructu posse, si tutum modo illuc esset iter. At Rhenus infestus est: et si per Embdam aut Bremam vis circumagi, ne terrestria quidem loca a milite nunc secura. ut omittam longum et molesti taedii plenum id iter futurum. Plane haereo. nec scio an illud Optimum, exspectari menses aliquot potius,
page 117, image: s117ut clare videamus, quo incumbent hi nimbi. Molestum hoc vobis, scio, inutile etiam. fortasse, sed ut ille ait, optima de malis eligenda. Lugdunum etiam nostram ad tempus aliquod redire si vultis, pronis animis ea vos accipiet: nec deerunt vobis honestae aedes, non item ego omni benevolentia, et cura prosequi. Heurnius, nunc rector, conduxit Caspari aedes, olim ministri, satis amplas. Tu cum optimo parente et prudentissimo avunculo tuo delibera, ne quid temere praecipites, postea non revocandum. Mihi si quid praeterea in mentem venerit, non gravabor scribere, et re consilioque juvare tanquam si ex me esses. sancte promitto. Vale, et in hoc aetatis. tuae aestu circumspecte ipsum te serva, oculos dirigens ad immotam illam stellam, id est Deum: saluto patrem et avunculum. Lugd. postrid. Idus Martis stylo novo. oo ICLXXXIII.
EPISTOLA CXI. J. LIPSIUS Everardo Pollioni. Ultrajectum.
CAtapotia accepi, et eorum usum. Tamen Deo gratia, usus adhuc non sum: quia reliquerant me catharri, fortasse novae medicinae metu. Interea grates multas avunculo tuo debeo, et reddo pro benevolentia et sedula cura De te, mi Everarde, et mansio tua me angit, et abitio. illa, quia sine fructu videtur, haec, quia cum periculo futura. Omnino meo quidem sensu, haec duo in deliberatione reliqua: aut Lugdunum nostram redire, aut in Germaniam ire. Redire videatur cum inconstantia, aut levitatis labe conjunctum: ire discrimen aliquod habet; sed si perveneris praesentem fructum. Nec ego is sum, qui anceps aliquod consilium dem, aut probem: sed revera, si mihi proles sit, censeam Germaniam illi utilem esse ad mores nostros, ingenio quodam, sive genio loci, et hominum, leviores firmandos ac temperandos, contra Germanico ponderi non disconvenit lustratio et habitatio Belgicae nostrae. Mixtura ista perficit ingenia et polit. Sed quia Germania ipsa turbari serio incipit, suadeam secessum inGallico-Germaniam, id est, Helvetios, qui situ, forma Reip. (Religionis item studio) apti nobis et fidi. Basileae amaena sedes est, studiis, fluvio, fontibus, aere nobilis. Adde commercia variarum gentium, Italorum in primis et Gallorum. ut qui cum judicio illic agat et cupidine discendi, haurire utriusque gentis ibi et mores et linguam possit. Basilea ter me vidit; semper invitum invita dimisit. Hoc suadeo ego. cum lege, ut ante omnia de securitate perveniendi cum iis agas, qui periti regionum et locorum. Quod si omnia tam exacte, et quod dicitur, ad vivum resecamus, ut nusquam lapis objiciatur, nusquam scrupulus: quis finis? ubique enim et in omni humana actione adjunctae quaedam morae, et remorae, et ut ille ait, [gap: Greek word(s)], jacienda aliquando alea est, ut recte
page 118, image: s118cadat. tamen caute, quantum humaniter potest: et inprimis de consilio optimi parentis tui et avunculi; cui utrique parere te aequum jus est. Vale, et cos saluta, et quid facturus sis, significa. ab Henrico Wiltio ante, biduum litteras accepi: ad quas. respondebo brevi. Nunc salutem iili nuncia. Id. April 1583.
EPISTOLA CXII. J. LIPSIUS Everardo Pollioni. Ultrajectum.
MAle de constantia mea sentis, Everarde, si te censes mihi excidisse. Non potes: altiores radices egit hic amor: silui tamen aliquod tempus, quia post adventum Plantini nescio quid praeter solitum occupatior fui, sive adornandis quibusdam ad editionem; sive amicorum adventu et interpellatione, qui eripiunt optimi thesauri (tempus dico) bonam partem. Nam et soror hîc est cum marito, intra paucos dies tamen discessura. Sed de tuo discessu vel mansione potius quid? Mihi aqua haeret: quia res Germaniae nihil firmi promittunt aut fidi. Gallia autem est, quae semper fuit, blanditur et fallit. subita aliqua tempestas omnem hanc serenitatem fugaverit, quae nunc ridet. Itaque vere hîc cum scepticis [gap: Greek word(s)]. Wiltii contubernalis tui exemplum vidisti. et hic fortasse optimum in his malis. Tempus sane hujus adolescentiae nolim tibi esfluere sine publica ista, et recepta exercitatione studiorum: nec ab Academiis ante te avelli, quam titulum et honorem aliquem retuleris, vulgi caussa: non enim tua: qui contentus es et esse debes praemio solido ipsiuis doctrinae. Sed tamen etiam haec sapientia est desipere interdum cum vulgo. Quid facturus sis vide, et ad me scribe; quem icire certo debes omnia velle tua caussa. Vale, et avunculum patremque tuum ex me saluta. Lugd. Bat. Idibus Juniis 1583.
EPISTOLA CXIII. J. LIPSIUS Everardo Pollioni. Ultrajectum.
TArde tu quidem et lente respondes: et tamen urges meas. Sed hîc quoque tibi exemplo praeibo. in consilio nostro etiam nunc, ut video, pendes. Sed cum omnia circumspexeris, nihil erit tutius aut commodius, quam ut oculos reflectas Leidam. Alii aliquot id fecere, qui discesserant eadem, qua tu, mente. Pudor hic aliquis est: sed ineptus, quia in bono. Denique temporanea aliqua ista migratio sit: et si in Gallia aut Germania aliquid
page 119, image: s119sereni, facile tibi semper ex hoc hospitio migrare. Ego ita suadeo, quia quanquam tempus tibi illic non perit, tamen hîc inter homines quarumdam artium utilius collocaretur. Lectio et auditio, et sermo aliquid adfricant: quod non hauries semper ex solitudine et ex libris. Mihi igitur ita videtur, habitandum Leidae, aut certe divertendum, donec melior alibi lux. Donellus abituriebat, vocatus a Norimbergensibus. sed securim illam amovimus a novellac Academiae corpore, et per [note: Qui de suo 300. florenos adjecit stipendio mille florenorum, quod habebat a Curatoribus. Sed cum hi nollent hanc summam adscribi annuo ejus stipendio, iras concepit Donellus, et abitum minatus est. vid. supr. ad Epist. XLII]. Principem effecimus, ut maneret. Haec habeo quae nunc scribam: et de consilio testor, me id sincere et libere dedisse, quia in te, ut cum Platone dicam, [gap: Greek word(s)]. Vale, et patrem saluta, nam avunculum intelligo Hagae esse. III. Id. Decemb. An. 1583.
EPISTOLA CXIV. J. LIPSIUS Everardo Pollioni S. D. Ultrajectum.
MI Pollio, inter multas amicorum epistolas tua grata, ad quam statim legendam invitavit me affectus. Est in ea vetus et notus mihi amor, et qui esse debet, non quia institui solum, sed quia ipse quoque merui amando. fuisti in hoc animo semper eximius, et porro eris. Nos consilium nostrum merito te atque alios celavimus, non natum tum in via, sed diu et serio ante captum. Deus fortunet me, utcunque res communes ibunt, ejus poenitere non potest, qui unum illum finem habui quietis et salutis. Alteram adeptus plene sum, alteram in parte, et per usum spadanorum fontium respicere me sanitas quoque caepit benigniore vultu. etsi adhuc plane adsurrexisse me non dico. Hominum varia judicia et sermones de instituto meo futuros, quid ambigam? suave iis est naturae quodam vitio, susurrare de his, qui paullo notiores, et fere in malignam partem. Nos scimus, et spernimus: et oculos ad alta et ad nos reflectimus securi et alacres, si Deo nos probamus et interiori huic menti. Ah, mi Pollio, quis illum aut hanc fallet? Blandiamur nobis, argutemur: ille aequa et rigida lance de nobis arbitrabitur; et haec sententiam in nos feret, quae melior pars optimae partis nostrae. Conscientiam scis me diecre: ad cujus rectum normam, felix, qui dirigit hanc vitam. Quamdiu autem vivimus? et quam breve hoc stadium, in quo currimus ad fatalem metam? Imminet omnibus illa
[gap: Greek word(s)]
(Tristis Parca, bomini nulli fugienda.)
Demus operam, ô fili, ut ad vitam vita haec nobis sit, sed illam caelestem et
page 120, image: s120aeternam. Flecte oculos ad omnia ista, quae circumstant, et quae praestringunt nos falsa luce: peritura sunt, imo et perditura, si quis amat aut adhaeret. Ego in hoc otio, e sublimi despicere mihi videor turbas et res humanas: quae non injuria quispiam olim mimorum et ludorum similia esse dixit. Personati plerique isti ambulant, sed nec diu ambulant, et venit atque exit alius in mundanam hanc scaenam. Ite vani et laborate, tu ut opes habeas, tu ut famam: quid illae sunt? terra, aut nescio quid e terra: quid ista est? ventus, et quae rapit ingenia maxime ventosa. Mihi vero tibique pietas primum placeat, pura mens et purae manus: tum etiam Sapientiae ac litterarum aliquod studium, sed ut serviat, et velut ancilletur illi reginae. Non abutar eo ultra in vanitatem; sed si quid melioris spiritus Deus mihi indidit, ille idem ad honorem suum promere me faciat, dum etiam in bonum proximorum. Haec nunc scribo. utinam affari et sermone edisserere aliquuido possim! quod non despero, quantumvis tempora haec pugnare in spem meam videantur. Sed sagittae potentis acutae: quas ille [gap: Greek word(s)] (Longe-jaculans) semel sparget, et tollet semina et capita haec malorum. Extremum illud est, te amo et amabo: tu vide ut me, cum ero atque etiam cum non ero. Patrem tuum ex animo saluto, et nostrum Wiltium. Leodici, ubi uxor me ante paucos dies repperit, nec deseret hac hieme. Postrid. Kal. Octob. oo. IC. XCI.
EPISTOLA CXV. EVERARDUS POLLIO J. Lipsio S. P. Lovanium.
SCriberemne ad te hoc tempore, vir doctissime, diu dubitavi. nam et quid officii mei esset, sciebam, nec ignoras fortasse quo affectu, et ex adversum multa dehortabantur, ne officium meum tibi molestum esset. Tandem eo erupt ut in scribendo potius, quam non scribendo culpares. Nunc autem dum scribo, aeque, et quid scribam, dubito. De aliis enim rebus non vacuum tibi, nec mihi convenit ut de studiis, qui in rudi Practicorum Auditorio, ad elegantiorem omnem literaturam obdurui atque obsurdui. Et primum hoc apud te, Lipsi, queri volebam, aliena negotia meliorem partem otii, atque fructum mihi eripuisse, exigua utilitate, voluptate nulla, saepe etiam cum taedio; postquam eo deventum est, ut divinanum illa atque humanarum rerum scientia, quam scilicet profitemur, rixis et litigiis pessimorum hominum subseniat, nec alibi reperiat ubi sese ostendat, aut exerceat. pigebat sane principio in hac operam posuille, et pudebat porro poncre. sed tamen tuo consilio, ut illud usurpem, destinatus obduravi. Et quamobrem primo aspectu princeps illa artium displicebat, ea nunc maxime causa magis magisque dum perspicio, adlubet, atque etiam haec ipsa nostra praxis. Video quidem illius praetextu, hujus ministerio perniciosissime peccari, et
page 121, image: s121lites crescrere. sed tantum abest, ut illi imputem, ut eam solam existumem quae amputet, nec alio (quam hujus praxeos) ductu errores qui obrepsere, et regnant, deprehendas, aut corrigas. Quamquam autem plane corrigere non sit nostrum, nec, ut ego opinor, cujusquam ultimo hoc mundi saeculo, perquam tamen volupe est, cavere, et inter tot anfractuosas formulas formam tenere, et viam. quod dum studeo, jucundus omnis labor, et abunde est, si eo pervenio, quo res meas, et quae ad me deferuntur, recte dirigam. Ita tandem in vocatione, quam appellamus, mea acquiesco, quod non parvae felicitatis arbitror, quam servet mihi Altissimus in conscientia pura. In reliqua vita dum turbant, mutant, nutant omnia, hoc saltem moveor, ut obstupeam ad rerum instabilitatem. cum moneor, ne usquam consistam: et deflecto ad me. ubi eheu! quam turbida, putrida, insana, emortua omnia. Caetera igitur transibo, precatus bene vortant. A me quantum possum effugio ad Dominum et Deum meum, quem ex animo rogo, fiat voluntas sua, faciat ut velim, conficiat voluntatem meam, perficiat suam. Et hîc quidem sentio continuum certamen, sed firma spe expecto eventum in exitu meo, de quo in eodem duce meo confido. Quam fiduciam vera in me fide adjuvet, atque adaugeat. Haec vota mea, Lipsi, et in praesenti, et per omnem vitam, et etiam post hanc vitam. nec habui de quo convenientius scriberem. Reliqua fere a nobis aliena sunt: et quidem haec etiam a te, qua ad me pertinent: qua tamen ego ad te pertinere soleo, et esse inter tuas curas, propius fortasse faciunt. Quod si ita est, ut spero esse, mone, doce, excita. nam verum ut fatear, ut alibi proficiam, in his quae a te, unice insuper oblecto, et dum licet per occupationes suaviter saepe e scriptis tuis haurio, quam gustuosum, si tua manu propines atque attemperes! vidi nuper de Cruce tuum, hoc est, doctum et elegantem, sed tamen sub iis signis alio sequebar: nunc audio sub praelo esse de Militia Romana, et spero brevi de reliqua Face. sed quando Thraseas, et quae istius argumenti, in quîs teipsum superas? Scaliger hîc de quadratura Circuli. nunc parat de Emendatione Calendarii. Sed longus fio. Vale, vir doctissime, et salve cum uxore, et [note: Hanc 26. annos ancillam Lipsio fuisse, et tunc taesam nocturnae solitudinis viro se junxisse, et nuptias, convivia, choreas in sua domo celebrasse scribit Lips. III. Miscell. 80. et 82.] Anna ancilla. Salutat vos pater, qui pro aetate adhuc commode. Ultrajecti XVI. Septembr. anno oo IC XCIIII. Stilo veteri.
EPISTOLA CXVI. J. LIPSIUS Everardo Pollioni suo S. D. Ultrajectum.
AGnoscis hanc manum, Pollio, agnosce et animum, qui est, qui fuit; id est, in te volens et pronus. An non amem eos, quos in parte feci, aut certe (nec tu negabis) juvi et direxi? Te mihi assero, Pollio, meum opus
page 122, image: s122es, et ausim dicere, Phidiae Minerva. Etenim idem hic affectus tibi in me, controverti nunquam; et quod de me sciebam, de te confidebam. Siluisti tamen diutius, atque etiam ego: sed caussae non ignotae, et ignis, quem cineres tegunt, vivere non desinit, etsi non scintillat. Bona et tranquilla omnia privatim apud te esse gaudeo: etiam illud, quod in rebus et forensi ju risprudentia versaris. Quis sapiens hoc studium damnet? sine quo, ut nunc et olim mores, respublica non stabit: quia non haec sine justitia, et anima ejus ac fomes est iste usus Damnavi et irrisi, non nego, damno etiam nunc et irrideo merum hoc forense genus, in quibus nihil aliud bonae rei aut artis est; vulpiones, rapones, quibus finis actionum quaesticulus est: nunquam istos magis serios, doctos, et quod fere sequitur, magis probos. Doctrina enim in pessimis etiam ingeniis vim aliquam sui relinquit, directum judicium, sensum et scientiam boni ac mali. Illud moneo et suggero, addi etiam graviores artes, quae animum forment, poliant, squalorem sordesque judiciorum et affectuum tollant. Philosophia, ô mi Pollio, quam salutaris et efficax est! imo in rebus his tristibus quam laeta! vides continuam temporum moestitiam: quae non nisi pelli aut a sacris litteris potest, aut dilui istis. Crucem meam tibi visam, bene est: videbis per me brevi, si Deus volet Militiam, sed illam veterem et Romanam. Scio involuta quaedam Polybii in hanc rem esse: conati sumus evolvere; et alia, quae decrunt, in Face nostra erunt. Patrem tuum vivere et valere, mihi volupe est: sit ita vobis longum, et alter alteri (nec dubito) gaudio este. Sed quando tu eum avum? Heus ubi lex Julia de Ordinibus maritandis? ubi Papia? diu exspectas, et Censor te adigeret, si nunc esset. Extra jocum omnem, maritum te bonae conjugis opto, et ex ea patrem. Lovanii VI. Idus Novemb. oo. IC. XCIIII.
EPISTOLA CXVII. J. LIPSIUS Henrico Wiltio S. Ulrrajectum.
[note: Wiltius Ultrajectinus etiam fuit, et Pollionis aequalis et popularis. ad hunc est Epistola Lipsii 1. Centur. 55. quae plenior est in prima editione, quam in secunda et reliquis. sed Offenbachii n. 55. ediderunt integram. hinc apparet eum. A. Gellio emendando mentem adjecisse. de multis enim ejus scriptoris locis ad Lipsium retulerat, ad quae respondet Wiltio. per Galliam et Italiam peregrinatum docent Epistolae Lipsii 1. Cent. Misc. 48. 11. 9. et 54. sed an hanc quoque eruditionis inde paratae spem immatura mors, aut aliud quod fatum interceperit, nescio; nec ejus mentionem adhuc celebratam repperi. commendaverat hunc juvenem Bencio Lipsius, qui eum magni fecit. vid. supr. Epist. 62. fuit enim discipulus Lipsii. vid. Epist. ad Theod. Canterum a Pontano edit. Decad. 11. 9.] LItteras tuas accepi nuper, in quibus aestus deliberationis vestrae non mihi novus et improvisus. Facile enim ex hoc Antverpiensi casu videbam interclusum omne in Galliam iter; aut etiamsi id non esset, mansionem tamen ibi parum tutam: Pone enim pacem iterum coire: tamen ejusmodi ingeniis,
page 123, image: s123quae constantia, aut genti fides? Meo judicio de Germania potius cogitandum sit, quae ipsa turbari nunc incipit, sed ut spero, non tota. Quantum enim humana conjectura provideri potest, Helvetia secura est, eritque. eo suaserim de Basilaea, quae et amaena urbs, et in qua praeter Amerbachium J. C. etiam Hotomannus. adde quod in finibus Galliarum ea urbs sit: ut si quando firmiora tempora videbuntur, facilis tibi in eam provinciam transitus futurus sit. omnino saeculum hoc ejusmodi est, ut consilia expedire in quavis deliberatione difficile sit: hoc tamen, quod posui, optimum videtur, ut in malis. patri tuo, viro probo, et tui amanti ex me salutem plurimam dices. cujus litteris respondebo, si otium majus nactus fuero. et has tamen poteris cum eo communicare. D. Cantero eandem salutem. ad quem nihil habeo, quod scribam, quia his temporibus et musae nostrae silent, et earum omnes mystae. Plantinum cum familia et typographia brevi hîc expectamus. Vale et Everardum (Pollionem) saluta, quem miror ad meas nihil respondisse. Lugd. Bat. Idibus Martiis, quo die Caesar. 1583.
EPISTOLA CXVIII. J. LIPSIUS Henrico Wiltio S. D.
SIlentio tuo diuturno apud me succensebam, et hoc ipsum scito amoris prisci notam. Nam appellari non valde alias aveo (quam saepe et quam varie mihi fit?) a te iisque cupio, a quibus etiam amari. Et si animum tuum rogas, merui, mi Wilti, merui: et institutione non nihil, et maxime affectu, quem paternum in vos gessi. Quid nunc? fidem testor, etiam gero. Eo jucundiores istae tuae mihi litterae, quae esse te quem volo praeferunt, et qui debes. Peiseveremus. Nos hîc in otio et diu optata quiete, etsi turbae circumsonant externae. Sed Constantiam meam legisti, et puto aliquid ex ea animo inhaesisse. Itaque inter arma, et turbas quiescimus: quiescimus? etiam confidimus, et quasi rebus florentibus aedificamus. Domus mihi empta est, reparatur, instruitur, et maxime horti caussa, qua voluptate nefas mihi carere. Tu quoque in otio, ut video: et nec hoc agis, ut ex Platonis scito adjungas tibi dimidiam tui partem. Quousque sic solus? quousque tu unicus, spem generis non suscitas? Et simul a cano vulturium capite? nosti enim illud Catullianum. Sed libri te, credo, delectant: et sit ita longum, atque ex iis pete Nepenthes illud, quod apud Homerum est, [gap: Greek word(s)]. (omnium malorum oblivionem inducens.) Ego quidem sic experior; et studeo robur animo ingignere; imo et prudentiam, qua velut tabula fulti, etiam in naufragio isto publico rerum, enatemus. Leemputum, nisi fallor, nosti: saluta a me amanter. patrem tuum in primis. Lovanii, VI. Idus Novemb. oo. IC. XCIV.
page 124, image: s124
EPISTOLA CXIX. J. LIPSIUS Paulo BusioS.
IGnoratus mihi nuper et adventus tuus fuit, et discessus: eo factum, ut litteris mihi committendum hoc negotium fuerit, quod agere statueram in sermone. Negotium autem, ut saepe, alienum ago: sed amicissimi mihi viri, Christophori Plantini. qui cum jam ante tres septimanas huc advenerit cum familia omni et supellectile, aequum sane videtur, ut res ejus semel D. D. Curatorum auctoritate constituatur. promisimus ei in stipendium annuum, ut D. T. scit, ducentos florenos. caveri de eo sibi postulat publico instrumento. cui si aliquid nomine viatici adjicitur; usitatam rem feceritis et humanitate vestra dignam. Laborat etiam de immunitate vinaria et cerevisiaria, in qua nihil adhuc actum, et cuperet (quod aequissimum sane videtur, et quod antea Sylvio datum) ea parte haberi inter Professores. id est, ut idem numerus illi utriusque liquoris indulgeretur. Peto quod in me est, Amp. D. ut haec auctoritate tua conficias apud collegas, quos puto jam praesentes. Nam D. Almondium Curatorem nobis datum libenter et recenter audivimus, eamque illi, imo nobis dignitatem gratulamur. quod festinamus, non de nihilo est, quia certe Plantinum inviti Antverpienses amicique dimiserunt: et videndum, ne viro seni taedium aliquod aut fastidium objiciamus in rebus, quas aequissime et ex promisso petit. caetera in Academia recta. Donelli abitus aut mansio adhuc incerta, et pendent e responso. Vale Ampl. D. et te reip. caussa cura. Leidae XIV. Kal. Junii. 1583. [note: Paulus Busius (Patria lingua dictus Buysen, ut in Chronico Agathensi apud Matthaeum, in notis ad Rer. Amersford. Descript. p. 397.) Amersfortensis, Toparcha Sevenhovii et Capellae (in agro Trajectino) Juris Consultus, primum Sindicus Leidensis, deinde Advocatus Hollandiae et magni sigilli custos, Curator Academiae Leidensis, (vid Lips. 1. Centur. Misc. 89.) Vir in annalibus patriae nostrae celeberrimus, et qui variis casibus jactatus fuit. Anglicae factioni primum vehementer favens, et Elisabethae deferendum imperium censens, ipSe ad eam legatus ea de caussa fuit. deinde cum se munere Advocati Hollandiae abdicasset, a Leicestrio concilio ordinum, ut Ultrajectinae civitatis legatus, adscriptus. sed postea cum vehementiam et dominationem Leicestrianam oppugnare inciperet, in carcerem conjectus, multa incommoda subiit. cum vero ex custodia Ultrajectina evasisset, et Leida transiret, Hagam a Douza, Lipsio et aliis deductus: vide Borrium lib. XXII. pag. 27 qui et lib. XXXI. pag. 34. vitae ejus breviarium exhibet. adi et Hoofd Hist. lib. V. p. 209. et alios temporum istorum scriptores, quos adducit Theodor. Verhocvius Rerum Amersfordiarum descript. cap. V. ubi vitam ejus enarrat. a Matthaeo editam. Vide et Academiam Leidensem: ex qua Melchior Adam. in vitis JCtorum pag. 318. sua descripsit: perperam vero a Verhoevio dicitur natus A. 1571. vitio credo operarum, pro A. 1531. obiit XXIV. April. A. 1594. Adamus vero mortem confert in XIII. April. 1594 usus forte calculo Juliano. auctor Academ. Leid. A. 1576. vel 1577. Lipsius, ut vario erat ingenio, saepe eum laudat, aliquando durum ejus ingenium arguit. vid. ad Epist. X. pro captivo apud Phil. Sidneium deprecatur in epistola edita inter Praestantium virorum epistolas a Phil. Limburgio. editas n. 11. in qua erga Anglos et Leicestrianam factionem animum suum nudat. Curator Academiae factus A. 1581. cum Senatus Academicus mifisset Hug. Donellum, et Corn. Grotium Delfos, ad Principem Arausionen. et Ordines, qui hoc ejus]
page 125, image: s125[note: nomine peterent, in quo munere, et curatione Rhenolandiae, licet in Hollandia se abdicasset Advocati provincia, et ad Ultrajectinos se contulisset, mansit, sed cum Consulibus Leidensibus acerrimis jurgiis saepe concertans. praecipue cum inconsultis iis, et Professoribus, Thomam Zoesium vel Sosium, ad Professionem Juris evocasset, quod ita aegre tulerunt Consules, ut Nicolao Adriani Brouwero mandaverint, ut apud Leicestrium de ejus impotentia quereretur, et canssam Consulum, neglectis saevis Comitis dictis, ageret, et ostenderet illos nolle Zoesium admittere, ut qui acerrimus religionis purioris esset hostis, nec de quo constaret, an obsequium Regis Hispaniarum ejurasset. de quo Zoesio infr. in Epistola ad Adrianum Romanum plura dicemus. immo adeo nullam suae rationem auctoritatis habitam esse indignati fuere Consules, ut cum eo in Curatorum conventu de rebus Academicis conferre negaverint, et cum A. 1591. ut ageretur de Lipsii epistola ad Curatores de discessu ejus scripta, conventus indictus esset Curatorum, et Busius supervenerit, noluerint de eo negotio deliberare. Morerius in lexico suo plurima hîc commisit vitia; natum dicit enim in Hollandia, (cum Amersforti fuerit editus.) Anno 1521. pro 1531. patrem dicit fuisse Dominum Cappellae et Sevenhovii, cum Borrius dicat, praedium illud emptum a Paulo Busio eo animo, ut senectutem in illo secessu quietam degeret. fuisse Scabinum Leidae Morerius dicit, cum Syndicus (Pensionarium nostri vocant) fuerit: nihil praeterea de reliquis ejus gestis addens. non confundendus vero cum Paullo Busio Zwollano, qui circa haec eadem tempora Franekerae Jus Civile Professus fuit.]
EPISTOLA CXX. J. LIPSIUS Jo. Caselio.
ET adolescens, quem commendas, mihi gratus, et gratior tua scriptio. quae iterata satis ostendit altum et non tenui radice nixum tuum in me amorem. Nam et priores tuas litteras accepi per nostrum Gryphium: sed in hoc intervallo locorum et raritate commeantium defuit non scribendi animus, sed mittendi opportunitas. At ego te, mi Caseli, vere et ex animo pridem aestimo, pridem amo. cujus virtus et elegans eruditio non solum ex fama mihi notissima, sed ex scriptis. Haec autem non fallunt: cum vana interdum illa. Dea: libros duos de Constantia nunc edimus, et dolet, quod exemplar mittere ad te non liceat, indicium amoris. Gryphium scibis adhuc in his locis egisse, fungentem munere Syndici apud Gorichomenses (oppidum in Batavia) quo nomine etiam ordinibus interest et consiliis de re communi. Mihi valetudo nunc non firma, eo brevior ero, hoc serio testatus amicitiam mihi tuam gratam esse, quam alere et firmare non deero omni genere officiorum. Davidi Chytraeo, viro vere magno, velim salutem ex me nuncies: itemque Domino Henrico Brucaeo populari nostro. Lugd. Batav. postridie Ka. Augusti. 1583. [note: Licet nihil fere hac epistola memoratu dignum contineatur, quia tamen nulla inter editas Lipsii Epistolas ad Caselium exstat, hanc unicam ex plurimis, familiaritatis inter viros illustres indicem et testem solam edere volui. magnae autem famae hic Caselius olim fuit, qui diu in Italia versatus, Victorio maxime adhaesit, ut epistolae utriusque ostendunt. editae Caselii Epistolae post varias editiones ultimum Francof. 1687. quibus de vita ejus quaedam praemittuntur. quae plenior edita a Reinh. Heinr. Rollio tom. 1. memoriarum Philosoph. Rostoch: A. 1710. de meritis Caselii edidit Epistolam Jacobus Burchkardus Guelf. 1707. de epistolis etiam Caselii editis, atque edendis specimen edidit nuper Polycarpus Lyserus in Apparatu Literario Societatis Colligentium Witeb. 1717. pag. 240. inter epistolas ineditas vero nullam ad Lipsium, vel illius ad Caselium offendi. nisi unam inter editas pag. 734. scriptam III. Kal, Maj. 1579. quam vidi autographam, in quibusdam verbis differre ab edita. in qua Ptolemaeus Gryphius memoratur, qui sine praenomine in nostra hac memoratur. vocandum vero Bartholomaeum puto: nam inter ineditas a Lysero memoratas n. CXXVII. una occurrit ad Bartholomaeum Gryphium. et Ptolemaei nomen nostrae genti inusitatius videtur. idem videtur esse, cujus supra meminit Epist. 28, et 30. ad T. Leeuwium. Johannem Albertum Gryphium A. 1596. 20. Junii petiisse facultatem legendi in Jure ex actis Academiae nostrae didici, qui an ejusdem familiae fuerlt nescio. ut nec an ex eade stirpe Guilielmus Crie, qui memoratur in annalibus nostris, et qui Cancellarius Gelriae fuit. vid. Borrii Lib. XXX. pag. 56. nec an ad hunc pertineat Cripius, quem Hadrianus Junius in epistola ad Henric. Junium pag. 208. memorat. qui fuit secretarius primum Delfensis, ibid. p. 213. et cujus filius fuit Guilelm. Cripius Secundus, ad quem Lipsii Epistol. II. Cent. 82. et III. ad Bel. 18. vid. Valer. Andr. Biblioth. Belgic. Henricus Brucaeus vero Alostanus Flander, Medicinam et Mathesim Rostochii professus. de quo vid. Val. Andr. Bibl. Belg. et Melch. Adam. in vitis Medicor. pag. 317. ejus meminit infr. Gruterus in Epistolis ad Lipsium.]
page 126, image: s126
EPISTOLA CXXI. JOANNES CASELIUS J. Lipsio S. Lugdunum.
HAec scribebam, Juste Lipsi, peregre iturus, quod me absente Mellaeus se in iter daret. Hic vero, et de quibus voles aliis, et de mea in te benevolentia, plenius te docebit. Utitur enim me familiariter, cumque una sumus, crebri de te inter nos sermones honorifici et jucundi. Ostenderat mihi nescio unde acceptum, te accitum Lipsiam, et venire constituisse. Gaudebam, quod sic te aliquando viderem, et gratulabar juventuti nostrae. Verum te forte patria tenet, etiam in istis fluctibus, quibus otium litterarium a vobis tam diligenter coli, hoc magis miramur, quo hîc in otio, quod hactenus summum est, minus agimus. Ipse tamen in excitandis ingeniis ad cultum virtutis et doctrinae non parum operae pono: proficio, quantum mores nostrae gentis ferunt. Plaerique enim a pueris se applicant ad artes sive quaestuosiores, sive [gap: Greek word(s)]. Nec in hoc forte tenuiores reprehendam: laudo fortunatiores, si qui non abripiuntur studio voluptatum: cujusmodi habemus paucos admodum. Nec erat, quod hoc te docerem, qui et nostros mores et aliarum gentium pernovisti. [gap: Greek word(s)] exemplum a te non vidi: quod velim non periisse, quando manu tua correctum fuit. Legi tamen diligenter librum, et novo modo et doctis scriptum. Qui enim in his tirones; non videbunt omnia, quae a te divinitus prolata sunt. Perge nos ad vitam erudire monumentis tuis doctissimis: aveo scire, quid modo habeas in manibus. Vale. Helmaestadio ex Acad. Julia, XI. Kal. Sext. 1590.
page 127, image: s127
EPISTOLA CXXII. J. LIPSIUS Alexandro Ratloni S. Gandavum.
MIhi vero tam grata tua appellatio et interpellatio, quam ante silentium ingratum, et multo magis transgressio per hanc urbem me nec salutato. Amo enim te (ex animo loquor) amo, mi Ratlo, et amari a te pariter in pretio pono. nec exiguum spondere mihi coepi de ingenua optimaque natura tua, quam peto ut cum ratione sequaris. sequeris autem, si juxta sacras literas etiam illa scripta sapientum tanges, quibus video et gaudeo te nunc addictum. Turbae ubique et tumultus: quae pacis aut quietis spes, nisi in nobis et a nobis? Hispanum ego video magnos et praeter suam quoque spem progressus facere: et vereor ut semel, ruptis Belgii hujus aggeribus, exundet se illa vis in Europam universam. Consilia nostra ignava video, palam mala: et videmur Andabatarum more caeci in exitium praecipitare. Non culpo opidum vestrum: sed tamen quidam inter vos sunt, qui pietatis specie pietatis arcem oppugnant, et velo defendendae patriae, eam evertunt. Non uno seditionum vento (utinam fallar) brevi agitabitur haec navis: nec tam ab externa Punica tempestate discrimen nobis, quam ab hostibus internis. cavendum, vigilandum. ubi fides? Nec turbent te ista. solatium ab iis scriptoribus pete, quos legis, praesertim ab Arriano, sive ut verius dicam, ab Epicteto; quoniam ille sub Arriani nomine dissertationum earum verus auctor et pater. Juvent te etiam aliquid fortasse hi mei libri de Constantia, quos donum tibi do: et quos recens edolavi in usum meorum Belgarum. De Germania non nimis laeta audiebamus. Terceram etiam amissam esse scis. et tamen quid metuimus? Rem nostram domi, id est intus et in animo componamus: adveniant conjurentque omnes Europae et Asiae Reges, quem timebo? scripsi haec subito, recens a prandio amicorum. Tamen hunc Nautam sine libro meo aut litteris venire ad te nolui. Vale, et me ama. De Loco Arriani jure ex me quaeris (dico de sacerdotibus Augusti) et explicavi in commentario meo ad I. Annal. Taciti: illuc compendii caussa te nunc remitto. De servorum vertigine proximis litteris. Vale Lugduni. XIV. Kal. Octobris 1583. [note: Hic Ratlo Professorem Phyfices Leydae per aliquod tempus egit, et A. 1579. mense Martio a Curatoribus missus, in Galliam ad Fr Hottomannum et Hieronymum Zanchium inducendos, ut Leydam venirent, et Professionis munera vellent suscipere. vid. Epistolas Hotomanni 67. 72. 80. 82. cum Hottomannus recusaret, Donellus, qui in sermone cum Ratione spem de se ostenderat, venit. Zanchius etiam detrectavit, ut et Tussanus et Junius, quibus Ratlo etiam conditionem hanc obtulerat rediit vero Ratlo XIV. Junii. deinde Ann. 1581. VI. Novemb. cum testimonio honeste, ut petierat, dimissus est. haec ex Actis Academiae nostrae: desultoriam vero vitam egisse apparet ex 1. Centur. Miscel. 12. quae paucos post hanc epistolam dies scripta est. Credo et hunc Danaei caussae involutum, et ut ille Gandavum, ita et hic Ratlo eo discessit, ubi speciem Academiae vel Gymnasii instituere animum induxerant: sed fefellit eorum spem factiosorurn proditio, qui ad Hispanos iterum rerum summam detulerunt, quod non male hîc conjecit Lipsius.]
page 128, image: s128
EPISTOLA CXXIII. J. LIPSIUS [note: Hic Lampsonius Brugensis, Poeta et Pictor, ante in contubernio Cardinalis Poli vixit, (vid. Epist. 127.) postea Leodici tribus Episcopis ab actis fuit. Familiarissimus Lipsio, et inter praecipuos auctor secedendi ex Batavis, ut infinitis harum epistolarum locis apparet. incidit in morbum deinde melancholicum, et obiit 1599. vide Valer. Andr. Biblioth. Belgicam.] Dom. Lampsonio S. Leodicum.
ITa vivam, mi Lampsoni, ut molesta mihi cogitatio est tarditatis, qua in te tam humaniter provocantem sum usus. cui prima caussa tamen ab ipso te, dum promittis libellum te missurum, de quo judicium meum postulas: quem nullum postae vidi. in me et a me, fateor, caussa proxima, qui distuli scribere, dum id cum munere isto possem, quod nunc vides. Diutius autem liber is haesit apud Plantinum, quam pro mea opinione aut voto. Videbis per eum divertisse me etiam ad illa meliora sapientiae studia, nec scio tamen an grato in hoc saeculum conatu: Judicia enim multorum corrupta novimus, qui delicias et mella quaedam litterarum magis probant, quam haec firmiora Philosophiae alimenta, et animo magis sana. At inter eos, qui [gap: Greek word(s)] judicant, et [gap: Greek word(s)], te in primis habeo. quem et fama et scriptis quibusdam (non enim ita premis, quin aliqua ad nos jam olim erumpant) pridem mihi cognitis. Gaudeo et gratulor propiore mihi amicitiae nexu devinctum: Nec enim aliter literas eas interpretor, quas cum tam benigna amoris et judicii tui significatione, velut conciliatores et pararios habeo aeterni amoris. Nec fallere me aut blandiri nosses, si Lipsium propius nosses. Ad Dominum de Houtain (cui praeter vestra nomina, magnum hoc debeo, amicitiam tuam) litteras dedi ante binos menses, cum excusatione aliqua apud te, quas spero accepit. Amplissimo Domino [note: Torrentio, qui tum Leodici erat Archidiaconus.] Archidiacono per te commendari velim: cujus memoria mihi semper sancta. Velim scire quid ipse, quid cognatus ejus Livinejus moliantur. Nam hunc Roma jam rediisse, e comite itineris ejus intellexi, Venii filio. Qui quidem Venius (patrem intelligo) carior mihi nunc, hoc ipso, quod carus vobis. Plantinus jam apud nos est, non [note: Id est, non ut mutet Catholicam religionem; hanc suspicionem enim a se amotam volelebat Lipsius, qui auctor Plantino transferendi domicilii fuerat, quia libros suos coram se imprimi malebat, quam Antverpiam mittere, et tentabat Plantino jus impetrare, ut solus excuderet Grammaticam et libellos, quos Lipsius in usum scholarum omnium Belgicarum componeret; ut postea Hollandiae ordines Vossio id mandarunt: de quo negotio saepe in his epistolis.] novitatis aliquo studio, sed quietis. Nam hîc sane tranquillitas est, nec servitus in iis, quae supera illa tangunt. Vale: Lugd. VIII. Eidus Octobr. 1583. sed [note: Ad hunc scripserat Lipsius epistolam, quae inserta 1. Centur. Misc. 30. edit. primae. sed postea sublata. ediderunt eam Pontanus Decad. V. ad divers. Epist. 3. et Offenbachienses decad.] Nicolaum Florentium unquamne nosti? Ego quidem illum Romae. Valde velim scire,
page 129, image: s129ubi et quomodo agat, si rescribis, memento. Tacitus meus in folio (ita loquuntur) jam imprimitur cum pleno ad eum commentario: libros tres de Venatione sive amphitheatro, si Deus vitam mihi dat, subjungam. Salutat te Douza. 1. Epist. 1. fuit vero Harlemensis, et in antiquitatis et literarum scientia praestantissimus, teste Boxhornio in Theatro Holland. in Harlemo. Infra ex epistola ad eum, in Hispaniam in contubernio cujusdam viri potentis abiisse, colligi potest. vid. Lips. de Amphitheatro in mitio. Hadr. Jun. in Epistola ad Lindanum Episcopum Ruraemundensem. p. 389. Florentii caussam laetam accepisse coronidem se gaudere, scribit. quae illa vero caussa sit, ignoro.
EPISTOLA CXXIV. J. LIPSIUS Dominico Lampsonio. Leodicum.
ADfectus ad scribendum me incitat, mi Lampsoni, vetat aegritudo: quae duos menses jam me tenet morbus [gap: Greek word(s)], cum taedio et nausea, nec sine discrimine, si perseverat, Deo meo permitto, qui lucem hanc dedit, adimetque cum volet. Missum a te [note: Vid. Ad Epistol. seq.] fasciculum accepi: et vere dicam, recreando mihi fuit in hoc morbo. O pium modestumque nostrum Ximenium! utinam aditus auditusque talibus consiliis apud Reges. Magna et salutaria reipublicae christianae concepit ille vir: quae ut ad exitum perducat, vota mea serio interpono. scriberem partite de illius syntagmatis, et de tuis. Ignosce languenti huic manui et menti; non possum. Etsi animus enim erectus, vires valde me defecerunt. fascem fortasse per hunc nuncium remittam (perlegi enim) quia detinere haud temere ausim, rebus nostris et valetudine mea tam incerta. Nutamus hîc enim et momentis variis agimur, ad pacem, an ad bellum ancipiti libra. statum enim vides maritimae hujus regionis, non dissimilem suo mari, sed ista Deus viderit, [gap: Greek word(s)]. tu me ama et salve ex animo, cum reverendo viro, Domino Archidiacono Torrentio et Levineo, plura et firmiora, cum ero firmior. Lugduni Batav. postridie Nonas Octobres. 1584.
EPISTOLA CXXV. J. LIPSIUS Dominico Lampsonio S. D. Leodicum.
ETiam nunc jacebam, mi Lampsoni, e diuturno morbo, qui corpusculum hoc valde exhausit. tres jam fere menses sunt, cum publico careo, et intermitto lectiones et munera omnia, quae sunt sanorum. quid me fiet nescio.
page 130, image: s130fiat quod Deo meo libet, erit me libente. Solatio mihi interea vere hoc fateor, [note: Ex his duabus epistolis conjicio cum Lampsonio (qui inter praecipuos hortatores fuit fugae, ut et Torrentius, quem [gap: Greek word(s)] suum vocat 11. Cent. Misc. 15.) jam egisse Lipsium de mutanda religione, et ipsi missum fuisse Ximenii quoddam scriptum, quo ille Catholicorum quorumdam corruptelas et errores mollire conabatur, et ita mendari omnia posse ostendebat, ut ideo ab Ecclesia recedendum non esse ostenderet. Erat vero ille Ximenius Hispanus, qui Coloniae diu vixit, et aliquando Leodium excurrebat, et ibi haerebat. multis laudat eum D. Heinsius in praefatione ad Epistolas selectas, qui cum Cassandro, et aliis viris moderati ingenii, volebat Ecclesiam in Ecclesia emendare. Multa ejus mentio in Epistolis Jo. Metelli supr. 58. et seqq. qui et in Cent. 1, Epist. 65. et 68. ab Heinsio Editarum, eum cogitationes suas illustrare pergere scribit (scilicet cum Cassandro de concordia religionum communicandas.) sed queritur etiam cum joco, hunc Philosophum Epictetaeum, et pauperem Theologum Leodii apud Torrentium, et mensas Eburonicas haerere malle, quam de gravibus rebus disputare, et publicam rem juvare; et ita passim in iliis Epistolis ejus memoria occurrit, ut adjutoris istius emendationis, quam Maximilianus Imperator, per Cassandrum et alios mitis ingenii Theologos, efficere conabatur. Cassander etiam Epist. 77. Ximenium multis laudibus ornat, et pacificandae ecclesiae ardentissimo studio praeditum dicit. Hic ergo Lipsii et aliorum, qui nutabant, in gratiam videtur formulam quandam concepisse, ad quam se componentes redirent ad sacra, quae vel deseruerant, vel deserturi videbantur. quod clarius indicat epistola praecedens, ubi Lipsius fasciculum, quo syntagmata Ximenii et Lampsonii continebantur, non audebat secum retinere, quia incerta ejus valetudo erat, nec Hollandis adhuc patere animum suum volebat; quia jam decreverat ab iis se subducere. Ex Epist. 129. apparet Lipsio missum ut emendaret. et hoc est illud scriptum promissum, quod exspectabat Centur. 1. Miscel. 60. quae tota epistola his illustratur. et hinc biennio post voluit evadere ex Hollandia, sed ut videbimus, impeditus fuit, ut scribit Lampsonio 11. Cent. 15.] Ximenii et tua scripta, quae carptim legi. Universum institutum vestrum mihi probatur, plenum moderationis et prudentiae. quae unica in his dissidiis ad pacem via. Placent etiam partes, excipio quaedam disputata cum Lovaniensibus, aut Genevensibus; subtiliter sane et docte; sed cui bono? Ego tutius censuerim et utilius, rem totam a Ximenio proponi, nec spargi quidquam in vulgus, priusquam universus ille sol se diffundat. Nam minuti hi radii tam spissas tenebras nunquam vincent. Contradictiones nos monent. non defuerunt unquam, non deerunt, in rebus praesertim, quae sacrae. haec quoque inter alias nostri seculi pestes est, quod de pietate loqui omnes volunt, praestare eam pauci. At viri boni, et ex animo pii, probabunt illa, quae profecta a vera et interna pietate, quam splendentem in animo illo puro Ximenii intueor clare. Itaque mittite illos, quos vides [gap: Greek word(s)]. scribite et edite nobis, qui vero pectore adspiramus ad verum, hic ager est, qui subactus et paratus ad sementem. reliqui tribulae et spinae. qui pungent et comprehendent, si accedis. de Plantino (qui amplissimo Torrentio et tibi salutem) paratum fore scito, cum vos parati, nisi tempora tamen ista virum optimum, et rationes ejus prius pervertant. Ejus enim rei et quaestui vides, quam haec arma et confusio adversa, per quae nihil libri aut Musae,
[gap: Greek word(s)]
(Sed caedes, et sanguis, et gravis gemitus virorum)
ut ait poeta ille, qui mihi semper magnus. Saturnalia nostra et de Amphitheatro iterum imprimuntur. utraque cum figuris habebis, si Deus velit, ex nostro dono. Constantiam meam mitto. Vale et salve, vir merito mihi et bonis care. Lugduni Batavorum postr. Non. Novembris 1584.
page 131, image: s131
EPISTOLA CXXVI. DOM. LAMPSONIUS J. Lipsio doctissimo et amicissimo S. P. Leidam.
EXspecto, sed commodo tuo, aliquid a te litterarum, ut qui posterior scripserim, non enim offenderunt te, puto, inepta illa epigrammata ad te missa, quum potius riseris, scio, ejusmodi ineptiarum non insolens. Salutavit te ex animo Carondeletus, et Oranus, ac tertius Rolandus a Launay Canonicus St Pauli, summus et ipse tui admirator, et una animo eo, nihilo levius tui amans atque admirans Georgius Thourinus, Doctor Theologus, ecclesiastes, et scholasticus Leodiensis. omnes hi te in intimo animo, et Lipsium in coelum serunt. Thourinus interpretatur gallice Institutionem tuam epistolarem, quam et dedicare tibi meditatur. Noveris eum, opinor antehac, quin et meminoris. Nihil erat, quod praeterea huic epistolae adjungerem. Anhelo ad tuum illud Syntagma de institutione Juventutis, sed et exspecto aliquid, si pateris, a CornelioVenio, Othonis mei patre, et ipso plus quam meo; illud, inquam, super quo tibi antehac scripsi: sed an non mittes obsecro. (ubi inquam commodum erit,) libellum [note: 1 Theodori Coornhertii.] Diodori Dialogistac? mitte sis, mitte; atque hoc etiam munusculo me tibi arctius obligare perge. Ximenius noster omnino spero, opus suum ante proximum pascha absolverit. Utinam! sed iste tamen me sperare jussit. Vale [gap: Greek word(s)]. [note: 2 Hagae versabatu Lampsonius, cum hanc daret epistolam, ut etiam colligo ex responso Lipsiin II. Cent. Misc. 50.] Hagae Comitis Jul. 1588.
EPISTOLA CXXVII. DOM. LAMPSONIUS J. Lipsio S. D.
Nihil nunc erat quod scriberem, sed si meo erga te amori, vel observantiac potius indulgerem, maxima de nihilo (nihil minus quam nihilo) sic ut ille canit, nasceretur, uti nunc, ita semper historia sive epistola. Gaudet noster amor verbosa, Juste, loquela. Hujus autem scribendae mihi praebet occasionem sollicitudo de valetudine Cornelii Venii nostri, unius omnium optimi, atque humanissimi viri: quem ultimo nuncio extreme laborare, id est, [gap: Greek word(s)], accepi: fortasse jam hoc labore. sive agone defunctum, ut ( [gap: Greek word(s)]) [gap: Greek word(s)], id a te, nisi gravaris, verbo cognoscere velim, tum an acceperis epistolam, (scripseram antea complusculas ad Venium missas, ut tibi redderet sive ostenderet,) qua tibi de missis Politicis tui
page 132, image: s132(opere imprimis docto, Jupiter, et laborioso: quamquam quid tibi adeo ingenioso, judicio pollenti, docto, eleganti, [gap: Greek word(s)]) gratias egi, nunquam de tam praestanti munere satis amplas, atque uberes (non assentor, ex animo dico) gratias acturus. Utinam modo et illud tuum in nos beneficium accedat, ut reliquum tuarum in totum ipsum opus annotationum, ad eundem, quo coepisti, modum, praestes, non nisi aLipsio pro dignitate praestandum. Vides quantus ego tuorum esurio; imo helluo. Cupio annotationes, concupisco de Magnitudine Romana. Appeto Centuriam epistolarum perpolitam; inhio alteri Centuriae: anhelo ad Dialogos, seu syntagma de recta institutione Juventutis. Quae tua non a me tantum (sive illa Anacreontea, de qua saepius jam opinor, scripsi: meministi enim [gap: Greek word(s)] illorum, [gap: Greek word(s)] etc.) desiderari scito, sed etiam a [gap: Greek word(s)], (nosti quos non dicam praejudicio laborantes) quos Lipsianae formositates, nisi ipsa formae vi, non vincerent: quando me nosti respice ad Antiphilam illam inHeautontimorumeno Terentiana, sordidatam, et sordidam, non ipsam quidem [gap: Greek word(s)]. sed quae [gap: Greek word(s)], et quidem prima duntaxat fronte videretur. Illud volo, lentos illos Sigonianos, vel invitos, tuos jam fecisti, quos inter, [note: 1 Intelligi puto nuncium Papae, qui apud Ubios Coloniae agebat: forte Minimum de Minutiis. vid. Ep. 138. et 140. H' [gap: Greek word(s)] autem est Ximenius.] [gap: Greek word(s)]. Qui Antiphilam ( [gap: Greek word(s)]) Lipsianam quam depereat, haud sacile dixerim. Noster in eisdem Ubiis [gap: Greek word(s)], Deo gratia, ut pro aetate, vivit, et valec. Scripsit, et ab eo scriptum tibi me scripsisse opinor, sperare summam se operi suo manum impositurum, intra unum aut alterum ab ultimo natalis Dominici mensem. Igitur [gap: Greek word(s)]. Vale. [note: 2 Non addita erat nota temporis. sed respondere Lampsonius videtur ad Lipsii Epist. LXXXVI. Centur. 2. Miscel. quae data Postrid. Id. Sextil. 1589.]
EPISTOLA CXXVIII. DOM. LAMPSONIUS J. Lipsio S. D. Spadam.
QUam doleo, quam ringor, quam indignor, quam tibi succenseo, quod Coloniae nuper cum esses, ad Ximenium nostrum non inviseris. quid enim afferre poteris causae? quid vis modo, praeter contemtum. Verum Egone ut suspicor contemsisse te? Apage, nisi Lipsius desiit esse Lipsius, quod antequam credam, nulla suum mundi pars retinebit iter. omnino vide, de isto te gravissimo peccato ut purges. purges autem, imo sic expies, ut statim ubi Confluentia Coloniam (sicuti spero, ac Deum ut quam primum fiat oro) revertens pedem in metropolim ipsam intuleris, recta ad seniculum properes, et hanc ei epistolam ostendas, cum eoque quam uberrime, nec Semel
page 133, image: s133(quid, non semel? imo saepe ac saepius) communices atque agas super iis rebus omnibus, quas ab eo, partim etiam a me, unum ab hinc mensem, atque paulo etiam amplius, ad ipsum scriptas, cognosces. Cognosces autem desiderium atque optatum summum meum, ad ea, quae attinet, quae longe melius, copiosius, ac distinctius ipse tibi coram declarabit, quamque ego vel his, vel ullis omnino literis complecti queam. quamobrem hîc pennam sisto, illud tantum oraturus, ut te senis nostri et meo desiderio ac voto facilem praebeas; (Votorum haec summa meorum) et vestrum ambobus a Deo Opt. Max. vitam vel integri seculi integris, ut nunc estis, vel, si fieri poterit, longiore quoque in robustiore etiam [gap: Greek word(s)] valetudine, qua dignissimi toto animo, tota mente precans. Leod. 21. Maji 1591. Has Coloniam miseram, heri mihi inde remissas.
EPISTOLA CXXIX. DOM. LAMPSONIUS Justo Lipsio S. D.
SPero te suo tempore, hoc est, ante hanc epistolam, recte accepisse vel accepturum, postremam meam objurgatricem, qua expostulabam quod nuper Coloniae cum eras, Ximenium nostrum non inviseris, vel ad te venire non jusseris. Quod si nondum accepisti, aut fortasse suo tempore non accipies: (quoniam enim, ut accipias, summopere optas et cupis, vereor tamen ne non accipias, qui vitam in praesentia [gap: Greek word(s)] agas) erit haec epistola iterandae expostulationi illi, atque objurgationi meae; ac petendo, quidnam tandem alluturus sis causae, quo minus factum? nam, quod fortasse dixeris, brevi admodum tempore te Coloniae haesisse; agendum eo ipso tempore fuisse cum multis, et, in his, cum patribus illis tuis (et vero meis quoque) cum nuncio Apostolico, cum quo amicum illic quendam ex vero mihi scripsisse puto mira te communicasse et ejusmodi, a quibus solida [gap: Greek word(s)] dependeat; e vestigio (nescio quas ob caussas) Confluentiam tibi discedendum fuisse, unde te Coloniam propediem reversurum; officium ad Ximenium quod attinet, facturum, ad ipsum invisurum, cum eo vel uberrime, et creberrime collocuturum super omnibus, de quibus ad ipsum, et ad te scripsi, acturum, communicaturum, disserturum. haec, inquam, omnia si attuleris, aut obtenderis; frustra es, mi homo. factum oportuerat, factum, inquam, oportuerat, statim ut pedem in Metropolim ipsam intuleras, et, si tibi non fuisser integrum, agere cum eo diutius, vel pauca factum illa, et non nisi semi horae spatium requirentia praestitisses, invsisses senem, verbo salutasses, et quo minus tibi cum eo diutius colloqui liceret, excusasses: promisisses inter breve tempus reditum, et tunc cum eo, sic, uti dixi, acturum; atque ita demum vel Confluentiam, vel quoeunque malles, abiisses. aut certe si vel invisere non.
page 134, image: s134licuisset, brevissima schedula in diversorio relicta, haec ei significasses. quid rausaris? imo quid mussas? taces, et os pallor tibi albus inficit. nam idem hîc te [gap: Greek word(s)] puto, quod Romanos apud Flaccum, in eos ita acerrimis illis verbis tanquam gladio quodam ancipiti, invadentem; quo, quo scelesti ruitis? sed malo, erubescere te saltem ac pudere, [gap: Greek word(s)], atque uti postremo scribebam, gravissimum istud peccatum tuum hac ratione, quam tibi miser, unam relictam vides, eluere, atque expiaie, ut statim, ubi pedem iterum (id quod propediem omnino fore spero) in metropoli illa posueris, recta [gap: Greek word(s)] accurras, visas, salutes, peccatum agnoscas, uberrime, frequentissime, assidue conscras, communices, disseras. sed et si, (uti consido) haec epistola te Confluentiae, aliove quocunque loco ante tuum Coloniam reditum deprehendet, confestim per uberem ad eum epistolam, ea, quae dicebam, salutationis et excusationis officia prolixe praestes. Omnino, mi Lipsi, per Deum immortalem, per dulcissimum illum genium tuum, in omnibus tuis scriptis elucentem, et, ut Christiane loquar, [gap: Greek word(s)] erga proximum spirantem, te oro, obsecro, obtestor, uti te inposterum seni huic nostro totum des, dices, tradas, et ad laboriosissimum illud ejus opus, de quo toties ad te scripsi, ea praestare, atque essicere non graveris, quae Coloniam reversus ab ipsomet, et e nostris aliquot ad eum epistolis, cognosces. Affice univeisum genus humanum hoc tanto beneficio. Negabis posse? ego contra, scio, et affirmo posse, et reposse. liceat enim mihi illo verbo. uti, non latino, quo per jocum utebatur homo Hispanus admodum faectus, Indiarum praefectus, Don Diegus de Azevedo qui historiolam denarrans de J. Bartholomaeo Caranta a Miranda, (hunc tu haud dubie vel e scriptis, non tantum a fama noveris) commemorabat, cum Rex Noster Philippus ei (aulico suo concionatori) nunc hunc, nunc illum in Hispania episcopatum obtulisset; isque modeste, atque uti loquuntur, humiliter (ordinis nempe Dominicani) recusasset, hoc verbo, No puedemes; tandem cum oblatus ei foret a Rege insignis ille Archiepiscopatus Toletani bolus, statim eum aperto ore respondisse, Puedemes, y repuedemes. Qvî enim non posses? a quo sunt, Constantia, politica ista, et liber de una religione? Da te modo posthac, da, mi Lipsi, ad has serias meditationes et succedet. succedet vero? imo vel vota nostra vinces. Da, te, inquam, operi Ximeniano relegendo, recensendo, examinando, corrigendo, explicando, persiciendo: supplendis ex ejus instructione iis, quae, quo minus ipse porro literis mandare possit, aetate, et ut ipse queritur, ingenii per aetatem lassitudine, atque imbecillitate impeditur. et omnino conare, allabora, atque effice, ut opus, quam maxime fieri possit, omnibus suis numeris ac membris perfectum atque absolutum in lucem aliquando prodeat. verum de his, et quae huc pertinent, aliis ipse tecum senex, Deo juvante, distinctius aget coram. interim scito fieri non posse, ut ampliore tibi officio Deum et homines demerearis, quam si in ea, quae multis hîc a te precibus peto, et contendo, quoad ejus a te fieri poterit, piaestando toto animo, tota mente tibi incumbendum existimabis. Ego quidem
page 135, image: s135Deum Opt. Max. ut et hanc tibi mentem ac voluntatem et rationes, ac vias, quibus eandem voluntatem persicias, et ad optatum mihi exitum perducas, aspirare dignetur, omnibus votis, ominibus, ac precibus fatigare non intermittam. Accipio ab amicis, Goltzium nostrum Romam profectum. Probo. Roma doma, commune est, ut nosti, apud Italos proverbium. Urbs illa hominem nobis refinget, recoquet, atque ut spero, eximium Artificem praeitabit, si modo eum remittet. Fortassis enim (tanta ejusdem Urbis, ut audio, hac parte potissimum, illecebra) retinebit. Retineat; modo ejus operibus, quam plurimis, quamque pulcherrimis fruamur. hoc igitur ejus factum vehementer, ut ajebam, probo. Verum non perinde illud, quod, in itinere, dissimulato quis esset, Joannem Sadlerum [gap: Greek word(s)] (et ipsum artificem minime sane poenitendum) invisens, opera sua vel ad apertam usque vituperationem extenuaverit, aut depresserit, ut similem a Sadlero eorundem operum vituperationem eliceret, at deinde per literas in diversorio relictas hominem amare increpuerit, atque irriserit. Non, inquam, si fecit, probo. [gap: Greek word(s)], laudo in quocunque artifice ingenuitatem, modestiam, comitatem. Nam et Sadlerus, tametsi, sicut ajebam, nequaquam poenitendus, imo egregius, meo quidem animo, atque oculo, Artifex, immodestior, ut accepi, et nimius sui, nec sine aliorum contemptu, aestimator. At erat tarnen indignum Goltzio eum his vitiis imitari. contenderent virtute, et arte, Hoc Apelleum candorem et comitatem (a quibus virtutibus Plinius sane Artificum principem laudat) deceret; scripsi ad Goltzium (sed hoc facto dissimulato) alteram [gap: Greek word(s)]. arbitror, nondum scio, eam accepisse. Vale Leod. 24. Maji 1591.
EPISTOLA CXXX. J. LIPSIUS Dominico Lampsonio S. D. Leodicum.
ERgo tu scis me adesse, [gap: Greek word(s)], quis fecit indicium? quis deblateravit? Ego me latere censebam, et primum me futurum, qui, non dicam, indicarem me tibi, sed demonstrarem tibi, quem jamdudum, ut scis, amo [gap: Greek word(s)]. sed caussa tamen mihi unica, mi Lampsoni, hujus silentii, quies et super valetudine cura. nunquam firmi ab aliquot annis, hac peregrinatiuncula, diuturna et molesta, imminuimur. At tu quoque prologum addis, et inclamas me acriter, quia de Ximenio neglexi. Per quidquid sacri est, mi Lampsoni, ut invitus; imo et inscius neglexi. Nam ego serio me putabam et brevi reversurum in Ubios captivum, et tunc denique plenis faucibus gustaturum et hausturum e laudato illo sene. Res aliter necessario cecidit, ignosce dolenti et poenitenti, quacumque via sarciri culpa illa potest, ecce me promptum. Illud mirorte scribere, manum me ejus operibus admovere debuisse,
page 136, image: s136et quasi perpolire. Mene? Ego in ea re possem? meo judicico [gap: Greek word(s)], ut Homerus ait. Quis ille? quis ego sum? at enim senex. Quis ego sum? aeger et longa valetudine defectus et fractus, ut navim quassam haud tuto in mare miseris, non item me in arduam illam et operosam scriptionem. Adde quod torpore quodam et ignavia quoque langueo, similis iis, qui mandragoram, ut Atticus ille Orator loquitur, biberunt. Nam assurgo nunc ad res magnas. Quaeso te, mi amice, resurgam paulum (si Deo tamen visum) et recipiam fugitivas animi corporisque vires, et tunc onus impone quod libet, non recusabo. nunc quidem in valetudine recreanda unus sum, quam vereor, ut mihi reddant vestri fontes. Initia non admodum pro bono. At quam etiam doleo Geregium nostrum medicum obiisse, ego illius ope consilioque uti me sperabam. Remitto quae misisti, non nunc ad meum gustum. Te ut mea caussa commoveas nolo. Atque adeo (si quid edictiones nostrae valent) ne feceris interminor etiam atque etiam, et interdico. paulum in hac solitudine me immergam. videbis opinione citius Lipsium illum tuum, tui perpetuo amantem: Salvere amicos juberem. Silere te malo, et me salutem coram afferre, utinam me quoque salvum! In Spadanis Aquis VI. nisi fallor, Kal. Junias CICICXCI.
EPISTOLA CXXXI. J. LIPSIUS Dominico Lampsonio S. D. Leodicum.
VIdimus, te, mi Lampsoni, vidimus, sed valde cursim. Cur libuit sic fugere? At mihi intueri lubebat, et oculos mentemque defigere, in diu desiderato, et [gap: Greek word(s)] (votis optato) tuo vultu. Quanquam revera ego te, te, jamdiu vidi et pervidi. Lampsonium inquam ipsum, quo nemo magis spirat et vivit in scriptis: sed tamen vestem quoque hanc et velamentum cupide pervidissem, quo ille tectus. Natura ita fert, ut ipsa illa domicilia amemus, et nosse haveamus, quibus se magnus, aut nostri amans, animus inclusit: Tu tamen indulsisti in parte; et hoc ipsum nisi magni amoris signum interpreter, sum inscitus. Alias et brevi, si Deus volet, fiet uberius, et plane [gap: Greek word(s)]. (ad satietatem.) Nam ego toto animo ad vos aspiro. ut habitem? non, ne erres: nec ut haeream quidem, sed ut cursim vos quoque videam, salutem, discedam. Quo igitur? audi, mi Lampsoni, et tecum habe. Non ad Batavos meos, ad quos, etsi valde pronos in me et benignos, periit mihi, ut ait ille, [gap: Greek word(s)]: (dies reditus.) sed ad locum aliquem vicinum vobis, liberum ab interpellationibus et a turbis. Vestrum oppidum hoc tempore non placet, quia frequens nimis et grande: atque, ut Varro ait, omnis turba turbulenta. Secessu vivere placet ad aliquot menses; et id ob caussas, quas pro prudentia tua vides. Timoniam, inquam, meditor aliquam vitam. An commode Tongris vestris, aut Sto. Trudone possim? quaeso dispice, et an tuta quoque illuc
page 137, image: s137via. Mihi lubebat viciniorem Brabantiae esse, ob res domesticas, quae mihi post longam incuriam et absentiam constituendae. Istae nunc curae, quibus praevertimus: paullo post ad interiora nostra studia, si tempus aut valetudo patientur. Valetudo inquam: nam ea vacillat, et fontes vestri ambiguum animi me habent, laedant an juvent. Me quidem et languor hic diutumus, et nonnihil molesta peregrinatio attrivit, et floridum illud ac come in nobis libavit. Ero alius, cum Deo visum aliter; et nullus, cum eidem visum. Quae [gap: Greek word(s)] dicta, lapidi dicta. et numquam nos praescivimus: atque utinam non haec in ore famae! Humines taceant; jumenta loquentur. Ad Torrentium tu vero audacter scribito; et vides ecce, nos ipsi. Quod superest, amo te, amavi, amabo. In Aquis Spadanis. Kalendis ipsis Juniis. oo. IC. XCI.
EPISTOLA CXXXII. DOM. LAMPSONIUS J. Lipsio S. D. Spadam.
CUr enim te, jam usque adeo meum (intime Deus novit, ex intimo animo tuum) rerum mearum, quicquam celem, earum praesertim ad Ximenii nostri meditationes pertinentium, de quibus tam multa jam, ac toties, vel ad fastidium, scio, tuum scripsi. spero tamen amori erga me tuo ea fastidiosa non fore, vel eumdem amorem tuum sic mihi, quidquid erit fastidii, vel offensionis, libenter condonaturum. Quamobrem ecce, et temas hasce meas ad Ximenium nuper adeo datas; ac postremas ejus manu leges. non eas tantum, sed etiam meum ad eas heri responsum. leges, inquam, sine ullo tuo incommodo; et remittes aut referes. ad easdem porro postremas quid seni, censes, rescribam, nisi illud ipsum, quod semper ei occinui, promoveat ac perficiat opus quantum poterit. Utinam modo hic illa absolvat: 1 postremam partem adversus infideles: 2 de purgatorio. 3 et 4 quaestiones de Ecclesia. absolvat, inquam, vel eo saltem usque perducat, ut deinde a Lipsio absolvi possint. operis successum, ac fructum Deo permittat, nostrorum, et adversariorum imperfectiones, ineptias, obliquas irrisiones, et accusationes amore Dei patienter ferat. Illud videlicet ipsum, quod temis illis meis toties repeto atque nuntio, si quid, et quidquid erit corrigendum, semper fore corrigendi locum. De inventis, et recte dictis [gap: Greek word(s)], de praetermissis veniam [gap: Greek word(s)] expectet. ipse dixerit sedulo, alii dijudicent. De Erasmo, Cassandro, Wicelio, non pauca quidem illi [gap: Greek word(s)]. sed senex noster, ni fallor, alia res. [gap: Greek word(s)]: videbit, spero, Lipsius meus, ac judicabit. senex certe sciens non fallet, sat scio. Confido te postremum meum fasciculum hestemo vespere vel hodie a tuo Joanne Omalio recte accepisse, ut quidem ab ipso tibi privatim, ac sine arbitro in manum datum. quod vel tribus, obsecro,
page 138, image: s138verbis significa, ut et de hoc fasciculo recte accepto, Vale. pridie Pentecostes CICICXCI. sub vesperum. Retinui usque ad 3. Junii.
EPISTOLA CXXXIII. J. LIPSIUS Dom. Lampsonio. Leodicum.
Tandem, tandem a meis accepi literas, idque te adjuvante. Bonam tu et Mylius operam navastis, meliorem non coibimus, ut jocatur ille. At mihi [gap: Greek word(s)], qui jamdiu nihil inaudierat, vel rumoris. Amamus nostros, ut scis, magis avulsi. aut certe amor tunc magis eminet et exsultat: Illud dolet, nondum curata esse, quae volueram et censueram. eoque differendum mihi consilium super petenda missione. Gravis nuntius Batavis meis, nisi fallor. sed faciendum ita est, quia, etsi illos amo, me plus amo et famam meam, atque adeo salutem. Scis quid consilii in Politicis nostris dederim viro bono, aut ad rempub. admoto. Lubet obsequi et imitari. Quiescam in loco aliquo medio, et qui revera partium non sum, partibus non ultra miscebor: non utique partibus istis, apud quas non solum [gap: Greek word(s)], sed [gap: Greek word(s)]. Nos scimus. sensum tuum universum de repub. non puto a meo dissidere; amamus pacem: dissidemus isto, quod tu bonis consiliis et scriptione effici aliquid posse censes, ego despero. O Lampsoni, quae facies haec reipub. est? ubi umbra [gap: Greek word(s)]? ubi illa propria quasi, nota Christianae civitatis? sepulta est, et nos frustra in pectoribus tam rigidis eam excitemus. Inflemus eloquentiae et ingenii omnes folles, quid nisi [gap: Greek word(s)]? Illi rigent et opus est, ut sol ille ab alto [gap: Greek word(s)] plane eos accendat. En meum sensum, qui utinam re ipsa refutetur. Desperas, inquis. Non equidem, quia [gap: Greek word(s)] natura, sed quia ratione et [gap: Greek word(s)] sic suademur. An et morbus hic humilem jacentemque me facit? fieri potest, et adscribe, si voles, [gap: Greek word(s)], cujus non negamus partem bonam nos potiri. Videris Tungros praeferre Trudonensibus, et caussam propemodum suspicor, sed ego tamen ad istos inclinabam, ob loci, ut scis, amoeniorem faciem et paullo cultiorem. Ipsi incolae magis nostri. sed coram audiam, atque etiam obediam. Quaeso te semel, liber esto et omitte omne, quodcunque suspicare aut tergiversare apud Lipsium; nam ego quicquid tale tradideris
[gap: Greek word(s)].
vide tantum ut litterae mihi tradantur, in caeterum nihil elabetur: Rogas de Stanihursto, ecquid noverim? Ego vero, et ille me in parte. una viximus Leidae. Introrsum quid hominis sit non ego tibi dicam: externa humanus, neque indoctus: de hospitio quid ego statuam, nisi quod quilibet viator, [gap: Greek word(s)], in publicum ibo. Hoc mihi decretum est. nemo turbet. mirifice sum tenax, si quid statui, et, ut sic dicam [gap: Greek word(s)]. Patres illos
page 139, image: s139meos invisam, te, Petrum Oranum, et si quis alius opera nostra ad mensam uti volet: sed parca. Germania non reddit me Germanum: satin' hoc est tibi? nec diu sane Leodici commorabor, ob caussas. Per literas semper confabulari licet, praesertim e propinquo, et saepe suavius, quam [gap: Greek word(s)]. O tempora, tempora, et o tenebrae, tenebrae, quando vobis fruar? sed vale, et ride nostrum hoc aut humile nimis, aut nimis altum. Tu interpretabere. Aquis, quae mihi nondum [gap: Greek word(s)], Spadanis. III. Non. Jun. CICICXCI.
EPISTOLA CXXXIV. DOM. LAMPSONIUS J. Lipsio. Spadam.
EXpecto, mi Lipsi, vel scedulam a te aliquam (sed obsignatam) qua testaris hestemum fasciculum recte accepisse. Utinam is, [note: Dubitare poterit lector, quem innuat, et quem saepe Inductum vocet: sed in autographa epistola 131 inducta illa erant, [gap: Greek word(s)]. quamvis; in descripto exemplari ab amanuensi Lipsii exstarent. sed in alio exemplari erat, [gap: Greek word(s)] dicta: credo Episcopum Leodicensem intelligi debere, quem abhorrere a proposito illo, quod per Ximenium et Lipsium Lampsonius urgebat, indicat, sed Veneri et Chemiae deditum egregie describit. fuit autem Ernestus Bavarus, ultimo Februarii 1581. electus Episcopus et Princeps Leodicensis, deinde etiam Archiepiscopus Coloniensis in locum ejecti Gebh. Truchsesii creatus. Frater Ernesti erat Ferdinandus, Bavarus. Ernesto huic dedicavit Lipsius Poliorcetica sua: Vide vero quid saepe Epistola plus nos doceat, quam historia, a blandientibus et adulatoribus Aulicis scripta. nam quem Lampsonius, qui huic Episcopo ab actis erat, et interiorem ejus vitam noverat, et quotidie videbat, ut luxuriosum hîc exhibet; Michael ab Isselt, Sacrificulus esuriens, nobis in Historia Belli Coloniens. lib. III. p. 369. ejus virtutes incredibiles enarrans, dicit inter alia, fuisse invicta constantis animi adversum voluptates omnes contumacia, et indixisse vitiis bellum. I nunc, et fidem habe mercenariis saepe historicis, et praecipue sacerdotibus mendicis, qui reges et principes nobis fere semper virtutibus omnibus ornatos describere non erubescunt.] cujus nomen in postrema epistola ad me tua induxi, nobis esset [gap: Greek word(s)]. Hibernus ille, quem heri nominavi, ac tibi notum puto, mihi aliquando narravit, se magnis (si fecit, meritissime fecit) et multis laudibus apud eum te extulisse, ac dignissimum dixisse, quem in familia admitteret, imo ultro accerseret. Rogasse illum quis esses. Respondisse se quod res erat. Itaque dixit mihi, si adesses, effecturum se, ut ad salutandum eum admittereris, cum eoque ageres. Vix (nam te noram) ad haec respondi: aut certe sermonem ita temperavi, uti convenire indicabam: nam gens illa (Hibernos volo) magis etiam, quam Angli, mihi suspecta, de quibus (Anglis) Cardinalis Polus, herus meus (sancta illa et nivea anima) hoc mihi distichum saepius insusurravit.
Anglicus angelus est, cui nunquam credere fas est,
Dum tibi dicit ave, sicut ab hoste cave.
At enim ipsemet Anglus; sic est, sed ita locutus, ut de Cretibus suis quidam ille eorum (ita Divus Paulus appellat) propheta. Dixit Hibernus, ostendisse se illi, quem ajebam, Inducto, Politica tua, et hanc se tui, ita
page 140, image: s140ut dixi, laudandi occasionem arripuuisse, quod si vere mihi ista narravit; et si Inductus ipse te peteret, nescio an optare debeam, te ut ipsi dares. Hibernus ei jam pridem gratissimus [gap: Greek word(s)], an [gap: Greek word(s)] (sic enim vani homines [gap: Greek word(s)] indigetant) ita ut illum benigne admodum habeat ( [gap: Greek word(s)]) magna ei ad abundantem alitum pecunia non semel donata, ipse Hibernus in praesentia nescio ubi abest. Suspicor, aput Parmensem. Nam et inde sustentatur. nosti illud, penetrant aulas et lumina Regum, quae limina Heroiscus noster semper horruit, [gap: Greek word(s)]. si igitur is, quem dixi Inductus te peteret, et si te ei dares, (sed vereor ne cum Heroisco sentias) fortasse paullatim eum non tantum [gap: Greek word(s)], sed etiam a sacra illa arte, quae perfida multos jam regnaturos mox mendicare (illi quidem a mendicimonio nan est periculum, dico Inducto) coegit, (quamquam utrumque scio difficillimum) abduceres; atque ei instillans illa; Tu regere imperio populos, Inducte memento, Hae tibi erunt artes, et quae sequuntur, alium paullatim hominem, nempe [gap: Greek word(s)], Philologum, et Philosophum, atque adeo Theologum faceres. non deest ei, ut scripsi, ingenium; non: [gap: Greek word(s)]. sicuti his fere usu venit, qui tali loco, et in hujusmodi fortuna nati atque educti, gravissimo quidem meo dolore [gap: Greek word(s)]) sed tamen bona illa enecant, uti tu, serpentem hederam veres arboreas, postremo scribebas; Utinam igitur tu [gap: Greek word(s)] nobis cicuraris. Posses fortasse (dico fortasse,) recensendo, atque explicando illi Heroisci nostri opere; sed de his uberius, Deo concedente, coram. Vale, mihi carissimum caput a tuo medullitus, quem nosti. IV. Jun. CICICXCI. Epistola tua cras Antverpiam perferetur.
EPISTOLA CXXXV. J. LIPSIUS Dom. Lampsonio. Leodicum.
AN tamdiu ego sileam? Heri respondi, et dedi Omalio, illi ipsi, qui tuas. Ajebat se redditurum, et parare jam iter. Tuae tamen hodiernae me submonent, et flagitant testimonium de prioribus illis acceptis. In istis sunt quadam de nostro illo Hiberno, qui prorsus est ex illis
--- [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Homo alendus est, et quid ni cum divina illa arte? in qua illud ridiculum, homines auriferos (utar prisco verbo) ipsos egere auro. Fame pereant, nisi creduli isti sunt, quos perdant. At illud bellissumum, quod me quoque Principi commendavit, et quasi ad aulam. Tu haec audis, nec rides? In primis ego ab omni aula abhorrui, et is ero semper: nunc subito allubescam ad istam?
page 141, image: s141mi Lampsoni, si lucri aut honorum nobis cupido, pedem non extulissemus, unde huc venimus. illic parvi, magni, mei amantes et verentes, nec usquam terrarum scio magis experiar in me pronos: plura ab aliis, quam a me audias. Sed Lipsio non harum rerum cura. [gap: Greek word(s)], ait Orator. quid ergo? quietis tantum et inculpatae vitae. Aula illa magni Regis me vocet, non paremus. Invictus mihi animus adversus opes, et cum Satyrico sentio, Bonae mentis sororem esse paupertatem. Atqui vivere debemus. Ita sane; atque etiam honeste volumus. nec deerit, ut spero, unde possim. Est in manu aliquid (vide quam libere apud te) et cum illud deficiet, litterularum istud aliquid nos sustentabit. Dux magnus Etruriae jam nunc nuper nos vocavit ad Academiam Pisanam, honorario et viatico, quod ipsi definiremus. Elector Saxoniae jam bis. Etiam Lovanienses nostri, ut ex Orano inaudivi. sed Italia longinqua est, Saxonia invisa, Lovanium amo, sed differo ob caussam. De Principe quidem isto (cui tu fecisti, quod [note: Nimirum, quorum nomina in fastis et operibus publicis erasa sunt.] M. Antonio et Commodo olim factum in fastis) ut vel verbum in aures admittam, scito me [gap: Greek word(s)]. At emendare eum possum. Egone, qui plane [gap: Greek word(s)]. atque adeo [gap: Greek word(s)]. os habeo, et non habeo. Lingua mihi valet, ubi publice atque utiliter loquendum est, ubi ad privatos, aut inter fucos, haeret. et, ut cum Seneca loquar, os mihi corruit et collabascit.. vide quem hominem ad aulam vocent, ubi sola illa Aristophanis regnat [gap: Greek word(s)]. Vis audire intimum meum sensum? coepi enim levare aulaeum meum. mihi, si arbitrio meo eligenda et capienda conditio sit, amem privatim, et in domo mea instituere juventutem. Non illo scholarum more, absit, nec confuse et multos; sed paucos exiguosque aliquot melioris notae, et sanguinis, et quos velut Achilles quosdam producere ad rempub. possim ego Phoenix: sed Deus et ego videbimus. Hi garritus sunt depositi in tuam unius aurem. Vale. quando te exspecto, inquies. de die non definio, tamen brevi. Nam fontes vestri a me carmen aut hymnum non accipient. haud valde ad nostrum morbum. Vale etiam, Aquis Spadanis Prid. Non. Jun. CICICXCI.
EPISTOLA CXXXVI. J. LIPSIUS Dom. Lampsonio. Leodicum.
QUid autem scribo? paene hoc unurn, me scribere. nam quae materies? sum hîc in solitudine mera, inter montes et fontes: sed fontes paullo magis mihi, nisi fallor, jam amicos et auxiliares. si tamen sic pergunt. Hoc addo, quia timide aliquid de meliore valetudine scribo, saepe jam inductus. Dum in portu salutis esse me censui, subito in morboniam iterum sum abreptus.
page 142, image: s142sed fortasse Genius peculiaris est hujus loci et fontis. Deus faxit, ego illum sacrabo. Sed quod de solitudine dixi; ita est: atque adeo ne Oranus quidem nunc adest, heri Limburgum, ut opinor, profectus. Molestam eam mihi censes, mea vita est, et nostro animo prisci illi Anachoritae non sancti solum, sed beati. O quam jucundus secessus ille est, cum animus sibi vacat sine interpellatore, sine turbatore, et velut in somno fruitur ipse sese! nec aliud habet, quod eam gravat et humi retinet, quam cireumfusa haec humus. [gap: Greek word(s)], inquam, istud, et ut Stoici definiunt, [gap: Greek word(s)]. ut animus cavea libera in coelum subvolat. sic ille. sed heus, de filio quod injecisti, quid ille, et qua spe? cupio scire. aetatem dico, [gap: Greek word(s)], indolem etiam [gap: Greek word(s)]. scribe omnia, non ut pater, qualis, qualis erit, amabo, quia a te, sed magis si te dignus. Cistam apud Mylium Coloniae deposui, nunc repoposci, et ad te aut bibliopolam notum devehi jussi. si ad te, quaeso, recipias, et mihi serves. libelli sunt, id est, nostrae opes. quod expendes, ego expungam cum adero. sed non tam numero fiet, si sic salutares mihi aquae, uti nunc se ostentant. Utinam ne fallaces sint, ut solent Nymphae; et tamen sint, ut volent, mihi remedium. Quid illud? Plautinum,
Animus aequus optimum est aerumnae condimentum.
Nostri Batavi fastidiosi nunc et feroces, opinor, capta Zutphania. Atqui haec lubrica, et ego ad Irenem inclinare eos mallem, cum Europae totius bono. O si ille dies! nam amo certe gentem et locum, quod sine noxa [gap: Greek word(s)] sit. Tu vale, et si quid publicum privatumque habes, scribe, ut sit quod rescribam. Aquis Spadanis, cum quibus poene in gratiam redii. III. Id. Jun. CICICXCI.
EPISTOLA CXXXVII. DOM. LAMPSONIUS J. Lipsio S. D. Spadam.
HAs trado Christophoro Rogiers Lovaniensi, sororio Caucio tuo, qui heri a vobis huc venit. mitto tres fasciculos heri Colonia acceptos. unum tantum ei trado, qui Antwerpiam vel feret vel mittet. Tuum Coloniensem crastino mane mittam. Quando Lipsium meum exspectamus? Malim tamen diutius te aquis illis uti, si modo eas vel minima ex parte [gap: Greek word(s)] senties. quamquam et hîc uti, credo, nec incommode posses. verum quidem est huc afferri tantum eas, quae sunt de fonte pagano: nam alterae de sauveur, teneriores, quam ut afferri se patiantur. quibus tu, credo, non paganis uteris. sed puto, ad te quod attinet, ambos fontes idem pollere: mihi quidem potanti fons paganus apprime placet. Exspecto hîc tria verba ad postremas meas, et has, ut sciam te tres hos fasciculos recte accepisse. Interim ut cum Tirone Ciceroniano [gap: Greek word(s)], valetudini fideliter operam dato. (dat os te seggem:
page 143, image: s143breekt uw hooft niet te veel met studeren) nosti dogmata Scholae Salernitanae. ut
Curas tolle graves, irasci crede profanum,
Nec mictum retine, nec comprime fortiter anum;
puto vos quidem istic esse tutos. sed tamen ego non nimium fiderem ambulatiunculae ad fontem sauveur. Tu vide ne longuis a pago aberres. Satis, si te moderate exercebis: [gap: Greek word(s)]. Vale etiam atque etiam. Leod. XI. Jun. CICICXCI.
Ex sententia, ni fallor, Erasmi in praefatione (sub nomine Jo. Frobenii Typographi) ad Chrysopoeiam Jo. Aurelii Augurelli.
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Hi erant versiculi Graeci, quos praescripseram Chrysopoeiae Augurelli, cum Latinis illis pauculis, quos nuper misi. Nam Inductus ille noster libellum habebat de sacra arte Germanica (quam pro adorando quodam [gap: Greek word(s)] habebat) quem mihi communicaverat, sic illa quattuor, quae notavi notis Arithmeticis 1, 2, 3, 4. profitentem
De adventu (quod hodie 12. Jul. scripsi) guilielmi Bavariae ducis, et uxoris; nugae. Nuncquam Bavari illi duci tam notabilem extra ditionem egressum permitterent; Nosti Italicum proverbium, Sospettoso come un Tedesco. Vale 12. Junii 1591. Nosti manum.
EPISTOLA CXXXVIII. J. LIPSIUS Dom. Lampsonio. Leodicum.
REdeo ad garriendum. Quid enim aliud in his epistolis sine subjecta ulla materia, quam [gap: Greek word(s)]? sed non insuaviter aut [gap: Greek word(s)]; apud amicum siquid peccemus excuset amor. Minaris te cum toto grege amicorum brevi ad nos. at ego interminor et edico, ne id fiat. Quae haec [gap: Greek word(s)], sive intemperies affectus est? veterem versum legi, Amabit sapiens, cupient caeteri: vos illud facile, non istud. Nimium affectui indulgetis. Atqui ego (dixi nec fallam) brevi ad vos. nunc permittite me paullum in solitudine ista otiari, atque adeo [gap: Greek word(s)], et dum nihil ago hoc agere, ut magnum aliquid mox agam. Alicubi scriptum, Vegeta strenua ingenia, quo plus recessus sumunt, hoc vehementiores impetus edunt. Quid si idem mihi? lateo paullum, ut mox luceam, retro abeo, ut vehementius saltem. Petr. Oranum mei amantem certe,
page 144, image: s144scio, atque amplius virum doctum esse ex epistolae, ut sic dicam, unguibus, quam ad me scripsit. desidero omnes vos videre, et garrire et hilarescere super mensam, si paullum modo firmior sim. nam fontes vestri, ut scripsi, magis nunc blandiuntur; etsi plene et firmiter auxiliares eos esse nondum ego adtester. Pendeo animi de rebus in Batavia, rebus dico meis, et quae ad familiam et uxorem: nam ab illa jamdiu nihil audio, aut curata, quae volueram. fiet tamen spero et fido. [gap: Greek word(s)]. Ille diriget te et me, et amicos servabit, quos saluto, Carondeletum, Oranum, Thourinum, Launojum. Aquis Spadanis XVIII. Kal. Jul. CICICXCI. Hasce scripseram, interea accepi tuas binas priores, imo et alteras quoque, haud valde praegnantes aut rerum plenas. Quid tu aut ego faciamus? possimus et velimus seria! tempus non vult, parcamus. nam audi, mi homo; quantumvis tu integer, expertus, [gap: Greek word(s)] (pro tali habeo et habebo) tamen parum profecto sapias, si chartae credas omnes tuos sensus. nec fac, non faciam et ista in parte, simus Tiberiani. Risi adfatim in Idiotismo et Laconismo vestro Leodiensi: Quid censes. Sibylla mihi poene advocanda ad capiendum, tamen tandem attigi, apprehendi. Atqui tu novum et [gap: Greek word(s)] aliquid audi, in quo medici stupent: ego illa quamquam omnia usurpo aut praesto, et tamen agroto. ubi regula vestra? jacet, Calores istos utinam aliquis mihi solvat aut temperet, quos tu magnificus Hippocrates diluere vis Hispaniensi vino. Tibi habe. ego a multis annis [note: Aquae frigidae potorem fuisse Lipsum docemur ex Cent. 1. Misc. Ep. 100.] non utor. Scripsi ante, nolle me vos advenire: rescribo, et si commodum ita est, et lubet, venite, garrite, bibite. nosti illud Euripideum
--- [gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
Ea lege, ut serium nihil agamus, sed revera animum remittamus, et ut simpliciter loquar, nugemur. In morbis chronicis id juvat. saepe cum amiculis meis in Batavia sic soleo. De adventu Bavari nihil credidi. Parmensem Deus et bona fortuna comitetur, sed magis illa dea, cujus amore perimus. Vereor ut umquam potiamur. Deus viderit. tu vale: XVIII. Kal. Jul. CICICXCI.
EPISTOLA CXXXIX. J. LIPSIUS Dom. Lampsonio. Leodicum.
ORdiar a re tristi. de fontibus rescribo omnia, quae nuper scripsi. Fallaciter me juverunt, et biduo isto pessime habui, cum nesciam invalitudini me dedisse ullam caussam. haud diutius apud illos haeream. nisi quod sermo aliorum et promissa retinent, qui volunt in chronicis morbis lente et spisse quoque eos juvare. Audi; ego diem summam tibi et illis praefinio. Nisi
page 145, image: s145serio et bona Romanaque fide intra octiduum juvent; alios lactent et fallant, non me ultra. Abeo ab iis, et ad vos venio quantum potest. dispicere te nuper locum jussi, ubi maneam et lateam: sed in illa [gap: Greek word(s)] unum non fuit, quod quidem valde mihi allaudant. Cogita. mihi certum latere aliquot menses in his locis. Latere? imo et otiari atque solutissimo animo [gap: Greek word(s)]. ne carpe, alicubi scriptum. Vegeta et strenua ingenia, quo plus recessus sumunt, hoc vehementiores impetus facere. Quid si idem mihi sit? et dum nihil ago, hoc agam, ut magnum aliquid mox agam. In tenebris paulisper fum, ut mox splendeam; retro abeo, ut majore impetu saltem. non solet mihi mentiri ingenium, quasi bonus et fidus ager, post quietem. de vino Hispaniensi quod offers, habeo gratiam. mirificus tu Hippocrates es, qui calores istos, quos nulla lympha temperet, minutum ire vis acri illo igne. De adventu vestro, ne vivam aut convalescam, nisi gratus sit. nosti illud
--- [gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
Et tamen est cur nunc nolim. Exspectate decretorium illum diem, et an manendum, an protinus ad vos adeundum. si enim hoc, cur vos commoveritis? sed illud potius sit, et cum bono Deo, et cum bona Dea (Hygeiam dico) tunc venite. Ego vos exosculabor mei tum amantes. Aquis ambiguis XVII. Kal. Jul. CICICXCI. Literarum quid hîc adjunctum vides. Illos Hamburgum et ad Rantzovium (nam eae additae) poteris Coloniensi via curare tuto, ut opinor, per Prunium nostrum. de aliis constat.
EPISTOLA CXL. J. LIPSIUS Dom. Lampsonio S. D. Leodicum.
SCripsi here. Quid nunc? hoc unum, haec scripta Antverpiam tuto et fideliter cures, atque etiam cito. Ad rem nostram familiarem id valde pertinet. Nam recepi heri litteras, te curante, uxoris et Moreti, quibus hîc respondemus. De publicis quid audimus? Daventriam amissam? grande Regi vulnus est, si ita est: sed quod fortasse (quis scit divina consilia?) vocet in grande aliquod bonum. Ad pacem facilius utrimque inclinabunt. illi, quia honeste jam possunt; isti, quia utiliter debent. Quanquam quid haec ad me? qui jamdiu haec talia audire soleo, quasi fabulas in theatro. Velim et voveo omnia optima: sed curent et promoveant illi, quibus ea cura. Nos gubernatores non sumus, imo ne remiges quidem, sed meri [gap: Greek word(s)] et vectores. Mi Lampsoni, haec unica aut certe summa Sapientia est, curare quae ad sese et ad animum, non satagere de communibus: quae ut cum Platone dicam, [gap: Greek word(s)]. (assudue, tanquam in Euripo, sursum deorsum feruntur, et nullum tempus in ullo
page 146, image: s146manent.) Sapientem vocem, et fixa mente advertendam. quod ego jamnunc faciam, et huic cogitationi indormiam. Vale, mi amice. Aquis iterum melioribus, XV. Kal. Jul. oo. IC. XCI.
EPISTOLA CXLI. DOM. LAMPSONIUS J. Lipsio. Aquas Spadanas.
MIrus et mire [gap: Greek word(s)] tuus Genius. Ecce epistola ab Episcopo Antverpiano, quam aperui, quia mihi imperare non potui, quin tuam ad eum aperirem. Ignosce mihi igitur et hanc sigilli alieni violationem. sed et ut utrumque hoc peccatum una spongia deleam, addo et tertium. mitto et Thurini nostri Epistolam, a me resignatam, verum quo placatiorem te habeam, mitto et ipsius schedium ad me, cum quo epistolam misit. addo et partem epistolae [note: Hic Minutius de Minutiis, fuit Cardinali Madrutio a Secretis, et missus in Germaniam, ut internuncius Coloniae videret, ne quid res Romana detrimenti caperet per Gebhardum Truchsesium, qui desciverat a Papa, et Ernesti Bavari conatus adjuvaret. vide Mich. ad Isselt. lib. 1. p. 212. lib. 11. 324. lib. 111. 396. et passim.] Minutii de Minutiis, Legati Bavarici Romae, qua de te agit. vides, quam amanter et officiose, ut et Thurinus, qui te in intimo animo gerit, optimus et festivissimus homunculus. Et di vero (Minutium volo) e galant' huomo. In fine: tutto 'l mundo giubila, che si vide, che siate fatto nostro. sed ego doleo Heroiscum nostrum senio ac valetudine impediri (insolabiliter hoc moerens, cetera laetus) quominus opus suum perficere possit; atque illud magis, non adesse ipsi Lipsium, in quem reliqua meditationum suarum sic transfundat, ut hic deinde scripto tradere, et quae a sene etiam perfecta, recensere ac perpolire possit. Vale XVII. Junii CICICXCI.
EPISTOLA CXLII. DOM. LAMPSONIUS J. Lipsio. Spadam.
Ote [gap: Greek word(s)]! qui nihil mihi spacii ad continuandam meam fraudem reliqueris. sed hoc bene, hoc gavisus sum, quod festiva illa epistola, sine ora, sine lacinia, lubentem te et hilarem ostendit. video quid sit. Ejecisti [gap: Greek word(s)] omne malum; belle est, ut quidquid a te. Epistolam ad Antistitem nostrum (quid ni faciam?) sed leniter et leviter aperui: dicas hoc esse peccatulum nostri ordinis (Secretariorum.) non audemus. imo ne volumus quidem: nisi in tales epistolas, et talium animarum candidarum, et bene ablutarum
page 147, image: s147ab aquis Spadanis, quae ut nitrosae mirabiliter purgant. Cras epistolam mittam, nec sine mea, quamquam et hodie scripseram. Tu in epistola tua [gap: Greek word(s)], lupos mihi et vulpes, et nescio quas feras ingessisti. Ita est, Lipsi, inter feras vivimus, et utinam nos homines! de nostro Inducto quid tu? si istuc veniet? amplectetur te. Nihil illo humanius (naa gelegentheydt) Ma bisogna esser bon compagno, ut homo est ita morem geras. sic intellexeram, brevi affuturum. falsus sum, credo. Dan er ist ein fogel im feldt. Venti campi. [gap: Greek word(s)]. ubi censeas adesse, multis passuum millibus abest. Tu indulge istis aquis, et nisi negotia nos distinerent, profecto primo quoque tempore me una cum familia istic haberes. nam et uxor locum istum nunquam visum videre gestit. sed in agro hoc nostro semper nescio quid est, quod agatur. cave [gap: Greek word(s)] illum intelligas; qui mensibus Junio, Julio et Augusto magis occlusus, quam flos ille Catullianus; nobis praesertim, [gap: Greek word(s)] minime [gap: Greek word(s)]. sunt, inquam, ordinariae nostrae functionis occupationes, [gap: Greek word(s)]. Advocati nostri suas habent ferias, quas vacantias vocant, nos, quibus non licet esse ignavis, nullas. Vidi tuam, quam ad Oranum, ut et Orani ad te. nam ille nihil me celat. sed et Thurinus te in oculis, in animo. Uterque certe commodus sodalis. videbis, quanquam quid et quos tu non vidisti? [gap: Greek word(s)]. Ecce, docuisti me serio scribere, qui non reliqueris in epistola marginem. Accepi libros, curabo compingi, ut vis, Et jam Hovio nostro tradidi. Invenies hîc, vel si voles istuc mittam. Vale, et quantum potes [gap: Greek word(s)]. Adduxere sitim tempora. sed serio agamus. significa ad omnem occasionem de tua valetudine, nam haec demum me sollicitum habet: sum incivilior. nunquam saluto sodalem, seu comitem illum tuum. saslveat igitur a me, tanto etiam magis ex animo, quod comes tuus. Vale. Leod. 27. Jun. CICICXCI.
EPISTOLA CXLIII. J. LIPSIUS Dom. Lampsonio. Leodicum.
JUvant me haec colloquia litterarum, et vene sit C. Caesari, qui rationem hanc instituit, etiam inter praesentes. Ego utar. libellos illos quod Colonia petieris, vereor ut frustra. rari sunt et vix in istis locis [gap: Greek word(s)]. Ab amicis parandi sunt. Nisi Gallia tam turbata, facile id nobis. de Inducto amice tu: et profecto, [gap: Greek word(s)]. Sed, mi Lampsoni, quae ratio, aut quae soes est? docere me velles: scio posse et Suada ac Venere non invita. sed quis hîc locus, aut occasio? Juventus nulla, nisi rudior atque infirmior, et ad cujus captum non haec nostra. Et si qua paullo altior aut aptior, abducam ab [note: Jesuitis: quos offendere timebat. et quibus obnoxius vivebat.] illis, quos intelligis? At grandiores
page 148, image: s148me audient. Ignosce, non amo hanc ambitionem, nec valde ego factus ad ullam scenam. Seria ego amo, et usum mei libenter praebeo, ubi vere usus. Meum consiluim hoc est (quid te celem?) videre paullisper et circumspicere, quo res Belgicae inclinabunt. si Lovanii quies aut securitas, recta illuc, non tam professionis caussa, quam quia locum amo, et vicinus illic meis agellis. Ii me sustentare possunt, si fas iis frui. Interea otiari, latere, scribere, et cum paucis vobis tempus fallere, qui estis veri et veteres amici in hac urbe. si tamen juventus induci (sed honeste et sine magno molimine) posset ad honorarium aliquod annuum suppeditandum, acceperim utraque manu. et is sum, qui possim agnoscere et rependere, non solum mereri. Habeo in manu opus grande, sed mihi facile, in quo ritus omnes aevi prisci explicantur, sacri, profani, civiles, militares, publici, privati, et ad summam, quidquid in re Romana. Nego esse aliquid, aut certe pauca in auctoribus, quod ex inspectione ejus libri non statim clarescat. FACEM HISTORICAM appello, et remotis omnibus commentariis ille sit commentarius (idque facili quadam methodo) ad omnes. Jactare non soleo. sed scio plura esse in usu et fructu ejus libri, quam dictum. Ad tale aliquod opus perficiendum juvari a Principibus viris olim et Patrum aevo mos fuit, imo ambitiose et ultro petebant multi. sed nos hoc quoque aevum novimus, nec accusamus. Quidquie est, mi Lampsoni, neque propere, aut nimis amanter fiat, sed [gap: Greek word(s)] omnia, [gap: Greek word(s)]. De testimonio scripsi et misi ad illum, quem dixi: ubi responderit, reliqua videbo, atque etiam haec deliberabo, an non ad illum scribam, qui in Ubiis [gap: Greek word(s)] [note: Papae nuntius. vid. Ep. 124. et 141.] [gap: Greek word(s)], quid mihi valde amicus, et ego tibi aeternum. Leodii III. Non. Jul. CICICXCI.
EPISTOLA CXLIV. J. LIPSIUS Dominico Lampsonio. Leodicum.
ERgo me iterum Spadae esse, non per me scias? debes tu, vetustissimus ille amicorum, quos in Eburonibus habui ( [note: Intelligit Carolum Langium, quem Gandavensem facit Valerius Andreas in Biblioth. Belgica. quamvis notet, Lipsium eum Bruxellensem fecisse. Gruterus in Chronico Chronicorum Ecclesiastico Part. 11. p. 1166. Brugensem fuisse scribit. Canonicus fuit Leodiensis ad S. Lambertum. Mortem ejus deplorat Lipsius lib. IV. Epistolic. Quaestion. cap. 17. sed cum nota temporis non adsit, incertum aliquem facere posset discrepantia aliorum. nam Valerius Andreas dicit obiisse IV. Kal. Aug. CICICLXXIII. et A. Schottus in Epistola ad Gruterum ante notas Langii ad ciceronis officia, cui consentiunt Miraeus in Elogiis, et Sweertius in Athenis Belg. Morerius in Lexico mortem confert in A. 1574. atqui Gabhema Centur. 11. Epist. VI. edidit Epistolam Suffridi Petri ad Torrentium scriptam XVII. Maji CICICLXXI. qua ille mortem Langii luget: quae conciliare nequeo, nifi vitium sit in Suffridi Epistola, et scribendum CICICLXXXI. quod confirmat alia epistola ad Torrent. eadem Centur. 74. ubi agit de eodem negotio. et quae eum annum praefert. in eadem Centuria est Epistola. 1. Suffridi ad Langium, et 11. Responsio Langii.] Langium excipio) [gap: Greek word(s)]. sed quid? tamen quoque venies? deliberasse videbaris, cum
page 149, image: s149postremo te conveni: atque utinam sententiam mutaveris, valetudine mutata. Nam sanum te malo, quam praesentem. Tamen si illa parum prospera perseverat, vide ecquid levandae illi ac focillandae non solum fontes sint, sed etiam locus ipse varius, inaequalis, factus ad ambulatiunculas, et plane oculis, atque animo recreando. Quid amici? me certe hîc habebis, plura non dicam, nosti illud Euripidis Poetae Philosophi. [gap: Greek word(s)]. Ego valetudini curandae totum me do, vacuus a curis atque etiam doloribus, quorum recens argumentum. Cognatus meus ex sorore unicus, quem heredem aestimabam, periit mihi, nondum viginti annos natus, violenta morte sive caede, id est, [gap: Greek word(s)]. Usu et ratione doctus jam haec talia fero, atque illud ruminor, [gap: Greek word(s)]. Mihi iste dolor, aliis alius. imo mihi ipsi alius, alius. Ambrosiam et nectar non hîc, sed in superis potamus. in terris pocula moerorum. o me fatuum! quî scio an legere tibi haec ipsa libeat? scio quid sit languere, et quamtumvis animus a se promptus atque alacer, tamen profecto deprimitur a corpusculo isto, [gap: Greek word(s)]. Ab se stare ille postes. sed hoc ipsum quod stet, aegre oculis subjicit et ostendit. Vale, mi Lampsoni, cum tua, et si potes, manu responde, sin minus, animo, quod satis est. Aquis inclytis VI. Id. Jun. 1592.
EPISTOLA CXLV. J. LIPSIUS Corn. Prunio. Antwerpiam.
[note: 1. Ita repperi hanc epistolam, quam, ut saepe solebat, aliter et pluribus verbis edidit Lipsius Cent. 1. Misc. 59.] CUm libros meos de Constantia ad Senatum vestrum mitterem, V. C. cujus tu pars es, visum fuit, ut epistolam ad te adjungerem, et simul ejusdem libri a me munus. De quo quae tua virorumque piorum sententia futura sit, pendeo. Novum enim hoc scribendi genus, nec scio an inter tot variantes de pietate opiniones satis tutum. Quanquam temperasse mihi videor, et res illas altas et arcanas, non nisi veteri quodam philosophorum more, attigisse. Sed jacta est haec alea: quae non nisi optime cadet, si animum manumque sequetur scribentis: is qui deterius interpretabuntur, hoc saltem constantia mea me docuit, ut istos e circulis judices audiam et contemnam. Tu, V. C. Vale, et Lipsium inter eos amicos cense, qui raro te interpellant, semper amant. Lugd. Batavor. 18. Kalend. Novembr. Anno 1583.
page 150, image: s150
EPISTOLA CXLVI. J. LIPSIUS [note: Edita I. Cent. Ep 45. primae editionis; sed aliter paullo.] Victori GiselinoS.
FIdem tamen libero: et scribam ea, quae ad caussam tuam pertinent, etsi non libenter. [note: Victoris Giselini vita a Miraeo in elogiis. Val. Andr. in Biblioth. Belg. et Melch. Adamo in Medicorum vitis est descripta: Valerius natum scribit X. Kal. April. 1543 Adamus 1549. quem etiam sequitur Lindenus renovatus. Condiscipulus et aequalis Lipsii et Lernutii, inter quos tres artissimum amicitiae vinculum fuit. Ex his epistolis apparet, laborasse Lipsium, ut Giselinus in Academiam Leidensem vocaretur, sed Plantini, quam ille pro opera et consilio ipsi solveret, Giselinum retinere volebat: nam ipse Leidae eo tempore erat. quid obstitisse credemus? an religionem? an Giselinus a Lipsio simulare et scenae servire didicisset? praecipuum, quod edidit, sunt notae in Prudentium, de quibus non benigne sentit Barthius ad Stat. II. Theb. 713. XI. 8. et Adv. IX. 20. et XVI. 4. curas secundas superfuisse testatur Lips. III. Cent. Misc. 76.] Busius diem unum hîc fuit, egi cum illo de Victore meo; ut debui, amice et fortiter. Nihil peregi. Tricari ille, velle, non posse; aerarii inopiam caussari: et plura tegimenta, quae hujusmodi hominibus nunquam desunt. Douza item egit, effectu pari. nec aliud ad extremum, quam illam de Haga cantilenam rettulit, et Medico aulae. Nugas. Ego offensionem non dissimulavi, et scio etiam offensum ipsum. Quid refert? ea hîc moventur, quae vereor, ut initia sint majoris motus. ad sacramenta imus, et ad [note: Vid. ad Epist. X et seqq.] horcos, et ad Orcos. Deus et mens mea mihi testes, quam omnia pro patria velim, et mori possim pro bono statu. sed non firmabimus res labentes isto vinclo. Ceterum magnus ille rector viderit: ego conquiesco in constantia mea, de qua judicia vestra expecto. Pergone in hoc genere? an desino scriptionem, quae cum invidia multorum et cum paucorum fructu? Habebam tamen in manibus de magistratibus P. R. nec scio absolvam. illud scio, et apud vos depono, mihi non difficile esse per partes illustrare et exsequi omnem rem Romanam. Tu in Plinio quid? nolim cesses: Digna teprovincia [note: Credo Lipsium, qui scenae serviebat hoc tempore, sollicitum fuitsse, ne novo sacramento cogeretur fidem suam reipubl. adstringere, et imperium omne regis Hispaniae ejurare. Borrius lib. XVII. pag. 34. narrat A. 1582. prodiisse libellum, in quo firmissimis argumentis contendebatur, omnes cives in verba Ordinum jurare esse cogendos, et contra Hispaniarum regem, patriam et leges esse omni ope defendendas. id coacti fuerant jusjurandum praestare Catholicae religioni addicti Antverpiani, cum a Duce Alenaeonio obtinuissent publicam cerimoniarum facultatem. vid. Meteran. lib. XI. pag. 121. Hoofd. lib. XIX. pag. 812. Video Gerardum Loonium in recens edita prima parte Historiae Belgicae nummariae p. 313. adducere decretum ordinum Hollandiae 19. Aug. 1581. quo omnes, qui Feudales agros possident, jurarent in nomen Guilielmi Arausionensis, cui decreverant summum imperium deferre, et Hispaniae Regis obsequium ejurarent: sed de eo non agere videtur Lipsius, qui in illo ordine non censebatur. sed respicere ad Edictum Ordinum Foederati Belgii 26. Julii 1581. quod habet Borrius lib. XVI. Hist. pag. 35. Edit. prioris et p. 38. ubi formula jurisjurandi, decreta XXIX. Julii ejusdem anii, exhibetur.]
page 151, image: s151est, et a qua lauream aeternam referas vere Victor. Lernutii nostri carmina quando gradum addunt ad nos? expectari ea sciat, ac spondere me et respondere de typis. Dousae Epodon puto me nunc missurum. a Lernutio Literas expecto. atque item quid statueres de rebus tuis, et quid videatur. Meam sententiam contra animi mei sententiam non celo: quae est, Nil movere: suspensa enim omnia, et suspecta. Vale. Kal. Decemb. 1583.
EPISTOLA CXLVII. J. LIPSIUS Victori Gizelino S. Brigas.
IN negotio tuo, mi Gizeline, vere et ex animo loquor, torqueor pro uno et summo amico non posse hoc me? Frustra enim hactenus omnes molitiones, quanquam et Almondium oppugnari jussimus per Grotium, aliosque amicos. Sed mirum quam in manu nunc omnia unius hominis sunt, qui trahit nos ad unum: scripsi tibi nuper exacte omnia: et ex epistola tua video, nihil dum te eorum rescisse. si ne nunc quidem, et si periit Epistola illa, fac sciam. Mea enim interest: quoniam quaedam in eam scripseram [gap: Greek word(s)]. Exemplar quidem apud me est, et per fidum transmittam. Douza noster non dubie vult: sed ut status est, sine nervis. Nec tamen cessamus, aut cessabimus; Tu, tantum quaeso, suadeoque, ne quid praecipites: nec aurum utique putes esse, quod splendet. sunt et nobis nostrae curae, et metus: graviores fortasse, quo tardiores. mihi quidem quae de Horcis moliuntur spectare videntur ad Orcos. librum de Amphitheatro ne cogitatum quidem, cum hîc esses, absolvimus, et Typographo tradidimus, lucem is dabit largiter muneri utrique, Gladiatoribus, dico, et Venationi: de A. Gellio nihil, ignosce. eo jam veni, ut famam precibus non emam, Quis nodus in hac re sit me fugit: qualis qualis, non ego illi cuneus. de Colvio jam scio, et litteras ad Egmondum misi, cum alteris ad Cujacium, in quibus item pro Jano Gulielmo laboravi, cujus ingenium, et scripta mihi probata supra Palmerium eum, quem dilaudat. Ab Antverpiensibus munus accepi aureum, sane honestum, cum venies, cernes, et bibes; luctum meum te non celo, qui recens in morte sororis. Periit mihi illa unica, curis horum temporum confecta et languore; onus mihi duorum liberorum reliquit. mihi: Nam de patre quid expectem aut sperem? Bonus ille et facilis. ne sibi quidem regendo par est, ne dum ut pueritiae istorum. sed ferimus et feremus, nec indigni Constantia nostra erimus, quae variis quidem apud me litteris probatur indies. Vos de ea quid? An displicet severum hoc genus? itaque transeo demum ad Venationem meam, et ad ludos, si animo tamen imperare possum hanc alacritatem: Ea enim in illis dialogis mihi opus est. Vale, mi Victor, et me tuum esse scito pura fide. A Douza litteras nondum extorsi. si erunt, adjungam. Lugduni Bat. VI. Id. Januar. Anno 1584.
page 152, image: s152
EPISTOLA CXLVIII. J. LIPSIUS Victori Giselino. Brugas.
ACcusas te, mi Victor, dum excusas. Oratoriam non didicisti? abstine, quaeso, loci illius, in quo nihil est, vel quod probabiliter dicas. Iter periculosum. nempe hominibus, sed non litteris. quae si pereunt. quid praeter chartam? Nam amica potius, quam seria inter nos scribimus, suavia, quam gravia. At mater irata, quid hoc, ne scribas? Ministros omnes feci administros. Di bene vertant, si subserviunt tibi jam Dynastae. sed utinam tuae literae unae commearent, pro illarum decimis! Non enim illi cessant. Nec homines reperias lingua aut manu minus ignavos. sed quid nugaris! Macedonem te facito et dic aliquando ficum, ficum. Negligentia sola est, quae te impedivit, et torpor. Sed vide me clementem, et alterum Caesarem: Oppugno, vinco, ignosco. De re tua quid etiam nunc scribam? omnia circa te tarda, non solum ipse. Nunquam vidi navem magis obhaerentem Dousiano huic vado. Nos conamur remis et velis. frustra retinet nos una illa torpedo. Amphitheatrum inscripsi, ut locus esset novae gratiae. Quid sperem? Jovem illum scio minis placari potius, quam ejusmodi extis. Tamen illum expectamus, qui a mensibus duobus pedem non posuit intra hanc urbem. Lernutius votis contrariis nos oppugnat: quaeso Deum, ne sit impetrabilis. Quanquam serio, quid suadeam haut plane dum constitui. animo et amori si obsequor, suadeam huc transeas. si rationi et consilio, deliberes. Cineres et favillae illic. quis scit an brevi hîc ignis? De Lernutii epigrammatis quid sentiam, feies ex ipso. proba et erudita quamvis, ambigimus tamen de editione. Jani gulielmii libellus valde ad meum gustum. Quod quaedam in me putas scripta; nihil doleo aut queror. scio amari me ab illo, et honestissime compellari in eo ipso scripto. dissentire quemquem a me fas non putas? Imo in multis jam ego ipse. Denique litterae mini ab illo recentes plenae charitum et amorum. Plurima vasa nondum expolivi aut expedivi. Tua quid? jam inania credo, quae in Batavis turgebant. si bonus Lupercus fuisti, tetigeris uxorem tuam cauda non infoecunda. [note: Lud. Carrion.] Misellus noster Saturedo Lutetiam venit, et sementem tandem aliquam faceret in Attico Agello. Guilielmus ad me ita scribit: et simul rogat, ignoscam, quod scaenice paullulum tetigerit meum hunc amicum. tenes risum? Rescripsi clementer et [gap: Greek word(s)]. At tu cogitatione, scio, me percutis de Agellio: et cur fers, inquies. Fero libens. cur eripiam enim tam bono cultori unum hunc agrum? Qui nescio an fertilior domino futurus, quam tot pueriles agelluli, quos jamdiu arat infelici vomere et sine fructu. O me hominem malum! Fateor. adde aptum nunc ridere et nugari, si essem
page 153, image: s153vobiscum. Omnia vitra mihi stillarent sale et melle. Sed Lernutius huc veniat, si vir est. Homo tam venustus amare metuit? sumat aliquid de fato aut facto Caarrionis: magis ab igne. Dousa noster lentus est: et nescio quid genii tui ei adfricuisti hîc praesens. sane ego litteram ad vos nullam ab eo extorqueo. Metkerkum Praesidem hîc expectamus; virum perfectae bonitatis. Sed jam seria. Iperâ quid fit? estne resistendo? certe illa dedita, recta ad vos itur. nisi quid expergiscantur Galli. Vide quam belle faciam tibi metum. quem utinam detergeat et deminuat Constantia tibi in parte, quem foetum ingenii nostri nisi serio probas, (audebo dicere) non ego te. Sed vale. et si omnia contra facturus es, quam scribo, ne scribe. Uxori tuae a me salutem, et paene addideram liberis. Hem! an omen aliquod est in tam improviso cogitatu? Non opinor, et paene addam non valere te. Ignosce, ita saepe tibi tua uxor. Lugd. Bat. Non. Mart. 1584.
[note: Responsio ad Lipsii 1. Misc. 8.]. EPISTOLA CXLIX. VICTOR GISELINUS Justo Lipsio suo S. P. Leidam.
CUm vetere igitur morbo, mi Juste, iterum pugna tibi? Odiosae Litterae: male nuntiatis. Non debuit ad communes atque inveteratos dolores hic privatus novus accedere, afflictissimumque hactenus animum dejicere prorsus atque exanimare. Sed unde ego in haec verba? Imo gratissimae mihi litterae, et quibus nihil umquam acceptius. Ut enim hodie spes summa, miserias nostras tamdem ad summum pervenisse, eamdem illae mihi spem de tua valetudine, si non liquide, ostendunt tamen. Et rationem vide. Caussa morbo tuo duplex, animi, corporis. Et illam quidem e Rondoletio meo, vel e re potius cognitam tibi et exploratam, tecum gaudeo simul et sentio. Revera enim hepatis est calor, inde totius mesaraei, ac ventriculi denique, qui sine dubio ab obstructione visceris, quod [gap: Greek word(s)] officina: qua obstructione nihil hac saeculi parte usitatius, frequentius. Crassus enim ac lentus sanguis, utpote minus minimumve coctus, compressis in corde, dissipatis in cerebro spiritibus, (haec enim ipsi vehicula) torpescit facile, seque haesione et mora ipse stipat. Ab hac stipatione, mesenterii et hypochondriorum gravitas simul et calida intemperies. quae si magis magisque plusculo tempore increverit; jam fuligines ad os ventriculi, inde in caput, tamdemque (nisi tempestivus occursus) praecordiorum, ut vocant, melancholia. Tu, mi Lipsi, cui caussarum ista series nota compertaque abunde est, cuique in hac pugna et lucta tot praesentes lanistae Medici, a me nullus monendus, de remediis quidem. perge modo (repeto totidem verbis tua) frigerare, penetrare, aperire, simulque addere robur visceribus et membris. Sive vero majorum more et ratione tibi medicina
page 154, image: s154fiat, confiat, sive nova arte Recentiorum: tibi gratulabor, et gaudebo etiam istos esse Deos, qui votis damnare possint. Tantum moneo, ut in ipsa victus religione non tam Medicos audias, quam teipsum, praecipue vero in tollenda altera morbi caussa, quae ab animo est. Ei nullum praesentius et praestabilius remedium Constantia tua. cujus eam vim et energiam litteris tuis, imo mentibus nostris impressisti, ut ipsi videamur potius a te consolandi fuisse, quam tu nostra alloquia appetere. Est et alterum, quod item et penes te, et in te est, mentis a publicis rebus et curis aut quies, aut certe interquies; et a studiis gravioribus remissio. Cur enim, cum maximam aetatis partem aliis tribueris et consumseris; nullam tibi tandem sumes? Imo si amicum audis, si Medico obedis; omnino jam interjunges, dum corpori et ingenio vigor pristinus redeat; vel abjunges potius, tamquam iterum vigentibus tibi proprie usurus. Quo magis te, mi Lipsi, rogo, atque hortor, ut quod, viribus paullo firmioribus, de Ubiis et Eburonibus aquis decrevisti, omnino perficias. si non aliud; remittes saltem, laxabisque adstrictum animum, eumque aura salsuginosa hactenus prope marcidum, mitiore populari recreabis, adspirante aliquando diva Irene. Ne dubita, quantum acidae illae aquae corpus juvabunt, firmabunt, tantum patrius ille Zephyrus divinae tibi particulam aurae. Atque haec de vita valetudineque tua (conjungo utrumque, tu disjungis) omina mea, quae litterae tuae obscure praecinerunt, certo dictat mihi Mens, firmabitque divus Apollo. Nam Morychis ille quid aliud praeterquam mentem meliorem? tanti illi non mihi, ut pertinaciam ipsorum ego sperem mutare, cui impar ingenioli mei mollities. Multo potior de criticis tuis cura. quando illa, sodes visuri? spes est prope aliquammultos dies. Lacon, uti hariolare, fugit unde abierit, nescio an ad Gaemonias. Ut enim bonae Menti aliquando litet, ne optandum. Ille ergo cum suis vivat valeatque moechis. fratrem nondum conveni nisi per litteras. vult credo solide me voluptate perfrui. quam partim videor praecepisse, si de uxore verum est, appulisse. sed rectum neque scio ipse, neque perscribo. Ab illo meaque uxore, tibi, tuae, communibusque amicis omnibus salutem. Vale, amicorum ocelle. Rotomagi VIII. Kal. Septemb. oo. IC. LXXXV.
EPISTOLA CL. J. LIPSIUS [note: De Florentio vide ad Epist. CXX.] Nic. Florentio. In Hispaniam.
VIvimus, Florenti, vivimus, et quidem tui memores. Nam modestiam et virtutes tuas, quas olim adolescentes parum capiebamus, suis pretiis nunc aestimamus absentes. Utinam idem animus vester in me, qui in vos meus. Patrono quidem illi nostro magno obnoxii et devincti sumus, et manebimus
page 155, image: s155aeternum. Nos, ut potest in his turbis, studia tractamus: nec satis scio an opellae nostrae manent etiam ad illas oras. Certe non ea tanti: sed tamen quae de Constantia his diebus scripsi divisa in duos libros, non indigna censui tuo adspectu. siquid in iis durum vel incautum (etsi vix opinor) facile tamen mitigabit et diluet scaena haec et facies rerum, qua scripsi. Jam nunc etiam edo de Amphitheatro librum, in quo facio te loqui mecum. Tam vane? inquies, Vane, sed ex more scilicet dialogorum: in quîs a vero abire nobis fas, etsi non a decoro, tu quid agas, quid veteres familiares, valde aveo scire, quos velim a me salutes et in primis D. Sexagium, affectu certe meum. De illustrissimo Domino verbum non hisco. nec tanti ego, qui interpellem. Votum saltem meum in hac chartacea ara tacitus signo. Vale, Leidae, quo quies studiorum nos traxit. Cal. An. Nov. 1584. sororem habes in hac urbe sive sobrinam (non enim recte intellexi) sed tui certe amantem. quae saepius me interpellavit, siquid a te aut de te: nam audierat in Italia me vidisse. si videbitur, scribe.
EPISTOLA CLI. J. LIPSIUS Philippo Marnixio Aldegondio. Anteverpiam.
JUre me delectant tuae litterae, non tam laude Constantiae nostrae (etsi ea quoque me capit a tam laudato viro) quam significatione veri et aperti cujusdam amoris; quem meruisse me nulla re scio, nisi forte amore: in quo uno efficere possum, ut ne vincar. At [note: Vid. 11. Cent. Misc. 85.] hortatio tua ad graviora haec sapientiae studia, quam mihi cara? sciebam esse, qui damnarent hoc omne genus philosophandi: quos ego per me antea et nunc fortius contemnam, scuto illo judicii tui tectus: Judicii, quod magnum apud me fuit, et erit semper. Thraseam meum, Deo volente, perpoliam; quem moratur tamen adhuc valetudo, non prorsus mihi ex voto. scis autem ad haec praelia componenda non sanitate tantum opus esse, sed quadam etiam alacritate. Interea velut oblectandi animi caussa, secessi iterum paullum ad ludos, et de Amphitheatro his diebus feriatis absolvi, quem brevi habebis. Non enim verebor posthac talia ista ad te mittere, quoniam otium tibi ad haec inspicienda etiam in negotiis tuis esse vis. [note: Prodiit A. 1583. sine nomine aldegondi, hoc titulo: Germani cujusdam nobilis, et Patriae amantis viri, Commonefactio ad Pontentissimos ac Serenissimos Reges, Principes etc. de Reipub. Christianae statu atque incolumitate conservanda. sed Aldegondium auctorem etiam Borrius lib. XVIII. Hist. Belgicae pag. 29. laudat, et ejus summarium exhibet. hunc libellum laudat hîc Lipsius, et Tyrannidem, et jugum Hispanorum detestatur, qui postea Hispanis totius orbis imperium centies vaticinatur, et Divina providentia austriacae Genti illud deberi adfirmat.] Commonefactionem tuam ad Principes ante septimanas aliquot vidimus, et probavimus: nec celari auctor ejus potuit, etsi celatus,
page 156, image: s156utinam certe scripta recte capiant: et prudentissimas praedictiones tuas veras ne experiantur ipso eventu: certe gens illa imminet cervicibus Europae: et pauci advigilant ad jugum illud avertendum, ut noster ait, fatali quadam omnium ignavia et stupore. sed Deus gubernabit. Tu, vir vere nobilissime, amantissimum me tui amare perge. et hunc Joannem Moretum, Plantini generum, cum universa ejus officina de communibus studiis optime meritum, quaeso uti habeas commendatum. Vale Lugd. Bat. 3. Non. Jan. 1584.
EPISTOLA CLII. J. LIPSIUS Philippo Marnixio Aldegondio.
VIr amplissime, amicas valde a te literas accepi, et merito, quia valde ego in te amicus. Jam diu fui, et ex quo virtutes tuas novi, caluit in in me ille adfectus, sed magis, cum te ipsum; admiratio potius antea, quam amor erat: nunc iste, quoniam valde tu me amas. maneat aeternum inter nos hic consensus, et caeteris me tu rebus vincas, numquam ista. quia amorem tibi et cultum majorem debeo, quo tu me major. Atque utinam inter nos saepius videremus et tempora, quae maligna in bonos, plena suspicionum omnia, et praesertim in dominanti nunc gente, quae ab hoc vitio non aliena. Aestate, si quid valeo, excurram, non ut aliquid serium agam, sed ut rusticer tecum, id est, ineptiam, garriam, discurram. ita homo sum. valde me capiunt non sermones solum liberi, sed aura. Haec tamen nunc ad te serio. quid suades? secedere mihi ex his locis decretum, vel abire. Istud turbae suadent, et bellum, cui non finis. Illud morbus lentus, pertinax, et cui medici remedium quoque unum ponunt (scis illorum morem, et relictum hoc in desperatione telum) aquas. Ad istas igitur propero. et quoniam pelli alia vi malus ille non potest, mergam. Acidi fontes in Eburonibus sunt. quae viae tamen nunc parum tutae. sed ejusdem generis et virium mihi esse dicti, imo et lecti, apud Andernacum et Confluentes. Huc magis spectem. Eâdem fortasse de loco circumspiciam, ubi languorem hunc et otium ponam aut sepeliam. legere istud et docere paullatim mihi molestum. Et est ad vitam quod satis sit, non multa cupienti. [note: Intelligit Gedeonem Botzelarium de Asperen, qui sub disciplina Lipsii egregie profecit. vid. 11. Centur. Misc. 85. ejus epistolam ad Lipsium infra dabimus.] Gedeonem adfinem tuum vidi, modestissimae frontis adolescentem; etiam sermonis. placet indoles. nec ducere eam abnuo, quod in me est, et docere. dixi ad me ventitet, et praecipui aliquid jam coepi. de recta institutione juventutis libros tres paramus, si in linea aliqua haereo sanitatis. per hos dies emisi de pronuntiatione, ludicrum opus et minutissimae rei. Ad lectorem satisfeci. Tibi otium hoc Deus fortunet, ad internum tuum fructum in primis. sed utinam et ad nostrum.
page 157, image: s157quanquam id diuturnum tibi fore cave speres. [note: Scripta haec epistola, cum Antverpiâ captâ Aldegondus frigore percussus, et rei male gestae suspectus, secessit in praedium Selandicum. vid. Borr. Hist. Belg lib. 20. pag. 47. hoc anno deserere Leidam Lipsius meditabatur, sed cum vias obsessas reperisset, Oldenburgi retentus, rediit invitus, ut alibi videmus.] Ostracismus hic quidam est, magis ab invidia virtutis ortus, quam ab odio et iidem illi Athenienses, qui removerunt, admovebunt. vatem hoc dixisse puta. Condunt aliquamdiu nubes solem, sed ille emergit. plura vellem. impedior. salve ab uno, qui vivus mortuusque te amabit. Lugd. Batav. Kal. Veneris 1586.
EPISTOLA CLIII. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio. S. D. Antverpiam.
VAlde me hac humanitate devincis, mi Orteli, etsi antea devinctum. ita enim prompte omnia pia offers, ut ostendas vere amicum esse me tibi, et quod dici solet, te alterum. Quae opinio quod in me est, nunquam te fallet: reperiesque in Lipsio non doctrinae magis amorem, quam ingenuae virtutis. sine fuco, sine dolo; libros tuos in parte remitto, partem adhuc teneo, quia usui mihi in iis, quae paro: inprimis illa [note: Vid. Decad. III. Epist. 5. a Pontano edit. p. 37. quae initio ejusdem fere argumenti est.] Serlii, quem peritum architectum fuisse video, et rerum veterum bene intelligentem. Ludicrum opus est, vel opella potius, quam nunc damus. sed quid vetat seriis nostris interdum miscere ejusmodi ludos? Tu, ut in iis, quae ad lucem Historiae et Cosmographiae jamdiu inchoasti, serio pergas etiam te atque etiam hortor. Anne et aliquid de itinerario tuo inaudivi? sane videor. Perge, et hoc quoque nobis da. His quidem jam turbatis confusisque temporibus in solo sapientiae, et literarum studio nobis voluptas et quies. Vale et D. Vivianum a me saluta. velim et D. Prunium, si ita occasio feret. Chirius Fortunatianus nec nomine mihi quidem notus. ipse sane videre desiderem, praesertim in historia veteri. Lug. Bat. IV. Id. Jan. Anno. 1584.
EPISTOLA CLIV. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio. Antverpiam.
GRata mihi submonitio tua de Andrea Schotto. Ad quem sane ante menses aliquot scripsi serio, et significavi easce notas me accepisse. etiam Dousam.
page 158, image: s158Litteris iis quid factum sit, nihil quaero aut queror. Periisse in his turbis et intervallis itinerum quid miror? ferenda ista, ut plura alia. At Schottus noster ipse videbit ex editione nostra Taciti, et laborem et honorem ejus mihi fuisse curae. Nominavi enim honeste et ipsum, et Covarruviam in prima operis praefatione. Usus etiam notis iis ad plures Annalium locos fuissem, nisi traditae mihi tarde. Haec si significabis meo nomine viro optimo et doctissimo, gratum erit. Nam nunc scribendi otium mihi nullum, etsi id ago. Quod faciam tamen brevi: Ecce litteras tibi ad And. Dudithium, cui partem recentium notarum mearum inscripsi. Valde te rogo, uti eas cures cum tuis, quas in Silesiam mittis. Sed res vestra publica satis etiam firma? Vacillant sane omnia, et vereor ut sine capite discordia sint ista membra. Alias, si vinclum illud animorum inter nos manet, si unum idemque spiramus; nihil discriminis fortasse erit. sive de pace agemus, sive de bello. In rep. extremum malorum discordia est. De Zutphania nihil adhuc adversi. Adversarios agere de liberanda ea ferunt. Videbimus quo exitu, et hanc aliasque res, si sapimus, magno illi Deo permittamus, qui praeter opinionem aut votum nostrum fortasse ista diriget, non tamen praeter utilitatem. Academia nostra interea titubat. Vale vir amicissime, et J. Viviano salutem dicito. Lugd. Bat. Non. Sext. 1584.
EPISTOLA CLV. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio. Antverpiam.
MIttimus, ecce mi Orteli, nostras ad Tacitum postremas curas, quibus haut dubie plura erant, quae possem addere, sed quae per haec tristia tempora nollem. In seriis magis cogitationibus et in se firmando occupatus animus, quomodo ad haec minora vacet? Constantiam etiam nostram recusam habes. in qua pauca mutata. epistola tantum addita ad lectorem, in qua jure defendo me contra quosdam pietatis adsertores parum pios, certe parum prudentes. Res nostrae, ut vides, vacillant. firmabit eas ille arbiter, cum visum, et ratione fortasse aliqua nobis non visa. Nam in humanis consiliis aut auxiliis (ut status hic est et provinciae gubernatio) parum firmae spei. vobis utinam concordia constet. In id laborare debetis omnes boni. Zutphania commeatum accepit; sed non in longum. Obsidio etiam castelli, sive propugnaculi, non omittitur, nec videtur hostis transmissurus. Tentavit id his diebus parum feliciter trecentis, ut ajunt, caesis aut mersis. Misi nuper epistolam ad Dudithium. spero te curasse. Vale, vir amicissime, et me utere, ut vero amico. Lugd. Bat. x. Kal. Septemb. 1584.
page 159, image: s159
EPISTOLA CLVI. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio. Antverpiam.
PArui consilio tuo, mi Orteli, atque ecce epistolam ad Monavium, in eam sententiam scriptam. adjeci formulam libelli, in quo si quid notandum aut addendum tibi videtur, quaeso facias, quia te peritiorem paullo harum rerum esse scio. velim autem Privilegii tenorem generalem esse, tam de editis, quam edendis. nam Edita omnia in unum volumen congerere, et supremam iis manum imponere justis de causis volo. scripsi ad eum, ut de sumptibus faciendis tibi, aut mihi significet. Ego eos (uti par est) fideliter curabo. Amicis ultra operam molesti non sumus. de Schotto nostro lubens intellexi, valere illum et vivere, etsi in literis aut studiis haud multum ultra ab eo exspectamus. nam ex instituto vitae ad graviora se dabit. Ego me arbitror hac hyeme hîc mansurum, ob varias caussas atque aspectus. Utinam interea aliqua in Brabantia serenitas? cujus exigua spes aut specimen est, nisi si intervenit aliquid divinum, quod in ejusmodi rebus saepe solet. cum minimum visum, momento invertitur orbis hic rerum. scripsi nuper ad [note: Torrentium.] Praesulem vestrum, cujus in me affectui multum debeo de Caesare manuscripto. si voluntas ejus inclinat, posset per uxorem tuto mitti. nam illa brevi, uti spero, apud vos. illinc autem ad me recta, quatenus tamen praedones et haec latrocinia non impedient. de republ. nos hîc nihil, nisi aut exspectari, aut jam esse (ita quidam asserunt) Parmensem ducem Trajecti. qui cogitare etiam dicitur nostros fontes. Vale, mi amicissime Orteli. Leodici Non. Aug. CICICXCI.
EPISTOLA CLVII. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio meo. Antverpiam.
NOn epistola tua, mi Orteli, sed liber pro ea appellat. Caesarem enim scriptum ad me mittis, qui etsi novioris aevi, aliqua tamen in parte judicia nostra diriget et juvabit. Ergo gratiam nunc habeo, et publice etiam dicam. Quod ad Monavium nostrum miseris, et petitionem allegaveris, gratum. ut amor illius viri in nos est suscipiet, atque adeo familiari ejus dicto IPSE FACIET. Rogas tu atque ille de [note: Edidit Jacobus Christmannus, Professor Logices et Hebraeae et Arabicae linguae in Academia Heidelbergensi, Epistolam Chronologicam ad Justum Lipsium, qua constans Ebraeorum annorum connexio demonstratur. Francof. 1593. in 4. Cujus Christmanni vita est descripta a Melchiore Adamo, inter Philosophos pag. 518. Epistola autem, qua Lipsius eum tetigisse videbatur, est in Centur. 11. Miscell. 91. ubi perperam Chrysmannus legitur. vide Voss. lib. 111. de Mathesi cap. 37. §. 36. et cap. 42. §. 15. Franciscus Junius in Epistola infra producenda, scribit Melissum et se deterruisse Christmannum, ne scriberet contra Lipsium.] Christmanni epistola ad me, (ita titulus
page 160, image: s160est, verius in me) quid. censeam? Egone? quod quivis alius, qui mea atque illius inspiciet. Hominem animi aut capitis esse parum sani. venia dicto meo sit: non enim gaudeo conviciis. sed quae caussa in me incurrendi? Dissentit a Scaligero, et illum carpit? ergo ego succidaneus fio, et stili mucronem excipio, ut per meum latus alter feriatur? Bellum, et Lipsii nomen ad celebrandam hanc fabulam pertinet. Rogo te, sodes, inspice Epistolam meam et pauca illa verba, ob quae flamma ista excitata. videbis, aut miraberis irritabilem hanc sine tactu aut caussa ulla (item venia verbo sit) vespam. At enim dixi, durum esse cum Scaligero concursum. Certe dico iterum, iterumque, et alius Lipsio in Hoplomachum illum exurget. Quid tamen, erravit Scaliger? credo, et esto, quid mea, qui exsors sum hujus culpae? praedamnasti meum librum, ait. Ridiculum, ego librum tuum, o bone, quem non vidi. Et quidem videre non curo, nec scire, utrum sis ater an albus homo. At noster calamus calido illi calide nunc scribillat, securo ab omni alia castigatione. ut sapiens puerorum illusus aut cavillas per viam fert cervice inflexa, sic ego istos [gap: Greek word(s)]. Atqui et e Westphalia audiendus mihi alius ob unius Epistolae innoxios, et tamen veros (tu judex esto) jocos. Ego nationi illi nihil detractum ivi. in rebus aliis bellam et elegantem valde, non esse in cultu hoc externo dixi, et testificor omnes, qui viderunt. O seclum, seclum! sed tu vide, nec praeterea aliquid addam, quod offendat. tamen haec etiam, scripta honestosque conatus meos non tardabunt: istae remorae nec navem nostram plenis velis euntem ad portum boni publici. Leod. IV. Kal. Octob. CICICXCI.
EPISTOLA CLVIII. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio S. D. Antverpiam.
POstremas tuas accepi, mi Orteli, cum fasciculo Monaviano. Respondebo ipsius, et adjunctis aliis, eum erit Francofurti; aut recta eo mittam. In tuis quod de pace abrupta significas, nihil novi: nam ego non aliud praesagii, quam aut nullam, aut inutilem actionem. Pacis ille supremus auctor eam dare debet, nec scio an pactione, sed victoria potius et mutatione grandi rerum. Ita nunc status Europae est. De privilegio impetrato gratum. Valeamus modo et paullum vivamus, utile ad multa erit. Sed quid nuntiat Monavius noster de novo hoste? quae haec conspiratio est? nec aemulatione, ut video, sed odiis in nos certant. Ridicula, autem, quae addit de rebus
page 161, image: s161Jenensium, mihi quidem, qui illa scio. Quid enim in iis omnibus, non dicam inhonesti, sed indecori? Adolescens tunc fui, fateor, sed nihil tamen temere aut insipienter nimis gestum, nisi quod illic egi. Audi rem totam. Ante annos viginti circiter, cum fugerem patriae meae turbas, opidulum illud veni. Oblata professio est, accepi. Docui Historias et Eloquentiam cum fructu, ut spero, juventutis; ut scio, cum applausu. Ea res mordere Collegas meos alios, nos celebrari, coli, in ore et laudibus esse,
Ipsos in tenebris volvi coenoque queruntur.
Ut dicam cum Poeta. Erupit is affectus, cum ex more Scholae, Decanus Facultatis Artium (utamur receptis et lenibus verbis) creandus essem; coeunt et se opponunt. Negant Magistrum Artium me esse, nec per leges creari, nisi talem. Ego adserere, illi testimonium poscere. Protuli de Baccalaureatu in utroque jure, quod praevalere etiam cenfebam, et praeponderare titulo magisterii. Illi ridere et rejicere. Quid te teneam? ad Principem itur. Is publicis imperiosisque literis jubet pro magistro me esse, et haberi, et creari illico Decanum. Factum est: atque eo jure magistros pro more nostri aevi creavi. Quod crimen hîc admissum? Nam quod ad titulum ipsum pertinet, sciant me Coloniae Ubiorum legitima spatia Philosophiae decurrisse, ad ipsum titulum, admotum fuisse, examinatum jam et admissum, nisi quod grandis illa et saeva pestis Anni LXIII. (si memini) me fugavit, et honore illo, nihil volentem aut sitientem ejus, spoliavit. Haec veritas est. Aliud si quid dicent, a se dicent. Atqui discessum etiam meum ab eo loco culpant. Quî possint, miror. Non sane diu ibi egi, et invita et lacrimante juventute illinc abii. Sed tamen honeste petito commeatu, honeste impetrato. Literae ejus rei exstant. Etiam convivium sollemniter collegis meis dedi, et maxima frequentia studiosorum abeuntem me deduxit. Miror iterum, quomodo calumnia haec invertet, aut rebus factisque claris quem atrum colorem allinet: Etsi non miror, cum oculos ad aevum retuli, in quo laus est illaudatissime se gerere, [gap: Greek word(s)] (ut Orator) [gap: Greek word(s)]. Plerique quod verum est ignorant, ad opinionem autem convertuntur. Imo nec hoc tantum, sed ad calumnias patulas lubentesque aures habent, atque etiam ii, qui alias nobis non iniqui. Vitio communi et quasi insito fit, ut lubenter et avide detrahamus, si quod extolli videtur, et maculas aliquas quaerimus, sive affigimus iis, quae splendere nimis videntur. Itaque, mi Orteli, haec et talia ferre necessario debemus, qui ita innotuimus. Si iter vitae ingrediendum esset, quod pene peregimus, deliberationem res haberet. Nunc serum est, et illud nimis sapiens, [gap: Greek word(s)], nos fugit. Sumus in fama, patienda igitur, quae Famae adjuncta, livor, obtrectatio, et ea, quae nisi mors (et vix illa) finit. haec lubuit tecum paullum philosophari, nec ingratum, si per te Monavius, atque amici illic scient, quos video et gaudeo mihi bonos esse et multos. Ejusmodi lumina valde dissipant illos fumos. Vale, mi amice. V. Id. Febr. CIC IC XCII.
page 162, image: s162
Haec epistola refutat facile illos, qui clam discessisse Jena Lipsium calumniantur, fastisque ejus nomen erasum fuisse. vid. Paullin. Annal. Isenac. p. 180. et Observat. Hallens. t. 111. obs. 1. §. 1. immo cum venia Aulae Coburgensis discessisse, et significasse Consiliariis Saxoniae Ducum consilium abeundi, simulque trimestris stipendii solutionem petiisse docet Epistola Lipsii edita a Cl. Cypriano in Epistolis ex Gothana bibliotheca editis n. cx. in qua nota temporis me cruciat. data enim dicitur XII. Mart. 1574. et scribit Lipsius se intra sex dies proximos abiturum. Atqui in Epistola ad Consules et Senatum Francofurtensem in Centuria ad German. LXVIII. clare dicit, se primo Martio abiisse, quod de prima parte mensis Martii si intelligatur, de die sexto post duodecimum capi non potest. nisi dicamus in Epistola Jenae scripta Juliano, in altera Lovanii data Gregoriano stilo fuisse usum. De Decanatus negotio agit Lipsius in sequenti epistola Gothanae Biblioth. ad Ellingerum. Alia etiam Lipsii est Epistola ad Dorotheam Susannam, viduam Principis Vinariensis, data XVI Kal. Jul. 1573. ubi se politam missurum Orationem in funere Principis habitam pollicetur. sed in Epistola ad Ellingerum edita a Pontano decad. v. Ep. 2. scribit, se Vinariae ab Illustrissima Principe comiter acceptum, et eam egisse de vulganda oratione, gratia et praemio proposito, sed se negasse, ut quibusdam visus fuit, subrustice et insipienter. non ergo praestiterat, quod priori epistola promiserat: si enim mifisset orationem, vulgare eam invito Lipsio poterat Princeps. et vulgata etiam fuit, sed post ejus mortem Francof. 1608. ubi inter octo prima habetur. quae si vera Lipsii est, nil miror, noluisse edi, cum animo semper adhaeserit Papismo, in quem tamen ibi vehementer invehitur, et Saxonicam stirpem, ad Dei hostes exstirpandos, errores evertendos, pestem Pontificiam exscindendam donatam divinitus et concessam Ecclesiae dicit, et plura ejus notae. in fine conceptis verbis Deum precatur, ut Ecclesiam Saxonicam et Scholam confirmet, conjuratos Euangelii hostes Hispanos, et alios ab aris et Templis suis, a vita et fortunis omnium arceat. En hypocritam detestandum, qui dum haec ad Deum fundit, animo Papista erat, ut fatetur in Epistola d. ad Senatum Francofurtensem, ubi non negat se fuisse Jenae, et ita scribit, haec alia (sc. religio) sed non ideo animo se alium fuisse, et si quid in verbis aut scriptis forte excidit, vere excidisse, et se poenitentiam talium agere. et hanc sufficere ad omnes scriptiunculas suas una spongia eluendas. sed nulla spongiarum copia detestabilis haec simulatio elui potest, de altera oratione, de duplici concordia, de qua ibi Lipsius agit, nihil dijudico, cum non viderim. sed de illa multa mentio fit in Epistolis ad Goldastum. et illam Tiguri impressam ex Epistola 18, quae est Stuckii, apparet, et Goldastum fuisse auctorem editionis ex Epist. 31. 33. 34. et seqq, patet.
EPISTOLA CLIX. ABRAHAMUS ORTELIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
PUgillares, quos scribis Moreto nostro te accepisse, clarissime Lipsi, veniunt tibi per me, non a me; sed a Monavio. Ab eodem tibi quoque tot salutes, quot mihi litterae. habeo autem fere singulis septimanis. Salutem tibi adscribi suo nomine voluit etiam nuper vicinus meus Dn. Carolus Malineus, vir Senatorii ordinis apud nos, doctrina et consulatu clarus, tuorumque scriptorum amator et admirator singularis. Non ita Domannus; hoc addo, quia eccum quid a dicto habeo Monavio: eum nempe parare libellum, cui titulus Antilipsius, contra epistolas ejus tres, Antverpiae editas. Non haec tibi communicassem, mi Lipsi, nisi te ejusmodi contemnere posse, etiam ex tuis ad me, aliisque, didicissem. Neque nocebit haec te scire, prius quam omnes sciant. A Raphelengio habeo litteras, in quibus ait, Leydenses Scaligerum jamdiu ab Ordinibus invitatum, tandem serio et certo expectare. Appellatus
page 163, image: s163erat etiam ab iisdem [note: In actis Academicis 17. Febr. 1593. reperio Joh. Heurnium Rectorem exposuisse Senatu statutum esse, ut deinceps ex concilio Professorum ordinariorum novi Professores vocarentur, et deliberatum, an non necessaria esset Professio Ethices, dignusque, qui ad eam vocaretur Janus Gruterus, hoc tempore Heidelbergae agens. sed vocatum hunc non reperi.] J. Gruterus, et ut scribit ipse mihi, etiam ivisset: at retinetur a Comite Palatino, qui eum adlegit in Professorem historiarum publicum. Carolus Clusius illuc ibit, post, nundinas Francofordienses proxime venturas. hoc ille ad me. De publicis nihil, ut scis, praeter bellum. Nostri ante Gertrudobergam haerent, cogitantque de novo, per agros ab hosti inundatos, exstruendo aggere, perque eundem annonam aliaque necessaria in urbem advehendo. Inter Gallos hîc apud nos multus sermo, magnaque spes, inter Navarraeum atque Ligarios pacis. frustra, ni fallor. Dies docebit, utinam et nos. Vale. Antverpiae IX. Junii. 1593.
EPISTOLA CLX. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio suo. S. D. Antverpiam.
LIteras Monavii ad te legi. Quid dicam de illo viro? Solide me amat, et solide hoc scio. O virum autem bonum et candidum, et te illo amico beatum! Crux nostra in tempore ad eum veniet, quae apud me quidem (candide dico) haud magni aestimatur. An non alia possemus, et in re alia; si [note: Imo non ae vo hoc adscribendum, sed iis, ad quos transierat Lipsius, quibus debebat fidem sacere, se bona fide Papae in verba jurasse. quod cum libris de cruce, quae solo fere titulo placere poterant Papicolis, qui fabulas de inventione Crucis, de cultu et alia in Lipsii libris quaerebant et petebant, non praestitisse videretur, coactus fuit, parere, ne periret, et de Divis Hallensi et Aspricolli nugaces illas fabulas contexere. interim notabilis hic locus, ubi se invitum haec scripsisse fatetur, et ne periret, contra animi sententiam fabulas concinnasse. vide Epistol. Schotti supra XCIII.] aevum hoc vellet? sed pareamus ne pereamus. In militia Romana, quam paenissime absolvi, magis mihi placeo: atque illa etiam iis, quibus res veteres Romanae. videbis illam brevi, et me una. quoniam imagines plures disponendae et delineandae sunt, nec sine me possunt. sed nec, ut scriptio mea est, satis correcte nostra excuduntur me absente. videbo, quid Moretus, et quando poterit. De Furca (quae nobis Vorck) quod monuisti bene est. sed quis originem Latinam non videt, ut in vallo et aliis? de Etymo Gabali nescio; ipsi viderint, qui peritiam eam praeferunt, quam ego nec habeo, nec aveo quidem. Linguae istae longinquae aut barbarae, quid ad prudentiam, sive etiam ad doctrinam conferant, haud video. sed libet aliquid, praeter alios scire, et ita ingenium humanum est. fiat, me non invidente. semel ad amicum te scribere debui hunc animi mei sensum. Praeter Graecam et Latinam custodes, et velu quaestores quosdam Thesauri scientiarum, alias haud magni aestimo; nisi si quae vicinae, ob commercia et talem usum. Vale, mi Orteli. Lovan. Idib. Mart, CICICXCIV.
page 164, image: s164
EPISTOLA CLXI. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio S. D. Antverpiam.
TUas, et una Velseri nostri accepi, itemque e Monavii literis excerpta, quae de me erant. O illum et hos amicos! scio et vicem affectu jam reddo. ad illum scripsi: ad hunc in occasione, vel potius otio, fiet: quia nunc Hercules distringebar, et non fas mihi, quoties appellor, redhostire. liceat cum Plauto sic loqui, et antiquarium esse, quod illi accusant. Meam. bilem an risum dicam? ubi sum? cedo loca, cedo verba: provoco omnes, qui me lambunt, aut rodunt, vix totidem ista, quod in hac structiuncula sunt, dabunt. Excipio decem aut altera tanta; in Criticis fortasse nostris reperient. Et quid mali est judicio tale aliquid ex extimis scriptoribus non olim desitum, sed nunc neglectum eduxisse? sed profecto ita habet, serpunt nec adsurgunt isti, et
Ardua dum metuunt, amittunt vera viai.
Ecce iterum Archaismum: vapulo. sed mitto hominum nugas. de responso ad N. N. illius Itali quaeris: vidi nunc te mittente, nec ante, ut censes. quod autem?
Deficit oppressus, soloque pudore repugnat.
Acheloum cum Hercule certantem legisti? hic eventus est, nisi quod non altero, sed utroque cornu, ut mihi videtur, fractus abit. Militiam ego nostram absolvi, nec ex meo voto, ut rem dicam. Cum relego, agnosco alibi aut torporem, aut certe languorem, qui ut nubes inumbrat, nec ulla mea aut medicorum cura potis est sejungi seque gregari. Magno animo patior, utinam tam magno alius ignoscat. hoc glorior in ordinem redegisse, quidquid est militiae veteris: et viam struxisse, non ad intelligendam solum, sed imitandam. Utinam faciant. aut potius non faciant, atque haec
--- Fera moenera militiai
Per maria ac terras nostras sopita quiescant.
nonne speras? plerique hîc omnes in adventum novi Praefecti, quem laudant, exspectant. sive quia meruit, sive, qui mos populis, venturus amatur. Ad illum militiam nostram ire et incribi, plerique mihi suadent. dissentio, et nec ominis quidem caussa nunc velim. Ad Principem Hispaniarum potius, quem utinam ad generosa haec et alta ducamus, et simul ad externa et gloriosa illa bella. Deus audiat, te, mi Orteli, meum et mecum servet. Lovanii III. Idus Junias. CICICXCV.
page 165, image: s165
EPISTOLA CLXII. J. LIPSIUS Abrahamo Ortelio. Antverpiam.
RAro scribo, semper amo, te veterem, te fidum et probum amicum, quod Europam totam velim scire. simile in Monavio, Velsero, aliis, ad quos non ignavia, aut contemptu abstineo scribere, sed occupationibus, aut interpellationibus vetor. Per te hoc sciant. Una Italia, quae jam vocavit, quot putas literas meas expressit? supra quinquagenas, quod ex fide tibi affirmo. I nunc et aliud age, lectionibus vaca, et libros etiam scribe. Haec mea conditio est, et publica, ut sic dicam, servitus. Caeterum, quod quaeris, Italia me non habebit, etsi honeste, imo ambitiose invitat. Quies et mansio huic aetati jam conveniunt, et magis valetudini, quae concussionem et mutationem fugit. In re machinarum sum totus, et scriptum hoc jam peregi. sed figurae et iconismi restant, in quibus posset me fortasse bibliotheca tua juvare. Vide sodes, si quid habes. puto in Columna Viviani Carrobalistam expressam me vidisse. si ita est vander Burchtius quaeso deliniet, et ad me mitte. An Caesarem aliquem habes cum imaginibus accuratioribus? an Vitruvium Danielis Barbari? an aliud huic rei, quod ignoro? pro amicitia nostra postulo, et tu mitte. Vale, mi Orteli. Lovanii XI. Kal. Octob. CICICXCV.
EPISTOLA CLXIII. ABRAHAMUS ORTELIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
SIlentium tuum numquam miratus fui, nec sum, ego: quamvis alii. novi enim tuas occupationes. aliorumque sine intervallo interpellationes. Amicis, ut petis, caussam aperiam. at feci hodie Monavio. Machinas te machinari jam diu intellexi: si in mea bibliotheca, quod iisdem conferre possem, esset, ad te lubens et merito destinarem. idque te credere credo. Caesarem, quem innuis, cum imaginibus accuratioribus non memini me vidisse. D. Barbar. ad Vitruvium vidi quidem, non habeo autem. Ad calcem libri Notitiar. ejusmodi quaedam. at hoc tu non ignoras. Columnas meas perlustravi. in manu delineata nihil prorsus. in excusa nihil praeter haec, quae hîc en a
page 166, image: s166manu mea habe, et vale, verum antiquae historiae lumen. Antverpiae III. Kal. Octob. M. D. XCV.
EPISTOLA CLXIV. J. LIPSIUS [note: Otho Hartius, Caussarum antea potronus (vid. I. Cent. ad Belg. 13.) postea Consiliarius in supremo Mechliniensi Senatu. Hunc, sub specie privatorum negotiorum, petiisse, ut fide publica liceret in Foederatum Belgium venire, sed revera, ut res novas moliretur, ut monuerat Calvardus, per literas Oldenbarneveldium, refert Borrius, lib. XXX. Hist. Belgic. pag. 42. ubi Neomagensem origine suisse narrat, (cujus nominis nos ibi etiam nostra aetate novimus aliquot) et ingenium ejus describit. Libro etiam XXXI. pag. 27. Hartium et Jac. Comannum JCtos ab Ernesto Hagam missos narrat; et quid egerint, late exsequitur. Hartium vero, ut Gelrum origine, multos ex proceribus nostris familiariter novisse, et ita se insinuasse, ut quosdam ad res novandas induxerit, inde posset confici, quod idem Borrius narret lib. XXXI. pag. 82. suspectos fuisse Ar. Dorpium et Jacobum de Menyn, commercii cum hostibus, medio hoc Hartio habiti, et de Danis (qui hoc tempore minus aequi erant Batavis, et ad quos Hispani legationem splendidam miserant.) in rempub. suscitandis illum laborasse inde colligi potest. Hagae fuisse ipse mox Epistola 167. scribit Lipsio: ubi rationem itineris sui partim verbis dat Lipsio, partim a Francisco Marchantio ipsi reddi posse sermone scribit.] Othoni Hartio S. Antverpiam,
MIhi ex animo gratae tuae literae fuerunt, Vir ornatissime, indices non obscurae tuae in me voluntatis. Renovas amicitiae priscae memoriam. quae mihi cogitatione ipsâ grata et jucunda est. et quam in primis illis annis, et spatiis juventae cultam, opto animo et voveo in meliore hoc aevo perducere ad metam. Sane nescio, quomodo magis afficiunt animos, in iisque insident primi illi amores; et seriae saepe gravesque amicitiae initac et contractae in puerilibus illis ludis. Quo in numero ut nos simus, valde te rogo. Placuit enim olim mihi ingenium tuum, mores, candor: et nunc in te ea esse scio,
page 167, image: s167quae apud te non laudo. Si Antwerpiam me venire brevi contingat, aut etiam quandocunque continget, non id fiet insalutato meo Hartio: cui jam nunc animum istum sincerum do, dico: ejusque etiam pignus, hoc scriptum. Vale Lugd. Batav. III. Idus Febr. 1584.
EPISTOLA CLXV. OTHO HARTIUS J. Lipsio. Lovanium.
DOctissime domine Lipsi. Pudet me hujus praeventionis. Oudardo dixeram me ad te scripturum prius, et adventum tuum istis in locis tibi congratulaturum. sed ut officio non satisfacerem mature, occupationes meae, et pulvis iste, in quo versor, impedierunt. Interea certum habe, me semper ita fuisse, et futurum tuum, ut me a tui amore nulla ratio diveilere possit, et quamvis rarius inter nos litterae commeaverint, quidquid tamen illi a te, aut Morendorfio scriptum, mihi commune fuit, neque substiti, quin statim omnibus viribus et promptitudine vota tua et consilia juvarem. Id aliquando coram intelliges, cum res dabit. D. Richardotum, virum singularem, et ad omnem laudem natum habes, habebisque semper amicum. Cum eo praestantissimos quosque et bonos omnes, quibus aliquid inest judicii, licet is unus instar omnium esse possit. Consulium tuum magnopere probo, ut ibi valetudinem cures, et tempus ducas, tum ne Batavos tuos accelerata domicilii constitutione his in partibus offendas, et in te provoces; tum quod omnino exspectandum putem, imminentis nobis mutationis scopum aut formam. vix enim scimus, quid de nobis futurum sit, quid tempora ferent, quî ineluctabilis fatorum vis erumpet. nutant hîc omnia: optemus, ut si cadendum, levi et molliori lapsu sit. quod si tempora fluent ex voto, curabunt amici ne quicquam tibi desit, quod ad te ornandum, honestissimoque salario ex publico retinendum pertinebit. Jam enim ejus rei initae sunt rationes, ut opus non sit per varia pericula ad exteros decurrere, spreta et omissa patria. Hoc tantum a te petimus, verbo ut indices, quantum tibi annue assignandum putabis: dic libere: agis enim cum illis, quibus debes, et potes. dic satis amplum, dignum ingenio et studiis tuis; ut decernatur nobis curae erit. Tu tantum valetudinem cura, et illud, ut domum meam Bruxellae, cum aliquando istuc venies, plane tuam putes, meque summi beneficii et honoris loco habiturum, tua hospitatione onerari. putes autem vere et ex animo me ita velle, nec ista curialia verba ex more et sensu manare curiali. Uxori, cum Bruxellae aderit, consilio et omni ope adero. Diploma efficacius, si opus erit, in tempore curabimus, et tuas ad Richardotum. Vale, Antverpiae 2 Jul. 1591.
page 168, image: s168
EPISTOLA CLXVI. J. LIPSIUS Othoni Hartio.
GRatulatio tua mihi cara, sicut tu ipse; veni Lovanium, nec nisi Deo ducc, quia humana commoda aut res externas, si in oculis habuissem, alia me terra habuisset. jactare abest, et absit ab hoc animo, tamen varii principes insolito stipendio nos appetierunt, cui praeferimus patriam, utinam in nos gratam: nec ego gratitudinem a modo aut magnitudine salariorum aestimo: ament me, et bona fide, quae offerunt, suggerant, nihil desideramus. Quies mihi et aliqua valetudo sit, spero nos nec sine fama hîc futuros, nec sine fructu. Ipsum tamen Lovanium, mi Harti, mirifice jacet: et si unquam mente concepi, quid sit labi et senescere urbes, oculis et sensibus nunc usurpo. nempe res ita humanae sunt, nihil firmum aut immobile, praeter eum, qui firmat omnia et movet. sed firmat in suum tempus, ipse extra tempus, imo sine tempore, sol sine occasu, et sine ortu. potest tamen hoc ipsum Lovanium sic collapsum resurgere, si adnitentur et manum porrigent ii, qui debent. Profecto dedecus publicum sit et nota apud posteros, pati non languescere, sed mori optimas artes, quae solae faciunt ne mortui moriantur: memoria enim rerum et propagatio temporum ab iis est, et Deus hoc fine praesertim dedit. Ego spero Illustrissimos et primariae provinciae Ordines, vel acmulatione saltem factum iri, et non concessuros, ut decus hoc ad Germanos aut Gallos transeat retentae in Belgio literaturae: scio tempora nunc alia, et aversissima esse ab hac cogitatione; sed in eo ipso prudentia elucet, videre quae usui sint, etiam cum non eorum usus. Paucorum annorum (utinam mensium possim dicere) hoc bellum erit: Pax artes pacis requiret, frustra, si nunc earum antistites negligimus et cultores. Mihi haud multum seritur aut metitur, sine prole, sine onere, quae in rem videntur profero, solo amore aut pietate potius impulsus in publicam parentem. sane prostrata jacent omnia civilis belli aut impetu, aut tractu: sed excitanda animose ea sunt, et hoc magis, quo tardiora remedia sunt, quam mala, ut corpora lente augescunt (ait prudens ille meus scriptor) cito exstinguuntur, sic ingenia studiaque oppresseris sacilius, quam revocaris: quorsum haec? non ad tuam epistolam, tamen ex tua, quia juvit mentione studiorum injecta, ad te virum prudentem et eorum amantissimum aliquid dicere quod pro ipsis. nunc proprie ad tuam scriptionem. Commendas mihi cognatum tuum Renerium Ryswickium, nolo alios titulos, satis quod cognatus. ipse et tu experiamini, quoties usus erit, quid pro eo velim. Adfuit mihi heri sub vesperam, sed ante epistolam tuam apertam: et quod optimae indolis interpretor, verecundia quadam non se notum fecit Benigne tamen respondi, redire jussi, et me etiam frequentare ipsi vacuum et apertum. inter alia vitia mea hoc, ut ita dicam, vitiorum meum est, quod nimis
page 169, image: s169me vulgo, et consecro iis, quos amatores censeo meliorum literarum. Multum temporis mihi ereptum hac humanitate (sive quo alio nomine appellandum est) sentio, et sine poenitentia agnosco. Aut enim virtus ea est, aut non longe certe ab illa. De Antverpiensium in me prolixa voluntate nunquam controverti, et scio oppidum, viris virtutibusque foetum, amare etiam alienos: quod idem in Bruxellensibus meis experior, natis ad honesta. Oudartus ad me de suffragio eorum scripsit. Vale, Vir Cl. et me amantissimum tui ama: Lovanii v. Kal. Sext. CICICXCII.
[note: Responsio est ad Lipsii II. Cent, ad Belg. 9.] EPISTOLA CLXVII. OTHO HARTIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
ORnatissime Domine. Binis epistolis tuis responsum debeo, quod dilatum hactenus propter ingentes occupationes et diuturniorem absentiam, jam exsolvo, et, ut puto, cum isto foenore, quod a Thesaurario jussum mihi sit, ut te certiorem faciam, quotannis se curaturum, ut supra honorarium, quod Ordines praestant, adjiciatur tibi, para aduidade costas, ut Aulici loquuntur 400. 500. vel 600. florenorum summa, prout res et opportunitas ferent, quod etiam a Domino Breugelio indicatum tibi existimo: nam novam pensionem aerario Regni, in usum professionis tuae, imponere inconsultum visum: non quod tibi non debeatur, qui longe majora mereris, sed propter consequentias, et quia res non careret invidia ac aemulatione aliorum, quibus prae tenuitate aerarii, et summam rerum omnium necessitatem commode satisfieri non possit. Unum hoc magnopere et ipse et alii, qui hîc valent, a te contendunt, ut libros de prisca militia et nostra pares et absolvas, ac Serenissimo Archiduci inscribas, cui hoc munus grarissimum futurum, et non sine gratia, scio. Quod ad me per Bernartium libros de Cruce miseris, magnam gratiam habeo, et si tam grata essent nostra, quae circa lites, mitterem majori cum foenore et complerem omnes arcas tuas, sed sufficiet tibi una [note: Vid. I. Cent, ad Belg. 13.] lis tua, tanto gratior, quod petitoris partibus fungaris, et si perdas, nihil feres, quam quod inanibus sumptibus, non expenso prudenti JCti consilio, te vexaveris. sed absit omen, pugnabimus pro te et causa acriter et omnibus viribus, ut rem et sumptum feras. Vide tamen ne altera, et pluribus impliceris, aut recudendum erit, quod alias in Causidicos a te scriptum, nec qui sunt nostri ordinis admittent distinctionem, quae tibi in mente. Apud Batavos tuos ab omnibus comiter et magna cum benevolentia exceptus fui: passim honestissima tui mentio et desiderium, etiam apud ipsum Mauricium, consilium decessus tui non improbantem; quem tamen non vidi, sed ab illis,
page 170, image: s170qui circa illum sunt, diligenter cognovi. Laborabat tum is quartana, non sine periculo, quam in expeditione Brugensi, ex lapsu et demersione in paludem contraxerat. Unus exstitit, qui se vehementer laborasse ostendit, ut orationem habeat, Leodii a te in laudem divae Virginis habitam, et ut per me habere liceret, magnis precibus egit; sed quia, ut suspicor, non bona fide, et cum fuco, nec hominem nomino, neque ut mihi ejus copiam facias, insto. nec mireris, me orare ut neges, res habet suam causam. Quod in postrema epistola nobis de Victoria nostra in Lauro, littera L. dempta, gratularis, vanum. Vicimus quidem nos, sed nihil Scorza, quod condempnatus solum verterit, et circa columnas latitet, non eas, quae in foro, sed quae in aedibus sacris, ita oleum et operam perdidit infelix litigator; nisi quod victoriae fumum magno comparaverit. Nos cum causa ventilaretur et cliens doleret, curavimus accipere, et cecinimus tuto triumphum ante victoriam in Lauro sine L; sed quo progredior? jam enim rursus vereor, ne me causidicis tuis adjungas, aut te exemplo, (ita enim forte suspicaberis) commonefaciam officii in tua liticula; absit. Totus enim tuus sum, non aulice, sed amice, vere, et tuo merito: sed primus litteris jocos dedisti, quos jam tibi repono, Vale, et plurimam salutem ab Antistite Buscoducensi, et Domino Oudardo vero nostro, accipe, Bruxella 15. Martii 1594. [note: 3 Hinc apparet in edita epistola Cent. 11. ad Belg. 9. vitio librarii locum obscuratum esse. nam pro, O triumphum vestrum in lauro. an L litera detractat? male an in litera editum: intelligit vero in auro triumphasse.] Latori huic, Francisco Marchantio, qui mihi annis aliquot fuit a manibus, et liberaliter servivit, ac jam continuandi studii caussa istuc venit, ut nutu et favore tuo, si quid meret, adsis et patronus fias, vehementer te rogo. fidem da ei, si quid ulterius de meo itinere lubet cognoscere.
EPISTOLA CLXVIII. J. LIPSIUS Othoni Hartio JCto S. D.
RYswyckium ecec tuum habes. tuum, inquam, et quid eum commendem? aut quis auctori suum opus? plurimum tibi debet, debebit omnia, si nunc quoque provehis et adjutas. Bona materia est, acre et firmum ingenium, Judicium rectum, et tu artifex Mercurium aliquem feceris ex hoc ligno. Placet omen, et lucri hic Deus dederit illi lucrum. De Rep. nostra desiimus hîc jam loqui pene et sperare. Non de summa quidem rerum, quae ex voto fortasse nostri regis erit: sed de Belgica proprie, quia affligitur, et porro videmus iri afflictum. Nam quae spes? aut quam salutis arcem prendimus? bellum incuriose aut solute ab hac parte geritur: pacis Actio instituta omissa est, aut potius desperata; nisi quid tamen [note: Vide Borrii Hist. lib. XXXI. pag. 38. et segg.] a Dano speculae, qui legatis Batavis
page 171, image: s171respondit, quod hîc mitto. Viam sternere ad hanc actionem videtur; et magis affirmarem, si ipse jam potens et prudens regnandi esset. sed aetate deficitur et consiliarii pauculi regunt, inter quos facile unus aut alter pronus in adversas partes. Ipsi quidem reges natura et lege regni adhorrere debent popularia haec consilia, vel exemplo periculosa ipsus. Omitto publica, id est, tristia: de me, aedifico, hortum instruo, arcam exhaurio, dic sodes, an non majore animo, quam consilio? nam quietis nostris studiis quid inter turbida haec loci? sed tamen vel constantiae caussa perseverabo, et officium undique praestabo boni civis; in te etiam, mi Harti, boni amici. qui sum, et ero, itemque Amplissimi Thesaurarii (cui commendari cupio, et salutem dici) cultor. Lovanii 8. Kal. Octob. 1594.
EPISTOLA CLXIX. J. LIPSIUS Othoni Hartio S. D.
V. Cl. Here sub vesperam litteras tuas accepi, et quae ad senatum hunc adjunctae. Video et agnosco veterem vestram non benevolentiam tantum, sed et beneficentiam in Lipsium, et factis atque opera amicos esse. Quid, ergo acquiritis? non animum modo Lipsii, qui jam diu in vestro nexu, sed et rem ejus familiarem, quam ope vestra itis stabilitum. Haec in vestibulo; seria tamen, nec in pompam. Jam de re? Libellum vidi, undique probavi, excepta ea parte, quae de sesquianno non soluto agit. Quis vobis tam definite hoc scripsit, aut dixit? non ego profecto, et generatim de improba, et maligna solutione sum questus. Idem nunc facio, et Vos, consultissimi Juris, videte an jure dixi improbam. Nempe non ad formulam est et legem dictam. In totum hunc annum, qui jam intra paucos dies finit, die 17. hujus mensis acceperam modo centum florenos, cum ad vos scripsi. interea crebra cursatione uxoris, et saepe repulsa expressi binis vicibus istos alteros centenos, nec id, puto factum, nisi admonitione aliqua Masii aut alterius, quia semel uxorem suam ultro ad me cum quinquaginta illis misit. si tempora et communem creditorum sortem aspicio, fateor non pessime mecum agi: su quod solet, et debet in mei generis homines, caussam habeo querelae. Honoraria haec sunt honeste et liberaliter solvenda, nec in Ordinem redigendi sumus, petendi, ambiendi, ne quid aliud addam. mi Harti, tu scis, et te appello: alibi aliter mecum actum: et me appello, alibi aliter agendum, si velim. Adde ad ista, munusculum mihi ab Ordinibus decretum trecentorum florenorum: pro quo gratus equidem animo et judicio sum, sed tamen scito, me in hunc diem obolum ex eo non vidisse. Iste idem Quaestor debet. An non aliqua caussa querelae? praesertim homini, qui aedificat, qui veterem omnem parcimoniam et reconditum, ut sic dicam, aerariolum in hanc rem exhausit? te
page 172, image: s172judicem capio et adigo. Jam scripsi etiam maligne solvere. Id vero est, ut porrecta fronte tecum loquar, quod mordet. uxorem quoties mitto, contemptim aut superbe excipitur: et non mentiri me sciunt, qui virum norunt. Salustii hoc de Lentulo fuit, Perincertum vanior an stolidior: vereor ut in nostrum cadat, si vir alius esset, gravis, modestus; qui benigne et fideliter diceret, non possum, breve et tali die fiet, acquiescerem. Sed ita remittit uxorem, ut in suspenso semper habeat, imo verba interponat, quae spem etiam adimant futurae solutionis. Modo onera alia conqueritur, jam recenter [note: Italici milites, Gasparis Spinolae ex cohorte, rebelles Sichemum oppidum oppresserant, indeque praedas ex vicinis agris egerant, unde maxima perturbatio orta. vide Borrii Histor. lib. XXXI. pag. 77. et seq.] tumultus Sichemenses; nihil in aerario esse, et plura, quae non opus scribere. Haec ipsa vos veterani in hisce rebus ridetis fortasse, et nostis ingenia, ac technas istorum moratorum. Ego quoque aliquid: sed si scio, nolo uti. Absit ut per me mala nostra publica augeantur, ut alimentum praebeam sanguisugis, quae optimum omnem succum nostrum ad se trahunt. Ad summam, ingenuus sum, liberalium artium mystes, et animo albo ac liberali. pone me in quocunque loco ac fortuna, idem ero, non contumax adversus potentes, non humilis in pares, unus semper et fidus in amicos. satis de Quaestore, quem admonitio vestra, et Ordinum vix est ut meliorem faciat, aut non certe in longum. Recens hoc telum jussionis punget, et ad me vertet: sed valentior natura mox evincet, et altera natura, consuetudo. Consilium, ut in istis rebus, optimum de Antverpia, aut Bruxella; si firmum aliquid est futurum et mansurum. Hîc venti et levitas. Alterum de Militia nostra, quae jam coepta excudi, et recta ad Serenissimum ibit. Quid ni audacter sub magni illius Praesidis ductu et auspiciis? quem profecto serio mei cognovi amantem. Ego vicissim, non dicam, amo, sed veneror, et colo, quod talibus debemus. Quam primum igitur accepero (intra duos menses fiet, aut circiter: nam opus grandiusculum est) mittam ad vos, et ad ipsum Praesidem, ut ad pulvinar illud sistat, se eo manuducente. Opus eruditis, spero, non displicebit. Sunt plura, quae ordine dabimus, nec sine memoria amicitiae nostrae, quae dialogum jam insedit. Amplissimo Domino Thesaurario sum arcte devinctus, et cum scis mihi adoptatum inter Patronos, et tutores. Ista sunt, quae ad tuas volui et debui, et exspectabo, quid in augmento fiet. si nihil, certum est non voluntate, sed necessitate me migraturum. Vivere tantillo isto non possum, nec debeo: cum intertrimento non valetudinis solum (quae largius aliquid aut benignius poscit) sed studiorum, quibus instrumenta non suppedito; sed honoris etiam, qui invisentibus non exhibeo me, quem censent. alii e studiis alia peperere aut pariunt; ego adhuc nihil praeter bonam famam: quae tamen mihi super Attalicas omnes opes. desino et te rogo, ut illud de sesquianno excusetur, ubi opus, est, quum calumniari nos non decet: tum alia ut agantur pro prudentia vestra, quibus rem totam hanc credo ac permitto.
page 173, image: s173Oudartus noster salveto, et haec legito. Lovanii, Postridie Nonas Decembres Ao. [abbr.: Anno] 1594.
EPISTOLA CLXX. J. LIPSIUS Othoni Hartio.
TRiplici argumento tuas vidi, mi Harti. Priore commendas La Faillium, quem scito jam hoc solo nomine meum esse et (quod illi in sermone largiter ostendi) patere me ipsi ad colloquia, ad consilia, et qua parte mei usus erit. Argumentum alterum de filio, et quod cupis cum apud me esse. Breviter et fideliter tibi respondeo. negavi multis, et primis quibusdam amicorum, et scis institutum meae vitae, tibi tamen, nam mihi eximius es, extra ordinem et legem aliquid dabo. uno verbo, admitto eum; praesertim talem, qualem describis, modestum et (quod ipse observavi) reverendum. Tertium de Pace cum Batavis, quae nescio quomodo (doleo et triste augurium est) animo meo non allubescit, aut certe non infigitur et adhaerescit: Nihil, inquam, aut parum spero. Novi homines, et nihil novi video, quod valde impellat. Illa, quae jactantur de Anglis, vetera sunt, et odium inter eos est, scio, sed continet major ille metus. Nisi Danus se commovet, metus ad eos non venit: sine metu autem Pax nos non videbit. Ita ego sentio: tamen inopinata multa bona homini etiam scio evenisse, et tanto igitur gratiora. sed hoc responsum quod [note: Vide Borrii Hist. lib. XXXII. pag. 28.] Liesfeldio datum, non placet. Cum Ordinibus agere volunt; quid ergo? Regem prorsus excludere? at displicent ministri exteri, quid? nonne populares et gentiles etiam sunt? nonne Consilium Status? sed vereri aliquis possit, ne haec eant non ad concordiam, sed ad discordiam, et dissensionem aliquam quaerant in nobis. Scio, mi Harti, non omnia ex voto, aut pro antiquo statu apud nos esse. Sed fructus nempe bellorum ista sunt, et illi mederi poterunt: et poterunt opportuna pace. Hi differunt: quid nisi se sic perdunt, nos affligunt? meum sensum habes, et ad tua tria responsum. Ama me semper tuum. Lovanii VIII. Kal. Majas CICICXCV.
EPISTOLA CLXXI. J. LIPSIUS Othoni Hartio.
POstquam a vobis abii, spes mihi fuit iterum te hîc videre, cum adessent amici communes Antverpienses. Ipsi et ego voluissent. quam amoeni et
page 174, image: s174hilares fuissemus? sed alias reparabis hoc quidquid est jacturae, et convictum nostrum Lovaniensem serio regustabis. Nunc de rebus meis. in caussa cum Barone quid sit? perage, sodes, sed maxime in hanc sententiam et partem, ut mihi jus meum maneat, et nihil rei sit cum domino, ob caussas dictas, aut cogitandas. si ita censes, et jus meum liquidum esse, nec caussa quidem est, cur exspectem quid decidat, quia proprie cum illo res mihi non est aut erit, suade et statue, et litteras aut instrumenta mea cognato, si lubet, trade. Quod ad pecuniarium negotium (me miserum) paene dixeram, qui talibus occupor! aliquid a Breugelio audivi, sed quale apud istos solet. Ergone sic semper lenta et ardua? sic semper exprimenda? o Italia, cur non audio benignius aut honestius vocantem? nec quid facturus sim etiam scio, imo necessario aliquid tale facturus, si isti sic manent tales. de Militia Romana ecce habes, opus pro priscis potius, quam nostris moribus, et quod sequitur, nec istis nimis approbandum. At ego intra me non sperno, et scio laboris judiciique rem fuisse, imo et acuminis in plerisque locis. misi ad nostros plerosque proceres, et inscripsi Principi Hispaniarum, non sine Hispanorum laude. sed nempe in re militari, nec puto me a vero iisse. Ista nunc sunt, et propere scribo (hodie credo ad quindenas epistolas) et cras aut perendie in Eburones eo, quorum Princeps iterum iterumque ad se invitat. Vale, mi Harti, et meus, qui tuus sum, esto. Ryswychius salveto, cum tua et tuis. Lovanii XII. Kal. Jul. CICICXCV.
EPISTOLA CLXXII. J. LIPSIUS Othoni Hartio.
AD lectionem meam ibam, tamen hunc, qui tuas dedit, redire meis vacuum ad te nolui, et haec subito exaravi. Gratum est, si conficitur, uti scribis, de perpetua delegatione stipendii mei, quod alioqui inutile futurum praevideo, et non nisi in imagine donum: etsi ille ipse, cui solutio imponitur, tardum omnino nomen est et lentum; sed hoc praestat, quam infidum aut nullum. De [note: Picardiae urbe, Amiens, quam Hernantellus Portecarrera dolo oppressit et diripuit. vid. Borrii Hist. XXXIV. p. 16.] Ambiano, o triumphum et victoriam? et mihi crede, plures hic noster fortasse et majores hac aestate dabit. confide, confide in Deo et fato, quae palam esse pro Austriacis vides, ut uno verbo dicam, ad imperium natis. Vale, et a me salvete, tu Henrice Schotte, tu Henrice Wuene, uterque tam ex animo, quam ipsum me velim. Invideo triumvirali convictui vestro, atque ego hîc ligor, et convictores habeo, id est: custodes. Lovanii XIV. Kal. April. CICICXCVII.
page 175, image: s175
EPISTOLA CLXXIII. J. LIPSIUS Othoni Hartio.
IN re cum Barone de Bassigni putabam ad finem perventum, et vellem. Quid autem opus ipsum valde insequi et urgere, si jus nostrum clarum est? nisi si me oportet (quod fere video) esse ad exemplum summi illius, qui se scribit, sed sileo. Ego plerisque placere, et dare me debeo? non sic olim soleo, nec video vel nunc causam, nisi quia volo. o degenerem in morbo hoc Lipsium! et patere me semel verum apud te dicere. In Italiam cur non eo? cur non in Germaniam? et sine superbia? eam ad extremos Europae fines, ambior, non ambibo. De pecunia ista regia, fiat quod volent, et cum volent. rogo te per amicitiam, ut honoris etiam mei caussa, ne ultra urgeas, et sinas mores mores esse. si semel Melancholia mea incalescit (et in eo jam est) non restinguent eam blandientium sermonum guttulae, et serio me vindicabo a contemptu. Ipsa illa Euangelica lex, quam dicis, non me tenebit, etsi hactenus, nec falleris, ea sola me devinxit. de Filio tuo, cum mittes, gratus erit, et affectum re ipsa ostendam, si non hîc haereo, comitabitur me, aut ad te redibit. Liticulam in Iscano mihi motam aegre fero: et sic motam. Si quid ambigui aut controversi erit, aliter agendum, apud me praesertim, qui cum jactura malo pacisci, quam cum lucro vincere. Amo Hartium, sed non ut Advocatum, etsi eo quoque, quia appendix illa Hartii, sic utor. Oudardo nostro salvere, cujus elegans et lepida epistola me affecit, nec ignoro ejus sensum. Lovanii XIII. Kal. Septemb.
EPISTOLA CLXXIV. J. LIPSIUS Othoni Hartio, Consiliario in suprema curia. Mechliniam.
QUod novi et inopinati in domo mea evenerit non debeo te, pro interiore nostra amicitia celare. Nosti [note: Fuit Balduinus Junius, filius sororis Joannis Drenkwairtii, Thesaurarii, vid. III. Cent Misc. 38. contubernalis Lipsii ab initio A. 1599. vid ibid. et Epist. 48. et 49. aufugit autem a Lipsio et studiis ad Franciscanos. vide Epist. 51. forte quia non satis liberaliter ipsi ad sumptus suppeditabatur: vide et in eadem Centuria Epist. 80. et 82. et alibi saepe. an vero manserit in Coenobio dubito, quia inter epistolas ineditas una est Lipsii ad hunc Balduinum Idibus Sept. 1602. quae nihil nisi communes salutationis formulas habet. sed uxori et sponsae jubet salutem dici. nescio cujus uxori, sed, ut puto Balduini sponsae.] Balduinum, illum Thesaurarii ex sorore nepotem, et in bona parte, si voluisset, heredem? is hesterno die in coetum D. Francisci se dedit, secreto mundo et omnibus externis. Nihil
page 176, image: s176de ea mente colligi a me indiciis aut vocibus potuit. adeo firmiter et caute, quod miremur in illa aetate, clausum sepositumque habuit, quod agitabat. imo sermones ejus, praesertim apud familiares, ubi liberior erat, alio ibant et ducebant, faceti, amatorii, interdum et de nuptiis aut puellis. Ecce autem in ipsa domo mea nuptiae sequenti die futurae erant, atque ipse interfuturus, et ut ajebat, choreas ducturus, et vel princeps futurus in saltatorio illo orbe. sed ajebat, aliud sentiebat: et statim a prandio, ubi hilaris fuerat, et solita omnia usurpaverat, in coenobium vicinum se contulit, omnibus etiam tunc ignaris. Sarcinulas suas composuerat, et epistolas binas scripserat: ad me, et ad materteram, quae Bruxellae agit. Eas per hominem Britannum, sola facie mihi notum, ad me misit. videbar manum agnoscere, et unde istas, inquam, et a quo? Nescio, inquit, datae mihi sunt tibi dandae. simul propere abivit. Ego resigno et nimia mira lego. sententia erat, mundo et mundanis se valedicere, fortasse cum risu aut inrisu aliorum. sed faciant, inquit: Deo ego parui, qui palam me vocavit: Profani insultent et impugnent etiam, su volent; scutum mihi ab illo, imo ille erit: et victor audiam, et de terris in coelo triumphabo. At tu, ajebat ad me, vale, vale, cum tristi hoc morsu, quod vixi erga te, et moriar ingratus. Haec Latine et partim Graecis versibus, aut sententiis opportune insertis. Quid dicam? stupor me habuit, et dolor in animo, mox in oculis et vultu se ostendit. Etsi cur dolor? revoco et gratulor magis tam animoso incepto, et votiva apprecari, quam mirari aut moerere conveniebat. Et reduxi me ac feci. sed tamen pallio sumpto statim ad Quaestorem, adfinem ejus ivi, et in parte aliqua Curatorem. Rem, uti erat, dixi, litteras ostendi: et simul convenit inter nos alteras illas ad materteram aperire, uti clarius certiusque liqueret de ejus mente. Factum, resignamus, eadem aut similia, sed diffusius legimus: et plena omnia pietatis, et mentis cum ardore ad alta iturientis. Scripsi eodem die ad Avunculum Thesaurarium: sed mente adhuc confusa, et ut mare a ventis solet, etiam cum serenitas rediit, turbata. Itaque brevior fui, nec judicia mea promsi, nunc apud te liberius: nihil mali factum, si modo incepta, sed recta illa via, perseveret, ad quam non impetu, sed consilio videtur se dedisse: nam cum omnia reputo et ruminor, quaedam huc ibant, quorum caussa tunc nobis inobservata aut ignota antea erat: veluti, in cubiculo interdum cantu se exercebat, illo chori et templis usitato: quod ego interpretabar per jocum et animi caussam ficri. In mensa abstinebat a cibis delicatioribus, oleribus fere aut carne bovilla contentus, me carpente et increpante. Sanitatem ille et robur stomachi praetendebat, revera exercitium, aut tentamen erat, ecquid viliores cibos illos ferret. dicta etiam ejus quaedam nunc adnoto, tunc in joco aut lusu habita. ut nuper, cum Richardoto et Rubenio abeuntibus elogia scripsissem, amica et benigna: ille apud amanuensem ea legit, et in mensa, o testimonia, inquit, invidenda, et vel morte poene emenda! Apage, inquam, et tu, cum JCtus renunciaberis, habebis eodem, aut pleniore modo. JCtus, inquit: imo cum inter Franciscanos nomen profitebor. ista nunc et talia ego meique repetunt: et Lovaniipassim
page 177, image: s177ipse fabula est et sermo. Nemo non factum approbat (quis Christianus aliter) nonnemo damnat modum, et quod sine venia aut notitia suorum eousque sit progressus. Excusat quod interpellari aut sisti noluerit, ex sapiente illo versu
--- mortalia quaerunt
Consilium, certus jussa capesse Dei.
sicut ii, qui hostem fugiunt, per abrupta etiam properant, sic itidem isti, qui bono impetu insidiantem mundum. Rem habes, judicium etiam meum habes, sed tibi; si videtur: nam apud Avunculum fortasse intempestivum sit. nec fortis haec medicina faciat crudo adhuc dolori. Tu mitiga, et haec, aut talia suggere
Quippe viri molles aditus et tempora nosti.
Vale, vir Clarissime. Lovanii VII. Kal. Octob. CICICCI.
EPISTOLA CLXXV. JANUS GUILIELMIUS J. Lipsio S. Leidam.
PUdet me pigetque jam diu cunctationis in responso meae, eruditissime Lipsi, neque satis, quo me tibi pacto purgem, repperio: nisi quod recreer humanitate singulari tua. Vix enim videris posse ita derepente rejicere, quem humanissime in tuam mihi exoptatam familiaritatem receperis, nullius praesertim flagitii compertum, praeterquam ignaviae. Nosti autem, quam mala ea et venefica sit bestia; quamque sibi ipsa blandiatur, et peccati conscia peccare pergat. Et tamen aliquam hîc partem sustinet Plantinus noster, apud quem cum ab anni superioris mense Junio jacerent Veri-similia mea, sperabam fore, ut is liber una cum litteris ad te perveniret, ne inanis harum sermo tibi molestus esset; sed id opinione mea tardius fuit. Itaque sive has solas accipies, sive cum libro, quod equidem spero, et a Plantino petii, magnopere te oro, mi Lipsi, ne aliter in me sis, quam fore polliceris in Epistola; quam ut obsidem et sponsorem amicitiae nostrae custodio, et ut a me omnia exspectes, quae ab amantissimo et studiosissimo tui proficisci possunt: Quem enim ignotum e libris et suspexi semper, et amavi merito tuo plurimum, ejus jam certe e literis cogniti non committam, ut aut amori parum respondisse, aut humanitatem non agnovisse videri cuiquam possim. Quae innuas invidiae et calumniae flabra, propemodum intelligo. Verum ita me non movent, non magis mehercule, quam eorumdem hominum de litteris judicia, sive somnia sunt verius. De litteris missiculandis vix quidquam polliceri audeo: conscius mihi ipsi noxae et silentii tam diuturni; sed profecto hanc quoque partem satisfaciam voluntati tuae, et superiora resarciam; si id tibi non injucundum fore sciam. Librum meum, spero, ita leges, ut ab Adolescente
page 178, image: s178scriptum, et eo his sacris vestris vixdum initiato. quodque in hac re valet permultum, in Germania et nato et instituto. quod si tamen hi conatus non omnino displicebunt tibi, et iis paucis, quibus haec nostra probari cupio, ad majora, Deo faciente, progrediar. Bene vale, Eruditissime Lipsi, et me ama hactenus, si mutuum a me fieri intelliges. Nobilissimo Jano Douzae, Poetae unico, multam a me salutem. ad quem Musaeum quid pangere nondum audeo, ne ejus mundicias meae impolitiae collutulent. Colon. XII. Kal. Februar.
Jani Guilelmii, multum Lipsio amati, immatura mors multum damni literis, et moeroris viris doctis attulit. Laudat eum in Epistolis editis passim Lipsius. vid. 1. Cent. isc. 63. mortuum nuntiat M. Lydio Cent. 1. Misc. 79. et deflet eum lib. 11, Elect. cap. 16. Carmina ejus edere voluisse P. Melissum (ad quem de morte etiam Guilelmii scribit Lipsius 1. Cent. Misc. 83.) patet ex Cent. 11. Miscel. 30. sed dissuadet Lipsius, quia non pro cetera ejus fama. edita tamen inter delicias Poetarum Germanorum t. 11. Egregium ipsi elogium dat ipsius familiaris et amicus, Hier. Groslotius Lislaeus in epistola ad Jac. Lectium in Epistolis Philologicis a Goldasto editis LXXXIX. Rittersh. ad Oppian. 1. Cyneg. 6. vocat Saxoniae suae sidus, sed nimis cito praereptum terris. Gabbema ejus Epistolas quasdam ad Suffridum Petrum edidit, cujus in contubernio vixit quatuor annos. vid. Centur. 11. 88. et religionem mutasse colligo ex Epist. 82. et idem Gabbema in Centur. 111. pag. 667. quaedam produxit ex Verisimilium Libro sexto, cum tres tantum prodierint. Plautinas ejus quaestiones laudat vehementer Lipsius Cent. 111. Ep. 60. a Gabbema editas: in ejus Verisimilibus et Quaestonibus quaedam leviora, et fere memoriae peccata corrigit Th. Crenius Animadv. t. XV. p. 121. et seqq. plura de hoc juvene Erudito vide apud Melch. Adam in vitis Philosoph. p. 317. et Blount. Censur. pag. 830.
[note: Vid. Misc. 74. editionis Offenb. Epist. XXI. quae est Guilelmii, qua Plautinas lectiones mittit. in prima editione erat, Cent. 1. Misc. 38. cui respondet Lips. 1. Cent. Misc. 39. cui haec est responsio, et ad hanc respondet Lips. 1. Misc. 74.] EPISTOLA CLXXVI. JANUS GUILIELMUS. Justo Lipsio S. P. D.
REdditae mihi superioribus diebus literae tuae, vir Clarissime, valde me delectaverunt; sive enim amorem cogito in me tuum, per mihi honorificum videtur, ab eo amari, quem omnes boni omnesque docti viri tantopere in oculis ferunt, quemque ego ipse, ex quo literas adamavi, unice semper amavi. sive judicium specto, sane quam gaudeo probari studia mea abs te, Lipsi: quem et posse de illis judicare scio, et ut in eam partem inclinarit sententia tua, in quam vellem, vehementissime desiderabam. Tametsi te illa nostra aut strictim attigisse dumtaxat videam, aut credidisse amicorum nimis fortasse in me propensis testimoniis. Nunc accepto a me cum literis libro, si illa tibi tanti non videntur, quaeso abs te, ut festinationi meae tribuas: paucis enim diebus prius paene evulgavi, quam excogitavi: magis colligendae gratiae aliquot doctorum hominum, quam famae conficiendae. qua in re abunde nactus quod optabam, de cetero minus mihi curandum existimo. Illud quidem quo tu me cohortaris, quoque mea me natura ducit, perficiam, ut,
page 179, image: s179si minus adjumenti in haec studia potuero conferre doctrina, at illis ne dehonestamento sim vita. Praesertim his exemplis propositis hominum certorum, quos eo ipso miseriores esse judico, quo illi se in flagitio et nequitia feliciores putant. E quo numero iste, [note: Lud. Carrion.] quem innuis, nunc hîc agit: ea infamia apud illos etiam ipsos, quibus se venditat, ut meam quoque, ita mi Deus amet, misericordiam saepe evocet; sibi tamen ipsi in coelo videtur, quia inter adolescentes aliquot vestrates helluandi de alieno facultas sit. Gellium H. Stephani lente et per partes dedit imprimendum. is enim hîc futurus hunc annum dicitur, et a me etiam quaedam Ciceroniana petit, verum non impetrat. sed ipsum, de quo occeperam, nisi hoc libro quid assequatur, quo egestatem suam toleret, vasa collecturum, et in saginam Leodiensis Principis se conjecturum audio; ad quem viam munitare cogitat per Torrentium. Amplissimum Busbequium nuper die sereno vidi, et tuis eum verbis diligenter salutavi. is te non desinit Deum facere, et omnibus sermonibus prae se ferre, quantopere admiretur acrimoniam ingenii et elegantiam judicii tui. Sed literas nuperrimas non accepit, magno dolore meo, cum librum acceperit. Ideo factum, quod epistola, ita ut erat signata, ad Egmondum in Italiam missa est. Itaque excusari se petit de silentio. et te perhumane salutat. si scripseris, quaeso abs te, mi Lipsi, illius de me judicii nonnihil adsperge: non quia mea intersit, aut quidquam ambiam, sed ut retineam summi viri honorificam benevolentiam, quam praesertim tentet labefactare ille vetus sodalis tuus, meus novus inimicus, illius, velit, nolit, cotidianus bene convictor. nam domum ut reciperetur, cum rogaret, repudiatus est, sed a praesepi arceri non potest. Scaligerum hodie, aut summum cras, in urbe exspectabamus, sub dies festos etiam Cujacium, cujus hîc opera aucta et recensita tum absoluta erunt sane; facile, magna cum laude ipsius, sed etiam tua. Uterque amoris in me sui significationes multas saepe dedit. Quod petis, ut certiorem te crebro faciam, si quid hîc in re Musica edatur, aut paretur, equidem faciam et libenter et saepe. nunc magnopere nihil erat: nisi si scire vis Guil. Fornerium JC. amicum meum, ad Tit. de Verborum significatione notas advocatis, et literatis etiam utiliter edidisse. Petrum Fabrum ad Juris nostri Regulas commentarium, multo limatiorem et uberiorem, typographo dedisse. Jam de Marsilii cujusdam in Amphitheatrum Martialis scholio non arbitror te esse sollicitum. [gap: Greek word(s)]. Tuum hîc amphitheatrum impatienter desiderant omnes eruditi. Josiae Merceri, sodalis mei, magno ingenio et multa doctrina adolescentis, in Nonium opera diligens et fructuosa revi apparebit. Eum, cum scribere pararet, profectio Bituricensis exclusit. me, ut te quam diligentissime salutarem, abiens rogavit admodum. Idem hoc praesentes amici mei Bar. Brissonius, qui de Constantia missa multum te amat, Er. Memmius, N. Faber, Fr. Pithoeus, Jo. Passeratius, cui partem tuarum literarum ostendi. Quid? quid his adjungere gestiebam aliud? etiam. Quod tam prolixe te mihi totum dedis extremis litteris, ne valeam, mi Lipsi, nisi in animo meo accendit vim quamdam ardentissimi amoris, cui ut tu respondere,
page 180, image: s180pro innata tibi bonitate naturae, velis et perseveres, non ego quidem quod facere me jubes, impero; sed ita abs te contendo omnibus precibus, ut hoc unum si consequar, omnia ea me abs te consecutum sim existimaturus, quae ab amicissimo maxima amplissimaque proficisci possunt. Cl. viro Jano Douzae multam a me salutem. Vale, et opera mea in Gallia, dum sum, ita utere, ut illius, qui tua caussa velit omnia. Lutetiae Parisiorum 111. Non. Martias CICICXXCIV.
EPISTOLA CLXXVII. J. LIPSIUS Theod. Coornhertio. Harlemum.
VIr ornatissime. sententiam tuam de Constantia nostra, quod tam libere scripseris, valde mihi gratum. Ut enim libertatem eam judicii in alienis scriptis libens adsero, sic eam aliis aequa lance permitto. Sed tamen illa ipsa, quae te initio offenderunt, aut in quibus etiam nunc adhaeres, si examinas ea mente, qua sunt scripta, fortasse non plane improbabis. Quaedam enim veterum Philosophorum verbis et judiciis scripsimus: quae exacta ad puram et rectam Christianae Theologiae normam, fateor, non recta prorsus et pura. Sed juvanda ea scilicet sunt, et dirigenda miti quadam interpretatione. Animus quidem meus in omni eo scripto non nisi bonus, et sine contentionum studio (a quibus natura et judicio absum) propendens, spectansque ad publicam et privatam cujusque salutem. At de vertendo et interpretanda eo scripto, quod mecum agis quomodo id improbem, si tanti tamen videtur, ut in eo horas tuas ponas? Ego vero libens id permisero, cum ea lege, si publice ita judicabis expedire. Cum Plantino egi: et is prompte recipiet imprimendum. Hoc te moneo (si laborem eum aggrederis) ut libertate quadam in vertendo utaris, quia lingua quaevis suas quasdam phrases et dictionis Genium habet; quae stricte et serviliter non vult abduci in alienum solum. Itaque non solum phrasis ipsa interdum tibi commutanda est, sed et sententia diffundenda aut coercenda, ut videbitur ex usu et captu lectoris: siqua loca erunt, de quibus quaesito opus erit, me habebis paratum tibi honeste in his aliisque tibi gratificari. Leid. 18. Mart. 1584.
Notae satis sunt lites postea ortae inter Lipsium et Coornhertium de sententia Lipsii de una religione. vita hujus Coornhertii breviter, sed accurate, descripta est a Petro Borrio Hist. Belg. lib. XXVIII. pag. 9. sed miror Coornhertium voluisse vertere Lipsii libellum de Constantia, quod anno superiore 1583. jam aggressus erat Joannes Moerentorfius, ad quem de ea re Epistola Lipsii lib. 1. Cent. Misc. 72. ubi eadem fere monet Lipsius, quae hîc.
page 181, image: s181
EPISTOLA CLXXVIII. J. LIPSIUS Theod. Coornhertio. Harlemum.
ALteram epistolam tuam accepi, et in ea mentis tuae dissensum ab iis, quae antepenultimo capite Constantiae meae scripsi. cave, putes aegre me ferre hanc libertatem admonendi. Moneri et corrigi paratum esse me verbis testatus sum, et re ostendam. Et quamquam a disputatione omni abhorreo, (quae raro ad veritatem pervenit, nisi amice inter amicos suscepta) tamen si mihi caussas opinionis tuae scripto aperueris, idque breviter, non refugiam aut meam sententiam declarare, et firmare uberius, aut amplecti, (si verior erit) tuam. Sane in iis, quae de fato disputo, credo me nihil novi adferre, sed sententiam eam, quae est a peritissimis Scholasticis Theologis olim recepta. et tamen cur tantopere de quaestione hac angamur, cum certe in ea re, quam tracto, nemo fatalem illam vim et gubernationem neget? Publicas rerum conversiones (ea autem libri mei prima materia) quis nescit superne esse, et extra limites arbitrii nostri. pauca quaedam, quae intexo de privata hominis voluntate, si omnino improbas, nihil impedio, quin omittas. Id enim malo, quam mutes. scribe tamen ad me, si placet, de tota re clarius, scribe, inquam, quia ut ipse huc venias, non mihi, non tibi tam commodum videatur; quia saepe impedior quotidianis meis occupationibus, et scripto consideratius de re tanta videor posse agere, quam sermone, qui calidus saepe et praeceps. Hoc fac, nec reperies promissa mea fallacia, de mutanda sententia, si meliora docear: nec alienum me a dissertationibus, quae sine contentione aut dolo malo. Vale Lugd. Bat. 9. April 1584.
EPISTOLA CLXXIX. J. LIPSIUS Theod. Coornhertio. Harlemum.
MEntem tuam ex epistola longa et non longa, (uti haec quidem res est) satis videor cepisse: nescio an tu plane meam. Nam in verbis iis, quae culpas, libere igitur necessario peccat, non ea vis aut sententia prorsus est, quam efformas. Non enim hoc dixi, aut dictum ullo modo volui. Hominem necessario peccare (absum ab istis vocibus, quae durae et cum periculo) sed ut ex priorum connexu facile vides, haec sententia, ut homo, quoties peccat, necessario libere peccet. Sed quaeris ultra, an providentia divina coactionem non adferat ad peccandum, an non necessitatem? Me judice, neutrum; respectu hominis quidem: Nam ut plane pleneque me capias, ita sentio. Hominem
page 182, image: s182Deus liberum creavit. voluntatem indidit, qua eligere, appetere, deliberare, fugere posset. haec illi a natura sunt, semperque erunt. Ad peccatum abit? voluntate id fit. ad bonum? voluntate; sed a Deo adjuta. Quae igitur hîc necessitas? in homine quidem nulla: non enim aut Deus aut vis ulla adjacens, aut interna eum impellit, sed ipse sese. Tamen Dei et providentiae respectu quid dices? necessitatem non esse? errabis. Coactio non est, fateor, necessitas tamen hoc ipso est, quod Deus providit, id te facturum. necessitas, inquam, in eventu. Sed nonne hoc irritam facit deliberationem, consilia, electiones? non facit. Deus ecce liberum te constituit ad peccandum, ad non peccandum. Sed ut immensa et imprehensa illa sapientia et sagacitas est, ab aeterno videt te libertate tua usurum hoc et illo modo; vidit, inquam, te electurum bonum, malum etc. Itaque quod providit, necessario evenit; non quia libertatem tuam tollit, sed quia praenovit inclinationem. Praenotio autem ejus non fallax. Haec necessitas est, quam conditionatam appellant id est hactenus id necessarium esse, si Deus praevidit, non autem a se necessarium. non est naturalis necessitas, ut in igne comburendi, in lapide descendendi. Itaque non descendam facile illuc, ut cum quibusdam hodie Theologis dicam, Decreta a Deo esse peccata, sancita etc. sed praescita duntaxat et praevisa. Priores illae phrases in Labyrinthum nos ducent, quem nullo rationis filo evadam ego. Et tu sane, fateor, hoc bene capis. At etiam ad peccatum originis me vocas quod an peccatum in nobis sit (posteros intelligo) an poena saltem, nihil nunc disputo, quia non ad scriptum meum aut institutum. Etiam similitudines illae de navi, de curru, de chorea, quas addidi, testor spectare eas in primis ad publicum mundi regimen et directionem, nec aliter reperies. Illud non omitto, censere me in vera intelligentia et cognitione providentiae divinae maximam partem pietatis contineri. Non enim quisquam bene sentire de summo illo Deo, revereri ex animo, et uti oportet, majestatem et immensam ejus vim potest, nisi qui diffusam illam sapientiam capit, aut, (ut verius dicam) credit. Quis enim capit? Arcana haec sunt, et ignis sine adustione non tangendus. si bene capio scripta tua, et ea, quae immisces ex libro de providentia a te edito, non valde a me abis. Quem tamen librum sive libros non vidi: et gratum mihi erit, si ad me mittes: libenter enim lego quidquid in tam ardua et sublimi re scriptum praesertim ab iis, qui mihi videntur non in tenebris ea de re dimicare. Nam multi non disserunt ea de re, sed litigant: quae profecto non nisi verecunde tractanda et cum metu. Quod scripsi sententia quadam, ne peccatum quidem fieri invito Deo, verissima est sententia quadam, quae a Scholasticis priscis petenda. Distinguunt enim, et recte, voluntatem. Sed non plura adjungo, quia revera occupatissimus, imo aliquoties interpellatus haec scripsi: alioqui paratus gratificari, et sive discere a te quaedam, sive docere, ut res feret. Lipsio quidem nihil reperies sincerius et amantius bonorum. experire, sive literis voles, sive etiam sermone, cum occasio se dabit. Plura volo, et nunc non possum, at si quid omisi, (de iis dico, quae ad librum meum proprie faciunt: nam tota materies haec diffusa) submone.
page 183, image: s183item, siqua alia loca erunt, aut expediam, aut certe simplicem sententiam meam tibi proferam, et sine fuco. Vale Lug. Bat. 15. April 1584. Mitto tibi folia duo de Constantia, quae iterum nunc imprimitur, quia notae quaedam adjunctae sunt interdum ad lucem. Mittam et ordine reliqua.
EPISTOLA CLXXX. J. LIPSIUS Theod. Coornhertio. Harlemum.
REsponsum ad epistolam tuam differre non debeo, etsi plusculum nunc occupatus. in ea discrimen illud quadruplex, quod adfers, probo; nec negavimus hanc unquam necessitatem cum voluntate, et magis cum libera voluntate, pugnare, si in eadem re et eodem respectu ea jungas. At si diversam consideres: quid vetat ea in una re bene dici? Exemplum; Christum a Judaeis interfici necessarium fuit, ex aeterni Dei decreto aeterno: at Christum interfici liberum item fuit, ex Judaeorum voluntate. Ita de peccato concipio necessitatem in eo considerari posse, providentiae respectu. at hominis veram meramque libertatem. Quam libertatem quo magis stabilire possum, quam cum scribo, ita eam insitam homini, ut necessarium sit, sed quoties peccat libere, eum peccare? haec enim mens subjecta meis verbis, libere igitur necessario peccat. Sed necessitatem tamen a providentia nullam esse vis, quia coram Deo (inquis) nihil futurum aut praeteritum, omniaque tempora simul et in se et in speculo cernit. Fateor, vere et pie dicis. Deus enim tempora sine tempore intuetur, ut Gregorius ait: et quicquid hîc discriminis est, nos proprie tangit, non illum. Sed tamen ecce in eo ipso simili tuo, nonne tale aliquid est? Pone ante me et te speculum: gestus ede, corpus attolle, deprime, obverte, circumverte. nonne ex speculo possum dicere te nunc necessario edere talem gestum: Ex speculo, inquam, si id quidem non sit fallax. Et tamen liberum tibi fuit edere alium gestum, sed quem speculum jam suscepit, eum profecto necessario respectu speculi edis. Tale in nobis; in bivio constituti sumus a Deo ad bonum flectendi, sive ad malum: videt euntes nos ad malum: ratione ad illum, necessario imus. Nihil enim apud Deum fortuitum aut contingens est. quae verba tantum sunt humanae caliginis et inbecillitatis. Recte, etsi parum Latine, quispiam ex antiquis: Deus scit certitudinaliter et evidenter etiam futura contingentia. Nec tamen haec scientia ejus caussa est, cur malum fiat: sed quia fit aut futurum esset, ideo scit sive praescit. Sententiam meam in hac re consignabo Augustini verbis tractatu 53 in Evangelia Johannis, ut mihi videntur subtilissimae veritatis: Non propterea, inquit, quenquam Deus ad peccandum cogit, quia futura hominum peccata jam novit, ipsorum enim praescire peccata, non sua, nec cujusquam alterius, sed ipsorum. et quia ipsius praescientia falli non potest, sine dubio non alii, sed ipsi peccant, quos Deus peccaturos esse praescivit. Fecerunt ergo
page 184, image: s184peccatum Judaei, quod eos non compulit facere, cui peccatum non placet: sed facturos esse praedixit, quem nihil latet. Et ideo si non malum, sed bonum, facere voluissent, non prohiberentur, et hoc facturi viderentur ab eo, qui novit quid quisque sit facturus. Non ergo caussam peccati Deum facimus aut providentiam (absit) sed necessitatem quandam eventis rebusque omnibus insitam agnoscimus, ut non turbetur tamen aut corrumpatur definitus ille agendi ordo. Jam quod ad notam illam meam attinet, quae mora est? Quadam etiam sententia volente: nec pecco, nec a te, nisi verbo, dissentio. Tu permissionem nudam appellari id vis: ego, sensu quodam voluntatem. Et praeter veteres Scholasticos, a me etiam est Augustinus: Non fit aliquid, inquit, nisi omnipotens fieri velit, vel sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. Itaque vult etiam quodammodo Deus, dum sinit: et in malis (ait Thomas) habet se Deus ad modum volentis. Hoc sentio: et tu ipse ea approbas in libro tuo de permissione et decreto Dei §. 104. in cujus fine etiam caussam addis. De duplici illa mea similitudine, equi claudi, lyrae discordis etc. non etiam capis meam mentem. Nam haec spectant non ad publicam gubernationem, sed ad objectionem diluendam, quae Deum facere videtur peccati caussam. Et est sane (si attendis) objectio acris. Nihil, inquiunt, virium in homine est externarum, sive internarum, nisi a Deo. In illo et per illum vivimus, movemur, nec digitum exercere sine illa vegetante vi possumus, ad bonum sive ad malum; imo quod voluntas etiam nostra impellitur (ita ajunt) est ab illo. Quomodo igitur, si ipse omnia in me movet, movet me etiam ad peccatum? quo modo non cooperatur in eo, et adjuvat? Ad hoc est, quod respondi per similitudines. Moveri quidem omnia a Deo, sed non in malum. a nobis et in nobis peccatum esse, et hanc cum virtute discordiam, non ab illo etc. Itaque verba illa, Deus auctor, verstaet hier by, dat Godt ook der quaden werken ten besten beschikt etc. non habent hîc locum, sed habere possunt apud similitudines illas de chorea, de navi, de curru, quae sequuntur. Et hoc est quod nuper tetigi. De libris ad me missis gratiam habeo, mitto etiam nunc folia duo, missurus reliqua, quia quaedam in ipso textu immutavi, aut aliter distinxi, sed pauca. Vale, et saluta a me D. Stuperum, virum doctum et probum, ut audio, etsi parum mihi notum. sed virtutem et modestiam sane amo apud omnes. Item a te peto in D. Sirleno.
EPISTOLA CLXXXI. FRANCIS. RAPHELENGIUS J. Lipsio suo. Leidam.
CUm ego patrem Andreae ad vos proficisci cognoscerem, eum sine meis ad te litteris abire non sum passus; ut de nostro Antverpiam reditu aliquid intelligas. Spiringio igitur sub mediam noctem in portu vale dicto, Neptunum nobis faventem conspicientes, navem conscendimus; quae pansis
page 185, image: s185velis aequor sulcare non destitit, donec, vento plane nullo mota, e regione insululae Doulii quiescere cogeretur. Ubi cum fere maximam noctis partem consumpsissemus, excubiis ibidem per vices a nobis peractis, (interim dum omnes naves excubitoriae versus Hulstum ad aggeres perrumpendos confluxerant, sed adverso Marte) sub crepusculum diei, iter inceptum aggressi sumus Austro non satis propitio utentes: quem contra nixi tandem die Saturni sub horam septimam mane urbem ingressi sumus: ubi omnes ad unum domesticos, affines ac familiares incolumes incolumis reperi: pro quo quidem beneficio non satis dignas Deo gratias agere queo. Verum in memoriam nunc revocans dulcissimam vestram, parentum, amicorumque istic praesentiam, a qua me tam praecipiti consilio subduxi, non mediocri dolore afficior: eoque magis, quod comes itineris vix mihi tantum spacii reliquerit perlustrandis urbibus, quas nondum videram. Roterodamo enim iter facturos nos sperabam, ubi Erasmi effigies conspicienda viatoribus antiquitatis loco publice extare dicitur. Delphos transcursim vidi. Hagam Comitis tantum a limine salutavi: ita ut sane gravior mihi quotidie fiat meae tam subitae navigationis recordatio, praesertim coelo hoc tam sereno, cujus mutationem semper cum istic essem, timebam: sed dolorem hunc animi aliqua ex parte lenit spes, quae in me novum suscitat desiderium sub finem aestatis vos revisendi. Ut autem illud lenius feram, revisam meas Musas Persicas et Arabicas, ex quibus interim colligam ea, quae non ingrata tibi futura sint, cum istic, vel hîc (si forte hac aestate nos invisas) illa tecum communicavero. Interea postquam revolvi meas schedas, visum fuit quasdam voces tibi mittere adjungendas iis, quas tibi dedi: Persicas dico: ut videas, quantum habeant affinitatis Persae cum Cimmeriis Becanicis. Quid dicam? Experior unam linguam ab alia juvari, ut inquiunt Thalmudistae. Quî enim scirem Bustan significare Hortum (ea voce utuntur Turcae, et Chaldaei) nisi legissem in Genesi Persice sic vocari: Kast, apud eosdem, est Arca, cista. Band, ponitur pro prohiberi, coerceri, quasi vinculo constringi. Invenio etiam Dare pro ostio (pro deure) nam non magni facio vocales, cum harum sit tantum formare varias dialectos. Man, ego, meus, a, um. Nah. id est non (vox Germanis usitata) St, substantivum verbum, pro Est in compositis, ut Zan tost, uxor tua est (: nam Tu idem, quod Tu, tuus, a, um) Menast, mea est. Du, duo. a Latinis vel Graecis, ut Hapht, septem. Quid dices, de Lapz, labium denotante? Et sic de aliis, quae affinitatem habent vel cum Arabicis, vel Giaecis, aut Chaldaeis. In summa, tantam farraginem similium vocum congeram, ut cum Scaligero non incommode aliquando de eis conferre possis, si ita tibi consultum videatur. his vale, meque amare perge. Antverpiae XVIII. Maji CICICLXXXIV.
Uxori chariss. plurimam salutem. Gandenses videntur resipiscere velle, ut videre est ex eorum scripto ad Ryhovium misso; cujus exemplar misimus ad socerum. Alenconium vivere credo, atque ita esse, hinc colligo: quod Templius literas non dudum ab eo accepit (ut ferunt) et quod Cameracenses equites
page 186, image: s186numero 600. devastarunt septendecim pagos, Duaco ac Valencenis propinquos, ac postea eosdem incenderunt.
Raphelengii vitam, ex Professorum Leidensium vitis descriptam, habet Melch. Adam. in vitis Philos. pag. 423. et Valer. Andr. Bibl. Belge, et Franc. sweertius Zeltner. Centur. Corrector p. 458. Quam sectam religionis secutus fuerit non inveni. quia vero Plantino tota domus Romanensi addicta fuit, eum quoque non aliis sacris operaturn credo, nisi si Lugduni mutaverit speciem, et, ut Lipsius, scenae servierit sed nihil certi adfirmare possum, nec facile videntur Curatores eum Professorio munere ornaturi fuisse, si professus fuisset Papismum. ex Epistolis vero his et filii, qui Lovanium etiam ad Lipsium studiorum caussa abiit, conjicere licet de mente ejus. nam et Epistola 191. scribit, Lovanium sibi quoque esse, locum expetendum, si tempera ferrent. Filium certe placita ecclesiae Romanae sectitum testatur Vossius Epistola ad Pareum CLXXI. quae inter selectiores est CCXXVI. haec et alia fata hujus viri et aliorum eruditorum potius indagare debuisset, meo judicio, Baylius in Lexico suo, quam longam de matrimoniis felicibus aut infelicibus notam conficere, et in locum communem, (ut saepe solet) quem nemo in talibus libris quaerit, excurrere et philosophari.
EPISTOLA CLXXXII. J. LIPSIUS Francisco Raphelengio. Antverpiam.
TAndem redit ad vos uxor, opinione tua et ipsius voto tardius. quid faceret? aliud animus, aliud amici suadebamus, ille iter, nos mansionem. Nam tempestas, quae et quam subito exorta sit, vides, nec aquae ipsae satis tutae, in quibus hactenus spes nostrae. Deus ista gubernat, mi Raphelengi. Deus: eaque ad meliorem aliquem finem e turbis istis concinnabit, praeter spem nostram atque opinionem. Fide tantum. Nos hîc jure turbati, morte illius [note: Guilelmi Arausionensis.] magni capitis. tamen turbati, non dejecti constamus adhuc. nec discrimen tam praesens videtur, si ordines concordiam cum praesentia animi conjungant. De Zutphania omnia molitus hostis, ut succurrat, adhuc frustra. sed nunc majore quodam apparatu adventat, Arembergio duce. Ducet ista quoque Deus! Ego Electorum Librum secundum paro. in eo [note: Non reperio hoc in editis Electorum libris.] caput de communibus verbis Persarum cum Germanis: velim et plura de lingua posse aspergere, te suggerente. Mitte, si quid habes. Audio, imo in indice ita lego exiisse, in Italia Rob. Titii Burgensis locorum controversorum libros decem. valde velim eos quomodocumque mihi confici, sive emptione, sive usu tantum et inspectione. Age cum Moreto nostro, aut cum amicis. Filium tuum putamus (ita avo visum et mihi) in Galliam brevi iturum ad studia promovenda, ad judicium formandum, ad linguam, ritus noscendos. Tibi quid videatur velim scribas. Avus quidem valde nunc pronus in eum videtur, et ferio mansuetior. mihi quidem (ut hae turbae et haec tempora sunt) placet non differri eam profectionem: Nos enim ipsi quamdiu hic erimus? Sept. 1584.
page 187, image: s187
EPISTOLA CLXXXIII. J. LIPSIUS Francisco Raphelengio. Leidam.
NOs, mi Raphelengi, Moguntiacum venimus, ea spe, ut fontibus swalbacensibus, qui sunt ad valetudinem firmandam, uteremur. Deus bone! quam omnia ibi. horrida? solus si esset locus, aut quies, sed in diversoriis haerendum. quae taedia illa hospitum et potorum. Omitto alia tibi non ignota. discessimus ergo Confluentes, atque illinc Coloniam, hoc consilio, ut ad Spadanos fontes irem, atque illic me reficerem apud homines, et aerem mitiorem. sed hîc quoque impedimenta: viae omnes praedonum plenae, et arcessitum recens incommodum, bellum, quod infert Aquisgranensibus Juliacensis: ita hac nullus transitus. Consulara et deliberabo, an per Treviros circumagar, an potius Confluentibus, aut in vicinia (quod primum meum consilium fuit) subsistam. Timonis vitam aliquot menses vivemus. Certior eris, cum aliquid statuero; nunc filium habes, qui in praeteritis pro Epistola tibi erit. Vale, et uxorem tuam et utrumque filium saluta. Franciscus meus quid agit? scire velim. literas a discessu nullas accepi; ad Mylium mitte, si quid vultis: miror nec uxorem quidem scripsisse: Coloniae Ubiorum VI. Cal. Majas. CICICXCI.
EPISTOLA CLXXXIV. FRANC. RAPHELENGIUS J. Lipsio S. P.
MIraberis, sat scio, cur hactenus nihil scripserim. sed quid dicam? cum videremus te tandiu, in Vlieta haerere, desperantes de tua profectione, incerti eramus, quo literas nostras destinaremus. nam Francofurtum mittere, non videbatur consultum; praecipue cum nihil esset, quod scriberemus. Itaque tandiu expectavimus, donec certo constaret, quo te conferres. Nunc gaudeo scire quî valeas: sed doleo iter tuum tot ac tantis difficultatibus impediri. Easdem molestias mecum saepius perpendi, ex quo discessisti, uti etiam cum apud nos esses, non semel dicebam profectionem, quam suscipiebas, arduam ac gravem tibi fore, videri. Si Spadanos fontes sine periculo adire potes, bene erit: nam non est consultum, ut alios in Germama adeas, cum nulla sunt in illis locis commoda, uti scribis, hospitia. Aquisgrani est abunde, quod te reficiat, humanitas incolaium et loci amoenitas, ac, si placet, amicorum consortium, qui nihil tibi deesse patientur. Nunc temporis video usui venire
page 188, image: s188operam amicorum, etiamsi invitus ea utaris. nam barbaris et ignotis nulla fides. Hoc dico ideo, quia si nimium te subtrahas ab iis, qui tibi gratificari cupiunt ex animo, contentus propria quadra vivere inter hospites rapaces, ac plerumque inhiantes praedae alienae; contingere possit aliquod infortunium, praefertim cum humanissimi quique, ob bellorum furias, ab antiquis moribus degenerarint. Non versaris jam in Hollandia nostra, ubi licet vivere ut vis, ac etiam exspaciari sine periculo. Audiemus quo tandem te verteris. De rebus nostris, quod scribam, nihil habeo. Filius adhuc haeret Antverpiae, amircorum conspectu fruens: eum in dies expectamus. Uxor mea ita graviter morbo suo laboravit, id est, tussi et asthmate, cui erat adjuncta febris hectica, ut D. Heurnius de ea desperaret. Sed Dei beneficio convaluit. Franciscus noster scribet, ut promisit, quid agat. Pergit suum officium facere, dum adhuc abest frater. Cum redierit, tunc videbimus quid animi sit habiturus. Ego totos dies domi desideo, in meis studiis Arabicis, ut aliquid certi absolvam, antequam Deus me vocet. nam neminem habeo, quîcum tempus fallam, nisi tribuam aliquam horulam deambulationi cum Hespelio, aut D. Nausio, qui videtur quietiori esse animo, quam cum hîc esses. quod certe miror. Deputati Ordinum nihil constituerunt adhuc de Collegio, neque Ordines; ita ut negocium nec publicum, nec ipsius privatum promoveatur. Meninius adfuit una cum aliis, sed D. Nansius non vidit illum: quia Collegium viderunt tantum; et ita abiverunt, nobis nesciis, brevi redituri, ut ajebant. Interim nihil de reditu eorum audio. Ac certe multa geruntur in urbe, quae contigisse tantum scio post multos dies. ita me subtraho ab omni consortio; nisi cum cogor Academiam adire ad meam professionem, vel ad conventum: ad quem rarius vocamur. Te absente, cum Deputati adessent, Vulcanius vocatus est, instinctu, puto, sui Curatoris, qui etiam ibi aderat, coram illis, ut per eum injungeretur Professoribus, ne quemquam crearent [note: Quantum ex actis video, Doctores olim creabantur sine examine privato, sed publice tantum Theses propugnabant. sed A. sequenti demum 1592. 22. Jun. cum quidam Laurentius Brand admissus esset ad Disputationem pro Doctoratu Medicinae, et Pauwius se opposuisset, quod indoctum diceret, et prope infamem; primum Magistratus Leidenses in Senatu Academico verba fecerunt, sibi videri consultius, ut prius examinarentur accurate priusquam theses publice proponerent candidati, et post varias sententias dictas, Senatus Academicus decrevit, candidatos ante disputationem publicam subire debere examen privatum, et Professores conceptam examinandi formulam cum Curatoribus communicare; deinde 5. Octobris Ordines Hollandiae decretum miserunt Senatui Academico, de examinandis privatim Candidatis Eodem etiam anno 6. Octobris post multas Academici Senatus ad Ordines allegatas preces et ambitum, inauguratum est Collegium Theologicum.] Doctorem sine publica disputatione ac solemnitate. Assensum est aliquo modo; cum restrictione tamen; ut siquis nolit in publicum prodire, modo doctus sit, et in sua facultate optime versatus, possit privatim promoveri. (Quidam interim Arnhemensis publice promotus est ante Paschalis festum; in cujus laudem habuit oratiunculam Vulcanius de Academiarum origine. Delphensis quidam brevi promovebitur, in cujus gratiam mihi etiam erit orandum. Ita incidimus in novas molestia: Zelandi tam alieno sunt animo a nostra Academia, ut decreverint Collegium
page 189, image: s189novum extruere in sua urbe Middelburgo, ac in eo alere 25. alumnos theologiae studiosos. cujus rei causa Professores tres vocandos esse ajunt, unum Theol., alterum Philosoph. tertium bonarum literarum, idque effecerunt Ministri, qui propter 2 Gallnm, quem adhuc hk fovemus, et quiaaliumnonaccerlimus Theologum, Academiam esse fugiendam, clamitant. Plura non addam. Secretarium adivit uxor tua, ut moneret nos parare noltias litteras ad te. Visus eit miflurus luas. sed nondum secit cum has obfignare vellem. Amici te nlurimum lalutant, inprimis D. Aansius, cujus nomen omifilti tuis postremis. icis quam gaudeat iitis nugis. Si quietus alieubi esses, confultum videretur ut ad praeeipuos collegas, ut Haomum et cos, quos noiti familiariores, aliquid litterarum dares. Bene lacis quod Aerssmuin non neglig. is. His finem faciam rogans Deum opt. max. ut te incolumemdiutissime cornervet, validioremque te efliciat ista profectionc, ut brevi te potiamur. Vale, ix. Maji cio. id. xci. Uxor mca, filii, filia et familia te resalntant, omniaque tibi prospera optant.
Carolus Gallus (patrio sermone Haen) Arnhemensis, cujus vita est inter Professores Academiae Leidensis pag. 29. inter fervidissimos Theologos, similis Danaeo, qui Genevensem (nam Calvini et Bezae discipulus erat) disciplinam etiam introducere satagebat; multas cum magistratibus Leidensibus rixas exercuit, et tandem etiam demissus abiit. Aldegondio etiam adjutor datus ad vertenda Biblia fuit. vid. infr. ad Epist. Douzae CCXXI.
EPISTOLA CLXXXV. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio S. D. Leidam.
MI Raphelengi, ad Aquas Spadanas perveni tandem; Deus bone, quot post molestias et ambages? imo quot post discrimina, quae in finibus Germaniae nobis objecta? vicimus tamen et pervicimus, Deo duce. Scis quasi fatum meum, ut molestae et exercitae mihi peregrinationes sint, sed ad extremum tutae. Nunc hîc sum, et curandae valetudini totum me dedo. De reditu meo (triste aliquid dicam, sed dicendum est) ne spera. Mihi decretum jampridem abdicare me docendi munere, et quod reliquum est transigere in quiete vitae, nisi quidem valetudo insigniter confirmetur. Interea cur in Batavis esse nolim mihi sunt caussae, quas nihil opus est reddere distincte. Liber sum et nolo, haec est caussa caussarum. Quod a te avellar, mihi dolet; nosti meum adfectum, sed spero breve hoc discidium fore, quicquid aliter videatur, vaticinia mea usque adhuc non valde me fefellerunt. sed illa publica Deo permittamus, qui diriget omnia ad suam gloriam et communem salutem. In privatis tuis rebus quomodo est? quid Franciscus noster agit? quomodo adfectus? nam alter tuus filius Christophorus jam apud te est, in vetere sua functione, nisi fallor. Ego consulere haud temere aliquid possum, quia longe absum, tum etiam, quia status nunc vestri imperitus. A te aut a meis verbum
page 190, image: s190non accepi a discessu. Atqui canseo, me decies scrisisse. quae caussa silentii? an literae non missae, aut male missae? Ad Mylium destinari jusseram, nunc licebit breviori via ad Lampsonium. Is apud me fuit, et quanquam latere vellem, contineri on potuit, quin cursim me videret in Aquis. Amicos hîc et alios reperio, et reperi copiose. Nansius noster ecquid agit? Saluta eum tacite, et si ad me scripserit, gratum habeto. Idem peto de M. Luca, Hespelio, Lanschoto, aliisque amicis. sed tuos imprimis salutari cupio; Uxorem et filios, filiam. Vale, mi Raphelengi. Aquis Spadanis postridie Kal. Jun. CICICXCI.
EPISTOLA CLXXXVI. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio. Leidam.
UXor ad nos venit, mi Raphelengi, VI. Kal. Octob. tam terde inquies? ego quoque miratus sum, et non miratus, cum molestias cogitavi et discrimina viarum. Pes nullus in Brabantia nunc tutus est a praedonibus vestis, et ad iis quoque, qui eorum specie praedantur. venit igitur cum metu magno, rum Dei auxilio. sine noxa. nos una hac hyeme hîc agemus, si Deus volet, et jam de domo mihi prospexi. sum in eo, ut bullos mandem terrae, quorum numerus donatione amicorum etiam accrevit. haec talia aegre et incommode transferuntur. Te totum in veteribus tuis studiis esse gaudeo, et revera faciendum tibi est, ut opera etiam posteris appareat tui in orientalibus linguis progressus sive laboris. Honesta et proba etiam haec ratio taedii temporum istorum fallendi, quae nondum, ut vides, abeunt in serenum. Scripsi non ita nuper ad vos, et credo te accepisse. Quod a me nunciem praeter illa nihil est: mihi tamen pergratum intelligere, quae istic geruntur; non etiam quae dicuntur. Nam illa quid ad nos? exspectabo. sed quid ais? vocatus an vocandus a vobis Scaliger? certe velim virum istum insistere Belgicum hoc solum. sed ut adduci possit vereor, et ut perennare, si adductus. Quin fama cum eo magna ad vos ventura sit, nemo ambigit. et scriptionibus certe suis illustraturus vestram urbem. Quam ego etiam nunc amo, et veros amicos, quos illic habui: non enim cum locis eos muto. [note: Berbardus Paludanus, cui, Enchusae Medicinam profitenti, oblata fuit Professio Botanica, quam ille recusavit. vid. Cl. Boerhavii Horti Leidensis brevem Historiam, quam enarravit ante Indicem alterum Plantarum 1720. pag. 25. et infr. Epist Dousae 221.] Paludanus mihi ignotus est, nec quid possit scio. D. Gulielmius ex nostra est, ut opinor, disciplina. Deus illi aliisque faveat, qui adnitentur ad publicum bonum. Uxori tuae salutem a me dices, et gratias pro linteo sudario, quod accepi, etiam M. Lucae, D. Hespelio. De Nansio nihil novi. immorietur bonus senex suis querelis. Vale, mi Raphelengi, quem in animo semper, in memoria et ore saepe gesto. Leodici Kal. Octob. CICICXCI.
page 191, image: s191
H. Bredio scripsi de Cedreno, si justo pretio vendere eum volet, tu pecuniam illi dato ex ea, quam filius tuus recipiet e supellectile. sin carere non potest, usus mihi ejus satis est.
EPISTOLA CLXXXVII. FRANC. RAPHELENGIUS J. Lipsio S. P. Leodium.
NIhil habeo, mi Lipsi, quod scribam, praeterquam quod mediocriter valeamus, ac jam vere instante speremus nos melius valituros, Deo juvante. Quod si eadem felicitas tibi contingat, erit quod gaudeamus. Hoc unum nos consolatur, quod ex nuncii verbis intelligamus te occupatiorem fuisse, ut nobis responderes: quia, ut ajebat, tu litteris scribendis, quac ad nundinas mittendae erant, intentus eras. quod certe praestare non potuisses, si valetudo fusset infirmior. Age igitur, confirma eam potu aquarum, quas dicis tibi esse salubres, Spadanarum, dum rident prata, atque invitat coelum locorumque vicinorum amoenitas. De rebus nostris non est quod aliquid scribam; cum mentem nostram literae postremae significarint. Puto te scire nepotem Mercatoris in nundinis vicem Christophori supplere. quam felices eae nobis sint futurae, audiemus. Quid dicis de literis Scaligeri? is mihi misit per Tuningum Catalogum librorum suorum Orientalium. mirum quam raros habeat libros! Si venerit, experiemur quid possit. Ego credo eum multum posse: ac ejus consortio me valde adjutum iri. De Clusio bene speramus. Responsum ab eo his nundinis expectamus. De collegio nostro, audio Ordines velle hoc mense Majo suos alumnos mittere; ad quos regendos praefecerunt [note: Joannem Kuchlinum, cujus vita est in Athenis Batavis Meursii pag. 182.] Coclinium quendam concionatorem Amsterdamensem. Itaque videmus eorum, quae exeogitari possunt ad illustrationem Academiae, nihil praetermitti. Unum restat quod desideramus; tua nempe praesentia; cujus desiderium nulla aetas minuet aut delebit. Douzae filius apud nos est. Hespelius cum tota sua familia Ultrajectum hoc mense Majo cogitat habitandi caussa, idque ob coelum gratius ac salubrius, quod in co loco. Cuperet, si occasio sese offerret, ut illuc scriberes, a te commendari D. Cantero, jam Consuli primario. id unice a te petit, si fieri possit. nosti virum. is te plurimum salutat, ut et filii. item M. Lucas. D. Heurnius non est negligendus. ambit interdum a te litterulas, nec audet te interpellare non provocatus. Scis eum Rectorem esse. Merula ascitus est in numerum Professorum extiaordinariorum. D. Mello (alias Mellaeus) profitetur a plaisir: ambiens etiam, ni fallor, Professionem. Itaque numerus Professorum infinitus. D. Nansius est adhuc Dordraci. Ministri effecerunt ut Marcellus adjunctus sit ei subpraeses. tentarunt Nansio imminuere stipendium: sed nihil impetrarunt. Quoties ad me scribit, injungit mihi, ut meis litteris tibi salutem amicissi. adscribam. Talis est nostrorum status in praesentia. De ceteris
page 192, image: s192nihil occurrit amplius, quod scriptione dignum sit: ideoque finem faciens rogabo Deum opt. max. ut te cum tota familia diutissime incolumem conservet: quam nos ex animo, ut et te in primis, salutamus. Lugduni Bat. CIC. IC. XCII. III. Kalend. April.
EPISTOLA CLXXXVIII. FRANC. RAPHELENGIUS J. Lipsio S. P. Leodium.
QUoties, mi Lipsi, litteras a te accipio, videor quodammodo levari istis animi molestiis, quae me torserunt hactenus a tuo discessu. Nam etsi tuta, et voluptati sit solitudo, tamen interdum fit, ut si ab omni consuetudine et familiaritate quis fiat alienior, animum tristitia occupet et hujus vitae contemptus. Ita me sentio affectum, ut solitudinem cum studiis seriis amplexus, optem subinde corpore dissolvi: nisi cum tuis litteris excitor, quae ita me afficiunt, ut tecum, sucut olim, sermones conferre videar; omnemque animi aegritudinem procul excutiam. Opportune itaque mihi adferuntur litterae, quae levamen aliquod aegroto adferunt. Spectamus quidem etiam Europae istos sonitus, securi certe, si unquam alias; sed cogitatio rerum futurarum quieti isti admista, nonnunquam miras suspiciones parit, quae saepius vel constantissimum pectus labefactet. Placere vero Deo, et bonis, ut mones, inprimis cogitandum, cui rei si operam dem, plane me eximam omnibus gravioribus curis, quae cor exedant De Scaligero quod scribis, mirum nobis videtur. Ut ut sit, secundum ab eo responsum expectabimus. Sive veniat, sive eum sua Gallia teneat, non desistemus nostra curare, et promovere conatus quos coepimus, si modo facultates non impediant: quietam et privatam vitam interim sequentes, ut et amari, et securius vivere possimus. Gaudeo te meliuscule valere: et ad tuam valetudinem confirmandam Spadanas aquas, aut vicina loca cogitare. quae ut tibi vires restituant valde optarim: nam dici non potest, quam languidum me reddat tuus tam diuturnus languor, ac de recuperando pristino vigore desperatio, quam videtur tua epistola indicare. Bono animo esto; his enim doloribus Deus aliquando finem dabit. Ad constantiam autem non est meum te hortari: sed meus est mos talis, ut cum constantiori me monita propono, eadem mihi ipsi inculcem, ac ea ratione me aliqua ex parte sublevem, et labefactatum quodammodo animum erigam et confirmem. De Academiae nostrae rebus nescio quid scribam. Mense Majo videbimus quos progressus sit habitura. nam in eum mensem videntur Ordnies conspirasse ac constituisse certa statuta, quibus negocium promoveatur. Nihil ab eo tempore, quo ad te scripsi, video accessisse, aut immutatum. Omnes valent et se gerunt more solito. Merula docebit (quasi suffectus in tuum locum) mense Majo. Scaliger si venerit, primarius erit, ut existimo. Hortus
page 193, image: s193paratur in adventum Clusii, nisi mutet consilium. Leemputius pridie Paschatis Ultrajectum appulit, ut mihi Trutius retulit, idque Rheno secundo. quem et Franciscus meus vidit et allocutus est. Tradidi litteras ad Canterum Hespelio, qui sequenti septimana decrevit hinc discedere. Gratias tibi ingentes agit, amicamque salutem nunciat. Quod nobis ante discessum tuum ad fontes imperaveris, exequemur. Parce ac raro scribemus, ut mones, nisi urgeat necessitas. de Colvio nihil audimus; nisi quod sit gregarius miles in obsidione Rhotomagensi, ut quidam nobis retulit domesticus Buchenvalii. Chimacensis superiori septimana nostrum hortum invisebat, jubebatque te plurimum salvere. His finem faciam, rogans Deum opt. max. ut te diutissime incolumem conservet. April. Lugduni Bat. CICICXCII. Uxor mea amicam vobis salutem.
EPISTOLA CLXXXIX. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio. Leidam.
NOn est quod scribam, nisi rediisse me a Spadanis aquis ob pluvias continentes. Hîc tamen bibimus, et cum successu. Nunquam mihi ab annis septem melius fuisse hoc possum dicere. Caetera in Dei manu. factum male et petulanter de dictatis meis divulgatis in Anglia. Haec hodie licent? etsi quid non licet? praesertim in nos, qui mites et placidi videmur, et ideo injuriae opportuni. Scribite, numero quantum potest, de Jos. Scaligero sitne, an fuerit, quod legati nostri ad nos attulerunt. Idem de Claudio Puteano. vos ibi per Gallos scire potestis. Catullus Dousae lucem videt, nec ego illum? culpate, sed ut emendet. illi salutem et vander Vilio, quem credo apud vos esse, uxorem tuam, Christophorum filium, et filias. Leodici XVII. Jul. 1592.
EPISTOLA CXC. FRANC. RAPHELENGIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
CUm vehementer auxius essem, mi Lipsi, cur a te nullum responsum a mense Junio adferretur, nec animo meo possem satisfacere, variis suspicionibus mihi subinde obversantibus: tandem istam curam discussi, ratus operae precium esse, ut ipsemet quid causae subsit tanti silentii, scriptione tentarem. Itaque ausus sum te hac epistola lacessere, confidens fore, ut eum, quem tua familiaritate tot annis dignatus es, non averseris. Scio quidem, tempora esse ejusmodi, ut cavendum sit, cui et quid scribatur. Sed quandiu superiores non tangimus, quis prohibeat ultro citroque litteras missitare? ac quis acgre
page 194, image: s194ferat, si amicus amicum absentem salutet? Lovanium te jam tenet, locus nobis quoque expetendus, si tempora ferrent. Sed in nostro exilio hîc erit consistendum, cum nusquam appareat tutius refugium. Mirantur multi, cur tuum istuc secessum paulo diutius non distuleris, cum quae ibidem quies est, non adeo te securum reddere possit, nostro quidem judicio: nisi forma reip. magis te afficiat, quam quae in his locis. Sed ita tibi decretum est. Faxit Deus opt. max. ut firma valetudine diutissime fruaris. De rebus nostris nihil habeo, quod scribam, sub tempus nundinarum rediit filius ex Anglia, cum mercatoribus Londinensibus Francofurtum proficiscentibus. ac statim ubi advenit, incidit in morbum, cum quo conflictatus est duos menses ac eo amplius: Medici dicebant esse hepatis inflammationem. Jam, Dei beneficio, convalescit, reditque paulatim ad opus mtermissum; nempe de typographia nostra promovenda solicitus; ut optimi libri excudantur. Nam quandiu adest, operam suam nobis conferat necesse est. Quo loco res nostrae Scholae sint, haec habe: In novum Collegium recepti sunt XX. studiosi, alendi sumptibus Ordinum, qui octo millia florenorum huic rei destinarunt. adhuc expectantur XI. ut numerus XXXI. compleatur. nam tot alumni erunt, omnes Theologiae studiosi. Franc Junius, ut scis, hîc sedem fixit; magnumque adfert Academiae ornamentum. numerum enim studiosorum indies crescere, eo nomine existimamus, quod eum habeamus, Scaligerum que expectemus. Helmichium audimus tandem accessurum tertium Professorem. Merula tuum interim locum supplet in Historiis; quem audio magnos quotidie progressus facere. Utinam apud nos mansisses! videres novas aedes exstrui, novasque plateas designari, in quibus assorgunt nova aedificia. quae res non parum ornamenti ac emolumenti adfert nostrae urbi. Est libellus Franc. Junii adversus Puccium, quem mittit auctor ad te. eum accipies a Moreto cum litteris adjunctis. A vestro Rectore [note: Hic est Adrianus Romanus, (de quo agemus ad Epistolam ipsius ad Lipsium.) Anno sequenti Lovanio discessit, vocatus Herbipolim, ut ibi Medicinam et Mathesin doceret. Rectorem Academiae Lovaniensis fuisse docent Fasti a Valerio Andrea publicati pag 54. erat vero Professor Matheseos. Auspicatus lectionem Mathematicam A. 1586. successit ipsi Joannes Sturmius. vid. Fast. d. pag. 249.] Romano litteras accepi: sed jam ei non respondeo. is videtur addictus Christmanno. Alias rescribam. ei salutem precor, ni grave est, ac si ita videtur, meis verbis nunciari; ac in primis tuae uxori, ac ancillae; idque meo, ac meae uxoris liberorumque nomine. Vale, vir mihi plurimum honorande, nosque amare perge. Lugduni Bat. v. Decembr. CICICXCII.
page 195, image: s195
EPISTOLA CXCI. FRANC. RAPHELENGIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
QUod hactenus ad te, mi Lipsi, non scripserim, in causa fuit D. Scaligeri adventus, quem indies expectabamus. nam nullum argumentum videbam mihi offerri ad scribendum aptius nec opportunius, quam ut tibi nunciarem, quid de eo judicarem. Itaque cum huc salvus advenerit, non possum inficiari, quin vir sit praestantissimus ac singulari eruditione praeditus. hoc unicum in eo laudo, quod humanus sit et liberalis in communicandis iis, quae habet, cum quolibet: imo, quod ad studia mea attinet, vult in me transferre sua monumenta, adversaria, et quaceunque ad eam rem pertinent, quia linguae Arabicae unice studiosus sum, ita ut inter eos, quos novit, neminem fuisse, qui tantum suo labore assecutus sit, publice testetur. Habet libros historicos et cosmographicos, ad quos vertendos me hortatur, me extricaturus, ubi res obscurior moram injicere possit. Cujus quidem viri testimonio licet me beatum quis existimet, tamen anxius sum, quî par esse queam tantae rei aggrediendae. Nosti me semper timidiorem esse, ac de viribus meis diffidentem. Nisi me geram audaciorem, nihil egero. Verum quoties cogito typographiam satis curarum adferre, et parum subsidii me accipere a filiis, qui laboribus, ad quos occallui, minus sunt assueti, poenitet me quodammodo famam et locum aliquem obtinuisse inter eos, qui literarum nomine innotuerunt. O quam felices semper censui cos esse, qui bene latitando bene vixissent! De ejus honorario nihil scribo, nec de professione, quam refugit, aperte confitens, se imparem muneri, quod cum laude obiisti. nondum enim inter eos tranfactum est negocium. operam interim suam Academiae promittit, siqua in re ei possit esse et adjumento et ornamento: mihi quoque sua opera omnino offert imprimenda, manum a linea non retracturus, nec passurus, ut operae nostrae cessent. Ita videtur erga me affectus. Quid dicam porro de tuo affectu, qui non mutavit? Certe non sine animi dolore ejus reminiscor, cum tanto velo tegi debeat, quod cum suas vires exerere, cum necessitas postularet, prorsus prohibeat. Sed me consolor, quod tempus ahquando futurum sit, ut omne impedimentum, quo minus cupitis amoribus frui liceat, tandem tollatur. De valetudine nostra, uxor rectissime valuit, quamdiu fuit in Brabantia et in itinere. nunc autem mutato coelo videtur in pristinum morbum relabi. Certe haec regio ei non convenit. mea vero valetudo est mediocris, sed tamen infirmior solito propter herniam, quae indies augescit, torminibus plerumque concomitantibus. Filii ac filia adhuc manent caelibes; nec video eos valde cupere jugum nostrum subire. Filiam vellem quidem nupsisse, sed cum recuset eos, qui sese offerunt, inter quos unus aut alter non contemnendus, nolo eam cogere. Quid porro e nostra typographia prodeat,
page 196, image: s196facile cognoscere potes ex iis, quae Moerentorfius istuc mittit. Franciscus in hoc totus est, ut selectissimos quosque libros eligat imprimendos. Ad has nundinas spero eum iturum, ut faciat periculum mercatus Francofurtensis. juvenem enim ibi habemus institorem, qui est instruendus. Siquid interea sese offerat, quod opera nostra efficere possit, impera: effectum reddemus. His finem faciam, rogans opt. max. ut te cum uxore et familia incolumem conservet. Lugduni Bat. Pridie Kal. Septembr. CICICXCIII.
EPISTOLA CXCII. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio S. D. Leidam.
SPero, mi Raphelengi, et opto [note: Amiserat uxorem suam Raphelengius, filiam Plantini. consolatus eum Lipsius Epistola, quae edita a Pontano decad. II. familiarium pag. 74.] dolorem tuum jam aut desrisse, aut sedasse: et id dignum est hac aetate, et prudentia tua, ut divina illa moderate feras, et cogites obsequi aeternae legi. si quid mea quoque epistola contulit, gaudeo: sed quanto magis potuisset animus hîc praesentis et vultus? profecto aspectu ipso te levassem, et communione doloris, quem fateor mihi esse in casibus amicorum. Sed una surrexissemus et porrexissem manum: nunc liberi tui, ut spero, pietatis omne officium faciunt, et praesertim filia, cujus solitudinis misereor, et omnino e re familiae et tua sit, dare eam nuptum. si talis contingat, qualem dixi, qui una tecum habitet; valde ad solatium tuum, et crescant in oculis et sinu parvi nepotes. Avocet ea res ab omni cogitatione novae copulae, quae etiam optima, te a tuis disjungat, et fortassis ab omnibus nobis. Senile conjugium (nec tu validissimus) quid vitam et vires atterat scimus. Turbas ibi exortas doleo, quia, etiam abjunctus, locum tamen amo. Sed nec rei tuae expediet, et erit consiliis commutandis. Sed fortasse ventulus fuit, ut saepe, et jam resedit: scripsi nuper me aedificare, atque id me impedit, quo minus Spadam. Vocat sane valetudo, quae imbecillior est facta nuper sectione venae, quam meopte arbitrio adhibui, medicis inconsultis. Sed aliter ea fovenda est, Spada differenda. Quod ad flores, Catalogum ad filium tuum misi, mittetis quae potestis, nec aliter: Ad Clusium scripsi. est hîc Joh Boisotus, qui liberalem se exhibet, Optimus senex, et simul eruditus, sed una manus avaritiam meam non implet, et capacem nostrum hortum, quem utinam aliquando videas! utinam inter nos! et misceamus animos, et sermones! Praeter vota nihil superest, publica sunt in aliena manu. Scaligeri Quadraturam exspecto, quem saluto veteri et perpetuo meo in eum judicio atque affectu. Scio illum scire, et animi oculis inter nos videmus. Lovan. Kal. Jul. Ao. [abbr.: Anno] 1594.
page 197, image: s197
EPISTOLA CXCIII. FRANC. RAPHELENGIUS J. Lipsio sibi unice colendo S. D. Lovanium.
JUre mirari potes, cur nihil scripserim ad te a reditu filii mei, per quem tuas acceperam. Ingenue autem fatebor frigus me fere a scribendo deterruisse: ut omittam moerorem, qui meum animum adhuc cruciat, ita ut verear tristibus meis querelis te onerare. Quid, inquies, non desinis absentem deflere, quam mortalem sciebas, cum eam duceres? Certe merito reprehendendus sum, quod in Dei voluntate non acquiescam. Sed quid dicam? Meos affectus aliter flectere non possum, praesertim cum perpendo, quot malis sim obnoxius in hac vergente aetate, destitutus vitae consorte, quae mihi esset solatio et adjumento, quoties eis impeterer. Nam licet mea filia ac filii mei curam habeant, ita ut mihi in omnibus satisfaciant: tamen hernia cum torminibus subinde recrudescens adeo me debilitat, ut vix efferre domo pedem patiatur. nisi enim mihi caveam a frigore, statim me corripiunt tormina, quorum vehementia delabuntur intestina in scrotum, ac in tantam duritiem concrescunt, ut ne jacere quidem, et multo minus sedere sine dolore queam. Tunc quaeritur remedium talem massam dissolvendi. ad eam autem rem adhibemus vinum Hispanicum; quo sumpto, post tres horas aut amplius, compellor ad vomitum, qui adeo me concitat, ut utrinque egeram, quicquid est in corpore sumpti alimenti. Atque ea ratione fit, ut ad miraculum usque intestina in suum locum reducantur plane laxa, quae antea instar lapidis erant dura. Cogitare potes quanta moestitia afficiar, quoties video me in hac angustia versari, quae nuper Christianum ad insigne Artocreae animo valentem sustulit. Accedit et his malis Ophthalmia, quae mihi abhinc sesquianno molesta fuit; necnon tremor dextrae manus, qui me tardiorem ad scribendum ac minus agilem reddit, cum tam expedite antehac calamum ducere solerem. Hinc colligis, quam acerba sit mihi vita, optanti saepius dissolvi, et esse cum Christo: nam dum ita affligor privatus ea, quae tot annis mihi convixerat; ac te, cujus consuetudo mihi erat solatio, omnia sordent, nihilque sese offert, quod animum languentem recreare possit. Nec uxor Beysii Magdalena, quae cum tota familia huc venit, dum haec scribo, etiamsi mihi gratissima sit, facile leniet dolorem istum recordanti, quam gratus sorori fuisset ejus adventus, si nobis mansisset superstes. Haec autem me pudet tibi recitare: sed id impotentiae animi, tantum vulnus ferre non assueti, imputabis, nec ideo aegre feres, si haec apud te deponam, quem prae ceteris agnosco in terris istius morbi medicum. O si Deus daret nobis liberum ad vos aditum! tentarem istuc advolare, ut mea consilia tecum communicarem. nam calamo ea committere quî possem? Valetudo quidem inconstans vix pateretur tantum iter suscipere: sed desiderium, quo flagro, videtur mihi alas additurum. At res
page 198, image: s198Deo commendanda, qui omnia vertet in commune bonum, complebitque si salutare sit, quod maxime exoptamus. Quod ad res nostras attinet, idem status, qui ante annum. non video quenquam meorum, qui vel cogitet de conjugio. nec filiam ullus adit ejus rei causa. Fuerunt quidem, qui eam expeterent; sed quia non placebant matri; repulsam passi sunt: ut tibi, ni fallor, retulit Christophorus. Veteres amici tuam absentiam saepe deflent, praesertim cum experiantur eos, qui successerunt, Lipsianum nihil sapere. D. Heurnius imprimis et Bertius te plurimum salutant. O quam beares Heurnium, si dignareris eum epistolio! [note: Hoc anno maximi fuere tumultus a studiosis excitati, et apparitore publico in ipso collegio Theologico interfecto, omnes alumni deseruerant collegium, cujus Regens erat Bastingius, Proregens D. Bertius. Hinc per totum annum tot turbae fuerunt, ut nec Professores munere suo fungerentur, nec studiosi ad officium redirent. quare missi ab Ordinibus Janus Douza Curator, et ex Curiis Hollandiae consiliarii Joannes a Banchem et Theodorus Leeuwius, ille ad. quem Epistolae Lipsii, qui componerent tumultus. et tunc certa demum forma Tribunalis Academici, locus judicii exercendi, et carceres dati, et plura alia decreta, quae hîc narrandi locus non est. Collegii Theologici cura mandata Joanni Kuchlino (Cochlinium vocat Raphelengius) qui jam vocatus fuerat Amstelodamo 1591. sed cum ipsa Collegii erectio protraheretur, redierat Amstelaedamum, et Bastingius ejus loco praefectus, nunc vero Bastingio mortuo, revocatus est Kuchlinus. eo defuncto A. 1610. successit Petrus Bertius, ejus gener. vid. Meursii Athen. Batavas.] Inaudisti de Collegio deserto ob castigationem a Bertio severius, ut ajunt, vel potius a Curatoribus et Magistratu habitam. sed saniores judicii homines totum ascribunt conniventiae Bastingii. Sed instaurabitur mense Majo Cochlenii revocati adventu. nam in id Ordines toti incumbunt. Multis dolet Scaligerum non profiteri publice ea, quorum est peritissimus. Sed de his satis: cum plura ab aliis audias. Deus opt. max. te diutissime incolumem conservet, ac uxorem cum familia, quam ex animo salutamus, ego et liberi et Magd. Lugd. Bat. Kal. April. CICICXCV.
EPISTOLA CXCIV. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio Patri S. D. Leidam.
AMplexus sum tuas litteras, ut te soleo, omnia gratas, excipio quod languorem, imo tristitiam tuam, praeferebant. Nam quis finis, mi Raphelingi? Quis desiderio sit pudor aut modus? ait poeta, cari quidem, capitis, sed quod ex aeterna lege divelli debuit, vel te praeeunte, vel ipsa deserente. Hoc alterum factum est: cogita illud tantum, et fer quomodo ipsam ferre voluisses. Suave est sane, cogitare quod ameris, quod desidereris, etiam cum non es: sed hoc insuave, torqueri tua caussa quem amas, et nolim cum ea cogitatione mori. Me vero amici bonis ominibus votisque prosequantur, et (praecipuum solatium) laudibus et grata commemoratione, ac si quis meruit, etiam imitatione. Quaeso te, fac tuae. cum affectu, sed sine lacrimis, interdum commemora, praesentem eam puta et arbitram pectoris tui et sermonis.
page 199, image: s199Hoc solabitur: illud tabere et jacere, alienum a viro, certe Christiano. Voves, et optas mihi adesse, infirmus non firmiifimo: o si fiat? te et me reddam uno alloquio firmiores. Est aliquod jus animorum in corpora, et ipsos animos cogit et temperat vehementior affectus. Scito, et cum hac conscientia morere (sed tardum sit) te a me amatum et amari, et pariter tuos. Quam vellem externa haec et turbas nos non sejungere? nihil remoretur, non aquae, non terrae, quominus inter nos videremus. Sed perpetuum, et ab orbe condito malum, livor et odium, et bella sunt: quibus involvi necessum est etiam non bellaces. Veteres illic amicos memoriam mei servare, gratum est: sed sine fastu, nonne merui? nonne promptus fui benedicere, suadere, facere? Scio me pro copia atque opibus fecisse; et vivere nolim, si animum hunc mutem. Ingrati tamen etiam aliquot, homines factionis, non rationis, quos in levi aut nihilo habeo, et tantum precor, ut redeant in potestatem. Vale, mi Raphelingi, et sive pax sive induciae sint; manus, pectora, oscula jungemus. Lovanii XI. Kal. Majas oo ICXCV.
EPISTOLA CXCV. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio. Leidam.
TRistes tuas legi, etsi lubens accepi. sed tristitiae mihi caussa, exordium et tota scriptio adflicti corporis tui, nec nimis firmissimi index. Ego vero votum meum tuo jungo, et toto animo optem tecum ante utriusque nostrum obitum esse. An excidisse putas tot familiares sermones, et sine velo colloquia? nemo in ea urbe fuit, cui cor hoc magis patuerit, et meruit ita candor tuus nativus, et in me usu quaesitus amor. O iterum si adsim? sed haec comprimenda vota sunt, et fraenanda, ratione et necessitate, quarum illa dissuadet, haec vetat. Tuos in te esse, qui debent, et rem familiarem curare, id gaudio est: et maxime de filia, quae nobile erit et laudabile in patrem exemplum. Tu certus esto, Deus hîc aut alibi pensabit, imo et hîc, et fortunam ei non opinatam dabit. Nos satis in tranquillo vivimus, aedificamus, hortum colimus, Politica quaedam monita meditamur, et exempla. Sane meus interior affectus, et inclinatio jamdiu ad Philosophica a Philologis his vocat. Quidni paream? non minor gloria, minor materies calumniae: et novi isti Critici, parum docti, vel acuti sibi videntur, nisi si dentati. sed praecipuum, major publico, major mihi fructus ex illo genere. et expertus loquor, assurgo, aut formor cum salubribus illis monitis et praeceptis. Te quoque velim sub hoc aevi serio philosophari, id est, humana spernere, ipsam vitam spernere: quae quid, nisi massa et fugiens umbra? Tot annos tu et ego viximus: ubi sunt? ut torrens cum impetu fluit, et labitur; et mox desinit. ita nos animosi, alti, humiles, mox nulli. Justum tuum in Italiam ivisse,
page 200, image: s200gratum est, et probo. Te valere et vivere, ut potest, opto, atque ejus rei per te aut filium certiorem fieri. Saluta liberos et amicos. Lovan. postr. Kal. Octob. CICICXCVI.
EPISTOLA CXCVI. FRANC. RAPHELENGIUS FIL. J. Lipsio S. P.
COmmunis ille, Vir clarissime, nostrum omnium dolor est, quem ex eo concipimus, quod ea anni temprorisque tempestate iter institueris, qua frequentia tot incommoda. tot pericula, in quae jam incurristi. Ego vero cum jure propius tua caussa, aut dolore aut gaudio, pro re, affici debeam, tum istud gravius fero, quam quisdam alius; tum maxime quod tunc a nobis discesseris, cum comitem me tibi negotia nostrae domus denegabant. Comes esse potuissem, non dubito, quin et servitio et solatio juvissem. quamvis enim neutrum defuisse tibi dici possit in tam frequenti [gap: Greek word(s)] turba; turba tamen fuit; et neminem in ea scio, qui verius te quam ego amet, et quem tu verius ames. Adfectum meum talem tu, et tuum ego talem novimus. Cum autem non omnia habere possimus pro voto; at istud detur, ut sanum te et salvum brevi videamus. nam sane te absente hîc omnia languent. Ego quidem adhuc in solitis curis occupor, nec quidquam adhuc statuimus certi, dum frater abest, qui jam Antverpiae est, huc rediturus post aliquot dies, forte cum matertera Magdalena, uxore Beysii. illam scilicet nos invisere velle intelleximus. Consilii nostri post fratris reditum statim te certiorem faciam. Hortulum tuum quotidie inviso. triumphat ille Corona Imperiali Dodecanthide. tuliparum omnigeni coloris icones a domina, ut puto, accipies. Novi hîc post discessum tuum nihil Tres bursas, ut vocant, instituit Magistratus. Zelandi collegium, quod, hîc figere decreverant, mutato consilio Middelburgum translaturi videntur. Rumores, ut solent, varii de rebus Gallicis. plurimi falsi. Apparatus hîc belli grandes. Quid futurum sit, videbimus. Interea tu valetudinem tuam cura, et nobis brevi incolumen te siste. Omnes omnes te avide exspectamus. Cum frater redierit latius scribam. Vale Lugd. Bat. 9. Maji 1591.
EPISTOLA CXCVII. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio Fil. Leidam.
MI Francisce, sine verbo te non dimitto, etsi valde festinus. scribis ad me, et non scribis. quid judicas? pone apud me personam (ita debes)
page 201, image: s201et scribe aperte, ac revela tuam mentem. Mansionem ibi, an abitum decresti? si illam, sileo, si hunc, quando, et quo? considera omnia agenda, et certo quodam fine. Calor, qui hujus aetatis proprius est, a te absit. Deus ante oculos esto et virtus, et honor, quae duo a primo et uno illo capite pendent, paucis verbis, en dico, te crede. nos imbecilli sumus, et miror tantopere ad vetus ergastulum nos corapelli. Sed decreta non mutamus, et quicquid in constantiam nostram jocentur, aut subsannent, nos illi sumus. sile vulgus, et mirare vires, quas mens capit. Hoc ad te et tibi. tu quoque sile et nos ama, quod tibi a me est et erit. Leodici V. Kal. Jul. CICICXCI.
Ex hac Epistola colligo Lipsium voluisse Raphelengium illicere ad se et suum exemplum sequendum, quod manifestius ex sequentibus Epistolis.
EPISTOLA CXCVIII. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio filio. Leidam.
QUod scribis, mi Raphelengi, gratum est, (nec aliter potes) et quod sic scribis, cum affectu, inquam, et amice. meum in vos animum certe scitis. De summa deliberationis tuae diu multumque cogitavi, atque etiam nunc cogito. per haec tempora, fateor sincere, navis ista consilii haeret mihi in vado: velim te tamen a turbis exemtum, et integrum ad quemcumque reipub. statum: hoc familiae toti vestrae expedire censerem, et non omnia committi uni loco, et uni casui. melius duo defendunt retinacala navim, ait Poeta ille noster, et ratio ipsa addicit. Quid ergo suadeo? ita me Deus amet, ut velim te apud me esse, sed huc tamen te non invito. locus aut homines non placent ad diuturnam mansionem, etsi in nos quidem isti satis humani. sed alia eorum pro urbis genio, non item pro consilio, ejusque effectu, quod tibi velim datum. Ergo unum hoc nuncio, me ampliare, donec de domivilio certo ego statuero, et tum sane velim te apud me esse, nec sine tuo, aut rei tuae fructu. Hiems haec abeat (nec enim ante eam innovabimus) et tunc dispiciemus. Interea hortor te ac moneo, pone affectus, aut certe vela, et temporibus tam ambiguis, integrum te serva ad quamcumque fortunam: Expedit, imo decet huic aetati. quid te misceas? te et tua cura, et prudentiam puta, facere, quod ille Brutus. Leves aliorum sermunculi non demoveant te de statu, quem ratione duce semel ceperis, et puto eos esse, quod revera sunt, ventos. Uxorem indies exspecto, minus anxie, si saltem de valetudine, aut loco ejus mihi constaret. nunc nihil horum, et cum diu Antverpiae esse debuerit, ex Patris tui ejusque literis, nihil etiam auditum. Tu matrem meo nomine amanter saluta, item fratrem tuum, quem velim videre me, si itineris ejus ratio feret, atque etiam sororem et Justum. Vale, Leodici prid. Non. Sept. CICICXCI.
page 202, image: s202
EPISTOLA CXCIX. J. LIPSIUS Francisco Raphelengio Filio. Leidam.
QUod varia de valetudine mea nuncio, mi Raphelengi, ne mirere. ipsa enim variat. alias certa et bona fide mihi stare videtur; alias quasi ex insidiis surgit, et invadit iterum morbus, haec spes mea est; nonne ferenda, quia imposita ab illo, cui nemo recalcitrat? aut si facit, non nisi se laedit. Tu tamen bene spera; atque etiam ego, qui anhelo ad eos fontes. duplex ibi bonum: ipsi delectant et juvant, tum etiam locorutn ille situs et amata mihi semper solitudo. fallor, aut decretoria erit haec potio, spes universa valetudinis nostrae. nam vitae lues haec nisi abit, ego brevi: ergo de sede aut domicilio protelamus in id tempus. Rem vestram (praelum) stabiliri paullatim, id vero gaude: non item, quod de Wiltio meo nuntias, cui corpus, vel potius anima minus valet. si ad eum scribis (et velim vel hac caussa) significa de fontibus. quos mihi poene certum est sublaturos illud Erysipelae, sive quo alio nomine appellem, quod in vultu. Amo virum, sed velim magis virum, quam ut ob haec levia, et quae feminae lugent, muliebriter dejiciatur. suade, sed ita, ut caute et circumspecte de mora, et nequid adversi. Ipse scripsissem, sed profecto non vaco Pavii libellos inspeximus, nondum legimus. et vidi esse quod scribis. ad me dirigitur. sed quod scire te scio (nempe) ad ignarum. neptis mea ante paucos dies nupsit, et bulgae nostrae aliquid detraxit. Grata, quae scribis de rebus publicis, et exigo eadem diligenter. nuncius vix biduum hîc haesit, et subito conductus abit. Ea caussa cur ad patrem tuum, ad alios paucos non scribo. Saluta eum, nunc et excusa. Kal. Majis CICICXCII.
EPISTOLA CC. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio filio. S. D. Leidam.
ID mihi gratum in Epistola tua, gratum et ter gratum, quod vere Epistola est, libera, et effusa. An non apud me debes? certe, mi Raphelengi, ubicunque celandum, aut recogitandum aliquid est, non apud hunc arbitrum, qui te olim et nunc novit, atque etiam amat. Ideo nihil rigide examinat, si quid negligas, si quid pecces, si quid plus minusve dicas, imo hoc tantum, si quid minus: Tetigi initio, effunde te apud me, non consilii solum, si qua opus, caussa, sed sermonis. Melius fortasse, quam arbitrare, te novi; nec id debet displicere, quia vides te notum mihi: de [note: Scaligero.] magno
page 203, image: s203illo apud vos. (talis est) amo Judicium, et credo a meo non abire. sed totus in Mathematicis? atque etiam unus? multa cum illo peribunt, atque etiam mecum, quandocunque veniet noster dies, quis enim fructus nostros elicit? inter magnos pauci, plebeja ingenia premunt. et tamen famam atque etiam gratiam hîc habemus, sed magis, quia alibi sic censeri audiunt, quam quia censent ipsi. Suaves et bonae litterae, sed magis cum re conjunctae, quod pauci fecerunt, et velim te inter eos esse. Vetus meum monitum Alldos te cogitare, et Robertos, et huc tua dirigere. Mens eorum bona, si non fortuna, et hanc a Plantiniano Genio habebis. Excita te tantum, et excute languorem. Vidi praefatiunculas, et Epigrammata, et talia, et scintillas a meliori igne, si eventilas. Quod ad turbas vestras. fortasse jam resederint: si non privatim Vos etiam tangunt, et schola abeunte scilicet non manetis. In tempore audiemus. Equidem voluissem vestros, imo nostros (nam adhuc amo) Batavos paulo attentius de pace audire. nonne occasio est, dum Rex alibi habet mentem et vires, jungi avulsa, et illo volente honestum tutumque esse hunc regressum? de honore nec ipsi dubitant. de securitate, non ego, intra multos quidem annos. quibus nec qui timent fortasse vixerint, nec quos timent. Omnia aevo interposito novantur, consilia, affectus, curae. scio quid eos mordeat, et socios desertum ire verecundia est: quid si socii aliquando ipsos? si occasio eadem sit, profecto fecerint et riserint etiam Batavum candorem, ne aliter appellem: sed cur haec libo? libasse satis, et doleo, cum video perire occasiones. Ego libra fati publici, quo vergat, video, nec minuti suceessus momentum habebunt ad aliter inclinandum. mihi crede, luxus et opes vestrae et instabile aut plebejum Regimen non suadent standi diuturnitatem. Libere ista, sed apud te meum: quem non rogo, sed volo perpetuum ita esse. Hoc mihi jus sumo. Amplius a fratre petii flores: adde operam, catalogum habes. Hui, inquies, unde tot selectos? Onus non impono, inopiam et desiderium expono, explete, qua commode potestis. commode, nec aliter fas erit, ut meus hortus, cum fructificaverit, refundat, et largiatur alibi vestro. Vale et si quid apud vos privati aut publici, tuto scribe, libenter audituro et celaturo. Lov. Kal. Jul. Ao. [abbr.: Anno] 1594.
EPISTOLA CCI. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio Filio S. D. Leidam.
QUod promitiis exspecto, ita ut mutare te hoc nolim aut proferre: de viro inquam, illo, quem describendum sumis, facito, et cupidum me hujus notitiae scito. Distringi te nunc plusculum, facile arbitror, absente fratre, quem laetis equidem oculis videbo. Veniat modo. De navigatione vestra Arctica hîc sermones, fac et ejus me magis gnarum. Domum
page 204, image: s204aedificavi, nondum perpolivi, ita opus etiam superest, etsi arca decrescit. Sed nos Stoici semper divites, hoc magis ego, quia nunc valentior paullo quam soleo: credo quia otium, et occupatiuncula externa nos refecit. Patrem animo amplector, utinam his brachiis in mea domo, utinam et te cum illo! Ista fient, aut non fient, ut Deo visum: optare liceat, si potiri non licet. Vale. Lovanii Prid. Idus Oct. oo. IC. XCIIII.
EPISTOLA CCII. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio Filio. Leidam.
NImis vere et apposite praefaris de conditione temporum istorum, quae ego jam veteranus noscere denique incipio, et in hac militia sum velut tiro. O laqueos undique, o insidias! o genus hominum laedere, carpere, illicere pronum, vi, astu, fraude! Cum scimus, cavemus tamen aegre: quia, ut ille dixit, Vir bonus semper tiro est, de [note: Scaligere.] Julii fil. multa item audio, de lapsu ejus, de revocatione, de quibus in hoc quidem genere (tu scis) nihil in meo tribunali judicatur. Et sic afficior et sentio, gustanda illa esse, non perbibenda. denique salutanda, non in iis consenescendum, et, ut Cicero loquitur, tabernaculum vitae collocandum. subtilia, et capiunt, inquies. Scio; sed frenum affectui nisi ponimus, quid serii et utilis studii erit? Ratio advocanda est, quae ad prudentiae et sapientiae studia magis ducet. Plato et veteres laudentur, qui inquisiverunt aut adhaeserunt. simpliciter apud te promo, aliam mihi mentem esse, et scio Philosophis etiam iis, quos, cum modo tamen et judicio, amo. Stoici nostri haec videant. Quid sacrae litterae aut Moses? etiam damnent. In summa, intemperies quaedam scientiarum etiam est, et ut in amore, bivium judicii. alius tamen alio ducitur, nec revoco, si frenum modo aliquod sibi ponit. Quisque viderit. Ego militiam meam absolvi, Principi Hispaniarum et Indiarum inscripsi, fallor, aut per militiam et fata etiam aliquando magno. Illa ipsa bona quaedam habet, alia languida aut solutiora, uti valetudo ista per partes fuit. Judicia vestrorum velim scire, non universe, sed in quaque re aut nota probent, aut damnent. sunt et Typographici lapsus, ut videbis, crebriores quam vellem, aut decebat: sed abfuimus, et ut verum fateor, non vivit noster Plantinus. Imagines multis in locis pudendae, nec pro meo sensu expressae. De Criticis tu videto, vetare non possum, et malo minus a vobis, quam ab aliis amplius peccari. Si ipse huc excurrere posses, haec et talia videremus, et certe vellem te aliquid decernere de statu vitae, quae ad me privatim, Sandelinus tibi dicet, ex intimis meis, et qui meretur amari. Lovanii XI. Kal. Majas CICICXCV.
page 205, image: s205
EPISTOLA CCIII. FRANC. RAPHELENGIUS FIL. J. Lipsio S. P. Lovanium.
SAndelinum vestrum, V. C. Hagae, ut intelligo, hactenus commorantem, avide indies exspectamus. nam et quod pridem aliqua mihi cum eo familiaritas; et quod a te possimum veniat, aderit nobis tamquam Jove missus ab ipso. is vero praecipue a te veniat, qui prae ceteris qui adhuc venere, eximie excellat quocumque genere virtutis. Magno solatio nobis erit colloquium ipsius; dum tui praesentis nancisci necdum aut per publicas, aut privatas res nostras liceat. Hae enim eo sunt statu, ut intra annum domo proficisci nequeam. Frater major in Galliam iter adparat, materteram deducturus: minor ad proximas Nundinas in Italiam. est insuper ea nostrarum rerum ad publicas [gap: Greek word(s)], ut ad omnem pacis mentionem horrere debeamus. Mutationem interim nihilo minus ingentem publici ubique status, ex plurimis circumstantiis (quas coram tibi probare possem) praesagire me dicerem; nisi et prudentissimos quotidie tam inopinis casibus falli viderem ab occulta et divina illa Mente quae magno se corpore miscet: quaeque omnia sanctioribus fatis agit potius, quam humanis consiliis. Ego interea, quem proprii interesse monela acrius jam urget, otium omne, quod vastissime hactenus perdidi, quandocumque negotiis suffurari possum, recolendis studiis impendo; munimento in omnes casus. Sed numquam id fine vehementi dolore; quum experiar tam foede ea a me neglecta, ut vix reliqui in me quid reperiam, praeter reminiscentiae istius Philosophorum, qua nos non tam discere, quam recolere volunt, quidpiam simile. Ita maximarum oportunitatum et imperii forte, quibus turpiter illusi semper, compensationem jam a necessitate cogor adsumere. Bonum tamen, et hoc: si neque ita me aversum trahat exitio meo adnatus mihi veternus. Tui memoria et exemplum, et inprimis doctrina, excitabunt multum. Parens noster etiam valde languet, quamvis a domesticis curis prorsus jam liber. Typographicae res interea procedunt. Specimina quaedam mitto. Scaligeri Emendationem temporum sub praelo habemus: et quaedam aliorum alia, sed non magni momenti. Militiam tuam necdum vidimus. Gratissimam hîc fore non dubito. Nam primi rumores deferbuerunt. idemque omnibus es Lipsius. maxime vero (sed st) ex comparatione, ut ajunt, elucet veritas. Quin ita plurimos mutationis poenitet, ut tibi, si posset reditus occasio dari, mallent ter ea dare, quae N bis. Nec tamen ullus metus perdundi illum. Nam inimici homini domestici ejus. Possem plura. Sed, vale V. C. Lugd. Bat. 24. Maji. CIC. IC. XCV.
page 206, image: s206
EPISTOLA CCIV. FRANC. RAPHELENGIUS FIL. J. Lipsio S. P. Lovanium.
COncurrunt undique V. C. in me negotia: instant Nundinae; redeunt a feriis studiosi; abest frater. hic enim ante mensem, materteram et cognatas Lutetiam deducturus, Brielam profectus, ter tentato mari, ter adversantibus ventis, eodem repulsus est, ibidemque etiamnum favetiores auras exspectat. excurrit interdum ad nos, sed praepropere. Inter tot tamen occupationes, debui te salutare, et a maximis [note: Vid III. ad Belg. 23.] periculis reduci gratulari. condolere interea de incommodis, quae passum te intelleximus vix septem aut octo dies, a quo fuga te nostris praedonibus eripuit. Audivi multos dissertationes, quid tecum agendum fuisset, si Noviomagum deductus fores. Pauci acerbius, plerique, honeste te excipiendum, dimittendum. Graviter incusati equites, quod tam strenui amicorum praedones, tam secordes Nuncii persecutores exstitissent. Sed bene factum, quod evaseris. Et quamvis tui praesentiam mirum saepe optem, nollem talem. Militia tua hîc omnibus probatur: Principi praecipue, cui dum in castris contra Dragonium est, unicae deliciae ejus lectio; et saepius militum ad eam formam exercitatio. Mediocriter Latinum sermonem recoluit. Totus insuper est in studiis Mathematicis, quatenus ad munitiones. Utinam communis aliquando pax civilia haec arma et hos duces contra communem hostem convertat: quamvis quidam jactare non vereantur parum differre hostem. Missum est huc ante aliquot menses scriptum quoddam [note: Vid. ad Epist. seq.] Gallicum, cujus te auctorem dicebant. Consilium est ad Principem quendam, uti videtur, scriptum super negotiis publicis: fuse et vere plurima tractat; et sana pro istis partibus multa consilia. hoc in eo miror, quod cum inprimis inducias suadeat, modum earum obtinendarum non addat. Qui id transmisit, tibi mihique non ignotus. Vivit istic. Ego Gallice te scripsisse non credam: et vix in totum scripsisse, etsi multis adseverantibus credam. Descripsi exordium, ut videas. nam omnia describere otium non fuit. Nec tibi fortasse foret perlegendi. Plura volebam. novae occupationes interturbant. Vale. Lugd. Bat. XXIV. Aug. CIC. IC. XCV.
page 207, image: s207
EPISTOLA CCV. J. LIPSIUS Franc. Raphelengio Filio. Leidam.
SUave est a te et tuis aliquid semper audire pro veteri usu et insito in omnes vos affectu. si occupatio interim impedit, fiat. hoc non fiat, ut oblivio aut neglectus. Fratrem in Galliam itare video, et video molestiam ac sumptum vobis venire. Qui tamen defugiatis? proximi illi juvandi sunt, et in hac improvisa calamitate benigna manu attollendi. O praesagium meum verum! isto ore et lingua praedixi Beysio, ne festinaret, et terram eam nimis adhuc movere. non audimur, nec creditum nobis, nisi cum solent amentes. Quid in publica vestra caussa dicam? quoties in animo isto indolui, rejici sic superbe ac sperni pacem? atque praevidi et nunc video, fere diem, ut magno emant elapsa aut omissa. Scilicet affectu ego me mancipo, aut fastuosus sum. Hercule abest, et falli quidem et deerrare possum, sed non ab illo impulsore. Sincerum in talibus pectus gero, et quod interiori huic sensui visum expedire, id dico. tale a me factum in [note: De hac Epistola, de pacis negotio, vide Meterani Histor. Belgicae lib. XVIII. pag. 336. Edit. Belgicae A. 1652. et edidit eam Belgice Borrius Hist. Belg. initio lib. XXXII. et prodiisse Francofurt. 1609. cum octo peculiaribus tractatibus Lipsii, ad cognoscendam Historiam Romamam, video ex Draudii Biblioth. Classica pag. 1252. sed quem librum nunquam vidi: habeo autem hanc epistolam, sine nota loci impressam unico folio A. 1608. Latine, quae eadem est, quae versa est a Borrio. nemo autem indicat ad quem scripta sit. sed inter Lipsii epistolas manu scriptas repperi eam, magna tamen parte circa finem truncatam. sed in capite ferebat scriptam esse ad Franciscum a Sto Victore. qui quis fuerit, nondum indagare potui. nos eam infra integram dabimus legendam. Borrius vero addit Damanum, Belgarum apud Scotiae Regem oratorem, hanc epistolam Regi praelectam refutasse, et egregie fraudes et sophismata Lipsii detexisse. repperi et aliam non dissimilis argumenti epistolam ad Comitem Solranum, quam etiam suo loco exhibebimus.] Epistola, cujus auctor dicor super induciis; quas suasi, ut januam et aditum ad pacem. Ipsam velle, non velle est, ut nunc sunt animi et constitutio rerum. Scio quae disceptationes et dissidia oritura, cum de stabili ea ageretur. Cessant in temporariis induciis, cum omnia manent uti erant. sed tamen ut aegro quies ante omnia quaeritur, tum pharmaca et quae sunt valetudini plenae; ita hîc censebam faciendum. De modo quod a me omissum miraris, non debes. in promptu est, et ipsa natura sive ratio induciarum hoc offert, amicitiam, conventus, commeatus ese, rebus utrimque integris, et non motis. si quis hîc aut ibi turbat, in poena esto. At enim quae in epistola ista Gallicana scribuntur, si mea esse omnia dicam, mentiar. Principium modo tuum vidi. in eo quam aliena a modestia et frigore illo nostro? non sic damnamus aut loquimur, etiam cum manifeste damnandum, et scito superba aut contumeliosa illa verba non esse mea. Ex isto de caeteris judicato. et tecum, si quis nos amat. Qui non, judicet ut volet, non me movebit aut tanget. Militiam nostram ibi gratam esse bene est: vellem et singulatim aliquid audire de judiciis, quae te fugere non possunt in
page 208, image: s208illa tabernula tua, velut in Basilica omnia audientem. Quaero ut corrigam, si quid tale erit. Scaligerum nostrum saepe audis, nihil distincte ille? N. haec non intelligere satis scio, nec tales mihi affer. Patrem ex animo saluto plurimum et omnes tuos. Lovan. III. Id. Sept. CICICXCV.
EPISTOLA CCVI. FRANC. RAPHELENGIUS FIL. J. Lipsio S. P. Lovanium,
DUo a me petis, V. C. Descriptionem viri celebris, et historiam navigationis Arcticae, Istius me defunctum putabam, adventu fratris mei ad vos: hujus pauca admirmare possum, cum Ordines, quantum possint, rei veram seriem occulant. Dicam tamen aliquid. Et primo de [note: Haec Scaligerum spectare patet ex Epistola praecedente.] viro isto judicium brevius aut verius pronunciare non posse videor, quam tantum ei judicii deesse, quantum abundat ingenii. Hoc mira posset, s'il avoit l'esprit autant pose, comme il l'a bizarre. Omnia scientiarum genere lustravit, et cum primo intuitu quid adspexit, illico rem totam concepisse se sibi persuadet. Veget et volat ei adsiduo animus: flamma potius, quam ignis. Laudator et contemtor vehemens, ac saepe ejusdem viri aut rei. Qui hodie Maraus, Asnes, Bestes, Ignorants etc. alias iidem erunt Galant-hommes, Doctes, Saeavants. etc. Atque utrumque, laudes et vituperia, non celat: adeo, ut plures offenderet, nisi jam inciperet ludibrio potius esse, quam odio. Ridicula multa narrare possem, nisi credidissem fratrem narrasse coram. Hoc vero puto, proprio motu non illum hinc abiturum: nam a Gallis, praecipue nobilitate, contemnitur. Hoc etiam scio, si hîc non esset, et si virum, ut nunc, nossent Batavi, non mittendum, qui accerseret. Transeo ad navigationem. Solverunt in Majo naves quatuor, sumtibus publicis Ordinum tres, una Vlissinga, altera Enchusa, tertia Amsteldamo; et quarta sumtibus privatis Amsteldamensum etiam Amsteldamo. Cum ad Putzoram devenerunt, duae Amsteldamenses doctae a Plancio, esse ad Vaigat plures insulas, et freta latissima propinquiora septemtrioni, contra opinonem Enchusanorum et Vlissinganorum versus Arctum navigarunt: aliae oram servarunt Moscoviae, id est Meridionalem, et ob dissensum obortum inter quatuor naves, inditum promontorio indidem nomen Twist-hoeck. Amsteldamenses semper litora Novae Zemlae legentes nullum pervium iter reperere, et frustrati redire. Zelandi et Enchusani fretum quidem Vaigati reperere, sed non permeabile ob glacies, quae nec ob ardorem solis dissolvebantur; donec circa undecimam Julii unius diei nebula glacies omnes dissolutae. tum demum pervasere. Fretum ajunt longum miliaria octo, latum, unum. Ad extremum freti, ubi mare se rursum dilatabat, invenere insulam parvam, cui nomen dedere Staten-eyland: fretoque ipsi, Mauricius Straet. Mare istud reperere
page 209, image: s209vastum, aquam ejusdem coloris, cujus Oceanus: et versus manum dextram deflectentes ad ostium fluminis Oby appulere; et regionem palustrem similemque Hollandiae reperere: unde et Holland appellavere. A Tartaris habitari adfirmant. Inde ulterius pergentes semper propiores Meridiei fiebant; adeo ut conjiciant, imo adfirment, promontorium, quod cartae vocat, Tabin, non tantopere in septentrionem extendi, sed ab ostio fluminis Oby parvo flexu posse in Chinam navigari. Cartas habent accurate delineatas, cum elevatione poli, et multa alia; quae omnia occultant Ordines, juramento etiam peritioribus, qui navigationi interfuere, adactis; metu maxime Anglorum, quos maxime Domini nostri metuunt. nam non dubitant moliri illos aliquid secreto de pace, et Gallum etiam. Sed et illi contra molientur. interea metuunt Troas, sed maximi Troadas [gap: Greek word(s)]. Haec inter maximas occupationes exaravi, vir Cl. nam libri nostri Francofurto advecti me distendunt. Si parum haec accurate scripta, ut sunt, excusa. Salutat te et amat avide parens. Vale. Lugd. Bat. VII. Novem. 1595.
EPISTOLA CCVII. J. LIPSIUS Franc. Raphelegio S. D. Leidam.
NEc opus est ultra addam, filio. Ergone pater ille tuus, meus vetus et fidus amicus, obiit? me praevit, quem toties ad extrema fati vidit perductum? Ita Deus voluit: quod unum sapienti sat est, filio et amico vix sat est: et certe utrique (non dubito) sentimus hunc doloris ictum. Si animus meus possit nudus inspici, in eo nota impressa esset illius mei Raphelengii, cum quo tot seria, tot joca libere semper, candide, et ut natura ejus erat, communicavi. Si unquam homo natus sine fuco aut fraude fuit, ille fuit: doleo quod procul a me, quod et in iis finem fecerit suae vitae. Nec in vestram quidem rem (libere agendum est) hoc puto expedire. Multos amicos exteri non ibi habetis: nosse me puto ingenia Batavorum, aut poliuntur et immutantur. Enimvero si quid ego consilio vel auxilio opitulari possim, ero qui fui ab antiquo, et stirpi Plantinianae favebo, et omni benivolentiae aura fovebo. Nunc dolor me habet, fateor, et ad se mentem hanc trahit. O ambulationes, ô conviviola etiam crebra! fuistis, et repetere ea negatum; quod frustra spes et desiderium promittebant. Nec aetas tamen abnuebat: de qua certum mihi scribe. Nam ego non puto decennio me majorem fuisse. Pessimae turbae et dissidia, quae disjungitis? et in exiguis provinciarum finibus, claustra et limites ponitis, non temere transiliendos. Sed meum dolorem loquor, cogito, queror, tu solatium tui fortassis quaerebas. non dabo, et alium adeas censeo, qui liber a suo, tuo vacet. nos mediocriter, imo melius solito valebamus: sed scis quam incerta haec omnia, et quam
page 210, image: s210in ipso flore et vigore ad marcorem aut casum eamus. O vita, ô aura, ô ventule? inspiras, moves, frangeris, ponis. Vale, mi Raphelengi, et siquid in me opis aut consilii rebus vestris, scribe. Etsi, ut nunc cursus est vester, putem obsequentia omnia et satis prolixa. Lovanii, Kal. Sept. oo. IC. XCVII.
EPISTOLA CCVIII. JUSTUS RAPHELENGIUS J. Lipsio. Coloniam.
QUod ad te, Vir Clarissime, nullas, ex quo a nobis discessisti, literas dederim; velim id non tam negligentiae meae, quam verecundiae adscribas: id ideo accidit, quod ubinam esses ignorabam. Nunc vero cum et apud Ubios te esse cognovissem, et debita mea erga te observantia scriptionem extorquere quodammodo videretur, rupi frena silentii; dixissem paene, pudoris, nisi comitate illa humanitateque tua, quam coram saepissime (quamvis nullo meo merito) expertus sum, absentem quoque te usurum erga me speravissem. Cui beneficio tuo quo modo paria sim facturus, non video: adeo ut jam erubescam prorsus, sordeamque ipse mihi, quod tantam erga me humanitatem, tanta beneficia, tamquam neglecta aut spreta silentio praetermittam. et vererer profecto, Senecae illud in me torqueri posse, Magna beneficia ingratos facere (nam cum rependere meritis tuis nihil queam, nec ea quoque agnoscere existimari possem) nisi confiderem tantum apud te animi mei gratitudinem beneque faciendi voluntatem effecturam, ut quamvis remunerandi facultas non suppetat, pro ingrato tamen numquam sim censendus. Iter tam prospere hactenus, tamque ex voto tibi evenisse, vehementer laetor; deumque opt. max. rogo venerorque, ut reliquam quoque ejus partem feliciter te transigere patiatur, et incolumem te sanumque nobis atque huic Academiae propediem sistat: quae profecto languet jam mirum in modum ac friget; adeo ut nisi reditus tui spes studiosos teneret nonnihil et inhiberet, nomen amplius Academiae sustinere vix sit valitura. Idem quoque Collegio nostro fit: quod quamvis insistat adhuc aliquo modo, ac innitatur autoritatis institutorumque tuorum fulcimentis; vigor tamen is ac decor, quem praesentia tua addere solebat, summopere desideratur: quem ut quam citissime ei restituere queas, faustum tibi omnes qui in eo sunt, iter, reditumque quam celerrimum precantur. Idem et omnis nostra familia facit. De studiis meis (quando tantam tuam humanitatem sum expertus, ut ejusmodi nugas haudquaquam aspernetur) quod scribam nihil aliud est, quam me in eo studio, quod tuo parentisque observandi monitu suscepi, persistere etiamnum; non omisso tamen illo amoeniorum litterarum. In quibus doleo profecto me, dum praesentia tua frui dabatur, sedulam magis operam non navasse, et a Phoebo hoc non ita avide hausisse liberalium literarum nectar. Sero supiunt Phryges.
page 211, image: s211Spero tamen, si reditum tuum fortunaverit deus (quod ut quam citissime fiat precor) me id quod antea negligentia aliqua erat praetermissum, diligentia resarturum: si modo (quod confido) illam, quam semper expertus sum, humanitatem erga me perseverare digneris. Qua ne loquacitate mea abuti videar, desistam: illud solummodo petens obsecransque, ut literarum mearum prolixitati ignoscas, quas non mea loquacitas, sed observantia ac cultus nominis tui, fecit longiores. Vale. Lugd. Bat. Non. Maji oo. IC. XCI.
EPISTOLA CCIX. J. LIPSIUS Justo Raphelengio S. D. Leidam.
QUod memoriam nostri tenes, Juste, et eam literis quoque attesteris, gratum est, et utrumque recte atque ordine a te factum. Amatum enim te a me esse non ignoras, et serio etiam a te amari. hoc magis quod dignum te praebeas isto affectu. Serio enim te esse in optimis studiis scriptio ipsa tua loquitur, et stilus, quem exerce, et quamquam monitor aut ductor ego absim, tamen in via illa perge, in qua pedem posuisti, me praeeunte. Medicinae scientia studiorum tuorum primus praecipuusque finis sit. Sed adjunge quae illam ornent, et ipsa veste circumjecta reddant honestiorem. in primis adjungere Graecum studium te hortor, quia patres et auctores ejus scientiae Graeci. Ab illorum fontibus petas et haurias necesse est, si quid puri vis liquoris. Ac velim tempora etiam ferant te peregrinari. Nam haec scientia, nisi peritia et usus quidam adjunctus sit, scis quam non habeat usum. Ille autem in Italia, Gallia atque ejusmodi locis quaerendus est: quod opto, ut Patris consilio et commodo (non enim ante) a te fiat. Quod Academiae caussa discessum meum luges, credo, et hoc aspectu ipse doleo. Amavi enim mei amantem illic juventutem, sed humana prudentia, atque etiam divina providentia me alio traxit, et scio captum mihi hoc consilium [gap: Greek word(s)]. At enim calumniantur. Praescivimus, et ideo facilius contemnimus, atque ut ita dicam, pedibus trahimus totum hoc genus. Qui illi sunt? excute, faex et labes vestrae civitatis. Levitas, impuritas: quibus lingua ad vanitatem, vita ad improbitatem inclinata est. Qui, nisi tales, hoc unum student, dissimiles [gap: Greek word(s)]. Ergo contemne et cogita, quod infamia intactum, invidia tactum qua possunt urgent Fratrem tuum hîc indies exspectabam. an non frustra? nam alios video rediisse, et emanere supra legitimum tempus. tamen conventum eum voluissem. Tu salve, mi Juste, et litteris probitatem adjunge. postrid. Kal. Octob. CICICXCI.
page 212, image: s212
EPISTOLA CCX. J. LIPSIUS P. Colvio.
GRata mihi compellatio tua, mi Colvi, quae animi tui interiorem notam mihi promit, etsi antea non ignotam. Amas me, virtutem, litteras, gaudeo. hortor ut perseveres, et praesertim in virtute, sine qua vana censebis caetera omnia, quae vulgo sunt magna. Carmen tuum post Guilielmii nostri quaestiones, mihi placitum. Sed imprimis Guilielmii ipsius Syntagma, quo non aliud his annis prodiit magis ad meum gustum. Tu cum eo viro amicitiam arctius junge, et gaudebis: rationem studiorum tuorum quod accurate mihi explices, gratum. Quid moneam? doctor is tibi fuit (Cujacium dico) quem si sequeris, egredi non potes limite recto. Carrionem jamdiu audio Lutetiae esse, et Gellium dare. Giffanius quî feret? quanquam et is suum jam edit, et specimen ego vidi. Mihi dudum paratus ad editionem is scriptor. fateor libere, sola, verecundia me tenuit, ne occuparem, in quo alii sitas habebant suas opes. Marcilii in Martialem vidimus, legimus, probavimus. recondita in eo fateor esse, quae me docuit. Tu valde eum velim ex me salutes, et adfirmes de vero mutuoque amore. Sed P. Faber vivit ne? an haeredes sunt, qui recudendum praebent hoc ad Regulas scriptum? Quod Reevardum mortuum tangit, doleo, quod me, nihil moror. Ego nihilo secius aequior in illum, aliosque ejus similes ero, etsi illi in me iniqui, scio me non meritum. Erravi alibi? quis non ex omni ista critica gente? sed mihi crede, friget mihi animus saepe ad edenda, quae habemus, cum judicia haec intueor, aut malevolorum, aut imperitorum. Tu amare me perge, et si quid tibi in me praesidii vel auxilii, utere, ut a vero amico. Lugd. Bat. XV. Kal. Jun. 1584. [note: Hic Colvius Brugensis in Apulejum scripsit, ubi plura ex MSS. Lipsii profert in notis, bene de illo auctore meritus, licet Pricaeus saepe eum detrectet, (vid. ad IX. Metam. p. 568.) judice Barth. ad Stat. v. sil. 11. 30. ubi eum indignum fuisse, qui asinum Apuleji illustravit, ut mulae ictu periret. Vid et Advers. XXXII. 6. In notis ad Sidon. Apollin. Cujacium Doctorem suum celebrat ad lib 1. Epist. 7. et IV. 24. Vid. ejus vitam apud Valer. Andream, qui equi calcitrantis ictu Lutetiae in plateis obiisse scribit, cum alii mulae hoc tribuant. Epitaphium ipsi posuit Douza, quod legitur inter ejus Poemata p. 138.]
page 213, image: s213
EPISTOLA CCXI. J. LIPSIUS Jacob. Cujacio.
JAc. Bongarsius apud nos fuit, V. C. nec quicquam te etiam audisse significavit de [note: Quos rogabat 1. Cent. misc. 67. et supra in Epistolis Egmondi. LII. et seq.] Liviis ad me missis. Ita ne? at ego binas ad te literas in ea re ad te dedi, et gratias egi, ut debebam. Alterae an perierint nescio. alteras scio Egmondum accepisse, et me responsum. In eo culpane aliqua sit (fraudem non suspicor) aegre decerno. At tu me excusa, cujus animus et manus procul ab hac sive ingratitudinis sive segnitiae nota. Misi exemplar ante paucos menses Constantiae meae: Idne etiam accepisti? Dedi Typographo etiam negotium de Amphitheatro nostro, quod tamen satis calide nobis editum scriptumque. Petrum Fabrum, virum vere egregium, et ex optima hac vestra nota audio ad Regulas edere, et me tangere. Quid ejus rei sit, haut satis assequor. Egone merui? Omnia bona mihi de eo scripta et dicta sunt: nec conscius mihi in eum ullius culpae. Quid dicam? silendum mihi, si displiceo talibus viris. Nam ut reponam et rependam, absit ab hoc candore. Non ita me corrupit, aut corrumpet inquies saeculum istud. Scaligerum nostrum eosdem fluctus subire doleo. Quanquam non ille, non ego, ut opinor, hac re minus tranquilli. Tu vale, et salve, vir maxime (judicio hoc scribo) ab aliquot saeclis. Lugd. Bat. Kal. Juliis 1584.
EPISTOLA CCXII. AUGERIUS BUSBEQUIUS J. Lipsio S. P. D. Leidam.
[note: Respondet ad has Lipsius 1. Miscel. 63.] ACcepi nuper (Lipsi clariss) librum a te mihi missum de Constantia, prorsus dignum ea officina, ex qua prodiit, sed tamen alio genere decentem quam superiores. Nam illos quidem serta, flores, lepos, venustas et memoria vetustatis commendabant. hîc praeter illa incessit ornatus gravissimis severioris philosophiae praeceptis, maturo fructu plenus, unde non modo doctiores homines, verum etiam meliores fierent. Quo specimine et spe similium mirum in modum erectae omnium mentes. Linguae Latinae pomeria magna cum laude protulisti, aucti per te fines Romanae eloquentiae, triumphasti de barbarie, restat ut morum censuram, quam tibi omnis eruditorum populus, veluti consulari et triumphali, summo consensu defert, libens suscipias. Rege
page 214, image: s214nunc errantes animos, revoca ad pristinam severitatem, castiga levitatem, stultitiam, improbitatem, docuisti nos more veterum loqui, doce etiam vivere, nihil est te dignius, nullum majus operae precium facere potes, illo tibi debemus multum, isto debebimus omnia. Scipsissem ad te citius, et tibi de libro gratias egissem, nisi literas ad me tuas in fasciculo ad Ecmundum in Italiam delatas intellexissem, quas dum expecto, si forte referantur, scriptionem distuli, sed cum fieri viderem longius, abrumpendi silentii primum quodque tempus optimum arbitratus sum, ne mora segnitia judicaretur, aut etiam pejus animi vitium. Amo igitur te, quod mihi in primis animi tui sensum de constantia patere voluisti. Non potuisti ad alium mittere, a quo magis probari scires. Tametsi is liber ejusmodi non modo, ut cuivis probari, sed et admirationi esse debeat, ea vitae praecepta continet, ea recludit interioris philosophiae mysteria. Nam mihi quidem quid a te profectum non probetur? qui te praeter caeteros ammiror et magnifacio, neque me hominem judicem, si aliter sentiam. debeo hoc tuis erga me singularibus meritis, debeo literis, et ingenio. Tantum (mi Lipsi) effice ut istas primitias consimiles fructus plures sequantur, perge illustrare seculum nostrum tuis scriptis, et quoad potes ejus miserias tuis monitis sublevare, erroribus mederi. Hoc te cum meo privatim, tum publico omnium nomine sic rogo, ut majore studio magisque ex animo rogare non possim. Vale. A fano D. Clothoaldi. 12. Julii 1584.
EPISTOLA CCXIII. J. LIPSIUS And. Dudithio S. Breslam.
TAcitum nostrum recudi, jam nunc iterum jussimus, idque cum commentariis ad Annales, et Historias notis. At priora illa quidem edita reliquimus (uti par erat) sub eorum nomine, quibus ante consecrata. posteriora illa ad Historias, reliquosque Libellos, brevia, sed, nisi fallor, non inutilia, quae recenter nobis elaborata, emisimus, ut vides in nomine tuo. Mitto enim dedicationem ipsam, quia opus, etsi perfectum, per has turbas et viarum incommoda, sive flexus, nec tuto satis, nec celeriter videbatur posse perferri: curabimus tamen, ut id recipias via et tempore Nundinarum. Tu, vir amplissime, et revera Nobilissime, munusculum hoc accipies et aestimabis, non a se, sed a me, qui amicissimo animo hoc dedi, et velut testimonium aliquid virtuti tuae debitum et doctrinae. Nam illa vulgata, ut muneris caussa aut per ambitionem, quaeso te, ne cadere cense in Lipsium, qui spernit ista, imo odit. Res nostrae in summo discrimine, et ut illi dicam [gap: Greek word(s)]. Principem Aurasium interfectum scis: et plane fluctuare hanc navem. At non istum auimum? qui aequiter et sine strepitu spectat fortunae istos ludos. Deus ista diriget et tranquillabit, qui tempestates multo
page 215, image: s215majores. Vale, vir maxime, et me tuum ama. Lugd. Batav. Prid. Non. Sextii 1584. D. D. Conloni et J. Monavio S. dici cupio.
Dudithii hujus, origine Hungari, sed qui in Polonia, Silesia et Germania vitam diu vagam, et in maximis rebus egit, vitam et sata ex Thuano refert Teissier t. 11. pag. 125. Magirus in Eponym. et nuper docti Hallenses t. v. Observ. 11. et Rollius de nobilibus Theolog. sect. 11. Hist. cap. 1. §. 8. et quos ille citat. cum esset Pontificius, et Episcopatu tertio jam ornatus, et Tridentino concilio interfuisset, ad religionem Euangelicam transiit. deinde suspectus fuit Arrianorum et Serveti erroribus savere, vid. Epist. ad Goldast. 308. et Petri Carolini inter Colomesii Epistolas singulares n. 27. sed ante omnia legenda epistola Joannis Praetorii ad Lingelshemium, edita in monumentis Pietatis et literariis a Cl. Miegio t. 11. pag. 123. qui ipsi, cum mutasset religionem, triennio inserviit, et singularia multa de eo narrat: Michael quoque Brutus lib. IV. Epistolarum multas ad eum Epistolas inseruit, et in ejus praedio Paschoviano, apud eum egit pag. 322. quod describit pag. 516. et simul cum eo apud Cardinalem Polum, ad Benacum rusticantem, fuisse se scribit pag. 372. fuisse Manutii discipulum, et apud eum aliquot annos egisse ex eisdem Epistolis p. 406. didici. privatam vitam probasse, ut inter liberos et in bibliotheca reliquum aetatis transigeret, scribit Reiner. Reineccio, pag. 36. Epistolar. Historicar. Reineccii. Dudithii ad Lipsium epistola edita erat 1. Cent. Misc. 91. prioris editionis, sed sublata in sequentibus, et edita Offenbach. XXII. ad quam sequenti Lipsius respondet, quae remansit. inscripserat et illi Lipsius notas in Taciti Historias, quae praesatio etiam Offenbachii n. XXIII. edita, et quam hac epistola comitatus est.
EPISTOLA CCXIV. AND. DUDITHIUS J. Lipsio. Leidam.
CLarissime ac longe omnium vere literatorum praestantissime vir, Domine, et amice jucundissime atque optatissime, S. P. Diuturni silentii mei causas si explicarem, intelligeres, quam difficili, quam lubrico loco fuerint fortunae meae, atque adeo vita ipsa: haec quidem ob pestilentiam, quae nos, ex hoc portu, in scopulosum quoddam mare ejecerat: illae astutorum quorundam causidicorum opera, qui credulum, et nimis fidentem me circumvenerunt et litium tricis implicarunt: quo nihil potest fingi a natura mea abhorrentius. Narro tibi? ex Constantia tua, tanquam ex uberrimo sapientiae penu; remedia non sine magno fructu depromsi. Vides quantum tibi debeam, etiam absenti: quamvis quî potes mihi abesse, quem semper in oculis fero, aut potius in intimo animo meo? cum quo summa cum voluptate persaepe versor! Etsi te mihi fortuna, tuamque istam consuetudinem, qua alios beat, invidet: hoc tamen eripere non potest, Dei beneficio, quin sapientes, ac variis de rebus acutissimos sermones, cogitationesque tuas cognoscam. Quae me res, sat video, accusat potius, quam excusat: neque ego in hoc indicare id volui: sed, ut intelligeres te, hoc est optimam tui partem, quae te ab aliis hominibus discriminat; mecum esse, mecum vivere perpetuo; etiam invita, et reluctante fortuna. Fuit quoque qui affirmaret, te peregrinationem, nescio quam, suscepisse: in qua multos menses ponere constituisses. Ne nunc quidem constat, an reversus ad tuos sis, cupio quidem certe, ut salvus
page 216, image: s216sis: et felix tibi iter istud evenerit. O si tibi socius, ac. comes esse. potuissem! sed, obsecro te; per bonitatem; per doctrinam tuam eximiam; cur non huc excurristi? ne vivam, si cui optatior unquam advenisti. non poenitusset te itineris, non laboris. Valetudinem certe meliorem reportasses. Nam morbus ille tuus, qui me, suavissimas epistolas tuas legentem, valde excruciat; nisi Medicorum nos argumenta fallunt; hunc potius, quem in his oris haurimus, quam vestrum istum aera, desiderat. Sed nolo me his cogitationibus et spe vana diutius diseruciare. Intelligis, opinor, vel ex his pauculis verbis, quam altas in animo meo radices egerit quondam spes illa,. ex amicorum sermonibus concepta, quae me ad scribendam epistolam impulit; quam tu, nullo suo merito, in aureolum illum politissimarum epistolarum tuarum libellum conjicere voluisti. spei illius fibrae nondum omnes ita evelli potuerunt, quin identidem repululent. Sed quid tibi in mentem venit, mi amice, quod tam honesto loco illas, quas dico, literas meas statuere voluisti? quid in illis est, quod tibi placere potuit, praeter tenuem magnae in te benevolentiae meae significationem? Ostensa mihi est postea etiam humanissima alia Epistola tua, Notis in Tacitum tuum praemissa. Nam librum ipsum, et quos te misisse alios scribebas, nemo mihi abs te reddidit. Hoc tuo me benesicio, Lipsi optime, majorem in modum tibi obstrinxisti. de quo equidem non reperio verba, quibus dignas tibi gratias agere me posse existimem. Ade referenda cogito saepenumero, nec reperio tamen quicquam. hîc tuo iterum beneficio opus est, ut intelligam, qua maxime in re tibi gratificari possim. Nihil est certe in potestate mea, quod tua causa facturus non sim. quare, ut uno verbo concludam, siquid possum, impetra (ut tua ad Hotomanum verba usurpem) ab obnoxio me, et volente. Vale diutissime ac felicissime, et Thraseam aliquando nobis ostende, ut, quod Constantia quoque tua docet, mortem quoque ipsam forti animo contemnamus, quae mihi, jam LIII. annum egresso, gravis incubat. D. D. Douzae, Donello, Plantino, amicis aliis tuis plurimam ex me salutem dicere ne gravere. Quae nunc sit valetudo, quae vita, quae studia, quae lucubrationes tuae, si adscripseris, per mihi gratum facies. me quidem, Rege Sarmatiarum mortuo, antiquo includere ludo conantur iterum ii, qui jure suo imperare mihi possunt: sed nondum obsequor. illud placet: sicut fortis equus, spacio qui saepe supremo vicit Olympia et c. quietem hanc meam, etsi litibus aliquantum hoc tempore impeditam, non facile mihi extorqueri patiar. Vale iterum. Bresla Kal. Mar. 1587.
page 217, image: s217
EPISTOLA CCXV. J. LIPSIUS Jano Dousae S. Londinum.
IRasci debebam, mi Dousa, si possem. Tune ut [note: Quae caussa hujus Itineris, tum subiti, nescia uxore et amicis, fuerit Douzae, nescio. an intersecto Guilielmo voluerit rem ad Anglos deferri, cum alii in Gallos inclinarent, qui praevaluerunt? licet postea Rege recusante, itum fuerit ad Elisabetham. spectat huc alia Lipsii Epistola a Pontano edita Decad. 11. ad Douzam 1. unde conjicio, Douzam graviter tulisse P. Bussi, collegae ejus, Curatoris Academiae, impotentiam, qui hoc anno Th. Zoesium solus, inconsultis collegis, et Professoribus, voluit Academiae obtrudere. de quo alibi egimus. et hinc puro agamemnonis titulo insigniri a Lipsio Busium Epist. ibid 4. ubi de Zoesio a Senatu Academico exclusio agit, quod firmant acta nostra Academica, quae factum hoc ad petitionem Consulum Leidensium narrant. vide supra ad Epist. X. et CXIX. et alibi: Quod vero expostulet cum Douza Lipsius, et se nihil umquam in rebus suis eum celaturum jactat, fefellit fidem, cum insciis omnibus, et Douza etiam, Leidam deseruit.] iter illud susceperis, non dicam sine comite me, sed sine conscio? Hoc verum fuit? Pectus tuum roga. non dicit id esse, pro vetere illo et fido inter nos amore. Caput hoc meum, hoc tango et testor, nullum mihi caput unquam carius fuisse hoc tuo. Quid autem suspicer? arcanam aliquam caussam hujus consilii fuisse? non inquiro. et si ea aperienda mihi non fuit tota fronte, saltem vestigiis et sub persona ostendenda. Ego te in meis rebus tale aliquid nunquam celassem. An subito hoc tibi natum, et per mortem unius illius viri? Hoc potius credo. Quia revera caussae tibi temporarii alicujus secessus hîc non injustae. Novi collegas tous, scio quibuscum res et consilia miscenda fuerint. Homines et actiones parum ad tuum stomachum, aut ad nostrum. Interea tamen, (quaeso hoc volens audi a volentissimo tibi amico) nec nos omnem eam rem celandi eramus, nec certe uxor. quae misera se adflictat. Quamquam nos solamur et erigimus: certi non aliud latere sub hoc instituto tuo, quam secessum aliquem ab his turbis. Tamen mulieres nosti (etsi tua sane prudens, et mariti ex animo amans) et linguas, sive malas, sive vanas. Quibus, oro te, in tempore medere, et ad nos redi, qui manere tecum parati, abire, perire; omnia ut ferent res et tempus. Quae enim tibi caussa eximii alicujus consilii aut singularis? Confusio hîc et discrimen? Scimus. sed et animum tuum novimus horum nihil metuentem. Denique inter homines istos dum vivimus, obsecro, vitam etiam instituamus humana hac et communi via. Pax aut bellum erit, communiter consilium aliquod capiamus, quod paci huic attemperemus, sive bello. At ego tanquam serio scribo, et quasi monendus mihi sis, quem liquet usurpasse hanc profectionem animi caussa, etsi cum angore aliquo tuorum. Quibus etiam, mi Dousa, consule, et ad suavitatem convictus illius nostri redi, sine quo tenebrae nobis in media luce. Vere dicam, etsi vulgariter, vita sine te nobis non vitalis. Res adhuc hîc quietae. Sed Brabantia tamen et Flandria
page 218, image: s218raptantur, ut audire te credo etiam istic. E Galliis literas jam bisaccepi, et quaedam in iis nova. Uti [note: Scaevolae Sammarthani, quod hoc anno Parisiis prodiit. sed miror inter ejus Poemata A. 1596. in 4. et 1616. in 8. non esse relatum.] de re accipitraria carmen, subtilis et novitiae inventionis. Veni et vide, et (quod constantiam tuam meamque decet) ride. Cur enim non spernamus haec circumfusa et externa, quia iis altiores? Nobilissimos et generosissimos D. Philippum Sidnaeum et Eduardum Dies, si vides, saluta a me quaeso, et iis indica per te stetisse, quod eos non viderim tecum. Certe enim invitis nobis omnibus ivisse. Tui omnes valentt, vale et tu, ac fac, ut brevi te videamus expectatum; salutat te Hautenus noster, qui hilariter heri apud me in prandio fuit ad funus Melonis. Invideas illis exsequialibus epulis, si in te livor. Lugd. Bat. x. Kal. Sept. 1584.
Quaeso, si me amas, aut amari a me vis, de rebus tuis et valetudine statim scribe; et si quid opus aut usus, posce, imo jube. salutat te amantissime et Plantinus, qui etiam coepulo mihi in convivio illo Saliari.
EPISTOLA CCXVI. J. LIPSIUS Jano Dousae meo S. dico. Leidam.
ATe etiam nihil. per delicias siles, an per ignaviam, an contemtum? Namte meae alterae jam oppresserunt, scio, quae verbosae et longae Asianum in morem. Atticismis enim apud te, etsi Atticissimum, non utor: quin producit me semper et diffundit affectus, cui frenum aut modum ponere non volo, non possum. sed si tacere decretum, etiamne haerere? quando enim redis? aliquid vel falso super ea re scribe, et aquulam instilla languenti uxori tuae et nobis. De abitu Donelli scripseram nuper. mentitus sum, rescribo, manet mansurusque est. ita ligant hominem [note: Aurum. quia stipendium ipsi fuit auctum, ut supra notavimus. nam cum vocatus esset Altorfium, Princeps Arausionensis adjecerat trecentos florenos stipendio, sed Magistratus Leidensis recusabant eos adscribi sub stipendii annui nomine. ipse Lipsius Rectorem euntem Hagam comitatus est, rogatu studiosorum, qui ut retineretur Donellus, agi cum Ordinibus volebant. vid. ad Epist. XLII. et CXIII.] pallentia illa vincula. Tres menses jam insumpti in missione petenda, in convasando, in navi conducenda. tamen manet. Quî potest? inquies. et quae hae tricae? tu extrica; nam nos omnes haeremus: nisi quod artes illae ibant ad alteram trecentorum adjectiunculam, si magistratui ita visum fuisset. At illi Batava hîc nimis aure. Ego interea quid? centies pereo, interpres, conciliator, orator ad utramque partem. Legatio vestra solicitos nos habet. nigra omnia, prae negotio isto negotioso; Studiosi, Cives, Magistratus, Professores, Ordines inquietantur. Et quid superest? nisi ut legatos etiam mittamus ad vos legatos. nam vos bini
page 219, image: s219illis curatores. O villula mea! o agri! numquam vos videbo, liber ab istis! Hoc ipso die Rector (vide sapientiam et gravitatem) una cum septem, octo studiosis Hagam iturus ad preces extremas. Anchora ista sacra nisi navim firmat, jam vela dat, jam solvit oram, jam Academiae exsequias, quibus commodum est, ite. sed mitto illud cymbalum. de nobis audi. Ego mediocriter valeo, inter sanos tamen potius, quam inter firmos. Annaeum Florum docere publice his diebus coepi. Qui scriptor brevitate et acumine et diverso quodam judicio placet. Copiae Anglicanae adventant quotidie: partim hac transeunt, cum spe et gaudio bonorum. Caput aliquod quando? telo non aeque facto opus est. nam sine auctoritate, sine imperio trepidant et abjunguntur fluctuantia haec membra. vos providete, urgete. Apud uxorem tuam recte: nisi quod magis magisque intumescit, sed non a morbosis illis aquis. Familiam auctam (et Dii ita faciant) reperies, nisi properas. salve. nuntius hic certe properat, dum operam dat ventis. Tu scribe aut veni saluta quos nuper, et Rogersium nominatim. Postrid. Idus Septemb. 1585.
EPISTOLA CCXVII. JANUS DOUZA J. Lipsio meo.
AD [note: Tres leguntur in Decade III. a Pontano editae n. 6. 7. et 8.] quinas epistolas tuas unica hac tandem et meo et Hauteni nomine respondebo. Quinas dico. tanta enim literarum summa est, quas a discessu tuo intra bimestre tempus (spatium mihi longius anno) Lipsiana manu consignatas accepimus. Priores binas ex Flaevo, ubi tot dies cum Phreneticis Septemtrionum filiis initio conluctatus, reliquas Gratiarum trigam explentes; post Albim non sine discrimine superatum; Hamburgo, Francofurto, Colonia datas. Et hae quidem ante Francofurtenses illas in manus nostras delatae, [gap: Greek word(s)]. unde et Hauteno et nobis de valetudine tua secus, quam vellemus, aestimandi nescio quid anxiae suspicionis injectum. eo magis quod itineris tui inconstantiam miraremur, quoniam nos consilii istius novissimi expertes habuisses, a Mosellanis subito in Tungros, de quibus ne per somnum quidum nobis in mentem venerat antea, sed hanc nubeculam cito transiisse laetor, lectis aliquando literis tuis, quas tu eodem pene tempore ad Raphelingium nostrum ex Ubiis direxeras, haud paullo uberiores, quam fidem firmarunt alterae item succidaneae nobis inscriptae, quas tardius perlatas questus sum antea, ex quibus et peregrinationum tuarum series, et vorsoriae istius caussa planissime nobis repraesentata. O te non minus in literarum officio, quam rei Antiquariae, ac verae Philosophiae studiis gnavum ac strenuum, ô celeritatem ingenii incredibilem! o inexhaustam ac dignam Lipsio meo scribendi copiam! cui quidem nos pares esse non possumus, amore redhostire contenti. Caeterum
page 220, image: s220in rem praesentem, doleo, mi Lipsi, et mehercule ex animo doleo, te tantas itinerum molestias, incommoda, atque acerbitates perpessum, quae ad valentissimum etiam occidendum sint satis, nedum te, corpusculo adeo delicato, affectaque valetudine. Huc craterae si accedunt, Teutonico ritu exantlandae, quid reliquum, nisi ut pro Fontinalibus ad Vinalia celebranda in Germaniam iter instituisse videaris? sed ego me frustror; et tibi a morbo potius, quam a Tricongiis istis et Pholis periculum est, morbo inquam familiari, ac jampridem corroborato: cui utinam medicinam aliquando faciant, aquaeistae, quas scribis, quarum
Nomina sunt ipso paene timenda sono.
Nos interea jacemus, inter spem et metum fluctuantes, desiderio tui modo non ad languorem dati, quem tamen spe salutis tuae interdum mitigamus, quam quidem nos non minoris, quam publicam ducimus. Ita et publice et privatim de nobis meritus. Etiam epistolae tuae faciunt, ut quasi coram conloqui videamur, et absentiae tuae taedium hoc veluti fomento leniamus. in quibus illud liberalissime, de amore in patriam tuo, Lipsiana Constantia dignissimo, neque a vocationibus istis Transmontanis metuimus, invicto adversus divitias animo, et promissorum tuorum fide, tanquam sacramento, innixi, quam etiam ut repraesentes, id vero non solum mihi, et Hauteno, sed et Academiae nostrae, (quae sine te nomen sustinere jam non potest, toti denique Hollandiae nostrae primum et ultimum in votis esse scito. quae ne fallas, tua erit curatio, nostra, ut Lipsii absentis memoriam et privatim et publice colamus, tantisper saltem, dum cundem sospitem ac valentem (quod spero) reducem propediem in potestate nostra habeamus: quod utinam, iterum utinam, tuo tamen commodo: malo enim te paulo serius valentem, quam statim imbecillum videre. Tu interea valetudini da operam, ac nos, quod facis; ama. Literarum mearum incuriae ignosces, mox accuratiores habiturus. etenim hoc tempore properat Tabellarius, Lugd. Bat. XVII. Maji 1591.
Hautenus Hagae aberat, alioqui has literas una nobiscum obsignaturus. uxor mea te officiosissime resalutat, cui jam melius esse gaudeo.
EPISTOLA CCXVIII. J. LIPSIUS Jano Douzae.
MI Dousa, animitus te saluto, uxorem et filium, imo liberos, et omnes, qui sanguinis tui. Scripsi nuper de consilio, quod bono meo, spero me cepisse. Certe ita oportuit ad quietem, et ad sanitatem, sine qua nulla, ut scis, est vita. non est vivere, sed valere, vita. Hoc fine in confinio fontium istorum manebimus aliquot menses. quid deinceps facturi, nec nos scimus, nisi quod omnia bona bonis quidem arbitris. Ubi ero, quamdiu ero,
page 221, image: s221sum tuus, et tuorum. nisi scis, te ipsum nescis. diu mihi vive et vale, et tui Douzae Spadanis aquis adhuc ambiguis mihi, sed in bonam partem magis pronis. XVII. Kal. Jul. CICICXCI.
[note: Responsio haec est ad Ep. x. Decad. III. editam a Pontano. et respondet huic Lipsius Decad. IV. Ep. 2.] EPISTOLA CCXIX. JANUS DOUSA J. Lipsio S. D.
LIteras tuas accepi. Literas dico? imo thesaurum mali. Quid quaeris? nae tu acerbum funus Dousae fecisti tuo. Sed de me minus est, una Academia nos movet, quae jam nunc in portam rigidos calces extendit. reliquum est, ut ad pollinctores et tubicines mittamus, ego, Almondius, Hautenus, queis tua luce orbatis
Vitalis esse vita purro quae potest?
Heu nos miseros, ne dicam omnium mortalium occisissimos, idque tua ista parricidali pronuntiatione factum, quamvis audacter dicere posumus, cui parum fuit, nos plus quam quadrimestri desiderio tantum non ad languorem dedisse, nisi insuper nobis omnem spem reditus tui praecisum ires in posterum. Hoc fuerat scilicet, quod tam cupide profectionem istam urgebas, hiemante adhuc Martio, coelo adversante saloque, renitentibus, ac retinentibus collegis, amicis, Academiae Curatoribus, praeter unum [note: Intelligi puto P. Busium, qui in hoc negotio de Lipsto ita adversatus fuit Douzae et aliis, ut Consules Leidense, cum Busius in consessum Curatorum veniret, noluerint eo praesente de quacumque re agere, et cogerent eum excedere conclavi. Vide supr. ad Epist. CXXIV.] Turbonem, Qui nunc in nostro solus moerore triumphat, nosti hominem, quam nobis et Musis non amicus: et quantopere genus hoc universum extinctum atque eradicatum cupiat: proinde tute cogita, Quam nunc in tacito gaudeat ille sinu, cui haec votorum summa contigerit tandem, et quidem sine pulvere, sine sudore. Quo vero merito nostro? an Cornhartius tanti? Ego certe aliud comminisci non possum Nam valetudinem quod obtendas, frustra es, de voluntate facile fidem facis, quam a nobis aversam atque alienatam re atque factis planissime ostendis. itaque non miror, si me, si Hautenum consilii istius expertem habueris. illud miror, quoniam hoc tibi jam antea in animo obfirmatum ac decretum fuerat, te Ordines nostros frustra habere voluisse, quum, me praesente, Voochdio (qui ad dissuadendam profectionem istam publico nomine ad te missus fuerat) de reversione ad nos tua intra tres, aut quatuor menses fidem faceres, si quidem per valetudinem liceret, alia nulla conditione, et exceptione usus. At nunc de tot, et quidem justis rationibus, (ut scribis) duas potissimum praetexis, valetudinem, et voluntatem, quam pro ratione tibi servire postulas, atque addis, stultitiam esse, venatum ducere invitos canes. Quantum mutatus
page 222, image: s222ab illo Lipsio, cujus mores omnes ad comitatem facti, hactenus quidem, dum te in potestate nostra habuimus. Ignosce, mi Lipsi, castigatori tuo, alias plura, simul atque ad me rediero, nunc quid in meam, quid in rempublicam sit, dispicere satis nequeo, ita aegritudo ex tui desiderio contracta sapientiam mihi omnem ex animo expectorat, Caetera ex publicis Hauteni literis. cognosces. Vale, mi anime, 3. Julii, 1591
EPISTOLA CCXX. J. LIPSIUS Jano Douzae. Leidam.
UNum ad te verbum. nonne hoc liberalius, praequam tu, qui nullum? Leodici sumus inter multos amicos, bonos atque etiam doctos. itaque etiam (vere addo) quosdam tui amantes. Sane vix est, qui serio me quin etiam te. Tu per absentiam meam langues? nolo et veto. et quod oculis ademtum est, animis accedat. imo stilo etiam accedat, et saepius uberiusque inter nos garriamus, sic, ut vides, [gap: Greek word(s)] et neglectim. Minus amoris est in literis, ubi plus curae. Dies totos in libris fere nos sumus: atque ea perpolita dabimus (si Deus et Hygeia adjuvant) multa olim nobis effecta. vidimus etiam psalterium vetus Latinum, et interjectam lineis Saxonicam interpretationem, in qua multa arcana priscae nostrae linguae. Nanciscar, si potero, et aut describi jussero, aut certe mihi quaedam excerpam. Almondium, cum videbis, saluta, atque etiam Consulem Grotium, amatos mihi et amandos. Vale. Leodici postrid. Kal. Sextil. 1591.
[note: Respondet, sed non ad omnia epistolae capita Lipsius, apud Pontan. Decad. IV. Ep. 6.] EPISTOLA CCXXI. JANUS DOUSA J. Lipsio S. P. Leodium.
VIx tandem Lipsium meum in literis aliquando recognovi, postremis istis dico, rerum bonarum copia effertissimis, quae me laetitia extulerunt: quod quidem sperare vix ausus, post decreti illius fatalis, non Cantherini, sed Lipsiani tristissimam denuntiationem, qua et nos, amici inprimis tui, fulminati; et Lycaeo huic nostro acerbum funus factum; alienissimo sane tempore, ac praeter nostrum omnium exspectationem, qui votis nostris blandientes, ac Fortunae tuae Reduci supplicantes quotidie; etiam diem, quo ipse revorsionem ad nos facturus, quoque Lipsium adventitia acciperemus, animo nostro
page 223, image: s223fingebamus: promissorum tuorum ruminatione, hoc est, Lipsianae Constantiae fiducia potissimum inducti;
Vae miseri, quid enim Leida infelicius? aut quid
Leida infelici turpius esse potest?
Ita hîc Lipsii desiderio omnes oblanguimus, et cave quidquam perditius esse putes, quam [note: Vid. Douzae Carmen IX. et X. libri 11. ad Lipsium p. 662.] Lycaeum hoc nostrum. Etiam me quoque ibidem una traho, cui inter bibulos [note: Respicit Thomam Zoesium, sive Sosium, qui invito Douza per Busium Professor Juris erat creatus. vid. Epist. 215. quos Weimannos innuat, nondum repperi.] Sosiorum pumices, et nescio quos Veimannos sine ulla bona fruge consenescendum. Sed ego de vorsoria amplius haud pertendo; et, quoniam semel istuc obfirmatum esse video tibi; cedo, ac manum tollo. Sic enim habeas velim, nos praesentiae tuae desiderium post valetudinis tuae rationes ponere, quae si in melius it, utrique nostrum gratulor, et ut molestum, tam procul te abesse a nobis; ita perjucundum, ex re salutis tuae esse hoc discidium. quod ut fidentius credam, literarum tuarum hilaritas fecit: in quibus illud festivissimum, quod doctorum istic amicorum mentione injecta salivam nobis movere es ausus. Obsecro te, mi Lipsi, iteradum eadem ista mihi: Etiamne in Eburonibus fautores Dousae ac benevolentes?
Atqui ego Lampsonium hîc tantum de nomine noram,
Unus pro multis millibus ille mihi.
Sed enim tu liberalior, qui et apud amplissimum virum M. Antonium Delrionos in gratiam ponere, aliisque quamplurimis nomen istic Dousicum commendare haud dedignatus: Quorum ego (non vane dicam) studia aestimo pluris,
Quam Regum atque virum Principum amicitias.
O conciliatorem probum! o nuntium voluptabilem! cui quae [gap: Greek word(s)] reddam nescio; neque sane habeo in mundo: nisi tamen illud vis scribi, [note: Credo intelligi P. Busium. nam Belgica lingua Buys est genus cymbae five navigii, quo Halecum piscatores utuntur; et Consules noluisse illi amplius locum in consessu Curatorum dare, jam bis terve alibi notavimus. vid. supr. Epist. CCXIX.] Cymbionem nostrum Consulari Decreto a gubernaculis depulsum; jamque in eo esse, ut ad Tutelam navis expiandam de vilissimo ejus capite jactura potissimum faciunda, quia pretii minimi est, nisi si quis ipsi in sentina reliquus sit locus. O Magistratum misericordem prae Tribunis illis Lycestrensibus. Itaque, hoc fulmen quibusnam sacris procuratum sit, vides. Halcedonia interea Lugduni; et, nisi publici Aerarii angustiae obstarent, bellissima sane Scholae promovendae occasio, cui tamen nostra ex parte defuisse ne videremur, [note: Carol Gallum intelligit, qui plurima exhibuit negotia Curatoribus et Consulibus, inter alia vero egregium facinus et munere suo, quo fungebatur, dignum edidit: obtinuerat inconsultis Curatoribus, ab Hollandiae Ordinibus donum extraordinarium centum et quinquaginta florenorum, quossolvendos delegaverant Consulibus Leidensibus. aliquanto post tempore queritur apud Ordines, Consules detrectare jussa, nec sibi solvere velle pecuniam attributam: Consules in conventu Ordinum ea de re appellati, se jam dudum solvisse adfirmant, et ipsum hominem cum juslissent ad se venire, mendacii eum convincunt, et fateri cogunt, hanc calumniam se instigantibus aliis. qui invidiam iis apud Ordines facere volebant, instruxisse; quare decernitur, Ordines de Galli hujus meritis et dotibus certiores faciendos. quid porro decretum ab Ordinibus sit, non repperi, sed ab Academia post septem annorum labores, in patriam post liminio rediisse, narrat auctor Academiae Lugd. Batavae pag. 30. sed minime honestam missionem accepisse puto. Hoc vero factum accidisse A. 1593. acta Academica testantur, et tamen ex hac epistola jam eum excuriatum hoc anno Douza ait, ejusque vices suscepisse Junium. in vitis etiam Professorum, dicto auctore, dicitur anno 1587. venisse Leidam, et septem annos ibi cum honore (immo magna cum infamia et bonorum odio) fuisse versatum. vid. de hoc Gallo plura supr, Epist. CLXXXIV. et vitam ejus descripsit Revius Hist. Daventr. lib. v. pag. 511.] Alectore nuper excuriato, Junium Heidelberga, [note: Vid. supr. ad Epist. CLXXXV] Paludanum Enchusa
page 224, image: s224per literas publicas evocare ausi fuimus, Hauteno adjutore maxime, qui his diebus etiam Horti Medici, tum Aedificii publici Ichnographiam industriosissime est persequutus, cum bona spe fore, ut vel ante ineuntis anni cognomines Kalendas, non fundamenta posita tantum, sed vero opus totum sumptibus publicis exaedificatum compareat, ut sit, quo Paludanus noster una cum thesauris suis transmarinis,
Quidquid et huc Asio dives ab orbe tulit,
Cum Zephyris (neque enim ante potest) et hyrundine prima
Transportet Medicos in nova tecta Lares.
Ei proinde CCCC. Florenorum, Junio vero octingentorum stipendium decretum. De re familiari mea, nihil habeo quod scribam, quod quidem audire volenti sit tibi. Unum silentio praeterire non possum, Dousam meum cognominem, nocte ea, quae proximum Martis diem antecessit, vestimentis suis omnibus, tum aliquanta pecuniolae summa, per quietem, inter dormiendum scilicet, a nocturnis praemiatoribus interversum, qui scalis exteriori aedium parti admotis, per superioris tabulati, quod atrio incumbit, fenestras in viam extrinsecus spectantes (ubi ancilla eas oblita fuerat occludere) furtim in domum meam, clam omnibus, scansim enitendo admissi, recta in cubiculum (ubi et Janus et Theodoricus noster cubitare soliti) per spississimas tenebras se penetrarunt, atque inde porro non in arcem, sed in arcam vestiariam, diversis adeo synthesibus stipatam, gypsatissimis manibus grassati; nihil indutui et amictui reliquum Dousae nostro fecerunt: etenim praeter palliorum trigam, thoraces quaternos, togas talares totidem, tum caligarum aliquot ac subligaculorum paria (atque in his subserica nonnulla et holoserica) mulleos etiam ac calceamenta ejus manticulati, riscis omnibus armariisque excussis, cum praeda rursum illuc, unde malum pedem attulerant, clanculum se receperunt, subducta insuper publicae Bibliothecae elavi, quam compilato manicae ejusdem folliculo curiosa quadam felicitate exemerant: Dousa nostro altum interim stertente, suaviterque ac sine cura in utrumvis oculum conquiescente, donec mane demum expergefactus, praeda jampridem inter participes divisa, omni se corporis cultu despoliatum, tarde hercule ac sero, sed serio tamen intellexit. Cujus jacturae tamen portio haud exigua sane, etiam ad fratres ejus ex partepertinere
page 225, image: s225visa, et palliis et caligis thoracibusque suis per fraudem circumductos. Ita Dousae tuo, te absente, a Lavernionibus os sublitum, Posthac igitur cautiores erimus, operam fidelem addituri, ut occlusiores per noctem fenestras habeamus, ne quis adventor porro gravior illac exeat, quam advenerit. Sed valeant haec ridicularia, ac tam nugaci epistolae finem imponamus aliquando, simul te commonuerimus, ut ea, quae jam nunc in manibus, jampridem affecta, habere te scribis, in communem usum depromere ne pigreris, sed ea, quantum potest, in hominum manus pervenire, perque ora virum volitare patiare, tibi laudem ac lauream, nobis autem et posteris fructum immarcessibilem pariturus. Vale, mi ocelle, cui par est nihil, et nihil secundum, Dousamque, quod facis, ama. Lugduni Batavorum, v. Kal. Septemb. A. 1591.
Clariss. viris D. Lampsonio, item M. Antonio Delrio (si tamen istic etiamnum fuerit) salutem sodes, et quidem de meliore nota. vides, quam familiariter.
EPISTOLA CCXXII. JANUS DOUZA J. Lipsio S. D. Lovanium,
SAlve, Amice magne, ac patere mihi hoc juris esse apud te, ut adolescenti huic nostrati (Cornelio inquam vander Emio) tibi non incognito, faventiae tuae fores pultare liceat paullo familiarius; literis praesertim nostris suffulto, quas patris ejus precibus denegare nec potui, nec debui. Dedi hoc industriae ipsius indoli, qua et Picturae pariter et doctrinarum studia complexus, dedi etiam notitiae ac consuetudini, quae nobis jam inde a puero cum Parente ejus, Godefrido vander Emio, multo jucundissima intercessit: viro (inquam) gnavo, experienti, industrio et (quod rei caput est) Politico, ex eorum Judicum numero, quos Scabinos vulgo dictitant. Summa petitionis nostrae haec est, ut filio ejus, quem dixi, jam peregre viaturo, studium ac patrocinium tuum commodare pergas, quo videlicet nominis tui auctoritate per literas interpretes subnixus, gratiosior porro apud exteros existat. Sic igitur facies, et (quoniam jam scribere occoepisti) nos subinde ex intervallo, tui sitientissimos, literarum tuarum nectare irrigabis, quo apud animum meum nihil carius, nihil antiquius, habeo. verbum non addam; ne benignitati tuae, tot tantisque experimentis cognitae, videar diffidere: ad superiores literas tuas rescripsi jam nudiustertius. Vale, et nos (quod facis) ama, mutuum facturos, tuo arbitratu potius, quam novorum Aedilium. Salutant te Caja mea, liberi, affines, Ultrajectinus in primis Praetor, Lipsiani nominis studiosissimi, Canterum enim conveniendi copia nondum fuit. Raptim Ultrajecto, VI. Kal. Octobris 1591.
page 226, image: s226
EPISTOLA CCXXIII. JANUS DOUZA F. V. C. J. Lipsio S. D. Coloniam.
ABs te tamdiu nihil literarum? inquies. Fateor. et prae me fero sed, ita vivam, ut mihi nihil magis cordi fuerit, si occasio fuisset, quam rapere aliquam scribendi opportunitatem, quod tum ex conventione ac pacto, et aliis multis nominibus debebam tibi, tum ex tam crebra ad Patrem literarum missione: quum etiam nunc, quamvis te totum sibi Germania vindicet, tamen partiario nobiscum agas, et optimam tui partem, id est animi atque affectus effigiem saepe ad nos transmittas, quae quantum nos afficiat atque delectet, ipse optime tenes. Quare quum tu stipatus non tam amicorum, quam interpellatorum gregibus, tamen quod temporis datur, in absentium amicorum alloquutione ponas, turpe esset mihi Harpocratem aut Sigalionem agere, praesertim cum haud verear, ne tibi literae nostrae aut intempestivae aut loquaces videantur, nugarum nostrarum patientissimo lectori. Igitur quando, ubi eae recte curari possint, intellexi; id enitar, ut tibi et curam et diligentiam meam hoc genere officii quammaxime probem. Evasisse te tot pericula, qua mari qua terra, et tibi, et nobis, et rei publicae et literariae in commune gratulamur. sed quando illum diem, qua haec omnia et multo plura ex sermone magis tuo, quam ex literis cognoscamus? Sed ut ad studia nostra veniam, ea minime cessant. neque enim minus Censoria nota dignum judicamus, ingenium quam agrum non optime colere. itaque historiae me totum do, in qua jam duos libros, etsi opera aliquoties intermissa, a discessu tuo pene confecimus; Primum scilicet et Secundum; ille enim, quem vidisti, jam Tertius factus est, crescente scilicet in prioribus istis materie. nos quotidie magis magisque in hujus rei curam cogitationemque incumbimus. Vale, et nos ama. Lugduni Batavorum XVII. Kalend. Junias. 1591.
[note: Respondet hîc Douza Fil. ad Lipsii Epistolam ad Patrem scriptam, et editam a Pontano Demead. III ad Douzam Epist. 10.] EPISTOLA CCXXIV. JANUS DOUZA F. V. C. J. LipsioS.
IN summa literarum exspectatione, quum de rationibus tuis nihil certi afferretur, ecce de reditus tui desperatione fulmen; quo ita nos omnes percussisti, velut tonitru quodam aut sideris procella, ut in totum nobis, ceu
page 227, image: s227illi, quos attonitos vocant, exciderimus. antea enim, quamvis te, nondum tamen spe excideramus, quae te ipso auctore nos magnopere sustentabat, redituram quandoque animam in hoc corpus. O nos miseros, quibus harum omnium voluptatum, quas propinabat nobis sermo ille tuus [gap: Greek word(s)], Distractio, discidium, ac vastities venit! O beatos, quamdiu Apollinis salutare numen tibi, Musarum Herculi, aureis eloquentiae catenis, velut apud Tyrios, alligatum nos respexit! quod ipsum non solum te discedente Academiam nostram plane deseruit, sed et omnes Dî, quibus imperium hoc steterat. Itaque vides, quam ad vivum persederit hic mucro; quamque late se diffuderit morbus ab isto capite, quod amisimus. cui morbo mederi aut nemo, aut tu solus potes, non consolatione, sed praesentia tua. ut enim tempore mitigetur, nulla spes est te absente; quin hoc magis recrudescet, quo a ruminatione praeteritae felicitatis longius nos abduxerit praesentis miseriae cogitatio. Quod enim obscure jacis de liquidiore aliqua tempestate mox sequutura, et spem affers, nos brevi tibi affuturos, quid id sit, conjicere nondum potuimus, ita [gap: Greek word(s)] est. quicquid tamen sit, utinam cum Pindaro sperare liceat:
--- [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Certe hîc multa praeter exspectationem ceciderunt, postquam Deus dirigere coepit fluitantem hanc in alto reipublicae navem; qui utinam et tibi mentem, ut Musaeam nostram Rempublicam, nominis tui fama altissime evectam, in medio cursu ne destituas; ut, qui praeceptionum tuarum spiritu ad volatum hunc alas adhibuisti, Daedalus esse nobis pergas, ne nos Icari tibi fiamus, ceris nostris ad Imperitiae ignem, qui jam omnia correpturus est, tabentibus labentibusque. Vale, neu vota pro reditu tuo suscepta te auctore, irrita esse patere. H. Bredius salutat te officiosissime, ac dolet occasionem scribendi sibi non fuisse per tabellarii festinationem. Mitto fratris mei [note: Forte Elegiam, quam mox ad Epist. 230. proferemus.] Carmen, qui id summa ope enititur, ne spem tuam de se susceptam fallat, ut et reliqui duo, in primis Georgius. Item Melissi literas nuper insertas iis, quas ad me, his adjunxi, ac Merceri, qui Hagae nuper Patri istas dedit. nostras cum carmine ad te missas ante duos menses an acceperis, nescio. Iterum vale. Lugduni Batav. Prid. Non. Jul. 1591.
page 228, image: s228EPISTOLA CCXXV. JANUS DOUZA F. J. Lipsio S. D. Leodicum.
Ogratas mihi, exspectatasque tuas literas! o affectum in literis spirantem, et in affectu imaginem tui! quam non potui probius agnoscere, utinam propius licuisset. [gap: Greek word(s)] Venio ad monita tua, quae me vix dici potest quantum excitarint ad persequendam hanc viam, quam te duce atque hortatore semel inivi, neque deseram quoad vivam, ita vivam, ne Eurydicen hanc qualemcumque, quam tu probando effecisti ut aliquid esse videretur, retro lumina flectentes amittamus. quod quoniam praesens praesenti tibi approbare non possum, per haec literaria colloquia, spero, fiet. cum enim reditus tui desperatio cuspis sit, qua nos percussisti, nec nos Telephi simus, sola literarum vicissitudo tanto vulneri non tam remedium, quam lenimentum afferet. Vale, vir clarissime, et tibi ac Reipublicae, quamvis absens, diu vive. Parabat etiam aliquid ad te Pater, sed abrupit festinatio tabellarii, et interpellatio amicorum. Velim ejus verbis salutes Lampsonium, virum magnum, etiam nostris. Uberius scribemus cis paucos dies, una cum Patre. Lugduni Batavorum XIII. Kal. Aug. CICICXCI. [note: Responsio est ad Epist. IV. Decad. 4. a Pontano edit.]
EPISTOLA CCXXVI. JANUS DOUZA F. J. Lipsio S. P.
QUod ad tuas multo suavissimas nunc demum respondeam, in caussa fuit tabellarii festinatio, qui ante discesserat, quam putaram. De Patre non falleris. revera enim ejus ingenii plumas ita perussit hoc fulmen, ut a terra se tollere aegre possit, et instar vespertilionum, si quando ceciderunt, ambulet potius alis, quam volet. caeterum quia id mutari non potest, haec una saltem nos ex hoc naufragio velut tabula delectat, literarium inquam colloquium, in quo quidem ex mea parte operae non parcam. sed sic, ut vides et ut vis, scribendo [gap: Greek word(s)], ac neglectim, non [gap: Greek word(s)]. Monita tua ac praecepta mihi curae sunt eruntque, quamdiu ero. Gruteri suspiciones an videris nescio. certe in iis sollennem Criticorum, quos tu facete tangis, insaniam insanit: quamvis in quibusdam non omnino pessimus conjector sit, et sint, de quibus in utramque partem arbitrari possit. in illo quidem Taciti loco [note: Edita a Pontano Decad. v. Epist. 3. sed cum lacuna, et sine P. S.]
page 229, image: s229qui in III. Ann. est, de Fortuna Equestri, ubi Sequestri legit, an aliquid viderit, tu omnium optime judicabis. is Gothofredum etiam jugulavit, sed gladio, quales conjecturae ejus erant, id est plumbeo. qui tamen eludere ejus ictus tentavit irrito conatu. Verum nec illius insolentiam probare possum ultro lacessendi aliquem alicujus nominis, et invidiam hanc sibi concitandi. neque hujus indulgentiam nimiam erga liberos suos, vel potius monstra, quae sibi semel nata alere, quam tollere maluit contra Romuli leges. Fasciculum hunc librorum et literarum a Baudio resolveram permittente eo, qui adferebat, quum inesse aliquid suspicaretur, quod ad nos pertineret. at ille literarius trico ne verbum quidem ad nos. gavisi tamen sumus tum ob amici vitam ac fortunam, quarum altera illi pene animam agenti reddita est, altera data ad noscendos propius Heroas illos Scaligerum ac Thuanum. tum etiam propter salutem Patri adscriptam, in extremo angulo literarum Scaligeri; quae nescio quo casu apertae erant, ut vides. unde ego occasionem hanc praecipiti atque audaci festinatione rapui mittendi ad eum libellos meos, una cum Epistola et Carmine, quod hîc habes. cujus impolitiem excusabunt apud te angustiae temporis, quo id scribsi. ita enim necesse erat, ut curari poset per quendam, qui in Zelandium ibat. Tu vero, quod Musaeum aliquid pangas quotidie, nescio an gratuler rei literariae in commune, an doleam Academiae nostrae caussa, quam interjectae tot regiones, velut Luna, fraudabunt lumine hoc editionis scriptorum tuorum, quam ipsam tamen spero urgebis, sed ita ne quid cum valetudinis dispendio, id cogitans, dum vitae tuae consulis, literarum atque adeo seculi hujus vitae te consulere. A Ranzovio ad nos nuper literae humanissime scriptae, et plaustra librorum ab ipso, aut ipsius sumtibus editorum. is etiam munus transmissurum se pollicebatur, simulatque illi certum hominem indicassem, qui id ferret, id quod jam feci. De rebus nostris quid amplius scribam? nisi forte diminutas eas Lavernionum quorundam sinistra comitate, qui dormienti mihi intempesta nocte vestimenta in cistam condita ad unum omnia subduxerunt, cum pecunia quae in vestimentis erat, ac ne calceos quidem reliquerunt, credo, ne persequendi eos caussa ad cursuram me exercerem. irruperant autem per fenestram in superiore domus parte parum diligenter clausam. Vale Lugduni Batavorum VI. Kal. Septemb. CICICXCI.
Domino Lampsonio libellum hunc meum velim tradas in manum. cujus amicitiae constituendae si pararium te aut proxenetam praebere non graveris, id quod jam facere instituisti, aeternum tibi vel hoc solo nomine debiturus sum. De Mart. Antonio Delrio idem velim, cui quam officiosissimam salutem redde verbis utriusque nostrûm. misissemque ei aliquid ex meis, si aut illic adhuc haerere eum certus fuissem, aut exemplar fuisset ad manum. Si quid in Baudianis literis erit, quod scire nostra intersit, nobiscum communicare dignaberis.
page 230, image: s230EPISTOLA CCXXVII. JANUS DOUZA F. V. C. J. Lipsio. Leodicum.
BRevitatis caussa eadem mihi, quae tibi, mi Lipsi: praevertimur enim a tabellario, et haec festinanter scribimus mane, abeunte jam illo. utor libertate, quam dedisti, et alioqui amor noster altius radices egit, quam ut istis literarum adminiculis indigeat ad se sustentandum. quam ob caussam et patri ignosces, qui in novo hoc munere rarius adest nobis, et crebris discursibus fatigatus raro se ad quietem componere potest. Etiam fratrem, quem plane beasti tuis literis, excusatum habeas. nam et is parabat jam aliquid, sea incoctum apud te expromere non audebat. pro eo habe hoc minoris fratris epistolium. apud matrem meliuscule jam est, quae te salutat officiose. Vale Lugduni Batavorum VI. Kal. Nov. ni fallor. oo. IC. XCI.
EPISTOLA CCXXVIII. JANUS DOUZAF. V. C. J. Lipsio Salutem et felicem annum opto. Leodicum.
LArgiter mihi peccare viderer, mi Lipsi, si quamlibet levem occasiunculam praetermitterem, te per literas interpretes salutandi. ita lenta sunt haec animi vincla, quae aeterno amoris nodo nos copulant, quaeque dissolvi, nisi cum animo non possunt. Idcirco cum in transcursu tantum nos inviseret tabellarius, has properanter exaravi, magis ne officium nostrum ulla ex parte claudicaret, quam quod aliquid seriae rei esset, quod his chartis committerem. Tamen est etiam leve quiddam, quod a te mihi praestari, si modo rescribendi otium fuerit, valde cupiam. Inter eos libros, quos Lutetia a Federico Morello accepisti, scio esse Catulli Epithalamium Graecis versibus expressum a Florente Christiano, id, cum forte adjuncturus sim novae huic Catulli editioni, una cum Scaligeri jambis Graecis, ex eodem et Tibullo expressis, vehementer velim integrum me habere, nactus enim hîc sum manu cujusdem descriptum, sed in quo desint quatuor versus. primum nempe hi tres: Jure igitur vincemur, amat v. c. Quare nunc a. s. c. v. Dicere jam i i. r. d. deinde paulo post ille: Hesperus e nobis aequales abstulit unam. Quatuor Graecos illos Florentis versus, qui his Catullianis respondent, si describi mihi, quod commodo tuo fiat, curaveris, magno me beneficio obstrinxeris. Melissus per literas quotidiano pene convicio a me petit, acceperisne Oden ejus de acidulis Sualbacenis, quam per Clusium tibi miserat. id, si tanti videbitur, significabis nobis, ne apud illum negligentiae
page 231, image: s231accuser. Vale, nostrum et saeculi decus. Salutat te officiosissume uterque parens. Lugduni Batav. VIII. Kal. Januariis Anni CIC IC XCII. quem candidum ac felicem tibi opto.
[note: Responde ad hanc Lipsiu apud Pontan. Decad. v. 2.] EPISTOLA CCXXIX. JANUSDOUZAF. V. C. J. Lipsio S. D. Leodicum.
LUbet exclamare cum Ergasilo Plautino, Gaude. tantum boni tibi et rei literariae apporto. Vivit Florens ille Christianus. et frustra fuit solicitudo nostra. qua nos liberavit haud ita nuper Tuningus, quem in Gallias missum Academiae nomine credo intellexisti. is eum superesse adhuc, et Vindocini agere significavit per literas. Westphali illius libellum vidimus, et hominem ita [gap: Greek word(s)] mirati ac stomachati sumus, et nobiscum omnes probi ac docti. Nescio qui porci sacres, seu potius Westphalici, satis sint huic portento expiando; ex cujus capite non, ut ex puerperi Jovis cerebro, Minerva prosiluit, sed tam ineptae atque insanae commentationes prodierunt. neque id [gap: Greek word(s)], ut Pindarus dixit, sed ferreo atque impudenti calamo, seu potius ore. Quod neque responsione hominem dignaris, laudo, [gap: Greek word(s)]. et nihil ab hoc Cerbero aliud exspectandum, quam ut eo tetrius virus evomat, quo magis trahitur e tenebris ac suilla sua in publicam lucem. tamen quum insusurret Publius: Veterem ferendo injuriam invitas novam, et retundi tam insignem impudentiam publice intersit, elephantinum ejus corium levi sale defricandum tecum sentio, ut totus [gap: Greek word(s)], fiat, cum tam ferrea fronte. Quod me in Catullianis Notis mones prudenter sane et amanter, curae habui habeboque. in quibus id praecipue cavi, ne aut vulgata ac leviuscula consectarer, aut ambitiosa subtilitate raptus praeceps irem in gurgitem ineptiarum. quod nimis mulos hodie facere videas, qui ubi fenestram aliquam aperiunt, aut libri, aut remotior quaepiam vocula, ingenio suo in depravando eo loco indulgent. ut autem medicamenta bene valentibus, ita rectis ac veris correctiones et mutationes nocent. Itaque pudenter, ut spero, iis usus sum, et in obscurioribus locis illustrandis, quam innovandis frequentior fui, cujus rei tibi gustum do his literis, qui si placuerit, poterit a te amor nostri impetrare, id quod ut petam: cupiditas quidem me impellit, sed revocat tam obvia atque expromta benignitas tua. Non enim dubito, quin id, quod editioni nostrae plurimum ornamenti adferre posse intelligis, tam valde velis, quam nos possumus velle. et meministi credo, quid ad mercium nostrarum commendationem in Caelestibus ac Poematis nostris adtexturum te fuisse dixeris, si petiissem. id quod neque nunc denegabis spero tam lepidis Poetis, cumulumque addes innumeris et immortalibus beneficiis, quibus
page 232, image: s232tibi obstricti sunt. simulque me [gap: Greek word(s)] humo tolles remigio exigui alicujus (dudum enim circumrodo, quod devorandum est) Hendecasyllabi aut Epigrammatis: quod quidem malim mihi, quam Castellanos triumphos duos, ut ille inquit. sed tamen clementer, et quod commodo tuo fiat; dummodo quicquid erit, intra quinque aut sex septimanas ad manus nostras perveniat. Sed ego stultior, qui tanquam rem factam habeam, haec tecum loquar, cui prius tentandum judicium tuum de his pauculis, quae excerpsi ex Conjectaneis nostris sive Notis. [note: Deerant illa, quae Lipsio excutienda misit. credo in scedulam fuisse conjecta, quam non repperi.]
Plura restabant, praesertim in Propertio, sed oppressit nos tabellarius. et haec alioqui pauca de multis, fortasse etiam nimis multa erunt. quicquid erit, liberrime velim judicium tuum scribas de his qualibuscunque; itemque an eam obtinere spem possim, ut nominis tui illicio vendibilior fiat nostra merx. Nuper etiam stilum exercere coepimus in Graecis. et mitto specimen, Epigramma ad Guilielmum Alibastrum (quamvis tertiam ejus nominis literam mutaverim in Carmine propter causam, quam vides) juvenem sane doctum, quum is mihi Oden perelegantem scripsisset, invitatus epistola, quam illi scripseram hortatu Richardi Thomsonis Anglobelgae (natus enim est Antwerpiae) adolescentis autiquas literas ac linguas non incuriose docti. Id igitur tale est.
[note: Editum hoc epigramma in editione Roterod 1714. p. 212. sed sine praescriptione nominis Guilielmi Alibastri, et una vel altera menda inquinatum:] [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)];
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)].
Quod si gustus hic placuerit, alia propediem ejus generis mittam plura. nam nunc et tempus et charta deficit, ut vides. Vale ergo, et saluta quam officiosissime Dom. Lampsonium. Resalutat te Pater quam amantissime, qui in eo ipso articulo Haga redierat, quo haec scribebam, etiam mater, qui eum diem videre optat ac sperat ante extremos cineres, quo te videat. Sed quid? Jacobum Susium nonne Leodici esse audio? De Germanico ejus ecqua spes? Salutabis eum, si videris, perquam honorifice utriusque nostrum verbis, atque
page 233, image: s233admonebis promissi, in quo et nobis ambiendi verecundiam, et sibi recusandi veniam sustulit. Iterum Vale. Lugduni Batavorum XIII. Kal. Februar. CIC IC XCII.
EPISTOLA CCXXX. FRANC. DOUZAF. V. C. J. Lipsio S. P. Lovanium.
CUm Guilielmus Barclay vir doctus, tibique intima familiaritate conjunctus, tuas ad se literas nuper mihi ostenderet, qua de me honorifica mentio erat, diversis et inter se contrariis affectibus animi mentem distrahi sentiebam. memoriam enim nostri nondum penitus ex animo tuo excidisse serio gaudebam: pigebat autem taedebatque lentitudinis et desidiae meae, qui te doctorem, et tanquam parentem alterum, tanto temporis intervallo ne tenuissima quidem scriptione adire sustinuerim. Ac de memoria quidem nostri plurimum te amo ac vehementer mihi gratulor. In diuturni vero silentii crimine quamvis me largiter peccasse negare non possim, tamen aliquid in humanitate tua mihi excusationis relictum est, praesertim cum ejus culpae non minimam partem fortuna sustineat. Jam alter annus prope orbem suum complevit, quum praestantissimi fratris mei decessus totam domum nostram miserrime afflixit. ac te quidem in magnam partem doloris hujus venisse sat scio. de me autem ut loquar, Musas omnes mihi iratas habeam, si interim diem ullum aut ab animi aut a corporis aegritudine omnino vacuum transmiserim. praeter enim quod acerbissimi illius fati injuria omnes studiorum meorum rationes penitus conturbaverit, nescio quae valetudinis incommoda etiam inutile corpus hoc, et sensus omnes, atque animum denique ipsum ita profligarunt, ut calor ille et vigor, qui meliori aetati huic conveniebat, pene totus in me extinctus sit. eadem corporis infirmitas in Galliam me comitata est, in quam me linguae discendae et morum formandorum studia nuper protraxerunt. magnam, certe amoenissimam ejus partem, quae ad Ligerim, jam vidimus. hoc tempore Lutetia Parisiorum me tenet, ubi adhuc paucos menses haerere, ac inde recta domum vorsoriam capere constitui. Tu si interim tribus verbis veterem disciplinae tuae alumnum compellare sustinueris, hic titulus accedet in numerum reliquis tuis benefactis, quae innumera in nos congessisti, quorumque adeo memoria tecum vivet in nobis, donec Deus nobis vitam dabit in his terris. Id spondere possumus, praestare fortasse non possumus quae vellemus, et quae te digna. sed accipies in solutum, ut spero, quodcunque damus exsolvendi voto. Vale, et me, quod facis, ama. Lutetiae Parisiorum. IX. Kal. Novembr. CIC. IC. XCVIII.
page 234, image: s234Repperi cum epistola hac Francisci hujus Douzae elegiam ad Justum Lipsium, quam, cum publice exstare ignorem, hîc producere visium est.
Ver erat, et Zephyri spirabat molliter aura,
Demulcens flabris aera frigidulis.
Cum me invitaret spirabilis aura Favonî,
Errarem ut tacito per loca sola pele.
Et modo procumbens myrti genialis in umbrae,
Leniter ad ripas praetereuntis aquae.
Moestus eram, et sensi gravioris taedia curae.
Caussaque moeroris Lipsius unus erat.
Lipsius unus erat, nostri decus ille Lycaei,
Cujus prisca graves lingua reduxit avos.
Illius ante oculos obversabatur imago,
Pectore, dum vivam, non abitura meo.
Et suprema dies nostris tristissima votis,
Qua liquit Batavae tecta Academiolae.
Vos virides campi testes, vos flumina, quaeque
Audisti questus arboris umbra meos.
Quanta recordabar caperemus gaudia, dum te,
Usque docentem audire aure avida licuit;
Seu pubi expediens veterum monumenta Quiritum,
Conserres docto cum Cicerone pedem.
Aut legeres [note: Caji Suetonii.] Caji, aut spatiosa volumina Livî,
Aut etiam [note: Junii Juvenalis.] Junî nobile vatis opus.
Et quoscumque alios Augusti protulit aetas,
Et sovit gremio Daedala Roma suo.
Haec fuerant olim, cum nobis mitis Apollo
Non renuit sani pectoris auxilium.
Et mihi jam nuper fingebam talia demens
Gaudia, successus non habitura suos.
Ecce ea quae steterant dudum auditoria clausa,
Nec sua damna quidem muta queri poterant:
Nunc tandem firmas vires animumque resumunt,
Et gaudent studiis se recreare novis.
Barbariemque suis depulsam sortiter oris
Jactant, suadela vindice Lipsiadis.
Ipse triumphali devinctus tempora lauru,
Ter tibi gratabor, ter bona verba canam.
Et primus, notam aspiciens de littore puppim,
Clamabo nostros advehit illa deos.
Signaboque diem niveo de more lapillo,
Et dabo laetitiae conscia signa meae.
Haec mihi fingebam, quae nunc Eurusque Notusque
Caeruleum jactant vota per Oceanum.
page 235, image: s235
EPISTOLA CCXXXI. J. LIPSIUS Cornelio ab Egmond Niewenburgio S. D. Hagam.
ETiamne excusas? Tu vero saepe me interpella et appella, et pecca sine peccato ullo in hanc partem. peccato autem, imo beneficio. ita enim vere appello et censeo, cum a talibus amor in me declaratur, et tali via. Quid enim mihi jucundius, quam sentire etiam illic, et in eo otio esse, qui de literis et virtute bene sentiant, qui huc se dent, et in optimis studiis brevem hanc semitam decurrant vitae. Quid autem potius agamus, mi Niewenburgi, nos, quibus ingenium paullo magis ingenuum, quem etiam post pietatem in Deum, (prima enim semper illa cura) ita amas et aestimas, ut producere eum etiam in ora nostri populi velis, sagatum et nostra veste. Macte. Approbo, juvo etiam, et juvabo, si quid possum. De coloratis recte sentis, pullatos intelligit, et sordidatos. Itaque, si qua hîc mea censio est, malim vertere ad morem nostrum, die swarte, oste grauwe klederen. Nam atra vestis, nostris moribus, honestiorum est: fusca tenuiorum et pauperum. Alter [note: Respicit Senecae locum de vita Beata cap. VII. loca Aedilem metuentia.] locus, qui Aediles tangit, explicandus paraphrasi aliqua et circumductione. Seneca quidem intelligit ganeas, popinas, meritoria: in quibus nequid contra leges aut mores admodum a protervis fieret, curabant Aediles. Explicavi hunc locum ut opinor, commentario meo ad Tacit. lib. 2. sub finem. Leewius noster vidit me, sed cursim, ut solet. semper ille amicum videre negotiosus est et occupatus. At tu quod amicitiam cum eo colis valde mihi gratum: et tibi fructuosum et jucundum erit. ita noti mihi mores et candor optimi, et sapientiae virtutisque amantissimi viri. Qui cariores nobis, quo hoc aevo rariores. carmen tuum vidi in libros meos de Constantia; velim cum otium est describas et ad me mittas. Vale et uxorem tuam amanter a me saluta: meque verum amicum tibi cense. Lugd. Batavor. III. Kal. Septemb. 1584.
EPISTOLA CCXXXII. JOH. CRATO A CRAFTHEIM, III. Imperatorum Caesarum Consiliarius et Medicus, J. Lipsio S. Leidam
DUas epistolas tuas mecum vicinus meus Duditius communicavit, et superioribus proximis diebus pagellam quoque Taciti tui, qua illum nomine
page 236, image: s236affaris, neque tuas, ac potius bonorum omnium querelas taces, ostendit. Itaque legens illas [gap: Greek word(s)] gravem mihi commovit. Verum eam animi tui firmitas et singularis erga me benevolentiae constantia lenivit. Cum autem gratissimum acciderit hoc, quod ostendis te mei memoriam amantissime retinere, et ut homines consequentes eam excipiant, jam antea etiam praestitisse, profiteri saltem his literis me ad debitum gratiae obstrictum esse, atque ad referendum, si quid facere potero quod tibi gratum sit, quidvis potius quam summam voluntatis promptitudinem defuturam, volui. Discessi quidem ante triennium, eo ipso die, quo Hubertus noster diem, ut audio, suum obiit, ex aula, et simulac domum redii aegrotare coepi, necdum valetudine advusa emergere potui. Lecto igitur affixus et senectute ad omnia languescens, etsi ut volo esse nequeam, tamen cum anima exuperabo mea, ab humanitatis et benevolentiae officio non discedam, neque unquam opinipnem vel tuam vel ullius boni viri de me fallam. De te etiam omnia mihi polliceor, quae singularis et excellens doctrina persuadet, atque Constantia tu spondet. Quam vero istius libri lectio me delectarit, scribere non debeo, ne in os laudare videar. Thraseam, cujus mentionem facis, legere gestio, et te per quicquid possum oro, si typis est descriptus, ut mihi communices. Plantinus in amando Cratone indormit, et Dodonaeus, cui meo amicissimo studio in Regia locus honestissimus est concessus, cum seipsum everterit, et nos et totam aulam odit. Nihil quidem aperte in me attentavit: quae contra animi sui conscientiam sparsit, dum per nominis mei ruinam ad altiora gradum affectaret, cum ex omni memoria deleta, ut Christianum decet, cupiam, nunc quoque mitto. Ac cum te praesente et imperterrito animo Divinae voluntati committere ex literis tuis perspiciam, tibi hunc animum conservari, teque ipsum a Deo invicto his malis eripi toto pectore precor. De caeteris quaerelas cum spe atque cogitatione Providentiae Divinae pono, et meipsum ad ea ferenda, quae benignissimus Deus constituit, praeparo. Bene Vale. Wratisl. VIII. Octobris Ao. [abbr.: Anno] 1584. [note: Jo. Crato a Crastheim Trium Imperatorum, Ferdinandi I. Maximiliani II. et Rodolfi Medicus celeberrimus. cujus vitam dedit Melch. Adamus in Medicis pag. 261. Lutheri per sex annos contubernalis, vid. Boissard. Icon. t. III. pag. 171. in juventute eum egestate conflictatum: et varias quaesivise conditiones patet ex Epistola Melanchtonis ad Johann. Hessum lib. III. Epist. 132. omnibus vero Eruditis ejus temporis celebratur. obiit vero IX. Nov. 1585. ita ut uno ante ultimum vitae anno haec epistola scripta sit. quae vero de Dodonaeo narrat, spectant Dodonaeum silium: nam licet et cum patre habuisse acres contentiones pateat ex Langueti Epistola XXVIII. ad Joach. Camerarium J. F. ubi interdictum dicit utrique, Re quid postea scribant: quod aegerrime tulit Crato. pater Dodonaeus, qui et Maximiliani et Rodolfi fuerat Medicus, jam hanc provinciam reliquerat, et aula exiens primum Coloniae, deinde Antverpiae Medicinam fecerat. inde A. 1582. in Academiam Leidensem concesserat. ubi A. 1585. obiit. vide Athenas Batavas in Dodonaeo, et Melch. Adam. vitas Medicor. p. 258. et Suffrid. Petr. de scriptoribus Frisiae Decad. XIII. 9. juniorem vero Dodonaeum intelligi hîc patet ex Epistola Clusii A. 1588. scripta, quae infra producetur, (unde et avaritia Cratonis colligetur) ubi de ejus ineptiis, et erga Patrem contumeliis agit. Cratonem etiam morosiorem fuisse discimus ex Langueti Epist. XIX. ad Camerar. ubi. dicit. Crato antiquum obtinet: nam non bene convenit ipsi cum omnibus. fuisse vero puriori religioni addictissimum ex ejusdem Languiti Epist. XXXIII. constat, ubi ideo non valde charum Rudolfo Imperatori fuisse conjicit. In mortis tempore videtur error irrepsisse in Melchioris Adami narratione: nam pag. 272. ait eum sexto et septuagesimo aetatis anno obiisse, et fu sse biennio minorem aevo Dodonaei patris: quare Vitium operarum esse puto, cum in initio vitae recte annos 66. vixisse dicatur. nam et Dodonaeus attigit annum octavum et sexagesimum. obiit vero eodem, quo Crato, anno 1585. licet Suffridus scibat, se audivisse mortuum A. 1586. sed deceptus fuit.]
page 237, image: s237
EPISTOLA CCXXXIII. [note: Respondet ad Lipsii Epistolam apud Pontan. pag. LX. Decad. 1. Epist. 2.] JOS. SCALIGER Justo Lipsio S. Leidam.
QUod sero ad tuas literas respondeo, potes ex eo cognoscere, me sero eas accepisse. [gap: Greek word(s)] enim [gap: Greek word(s)] a scriptione earum fluxit. et si scias, quibus anfractibus itinerum circumductae fuerint, mirari desines, quod statim ad eas non rescripsi. Utinam vero, mi Lipsi, extima illa ora [note: Puto voluisse Bataviae scribere.] Bavariae tuae, aut tam propinqua esset, ut illuc omni tempore literae meae, et tuae, hinc ad nos pervenire possent: aut tam pacata, ut nullo bello infestaretur: sane nullum tempus nobis vacuum a scriptione laberetur. Nunc quia id fieri non potest, saltem dabo operam, ne amplius officium literarum desideres, modo habeam, cui eas tuto dem. Is enim ego sum, qui amicos meos semper plurimi facio, neque mihi satisfacio, nisi et ipsis probo, me ita affectum esse, et eam confessionem ab ipsis exprimo. Librum de Amphitheatro expecto geminum illius, quem de munere gladiatorio edidisti. ejusdem enim instituti sunt, et parem diligentiam, eruditionem, et antiquitatis cognitionem, quae in te est, promittunt. Nam nostra, quae tu laudas, de temporibus, ut tibi concedamus non inutilia esse, tamen [gap: Greek word(s)] nata sunt, ut ille Junonis [gap: Greek word(s)]. Omnes enim pene ab ea materia abhorrent, et tamen, quod mirum est, nusquam major scribendi licentia, quam in ratione temporum. Multi etiam docti viri putarunt se ex officio facere, si quaedam, quae a nobis errata videbantur, ad nos mitterent. Ego ab illis maxime erratum agnovi, qui omnia, quae ipsi non intelligunt, errata nominare solent. Secundam editionem adornamus, auctam multis praelaris rebus, ac praeterea emendatiorem, et, quod caput est, meliore methodo. Sed neque nobis vacat describere, quia utimur desultorio vivendi genere, et nusquam conquiescimus, neque alius praeter me descripserit. Felices vero vos, mi Lipsi, qui ne latum quidem unguem a Musaeo vestro. Nos, siquando libros nostros revisimus, tam ignoti illis sumus, ut multa taedia nobis devoranda sunt, antequam cum illis in gratiam redeamus. Sane, mi Lipsi, omnis vita nobis praeterpropter vivitur. neque ullus ante nos literas attigit, in quem minus expetat nomen literati. Indigni enim sumus literatorum nomine, qui vix triennio semel libros nostros attingimus. Nisi tua Constantia aliud otium nacta esset, quam quo
page 238, image: s238nos fruimur, adhuc illam divinum ingenium tuum parturiret, neque dum peperisset. Sed profuit illi, et summo patre natum esse, et liberum ad nascendum tempus habuisse. Ego illam pluris facio, quam [gap: Greek word(s)] illam Italicam Consolationem M. Tullii. De qua judicium tuum expecto. Inter seria tua tu [note: Lud. Carrionis, quem infandi criminis, et praeposterae Veneris suspectum faciunt multae Epistolae. vid. XII. CXLIX. et alibi.] Stellionis meminisse potes, cujus vitam coopertam flagitiis, quae honeste nominari non possunt, quid tibi [gap: Greek word(s)] referam? unum exemplum perfidiae inusitatae referam. Utendum acceperat a Cujacio Gellium, quem ipse summus vir cum veteribus codicibus contulerat. Inter caeteras emendationes deprehendit versus Menandri ex Plocio, a nobis olim Valentiae emendatos. Placuerunt Appioni illi. Quia editionemGellii novam instituebat, invidit eam correctionem autori suo, et ut eam sibi tuto attribueret, homo sagax et astutus, non solum folia, quibus illi versus continebantur, sed et totum quaternionem, ex quo illa pendebant, mala manu et unguibus Autolyciis divellit. Atque adeo stipitem Cujacium putavit, ut sibi tam stolido genere os sublitum non sentiret. Quid verbis opus est? Anno sequente, cum et ille et ego Biturigibus essemus, Cujacius Gellium suum ob nescio quid revisens, deprehendit furtum. Rem mihi communicat. Furem nominat. Jam ante aliquot menses bene cum illis non conveniebat. Arcesso hominem. Quid dicam, mi Lipsi? confessionem ab homine nihili extorqueo, ac quaternionem deinde. Vellem, inquies, videre, quod os esset homini? quod meretrici, si modo ullum habet meretrix. Ipse jam Lutetiae, Aurelianis, et Biturigibus maxima infamia flagrat. An expectas, ut et crimen nominem? Ita bene te amet Deus, ut tu nescis. Hinc sunt illa Aristarchea, quae ille in libris suis spargit, et linit objurgatione nostri, nomine suppresso. Sed cui illa Sphinx non obtrectatur? Cujacio, Pithoeo, mihi non pepercit. et tamen quae in Gellium habet, omnia pene a nobis, aut a Cujacio emendicata. Caeterum eruditio perexigua. fastus ingens. livor et obtrectatio supra modum. Si meruisset, vapulasset. Sed non est dignus [gap: Greek word(s)]. Nos illum cum suis Lectionibus et furtis, [gap: Greek word(s)], valere jubeamus. Tu, nisi grave est, illas duas suavissimas animas, Douzam, et Lernutium a me saluta. Vale, mi Lipsi, et eum, qui te tanquam oculos suos, ama. Datum Abenni in Pictonib. Kal. Novembribus Gregorianis. oo. IC. LXXXIIII.
EPISTOLA CCXXXIV. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
POliorcetica tua, mi Lipsi, non prius amisi, quam protinus tota devoraverim. Siquid talium epularum habes, appone. Praesto est iterum conviva heluo. Tam brevi tempore, inquies, legere, est nec legere. Quid facerem?
page 239, image: s239Animo et doctrinae avido et tui studioso imperare non potui: qui et bene pastus adhuc esurit, et ad illas epulas iterum revertitur. Nihil in illo opere, nisi eximium, tuoque ingenio, et nostra expectatione dignum legi. Idem judicaturos et omnes spero. Quod quidem opus si non admirarer, quia tua foetura, tamen, quia donum tuum, diligerem: quod quidem facimus, et ex animo tibi gratias agimus. A nobis nihil habemus [gap: Greek word(s)], quia Typographorum regnum est, non nostrum, qui et vota nostra et operam morantur. Eluctabimur aliquando eorum retinacula, et nostra vicissim tibi mittemus. De Scalis apud Polybium, scito, si murus denum pedum fuerit, scalarum [gap: Greek word(s)] duodenum, non esse opus distantiam designare. His enim duobus cognitis, sequitur necessario, per XLVII. primi Elementi, distantiam muri et scalarum fore pedum sex, unciarum septem cum dimidia fere. Ubi de Sambuca, ita lego: [gap: Greek word(s)]. Nam Sambuca, [gap: Greek word(s)], fuit triquetrum, ex Vitruvio VI. Aliter quis illa Graeca intelligat? Sane neque Festus, neque Vegetius capiunt caussam nominis. Non enim quod chordas habet (alioquin omnia, quae chordas habent, dicerentur uno nomine Sambucae) sed quod, cum cataractes laxatus fuerit, trabs, funes, et cataractes Triangulum faciunt, et formam triquetram, qualis est Sambucae. Volscosque verutos nihil mutarim. verutos, [gap: Greek word(s)]. Sic contati, [gap: Greek word(s)]. Vegetius: contati et sagittarii. [gap: Greek word(s)]. Sic pilata, rimata juventus Ennio. verutum est hastile, veru praeferratum. verutus miles, [gap: Greek word(s)]. De Sudeto nunquam animum induecre potui. Est enim Sedetum, non Sudetum, vox hibrida Graecolatina ex Sedibus: Sedes stativa constitutionibus imperialibus, et alibi. Inde [gap: Greek word(s)]. Glossae: [gap: Greek word(s)]. et Theophilus [gap: Greek word(s)] dicit, quod Tribonianus, aut potius Jurisconsultus, Sedes. Leodium et Leodicum utroque modo dicitur, ut Turonium et Turonicum. Sed Leodium rectum est. et quidem frequentius et usitatius docet Gallicum idioma Liege. Nam Galli mei vocalem I ante alias vocales non vocalem, sed consonantem faciunt, et exprimunt per G. Simia, Singe. Commiatus, conget. Servientes, Sergens. Somnium, Songe. Leodium, Leudium, sunt Die leut: Leudes in jure feudali. Leodium tam ager, ex quo functiones a colonis praestantur, quam coloni ipsi. Homines scis vocari in jure, et Leodium est hominium: Sed posterior barbaries dixit Leugium, et Lygium, ut inveni scriptum: quod aliter dicitur homagium. et scis, quam frequens sit Feudum datam in ligium. Sed inepti Practici, putant interesse inter hominium, sive homagium et ligium. Sed non in hoc solo nugantur. Leuzium seu Lyzium memini etiam me legere et sane [gap: Greek word(s)] est in Niceta Coniate. Leudium sive Leodium, est ager et homines dati Episcopo Tungrensi, nisi fallor. unde vicus S. Lamberti matrix totius Lcodii vocatus est, et ipse Leodium. Neque novum est tam gentem, sive agrum, quam metropolim eodem nomine censeri. Nos igitur Galli vocamus Liege, vos Luik, nos a Leodio, vos a Leodico. utrumque [gap: Greek word(s)]. Sed non tantum idiomatis Gallorum hodierni hoc est, sed et eorum, qui Latine scribebant, D ante I, in G mutandi, Leugium, et Lygium, pro Leodium, ut
page 240, image: s240Clogio, qui Clodio, Pharamundi filius. Sic Latinis Servius, Sergius: Majus, Magius. Ludovicus non videtur a Lewt: neque sane verum est. Nam dicebatur Hlodowin: pro quo Clodio, et Clodoveus. Jure diversis capitibus idem nomen fuit Hlodwin, Chlodioni filio Pharamundi, et Hlodoveo primo regi Christiano: et omnes a Latinis dicti sunt Hlodowici. Theodebertus, Theodewaldus, Theodoricus, ab illo Deo dicti, unde Theutones Mercurium esse scripserunt. si nugatus sum, da veniam, mi Lipsi, et me tui amantissimum ama. Vale. XVIII. Kal. Octobris Juliani, die aequinoctii.
EPISTOLA CCXXXV. JOSEPHUS SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
GAudeo munusculum nostrum ita tibi gratum fuisse, ut tuae literae mihi. Mitto et aliud tibi, cujus gratiam. habe Douzae juniori. Ego enim illum foetum exposui: ille sustulit: ut non crepundiis ullis, sed Douzae beneficio agnoscendus sit. De illo priore nihil aliud dico, nisi me in diem expectare tot adversarios, quot in literis sunt genera [gap: Greek word(s)]: quorum factioni prudens et sciens labores meos objeci, ut sit, qui ipsis oculi doleant, ego rideam. Neque enim magis me isti, quam cautem Marpesiam venti. Et tamen certum est propediem plaustrum [gap: Greek word(s)], conviciorum, [gap: Greek word(s)] exiturum. In omni literarum tractatione, mi Lipsi, omnis scientiae venditatio ut immodesta, ita periculosa est: In Geometria, qui non audet dicere se scire, quod demonstratum est, cornea illi fibra est. Nam [gap: Greek word(s)] ibi per omnia agitur. Itaque sine arrogantia bona fide dicimus rem nos tetigisse. Ipsi potius reprehendent, quam intelligent. Et sane vel eruditissimis multum temporis opus est, ut librum meum intelligant, et plus, ut admirentur. Nunc totus sum in recoquendo Opere de Emendatione temporum. Multa praeclara succurrunt. Multa nova conquisivimus. Non pauca recidimus. vere potes agnoscere, [gap: Greek word(s)]. Vale mi Lipsi. [gap: Greek word(s)]. Lugduni Batavor. v. Eid. Aug.
EPISTOLA CCXXXVI. JOS. SCALIGER Clarissimo J. Lipsio suo. S. Lovanium.
LUculentissimum opus tuum de Militia Romana una cum literis tuis nunc primum ex Zelandia reversus accepi. Lectio non est paucarum horarum,
page 241, image: s241neque animi aliud agentis. Postquam perlegero, tunc fructum, quem ex illa lectione percepero, testabor. Nam de tam arduo incepto testimonium a me, non judicium expecta. Satis est et in fructum meum, et in gloriam tuam, quod opus Lipsianum est. Interea quod possum gratias habeo muneris tui et benevolentiae tuae, quantum potest homo et tui amantissimus, et librorum tuorum helluo. Quanti vero mihi fieri debet totus labor tuus, jam constat mihi ex divina dedicatione, quam totam protinus devoravi. Meum opus de Emendatione temporum totum pene interpolatum lente cuditur operarum, non mea culpa. [gap: Greek word(s)] iterum recudemus, et vitilitigatoribus nostris aut pudorem, aut silentium imponemus. Tu vale, et nos ama. Lugduni Batavor. III. Kal. Augustas. 1595.
EPISTOLA CCXXXVII. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
TAndem nostrum opus tibi mitto. Si quantum mihi licuit per typographorum cessationem, illud longiore lima cruciare voluissem, fortasse emendatius et melius prodiret. Sed illa cessatio non operi meo, verum commodo Typographi dabatur. Itaque per me non stetit, quin citius lucem videret. Nam profecto ex tam longa mora maturiorem foetum quis sperare posset? quod si non accidit, ilicet, ut haec ferunt tempora, ad obtrectationem senestram patefactam video, sed Marrucinis, non tibi, a cujus candore veniam expecto erratis nostris, ab eruditione autem melius judicium, quam a fungorum latratibus. Dic igitur, mi Lipsi, quid tibi judicii sit de hoc partu nostro, quem pene expositum tollere non piguit. Totus horreo, tremoque, dum illum judicio tuo subjicio. Sed gratissima erit censura tua, quaecunque tandem futura sit. Vale, mi Lipsi. III. Non. Febr. CIC. IC. XCVIII. [note: Respondet Lipsius apud Pontan. Decad. 1. 6.]
[note: Responsio ad Lipsii Cent. ad Gall. XXXII. cujus partem Lipsius rescidisse videtur; respondet enim Scaliger ad quaedam, quae ibi non leguntur. respondet ad hanc Lipsius in Pontani Decad. 1. Epist. 7.] EPISTOLA CCXXXVIII. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
OAdmiranda tua, mi Lipsi, quibus accedat et liber ipse, ut nulla sint imperii Romani, nisi cum libro tuo. Plane in me expertus sum, quod
page 242, image: s242titulo ipso praeferunt. [gap: Greek word(s)], non tantum quod ejusmodi, sed quod te talem invenerunt praeconem, ut ille Pelides Homerum. Quod a me exigis de frumentatione, et aliis, egone, magne amice, post te? et qui a te omnia? cui omnia talia debeo? Non ita insanio. Hoc faciunt stulti quidam, quos quotidie experior, quibus Sol non satis lucet. De Soliis balneorum possunt quaedam praeterea afferri, sed a te melius, quam a me: et praeterea indigent deliberatione. Nam multa in his requiro, qui haec tractarunt: et hac in parte non parum tenebrarum est in Vitruvio. Itaque, quod ille dicebat, advocationem postulo. Illud te tamen non dubito melius facturum, si carmen [note: Legitur illud Lib. 1. cap. 1. ubi Erinnam Pompeji tempore vixisse credit. sed fallitur. et hoc carmen non in urbem Romam scriptum alii ostenderunt. vide Cl. Fabricii Biblioth. Graecam lib. 11. 15. §. 28. p. 555. et Cl. Struv. notit. Biblioth. Vinariens. pag. 263. ubi de ejus aetate agit.] Erinnae totum sustuleris: Scripsit enim non in septicollem illam, quae saeculo Erinnae, hoc est Tarquinii Prisci, nondum ulla Admirandorum tuorum aura afflata erat, sed in valentiam virium, quo nomine citata est a Stobaeo, cujus diligentia carmen illud superest. Scis quam multi sint [gap: Greek word(s)] et quidem tot Asini, quot ipsi. Docti sunt, si doctis insultare possint. Ego has muscas a me abigere non possum. Muscae, inquies, tantum. Ita: sed quas praestaret prandia nostra non lambere. His duobus mensibus recensui meum Manilium, quem castigavi ad scriptum exemplar Gemblacense. Exemplar quidem ipsum non vidi: sed nactus sum, quod cum eo susius olim contulerat. Si quid, summe et carissime Lipsi, me juvare potes, benignus imperti. [note: Ludovicus Carrion.] Stellio habuit idem exemplar scriptum, quia isthic obiit, potes ab heredibus nancisci exemplar, quod ille fucus (ita expertus cum sum) cum Gemblacensi contulit. Nam fieri non potest, quin ille notarit, quae Susium fugerint, ut solet. Depravatissimus est ille scriptor in libro quinto, cujus lituras non nostrum est tollere, qui melius morbos, quam remedia novimus. Tu nos juva, aut a te aut a libris scriptis. Vale [gap: Greek word(s)]. VI. Eid. Majas 1598.
EPISTOLA CCXXXIX. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
ACcipe [gap: Greek word(s)] Manilium nostrum. Utinam iste Virbius in nemore tuo receptum quendam habeat. Gemblacensis codex, quum illius multa vulnera sanaverit, artus tamen luxatos reliquit. An eos recte suo loco restituerimus, tui judicii fuerit, mi Lipsi. Multa olim deprehendimus, sed unum prodigiosum [gap: Greek word(s)] LIIII. versuum in III. libro, non latuerat. In illo dissimulata erat tota mens auctoris, et conjectio caussae. Absque hac bona femina fuisset, vix spes relicta erat ad te hunc librum mittendi. Tanta raritas
page 243, image: s243eorum, qui ad vos commeent. Accipe igitur munusculum hoc, quod non merito suo, sed amore tuo in me aliquem aditum ad te sibi patefieri postulat. Vale XXX. Septemb. CIC. IC. XCIX.
Respondet Lips. Cent. ad Gallos Epist. LIX.
EPISTOLA CCXL. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium,
ESt mihi prae manibus Chronicon Eusebii, stabulum Augiae, quod exhaurire non possumus auxilio ejus codicis, quo nunc utimur, scripto ante annos CCCCXLVI. qui ut mihi praeiverit et ad pristinum ordinem restituendum, et ad aliquot menda tollenda, tamen adhuc in trivio relinquit me: neque quo me vertam scio, nisi alius melior codex oblatus, et mihi dubitandi omnem caussam tollat, et Eusebio saluti sit. Audio penes te esse optimae notae Codicem, cujus maxime fides tibi explorata sit. Ejus usuram menstruam tantum a te peto: et quidem ita peto, ut jam me impetraturum non diffidam, siquidem in tua potestate est. Adeo mihi persuasi eorum meum usum esse, quorum mancipium tuum est. Oro te igitur, siquidem penes te est ille liber, mittas Christophoro Rafelengio nostro. Si non mittis, argumentum erit te non habere. Si habes, spero me habiturum. Vale. XVI. Kal. Augusti. CIC. IC. C. [note: Respondet Lipsius Decad. 1. Epist. 8. edit. Pontan. p. LXVI. Eusebii ille codex nunc est in Bibliotheca Leidensi.]
EPISTOLA CCXLI. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
EUsebium tuum una cum literis et Panegyrico accipio in ipso momento, quo tibi respondeo. Nam mulier, quae attulit a vobis, iterum e vestigio ad vos cogitabat. Non me fefellit fiducia amicitiae tuae. Itaque et de Eusebio, et de Panegyrico gratias magnas tibi, o virorum unice, et mihi carissime. Non diu retinebo tuum Eusebium. Conferre tantum volo. et, quantum conjectis in illum oculis judicare possum, est geminus illius, quem habeo prae manibus, geminus omnium, quotquot vidi. Aut ab uno homine descriptos, aut a multis de compacto censeas. quot satis mirari non possum. Magna injuria est editionum in illum auctorem, cujus errores dum tollere volunt, turpius aliquando hallucinantur, quam ipse. Putamus nos ipsum pristinae formae, aut proxime ab illa, restitusse. Nam quin multum nocuerit illi temporum injuria, id vero negari non potest. Sed certum est, et ipsum tempori, et tempus ipsi nocuisse. Exemplar, quo utor, ut titulus indicat, scriptum fuit ante annos CCCCXLVI. Tuum non multum abest ab eo aevo: et denique quotcunque vidi. Panegyricum tuum statim compingendum misi, ut quum habuero, illum devorem. Tui Senecae dignam te apud summos viros Galliae et Germaniae spem feci. Ille superabit, certo scio, et spem et vota nostra. Vale, mi Lipsi, et te literis et nobis Deus opt. max. servet. Ego post quatuor dies meum LXI. natalem inibo, integer omnibus officiis corporis, omnis ambitionis fugax, solos probos ambiens. Iterum vale. Pridie Eid. Augustas. CIC. IC. C. [note: Responsio ad Lipsii Decad. 1. Epist. 8. edit. Pontan. pag. LVI.]
page 244, image: s244
EPISTOLA CCXLII. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
NOn tibi concessissem, ut prior me compellares, si in mea potestate esset, tam crebro ad te scribere, quam in mea manu est, te animo videre, quem nunquam oculis vidi. Itaque quia prohibemur commercio etiam literarum, nisi qua furtim licet, quod possum, hîc facio, ut tecum absente absens loquar, et te intimis medullis amplectar. Quod toties optavi, id cogor omnino desperare, ut te videam his corporis oculis, quem illi mentis toties mihi objiciunt. Speraveram semper beandam fore senectutem meam, ut ante ultimum commeatum hoc bono fruerer. Aliter credere cogunt, ut video, aetas, tempus, res. Ilicet actum est de optimo maximo votorum meorum, nisi urgeo illam Deam, quae ultima de superis reliquit humum, et homines ne in extremis quidem descrit: Libenter mihi permitto, ut illa mihi blandiatur, quoties non aetatem, sed valetudinem meam respicio, quae ne juveni quidem melior, aut firmior optanda, aut speranda est. Tentata quidem est illa diebus brumalibus superioribus aliquo languore, quem morbum vocare pudet. [gap: Greek word(s)] potius [gap: Greek word(s)] quaedam erat. Denique quantum me affecerit, non memini. Meliores aut integriores functiones nulli puto esse. Sola memoria, ut ille dicebat, citata non respondet. Sed quid interest, quo compito ad fontem veniam, si quod memoria negat, id judicio repraesento? Studia nostra neque remissa, neque interna nimis, aut certe ita, ut non diffindam illa insititiis deambulationibus. Aliter nunquam ad id aetatis, cum ea integritate valetudinis pervenissem. Eusebius noster nimis misere cupiens exire, submotus est expectatione optimi codicis. Ea res sola suspendit editionem: Tuum codicem tibi remitto, [gap: Greek word(s)]. Pari libertate nostris utere, quid nostris? Tua sunt, non mea, quae habeo. Mirum de consensu illo omnium codicum hujus Chronici. Sat est unum videre. unus enim omnes exhibet. Aliter statuo de eo, quem expecto, nisi fallit me specimen, quod ad me missum est. Tuas epistolas ita devorabo, ut alia omnia tua. Jam ad Bibliopolam mittuntur, ut compingautur. Si commodum erit, non desiderabis officium meum. Quatenus expectamus tuum Senecam? O diem candidiore nota, qui illum nobis exponet. Vale [gap: Greek word(s)]. Eid. Maj. CIC. IC. C. I. [note: Responsio ad Centur. Gall. LXXXVI. et Decad. 1. Epist. 10. Ed. Pont quam ad hunc annum puto referendam, ut et priorem.]
page 245, image: s245
[note: Responsio ad Lipsii apud Pont. Decad. 11. 1. p. LXIX. Respondet ad hanc Lipsius sequenti Epistola.] EPISTOLA CCXLIII. JOS. SCALIGER. J. Lipsio suo S. Lovanium.
NOn ad te solum pertinet [note: Puto intelligi illum, qui sub nomine Pompeji Lampugnani edidit collationem notarum J. Lipsii in Tacitum, cum MS. Codice Mirandulano Bargonii 1602. cui Lipsius opposuis dispunctionem Codicis Mirandulani. vid. Fabric. Bibl. Lat. supplem. 1. pag. 754. Alter, de quo Scaliger queritur, videtur esse Car. Scribanius Jesuita, qui dirum et horribilem, et simul stultissimi ingenii foetum edidit, Amphitheatrum honoris, de quo mox Epist. 248.] Itali illius petulantia. Et nos quoque iste dolor tangit, qui de summa literarum agi putamus, quando vestra existimatio agitur: male consuli bonis studiis, quando hujusmodi larvis impune licet summis viris [gap: Greek word(s)]. video te haec contemnere. neque aliter potuisti, aut debuisti. Sed nos injuriae nihil movent, quae ad probos pertinere non possunt. Exemplum displicet. et quia dissimulatur ab illis, quorum erat coercere, putamus lege licere, quod lege non cohercetur. Quid tuam injuriam conqueror? meam expostulare debui, qui quo genere exceptus sum ab illo luto stercore macerato, quem tu vocas amicum tuum? Potuit ne ulla meretrix impudentius appellare pudicam matronam, quam ille nos? sed te lacessivit adolescens homo, quantum colligo ex ejus abortivo scripto: me homo non solum larvatus, sed ab ea familia, quae palam etiam regum diffamationem profitetur. In hoc non sumus pares. Unum commune est, quod utriusque eorum inscitia egit illos praecipites in [gap: Greek word(s)] in furorem. Nihil superest, nisi ut rumpantur. Tuum scriptum exosculamur, ut omnia, quae a te prodeunt. Meus Eusebius biennium cessavit, pene dixerim expositus deformis infans lege XII. Tab. Pudebat enim talem tollere, quem elegantiorem poteram educere, si illa luppeterent, quae expectando tandiu editionem distuli. Nunc illa nactus talem dabimus, qualem a nobis nemo fortasse expectat. Et jam multum processimus. Quod si tibi cessatores videmur; quomodo excusabis Senecam tuum, cujus gustum nobis ante triennium movisti? Fac ne frustra expectemus. De meo opere tu quietus esto. Vale. Kal. Septemb. CIC. IC. CII.
page 246, image: s246
EPISTOLA CCXLIV. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
VEstalia tua accepi. In illis non languorem illum animi tui agnovi, quem tu quereris in corpore. Legi soluta adhuc praeter morem meum, qui libris non nifi compactis operam serio dare non possum. Bonum hoc fuit impatientiae meae: neque poenitet eam operam mihi suffuratum esse, qua postea otiose fungar. Nam praecipitationis meae duplex vis eo me impulit, discendi, et tibi respondendi. De fructu, ipse videro: de eo, quod proponis, primum assentior tibi, [gap: Greek word(s)] te aliud agentem interpretatum esse Pontificem. neque est error, sed hallucinatio, quum praeter scientiam nostram aliud dicimus, aut scribimus. deinde de libris Sibyllinis Prisco, non Superbo oblatis, palam est verum esse. Atque illa sunt levia: quae non nisi magistellorum est [gap: Greek word(s)]. Illud velim te curare, Tertulliani locum ad uxorem, cap. VI. male vulgo capi. Nam Draco ibi est Satanas Apocalyps. XX. 2. vide quam dissimilem sententiam facit illi, quam vulgus sequitur, unius voculae vera interpretatio. Pulchrum sane, inquit, auspicium functionis, ab igne scilicet, cui Draco praeest. [gap: Greek word(s)] intelligit. In Exhortatione ad castitatem non melius accipitur cap. XIII. qui ita legendus erat: Noveram Virgines Vestae et Junonis apud Achaiae Aegium, et Apollinis apud Delphos. Ipse est interpres sui eo loco, de quo supra, ubi de Igne Gehennae locutus, quem ait Vestales ipsas curare, postea agit iisdem fere verbis de Aegio Achaiae, et de Pythia, quae erat Apollinis Delphici sacerdos virgo. Caeterum gratias ago et muneris luculenti, et tui in me animi, cujus fidem mihi facis quotidie. Acciperes et a nostro Musaeolo aliquid, si per Typographos liceret: saltem Eusebius meus, qui misere cupit evadere, non erubesceret apud te partes nostras obire. Sed omnium nostrorum Typographorum opera occupata est. Expectandum igitur mihi, quando vacabit illis. Tunc et mea statio erit, quam semel nactus nunquam ab alio mihi praeripi sinam. Vale. XII. Kal. Septemb. CIC. IC. CIII. [note: Responsio ad Lipsii apud Pontan. Decad. 11. Epist. 3. pag. LXX.]
EPISTOLA CCXLV. JOSEPHUS SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
Ate quidem multa, a me nihil. Quantum enim cessem, vix sentio, nisi quum aliquid novi a te prodire video. Tunc mihi ultro supplicium do,
page 247, image: s247qui jam multos annos nihil emisi, quo fidem saltem faciam me otiosum non esse. Nam vix persuasero tibi, quantum soliciter Stoicis tuis, quae ad me misisti, ut non opus mihi sit aliis Miltiadis trophaeis, quae me dormire non sinant. Tu es unus cum Casaubono, qui neque cessare potes, neque sine fructu laborare. Ego non possum foras extrudere meum Eusebium, quem ante triennium paratum habeo. Is in praelo uno, tanquam in pistrino misere cum tironibus et novitiis operis conflictatur: neque spes est ulla, ut maturius prodeat, nisi boves ad cursuram exercere me postulem. Adeo lenta est opera eorum, ad quos tanquam ad metalla miserum opus meum damnavi. Si posset illius ergastuli clatra refringere, esset qui te remunerarer, siquidem opis est nostrae aliquid proferre dignum praeclaro tuo munere. Ego veno non ita insanio, ut sperem me parem gratiam referre posse. Satis est, si aliquam possim. Interea dum tuus Seneca prodeat, tuis Stoicis me imbuam, ut neque imparatus, neque [gap: Greek word(s)] ad ejus lectionem me conferam. Vale. Lugduni Batavorum, VI. Kal. Majas. CIC. IC. CIIII.
EPISTOLA CCXLVI. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
SI meis literis tuas elicere possem, non parcerem scriptioni. Saepe subit de tuo silentio queri: sed et de meo non minus justam tibi querelam relinqui video. Prior ego et crimen fateor, et supplicium ultro do: quod ingenui animi facinus si tibi acceptum fuisse sensero, magna solicitudine me liberatum existimabo, quae me quotidie angit, nec me compotem mei esse sinit. Audio quosdam me dicere auctorem [note: De hoc vide mox Epistolas Lipsii et Baudii 253. et 254.] famosi nescio cujus poematis in te. Riderem, si scirem, id tibi persuaderi non potuisse. Nam cur ego in te tanta animi et amoris necessitudine conjunctum? Deinde famosum scriptum in cum, quem nemo nominat, quin prius laudet? et, quod caput est, egone ullius famosi scripti auctor, qui ad omnia probrosa dicta nauseare soleo? cujus animus ab hujuscemodi peste semper remotus fuit? Si hoc credis, mi Lipsi, magnam injuriam, et mihi et tibi facis: mihi, cui adscribis id, quod pertinacissime execror: tibi, qui postremis nebulonibus potius credis, quam magnitudini animi mei, ingenuo candori, moribus iis, propter quos me insectatus est piaculum generis humani delitiae tuae, [note: M. Ant. Delrio.] disquisitor magicarum naeniarum. Non ita insanio, mi Lipsi. et tu ne ita [gap: Greek word(s)] sis, ut tantam vaecordiam mihi innatam putes. Ego te a nascente usque nomine tuo, ad hanc diem amavi. Nihil est, quod me de hac constantia dejiciat, neque improborum audacia, neque ulla credulitas tua, si quidem tanta infelicitas mea est, ut tibi hoc peruaderi siveris.
page 248, image: s248Nos illud famosum scriptum non vidimus. Ex multis sciscitati sumus, an viderint. negant. Vide num ubi magnus est proventus disquisitorum magicarum fabularum, ibi potius natum sit, quam hîc, ubi nemo est, quin ita, ut dignus es, de te sentiat, ita amet, ut tua in rempublicam literariam beneficia postulant, in quibus ego nomen primus profiteor meum. Vale. V. Kal. Martii CIC. IC. CV.
EPISTOLA CCXLVII. JOS. SCALIGER Justo Lipsio suo S. Lovanium.
HAud diu est, mi Lipsi, quum ad te literas dedi. Eas communis nostrûm amicus accepit, quas non dubito tibi recte curatas fuisse. Si non misit, non melius meruerit de me, quam quum credidit me famosum epigramma in te scripsisse. Tam praefracta credulitas expressit a me querelam, quam illis literis exposui. Quare actum est de me, si ut in omnibus tibi cum eo convenit, ita in hac re ab eo non dissentis. Melius mea ex meo ingenio, quam ex alieno judicio aestimaveris. Nihil enim minus decet, quam et me famosa scribere, qui scripta maledica pejus angue odi, et tibi aliquid temere persuaderi, qui de Constantia scripsisti. Vide, amabo, ne tantam injuriam et tibi et mihi facias, quem ab hac calumnia satis et propensus amor in te, et magnifica de te tuisque scriptis praedicatio liberare potest. Ego quod genus istud scripti sit, nescio. Nondum enim in manus meas pervenit. Tantum abest, ut ullus pruritus mihi incesserit famosa scribere, ut ne oculos quidem meos illius [gap: Greek word(s)] aura ulla afflaverit. Quanvis bona conscientia fretus hanc hominum vanidicam garrulitatem despicere possum, tamen ulceravit animum meum tam inopina amici illius nostri denunciatio. Iratus scripsi illi, tantum libertatis ab innocentia sumens, quantum ille fiduciae a credulitate sua. Volo igitur, si tibi grave non est, ex te scire, an tibi idem persuaseris. si facis, ut monitus mutes sententiam: sin aliter, ut animum meum ancipitem in tuto sistas, et mihi hanc curam, quae me coquit, et versat sub pectore, adimas. Expecto avide, quid ad haec respondeas. Nihil enim est impraesentia, quod magis me solicitum habeat. Tuum Senecam audio in procinctu esse. Meus Eusebius non tam cito illum consequetur, cui adhuc multum viae superest. [gap: Greek word(s)] Arnaldus Pontacus, Episcopus Vasatum, olim puero puer mihi notus, et studiorum socius, suum mihi misit, neque diu postea in vivis fuit. Hominis optimi et doctissimi vicem doleo. Librum adhuc non inspexi, propterea quod statim compingendum tradidi. Quantum ex primo oculi conjectu judicare potui, diversa via in eodem argumento grassati sumus: ille optime, utinam ego non male. Vale. Lugduni Batavorum. [gap: Greek word(s)].
page 249, image: s249
[note: Responsio ad Lipsii apud Pontan. Dec. 11. Epist. VI. pag. LXXIII.] EPISTOLA CCXLVIII. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
QUum in duplici cura essem, quod et tuarum literarum desiderium impatientius ferrem, et cui meas ad te darem, invenirem neminem, tuus divinus Seneca una cum tuis amantissimis literis mihi redditus est, quo non solum ab illa solicitudine conquievit animus, sed etiam in veteri sententia de tuo in nos amore confirmatus est. Quantum enim de hoc gloriari et triumphare soleo, tum ego mihi conscius sum, tum sciunt ii, quibuscum magnum usum necessitudinis habeo, qui non minus libenter me a te amari audiunt, quam ipsi testes sunt, quanti ego amicitiam tuam facio, quam felicem me eo nomine praedico: ut ad tantae felicitatis cumulum nihil mihi praeter conspectum tuum deesse putem. Sed quum cogito curriculum aetatis meae, quam longe post me carceres reliqui, quam prope a meta absum, quam inexplicabilis sit negotiorum ratio, quae nos in tam brevi intervallo disjungit, tum nihil acrius animo meo subit, quam tui videndi desperatio, quam in diem perpetua tui cogitatio augere solet; sed et ei ex lectione tuarum postremarum literarum maxima accessio facta est, quum in illis tam clara tui amoris vestigia videam, ut ingratissimus hominum vivam, si non meminerim, infelicissimus mihi videar, si priusquam ex hac vita migrem, te non videro. Omnes quidem tuae literae ejuscemodi sunt, ut ab illarum lectione et melior, et laetior discedam. Sed istae ultimae nescio quid praeter illas superiores habent, quod me magis affecerit. Si senectutis hoc vitium est, malo equidem hoc vitio uti, quam illo sensu carere, quo mihi beatus videor. Tuus Seneca nunquam discedet de latere meo, postquam a librario compactum accepero. Quod nulla [gap: Greek word(s)], nullum [gap: Greek word(s)] in eo deprehendero, nullus monendus eram. novi candorem tuum, qui saepe magnorum ingeniorum, et magnae eruditionis comes esse solet. Nam rara est imperitia, quae non in societatem advocet impudentiam, et maledicentiae studium. Si alia exempla desunt, saltem instar omnium testium erit Cerbereus ille foetus, [note: Si ullum umquam insani ingenii foetum vidit orbis, certe ineptissimus hic maledici canis Caroli Scribanii, sub nomine Clari Bonarscii, est liber, quo sine ullo sale et elegantia, collectis sine ullo judicio undique centonibus, et conviciorum congerie in Scaligerum, Casaubonum et alios viros summos invehitur Jesuita, quasi Cerberus ex inferis demissus. vide de eo praeter citatos a Vinc. Placcio in Pseudonymis n. 440. plura in Epistolis Gallicis ad Scaliger. lib. III. 89. pag. 508. Confutat. Fabul. Burdon. p. 184. et seq. et Velscri ad Scalig. Epist. XL. et in Sylloge Epistolarum a Cl. Matthaeo editar. CXXVI. et seqq. CLIV. et CLV. Amphitheatrum Horroris vocat Georg. Remus in praefat. Ad Bartholomaei Fontii opuscula.] AMPHITHEATRUM HONORIS, vel potius [gap: Greek word(s)]. quo quid portentosius, sive Tartaream maledicentiam
page 250, image: s250[gap: Greek word(s)], sive barbarismos, soloecismos, [gap: Greek word(s)] spectes? Puto hominem illum Paedagogici studii, et Scholasticae impudentiae ex omnibus lupanaribus, et cauponis nausisse ea, quibus notam omnibus omnium ordinum honestis viris, et stigmata inureret. Certe negari non potest, omnes illius societatis impudentissimos praecones illuc suas operas contribuisse. Quin ne a te quidem abstinuissent, neque partes, quas sequeris, te ab illorum meretriciis contumeliis vindicassent, si alibi, quam ubi nunc es, esses. Adeo apud illos magnum crimen est ingenium habere. Nam qua in re, quando, quomodo ego illos offendi, qui me in illam arenam compulerunt, nisi forte me bestiarium, se autem bestias putant? Et sane non invitus illis concessero. Sed cur me Burdonium vocant? Ne ipsi quidem caussem sciunt! Melchior Guillandinus Silesius, praefectus horto Patavinae Academiae, homo majore arrogantia incertum, an barbarie, quum ab Ant. Vincentio Pinellio audivisset, suum de Papyro librum a me non probari, et aliquid a me, in illud opus scriptum fuisse, neque quomodo de me supplicium sumeret rationem ullam inire posset; Antonius Riccobonus succurrit illi. ostendit libellum Lilii Gyraldi de Poetis recentioribus. in illis Julius Caesar Burdonius primum, deinde Scaliger vocatus fuisse dicitur. Ergo, qui Burdonius prius vocabatur, insititius est Scaliger. Quid designarunt? Fingunt codicillos Academiae Patavinae, quibus Pater meus Julius Burdonius in doctorem promovetur. Eas literas in amicos spargit, illarum exempla in multorum manus pervenerunt. Ego quoque penes me habeo. Tepebat tamen mendacium, nisi insolentissima bestia, inscitiae foetura, Rob. Titius, qui tecum nomine Lampugnani manus conseruit, iterum illud pene extinctum excitasset. Habes fabulae argumentum. Jam illae literae eo anno Patrem meum in Doctorem promovent, quo Pater erat in Liguribus Taurinis major annorum XXXVI. Praeterea an Patavii fuerit, neque negare, neque autumare possum. Hoc unum scio, neque illum, si fuit, diu fuisse ibi tuto potuisse, neque alibi literis, quam Ferrariae, et Bononiae operam dedisse. unde ergo Burdonii nomen Lilio? Pater meus vocabatur a Burden, cujus dynastiae non ipse, sed patruelis ejus Michael, Bonifatii filius, dominus erat. neque alio nomine Italis, quam illo notus fuit. Vocabatur enim tonsus a Burden. Quid ergo hîc dicent? Quid tu censes? An satis justam caussam esse, cur Julius Scaliger non sit Julius Scaliger? Sed illi hominum generi nunquam verum dicere contigit. neque sane fas erat illis in tam horribili scripto veritatem propitiam esse. Expecto [note: Contra quem scripserat Scaliger Elenchum Trihaeresii, cui Serarius respondit. omnia Serarii, Drulii et Scaligeri de hoc argumento scripta collegit, et edidit Vir Clar. Jacobus Triglandius A. 1703.] Serarii parilem vomitum. Non tamen mihi movebit stomachum. satis confectum puto illo gladio, quem ut in illum stringerem, illius arrogantia, illius societatis domestica, fecit. Sed plura in Clavium in editione Eusebiana, quam ignavissima mancipia, quibus illam credidi, morantur. Indignum quidem facinus, sed levius fiet patientia. Vale. Lugduni Batavorum. Idib. Octobris CIC. IC. C. V.
page 251, image: s251
[note: Respondet Lipsius apud Pont. Decad. III. Ad diversos 2. p. 34.] EPISTOLA CCXLIX. JOS. SCALIGER J. Lipsio suo S. Lovanium.
RArius ad te scribo, quam volo, imo quam opus est. Sed quibus recte meas dem, non sunt in nostra potestate, ut vota nostra. Finge tamen plures me ad te scribere, et quum unas accipias, omnes in unas concurrere. Certe qui te videre pluris aestimaret, quam montes auri possidere, eum, quia hoc non datur, saltem te pluries per literas posse convenire, in maxima id felicitatis parte ponere neque tu dubitare debes, neque meum est juratum affirmare, quum de mea fide non dubites. Liber tuus de Lovanio ad me missus non tam memoriam tui refricavit, quae semper recens est, quam beneficia tua in me, quae jam plurima sunt, auxit. Tam enim mihi carus est, quam si a te missus. Vouwerii enim tui ac mei munus est, a quo una cum effigie tua accepi. Eam statim cum ejus elogio, tuo Senecae, a quo nunquam discedo, agglutinandam curavi. Librum aperienti statim occurrit libri pater, et ejus, qui misit mihi, ex altera parte amoris in te et pii affectus singulare testimonium. utroque tam afficior, quam et te et illum amo. Is monuit me de sacro libro, qui in me comparatur, de Burdonii fabula, de qua tibi nuper scribebam, quum tibi de tuo Seneca gratias agerem. Certe multum in maledicendo occupatos esse oportet, qui quum non habeant, unde veram accusationem instruant, a fabulis praesidium conquirunt. Bene est, quod nihil mihi, objicere possunt, praeter fabulas. et bene mecum agetur, si quod ipsis maximum telum ad me conficiendum videtur, id plane futile est, et quod in eorum infamiam potius, quam meam vertet. Sed unde ea odii caussa, ut primum [note: Martin. Andt. Delrio.] Ibrida ille stultam declamationem [gap: Greek word(s)] detonaret in suis Magicis deliriis, et alter, [note: Car. Scribanius.] faex paedagogorum, in suo Amphitheatro me ineptissimis versibus traduceret? Siquidem traduci potest, quem Sycophantae allatrent, et non ipsi potius traducuntur. Toti sumus in expectatione illius scelerati libri, cujusmodi non aliunde, quam a sceleratis proficisci potest. Sed, ut ab Hieronymo dictum memini, difficile est evitare maledicos, nisi ei, qui non scribit. Itaque novum non est haec in nos cudi. Socios habemus hujus fortunae homines extra omnem aleam positos, et si non alios, te saltem, qui omnium instar es, hujus injuriae participem habere non infimam laudem puto. Prodibit enim et in te, ut audio, liber, cujus lemma, quod solum vidi, abominor. venimus, mi Lipsi, ad summum dementiae, impudentiae, atrocitatis. Hodie scribere, nihil aliud est, quam aut contradicere, aut maledicere. Sed
page 252, image: s252bono animo simus. Excipiamus fortiter hos ictus, aut saltem ridendo eludamus. Satis est nobis constare, quid probi de nobis sentiant. Nihil curemus, quid otiosi de nobis mentiantur. Vale XV. Kal. Martias. CIC. IC. CVI.
EPISTOLA CCL. GUILIELMUS WHITAKERUS J. Lipsio. Leidam.
ETsi eram jam dudum studio incredibili incensus doctrinae, eloquentiaeque tuae, ornatiss. Lipsi, quam ex tuis scriptis esse in te singularem animadverti, tamen postquam ex sermonibus quorundam, qui te penitus norunt, intellexi, te non magis esse bonarum literarum peritum, quam syncerae religionis studiosum, dici non potest quantus ad amorem erga te meum cumulus accesserit. Est quidem egregium, magnaque laude dignum in optimarum artium scientia excellere, quod tu cum paucis sane aliis hodie facis: sed quando ista literarum humaniorum professio conjuncta est cum vera pietate, tanto pulchrior atque amabilior videri debet, quanto sanctior est Deoque charior. Et si praestare caeteris hominibus videntur illi, qui sapientes doctique judicantur, tum his, si profani fuerint, multo quidem magis praeferendi sunt, qui cum multiplice eruditione religionem puram conjungunt. Itaque te non tantum laudo, Lipsi, atque admiror propter istam insignem, qua abundas, scientiae supellectilem, sed etiam amo propter hanc communem, quae mihi tecum intercedit, quaeque omnes amoris in se causas continet, piae religionis professionem. Perge vero te ipsum, tuamque civitatem luce literarum ornare, literas pietate illustrare: ita eris non modo eruditus, et ornatus, et domi forisque celebris, sed vere beatus atque immortalis. Ineptum me forsan, nimiumque audacem existimabis, qui isto ad te scribendi genere usus sim. Quis enim ego sum, qui scribam ad Lipsium, ignotus ad ignotum, barbarus ad Atheniensem, tinctus leviter literis ad principem hujus aetatis literatorum? Sed tu pro tua humanitate ignosces audaciae meae, quam nulla certe levitas, sed amor quidam, tuarumque virtutum admiratio impulit ad scribendum. Quanquam enim ipse parum certe ingenio aut eruditione valeo, tamen viros doctrina, scientiaque praestantes, qualis tu es, amo, et illis similem me esse cupio, etsi id futurum esse aliquando sperare non audeo. Quod sit enim genus professionis nostrae non ignoras: scripturas interpretamur, patrum antiquorum scripta et commentarios evolvimus, cum adversariis litigamus disputando ac scribendo. Hae occupationes, haec studia nostra sunt, ut quidem vix liceat artium liberalium magistros attingere. Tamen his negotiis quantum omnino possum temporis suffurari, id totum legendis bonis authoribus impartio: et tuos sane elegantissimos libros jam dudum incredibili aviditate devoravi. Ede porro plures ingenii tui pulcherrimos foetus, ornatiss. Lipsi,
page 253, image: s253quibus nostros animos pascas, et legendi fame istam saties, quam nobis ipse tuis scriptis attulisti. Novi aliquid a te indies expectamus, quod quale sit futurum ex iis, quae jam prodierunt, facile auguramur, nimirum ut eo nihil in suo genere limatius, accuratius, perfectius elaborari possit. Noli vero existimare haec a me scribi assentatorie: non enim eo sum ingenio, ut assentatione cujusquam amicitiam ambire velim. Nostri omnes de te non secus atque ego, judicant: judicii de te mei hae literae testes esse: possunt, quas ut accipias m bonam partem, meque in tuorum aliquem numerum recipias a te peto. Et quidem spero his literis jacta esse fundamenta perpetuae inter Lipsium et Whitakerum amicitiae, quam ego sanctissime colam, quoad vixero, non quo me tanti viri dignum amicitia censeam, sed ut dignitatis longe inferiorem, benevolentiae parem locum teneam. Qui has ad te literas defert, Abrahamus Mylius Delphius, est juvenis doctus, modestus, pius: is apud nos biennium studuit bonis literis, et jam patris sui literis domum revocatus charissimam sui memoriam nobis relinquit. Eum ut tibi commendem nihil opus est, cum ejus ipse potius apud te commendatione indigeam D Drusium saluta (quaeso) a me: is a te mihi salutem hyeme superiore dixit, quod me nunc etiam fecit audaciorem ad scribendum. Vale, Clariss. Lipsi Cantabrigiae, pridie Calend. Junias, juxta Calendarii veteres rationes. Anno 1585. [note: Whitakeri vita est apud Melch. Adam. in vitis Theol. Exter. pag. 163. egregie vero deceptus fuit hic veritatis Euangelicae assertor, qui de religione Lipsii tam prolixe hîc censet, et adhortatur. ardorem in puriora sacra summum semper praetulit, et omne fere tempus impendit contra Campianum, Sanderum et Bellarminum scribendo et commentando, quod et hîc indicat.]
EPISTOLA CCLI. GUILIELMUS WHITAKERUS J. Lipsio S. in Christo. Leidam.
SUm in aere tuo, clarissime Lipsi, nec possum sperare unquam me emersurum. Itaque faciam quod obaerati solent; colam te, eritque apud me honorifium perpetuo nomen tuum, ut semper quidem fuit, si verum fateri volo: sed nunc multo magis tuus sum, tanto tibi obstrictus beneficio. Libros de Civili doctrina tuos legeram prius, et multis legendos commendaveram. miratus sum lectionem et memoriam infinitam, artem exquisitam, judicium accuratum, totum opus divinum et dignum Lipsio: omnes tu quidem in hoc argumento post te relinquis longissimo intervallo. Pertexe reliqua, ut nihil desit open tam egregio: nisi enim tute opus hoc perfeceris, ausim jurare, non facile futuros, qui te his vestigiis insequantur. Mitterem ego vicissim ad te meum aliquid, nisi nollem mea scripta legi adoctissimis, et tui similibus Pudet enim me mei, quoties de tantis Viris cogito, et edidisse unquam aliquid poenitet, praesertim reliquisse posteris tam multa infantiae meae indicia.
page 254, image: s254Tuum est, et aliorum certe perpaucorum, qui tantos in literis progressus fecistis, lucubrationes eruditas vestras emittere in lucem, et prodesse quam plurimis: nos homuli, qui quasi quintae classis sumus, quid hanc in nos provinciam suscipimus, et tam multos nostrae inscitiae testes colligimus? Ego etsi [gap: Greek word(s)] non quidem [gap: Greek word(s)], tamen pro tenuitate ingenii mei aliquid assidue [gap: Greek word(s)], tamen optime sentio, quam sim nullus. Tu perge, doctissime Lipsi, ex ingenii atque eruditionis tuae opibus plusquam regiis aliquid nobiscum indies communicare. Nos certe tua et expectamus et devoramus avide. Adolescens hic, quem mihi commendas, ad vos revertitur. Si remigrabit ad nos, et nobiscum erit, faciam ego illius caussa quicquid potero. potes tu quidem et debes mî quidvis imperare. Utinam aliquando non alios, sed ipsum te nobis commendares: venires, mî crede, ad homines tui studiosos: et venturum te hac aestate audivimus et speramus. Salutem a te mî renunciavit juvenis quidam Cantabrigiensis D. Jacobus. Si venerit ad vos quidam Cantabrigiensis, nomine Eversfeildius, ei ut faveas a te peto majorem in modum. Est honestus et literatus, et peregrinationem cogitat non curiosam, sed studiosam. Superest ut desinam tibi molestus esse, petamque a te veniam hujus importunitatis. Vale. Cantabrigiae e Collegio D. Joannis Euangelistae: 4. Idus Octob. 1590.
EPISTOLA CCLII. D. BAUDIUS V. C. J. Lipsio. S. P. D. Leidam.
QUae res, mi Lipsi, caeteros ad officii munus impellit, ea diuturno meo silentio caussa, caputque extitit. altum, inquam, otium, quod initio non laboris taedio, sed negotii inopia constitutum, jam nunc ex. consuetudine tantum non mihi in naturam vertit. Quin vide, vix etiamnum ab animo impetrare possum, ut secum in gratiam redeat. Serio loquor, et voto meo sequius. Tantum mihi languorem improba Siren desidia attulit, ut ad rem seriam ac severam ne cogitatione quidem assurgere valeam. Nihil tu quidem jacturae facis, quod careas insulsis, et sine omni gratia meis literis, verumtamen is honos est homini ingenuo meminisse officium suum. Ea gratia facere non potui, quin haec incondita potius ad te scriberem, quam ut exaedificare pertenderem inchoatam ignaviam. Ita meritum est tuum, Lipsi ornatissime, ut nullum officii genus adversum te sine piaculo praetermittere possim, nedum hoc literarium, quod et mihi abitum paranti injunxisti, et ego accuraturus recepi. Rerum novarum nihil ad te scribo, satis id faciet Douza tuus, cui ea cura, scio, curae est. Selectarum Epistolarum editionem a te maturari intelligo. amabo te, mi Lipsi, quoniam jampridem mea caussa velle coepisti, perfice, quae tua est humanitas, ut tui in me amoris symbolum inibi aliquod compareat.
page 255, image: s255
Virtute, fama, caeterisque laudibus
Merito, lubensque cessero primarium
Cuique, ut aequum postulabit ac bonum.
Verum fide, fidelitate, amantia
Posterrumas haud ferre confidentia est.
Vale. Datum Londini 8. Cal. Octob. oo ICXXCV.
[note: Scripsit et aliam ad Baudium de hoc eodem argumento, qua Scaligerum tangere videtur, epipistolam, quae inter Baudianas Centur. IV. 31. et inter Lipsianas a Pontano editas Decad IV. 5. legitur. ubi in fine Lipsius dicit, se hoc die epistolam aliam scripsisse, sed cum calore et [gap: Greek word(s)] majuscula, ideoque retinuisse et scidisse: Illud forte fecit, sed hoc cum non praestiterit, et ad posteros eam venire siverit, nulla erit invidia, si nunc publicamus. Cum enim nihil responderit ad eos, qui DIVAM ejus HALLENSEM impugnarunt; hinc colligere licet, quae forma fuisset defensionis, quae argumenta, quibus hanc famae maculam abstergere conatus fuisset. Baudii vero epistola, qua Lipsium defendisse videtur, non apparet inter Baudianas, et caute suppressit: satis enim jam suspicionibus premebatur.] EPISTOLA CCLIII. J. LIPSIUS Dominico Baudio. Lovanium.
Mihi vero epistola tua grata, laeta, si a te ulla: ipsum meum Baudium, candidum, purum [gap: Greek word(s)] praeferebat, et qualem olim novi. novi? sed et (ne abnue) formavi. Esto virtutis et verae doctrinae proles: huc te duximus, non ad vana et famosa, quae multi pro re ostentant. de [note: Scaligero.] Illustri illo viro satis mihi nova sunt, prout scriptiones, et sermones de me ejus olim fuerunt. quid olim? eum nuper et fidum ac certum mihi habui, non amicum dicam, sed et praeconem. Quid mutavit? mea DIVA? nec enim STOICA sum certus, et apud te dicam, vel ex illo opere de judicio meo et animi melioris sensu judicet sequens omnis aetas. si illa, misereor aevi, et quam Philologia a Philosophia distet re disco. Ego vero illum virum magnum habui, et magnum feci (non solum magni) meis scriptis, vos scitis. et merito, neque incidet aliquid, [gap: Greek word(s)], quod mutet. sin autem ita affectus est, ut nihil nos praeter se sentire aut sapere, etiam in summa re ( [gap: Greek word(s)] dico) velit: non ideo odimus aut contemnimus, sed servitutem hanc liberi non servimus. Dii Deaeque! non licere de superis sentire, quae Deo praeeunte, et aevo didici. Sed cogi in lineam, quam novella haec aetas et [gap: Greek word(s)] praescripsit? non includar: ibo qua ratio vocat, et siquis proterve incurrit, apud te dicam, neque nos animi, neque stirpis egemus. Famae caussa me pudet, circumferri hîc epigrammata magnis auctoribus in me vulgata: neque assentior, imo vero vultu et scriptis amolior ab iis et detestor. Heu literae! itane verbum illud vetus, [gap: Greek word(s)] aliquid in iis esse! Ita, qui summas gustarunt, qui penetrarunt, exsortes sunt ab hoc, et alio fortasse affectu. De me fateor, amare, colere,
page 256, image: s256extollere, quicumque vel limen sacrari hujus libarunt: odisse autem (....) vel certe aspernari, qui ad fastum et proterviam specie artium utuntur. ubi sumus? inter homines, aut inter feras? neque hae saeviunt in cognatas. De DIVA autem HALLENSI, quoniam tu quoque candide (et hoc amo) judicium promis, et velut exerrationem quandam, aut ut scite loqueris, [gap: Greek word(s)] habes: velim cogitatius et restrictius, vel veterum Philosophorum sensu. Quid? opera et mira illa Geniorum tollis? Platonicos et Stoicos audi, et subsiste. Audi historias omnis aevi, profanas et sacras. atqui a Geniis. Et nos ad beneficos et salutares nostros ducimus, Deo et sacris praeeuntibus. nemo judicii purus, et affectus liber, negabit. nam fidem istis adimere, hoc est dicere, diem diem non esse. Tamen esto, disputetur. Quisque ut volet. Ego hac una miraculorum re divinitatem adstrui arbitror, et frena injici impietati, aut [gap: Greek word(s)]. habes meum sensum: neque mancipia vel heroum ullorum sumus. Erga quos cultus et affectus mihi semper constabit, nisi ipsi vetent atque arceant: sed non facient, aut falso olim scriptum, [gap: Greek word(s)]. certe meum sacrificium fumum non habet. scribis de legato Britannico, Christophoro Harlaeo, quem et ex litteris olim novi: et quis non ex dignitate et virtute patrem? hunc revereor, illum amo, et in occasione audacter scribe. Douzae nostri mors mihi tristis,. veteris et candidi, id est, tui similis amici. sed fata viam pergunt, nos consequemur, brevi fortasse in illa meta. Honestari mortem ejus tua quoque laudatione, mihi [gap: Greek word(s)]: fac et edi: nam praemia haec sunt, ut ille ait, mortuorum. Symmistes in hoc sacro essem, si adessem. Quod superest, me ama, quod tibi facio Romana et prisca fide. Vale, mi Baudi. Lovanii VI. Idus Febr. CICICCV.
P. S. Haec epistola tibi scripta esto, et moneo etiam ne quid tu illic invidiae habeas a tuitione mei. Deo et mihi curae erit. confide.
EPISTOLA CCLIV. DOM. BAUDIUS D. J. Lipsio Primario saeculi viro, S. P. D. Lovanium.
SEmper apud omnes praedicabo, nunquam satis digne animo complectar naturae tuae bonitatem, qui [gap: Greek word(s)], ita aequi consuluisti nostram in scribendo [gap: Greek word(s)], cujus memet ipsum poenitentia et rubor statim perceperat, postquam [gap: Greek word(s)]. Verebar haud injuria, ne stili poenas darem, at tu ultro gratiam habes. Ego talem non amem? non colam? non omni observantia, ac potius pietate prosequar? Emortuum me mavelim letho malo. Nimirum penitus perspexit provida tua mens [gap: Greek word(s)], e cujus puro canali profectum est, quidquid ausus sum liberiuscule chartis committere. Quod ipsum clarius cognosces ex litteris, quas ad te perferendas dedi honesto juveni Germano, cui nomen Sebastiano
page 257, image: s257Stripe. is per aliquot menses usus est nostro convictu, cumque hinc in Gallias cogitaret, inde ad vos, plures ei epistolas itineris comites et amicorum conciliatrices adjunxi. non opinor eum adhuc Lovanii fuisse. Sensi semper, quod te pariter sentire video, nimirum pertinere ad majestatem existimationis tuae (sic enim loqui debeo sine specie adulationis) non ignorari abs te, quid principes fama et re viri de quibuscunque ingenii tui monumentis opinentur. Mihi quidem [gap: Greek word(s)] placet quaecunque pagina sibi praescripsit augustum Lipsii nomen; sed ex omni numero jus praecipui meo puncto ferunt [gap: Greek word(s)], etsi [note: Jos. Scaliger.] [gap: Greek word(s)], aut si mavis [gap: Greek word(s)], seorsim hac in parte a me sentit. sed jampridem meus a praetore recessi, nec serviliter unquam acquiescendum putavi cujusquam authoritati, non tantum in negotio [gap: Greek word(s)], verum et in humanioribus literis, nisi qua qarte [gap: Greek word(s)] stare persuadeor. [gap: Greek word(s)]. Hoc limite qui gradietur eum sequi paratus sum. Divesne prisco natus ab Inacho, Nil interest, an pauper et infima de plebe, ut obiter liceat mihi Horatio advocato uti. Monita tua et exempla ad civilem doctrinam avide [gap: Greek word(s)] perlegi. Si unquam alias, hîc sane quam faeliciter utile dulci miscuisti. Pauci norunt justo pretio aestimare talia; pauciores callent artem fruendi; nos cottidie ex his et similibus depromimus, quae postea studiosae juventuti cum laude et utilitate imputamus. Caeterum de nostro heroe, si quid vultui, verbis, asseverationi cujusquam mortalis credendum est, audeo fidem meam adstringere, eum nullo modo [note: Vide sup. Ad Epist. 246.] famosi istius caruminis authorem videri. fateor nonnullos ea de re sermunculos vulgo percrebruisse, ut est mos hominum, quamvis falsis et inanibus clarum nomen subdere. Verumenimvero utut sit, satis esse debet generositati indolis tuae, quod non simpliciter defugit authoritatem, sed et jurejurando caput obligat, si quid unquam tale per somnium cogitavit. Rogo te, si quid ad haec rescribere dignaberis, ita temperes orationi, ut totam epistolam cum eo communicare possim. Nam ex quo haec laeva suspicio hominem perstrinxit, vehementer animo commovetur. Casaubonus iterato spem maturi adventus nobis proponit. Hîc verum execrari cogor haec infanda et infausta bella, quibus efficitur, ne simul possint notas audire et reddere voces, qui animorum foedere, et sanctissima studiorum communione tam pulchre inter se cogruunt. Ego sane ardeo cupiditate incredibili tui videndi, quem ignem sola mors finiet. Nolo me componere tantis nominibus, tamen illud consecutus videor, ne hunc hominem indignum vixisse tua disciplina posteri unquam arguere possint. Etsi enim a publica scripturiendi febre manum abstinemus, tamen (si communis fama vel [gap: Greek word(s)] nobis non obtrudit palpum) haud ullo inferiores videmur eorum, qui professoriam stationem tuentur. Utinam jam olim cepisset me impetus aggrediendi hoc publicum munus, cum ab illustribus viris, quorum ea de re statuendi potestas erat, amicissime invitarer! Sed quid dicam? fatalis quidam torpor, et invisa [gap: Greek word(s)] mihi sensum et usum mei ademit. Multa gestio in sinum tuum effundere, et
page 258, image: s258magna res familiaris urget me, ut proximo mense Augusto isthuc eam, modo id tuto fieri possit. [gap: Greek word(s)]. sed hoc tempore inter fratres et cives omnia suspecta sunt, omnia tuta timentur. Ut revertar ad nostram Academiolam, quidam [note: Credo Paulum Merulam notari. Vid. Epist. CLXXXVIII. et CXC.] vir haud malus (sed cum hoc dixi, pene universas ejus virtutes complexus sum) vendicaverat sibi jam olim titulum successoris Lipsii. offendit ea vanitas nostros [gap: Greek word(s)], imo (ut ex hominibus fide dignis comperi, nam haec ante meum e Gallia reditum gesta sunt) jusses est non sine risu ponere tanti nominis personam. Nunc plerique nobis supparasitantur, et me scilicet tanto disparem ac minorem onerant hoc honore, sed non ego credulus illis. Multum tamen me afficit et recreat ejusmodi error, quod ex quo reliquisti hoc Lycaeum, nemo ante nos hanc consentientem populi famam promereri visus est. Sed hactenus haud satis liberaliter mecum egerunt. si vixisset optimus Douza, jubebat nos optime sperare. Sed nosti quam lenta materies fuerit, et re forsan expertus es. Si non aliter ratio nostri habetur, ego mihi probe videro. Plura vellem, sed urget tempus, ut finiam. Vale, vir in aeternum mihi observande. Datum Lugduni Batavor. IV. April. CICICCV.
EPISTOLA CCLV. J. LIPSIUS Christophoro Plantino. Francofurtum.
FRancofurtum appulisse te, mi Plantine, valde nobis gratum, et absolvisse difficillima viarum, non sine periculo tuo, tamen sine damno. Deo magno gratia sit, qui porro te servet. Apud nos adhuc recta. valetudo etiam melior, quia paullatim magis magisque ingenium morbi mei nosse incipio, et illi servire. Volo quae Deus vult. sed optarem hercle semel defungi tam moroso domino et molesto. estne illic medicorum aliquis, qui me vindicet. vix puto. moram desiderat haec cura et tempus, et patientiam, saluberrimam medicinam. Epistolas edimus, sed centuriam saltem primam, ad periculum judiciorum faciendum. et simul ne quid inseramus ambiguum, aut quod invidiam scriptori pariat sive discrimen. Typographia tua absentiam domini sentit. vivit quidem, sed non viget, et sentit vicinam hiemem. Adamus inter operas uxorem duxit, nuptiae celebratae here. Sed heus de Epistolis, quid censes? cui dedicamus? Ego ad Leeuwium nostrum ibam, nisi tibi aptior aliquis in mente. [note: P. Bizarus Sentinas origine, Plantinianis typis edidirat jam Historiam Genuensem 1579. et Persicam A. 1583. in Dedicatione Hist. Persicae ad Augustum, Ducem Saxoniae, et Electorem, se jam decennio fuisse adscriptum in album Domesticorum Ducis scribit. Per Angliam vero Belgium et Saxoniam vagam egisse vitam, et procurante Langueto in familiam Electoris adscriptum, docet vitae Langueti auctor Jo. Pet. Ludovicus pag. 155. Italica sacra permutasse cum Protestantium inde credibile est; nec enim Languetus aliter commendasset, nec Elector inter suos adscripsisset: nam admiratus ejus eloquentiam expostulat cu Ph. Sidneio Epist.] Petrus Bizarus apud nos fuit ante dies paucos. deposuit volumina
page 259, image: s259octo Historiae suae universalis, sive de IV. Monarchiis. visne hîc edi? Volumen ingens erit, et edax multae papyri, an vendibile nescio. quia hoc a fortuna quadam libri aut vestra pendet, non a bonitate. Collectanea sunt et congeries variarum rerum. Rescribe aliquid. nam hoc negotium mihi (nosti hominem) ambitiose commendavit. haec istic. illic quid? Tune Coloniae? an jam ad urbium ocellum? quo res tuae et tui te vocant; scio: nec ire dissuadeo, sed manere. si enim bellum perseverat: (nec videmus sane vel speculam aliquam pacis) arcta illic omnia et angusta. et versabere in tuo alienoque dolore At aetas tua et valetudo magis laxa omnia et quieta quaerunt. Vetus meum consilium nec nunc muto de Germania. Elige ibi cum Deo sedem aliquam, felicem et commodam huic senectuti. nonne pactio permittit? nonne familiaris tua res? quam generi tui strenue curabunt et prognaviter te absente. Tibi apud quolvis honestissima excusatio, vel aetatis solius caussa, quae secessum tibi suadet a turbis et a curis. denique, mi Plantine, tot jam tibi obiti pro rep. labores, ut concessu omnium otium tibi debeatur et illa praemia, quae hoc seclum numquam solvet. de statu nostro hîc ita habet. Angli in castris prope Ultrajectum; here foedus cum ea Regina ictum, in ejus leges. Eae sunt, ut auxiliatrix nobis sit, non domina, aut imperatrix, ad securitatem militis et pecuniae suae haec opida habeat, Vlissingam, Rammatzenam, Brielam. praesidia ibi collocet. diu haec deliberatio (revera ardua) tenuit. Here, ut dixi, confecta res est, et legatus. David sonius statim recta Brielam, ut militem inducat. inde in Valacriam. Heu nubes, nimbi, fluctus! qui vereor, ut aetatem exagitent hoc mare. De navibus Anglicanis mira et magna hîc fama. LIV. instructas ab ipsa Regina; adjunctas XVI. alias a privatis hominibus: omnes mirifice adornatas commeatu, milite, tormentis. Divisa classis bifariam dicitur. pars petiisse Indias, pars resedisse in nostro et Hispanico mari. Ipse Antonius, verbo Lusitaniae rex, adjunxisse se certe dicitur: fuga scilicet e Gallia elapsus. O Mysteria magnae Matris! quae aliquando protracta ex illis adytis videbunt lucem. In Flandria fames jam erat, et Antverpiae penuria. sed sublevabuntur (certo id comperi) a nobis, qui liberum commeatum nautis dedimus
page 260, image: s260per Licentias: permissae enim eae in omne annonae genus, excepto frumento. Habes quae ego scio: de [note: Moreto, vel Beysio credo, qui susciperet partes Plantini. Nam Raphelengius, etiem gener jam. Leidae diu vixerat.] Genero tuo, qui olim ad haec loca, quid censes? si tu emanes: illum huc? an potius sit circumspicere et tardare? Sane videndum nequid temere. tamen putarem adnitentibus nobis, induci in vicem soceri posse. sed garritum jam satis. et alio vocor, etsi invitus, et mente apud te maneo, quem salvere jubeo, una cum generis tuis, ad quos nuper scripsi, et cum D. Peresio et M. Barone amicis nostris: Idem de Prunio et Ortelio jubeo, si vides. Vale Lugd. Bat. postrid. Non. Octob. CICICLXXXI.
EPISTOLA CCLVI. CHRIST. PLANTINUS J. Lipsio S. P.
TU tantus, mi Lipsi, ut non possis vel in Europa tota celari. nos siquidem ab hinc jam aliquot diebus litteras accepimus, te Amsterod. navem conscendisse Emdam, ubi lactor te appulisse, uti litterae tuae desideratissimae 28. Sept. scriptae et a me hodie 27. Octob. receptae testantur. utinam cum bona Deo valentem te advenisse propius brevi cognoscam. In sequenti folio curaveram ante aliquot dies describi quae vides. Idem Nic. Oudaert iterum postea scripsit Rmum Machliniensem nihil magis cupere, quam ut te liberum reddere queat etc. Idem verbis significavit Torrentius nostro Dresselero. idem prius fecerat scriptis ad me litteris. Brughelius gavisus est admodum, cum ego illi nuper scripsissem, te appropinquare. Sororius Back, nunc Vicarius Venatoris maximi, et a Principe Parmensi commissarius generalis venationis, hodie mihi adfuit in jentaculo domi nostrae, dixit, se vehementer cupere te alloqui, atque ea de re habuisse sermonem cum suo Domino de Vertin, summo Venatore, qui pollicitus sit illi omnem securitatem se impetraturum ab ipsomet Alexandro Principe. alii plurimi, qui ambiunt tibi gratificari quacunque in re, tu modo, judica quid factum velis. O utinam huc usque possis excurrere. nihil tibi prorsus deerit. cubiculum paravi tibi commodissimum sub illis supernis, ubi aliquando dormivisti: ego namque auxi et clausi, beneque munivi asseribus inferiorem illum locum: habeo frumentum, siliginem, molendinum, furnum, apparantur omnia nunc domi. habeo Vina, Cerevisias optimas, Carnes salitas, Gallinas ponentes aliquando ova recentia, hortos, necessaria externa omnia et, quod te non nescire scio, animum tibi prorsus addictum. Proinde vide tu, et dispice, quid tibi faciendum sit, atque perscribe. non tardabo, quin statim quicquid judicaveris effectum reddere coner. neque puto te quicquam petiturum, quin illico tibi concedatur. Quod si velis et possim, ad te ipse veniam, aut saltem mittam discipulum tuum (quo facile possum carere) ut te
page 261, image: s261quo voles comitetur. factus ille est paulo peritior in itinere conficiendo, quam solebat. Vide nunc quibus artibus cupiam te allicere ad huc veniendum, cum edulia et potationes atque domum etc. propono. Judica vero et jube, quae judicaveris expedienda. Hyems, quae mihi semper molesta, si haec transierit cum incolumitate corporis, te libentissime comitabor, quo volueris. In Galliam, in Italiam et ultra, et si vis in Germaniam. Quae sit futura facies temporum hîc nescio, nunc autem miserrima. afflictiones autem plerumque vertuntur in gaudia. post nubila Phoebus. sed quid ego te doecre possem? fabulor tecum absens, et sic mentem pasco alloquio mihi jucundo. ride tu, si placet, nenias nostras et aliorum; et bene vale. Antwerpiae in officina nostra typograph. 27. Octobris 1586.
Haec epistola, ut multae aliae, manifesse ostendit, Lipsium jam hoc anno decrevisse evadere Leida, et quod A. 1591. perfecit, ad sacra Romana transire, et cum Torrentio, et Archiepiscopo Machliniensi, per Plantinum de reconciliatione sua egisse. quin et Oudartum, et Breugelium, cognatum Lipsii, conscios fuisse, simul haec indicat.
EPISTOLA CCLVII. HIER. MERCURIALIS J. Lipsio, Viro eruditissimo S. D. Leidam.
MEmoria illius suavissimae consuctudinis, quam Romae in aedibus [note: Apud quem Lipsius biennium vixit, ut ex vita ejus constat.] Antonii Perinoti, Cardinalis amplissimi, interdum habui, jucundissima deinde scriptorum tuorum lectione confirmata, usque adeo pectori meo inhaeret, ut minime dubitare debeas, quin Lipsium toto orbe cognitum probe cognoscam, et propterea humaniter quidem, aut potius humiliter, sed non juste fecisti, qui descriptione quadam te ipsum, quasi mihi ignotum, ad memoriam reducere sis conatus. Complures Patavii testes habeo, atque inter alios Joannem Vincentium Pinelum, Virum clarissimum et eruditissimum, cum quo saepe de nostra vetere, saltem inchoata, si non confecta, amicitia loquutus sum. ut hinc certus esse queas, me eum animum, quem sponte erga te conceperam, multo magis nunc tua tanta humanitate invitatum esse omni tempore atque omni loco conservaturum; Quem vero tantopere mihi commendasti [note: Vid. Epist. seq.] Petrum, medicinae studiosum, libenter amplexus sum, et quemadmodum ore summa cum promptitudine tibi cuncta mea obtuli, sic ubi dabitur occasio, quantum tua ipsius apud me commendatio valeat, re ipsa diligenter ostendam. Ab eo te melius valere cum intellexerim vehementer sum gavisus, quod non ita pridem additiones postremas scriptis tuis factas legens, querelas de adversa tua valetudine aegro animo cognoveram. Quare ut eam, sine qua nihil possumus, sanitatem in primis cures, teteque Reipublicae literariae diu
page 262, image: s262incolumem serves, etiam atque etiam hortor, sique est, aut unquam erit, in quo Mercurialis tuos illustres conatus juvare possit, omnia de ipso pollicearis peto. Patavii. Nonnulla de Suetonio, in quo te versari intellexi, libenter proposuissem, nisi vetassent assiduae in legendo, et medendo occupationes. Decimo Calendas Junii. 1586.
[note: Respondet ad hanc Lipsius Centur. ad Italos Epist. I. Francofurto data, cum jam discessisset Leida, et ad loca puriora (quod Mercurialem capere scribit) se transtulisset, id est ubi Romanae cerimoniae vigerent.] EPISTOLA CCLVIII. HIER. MERCURIALIS J. Lipsio S. D. Leidam.
QUi inter nos jamdudum Romae, dum tu apud Cardinalem Granvellanum, ego autem apud Cardinalem Farnesium essemus, contractus est amor; curavi quantum in me fuit, ne ullo temporis spatio, ullaque locorum intercapedine deleretur; quod quoque a te pro tua singulari humanitate, omnibusque spectatissima virtute, a te factum fuisse non dubito. et quanquam interim neque tu mihi litteras dederis, neque meas receperis, nisi semel bisve, amicorum tamen communium salutationibus saepenumero hujusmodi officium impletum, recordor. unde nunc oblata mihi nepotis Plantini occasione, praeterire nolui, quin te his meis plurimum salutarem, simulque significarem, neminem esse, qui probitatem, ac summam eruditionem tuam me plus colat ac suspiciat. De conditione, quam tibi 2 per D. Petrum meum non ita pridem fignificavi, quid dclibcrcs, avide expecto. utinam autem res tuac patiantur, in Italia nobilcum tc esse, nam fperarem etcoclum noStmm, ac itatum in reliquis forc placiturum. Bcne vale, meque araa. Bonon. 18. Fcbruarii ifpi.
Et hujus mentio fit in praecedenti epistola, hîc autem cognomen induxerat Mercurialis, vel Lipsius. sed inteligit Petrum Wittendellium. vid. Cent. ad Ital. 7. et mox Epist. 260. Meicurialis cum olim sibi a manu, fiusse scribit. erat Belga, ut puto. ejus Epistolam et nos infra dabimus.
EPISTOLA CCLIX. HIER. MERCURIALIS J. Lipsio S. D. Lovanium.
LItterae tuae Lovanii XII. Kal. Mart. datae, etsi sero sint mihi redditae, magnopere tamen animum meum recrearunt; non solum jucundissima veteris nostrae amicitiae, in urbe jam dudum contractae, recordatione, verum etiam praesentis tui status enarratione, quem sicuti, et felicem, et gratum esse tibi gratulor, sic vellem potuisse, in hac nostra Italia, hoc est in aeterno
page 263, image: s263disciplinarum omnium domicilio, tranquilla mente, ac valido corpore esse potuisses, at Deus nostros actus nobis ipsis melius dirigit, eapropter cuncta haec magna providentia eum disposuisse non dubito. Illud tamen in hac non exigua animi aegritudine solatii capio, te nullo tempore defuturum, quin ubique locorum amorem, quem erga me hactenus servasti, haud imminui patiaris. Ipse quoque enitar, ne observantiam in te meam ulla vetustas, aut temporum fortunaeve iniquitas deleat; Atque ad hoc nullum efficacius instrumentum invenio, quam crebras, prout locorum distantia fert, mutuas scriptiones, quibus ne desis magnopere expeto. Inter hos serenissimos Principes creberrima, atque honorifica de te habetur mentio, et nisi tuas litteras ostendissem, falsus plane rumor percrebuisset, qui te ad Deum concessisse, inter nonnullos erat. Philippus Pigafettus Vicentinus, Cosmographiae, rerumque antiquarum peritissimus, quique tuos de Militia Romana libros mirum in modum commendat, sese nonnulla dubia circa ordines, et aciei instructionem habere fatetur, teque de iis cum interpellare percupiat, non modo me mediatorem esse recepi, verum etiam te sibi benigne esse responsurum spopondi. Interim ubi quos promisisti libros de Tormentis Bellicis, nec non Historiae facem in lucem prodire feceris, exemplaria quam primum per Paullum Moneliam ad me perferenda cures precor; Adeo enim acri quodam tuorum scriptorum pruritu, et tuac amicitiae ambitione laboro, ut moras pati nesciam; si quid autem apud me erit, quod tibi ulla ratione placiturum intelligam, eventus forsan feliciores, sed non meam promptitudinem desiderabis. Bene vale. IV. Idus Aprilis CICICXCVI.
Est Responsio ad Lipsii Centur. ad Italos 42.
EPISTOLA CCLX. HIER. MERCURIALIS J. Lipsio suo S. Lovanium,
QUas postremo a te recepi litteras Pigafetto statim comunicavi, qui vix dici potest quanta laetitia, quantisque tui laudibus eas perlegerit. De iis vero, quae circa legionem, totiusque aciei ordinem te commoniturum sese recepit, quam primum sibi per levem, qua modo afficitur, stomachi imbecillitatem licebit, perfecturum esse pollicitus est; neque ipse desinam eum excitare, donec promissa expleat. Librum de machinis avide expecto, et quam citius ad me perferetur eo gratior eveniet, statimque ut etiam Moneliae nostro scripsi, sumptum omnem libenter persolvam: si scires, aut tibi persuadere posses, quod tui in universa Italia desiderium sit apud omnes studiosos concitatum, non modo interdum hîc vivere optares, verum etiam forsan deliberares, quod tamen, quia fieri posse dissido, memoria saltem virtutis tuae jucundissima, nec non lepidissimis scriptis, ac epistolis saepe frui, quantum
page 264, image: s264in me erit, enitar: tu quoque segetem ac materiam huic meo desiderio supedites, vehementer precor, neque enim is sum, qui semel tantum amore virtutis, et ingeniorum captus ad alia converti possim, et quamquam in plerisque rebus curae atque anni memoriam mihi depraedentur, in hoc tamen nunquam ero obliviosus, ubi de te ipso vel cogitandum quippiam, vel loquendum, vel decemendum erit. Certe satis nequeo mirari, cur Petrus Vuitendclius, olim meus a manu jam biennium agitur, nullas mihi litteras dederit, nisi forte Deus ipsum aliqua ratione ad se vocaverit, qua de re ut alias efflagitavi, si per te certior fieri potero, hoc nomine quoque non parum me tibi debere fatebor. Vale, teque nobis ac toti litteratorum orbi serva, meque ama. Datum Florentiae Pridie Kal. Julii. CICICXCVI.
EPISTOLA CCLXI. HIER. MERCURIALIS J. Lipsio S. D. Lovanium.
QUemadmodum semper ex tuis literis singularem quandam voluptatem et fructum percipio, sic ubi ad te literas dare mihi accidit, mirum quantum delector, praesertim vero si quando de aliqua re scitu digna atque optata scribendum est, veluti nunc mihi occasio datur. siquidem Pisis dum circa sacras illius civitatis aedes fabricatur, inter rudera est quidam lapis, vetustissimus ut putatur, repertus, multis literis scriptus, in quibus intelligendis etsi multum plerique viri docti laborarint, hactenus tamen nulla rei descriptae certitudo a quoquam est inventa; ea propter quia notum est, quam vetus et vera inter te ac me sit amicitia, putatum a compluribus, fore ut me intercessore, a te, quae tua est eximia in pernoscendis voterum rebus peritia atque industria, tandem aliqua optata hujus [note: De hoc lapide infra ad epistolam Curtii Pichenae videbimus. ipsum hîc describere nihil attinet, cum saepius editus postea fuerit.] lapidis notitia comparetur: unde eam diligentissime descriptam tibi mitto, oroque ita efficias, ne qui in me tantum spei collocarunt, prorsus fefellisse videantur. Est quoque circa easdem aedes antiqua columella, mediocris magnitudinis, cui marmoreum vas antiquum superimpositum, de quo licet omni tempore sit disputatum, attamen magna pars traditione quadam existimarunt, atque adhuc existimant, in eo cineres Patris C. Julii Caesaris fuisse repositos, quem Parentem Pisis Magistratum gessisse, in eoque dies suos finivisse fama est, quod forsan te quoque apud aliquos scriptores legisse si recordaberis, rem et viris eruditis, et mihi in primis gratissimam facies. Veluti pariter tibi magnopere debebo, si et de tua praesenti valetudine et de cogitationibus tuis aliquid certi nunciabis; et enim multi mirantur, cur Senecam a te saepenumero promissum, et ab omnibus valde expectatum, edideris nunquam. De valetudine autem mea, si quid
page 265, image: s265scire, ea est, Dei beneficio, satis firma, quantum tamen ferunt anni 72. quos propediem me esse completurum spero, sed de quo debent magis amici mei laetari, est, nondum hos annos esse mihi illud Plautinum onus Aethna gravius, quod et corpore satis valido et animo robusto ita sim, ut publice legere, frequenter studere, infirmis petentibus consulere, aegros visitare, scribere ac dictare possim, quae omnia de te quoque audire vehementer opto. Vale, meque ama, et te plurimum a me coli persuasum habe. Florentiae, anno 1603. 20. Augusti. Guilielmus Athenius meus, immo et tuus, plurimum te salvere jubet.
P. S. Venit ad me Tarquetus cum binis tuis, quem cum vidi bene pulcreque valentem, vix me a risu continere potui, quod et Pater et ipse usque adeo timuistis; dabo operam ut pro occasione authoritatem tuam, fidem ac amorem meum reipsa experiatur. Neque enim, ut spero, occasiones mihi deerunt, quando biennium adhuc vivere Pisis, inque Medicinae studia incumbere deliberaverit. Itaque tutum Parentem suum reddas, nihil ipsi defuturum. iterum Vale.
EPISTOLA CCLXII. HIER. MERCURIALIS J. Lipsio S. Lovanium.
QUantum voluptatis, et mihi, et aliis, qui tua responsa mirum quantum expetebant, litterae tuae haud ita pridem receptae, attulerint, vix explicare licet; qua de re omnes tibi immensas agimus gratias, utque inscriptioriem Pisanam tibi missam imprimi cum tuis observationibus cures, etiam, atque etiam petimus; nemo enim dubitat, quin ubi acris tui ingenii, atque singularis judicii vires intendas, fore quin omnium eruditorum, et praesertim antiquitatis amantium, vota expleas. Paucos ante dies quidam alius lapis cum inscriptione in hac urbe inventus est, cujus exemplar Pisani isti a me tibi mitti optaverunt, quod nunc facio, additis etiam litteris, quae circa fundum leguntur illius vasis mannorei supra columnam marmorem collocati; de quo in proximis meis paeteritis me significasse memini; Itaque te precor, ut ea, qua soles erga Mercurialem tuum, senem quidem, sed pectore erga te admodum fervido, iterum his meis respondere, et aliquid de inscriptione dicere, libellum de Vesta et Vestalibus recusum mihi mittere velis. Vale. Pisis Kal. Mart. 1604.
Litteras vasis deliberavi non mittere, quod sint Italice nec quicquam aliud, contineant, nisi erectionem illius super columnam prophyreticam ante 300. annos tantum factam; est tamen fama eam esse vetustissimam, ac ab aliquo Augusto Pisanis donatam.
page 266, image: s266
EPISTOLA CCLXIII. REIN. REINECCIUS J. Lipsio S. Leidam.
CLariss. et ornatiss. V. Teneo memoria, quo tempore Academia Lipsiensis me civem habuit, eodem te in Jenensi publice docuisse. Qua nominis fama et celebritate, ne quid auribus tuis dedisse videar, dicere supersedeo. Me quidem mox inde incredibile quoddam desiderium cepit, alicujus tecum necessitudinis jungendae: quippe quam non solum honorisicam, verum etiam fructuosam mihi fore confiderem, quando studia fere nos eadem tractare perspicio. Sed fecit, nescio quis casus, ut alio te deportaris. A quo tempore etsi scripta quaedam tua, inprimis vero ingeniosissima illa et doctiss. Satyra, Menippea, item in Tacitum notae tuae in manus meas pervenere, nihil tamen de te praeterea cognoscere certe potui. Donec nuper admodum ad summum illum meum, Jacobum Monavium, de te mentione facta, is eandem se habere tecum amicitiam, quam tot annis mecum coluisset, constitutam assimavit. Hac denunciatione mirifice exhilaratus, ilico ad scribendum animum appuli, praesertim cum intelligere mihi videar, nonnihil interea nostros quoque conatus innotescere tibi coepisse. Citas enim in Tacitum notis evulgatos opera nostra Ditmari Episcopi annales. Itaque interpellationem ab animo tui observantiss. profectam, in bonam partem accipias, et eum me statuas, qui de te, de ingenii monumentis tuis, si quid ego judicare possum, omnibus numeris absolutissimis, praeclare sentiat, pervelim. Tu vicissim largiere, ut id tui studium nostrum non aversere. Equidem ita persuasum habeo, si una essemus, aut saltem propius abessemus, me in praeceptoris mei [gap: Greek word(s)] [note: Intelligit Joannis Glandorpii Onomasticon Historiae Romanae, quod ex scedis defuncti concinnavit Reineccius, et edidit Francof. 1589.] opere, quod modo in manibus habeo, recognoscendo et locupletando, plurimum consilio, auctoritate, fide tua juvari potuisse. Inscriptionem placuit cum hisce conjungere. Atque est me hercle argumentum istud uti praeclarum, ita amplum et arduum. Optarim autem ipsum Glandorpium hunc doctrinae quasi foetum educere potuisse. Verum cum istam bonis litteris felicitatem Parcae inviderint, ego ceu ancillando partes illas excepi. Quo successu, tui, ubi opus id in lucem prodierit (fiet autem hoc propediem) judicii esse volo. Interea haud gravate ad me rescribes, et si quid de instituto hoc in mentem venerit, quod me scire oporteat, significabis. Hoc nihil facere gratius poteris: deferoque et observantiae et animi memoris ad te officia, quae pro eo merito debita a me proficisci poterunt. Etiam atque etiam vale, et de tuis ipsius [gap: Greek word(s)] significatione me amoebea dignare. Ex Acad. Julia Helmaestad. M. Julii d. XIV. CIC. IC. XXCVI.
page 267, image: s267
EPISTOLA CCLXIV. JANUS GRUTERUS J. Lipsio S. D. Leidam.
LIteras tuas datas postridie Non. Jul. Pavo noster de manu mihi in manum tradidit, ipsis demum Kal. Septemb. sed non eo ingratiores. Earum enim plus decies repetita lectio, tantae fuit delectationis, ut verbis exprimere non queam. plane me de morte suscitarunt, eo etiam magis, quod caeteris cessantibus tute unus parvitatem meam rescriptione dignatus. Quanquam, Cl. Lipsi, cur tam anxie te excusas? et quidem sermone dulcamaro, vergens tamen ad amarum magis. Equidem manum tuam assidue desideravi vehementer, et quidem herele jure: quid enim est quod lila jucundius honorificumque magis mihi? verum ita desideravi, ut ego voluptate atque honore carere me moleste ferrem; non etiam ut poscerem aliquid imperiosius. literas, quas recepisse negas, miseram per agnatum [note: De Brucaco vide supra ad Epist. CXX.] Brucaei ad Ortelium, ut ille ad vos; quod fecit, sed sero admodum, ut scribit, et non per compendium. sed hoc est nauci. si tamen peccatum aliquid adhuc hac parte, peccatum nimio amore, cui ignoscas, quaeso. At quod Sublesta apud te sit fides, ô male factum. Scriptum quidem carmen illud Pavoni, (nam de eo credo agis) calida manu, calida mente. Ideoque jamdudum sponte binos illos mordaces versus Epigrammatum fasciculo erasi. sed non ideo minus verum. in aliqua Germania viros esse, et spero et credo. At an in Balthico hoc litore sint, quibus reapse nomen id competat, ambigo, Lipsi, ambigo. Certe inventi nulli mihi. Diogenes forsan cum laterna unum atque alterum invenire posset. sed quid illi in tanta multitudine? utinam querulus super hac re solus ego? At eandem cantilenam ingeminant quotquot nostrates, id est, homines omnes ingenui. Imo memini Maevium aliquoties Lubecae dicere, malle se, si per bella fas, in Belgico vivere pane mendicato, quam hîc re lauta. o Lipsi, fastum et astum istis locis cernere, oculis tangere, manibus ferire licet cuivis. loquor de hominibus, qui doctrinam sibi vindicant; non de plebe; agrestis quidem est, tamen sida. Hinc mihi a tibicinibus meis fere ruina. sed bene, quod naturae meae Deus auriculam vulserit, et admonuerit: verum non tuto omnia literis committuntur. De Jurisconsultis hoc tantum addam, nondum recepisse me ab eis responsum. nec exigo. quin scrio doleo, quod eos unquam adierim. nam statim post significatum mihi, nihil excogitari potuisse a me, quo animos eorum exacerbarem magis, quam juris lectione. Hîc enim titulo Doctoris auctis, non solum publicam eam invident, sed etiam privatam, quam cum prohibere nequeant, cavent tamen ne publice schedulam affigant, si quando novum forte librum, titulumve auspicaturi. Et talia probe cognita habuere, qui me blando vultu, blandiore voce induxere: nam cum ego magis antiquitates
page 268, image: s268ad animum meum esse, dicerem; illi respondere, si id aggrederer, non habiturum me post mensem auditores; si vero jus, maximum fore confluxum. Itaque jam ab iis digito ludificatus ostendor, quod quo parcius fiat, domi deliteo, vel clam rus peto. ubi meditor aliquid, procul scincet a Jove, procul a fulmine. sed una tamen adhibetur cautio, ne eorum quempiam aut sermone, aut scripto taxem. Imo, quoniam ita necesse, colo ipsos venerorque; exemplo, forsan inquit aliquis, eorum, qui et Febrim et Pavorem. At hoc ego non dico. Tu solus occurristi, mi Lipsi, cui in sinum effudi, ut et nunc facio, quae minus concoquo. Quaeso, obsecroque per paternum tui in me amorem, soli tibi hereditarium; nam audio te nescio quid de me, et de hisce rebus scripsisse D. Caselio. non puto tamen acerbum esse aliquid, aut minus amicum, quanquam id prae se ferant nonnulli. Et haec vere omnia ad te, at libere. Forlan et dolentius, quam necesse erat. sed licet apud te, puto. sin minus, cogar aemulus esse Midae, si modo arundo queat sola tenerc fidem. At Tragoediarum satis. nunc ad Comoedias. propter haec atque alia jam [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] cogitassem, nisi me pellacia sua retineret David Chytraeus, a quo praeter omne meritum, atque adeo praeter spem, mirifice deligor. Quotidie ille ad me venit, aut ad se vocat, horamque conterimus deambulationibus circa suburbia. sermo intetea de rebus Belgicis, et fere semper de te. Itaque si tinnivit auris, jam scias, unde eveniat: Ille profecto vir hic unicus, qui qualis Lipsius sit norit, tantique eumple etiam faciat. Alii contemnere quidem non possunt aut audent, sed tam parce tamen laudant, ac si de suo darent, detraherentque. Salutem a te ei ascriptam non repraeseutavi, quod profectus Regiomontem, ubi de restauranda Academia cogitat Princeps. saepissime non sine gemitu professus mihi, libenter se scripturum saepius ad Te, sed non audere, propter paupertini ingenii, genii infantiam, quae non parum ei adaucta, ex quo legit centuriam tuam. hîc enim, inquit, tribus adeo verbis, clarius sententiosiusque quidvis exprimit, quam nos nostrique tot epistolis, totis voluminibus. Itaque, Lipsi, nisi hunc hominem medullitus ames, ama jam deinceps, quaeso, et si per occasionem scripseris ad eum, quanti ejus amorem ego aestimem, fac sciat. Brucaeus noster praeter varias artes et exactam Antiquitatis cognitionem, vere Belga cluit, id est, homo sine felle, et qui dicta cohonestet factis, me ex animo diligit: sed quoniam magnatibus medicus inservit, rarior domi est, quo fit ut minus frequenter candore eo ac fide utar. Tertius, quem veteri fama et literis notum habes, exhibet se mihi fronte amicum, sed eo non ita sum familiaris, quod distineatur occupationibus et re domestica, quodque non audeo scribere, tu conjicere potes: nam vates bonus es. Faveas igitur tu tantum, Lipsi, mihi, et casabundum manu auxiliari subleva. hîc ego hyemem transigam: nam de praxi, quae scripseram, deque Vratislavia muto factum, et graviter incipio veteres evolvere, et rursum locos (quum priores perierint) ut vocant communes in antiquitatibus, Historiis, Politicis continuo. utinam ad finem perducat Perfica. Spero tamen trien nio tantum posse praestare, ut hos homines aequem, qui hîc ex simili mustaceo
page 269, image: s269laureolam. protrita enim curant tantum. vin' exemplum? ille, de quo modo dictum, cum dicerem me credere te imitari in Epistolis tuis Senecam, Plinium, Symmachum: quis est Symmachus inquit, an non Theologus? putabat scilicet patrum aevo aut saltum avorum suisse concionatorem aliquem, ut vocant. Tu ride, et si magis quid polliceor imputabo tibi, qui mihi praeceptor: atque utinam propius tua sectari licitum vestigia: nam de meliore via ut cogitem quae scribis? quid vis, mi Pater, talene consilium filio? At melius sane. et cautius Phoebus Phaetonti, hac inquit, sit iter; manifesta rotae vestigia cernes. quamquam adhuc formido est, ne dum tuam ire audacius affecto viam, nomina dem aquis, Lethaeis puto. Tu vero, Lipsi, quid? taedeo ac deficio. non credam ego, non, si Aperta dixerit. Arguetitque te vel sola nupera Pronuntiatio, quam horam totam sub concione et in concione legi. nec enim hîc adhuc ejus exemplaria. visus tamen hîc mihi te exsuperare. Certe eruditius acutiusque in hoc genere scriptum tibi nihil, animi mei sententia. Dum haec scribo, incidit mihi materia ad te Elegiae. eam aggrediar, quum me remiserit Febris: nam ejus jam sentio paroxysmum. De Rege Danico nihil scio, nisi permissu suo militem in suo regno scribi, nomine et stipendio Anglorum. Iu conventu Luneburgensi, quid Danus et proceres Germaniae egerint, non ita scitur: multus tamen sermo est de nuptiis Scoti et Danae. hoc forsan moliti, imo hoc moliti, et etiam nonnihil de auxilio pro Angla: non itidem pro Navarreno. quanquam Dn. Sigurius hîc prae se ferat, accepisse melius responsum, quam speraverat. Comes Murcensis, ut ajunt, ante dies duodecim turpiter exire jussus de media nocte urbe Brunswiga, cum ejecti priore die, quos retulerat in numeros, tyrones. qua de causa id factum, ignoratur, nisi quod putant, oppidanos aut metuisse, ne aliquid hostile illic patrarent, aut quod debita contraherentur, et praesentis pecuniae Novae Aquilae nihil esset. summa summarum, si aliquid ex his locis iret, spissum illud Plauti, praetereaque nihil. Carminum meorum editionem quod probas, vehementer gaudeo: nam cum te scire noverim nostri aevi nasum, arbitraris profecto aliquid in iis esse, quod lucem tueri possit, et aetatem: quanquam ego valde metuo. Sed habeo prae manibus alterum librum Ocellorum, unumque Capillorum, tibi imputaturus, Lipsi, monumentum mei genii et sempiterni erga te amoris et observantiae. Ita tamen, si permiseris tam clarum nomen tenebricosae satis adhuc rei praelucere. Ex iis, inquam, spero me ferre posse famam aliquam: nam alia mea levioris fere omnia notae, nata mihi sub manu destituto libris et musis, aegro adde pariter animo atque corpore. sed bona fortasse adhuc Germanis, quibus ad omnia bonus stomachus, ad crudas etiam pernas et salmones, sale pridem et fumo luistrali duratas. Itaque Wecheliis mea Pericula transmisi; Pericula enim voco, quod nomen non occurrerat, et Douzae Clarissimi responsum tempori non adesset. Ea partitus sum in Manes Guilielmicos, Epigrammata, Ocellos, sive Harmolynem, et Elegiarum libros quatuor, in quibus (praeter ad te, Douzam, Donellum, Susium, Metkerkium, Lernutium, Ortelium) epistolae sungulares ad Buchananum, Scaligerum
page 270, image: s270Pimpontium Brissonium, Auratum Cujacium, Mercerum, Victorii manes. ut omittam Germanos, Annam Pallant, Chytraeos, Monavium, Brucaeum, Wesenbecium, Monavium, Bersmannum, Caselium, sociosque veteri amicitia charos. Ocellos dicavi Genio magni Douzae Nordovicis, manes Guilielmanos et caetera Lubecensi Senatui, a quo superiori hyeme laute admodum et honorifice exceptus convivio. sed ditavi tamen sola inscriptione, sine epistola ulla, sine praefatione, ne viderer aucupari munus; cujus ea hisce locis fames, ut plerique singulos quaterniones fere inscribant patrono peculiari. At potius peream ego et mea, quam horum sordes imiter. Vereor tamen ne Wechelii imprimere mea possint aut velint. nam accepi superioribus diebus literas a Sylburgio, qui eorum praeest Typographiae, illis scribebat Wechelium utrumque abesse urbe, praelaque omnia occupata, recusatumque Aristophanem Graeco-Latinum, desiderarique magis Historias, quam Poetica, metuere ergo, ne hac in parte mihi succederent vota. Curaturum tamen accurate per Gallos aut Basileenses hinc proximis nundinis. Ita sere, mi Lipsi, periit Gruterus vester, antequam natus. si remiserit mea Sylburgius, dedicabo libros elegiarum [note: Henricus Ranzovius ex antiquissima familia onus, Filius Joannis, omnium eruditorum hujus seculi elogiis, ut communis literarum et literatorum Maecenas celebratus est. vide de eo Jo. Molleri Introduct. in Histor. Cimbric. part. I. cap. XIV. §. 9. pag. 226. ubi elogia, quibus est ornatus, recensentur: edidisse sub nomine Christiani Cilicii, Historiam belli Dithmarsici docet idem Mollerus in Hypomm. ad Barthol. de script. Danor. pag. 183. quaedam ejus et Lipsii Epistolae mutuae leguntur post Hottomannianas. num. II. Miscel. et seqq. Morerius eum A. 1601. obiisse scribit. sed Mollerus A. 1599. Kal. Januar. et Hamburgi A. 1599. edita oratio in ejus furrere per M. Stepanam Macropum ab eodem memoratur.] Randzovio, quod ipsum tantum non velle odoratus sum. familiarissimus enim est D. Chrytraeo. cum enim tu de patrono scribas, is mihi certe videtur solus eo nomine dignus. Miraberis si contigerit videre, quam sim mutatus ab illo. omnia sere pentametris, termino duarum syllabarum verbis more Ovidii. Inventio et dispositio nova, id est magna ex parte invisa, intacta aliis. sed jam satis detinui te, mi amicissime Lipsi, et invadit me jam febrilis calor. Ergo desino. et te salvere multum jubeo. Tete etiam, humamssime Dousa. cui nihil scribo, quod nihil occurrat, quodque alter Lipsius sis. Ergo scripsi tibi haec. Salvete et valete, doctrinarum omnium perpetui soles, et libertatem meam simplicitatemque, incautam forsan, ingenuam tamen aequi bonique consulite, scitoteque Lunae me similem, qui quo longius a vobis disjunctus, hoc magis atque magis auctum habeo amorem. Rostochii die VII. Septembris CIC IC LXXXVI.
page 271, image: s271
EPISTOLA CCLXV. JANUS GRUTERUS J. Lipsio Uberrimam salutem. Leidam.
EX posterioribus meis statum rerum mearum prolixe intellexisti. libertas mea quin grata tibi fuerit, non dubito. cum tamen ad nostrates scriberem, non passus est amor meus incomparabilis et observantia perpetua, quin quoque aliquid ad te, licet omnino scriptione dignum nihil aut parum haberem. Videor enim sic ferre paullo moderatius desiderium tui, tantum non sic garriens familiariter tecum. Atque utinam ille dies aliquando, quo iterum alter alterum videat. certe in studiis meis quotidie requiro et judicium et faventiam tuam. ut verum non dixerit ille noster, tum demum homines nostra intelligimus bona etc. nunc autem temporis requiro etiam super vitae meae genere consilium. Tu, si placet, rem breviter audi. si patriae nostrae male omnia succedant, quod non spero, sed metuo tamen nimis, actum erit ilicet de facultatibus patris. Ego igitur qua ratione honeste vitam agere possim non invenio, nisi me alicui rei totum dedam. praxis non placet. non placet etiam, vel tenuiter admodum, plus aula. Itaque quid superest, nisi ut tranquillo aliquo vitae genere aevum eousque transigam, dum det hisce turbis Deus aliquis finem; id fieri posset, si annum adhuc unum atque alterum vel historiis, vel antiquitati, vel jurisprudentiae diligenter incumbam. Spero enim me posse postea aut ad Academiam aliquam vocatum iri, aut a principe, cujus ingenium non abhorrens ab his artibus nostris, ad nescio quae negotia adhiberi. nunc autem plane anceps sum, ubinam locorum interea figere sedes velim, et quod genus artis, juridicumne, an Historicum persequi debeam. Peto igitur ut tu super hac digneris mihi dubio consilium dare: eo enim animo sum, ut quidquid a te probatum fuerit, id, ut sapienter ac utiliter constitutum, ipse etiam actutum secuturus sim. haec autem ideo loca mihi non placent, quia neminem hîc scio, qui ulla in re tantillum favore aut auctoritate sua prodesse mihi vellet, aut posset. Excipio solum Chytraeum, cui certe multis de causis multum debeo. non aliter enim mihi habet honorem, quam si aliquis ex illis excellenter eruditis, et qui vetant hoc aevum cedere antiquo. nuper etiam per ipsum innotui Proregi Daniae Ranzovio, qui me amicissimis literis jam bis ter invisit, omniaquesua largiter obtulit. Chytraeo consilium meum nondum patefeci: cupio enim prius scire, quidnam tu sentias. Certe enim, aut nulus est, aut pauci admodum, quibus omnia mea aeque probata cupiam atque tibi, quem ab ipsa adolescentia prima et propter egregiam prudentiam et infucatum candorem, omni honore et obsequio, et propter animum vere paternum erga me, incredibili amore prosequor atque complector. Recte igitur feceris, si dignatus sueris mihi quamprimum scribere sententiam tuam: de hac re etiam scripsi ad communem amicum Donellum, cum eo, si grave non est, poteris
page 272, image: s272etiam loqui de hisce. Cuperem autem maxime illis locis sedem figere biennalem illam, ubi et copia bibliothecae alicujus et virorum doctorum, cum quibus foret conferre mea etc. cujus hîc omnino nulla est. si enim aliquando cum aliquo congredior, data Opera abstinent de literis, et de nescio quibus nugis agunt. clanculum tantum instruunt quosdam, qui operam dent, ut me in aliqua re captent. at frustra fiet. disco ego etiam dissimulare ad praescriptum illud Dousae ad Cammium nostrum; heu quondam tuum. hoc tamen, dissimulare nequeo, cum nostratia ingenia nimis deprimeret, et per sermonem nunc de judicio tuo, nunc de ingenio sinistre loqueretur, et pleraque illa emblemata comparationum, sententiarum in libris de Constantia descripta ajeret ex Guevarra et Mornaeo, aliosque esse praeter Politianum, qui epistolam norunt scribere, quam patienter debeas relegere. si nescis, mi Lipsi, hîc sunt etiam, qui in lucem emiserunt epistolarum libros at vos, credo, non legisti, aut vidisti unquam. Hîc etiam praeterea nimis magnos facio sumtus. nam licet victus ratio sit plane tolerabilis, extraordinaria tamen non sunt. quotidie enim fere cogimur ad nuptias hominum ignotissimorum itare, atque munere eos donare, cujus minimum pretium duos nostrates florenos aequat. Ignotus autem et exterus cum sim, nolo cujusquam malevolentiam emansione mea conciliare, ne si semel peccem, ante acta omnia leviora sint plumâ. quamquam alioqui rarus usquam eam. praemitto tantum donum meum. o hominum mendicabula! sed de his satis. alias causas require ex communi amico Donello. decrevi vero circa Kalendas Majas stilo veteri hinc abire, nisi insigniter aliquid adversi mihi bonive accidat. Itaque, mi optimi homines, vel per vos, vel per alios fac sciam, quidnam agere debeam. Peragrata enim Dantisco, Regiomonte, Vratislavia, Praga, Wittenberga, illisque adjectis locis, videbitis me statim eo volare, quo jubebitis, et ita literis incumbere, ut cum Diis nomen aliquod obtineam inter amatores verae doctrinae, et vos non pudeat me pro discipulo vestro agnoscere ac praedicare. Jam totus torpeo. ante tres menses percurri Plautum. et quae sub acumen styli inciderunt manu lenta, suspensa, soluta, notavi. Tu pro tua in me benevolentia non gravate judicabis quid super iis censeas. si placebunt quaedam, ad id exemplum plura alia ex Plauto statim submittam, ut etiam ex aliis auctoribus. Poematia mea hoc vere prodibunt, credo. Excudit ea Heidelbergae Commelinus noster, atque adeo ab iis ibidem [gap: Greek word(s)] fiet initium. quod forsan non scaevi ominis. Utinam quaedam in iis, quae tibi, quae Dousae ad gustum. jam aliquoties quaesivit ex me Chytraeus, an vivat adhuc Marnixius noster, et ubinam. quaeso una opera perscribas. Aveo etiam seire quo gentium vivant Wiltius et Pollio. Te recte adhuc valere ex eo suspicor, quod de invaletudine nihil scripserit nuper Dousa fil. aut Esychius. sed jam fabulatus satis. Vale ergo, mi amicissime atque optatissime Lipsi, et ignosce tumultuariae. scripturae. dicerem alias me accuratiorem, sed difficile est adsuescere. canem vetulum loro. At tu, homo, etiam in epistola tua audes scribere, quasi fingerem missas ad, te meas, quas nullas misi. id scilicet est, quod tam elegantes et bellae, utmultum
page 273, image: s273temporis requirant, quo poliantur. sed voluisti, credo hac ratione tecte imperare, ut scriberem cultiores. hoc eo dico, quia video te epistolas tuas eodem, quo scribis, modo committere publico, quod si legerent alii homines, tua auctoritate et testimonio moti, putarent mihi solenne esse aliter loqui quam factum est. quod eos putare certe illibenter vellem. Vale iterum, mi humanissime Lipsi, Rostoch. die XVI. Februar. 1587.
EPISTOLA CCLXVI. JANUS GRUTERUS J. Lipsio. Leodium.
ETsi nuper epistolae tuae optatissimae responderim, vir amicissime, itero tamen scriptionem, nactus mercatores, qui hinc Franefurtum. Et quidem si vales ex voto, est quod laeter. Ego sane ante aliquot septimanas periculose aegrotavi, jam constitutus prope Orci cancros. Quod nunc inprimis vellem scires, erat, maturare Commelinum nostrum senecae editionem. Ei ornandae postulavit ante duos fere menses operam meam. addixi: itaque plerosque Criticorum, eos, quibus cordi prisea juris prudentia, sedulo evolvi, enotavique omnia, quae usquam facere videbantur ad Philosophi unici emendationem, interpretationem, explicationem. sed et conjecturas novas meus mihi Apollo suggessit fere ad sexcentas. Quoniam vero tua in eum symbola omnium lautissima, quaeso te, ut si quae sint correctiones, quas nunc minime probes, id mihi scribere non graveris, si quoque quid interea curiosa ingenii tui eruit felicitas, id ne mecum communicare dedigneris: suis quidque locis apposite distribuam, atque ordinabo. sed heus, mi Lipsi, festinato opus est: nam urget valde Commelinus noster. si literas tuas Franesurti miseris ad D. Clusium, Facile mihi reddentur tempori; Septimanatim quippe inde comeant tabellarii certi Lipsiam: superscribatur modo Lipsiae curentur J. U. D. Paulo Vetzero, ut porro mittat Witebergam. Hoc cur obnixius a te petam, est, quod in aliquammultis a te dissentiam, nec dubitem, quin de ipsis jam tibi etiam alia mens. Jam vero nihil magis mihi in votis, quam unicum illum meum praeceptorem omni eximere, non dico reprehensione, sed ejus etiam suspicione. Hactenus. De statu rerum mearum ille quidem fere inter sacrum et saxum: non tamen me jam amplius urget prius illud, quod nosti: sed ecce; comitia fuere provincialia Torgae hifce diebus. Lis decernetur, quantum audio (nec enim adhuc palam est) ut reducatur formula illa concordiae, coganturque porro omnes, qui in munere publico, ad ejus subscriptionem. At absit, ut ego humana approbem inventa, eaque pro regula religionis observem, quare si tale aliquid siet, petam missionem. Certi nunc aliquid scribere possem, si nuncius unum adhuc moraretur diem. nam Academicos legatos a comitiis reduces, aut hodie aut cras expectamus, et ipse
page 274, image: s274Fredericus Gulielmus Illustriss. dux saxoniae, tutor idem, atque administrator, huc concedet post duos dies, ut adigat in sidem principalium pupillorum regionis hujus subditos. tunc sciemus, quo res evadet. si hinc abiero, repetam Dantiscum, aut Heidelbergam visitabo. Nam quod tu quid cum. Belgis mea causa, vereor ut scrius fit: audivi enim ex Johanne Esychio substitutum nescio quem Merulam. At mihi criticis atque antiquitatibus inmori necesse est. plura cuperem, sed me avocat lectio. Vale itaque et salve, vir sapientissime, et me, ut amas, ama. Witebergae die altera Martis. 1592. raptim admodum.
EPISTOLA CCLXVII. JANUS GRUTERUS J. Lipsio. Leodium.
JAm plures abierunt menses, vir sapientissime, quod silui: sed ideo tantum, quod nulla nunciorum, qui ad vos, copia. nunc vero nactus D. Franciscum Junium, qui Lugdunum petit Batavorum, non potui, quin iterato tecum loquerer internunciis literis, si non alia de causa, at ut vel saltem de statu mearum rerum aliquid tibi constaret. Heri desponsa mihi est lectissima certe puella, Johanna Smetia, Henricii smetii Alostani filia, olim electissma Frederici tertii Archiatri, nunc vero Professoris Medicinae Ordinarii. Miraris, scio, tam cito me maturasse, quod mutari non potest. Sed, mi Lipsi, nihil est causae. Dicam enim rem. ubi videbam Calypso illam, de qua pridem tibi scripsi, nullis non me sibi illaqueare cupere philtris, egoque adeo eam nullus amarem, nec tamen facile expediri possem, nisi alteris nuptiis; egi cum D. Postio et sponsae patre, quantum licuit, absenti. Itaque ut ab inmaturo obitu Illustriss. Principis Christiani, administratio electoratus Saxoniae devolvitur ad Agnatum Fredericum Wilhelmum, atque ipse professoribus nobis injungit, ut qui nolint jurare in formulam, quam vocant concordiae, sacramento fidelitatis abstineant, sese enim eosdem abdicare sua sibi professione: Conjunxi me iis, qui id praestare negarent, Doctori videlicet Weihio, D. Wesenbecio Juris Consultis, et magistro Voito poeseos interpreti. quid ni enim? cum nunquam his oculis librum illum vidissem, nedum legissem. Ergo recta tendi [note: Videtur esse responsio ad Epistolam Lipsii III. Cent. Misc. 97. in qua quid velint illa verba: unum in te, aut circa te est, quod optem aliter, vix capio, nisi mutare Gruterum, ut ipse fecerat, religionem optaverit, et hortatus fuerit. et haec est forte caussa illa una, propter quam ingratas esse Lipsio epistolas suas suspicabatur Gruterus.] Myrtiletum, ubi vix sui per mensem, quin ejus sum factus ordinis, quem dixi. Epitalamium te poscerem, nisi vererer peccare in studia publica, At vota sane fausta et omina felicia, serio Hercule peto, quaesoque. sed et Epigramma minutum Suspicionum reliquis libellis, diu est quod libenter exambirem, fiamne, mi Lipsi, compos? Fiam, puto. at id tempori reddetur, si transmiseris Francsurtum ad D. Clusium, nam alioqui proximis nundinis partim omnes XXV. illi prodibunt libri. Commelinus noster habet etiamnum subpraelo
page 275, image: s275Senecam ex editione Mureti. Ei nos paramus animadversiones, hoc est emendationes, explicationesque omnes omnium doctorum hujus superiorisque aevi, intra quos tu principem merito obtines locum, si quid praeterea ad unicum illum Philosophum, ne nobis quaeso invideas. Ego enim is sum, is ero, qui aeternum et tibi, et gloriae tuae aeternanti deditissimus. Vitae genus meum jam facile per te conjicis. De sede, etiamnum mecum et cum animo meo delibero. si istic aliquid tolerabile offertur, praeferam luculentiori rei. nam jam taedet pigetque peregrinationum. Vale literatorum vere Phoenix, et me, si mereor, redama, imo redama, quia mereor. Vale et salve, et ignosce simul brevitati, quandoquidem multa multis nec possum, nec sic repens recensque sponsus volo. Myrtileto Die XIII. Jun. CIC IC XCII.
EPISTOLA CCLXVIII. JANUS GRUTERUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
VIr incomparabilis. Tuas mihi literas supra omnem thesaurum gratas! Eis quid respondeam? nihil certe, nisi debere quantum non persolvam, non si vendar mancipio. nam sane omnis mea querela ab impatientia desiderii: quia scilicet te destituebar, meo sole, neque erat eum sentire vel per nubes, dum imagine hac destituor sermonis vivi. et male sit istis, qui tot literas meas interverterunt, cum octodecem minimum miserim; intermiserimque demum, quod arbitrarer tibi ob causam unam ingratas. sic tamen tacite etiam in hoc pectore meo, tu Numen, quod colebam ritu Aegyptiaco, veneratione tacita. At quia ipse viam aperis: non negligam profecto felicitatem meam; sed utraque manu amplectar occasionem datam, teque internunciis istis vocibus alatis visam complectarque meum praeceptorem, imo patrem. Nunc quidem nundinarum tempore breviculus sum et tumultuarius, sed alias approbabimus tibi affectum nostrum, mi Lipsi. Jam enim, ut spero, res meae fient meliores. Mortuo enim Melisso defertur mihi munus ejus, neque aufertur prosessio prior, adeo ut totos dies, adde et noctes literis revera incumbere possim, quod faciam sane, si per valetudinem licebit, quae jam quartum mensem talis, ut tuum morbum metuam, ideoque jam nunc mediter fontes spadanos aestate proxima. contractum id malum a moerore et metu: moerebam enim tam negligenter, tam perverse, tam, sed taceo: excudi inscriptiones. metuebam, et nunc quoque metuo, solidam infamiam, qui ejicere operi non potuerim tot curis, tot molestiis, tot crucibus sphalmata multa ac magna, quae certe subtersugere nequibunt Scaligerum, qui X, XII. Indices concinnat
page 276, image: s276in easdem Epigraphas. simulat tamen omnia meliora, sed ego conscius mihi nec sermoni tali, nec vultui acquiesco. hoc unum me solatur, quod culpa omnis typographorum, qui una litera emendata, duas de novo corruperunt, neque me consuluerunt, ne cessarent operae. Sic ergo semper sum infelix, etiam cum minime putor. Verum quid haec refrico, quae vulnera tantum mea dilatant, ad te potius tuaque venio. Beasti nos tot centuriarum epistolis, et multas tibi ago gratias, quod et ego illic conspiciar, pannus in purpura. Haud tamen fallam expectationem affectu pio, opere jam nunc defero. nescias enim quam multa exilium, etiam optimum, in se contineat mala. cui ut nihil desit, deest tamen confidentia. Habes hîc a me Martialem, quem necesse est probes! licet negligentissime excusum, quia et hîc ego extra noxiam absens. Senecam tuum avidissime expectamus. Nos jam dudum contextum a capite ad calcem emendavimus, praceuntibus manuscriptis Pin ciani aliorumque. sed Deus avertat, ut te praevertam. sequar, ut decet, navim rostratam, cymbula vel naufraga: nec enim funem dissolvet ulla tempestas, adeo nodis hinc inde inhaerent Gordiis. In meis ad Senecam excepi paulo contumelius [note: 2 Intelligit Dionysium Gothofredum, qui etiam in Senecam scripsit.] Godofredum. id, quaeso, ne carpas. non debes sane. nam ego huic non maledixi. Sed remaledixi, quod licere equiti, cui res cum fenatore, voluit Vespasianus Suetonii tui. samosissimis enim libellis me aggressus iste Liber, antequam meditarer ullam editionem. Ex illo tamen rediimus in gratiam. ego certe. viximusque per sesquiannum simul, nunc tamen abiit Argentinam, impar expectationi, quod uberius interpreteris licet: Causabatur tamen ipse aerem, et valetudinem et alia. Ego jam nune totus sum in historicis. Si vivo, videbis proxime centuriam dissertationum, quasi Politicarum, ad Onosandrum. Etiam ad Tacitum tuum; lemmata enim inde sumo. Tu fave tyrocinio novello, et firmius iter illud calcabo. Ita vivas aleasque aetatem adhuc alteram, Reip. literariae columen unicum. Libellus iste Savilii versus est a principis Palatini consiliario intimo Lingelshemio, quo nemo est in orbe toto, qui te magis amat, observat, colit, praedieat, ideoque amore tuo, si quisquam, dignissimus: noluit ille quidem se proderem: pudet enim ipsum, ut ajunt, impolitiae, Sed non potui, quin proderem. adeo meretur poni inter amicos tuos magnos vir vere magnus, certe mihi amicus post Melissum talis, et tantus, ut ejus causa hactenus hîc substiterim, neque quicquam a quoquam bene aut dici aut fieri possit, quod non praestiterit in istud caput; itaque si non tua causa, ames, obscero te, vel mea: debeboque tibi pro ipso maximum quid, verum finio interpellatus, teque divinae tutelae commendo, vir maxime, amice maxime. Francfurti postridie Paschatis 1602.
page 277, image: s277
EPISTOLA CCLXIX. J. LIPSIUS Jano Grutero.
CUm Senecam nostrum videris, (jam factum opinor) censebis, mi Grutere, et fi vir et amicus vis esse, adjutum porro ibis. Tuo otio fiet, et arbitrio. neque enim festnamus, nisi in editionem secundam: si tamen in illam animulam hanc produco. Putschii Grammaticos nondum vidi, sed exspecto: ad ipsum tamen scribo, et quaeso te mittente accipiat. neque enim scio etiam ubi locorum firmiter agat. Ego nunc Lovanium, id est de Schola hac et opido, nescio quid historiae medio-antiquae. Ita res nata fuit, ex occasione nuptiarum apud nos Illustrissimi Ducis Croy et Arschotani. Sed heus, quam saevus in Hungaria Mars est? et quam (ut mihi videtur) cum Germaniae discrimine conjunctus? Nos litigamus super in religione dissidiis, et illi religionem et rem cum pulvisculo tollent. Ad Bibramm scribere jam parabam: si facio, includam. Te autem pectori, mi Gruteri. Lovanii, IX. Kal. Novemb. oo. ICC. V.
[note: 1 Respondet hac epistola Sidnejus ad Lipsii, quae edita est inter Epistol. Ecclesiast. et Theologic. a Phil, a Limborch. 1704. editas. n. II. Sidnejus vero hic egregius ille juvenis, ad quem Epistolae Langueti. Fuit Sororis Leycestrii filius, qui ab omnibus eruditis invidendis elogiis ornatur et in Patria nostra Flissingae Gubernator, ex vulneribus ad Zutphaniam acceptis A. 1586 aetatis trigesimo obiit; laudibus immensis cumulatus ab omnibus Historicis nostratibus, sed in primis ab Illustri Hoofdio lib. XXIV. Hist. pag. 1094. qui varia de ejus ingenio judicia refert. Manibus ejus parentavit eleganter Janus Douza fil. in Funeribus suis pag. 97. et seqq.] EPISTOLA CCLXX. PHILIPPUS SIDNEJUS J. Lipsio. Leidam.
MI Lipsi. Doleo quod a nobis discedas, et eo magis doleo, quod verear ne istarum rerum taedium tam sit in causa quam ipsa valetudo. si ita sit, (et nisi etiam de nostra Anglia desperes) obtestor te per nostram amicitiam, ut velis de te eo transferendo cogitare. conditionem, quam tibi aliquando obtuli, ita ratam faciam, ut me moriente non deficere potuerit. Novi te gratissimum fore nostrae Reginae et multis aliis, imo omnibus aliis. et meae fidei te committas. tibi non fore injucundum iter, si tantum pro valetudine. ad illos fontes te confers, Ipsae Musae adsint tibi, modo ut redeas, nec nos vere tui amantes deseras. post illum optatum reditum ulterius conferemus; nunc istorum negotiorum fluctibus pene obruor. pro [note: 2 Qui a Leicestrio custodiae erat datus. vid. supr. Epist. CXIX,] Busio egi, et agam, quia tu ita vis. et
page 278, image: s278certe miseret me hominis, quamvis de me non optime meriti. inquietum enim facile judicarem, non infidelem. nos cum multis dissicultatibus luctamur, credo Deum ita velle, in suis rem mitigare, ut non sint nobis nec currus nec catenae. Diutius tecum nec calamus potest morari. Tu me ama et vale. Deventriae. 14. Septembris 1586.
[note: 1 Memorabilis haec epistola, quae licet videatur alii (forte Plantino) scripta, in tergo, quod plicatum habere solet inscriptionem nominis, ita erat inscripta, Clariss. Doctissimoque viro Domino Justo Lipsio ipsimet, vel cui mandaverit Coloniae. Serventur a D. Mylio, Doctissimoque Lipsius ipsemet adsit, vel scripserit, cui tradi voluerit. unde apparet Lipsium jam A. 1586. cum Oldenburgum usque processerat, iter suum intendisse versus Coloniam, et egisse cum amicis suis in Belgio Hispanico, de Lovaniensi Professione, et deserenda Leidensi Academia. vid. et Epistolam Plantini CCIVI. et mox sequentem. Hie Oudartus vero Canonicus Bruxellensis, et Torrentio familiaris, cujus nomine cum Lipsio hoc negotium tractasse eum apparet.] EPISTOLA CCLXXI. NIC. OUDARTUS J. Lipsio S. P.
Vir integerrime. Criticorum, et de Pronuntiatione Lipsii, quae misisti, exemplaria nudiustertius accepi, ac de illis cum Reverendissimo per occasionem, quae hodie primum se commoda obtulit, prolixe contuli. Relegentur hîc, ne cum Lovaniensibus nobis res sit, qui nescio quo fundamento nixi, velut Utopiam incolant, et tanquam res sine circumstantiis sit (liceat illorum verbis uti) nulla concreti habita ratione videntur omnia in abstracto considerare velle. Verum haec tacituro. Lipsii porro illa scripta ut evulgentur, si non tua, certe reip. litterariae interest. Percurri obiter illius de Pronuntiatione; in quo si non omnia vera, tamen ex vero et admodum verisimilia. qualiacumque autem sint, mihi valde probantur. Responsum Lipsii avide expecto et nescias, quam id videre desideret Reverendissimus Archiepiscopus. Si erit, ut volumus, vellem ut una sciremus, quibus conditionibus secum agi is velit. Vult enim Reverendissimus eadem opera omnia conficere, ipsumque plane securum reddere; atque id eo affectu, ut tu ipse non possis majore, in eo tantum a te discedit, quod, si qua fieri queat, non Antverpiae, sed Lovanii clara in luce, Lipsium consistere vellet. Porro ex Praefatione in de Pronuntiatione, nescio quid novae cogitationis habere videtur, nisi sit ut auribus id dederit illius, cui scribit. Et vero non tam corrupti judicii ipsum habeo, ut Anglica sceptra in Batavis posse perennare opinetur; et ut opinaretur, admodum absurda haec opinio esset, meo quidem judicio, quod firmo non ex potentia Regis nostri, quae alioqui maxima est; non ex Politicorum recepto Axiomate; quo plures, in unam vel mediocriter potentem, conspirantes frustra esse volunt. non, inquam, ex his, tametsi vehementer urgeant, firmo judicium meum, sed ex praeteriti temporis historia, praesertim cum lego Batavici
page 279, image: s279belli exitum in Tacito, cui hoc praesens examussim quadrat, nisi quae forsan in tempore differentia videatur: cum itidem lego Anglici belli exitum in Gallia tua sub Carolo Prudente. futurum enim video, ut hujus tam calidi consilii quo se milere praecipitarunt Batavi, eos egregie poeniteat, eamque poenitentiam reipsa tandem ostendant. Nam ut in Batavis, quae olim in Caletibus Anglis sint imperii fundamenta, hoc est, crudeliter expulsis incolis, colonias in eos ducant, avertant superi et bonus Belgii genius. Quae cum ita se habeant, prudentiorem fore spero Lipsium, quam ut praesentium tantum habita ratione futuri doloris memoriam spernat. Quo spectant quoque versiculi, quos olim scriptos hisce conjunxi, ut videres, quam mihi semper Lipsius fuerit cordi. Cum Dousa nihil mihi intercedit, quia tamen Lipsio amicus, velim ut et ipse futuri quoque memor sit. nam non desunt cordati, qui majorem in eo modestiam requirant, idque adeo nuper intellexi, cum magnis quibusdam et doctis Lipsii mei ad Torrentium [note: 2 Est Cent. I. Epist. 97.] epistolam praelegerem; in qua tamen a modestia commendatur. Sed vide, quo me in Lipsium affectus abripuerit. Redeo in viam, ac quia prioribus tuis jam respondi, ad posteriores venio. Exemplar litterarum Masii Reverendissimo legi, ut videret Lovaniensium impudentiam, quam ubi detestatus est, subjunxit vernaculo proverbio. Masium secum tantum, non cum bospite rationes suas putasse. et in Lovaniensium potestate non esse, ea de re constituere, quando in manus suas omnia adhuc venire debeant; quo ubi venerint, nimirum se arbitrio suo usurum. Non dubito, quin omnia tibi serventur. verum ut video, cuperet. si sine incommodo tuo fieri posset, Lovaniensibus volentibus hanc te provinciam suscipere; et vel faltem in Manualis editione Masium admitti, non typos tuos Lovanium mittendo, sed eidem aliquot exemplaria, quo scribis precio, sub qualis qualis transactionis specie reliquendo. Quando enim rigidis illis (quod tibi tantum dico) persuadere absens non potest, quae ipse de te sibi maxime persuasa habet, crabronesque non facile irritandos censeat, hoc modo illos ad rationis normam reducere vellet. Breviarium hîc est, sed recoquendum, ut alias Scripsi. Manuale propediem expectamus. De Reverendissimi in te voluntate jubeo te securum esse. Affulgeat tantum aliqua firmior serenitas, Senties ipsius cogitationes a tuo compendio et honore nequaquam alienas. De Plauto scire velim, an necdum obstetrix sit inventa, quae ex tot eum hactenus parturientibus, uni saltem astiterit. Idem de Agellio, sive Aulo Gellio, dictum puta. Vale vir integerrime. Raptim Machlinia IV. Id. Octob. oo. IC. XXCVI.
JUSTO LIPSIO.
Qui lux, qui Splendor, qui nostrae Belgicae ocellus,
Unus et illius gloria es, unus bonos,
Quid juvat extremo te, Lipsi, degere in orbe,
Atque tibi obscuro delituisse loco?
page 280, image: s280
Infectosque sequi male sana uligine trastus.
Et colere aversis structa Lycea Deis?
Siccine Lugduni titulos mentita, Batava
Aure tumens, reliquis prae tibi, Leyda, placet?
Leida cui (Leyden quoniam deducere Belgis)
A ductu, tribuit Belgica nomen, aquae.
Quaeque vetustatis vestigia nulla decorae
Innumera ingratae sed novitatis habet.
Dii melius, quam aliis pollens in rebus acumen,
Vis hic judicii deficiatque tui.
Ergo age pestiferis excede paludibus, ulvam
Neve sacrae lauro praeposuisse velis.
Non tibi, compulsus quam tempestate subisti,
Tutus in infida est hac statione locus.
I pete legitimum potius contingeque portum,
Terra tibi quaevis pandit amica sinum.
Postulat illustris virtus, illustre Theatrum:
Hactenus ah Batavos sit coluisse satis.
EIDEM.
Si pote ab ingenio quisquam sperare triumphum,
Illud ubi omnigena nobile dote videt;
Nec cedens ulli veterum, nec temporis bujus,
Utrisque antistans imo subinde etiam:
Laurea praecipua et debetur adorea Lipsi,
Ex hoc praeclaro summa labore tibi.
Nam quaecunque queunt bene scribi sive notari,
In Tacitum haec a te scripta notataque sunt.
Quae nunc ah duro vulgantur tempore; sed te
Quid quaeso affictes aut ideo crucies.
Quin pergis porro studiis praecellere honestis
Omnem et fatalis vim superare mali?
Non facile est, dices, in tantis scribere turbis;
Non facile est. virtus at tua cuncta potest.
Adde quod abducant animos a tristibus, atque
Sollicito Musae corda dolore levant.
O superi vobis sint haec infera cordi,
Res hominum si aequis aspicitisque oculis,
Afflictis misere tandem succurrite Belgis
Mars ferus immites exagitetque Getas.
Desinat Aonias ac perturbare sorores
Qua modo terribilem dat tuba rauca sonum.
page 281, image: s281
Non precor ut redeant felicia tempora nostro
Visa aevo; Belgae sic meruere licet.
Ingeniis tantum crescendi copia detur;
Hoc habeant saltem pro pietate sua.
JANO DOUZAE
Quem graviore sacras ferientem pectine chordas,
Constat Pindaricos exuperare modos:
Atque Valentinum, Tutorem, Classicum et acrem
Civilem infracta concinuisse lyra.
Dispice, Douza: solent nam Vates nosse futura,
Num tibi dicendus mox Cerealis erit.
EPISTOLA CCLXXII. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto. Mechiliniam.
EGo vero me explicui, et sum ecce in aquis Spadensibus, quae utinam tam salutares mihi sunt, quam optatae. sed quid ais? nonne tandem ex tuo et bonorum voto Batavos deserui? etiam ex meo, ne erres. etsi id ante effectum reddere in hac valetudine mea, et variis locorum temporumque impedimentis, haud datum. Deus tandem me respexit. ego te inter primos scire hoc consilium meum volui, cujus fides et amor mihi perspecta, et qui iis nominibus jam dui mihi carus. Nos hîc in solitudine ista adhuc haeremus, et, tuto modo liceat, haesuri videmur in tempus: fama et rumoribus ita expediti, ut spatio elanguescant. Tu tamen quid tui, aut amicorum consilii sit, libere ad me scribes. Parere soleo, et in externis istis rebus haud [note: Aliter cum Douza et Batavis amicis agit, apud quos Voluntatem suam, pro omni ratione, valere voluit. vid. Epist. apud Pontan. Decad. 111. 10.] praefracte tenax esse sententiae meae. Innueras in extrema epistola tua de Praeside Richardotio, ejusque in me adfectu. Scribone viro? et si videtur, dic sodes, in quam sententiam, atque adeo titulum inscriptionemque epistolae, quasi nomenclator mihi subministra. Vocati sumus his diebus nimis liberaliter a Duce Etruriae Pisas, etiam ab Episcopo Tornacensi, ut audio, Lovanium, sed literas ego nondum vidi. Germani vocarunt plures, sed cur eos fugi, tu non ignoras. et si illuc vellem, cur benignos et comes in me Batavos desererem? haec nunc breviter, et tibi, nisi si forte Bruxellis te esse contingeret, non displiceret communicari haec et talia cum consiliario Breugelio, cognato nostro, si forte eum nostri. Vir Clarissime, vale. Aquis Spadanis Postrid. Kal. Jun. CICICXCI.
page 282, image: s282
EPISTOLA CCLXXIII. NIC. OUDARTUS J. Lipsio. Ubi, ubi erit.
JAmdiu est, quod debeo responsum ad binas tuas, unas Nonis, alteras. IV. Id. Mart. datas; nec tamen me excuso. nosti enim de re, non de spe, mihi scribere propositum. Igitur nunc sic habe. Cum circa Kal. Junias Ordines Brabantici convenissent, ac inter eos Reverendissimus D. Torrentius, nihil prius habui, quam secundum praemeditata consilia, ipsum D. Torrentium super caussa Lipsii statim adire. Adii, respondit humaniter, ac pollicitus est prolixe, prout abs tam amico animo expectari poterat; quin et bis terve caussam in Ordinum consessu proposuit, benigneque auditus est. Verum enim vero cum res semper intra verba staret, nec quidquam definiretur, commodum incidit, commodissimum sic fore, si per oblationem libelli, Ordines ad exprimendam sententiam urgerentur. Itaque libellum concepi, ac praeconsultis Dominis Breughelio, Hartio, Bochio, Uweno aliisque, illorumque et mea commendatione praemunitum, qualem hisce inclusum vides, obtuli. Quid vis? statim rescriptum est, a Praelatis quidem et Nobilitate absolute, a Civitatum Legatis cum relatione, pro more, ad suos. Sed jam quid rescriptum sit scire aves. Optaverimus nos prolixius, tametsi D. Torrentio, praesentis temporis angustia, videatur satis honorifice et munifice, sive re vera eae Ordinum angustiae sint, sive aetas aut patria, ipsum ad parcitatem potius inclinet. Certe si felicis recordationis Reverendissimus Hauchinus vixisset, intra tam angustas liberalitatis metas Ordines non constitissent. Rescriptum autem est; Lipsium proposito sexcentorum annorum honorario, ultra stipendium ordinarium professori Latino in Collegio Buslidiano adscriptum, missisque in eam rem amicis literis, huc serio evocandum et invitandum. Id quod omnino fiet, statim ac Civitates Legatorum suorum sententiam approbarunt, quam approbationem propediem secuturam non dubitamus. Interea liberum tibi erit, quid Ordinibus respondendum arbitraberis, dispicere. Displicebit fortassis munus professionis publicae: nam et literae tuae id satis prae se serunt; verumtamen istud nec molestum, nec inhonorum tibi, si suscipias, arbitramur. Et ut aliud non sit, quale meritum tuum futurum putas, si splendore nominis tui, Lovanio lucem, imo vitam intuleris? Quamquam et ab eo munere te facile, si voles, liberaveris, ubi adveneris, quando et alia aliunde accedent; de quibus Domini Torrentius, Breughelius, Hartius aliique fusius. Caeterum ut te hanc qualemcunque conditionem nullo pacto recusare optamus: ita D. Hartio mihique e re tua futurum videtur, si in ea publice acceptanda difficultatem quandam prae te feras, et Patriae tantum dare te ostendas, quod amplissimis invitatus praemiis, tot Illustribus Rebusp. et principibus hactenus negasti.
page 283, image: s283Apud D. Cuyckium quae voluisti assiduo praestiti, quod vel ex particula ipsius ad me literarum cognoscere potes, quam hisce quoque inclusi: sane quam bene Lipsio is velit, abunde eadem particula testabitur. Vale, aevi nostri decus, ac Oudartum tuum, quod facis, amare perge. Bruxella pridie D. Johannis Baptistae CIC. IC. XCII.
EPISTOLA CCLXXIV. J. LIPSIUS Nic. Oudartio. Bruxellam.
BErnartium vidi hodie, et una tuas literas. Ille gratus, ut semper, istae mihi jucundae succo et nectare amicitiae imbutae. Quid in vita ista delectet (divina omitto) nisi animorum haec conjunctio, et ad mutuum solatium auxiliumque conspiratio? natura hoc omnes gentes quaerunt. et eo fine pagi, municipia, urbes institutae. sed inter multos pauci arctius familiariusque inter se coeunt, quos aut ingeniorum similitudo, aut amor idem honesti conjunxit. verissime hoc scriptum legi: jungit amicitias similitudo morum, et nescio quomodo inter sese animorum lumina vident et agnoscunt, nec quisquam amare in altero potest, nisi quod tacitus probat. Quinctil. Declam. CLXXXII. Tale aliquid in nobis esse, mi Oudarte, hoc magis inducor et suadeor, quia etiam ignoti et non visi mutuum amamus. Ita nihil corporibus aut externis illiciis debemus, omnis hic affectus animos spectat, et ab iis pendet. Hoc semel testari volui, quia animus hic ipse impellebat. Quod gratularis autem de me adventuque meo ipsi Lovanio, et ominaris id recreatum a nobis iri; Deus vota audiat atque etiam adjuvet. quia nisi praesentis numinis auxilio mihi Lovanium jacet, aeternumque jacebit. video quae non promo. Collapsa aut dilapsa omnia, aedes, viri, scholae, juvenes, et caput non est, qui serio restituta velit aut collecta. mihi consilium meum nihilominus sedet, et ratum est hîc perseverandi, donec per hostes, aut vim majorem licebit. at quam nihil timeam, si satis pro nobis timeant, qui sciunt arcana rerum. sed quid ego dicam? nihil, nisi una cum reliqua Europa deflorescere et emaciari Belgicam nostram, et imperium, opes, artes ire magis ad occidentem. Qui lustra aliquot vivet; vaticinia haec non ridebit. Ad P. Masium scripsi, ut parte aliqua obsequerer consilio vestro. Alias (ut rem dicam,) parum nos decet. Mores aut ingenium nostram ad superbiam non devergunt. Ambire tamen aut captare quacumque specie, inimicum est nobis. Atqui mores etiam hujus secli et nostri palatii novi, quae haec non petunt, sed quasi debita poscunt. Magne Deus, eritne illa dies, cum aliam speciem dignam Magno Rege, et magna olim patria nostra videam? sed cohibeo, nec seria tango, Bernartium amo et amabo, si is est, quem scripta et amici promittunt. Vale V. C. Lovanii prid. non. Sept. CICICXCII.
page 284, image: s284
EPISTOLA CCLXXV. J. LIPSIUS Nic. Oudarto S. D.
MI Oudarte, tandem, tandem res confecta, in qua te non dicam cum aliis, sed super alios laborasse. Scio, et meminero, et immortalis ea gratia tibi apud me erit. non quia res ipsa tam afficiat; quantulum est? utique mihi, qui, audacter apud te promo, jamdiu non in magno habeo humanas istas et perituras opes. sed quia judicio delector, et elogiis, quae intelligo honeste de me scripta. Iis opus hoc aevo contra calumnias et obliquos morsus, qui varie nos petunt. sed dei auxilio et interno isto robore (utinam corpus respondeat) perrumpemus, et victorialem cantum canemus, domitis inimicis. De Cruce libellos tres jam peregi, et eunt ad Cuyckium: an ordinibus, an Imperatori dedicandos? Utroque trahor. ad illos, ob beneficium; ad hunc, ob ia ipsum, atque etiam judicium, quod honestum et largum mihi in privilegii verbis dedit. Videbo, et tu quoque consule. sive Ordines, sive ipse: alii alio tempore tamen habebunt. De Face Historica, quod submones, magnum opus est, et tempus quaerit. praemittam fortasse Fontinalium libros duos, quos ad ipsas Acidulas concepi. atque inde tituli origo. Hartium jam diu meum, quem libentissimo animo atque oculis vidi, et sum amplexus, saluta peramanter. Tu ipse quando vidende? sub tempus lectionum mearum cupio te venire, non animus solum iste, sed Domus tibi patet. Lovanii III. Non. Novemb. CICICXCII.
EPISTOLA CCLXXVI. NIC. OUDARTUS J. Lipsio. Lovanium.
HEri tandem, quo vides exemplo, diploma Ordinum a Masio extorsi. Authographum penes me servo, donec per Clarissimum Swerium aut amicum alium tuto mittere queam. Mihi pro qualicunque hîc navata opella, nihil debes, quod et alias scripsi, tantum rogo, ut in bonam partem hoc quidquid est officii accipiatur. Optaveramus largius honorarium, et majus quoque elogium, quale quale tamen est, erit quo improbum istud aemulorum genus ringatur. Cautum erat paulo strictius, in formula a nobis praescripta, de die solutionis servanda; sed ex eo capite, nihil metuendum Masius serio affirmavit, qui et omnia tibi pollicetur, et sese plurimum commendat. De Cruce libellos tuos libentissime videro. quos cui potissimum dedicaturus sis, Imperatorine an Ordinibus, non mei, sed tui est judicii. Quia tamen nonnulli
page 285, image: s285ex Ordinibus sibi destinatos putant, si ad alium eant, Fontinalium libros illorum locum subito occupare fortassis expedierit, ne alioqui praeteritus se contemptum putet. Et quid si Thraseam tuum substituas? sane in tanta oportunitate et commoditate Dominum Cuyckium, Patres Societatis, atque adeo totam scholam Theologicam consulendi, ipsum publico adornare non tibi difficile. Hartius amantissime resalutat. Me, cum primum per ingrata negotia itinerumque pericula licebit, visurus es; quando nihil optabilius mihi accedere potest, quam saeculi nostri Phoenicem videre et amplecti. Interea Vale, Clarissime praestantissimeque Domine, Oudartumque tuum, quod facis, amare perge. Bruxella XIII. Novemb. CIC. IC. XCII.
EPISTOLA CCLXXVII. J. LIPSIUS Oudarto S. D.
ACcepi diploma, mi Oudarte, et id te curante. Gratias non dico, quia vetas: sed habeo tamen, et sempiternas quidem in sempiterna ista parte. Ipsum Diploma et concepta forma placet satis. nec enim laudes amplas, aut externa ista quaerimus, contenti judicio et testimonio modesto. Audio vos largius concepisse, qui nimis me amatis: sed recidisse illos, qui me quoque, sed cautius, amant. Quidquid est, non inquiro: uno et serio verbo, placet. Coeperam jam antea legere, et quaternas in hebdomadem lectiones institui. binas in Floro, totidem in Caesare de bello civili. Faxit Deus, ut in meum et juventutis hujus bonum, quae adhuc satis frequens operam nobis dat. sed novitas fortasse allicit, et (mihi crede) pauci sunt, non dicam intelligentes harum artium, sed appetentes. Quid miremur, ubi tamdiu neglecta institutio? et grandi passu jam ibatur ad barbariam priscam: Iterum voveo, Deus pellat, et bonas artes server validas semper in bono statu. [note: Alexandrum Farnesium, Parmensem Ducem.] Alexandrum nostrum obiisse audivimus, magnum fama, et majorem, si ante paucos annos, non dicam, obiisset, sed abiisset. Haud fas temere aliquid de mortuis: sed certe extrema inclinarunt. haud scio an ejus culpa. multi multa suspicantur, aut dicunt. sed Principum arcana quis praeter ipsos sciet? atque haec nihil ad me. illud magis. ille tam florens et potens antea, quam subito famam, valetudinem et vitam amisit? Mollis Rex fuisse dicitur, sed qui fortiter dixit, Res humanas nec sono illo dignas esse, quem colli si inter se duo digiti edunt. Sardanapalus fuit, qui hoc monumento suo jussit inscribi, potius imagine ostendi. nam ipsi duo digiti (ut per contemptum etiam nos solemus) monumento ejus insculpti, sic juncti. Vale, mi Oudarte; et me serio tuum ama. Lovanii, prid. Non Decemb. CICICXCII.
page 286, image: s286
EPISTOLA CCLXXVIII. J. LIPSIUS Nic. Oudarto. S. D. Mechliniam.
CArmen tuum castigatum accepi, quod noli putare me per morem aut amorem laudasse, sed quia ita sensi; Quid tamen.......? vereor, ut haud multum, et res eant, quo pede coeperunt. Optimum hunc Principem arbitror, sed molem et confusionem rerum etiam vides, nec ille, subito est instaurandis omnibus, aut corrigendis. Quid si deseritur, a quibus minime deberet? Quid si clam impeditur, credo haec fieri, et ut verum fatear, chaos est status noster. Tamen de summa et exitu ut semper, ita nunc sentio, vergere libram fati ad Hispanos, et eos futuros dominos potentesque rerum. multis hoc non persuasero, fortassis, nec tibi: ab eventu, igitur pendet, exspectemus; in Galliam Rex totus, et consilium se vertit, caput olim Regnorum, nunc quid nisi spolium et sectionem? hoc enim quoque censeo, et praevideo regnum illud esse divideudum. Opportunum sit ad consilia Regis, aut pacem, aut inducias cum Batavis statur, sed Hartius noster rediit, quae spes? nulla, ut ex silentio illo colligo. nisi si haec ipsa, quod mihi non displiceat, silentio et occulte aguntur. Laeta et tristia velim premi: et ad successum saepe facit, et semper ad auctoritatem. nostra militia parata est, et educemus, ed post lustrationem: sub quo duce? isto, qui adest, etsi alter ille mihi olim in mente, et fortasse hoc utilius. ad res privatas, Quas ego, mi Oudarte, crede hoc semel in his publicis non specto: gratiam quaero, et decorum intueor, et praecipue famam. Haec postrema fuit fortasse a nostro....... (apud te pono) et non aequa cervice ferre illud jugum, serum est. ego et tu quoque mixti sumus, sed bono animo: nec aliquid dispar, si ille per juvenilitatem non peccat. O beata tranquillitas! quam mihi cottidie formo, non dorendo solum (Senecam eo titulo lego) sed vivendo. nisi quod una re turbo, aedificando. nam domum emi, reparo: crescit opus, et isti, qui struere debebant, assidue destruunt, me mirante, et invito. rationem unam audio, pro bono hoc esse: et credo equidem, sed ipsorum. ego interea exhaurior. Quis implebit?.....? verbis nempe et benigna epistola; fortasse res sequetur. Bona fide et serio, curam majorem aliquam....... esse. hoc velim, et publice intersit, sed magnus Rector viderit, id est Deus, auctor his studiis, et idem altor. Tenebit ea quamdiu expediet, tollet, cum gloriam a nobis et virtutem. Hac duo quamdiu in pretio, illa erunt: nec aliter videbis, mi Oudarti, qui diu vive et salve. Lovanii II. Kal. Jul Ao. [abbr.: Anno] 1594. Hartium nostrum si vides, animitus saluta. Ego de statu Bataviae a nobili Gallo cognovi affatim, qui a Scaligero veniebat. de statu dico, qui privatos tangit, et amicos. [note: Aliam, pro hac ad Amicum (ita inscripta erat in autographo) data, Epistolam edidit Lipsius III. Centur. ad Belgas 14. quae eodem die notatur. sed et in nostra quaedam voces ita inductae erant, ut nullo modo legi possent, quare lacunas reliquimus.]
page 287, image: s287
EPISTOLA CCLXXIX. J. LIPSIUS Nic. Oudarto. S. D. Mechliniam.
COmmendavi jam nuper Bernartium tibi, nunc iterum scribo; at quid tam frequens? caussa amici? non; quanquam si illud esset, non peccarem. fabulari et garrire cum amicis, ut sermone, ita litteris licet, ut Cicero monuit, debere istas interdum alucinari; sed caussa tamen scribendi alia, amicorum preces. Audi, et me excusa, si quid pecco: non fiducia amicitiae nostrae, quam verecunde cultam volo, sed mollitie animi, qua haud facile me, aut operam meam aliis nego. Ecce Andreas Sassenus, vetus mihi amicus, in hac urbe, me adiit, onera, aut jus trium liberorum exposuit, temporis angustias et res arctas, unum ex iis beneficium, ut vocamus, Rotternacense impetrasse per nominationem. nosti legem? et vocem Academicam. Huic beneficio, ne firmum et plenum sit, obstare donationem Baronis Champigneji, qui ut Patronus tibi dedit. Isti negant jus ei esse: ad summam lis est, aut erit. Quid igitur? ego a Viris magnis, et qui ipsi favent, destinatus fecialis, ut pacem componam, iis legibus, ut nihil ipse habeas, et omne jus tuum cedas nominato. Heu tuam frontem! inquies; hoc rogas? Rogo, sed rogatus. Adolescens ipse, cui collatum munus, dignus eo est, industria, ingenio, pietate, hîc inter primos. Volunt aliquid et avunculo deberi, Doctori. Theologo, Gravio, qui Romae in legatione fato suo est functus. en caussam egi ut Patronus: quid ut arbiter, et in te pronus? si non magna res tua agitur, si pauxilla jactura conciliare tibi in perpetuum gratiam et benevolentiam istorum hominum potes, facito: sin aliter, hoc quod ex usu tuo facito. Ego aliis ita amicus sum, ut te in animo habeam inter primorum primos. Illud tantum, si rescribis (puto facies) asperge aliquid, quod tuto legam, et ostendam iis, qui hoc a me extorserunt. Vale, mi Oudarte. Lovan. IV. Kal. Octo. Ao. [abbr.: Anno] 1594.
Scripsi postremum de stipendio maligne soluto. et verum est, atque etiam solvendo. nam hic homo sutilis est, et miror tales admoveri ad pecuniam publicam tractandam. sed tamen moveri te nolo, nihil calide a nobis fiet, nec nisi consilio et praescientia vestra. Honos tamen curae erit, ut debet, et defensa apud exteros dignitas, ne hîc vilescat. Tempora non ignoro, sed nec tu caussam: malis iis magnam esse istos malos. Premo. et te iterum ex animo saluto.
page 288, image: s288
EPISTOLA CCLXXX. J. LIPSIUS Nic. Oudarto. S. D. Mechliniam.
VIr Reverende et clarissime. Heri litteras tuas accepi, tu meas antea, si te Bruxellae esse scivissem, sed ad Hartium tamen cum scripsi; ad te quoque videor: qui revera jugum hoc amicitiae ita ducitis, ut non par aliquod, sed unum videamini. O felicem et suavem amicitiam! O grande mortalium bonum! quo carent fere grandes, quibus adulatio aut occultum odium magis adhaerent. de re mea scripsi ad Hartium. igitur nec dubito communicasse tecum, quia res mea fuit; Nonne scio, quomodo eam curetis? non qua fide solum; sed qua diligentia? enimvero in ista, per omnia sacra vos convenio, judicium et sententiam etiam ferte. Considerentur omnia, an non melius abesse paulum etsecedere ab his turbis, in quibus omnia alia, quam artes nostrae curantur? Nemo exterorum erit, cui non ea exeusatio sufficiat, imo ultro succurrat: nec ejectum aliquis me censuerit, sed emandatum. si enim pretio aliquo vobis sum, patiamini ire, ubi nobis pretium. Nam Lovanium jacet, nec per haec tempora, omnibus architectis adhibitis, resurget. Aetas mea vergit, et canities mox me Sparget. semperque in curis ero et solicitudine ista vilium rerum? sic appello et habeo haec externa, utcunque non per ea, sed ob ea vivunt quidam. mihi sunt, quod sunt: id est: aura, fumi, terra: sed tamen serpens aevum sine iis non est: eamus ubi suppeditantur. Hîc quoque fiet, inquies. jamdiu audio, sed siet. Tarda omnia et lenta si in publicis rebus, quid in privata mea putem? nolo de me aliquid. confidentius, sed tamen exteri mirentur, et vix credant me sic haberi. Quid posteri? non cur habuerim, sed cur non habuerim quaerent. Mi Oudarte, etiamsi in posterum cessemus ac sileamus (et valetudo certe suadet) praeteriti labores nostri gratiam aliquam et honorem merebantur. Duo aut tria opera nostra sunt, quae vivent, nec invidia aut Parca dentem iis facile infigent nihil glorior: Dei ista, non mea sunt. Quid est, quod non acceperim? hoc meum; quod si accepi, refudi, et operae parcus non fui in juventute, atque etiam majoribus formandis. sed a re abeo; dum me cogito: apud te tamen nihil pecco, si haec aperio, cui patere velim nudum et conspicuum hoc pectus. Summa totius caussae est, saepe alio vocor, et ad loca quieta, amica musis, amica ipsi nostro Regi: cur teneor, nec quod vocatores mei faciunt, hîc fit? sed non tenemus, inquient, nec ulla obligatio tibi nobiscum est. Hoc est, quod desidero, efferatur unum istud verbum, Lipsi liber et cum bona gratia abi. spondeo per Deum et supremum illud numen, ubicunque sum, Regi et patriae addictum futurum: imo si tempora alia, aut occasio sint, coram mansione ac factis iterum hoc ostensurum. revocent me post pauculos annos! venio, nec alia lege aliis me obstringam. Quod si tamen firma omnia et mediocria
page 289, image: s289(maxima non opto) mihi constiterint, pedem non moveo, paratus discrimen omne cum patria, et in ipsa subire. En, mi Oudarte, totum meum sensum: per omne jus amicitiae explica, ubi opus est, et fac ne diu cum nostro incommodo animi et consilii simus incerti. praestat semel cadere, ait Seneca, quam semper pendere. Nostro Hartio salutem, et haec eadem scripta. Lovanii VII. Idus Mart. 1595.
EPISTOLA CCLXXXI. J. LIPSIUS Nic. Oudarto suo.
QUod de titulo et munere Historici Regii mihi gratularis, carum est, mi Oudarte, a te tam caro. sed an firmum certumque satis patieris me dubitare? cur enim, si ita, nullae ad me litterae? et certe diploma etiam aliquod, aut publicum testimonium esset, sed tu, ut propensio et cupiditas tua in me, et pro me est, spem pro re interpretatus es, et quod promiserunt, pro rato factoque habes. Ego autem existimo, ab ipso capite et a Rege hoc beneficii aut honoris manare debere. quod cum erit, dabo equidem operam, ne vanus vacuusque ille titulus sit, ut hactenus in multis. Libet, quod apud te dicam, honeste abscedere ab his litterariis aut antiquariis scriptionibus: quae eruditionem variam fortasse habent, et suam laudem, sed non illum serium, robustumque animorum fructum, quem electione et judicio jam diu quaero. Philosophia est, quae me capit, cui in Historia etiam campus, imo vel maxime, si rite et veterum aliquot more scribatur. Tu mihi judex aut testis esto. in Tacito nostro, ecqua pars prudentiae, aut sapientiae non est sparsa? nec occultis seminibus tantum, sed alibi et flores earum videre in oratione, aut sermone aliquo est, et fruges. Ergo videbimus, etsi propositum nobis non a novella statim et horum temporum historia incipere, quod vellent multi, sed quod ego et pauci, a veteri, et Romanas Graecasque, sed et Barbaras res, uno filo et serie deducere, ad hoc aevum. Id in compendio, judiciis tamen notisque insitis, quae doceant lectorem aut forment. sed, ut dixi, videbimus. nihil hujus aut alterius tituli ambitiosi (Deum testor) nisi quatenus publico et posteris fructum ejus possimus imputare. Vale, mi Oudarte, cum nostro Hartio, cui pariter haec scripta. Lovan. postr. Natal. Domini CICICXCV.
EPISTOLA CCLXXXII. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto suo S. D. Mechliniam.
PErcusseras me novo et tristi ictu de nostro Berchemio, nisi ante septimanas jam duas ex rumore accepissem. Tamen vel sic percussisti, et recte
page 290, image: s290tuo quoque dolore innovasti, vel auxisti, meum. Vera de viro illo praedicas, probus fuit, peritus usu et peregrinatione rerum, sciens amansque litterarum. Mei quoque unice amans: et id (ut audio) in ipsa morte ostendit, librario aliquo legato mihi relicto. Quod si per te cum fide curabitur, gratum erit, fortasse et utile; quia audio bonos et antiquos scriptos libros esse. Sed de fato ejus, mi Oudarte, quid nimis lugeamus? vox ipsa a me posita soletur, fatum est, decretum nempe immobile aeterni Dei. O miserum vilemque homuncionem, qui retractare ausit, qui obloqui, qui aliud aliquid melius fuisse! Certe hoc optimum, quod visum illi optimo: et pii prudentesque, qui judicia, imo et desideria, illi submittunt. Brevis, sed immensae sapientiae ille sermo et precatio est: fiat voluntas tua: et quae merito Deum auctorem habet: fiat, fiat, etiam in me, cum hora erit, ô mei conditor: et diffinge corpusculum istud, qui finxisti. Anima aetema est, atque utinam ei sedes apud aeternas illas beatasque! Quod de Berchemio omnino sperandum est, quem disco e Bacciana epistola pie, pure, ac Christiano ritu expiatum, abiisse. Salve igitur mi superne nunc Berchemi, salve; nos aspice in humilibus turbidisque locis, inter turbas et curas jactatos; et tuis quoque votis ac precibus, sistamur in quietis illis ac tutis. Sed et tu salve, ac dolorem his cogitationibus siste, mi Oudarte. Lovanii, IV. Idus Junias. oo. IC. XCVII.
EPISTOLA CCLXXXIII. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto V. R. S. D. Mechliniam.
QUid caussa esse dicam, quod in tanta re, id est Bernartii nostri morte sileas? Per alios hoc me, quam per te scire? Offensa in me, an suspicio aliqua in te est? permitte enim hoc mihi suspicari: hoc, non illud: nam de mea puritate erga te sum securus. Sed ecce nuper et [note: Joannem Drenckwaertum, cujus sororis filius, Balduinus Junius, contubernalis fuit Lipsio, et eo inscio et omnibus cognatis ad Franciscanos se contulit. vid. III. Cent. Misc. 80. et 82. et IV. 6. et hoc sibi adscribi hîc Lipsius queritur. vid. supr. ad Epist. CLXXIV.] Thesaurarium sine ulla mea culpa fortasse offendi. Silet certe, et nec ad meas respondit. Rem totam scio te nosse: de qua ad Hartium nostrum accuratam epistola scripsi. Scripsi, sed non misi: quia tempestivum nondum videbatur, in cruda ista indignatione mederi. Miseram sortem meam! molestias suscepi et pertuli in observando, monendo, dirigendo: praeter mentem suorum vitae genus elegit: quid ego hic potui? me certe aeque atque illos celavit: et satis notum, nec auctorem nec arbitrum me hic fuisse. At lubet illis arbitrari. Faciant: ego in posterum cautior, et nec Bonae Fortunae filius in aedes meas, habitandi quidem caussa, pedem ponet. Sed quid haec ad te? de Bernartio meo potius, quem ego cum Musis:
page 291, image: s291
Insolabiliter lugebimus, aeternumque
Nulla dies nobis moerorem a pectore tollet.
Quam inopinata autem illa mors? in homine, cui ego vel Nestoris tria saecla destinabam. O vanas spes! o naufragium earum juxta litus! Vere, cum Poeta,
--- ille potens sui
Laetusque deget, cui licet in diem
Dixisse, Vixi.
Olim animum sic imbui, et nunc confirmo cottidie, cum Philosophica quaedam, sed ad Senecam meum, scribo.
-- nihil amplius oro,
Virgine nate, nisi ut proprio, haec mihi munera faxis.
Vale. Lovanii, ipso die, quo Virgineus ille partus prodiit ante annos oo. ICCI.
EPISTOLA CCLXXXIV. J. LIPSIUS Nic. Oudarto S. D. Mechliniam.
Oquam dolui, Bruxellam te non venisse! una Hallas ivissemus, fabulati, convivati essemus: quid amplius? rescriptum etiam meum vidisses in Italum illum protervum, nulla re meritum responderi, nisi ob exemplum. Nam ipse et notac nec assis sunt. sed Hartius noster spem fecit propinqui vestri adventus: grati, grati: utinam tempora non interveniant et retardent! nam hosticos magnos apparatus audimus, et solita nostra videmus, id est [note: Hoc praecipue queritur in Epistola ad Oudartum IV. Cent. 44. et ubi non in epistolis tam editis, quam scriptis?] negligentiam et contemptum. Deum aspicio et imploro, publicis tutorem, nobis custodem. Optime mi Oudaite, salve, cum quo iterum doleo, non communicatum rescriptum meum: quod nunc Antverpiam ivit. Nam amici alii aliter: et pars silere, pars refellere suadebant. Hartius istud. Qui estis apud vos? an Bruxellae etiam, quo Praesidem venisse audiebamus. iterum salve. Lovanii Idib. Juniis CIC. ICCII.
EPISTOLA CCLXXXV. J. LIPSIUS Nic. Oudarto suo S. D. Mechliniam.
ECce, mi optime, scripta nostra bina, serium alterum, alterum joci et salis: utinam utrumque bonis bonum: sed nimis multi impellebant. et voces
page 292, image: s292laudesque audiebam, quae mordebant. etiam qui docti videri volebant, scriptum illud attollebant. non tuli, et dejeci, quo oportuit, in tenebras et sordes sed tu videbis. quando ego te cum nostro Hartio? quandocunque, ita grati venietis, ut si e coelo duo genii. publica non tango, angunt. Exemplaria terna hîc adjuncta. Unum cum litteris D. Peckio d. dandum, duo alia (tuo arbitrio) Masio sive Steenhusio, an alteri malis: nam Illustrissimo vestro non ausim haec levia, et alia illi dignitati debentur. Salve, mi optime. Lovan. III. Idus Sextil. CIC CCII.
Sed heus. obliviscor de liberalitate in me Ducis Arschotani? heri torquem aureum ad me misit cum sua imagine, item Scyphum inauratum, grandem, affabre factum, ut rem dicam, vel rege dignum donum. Jam ad illum ibam gratias acturus.
EPISTOLA CCLXXXVI. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto suo. Mechliniam.
AUla hîc adest. Praeses Richardotus in mea domo, tu cogita, quantum animi aut otii sit ad scribendum. sed animi tamen, aut certe affectus, ad te semper satis. etiam otii, ut significem, quod occasio aliqua praesens suadet. Ego tuas accepi, legi lubens, ut semper: illud maxime de adventu tuo et Hartii, quem mihi, ex condicto veltro, hoc mense repraesento. Tum de nepote, et si quid aliud in mea aut amicorum manu erit. de scriptis, sive ad Senecam, sive quo alio argumento, velim te (semel et serio dico) parcius agere, et remissius urgere. Ita vilis tibi vita mea est? aere emptum mancipium sum? tempora et homines solus ignoro? Fluxum hunc rerum non video? propendet ingenium meum, fateor; pro suo captu bene merendi et faciendi publice: sed fecisse etiam me cogitandum est: et malus ille creditor, qui accepti oblitus cogitat tantum de capiendo. Vivamus etiam Deo et nobis, Oudarte; hoc consilium, hoc decretum est, nec laborare semper in famam, id est, ventum. Carmen tuum ad, vel in Eburones legi: placet et non placet, quia in meos. Ego illum populum amo, et revera hîc peccasse leviter, aut nihil puto. Terror ille praesens, et in oculis, nostra subsidia, si non longinqua, tarda facile apud aequum judicem excusent: sed quid tu de hac novella seditione? si vires capit, discrimen dabit, et turbabit non capta solum consilia, sed capienda. En quo ventum, et ad quae flagitia militiae a neglecta disciplina? Quam solvere in facili est, adstringere vel Corbulo aliquis posset. Vale, mi amice, cum nostro Hartio, cui et haec scripta. Filium ejus hodie vidi; et sermones virum prae se ferunt. Lovan. postr. Non. Septemb. 1602.
page 293, image: s293
EPISTOLA CCLXXXVII. NIC. OUDARTUS J. Lipsio. Lovanium.
CLarissime praestantissimeque Domine. Quod adeo benigne Antonianum meum hospitio exceperis, gratias habeo tibi maximas. illi tamen irascor, quod, contra disertum meum mandatum, ad te divertere sit ausus. Sufficere ei certe debebat, quod semel sumptui fuerat, et crebro molestus esse pergeret, prout et ego, qui anxie expecto, quid Thesaurarius tandem constituturus sit. Tametsi me magis anxium publica habent, quae non labi, sed ruere prorsus videntur. et quidem sine ulla spe fulturae, nisi Deus e machina adsit. Quod utinam brevi videamus, et culpa ignavorum ac improborum latissime Belgium cum Religione non pereat! Verum omissis publicis, quae, quantum possum, uni Deo commendo, ad privata redeo, et de Thesaurarii voluntate iterum quaero, quam nempe eam futuram putes? Quia si voto nostro illa non respondeat, tempestive meo consulam necesse est. Scripsi nuper: cum D. Sasseno me transegisse: quod ita Gambarice facturus non eram, nisi de beneficio thesaurarii plane considissem. Sane absque ea confidentia fuisset, ad minimum centum florenorum pensionem exegissem; cum nunc sexaginta tantum mihi satisfieri passus sim. Admovit etiam D. Sassenus Antonianum mensae secundae, cui tertia sufficere poterat, si per Thesaurarium nihil accedat. Vivit tamen Deus, et aliunde subsidium aliquod, spero, affulgebit, etiamsi hac spe destituamur. Quamvis neque hîc despero, praesertim Lipsio tam magno patrono subnixus, qui non apud Thesaurarium tantum, sed et apud alios, vota mea, per occasionem, promovere poterit. Vale, clarissime praestantissimeque Domine, Oudartumque tuum, quod facis, amare perge. Raptissime Mechlinia III. Id CIC ICCII.
EPISTOLA CCXXXVIII. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto suo S. D. Mechliniam
CLementer, sed et jusse factum, quod ignoscis. Culpa non animi, sed corporis erat: et ille solus est, ut scis, qui proprie peccat. O Hartii mei amicam subscriptionem! ô veterem et fidum affectum! utar dilatione, si res poscet. Nunc quidem adspicere me sanitas videbatur, sed non sic propinqua aut certa, ut tangere et stringere fas esset. Itaque, nisi de spe, nihil etiam scribo. Carmen hîc habes, quod ante sex dies scripseram: nec te percellet: et jam praemisi, meliorem me esse. De Republ. nostra, ut de me,
page 294, image: s294omnia ambigua censes: etsi ad spem magis unus. Quod novus magnae Britanniae rex (ita se scribi vult) copias in Bataviam miserit, non placet: leges et quaedam in his Demetrianis litteris non optima, nec tamen mala extrema. Vale et salve, mi Oudarte, cum Clarissimo Hartio. Lovanii, v. Kal. Jun. oo. ICCIII.
EPISTOLA CCLXXXIX. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto S. D. Mechliniam
VAh! pudet me. tam multa legimus, inquirimus ego aliique: et fugit nos, quod ad Taciti nostri rem summam facit. Quot libros ille scripsit? ego non incallide neque [gap: Greek word(s)] (sine ratione), divinasse mihi videbar. sed divinasse: Ecce heri apud me vir nobilis [note: Franciscus Tregianus, ut Lipsius ipse narrat, in praesatione ad Taciti libros. et ad quem scripta est Epistola IV. Centur. Miscel. 76. et ad quam responsio infra producetur.] Britannus, qui admonuit in Hieronymo ipsum numerum expressum legi, locum dixit. sequenti die (nam vespera erat) inspexi, repperi his ipsis verbis in cap. XIV. Zachariae Prophetae: Haec omnia (de Hierosolymarum vastatione) plenissime Josephus, qui Judaicam scripsit Historiam. Cornelius quoque Tacitus, qui post Augustum usque ad mortem Domitiani, vitas Caesarum triginta voluminibus exaravit. Quae si recte leguntur, quid ultra ambigimus? septemdecem libri annalium fuerunt: Historiarum tredecim. sed ego, ut verum fatear, aliquid in numero hoc controvertam. si enim quinque Historiarum libros (totidem fere exstant) impendit vix triennii rebus gestis, ad secundum Vespasiani consulatum; quid reliquis ejus Principis, per octo annos actis? quid Titi biennio, Domitiani quindecennio, tantum octo libri attributi? Vix rerum copia (quae sub Domitiano domi forisque, pace et bello multiplex) permittit: praesertim cum Historiarum istos libros floride et diffuse (quod res dicit) praequam illos Annalium scripserit. Itaque si quis quadraginta in Hieronymo rescribat, non damnem; etsi temere haud mutem: et ex vulgato numero sex libros Galbae, Othoni, Vitellio, Vespasiano donem. duos Tito; quinque reliquos Domitiano. En argumentum Epistolae: neque celare te debui, pro amore et cultu in hunc scriptorem tuo. Vale. Lovanii VII. Idus Julias CIC ICCIII.
page 295, image: s295
[note: Respicit haec Epistola conjurationes in caput novi Regis Jacobi, initam ducibus Vatsono, Clarko, et Rallero conflatas, quas narrat Jonston. Rer. Britan. cap. XI. p. 372. et seqq. quaenam vero sint Demetrianae illae litterae, de quibus et Epist. 288. mentio suit. nescio. sed crimen in Gallos et Batavos derivare voluisse auctorem facile hinc colligitur.] EPISTOLA CCXC. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto suo. Mechliniam
DEmetrianas remitto. in quibus de caussa vel origine, vel stimulo conjurationis, non equidem cum ipso sentio: neque nostros solum, sed Gallos et Batavos habeo innocentes. Quid voveat quisque, non refert: tentasse non opinor, aut incitasse. Soli Angli in culpa sunt, et nosti gentem in factiones, novo hoc praesertim statu, pronam. Mihi finis turbarum hic non videtur. Capti sunt. quid? non agnati et adfines vivunt? Ingens est numerus, et necti potest insidiantium catena. Fatum etiam Angliae post tam longam pacem, pacata mihi non promittit: et dies festos, praeter mundi legem, non semper agent. Ad summa deliciarum et luxus nonne ventum ibi est? nec alia vitia desunt, caussae motuum publicorum, vel exitiorum. De Hartio, velim aequanimum in talibus esse, et spernere aut certe immotum cernere comitia haec fortunae. Virtuti ibi praemia, non nisi ex casu dantur. Antistitem vestrum venturum scimus: fac, amabo, te una videamus, et in domo mea (sic cupio) hospitem amplectamur. Ades, allicio te, quo praemio? ut ad Senecam mea videas jam paene consummata. finem enim imponam, vel ante finem; et incerta haec valetudinis et vitae suadent. Heus, de [note: Quae a rebellibus militibus per vim occupata, et postea Mauritio Nassovio fuit tradita. vide Meteranum lib. XXIV. pag. 455. et lib. XXV. pag. 470.] Hoochstratia quam turpe! apud te liceat. Qui sumus? in cives et rusticos viri, in hostes faeminae, et fugimus ad conspectum. Commeatus, inquiunt. Nugae. ego omnibus istis, si Imperator sim, dem commeatum, et faciam Quirites. Deus adjuva, et consilia atque animos inspira. Lovanii, XIII. Kal. Septembr. oo. ICCIII.
EPISTOLA CCXCI. J. LIPSIUS Nic. Oudarto suo. Mechliniam
HArtius noster heri, sed bene sero (ut viarum iniquitas est) advenit: quod per famulum significavit, et Ave dixit. Ipse convenire nondum potui: nam et hodie prima luce discessit. Scripto tamen, rogavi serio, ut domum
page 296, image: s296meam in reditu hospitium haberet, laxam satis, et comiter amicum accepturam. Si non facit, in coena saltem aderit: quod cras vespere spero fiet, et te convivam adoptem. De Comestabili, omnino prudentiores censent nobis, et ad res nostras, mitti. Utinam, quod ais, illam Virtutis regiam viam ingrediatur? utinam ipsi Reges parentes etiam patriae se putent! Judicium et prudentiam adesse huic misso multi autumant, si suo, ut sic dicam, remigio rem gerere potest. Sin mandatis adihingitur, quod vereor, et ex formula imperat: perge, mea Belgica, quo is, ire, id est perire. Illud omnino in Ibericis institutis aut decretis displicet, quod in opibus omnia reponant. Ab iis fiducia et animi sunt, et patraturos omnia sperant, ego despero. Contra observavi semper, non augendis, sed perdendis magnis imperiis eas fuisse. Quae enim adhaereant, et ex eorum nostroque ingenio comitentur, non nescis, fastum et luxum. In Britanno spem etiam poni a te aliisque video. quid opus erat, si ipsi saperemus? quanto pulchrius tutiusque se niti, et ex se pendere? Sed nec talia auxilia finna, et casu aut caussa aliqua mutantur, imo in diversum eunt. Reges viderint. nobis obsequi et ferro fit, tibi, mi optime, valere. Lovanii, XVI. Kal. Novembr. oo. ICCIII.
EPISTOLA CCXCII. J. LIPSIUS Nic. Oudarto. V. R. Mechliniam.
ET ego, mi Oudarte, eo animo votivum et felicem tibi hunc annum precor, quo mihi ipse possem. Plus dicam? quo parentes liberis, quos superstites sibi etiam optant. Me amittam, si te praemittam. [note: Non tantum in gratiam curiae Romanae hunc foetum superititionem simulantis ingenii emisit, sed ut Aulae placeret: nam ipsa isabella Austriaca magni hanc divam fecit, et nudipedalia ipsi et divae Sichemiensi, faciens, donatia earum templis portavit, et sixit hoc anno. vid Meteran. Hist. lib. XXV. p. 476. ubi et de his Lipsii libellis recte judicat.] De diva Virgine; ita est, absolvi, et scripturus ad te eram; sed Miraeus, ut video, praevenit. Narro autem tibi. nulla unquam scriptio mihi facilior, et magis sub manu successit, an non ipsa illa Diva ingenio et stilo meo adspirante? Utinam modo non dicam digna (quis id possit?) sed non indigna neque indecora sint illa tanta! Quod ais, cupere quosdam subtexi de Virgine etiam Sichemiensi: delibero. et unius fili hoc opusculum est, et suam magnitudinem aut modulum habet. In dispositis etiam aegre aliquid muto. Appendix si fiat, nescio an deceat. Sed videbo, et fortasse coram etiam judicia vestra audiam, priusquam Antverpiam eam. De republica, nihil habeo scribere. cras Bruxellam cogito ad Hispanum illum Principem; an instructior redibo, ignoro. Affectum aliquem erga me jam olim ostendit: sed ut ingenio magis meo delectetur fortasse, quam ut utatur consilio. Sed neque donem ex facili: et status iste rerum
page 297, image: s297sic implexus est, ut forti aliquo et telici Alexandro opus sit, ad scindendos nodos, non solvendos. Ego, mi Oudarte, Lipsius manere desidero: id est, in quiete et libellis meis vivere, et scriptis tamen hanc et alias Respublicas juvare. Quod ad Gallum captivum, idem tecum audio. perseverare hominem, altum spirare et loqui: imo audio esse, qui occulte allevent, animos et consilia addant. nescio, sed hoc scio, fraudum et vanitatum aevum esse ferax, et pietatis etiam titulo (ô nefas!) haec celari. At nobis candor et veritas placeant, et in amicitia nostra utique sint semper. Vale. Lovanii, Nonis Januariis oo. ICCIIII.
D. consiliario Hartio novum annum felicem apprecor, et non scribo. quia argumentum me ab illo adolescente deficit, qui a matre revocatus abivit.
EPISTOLA CCXCIII. J. LIPSIUS Nic. Oudarto suo S. D. Mechliniam.
VIde casum, qui tristior mihi heri evenit. Mane sub decimam exeo in equo (scis, credo, ex dono eum me habere) aut potius equuleo, animi et valetudinis caussa ambulatum. In ipsa urbis interiore porta mulier, maleficii suspecta, mihi occurrit, grandi passu. Illa intrat, ego egredior, et statim velut ictu ad terram datur equus meus, ego cum illo, et sub illo. surgit ipse, ego jaceo pendulus a ferro, (quod stapedam vocamus) cui pes meus sic intortus haerebat, ut aegre potuerit evelli. Deus me juvit, quod equus immotus restitit, et auxilio interea civis quispiam suit. laesus sum sinitro pede et tibia, sed non graviter: et spero intra biduum ad vos veniam. scio, purgas, quia voluntatis nulla mutatio, sed hoc a fato intervenit. Vale, mi amicissime Oudarte, et D. Hartium officiose saluta. si autem me amas, conviviis abstine, nec me adhibe, quia Antverpiam propero rei caussa. Nuntio mandavi, ut hoc vespere literas traderet, et te igitur rogo, ut hunc casum meum Moreto cras significes, ne frustra exspectet. atque iter meum in biduum aut triduum necessario dilatum iri. Lovanii ix. Kal. Febr. CICICCIV.
EPISTOLA CCXCIV. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto. Mechliniam.
QUi attendit, quam ubique Philosophandi, id est sapiendi, occasio est? Quam omnia nostra incerta sunt, et nos ipsi in incerto sumus? Vix do locum Fortunae, adstringo me undique, ab aula, id est mari refugio, a turbis
page 298, image: s298a muneribus, et semper ad portum quietis urbem hanc appello. Tamen ecce illa (si fas sic appellare) dea jus suum tenet, fugitivum retrahit, et imperium ac vim suam in me quoque exercet. Inopinato cecidi, et ubi lusum quaerebam, laesionem repperi: contempsi initio, et strictura videbatur, gravius autem est malum, et domum et focum servo, ambulandi impos. Quid peregrinandi? tamen nec sic institutum deseram, et ut primum meliuscule erit, ad vos veniam: fortasse et mea mecum, quae solum non vult dimittere. sed si precibus das locum, patieris transitum mihi Mechliniam esse, quia Antverpiam, et scriptiunculas meas scis metam huic profectioni destinari. de Megaera autem illa, cur tam male imprecaris, ne temere arbitremur. Suspicio, non scientia est, et potuit alia caussa, aut forte equus labi. Etsi prima opinatio, et firmiter quidem, illa fuit, de Praeside Richardoto quid auditis? ego, rem in judicio agi, testes audiri: et nequid hîc occultioris consilii aut machinationis lateat, fateor, me vereri. coram quaedam dicam: quod (ut optime omnia cedant) non potest ante septimanae hujus finem, ita claudus sedeo, et o si te, aut Hartio interpellante otium fallam! Militare praesidium, vestri partem, hodie aut cras hîc exspectamus. Nostri Bruxellas deprecatum iverunt, non sunt exauditi. Comes stabuli Antverpiae est, cras, ut ajunt, rediturus. D. Consiliario Hartio, amicam et ex animo salutem, cui omnia facta volo, quae equidem possum, et sponsalibus corpore si non adsum, favore et affectu tamen adero. Deus donet omnia ex parentum voto, contrahentium gaudio et salute. Vale mi amicissime. Lovanii VII. Kal. Febr. CICICCIV.
EPISTOLA CEXCV. J. LIPSIUS Nic. Oudarto. Mechliniam.
QUod scribam, nisi querdas, non habeo: et Iubetne audire? Misera apud nos facies rusticorum fugientium, migrantium: lacrimae deinde aut pallores eorum, quibus pecus, frumentum, supellex ablata, aut ipsae aedes incensae: de Wavria, pulcherrimo municipio, audistis: idem hostis manebat Iscam nostram, nisi pecunia pacti essent. atque id me subveniente. Aula vetat quidem pacisci. sed quis tuetur, aut tueri cogitat? Hodie de Grunia laetiora audimus, utinam certa? magis utinam consilia mutemus, ut recta ac regia et patriae utilia, Principibus gloriosa capiamus? hoc meum votum sit, et ex eo consequantur deinde bona omnia. Studiosr nostri militanter instructi et ordinati exeubias etiam agunt: quod nescio an parentibus laetum satis sit, aut gratum. Ego auctor non fuissem, praesertim nulla adhuc necessitate. sed Vos quid de Flandria? hostis procedit an excedit, an jam excessit? hac omnia varie hîc feruntur. Ego interim inter medias turbas etiam philosophor,
page 299, image: s299et de Tranquillitate publice lego. Te porro amo, ut semper, et anplector, mi Oudarte, Lovan. Non. Maj. CICICCIV.
Invaserunt hoc anno Rebelles Hispani, qui jam militabant sub auspiciis Mauritii, Brabantiam, dum Mauritius Slusam in Flandria obsidet. Vide Meteran. lib. XXV. pag. 477.
EPISTOLA CCXCVI. J. LIPSIUS Nic. Oudarto, optimo, amicissimo S. M. M. Mechliniam.
ITerum tibi nuncio, sum melior. Si pergo, meliora etiam in republica videbo, ut [note: De qua vide Meteran. Hist. lib. XXV. pag. 480. ad finem usque libri.] pax haec Britanna dat augurari: nam capita foederis datum mihi videre, et meliora aut benigniora nec optem, si fides modo et observantia adsint. Praedixi tibi, ad manus et arma venient cum olim protectoribus suis Batavi, si haec pergunt. Nam commercia iis palam eripiuntur, et in Britanniam omnia conseruntur, etiam Gallo excluso: qui, vereor, ut firmiter Batavis adhaerescat, et in eorum caussa suam agi putet. At non de Dano idem sentio, imo palam pro Britanno et adfine suo futurum: ut ratio quidem dictat. Sed videbimus, et praeter rationem utinam ne multa Reges hodie patrent! Quid autem nos domi? concordes erimus? an occulta illa consilia de discessu etiam divellent? Batavos timere sibi (ut illuc redeam) hoc argumento est, quod ambitiose pacem petant, toties a se repulsam. Litteras non ad privatos tantum, quod scis, sed ad magistratus, sed ad provincias ipsas scribunt, heri mihi serio adfirmatum. Deus lucem aliquam donet, post tenebras et turbas tam diutinas, et mori in spe saltem, si non re, bona. Lovanii, prid. Nonas Octobr. oo. ICCIIII.
D. Hartio S. M. atque utinam alterutram illam dignissimo dignitatem. Ad Vriendtium cum scribes, has junge. Misissem et Divam, sed ita me Deus, ut destituar exemplaribus. Urges litteris, ut et Sichemensem jungam: videbo et inclino.
EPISTOLA CCXCVII. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto S. D. Mechliniam.
CRedo me nuper scripsisse tibi de litteris Ordinum, quibus Quaestori mandabatur, ut inter primos mihi solveret, et sine ulla exceptione. Litterae datae sunt: quid responsi? pecuniam non esse. si velint solvi Ordines, ipsi
page 300, image: s300submittant. ubi vivimus? in composito principatu? non enim dicam rempublicam: et ubi ordo, atque imperium, locum habent? dubitare incipio, et videmur ad jus novum, seposito omni pudore, fide, lege, venire. Huc vocatus sum: hîc retentus sum, aliis vocantibus, et praemia majora non sunt ignota. patriam praeposui; haec scilicet gratia refertur, ut in exiguo stipendio jactemur, et petamus, repetamus, ludibrio deinde simus. sane ingenuo animo haec molesta: et dicam tibi libere, uxorem non habeam et familiam, tres dies haec non feram. bene est, quod igneam meam naturam temperat aut sistit hoc plumbum. Ecce literas scribimus ad vestrum antistitem, quid etiam? ad Praelatum Parcensem: ulterius? ad Comitem Baussigniacum: quid denique? ad Masium: et haec omnia pro misellis sexcentis florenis annuis, et adde dimidium, qui mihi debentur. Beati, qui talibus non obligantur! Inter barbaros si ageremus, plusculum rationi et aequitati daretur. nec dissimile in altero stipendio. nulla solutio est, quam non exambire oporteat, et quaestoribus istis, ut Laribus, libamenta sua dare. Pati autem tot annos Lipsium? et mirantur exteri, aut me irrident; certe Batavi, apud quos non adsuevi sic haberi. Domum meam quoque trimestri solutio deferebatur, et annus non erat, quin donum adjungeretur. Et alibi quin locus nobis sit, et lautia etiam, nemo (qui me novit) dubitat. sed pulchrum est, aetate meliore hîc tenuisse, abjicere aut negligere in senescente. Sciant haec exteri et posteri: et epistolam istam eo fine ad te scribo, bona malaque exempla docent, et sunt propaganda. Hodie ad Masium scripsi et ad Baussigniacum, sed modestius, et cum frigore: nec quisquam erit, qui Philosophi non dicam animum, sed verba aut vultum nunc requiret. Quod ad te liberius aut excitatius, jure facio: neque ostendere debemus, nos ignaros esse, quid decorum, quid jus et fas postulet, quae hodie video verba aut personas esse; sunto, nos non mutamus, et inter medias ruinas stamus, judicio et sensu boni. Ecce autem homines, qui Historiam veterem a me poscant. an quia pro veteribus moribus nos sumus? Rideo et ringor, et desino: et hanc epistolam servari a te volo, et post mortem etiam meam publicari. si tamen tibi videbitur, cujus prudentiae et affectui nunc permitto, et haec atque majora delego. Vale, mi Oudarte, Idib. Novemb.
Quod neglexit Oudartus, nos, Lipsi, exequimur, et memorabilem hanc epissolam in exemplum omnibus, qui desultores sacrorum et stationum esse amant, prodimus. Haec enim merces fere omnibus, qui Jesuitarum illecebris inescati se in turpem servitutem conjiciunt. nihil nisi questus, tormenta conscientiae, aegritudo mentis, et similia in epistolis fere omnibus Lipsii post fugam e Batavis resonant. Cur non merninisti, Lipsi, eorum, quae ad Douzam scribebas, paullo postquam ad bonos, ut vocas, transfugeras, Decad. IV. Epist. 6. Edit. Pontan. Illae toties iteratae quenam de fortuna et iniquitate temporum, per speciem altitudinis degeneres mihi videntur. bene fert fortunam, qui de ea silet. haec doctorem deceret sibi semper praesentia habere. Accepisse se tamen toties flagitatum stipendium Lipsius nuntiat Oudarto Epist. LXXXII. Miscel. Cent. v. IX. Kal. Decemb. hujus ipsius anni. quod forte ultimum fuit. sequentis enim anni mense Aprili obiit.
page 301, image: s301
EPISTOLA CCXCVIII. J. LIPSIUS Nicolao Oudarto S. M. D. Mechliniam
PRobari a te quidem consilium nostrum Historiae scribendae, non dubito, mi Oudarti. Quid honesti tu non probes? quid non etiam antiqui? sed homines hujus novitii aevi novas sententias habent; famam, gloriam, infamiam, susque deque habere, et genio atque ingenio suo indulgere, dum datur. Mihi hoc crede, nunquam minus Epicuri nomen aut dogma auditum, nunquam magis res ipsa valuit, et sic vivimus, tanquam aeternum perituri. tenebrae post nos sint, imo exitium sit, et quod veterum aliquis dixit et vovit, [note: Sueton. Neron. cap. 38. narrat simile dictum istius monsti.] me mortuo ipsa humus misceatur aetheri. Haec video, et magis, quo magis in aevi notitiam venio, et nisi sapientia refrenet, voces emittam, cur in haec tempora natus sum? quo fine litterae, prudentia, sapientia? sed patiamur, et strenui, et vel paucis judicibus, atque plausoribus optima amplectamur. Aliquando post nimbos serenitas, post caliginem lux orietur. sed de. ipsa re nostra: fateor grandiorem historiam, et rerum magis illustrium scribi, quam hanc Brabanticam et patriam, a me posse. sed non materies est, quae scriptionem utilem aut gloriosam facit, sed ingenium et judicium, et stilum etiam, invitis quibusdam, addam. Quod tu vere judicas, Historia est vitae quaedam magistra, et civilis atque moralis Philosophiae speculum aut exemplum. Quae in scholis voce alii docent, hîc factis exprimuntur. et sane, stilus ac manus ad scribendum si accessit, passim et praecepta illa ac monita, etsi breviter aut obiter, adspergit. Itaque impetum aliquando capio scribendi, remitto etiam, cum mores et judicia video, et meam aetatem, metae jam et quieti propinquam. Satis multa documenta dedi, et semina sparsi salubrium monitorum. Quid? an litore et arena haurienda? vereor. et Deus ac fatum viderit. sed quomodocumque, conscientia juvat et attollit, bona sensisse, amasse, produxisse: culpa aliorum sit, non admisisse atque usurpasse: Ecce, de republica miraris me nihil scribere: nam, inquis, egregia victoria parta de Batavis ad caput Bonae spei, et sedecim naves depressae vel captae. Vis me exsultare, et hoc, ut magnum, scribere? Gaudeo, ut nunc mores sunt, sed magne Deus, quid hoc in magno isto Rege? sedecim mercatorum naves? sexaginta bellicas debebat, nec mirum, aut triumpho dignum esset. Scripsimus olim in MAGNITUDINE ROMANA, tot classes ubique locorum dispositas, ad invadendum aut tuendum, quid nunc simile est? Hispania tota peninsula, et utroque mari praetexitur: ubi magna aliqua classis ordinaria est? paucae hostium naves illudunt, et in utramque Indiam, cum lubet, eunt: ipsi spectant, queruntur et indignantur, et remedium a fastu poscunt. Atqui classis aliqua
page 302, image: s302si fuisset, aut nunc etiam esset, Batavorum superbia haec et contumacia non esset. Suade haec, inquies, id est caput posti illide: te laede, publicum nihil juva. FATA REGUNT, uno verbo, et nos ab iis patientes et volentes. Vale, mi Oudarte, et hanc liberam scriptionem in fido sinu tuo habe. Lovanii 1. Kal. Decembris CICICCV.
EPISTOLA CCXCIX. NIC. OUDARTUS J. Lipsio. Lovanium.
QUamvis benevolentia in me tua nulla indiget attestatione: satis enim magnis illa argumentis probata est; gratum tamen est, quod etiam scripto eam confirmas. Sane illam ego tanti facio, ut cum vel amplissima quavis conditione ipsam non commutem. Publica, ut scribis, dubia sunt. Hostis undiquaque se munit. et copias quoque a Brunswicano exspectare dicitur. Audio et Mauritium in Galliam ad colloquium Regis profectum. ac a Batavis tredecim naves bellicas Anglum obtinuisse, quo se adversus erumpentem seditionem muniat. Id quod si verum est, metuo ne satis bona fide nobiscum agat, et ne ad, sub Elisabetha, cum Gallo harum Provinciarum olim factam divisionem, clam aspiret. Deus tamen dissipat consilia Principum, et facili momento, quod ipsi firmissimum putant, subvertit; quod quoque nos res Moscoviticae recenter doceant. [note: Respicit conspirationem horribilem, qua pulvere sulfureo Regem et Parlamentum uno ictu tollere cogitabant conjurati. recte vero damnat iminane illud, et cui simile nulla actas videt, scelus et monstrum.] Facinus interim illud conspiratorum in Britannia indignum Christianis est, qui precibus, non armis contendere debent. Dico subditi cum superioribus, Principes autem non per fraudes, sed generose, ex justa caussa decreta bella, gerere oporteret. Atque utinam Iberi Romani potius, quam Poeni esse contenderent? Sed missa haec facio, et ad Breve Pontificium venio, quod opto benignum non solum verbis, verum et re. Quod ad Magnitudinem sacram scribendam invitaris, indicium est, Stapletonii scriptum, de eo argumento, non placere, aut non satisfacere. Digna certe Lipsio ista materia, et ad illam ipsum aeque atque ad Patriam Historiam vocem: imo magis, quando stupor nostratum tantus est. De Pace ut Pontifex agat, sperare possum; ut peragat, vix ausim, in tanta Principum aemulatione, et in saeculo adeo corrupto. Puto tamen Pontificem Romanum multum hac in re posse, si serio et vere animo paterno negotium amplectatur. Quod ut faciat Deum oro, cui te floresque tuos etiam atque etiam commendo. Machlinia III. Id. Mar. CIC ICC VI.
Cogito cras Bruxellam, ut scripsi, ibi si quid me yelis, mandata tua ad aliquot dies exspectabo. Rivius noster, etsi ista spe, de qua nuper, exciderit,
page 303, image: s303non excidet tamen perpetuo, ut spero. Et ipse sua virtute sibi spem et rem parabit.
[note: Respondet huic epistolae Lipsius 11. Cent. Miscel. 35.] EPISTOLA CCC. NICODEMUS FRISCHLINUS J. Lipsio. Leidam.
NIhil unquam mihi accidit optatius, in omni mea vita, quam Marpurgii esse, colloquium Theodori habere et usum: nam et annis abhinc decem audivi eundem in Comitiis Ratisponensibus eleganter perorantem, coram omnibus Imperii Ordinibus: et perorantem de statu rerum Belgicarum et de Hispanorum Tyrannide. Cujus rei recordatio eo mihi fuit gratior, quod hominem ipsum denuo contigerit in Hassia videre. multa tui mentio, multa Jani Duzae, multa Donelli; multa Danaei incidit. Sed omnium tristissimum hoc, quod intelligo te valetudine esse minus firma. O mi Lipsi, ocelle totius Germaniae, lux literarum, quam ego te expetisco diu vivere, et vivere incolumem, ut possis humanioribus studiis diu prodesse, quae ut vergant omnia nunquid vides? nunquid praesentis? non ego frustra Priscianum scripsi Vapulantem. nec frustra litem suscepi contra [note: Haec spectant litem Grammaticam vehementissime actam inter Nicod. Frischlinum et Martinum Crusium Professorem Tubingensem. ediderat Frischlinus, dum Scholam Labacensem moderaretur, in Tyronum usum Grammaticam, quam titulo Strigilis Grammaticae proscripserat. cui, quia inclementius tractaverat omnes fere Grammaticos, Crusius opposuerat Antistrigilem; isti Frischlinus Dialogos aliquot, et deinde utrimque plures libelli, et vehementissimae Invectivae editae, donec morte Frischlini finiretur bellum, quae omnia memorare nihil attinet Frischlini omnia in unum collecta Argentorati prodiere 1594. quibus post ejus mortem accessit Poppysmi Grammatici Dialogus tertius. Crusii defensiones et responsiones non vidi. Inter Dialogos vero Frischlini, unus Josepho Scaligero, et alter Lipsio nostro inscriptus est.] Crusium procacissime delirantem. Nihil enim vidit Jul. Scaliger, nihil Saturnius, nihil Marius Corradus, nihil Ruscellus, nihil caeteri. qui quasdam nugas Grammaticae oppugnarunt. Caelius Curio et Vives, negant, Graecis esse Epicaena et dubia in re Grammatica. Ruscellus negat esse optandi modum Latinis sanctius affirmat Graecis quoque esse ablativum dativo similem, discrepantem significatione, quoniam ablativus semper significat instrumentum, dativum semper acquisitionem. Habent autem omnes isti suas demonstrationes, quibus utuntur. sed Crusius omnes habet pro sycophantis. Itaque in acie jam versor contra delirum et vere stupidum hominem. Te vero expeto patronum, qui in hoc certamine tuum interponas judicium. Habes hîc primum Dialogum, in quo Privata tractantur, et quae ille inseruerat certamini publico et literario. Reliqua mox prodibunt. Spiessius jam excudit nostras in Virgilium, Horatium et Persium Paraphrases, quas scio tibi placituras. Prodeunt etiam meae Comoediae, in quibus tui et Duzae fit mentio, ut et aliorum. Vale, mi Lipsi, et me in tuorum censum
page 304, image: s304amicorum recipe. Marpurgi Hassor. 15. Octob. 1586. Saluta D. Joan Duzam, et Cl. Hugonem Donellum, et D. Lamb. Dunaeum, A [gap: Greek word(s)].
EPISTOLA CCCI. HUG. DONELLUS J. Lipsio suo S. D. Embdam.
VIr Clarissime. Bene sit optimisillis periculis, de quibus scribis, quae te iter coeptum meditantem, quominus longius progredi posses, prohibuerunt. Quam velim illa majora nobis dari, aut certe diuturniora, non quae te occupent, quod Deus avertat; sed quae si volentem adhuc non moverunt, at te vel invitum istinc ad nos extrudant quam citissime. Quaecumque te occasio salvum et incolumem nobis reddet vel hodie, eam non solum nobis jucundam futuram, sed etiam jam nunc scias esse in votis. Itaque vides, si tibi progressus cordi est, quam vota nostra cum tuis non consentiant. Et tamen in hoc ipso dissensu quanta sit animoium nostrorum conjunctio, non minus intelligis. Scis enim, cujus sit animi hoc desiderium tui, et quis ad te scribat, aeque nosti. Quod si idem animus tibi est, qui ante fuit, ut in itinere coepto tibi perseverandum putes; quod praesens feci, idem nunc facio absens; Deum oro, ut tibi progressus feliciter cedat, tibi omnia in eo salva et jucunda contingant. quae certe posteriora duo imminente jam difficili hieme, et tempestatibus praeter consuetum ordinem omnia infestantibus, facilius est bene precari, quam in corpore ad ea incommoda non assueto sperare. Et scio, quamdiu domo abes, quam multa insuavia, et valetudini tuae adversa in regionibus istis, non ita fortasse cultis, tibi perpetienda sint. Quare si nos amas, valetudini tuae consules, et dabis operam, ut repudiato molesti itineris consilio, primo quoque tempore reditu tuo et conspectu jucundissimo nos bees. Quod ut facere in animum inducas, siquid hominis amicissimi preces apud te valent, obnixe te etiam atque etiam oro. Mag. D. Rector te plurimum salutat: uxor mea quam potest officiosissime. vale, vir Clariss. Lugduni Bata. VI. Cal. Novem. eodem die, quo mihi redditae sunt litterae tuae. CIC. IC. LXXXVI.
EPISTOLA CCCII. MATTHAEUS DRESSERUS J. Lipsio. Leidam.
SAl. pl. Dilexi te plurimum Lipsi suaviss. cum Jenae esses: et animadverti vicissim me nonnihil a te diligi. Sed illinc te discedentem non salutasse memoleste
page 305, image: s305ferebam. Posteaquam vero scriptum tuum de Constantia legi, incensus sum nescio quomodo, ut amare ceperim multo impensius. Tanta enim est sapientia et gravitate refertum, ut antiquitatem redoleat. Accessit nuper lectio epistolarum tuarum, quae amorem in te meum non parum auxit. Reperisse enim mihi videor tanquam pabulum aliquod studii atque doctrinae, quo jucundius versanti in literis vix quicquam esse potest. Itaque gestiit animus meus tibi gratias agere, et amorem tuum in me, meumque erga te parem atque mutuum excitare ac renovare. Turpe enim esse duxi nos interruptos ita esse, ut omnis inter nos per literas etiam communicatio sublata esse videatur. Quocirca quod solum est relictum, ad id confugio, et hisce meis reducere in memoriam et usum cupio veterem nostram benevolentiam, magno tamen amoris cumulo nunc demum auctam, postquam ex scriptis tuis recentibus tantum voluptatis percepi. Utinam vero ea temporum atque locorum esset commoditas, ut mitti inter nos ab alio ad alium tutius epistolae possent. Jam vero ita fere dant sese res, ut vehementer dubitem, venturaene hae sint ad te, nec ne. Timidius igitur fortunae eas committo: aliqua spe tamen teneor, fieri posse, ut responsum aliquando tuum exoptatum accipiam. Adjunxissem de Cratone orationem, nisi itineris longinquitas et periculum deterruissent. Val. Lips. v. Januarii, Anno 1587. [note: Respondet Lipsius Cent. 11. Misc Epist. 38.]
EPISTOLA CCCIII. [note: 1 Christophorus Pezelius, magni nominis Theologus fuit suo tempore, et scriptis pluribus clarus. Peccelius dicitur in Epitome Gesneri, et Plavensis fuisse. Melanchtonis sectam cum probaret, postea Resormatorum in castra transiit, unde Apostatae nomine insignitur a Wigando in fronte ejus Analyseos Exegeseos Sacramentariae, apud Melch. Adam. in vita Wigandi p. 619. Witebergae etiam A. 1571. ediderat Catechesim ex corpore Doctrinae Christianae ad usum Scholarum puerilium, ex scriptis Melanchtonis compilatam. vid. Placc. de Anonym, n. 669. contra quam multa scripta prodiere. postea Bremae Prosessor fuit Theologiae. et Leidam vocatus, ubi jam pertaesum erat Gallorum, qui tot turbas ediderant, et disciplinam illam Genevensem invitis magistratibus obtrudere volebant. quare Melanchtonis Discipuli quaerebantur, moderati et civilis ingenii Theologi.] CHRISTOPHORUS PEZELIUS J. Lipsio S. Leidam.
DOctiss. et humaniss. Vir. Domine et amice sincera fide colende. Jampridem benevolentiae erga me tuae signa atque argumenta non dubia perspexi, cum et per Esichium nostrum, qui nunc Eitelbergae est, aliquoties me salutari jussisti, et librorum abs te editorum exemplaria nonnunquam misisti, non solum ingenii et eruditionis tuae, sed etiam amoris erga me monumenta. Quae nisi exoscularer et in precio haberem maximo, ab omni humanitate alienus essem, meque ipsum non possem non condemnare ingratitudinis. Accessit jam illustris significatio honesti tui de me judicii, cum Academiae vestrae de mei
page 306, image: s306ad vos vocatione literis tuas quoque adjunxisti. In quibus abundantia quadam benevolentiae erga me tuae, honestissima mihi tribuis, meque Collegam in inclyta Acad. Vestra tibi exoptas. Credas autem mihi velim, mi praestantissime et optime D. Lipsi, jamdudum me accensum fuisse admiratione praeclarissimarum dotium, quibus ingenium tuum Deus opt. max. exornavit, et quas ad instaurandam rem literariam, et excitanda juventutis studia feliciter hactenus contulisti: et argumentis atque indiciis illis tuae erga me benevolentiae ita delectari, ut vicissim me tibi devinctissimum, adeoque totum tuum esse sancte affirmare ausim. Idque reipsa testatum facere cupio, ubicunque opportunitas declarandi mei erga te studii se offeret. Quae autem impedimenta mihi objiciantur, quo minus vocationem Academiae vestrae sequi hoc tempore possim: ex legato vestro, Viro Clariss. intelliges, cum quo in re tanta ingenue et aperte agendum mihi putavi. Et audivit idem legatus vester etiam responsum Primarii Consulis in nostra Republ. cum hortatu meo in collegium ea de re cum illo venisset. Equidem non tam privata incommoda mea respicio, quam ut ne subita atque intempestiva mutatione praesentis meae vocationis, publice Ecclesiae huic noceam, aut famae et existimationi meae maculam inuram, si nondum idoneo successore oblato, et invito Magistratu Ecclesiam et Scholam hanc deserere velim. Idem responsum superiori anno dedi Heidelbergensibus, qui me in D. Grynaei, Basileam redeuntis, locum succedere volebant. Verum si, ut sunt humana nostra, aut casus me aliquis hinc expulerit, aut alioqui sine Ecclesiae hujus insigni detrimento, et bona cum gratia Magistratus, dimitti hinc posse videar: nihil mihi exoptatius erit, quam in Academia inter viros doctos, atque in tuo, aliorumque bonorum complexu vivere et mori. Cum autem propter tristes dissipationes Academiarum annis superioribus factas, Germania nostra non abundet hoc tempore Theologis doctis et orthodoxis, nominavi legato vestro duos eximia eruditione praestantes viros, quorum uterque nunc apud nos docet: Joachimum Meysterum Rectorem nostrae Scholae: et *** [note: Josephus Grabius a Lipenio, qui ejus libro contra Aegidium Hunnium recenset, Joannes vocatur. tom. 11. Biblioth. Theol. pag. 478. Meisterus apud Lipenium edidisse legitur orationem de Eutyche et erroris sectatoribus: tom. 1. Bibl. Theol. pag. 665.] Josephum Grabium, quorum ille annos jam quinquaginta tres habet, et sobole caret: Hic annos circiter 45. natus est, versatus antehac in praecipuis Germaniae Academiis, et in Controversiis Theologicis praeclare exercitatus, cujus rei gustum praebent scripta illius contra Hunnium Ubiquitarium Marpurgensem edita. Utriusque voluntas literis vestris explorari posset: aut si neutri illorum profectio ad vos persuaderi queat, admonitus a vobis non gravatim de aliis cogitabo, si qui praeterea vobis utiliter nominari possint. Te ut benevolentiam tuam erga me constanter conserves, et virum Clariss. D. Donellum, quocum Heidelbergae aliquando initia notitiae atque amicitiae contraxi, et caeteros viros honoratos in Acad. vestra ex me salutes, oro. Bremae v. Calend. Febr. 1587.
page 307, image: s307
EPISTOLA CCCIV. JOSIAS MERCERUS C. V. J. Lipsio S. Leidam.
AMittere ad te sine literis Hieronymum Groslotium nostrum animus non fuit, Lipsi doctissime; adolescentem et amicissimum mihi merito suo, et dignum, quem ament omnes, qui virtutem et veram sapientiam amant. ea jam elucent in ejus juventute indicia summae prudentiae, et venturae suo tempore ad culmen evectum omnium laudum. Sed plura de eo frustra, cujus virtus ita erit cognita tibi paulo momento, ut accedere his literis commendationem ab ea necessarium mihi sit magis, quam illi a me. neque ea sane causa mihi in manibus calamus, sed ut pergam invitare te ad amandum me, quod pridem fecisse te, et privatis testimoniis cognovi satis multis, et iis, quae protare in publico voluisti inter aeterna monumenta nominis et famae tuae. Velim animum tuum erga me compensare officiis iis, quae tibi candorem mei, et fidem testari possint; cui certe ego deero numquam. Salve doctiss Lipsi, et ama me amantem tui. Data Londini Trenobantum. A. d. v. Eid. Febr. CIC. IC. LXXXVII. calculo veteri.
Respondet Lips. 11. Cent. Misc. 31.
EPISTOLA CCCV. JOSIAS MERCERUS V. C. J. Lipsio S. Leidam.
GRatissimae nobis literae tuae, V. C. indices et valetudinis tuae et animi, anxiis de illa, de hoc nimium certis antea ex iis, quae exstare ubique vis, documentis; amplius tamen ex amici nostri sermonibus, qui auxere mihi amorem illum, quo te amare coeperam antea literarum et publicae rei caussa; nunc praecipue ipsius tui. Quod non ad vos una cum Groslotio, jam etiam tuo, culpa non in me; voluissem, si omnino rerum mearum status tulisset. Sed dabitur olim, quod nunc non potui, et citius fortassean, quam dicere ausim. Velim certe, et praesenti testari animum gratum, amplectique carum caput, et cui ego carus non merito meo, non auro contra carum erit: nec deero; modo mutet vis fati adhuc improspera mihi satis, et flectat ad meliora. Res nostrae me angunt juxta cum vobis. Spes omnis in ejus numine, qui torquet numine omnia; nec fallet tandem, quamvis tardet judicio nostro impatientium nimis. Nostrae in Gallia nunc in summo paene discrimine; sed ita ut in medio turbine appareant primulum fausta sidera, gemini Castores.
page 308, image: s308Nam spes omnes bonae et aestimantibus rerum humanarum ordinem, et exspectantibus caeli certa subsidia. Sed ante patienda etiam non pauca, si non fallunt certae conjecturae, et jacienda de summa rerum alea. Nos Deo freti bona sperabimus. De Politicis et Tacito totus gaudeo; crede, nunquam excitor ad studia, maxime ex quo hîc sum, alieno a Musis loco, et quo credam nunquam penetrasse guttam Aganippidis fluenti, nisi salso mixtam mari, nisi quum quid novi a te. Ausus essem consulere de pauculis Taciti locis, si liber nunc ad manum properanti. Sed faciam cis paucos dies, si Deo videbitur. De Nonio adhuc incerta res; nec promisi; volui quidem certe; et volo adhuc; sed omnia nunc contraria; et plures obices, quam adjumenta. libri fere desunt; tempus deest; animus occupatus aliis rebus; et siquando is in literis, certe in aliis literis. Videbimus tamen, et movebimur incitamento hoc, quod validum a te. Sed tu, perge vivere, et amare nos. Certe nec fides deerit mihi, nec animus colendi, amandi tui. Douzae, et cohorti doctorum quos catervatim istic habetis, salutem multam. Salve V. C. Data Londini Trenob. A. d. XIII. Kal. Mai. Stylo Gregor. CIC. IC. LXXXVII.
Excusabis nunc Groslotium nostrum occupatum recens a reditu scribendi in Galliam literis. scribsisset alioquin, et quam primum dabitur occasio, faciet. praeterea salutat te plurimum.
EPISTOLA CCCVI. JOSIAS MERCERUS J. Lipsio. Leidam.
NEc magnus labor fuit in describendis illis ad Tacitum, et leve hoc indicium amoris nostri, qui magnus, et magnis ex causis. Quod non alias notas habes animi mei, doleo sane, neque omittam dare, si ferent tempora: maxime si occasio erit visendi et Bataviam vestram, et in ea te maxime, quod velim equidem, sed nondum video quando futurum sit. Ita omnia nobis ruere in pejus quotidie; et quod meliora scribis, Audieras, et fama fuit- immo ita fuit, sed statim mutarunt venti, pessimo fato, si aestimamus res ex judicio nostro; si ex divini illius numinis voluntate, certe non malo. Speramus enim semper laetiora, nec desinemus sperare, nec spes fallet. Interea tamen hîc status satis infelix; Et tu tamen adhortaris ad literas; audio libens; exemplum vestrum video, sed nos non tam fortes adhuc, aut si sumus, certe hanc constantiam majoribus debemus operibus; Ad me equidem quod attinet, nihil mihi in animo nunc, quam utrumque compositis resculis meis ire in medios fluctus, ut et opera nostra aliqua sit satagentibus cunctis. Ad Senecam tua vidi, et judicia illa de singulis fabulis sincerissima visa; etiam notae illae, quibus serio fecisti medicinam scribtori a nemine serio tractato. Valde expeto Tacitum, quem edi scribit Colvius, nec dubito quin semper meliorem.
page 309, image: s309Ita tibi nunquam non melior ex incude moles. Validius illa Politica, quae sane debes, et quae usui maximo his malis rebus. Afflixisset nuntius de morbo tuo, nisi simul et salutem accepissem. Vide mi Lipsi, ut vivas; tibi primum, dein amicis; nam Reip. certe semper vives. Salve vir Cl. et vale, Londini Trenob. A. d. XVII. Kal. Febr. stylo veteri. CIC. IC. LXXXVIII.
Faucerius noster brevi ad vos sperat venturum; interea excusatum se habeas petit; tempus scribendi nunc non fuit, et servare alloquio mavult. Salutem ab eo nuntio tibi, et ab Hotomanno.
Responsio ad Lipsii 11. Centur. Misc. 31.
EPISTOLA CCCVII. JOSIAS MERCERUS J. LipsioS.
MIraberis nomen tamdiu inauditum. Non excuso, Lipsi; accusa haec tempora, per quae licuit mihi meminisse amicorum, testari amorem scribtis non fuit. Ut abii a vobis, exceperunt me Germanica negotia; in iis per tres menses agitatus, dum scribimus militem, dum solicitamus, dum recensemus, tandem post ancipites casus cum postremis Frentzii veni Metim. inde ad Regem; ubi duo mala nova mihi in novo bono revisendae patriae; aula et bellum. Ita insperato ex alia cura facti fuimus milites. Fatum mihi fuit, ut interessem praelio ad Iverium pagum: statim post eam victoriam remissus in Germaniam, sed in itinere arreptus a praedonibus et ductus Rhemos, quae urbs hodie in primis inimica Regis et religionis. Attentus ibi sine spe liberationis per tres menses, quod ego tempus, sancte juro tibi Lipsi, ita bene atque feliciter duxi, ut non meminerim his tribus annis fuisse melius mihi. Bonum id non ab inimicis, qui exagitabant, quantum in ipsis, taetro carcere inclusum, per sacerdotes ad disputationes vocarunt, per seditiosos ad quaestiones de publico statu. Mala omnia vertebant in melius; solitudo ipsa summum solatium; poteramque esse bene ibi, nisi amicorum studia retinendis aliis vicissim adversarum partium retraxissent me ab illo otio. Per eos factum est, ut liceret mihi pacisci certa pecunia. Malorum mihi inde principium; res angusta; possessa omnia ab hostibus, ipse longe a Rege, ab exercitu; quaerenda summa, quae redderetur iis, qui pro me solverant; in hac publica totius Galliae inopia summum mihi inde discrimen; testor deum, levior decuplo carcer fuit his molestiis. Spes erat tum de recuperanda Lutetia; solamen in ea spe non tantum, quanta desolatio, ubi ea fefellit. Exierat mihi mater cum sororibus ex urbe. Ecce illa statim cum una ex istis perit; ego absens. ubi ex reliquis molestiis extricavi me, morbus subiit gravis, et plenus periculi. Cum illo finiit annus superior, quo nullum adhuc habui infestiorem. Successit lactus hic, quo redditus amicis, et in aula etiam negotiis; sed simul curis. In Angliam excucurri mense Aprili, dum Carnutes premimus longo obsidio. ubi
page 310, image: s310redii, ex causa petendi a vestris ordinibus ad Sequanae secundam filiam obsidendam alicujus subsidii missus istuc a Rege veni, qui Buzennallium legatum abisse credebat in Germaniam. Spes erat videndi et alloquendi tui. Moriar, si quicquam mihi hîc gravius absentia tua. Querela ea mihi communis hîc cum multis. Ne sit diu, nimis metuo, quia quaerenti quo te recipias, ajunt mansurum ad fontes: nec spes mihi ulla aut caussa excurrendi illo. Esses alicubi terrarum, modo ne ibi, crederem posse illo vocari ad publicum quid tractandum. Nunc nobis nihil negotii cum salubribus illis aquis. Et nisi migras alio, carendum te diu. Saltem si absum, si abes, leva taedium hoc scriptione, quam non petii tandiu, quia non potui ipse vocare te ad hoc beneficium officio nostro. Nunc melioia ominer mihi, et ut sint optima, cupio audire etiam de te. In aula nostra Revolius unus e regni secretariis sciet semper ubi ero, et diriget literas certo. Eo mitte. Habebis a me per Douzam, nisi aliam viam doces. Non ago pluribus. vale, et ama nos vel caussa tua, qui amamus te. Hagae. prid. Kal. Julias 1591.
EPISTOLA CCCVIII. JOSIAS MERCERUS J. Lipsio S. Leodium.
SCribsi ad te, simul atque in hanc vestram Bataviam veni, ut scribtione levarem taedium absentiae tuae, quod eo majus fuit, quo major spes fuerat inveniendi hîc tui. Scribo iterum, discessurus istinc, quia non erit forte, ut scribere possim, quum ad nostrum illud chaos revertero. Abitum tuum accusari hic a multis satis nosti; Et hoc, excusari ab iis, qui non amaverunt te solum publica et sua caussa, sed etiam tua. Mihi sane magis probasti, quam alii mihi hanc moram probare voluerunt, a qua aliena mihi mens, fatali quodam morbo tracto ad sufferenda graviora. Sed juvat immori patriae ruinis, qua stante pulcrum fuit stare; corruente fugere inhonestum; quamvis fortasse omnes istae destinae non magis nos juvabunt, quam ille humeris occurrens praecipitanti monti, stolidae fortitudinis exemplum miserum. De publicis rebus quid scribam? scis quae hîc acta a vestris, quibus et nos adfuimus. scis quae apud nos, et pro utrisque apud exteros. Agitamur incertis fluctibus, ventis diversissimis. Inter hanc volutationem felices e nostris, qui jactationem vident, non sentiunt; quidvis potius posse illam fisi, quam movere summa illa et unica nobis bona, quae supra nubes, supra flamina. Ita enim debere nos sanguinem ac vitam patriae censeo, ut moliti optima quaeque ex ratione officii, siquid secus cadat, immoti spectemus, obversisque, qua rectae rationis modus imperat, ventis ac funibus. de cetero securi exspectemus ruentium procellarum casum. Animos tumultuantes hodiernorum hominum, et ut res mutantur, gaudio, metu, spe, dolore turbatos, videmus simul ac
page 311, image: s311miseremur quotidie, quamvis neque nos semper expertes horum aestuum, sed sedant cito, nec percellunt nostram ratem. Melius tu fortasse, qui etiam subducis te e medio pelago. Dabit et Deus olim fortasse, ut sapiamus ad hunc modum. Gratulamur tibi interea, nedum ut arguamus. Vellejum tuum vidi hîc, quem sidera bonis oculis viderunt, quum admoverunt tibi, eodem tempore, quo in Italia lacerabatur miser continuis ictibus. Pag. [note: Lib. 11. cap. 112. ita etiam correxit Pontanus, et altera etiam emendatio a Rhenano et aliis praecepta est.] 136. velim legi; qui multum a more imperatoris sui discrepantes: et aliquot inferius versibus; quinetiam primi ordines caecidere, invasere hostes. Ut scias, quum mediis armis eximus, siquando otium detur, redire nos ad literas, immo fortasse, retrahi. Sed satis est. Salve amiciss. et clariss. Lipsi. Hagae Comitis Non. ipsis Sextil. CIC IC LXXXXI.
EPISTOLA CCCIX. CAROLUS CLUSIUS J. Lipsio V. C. S. P. D. Leidam.
SUperiore autumno litteras ad te dedi, Clariss. Lipsi, quas redditas arbitror: nam Plantini nostri ministro Francoforti ad Moenum tradidi. Sub meum porro inde discessum a Wilhelmo Cattorum Principe evocatus, Cassellas profectus sum. Verum Princeps venationibus occupatus, diutius me istic retinuit, quam cogitaveram: eaque causa fuit, ut Noribergam adveniens, nullos itineris comites nancisci potuerim, et alios dum praestolor, serius, nempe ipsa bruma, Viennam redierim, magnas itineris difficultates, et asperrimum gelu perpessus, quod difficilimam tussim conciliavit: a qua non plane libero aliud gravius malum accessit. Nam IIII. Kal. Januarias, in vaporarium descendens per paucos gradus delapsus, sinistrum pedem luxavi, et interiorem malleolum attrivi: id me in lectulum conjecit, cui per sex hebdomadas continue adfixus fui, non sine gravi dolore et molestia, quam interdum levavit amicorum congressus et lectio. Ex eo morbo necdum plane convalui, alter enim tibicen infirmior est, quam ut caducum jam et ruinam minans aedificium sustinere queat: sed gemino scipione fultus, paulatim per aedes obambulo, imo gradiri disco vacillans infantium more: nimirum hoc diuturnum et continuum gelu lentiorem curam efficit. Inter reliquos, quos legi libellos, fuerunt et tui, De recta pronunciatione Latinae linguae, nostro Ph. Sidneio (qui utinam viveret) inscriptus, et Epistolarum Centuria 1. ac hos non sine fructu et voluptate. Plurimam sane tibi gratiam habeo, qui epistolam, ad te [note: Ea legebatur in 1. Centur. Miscel. 49. prioris editiones, sed in sequentibus sublata. responsiones vero Lipsii sunt ad duas epistolas in eadem Centuria secundae editionis 1590. 11. Cent. 24.] meam alioqui rudem expolieris, et inter reliquas apparere volueris.
page 312, image: s312
Quoniam vero ex [note: Legitur in prima Centur. 92. qua respondet Lipsius ad Dudithii epistolam, editam a Pontano pag. 116. Male vero in Gesneri epitome et Lindenio, eum exscribente, Nicolaus Ellebodius vocatur. nam in praefatione ad Nemesii versionem, editam a Plantino 1565. se Nicasium vocat. Vid. Valer. Andr. Biblioth. Belg. Ejus meminit auctor vitae Vincentii Pinelli, Guadus pag. 346. Ed. Londin. et Marchant. in Flandr. lib. 1. pag. 63. epistolam ejus ad Clusium edidit Th. Crenius Exercitat. 11. de optimis libris pag. 63.] Epistola ad Duditium, Nicasii Ellebodii obitum tibi ignotum fuisse deprehendi (an post id temporis intellexeris me latet) operae precium facturum arbitratus sum, si hac epistola significarem, illum Posonii Ungariae oppido ad Danubium, decimo infra Viennam miliari, pestilenti febre correptum, expirasse pridie Nonas Junii, inter secundam ac tertiam pomeridianam, anno CIC IC LXXVII. magno omnium amicorum moerore, atque ipsius Maecenatis Stephani Radecii Agriensis Episcopi, Caesaris in Ungaria Vicarii, cujus mensa multis annis vixerat (iis sane quibus ipsum novi 73. et. sequentibus) cujus item liberalitate Agriensem canonicatum adeptus erat. An autem Duditii contubernio usus sit, ante quam in Pannoniam se conferret, ignorare me fateor. Mortuo scripserunt epitaphia bini, et ego propter summam, quae mihi cum ipso postremis illis annis fuit, familiaritatem, tumulum illi posui. Omnium exemplar mitto.
Ceterum lectione VIII. cap. Lib. de Pronunc. Lat. Ling. Littera I. quae productior fit, cum longa, mihi in mentem revocavit veterem inscriptionem, quae etiamnum Ancyrae est, ex ahaeneis pilis (quae an adhuc Romae conspiciantur nescio) desumta. Nam illa omnes litteras I. producit, et longitudine velut duplas facit: quod tamen magis factum sculptoris arbitrio, quam ista observatione, cujus meministi, cum et omnes vocales. o. reliquis minores et contractiores sculpserit. Observavi quidem in plerisque Graecorum veteribus nummis [gap: Greek word(s)] reliquis characteribus magnitudine non respondere: sed cusores occasionem forte sumpserunt ab ipsius litterae denominatione, ut illam ceteris minorem exprimerent. Cum porro haec Ancyrana inscriptio multa Augusti opera, fabricas, publica munera recenseat, quorum apud Historicos nihil legisse memini, nisi forte apud Suet. qui refert de altero volumine, quo complexus est Augustus Indicem rerum a se gestarum, quem vellet incidi in aeneis tabulis, et illius exemplar mittere volui. Si jam ante habebas, bene est, tantum operae mihi in describendo perierit. Si non conspexisti, perplacituram non dubito. Sed sunt nonnulla in ea inscriptione de quibus te consultum cupio.
Serie II. versu 10. et 13. QVADRAGENS repetitum, an sculptoris negligentia? versu certe 6. QVADRAGIENS est.
Serie III. vers. 14. COLVMPIO mensuraene genus? vers. 16. QVALIMEA, an congiaria corbibus e vimine Quali modo contextis elargita?
vers. 19. SEXAGENOS SEXAGENOS estne repetitio sculptoris vitio admissa, an potius bis sexagenos intelligendum?
Seriei III. continuatione versu 5. SEXGENSIM quid est?
page 313, image: s313
Opposito latere.
Serie I. versu 1. CONTINENS et CALCHIDICVM. quae loca in urbe?
FECI DECREVERAM in extremum sequentis versus ita rejecta inveni.
Seriei I. continuatione vers. 1. QVORVMQVE AVGVSTVM. Sculptoris vitio verisimile, et FORVMQVE AVG. reponendum.
Ejusdem oscitantia haud dubie repetitum vocabulum ET vers. 19. sed et eod. vers. PEDES DVCENTI. an non potius DVCENTOS?
De his quaeso, mi Lipsi, doctiorem me facias per occasionem, et de tua valetudine edoceas. Bene vale, Salutem dico Douzae, Raphelingio et reliquis amicis. Viennae Austriacae XI. Cal. April. Gregoriano calculo, nimirum quo tempore mercatores ad vernas Francofortenses nundinas proficiscebantur, CICICXXCVII. ademptis nimirum omnibus aliis ad vos scribendi occasionibus, per has Martias tempestates. [note: Huic epistolae adjectum fuit ipsum Marmor Ancyranum, quod edidit Lipsius pag. 19. Auctarii inscriptionum veterum, ubi a Busbequio se primum, et postea a C. Clusio accepisse praedicat. et pag. 22. exhibet ea, quae cum hac epistola Clusius de ipso marmore animadvertit, et scripsit Lipsio; nimirum, se suum exemplar A. 1576. descripsisse ex Antonii Verantii, Archiepiscopi Strigoniensis, et Caesarei Legati apud Turcas, exemplari. alterum se vidisse apud Sambucum, sed versibus non recte distinctum. et 1584. Lewenclavio, cum Henr. de Liechtenstein, Caesareo Legato ad Turcas proficiscenti, mandasse ut ad ipsum lapidem conferret, qui eo non pervenit, sed a duobus nobilibus Germanis, qui Ancyrae fuerant, et descripserant, hoc monumentum obtinuirat, ut cum Verantiano exemplari conferret. deinde petiisse se a Busbequio ejus exemplar, qui alii mutuum dederat, nec receperat. quae epistolae pars repetita in Editione Gruteri pag. 233. Clar. vero Gronovius, qui ex Cossonianis schedis novam hujus marmoris editionem curavit, pag. 124. ad Schottum hanc epistolam a Clusio scriptam, et aliam ab illo, quam Gruterus edidit, putavit. sed errasse apparet ex ipsa editione Aurel i Victoris a Schotto A. 1579. curata. in qua inter notas ad Epitomen pag. 70. nuda tantum verba lapidis ponuntur, quem Gruterus dedit, deinde Lipsius edidit, et notis illustravit, quibus Lipsius hanc epistolae hujus appendicem inseruit.]
EPISTOLA CCCX. CAROLUS CLUSIUS J. Lipsio S. D. Leidam.
TAndem ante triduum huc perlatae sunt tuae in. Non. Jan. inscriptae, Claris. Lipsi: vide quam lento et plane testudineo gradu progressi sint, qui eas deferendas susceperunt. Existimavi sane periisse. Gratas vero tibi fuisse, quas Francofurti dedi, plurimum gaudeo. Utinam istic convenire te licuisset: male sit equitibus, qui tuum iter impedierunt. Eo venerum Margethemo, quo negociorum quorundam causa a Serenissimo Archiduce Maximiliano fueram evocatus, cum adeo vicinus essem, praesertim cum jam essent nundinae (extra quas, magnam puto Francofurti solitudinem) ubi et veteres quosdam amicos sperabam videre, et nostri Plantini negotiorum curatorem, per quem amicis in Belgicam scriberem. In litteris autem, quas ad te dedi,
page 314, image: s314addidisse existimabam, invitatum me a Cattorum Principe Wilhelmo, ut eum in reditu Cassellis convenirem. Certe alteris, quas vernalibus nundinis misi, mei itineris progressum et successum significavi: nec minus (si ad te pervenerunt) meum infortunium ex iis intellexeris. Pedis autem curatio male et negligenter administrata, claudum, Lipsi, me reddidit: nec nisi maxima cum molestia in publicum prodire sinit. Igitur in posterum interdictae omnes peregrinationes, interdictae. Huic malo accessit mei hortuli calamitas, quam quottidie experior majorem: nam maximam hiemis saevitiam subsequuta est vernalis aeris constitutio admodum frigida, aestiva autem supra modum humida, quae multas stirpes, quae hiemis inclementiam superaverant, penitus corrupit. Itaque haud video, qua ratione amicis (qui etiam similem cladem accepisse queruntur) gratificari queam, tametsi summopere cupiam. Videbo tamen ut e paucis Tuliparum et Lilii Persici, qui mihi conservati sunt, bulbis, aliquot accipias et semina earundem stirpium, proximis autumnalibus nundinis, ut aliquam tui hortuli partem exornare queas, proximo anno, si Deus vitam concesserit, plura additurus. Pro tua animi benivolentia, plurimam habeo gratiam. Sed quem in vestra Academia locum obtinere possit sexagenarius, nunquam in isto pulvere versatus, sed qui perpetuis fere peregrinationibus indulsit, quodque reliquum fuit temporis sibi et amicis insumsit? Ardua nimium mihi esset haec provincia, si probe mearum virium mihi conscius sum, mi Lipsi. Si Viennam deserere cogat aliqua necessitas: deligam locum aliquem in Germania liberum, et vobis viciniorem, ne Iberico senatui ullam calumniandi ansam praebeam, non tantum mea, sed meorum propinquorum praesertim causa. Ubicumque autem fuero, et tibi et reliquis amicis, quacumque in re gratificari studebo. D. Camerarium proxima occasione salutabo diligenter tuo nomine. Superiore anno Modium vidi admodum occupatum apud Sigismundum Feyrabend typographum. Cui adjunctas inscripsisti, Marpurgi non agere heri intellexi, sed Pragae: diligentius tamen inquiram, ut tuto ad ipsum curari queant. Bene vale, Clariss: Lipsi. Viennae Austr: VIII. Kal. Aug: CIC. IC. LXXXVII.
Saluto D. Douzam, F. Raphelingium, cujus epistolae jamdudum respondi per ipsius socerum.
Respondet Lips. 1. Cent. Misc. 91.
[note: Ad Lips. 11. Cent. Misc. 24. haec responsio est.] EPISTOLA CCCXI. CAR. CLUSIUS J. Lipsio S. P. D. Leidam.
VAlde me afflixit adversa tua valetudo, mi Lipsi; vires autem te ex parte recepisse gaudeo, atque ut te salvum et incolumem nobis diu conservet,
page 315, image: s315Deum opt. precor. De Smetiano Thesauro recte factum, velim, quod libentissime fecissem, symbolam conferre potuissem: habeo enim, quae in his regionibus collegi quaepiam fideliter descripta, nam meis oculis plus fidere soleo, quam alienis, praesertim in veterum Inscriptionum exceptione. Non credas, quam turpiter Lazius interdum sit lapsus. Quae in Hispanica peregrinatione collegeram, dedit M. Laurinus Smetio: at meum exemplar numquam restitutum, tametsi saepiuscule repetierim ante quam huc accerserer. Ea forte suis locis in volumine distribuit Smetius. Si in animo habueritis [note: Nactus sum inscriptionum a Lipsio editarum exemplar, quodque olim fuit Caroli Clusii, et cui ille in calce adjecit inscriptiones, sua manu descriptas, quas collegit in Austria et Pannonia, et alibi. Illustravit etiam adjectis notis, ipsas etiam figuras, quae in lapidibus exsculptae erant, depinxit nitidissime, in fine etiam quasdam Hispanicas adjecit, quae non erant missae Smetio. et adjecit haec verba, quae hanc epistolam Illustrant. In Hispanica mea peregrinatione ego, Carolus Clusius, multas inscriptiones veteres observabam, et fideliter excipiebam. Deinde Valentiae a nobili quodam Hispano, qui longe plures, quas observasse ajebat, descriptas habebat, ut exciperem impetrabam. in Belgium redux Anno MDLXV. Brugis Flandriae nobili viro Marco Laurino, Domino de Waterfliet, mutuo dabam. sed numquam illas deinde recipere ab illo potui. video Smetium nonnullas in librum suum intulisse, non tamen omnes. nec distinxisse illas, quas ego observaveram, ab iis, quas ex alio descripseram. Cordubae tamen et Valentiae tum etiam in Lusitania elegantes quasdam a me observatas, ab ipso neglectas animadverto. sequentes porro in schedis descriptas, et ab aliis sepositas postea repperi. Dacicas etiam inscriptione Albae Juliae repertas adjecit, quas collegerunt D. Apollonius Menabenius Medicus, et Theobaldus Hogelandius, curante Clusio Annis LXXXVII. et XCI. supra MD.] appendicem aliquam aliquando addere ad opus, quod nunc sub proelo est, quae habeo conferam ex animo. Et non dubito quin brevi editionem repetere cogatur Typographus, adeo omnibus gratum futurum illum thesaurum scio. Dacicam peregrinationem suscipere me fatum non sinit: proximo enim Augusto Francofortum ad Moenum cogito, ubi hiemem transigam Deo volente, et forte reliquum, quod superest, vitae tempus. Multos jam menses ista Irene nostram spem alit: sed illa nimium dubia mihi videtur. Optare quidem, ut tu scribis, licet, si non potiri. Illustri Pinello proximis litteris salutem a te dicam. Mercurialis familiaritatem nondum sum adeptus: Pinellum tamen orabo ut officium faciat. Si quid in Vellejum Paterculum haberem, minime inviderem, mihi crede. Tu porro perge in utilissime coeptis. Nisi [note: De Dodonaeo Juniore vid. supr. ad Epist. CCXXXII. Cratonis a Crastheim.] Dodonaeus junior admodum sit immutatus, haud pol paternum sapit, et plerumque Heroum filii noxae. Habeo aliquot ejus epistolas, Patavio ad me datas, deus bone quam ineptas! Obscurorum virorum epistolis adjici oportebat. Patri multas molestias creavit: is tamen, ut intelligo, et gaudeo, paulo ante obitum, reconciliatus est. Bene et feliciter vale, Clarissime Lipsi. Salutem dico nostro Raphelingio, et N. V. Douzae, facie necdum mihi noto. Viennae Austriacae VII. Kal. April. CICICXXCVIII.
page 316, image: s316
EPISTOLA CCCXII. CAR. CLUSIUS J. Lipsio S. P. Leidam.
MAximas ago gratias pro tuo munere, Clarissime Lipsi, doleo me nihil habere, quod rependam. Exempla Caesari et Principibus inscripta recte curavi, binis illis locis, quae adnotasti, correcta. Quod Caesari mittis, Wolfio Rumphio, cubiculi ipsius Praefecto, cui scripsi, commendavi, per Gemmarium Pragae habitantem. Palatino et ejus Aulae Praefecto inscripta Commelino Heidelbergensi Typographo tradidi. Landgravio Mauricio etiam suum exemplar misi, per aulicos, quos ipsius parens huc singulis nundinis ad necessaria coemenda mittere solet. Bellonii versio ut ex tempore fuit effusa, ita nunc maxime displicet: mihi etiam negotium fuit cum confuso admodum scriptore, qui quasi sui oblitus plerumque eadem capite eodem, aut secundo repetit, et male periodos connectit. Ego illam nunc quodammodo recudi et expolivi, ut sperem secunda editione aliquanto cultiorem prodituram in publicum, cum reliquis meis lucubratiunculis, Deo volente. Summi hîc fuerunt caniculae aestus, atque etiam per universam, ut puto, Europam: nam vina Augusto mense lecta sunt inPannonia, atque, ut intelligo, abundanter. Scriptum mihi ab amico, Turcarum Imperatorem compositis Constantinopoli motibus, exercitum paratum habere, cui cum induciae sint cum Persa, verendum esse, ne in Daciam et Pannoniam convertat. Serenissimus Archidux Maximilianus Polonia excessit, non praestito jurejurando, quod Poloni exigebant: an id laturi sint Poloni, dubium. metuendum tamen, ne mutuis dissidiis aditum praebeamus Turcae in penitiora Provinciarum, quae Austriacis subsunt. Meum hortulum fuisse elegantissimo aulaeo ornatum, alii referunt: ego isto eleganti spectaculo fraudatus sum, evocatus Cassellas ad Landgr. Wilhelmum: occupatus fui hac aestate in repurganda terra a saxis et aliis sordibus, quibus abundabat, ut sperem proximo vere magnam voluptatem ex florum dispositione et colorum mixtione me capturum, si Deus vitam concedet, et per Senatores hujus urbis liceat, quibus peregrini non admodum grati sunt. Id eo fit, quia potior pars eorum, qui sunt in Senatu, aut litteris operam non dederunt, aut suis finibus numquam excesserunt: nostri omnes sunt mercatores, et qui quaestui duntaxat inhiant, quae his affinitas cum Musis? Nisi Vienna tam procul a patria abesset, et religionis exercitio privaretur, eo redirem: nam istic major hominum comitas, et vilior annona. Pro solo victu et habitatione binos Imperii talleros pendere cogor, sunt qui totidem solares aureos expetunt: quid praeterea in ligna, candelas, lotrices, vestes et alia in quotidianum usum necessaria expendendum sit, vide. Veteribus nummis te delectari puto, mitto argenteum nuper ab Illustri Dn. de Barthyan, Ungaro Procere, missum, sed in Dacia erutum: ab una parte binae facies quid sibi velint ignoro,
page 317, image: s317nisi forte Danubium, qui et Ister appellatur, significent, certe [note: Forte nummus fuit, quem ex Goltzio refert Harduinus in nummis Populorum, [gap: Greek word(s)]. et refert ad Istropolin.] [gap: Greek word(s)] ab altera parte inscriptum, et aquila dorso Hausonis, quem nonnulli Exossem Plinii putant, in Danubio frequentis, insistens, caputque ejus rostro feriens, significare videtur Istrum a Romanis domitum. Tu pro tua doctrina felicius expendes. Bene vale vir Clarissime, Francoforti ad Moenum VII. Kal. Octobr. CICICXIC. Juliano calculo.
Pituita et tussis me vehementer excruciant.
EPISTOLA CCCXIII. CAR. CLUSIUS J. Lipsio S. P. D.
MAgno cum animi mei dolore intellexi, te ita circumagi, mi Lipsi, ex Jesuitarum praepostero consilio. Nam si Swalbacensibus acidulis uti in animum induxisses, tibi maxime profuturas non est dubium. Riverius Medicus Regius, qui tibi ex animo bene vult, Coloniam evocatus, hinc profectus est eodem, quo ego Moguntiam die. Coloniae intellexit te eo venisse, sed requisitum jam te Confluentiam rediisse audiit; voluit ille tibi suo consilio adesse, ut mihi hodie retulit: nam metuit ut te eas perditum. Postridie quam tuas accepi, Heidelbergam profectus sum, comite Dn. Pellisonio. Doluerunt Grinradius, Melissus, et alii, te ipsis non salutatis hinc discessisse: Melisso enim spem feceram post acidularum usum, te ad ipsos profecturum, et haud dubie gratissimus illis fuisses hospes. Donellus e vivis excessit. Si Gifanius tam brevi futurum putasset, forsitan Altorfium non reliquisset. Sed illum etiam circumagi audio: nam relicto Ingolstadio Coloniam profectum ajunt. Mitto Melissi fasciculum, quem eodem, quo hinc Heidelbergam profectus sum, die accepi, alias literas redux ex ea peregrinatione hîc repperi. Brederodius mihi hodie significavit alium hîc in urbe esse ad te fasciculum (a Viviano quantum intelligere potui) sed qui habet inveniri non potuit, bis aut ter a me requisitus, alioqui adjunxissem. Bene Vale, et ab amantissimis tui Gallis salutem accipe. Francofurti XVI. Maji veteris CICICXCI. multa nocte.
EPISTOLA CCCXIV. J. LIPSIUS Carolo Clusio. Francofurtum.
NOn obliviscor tui, mi Clusi, neque obliviscar, etsi ut rarius scribam, facit importunitas ex his locis mittendi. nunc abeunte Hovio Librario Leodicensi,
page 318, image: s318officio fungor lubens. Quod de valetudine, media est. ejusque firmandae caussa iterum Spadam cogito, quamprimum advenerit nostra uxor, quae est in via. a Batavis missionem impetravi aegre, sed honeste. Apud omnes gentes testor, gentem eam in me fuisse perhumanam, atque absens etiam amo. Nos in libris et studiis toti, et fruimur fine illo consilii nostri, qui fuit quiescere et latere, non tamen, ut spero, sine publico fructu. Exspecto privilegium edendis libris meis, quod peti jussi ab Imperatore, tum aliquid nostrum aut plura videbis. Circumspicio de domo (nam adhuc vage habitavi) quae hortum habeat, in quem transferam bulbos, id est delicias meas. D. Prunius (virum credo nosti) per uxorem promisit quaedam se ad me missurum; si quid rarius scies, tu quoque; si quid sine detrimento ad me potes, aut seminum aut bulborum, quaeso, esto is, qui soles, et largire: Animo, si non re, agnoscam semper et reponam. Ego in tristitia hac temporum, quae nullam emendationem promittunt, duplici hoc solatio utor et sustentor, librorum et hortorum. Colvius estne apud vos? vix opinor, et credo in Gallia jam esse, si tamen sedet illi consilium semel captum. Haec dubitatio repressit me in scribendo, et omnino puto aeque vos conjectare. Vale, Vir Cl. Leodici, ubi hyemare constitui. Postridie Non. Sept. CICICXCI.
EPISTOLA CCCXV. CAR. CLUSIUS J. Lipsio S. D. Leodium.
GRatissimum fuit intelligere, mi Lipsi, tuam valetudinem satis tolerabilem esse, ejusque firmandae causa Spadam iterum cogitare: sed vereor ut aptus sit Autumnus, qui frigidior esse solet. Quod frueris fine illo consilii tui, gaudeo, nec otiosum te futurum satis scio. Velim aedes istic nancisci possis ex animi tui sententia, et quae hortum habent, in quem transferas tuas delicias. Caniculares dies fuerunt hîc permadidi, multosque bulbos mihi corruperunt, praesertim e selectioribusTulipis, ut vix habuerim, unde meorum aulaeorum lacunas explerem. Mitto tamen aliquot tulipas semine selectiorum natas, et aliquot bulbos stirpesque tuberosas elegantiores, addidi etiam semina non vulgaria, ut e plantis inde natis aliquando voluptatem capere possis. Quas meis adjunxeras, diligenter curavi: et binas ad te mitto, his nundinis mihi redditas. Colvius frustratus fuit sua spe, de qua apud omnes gloriabatur, et etiam ad parentes scripserat; alius locum, quem sperabat occupavit: locum tamen apud fratrem ejus, cui a secretis esse cogitabat, tandem obtinuit, et cum exercitu abiit, sed non tam honeste ab suo hospite discessit, quam decebat, et nostrae nationi maculam inussit. Brederodius multam salutem tibi renuntiat, Bongarsius, Sylburgius, Cassiodorus, qui vellet hîc diutius haesisses, ego sane prae ceteris. Bene vale. Salutem dico Cl. V. Lampsonio, qui mihi
page 319, image: s319notus initio anni LXIII. cum istac cum Sambuco facerem iter, Augustam Vindelicorum tendens. Francofurti. XX. Sept. veteris calculi XCI.
EPISTOLA CCCXVI. J. LIPSIUS Carolo Clusio. Francofurtum.
UNa cum literis flores et semina a te accepi, mi Clusi, et quod soles, largus in Lipsium tuum es, et benignus. Gratias habeo. quid aliud nunc possum? Utinam opes aut copiae meae unquam forent, ut exhibere gratum me possim! sentires me certe ex animo et sine fuco tibi unicum. Ego adhuc Leodici sum, et apud me nunc uxor, et domum hortumque satis commoda habeo: sed quia non solus (ita enim hîc mos, et plerique exteri in aedibus amplis Canonicorum habitamus) non ausus sum bulbos meos horto concredere, eosque in loculis ligneis deposui, et exposui fenestris cubiculorum meorum ad imbrem et ad solem: ad summam, sunt velut Adonidis horti. Ego proxima aestate de tota mansione consilium capiam, si Deus volet, idque pro temporum fluxu. spero etiam me tunc repetiturum Spadanos fontes, si tamen tuto licebit. nam Batavi praemiatores, aliique eorum velo et nomine, totum hunc tractum habent infestum. De Colvio quod mihi nuntias, inopinatum non est. Adolescentem novi, a studiis magis, quam a moribus mihi probatum. Linguae enim intemperans est, et semper in malignam partem. Quid dicam mi Clusi? juventus pleraque hodie, uti aevum istud, superba, vana, petulans, et non ad mores parentum. iste qui has tibi, ut opinor, tradet, [note: Hunc et commendat Serario 111. Cent. Misc. 5. fuit Ultrajectinus ex honestissima et domi clara olim familia. Epistolas tres Lipsii ad Leemputium edidit Gabbema Centur. 11. 23. 24. et 26. fuit ejus comes in itinere cum Leidam fugeret. ex eadem familia Henricus Leemputtius videtur fuisse, quem laudat et describit Valerius Andr. Biblioth. Belgica. Apud Ultrajectinos meos celebratur adhuc memoria Catharinae, Leemputii Scabini urbis, uxoris, quae animo virili mulieres duxisse et praeivisse dicitur, ad diruendam arcem, quam Hispani, ut jugum, urbi imposuerant.] Adamus Leemputius est, viae meae et totius itineris fidus hucusque comes. incredibile est quam auxilio et solatio mihi fuit. rogo te velis, videns eum, habere virum bonum, et non ex genere quod descripsi. Salvebis multum a Lampsonio nostro, qui nunc senescit, et caput respersum gerit cana nive. Leodici III. Id. Octob. 1591.
page 320, image: s320
EPISTOLA CCCXVII. CAR. CLUSIUS J. Lipsio S. P. Leodium.
ANte triduum litteras a D. Joachimo Camerario acceni, et illis inclusas, quas a Richardo Barone a Starenberg sibi missas scribebat, ut ulterius curarentur. Istius adolescentis patrem aliquando in Gallia novi, virum probum et litteris bene excultum. Si quid respondere voles, ad me per occasionem mittito, curabo, ut recte Viennam perferantur. Quid Spadani fontes? utiles ne fuerunt? velim ex te scire. Ego nihil adhuc ab his, de quibus superioribus nundinis ad me scripsisti: interea undiquaque spargitur rumor, me ad ipsos venturum, nec aliud existimant plerique amici, quorum litteras e variis locis quottidie accipio. Et certe qui ejus rumoris auctores, plurimum incommodi meis rationibus adferunt: et puto illos me habere ludibrio. Hoc autem constitui, hinc pedem non efferre, donec meam Stirpium Historiam absolvero: quia vitae curriculum mihi breve restat, propterea eo diligentior adhibenda opera, nec illa interrumpenda. Monavius cum hîc esset, singulis momentis se expectare ajebat Caesareum diploma, quod tibi mitteret: sed ille abiit, nondum eo recepto. An postea aliunde miserit, cuperem scire. Vereor ut illud negotium remissius tractarit, quam erat necesse, vir aulicorum morum non satis gnarus. Crede mihi, plus tu una epistola apud Vicecancellarium Caesareum effecisses, quam multi Monavii: et auctor tibi sum, ut, si nondum accepisti, ad eum scribas. Nam, quantum intelligo, vir est politissimis moribus, multarum linguarum gnarus, multae eruditionis, nec a Musica alienus, imo Mathematices etiam peritus. et non dubito quin facile impetrabis: clarum enim est in Caesarea aula tuum nomen apud omnes doctos viros. Nomen Vicecancellario Jacobus Kurz a Senfftenau: gaudent autem omnes Aulici, praesertim qui illustri loco sunt siti, magnificis titulis: propterea, si scribes ad eum, tribue illi titulum Illustris Viri. S. R. Imperii Vicecancellarii; tametsi nondum sit a Caesare designatus. Fungitur tamen hoc munere. et statim a Viheri morte functus est. Cancellarium autem Imperii non ignoras esse Electorem Moguntinensem. Ego sane proximis Autumnalibus nundinis ad illum scribere statui, pro diplomate ad meas lucubrationes; et quia illum hortensibus delitiis delectari audio, addam hortense munus, quo facilius impetrem: nec inanem, ut spero, operam lusero. Omnino autem diploma mihi impetrandum: nam in Germania multi alienos labores suffurari soliti. valetudinem firmam ad tuos labores perficiendos a Deo opt. max. tibi ex animo opto et precor, mi Lipsi. Francofurti ad Moenum XI. Junii vetere calculo oo IC XCII. Salve a Bongarsio: Brederodius adhuc Basileae haeret.
page 321, image: s321
EPISTOLA CCCXVIII. CAROLUS CLUSIUS J. Lipsio suo S. D. Lovanium.
TUas mihi reddidit D. [note: De Adriano Romano vid. supr. ad Epist, CXC. et infra ad epistolam Lipsii ad eum scriptam.] Adrianus Romanus, carissime Lipsi, perbreves quidem illas, sed longe gratissimas, quia primae post annum: et sane non mediocriter mirabar obstinatum istud silentium, praesertim cum aliquot meis esses provocatus, ad quas his postremis nihil respondes. Dic quaeso, an Pinelli ad me litteras acceperis, quas pridie Non. Decembr. proxime praeteriti meis inclusas mittebam? Denuo urgeor, non modo ab eodem Pinello, sed etiam a Bibliopola Patavino, (cui datum hoc negotium a Magnifico viro N. Michaeli, Curatore Academiae Patavinae) ut ad te scribam, et petam, ecquid haberes animi ad ipsos te conferendi, qui te magnopere expetunt, et liberali stipendio exciperent, si ad eos proficisceris. Addebat Bibliopola multos esse Senatorii ordinis et Patritios Venetos, quibus magna in admirationc es, qui tibi Patavii liberorum curam committerent, ut praeter fructum, quem ex publicis tuis lectionibus reciperent, cum, qui ex familiari conversatione proficisceretur, etiam haurirent. Scribe, quaeso, prima quaque occasione vel ad eundem Michaeli, vel Pinellum, quis sit tuus animus, et litteras ad me mitte, opera Mourentorfii, qui brevi curare potest, et ego statim Patavium ablegabo per cursorem ordinarium. Cogito ad Batavos honesto stipendio invitatus, et ab omni publico munere liber: sed non ante Nundinas Autumnales: nam ante absolvenda Stirpium Historia, in cujus Quinto Libro scribendo nunc versor, Sextum hac aestare absolvam, Deo volente. Et non sine Divina Providentia factum agnosco, ut illi me invitarent (tametsi jam ante multus apud illos de me evocando sermo, nullus vero ab eis ad me) cum Cattorum Princeps Wilhelmus, (qui in senectutis subsidium quotannis centum florenos Francofortenses mihi numerari curabat) rebus humanis exemptus est: nam filius, ex Purpuratorum consilio, subsidium illud ademit. De jactura stirpium, quam fecisti, valde doleo: jubeo tamen esse te bono animo: nam licet acerrimum fuerit postremum gelu apud nos et densae nives, quac solutae et in summa superficie terrae haerentes, multas stirpes mihi corruperunt, praesertim versicolores tulipas, quas multo teneriores aliis, quotidiana experientia didici, et Muscari Hyacinthique bulbos; depromam tamen ex eo, quod superest, penu, quae meo Lipsio grata esse possint, circa Autumnum, vel etiam ante, si commoda ulla sese offerat mittendi occasio. Vade, mi Lipsi, et verbum unum ad Ill. Pinellum, aut ad Magnificum Michaeli, scribere ne pigeat. Francofurti ad Moenum VI. Id. April. CIC IC XCIII. vetere calculo.
page 322, image: s322
EPISTOLA CCCXIX CAR. CLUSIUS J. Lipsio. Lovanium.
REcte factum, quod ad meas, postremis nundinis datas, responderis: ut Illustri viro Pinello, (qui me de negotio ad te scripto urgere non cessat) habeam quod respondeam. Nam postremis suis, quibus ad eas respondebat, quas 24. Aprilis ad ipsum dabam (scripseram autem me ante octiduum litteras denuo ad te dedisse) in haec verba scribit. Si stara attendendo con desiderio la risposta del Sr. Lipsio, gia che questo Illustrissimo Sigr. Giovanni Michele Procuratore di S. Marco, et insieme riformatore dello studio di Padoua, la sta attendendo con quella devotione, che la S. V. puo facilmente imaginar si dalle tante repliche, che le ne bo fatte a sua instanza. Ex his facile colligere potes, quam gratus foret illi tuus adventus. Nec dubito, quin si in animum induxeris profectionem istam suscipiendi, valetudo tua sit firmior futura. Nam istic habebis praestantissimos totius Europae Medicos, qui (si qui alii) maxime utilia ad valetudinem tuam praescribere poterunt: habes istic vicinas Aponenses aquas, quas audio vehementer commendari, et adeo celebres, ut plurimi non modo ex universa Italia, sed etiam ex regionibus exteris valetudinis recuperandae causa eo confluant. Cupio tibi bene esse, mi Lipsi, ex animo dico, atque utinam tanti apud te momenti mea epistola esse possit, ut propositam conditionem acceptare velis. Significabo Illustri Pinello tuam voluntatem, quam non dubito illi gratam fore, sed longe gratiorem, si quid certi de tuo adventu decernere posses. Tuus hortus mihi curae erit. Velim scribas, per quem tuas has postremas ad Arnold. Mylium curaris. Colonia enim ille ad me XX. Junii, sed resignatas, et ipse in epistola culpam fatetur, se videlicet resignasse, non perspecta inscriptione, et primum animadvertisse ipsi non fuisse inscriptam, cum eas legere incepisset. Studio potius factum suspicor, quam nimis supina negligentia: nam cum ille totus a novo Monachorum genere pendeat, et illi sint vaferrimi, cupiantque omnium consilia nosse, facile in suspicionem venio, ab illis mandata accepisse ut ista faciat. Monebo Moretum, ut in posterum quas ad me, dum hîc vivam, dabis, suis mihi inscriptis includat. Nunc ad me venio. Singulari sum fato, mi Lipsi, ut in cruribus infortunium accipiam: ante sexennium pes sinister luxatus: Ipso die Paschatis, vetere calculo, hora decima ante meridiem, ad conventum Mercatorum iturus, descendens gradus, et infimum jam me attigisse putans, dextrum pedem promoveo, tanquam in plano ambulaturus (obscuriores autem erant gradus) pes subsidens, nec inveniens in quo sisteret, inclinavit totum illud latus et tabulatum pertingens contortus est, fecitque ut in latus dexterum caderem adeo graviter, ut coxendicis dextri luxationem metuerem, et adhuc metuo aliquam esse, licet et Medicus
page 323, image: s323et duo Chirurgi aliter sentiant. Is casus valde me afflixit: nam praeter magnos cruciatus, quos pertuli, me totis decem septimanis cubiculo inclusum detinet, nec possum adhuc pede dextro uti: fuit mihi vero is casus tanto gravior, quod meum hortum interea temporis conspiecre non potuerim, qui haud dubie, per continuas fere praecedentes pluvias multum detrimenti acceperit; nam bulbaceae et tuberosae (quae meae delitiae) nimia humiditate plurimum laeduntur, et plerumque etiam pereunt. Huc accedit, quod toto isto tempore, nihil scribere, nihil commentari potuerim, et breve restat tempus ad Nundinas, quibus praeteritis, mihi ad eos proficiscendum, apud quos, Deo volente, quietam sedem inveniam. Cras thermas Weisbadenses accedere animus est, ut experiar an illae sint futurae salubres. Sed chartae angustia ut longior sim, non patitur: itaque bene vale, mi Lipsi. Francofurti ad Moenum v. Kal. Julii MDXCIII. D. Bongarsius plurimam ex animo reddit salutem.
EPISTOLA CCCXX. CAR. CLUSIUS J. Lipsio P. S. D. Lovanium.
QUas ad me VIII. Kal. Septembres dedisti, amicissime Lipsi, eae, VII. Eidus ejusdem, vetere calculo sunt mihi redditae. Gaudeo caniculares dies tibi fuisse propitios: utinam Italicum aerem experireris, non dubito quin Belgico salubrior. Id opto valetudinis tuae gratia, quia alias Lovanii mihi vicinus magis futurus. Utinam pax, pax, divulsas regiones jungat, ut libere possimus nos amplecti. Sed video parum spei affulgere: etiamsi Ernestus Austriacus adveniat, quem nescio an hostis vicinus et potens remorabitur: certe nuper Sizech urbem, apud quam paulo ante Bassa Bosnensis cum magna militum manu caesus, ad Colapis et Savi confluentes, occupavit, et omnes, qui inerant, ad internecionem cecidit, libereque nunc potest Stiriam et Carinthiam pervagari. Beglierbeg Graeciae istic praesens est, Sinan Bassa cum Regio exercitu adventat, atque ut fertur variis locis in Hungariam impressionem facere debent Turcae. O Principes Christiani, et ista negligitis? Deus consilia Barbarica evertat. Mitto tibi pyxide inclusas selectas aliquot plantas, tametsi meus hortus magnam jacturam passus sit, et multis me dare oportuerit: numerus accedit, ut opinor, ad quinquagesimum. Sed tu inter primos. Cogitabam Sextum mearum Observationum librum, qui et postremus, hac praeterita aestate absolvere; sed adversus casus impedivit: Nos Leydae, Deo volente, illum insequente hieme scribemus. Eos autem, etsi hîc haesissem, non dedissem istis typographis cudendos, quia Moretus illos habebit, cui et ante annum priores tres misi. Desino; nam multae legendae epistolae, multae scribendae ante meum discessum, qui in initium Octobris incidet, si Deus
page 324, image: s324valetudinem qualem qualem conservabit. Vale, mi Lipsi IV. Kal. Octob. CICIC XCIII. Greg. fastis.
EPISTOLA CCCXXI. CAR. CLUSIUS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
SUb meum Francofurto discessum, mittebam ad te pyxidulam, Cl. Lipsi, in qua selecti aliquot bulbi, et tuberaceae radices: gaudebo, si ad te salvae pervenerint. Magnam jacturam feci earum stirpium, quas in meum usum servaveram: nec in me nunc ea alacritas, quae solebat, hoc meo morbo valde imminuta. Francofurtenses chirurgi, mi Lipsi, meam valetudinem corruperunt, non bene explorato meo morbo, aut, si illis agnitus, maliciose dissimulato. Negarunt enim obstinate, ullam esse femoris luxationem, quam tamen sentiebam, et quae ab usu thermarum magis fuit detecta: nihilominus eorum obstinata sententia (cum mihi suspecta esset) factum est, ut IX. aut X. primariorum chirurgorum concilium convocarem, adhibito etiam eo Medico, quem tu istic vidisti. Nudum considerant, prehendunt, rectum, in lectulo decumbentem, indico illis suspiciones, quae me movebant, ut luxationem crederem, secedunt illi paullisper, et inter se conserunt: omnes tandem uno ore luxationem negant. ego illis, quandoquidem ita vultis, persuaderi mihi sino: sed tamen luxationem sentio. Postquam huc veni (non sine magnis dissicultatibus et molestiis facta est haec profectio) peritum istorum morborum Chirurgum, quique multos juvit, ad me evoco: ille me in lectulo decumbente prehenso, statim luxationem agnovit: sed curam dissuasit: Morbus enim, inquit, jam non recens, et tu ea aetate es, quae ad cruciatus ferendos (si quis restitutionem moliri vellet) non sufficeret. Claudus maneas necesse est: sed emplastra roborantia applicabo, quibus, Deo volente, juvaberis, ut cum tempore, nullis fulcris, sed unico scipione innixus obambulare possis. Jam totos tres menses mihi medicatur, necdum levamen sentio, spem tamen non abjicio, licet accedat etiam aer et intemperies hujus regionis, naturae meae non conveniens. Raphelengius etiam catarrho valde affligitur et defluxione in oculum sinistrum, quae vereor, ut illius usum tandem adimat. Scaliger etiam lenta et interna febre graviter laboravit, sed nunc meliuscule valet. Uterque plurimam salutem tibi dici voluit: hunc enim ante biduum, quia vicinus, conveniebam, ille me. Aliud quidpiam est, de quo tecum agam, sed invitus. Typogliphus quidam Francofurti est, qui aliquot Americae historias cum picturis in lucem emisit. Is a Barone de Pesche veterum Inscriptionum, Romae observatarum a Jano Jacobo Boissardo, ipsique nuncupatarum, librum per amicos, qui Baroni familiares, exprimendum impetravit, inscio Boissardo, qui Raphelengio libenter tradidisset, ut ad me scripsit. Petit
page 325, image: s325a me Theodorus ille (id viro nomen) cum intelligat mihi tecum nonnullam esse familiaritatem, ut rogem, singulis Inscriptionibus declarationem aliquam adderes, viros enim doctos ipsi persuasisse longe facilius Inscriptionum librum venundatum iri. Respondi, qui illi hoc persuasissent, imperitos esse homines, nec in veteribus inscriptionibus versatos: me enim, sub discessum, librum illum cursim evolvisse, plerasque Inscriptiones adeo esse faciles, ut interpretatione non egeant, paucas forsitan esse, quae ad veterum Romanorum ritus et caeremonias, quae eam operam requirerent. Praeterea te eas habere occupationes, quae tantum otii non permittant tibi, ut quidpiam iis subtrahere possis. Nec sane de ejusmodi rebus te libenter interpellem. Addebam, etiam si tu hanc provinciam in te recipere dignareris, nihil efficere posse, nisi habeas singularum Inscriptionum exempla. Sed isti haec non considerant, et plerumque aliis sunt molesti. Sed non plura, tu bene vale, et me, quod facis, amare perge. Lugduni apud Batavos postridie Kal. Martias oo IC XCIIII.
EPISTOLA CCCXXII. CAROLUS CLUSIUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
Diu in tuo aere sum mi Lipsi: sed in causa fuit non bona valetudo, et quantum per imbres valde frequentes licuit, bulbacearum mearum plantarum (quarum plerasque corruptas inveni) exemptio. Nam tam multi a me petunt, ut si aliquot annis eorum petitionibus satisfacere velim, ego meis delitiis plane spolier, alii divites fiant: et sunt certe hîc quidam adeo importuni et inciviles, ut cuperent sibi integra aulaea donari, qualia hoc anno in meo horto conspexerunt, quae tamen sarta integra conservare cupio. Multas Tulipas superiore hieme amisi, quorum LXVI. jam ante flores dederant: semine natas, (quarum pleraeque florem promittebant) plures CL. mures absumpserunt. Non volui tamen negare amico pauca, quae habui, catalogo, quem Raphelengio misisti, inscripta, nempe Dentem caninum, Fritillariam, Lilium Susianum; iis adjeci Anemonem, cujus nondum conspexi florem, Crocum vernum aureo flore, prolem Croci verni flavi purpureis venis distincti, quae stirps mihi valde rara est, et Tuliparum utriusque generis semina, quae tibi certe serenda, si earum copiam et varietatem habere voles. Experire, fortassis non minus voluptatis capies ex iis nascentibus, et earum singulis annis incremento, quam ex ipsis floribus, et experieris in floribus majorem varietatem, quam illarum semina mitto: habui enim hoc anno semine natas, quae elegantes flores dederunt, atque ejus quidem coloris, qui mihi ante non conspectus. haec te scire volui ne sationi diffidas: binas capsas ligneas tibi parato, quibus terra repletis, semina committes; majori, praecocium Tuliparum; minori, serotinarum: deinde in horto tuo defodito aprico quodam. loco, et
page 326, image: s326istic relinque in tertium annum: tum eximendi bulbi inde nati, et laxius in horto reponendi; sint autem capsae, altera tres pedes longa, altera binos cum semisse, utraque vero sesquipedem alta.
Negotium illud Francofurtense mihi impositum invitus suscepi, et scripseram satis aperte causas, cur ista a te petere non deberent. Sed consilium quorundam imperitorum, bonum senem impulit, ut haec a te cuperent. Nosti Germanorum ingenia, libenter impetrant epistolas liminares, imo etiam emendicant, ut suis libris praefigantur: Crato contra, etiam non rogatus, typographis eas offerebat sponte, sed ea conditione, ut quaterna aut sena exemplaria impetraret in suum usum, aut aliorum: is merito librarius muscus dici poterat. Non abutar deinceps tua benivolentia, id modo ignosce. Monebo denuo hominem serio, ne amplius hujusmodi negotia mihi imponat.
Si sextus liber historiae stirpium absolutus esset, (quae non erit generalis, sed earum duntaxat, quas observavi aliis non proditas, aut satis negligenter descriptas) Typographo totum opus dare possem, modo icones omnes, quae eos libros ingrediuntur, sculptae: Antverpiae unicus, et satis negligens sculptor, Hagae alter est diligentior, de quo scripsi ad Moretum, qui respondit quidem tabellas aliquot depictas missurum, quae Hagae sculperentur, sed eas duos menses jam expecto: et nisi eicones adjiciantur Historiae ipsi stirpium, omnis aberit gratia. Quae secundum Tomum ingredientur, jam parata habeo: restat duntaxat Sexti Libri Stirpium descriptio nitidior (quia mihi materia omnis parata) ut Tomus primus etiam integer sit. Scaligerum, Raphelengium, Douzas salutavi. Iidem tibi plurimam salutem adscribi jusserunt, et Hoghelandus: tum, quam primum nominatam oportebat, Nobilis illa femina, quae tibi discedenti rosas aliquot conditas mittebat: eam valde benivolam erga me experior, quotiescunque huc venit. Hautenus mirae est naturae, expectavit avide meum adventum, atque ubi advenissem, cum uno Consulum et Pensionario, gratulatum venit: paulo post schedam mittebat cerevisiariam, qua adscriptum eodem privilegio me usurum, quo reliqui studiosi, schedam remisi, atque renunciari jussi, me post tot Academias conspectas, in quarum nonnullis diu etiam vixissem, huc non venisse studiorum causa: scire ipsum, quibus conditionibus essem evocatus. istud me valde pupugit, ut verum fatear: sed admonitus eum magnae esse auctoritatis in senatu, solo curatore, qui superesiet, Hagae habitante, propterea observandum; sciens etiam colendos Vejoves ne noceant, homini elcgans bulbaceum munus misi, quo paulo lenior redditus, ut mihi quidem visum: sed ejus [note: Doctor Pauvius.] gener, homo arrogans et reliquos prae se contemnens, atque etiam natura valde invidus, ipsum videtur denuo pervertisse: nam multo tempore jam animadverto alieniorem a me factum. Si id scivissem, nunquam huc tetulissem pedem. Invenio tamen multos alios hîc in me benevolos, etiam in magno Senatu. Sic nos exercemur, mi Lipsi: et adhuc, ut magis exercerer, febris tertiana me sub initium hujus mensis corripuit, cras reditura, propterea hodie X. Augusti hanc scribo (cras enim non liecret) quia tabellaria perendie discessura. De Curtii cancellarii viri humanissimi
page 327, image: s327et politissimi morte valde doleo, expertus enim eram valde amicum. Ignotus mihi successor ejus Freimonius. Bene vale. CIC IC XCIIII.
Adjeci in hoc fasciculo T. praecocem A. R. serotinam unam elegantis coloris et proles elegantiorum praecocium et serotinorum, quae matris colorem retinere solent; cum semine natarum color, non possit certus esse, nisi flore conspecto, qui plerunque variare solet. Tu boni consule quae mitto, et vale. Haec multa nocte jam dicti dici
EPISTOLA CCCXXIII. J. LIPSIUS Carolo Clusio S. D. Leidam.
PAuca, mi Clusi, possum, ita festinat muliercula, quae has feret. Nam hoc ipsum dubito, an exspectabit. plura tamen volebam et debebam, certe largiter et libentiore stilo gratias agere pro hortensi munere, ad me misso. Quid tamen faciam? totum hortum debeo et inscribam tibi, nisi quod Boizotus venire vult in partem, qui ultro valde in me munis est et benignus. utinam illi in te tales, quos significas? Merebaris, mi Clusi, et in hac aetate et valetudine adhibenda erant omnia fomenta. sed homines si non novisti, noscebonos quidem plerosque et candidos, sed saepe asperos, et nunc magis vento isto fortunae secundantis. Apud Principes non ambigis mitiora omnia aut suaviora esse: ubi Plebs imperat, aut imperii habet partem, fastus etiam in vilioribus est, et sui ignorantia alienique. ferenda sunt, et pensanda aliis quibusdam, quae sectamur. Plura alias, nunc mihi salve mi Clusi cum Scaligero magno, Lovan. XI. Kal. Octob. Ao. [abbr.: Anno] 1594.
Illustrissimae Principi officium et affectum a me defer.
EPISTOLA CCCXXIV. CAR. CLUSIUS J. Lipsio sou P. S. D. Lovanium
GRatum tibi fuisse qualecunque nostrum hortense munus, libenter intellexi, mi Lipsi; certe tui similibus et aliis amicis, qui voluptatem ex hoc studio capiunt, cuperem interdum largius impertiri; sed adeo multi sunt mihi in petendo molesti, ut non possim, quibus velim, pro mea voluntate gratificari, Vile tandem fiet istud studium, mi Lipsi, quia et mercatores, imo sartores et cerdones, aliique viles artifices, id tractare volunt, spe quaestus illecti: nam vident opulentos istos pecuniam interdum profundere, ut
page 328, image: s328plantulam aliquam redimant, quae raritatis nomine comendetur, ut gloriari apud suos possint, se illam possidere. Male sit iis, qui primi istam nundinationem invexerunt. Ego semper hortum colui, cum meae voluptatis causa, tum ut amicis, quos videbam isto studio delectari, gratificarer. Sed cum nunc experiar, viles istos, nonnunquam etiam eos, quorum nomen nunquam antea mihi auditum, tam impudentes esse, ut suis petitionibus molesti esse non desinant, animus est interdum, harum mearum delitiorum studium prosus deserere, praesertim cum propter adversam valetudinem ipse colere non possim, ut folebam, sed ministri opera mihi utendum sit, qui plerumque aliud, quam praecepi, agit, deinde quod metuam, ne mihi furto tollantur ab his, quibus merito negare, quae petunt, possim. Quod ad ea attinet, de quibus postremo ad te, fero ea moderate, cum mecum reputo, neminem unquam ita inculpate vixisse, quin adversarios habuerit. Sed in eo me consolor, quod non sim mihi conscius quenquam offendisse, aut causam praebuisse, cur nonnulli adeo a me alieni. Contra, plerosque experior erga me benivolos, et inter illos Principes et Nobiles viros. Attamen si obodoratus fuissem, me ab iis, qui me evocarunt, excipiendum ita fore, non me abdicassem meis facultatibus (licet tenuibus) quas sciebam fisco cessuras, si huc venirem, et potuissem etiam apud exteros meo succo vivere. Sed Deus, qui nunquam suos deserit, etiam me ex his extricabit angustiis, et dabit, nt hoc vitae curriculum peragere sine aliorum molestia possim. Tibi autem hoc persuadeas velim, mi Lipsi, Clusium tuum ex animo esse. Scaliger, Dousa, Raphelingus tibi plurimam salutem dicunt, et, quam primo loco reponere debebam, Illustrissima Princeps. Salve, mi Lipsi, Leydae. XI. Kal. Novembr. oo ICXCIIII. hoc est mense postquam tua epistola fuit exarata.
Ex hac et praecedenti ad Lipsium epistola colligere licet, Clusio injuriam factam a Leidensis Academiae Curatoribus, nec ex voto ipsi stipendium fuisse adsignatum, quod aequaret jacturam, quam fecir bonorum, quae fisco fuere adsignata ab Hispanis, ut puto, et quae forte Atrebati, unde oriundus erat, sita fuere. epistola etiam alia de Hauteno querelas ad Lipsium defert. potentissimus enim hoc tempore erat ille, et ex ejus sententia res Academica et urbana fere administrabatur. exercitam et aerumnis plenam egisse aetatem ex vita ejus apparet, quae est apud Boisstard. t. II. Icon. pag. 20. Meurs. Ath. Batav. p. 186. et Laur. Crass. Elog. t. II. pag. 36. Ann. 1577. scribit Languetus sidnaeo Epist. 60. ademtum ipsi fuisse stipendium, quod ab Imperatore habebat, odio purioris religionis. Crassus, qui Italice scripsit, Urbem Lugdunum Batavorum, in qua obiit Clusius, vocat Lione, confundens Lugdunum in Gallia, cum Batava. quare rectius nos Leidam urbem nostram vocamus.
page 329, image: s329
EPISTOLA CCCXXV. CAR. CLUSIUS J. Lipsio P. S. D. Lovanium.
GRatissimum mihi fuit Admirandorum tuorum munus, mi Lipsi, in quibus vere Admiranda, quorum lectione mirum in modum delectatus sum, et tu sane in omnibus tuis scriptis admirandus, serio loquor. Sex mei Libri de Plantis, quos ante novem menses Moreto cudendos misi, adhuc apud visitatorem haerent, ut proxime intellexi ab ipso Moreto. Eos ubi sub praelo sudare audiam, Alterum Tomum mittam, qui eos Libellos continebit, quos Latio donavi aliquando, recensitos et locupletioribus interdum scholiis illustratos. Hortum tuum belle floruisse libens intellexi, meus e Tulipis semine natis ante quadriennium jam aliquam voluptatem parere incipiebat: sed dum Hagae per octiduum haereo, ut elegantissimos Tuliparum flores, quibus Illustrissima Dux Arschotensis suum istic hortum belle instructum habet, observarem, Plantarum, quas habebam, selectissimae furto sublatae fuerunt, ut nunc omnium, qui hortos colunt, sim pauperrimus, qui ante biennium omnium ditissimus esse solebam. Haec est rerum vicissitudo. Josephi Scaligeri conviva heri fui, qui epulum praebuit Jano Dousae, et omnibus ejus liberis ob reditum Georgii ipsius filii, qui recens Constantinopoli rediit, allatis aliquot veteribus Graecis codicibus, et epistola Patriarchae Constantinopolitani ad Patrem. Hodie apud Bonaventuram Vulcanium omnes prandebimus. Utinam in utroque convivio tu praesens. omnes tamen plurimam salutem tibi adscribi voluerunt, et ego longum te salvere cupio, mi Lipsi, Leydae VIII. Kal. Jun. M D IIC.
[note: Respondet ad hanc Lipsius II. Cent. Misc. 30.] EPISTOLA CCCXXVI. PAULLUS MELISSUS J. Lipsio. Leidam.
UTrum litterae ad te meae pervenerint, necne, ignoro. In tanta rerum omnium perturbatione, et hostium grassiatione (hostes appello, qui Musis incommodant) incertum, quid cui credas? O mi Lipsi, ecquando tandem istarum Furiarum sedatior commotio? ecquando bellorum nefariorum consopitio? Sic inimicis amicum.
Viginti totos jam nunc Mars impius annos
Saevit, et horrendis grassatur atrociter armis,
Sed frustra. voto nunquam potientur Iberi.
page 330, image: s330
Tu interim non desnis bere nos elegantissimis electissimisque ingenii tui fetibus: quo nomine te amamus plurimum; te suspicimus; te in caelum tollimus, atque, si liceret, ulterius etiam. Salus te nobis servet quam diutissime incolumem. Dialogum tuum nuperum de Pronunciatione percurri avidissime, exemplari nondum compacto. Sunt, de quibus libenter tecum conferrem; sed mihi jam non vacat. Ego fundamentum hoc pono: veteres Latinos ita pronunciavisse, ut quantitates Syllabarum omnino observaverint. unde alioqui Poetarum in syllabarum dimensione convenientiae? Ausim hoc tibi confirmare me et vidisse et audivisse antiquos oratores et poetas; atque in his Ciceronem, Crassum, Hortensium: deinde Catullum, Cinnam, Virgilium, Horatium, Tibullum, Ovidium, Propertium, alios denique. sed fortassis neque tu, neque alii credent. Et tamen verum est, quod dico. Interroga me, et respondebo tibi. Sed de his mallem tecum coram. Pronunciatio nostri temporis nihil omnino valet. Quod in centuria Epistolarum tuaram unam mihi inscripsisti, gratiam tibi habeo. Legi in Anglia. Inde ad vos pervenisse credo Carolum Zerotinum Baronem, et Hieronymum Groslotium Lislaeum: quos meo nomine complectaris velim. Cum Zerotino est Wenceslaus Lavinius. Quaeso te, mi Lipsi, admone Plantinum, ut Poemata Angelii Bargaei ad me remittat alteris nundinis. Heic nunc ego fixum habeo, ut quidem spero, domicilium. Poterunt ergo Francofordia huc percommode per Bibliopolas nostrates perferri. Salutem a me velim tum nuncies, tum adscribas plurimam Donello, Cantero, Lernutio, Giselino, Benedicto: in primis autem Dousae, cui scripsi, et Vulcanio. Bene vale. Dat. Haidelbergae, calendis Aprilibus, anno CIC IC LXXVII.
P. S. Haidelberga, id est, Myrtorum mons. In oppidi superioris insignibus Virgo stans in monte myrtis silvestribus pleno, tenens et ipsa manipulum baccarum in manu. Et quotannis nascuntur istiusmodi fructus eodem in monte prope arcem. Errant, qui aliunde derivant, aut aliter scribunt.
EPISTOLA CCCXXVII. PAULLUS MELISSUS J. Lipsio. Leidam.
LItteras ad Hildensoemum tuas, mi Lipsi, e vestigio Berlinum in Marchiam transmisi: quas ille, ut ad me scripsit, summa cum laetitia accepit; jamque eum respondisse arbitror. In mora quod ego fuerim, atque hactenus de Politicis tuis, mihi dono missis, nondum gratias, quas mereris, cum ob munus, tum ob laborem, quem sumpsisti maximum, egerim; habeo autem habeboque semper, valetudini adversae imputabis, quae me superie hieme graviter adslixit, nulli alioqui morbo per annos XXII. obnoxium. Incredibile dictu, quantum liber ille tuus, cum in ipsa aula Palatina, tum apud confiliarios
page 331, image: s331(ut de Academicis nihil dicam) probetur. Ego certe eum cupidissime sum exosculatus. Vicissim a me reliquias Schediasmatum meorum, ubi excusa typis fuerint, habebis. Interea hac ode qualicumque desiderium expleto. Marquardus Freherus J. C. Marquardi Cancellarii Neagoraei F. cupit habere effigiem tuam, quam se apud amicum quemdam vidisse adfirmat. Morem geres homini tui amantissimo, et in tuis libris evolvendis versatissimo. Cave autem unicum tantummodo mittas exemplar: nam et ego te delineatum effictumque in Bibliotheca Palatina videre gestio. Meam jampridem ad te misi: in quam et abs te ipso, et a Dousis, patre et [note: Filii epigramma legitur inter Juvenilia num XXXII. et in insignia ejus, quae Cygnum cum Liliis praeferunt, ode ejusdem Douzae fil. pag. 117.] Filio scripta Epigrammata exspecto. Dousa jam quinquennium totum ipsum tacet. Conqueri me dices de ipsius silentio, nisi illud ruperit. Quidam superiore anno ex Batavis huc profecti, eam nobis spem injecerant, fore, ut animi causa ad Nicrum usque nostrum istinc excurreres. mirum quantum illo nuncio fuerimus excitati! Crediderim sane, melius te habiturum alibicumque et commodius, quam istic; ubi aeris humiditatem minime salubrem esse adfirmant. Plantino e vivis sublato ecquisnam Typographiam instaurabit Antverpiae? Vellem tua non ita inaequali charta excudj. Quae formâ, quam vocant, sunt quartâ, minime conveniunt. Cum recudentur, id tibi curae erit, et cautionem adhibebit typographus. Omnia tua pulchra, omnia maxime ornata et expolita, Lipsi. sed miror, quî ferre possis accentus acutos Encliticis particulis superimponi, qui non sint necessarii, immo plane exterminandi. sunt enim contra naturam. Nescio equidem, a quo, aut per quem hac tempestate abusus iste et mala consuetudo irrepserit in omnes prope officinas. Nihil ejusmodi in antiquis reperio libris. De Latinis loquor. Scaligerum nostrum laudo, qui has nugas explodit. Idem te facere vellem, antiquitatis studiosissimum. Sed de hoc et aliis alias. Raphelengios, Dousas, Canterum et Colvium a me salutabis: item Lernutium, quem liberatum esse spero ex custodia. Busbequius ubi gentium nunc vivat, scire aveo. Bene Vale, mi suavissime Lipsi, et nos amare perge. Dat. Haidelbergae, nonis Aprilibus anno Christi CIC IC XC.
EPISTOLA CCCXXVIII. J. LIPSIUS P. Melisso S. D. Haidelbergam.
GRatae mihi literae tuae, mi Melisse, ut semper, imo etiam jucundae. An scriptum illud adjunctum me turbaverit? movit risum. Quid autem vir ille sibi vult? aut cur proterviter sic incurrit? nam ego nec laesi eum unquam, nec (Deum testor) animum habui laedendi. Verba illa mea quicunque sanus et sobrius legat, admirationem habere videbit, non contemtum. Quod
page 332, image: s332si aliorsum illa acceperit, cur non verbo me monuit? inter bonos sic oportuit: ego autem libens vel immutassem, vel prorsus omisissem. Non mihi nigra mens, nec propositum unquam laedere cujusquam famam: multo minus illius, quem in Chronica hac re bonam operam posuisse ne nunc quidem nego. At enim dixi, durum esse concurrere cum Scaligero. Idem nunc dico, et vir est, quicumque eum vincit. An igitur de victoria in alterutram partem aliquid definivi? Quomodo potui? ne videram quidem scripta. Ego hoc libere nunc dico, impotens et [gap: Greek word(s)] ille vir est, qui publice et tam aspere me lacessit. Sed tamen tuto, quia non mordemus, et jamdiu didicimus ferre ejusmodi ingeniorum lascivias, sive quo alio nomine sint appellandae. Gratum mihi feceris, si haec ipsi N. legeris, cum rogaveris, ut manifestam apud omnes bonos culpam emendet. si non, ubi probitas? ego non ultra respondeo, aut me ulciscar. mentem et sensum verborum meorum aperui: in quibus si quid maligni aut pravi fuit, malignus et pravus ego sim apud omnes. sed super hoc satis. Imaginem nostram tibi ac Frehero quod postulas, libens misissem utrique, si ulla nobis ad manum. Quid tamen opus? vita et vires mihi suppeditent, ego hac aestate vos videbo et amplectar. pro effigie Lipsium ipsum sistam, qui te, mi Melisse, et Freherum salvere jubet atque amat. Lugd. Bat. postrid. Non. Febr. M IC XC. [note: Respicit haec epistola Christmannum, de quo actum supra ad Epist. CLVII.]
EPISTOLA CCCXXIX. PAULLUS MELISSUS J. Lipsio.
OMnes mehercule, qui te amant, Lipsi, vehementer gaudent, fore sperantes, ut quum in propinquo sis, ad nos usque excurras. Comitem se tibi praebebit Clusius, qui Francoforti est: ita enim ad me scripsit. Ego contra hanc illi misi Oden, ut ad te porro transmitteretur. Venies profecto omnibus nobis et gratissimus et acceptissimus: in primis autem utrique Principi Palatino; tum autem Consiliariis, et Academicis, [praeter [note: Al. Bubonem.] Vappam.] Litteras meas, Calendis Januariis ad te scriptas, acceperisne scire aveo. Colvius nobiscum fuit; cum Principe Anhaltino, imperatore exercitus, deinceps futurus. Ex acidulis fontibus, qui Sualbachi scaturiunt, aliquid praemittes, quod Hippocrenen aut Acidalium sapiat. Otho Grynradius te plurimum salvere jubet. Cura, ut valeas, et fac venias, ocelle unice hominum elegantiorum. Dat. Haidelbergae, die XVIII. Aprilis antiqui, anno CIC IC XCI.
P. S. Uber, an huber? utrum rectius? libri antiqui variant.
page 333, image: s333
PAULLUS MELISSUS AD JUSTUM LIPSIUM.
DIvine Lipsi, quaenam acuit tibi
Cor atque mentem cos sapientiae?
Quae lima sermonem polivit?
Quae teretes calamos amussis
Direxit? Acri diluerit nisi
Aures aceto spongia Mercurî,
Ministra avaris hauriendi
Dia sacrae Sophies reperta,
Quei tale non lota imbibere audeant
Philtrum caverna? ni reseraverit
Sollers Thaleiae clavis illa
Pectoris introitum retrusi;
Frustra laboret Daedalus ingredi
Vigor? nisi alti moenia verticis
Percommodum hastatae feriris
Pallados ingeniose pollex.
Suapte per se vi sapiant rudes?
O ter beatos, Juste, quibus tui
Data audiendi, et colloquendi
Copia! nos itidem beatos,
Queis pellegendo scripta tua excitat
Mentem acris ardor! non ita floreos
Saltus Hymetti, non Matini
Delicias nemoris, neque Ennae
Campos feraces pervolitant apum
Examina, haustis mella liquoribus
Stipatum, et humanos suosque
Dulce penu cumulantum in usus.
Ceu tu per auctorum ampla volumina,
Grajûm ac Latinorum exspatians vagus
Depascere exsugisque passim
Aurea dicta, perennitatem
Latura saecli, non eadem potis
Non ruminari. dii tibi dent dies
Censere vitae longioris:
Qualia quaeve dehinc abunde
Aevo es daturus fertilis ingenî
Magmenta! cordi quin mea sint tibi
Futura doctorumque vota
Haud dubitamus, in ista fusi
page 334, image: s334
Verba: Ecquis aptum conserit uniter,
Novale? proh, quantum instar in huberi
Bono est agelli rite culti!
Quantus honos segeti educatae!
Eviluerunt aspera glandium:
Fruges renatae sunt alimonio.
Reduxit aetatem virenti
Lipsius aureolam juventae.
A. CIC IC XC.
Myrtilleti. [note: Non repperi hoc nec sequens inter Poemata Melissi, quae habeo; an prodierint in aliis partibus, aut editionibus, nescio. et quia nesciebam, malui, si exstant, bis legi, quam ignorari. quia vero hac in epistola mentionem unius odes facit Melissus, ego vero duas inter ejus scripta reperi, hîc exhibui utramque.]
PAULLUS MELISSUS AD JUSTUM LIPSIUM. Moguntiam.
EXcurramne meum visere Lipsium
Ad Moeni reducem flumina Francii?
Quae me cura moratur?
Quae me vincula detinent?
Praescissem citius; nae pede concito
Tantillum celerans praecipitassem iter,
Venissemque inopinus.
Nunc te corpore languidum
Transrhenana tenet, Juste, Moguntia,
Condiscentem acidûm mergere fontium
Pleno labra liquore.
Multis profuit is latex,
Nais Swalbachio quem lapide eggerit.
Multis restituit pristina roboris
Lymphae nobilis haustus:
Proin tu spes, age, praecipe
Matutine novas. Jam tibi Sanitas
Spondere anticipat salva Hypochondria.
Jam promittit Hygea
Vires ingenuas magis,
Optent quam pugiles, vincere seu gravi
Fortes Pancratio. Vos agite, o Aquae
Vestra sponte salubres,
Nunc tanto mage vividam
page 335, image: s335
Exsertate alacres vim penetrabilem,
Quanto potor aquae promptior est suam
Vobis ferre salutem
Acceptam, haud sine gratiis.
Immortale equidem faxo novem deae,
Gaudentes alias fontibus integris
Grato nomen ab aevo
Dignis concilient modis.
Quin et perpetuo Lipsius ipsemet
Vestram munis opem carmine concinet.
Tanti muneris ambo
Douzae cum Raphelengio.
Nec non et probitas Colvia, laudibus
Extollent meritis obsequium: et simul
Mecum Posthius, aegrae
Oblitus querimoniae
Nodosam ob podagram, vos potioribus
Praeponet scatebris, conscius utilis
Venae praecipuaeque
Virtutis. sed enim piunt est
Omnes ante alios bis medicarier,
Qui prosunt aliis, quique cluent pii;
Sic huberrima vobis
Unda, et limpida profluat.
At tu, cum fueris sanus et integer
Lipsi, ne fugias antra Nicri, et juga
Pallatina, Lyaeo
Circum quaeque virentia.
Te sudi laciat veris amoenitas
Te Princeps geminus, Teque Academia, et
Ipsa haec Bibliotheca
Invitet, fidei meae
Commissa; Argolicis et Latiis libris
Instructissima, cui par ubi, vix scias.
Dulce est, Thesea amici
Vultus inspicere optimi.
Haidelbergae XVI. April. MDXCI.
page 336, image: s336
EPISTOLA CCCXXX. J. LIPSIUS Paullo Melisso. Haidelbergam.
VIdere te quod statueram et desideraveram, mi Melisse, non licuit. Ignosce, valetudo, et negotia contra opinionem, et longius etiam, me abduxerunt. Animo tamen a te non abiero. tu ut sis in me, quo soles, te rogo. Utinam Bibliothecam vestram licuisset inspicere. Ardebam, et nunc ardeo, maxime cum e Colvit literis didicerim, multa apud vos esse studiis nostris et [gap: Greek word(s)] oportuna. Pangimus enim in hoc otio pluscula, edenda brevi, si apud nos vita. nam illi vestri, ut ex Homero dicam, [gap: Greek word(s)], me non terrent. imus nihilominus et pergimus in recta via. hoc magis nobis placentes, quia talibus displicemus. Male cum magnis et posteritati quoque gratis ingeniis agatur, si delibent aut atterant ea isti morsus. Minimi sunt, et eo magis his majores illi sibi videntur. At tu ad vindicandum hortaris, ex affectu scio: sed non obsequentem. quia in his talibus optimum vindicandi genus, silere. adversus petulcos istos ego quoque petulcus? non, non; Bono vinci satius est, ait ille, quam malo more injuriam vincere. Tu, mi Melisse, vale, et noster persevera. Leodici postr. non. Sept. CIC. IC. XCI.
EPISTOLA CCCXXXI. CAR. BARO ZEROTINUS J. Lipsio Salutem mitto. Leidam.
PUdor meus pene subrusticus deterruit me hactenus a scribendo, maxime Lipsi. Verebar enim inanibus literis obstrepere tanto viro, et vacuis manibus accedere ad Genium Deorum. Jure enim ita te appellem, in quo non solum divinae et humanae sapientiae vis omnis recondita conspiciatur, sed quidquid pietatis, virtutis, et intelligentiae hominibus tributum est, id omne simul congestum et coacervatum appareat. Abrupit nihilominus id verecundiae vinclum; et haec paucula expressit amor meus erga te, qui etsi semper antea fuit maximus, tamen abs quo te vidi et cognovi propius, tantus illi accessit cumulus, ut jam nihil vel addi vel adjici possit amplius. Totum enim me possedisti, mi Lipsu, totum mancipasti, tum exteriori illa fronte, quae semper tibi blanda et comis erga omnes, tum intimis illis ingenii atque judicii dotibus, quas in te omnes tui colimus pariter et admiramur. Ac de his quidem praellabit me silere, ne infantia mea detrahat aliquid tuis laudibus; De illa vero, non possum sine mea labe, et vereor ne ingratitudinis crimen mihi subeundum esset, si silentio praeterirem, id quod plena voce tum ad alios, tum imprimis
page 337, image: s337ad te testari me et decet et oportet. Quî enim taceam, tam promptam humanitatem tuam erga me? tam prolixam benevolentiam? tam ampla amoris indicia? tam denique propensa studia et officia? quae omnia expertum me esse scio, non meritum. Rapis me in amorem tui, quoties ista apud me recolo, et incendis desiderium revisendi te, ita, ut jam hoc ipso momento gestiam tecum esse, et refocillare hunc ardorem tuo adspectu et alloquiis. Sed quandoquidem sors mea, minus hac in re mihi aequa et clemens, id vetat, atque non solum abesse a te jubet, sed longius etiam avocat, suppleat meas vices haec rudis quidem et inculta Epistola, sed testis veri et sinceri adfectus, quem ex ipsis cordis penetralibus depromptum, ei inserui, atque ad te deferre jussi. Eam igitur solita comitate excipe, atque permitte, ut locum aliquem apud te habeat, non suo nomine, sed scriptoris, qui te merito amat et colit, a teque redamari unice cupit et exoptat. Sed est, quod te paucis velim. Accepi here literas Haga vestra ab amico meo P. Brederodio, quibus lectis intellexi, quosdam ex Ordinibus graviter apud eum conquestos, de nescio qua Epistola, qua me criminari illos et conviciis petere ajunt, quaeque non alio spectet, quam ut plebeculam furentem, et sponte sua in pejus ruentem, ad seditionem et turbas excitet magis et animet. Crimen profecto non sine discrimine famae meae, si vere posset objici. At quia falso, despicio id magis, quam detestor. Video enim satum et natum ex improbitate et dementia quorundam, quorum, Fatum videtur esse, ut omnes omnium ordinum homines sibi infestos reddant, et etiam amicissimos quosque a se abalienent. Quamvis autem parvi facio rem istam dignam suis autoribus, me indignam, tamen commoveor nonnihil vulgato proverbio, quod Calumniari audacter jubet, eo quod semper aliquid adhaereat. Metuens itaque ne istiusmodi quid ad te pertigerit potius, quam irrepserit, nolui mihi ipse deesse, quominus calumniis malevolorum occurrerem, et meam ipse causam apud te agerem. Nolo itaque te ignorare, totum id, quod mihi crimini datur, tam falsum esse, quam verum est solem illum lucere. Neque enim ego unquam tale scripsi aliquid, neque in mentem venit ut scriberem. Quo magis miror unde furiae istae? et in me quidem? Ajunt exemplar literarum Lugduni haberi. unde id? Non adsequor. Nihil me scripsisse memini in ea urbe, nihil accepisse literarum. Praeterea totum id tempus, quo ibi fui, aut conveniendis amicis, aut urbi lustrandae tribuisse scio, aliud nescio. Ex quibus facile apparet, quam vana et futilis accusatio ista, plena tetrae cujusdam et lividae malevolentiae. Peto itaque a te, et enixe peto, non equidem, ne ipse te isthuc abripi patiaris: (Abunde enim perspectam tibi arbitror mentem meam innocuam, et a talibus factis plane alienam) sed ut si quos scias, quibus ea opinio jam adhaeserit, eam ex animis illorum evellas, et causam meam constanter et acriter tuearis. Quod si feceris, non solum magna me liberaveris molestia, sed et honori nominis mei prospexeris, qui vellicari ab improbis potest, non laedi. Jano Douzae plurimam salutem asscribo. Dedissem et literas, si plus fuisset otii; sed non licuit per occupationes. Quidquid tamen hac in re a me peccatum est, cis paucos dies ubertim
page 338, image: s338compensabo. Salveant a me viri clarissimi Donnellus, Vulcanius, Raphelengius, et tu quoque, vir rarissime et eo nomine omnibus bonis carissime. Vale et me ama. Londini Trinobantum. Kal. Maji. Ao. [abbr.: Anno] 1587. [note: Hujus Baronis Zerotini, legati Matthiae Austriaci, forte meminit Lingelshemius Epist. XCI. ad Bongarsium. Pater ejus fuisse videtur Joannes, fautor et patronus Ecclesiarum Valdensium in Moravia, cui elogium egregium dat Languetus Epist. XXIV. ad Joach J. F. Camerarium p. 221. et saepe in sequentibus epistolis ejus honorifice meminit. Doterici Baronis a Zerotin, Lusatiae superioris praesidis, qui obiit Kal. Jan. 1595. meminit Gruter. Chronic. Eccles. t. II. pag. 1177.]
EPISTOLA CCCXXXII. HUBERTUS GIFANIUS J. Lipsio S. D. Leidam.
SUperioribus mensibus, V. C. XII. tabulas hîc in Acroasi explicaturus, litteris te rogavi, ut siquid in eas observaris, quod quidem divulgatum non putes, ad me mitteres. Iterare id nunc volui, quod verear, ut illae sint redditae. nam et ad D. Donellum litteras adjunxeram, a quo item, ut a te, nihil dum responsi trimenstri fere spatio accepi. Sunt qui putent leges regias emnes in XII. coniectas fuisse. de aliquibus assentior, de omnibus dubito. tu id queque explicabis, siquid certius habueris. Siquid contra ex re mea tenui tibi usui esse poterit, eadem libertate petere velim. nam tametsi omne fere tempus in aliis studiis pono: interdum tamen in vestra illa amoena virecta deflectere soleo. Vidi non ita pridem magnum commentarium in Vegetium. ejus auctor tibi notus videtur: diligens ille quidem, sed ut fit, non omnia vidit. ut illud lib. 1. cap. 5. proceeritatem (inquit Vegetius) tironum ad sacomam scio semper exactam. sic enim leg. puto ex vet. cod. in quo erat, ad incomam. Quid [gap: Greek word(s)], et Latine sacoma, et ad sacoma, fere notum puto: de quo jam in prioribus literis. Videas, quaeso, an lib. 2. de finibus cap. 4. illud, de Pelasgis omnibus probari possit. conatur id Victorius lib. 1. Var. lect. 10. sed Turnobus, IV. Adv. 8. pagis aut aliud nescio quid malit. Lambinus nihil adfert. sed de Themista eod. lib. 2. de finibus cap. 21. Lambinus in notis numero 27. nomen meum tacet, et quod ex orat. in Pisonem cap. 26. conjecit in Aemil. Probum, totum nostrum est. utrumque enim locum eodem tempore indicaveram. sed ea de re alias, fortasse jam enim fere haec omisi. tantum mihi explices, quis ille sit Diagoridas Thebanus lib. 2. Cic. de leg. cap. 15. in eos enim libros aliquid paro. Vale vir doctiss. Altorphio. 3. Junii 1587. Si D. Gerardus Bontius, et D. Grotius istic etiam commorantur: quaeso te, ut a me iis salutem dicas.
page 339, image: s339
EPISTOLA CCCXXXIII. HUBERTUS GIFANIUS J. Lipsio S. D. Leidam.
BIs jam V. D. ad te misi. sed nihil tibi redditum esse, argumento mihi est silentium. miseram litteras D. Donello: quem et ipsum video nullas a me accepisse. nec miror tamen, ut haec fluunt tempora, vias quoque infestas esse litteris licet innocentibus. Sed in aurem, quod liceat, Lipsi, idem ne istic in Donellum, quod Argentorati in [note: Nihil simile de Joanne Sturmio habet Melch. Adamus in ejus vita. Ille vero anno sequenti III. Martii die obiit, constanti Argentoratensium amore honore per annos unum et quinquaginta rei literariae moderamine defunctus. ab Osiandro et aliis calidi ingenii Theologis inquietatum saepe scriptis acerbis legi; sed his favebat Donellus, non Sturmius. quare idem ipsi evenisse, quod Donello, vix puto.] Sturmium? illum hîc sub Kal. April, expectamus, si ad condictum occurrat. Rogaram te prioribus litteris nescio quid, de XII. [gap: Greek word(s)] etc. Nunc ut argumentum tibi praebeam, velim mihi explices illud Caesaris lib. 1. de bel. civ. cap. 5. Sed de sua salute die VII. etc. quid enim illud quod ait de IIX. mense, et hulcus subesse mihi videtur, cui ego nisi scalpello mederi nequeo. tu si potest, explicabis. Si quid praeterea in hunc scriptorem observasti, quod tuo commodo fiat, rogo id mecum ut communices. aberramus enim et nos saepe ad haec viridia, ne tu nos putes tantum in directis legum ac juris scopulis superandis laborare. Indicaram et de Sacoma apud Vegetium, in illis litteris, et alia quaedam, de quibus alias, si voles. nunc enim tabellarius instabat. Vale. Dordraci habeo amicum Hermanum Bisium J. U. D. in aedibus D. Johannis Paulii a secretis ei urbi. is siquid tu ad me, recte curabit: cui et haec ad te, mitto. 27. Feb. 1588. Altorphio. De capto a Polonis optimo principe Maximiliano, aliaque id genus, jam pervulgata, et [gap: Greek word(s)].
EPISTOLA CCCXXXIV. HUBERTUS GIFANIUS J. Lipsio S. D. Leidam.
IN discessu, ni fallor, inter nos pactum fuit, tu ut prior ad me scriberes, idque more majorum; utpote cujus statio etiam incerta esset: Valde ut mirer tanto intervallo, jam enim quartus abit mensis, ne unam quidem epistulam tuam ad me perlatam esse. Ego interea cum sanctum illud consilium tuum amicis sed interioribus aperui, tum principibus te duobus coram diligenter commendavi, nostro, et Virceburgico: adeo ut hîc bis mihi (discedenti enim
page 340, image: s340a te iter illac erat) mandarit, ut si noster tua opera uti nollet, certiorem te statim facerem de loco tibi apud se parato. nostri autem optimam quoque voluntatem in te cognovi: sed ea nunc est Scholae hujus ratio, ut intelligam obscure, earum Professuras artium, iis quibus tu excellis, non facile, nisi Patribus mandatum iri. Omnes certe Academici te et videre, et habere cupiunt, atque in primis D. Procancellarius D. Doct. Hungerus, Pater Hallerus Societatis Rector, et D. Turnerus Anglus vicinus noster. is enim Archstadii jam conmoratur: omnes tui amantissimi. Dedi hanc epistulam duobus amicis meis, D. Petro Stevartio, Leodiensi, et D. Cholino Agrippinensi: quorum hic Collegio Georgiano hîc praefectus est, alter est et Theologiae Doctor ac Professor, et Pastor Ecclesiae ad S. Mauritium, viris doctissimis et humanissimis. Quibus mandavi, ut vel ipsi eam tibi reddant: vel si nullus appareas, eam dent Silburgio, ad te curandam. De rebus ac studiis meis, quae jam tamen cum domino suo languent, scribam, cum de tuis ero certior. velim autem primo quoque tempore te rescribere ecquid probes, quod cum principibus illis egi. Poene omiseram de Modio, quem paucis abhinc diebus Virceburgico commendavi. Tres fere sunt menses, cum Augusta Vindel. relicto itinere Romano, quod instituerat, huc ad me venit. Suasi ut omissa motoria fabula, statariam agat. non enim satis ex dignitate est, ex carmine praesidia cotidiana quaerere hominem doctissimum. Vale. pridie Kal. Aug. Ingolstadii 1591.
EPISTOLA CCCXXXV. J. LIPSIUS Huberto Gifanio.
PRaevenisti me scribendo, mi Giphani (aliter pacti eramus) atque hoc ipso ostendisti largiter amorem. Ego cur silui? caussa, te quoque arbitro, justa. Quia amicus communis ad me scripserat Francofurto, non ultra te eo loci agere, discessisse, et Coloniam venisse, incertum mansionis. Ea res scuipturientem me tenuit ignarum, quo destinarem. At nunc via facta est, nec profecto culpabis me, ut lentum. Consilium meum retectum a te viris primariis quibusdam non nolo. In luce enim ambulamus, nec in actionibus meis subdoli aliquid est, aut obliqui. Deum rogo, uti bene tibi mihique coepta prosperet ac secundet, et robur in animis magis magisque firmet. Nam profecto contra calumnias et admorsus multorum (non id silebo) clypeo illo ab alto egemus. Quod de Principis vestri in me inclinatione scribis, gaudeo, et gratiam debeo, et scio, quanti mihi sit inclyta inter omnes Germanicas illa domus. Etiam Illustrissimo Herbipolensi devincior, cujus [gap: Greek word(s)] in rebus praeclaris et virtutes praedicatur mihi a multis. sed de utraque re quid respondeam? distincte a te nihil scriptum est, atque ideo nil, nisi [gap: Greek word(s)] mihi est respondere. Ego hanc hiemem Leodici, ubi nunc sum, acturus videor, in
page 341, image: s341desiderato diu otio et quiete. Libri soli me habebunt, me vindicabunt, atque etiam stilus. Vocamur a magno duce Pisas, identidem [gap: Greek word(s)] stipendio peramplo. nos haeremus, nec temere iterum trans Alpes. pro tempore et rebus consilium capiemus, et tuum quoque audiemus, quoniam decet nos harum artium et (fas sit ita loqui) dearum consecraneos [gap: Greek word(s)] (conspirare et adjuvare invicem) Ego pro copia mea faciam et de te idem exigo ac spero. De Modio miratus sum, utinam a te meque consilium capiat, aut potius ceperit:
[gap: Greek word(s)]
(Nec pudor est juvenem seniorum exquirere mentem)
res ejus sint stabiliores. Amo revera illud ingenium, et amavi bonum aliter, si non boni absint; a me saluta, et tu vale Leodic. prid. Kal. Sept. 1591.
EPISTOLA CCCXXXVI. HUBERTUS GIFANIUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
BIs aut ter jam ad te scripsi, nec tamen litteram, toto fere triennio a te accepi: culpam credo eos sustinere, quibus illas damus. Has tamen certo perlatum ad te iri confido, quod eas D. Licentiato Quirino dedi, Principum Bavaricorum Ecclesiasticorum praeceptori. quem, ni fallor, nosti Treveris, ut et ipsos Principes. Est popularis noster, Bomeliae natus, Elberti Leonini J. C. fratris filius, Canonicus jam et Ratisbonae et Hildeshemi, vir magnae hîc auctoritatis, et Principibus illis, eorumque patri, Duci Wilhelmo Principi nostro Serenissimo carissimus, idemque Vir doctissimus ac tui amantissimus. Cupit ille majorem tecum notitiam contrahere, me velut parario et auctore. Qua in re dixi ei minime difficilem te fore, ut qui ultro talium virorum amicitiam expetas. Quia tamen ille, vir mihi amicissimus ita voluit, rogo te quoque, tuorum ut in numerum eum recipere, atque commendatum habere velis. Reperies amicum te dignum, et ad omnia officia promptum ac paratum. Ecce autem, ut intelligas quanti vir hic te faciat, ipse Princeps Philippus, Episcopus jam Ratisbonensis, mandavit mihi, ut tibi suis verbis salutem adscriberem: cum hac clausula, fore ut et ipse non ita pridem ad te det litteras. Quam incredibilem tanti principis liberalitatem, atque in te studium, non dubito quin gratissimo animo sis accepturus. Est enim magni hic Princeps non modo generis, sed etiam ingenii et spei: idemque libelarissimus et omnium litteratorum amantissimus ipse, ut in hac aetate, praeclare doctus, multarumque linguarum jam peritus. Quod si quid ad illos jam statim rescribendum putaris, id quod et mihi consultius videtur: fac ut et litteras mihi mittas, et nostri quoque in iis memineris. Fui his diebus Ratisbonae, sub exitum Concilii Imper. contraxi ibi notitiam cum D. Ancantero, Lotharingo
page 342, image: s342sed qui Bononiae diu vixit cum Sigonio, cujus et mortui existimationem, ut gratus discipulus, studiose tuetur. Dedit ille mihi has litteras, quas ad te curem. nam et ipse notitiam tecum instituere magnopere cupit. Et est, mihi crede, vir Latine et Graece doctissimus, in litteris interioribus et reconditis versatus, ut Sigonii discipulum agnoscas: factus non ita pridem Historicus Caesarius, in locum Mich. Bruti, nuper apud Transilvanos mortui. Idem et Melisso nostro jam diu est familiaris. quem et ipse peramicum ex brevi licet consuetudine, sensi. Quare ad hunc quoque siquid voles, ut voles, curabo ut ad eum perferatur. Te autem rogo ut et meas ad Modium, ei certe mittas, et si quid de his Jurisconsultis, vel in Plinio, vel in Tacito, aut aliis eorum fere aequalibus reppereris, facias me certiorem. Valde equidem miror tam raram eorum mentionem, tantorum hominum, in historiis aut annalibus eorum temporum extare. sed ut nosti, ejus aetatis 100 fere annorum annales multi interciderunt. Quis autem est historicus ille Sulpicius Blitho, sic enim in cod. MS. dicitur in extremo Hannibale Cornelii Nepotis, sive Aemilii Probi. in hunc enim aliquid paro. in quem si et tu quid habes, rogo ut id quoque litteris ad me tuis adjungas. Ego in Epaminunda magis probo Sepulcro, quam Periculo, etsi et in MS. est Periclo non tamen Hotomano adsentior, neganti in Obser. Periculi notionem pro libello. De praediatore conjecturam nostram jamdiu est cum ad te scripsi: de qua tamen ut et de verbo Strigare, et de Senibus Coemptionalibus judicium tuum expecto. Est hîc in vicina nobis Suevia, vir doctissimus D. Matthaeus Klock, qui et ipse innotescere tibi velit: et ni fallor jam ad te scripsit. quas litteras si accepisti: fac quaeso ut et in litteris et in studio ei respondeas. est enim in litteris nostris reconditis apprime versatus, annorum admodum 30, ut et Scheghius, et Gruterus, quocum tamen nulla mihi est notitia. Vale, vir doctissi. et salve, etiam a clarissimis V. V. D. Hungero et D. P. Hallero. Ingolst. 13. Sept. 1594. Hac aestate Viennae sepultus est Leunclaius. [note: Respondet Lipfius III. Cent. Miscel. 15.]
EPISTOLA CCCXXXVII. J. GROTIUS J. Lipsio meo eandem quam mihi opto salutem. Leidam.
CErtum igitur mihi ex litteris tuis, mi Lipsi, non tantum tibi rogato curae esse res meas, verum etiam ultro illas meorum. Equidem [gap: Greek word(s)], quod de rebus fraternis te cogitare significasti. Non ego te prudens sciens habebo frustra. Dicam plane quod sentio, ita plene salutem sentiam. Existimem ego eum, si quid opera sua Academiae vestrae prodesse possit, libenter quicquid erit oneris, quicquid honoris suscepturum. Duo tamen
page 343, image: s343sunt, quae tam illum quam me, cujus quamquam junioris consilio non gravate utitur, trahere non immerito in contrarium possunt. Alterum exilitas, aut quicquid illud vitium vocis est, alterum etiam ipse docendi modus. Et primum quidem tale est, ut vix sperem facile unquam hoc eum emendare posse, quod nimis quam certus sum nunquam potuisse. Tentata jam olim non semel correctio, tentata frustra. Memini ego, meminit ille rem sibi molestam, auditoribus molestiorem. Credidi aliquando loci mutatione aliquid in hoc fortasse mutatum iri. Credidi, neque spero vana mihi illa fides. Etiam amplum istud et vastum Auditorium Academiae veteris (utar ea voce in re quam nuperrime nota) mihi quidem videtur etiam mediocrem vocem vastitie sua dispergere, et nimis alio, quam ad aures auditorum deferre. si quis forte locus arctior fuerit voci satis continendae, fuerit itidem continendis satis superque auditoribus. De ratione docendi quid apud te dicam? Alia e re studiorum est, aliam ipsimet quaerunt; ut ex doctoribus doceat, aut Jovis more adversus ingenium nostri adversatur. Actum agant, qui velint, hic illud agit, ut potius nihil agat, sed doceat ex principiis et ipso jure. Vide igitur, pervide, numera auditores. Neque ex usu Academiae fuerit, si cum illo dicat, satis pauci, satis unus, satis nullus. Hac igitur de re cum apud se, tum vero apud te consilium ineundum esset. Si speres peritorum imperitorumque judicio satisfieri ab eo aliquo modo posse, auctor, suasor, et si fas, jussor ei sum conditionem optimam atque honestissimam accipiat, recipiat, retineat aetatem. Nam ut speret in hoc otio semper manere, non video posse id esse diuturnum. Scio ego, scis forte et tu, graviora ei non semel destinata. Scribo germane, tanquam ad ipsum illum meam germanum. Velim rei ejus quam optime consultum, nolim tamen per hoc ipsum Academiae male. Haec tibi de illo. ubi Censoria mea quaeris? Aliud, id est nihil actum mihi atque cogitatum. illa dudum ordine mota et loca, cum me tantum non Censor ille perpetuus omni hîc cum ordine, tum loco moverit. Si unquam plena redeat salus, redibit haec inchoata cura. Ita illa redeat, tu nobis maneas. An unquam tam laeta lactitia laetus illucescet dies, ut omni ex parte lentum utrique deponatur hoc malum. multa saepe multis insperato obtigerunt, et haud scio an non plura pluribus, quam sperato. Speremus igitur, an nec speremus? Spesque metusque adhibendi, abstinendi procul non tantum nobis, sed omnibus, qui student, dum spe falluntur ipsa metuenda fallere. Qua in re o quanto tu felicior nobis! languor, inquis, internus, et visceribus insidet. Scio, neque nescio durum, acerbum, intolerabile. sed tamen tibi interim oblectamentum certum est, sine jam labore ex laboribus quondam hoc ipsum nos quaerimus, atque aegre invenimus, tu ne quaeras paratum jam habes. habeas, neque nos tibi invidemus, quod petimus ne superi nobis invideant. Vale, mi Lipsi, nosque, quod facis, ama. A. d. XIV. Cal. Jul. CIC IC LXXXVII. [note: Joannes, sive Janus Grotius, Delphensis, filius Hugonis, ex nobili illic familia orundus, fuit Curator Academiae, et in patria consulatus quatuor gessit. Fratrem habuit Cornelium Grotium, primum Juris Prosessorem in Academia nova, cujus contubernalis fuit et discipulus Janus, qui cum, nescio qua de caussa, honores Academicos in juventute petere neglexisset, Curator jam factus, voluit Doctoris Juris titulo insigniri. quod cum petiisset a Senatu 30. Nov. 1596. hoc honore ornatus fuit. Magnum vero illud Patriae nostrae lumen Hugo Grotius, Jani hujus filius fuit: Cornelius vero frater Jani, de quo haec Epistola agit, cum ab initiis Academiae primum Philosophiam, deinde Jus Civile professus esset, XV. Julii 1583. petiit a Senatu Academico missionem valetudinis caussa. veram tamen caussam fuisse suspicor, quod P. Busius invitis omnibus Thomam Zoesium intrudere conaretur, quod sequenti anno effecit, licet non receptus fuerit a Professoribus ante 2. Jun. 1587. Vid. supr. ad Epist. CCXV. et alibi. dimissum fuisse patet, quod iterum Anno 1587. VI. Decembr. ex decreto Curatorum admissus fuerit ad Professionem Juris Extraordinariam, Rectore Lipsio, qui colligitur de eo laborasse ex hac Epistola, et altera, sed ex qua me expedire non potui; quia tam moleste scripta erat, ut legi non posset. sed inde tamen collegi vocatum iterum a Curatoribus Grotium eadem conditione, qua olim fruebatur, propter aerarii inopiam, cum vellet luculentiorem. Busium vero propter adventum et exortum novi solis, id est Leicestrii, magis rem factam habere se censuisse, et omnia posse, id est Zoesium intrudere. Cur vero extraordinarius voluerit esse non exputo, nisi forte Philosophiae fuerit Ordinarius. nam postea inter Ordinarios fuisse docent ejus Magistratus Academici, qui non nisi Ordinariis, certe hodie, mandari solent. Rector enim ab A. 1594. per tres annos continuos fuit, et postea A. 1603. et 1608. rediit forte inter ordinarios post ablegatum Zoesium, quae forte omnia ex actis Curatorum illustrari possent. Professorum enim multis partibus deficiuntur circa haec tempora.]
page 344, image: s344
EPISTOLA CCCXXXVIII. FRIDERICUS SYLBURGIUS J. Lipsio S. Leidam.
TAnta est tuae tum doctrinae, tum humanitatis fama, Lipsi, ut jam pridem me in familiaritatem tuam insinuare percupiverim. Obstitit hactenus partim [gap: Greek word(s)] mea, partim continuae occupationes et alia impedimenta consimilia. Tandem necessitas ea omnia obstacula perrumpere docuit. Nosti opinor me Wecheliis jam per aliquot annos navare operam. Ii cum post Aristotelem ad historicos reverti cogitarint, inter alia historiae Caesareae syntagma per me sunt aggressi; cui praemittendos censuimus eos scriptores, qui viam quandam ad historiam Augustam munierunt; hoc ordine: (In ordine siquid mutandum censeas, gratum erit id cognoscere.) Caroli Sigonii Fasti, cum ejusdem Commentario; L. Florus, Vellejus Paterculus, Messala Corvinus, Eutropius, Sex. Rusus, Sex. Aurelius Victor, Cassiodorus: tum Suetonius, Aelius Spartianus, Julius Capitolinus, Vulcatius Gallicanus, Aelius Lampridius, Trebellius Pollio, Flavius Vopiscus, Ammianus Marcellinus: Pomponius Laetus, Baptista Egnatius. Ii scriptores, ut scis, multis in locis sunt corrupti, bonorumque codicum et eruditorum ingeniorum ope vehementer indigent. quorum utrumque cum apud te inveniri posse constet, freti tuo erga remp. studio indefesso, petere audemus, ut quae praeter ea, quae jam scriptis publicasti, adhuc intra privatos parietes habes, nobis et reip. impertias. cupimus enim emendatam illorum auctorum editionem dare; eamque ad rem undequaque petivimus adjumenta: sed tua in primis ope nobis opus esse duximus. Tu ergo quaeso nostram, immo publicam petitionem ne aspernare, sed quae vel ipse habes, vel ab amicis impetrare potes, benigne contribue.
page 345, image: s345Nos vicissim et verbis et factis nos gratos exhibebimus. Xiphilino, Herodiano, fortassis etiam Zosimo, suus in Graeco volumine locus dabitur. Pacanius, Graecus Eutropii interpres, citatur a Sigonio. sed is nondum ad nos pervenit. Extra ordinem nunc Grammaticis etiam aliquid tribuendum fuit, Clenardo scilicet et Antesignano. eos ad juvanda juventutis commoda minore forma nunc excudimus. addentur in fine seorsum meae notae multo auctiores, et fyntaxeos compendium novum. Sed potissima de historicis supradictis cura est: quam pro singulari humanitate tua, suavissume Lipsi, adjuva quantum potes, ac vicissim Sylburgio pro libito utere, abutere. Velim autem de instituto nostro apud alios typographos sileas. nosti enim [gap: Greek word(s)]. Vale, mi Lipsi, meaeque audaciae ignosce. Salutat te Modius noster: salutant Wechelii. Francofurti in Wecheliorum aedib. 13. Julii 1587.
EPISTOLA CCCXXXIX. FRIDERICUS SYLBURGIUS J. Lipsio S. Leidam.
TRimestre est circiter, cum epistolium ad te dedi, Lipsi clarissime. id quia nescio an acceperis, praecipuum ejus caput his litteris iterare volui. Significabam igitur illo epistolio, cogitare Wechelios meos de conjungendis in unum corpus historicis Latinis, qui Caesarum vitas conscripserunt, vel Romanam historiam ad Caesares usque brevi compendio deduxerunt. Priore tomo continebuntur hi; Fasti Sigoniani cum Commentario: Origo gentis Romanae; Messalla Corvinus, L. Florus, Vellejus Paterculus, Eutropius, Sextus Rufus, Sextus Aurelius Victor, Cassiodori ea quae ad Rom. historiam pertinent. Posteriore tomo, hi: Suetonius, Aelius Spartianus, Julius Capitolinus, Vulcatius Gallicanus, Aelius Lampridius, Trebellius Pollio, Flavius Vopiscus, Ammianus Marcellinus, Aurelius Victor. Addentur iisdem fortassis Pomponius Laetus, Baptista Egnatius: vel Pauli Praetorii Imperatorum Romanorum a C. Julio Caesare usque ad Maximil. 11. Epitome: vel si qua epitome alia tibi magis probetur. Tum Ausonii monosticha et tetrasticha in Imperatores Romanos, cum Jacobi Boissardi distichis in Caesares Romanos, Byzantinos et Germanos, quae ceteris auctiora atque elegantia esse perhibentur. Tertius tomus Graecorum scriptorum erit, Xiphilini, Herodiani, Zosimi, cum versione Latina. Praemitteremus his fastos Siculos Graece scriptos, et Paeanium Eutropii Graecum interpretem, qui a Sigonio in Fastorum Commentario passim laudantur. sed an impetraturi simus ex Italia, spes est admodum dubia. De hoc instituto nostro cupiebam tuum, Lipsi, audire politissimum judicium, tuum audire consilium; tuum etiam ad idem opus impetrare auxilium. Vellemus enim, si quas haberes emendationes, quas in Criticis libris nondum publicasses, eas nobis, et per nos reipublicae impertires: moneres
page 346, image: s346etiam si quid addendum, demendum, aut mutandum in hoc instituto videretur. Hoc a te, Lipsi, et nuper petii, et nunc etiam atque etiam peto vehementer: et quidem ea conditione, ut vicissim tibi operam meam obstrictam esse velim, ubi aliquid officii tibi videbor praestare posse. Stephanus meussub prelo habet majus testamentum Bezae, extrema auctoris manu expolitum: Homerum Graecolatinum, forma enchiridii: Herodotum et Thucydidem Graecolatinos. Thucydidis specimen mitto. sed Herodotus certas ob caussas in lucem exibit prior. Vale, praestantissime Lipsi, ac Sylburgium tibi commendatum habe. Velim autem, siquid ad primum tomum contribuere libeat, id nature facias. eum enim propediem aggrediemur. ad secundum quae pertinent, satis erit, si mercatu vemo ad nos mittantur. quae ad tertium, morae plus ferre poterunt. Mittendi rationem tutiorem fore puto, si vel Bremam ad Joannem Pezelium, vel Coloniam ad Arnoldum Mylium tua perferenda cures. ii postea efficient ut inde ad nos perferantur. Iterum vale, literarum decus, Lipsi. Modius noster an aliquid abs te acceperit, nondum ex eo quaesivi. Francofurdi 25. Septembr. 1587.
EPISTOLA CCCXL. J. LIPSIUS [note: Hieron. Groslotius Leslaeus Aurelianensis, dum in Gallia omnia turbantur, in Scotiam conceffit, et Buchanano magistro, in studiis mirificos progressus fecit. vid. Buchanan. Epist. 37. qua eum Bezae commendat, et adjicit egregium testimonium. fortasse originem maternam ex Scotis, apud quos Gens Lislaea vel Leslaea celeberrima, repetebat. nescio an hujus fuerit Pater Hieron. Groslotius Aurelianensis, cujus sunt, libellus de usucapionibus, et commentarius in Pauli JCti legem lecta ff. si certum petatur, quos habeo editos Parisiis 1538. 4to. ubi in Praefatione ad Franc. Oliverium dicit, se ad periclitandas ingenii vires in Aurelianensi schola dixisse de nobilissimo Pauli responso: et ex Petri Ponguerii Aureliani carmine in hos libellos, vix sexdecim annos natum Groslotium respondiffe, medio in scholae theatro, colligitur: ipse Juvenis insignem antiquitatum et utriusque linguae et Juris peritiam ostendit. nostri Groslotii cum insigni elogio meminit Lipsius ad Tacit III. Ann. 66. et alibi. nihil quod sciam, edidit. sed quia ipse aliunde nactus sum notulas ejus in Tacitum, quas misit Jano Douzae, Londino An. 1585. et ille cum Lipsio, qui non semper in notis suis, sed aliquando earum meminit, communicavit: has hîc sujicere e re literaria visum, ne pereant.] Hieron. Groslotio Leslaeo.
VIX legi tuas, rescribo. Heus, heus, quid hoc mali fati, an fraudis? Tune ad me toties? etiam Mercerus? Juro tibi hanc vitam, et vitae meae Deum, verbum non vidi. Hoc scito tibi opus, ut constet tibi de constantia mea non in silendo, sed scribendo et amando. Nam ego certe a discessu tuo bis te compellavi. negas? apud me, quod [note: Nescio cur sic mentiri velit Lipsius, cum ab ann. 1580. omnium epistolarum exempla secerit et servaverit. Licet ipse queratur in migratione a Batavia quaedam periisse, furto, casu et negligentia. Centur. v. Miscel. 34. sed ita amicis suis verba raepe dedit. vid ad Epist. CCCXCI. Blotii. nec nos omnia reperire potuimus. multa etiam lacerata et rescissa deprehendimus.] vix soleo, exempla. Jactura mihi
page 347, image: s347haec est, et eo major, quod periisse cum litteris vestris intelligo, Merceri mei ad Tacitum, et ad Tranquillum. si amicus es, juva, id est iterum, quantum potes, mitte. Nam avide illa aveo; Baro discessit? credo. sin illic, etiam saluta: Placuit mihi ingenuum illud ingenium, et pro nobili sic satis eruditum. At tu in primis, mi Grosloti, quem, serio tibi dico, serio amamus. Cepit nos tua Musa, tua Venus, tua Fides. Hanc enim certe praefers, et elogium tibi hoc a tuis jamdiu datur non vanum. sine ea ceteras elegantias vel in elegantiarum patre, imo, Deo, quî amem? saepe jam nimis, saepe ab his versutulis inducor, qui id simulant, cujus in iis nulla mica. Etiam non ita nuper manum mihi adiit quisquam, quem noscere te nolo, etsi nosti. Nemesis sua eum protrahet. Apulejus Colvii prodiit. vide, jam enim mitto, si aliunde nondum nanctus. At tu, si es in hac cura, nullus ideo omittes. Cur nefas plures collimare ad unum scopum? et scis tibi sagittas in corito, quas nondum expromsit hic ephebus Phoebus. An quid aliud moliris? Emolire et indica: nam volo te, et possum fortasle etiam in alio genere ire adjutum. Merceri dia mens quid agit? nimium, si non cessiat, silet. Utinam me stimulante paullo magis se det ac veniat in ora famae! Illa eum vocat, et quidem aeterna. Ego in Senecae Tragoedias, quae odiosa, sed otiosa nobis hac Canicula peregerim, cis paucos dies videbis. Nam liber jam affectus, sed plane levi et lusoria manu. De Tacito suppedita, iterum moneo, et vide ne sero. Boreas, et ea quae scribis, valde nos urunt et stringunt. hoc magis, quod nonnemo vestrum Zephyritin illi misceat. Foveri haec consilia volunt occulta ejus aura. Mihi non sic videtur: quia illa perdendis nobis esse scio, perdendae ipsi. aut alia certe novit [gap: Greek word(s)], ad quae non aspiro. Quicquid hujus est, vereor, ne quis [gap: Greek word(s)]. nos tamen stamus, et stabimus (ita Deus adjuvet) inconcussi, et certi non ferre illud superbum jugum, quocumque nos pedes ferent aut venti. Donellum missum a Scholarchis, censeo te audisse. de restituendo eo serio agtur per III. Comitem, nescio an evincet. E Gallia vestra quid? nihilne de Fabro, aut a Fabro. Cujacio? aliis? signisica, simul quo publicae vestrae res loco, cui magnae navi nostra haec cymba adnexa. Vale, mi Grosloti. IV. Id. Octobr. CIC IC LXXXVXI.
page 348, image: s348
V. C. JANO DOUSAE NORDOVICI HIER. GROSLOTIUS LISLAEUS D. D. L. M.
HAs scribtas mihi ante sex menses ad Corn. Tacitum notas, verius dicerem nugas, quarum illi si vel una placuerit, tum plane me fecisse putem pretium operae. LondinI Trenobantum. Prid. Non. Dec. oo IC LXXXV. Vale, V. C. amicus mihi, et bea me magna amicitia Lipsi tui, viri supra viros hujus saeculi.
Ad lib. I. Annalium.
CAp. XI. Postremo Livia gravis in Remp. mater, gravis domui Caesarum noverca Quidam libri, gravius. corrupte. Placeret, gravior domui Caesarum noverca. sed censeo nil mutandum, etsi esset illa Tacito dignior lectio, concinniorque.
XLIX. Et quidam bonorum caesi, postquam, intellecto in quos saeviretur, pessimi quoque arma rapuerant. Forte scrib. pessimi quique.
Ad lib. II. Annalium.
CAP. XXXI. Atque illis dum trepidant, dum refugiunt, evertentibus adpositum mensa lumen, feralibus jam sibi tenebris duos ictus in viscera direrit. Rescribo, adpositum mensae, vel, adposttum in mensa lumen.
XL. Cum Tiberium anceps cura distrahere, vine militum servum suum coerceret et c. Imo, non suum, i. Tiberii, sed Post. Agrippae. Aut ergo vocem, suum, usurpavit improprie, ut eo velit intellegi servum Post. Agrippae. aut forte leg. servum tum coerceret. i. eo ipso tempore.
LXIII. Exstat oratio, qua magnitudinem viri, violentiam subjectarum ei gentium, et quam propinquis Italiae bostis et c. Leg. propinquus.
Ad lib. ILI. Annalium.
CAP. XXIV. Sed aliorum exitus, simul caetera illius aetatis memorabo, si effectis in quae tendi, plures ad curas vitam produxero Fortasse leg. tendo.
XXV. Relatum deinde de moderanda Papia Poppaea, quam senior Augustus post Julias rogationes incitandis coelibum poenis, et augendo aerario sanxerat. Desperatae sanitatis locus, de quo tamen mihi fas sit hallucinari. Quid si legas, incitandûm coelibum poenis et augendi aerarii sanxerat. sc. caussa. sed satius ab hoc ulcere abstinere manum.
LXVI. Junio Othoni litterarium ludum exercere vetus ars fuit, mox Sejani potentia Senator, obscura initia impudentibus ausis propolluebat, sive, ut vult magni
page 349, image: s349auctoris magnus censor, porro polluebat. Capio. putarim tamen Tacitum potius scribsisse, propellebat.
LXVII. Igitur petito paucorum dierum interjectu, desensionem sui deseruit, ausis ad Caesarem codicillis, quibus invidiam et preces miscuerat. An, orsis, an vero, missis ad C. An etiam, ausus ad C. codicillos que
Ad lib. IV. Annalium.
CAP. XII. Rursum Sejanus non tam de matrimonio, sed altius metuens tacita suspicionum. Scrib. non jam de matr.
XLV. Is praetorem provinciae L. Pisonem pace incuriosum ex improviso in itinere adortus, uno vulnere in mortem adfecit. Potius scribserit Tac. adecit, [gap: Greek word(s)], adegit. illud tamen et posse defendi aliquo modo non ignoro.
LV. Esse in civitate * Germanici conjugem, ac liberos ejus recipere dignaretur. Videtur hiatus expleri posse adjecta vocula, sic, Esse in civitate qui Germ. conj. ac l.
LXXI. Qui scelerum ministros, ut perverti ab aliis nolebat; ita plaerumque satiatus, et oblatis in eandem operam recentibus, veteres et praegraves adflixit. Forte an scribserit Tac., veteres ut praegraves adflixit.
Ad lib. VI. Annalium.
CAP. III. Quid illi cum militibus, quos neque dicta imperatoris, neque praemia, nisi ab imperatore acciperepar esset. Aut redundat et delenda vox, imperatoris. aut immissa vocula leg. dicta nisi imperatoris.
IV. Ut vero Latimum Latiarem ingressus est accusator ac reus et c. An, aggressus?
Ibid. Metum prorsus et noxam conscientiae pro foedere haberi. Peccatum properantis nec advertentis librarii: rescribendum, noxae conscientiam. Ita ad usum hujus vitae eximia gnome.
X. Nec secus apud principem Vescularius Attricus, ac Julius Marinus ad mortem aguntur, e vetustissimis familiarium Rbodum secuti, et apud Capreas individui. Vescularius insidiarum in Libonem internuntius. Hic ergo Vescularius idem est, quem supra lib. 2. in Libonis historia. Flaccum Vescularium nominat. Demonstrato crimine et reo per Flaccum Vescularium equitem Romanum, cui propior cum Tiberio usus erat At hîc Vescularius Atticus vocatur. non vere, censeo. videtur enim mihi cognomen Attici huc manasse imperitissene ab illis verbis, quae sequuntur minimo intervallo. Marino participe Sejanus Curtium Atticum oppresserat. Itaque aut plane inducendum, sic, Vescularius ac Julius M. aut vice ejus scrib Vescularius Flaccus, ac J
XIV. Sanus repertus apud fretum Siciliae, retractusque per centurionem, nullas probabiles caussas longinquae peregrinationis adserebat Corruptus locus incogitantia librarii, cui festinanti imposuit extremus sonus vocis seque retractus, ut et adhaeserat perperam priori. Plane leg. Sane retractus. quasi dicat. Argue
page 350, image: s350batur fugisse Parthorum ad misericordiam; quod etsi incompertum et incerta tantum suspicione creditum, non absimile tamen vero, quod rep. et c. Fretum autem Siciliae, nomen loci, de quo memini me legere alibi.
XXXIV. Ac saepe, modum obsidii, stationibus cingebat. Puto, in modum obsidii.
In lib. XI. Annalium.
CAP. XV. Rettulit deinde ad senatum super collegio haruspicum, ne vetustissima Italiae disciplina exolesceret: saepe adversis Reip. Temporibus accitis, quorum monitu et c. Imo leg. accitos.
XXVIII. Dum industria cubiculum principis occulit adulteros, dedecus quidem illatum, sed excidium procul abfuisse. Nullus est locus in toto Tacito, quem magis vexarint Critici. at, censeo, injuria. haec enim verba mihi videntur plena probissimae sanitatis integritatisque, quorum sensus tum commodissimus tum planissimus, exponas modo illud, industria. i. per industriam, Messallinae sc. non insolenter. Nec sane minor industria in occultandis talibus flagitiis, quam in faciendo bono facinore. Res clara ex comparatione loci Xiphilini in Claudio, quem fateberis huic vere germanum, et huic interpretando vindicandoque forte unicum. Is ita se habet. [gap: Greek word(s)]. et c. Vides ergo cubiculum illud, de quo Tacitus, verius lupanar fuisse in Palatio, de quo etiam bis supra diserte Xiphilinus. Occulit, imo, inquit Xiphil., haec stupra et adulteria quae fiebant [gap: Greek word(s)], ita nota in vulgus, ut etiam hostes scirent exprobarentque. at Claudius dedecus domus et conjugis solus ignorabat. Sed, Occulit, simpliciter accipiendum potius. Adulteros: in his praecipuum Mnesterem pantomimum, quem significavit Xiph. occultum et retentum a Messallina in palatio, id est, in palatii illo cubiculo, adeo ut murmuraret et indignaretur populus, quod tamdiu non saltaret. Per industriam autem hîc intellege, tum omnes Messallinae callidas et astutas artes, tum illam inprimis, qua effecit ut imperaret ipse Claudius Mnesteri, ut obsequens esset voluntati et libidini uxoris suae; quod imperium obtentui fuit adulterio cum Mnestere, cum illi assiduum usque esse oporteret. Sic censeo.
In lib. XII. Annalium.
XLVI. Ne dubitaret armis quam incruentas conditiones malle. Suspicabar olim scrib. quam arma incr. cond m. nunc eviluit evanuitque haec suspicio. [gap: Greek word(s)] certioresque mihi visae sunt. autumo corrigendum, Ne dubitaret armis incruentas cond. malle eleganti locutione, quam usurpavit. Terent. in Eunucho. et Plautus. nec dubium quin illud, quam, malum pedem huc intulerit a glossa.
LVIII. Utque studiis honestis et eloquentiae gloria nitesceret causam Iliensium susc. Melius, notesceret.
page 351, image: s351
LXIII. Quippe Byzantium fertili solo foecundoque mari. quia vis piscium in Pontum erumpens, et obliquis subter undas saxis exterrita, omisso alterius litoris slexu, bos ad portus defertur] Falsum hoc, in Pontum erumpere eam vim piscium, imo contra, e Ponto, ut testantur strabo et Plinius. et fortean quoque Sallustius, qui mihi videtur hac ipsa de re loqui iisdem plane verbis in fragmento isto, quod ita legitur in optimo servii exemplari MS. Qua tempestate vis piscium Ponto erupit. Id manifesto hîc mutuatus est solens, lubensque usurpavit Sallust I simia Tacitus. Itaque vere rescribserim, quia vis piscium Ponto erumpens. vel, ut propius abeam a vulgata scribtura, quia vis piscium Pontum erumpens. i. ex Ponto. sublato [gap: Greek word(s)], in, quod fortasse perperam repetitum a fine praecedentis vocis. Hi autem Pisces, de quibus loquitur, Pelamides vocantur. At vero librorum omnium MSS. longe diversa et vanior publicata lectio haec est. vis piscium in Metapontum erumpens. cujus si habenda ulla ratio, secundum illius vestigia corrigendum putem, vis piscium in mare Pontum er. vel, vis piscium in mare Ponto er. ut intelligat mare Byzanticum.
In lib. XIII. Annalium.
Cap. XIII. Donec exueret obsequium in matrem, Senecaeque permitteret] Farn, codex, seque neci permitteret. Scribo ego, seque Senecae permitteret.
XIX. Ex quibus erat Junia Silana, quam matrimonio C. Silii a Messallina depulsam, supra retuli insignis genere, forma lasciva, et Agrippinae diu percara.] Malim, forma, laseivia.
XXV. Non aliud remedium repertum est, quam ut histriones Italia pellerentur, milesque theatro rursum assideret.] At si histriones Italia pulsi, quid opus assidere theatro militem? Leg. milesve theatror.
XXXII. Et Pomponia Graecina insignis foemina Plautio, qui ovans se de Britanniis retulit, nupta.] Vidi excusum librum in quo legitur, qui ovationem de Br. et probavi, etsi nec improbem quidem alteram lectionem.
XLVI. Saepe auditus est consurgens e convivio Caesaris, se ire ad illam, sibi concessam dictitans nobilitatem, pulchritudinem, vota omnium, et gaudia felicium.] Inurunt notam huic loco viri docti. nollem sane. vix enim quicquam hic video quod mereatur. At Budensis codicis lectio variat hoc modo, ubi concessam dictitaret. ex qua, si ejus hîc ullum apud doctos debet esse pondus, tale quid exeuderem: ubi congestam ductaret, vel, ductitaret nobil. etc. Ducere, est uno ductu et spiritu bibere: a quo verbo Ductare et Ductitare volo efficta hîc eodem sensu. aptissime tum ad rem ipsam, tum etiam ad tempus convivii, e quo consurgens haec dicebat Otho. Porro et Ductandi verbum primis temporibus honestum, coepit deinceps male audire, Ductare enim est meretricem inire, et cum scorto publico rem habere, hac puto ratione, quod impudici et illegitimi hi coitus, etsi falsam, retinent tamen quandam veluti umbram justarum nuptiarum: ideoque ridicule et nuptiarum nomine quandoque signantur, ut tot
page 352, image: s352nuptiae factae dicantur, quot furtivi tales congressus cum meretrice habiti. Hinc Plautinus jocus, quem memini tantum per nebulam, quem non ideo adscribam, quia non habeo nunc librum ad manum. Dicitur autem justis in nuptiis vir Ducere uxorem. at vero qui volgivagam et liberam Venerem exercet, et quotidie, ut ajunt, equum mutat, Ductare scortum; quod toties ducere, toties novas nuptias facere videantur, quoties habet et ductat meretricem. Quid vetet vero, vel Othonem ipsum, vel potius Tacitum hîc una respexisse quoque oblique tamen ad hanc Ductandi notionem iuxta illam, quam primam posui. Prius enim Poppaeam Otho adulterio pellexit ad matrimonium. Congerendi autem verbum convivio aptum et propriissime cum Ductandi verbo item conviviali conjunctum. Cat. Inge' mi calices amariores. imo Congerere amplioris est significationis quam ingerere. est enim, ad summa usque labra poculum implere, ita ut exundet, imo exuinet potius. sed cum multa dixi, vereor ut halluciner.
In lib. XIV. Annalium.
Cap. V. Agrippina et Aceronia eminentibus tecti parietibus forte validioribus, quamvis oneri cederent, protectae sunt.] Legebam, quam ut on. At vidi postea Gallicum interpretem idem annotasse.
VII. Quod contra sub sidium sibi?] Optima lectio. Turbat tamen editio Roin qua, suffragium. plane nullo bono sensu. Forte, suffugium, legendum.
VIII. Nam in mortem centurioni ferrum distringenti protendens uterum, Ventrem feri, exclamavit.] Corrigo, Jam in m. vere.
XI. Ac posteaquam frustra oblata sint, infensa mil. etc.] Indicavi jampridem Mercero meo, juveni plane doctrina et moribus antiquis, mihi videri emendandum, optata sint. et assensit mihi. Levis mutatio, quae prorsus expediat hunc locum.
XX. Vel si vetustiora repetas, stantem populum spectavisse: si consideret, theatro dies totos ignavia continuaret] Videtur excidisse vox, quam repono, sic: ne si cons.
XXI. Graeci amictus, quos per eos dies plaerique incesserant, tum exoleverant.] Scrib. quîs per.
XXI I. Idque finibus Tiburtum acciderat, unde paterna* Plauto origo, bunc illum numine deûm destinari credebant. Autumo leg. origo: binc illum etc.
XXVII. Non enim, ut olim, universae legiones deducebantur cum tribunis et ceturionibus, et sui cujusque ordinibus militibus.] Verum est, et sui cujusque ordinis mil.
Ad lib. XV. Annalium.
Cap. XXI. Quae si arceantur, aequalius atquc constantius provinciae regentur.] Probe? forte tamen scrib. aequabilius, ex Sallust I Catilinario. Aequabilus, inquit, atque constantius sese res humanae haberent.
xl. Sexto demum die apud imas Esquilias finis incendio factus, proruptis per immensum aedisiciis, ut continuae viol. etc.] Notum est, sistendi incendii optimum
page 353, image: s353remedium esse, vicina igni aedificia diruere hamis dolabrisque, vel alia quavis ratione. Itaque non dubium est, quin Tacitus hoc exprimere volens, scribserit; prorutis per imm.
XL. Necdum posito metu redibat. Levis rursum grassatus ignis, patulis magis urbis loci] Prima fronte apparet mutilus locus, non est tamen, imo tantum abest, ut redundet verbum, redibat, quo sublato facilis procedit sententia. Sic; Necdum posito metu levis r. gr.
LII. Plaerique Vestini quoque consulis acre ingenium vitavisse credunt, ne a libertate moveretur.] Integer locus, si inducas [gap: Greek word(s)], a. sic. ne libertate mov.
LXXI. Alius silio, fratre alius aut propinquo aut amico interfectis, agere grates deis, ornare lauru donum. etc] Ex ritu, emendo, domum. Juvenalis ubique, et alii.
Ad lib. XVI. Annalium.
Cap. V. Unde tenuioribus statim irrogata supplicia, adversus inlustres dissimulatum ad praesens, et mox redditum odium.] Placet mihi clariore antithesi scribtum fuisse: et mox editum odium. id est, depromtum, ostensum, manifestatum.
XXV. Quibus intrari curiam placebat securos esse de constantia ejus dixerunt. ] Lego, securos se esse etc.
In lib. I. Historiarum.
Cap. XXI. Occidi Othonem posse. proin agendum audendumque, dumGalbae auctoritas fluxa, Pisonis nondum coaluisset.] Praefabor. Hac conjectura mea nihil unquam verius cortina Phoebi. Corrigo, Occidi Pisonem posse. clarum ex bis ipsis verbis ita legendum. Consultat enim secum Otho an interficere Pisonem debeat.
XXX. Sed proinde a nobis donativum ob fidem, quam ab aliis pro facinore accipietis.] Legebam, perinde. Sed in Pandectis Florentinis video fere semper, Proinde, scribi, et accipi pro, Perinde, et apud alios auctores quoque.
XXXI. Dilapsis speculatoribus, caetera cobors non aspernata concionantem, ut turbidis rebus evenit, timore magis et nonnullo adhuc consilio, parat signa, quod postea creditum est, insidiis et simulatione.] Verisimile est insita voce leg. quam quod postea cr. praecessit enim magis. et facilis oblivio unius literae, qua [gap: Greek word(s)] quam expressum et compendio exaratum, maxime cum proxime subsequatur similis eademque litera.
XLI. Plaeraque vulnera, feritate et saevitia, trunco jam corpori adjecta.] Quid si scribas? adacta. vulgata tamen lectio ferri et defendi potest.
XLIII. Centurio is praetoriae cohortis ad Galbae custodiam a Pisone additus.] Imo contra ex fide historiae reseribo; a Galba ad custodiam Pisonis additus. verum esse paret ex sequentibus. ait enim, Pisoni effugium dedisse, non Galbae.
LIII. At in superiore Germania, Caecina decora juventa, corpore. ingens,
page 354, image: s354
animi immodicus, cito sermone, erecto incessu, studia militum allexerat] Scribsit Tacitus, scio; Scito sermone.LV. Nec tamen quisquam in modum concionis aut suggestu locuus.] Deest vox, quam repono, aut e suggestu loc.
LVII. Nec principes modo coloniarum aut castrorum, quibus praesentia ex affluenti, et parta victoria magnae spes.] Potius, ex parta vict. At, quibus praesentia ex affluenti. id est, praesentia affluentia sunt.
LXXV. V. Lips. Et stetit domus utraque sub Othone, incertum an metu, Vitellius victor, clementiae gloriam tuilit.] Adjuvo locum distinctione; utraque: sub Oth, i. an metu: V.
LXXXIX. Sub Tiberio et Cajo tantum pacis adversa pertimuere.] Labor ut scribam; pertinuere. Sed vulgati voce auctiores, Reip. pertimuere. Repono. Remp. pertinuere.
In lib. II. Historiarum.
Cap. XVII. Faciles occupantibus et melioribus incuriosos.] An, meliorum incuriasos. sc. partium, i. qui non curarent meliores partes eligere et sequi? An, melioribus injuriosos. sc. ducibus. quod postremum tamen non aeque probo.
In lib. III. Historiarum.
Cap. v. Remissum id munus, ne inter discordias externa molirentur, ac majore ex diverso mercede, jus fasque exuerent] Puto scrib. aut majore ex d.
XIII. Id Basso, id Caecinae visum, postquam domosy hortos, opes principi abstulerint, etiam militibus principem auferre, licet integros incruentosque] Recta tectio et certa mihi; etiam milites principi auferre; licet integros inor.
In lib. IV. Historiarum.
Cap. i. Quae saevitia, recentibus odiis, sanguine explebatur; dein verterat in avaritiam] Quid si, vertebat.
II. Paucos erumpere ausos, circumjecti pressere.] Optime. simplex pro composito. at olim legebam imperite, oppressere.
II. Dein L. Vitellius interficitur, par vitiis fratris, in principatu ejus vigilantior, nec perinde prosperis socius, quam adversis abstractus Iisdem diebus Lucilius Bassus etc] Censeo aut delendum [gap: Greek word(s)], abstractus, quam adversis. Iisdem d. aut interpungendum sic: quam adversis. Abstractus iisdem diebus Luc. at et vulgata tolerari et commode exponi potest.
iii. Caeterum ut princeps loquebatur, civilia de se, et Rep. egregia. nec senatus obsequium deerat.] Emendo, civilia de se; de Rep egregia.
XLIX. Nihil ad ea moto Pisone, centurio a Muciano missus, ut portum Carthaginis attigit, magna voce, laeta Pisoni omnia, tanquam principi continuare.]; Putarim scribsisse Tacitum, conclamare, aut quid simile.
LXXI. Spreto boste, quem temere collectum. baud ita loco juvari, ut. non plus suis
page 355, image: s355
in virtute foret.] Proba sententia, quam capio. tentabam tamen; ut non plus vis m virtute foret. sed abstineo.In lib. v. Historiarum.
Cap. III. Sed sibimet ut duci coelesti crederent, primo cujus auxilio credentes, praesentes miserias pepulissent. Assensere, atque omnium ignari fortuitum iter incipiunt.] Si hac luxata tantum, ita existimarem relocanda. crederent. Assensere primo cumque ejus auxilio praesentes miserias pepulissent, omnium ignari f. iter inc. minima mutatione, rescribto tantum (pro, cujus atque) cumque ejus, vel sic, crederent, cujus auxilio pr. mis. pepulissent. Assensere primo, atque o. i. f. i. inc. Ejeci manifestum glossema, credentes. quod nec agnoscit Orosii MS. Petri Danielis, viri doctissimi, popularis et amici mei.
VIII. Hierosolyma genti caput. Illic immensae opulentiae templum, et primis munimentis urbs dejugis, templum intimis clausum.] Somniabam ego, et pr. mun urbs, dein jugis, templum int. cl. quasi vellet, urbem clausam et circummunitam primum munimentis, deinde jugis. templum vero intimis munimentis in intima Hierosolymorum parte clausum. Vel, urbs, dein jugis templum int. c. ut voluerit templum clausum intimis jugis. Nec puduit adscribere somnia mea, ut ab his acciperet lucem certissima et acutissima divinatio Merceri mei, capitis unice cari mihi, Galliae nostrac clarissimi. Ea sic habet, et pr. mun. urbs; dein regia; templum intimis clausum. non procul a manuscribtae lectionis tractu ad rem ipsam verissime. Ipse infra post describta urbis munimenta Alia intus moenia regiae circumjedta. et proxime. Templum in modum arcis, propriique muri etc. Vide et Josephum proprium et peculiarem ejus gentis.
XXII. Utque ad fallendum silentio, ita coepta caede, et quo plus terroris adderent, cuncta clamoribus miscebant.] Forte inducto [gap: Greek word(s)], et, leg. caede, quo plus terr. add.
Scribebam, Annotabamque
HIERONYMUS GROSLOTIUS LISLAEUS
Avarici Biturigum.
A. D. IV. Kal. Apriles.
oo IC LXXXV.
Legendo scribendo procudenda aetas.
Homo sum.
page 356, image: s356
Hieronymi Groslotii Lislaei Notae ad C. Corn. Taciti libellum De moribus Germanorum.
Cap. XIV Quia et ingrata genti quies, et facilius inter ancipitia clarecunt, magnumque comitatum nonnisi vi belloque tueantur.] Restituo, tutantur.
XV. Mos est civitatibus ultro ac viritim conferre principibus vel armentorum vel frugum, quod pro honore acceptum. etiam ne essitaiibus subvenit.] Ridiculus bo nus Rhenanus ad hunc locum. Hujus scribtoris justissimus censor, Justus Lipsiu, lumen Belgii sui, et sacculi hujus, putat defectum locum, quem reintegrat inserta nota, X. quae Decimam, vel Decimas signisicet, ultro ac, viritim X. conf. Ego vero censeo nullum fuisse praescribtum numerum definitumve, quem unusquisque offerret principibus viris, sed ex voluntatis et facultatis. modo, itaque ut leguntur edita ista. in. vulgaris. libris recta esse et plena.
XX. Quanto plus propinquorum, quo major affinium numerus, tanto gratiofior senectus.] V. C. tanto major. Corrigo, quanto major aff. Ex eodem V. C. supra Cap. XIX. scrib. Sic unum accipiunt maritum, quo modo unum corpus, unamque vitam; nec ulla cogitatio ultra, nec longior cupiditas, nec tanquam marition., sed tanquam matrimonium amant.
XXI. Pro fortuna quisque apparatis epulis excipit; Cum defecerit, qui modo hospes fuerat, monstrator hosp. etc. ] Magis. mihi placet lectio V. C. manuscribti, quem inspexi ego. Cum defecere, qui modo, quand ils n'ont plus de [gap: print faded]. Forte etiam, Cum defecere, is quim. Sed nimia miniumque minuta, haec diligentia nostra.
XXII. Gens non astuta, nec (V. C. aut) callida, aperit adhuc secreta, pectoris, licentia loci.] Malim scribi; adhaec, vel adhoc.
XXXI. Et aliis Germanorum populis usurpatum, rara et privata cujusque audentia, apud'Cattos in consensum vertit etc.]. Is ipse V. C. in conventum vertit. quam eleganter?
XXXIV. Seu quidquid ubique magnificum est, in claritatem ejus referre consensimus.] V. C. magnum. non placet: Idem, consuevimus. optime.
XXXVIII. Apud Suevos usque ad canitiem horrentem capillum retro sequuntur ac saepe in ipso solo vertice religant] Ambigo an depravatum sit verbum, sequuntur. Caeterum visum mihi pridem leg. in ipso summo vertice rel. nunc tamen vix quicquam. mutandum putem.
XL. Reudigni deinde et Aviones et Angli.] V. C. Anglii.
XLII. Marcomanis, Quadisve usque ad nostram memoriam reges manserunt exgente ipsorum, nobile Marobodui et Tudri genus] Primum rescribo, Quadisqueusque ad n. Ansa culpae librario fuit, illud, Quadive, quod paulo ante praecessit. Deinde interpungo; ipsorum; nobile Marobodui et T, genus. vult enim.
page 357, image: s357Marcomanis Quadisque reges fuisse ex ipsorum gente, eosque ex nobili et regio genere Marobodui et Tudri.
Ibid. Nec minus valent retro Marsigni, Gothini, Osi, Burii: terga Marcomanorum Quadorumque claudunt.] V. C. constanter, Buri. Scribo. Buri: ii terga M.
XLIII. Apud Naharvalos antiquae religionis lucus ostenditur. P'raefidet sacerdos muliebri ornatu, sed deos interpretatione Romani Castorem Pollucemque memorant. Ejus numinis nomen Alcis. nulla simulacra, nullum peregrinae superstitionis vestigium. ut fratres tamen, ut juvenes venerantur.] Non cohaerent ista, si propius attenderis. sensi ego, et subodoratus trajectionem, nisi valde fallor judicii vero ordine rescribsi, ita; Praesidet sac. mul. ornatu. Ejus numinis nomen Alcis: sed deos int. Rom. Cast. Pollucemque memorant. nulla simulacra etc. Caecus sit oportet, qui non videat merum lumen.
xlv. Ipsis in nullo usu, rude legitur, informe perfertur.] V. C. profertur.
xlvi. Domos figunt et scuta gestant, et pedum usu ac pernicitate gaudent.] V. C. peditum, non placet.
Hier. Groslotii Lislaei Annotationes Ad C. Corn. Taciti librum De Vita Julii Agricolae.
Cap. i. Ni incursaturus tam saeva et infesta virtutibus tempora.] Rectissime. elegans metaphora est a tauro, qui cornubus aliquem petit et incursat.
XI. Eorum sacra deprebendas, superstitionum persuasione.] Consydera propius, et forte assentieris mihi legenti, Eadem sacra d.
XIX. Nihil per. libertos servosque publicae rei.] Censeo substituendum, publice geri. Sequentia probant.
XXV. Hinc terra et hostis, hinc auctus Oceanus militari jactantia compararentur.] Emendo, hinc actus Oc. id est permensus, subactusque.
XXXI. Nos integri et. indomiti, et libertatem non in praesentia laturi, primo statim congressu unde ostendamus, quos sibi Caledonia viros seposuerit.] Correxi jampridem. et libertatem, non jam Pi Roi servitia laturi, primo statim congreffu demum ost. etc. nec poenitet. memini enim me probasse juveni C. M. Jano Qulielmio, dicam veritate volente, jubente, necnon audiente, fatente invidia, Germanorum, imo. hujus saeculi eruditorum, qui in terra degunt, âh, quondam doctissimi, et humanissimi. amabam, admirabar, viventem supra omnes amicos. ita is factus erat ad animum meum. in quo, non poteris improba mors, quinhabitet et vivat aeternum. At, ut repetam deverticulum; pro, in praesentia, levi mutatione scribsi, jam P. R. servitia. pro, unde, facili inversione, demum.
XXXVIII. Hunc rerum. cursum, quanquam. nula verborum jactantia, epistolis Agricolae actum, ut Domitiano moris erat, fronte laetus, pectore anxius excepit.] Facilis correctio. Leg, cursum., quamquam n. v. jactantia epistolis Agricolae auctum, ut. D.
page 358, image: s358
Hier. Groslotii Lisiaei Annotationes Ad C. Corn. Taciti Dialogum De oratoribus.
Cap. VIII. Tam bercule quam divitiae et opes, quas facilius invenies qui vituperet, quam fastidiat.] Inserta voce lego, quam qui fastidiat.
IX. Et ut beatissimus recitationum ejus evenitus prosequatur.] Scribe, recitationem.
XIX. Num dubitamus inventos, qui pro Catone Appium Caecum magis miraretur.] Quid si, prae Catone?
XX III. Porro ne in corpore quidem valetudinem medici probant, quae animi anxietate contingat.] Puto emendasse me vere, quae a nimia anxietate contingat. confirmant tum quae supra praecedunr, tum quae sequuntur infra.
XXV. Ut si omnium pariter libros in manum sumseris, quamvis in diversis ingeniis, esse quandam judicii ac voluminis similitudinem et cogitationem.] Vidi pridem immittendum verbum, scias, aut videas, vel quid simile, fulciendae sententiae. Forte, sumeris, scias, quamvis in d. Deinde legendum etiam; judicii ac voluntatis similitudinem et cognationem.
XXVI. Ipsis etiam quibus utitur armis incompositus, et studio feriendi plaerumque dejectus, non pugnat, sed rixatur.] Magis ad rem apte scribseris, et ad artem; deteclus.
XXXV. At nunc adolescentuli nostri deducuntur in scenas scholasticorum, qui rhetores vocantur.] Frustra fuit vir magnus, qui sollicitavit hunc locum. Scenas hîc vocat scholas rhetorum, in quibus vix umbra quidem verac et sanae eloquentiae, et ubi ut in scena mimus, tanquam per lusum exercetur futilis illa et umbratica eloquentia. Hanc ipsam vocem eodem modo usurpasse Senecam patrem volo in praefatione lib. III. Declamat. Agedum istos declamatores produc a senatu in forum, cum loco mutabuntur, velut in assueta classe et dilecta umbra corpora sub dio stare non possunt. Emendo, produc a scena, (vel, a scena tu) in forum. Qui Senecae locus admonet me ut detegam obiter in Suet. Ner. cap. 12. eandem mendi indolem. Deinde in orchestram senatumque descendit. Ostendit mihi verissimum verae doctrinae et amicitiae exemplum, Bongarsius meus leg scenamque descendit. At ego ut fatear ingenue, adhuc delibero, nec tam leviter mihi persuaderi sino. imo nec jam delibero, et si fas est dissentire a tam caro capite, non probo. a proscenii enim fastigio descendisse Neronem vult Suet. ad orchestram, ubi sedebat Senatus.
XXXVI. Controversiae robustioribus assignantur, quales per fidem et quam in credibiliter compositae.] Verum esse autumo; quales super fidem et quam incr. comp.
XXXVIII. Ita. tamen ut omnia in foro, omnia in legibus, omnia apud Praetores gererentur.] Malim, omnia legibus. inducta praep. in.
Hier. Groslotius Lislaeus Scribsi Annotavique in Insulano meo A. D. in. Non. Majas, oo IC LXXXV.
page 359, image: s359
EPISTOLA CCCXLI. HIER. GROSLOTIUS LISLAEUS V. C. J. Lipsio Sal Dico. Leidam.
ITaque duplex jactura mea, mi Lipsi: sed potissima et gravissima illa est, quam feci de literis tuis ad me, quae mihi certe carae non essent contra auri pondus. tanti facio quaecunque veniunt a te, sed et est cur doleam quoque intercidisse meas ad te, quae etsi rudes, tamen fuissent saltim qualescunque testes non rudis diligentiae meae in te diligendo, nec negligentis curae in curando, quae tu mihi mandaras, quaeque ego tibi receperam coram. etenim praeterea illarum fato simul sunt opressa Merceri ad te pro Tacito, et ad suetonium Excerpta mea. Sed ille nunc remittet Corneliana sua, ego nec dum potui, nec vero jam possum illa ad Tranquillum. sed fidem do brevi me missurum, si mihi vita cum otio. Nunc autem ut tibi obiter retexam brevem, sed certam rationem fidei et curae meae, scribsi pro Scaligeri Patris Vita ter quater accurate satis ad Cujacium, a quo tamen a reditu meo nihil accepi et miror; quanquam deinceps mirari desinam: adeo sunt infesto milite undi quaque obsessa itinera omnia. hoc tantum rescivi nuper ex literis Fr. Pithoei, Cujacii [note: 1 Quae Gabriela hervea dicta, ex qua edita Susanna fuit, cujus impudicitiam et Messalinae aemulam libidinem descripsit Catherinottus Biturig. A. 1684. quem si videre licuisset, facile illum mendacii convincere licuisset. si vivente Patre eam corpus prostituisse narret, ut etiam alii plures. et inter illos Patinus in Patinianis pag. 130 et Menagius in Menagianis t. II. pag 62. et Auctor addit. t. IV. pag. 47. si enim hoc anno nata fuerit, patri seni et 65. annos nato, et post biennium defunctus suerit Cujacius, illa diu post patris mortem prostravisse pudicitiam debuit. Pancirollus de clar. legum interpret. lib. 11. cap. 190. filiam vocat Elisabetam et Matrem Annam. perperam utramque. Personarus ille Adolphus Clarmundus, ineptissimus vitarum, si quis umquam, consarcinator, Cujacium natum A. 1590. et 1660. mortuum nobis narrat: sed obiisse IV. Non. Octob CICICXC. A. aetanstis LXVIII. ex Epitaphio ipsi a Pithoco posito apparet. vid. Pap. Massonis Elogia tom. 11. pag. 300. quare etiam errat Samamrthanus, qui septuagenarium facit. lib. IV. Elog. Morerius. dubitans an A. aetatis 68. an 70. obierit, mortis tempos in 25. Septemb. confert. Paul. Freherus T. 11 pag. 919. natum A. 1532. dicit. sed si calculum a mortis tempore iniisset, decennio priorem natalem debuisset edere.] novam nuptam enixam esse illi prolem sequioris sexus. Ipsi Scaligero nostro ideo non scribsi, quod mihi incerta illico sedes in hoc tam turbulento rerum statu, puto tamen rogatu meo Cujacium et Patissonem dedisse ad illum literas hac ipsa de re. Etsi nunc non sit amplius opus isto ambitu. Nam ille Gul. Sallustius Bartassius, Phoebus Galliae nostrae, cujus binae Hebdomades vincent omnia saecula, cum hac nuper proficiscenti in Scotiam injecto sermone de te exposuissem votum tuum pro Caesaris Scaligeri Memoria, cujus filiis sciveram ipsum amicissimum, ultro mihi obtulit in tuum usum Commentarium librum de Vita et scribtis Patris, conscribtum satis fuse ab ipso [note: 2 Sylvius hic filius major Julii Caesaris fuit, et ad quem maxima pars scriptorum patris pervenit; sed quae per uxorem suam, ex qua nullos liberos tulit, ad secunda vota transeuntem in alienas manus devenerunt. vide Maussaci prolegomena ad Aristotelem de Animalibus, a quo commentarius J. Caesaris Scaligeri, a Sylvio maximam partem descriptus, editus fuit, et cujus alterum exemplar in hujus Academiae bibliotheca, inter Scaligerianos libros, fervatur, ad quod conferri edita a Maussaco possint. Caussa autem cur Vitam J. C Scaligeri a filio conscriptam voluerit Lipsius videre, fuit, quod ipse magni ejus viri vitam in scripta mittere haveret, si aliquod sibi auxilium ab iis, qui interiora et minuta illa vitae norunt, ut scribit Morello 11. Centur. Misc. 69:] Sylvio F. V. C. M. quem librum Sylvius ipse mandavit illi moriens, una cum
page 360, image: s360tutela unicae filiae. eum mihi sancte pollicitus est se missurum ad me prima quaque occasione, postquam domi redux fuerit. nunc vero est in reditu, et jam incepit tamen experiri me importunum monitorem, nec desistam monere, quamquam vero sit istud pene injuriam facere tam prompto illius erga te animo, et menti tam memori virtutum tuarum, quas vere amat et miratur. in summa hoc mihi credas praedicanti de summo hoc viro, neminem vivere magis faventem nomini tuo, magis amicum famae. Baro pridem abiit. De Apulejo Colvl ago tibi gratias: vellem possem etiam de Politicis tuis, quae eo ardentius desidero, quod jam tum, cum apud vos essem, censebam affecta. Sed in illo Afro non vafra sane, sed bona opera amici nostri: quantum ex unica inspectione videre adhuc licuit. nam nunc tam misere distrahor aliis curis, ut vix possim ne cogitare quidem de studiis. in quibus tamen si quid serio cogitem unquam, quod vix audeo sperare, minus vovere, tanta est mihi persuasio de eximia benivolentia tua in me, ut prae te nullum adire velim Apollinem, cujus dicta mihi semper certa nec ambigua aeternum manabunt, spero, ab aeterno et puro fonte certi amoris et verae doctrinae. manu deseribtum Lucium tuum retineo adhuc, remissurus certo prima occasione. Senecam quando jubes expectabimus. De Tacito vero urgeo, ut tu urgeas serio. interest enim tua inprimis, ut illum semel missum facias, quam primum solvere fidem tuam de novissima editione. et, ut haec tempora sunt, non alio tempore magis opus novis Centuriis; itaque vide an tibi sit animus nunc producendi alia ex tuis. Sed, quando de Centuriis sermo, ad centenas hostium ad minimum nuper delevit insignis illa clades Contracensis, in qua tam prospere pugnatum a nostris, ut in tanta adversarum partium caede milites viginti numero tantum amiserint nostri, quod de nulla hactenus victoria proditum animadvertas unquam. omnes duces insesti exercitus vel capti vel caesi, ipse Praetor Dux de Ioyeuse cum fratre exanimis. Et ipse Rex Navarrenus dedit illa die egregium documentum et summi Imperatoris et strenui militis. Reliqua victoriae fusius et melius intelliges ex vulgato hoc scribto, quod mitto nunc ad te. Quod ad vos attinet, hîc pro certo creditur mitti legatos ex primoribus hujus regni ad Principem Parmensem paciscendac paci. Pro vobis videat, qui omnia videt: nam quantum providere possunt homines, res vestrae in praecipiti lapsu. nihilominus tamen quod mireris, constans hîc fertur fama, Scotum serio turbare, et excipere classem Hispanam. Sed nos, mi Lipsi, stemus usque tranquilli inter hos nimbos, qui terram hanc nostram
page 361, image: s361movere fortasse poterunt, nunquam animum. Vale, mi Lipsi, et me ama. Londini Trenobantum, A. D. XIII. Kal. Novembr. oo ICLXXXVII.
Rescribe, quaeso, per hunc eundem tabellarium, an illi tuto possim committere scribtum Apulejum tuum.
EPISTOLA CCCXLII. HIER. GROSLOTIUS LISLAEUS V. C. J. Lipsio Sal. Leidam.
NEc dum cesso scribere, nec vero tu silere. fit illud ex officio meo, hoc autem, testor amorem tui, inprimis praeter votum meum. quid enim mihi sit magis in votis, quam crebro videre spirantem effigiem amoris tui in literis, et quasi contrectare blanda manu. quo bono quando nobis potiri non licet, quibus non licet esse tam beatis, at saltim liceat desiderare: quod nunc certe facimus serio ego et Mercerus; cujus ad Tacitum, item ad Suetonium Excerpta mea pervelim scire an acceperis. Sol nostrae Galliae Bartasius denuo recepit per literas, missurum se ad nos quamprimum post reditum Vitam Julii Caes. Scaligeri, conscriptam a viro clarissimae memoriae Sylvio F. de qua jam scribsi ad te fusius. Sed, Dii boni, an estis vos omnes istic muti? ita tacetis omnes, quasi de compacto. Scribe tu saltim, quî valeas, quid agas, et quid velis me agere tua caussa. nam adeo me angunt afflictae res vestrae, ut quid istic agatur nec velim quaerere, nec optem scire. Daverlius noster cetera: plura namque non sinit summa properatio ipsius. Vale, mi Lipsi, et me ama unice devotum cultui tuo. Mercerus noster te salutat. Londini Trenobantum, A. D. IV. Kal. Novembr. ex nova recensione anni. CIC IC LXXXVII.
EPISTOLA CCCXLIII. HIER. GROSLOTIUS LISLAEUS J. Lipsio S. D. Leidam.
FEbricitantibus non aeque gratus haustus frigidae, quam mihi fuere suaves literae tuae jam pene tabescenti anxia sollicitudine, quam mihi alte impresserat, quantum video, nimium verus rumor de gravissima valetudine tua; quam tandem ut abs te depulit ipsa sanitas, optimo bono omnium hominum, qui sanitatem amant; ita sanitatis tuae istae nuntiae illam nuper eraserunt penitus animo meo, qui tibi habet aeternas gratias de Censuris tuis ad Senecam Tragoedum, quas ego censeo adeo probas, ut multo melius esset acuminibus hujus saeculi, si isto modo languerent, quando tu vis illas videri
page 362, image: s362languenter scriptas, quae tam sunt revera accuratae et acutae. vel illud judicium tuum de Thebaide et Medea quam rectum! quae mihi semper visae elucere inter ceteras non secus, quam inter minora sydera duo illa clarissima mundi lumina. De Philosophicis Apuleji sic habeto; ante quadriennium contulisse me illa diligenter cum quatuor optimae notae manuscriptis, ex quibus ego profecto possem, (audiat vel Nemesis!) pristinam illis faciem maxima ex parte inducere. sed fatum meum, sive negligentia mea est, ex illo tempore, quo comparabam, vix illa inspexi, vel attigi quidem. tam mihi exinde ab his studiis mens aliena fuit, et nunc vero est etiam multo magis. tamen tu si jubes, mi Lipsi, quod nunquam a me ipso impetrassem mea caussa, tua fortasse potero impetrare: rescribe tu tantum quid voles. hinc enim, mihi crede, honorem nunquam quaeram, utilitatem publicam fortassis, sed multo magis occasionem aliquam testandi mei adversum te obsequii. Interim, si forte, defunctoriam operam ponam, nam et vix illam quoque nunc audeo polliceri. Verum si jam recudit ille [note: Intelligit Bonav. Vulcanium, Apulejum edidit typis Franc. Raphelengii A. 1594. in minori forma, quae repetita a Christoph. Raphelengio 1600. et Paris. 1601. sed in prima editione paucae quaedam animadversiones Vulcanii in libros Philosophicos habentur, quas omiserunt sequentus. immo Parisiensis Typographus dedicationem Theodoro Cantero Ultraj. Consuli inscriptam rejecit.] ab Aetna, laudo, nec res est tanti, ut invideam, etsi hoc sciam oportere illum fretum tam minuto auxilio praetervehi plaeraque loca non recto pede. tamen ego ut concurram tam flagranti atque aestuanti Fabro, nunquam hercle faciam, si sapiam. nimis enim novi, quam hodie subito incalescant Criticorum pueri ex, ignea illa etiam omnes, ut videtur, gente, ut ego non vitem quantum potest tam notos fervores, sive potius furores tam nothos. deinde sat mihi, puto, sat est, si me habeat Veneris proles, nec etiam maritus, pro incude et fornace. Colvius quoque nomine Raphelengii egit mecum. illi pro me spondebis quicquid voles: sum enim totus, quantus sum, arbitrii tui. [note: Hanc videbimus infra in Epistola ad Fr. Nansium.] Emendatio tua in libro de Mundo certo certior est. omnis enim mea scripta lectio habet, Nebuli, ex quo tu vere, Naevuli. Suetonii Excerpta iterum curavi describenda: ea nunc mitto; una Regis Navarreni effigiem, sed veram, cui hoc elogium quod a me est, me inscio pene, sane invito, addi curavit pictor ipse. nam divini hujus Principis laudes frustra tentet libare, nedum dicere, os humanum. Versa fata adeo verterunt res Gallicas, ut meminisse animus horreat, tantum abest ut nunc scribere possim. Sed et jam aliunde rescivisti opinor. Vos quoque in lapsu, nisi vos potenter sustineat fulcimen hujus mundi. Temporis tractus, quo jam adsuevimus adversa ferre, impatientia nostra facit ut videatur longior, sed cum tot etiam secum commoda ferat, nonne si respicimus nos et nostra, reipsa multo brevior est quam mereamur. Patiamur, ne patiamur tandem. Legati pro Pace abeunt, non abeunt. Vale, mi Lipsi, et in hoc miseri saeculi fluxu fac ut me bees constantia amoris tui. [note: Hic Joannes Hotomannus Villierius fuit Francisci Hotomanni, JCii celeberrimi, filius, et Libellorum supplicum magister apud Leicestrium. vide Borr. lib. XXI. pag. 76. et Reidanum lib. VI. p. 155. Edit. Belgic. quem abiens Leicestrius reliquit in Belgio, simul cum Junio, exploratores, qui quid ageretur in Belgio literis missis nuntiarent. sed cum imperitus esset linguae Belgicae Hotomannus, vulgi sermones et rumores vagos nuntians, et omnia acerbans, Anglorum animos a Belgis alienabat. Epistolae ejus, et aliorum ad eum, editae sunt simul cum Patris Amstel. 1700. unde videmus in Angliam missum, et in Pauleti familiam receptum, Fratres Pauletos rexisse, et Oxoniae cum illis in studia incubuisse, et postea Londini cum illis vixisse. Leicestrio a Pauleto commendatus transiit in Belgium, et scribit Epist. XLV. ad Lipsium, se a Leicestrio relictum agentem in rebus ejus, cum aliqua dignitate, quam Lipsii maxime consilio tuebitur. et Epist. 97. taedium ejus provinciae se habere profitetur, et ipse fatetur, sibi deesse rerum Belgicarum usum et intelligentiam. hinc video eum patre mortuo Basileae aliquamdiu substitisse, postea Lutetiae res Ducis Bullionii egisse. retulerat in commentarios domesticos biennii Leicestriani res gestas, quos ab eo Grotius petiit et obtinuit, ad Historiam suam instruendam. vid. Epistol. Joannis Hotomanni 138. (quae inter Grotianas est 47.) et pro iis gratias agit Grotius Epist. 141. quae deest Grotianis. si schedas illas excutere liceret, multa forte inde obscura illustrarentur.] Hotomannus te plurimum salutat, rogatque
page 363, image: s363obnixe, ut tuto transmittas Petro Regemortero fasciculum hunc literarum inscriptum Domino ipsius. Iterum Vale. Londini Trenobantum. Prid. Kal. Febr. oo IC LXXXVIII.
EPISTOLA CCCXLIV. ADRIANUS A SARAVIA J. Lipsio, Academiae Rectori Magnifico. Leidam.
DE tua in me et in meos voluntate ac studio, D. Lipsi, maximas tibi habeo gratias, pares me relaturum polliceri non audeo, referam quas potero, si unquam se occasio obtulerit. Sed meam innocentiam in dubium vocari vehementer doleo, propter vitae meae conditionem, que non tantum a scelere, sed ab omni suspicione sceleris integra esse debet. Hoc tamen me consolatur, quod sum extra culpam, ut pote qui semper callida, et turbulenta consilia sum aversatus. Cujus rei Deum, meam conscientiam hominesque testes citare possum. Quotquot me norunt, et familiariter mecum de rebus nostri temporis locuti sunt, sciunt quae sit mea sententia, et quis animus. Quod Leidense negotium attinet (cujusmodi sit in medium relinquo, ut judicent quorum interest) Tuam M. scire cupio, quicquid ad me quocunque modo pervenit, me significasse S. Ex. cujus in primis intererat, et simul quid sentirem. Meminisse potes, quid reversus Ultrajecto tibi dixerim, et quam S. Ex. non probaret consilia, quae turbas aut seditionem in civitate excitare possunt. si qui fuerunt conatus civium, eos a sua Excellentia repressos fuisse arbitror. Nam quod me attinet, consiliis civium aut aliorum non interfui, nec conscius literarum, quas scripserunt, nec quae civis missi cum sua Ex. sunt locuti. Haec Magn. tuam scire volui, quo de mea sit certior innocentia. Si D. Busium fueris adlocutus, salutem ei meis verbis dicito et S. Ex. desiderare, ut ad eum veniat, gratum ipsius adventum futurum, sicut ex literis ad cum
page 364, image: s364datis poterit cognoscere: ego eas ipse attulissem, nisi haec intervenisset calamitas. Vale, et me, quod facis, ama. pridie Calend. Novembris 1587. [note: Haec epistola spectat illam conjurat onem Incolarum quorumdam Leidensium, de opprimenda urbe et Leicestrio tradenda, de qua vide supr. ad Epist. XLII. Saraviam conscium fuisse satis patuit judicibus, sed evasit dignum meritis supplicium, a filio monitus, et subito Hagam refugiens, et inde clam in Angliam transgressus: ubi mercedem sceleris accepit Canonicatum, dum alii conjurati capite luerent facinus. vide omnes patriarum rerum scriptores ad hunc annum, et in primis diligentissimum et verum Historicum Borrium lib. XXIII. pag. 64. ubi inter alia profert sententias latas in captos ex conjuratis, unde sibi liquido constitisse ajunt Magistratus Leidenses, et Mauritius Princeps, inter alios Adolsum Metkerkium et Adrianum Saraviam coetui interfuisse in domo Cosmi de Pescarengis IV. Octob. hujus anni, ideoque adfirmat Princeps se eos Amnestiae, quae post supplicia noxiorum fuit promulgata, exsortes esse velle: et tamen sanctus hic Theologus, Deum, homines et conscientiam testes in hac epistola invocat, se consiliis conjuratorum non interfuisse, nec conscium literarum ad Leicestrium. praeterea Saravia Leicestrium dissuasisse et repressisse tumultus dicit, cum Magistratibus confessi fuerint damnati, mandato Leicestrii hoc se suscepisse: sed noluerunt Leidenses judices hoc sententiis inseri, ut parcerent Leicestrii famae; et ipsi exsules deinde professi fuerunt in Apologia sua, quam Comiti dedicaverunt, se conscio Leicestrio id aggressos. Postea et Saravia apud Ecclesiasticos conventus se purgavit epistola, cujus exemplum Borrius consequi non potuit, caventibus Theologis, ne ordini suo ab Historico tam sincero nota inureretur. Lipsium (si non conscium, certe callide se tegentem) pro noxiis deprecatum esse supra vidimus. Sed et ipse Lipsius II. Centur. Misc. 20. verbis admodum dubiis et incertis, se Saraviae collegae junctum fuisse sermonibus et consiliis dicit, et plura, quae huc trahi possent, addit. Vera solus Deus, et qui sceleri interfuerunt, noverunt: sed Saraviam et similes turbones, a Deo non modo veniam, sed praemia pro talibus meritis erga caussam Dei, ut vocant, deberi sibi credere, et aliis persuadere conari, multa docent tristia patriae nostrae monumenta, quae repetere nihil attinet. Saraviae vero quam cordi fuerit vera pietas, et tranquillitas vitae, quae Theologum maxime decet, sine ulla ambitione aut avaritia, docent acta ejus: nam de interno ejus animo judicium Deo permittentes, videmus eum in religionis externo cultu scenae serviisse: dum enim in Belgio esset, cum rigidissimis faciebat, et voce et scriptis Calvini sectam acriter propugnabat. In Anglia vero in Calvinum et Bezam debacchari solitus, ejus ecclesiae formam unice commendabat: ita solent ambitiofi illi rerumpub. et ecclesiarum perturbatores, quibus religio ad quidvis audendum speciem praebet. vide Epistolam Saraviae ad Uytenbogardum inter Ecclesiasticas CLXXXI.]
EPISTOLA CCCXLV. ADRIANUS SARAVIA D. J. Lipsio, Magnifico Rectori Academiae Leidensis, S. D. Leidam.
TAmetsi, humanissime Lipsi, nihil mihi jucundius esset, quam ad te literas dare, et vicissim a te accipere, me a scribendo deterret ea, quae tibi intercedit cum [note: Intellit Janum Douzam, Janum Hautenum, Consulem Petrum Adriani Werfium, et alios judices conjuratorum. ex hac epistola colligere licet, Saraviam etiam Lipsium inter suos habuisse semper; licet ille dissimulandi artifex Magistratibus os sublineret. respondet ad hanc Lipsius 12. Cent. Misc. 20.] hominibus mihi infestissimis, consuetudo: qui illi sint a te intelligi, quam a me nominari malo. De injuria, quae mihi facta est, nihil scribam. Innocentia mea eos latet, qui excaecati odio ita esse rem volunt, ut ipsi cupiunt. sed ego me comprimam, hoc tantum T. D. significatum volo,
page 365, image: s365odium malorum mihi hîc conciliasse amorem bonorum, quibus, si huc te venire contigerit, tuus adventus futurus est gratissimus. scripta tua legunt, admirantur. ingenium coram videre et alloqui si dederis, beabis: tuam sortem deplorant, te inter eos vivere, quos tua familiaritate judicant indignissimos, a quibus non aliam mercedem te reportaturum arbitrantur, quam ego accepi. De D. D. Donello nihil dico, in illum fuere ingrati, sed in me, impii. ut meliorem mentem ipsis det Deus, precor. nihil gravius in eos commisi, ne faciam, in ipsorum adhuc est potestate. Ad te redeo, tibique gratias immortales habeo, habeboque dum vivam, pro singulari tua in me meosque pietate. me amare perge, et ego te redamare non desinam. Vale. Londino 7. Calend. Februarii 1588. stilo veteri.
Plurimam salutem dici meo nomine opto collegis omnibus, et bono seni D. Nansio.
EPISTOLA CCCXLVI. ISAACUS CASAUBONUS J. Lipsio, viro clarissimo ac praestantissimo S. D. Leidam.
NOminis tui splendor is est, vir clarissime, eaque fama, ut a quo tempore primum coepi gustum aliquem literarum habere, tu mihi dies noctesque ante oculos, doctissima autem scripta tua prae manibus perpetuo fuerint. Nam et ingens illa gloria, quam videbam te esse consecutum, ita me jam tum excitabat; ut vere possim affirmare, saepius tuam famam, quam non armis, nec corporis robore, sed studio, ingeniique viribus, et rara quadam ac plane divina [gap: Greek word(s)] tibi peperisti, somnum mihi eripuisse, quam Themistocli olim Miltiadis trophaea. Et scripta tua ejusmodi profecto sunt, ut de iis merito dici queat, [gap: Greek word(s)], imo [gap: Greek word(s)] lecta, novam tamen voluptatem semper afferunt, cum summa utilitate conjunctam. Quare sic velim tibi persuadeas, eum esse me, qui tibi quam plurimum debeam: non eo tantum nomine, quod in doctissimorum tuorum librorum lectione multum profecerim: sed etiam, quia tu cum paucissimis aliis, quasi [gap: Greek word(s)] fuisti mihi, et incentivum, quo ego ad harum literarum studia acriter persequenda sum incensus. Ac fuit quidem persaepe animus, quando iter ad te (rem saepissime optatam) fortuna mihi denegabat suscipere, tentare, ecquid literis meis pateret ad te aditus. Verum factum est nescio quomodo, ut partim pudor quidam subrusticus, qui in me est; partim verus tenuitatis meae sensus semper hactenus me impedierint. Non enim audebam gravissimum virum et eloquentissimum, ipse infantissimus et plane novus homo interpellare. Itaque sicut olim homines religiosi, si fanum praeterirent, manum labris admovebant adorandi gratia: ita ego te quum procul suspicerem, nec literas ad te meas [note: Has et sequentes epistolas non reperi inter editas Casauboni.]
page 366, image: s366mittere auderem, continui me, ut ait ille [gap: Greek word(s)] quum interea nihil magis in votis haberem, quam ut daretur mihi occasio testificandi amoris erga te mei summi, summaeque observantiae. Quare quum nuper Clarissi V. [note: Vid. II. Centur. Misc. 33.] D. Gothofredus literas tuas sibi a Brederodo nostro redditas, ossendisset, sustuli manus illico, laetatusque sum vehementissime, posse me ad te sine ulla temeritatis suspicione scribere: qui id non sponte tantum mea, sed etiam invitatu tuo quodammodo essem facturus. Enimvero, Lipsi clarissime, quid causae esse dicam, cur tu, quem totus orbis admiratur, me novum, ut dixi, hominem et tantum [gap: Greek word(s)], non amare tantum ultro, sed singulari etiam testimonio ornare dignatus sis? quid faceres, si ea essent in me, quae omnes etiam doctissimi nostri seculi in te esse agnoscunt et profitentur? ingenium ad omnia praeclara natum, summam rerum omnium cognitionem, solertiam et sagacitatem prorsus admirabilem, cum pari [gap: Greek word(s)] conjunctam: quae omnia in te perfecta, in me vel nulla sunt, vel inchoata tantum, vix ut appareant. Quando tamen tu me amicitia tua dignum judicasti: dabo operam, ut quod virtuti et doctrinae tribuere voluisti, id Qieptt sefKreo saltem homini, et virtutis amantissimo tribuisse videaris. faciamque, ut spero, ne te unquam propensi hujus tui erga me animi poenitere possit: teque semper, dum spiritus hos reget artus, amabo, colam atque unice observabo. Vale, vir ornatissime. Genevae in. Id. Feb. CIC ICLXXXIIX.
EPISTOLA CCCXLVII. IS. CASAUBONUS J. Lipsio viro maximo S. D Leidam.
QUum mirifice semper amicitiam tuam, Lipsi clarissime, ambiissem, nec viam tamen adeundi ad te prius reperissem: laetatus sum, ante menses opinor quindecim, vehementer, quod ex literis ad Dionys. Gothofredum meum tuis satis justam scribendi ad te causam nactus mihi viderer. Itaque nihil ab illo tempore habui antiquius, quam ut literas ad te quam primum darem: quibus et gratias tibi ob propensum istum erga me animum, quem abunde illa tua epistola testatus eras, agerem: et rogarem te etiam atque etiam, ut quem ultro diligere videbaris coepisse, cum magis magisque amare velles: qua re nulla mihi aut gratior aut optatior queat contingere. Eae literae, si ad te sunt perlatae, vereor valde, ne spe amicitiae tuae exciderim. Jam enim annus praeteriit, et quod excurrit, cum interea literarum a te nihil. Verum periisse eas in itinere, ut opto vehementer, itamihi facile persuadeo. Visum ergo [gap: Greek word(s)] quod ajunt, has ad te exarare: quae si, ut spero, in tuas manus pervencrint, erunt tibi summae meae erga te observantiae testes. Ego enim, Lipsi clarissime, cum omnes doctrina insignes et tui similes
page 367, image: s367viros (si qui tamen tibi similes) unus omnium maxime admirari ac paene dixerim semonum loco habere soleam: tum te in primis (et merito id quidem) tuaque doctissima scripta tanti semper feci, ut nihil supra Quod si tu me tua amicitia haud indignum judicaveris: dabo sedulo operam, ut summa fide atque obfervantia coli te a me intelligas: praestabo etiam [gap: Greek word(s)] ut amicitiae nostrae etiam apud posteros extent monumenta. quippe, si hoc meo voto me damnaveris, ita me Musae ament, ut ego mihi videbor sublimi ferire fidera vertice. Vale, vir maxime. Genevae. [note: Id est 20. Decemb. 1588. sed nec ita annus inter priorem Epistoram Id. Februariis datam et hanc inter cessisse potest. Respondet ad has duas Lipsius II. Centur. Misc. 84.] XIII. Kal. Jan. CIC IC LXXXVIII.
EPISTOLA CCCXLVIII. IS. CASAUBONUS J. Lipsio, Viro Clarissimo et omni laude cumllatissimo S. D. Leidam.
ACcepi tandem, quas ad me proximis nundinis dederas, Lipsi clarissime, literas: quae ut exoptatae diu fuerant, ita ubi venerunt, dici nequit, quam gratae et jucundae suerint. Quod enim hactenus semper expetieram, ut doctorum et praestantium viporum, inprimis Lipsii, qui mihi unus vere [gap: Greek word(s)] amicitia uti licerer, id video esse me, ad te quod attinet, aliunde consecutus. Ego vero, Lipsi: Cl., sic velim tibi persuadeas, non id tantum me operam daturum, ut in amore tibi respondeam, et [gap: Greek word(s)] ut ille ait, te redamem: sed ut quanti ego te faciam, et insignes illas animi tui dotes, quae te adeo, ut cum poeta dicam, [gap: Greek word(s)] posteri etiam intelligant. Atque utinam diem illum aliquando videam, quo conspectu tui praesentis et consuetudine frui licebit: quod quidem ita avide pridem exopto, ut saepe cum plusculum otii nactus essem, vel unius tui nomine Belgiunr vestrum visere in mentem mihi venerit. atque id pridem est, cum factum fuisset, nisi huic meae voluntati alicunde semper nescio quae remorae essent objectae. Nuper vero cum sub tempus nundinarum Franefordiensium obscurus quidam rumor de tuo Franefortum adventu aures meas percusisset, illico rebus omissis itineri me accinxi, ut simul et nobilissimum totius Europae emporium, et haud minori fama et nobilitate virum viderem. Quod quando secus accidit, literis saltem meis te ante discessum hinc meum salutandum duxi: rogandumque etiam atque etiam, ut tuis ipse quoque literis nos velis [gap: Greek word(s)] Vale, vir praestantissime et me ama. Francofurdi in taberna Francisci Probi, raptim, cum essem jam petasatus, ut Heidelbergam proficiscerer. XII. Kal. Majas veteri stylo, CIC ICXC.
page 368, image: s368
EPISTOLA CCCXLIX. J. LIPSIUS Isaaco Casaubono S. D. Francosurtum.
ERgone tu Francofurti? o quis me Deus quoque illic? jamdiu gestio: sed utique accendor, cum te et tales cogito, cum quibus sermones et dextras miscere bibere sit mihi nectar. Mi Casaubone, non laudemus, inter nos, sed serio amemus, certi de consensu quodam et conspiratione non studiorum tantum, sed naturae. Aristotelem tuum vidi: et utar. sed vergente jam aevo parum grata mihi deinceps minuties ista literarum. At quam opus ipsum probum, probius, si totus in eo fuisses. Nam cursim te hoc egisse, non ego video? recipe spiritum, et aliquando itera. Haec sunt illa studia, quac ab ineunte aetate amamus, et ducem in iis hunc virum. Valde probo, quae in retorridum illum spargis et infelicem [note: Vide et Cent. I. Miscel. 89.] Ramum. Ubi Philosophia vetus et vera, si locum haec novitia invenit? et apud multos jam invenit, sed Dei porro arcete hanc pestem. Apud me, et si quis me audit, nunquam ei locus. Ego nunc ad haec talia me dabam, et [gap: Greek word(s)] serio incipiebam. At nostri illi heroes quid agunt, Cujacius, Scaliger? quid Christianus etiam Florens? quem postremum valde tibi video amicum [gap: Greek word(s)] nam in urbe capta, imo bis capta, vereor haud temere, ne capiti ejus aliquod discrimen: si quid scis, scribe. Illud etiam, quid de Politicis nostris tu, et Critici vestri? [gap: Greek word(s)]. Credo me brevi daturum Historicas aliquas observationes. sive quis alius titulus erit, sed res tamen ista. Tu vale, et dum virent genua, ut ille loquitur, sedulo in hoc Famae Stadio curre. Lugd. Bat. XI. Kal. sept. M IC XC.
EPISTOLA CCCL. IS. CASAUBONUS J. Lipsio, Clarissimo et omni laude dignissimo Viro S. D. Leidam.
CUm essem nuper Francofordiae, literas ad te raptim exarayi, quas credo tibi fuisse redditas. quoniam autem nihil mihi queat jucundius accidere, quam si tuis literis nos aliquando beares, volui etiam nunc paucis te affari: persuasum enim habeo, qua tu mansuetudine es, meas literas tibi non ingratas fore. Etsi autem non ita [gap: Greek word(s)] ut Lipsium curare putemus, quid cogitemus, aut in quibus studiis nos simus: quia tamen Inanes scribere literas, ad te praesertim, parum mihi videtur esse [gap: Greek word(s)] non dubitabo dequibusdam
page 369, image: s369Plauti locis te consulere, vel [gap: Greek word(s)], ut si nihil aliud, hoc saltem tibi aliquando scribendi ad me argumentum praebeat. Cum igitur cepissem nuper ex variis scidis meis quasdam colligere, et in unum quasi corpus redigere, quod proximis, si Deus daret, nundinis ederetur, tanquam [gap: Greek word(s)] quoddam Observationum nostrarum, quas habemus quamplurimas, reperimus etiam in Plautum quaedam, quae non indigna fortasse luce viderentur: praesertim cum vir doctissimus, tibique amicissimus, cui secundum te Plautus plurimum debet, pleraque horum, haud, ut videtur, animadvertisset. Horum specimen quoddam hoc erit: cujus si pars aliqua tibi probabitur, nae ego aliorum judicia non admodum requiram. Bacchidibus Act. V. II. 10. locum illum depravatissimum, qui Lambinum et Turnebum ipsum adeo habuit exercitos,
--- Vetulae sunt thymianae.
sic emendabam, Vetulae sunt et minae: vel Vetulae sunt, luscae minae. De ovibus enim, aut potius de senibus tanquam de ovibus loquuntur improbae meretriculae illae: meministi autem, Vir maxime, quid sint minae et luscae oves, apud rei rusticae scriptores: ad vocem quidem luscae videtur alludere cum mox addit. Viden' limulis obsecro ut intuentur. Mostellaria locum illum initio Act. III. scenae 2.
Nec quando esca una bene meruerit magis.
hunc locum aliter habet editio Aldi: quamsi sequimur, aliter fuerit emendandum. haud dubito ita legendum vel metri causa, bene me juverit magis. sie loquitur alibi: Capteiveis, Neque unquam quiequam me juvat quod edo domi. quod Aristophanes in Lysistrata, si memini satis, dixit [gap: Greek word(s)]. Pseudolo, Act. I. sc. 5. 89.
Quid nunc agetis? nam hinc quidem a me non potes.
Lego:
--- nam hinc quidem jam non potest.
annon enim tibi quoque [gap: Greek word(s)] a me, glossia videntur esse [gap: Greek word(s)] hinc? Truculento Act. IV. sc. II. 57. sic habent omnes quos vidi codd.
Sed quid hoc est? prô dî immortales, Callidem video senem,
Alteram tonstricem hujus, alteram ancillam suam, meus
Qui assinis fuit, ancillas duas constrictas ducere
ego vero Jovem lapidem jurare paratus sum, ita scribendum, et restituendum:
Sed quid h. e.? p. di i. C. video senem, meus
Qui affinis fuit, ancillas duas constrictas ducere,
Alteram tonstricem hujus, alteram ancillam suam.
Eadem Truculento, sc. seq. vf. 60.
Scio equidem, quae nolo: multa mihi audienda obnoxia.
scribo autem,
Scio equidem: quae nolo multa mihi audienda ob noxiam. Item, Act. v. vs. 10.
Puero opu'st cibum, opus est matriautem quae puerum lavit.
page 370, image: s370
Lego et distingo,
Opus est matri, ei item quae puerum lavit
duas enim nominat; et matrem, et eam ancillam, quae puerum lavit: cujus etiam alibi meminit. Trinummo Act. II. sc. IV. 126. locum vulgo male distictum ita distinguo:
Consuadet homini: credo, et si scelestus est,
At mihi:
Lambini interpretatio non placet: qui etiam foede in hoc Mercatoris loco peccat, Act. V. IV. 24.
Itidem ut tempus, anni, aetatem aliam aliud factum convenit.
non enim vidit sublata distinctione tempus anni scribendum, et hunc esse sensum, sicut aliud anni tempus aliud factum postulat, sic aliam aet. etc. tempus anni [gap: Greek word(s)] apud Cicer. Plin. Varronem, et quem non? Rudente in prologo vs. 69.
Increpui hibernum et fluctus movi maritimos.
poterone tibi, vir maxime, somnium meum probare? mihi enim videbatur maxumos legendum, non maritimos. Mostell. Act. IV. scen. III. 18.
Minas quadraginta accepisti, quas sciam,
APhilolachete?
putabam legendum, quaeso jam. et illud quas sciam ex sequenti carmine fuisse depravatum. Jam cum ait idem Plautus Poenulo Act. III. I. 10.
Nam isti quidem gradus succretu'st cribro pollinario.
non possum doctissimo amico tuo assentiri novam interpretationem comminiscenti: nam profecto cribrum pollinarium non aliud hîc significat, quam [gap: Greek word(s)], ut recte aureum illud Glossarium vetus explicat; neque video cur spissus et testudineus gradus non possit eleganter dici succretus cribro pollinario Sed satin' ego sum sanus, qui his nugis aures tuas onerem? Erit tamen fortasse aliquid, quod non improbes: habemus sane quam plurima hoc genus, cum in Plauto, tum in aliis Latinis, et in his haud pauca in Tacitum tuum, qui tibi animam debet: quae si tibi non displicere intellexerimus, non dubitabimus publici juris illa facere cum aliis prope infinitis, quae in Graecis scriptoribus sunt a nobis emendata et observata. Tu igitur, vir clarissime, facies me, ut quid super his sentias (si grave non est) intelligam. Vale. Genevae ad x Kal. Sept. CIC ICXC.
EPISTOLA CCCLI. IS. CASAUBONUS J. Lipsio S. Leidam.
NAe munus illud tuum, quod cum proximis literis tuis accepi, Lipsi clarissime, varie me affecit; cum enim. esset mihi et sua sponte gratissimum,
page 371, image: s371et quod erat a tali manu, longe jucundissimum: idem tamen non mediocrem mihi curam et sollicitudinem attulit. Nam quid ego tibi pro tali munere reponam? quod [gap: Greek word(s)]; Mearumne affaniarum aliquid? vetat pudor: nam et me ipse novi, et mea cujusmodi sint non me fugit. quae, quo minus ad te mitterem, pudor solum fuit, qui me hactenus impediret. Etsi enim non posse illa oculos tuos effugere intelligebam: multum tamen ad ruborem illum meum referre videbatur, ut tu vel casu aliquo in nostros libellos incideres: vel tua voluntate inductus, eos requireres: potius quam ut ego tibi cos videndos legendosque obtruderem. qui profecto nunquam ea sui oris duritie, ut libenter spectante Roscio gestum agerem. Sed redeo ad munus tuum, pro quo si te scriptorum meorum aliquo remunerare instituam, fecero eadem opera te Glaucum, me Diomedem. dedero enim [gap: Greek word(s)]: nedum Hesiodeo praccepto paruero. Quiescam igitur, et me hac cura semel liberem? non queo: video enim fieri id non posse, ut non ingrati animi maculam suscipiam. quo in vitio vere pronuntiasse sapientes videntur, omnia inesse vitia. Quid ergo faciam? Opinor illud, ut tua singulari humanitate fretus, non dubitem posthac quamvis levidense, et crasso filo aliquid e nostra cuicuimodi ossicina tibi offerre. Tu in hoc exigendo nomine, ut ne stricto jure mecum, in quantum teneor, sed ex aequo et bono, in quantum facere potero, experiaris. Enimvero, mi Lipsi, Lipsius sit oportet, aut Scaliger, qui tecum parem calculum ponere velit. _ [gap: Greek word(s)]. Sed de his nimium multa: praesertim cum et tu soleas meas esse aliquid putare nugas: et ego in posterum aut silere decreverim: aut si quid edidero, eniti ut id sit non solum probum: sed etiam ( [gap: Greek word(s)]) foetus vere [gap: Greek word(s)], non [gap: Greek word(s)]. sint modo vires mihi, faveatque meis studiis Deus Opt. Max.
- [gap: Greek word(s)].
Quamquam, quid ego stultus tibi polliceor de me studiisve meis? quin illud potius scito languescere animum ingeniumque nostrum, et jam propemodum unum illud probare [gap: Greek word(s)]. Cur enim me excruciem, cur genium meum fraudem, ut sim aliquis in literis? An non vides jacere ubique studia sapientiae, Graeca praesertim? an ut aliquid laude scilicet dignum pangam, et de Graecis scriptoribus bene merear? At amabo te, nonne ea sunt tempora, ea impendent, ut qui in Graecis, quibus praecipue hactenus mea opera dicata fuit, aliquid vulgavit paullulum supra vulgi captum, is nihil allud consecutus videri queat, quam ut credatur voluisse cum Aspendio citharista sibi canere? Quare jam desino, quod ante sedulo faciebam, mihi ipsi canere,
[gap: Greek word(s)]
Quod quaeris, Politica tua, ut hîc probentur: illa vero unice omnibus: quorumque est harum rerum existimatio, et judicium. [gap: Greek word(s)], ut tute scis. neque omnes, qui docti, imo doctissimi audiunt, his sacris sunt initiati. Doctorum certe et intelligentium nemo est, qui non Phoenicem te (dicerem, vere phoenicem: et jure dicerem: sed nolo in os) alterum fateatur. unde melius quam ab illo Homerieo, discant juvenesque senesque, si modo velint
page 372, image: s372[gap: Greek word(s)] esse, non solum [gap: Greek word(s)]. Cujacius, magnus ille [gap: Greek word(s)], quod, puto, non nescis, paucis ante mensibus, Biturigibus occubuit: occubuit, inquam, lumen illud unice unicum literarum: et cum eo vereor, ne in nostra quoque Gallia humanitatis et legitimae Jurisprudentiae studia. Nos quoque hîc superioribus diebus summum proh dolor! et omni laudis genere cumulatissimum virum, Antonium Ejus vita est apud Melch. Adam, in Theol. Exteris p. 159. Sadeelem cum gemitu et lachrymis extulimus. De Scaligero nihil plane per aliquot jam annos magnus noster senex, Bezam dico, intellexit. qua ex re et ego, et ille magnum dolorem capimus. putamus autem esse illum in aliquo castrorum nobilis illius, quîcum tot jam annos vivit. Tacere vero virum tantum tamdiu, in tanto (sic enim audio) otio, [gap: Greek word(s)]. Florentius Christianus, de quo etiam quaerere te memini, ubi sit, aut omnino sit in vivis necne, cum diligenter quaesierim, investigare nondum potui. Historiales tuas Observationes mirifice sitimus hîc omnes, quotquot his epulis delectamur. quod hominum genus scis esse vehementer [gap: Greek word(s)]. quare vide, ut brevi sitim expleas, aut ne desiderium nobis commoveres. Equidem non dubito fore aliquid tuis caeteris scriptis simile, et plane
? [gap: Greek word(s)]
Deus te, Lipsi, Deus Opt. Max. nobis diu servet incolumem: qui culmen es et columen decusque unicum Musarum. Vale et me ama. Genevae III. Nov. Mart. CICICXCI.
Clarissimis viris, Douzae utrique, Nansioque, plurimam a me, si grave non est, salutem. scripsissem ipse, si otium suisset. Colvius si Apulejum, suumne dicam an tuum? cogitet iterum edere, poterit, si volet, centum credo, locorum divinationes a me sumere.
EPISTOLA CCCLII. IS. CASAUBONUS Cl. Viro J. Lipsio S. D.
MI Lipsi, mi Lipsi, tune igitur tam prope ad nos accessisti, et ego tamen te non vidi? in suavissimos et exoptatissimos amplexus tuos non veni? O me quarta plane luna natum! Ecce enim jam bis conantem te amplecti, vana et falsa lusit, ut illum, apud poetam, imago, ita me spes. Accidit enim mihi anno, quod tute scis, ut spe tui videndi maxime illectus, Francosurtum usque venirem: quod cum aliter accidisset, spe tamen illa sustentabar, si quando propius ad nos accederes, fore me voti mei compotem. Nunc ecce, venisti tu: et ego tamen voti non sum damnatus. quod quidem factum esset, si de tuo adventu maturius paullo certior essem factus. Ea enim videndi tui et conveniendi cupiditate flagro, ut statim ubi a nostris mercatoribus te
page 373, image: s373isthic visum esse intellexi, consilium de profectione ad te ceperim: neque propius quicquam est factum, quam ut itineri me accingerem. Tenuit autem me sola itineris tui incertitudo: veritus enim sum, ne hoc esset [gap: Greek word(s)], quod ajunt, [gap: Greek word(s)]: cum neque de loco, quo tenderes, neque de mora tua in istis locis, quam longa futura illa esset, quicquam a quoquam discere potuissem. Quod utinam, mi Lipfi, consilium hoc tuum, per Lectium nostrum, venisset tibi in mentem (non enim dicam, voluisse) mihi significare. fecissem, [gap: Greek word(s)], ita me Musae omnes ament, ut huic querelae, locus nunc non esset.
[gap: Greek word(s)].
Praesertim cum, ut ait idem poeta, nulla sit [gap: Greek word(s)]. Literas meas, credo, Francofurti accepisti, quas ego [note: Hunc puto fuisse Johannem Polyandrum a Kerckhoven, postea Leidensi in Academia Prosessorem Theologiae, nisi scrupulum moveret, quod Meursius in ejus vita, inter Professores Leidenses pag. 142. dicat, eum An. 1588. Genevae suisse, et sequenti anno, in Hollandiam rediisse: sed male calculum subduxit; nam si anno aetatis XX. Genevam venit, certe A. 1588. (nam 1568. natus est) ibi fuit; sed non abiisse, nisi triennio post, apparet ex carmine Antonii Fagi, quo IV Kal. Mart. 1591. ipsi iter faustum precatur, et ita recte Casaubonus potuit hoc anno ipsi literas ad Lipsium dare. Debuisset ipsi locum dedisse inter Theologos nobiles Rollius, qui eos nuper recensuit. nam familia antiqua et nobili erat ortus; sed turbis Flandricis ejus parentes solum verterunt, et variis erroribus circumducti fuere, excitavit generis splendorem Joannis filius, etiam Joannes, Toparcha de Hemvliet, et venationum in Hollandia summus magister, cui mortuo egregium hîc Leidae, in majori templo, est positum monumentum.] Polyandro cuidam vestrati, optimo adolescenti dederam. Me vero nullas a te accepisse mirarer, imo quererer, (est enim, ut scis, amor [gap: Greek word(s)]) nisi scirem, quam sit difficile tibi, atque adeo [gap: Greek word(s)], amicis tuis te subducere, qui tua praesentia dum licet indesinenter frui volunt. Hei mihi! cur non mihi quoque tanto bono vel ad unius horae usuram frui licet? Nunc contra evenit; ut ex aliorum voluptate, novus mihi creetur dolor: nam et tuo conspectu careo, et hoc amplius literis tuis. quam tamen jacturam, si me amas, proximo quoque tempore, sarcies. Vale, mi Lipsi, et vive diu felix. Genevae 5. Id. Maj. CICICXCI.
EPISTOLA CCCLIII. IS. CASAUBONUS Clarissimo Viro J. Lipsio S. D. Lovanium.
VErsanti mihi superioribus diebus in aula Christianissimi regis, narrarunt amplissimi viri Belieuraeus et Silerius, quos tu secum de nobis sermones habuisses, Lipsi clarissime: benevolentiae nimirum erga nos plenissimos: cum ea de nobis et studiis nostris praedicares, quae tribui a te amori nostro potius, quam veritati facile agnoscimus. Facis, vir gravissime, quod omnes quidem [gap: Greek word(s)], sed te in primis decet, qui constantiae praecepta aliis dedisti: constas inquam tibi, et a judicio tuo non discedis. Et mirum sane esset, si quem juvenem benevolentia tua ultro dignum judicasti, in hac maturiore
page 374, image: s374aetate desereres, aut aspernareris. Spero equidem, si quid olim in nobis suit, quod te mihi conciliaret, non esse illud ab eo tempore factum [gap: Greek word(s)], ut modestissime dicam. Sedenim praecipua caussa, cur nos amares, in te fuit: qui nostros in literis conatus juveniles non suo pondere examinabas, sed eo quod benevolentia tua illis praeter meritum adjicebat. Ego vero te a puero inter principes Reip. literariae, et habui jure merito, et ut talem, praecipua semper veneratione colui. Ac licet silentium tuum aliquot jam annorum, moleste admodum feram: nunquam tamen ita iniquus fui virtutis tuae aestimator, ut immutatum te propterea crederem. Temporum te rationem habere, et ex praecepto sapientum, [gap: Greek word(s)] judicavi. Mihi interea fides mea et diligentiae conscientia solatio fuerunt. Nam et amavi te semper constantissime, et tuas elicere, assiduitate fortasse [gap: Greek word(s)] diu sum conatus. Cum nihil proficerem, [gap: Greek word(s)] tandem obmutui. fecit idem et Lectius noster, vir doctrina et prudentia juxta maguus. Nam et ille tentato saepius tecum per literas colloquio, cum praeter morem tuum ne tertiac quidem epistolae responderes, persuasus parum gratas tibi suas literas esse, invitus silentium sibi indixit. [gap: Greek word(s)]. Nunc enim dubitare non possum, gratas tibi acceptasque meas deinceps futuras: cum vir maximus et gravissimus D. Silerius tuam de meo silentio querellam mihi retulerit, mihique ut haec ad te Scriberem auctor fuerit. Non falles, spero, tanti viri opinionem: qui amari me a te vehementissime et sibi et vulgo omnibus persuasit. Vale, clarissime et eruditissime Lipsi. Scripsi Lutetiae raptim et extemplo, sub meam ab Urbe profectionem, Volcas Arecomicos repetentis, qui me alterum jam annum habent. Nonis Octobr. [gap: Greek word(s)] A. CICICXCVIII.
Respondet huic Epistolae Lipsius Centur. ad Gallos et Germanos Ep XLI.
EPISTOLA CCCLIV. IS. CASAUBONUS Viro Cl. J. Lipsio S. D. Lovanium.
OPus musteum Animadversionum in Athenaeum nostrarum, mitto, ecce, tibi, Juste Lipsi, vir praestantissime. Expressit eam operam nobis ingens in Musas amor, et juvandae Reip. literariae infinita quaedam nostra cupiditas. Etsi non eramus nescii, cum operi manus admoliremur, onus illud virium esse non istarum. Sed neglectam a maximis ingeniis provinciam animus fuit tentare: non sane perficiendi spe, quam ut aliorum, industriam provocaremus, quibus dedit ingeniorum parens [gap: Greek word(s)]. Nos vero in hoc egregio incepto, praeter animi alacritatem, omnia fere destuebant. Divinationis res erat: nos Davo propiores, quam Oedipo, Alta quadam et recondita
page 375, image: s375eruditione opus erat: quae aut mediocris est in nobis, aut etiam intra mediocritatem consistit. otium denique et animi tranquillitatem studia haec postulant. Nos ab instituto opere casibus variis, et quasi procellis [gap: Greek word(s)] jactati, vix unquam quievimus. Sed longiore apologia nihil opus, utique apud te, Cl. Lipsi: quem favere conatibus nostris persuasi sumus. Accipe igitur [gap: Greek word(s)] munusculum nostrum, et quia voluntate Dei propius nunc absumus, de tuis rebus fac nos certiores. Vale, vir eruditissime: et nos ama. Lutetiae Paris. a. d. X. Kal. Octob. CICICC. Respondet Lipsius Epist. LXIX. Centuriae ad Gall, et Germ.
EPISTOLA CCCLV. IS. CASAUBONUS J. Lipsio V. C. S. D. Lovanium.
CAptanti mihi qua otii, qua tabellarii opportunitatem, ut priori epistolae tuae, vir praestantissime, responderem, posterior reddita est, III. Nonas a te data. Quae etsi multis nominibus gratissima mihi atque jucundissima accidit: pupugit me tamen iliud, quod tua ista diligentia cessationem meam increpare, et neglecti officii me postulare, atque adeo reum peragere videbatur. Sed bene habet, quod [gap: Greek word(s)] nostram humanitas tua non aliter quam par est interpretatur, Posthac ne officium in scribendo meum possis desiderare, cautio erit. Animadversiones nostras in Athenaeum exactissimo judicio tuo probari, equidem pro eo ac debui, vehementissime sum gavisus. Non iverim inficias [gap: Greek word(s)], quo scriptori eruditissimo lucem afferremus. Verum id inceptum ita dissicile experimento cognovimus, ita virium non istarum, ut saepe oneri poenituerit subiisse, cui essent humeri impares. Tua, Lipsi doctissime, tua, aut [gap: Greek word(s)] Scaligeri erat haec provincia: non ejus, quem necessaria ferme omnia praesidia deficiebant. Quod igitur et tu, et divinus ille vir rudes conatus nostros favore et laude prosequimini: ita vivam, ut candori id ego vestro amborum, non lucubratiunculis meis acceptum fero Merito igitur ego vos praecipua semper veneratione colui: non magis propter summam, quae est in vobis, literarum cognitionem: quam ob singularem animi [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)]. Ad Polybii vero editionem quod me hortaris: [gap: Greek word(s)] tu quidem, et de tanto scriptore bene mereri gestientem. Verum mihi hoc stadium pridem ingresso, aliae semper ex aliis remorae sunt objectae, ut plurimum molestissimae. Quam studiorum meorum infeliritatem cum animo reputarem apud me, et, qui meus est in literas amor, [gap: Greek word(s)] deflerem, in ea erupi verba, quae tu me jubes revocare. Mihi vero, Lipsi eruditissime, [gap: Greek word(s)], vigilias meas omnes [gap: Greek word(s)]. Moveor rationibus illis, quibus te quoque refrigeratum esse priore epistola. muntiabas. Enimvero cui ita sit cornea
page 376, image: s376fibra, ut eum [gap: Greek word(s)] hic purioris literaturae non tangat? qui quidem ejusmodi apud nos est, ut liceat nobis, opinor, nec vane, cum antiquo sapiente vaticinari: [gap: Greek word(s)]. Inde ergo et nobis incredibilis quaedam tacendi libido. Sed non multum fortasse interest, sileam ego nec ne. Tu, Lipsi, [gap: Greek word(s)], virum te praesta, et exemplo tuo, ductu atque auspiciis adolescentium, quorum adhuc [gap: Greek word(s)], studia firma, dirige, rege. De Seneca, beasti me eo nuncio, atque utinam brevi facias nos ejus voti compotes. Scito autem tanta me videndi illius tui operis cupiditate flagrare, ut nihil supra. Deus Opt Max. vir amicissime, diu te reip. literariae salvum atque incolumem praestet. Vale. Lutetiae Parisiorum, VIII. Kal. Jan. CICICC.
Responsio est ad Epist. LXIX. et LXXIV. Centuriae ad Gallos et Germ.
[note: Responsio est ad Casauboni Epist. CCXCI. et MXXIX. vid. et Epist. CCCVI et quae huic respondet CCCXVII.] EPISTOLA CCCLVI. J. LIPSIUS Isaaco Casaubono S. D. Lutetiam.
EGo vero illas tuas amicas, et aurum contra caras accepi, et animo lubentissimo legi ac relegi. Sed quid? tene imputare mihi haec judicia, quae dedi? noli: dedi ex animi mei sententia, et testimonii religione ac fide. Alia in me ama, et hoc, quod [gap: Greek word(s)] te amo. Sed tu etiam illa veri an Lampugnani, qui in Casauboniana depravate legitur, [note: Lanapugnarius. vid. supr. ad Epist. CCXLIII.] pseudo-Itali legisti? fraudem suspexisti? Ea est, sed et imperitia est, ut vides: atque ego operae censui scripto utramque producere: et feci, et ad te publicatum misi. Jam acceperis: velim judicia tua scire et notas. alium non refugio: sed hujus, quae ratio admittat? Caprimulgus aliquis aut fossor magis dixerit [gap: Greek word(s)]. Videbis et si alibi [gap: Greek word(s)] tibi videar, non ab ingenio est, sane mihi, sed ab indignatiuncula, quod non dicam judicent, sed incurrant in nos etiam tales. Ite scripta, ite litterae, si haec silentio meo et aliorum ferenda sunt. Ego vero ejusmodi [gap: Greek word(s)], puto cum omnium venia fortiter posse rejicere nos, et Demosthenis verbo [gap: Greek word(s)]. Dissentis? die libere [gap: Greek word(s)]. Venio ad monitiunculam tuam, sic malo, quam querelam appellasse. De Graecanicis studiis paium ex decore aut usu dixisse Tibi videor: audi me, dixisse, sed non judicasse. Egone? amo, aestimo, et nunc stilo apud te, ore si possum apud omnes, qui ubique orbis sunt, clamem, non aestimare me aut habere doctrinam, cui Graecanica illa abest. Dii deaeque, aliquis litteratus abjiciat illam literarum omnium et elegantiarum Graeciam fontem? Quid tamen est? ad quem scripserim, et de quo,
page 377, image: s377videndum erat: nec omnes faciunt, qui epistolas legunt. Pro iis scripsi, non communi aut meo judicio, quod testor aliter esse. Sed, mi Casaubone, ne nimis mirare. nos Latinas litteras abiturientes vix lacinia tenemus; de Graecis quid tu speras? felicem Galliam, si sic sapitis: opto, faveo. hoc unice, ut me eximie tuum ames. Lovanii, VI. Kal. Sept. oo. ICCII.
In libello nostro misse quaedam sunt aTypographo menda, in Giaecis duo aut tria, quae nollem. a mea etiam improvidentia de Templo in porticu Octaviae, quod negavi fuisse. Aliter nunc deprehendi e Plinio, et in ejus parte Junonis aedem. Tu siquid aliud, me libere et amice mone.
EPISTOLA CCCLVII. J. LIPSIUS Isaaco Casaubono S. D. Lutetiam.
JUsta mihi caussa [note: Vid. Casaub. Epist. CCCXVII.] silentium imposuit, sontica, et morbus, qui nec nunc manumisit. Morbus, qui valde atterit, plane [gap: Greek word(s)], nec scio an me ad originem mei mittet. Tamen affectus jussit pauca ad te scribere, et aliquid reponere ultimis tuis, quas scito gratas mihi fuisse. tangebar in iis de [note: Theod. Marcilius, quem laudaverat Lipsius II. Miscell. 29. sed quem saepe Casaubonus in epistolis acriter tangit. nam Epist. CLXXXIX. Paedagogorum Apollinem vocat. vid et Epist CCCLXX: et Scaligeri xc ut et vitam Casauboni pag. 40. nec mitius a salmasio exceptus fuit, qui in praefatione confutationis Animadversionum Ant. Cercoetii, sub nomine Francisci Franci, de eo agit; Fuit [reading uncertain: print faded] vero Marcilius Arnhemiensis vide Valer. Andr. Biblioth. Belgic male eum Colonien em facere Bailletum ostendit Menagius tom 1. Antibal. cap. 35. Antverpiensem etiam perperam facit Colvius in Epistola ad Lipsium, quam edidit Crenius paite VII. Animadverf. pag. 75. nisi error sit icribae vel editoris, pro Arnhemiensem, quod videtur.]Timone vestro, qui me etiam lapidat: quid mirer? absentem, et animi mitem: an et vobis scilicet parcit? Ille vero omnibus studet, qui eminent, [gap: Greek word(s)]: et naturae, ut opinor, vitio peccat. Prometheo opus sit, qui refingat. Ego haec et alia aequanimus patior, conscius mihi aliquid in rem litterarum contulisse, supra quam istae caniculae vel voto tentent. Sed mittamus [gap: Greek word(s)], et quem nec mater sua amet: ad jucundiora veniamus. Adfuit mihi ante triduum, qui nunciaret novum tuum opus paene confectum, quod Caesareos scriptores spectat. Gaudeo, videre aveo: mitte sodes, ut cum legero, doctior abeam ex hac vita. Mea ad Senecam jacent, perire periclitantur, si pereo: imo perire decretum est inchoata, et quibus recensionis meae lima non accessit. Et tamen scire potes aliqua non protrita nec obvia observitasse. Alius succedet, et faciet: meo voto tu ille in utilissimo scruptore esses. Aetas, valetudo, ingenium, judicium adsunt: velle superest, et potes. Sed hoc tui judicii atque etiam fati est: Deus instigat, aut reprimit:
page 378, image: s378
- - [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Vale, et me aut memoriam mei, ama. Idem a Thuano veteri meo peto. Lovanii, postrid. Kal. Maijas, oo. ICCIII.
[note: Responsio ad hanc edita Offenbachii n. XLVII. De hac vocatione in Franciam vide Lips v. Centur. Misc. 17. et famam fuisso Lipsium accepisse conditionem, hoc anno 2. Februar. scribit Vulcanius Th. Cantero in epist. VII Svlloges a Matthaeo editae. vid. et insr. Epist. CCCCXXXVIII Immo jam A. 1594. Parisios invitatum docet supra Epist. XLIX. Bongarsii.] EPISTOLA CCCLVIII. IS. CASAUBONUS V. C. J. Lipsio S. D. Lovanium.
MAgno nuper affectus sum gaudio, cum mihi Rex Christianissimus narraret summopere cupere se Academiam Parisiensem splendoris tui radiis illustrare. Inaudiveram ea de re aliquid et jam ante, nec semel aut iterum, sed saepius: ego tamen gnarus, quanti vulgo ab aulicis fiant literae, adduci vix poteram, ut serio id velle aut agere principem [gap: Greek word(s)] crederem. Sustulit ipse dubitationem omnem; qui mecum de hac sua ingenti (nam ita ajebat,) cupiditate sic perdiu locutus est, ut ea cura nihil ei videretur esse antiquius. Possum liquido tibi jurare, confirmasse ipsum mihi, se quo voti hujus sui compos fieret, sumtibus nullis parsurum. Quid multa? cum sic animatum viderem principem tantum, credebam vix aliquam in hoc negotio tantam difficultatem exoriri posse, quam non de facili [gap: Greek word(s)] illius virtus superaret. Laetari igitur nos mirandum in modum: qui etiam Majestati ipsius statim recepimus, si Lipsii vox in ejus Academia audiretur, nostram quoque operam accessuram, vel eo sane nomine, ut tanto et tam conjuncto collega possemus gloriari. Grata fuit optimo Regi alacritas nostra: qui mox ita nos dimisit, ut bene juberet sperare. Vellem, praestantissime vir, ita res tulissent tuae, ut quo minus hoc consilium exitum haberet, per te non stetisset. Verum non tantum mihi sumo, ut consilium tibi ausim dare: non nescius, ejus momenti rem in unius tui potestate sitam non esse. Illud velim persuasum habeas, fi me aliqua fatorum benignitas propius tibi admovisset, in amore tui et cultu nemini mortalium fuisse concessurum. [gap: Greek word(s)]. Quas nuper ad te scripsi an acceperis nescio. respondi ad novissimas tuas, quae mihi ante aliquot menses binae simul redditae funt, cum totidem nuperi tui Syntagmatis exemplaribus. Nisi impedissent nos [gap: Greek word(s)] quaedam curae et molestiae, quae vix inspicere libros me heic sinunt, misissem tibi levidense [gap: Greek word(s)] commentationum mearum in Persium: quem philosophum [gap: Greek word(s)] vindicavimus ab imperitia interpretum. Olim lucubrata nobis hac opella: sed non tanti facicebamus, ut ejus editionem damno graviorum studiorum censeremus nobis esse
page 379, image: s379curandam. Expugnarunt propositum nostrum amici, quibus negare nihil possumus. Quare eum librum brevi expecta a nobis, cum propitio numine. Interea accipe Amphitheatri Doveonensis olim accurate tibi depicti non invenustam, si quid judico, descriptionem. Auctor illius amicus meus, domo [note: Abrahamus Bibranus, cujus Epistolas infra infra exhibebimus.] Silesius, genere nobilissimus, [gap: Greek word(s)] vero [gap: Greek word(s)]. omni laude dignissimus. Is singulas fere Europae provincias [gap: Greek word(s)], peregrinationis suae hunc retulit vel praecipuum fructum, quod multa cum in Hispania, tum alibi vetustatis monumenta antiquariis nostris aut minus animadversa, aut parum ex fide descripta, ipse eruderavit, eruitque, ac singulari diligentia adnotavit. Scio cogitare ipsum isthuc cis menses duos aut tres ad summum: neque dubito communicaturum tecum aliquot inscriptiones Hispanicas, quas non sine fructu cum editione nupera contulimus. Feci autem lubenter, ut indicio meo nomen ejus tibi innotesceret: quem ubi propius noris propter ingenii praestantiam et caeteras virtutes, fore tibi unice charum confido. Vale, et me, quod facis, ama. Lutetiae Parisiorum a. d. VI. Kal. Feb CICICCIV. anno [gap: Greek word(s)].
[note: Responsio ad illam, quae Offenbachii edit. n. XLVII]. EPISTOLA CCCLIX. IS. CASAUBON US V. Cl. J. Lipsio S. D. Lovanium
ETsi non tanti mea facio, ut oculis tuis digna putem, clarissime Lipsi, dolui tamen non fuisse tibi redditam eam epistolam, qua ad [gap: Greek word(s)] omnia responderam. Scisses desuisse fortirsse gratificandi tibi facultatem; voluntatem certe non defuisse: quam nec defuturam unquam persuasissimum tibi esse cupio. Cogitabo iterum de illis locis, et per otium quid videatur scribam. Tua vero de Stoica Philosophia quando videbimus? Non dubito quin magnus sit futurus noster profectus e tuis observationibus. an et Persiana tractasti [gap: Greek word(s)]? videris hoc significare. si ita est, gratulor mihi, quod labore sim defunctus, quem nuper susceperam. Et jam typographo nostras nugas tradideramus: sed fregit consilium nostrum valetudo uxoris periculosissima et [gap: Greek word(s)]. Itaque dilata in aliud tempus editio. Interea autem rogatu Morelli nostri Diatribam in Dionem Chrysostomum edimus: onus [gap: Greek word(s)], nec magnae rei: in quo tamen multa emendantur loca politissimi illius scriptoris. Thuani [gap: Greek word(s)] historia paucissimis exemplis edita fuit, non tam ut publicaretur, quam ut regi offerretur, voluntate illius casura aut statura. neque enim ambitione impulsus vir summus ad eam scriptionem accessit. Itaque velut periculi faciendi caussa, edi suis sumptibus pauca exemplaria curavit. Nunc cum Rex magnus patrocinium suum illi prolixe detulit, praelo
page 380, image: s380iterum subjecta est a typographis: quae editio ubi fuerit absoluta, statim ad te mittetur. quod ut tibi significarem egit mecum Thuanus. Puto inaudivisse te aliquid de sermonibus multorum ad primum libri illius conspectum. Et dubitamus adhuc [gap: Greek word(s)] laborare hoc seculum, si unquam ullum aliud? atqui illorum querelae potissimum sunt auditae, qui in religionis negotio idem cum ipso sentiunt. Indignum sit relatu, quo processerit quorundam furor: quanquam nemo ita fuit impudens, qui palam [gap: Greek word(s)] auderet. Vidi nuper quae de eodem integeririmo viro scripsit tuus [note: Vid. Epist. CCXLVI] Delrius: vidi et demiratus sum: nam quae de Scaligero, de aliis viris piis, scelerate mentitur, minus visa sunt admiratione digna. O si isti [gap: Greek word(s)] eo amore pacis essent et concordiae, quo tu es, vir clarissime, quanto ageretur melius cum orbe Christiano! Utinam hunc illis animum omnibus, hanc mentem duit [gap: Greek word(s)]. Spem tui adventus superesse nullam, etiam ex aliis didiceram, cum tuas accepi. Excidimus non tam spe, quam expectatione incredibilis cujusdam voluptatis. Qui has tibi reddet honestissimo loco ortus juvenis, narrabit tibi, qua cupiditate bonis omnibus fueris expetitus. Is studiorum caussa isthuc proficiscens, aditum sibi ad te literis meis patefieri optavit. Quamobrem te oro, vir praestantissime, ex commendatione mea dignum benevolentia tua judices: quem postmodum, ubi propius innotuerit, etiam amore tuo non indignum es experturus. Vale: Lutetiae Parisiorum a. d. XII. Kal. Apr. CICICCIV.
EPISTOLA CCCLX. IS. CASAUBONUS Viro Cl. J. Lipsio S. D. Eovanium.
NObilem Silesium, de quo paucos ante menses ad te scripsi, Lipsi praestantissime, eccum tibi. Meretur singularis ejus virtus, atque in te affectus, ut in tuorum numerum ipsum adscribas. Mihi vero rem feceris gratissimam, si commendationem nostram aliquid apud te ponderis habere intelligere potuerit. Narrabit ille tibi, quam graviter sim perculsus eo nuntio, quem de tua valetudine nuper accepi. Utinam, mi Lipsi, rebus, non solum verbis animum meum possem tibi probare. Scires, ex omnibus, qui ubique gentium propter exquisitam eruditionem te colunt, neminem unum esse, quibus charior vivas, quam mihi: aut qui magis [gap: Greek word(s)] te salvum esse ac florere quam diutissime cupiat. Stoica tua legi pridem, incredibili quadam cum voluptate, ut semper omnia tua. Non poterat dilucidius aut elegantius id argumentum tractari. nam quod nonnulla praetermiseris interdum, quae ex Graecis auctoribus potuisse adjici videntur, judicio id factum interpretor:
page 381, image: s381non quod illa te fugerint: sed quia ita visum tibi melius, [gap: Greek word(s)] hominum fortasse otio suo abutentium misse facere. Pergo igitur, amabo, ad tertiam partem, omnium meo judicio et pulcherrimam et utilissimam: Dionis quod pridem promisi exemplar mittam, qua primum fieri poterit occasione. ante octo solum dies Morellus noster suis in illum Notis [gap: Greek word(s)]. alioquin dudam habuisses. Libros tuos, quos misisse ais, nullus accepi. sed nolo te de ea re sollicitum esse. Vale, et quam felicissimus diu vive. Lutetiae Paris. a. d. XIV. Kal. Sept. CICICCIV.
EPISTOLA CCCLXI. IS. CASAUBONUS J. Lipsio. Lavanium,
SI nescis quanti merita in Remp. literariam tua a nostris magnatibus fiant, potes ex iis, quae scriptioni huic occasionem praebuerunt, certo cognoscere. nam cum Thomas Morantius auditor ante biennium tuus, magnae cujusdam dignitatis candidatus esset, objicereturque illi lex annaria: monitus est ab amicis, amplissimum virum, Praesidem Seguierum facile legis illius gratiam ipsi facturum, si navatae tibi operae, atque in percipienda tua disciplina assiduitatis diligentiae ac fidei testimonium abs te impetraret. Cum igitur in uno te situm videatur, quis futurus sit petitionis hujus exitus, egit mecum optimi adolescentis parens optimus, ut te per amicitiam nostram, et earum literarum sacra, quarum in te notitia, in nobis amor viget, orarem, obsecraremque spei filii sui favere velles, et gratia auctoritateque tua aditum illi ad honores patefaceres. Scimus te vanis rerum non moveri: est tamen heic, quod jure laeteris: tantum te in ea urbe, in quam pedem nunquam intulisti, posse, ut etiam primarii cives ad stabiliendas fortunas suas ope tua habeant opus, quid futurum censes, si heic viveres? regnum, mihi crede, in hoc regno obtineres: et quidem lubente illo, imo cupiente, quem in sublimi adeo situm fastigio, et meminisse tui, et amantem esse non ignoras. Sed redeo ad Morantium: cujus caussam si probas et petitioni adnuis, ad praestantissimum Seguierum scribas oportebit. idque adeo ut facias vehementer te etiam atque etiam rogo. Vale. Lutetiae Parisiorum, a. d. VI. Eid. Decembr. CICICCIV.
EPISTOLA CCCLXII. IS. CASAUBONUS J. Lipsi, viro praestantissimo S. D. Lovanium.
PErsium, de quo scribere aliquando ad te memini, clarissime vir, ecce tibi, miraberis, scio, tantulum auctorem tanta mole Commentariorum
page 382, image: s382potuisse onerari. nos quoque saepe mirati sumus [gap: Greek word(s)] nostram in hac scriptione: a qua abstinere fortasse satius fuerat, quam tot verba perdere. Ante multos annos cum publice illum poetam magna frequentia exponeremus, ut illum etiam tironibus planum redderemus, nec verbis neque operae pepereimus. id cum spectaremus unum, incidimus imprudentes [gap: Greek word(s)] istam, cujus nos profecto piget. non pigebit, si studiosae juventuti profuerit haec nostra lepera. cum illa res heic nobis est: doctos, ut olim Persium Lucilius, nostra legere noluimus. Quod igitur librum hunc ad te mittimus, non ea caussa est, quia optemus, ut bonas horas male colloces: sed quia illud etiam atque etiam vehementer expetimus, ut amari te et coli a nobis [gap: Greek word(s)], persuasissimum sit tibi. Vale. Lutetiae Parisiorum a. d. VIII. Eid. Martias CICICCV.
EPISTOLA CCCLXIII. J. LIPSIUS Isaaco Casaubono. Lutetiam.
NUper in morbo, an morte fui? et redii tibi, mi Casaubone, ab ipsis Orci cancris. Paullo post scripsi, et misi ad te Monita nostra et Exempla Politica, per Germanum juvenem, qui schidam tuam tradiderat, Ovenum Grutherum, promisit reddere, et gaudeo, si fecit. Nam hac missione etsi exigui muneris, nec apud auctorem suum magni, testari tamen animum volui tui peramantem. Divam non misi nuper, quia in alio argumento, et (candide loquendum est) non ex tuo fortasse gustu. Utinam esset! Sed id scriptum rescripta mihi paravit, et forte vidisti vel auditi. Quid autem hoc est? quem lacessii aut laesi? ubi vel verbi asperitas? Sane malo more haec fiunt, et nos [gap: Greek word(s)] ad turbas et lites trahimur inviti. Objiciunt enim extra rem, quae dissimulari ego velim, nolunt qui me amant. Tamen modestia non deficiet, si tespondeo: et qualis natus sum, [gap: Greek word(s)] me exhibebo. Persium tuum cocpi legere: placebit, ut tua. Nec de diffusione excipe, aut excusa: imo vel eo magis placebit, quod multa hîc [gap: Greek word(s)] etiam video immixta. Vale, Vir Clarissime. Lovanii, postrid. Idus April. oo. ICC. V.
EPISTOLA CCCLXIV. IS. CASAUBONUS J. Lipsio [gap: Greek word(s)] S. D. Lovanium.
PRrimum tibi gratulor, et Reip. literariae universae, quod e gravissimo morbo [gap: Greek word(s)]. oro Deum, et toto pectoris affectu veneror, firmet in dies
page 383, image: s383valetudinem tuam bonam, et quam diutissime tui usuram nobis concedat: simul det tibi, posse omnia praeclara illa tua incepta ad umbilicum perducere, et aliis etiam suscipiendis detexendisque idoneas praebeat vireis: qui animum dedit adeo cupidum publicae utilitatis, et hoc tam excellenti ingenio te ornavit. Monita, quae misisti, accepi, et habeo agoque magnas maximas gratias. dignum opus hac senectute tua. nihil enim poterat [gap: Greek word(s)]. quid autem melius, aut tibi honestius, quam ut viris principibus virtutis praecepta dictes, et communem omnium consiliarium agas? atque utinam qui illis assident, et ipsos contingunt propius, parem fidem, prudentiam et probitatem afferrent semper, quoties ad dicendam sententiam accedunt: [gap: Greek word(s)] unde enim tot tantaque mala, si Nestoribus essent refertae nostrorum Agamemnonum aulae? Persium nostrum non accepisse te miratus sum. sed jubet securum esse Brugensis adolescens, cujus opera sum usus, sin accidit aliter, tu quidem dammum fecisti nullum: qui librum nihili amiseris, ipse vero gravi me affectum damno putarem, si propterea tuum de eo scripto judicium non essem cogniturus. Mittam igitur aliud exemplar, si prius periit; et ut illud tuto deferatur tibi, sedulo avebo. Vale, vir praestantissime et me ama. Lutetiae Paris. pridie Kal. Majas, CICICCV.
Salutat te peramanter et officiose magnus Thuanus. cujus historiae ne aliquod praejudicium faciat publicatio epistolae, quam ad ipsum scripsisti, ut communis amborum cultor, te velim rogatum.
Nescio an epistolam innuat scriptam Lovan. VII. Id. Nov. 1604. editam Offenb. n. LXI. in qua emendanda quaedam, si suum consilium admittat, suadet. et si coram adfuisset, se ea, quae offendunt. dissinctius ostensurum fuisse scribit. nihil vero respondet Casaubonus in hac epistola ad id, quod Divam Hallensem spectat. noluit. scilicet, amico Lipsio in os aliquid gravius dicere, sed sententiam suam de duobus his, in Deum et religionem Christianam contumeliosis, scriptis consignavit in Adversariis suis, unde edidit Cl. Wolsius in Casaubonianis pag. 6. ubi cum dixisset Lipsium, veterem amicum suum hac in parte (quod Mariam Divam vel Deam vocasset) satis vituperari non posse, adjicit hoc [gap: Greek word(s)]. Tantine nominis virum tantam ausum esse impietatem! proh facinus! ego frivolum putavi utrumque scriptu ejus, tam impium non putavi. etc. et praeclare et recte de Lipsio pdicat in Epistola DIV. ad; scaligerum, qui ex animi sui sententia etiam in Epist. CXX de Lipsio judicium tulerat. desinant ergo summum hunc virum calumniari, quasi et ille in partes Papisticas pronus fuisset. quae mendacia graviter refellit Mericus Casaubonus in sua Pietate, praecipue parte secunda.
EPISTOLA CCCLXV. IS. CASAUBONUS Cl. Viro J. Lipsio S. D, Lovanium.
SOllicito mihi de tua valetudine, vir clarissime, opportune reddita est epistola tua, quam Antverpiae scripseras. Gavisus sum gaudium [gap: Greek word(s)], ubi primum accepta epistola tuam statim manum agnovi. egi igitur
page 384, image: s384(et nunc quoque ago) Deo Opt. Max. gratias plane ex animo, quod te hactenus servasset: qui te porro ut server etiam atque etiam vehementer ipsum obsecro. Priores illas tuas, quas necio cui legato ais tradidisse, scito mihi non esse redditas. eae si isthîc casu aliquo remanserunt, etsi molestum est, feram tamen patientius illam jacturam, quam si ludibrio habitus fueris ab iis, quibus tradidisti. Persium tandem tibi fuisse redditum laetatus sum. sciebam eruditis oculis tuis nihil esse dignum in ea scriptione: sed non dubitavi vel eo nomine gratum tibi fore, quod a me esset profectus. brevi libellum mittam, cujus fortasse non erit ingrata lectio. Nos heic vidimus [note: Intelligi puto Amphitheatrum Honoris a Carolo Scribanio editum, de quo ad Epist CCXLVIII. et Casaubonus in dedicatione libri sui de Satyrica etc. apud Joan de Rieu gravissime etiam de hoc sacerrimo libro queritur et Filius ejus Mericus in Pietate p. 79. ubi epistola Schotti Jesuitae producitur, qua ille testatur Scribanium a Thuano et Casaubono laedendo studiose cavisse, sed optasse, ut deseitis Calvinianis castris in Ecclesia Romuna eum complecteretur. sed nihilominus detestatus est Casaubonus Bonarscii petulantiam, nec palpum sibi obtrudi passus est: et forte hoc Casauboni de hoc Amphitheatrum judicium Lipsius cum Jesuitis communicavit, unde et Eudaemon ille, sive scioppius eo nomine, in Casaubonum invectus fuit. et si Mericus hanc et seq. CCCLXIX. vidisset epistolam, patris querelam et expostulationem fortius defendere potiuisset.] librum isthîc editum a cane quodam Stygio, quo omnes nullo discrimine petuntur, qui ab annis multis cum aliqua laude in literis sunt versati: furor hominis, si homo dici meretur, plane stupendus: qui non vereatur pronunciare omnes e Calvini schola esse profectos, qui in eruendis veterum monumentis e situ et tenebris seculo hoc tam erudite operam posuerunt. Ego fatebor tibi ignorantiam meam: nam tantum virum fuisse Calvinum, e cujus schola, ceu equo Trojano, Politiani, Antonii Augustini, Fulvii Ursini, Turnebi, Scaligeri, Lipsii prodierunt, equidem ante nescius: Viderint illi, quorum gratia scriptus adeo detestandus liber. mihi cum illis nihil fuit unquam negotii: quosdam etiam ex ea societate novi et eruditos et probos, mihique amicos. Sed profecto valde afflictam oportet esse caussam, quae ad sui defensionem tot portentosis mendaciis opus habeat. Ipsi igitur, si quid in illis viri est, injuriam suo nomini factam ulciscantur, nos istiusmodi canum latratus non movent. Sed moror te. Vale, clarissime vir, et diu felix vive, [gap: Greek word(s)]. Scripsi raptim sub profectionem nobilis hujus: quem tua benevolentia non indignum, spero, judicabis. [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Parisiorum pridie Kal. Quint. CICICCV.
Cogitaveram in Hollandiam, ut significas te fama accepisse; unius Josephi Scaligeri videndi desiderio: qua cupiditate mirifice vehementer ardeo, multi jam sunt anni. distuli propter graveis caussas. Quod si benignus Deus votis annuat, erit, erit ille dies, cum ego te complectar, et a te dimissus ad Scaligerum veniam: nam ut ambos simul videam ne spes quidem ulla est, hoc rerum vestrarum statu, utinam vel separatim vos videre, et praesentes venerari aliquando possim.
page 385, image: s385
EPISTOLA CCCLXVI. IS. CASAUBONUS V. Cl. J. Lipsio S. D. Lovanium.
QUae superioribus diebus scripsi super Graecorum satyrica et Rom. Satira, mitto tibi, praestantissime vir, fine duplici. nam et pignoris locum mei in te cultus atque observantiae obtinere munusculum illud cupio: et gravissimae censurae tuae hoc, quicquid est quod Scripsi, lubens merito subjicio. Quod si tu me tantum amas, quantum ipse mihi persuadeo: non negabis hoc mihi officium, quod ipse a te contendo. Habemus in [note: De his Adversariis, vide vitam Casauboni pag. 70. et seq. ubi sex tomis comprehensa enarrantur, quae hodie, ex legato Merici Casauboni servantur in Bibliotheca Bodlejana Oxoniensi, et ex quibus nuper, sub titulo Casaubonianorum, excerpta cum publico communicavit Vir Doctissimus charistophonus Wolfius Hamburg. 1710. quo munere rem literariam egregie ornavit. utinam plura inde excerpta prodirent]
adversariis nostris multos antiquitatis locos, pari aut majore diligentia explicatos: de quibus poliendis publicandisque ex hujus lucubratiunculae eventu consilium capiam. Interea narro tibi, in Polybii concinnanda editione totum jam esse me: quando frustra hactenus exspectavimus, ut alius quispiam, quicumque tandem ille foret, nos anteverteret. multa enim cunctatorem me heic reddebant. aetas ipsa paullatim ingravescens pridem abducit me ab hoc studiorum genere; et quod ita censebant amici, denuo Latinitate donandum esse illum scriptorem, si de hodiernis ingeniis bene mereri vellem; mirum quantum ea res impetum meum illustrandi eum auctorem hactenus retardavit. tantam enim temporis jacturam aequo animo ferre non poteram. adde quod ingratas ad hunc usque diem Musas expertus, Aspendium citharistam imitari constitueram. faceremque adeo, si per magnorum quorundam amicorum quotidiana [gap: Greek word(s)], ac prope convitia, liceret mihi esse securo. Nunc igitur postquam [gap: Greek word(s)] de Polybiana editione, (quod Deus consilium fortunet) [gap: Greek word(s)]: constitui, quam minimo damno facere potero aliorum meorum studiorum, in Latinum sermonem nobilissimnm scriptorem vertere: et uberioribus Notis illum explanare. spero fidelem [gap: Greek word(s)] futuram, quam dabo, versionem: elegantem non fore, neque ad Cleanthis lucernam elaboratam, hoc tibi multo ante praedico: curret enim manus nostra cum currente proelo. itaque si adfuerit coeptis Deus, cum proxime ad te scribam, inchoatam intelliges editionem, de qua vix dum cogitavi satis. ad hoc temerarium consilium adigit me temporis inopia: cujus pars maxima in hac civitate negotiosissima, otiosorum hominum matre, misere quotidie mihi surreptum perit. Vale, amplissime vir; sic enim nuper audivimus: tibique honoris accessionem factam ex animo sumus gratulati. Lutetiae Paris. pridie Nonar Sept. CICICCV.
Literas legato nescio cui a te datas scito male periisse. ea fides istorum.
page 386, image: s386
EPISTOLA CCCLXVII. J. LIPSIUS Jsaaco Casaubono. Lutetiam.
DE Satirica et Satira tua accepi: et tua, id est docte [gap: Greek word(s)] scripta Atque utinam quam tu scribere, tam omnes aut plures judicare et capere sint apti! Sed non te fallam. pauci sunt, pauciores erunt: ut ego res video labi Nec tamen ideo e via recta aut gradu dejicere: conscientia sufficit, et approbatio vel perpaucorum. De Polybio, nimis mihi gratum est. Age, suscipe et perfice: non alius publice melius potest, non privatim et famae tuae gloriosius. Jamdiu a te exspectamus, et vox ac votum publicum fuit. Senecam meum jam videris. quem jussi quidem mitti, et quidem immunem atque [gap: Greek word(s)]: et spero me non fallent. fac sciam, sed hoc inprimis. me a te amari. Lovanii, VI. Kal. Novembr. oo. ICC. v.
EPISTOLA CCCLXVIII. IS. CASAUBONUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
ACcepi, vir praestantissime, quas proxime ad me dedisti, post acceptum libellum De Satyrica et Satira. Gaudeo non displicuisse tibi faetum illum ingenioli nostri, quod se tibi probari mirifice gestit. Nos in tuo Seneca nunc sumus, et aliquid quotidie, te docente, proficimus: atque utinam proficiamus diu, et tu Nestoreos annos felix impleas. Quod me ad Polybium hortaris, per mihi gratum est: Deumque veneror, ut mihi perficiendi opus, quod dies noctesque me nunc habet occupatum, det facultatem: tibi illud censendi et miniatulis tuis ceris Aristarchi more notandi. Praeter versionem, quam confido [gap: Greek word(s)], Latinam fore, utique fidelem, alia accedent ornamenta, quae magno labore nobis constabunt. Totam enim rem militarem, praesertim Graecorum, explicabimus, et ejus artis [gap: Greek word(s)] vocabula pleraque omnia. Sed nolo [gap: Greek word(s)], ante opus perfectum, tunc quoque non adeo insaniam, ut a me profecta faciam tanti: quod tamen ille [gap: Greek word(s)] Amphitheatri scriptor de nobis praedicat, homo [gap: Greek word(s)] et ex mendaciis conflatus. Vale, praestantissime Lipsi, et me quod facis ama. Lutotiae Parisiorum v. Eid. Dec. CIC. IC. CV.
page 387, image: s387
EPISTOLA CCCLXIX. DIONYSIUS GOTHOFREDUS J. Lipsio. Leidam.
JUcundissima, si quae mihi unquam, Juste Lipsi, literae tuae fuere, a Brederodo tuo, aut potius nostro, mihi redditae. Nam et animi tui erga me benevolentia tuarum ad me litterarum contestatione jam mihi nota plane, perspectaque: eo mihi gratior futura, quo est ab homine aevi nostri ac seculi doctissimo, cum aliqua etiam mei commendatione profecta. Quod cum facis, mones obscure et amice non quae in me sint, sed ea potius quae esse debeant. Et vero, tua cohortatione, Juste Lipsi, effecisti, ut mihi animus mirum in modum creverit, ad studia posteritatis juvanda. Nescio quid tum in Tullium coeperam meditari atque etiam scriptitare, quod rude, et impolitum verius ereptum mihi a Typographis, quam precario aut justa conventione impetratum. Et tamen, unum exemplar a me tibi dictum ac destinatum, quod mei erga te amoris sinceri monimentum erit, vellem operae mihi fideliores in excudendo fuissent, puriorem Tullium et minus contaminatum haberemus. Sed quid, scis commentitium jus esse; Noxam caput sequi. Quae sunt a me vetere, ad jus ea maxime vel ad historiam pertinent, sine pompa, phaleris, cothurnis et grallis concise ac nude, (quod et meae naturae et alioqui hujus nostrae editionis formae convenit magis) in eorum gratiam adjecta, qui in Tullio legendo tirones paucis contenti, non qui perfecti selectam ac plenam tui unius aut nullius manum efflagitant. Damus hoc tibi, Juste Lipsi, ut et alia omnia ingenio tuo digna, hoc est tersa, politaque: quae nos miseri, minus pro animi nostri sententia ac desiderio tractare possumus. Nam quae elegantiae species mihi esse potest inter Asinos, Capras, Lupos, Porcos et id genus veteres juris nostri interpretes versanti; ut omittam alios plerosque, quorum nomina vel tristiora ac formidabiliora, quam ullis antiquis Febris, Pavoris, Palloris et Manduci nomina? Atqui nobis subinde navigandum est ad istos Calecutanos et Peruanos; aut si mavis Coclites, auri quaerendi causa. Nos merito melioris in eo fati; quibus omnia pura, mundaque, vobis praesertim Criticis authoribus. Damus hoc iterum tibi, Juste Lipsi, ut et nos ipsos: quos si amicorum tuorum mensae adhibueris, in eamve admiseris, non liberos modo, sed Semonas sis facturus. Vale, Vir Clarissime, et nos, ut instituisti, amare ne desine. Datum Genev. 8. Mart. 1588. [note: Responfio ad Lipsii II. Misc. 33.]
page 388, image: s388
EPISTOLA CCCLXX. DIONYSIUS GOTHOFREDUS J. lipsio S. P. Francosurtu.
EN alteras a me Juste Lipsi, sed, ut spero, tuo bono. Postulabam a te prioribus illis, ut valetudini tuae fideliter inservires. sed quis tum ego? privatus: nunc a manu. Principis Illustrissimi Electoris Coloniensis, ad eandem te amicissime hortor. ut primum inaudiit ille, te non vini, sed aquarum causa in Germaniam penitius venisse, et quidem Francofurtum, de te quaesiit sollicitius. Amabo te, inquit ille, ne Lipsius istis aquis utatur. intempestivius, noxiae sunt, si non ad solennes suas horas ebibantur: Proclivo jam Majo, tum salubres ac medicae. Quid vis amplius? hic id te sui Archiatri (cognitione et longo rerum usu magni) consilio hortatur: imo et suo exemplo. Tuae partes, ut cum te tanti faciat, atque amet unicissime, id persuaderi tibi patiaris non invitus. Nondum omnia. Retuli ad eundem Principem, te Argentinam etiam venturum. Exiliit gaudeo. Perscribe tu (inquit) ocyssime, ut consilium mutet et de nobis antea cogitet, quam istis acidis utatur. Vis hîc argumentum amoris erga te certius? Sumptus tibi pollicetur: Paratae tibi aedes amplissimae si non regiae, saltem commodae, ac ne quid ad plenam animi tui hilaritatem desit, hortus amoenissimus. Petit in amplius, ut quam primum urbem nostram fueris ingressus, ad Cervi hospitium currum tuum ad tempus deflectas. Aedes sunt Praetorio ejus oppositae. Da quaeso, (mi Lipsi,) qua rei litterariae, qua principi optimo, et de te supra Principem etiam (quod quis vix credat) de te tuaque valetudine anxio ac sollicito, ut ab acidis istis nunc tibi intempestivis, tempestive retrahas, etiamsi iis uti jam coeperis. Tu si feceris id, tui te non minus, quam optimi et amicissimi tibi Principis studiosum effectu ipso testabere. Vale, et si quid aliud senseris melius, rescribe. Achentorato XIII. April. 1591.
Medicus ille, de quo a me facta tibi mentio est, illustrem Lazarum Suendium, Charonianum ac pene Acheruntium, olim tibi et in antea notissimum, felicissime curavit, eodem, quo tu, morbo laborantem. Hoc nominatim illustrissimus Princeps addi voluit, ut de re tua. serius cogitares.
page 389, image: s389
EPISTOLA CCCLXXI. MATTHAEUS KLOCKIUS Dom. Justo Lipsio Viro longe Clarissimo S. D. Leidam.
[note: Recidimus ab hac epistola longam praefationem, insinuantis se in amicitiam Lipfii et de contemtu Literarum humaniorum. et solius studii Juris cura apud Germanos querentis. quia, et affectata dictione. et servili adulatione nobis cum taedium faceret, lectoribus bonae mentis vix placituram credebamus. nec in iis, quae edimus putida antiquariae dictionis affectatio, et acuminum stulta captatio placebit eruditioribus. nec in emendationibus Archaismi et novandi pruritum deesse, facile videbunt saniores quaedam etiam vix intelligo.] SPartam, [gap: Greek word(s)], id est Livianos annales, audio te adhuc [gap: Greek word(s)]. Si non invides nobis, obsecro quare dees vulgare? Diu ferimus desiderium. nimis mehercule quam par est. si non pergis: video qui decretam tibi provinciam Sulpitia sollicitare lege audeat. Perge igitur faventibus Diis, et exple nobis conceptam diu famem lautissimae doctrinae eruditionis tuae dape. degulabimus certe et devorabimus quicquid mittes, adeo
--- collecta fatigat edendi
Ex longo rabies, et siccae sanguine fauces.
In eo scriptore, quae tui judicii sint excipua haec fere nos observavimus. sed. nos, id eit, ex iis uni, in quos dictum, an convitium tuum, nimis verum, O pisces, pisces. Sed quis scit si non opportuna olitor?
LIB. I. Cap. 9. Centum creat Senatores. sive quia is numerus satis erat; sive quia soli centum erant, qui creari patres possent. Patres certe ab honore, patriciique progenies eorum appeilati. ] Critici, qui ciere patres possent. recte, quamvis in adversariis sit adversarius magnus Turnebus. sed quia res apud veteres quoque ignorantia claudit, supra repetendum est. Romulus urbem suam condidit parva manu. Partim eorum ex Albanis, Latinis: partim ex pastoribus erant. plera libera, tamenetsi ignobilis, et sine nomine turba. sed urbem, quum pro numero Civium, aedificatio frequens esset, an Cives imperio videri nimis pauci: adjiciendae multitudini asylum aperit. Tum vero ex circa locis, omnes undique noxae, scelera, atque flagitia: (latroni Regi opportuni homines) ad hoc ganeones, comedi, quique bona patria per dedecora pauperaverant, ii Romam sicuti in sentinam confluebant. Sed multo maximum pondus servitiorum, carcerum, atque ergastulorum eo perfugiebat. Hi postquam libaertate auxerant, cum Albanis, Latinis, vetere multitudine, juxta vivebant. Nisi tamen utros inter discrimen Romulus fecit ab natura, atque fortuna. Patricios (id est, ingenuos, et nihil praeterea) nobilitatem, Senatum: Nepatritios (libertinam illam, et novitiam turbam) vulgus plebem esse volebat, pro re nata. sed Romani irrisui, contemptui esse, et per gentes cluere peregrini, obscuri, maculosi cives. Absque illo fuisset, juxta Remp. ventum erat. Nam cum fenatorem neminem esset lectio, quam liberum, et eum patricium,
page 390, image: s390patres novae intra pomoeria urbis deerant ciri posse. Alba, Lavinio, aliunde ciebant patres, e circulo patres, et qui cubito solebant. Igitur ii filios Romanos Senatores dehonestatum ibant, turpia capita clarae futurae nobilitatis, et quae familiam ducerent, serie majorum imagines deformes. Hercules valuisset etiam praeterea contumelia, ni mature praevertisset prudens futura Rex, tam horum, quam illorum, qui genus, et unde domo memoriam rebus incertis confundere. atque in singulos (in universos enim quî pote?) suam cuique eluere ad posteros maculam. Jam primum igitur omnium, illam infamem et nuperam turbam ex terra sibi mentiebatur natam. postdeinde in Senatorem Patris nomine Patricium mutabat vocabulum, qua abolendae memoriae, qua abstergendae sorditudini paternae. Sed in Senatorum progenie relinquebat Patriciorum appellationem. ut enim quod non in voce, sed in patre, quem primus ciebat Senator, versaretur dedecus. Quod non abs re pulchro consilio a civitate sua procul habuit. Plane ut cujusque in Senatu legendo rationem habuit, si ingenuitatem, et statum edocuit, id illi ad honorem capiendum satis erat. Sed cum Romulus, quae Alba atque Lavinio indigna Senatore laudabat, a creatione illico exuere, et pro Patricio, Patrem dici velle, non ab honore, aut curae similitudine: sed quod ab Albano atque Latino novum jam hinc orsurus genus, atque a se fortassean post serendae gentis ipse caput futurus foret. id temporis enim innupti, atque improles omnes simul erant. Nihil igitur absonum fidei, solos fuisse centum; qui ciere Patres possent: addito, quorum rationem habitum fuit. pleri enim quamvis ingenui, tot tamen flagitiis et sceleribus cooperti atque obstinati erant, ut a Repub. tanquam contagia et pestes procul arcendi, non arciendi essent.
CAP. 11. Sunt qui eam ex pacto tradendi, quod in sinistris manib. esset, decreto arma petisse dicant etc. ] al. directo. lego. dierecto.
Infra. CAP. 15. Ab illo enim, profecto viribus datis, tantum valuit, ut in XL. deinde annos pacem tutam haberet] conjiciebam. A bello enim pro exercitus viribus statis etc. sed a scriptura longius exerrat. itaque quod hunc locum emendare non possum.
--- mihi est senium multo acerrimum.
nisi verum est. profato viribus statis etc. vides quam facile [gap: Greek word(s)] id est ec, antiquae scripturae degeneret; rursus quam leviter [gap: Greek word(s)] a coalescant. si persuaderemus deesse vocem, rem haberemus factam, et leg. esset. A bello enim protectus exercitus viribus statis etc. sed crediderim scribendum. A bello enim (vel, ab illo enim) protectus virib. statis, tantum valuit etc. sic Virg. Culice.
? --- ille ut Vulcania ferro
Vulnera protectus depellere navibus instet.
Statas vero vires Livius dixit, ut idem Virg. 2. divini operis
-- --Vos o quibus integer aevi
Sanguis, ait, solidaeque suo stant robore vires.
Vos agitate fugam.
page 391, image: s391
Tu judica Lipsi Criticorum. Africane.
CAP. 16. Cum perfusus horrore, venerabundusque adstitissem.] lego, obstitissem. v. Festum in Obstitum.
CAP. 17. Hodieque in legibus magistratibusque rogandis usurpatur idem jus, vi ademptum: priusquam populus suffragium ineat, in incertum Comitiorum eventum patres autores fiunt. Tum Interrex etc.] Trajectione juverim locum. Inde legib. magistratibusque rogandis usurpatum, Ut priusquam pop. suffr. ineat, in incertum Com. ev. pat. aut. fiant. Hodie quoque idem jus, vi adempta. Tum interrex etc. Id est, usurputur hoc quidem jus etiam hodie, sed dicis causa, quam ut ulla vis subsit; lapsa disciplina, et legum potestate senescente. Scio quid Sigonio, Turnebo, Stephano Vir. Cl. hîc dictum sit, sed ego iis cras credam? Tu Magne Praetor secundum quem litem dabis?
Infra CAP. 23. Etrusca res quanta circa nos teque maxime sit, quo propior Vulscis, hoc magis scis.] Nannius tescis est, in Buslid. libro perpetuo esse Vulsci, Vulscorum, Vulscis, Vulscos. Expediam igitur nodum hunc, quem librarius vitio calami nectebat; et abjecta prima litera divisim scribam, quo propior uls cis, hoc magis scis. Propior uls cis. deest Tyberim, oratorie non vere: id temporis enim Romani Cistyberes, Etrusci Ultistyberes.
CAP. 26. Hac lege Duumviri creati, qui se absolvere non rebantur ea lege ne inoxium quidem posse, cum condemnassent. Tum alter, etc. ] lego (abjectis tamen glossulis, quas qui volet, recipiat. pugnanti non repugnabo.) a vulgata transversum unguem tantum, a sententia vero multis millibus. Hac lege Duumviri creati qua se absolvere non rebantur nequitem posse; In noxiam cum condemnassent. etc Omnes conjecturas nostras tuo judicio subjicimus, Et hercles nisi tu approbas, videtur mihi haec ipsa emendatio pravo acumine esse conficta. Certe enim si Livio Nequiris pictus fictus esset, observassent Grammatici. Nequitem pro Nequiritem scripsi. Nequiris est Quiritium numero exemptus. ad mentem Raevard: praeclare convenit, aut da melius. Nosti autem Sallustii, Nejure. Plauti, Nerecte. Catulli, Neamicta, Nefunera. Ovidii, Nemunera. Ciceronis, Nevoluptatem. Festi, Nepurum, Nebominem. Scauri, Nefrendes porcos, Nesapum etc. JCtor. Necmancupi. In noxiam autem condemnare dictum, ut, ad noxam, in noxam dedere. cap. 19. D. de nox. act. cap. 1. D. si quadrup. Mecum vides, eruditiss. vir, quam itum sit ad hanc corruptellam. Nequiritem, vel Nequitem et, in noxiam condemnare, boni nostri patres nulli intelligebant. Ergo demendo, mutando, interpolando aliquid paulatim voces probae sua sede extorres, in alia vitii verba aberrarunt. cum fraude hujus egregii loci magna. Volui olim. Hac lege Duumviri creati, qui absolvere rebantur ea lege nequitum. In noxiam cum condemnassent etc.
LIB. II. CAP. 18. Sed nec quo anno, nec quibus factis Coss. quia ex factione Tarquiniana ut essent (id quoque enim traditur) parum creditum sit, nec quis primus Dictator etc] al. [gap: Greek word(s)] ut non habent. Restituo, qui ex factione Tarquiniana esse (i. q. e. t.) parum creditum est etc.
Cap. 24. Caeterum deliberationi de maxima quidem illa, sed tamen parte civitatis,
page 392, image: s392metum pro universa Rep. intervenisse. ] [gap: Greek word(s)], maxima quidem iila, sed tamen, a Sciolo esse credo.
Cap. 30. Multis, ut erat, horrida et atrox videbatur Appii sententia. Rursus Verginii Largiique exemplo haud salubrem, utique Largii putabant sententiam etc.] lego. atrox videbatur Ippii sententia Verginii Largiique exemplo. Rursus haud salubrem etc. mox: Sed curae fuit Coss. et senioribus patrum, ut imperium suo vehemens, mansueto permitteretur ingenio. Neminem vidi, libere dicam, qui hoc loco, quod in rem esset, diceret. Ego [gap: Greek word(s)] mansueto, hîc extermino. et trajectis verbis lego. ut imperium vehemens suo permitteretur ingenio. Nam, suum ingenium voce et sono tantum non est mansuetum ingenium, caetera idem. sic Liv. hoc ipso lib. Tributum iniquum, et non suo tempore imperatum. lib. 4. si Ardeates sua tempora expectare velint. lib. 42. (quod noto) suo tempore (sic etiam suum et alienum ingenium.) alieno hostibus. eod. lib. loco suo et tempore. lib. 38. Tempore tuo pugnans. (quod Sallustio est, suo loco pugnam facere.) lib. 4. Ex alieno incommodo suam occasionem petere. lib. 22. neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des. lib. 42. opportunitates suas ignorare. lib. 44. ut explorarent, qua provincia nostra, qua hostium foret. Seneca ep. 72. Ignoranti quem partum petat nullus ventus suus est. Propert. (quod Palmer. observavit)
Namque in amore suo semper sua maxima cuique.
LIB. III. CAP. 7. Et auxere vim morbi terrores populationis] meus lib. optime. et auxerat vis morbi terrore populationis.
CAP. 10. Ita jacuisse per aliquot dies, ut nihil odoris mutaret.] al. odor. lego. odore.
CAP. 31. Rem non aspernantur patres, daturum leges neminem nisi ex patribus ajebant. Cum de legibus conveniret etc.] Ridiculus, et ineptus locus. meus MSS. recte. laturum l. n. nisi ex partibus et plebe. Cum de leg. etc. si quid vero mei judicii est, glossema puto, repetitum ex supra verbis. at illi communis ter logum latores et ex plebe, et ex patribus finerent creari. etc. lego igitur. Rem non asper nantur patres. Cum de legibus etc.
CAP. 37. Hi ferre agere plebem, plebisque res: cum fortuna, qua quicquid cupitum foret, potentioris esset. Et jam ne tergo quidem etc.] MSS. cujus supra mentionem factum est, paullo impressis antiquior, sed qui cum iis fere in omnia vitia quasi de compacto conspiravit. Hi ferre agere plebem plebisque res fortune qum quicquid cupitum foret potentioris esse. lego. Hi ferre, agere plebem: plebisque res potentioris esse. Et jam ne tergo quidem etc. caetera a glossa huc irrepsisse arbitror.
CAP. 40. Censendo enim quoscunque magistratus esse, qui senatum haberent, judicabat etc] lego. Censendos, vel Censendum enim q. m. e. q. s. h. judicabant.
Eodem Capite. Mirari se dictitans, ut Xviros qui Xviratum petissent, aut sooli, aut hi maxime oppugnarent.] lego. Cur Xviros socii, et hi maxime etc.
Ibidem. Nisi quod in turbido minus perspicuum fore putent quid agatur.] Et haec lectio non quisquiliae. lego. Nisi quoi in turbis, vel turbido, Cominus perspicuum etc.Cominus ut illud Virg.
page 393, image: s393
--- jacto qui semine cominus arva
Insequitur.
Quid agatur expono, quid agi debeat, etc. In turbido esse, dixit Seneca ep. 3. a fine.
CAP. 64. Si Tribunos pl. x. rogabo, si quinos minus hodie x. Tribunos pl. fecerint, ut hi tum ubique, quos sibi collegas cooptassint, ut illi legitimi ea lege Tribuni pl. sint, ut hi quos hodie Tribunos pl. feceritis.] In aliis aliter, deterius etiam. Certe ego Attellanas tricas citius, quam hoc extricavero. Confirmo tamen (possum falli ut humanus) scribendum. Si Tribunos pl. rogasso, si minus quinos hodie Trib. pl. hodie faxitis (vel facitis) ut hi tum utique, quos sibi coli, coopt. legitimi ea lege Trib. pl. sirint, uti illi quos hodie Trib. pl. faxitis (vel facitis.) Fefellit bonos emendatores Duillium non eam allegare legem, quam ipse et collegae, Q. Minitio Augurino, C. Horatio Pulvillo Coss de x. Tribunis posthac creandis tulerunt, sed supra legem, quae in monte Sacro per plebis secessionem lata est, repetere. Jam tum enim statim ab initio duo creati Tribuni tres sibi ascivere collegas. clare Liv. lib. 2. Hinc institutum mansit, ut si minus quinque (qui tum justus Tribunor. esse numerus coeperat.) Tribunos sibi plebs fecisset, iis, qui creati erant, perinde ut primis Tribunis, liceret hactenus collegas cooptare, dum legitimus numerus impleretur. Eam fuisse Duillii mentem, eo mihi verisimilius fit, quod Collegae novum legis simul a se latae interpretem Duillium haud tulissent. Deinde quia ipsius Duillii verba contra sunt. Satisfactum legi ajebat, quae numero nusquam praefinito, Tribuni modo ut relinquerentur, sanxisset. etc. sed fallor? an nusquam praefinitus numerus his vulgo verbis non est. Si Tribunos pl X. rogabo etc. quasi quinque Tribunos per tribus creari, quinque a creatis sumi necesse fuisset. quod falsum esse tu scis. Mox, Negando XV. Tribunos pl. Remp. habere posse. lego, XIV. Nam quinque a Duillio creati: caeteri, IX. collegae Duillii cum magistratum, sive honorem competebant.
CAP. 72. Scaptione Concionali seni hoc assignaturos putarent?] Audio Cic. Concionalem clamorem: video Concionarium populum, et Concionalem plebeculam. sed num legendum hîc? Cocioni seni.
LIB. IV. Alter res Romae curaret etc. ] expungo [gap: Greek word(s)] res. saepe Sallust.
LIB. V. CAP. II. Fors ita tulit, ut eo anno Tribunus pl. C. Trebonius esset. Qui nomini ac familiae ut debitum praestare videretur Treboniae legi patrocinium. Is quod petissent patres quidam primo incepto repulsi cum Tribunos militum expugnassent, vociferans legem Treboniam sublatam etc.] lego. Id quod petissent patres (qui clam, primo incepto repulsi, contribunos expugnassent) vociferans etc. vel (qui clam, primo incepto repulsi, tamen Tribunos nobilium expugnassent.) etc. sic enim infra lib. 10. Ni sciret mancipia nobilium Trib. pl legem impedituros.
LIB. X. 37. Sed fanum tantum, id est locus templo effatus, jam sacratus fuerat.] lib. meus: id est locus templo jam sacratus, effatus fuerat: recte, si abjicias glossema, id est, locus templo jam sacratus. Festus in sistere fana. Varr. 5. de LL.
LIB. XXI. 8. Falarica erat Saguntinis missile telum, hastili oblongo. etc.] lib. meus. hastali ab ligneo. tentabam. Missile telum fala ab lignea. sed poeniter. si
page 394, image: s394enim Sagunti turres ligneae, quare Poeni ariete, quam igne pugnabant?
CAP. 38. Neque Hercle montibus his, si quem forte id movet, a transitu Poenorum ullo Veragri incolae jugi ejus norunt nomen inditum: sed ab eo quem in summo sacratum vertice Penninum montani appellant. Peropportune, etc.] Emendatorum hae nugae, quas unde profectae sunt, remittimus. vett. --- a transitu Poenorum ullo, sed ab uno vel acri incolae jugi ejus norunt nomen inditum. Peropportune etc. meus MSS. aliter, praeter solitum. sed a pn~o seu acri incola etc. lego. sed a penno celsei ocris incolae jugi ejus norunt nomen inditum. vel certe. sed a penno Veragri incolae jugi ejus norunt nomen inditum. etc. Merito autem fatemur, hanc emendationem conformatam esse ad tuam explicationem hujus loci, quam olim tuis ad Tacitum inseruisti notis.
LIB. XXIII. 8. Unus nec dominorum, nec ipsius interdum Annibalis invitatione Calavii filius Perolla vino vinci potuit. Ipsique valetudinem exeusans patri, animi quoque ejus mitabilem interturbationem, cum quaereret, ante solis ferme occasum patrem Calavium ex convivio egressum secutus filius etc.] al. aliter. ego lego. --- Calavii Perolla vino posuit; Ipsi quoque excusans valetudinem patri (animi ejus mir. interturb. cum quaer.) ante solis fer. occ. pat. ex conv. egr. sec. filius etc.
LIB. XXIV. CAP. 54. Murum per inaequales ductum colles, plaeraque alta, et difficilia aditu, summissa quaedam, et quae planis vallibus adiri possent. etc.] lego. plaeraque altum et difficilem aditu, summissum quaedam, et quem planis vallibus adire passes.
CAP. 37. Praesidio decedere apud Romanos capitale esse, et nec liberum etiam suorum eam parentes sanxisse.] alii aliter. sed [gap: Greek word(s)]. lego. Capital esse, id nece liberum etiam suotum parentes sanxisse. vel. id liberûm etiam cruore parentes sanxisse. vel. et nece liberûm etiam suor. eam rem parentes sanxisse.
CAP. 38. in Oratione Pinarii. Utinam reliquum tempus nec patiendo infanda, nec facienda traduci possit. Nec occulta fraude cautio est, quam si adbuc sumus, cui quoniam procedit aperte ac prepalam claves portarum reposcunt.] Vallae libri haec lectio, a vulgatis haud parum dissidens. Est autem hic locus adteger, quem integritati meis verbis praeterpropter restituo, et emendo. Utinam reliquum tempus nec patiendo infanda, nec faciendo traduci possit. tamen defendenda injurio est. Aennenses, milites, principes civitatis hujus, quia Himilconem omnem paene iterum a nostra fide Siciliam ad se traduxisse vident, res novas et ipsi volunt. Collocuti cum eo jam de defectione, et ne gratuitum scelus sit, accessionem, mercedem nos et precium nefariae proditionis invicem pacti sunt. Nec occultam fraudem cautio est, quam enisi adhuc sumus; qua quom non procedit, aperte ac propalam claves portarum reposcunt etc. Occultam fraudem cautio est, pro occulta fraus cavenda est, genus dicendi elegans, et frequens Comicis. Plaut. Trucul. Quid tibi hanc, inquam, notio est, Amicam meam? Curcul. Quid (vel Quis) istum tibi tactio est? et alibi etc. Terent. Eu. Quis tibi huc reditio est? quis vestem mutatio est? ubi Donat. Quis vestem mutatio? sic veteres. Plaut. Trinumma. Quis tibi interpellatio, aut in Concilium huc accessio est? Caecil. [gap: Greek word(s)]: Quis tibi aucupatio est argumentum, aut de meo amore verbificatio est
page 395, image: s395patri? ita ibi de eodem oleo et opera Terent. et Donatum emendem. Adelph. quoque. --- pisces ex sententia nanctus sum, hi mihi ne corrumpantur cautio est. solet etiam verbi casum dare nomini Sallust. Jugurth. speculator consilia. hitor. 3. aemulus facta. Palmerio observatum jam ante.
CAP. 45. In ea castra Classius Altinius Arpinas clam noctu cum tribus servis venit; promittens si sibi praemio foret, se Arpos proditurum esse. Cum eam tunc rem ad concilium retulisset Fabius. (al. Altinius pessime, et quod toti huic loco corrumpendo fuit.) Aliis pro transfuga verberandus necandusque videri ancipitis animi communis hostis, qui post Cannensem cladem, tanquam cum fortuna fidem stare oporteret, ad Annibalem discessissit, traxissetque ad defectionem Arpos: tum posteaquam res Romana contra spem votaque ejus velut resurgeret, turpius videatur novam referre proditionem, (ita tuus lib.) ut proditis pelli u. m. virali indictione (meus MSS.) deesset, semperque aliunde sentiret infidus socius, vanus hostis ad Faleriorum Pyrrhive proditorem tertium transfugis documentum esset. Contra ea Consulis pater Fabius temporum oblitos homines in medio ardore belli libera de quoque (lib. Basil. et tu.) arbitria agere ajebat: ( [gap: Greek word(s)] et alii non habent, magno hujus loci malo. Est autem in vet. Mediolanensi.) Et cum illud potius agendum atque eis cogitandum sit, si quomodo fieri possit, nequi focii a pop. Rom. desciscant, docuanentum (Mureti liber.) aut ducant non (meus MSS.) nocitet, siquis resipiscat, et antiquam societatem respiciat. etc. Vulnus huic loco adactum,
Quod Chironia nec manus levarit,
Nec Phoebus, subolesve clara Phoebi.
adeo per omnes ejus articulos gangraena quasi saevissimi permeavit morbi.
Ego, si fas est desperatis adhibere medicinam, anquisivi herbas primum, id est variantes lectiones, quae restituendae sanitati essent. Foveam nunc an medear vulnuus judicium tuum esto.
--- tum posteaquam rem Romanam contra spem votaque ejus velut resurgere videat, turpius novam referret proditionem. Aliis, ut proditis velle IIVum virali indicio dederetur infidus socius, vanus hostis, quique semper aliud sentiret; et ad Falerior. Pyrrhive proditorem tertium transfugis documentum esset. Contra ea Consulis pater Fabius temporum oblitos homines in medio ardore belli, tanquam in pace, libera de quoque arbitria agere ajebat. Et cum illud potius agendum atque eis cogitandum sit, ne noxae stet, (vel. ne se noxae det) siquis resipiscat, et antequam societatem respiciat, documentum ducant statui oportere, si quomodo fieri possit, ne qui socii a pop. Rom. desciscant. etc.
vel. Aliis, ut proditis velle Triumvirali in dicio dederetur, et ad Faleriorum, Pyrrhive proditorem, infidus socius, vanus hostis, quique semper aliud sentiret, tertium transfugis documentum esset, etc.
Non expecto Lipsi aliorum judicia, ambitiose dico, locum qui animam egit, depositum, et conclamatum, restitui a mortis limine.
Ut proditis velle dederetur, id est, ut Classius dederetur, quos volebat esse proditos, Arpinatibus eleganter. Noxae stare, ut illud lib. 3. injuriae puella stabat. Quod vero Mureto lib. 15. var. lect. cap. 16. hîc magnopere cordi est,
page 396, image: s396mihi vehementer displicet. Causa haec est. Si enim hoc Romanis agendum fuit, ne qui socii ab iis deficerent, proditae fidei mehercules gratiam facere non debuerunt; ut quae res peccandi, atque deficiendi fenestram aperuisset, cum facile impetrandae veniae spem respexissent desciscentes. Sed hoc monet Fabius, Per Punicum bellum multos a Romanis ad Poenos defecisse populos, Reip. semper vulnere. Ergo Diis habendam gratiam, si qui antiquam societatem respiciant, tantum abesse, ut in eos ob proditam fidem severe animad vertendum sit. Non enim iis locis Remp. stare, quo Pyrrhi, et Faleriorum bello fuerit. Tunc temporis enim florente pop. Romano, et rebus supra votum fluentibus, impune sociorum perfidiam contemnere licuisse, et quae Fortuna urbis fuerit, etiam supplicium sumere. Nunc vero hoc periculosissimo bello, si non mutandi in melius consilii locus sit, ecquem non intelligere, neminem ex iis, qui defecerint, ob desperatam veniam rediturum; ac eos etiam, qui adhuc fidem colunt, odio Romanae saevitiae, ac prementis insuper belli necessitatibus animum ad hostes clementiores utique et benigniores abalienaturum? De Triumvirali autem adieo, sive indicio, tu vide, an recte emendaverim. Scio VIlem viralis Judicio Paulum meminisse JCtum Cap. 7. 28. et 31. de inoff. test. Cujac. lib. 3. obs. cap. 32. Raevard. etiam lib. sing. protrib. cap. 20. sed [gap: Greek word(s)]. Crediderim ex notis numeri natum errorem, IIV virali) imperitos invertisse VII virali.
LIB. XXVI. CAP. 12. Audiuaque vox Annibalis fertur, potiundae sibi urbis Romae modo mentem non dari modo fortunam. Minuere etiam permelius aliae parvae, magnaeque res. etc] Tanti est inspexisse, et tractasse libros veteres, meus MSS. modo fortunam. Minuere vere etiam permelius etc. Ex eo, et Vallae libro lego. vel --- fort, minuere. Wertere et jam praeter Divos, melius et aliae etc. Vel, modo fortunam minuere. Etiam praeter Divos vertêre melius et aliae etc.
CAP. 3. De iis rebus quid fieri velitis jubeatis, rogo Quirites. Plebs sic jussit. Quod Senatus jurati mixima pars censet, qui adsidetis, id volumus jubemusque.] Ita nobis Brissonius et tu hunc dedistis locum. Ego [gap: Greek word(s)] adsidetis detrunco, et rescribo. qui adsid, id est adsit, [gap: Greek word(s)]. Librarii verbum existimabant esse adtegrum, alius adsidetis, alius adsidens varie explebant, pro captu, et suo quisque acumine. Liv. supia lib. 1. Quandoque pars major eorum, qui aderant, in eandem sententiam ibant, bellum erat consensu fieri solitum. Et est Senatus verbum adesse, Brissonio observatum in formulis. Sed quid huic loco, qui adsit? Credo ne impedimentum SCto. adferret numera Senatum. Te quoque, Magne Lipsi, rogo, velis jubeasve ita hunc locum restitutum esse? (Jene locum, quem diu torseram, torsit me quoque acriter, et ipsae fere me acuendi curae reddiderunt hebetem.
LIB. XXXVII. CAP. 55. Certare pio certamine cujus libet bonae artis ac virtutis ausi sumus cum parentibus quaeque civitas et conditoribus suis.] lib. MSS. Prisciani, (cujus mihi copiam fecit doctus juvenis Jacobus Schegkius, Schegkii illius Magni Philosophi Nepos, amicus meus amiciss. quem solum sperare audemus Camerarii et Sambuci succrescere laudibus.) Certare pio certamine cujus libet
page 397, image: s397bonae artis et virtute ausimus cum parentibus, quia quaeque civitas ausit a suis. aliter in excusis. --- et virtutis ausi sumus, cum parentibus quoque civitas suis. lego. Certare pio certamine cujus libet bonae artis ac virtutis ausimus cum parentibus, et civitas quoque conditoribus suis. vel. --- parentibus, civitas quoque etc.
Has ex Sexcentis potissimas judicii tui explorandi [gap: Greek word(s)] volui [gap: Greek word(s)]. Itaque ignosce si alicubi sus Minervam. Tamen si sensero te Meas esse aliquid putare nugas, Hercle dabo operam, Francofurtum nostra per singula semestria singulas tibi litteras mittat. Nam ut frequentiores inter nos, ego in praesens occasionem nullus video. Nisi tu quaque occasione Augustam Vindelicorum tuas poteris. Poteris: ad oram litterarum ad me superscriptionis, si Germanice scis, appinge aliquid tale. et ad me perferentur certo certius. Aliter, mercatores nostri homines certi vestros mercatores, vel bibliopolas homines certos requirent, et dabunt iis Francofurti nostras ea conditione, ut proximis nundinis (queis mei tuos iterum requirent.) tuas accipiant. Si placet conditio, ego me jam nunc ita paro, ut per scriptores varie hinc inde conceptos succos unius tibi semper epistolae emulgeat uber. Sed amittamus [gap: Greek word(s)]. Tu potius ad me (per fortunas) scribe prima quaque occasione, quis vestrae scholae status; quis tum ejus pars; qui praeter Clariss. Donellum Professores Juris; qua iter a Colonia Lugdunum mihi notabis. qua mihi ad vos tutum a bello iter pro victu, potu, habitatione in septimanas, in annos, quid vestri studiosi viritim pendeant; ubi vivere ego possim; tecum, an alibi: tecum tamen obsecro. Nam tui me unius ardor videndi, alloquendi, complectendi, atque fruendi hoc suscipere iter impellit, alienum a re mea, et vero etiam ab honoribus atque fortuna alieniss. sed quae mihi tanti fortuna, quae me tuo conspectu, complexu abstinere potis sit? Itaque festino, et vero etiam festinat qui has secum Francofurtum auferet; venit enim ad me petasatus, et itineri duabus jam ante horis accinctus. Ignosces ergo epistolae ineleganti, atque impolitae. Quamvis enim dudum aliquid dignum te meditabamur scribere, simulac tamen ob metum latrociniorum tempori se nostri pernegabant ituros, eam curam projeceram. Itaque haec fere ad te voluimus, Magne Lipsi, amicitiae constituendae tecum, a stylo celeratim, neglecte: ab animo mature, aperte, candide, Germanice, mehercles. Ne sim salvussi aliter scripsi, ac sentio. Non enim ex iis sum, qui
Composita dicta pectore evolvunt suo;
Quae cum componas, dicta factis discrepant,
Verbum non sinit addere importunus flagitator, et jam minatur occentaturus ostium. Quanquam quanti te faciam Lipsi, quamque me totum tibi dicaverim, hac ex epistola scire licet. Prorsus de Klokio tuo sic sentias, habeasque animo, nihil tam asperum, neque tam difficile fore, quod non tui commodi causa cupidissime facturus sim. Salve Musarum juxta et humani generis delitiae, amores, et me mutuiter dilige saltem, qui te plus jam suis oculis amet. De nostris annis diurnent te nobis superi Nestoreos in annos, Vir Ciariss. Bibraci,
page 398, image: s398vulgo Biberbach, Biberach, et Bibrach [gap: Greek word(s)], quod interpretari potes, ad ripas castorum, Sueviae et Imperii urbe libera, quam inter et Ulmam est quatuor millium terra, x. Kal. Apr. oo IC. LXXXIIX.
EPISTOLA CCCLXXII. MATTHAEUS KLOCKIUS Magno Lipsio meo Salutem et amorem nuncio.
SI vales, Lipsi, gaudeo, ego valeo. Iterum gaudeo meas te proximis accepisse nundinis, et per Brederodium nostrum aditum mihi esse factum ad amicitiam tuam. Vellem rescripssisses tamen; nam ego in Brederodii reditum Basileae haesi, et vix jam unus exivit mensis, cum in patriam inde pedem retuli J. Cti. titulo auctus, si scire etiam tua id interest. Commentarium in L. Transigere, C. de transact. tumultuario opere his conscripsi nundinis. vellem mihi exemplar in mundo esset, ut publicum opus tua Censoris probatio esset Francofurto tamen per bibliopolas vestros habebis facile. Ibi cap. 1. secundae partis contra Delrium longam institui disputationem, adulterii crimen non sub Divis fratribus, non sub Alexandro, non sub Diocletiano, sed sub Constantino Magno demum factum esse capital. Probavi, ut mihi videtur rationibus validis. Ecce tamen inTertullianum meum here incidi, et divina quasi virgula in de Cultu femin. inductus sum, legimus ibi: Quare femina cultu suo concupiscentiam alteri importat? quam si Dominus ampliando legem a facto stupri non discernit inpoena, nescio an impune abeat, quae alicui fuerit causa perditionis. Perit enim ille simul in tua forma, si concupierit, et admisit jam in animo quod concupivit, et facta tu es (apud Deum scilicet, qui cogitationes et voluntates pro ipsis factis punit) gladius illi. etc. ut videtur certe Tertull. eo alludere, quasi sub Severo jam, id est, suo aevo, capitalis et nominatim gladii poena adulterii fuisset. valde haereo. (imo non haereo amplius, postquam Renati Laurentii de la Barre in eum locum annotationes inspexi.) quaeso expedi me, et doce tu aliquid certius. Interim tamen, videsis mihi hos Valerii Maximi locos, quos tui judicii facio.
LIB. I. CAP. I. exemp. 1. in Basiliensibus membranis est: Portentorum depulsus. postea. Cum aliquem commendandum est, precatione. valide probo.
Exemp. 14. lego. Non ignarus ad quam crudeles, quamque etiam merito sibi infestos Penos (i. Poenos) reverteretur.
Exemp. 16. in Basil. MSS. est. Creditum est Varronem Cos. apud Cannas cum Carthaginensibus ab ira Junonis tam infeliciter dimicasse.
In externis exemp. 1. tuam lectionem: Factum Masanissae animo, quam Punico sanguini conveniens etc. confirmo aperte MSS. Basiliensi.
CAP. 3. exemplo 1. [gap: Greek word(s)] judicabant, deleo.
page 399, image: s399
Cap. 5. exemp. 4. lego. Cum in sacello quodam ei rei aliquandiu persedisset.
In extern. exemp. 2. in fin. ex MSS. Basil. lego. Ex insperato enim superatis hostibus, successum Juum omini acceptum referentes, et tunc Aeanti ut Deo inimolaverunt, et deinceps omnibus proeliis duce uti instituerunt.
CAP. 6. exemp. 1. lego. Servio Tullio etiamnum puerulo dormienti etc.
Exempl. x. in MSS. Basil. est. ea re significari exitum suum, in quem metu augurii tristi fine vitae incidit.
Exemplo 11. Deleo [gap: Greek word(s)] exercitum, et [gap: Greek word(s)] exeuntibus.
Exemp. 12. in MSS. Basil. est. pectus alioqui procul ab amentia remotum.
In extern, cap. 2. lego. infantiaeque incunabula fructili deorum munere donata etc.
CAP. 7. exemp. 1. legis, divino numine effectum esse. sic etiam Basil.
Exemp. 3. Deles [gap: Greek word(s)] aggrederetur. et do tibi MSS. Basil. auctorem.
Postea in MSS. est. victricem abituram. recte. vulg. victoriam habiturum.
Exemp. 7. ex Basil. MSS. lego. Siquem talis habitus etc. pro, siquidem.
In extern. exemp. 3. in Basil. quoque est. quam in desertis et ignotis arenis instruxerat.
Exemp. 4. quod non in dentis, sed ferri saevitia in metu reponebatur etc. Sic vulgati, nec Pighius habuerit. lego. quod non in dentis, sed ferri saevitia metus reponebatur.
CAP. 8. exemp. 2. ex MSS. lego. Paventibusque invisitato spect. nautis eo escendit, ubi Q. Ogulnii leg. tab. erat, inque mult. orb. per sum. quiet. est obvolutus.
In fin. libri 1. ex Basil. MSS. lego brevius et concisius quam tu. Romana inde summevisse castra. Corium CXX pedum in urbem missum.
LIB. 2. CAP. 1. exemp. 3. Existimabant enim eum praecipue matronae sincera fide incorruptum esse animum, qui deposito virginitatis cubili pudicum egredi nesciret. Sic MSS. Basil. habet, cum qua vulgatam confundo et emendo. qui deposita virginitate cubile unicum egredi nesciret.
Postea tu legis. quasi legitimae cujusdam intemperantiae. recte. nam Basil. MSS. quasi cujusdam legitimae intemperantiae. et hanc lectionem confirmant Conanus lib. 8. comment. jur. Civ. cap. 7. n. 5. Cujac. Parat. in C. de secundis nupt.
Exemp. 4. lego. Cupiditatem quaerendorum liberorum. pro quidem liberorum.
Exemplo 9. emendationem tuam probo, et porro Basil. MSS. adjuvo. sic liber. Brevique processurarum in lucem virtutum suarum verecundia laboris meditatione ipsi coctiores erant.
CAP. 2. exemp. 3. in Basil. MSS. est. Quapropter non es damnandus rustici rigoris crimine C. Mari.
CAP. 4. exemp. 5. in Basil. quoque est. Vidisse se in somniis, a nescio quo Deorum, spongia corpora sua praetergui, et praecipi etc.
CAP. 6. exemp. 7. in MSS. est. qui causas censentis, id enim Senatus ejus nomen est etc. al. senescentis.
page 400, image: s400
LIB. 3. exemp. 2. lego. Abjecturus inde, nisi precibus obtemperaret, minatus est. cap. 2. exemp. 6. in MSS. Basil. est. quodque ex ea superaverat. etc. cap. 6. exemp. 1. lego. inque pallio et crepidis visus est. postea lego. hoc vehementiores impetus dant.
CAP. 7. exemp. 1. ex Basil. lego. rostra escendit. postea emendo. Carthiginem magna spirantem.
Exemp. 3. lego. Cujus instincti minime utilis interpellandi Nasica contrariam actionem ordiri coepit. in MSS. est. Cujus instinctu.
In extern, exemp. 2. lego. adjiciam schemae ejusdem exemplum. restituendum id verbum authoribus saepe. Senecae epist. 100. remota omni lugentium schema.
CAP. 8. exemp. 3. in MSS. Basil. est. dum sponsum (vulgo speciosum) menti suae non flecti vult rigorem.
Exemp. 6. lego. Instabat tibi torvo vultu manus protentans ampliss. (MSS. altissima) potestas.
LIB. 4. cap. 3. in extern. exemp. 3. lego ex MSS. nullam partem constantissimam ejus abstinentiam labefecit.
CAP. 5. exemp. 3. lego. comitiali certamine confoedarat.
Postea lego. Nam ut vidit omnes se centurias Scipioni anteferre. et in MSS. est, anteferri.
Deinde: ut scilicet Praeturam justius Africani memoriae concederet, quam sibi vendicaret.
Statim in Basil. membranis est. Nec maximum esse verecundiae precium. Scipio tunc honorem adeptus est. nam ibi totum illud, Cicerejo tamen magis gratulati sunt, in contextu deest, sed ad marg. tali adjungitur lectioni. Tunc et si maximo verecundiae precio Scipio honorem adeptus est, Cicerejo tamen gratulati sunt. et al. Cicerejus tamen magis gratulatus fuit. lego: Tunc et si Scipio maxime honorem adeptus est, Cicerejus tamen verecundiae praeconio magis adulatus fuit. vel, cumulatus.
CAP. 7. exemp. 3. legis. --- tu exilium indiceres, (adeo blando uteris imperio) supplicium honori praetulit. recte. nam sic in Basil. MSS. diserte est.
Exemp. 5. lego. Paria enim ob inclytam amicitiae auso par gloriae portio afferenda est. vel, paria enim et inclyta amicitiae auso par gl. port. aff. est.
Exemp. 7. in fin. in MSS. Basil. est; qua libentius, qua etiam religiosius erit operata.
LIB. 5. cap. 1. in praefat. lego. quoniam in idem genus laudis expetunt. Egregium verbum expetere, quo de Palmerius extremo spicilegii novi pag. 144. a. et b. Liv. lib. 1. ut in eum omnes belli hujusce clades expetant. etc. restituo Senecae 1. de benef. cap. 10. Non expetunt uno loco vitia. etc.
CAP. 2. exemp. 1. in MSS. Basil. est. Marcium Coriolanum patriae interitum conantem. optime.
CAP. 3. in extern, exemp. 3. in Basil. est. His dotibus, quae ad parcendum hominem potentissmae judicantur etc. audi marginalem glossam ineptissimi hominis. pariendum. ] Nota quod quaedam virtutes faciunt ad gignendum hominem ut Justitia
page 401, image: s401et temperantia. quaedam faciunt ad pariendum, i. e. ad publicum ducendum, ut Clementia et Liberalitas. nam pro illis verbis --- potentissimae judicantur, eloquentia et integritate, in Basil. quoque textu est, Clementia et liberalitate.
Emendationem postea tuam valde amo, et juvo Basiliensibus membranis, in quibus aperte est. Discordes foci tui, pagisque dividua tuguria Graeciae facta sunt columen. Lucet Marathon etc.
Cap. 7. exemp. 1. in externis lego; eaque egrediente pallere, et sedatiorem anhelitum subinde (vel, subito) recuperare animadvertit.
Cap. 9. exemp. 1. lego. absolvit eum tum de concilii, tum etiam de sententia sua.
Cap. 10. exemp. 2. lego. duos jure adoptionis in Corneliam Fabiamque gentem sibi ipse abrogavit.
Lib. 6. Cap. 1. exemp. 13. in MSS. est. C. Memmius L. Octavium similiter deprensum per vis contudit. et ad marg. contulit.
Cap. 3. exemp. 9. est in Basil. MSS. quod vinum biberet furtim, percussam interemit.
Cap. 9. in extern, exemplo 1. lego. sertis caput redimitus.
Exemp. 5. lego. velle ac posse in aequo erat.
Exemp. 7. in MSS. Basil. melius est. improviso recursu destitutos.
Lib. 7. Cap. 1. in fin. lego. et usus necessarii horreolum nulli munus appetendum, quam etc. vulgo ineptissime juxta ac corrupte, nulli nimis appet.
Cap. 2. in extern, exemp. 2. ex MSS. lego. inque sequentibus saeculis sint habituri.
Exemp. 11. induco vocem videmus, authore MSS. Basil.
Cap. 3. in extern, exemp. 1. lego ex MSS. quidnam se immerentem capitale supplicium adigeret.
Exemp. 2. in Basil. ad marginem est. sordida Magorum dominatione Perside oppressa, Darius restitutoribus ejusdem dignitatis assumptis, pactum cum praeclari operis consortibus fecit. etc. ejicio importunas glossas, conjicio et lego. sordidâ Mag. dominatione oppressâ, Darius praeclari operis consortibus assumptis, pactum cum eisdem fecit etc. nisi brevius placet: sordidâ Magorum dominatione oppressâ, Darius pactum cum praeclari operis consortibus facit etc. nam illa, restitutoribus ejusdem (et hoc praenomen scio ad illam quoque insititiam vocem Perside, referri) Dignitatis etc. clarum glossema sunt eorum, praeclari operis consortibus.
Cap. 6. in fin. in Basil. MSS. ad marg. est. Ex hoc nnmirum hoste tanto duci poena, quam victoria petenda fuit: quia plus vindicatus liberis natis, quam victus gloriae afferre potuit etc. agnosco glossam et defectum. lego et expleo lacunam. quia plus vindicatus interemptis conjugibus liberisque piaculi dare, quam victus victori gloriae afferre potuit.
Cap. 7. exemp. 1. lego. domum petit, errore patris, impudentia amicorum sibi clausam. Quid enim etc.
Cap. 8. exemp. 7. lego. praeteritis advocationibus et patrociniis suis etc. nam MSS. patrociniis clare ad marginem praefert.
page 402, image: s402Lib. 8. Cap. 3. exemp. 3. lego, et addo vocem, quae fortean excidit. Revixit in muliebri stirpe Q. Hortensius, verbisque filiae gratiam aspiravit. Respexit, ad illud Virg. et dictis divinum aspirat amorem.
Cap. 7. in extern, exemp. 7. lego. sed protractis a pulvere manibus.
Exemp. 15. ut sine nomenclatore exercitum salutaret.
Cap. 8. exemp. 2. lego. in sanis lusibus. proxime ad Pighianos libros.
Cap. 15. exemp. 7. suppleo aliquas voces; --- si quid illi humanitus accidisset, quemnam Resp. aeque magnum habitura esset Imperatorem? ipsum respiciens supra se cubantem: vel hunc dixit, vel neminem.
Cap. 13. in extern, exemp. 1. in MSS. Basil. ad marginem est. Quo diclo paene (i. fere) abjecit (i. e. abdidit, forte objecit) gloriosam dulcedinem gloriae et victoriae suae.
Lib. 9. Cap. 1. exemp. 2. lego. Inde infusae culinis arcae, inde censibus edendi atque bibendi voluptas reperta est. vel, inde infusae culinis censibus arcae, inde edendi atque bibendi etc. in Basil. MSS. est. Inde infusae culinis arcbe censibus edendi etc.
Lib. 8. Cap. 7. extern. 3. emendationem tuam probo, et confirmo Basil. MSS. in quo est. a Timaeo, Arione et chete Locris praecepta Pythagorae acciperet etc.
In Livio lib. 23. cap. 8. Unus nec dominorum invitatione, nec ipsius interdum Annibalis, Calavii filius Perolla vino vinci potuit: ipsi quoque valetudinem excusans patri, animi ejus mirabilem interturbationem cum quaereret. Ante solis etc. [gap: Greek word(s)] vetus meus Mediolan. nullus habet, et meo judicio recte. nam fuerit sane sumptuosissima coena, tamen Campanos poculis certasse, et se more suo in ebrietatem invitasse, nunquam crediderim, ob praesentiam, verecundiam et majestatem Annibalis. volebam emendare, sed suspensa manu, invitationi jungi potuit. quaero adhuc verbum aptius, nisi exciderunt aliquae voculae.
Lib. 40. Cap. 52. Regilli tabulam sic emendo post Sigon. Supra valvas templi tabula cum titulo hoc fixa est: DVELLO MAGNO DIRIMENDO, REGIBV' SVBIGENDIS, PATRANDAE PACID, EXEVNTI (pro, exeunte) L. AIMYLIO M. F. REGILLO PR. Auspicio, imperio, felicitate ductuque ejus inter Ephesum, Samum Chiumque, inspectante ipso Antiocho, exercitu omni, equitatu elephantisque, classis Regis Antiochi a. d. XI. cal. Jan. victa, fusa, contusa, fugataque est. Ibique eo die naves longae cum omnibus sociis captae xlii. Ea pugnâ pugnatâ Rex Antiochus regnumque ejus ad L. Scipionem Cos. de pace legatos misit. Ejus rei ergo aedem Laribus permarinis vovit. caussas dedi in Comment. meo ad L. Transige C. de transact. in epist. dedic. ad Gothofredum et Brederodium.
Apulejus lib. 5. metamorph, occipiunt sciscitari qualis ei maritus, et unde natalium festacula provenirent. Colvius, Pictor, et Gruterus tentarunt locum, mecum frustra. legerim lubens qualis ei maritus, unde natalium festa, et cuia proveniret.
Petronius. et eloquentiam, qua nihil esse majus confitentur, pueris induunt adhuc
page 403, image: s403nascentibus. lego, Papantibus. Dicit Petronius nos spes nostras ambitioni donare, propellere studia, et properare ad vota. Finge patri alicui natum esse puerum. jam destinat et sperat eum oratorem, mora, expectatio, sollicita, longa, molesta, cruciabilis est, donec ille fari, loqui, doceri, discere. Jam bimulus linguam solvit, et papa, atta, tatta garrit. huic festivus ille ambitiosus et stultus pater eloquentiam ex tempore induere properat, cupit, ardet. praepropere, quia papanti eloquentiam: ridicule a contrariis, papare, eloqui.
In Sen. de benef. 1. cap. 1. lego. Quia qui non dat, vitium ingrati anticipat. Dicam quod sentio. Qui beneficium non reddit, non magis peccat, quam qui non dat.
Cap. 2. lego. Illud enim falsum est, perdenda sunt multa: Nullum perit: cujus quis rationem putaverat, id perit. Beneficiorum simplex ratio sit: Ego illud dedi, ut darem. tantum eroga: si redit aliquid etc.
Cap. 9. lego. in sella prosedere vetuit.
Postea lego. et in duicensum caelebs aut viduus nemo uxorem ducit, nisi qui abducit maritatam. Duicensus, ut census, recensus, hinc duicensi dicti, qui praemia patrum consecuti cum prole in civitatem adscribebantur. vide Scaligeri Festum, in Duicensus et Improlus. caetera emendare non possum. quaeso conare tu. Ego in hoc cap. multa deesse credo.
Eod. Cap. lego. At ejus pejor est conditio, qui lingua asper, vultu gravis cum invidia fortunam suam explicavit. Colunt enim detestanturque felicem: et si compotiverint (i. voti compotes facti fuerint) eadem facturi (circa cultum scil.) odere facientem (i. e. benefacientem) Gotthofredum hîc audio, sed non ausculto.
Cap. 11 lego. Post haec sine quibus nolumus. vel. nolimus. corruptissime vulgo, Post haec manebimus.
Lib. 2. Cap. 12. nisi in os senatoris ingessisset Imperator digitos suos. i. digitos suos pedum scil.
Lib. 3. Cap. 15. lego. In quid isti viri orati adhibiti sunt.
Lib. 7. Cap. 10. lego. immensi greges servorum. non, pecorum.
Lib. 6. Cap. 38. in vulg. est. Agricolam annonae caritas erigit. Eloquentiae exceptat precium litium numerus. pro exceptat, lego exciptat i. e. excitat. sed hoc glossema est [gap: Greek word(s)] erigit. igitur amolior, et lego. Eloquenti pretium in litium numero est. vel. Eloquenti precium litium numerus est.
Epist. 14. lego. Quam minimum sit in corpore tuo spoliorum. nemo ad humanum sanguinem propter ipsum venit, aut admodum pauci: plures conam (vel sonam, i. e. zonam) petunt, eam oderunt.
Lib. 1. de clem. cap. 12. ex MSS. Basil. lego. sic feras linea et penna clusas tontineas: easdem a tergo eques telis incesse, tentabunt etc.
De tranquill, vitae lib. 2. cap. 14. in vulg. est. Ille pusilli animi est, qui sibi placet, quod ostiario libere respondit, et virgam ejus fregit: quod ad dominum accessit et petiit thronum ejus. Suspicor in veteribus fuisse thernum. ex eo facio
page 404, image: s404thergum. sic enim solebant veteres librarii; thumultus, Catho, Ptholomaeus etc. saepe autem n anti [gap: Greek word(s)], in libris obrepsit, pluribus ostendam exemplis aliquando. lego: quod ad dominum accessit, et petiit tergum ejus (ostiarii scil.) id est, qui parum habuit ostiarii fregisse virgam, nisi etiam dominum in scapulas et tergum ejus irritaret, et querelis accenderet suis.
Consolat. ad Martiam. cap. 20. lego. Venientes impactum (i. e. concussum, labefactum) hoc prospicimus hospitium. id est, nascentes jam videmus hujus mundi hospitium vitium fecisse, ita ut citius nobis hinc abeundum sit, ne ejus ruina opprimamur.
Epist. 26. libens mihi tale aliquid permiserim. Juvat diligenter excutere quae non possim facere, quae nolim: ut si quidquam velim, quod a futuro (i. aliquando) ne prosit, id si non possim, non posse etiam gaudeam. sed in MSS. Basil. elt. --- quae nolim: prodesse atqui si nolim, quidquam non posse me gaudeo. optime. quidquid enim debemus nolle; hoc velle debemus nos non posse, ut alibi ipse Seneca ait:
Haec impraesentiarum ad te volui Magne Lipsi, nec tamen ea quasi Pythius Apollo, certa ut sint et fixa; sed ut homunculus unus e multis probabilia, an forte, conjectura sequens. Oro te per genium tuum, mi Lipsi, bea aliquando me tua una epistola. Si libet oranti et supplicanti aliquid rescribere mihi, Francofurtum fac ut ad Nicolaum Bassaeum typographum perveniat. inde ego per Argentoratum et Basileam hîc Bibraci Suevorum accipio. Vale, Magne Lipsi, omne officium meum tibi offero, cultum et venerationem debeo. Bibraci Suevorum. Kal. VII. Sept. A. oo. IC. XCI. concito calami protelo.
EPISTOLA CCCLXXIII. JAC. AUG. THUANUS V. C. Justo Lipsio S. D. Lovanium.
LIbris tuis de Constantia Synonymum ad te mitto; absit ut alia in re comparandum existimem; intelligo quod in eo a me est; nam quod a divino Spiritu est, extra comparationem esse scis. tui certe recordatio fecit, ut quam alii patientiam, ut omnes fere theologi, constantiam appellaverim. nec poenitet. quî enim poenitendum, quod tuo exemplo factum? de nomine satis, nunc de re. librum ad te mitto, ut eum acri illo judicio tuo examines, et quae in eo a Latinitate peccata sunt (sunt autem quamplurima) emendes. Cum enim duo in eo mihi servanda fuerint, veritas Hebraica, inquam, et sermonis puritas, vereor, dum in altero nimis anxie laboro, ne neutrum adsecutus sim. id tu videbis, et per otium amice monebis. nam castigatiorem postea sum editurus. nunc tantum pauca exemplaria excudi jussi, ut ad amicos mitterem, et eorum judicia per literas explorarem. nunc ad litteras tuas
page 405, image: s405licet serius respondebo. Scaliger ad me nuper ex Arvernis scripsit, se propter has turbas prorsus a Musis alienum: desiderare tamen, ut Horatius denuo recudatur cum Porphirione antiquo et Helenii Acronis, quae supersunt, scholiis: item commentatore vetere nuper a Cruquio edito, cui et additurus est suas notas. habebat et prae manibus apologiam pro libris de emendatione temporum, nec non et elenchum anni Liliani. sed omnia excussa e manibus. Prope diem Servius antiquus edetur curante id P. Daniele, nunc vicissim quid a te expectemus accipe. De Plauto spes erat; quia et potes, et velle videbaris. Sed T. Livii editionem amplius differre non potes. certe Velleium P. Suetonium, Lampridium, Spartianum, Capitolinum, et reliquos quotidie flagitant studiosi, et quasi convicio exigunt a Sonnio, qui res Plantini heic agit, Si et heic nota privata locum haberet, cuperem ut ad Saturnalia, circum, venationem et scenam adderes. item triumphum et funus. Crede mihi doctorum judicio, ac nostri Scaligeri praecipue, nihil non potes. tantum velis, et per valitudinem liceat. Jano Douzae, Jano Lernutio, et Victori Giselino plurimam a me salutem; quibus, si non molestum erit, copiam unius exemplaris facies: quod si dignum censura sua duxerint et annotaverint, ô me beatum! Te Puteanus, Delbenius, Pithoei fratres, et Nic. Faber salutant. Vale, et me ama. Lutet. Paris. pridie Kalend. Aprileis. anno S. CIC. ICXIIC.
Mitto ad te exemplar HIERACOSOPHII nostri, nuper [gap: Greek word(s)] recognitum et castigatum, quod ut denuo relegere digneris, rogo, et sententiam super ea re tuam aperire.
Credo ad hanc respondisse Lipsium 11. Cent. Misc. LXI. quae nota anni caret. Thuanus vero Carmine celebravit Constantiam Jobi, et tres edidit libros de re accipitraria, quos inscripsit [gap: Greek word(s)]. quos libros nunc mittit Lipsio hac epistola comitatos. libri de re accipitratria adjecti sunt scriptoribus. Rei Accipitrariae a Rigaltio A. 1612. Lutetiae editis. Illos vero perperam Scaevolae Sammarthano attributos notatur a Placcio cap. x. de Scriptoribus Poeticis. pag. 391. et ego jam supra ad Epist. CCXXV. miratus fueram, non legi inter ejus poemata. quare nisi videam primam A. 1584. editionem, hanc litem dijudicare non possum. et pene adducor me, Sammarthano ea tribuentem, cum reliquis errasse. Thuani certe vidi et legi, non vero Sammarthani. vid. Thuani vitam ab seipso conscriptam, qui se primum duos libros A. 1581. Burdigalae cura El. Vineti edidisse, scribit, deinde addidit tertium. vid. lib. 11. pag. 1346. et lib. 111. pag. 1354. et seq. Edit. in 8. Francof.
EPISTOLA CCCLXXIV. JAC. AUG. THUANUS V. Cl. Justo Lipsio S. D. Leidam.
ABeuntem hinc Baudium sine litteris ad te meis dimittere relligio fuit. Dum heic mansit, plerique inter nos de te sermones, ac nulli fere sine crebra et honorifica tui mentione. gaudeo te et accepisse meas illas breveis, ut pote dum in equo federem, scriptas, et vicissim redditas mihi tuas, quibus de rebus tuis certior factus sum. quanquam quod inibi de valetudine tua scribis
page 406, image: s406acriter me pupugit. non hoc sinat ille, cui literarum studia curae sunt, et literarum studiosi. de Scaligero quod cupis, ex ejus litteris, quas Baudio ad te perferendas dedi, cognosces. totus est hodie in Mathematicis. mitto ad te ipsius elegantissimum epigramma de problemate, frustra a priscae illius aetatis Geometris tentato, ab eo tandem certissimis e geometria petitis rationibus demonstrato, scriptum. Heic apud nos aliquandiu fuit P. Daniel, qui Servium antiquum ex diversis M. S. exemplaribus descriptum a se et concinnatum edere parat, si per has turbas licebit. sic temporis taedium fallimus, et desiderium tot magnorum virorum, qui cottidie aut ferro aut maerore animi intercipiuntur, lenimus. P. Pithoeus et Nic. Faber adhuc illa immani Babylone inclusi retinentur; nec tamen otiose tempus elabi sinunt. Conciliorum veterum, ac praesertim Gallicorum, non ante evulgatorum editionem adornant. nam de humanioribus litteris apud nos actum et conclamatum. Aveo videre tuas in Velleium notas. quis autem ille Dialogista? quisquamne tam impudens et a Musis aversus, qui in te aut dicere aut scribere ausus sit? sed notae et scriptum illud in manus nostras nondum venerunt, ut neque nova Politici centonis editio, quam pro tua agnoscis. fac ut ea omnia quamprimum videamus. sic enim tibi persuade, nihil a te proficisci posse, quod non et reipubl. utilissimum et nobis gratissimum sit. Thraseam promissum toties quid amicis invides? scis enim nos in ea tempora incidisse, quibus e re nostra est animum magnis illis exemplis confirmare. haec sparsim, et ut in mentem venerunt, confuse a me scripta sunt, ignosce festinationi. Cura ut valeas, et me, ut soles, ama. Vale cor et delicium Musarum. Caesaroduni Turonum. VII. Eid Jun. CIC ICXCI.
EPISTOLA CCCLXXV. JAC. AUG. THUANUS Justo Lipsio V. D. S. D Lovanium.
LIteras tuas accepi heri tantum, ac proinde serius; nescio cujus culpa, nam illum culpa liberare non possum, qui me tam diu re jucundissima carere voluit. Ego certe dabo operam in posterum, ne meam diligentiam, quantum per occupationes licebit, requiras. de nugis nostris quod addis, id vero caeco amori in te meo potius tribuo, quam quod illas dignas existimaverim, quae in tanti viri conspectum venirent. Sed veritus sum ne si aliunde eas nactus esses, officium meum ea in re desiderare potuisses. Quod item de carmine in parricidas mones, ut omnia, a te et tuo candore profecta in bonam partem accipio; et fateor omitti potuisse; sed tamen ut scripsisse poenireat, per illos non licet, in quos scriptum est: ex quorum officina novi cottidie emissarii prodeunt, qui calorem, in quo illud natum non nego, tepere non sinunt. En cum haec scribo, duo ad supplicium rapti, quorum confessiones mera prodigia, mera monstra. crede mihi, si istic sis, aliter sentias.
page 407, image: s407Verum illud ad te misi, et ne longius emanet, nam a reliquo libro separari potest, quando ita tibi videtur, cupio. De Savillo non habeo quid certi respondeam. nam hominem non novi. is, ut audio in aula Serenissimae Anglorum reginae veisatur, et quaedam, sed Anglice, in Tacitum scripsit, quae a viris doctis, qui intelligunt, valde probantur. Nos in historia hujus temporis, quod publicis negotiis suffurari possumus, tempus impendimus. in qua qui nos juverit, nae ille Remp., cui operam navamus, juverit. ab anno hujus Seculi XLVI. hoc est a bello Germanico initium feci; et eam usque ad annum LXIX. perduxi. Sed mihi in illa evenit, quod Livius alicubi dicit, ut quo plus progredior, eo plus viae restet. Sive copia rerum in causa est, sive occupationibus districto opus crescere videtur, quod prima quaeque perficiendo minui debebat. Id quoque tibi dictum puta. Absit enim a me, ut fama de ea re ambitiose sparsa, quod plerique fecere, mihi nomen quaerere velim, aut fructuosiores aliorum, si qui in eodem opere desudant, conatus retardare. Merceri notas quod probas summopere laetor: sunt enim laude tua omnium judicio dignae. et si juvenem nosses, eum, absque hoc esset, etiam unice diligeres: sunt enim ejus mores prorsus doctrinae similes, hoc est elegantes et probi. multa alia parat, et in Nonium Marcellum praecipue. ad quae edenda non mediocre illi calcar addit judicii tui candor. Casaubonum in dies expectamus, qui totus nunc in Athenaeo est; et brevi post Polybium dabit. Vix tibi enumerare valeam, quae ille in aliquos scriptores Graecos ac Latinos, et praesertim in Patres Graecos paene affecta habet. mitto Hebraicae et aliarum Orientalium linguarum accuratam cognitionem. quibus opibus subnixus quid ille possit, et quid ab ingenio tam fecundo et omni re instructo expectari debeat, tibi, qui harum rerum aequus aestimator es, judicandum relinquo. Reliquum est, ut illi et tibi publico bono natis longam vitam det Deus, quod totis votis opto. Vale, et me, ut soles, ama. Lutetiae Paris. VIII. Eid. April. CIC. IC. XCIX. [note: Respondet hac Thuanus ad Lipsii Epist XLIX. Centur. ad Gall. et Germ. ubi Lipsius volebat omissa illa esse in sine carminis, quae in Jesuitas, patronos suos et tutelares genios, graviter dixerat Thuanus: Lipsius carminis Titulum fuisse Parabaten dicit. nescio vero an illud sit, quod Thuanus lib. IV. vitae suae p. 1598. se Romae composuisse et ad Ossatum scripsisse ait; et postea Caesarodoni Turonum excusum; cujus principium et finem ibi adscripsit, ducentos vero versus ante finem perire expetit. quos forte innuerat Lipsius.]
EPISTOLA CCCLXXVI. FRANCISCUS JUNIUS Justo Lipsio S. Leidam.
GEorgium Benedictum nostrum, vir doctissime, juvenem incredibili pietate, ingenio summo, non mediocri eruditione, apud omneis gratiosissimum, nobis conjunctissimum amisimus per voluntatem Dei: quam rem etsi
page 408, image: s408aliorum sermone et literis potes cognoscere, id tamen officii a me deberi duxi tum memoriae illius, tum humanitati tuae. Memini enim me tuis verbis ab illo amantissime salutari, ignotum hominem, sed tamen amantem et studiosum tui. Quam salutem tibi meis verbis ab illo reddi maluissem, si tantisper exspectavisset Dominus dum cultus et auctus a nobis, et quidem opera mea (quam sanctissime colebat) reverteret. Non credas, mi suavissime Lipsi, quanto opere et vita praesentis et mors absentis animum meum affecerit. Dum enim apud nos vixit (quod diligentiae potius adscribo ejus, quam peritiae meae) in lectionibus, disputationibus, aliisque exercitamentis ab ore meo quasi pendere videbatur, et aliis typus erat [gap: Greek word(s)] in hoc nostro doctrinae genere. Dum ad mortem properaret, vix a me avelli potuit: adeo religiose a me se patiebatur confirmari, ut apud Deum spiritu vivens, apud me quoque memoria vivere videatur. Caeterum ut ad alia veniam, munusculum mitto ad te, breve et argutum magis ad vestras illas [gap: Greek word(s)] pertinens, quam ad meum studiorum genus. Te oro siquid est, quod me in eo genere monendum putaveris, de tua illa recondita eruditione sine dissimulatione impertias. Audivi te aliquid in Epistolas Ciceronis ad Atticum esse admolitum. Id si est et lucem desiderare videtur, rogo significes. Habeo apud me notas satis multas, quas ut tuus sum, faciam tuas. Hoc a me velim habeas non expense dictum, sed diligentissime testatum, me omnem operam, studium, laborem, atque industriam in te colendo et augendo, si quid forte potero, consumturum. Vale, et D. Donellum, Vulcanium, aliosque (si commodum est) a me saluta officiosissime. Francofurto Kal. Aprilibus. 1588. [note: Respondet ad hanc epistolam Lipsius 11. Centur. Misc. 14. Quia autem laudes juvenis egregii, qui si diutius vixisset, Harlemo patriae suae illustre ornamentum fuisset, complectitur, de eo quaedam adnotare visum est. Georgius Benedicti (ita enim, non Benedictus vocari debet, vid. Lips. 1. Cent. Misc. 71.) Werteloo (non ut Valer. Andr. a Waterloo, nec ut Gruterus Chron. Ecclesiast. tom. 11. p. 1191. Westerlo) Harlemensis, poeticam in laudem maxime incubuit, ejusque specimina quaedam edidit; quae Valer. Andr. et Sweertius recensent. Ego vero vidi carmina quaedam in Funere Guilelmi Principis Arausionensis, Delfis parricidali manu occisi, A. 1585. quibus additus Epigrammatum libellus erat. Comites Hollandiae carmine expressos edidit Gruterus Chron. Politic. t. 1. pag. 100. Epigrammata et Epitaphia idem Part. 1. Delit. Poet. Belg. Cantabrigiam studiorum caussa celebrasse A. 1685. ex epigrammate anonymi, ante ejus Epitaphia Principis docemur. Lipsio operam dedisse A. 1586. cum ille iter Germanicum emanendi consilio susciperet, patet ex epigrammatibus in reditum Lipsii, quae quia nescimus an edita fuerint, hîc in publicum proferemus: inde Heidelbergam abiit, ubi annos natus XXV. febri continua exstinctum Kal. Mart. 1588. Gruterus in Chron. Eccles. d. 1. narrat: Valer. Andr. v. Non. Mart. 1589. perperam scribit. Boxhorn. in Theatr. Holland. in Harlemo p. 251. sine mense A. 1589. obiisse dicit. Sweertius A. 1597. Ante Aprilem A. 1588. obiisse haec epistola Junii, qui morienti adfuit, docet. Amicitiam ipsi cum utroque Douza fuisse cultam docent eorum carmina. nam Pater eum pag. 142. et 143. et saepe alibi. Filius pag. 67. 175. 176. 182. 185. et aliis locis passim celebrant. Scriverii epitaphium huic amico suo positum exhibet Sweertius in Athen. Belgic. ob solius vero Georgii memoriam haec epistola edi merebatur. sed et propter epigrammata sequentia.]
page 409, image: s409
Ad Clariss. V. JUSTUM LIPSIUM dum Embdae in itinere suo Germanico moraretur.
HYems est abitum tuum sequuta.
Quod si non redeas, diserte Lipsi,
Aestas ut redeat, hyems manebit:
Quod si vis hyemem fugare nobis,
Hac ipsa redeas, redibit aestas.
EPIGRAMMATA In ejusdem Reditum.
DUm procul hinc aberas, Lipsi, mea Musa silebat
Heu tantum in luctus ingeniosa suos.
Ast ubi te Batavo sensit rediisse Lycaeo,
Deposito luctu carmina laeta canit.
Nec mirum hoc: aberant omnes te absente lepores
Nunc omnis rediit, te redeunte, lepos.
Dum Germanus eques argenti fraude moratur,
Quam male communi consuluit patriae!
At dum Lipsiades cogit remeare Camoenas,
Quam bene communi consuluit patriae!
Cum Musis Martem, cum damnis commoda confer,
Dices, ut nocuit, profuit ille magis.
Hesperias curru dum Sol petit igneus undas,
Ecce iterum nobis Lipsius exoritur.
Phosphore, quid tantum rutilanti luce superbis?
Hesperus hic prae te Phosphorus esse potest.
Non nos tristior ulla, quum cadit Sol,
Quam discessus erat tuus Batavis:
Nec lux gratior ulla, quum recurrit
Quam tuus reditus, diserte Lipsi.
Occidunt alii, vagoque motu,
Mutant nocte diem, dieque noctem,
Tu quocunque micas sub axe, eundem
page 410, image: s410
Semper irradias pari nitore,
Nec ullam pateris videre noctem.
Vos, o sydera, tuque magne Olympe,
Ne Solem hunc iterum invidete nobis.
Pollicitus fueras abiturus, candide Lipsi,
Quum triste facundo ore diceres vale,
Ante quater velox renovet quam cornua Phoebe,
Vobis ego me bona reducem sistam fide.
Vix orbem erravit bis frigida Cynthia circum,
Quum spem tuo reditu antevortis omnium.
O animi candor! vicisti, maxime, dudum
Fidem omnium, nunc ipse tuam vincis fidem.
Iture nuper in Germaniam, Lipsi,
Si numen et suprema fata concedant,
Huc quarto ab hinc redibo mense, dicebas.
At tu redis ne tertio quidem elapso,
Et obruis praesentia tua incautos.
Mirabar, exultansque gaudio ajebam,
Quo Lipsius modo esse possit injustus?
Et tum, suos quum decipit, redit Justus.
Dicebam, Lipsi, quum nos disjungeret aequor,
Hei mihi, quod comitem non licet esse tibi!
Ex hoc ima dolor mihi sub praecor dia adhaesit,
Nec studium gratum, nec mihi vita fuit.
Post, ubi fata meo te restituêre dolori,
Dicebam, Salvum me, studiumque volunt.
Lipsi docte, vide tua quid praesentia possit.
Vivere et inpatria te sine triste fuit.
Quod tibi grator ovans reduci, doctissime Lipsi,
Non ego Phoebeo numine plenus ago.
Major adest Genius, quem sentis: tu mihi, Lipsi,
Tu facis, ut numeris gaudia laeta canam.
Iratam spernam mihi te praesente Minervam,
Spernam Sicelides, nomina vana; Deas.
Sint illis vates, queis Lauro tempora cingant,
Queis Aganippaeis fontibus ora lavent.
Unum hoc opto mihi, Lipsi, tibi semper adesse,
Tecum habeo Musas, te sine non habeo.
page 411, image: s411
[note: Responsio est ad Lipsii 11. Centur. Miscell. 14. quae ex hac certam potest notam temporis accipere.] EPISTOLA CCCLXXVII. FRANCISCUS JUNIUS J. Lipsio S. Leidam.
SEro quidem, vir doctissime, literae a te mihi sunt redditae, quas postridie Nonas superioris anni dedisti ad me: tamen redditae. De iis gratias ago tibi, et mihi gratulor: adeo sunt amoris erga me et humanitatis plenae. Munus commendas pro tua illa humanitate, quamvis illo ipso aspero asperius, cujus sub finem literarum tuarum meministi. Hoc facit gratia tua, non meritum meum. Sed tamen ex periculis meis unum aliquod ad te semel visum est transinittere, ut te quoque celeustam agente periclitari dicerer. Fervere omnia video rixis pugnisque sermonum, scriptorum, armorum, infestis animis: Ego pacis studio, studiorum alumnae, ferveo, et arenam illam charitati adversantem fugiens, cum sentibus ruderibusque bonorum autorum probatorumque praeopto depugnare, quam cum ullo vivente in tumultuario isto theatro dimicare. Ludibundus itaque, sed fretus libris veteribus Manilium recognovi, quem proximae nundinae, si Deus volet, visurae sunt: autorem dignum lectu, sententiis confertum, gravem argumento et scriptionis genere. Quid? tu post illum Scaligerum, inquies, racematurus veneris? Cui homini ego quidem tam tribuo, quam qui maxime: sed ille sane vitem curaverit, ego pedamentum, aut (si ita placet) infirmam ridicam pepigisse dicar ad opus illius. Nam illius opus est ingenio satum, labore meum. Ille conjecturis quasi divinis usus est, ego librorum veterum ac non contemnendorum fulcris: quae fulcra Timonem Nicaeum apud Laertium olim Arato legimus commendasse. Hoc illi non fore grave confido pro eo studio, quo rem literariam colit. Te vero quoniam ad graviorem scribendi modum aetas, judiciumque et ratio videntur accendere, suavissime Lipsi, amanter rogo, ut quum misero meas illas nugas, siquid desiderabit aut improbabit acrior ille judicii tui sensus, id mihi officiose significes. Scholam vestram adhuc stare gaudeo, et oro Deum, gratiose a ruina (quae omnibus ferme scholis hoc funesto seculo minitatur vehementissime) illam vindicet sospitemque servet Belgarum studiis. Quod in ea conspectum meum a te desiderari scribis, amice facis: quid enim nisi amicum abs te? Si tamen suo tempore fuisset desideratus, scio quid mihi animi erga te, quid erga Academiam, quid erga gentem fuerit. Plura non dicam: nisi quod te plurimum salvere jubeo, et de me tibi spondere omnia, quae a viro bono et amante tui proficisci possunt. Iterum vale. Heidelberga die Mercurii XXVI. Martii CIC. IC. LXXXIX.
page 412, image: s412
Literis scriptis noster [note: Incertum hoc nomen a Patria sumtum ne quis referat ad Petrum Alostanum, ad quem Epistola Lipsii 11. Cent. Miscel. 40. et qui ab Ordinibus Brabantiae legatus ad Ordines Foederatos missus legitur apud Borrium lib. XIX. pag. 181. sed puto intelligi Henr. Smetium Archiatrum Electoris Palatini, socerum Jani Gruteri, qui etiam Alostanus fuit, de quo vide Valer. Andr. Biblioth. Belg. et Sweertii Athenas.] Alostanus me salutem tibi suis verbis jussit adscrre, scripturus, ipse si per occupationes licuisset.
EPISTOLA CCCLXXVIII. FRANC. JUNIUS J. Lipsio S. P. Leidam.
POlitica tua, vir clarissime, dono a te missa nondum vidi: videbo suo tempore. Ea avide exspecto auctoris nomine, addo et argumenti. Filum autem quidni me delectet? subtile, elegans, mirabile: ut uno verbo dicam, scitamentum Lipsii Nihil moror hebes judicium vulgi, cui non sapit palatus. Mihi non potest optime non sapere, quod tua illa ars effecerit. sive autem huic scriptionum generi operam dare statueris, sive ad castra illa Critica revolare, et bonos autores ab injuria antecedentium seculorum vindicare, utilem operam, ut adhuc fecisti, scio, navaturus es. Quam ad rem si quid mea hortatio potest, equidem collaturus essem, nisi te studiosissimum esse harum Musarum alumnum cernerem. Epistolas, quas quando sis daturus publico, tu pro tua prudentia optime omnium judicaturus es. Vides quid expetatur: quid expediat tenes. Ego in hoc genere facile judicio tuo acquiescam: nec temere auctor et hortator fuero, ut ea lucem videant in hoc tempore, quae vel tenuissimam offensionis nebulam sunt oblatura. De rebus Gallicis quid decam? Jam certa est epitasis nefario illo [note: Qui Henricum III. Galliae regem interfecit.] Jacobitae scelere: violenta, cruenta omnia: necdum ab re male gesta resedit Gallicus ille fervor, quem scio adversus immanes Iberiae spes immane quantum exarsurum: in sua ipsius viscera armabit ipsam. Sed in monte Jehovae (ut cum Mose loquar) providebitur. Haec neque cogitationibus meis evolvi, neque humana ulla opera extricari possunt. Mandium, quum Typographo dedi, annus est: fudi meas cogitationes abludens a graviore occupatione mea. Sed typographus me fefellit, suane an operarum culpa? tamen certo editurus est, quum primum a nundinis revertetur. Ut per illum primum licuerit, mittam ad te nugas nostras. At vide, quaeso, ut repuerascam. Nunquam, dum vixi, ferme notas vel in transcursu vacavit aut placuit colligere, ac ne libris quidem meis literam unam adspergere. Juvenis abhonui, diffidens infirmo judicio meo: nunc vero ingravescente aetate, ad juvenalia ista tyrocinia quodammodo retrahor. Itaque tum demum ad auctores jam aliquid adnoto, quum eorum lectionem instituo, mihi et mente quasi recipio fugitivam. Scilicet hoc suavi noegeo, ut Livius
page 413, image: s413olim appellabat, sudores hujus occupationis meae abstergentur. Manilium ubi videris, aut scribes libere, aut importunus ero in extorquendo judicio tuo. sic timide contari visum est: postea si vela [gap: Greek word(s)] pandere mihi expediat videro. sed ita ut ne extra pietatis castra. Caesarem diu non legi: nihil habeo: quod siquid haberem, haberem tibi. Vale, vir clarissime. Heidelberga pridie idus Septembr. CIC. IC. LXXXIX.
EPISTOLA CCCLXXIX. FRANC. JUNIUS J. Lipsio S. Leidam.
POlitissima tua Politica, vir doctissime, accepi grato animo, perlegi lubentissimo. Gratias habeo quam possum maximas, cum mea ipsius causa, quem haec instituta et scripta plus juvant, quam ventosae multorum chartae, tum vero publica. Non sum nescius multorum judiciis hanc scriptionis formam aliter sapere, quam palato meo: qui non se aut sua, sed aliena quaevis suo modulo ac pede metiri solent. Rustici homines et illiberali fronte, quibus ne sponsae quidem placiturae sunt suae, nisi eas moliti sint, et sua manu curaverint. Haec non sine causa ad te, vir doctissime, placuit scribere, qui interdum horridulas barbatulorum juvenum et [gap: Greek word(s)] Catonum audio sententias, rideo, reprehendoque. Me contra illa ipsa varietas Styli, et quasi Symbolarum gravis comportatio, plurimum recreavit. Quod si quid interdum inspergitur, quod illi non Christianum, non Theologicum clamitant, respondere soleo, dicere Christianum, sed alienis verbis ac non suis, laudare auctores: haec non a Theologo dici, qui si Theologus est, et in re sua haeret, malus erit Politicus, aut certe non plane bonus: sed tui laboris esse, qui in hoc scripto non te, non Theologum, sed alios etiam expertes germanae Theologiae in hoc opere tuo expresseris. Utinam vero multa ejusmodi adjumenta in publicum exstarent memoria nostra. utinam promos condos tales plurimos haberemus, per quos usus auctorum istis innotesceret, qui ne sibi quidem ipsis innotuerunt satis. Sed quid ego [gap: Greek word(s)] ad te? nihil est nihil te dignum. Prodierunt notulae in Manilium: sed quid hoc? tamen accipies aequo animo a grato. Alterum quoque libellum jussi ad te mitti, diversi quidem argumenti, nimirum nostri: sed tamen quia materia Theologica, disceptatio et modus est philosophicus, a neutro (spero) abhorrebis. Ego jam ferme totus in his castris versor, et aliena importunitate abripior in istam arenam. Meliora darem, si essent: convenientiora, si nossem. sed haec tamen, utut sunt, accipe, et me, ut facis, ama. Vale. Heidelberga die Martis VII. Aprilis 1590.
page 414, image: s414
EPISTOLA CCCLXXX. FRANC. JUNIUS J. Lipsio S. P. D. Leidam.
JUdiciorum, quae alii de aliis soliti sunt facere, vir clarissime, duo esse genera non ignoras: unum morosum, asperum, triste: alterum leve, et suaviter a viro bono ridendum magis (etsi ad tempus obtinet) quam graviter extimescendum. Hoc qui utuntur vulgo, discunt experientia sapere: illud qui adhibent, vix discunt, quia sibi plus videntur sapere. Politica a te scribi scio, non Theologica: haec cum Politicis conjungi non peto scriptis: sed hominibus tamen, etiam [gap: Greek word(s)] maximis, inesse desidero. Quid enim sit impedimento, si hoc morosulum genus invaluerit, quominus etiam Juridica, Medica, Chirurgica, Architectonica, caetera Theologicis quoque inferciri jubeant, ac non singula distincte suo ordine locoque explican? Sed hoc illud est, quod tu quoque in libro de Constantia expertus es, eodem recidisti denuo. Scriptum de fide, non de constantia; de tua, inquam, fide non de politia desiderant. [note: Hinc apparet, suspectam jam tunc multis fuisse Lipsii religionem, quam simulabat. Junius vero, sive ingenio, sive blandiendi studio, et quia Lipsii, qui multum poterat, suffragatione sperabat Leidam se vocatum iri, mitius de eo sentit, et post ejurata sacra nostra, ei adulari non desiit, ut ex sequentibus apparet, in quibus ne verbo quidem eum objurgat; quod jure aliquis mirari posset.] Fidem tuam, mi suavissime Lipsi, credo te probaturum Domino auctori fidei: scripta de rebus humanis, quae sane quam doctissime ingrato aevo tribuisti, si non omnibus, saltem probabis bonis. Quae quibus de rebus scribis, video, et laudo: quae non scribis, ea nec possum judicare, nec libet: nisi quod ex rebus illis bene a te dictis, et de his bene sentire judico. Ego vero quid in his meis postremis scriptionibus, quid, inquam, nisi res jam olim mansas, et a Patribus in os piae Ecclesiae insertas ingero? Res arduae, voces horridulae, spinas Scholasticorum habentes, odoratis illis Theologiae rosis intertextas. Spinas amovendo spinosus dicor, curiosas quaestiones expugnando curiosus. Quid ad me judicia ista morosula? Deo vivo et servio: in quo officio parum abfuit, quin hac aestate a terris et complexu meorum avolaverim, gravi morbo pressus. Vixdum ad meos carceres sum reversus, nisi forte rationem ejus haberi voles, quod illas ad Atticum Epistolas, quam familiares! cum notis commisi Typographo. Me in locis aliquot MSS. plurimum adjuvarunt. Deinceps cum Samosatenianis illis regrediar in luctam. Proximis. (spero) nundinis epistolas habiturus es, et, si me amabis, leges Ciceronem, et ad eum notas meas recognosces. In hoc genere petax esse a te non dubitaverim: quem Aristarchum scriptorum meorum esse velim. Libellum, quem petis, ad te mitto: ante missurus, si te hoc scriptorum genere affici putavissem, aut tantum otii a tuis illis studiis superesse.
page 415, image: s415De Epistolis tuis gratias habeo maximas: legam tuas sitientissime: pro illis Tullianas spondeo, quia jejuniores meae. Vale, et Junium tuum amare perge. Francofurto ad Moenum, Idibus Septembribus i 1590.
EPISTOLA CCCLXXXI. FRANC. JUNIUS J. Lipsio suo S. P. Leidam.
SOllenne literaum exspecto a te, doctissime Lipsi: nondum accepi, quia me domi adversissima uxoris valetudo continet dolentem, et mea ex parte. Nolui tamen committere, ut abeuntes hinc vestrates sine mea manu discederent. Et si quae significatio manus? nisi quod eo ipso recreatur amici mens, quod videt amici manum. Sed quid illa [note: Vid. supr. ad Epist. CLVII: et CCCXXIX:] Christmanni? num terret Lipsium? O hominem pertinacem! quem ego et Melissus ante istam fatuam velitationem deterruimus, et salibus etiam condivimus, ut saperet, si unquam vellet sapere. Ego vero consulentibus respondeo, nescire eum Latine, qui sic literas tuas intelligat. Mentior: nam melius literas intellexit Lipsii, quam Lipsius, quia se nescivit ipse: quo durior concursus futurus est. Indignum facinus eo homine, qui videri vult: indignum loco: indignum Academia. Sed quid agas? etiam salpas ferunt Academiae, quae VIX unquam, nisi ferula emendantur. Contemne, amabo te, et in tenebris sine quiescere illud nomen, quod tua manu ambit lucem. Sed de me, mi Lipsi, cur ista scribis? vellem non factum: magno redimerem: graves mihi causae. Inprimis vero, quod me nescio quo fato meo celebrat illius fatuitas, et invidiosum efficit. Iste enim sexcenta ora obvertit ad tuam illam epistolam, quae nihil de me unquam cogitassent: plura non addam. Mea causa rogo abstineas, etiamque, si potes, abstergeas: ne forte illud historicorum audias, amori, odio, gratiae, invidiae apud viventes dari, quod post cineres elidit veritas. Sed ne plane [gap: Greek word(s)] hoc tempus sit, invidiosum scriptum mitto ad te, notas in Apocalypsin, quas haec tempora mihi extorserunt. si leges, judicium tuum expeto: si fastidies, ne fastidias Junium tuum, sed nos amare perge. Nos in eo officio non sumus defuturi. Quum nobilissimo juveni Dousae scriberem, nondum fueram confirmatus opus absolutum fore: nunc vero, si non est molestum, exemplum alterum a me curabis tradi, et salutem dici. Vale. Raptim. Heidelberga die Sabbathi VI. Kal. Mart. 1591.
page 416, image: s416
EPISTOLA CCCLXXXII. FRANC. JUNIUS Clarissimo viro D. J. Lipsio S. P. Lovanium.
QUum ineunte superiore anno, vir clarissime, de tuo in Germaniam adventu cognovisiem, gratulabar mihi ex animo speratum amplexum et optatissiman communicationem tuam. Neque vero, dum Francofurti esses, fuissem commissurus, ut eo fructu jucundissimo carerem exspectationis meae, nisi me gravis Dei manus, pressa et oppressa suavissima uxore mea, tenuisset, acerbissimumque moerorem importasset. Curavi tamen offerri domicilium meum; et puto oblatum, si forte (ut cupiebamus) animus esset transire ad nos. Hoc officii speravi ab humanitate tua: hoc commodum optavi cum utriusque nostrûm, tum communi causa. Nam et fructuosam jucundamque inter nos fore confidebam itudiorum communicationem, quem fructum in rebus humanis statuo amplissimum: et sperabam fore ut tuus ille animus, qui mihi semper lenitatem spirare visus est, cum meo conjunctus aliquid ad pacem publicam procurandam et restinguenda incendia moliretur. Quid enim aut tibi viro humanissimo acerbius, aut mihi, quam videre omnia ruentia, et omnes per omnia ad suam ipsorum perniciem et alienam praecipites dari, quamvis per religionem de pietate, per naturam de humanitate, per utramque de charitate institutos? Si liceret, apud te de te conquesturus essem. Sed vide quid amplius fecerim, ut amicam meam apud te querimoniam adaugeam. Annus est, quum Leodium veni: percunctatus sum apud eos, quos mihi compellare licuit, de te diligentissime: non potuit assequi diligentia mea triduo toto, ut de commoratione tua aliquid certi cognoscerem. Nunc vero ne meum in te animum mutatum aut minutum putes, quamvis mussantem aliquid amicae querimoniae, ut sinceri amici debent et [gap: Greek word(s)], mitto ad te recentem fructum recentis adventus mei: quem oro sic a me accipias, ut pignus integri amoris mei erga te. Pro quo amore, mi Lipsi, duo a te peto: unum, ut nostram initam amicitiam uterque alamus foveamusque mutuo, nec irruentibus ventis patiamur disturbari: alterum, ut (quod ante optavi a te fieri coram, et adhuc opto vehementissime) quicquid a nobis ad pacem in veritate et sanctimonia his funestis temporibus conferri potest, illud non desinamus sermone, scripto, opere ante omnium ora et oculos promovere. Mei quidem studii hic ipse libellus, quem ad te curavi transmittendum, certissimus index et fidelissimus apud te (scio) futurus est. Vale, mi suavissime Lipsi, et nos tui amantes ac studiosos redama. Lugduno Batava die Jovis XXVI. Novembris. 1592.
page 417, image: s417
EPISTOLA CCCLXXXIII. MARQUARDUS FREHERUS J. Lipsio S. P. D. Leidam.
SI ut vultus speciesque tua, ita animus et ingenium, et ingenio parta nominis fama mihi ignota esset, Lipsi doctissime; non commisissem ad te scribendo, ut audaciam meam si non reprehendere, saltem mirari posses. Sed cum ex scriptis quidem tuis eruditionem admirabilem et ingenii acumen summum, quod me in tui amorem rapuit, didicissem, huic autem comitatem et humanitatem non posse non adhaerere facile praesumerem: non putavi rem a literatorum consuetudine alienam me facturum, si literis ad tuam amicitiam viam affectarem. Nihil enim humanius est, quam ut artium et disciplinarum ipsarum, ita et eorum hominum, qui illas profitentur, esse cognationem et vinculum aliquod. Tu, Lipsi, ita elegantiorem literaturam et humanitatis studia colis, ut interim a Jure nostro prorsus non sis alienus. Ego rursus, cum me vitae genus et functio mea severissimis studiis totum fere occupet, illa ipsa tamen elegantiae studia et optimos vetustatis authores negligere minime soleo, sed quidquid a fori aulaeque negociis datur ocii, ita illis liberaliter impendo, ut adolescentiam ante omnem impenderam. Quod et aliqua ex parte tibi testabuntur scripta haec mea, in quibus cum de illa [note: Intelligit librum de Fama publica.] Diva, quam omnes boni sibi propitiam cupiunt, nos praesertim, qui literarum studia serio tractamus, more vulgato scripsissem, id est, non nimis eleganti cultoque dicendi genere, et ad tuas aures minime facienti; plurima tamen ex auctoribus nostris passim admiscui, et statim duos observationum libros adjunxi minus inelegantes, quique Jacobi Cujacii, magistri mei, institutionem melius redoleant, amicumque literis bonis et antiquitatis elegantiae ingenium apertius demonstrent. In quibus cum et tua scripta allegassem (dabis id pro coalito candore tuo communibus studiis) capite praesertim 9. et 21. lib. 11. putavi me rem non adeo ingratam tibi facturum, si ad te ejus libelli exemplum mitterem, cum praesertim bibliopola Antverpiensis in eo deferendo non difficilem suam operam polliceretur. Quod exiguum et vere nihili munusculum ut boni consulas, meque in tuam amicitiam recipias, et de me hoc tibi polliceare, si quid tibi a me gratum accidere possit, id me non studiose minus quam libenter facturum, atque etiam si quando vacat, ut tria verba rescribere velis, te etiam atque etiam rogo. Et hoc etiam publico nomine peto, ut Politica tua, quorum mihi mentione facta bibliopola ille immensum desiderium excitavit, edere matures. Vale, vir omnium doctissime. Dat. Francofurti ad Moenum Nundinis. Anno Jesu Christi MDLXXXVIII.
page 418, image: s418
EPISTOLA CCCLXXXIV. MARQUARDUS FREHERUS J. Lipsio S. P. D. Swalbachium.
QUam jucundum et exoptatum mihi fuerit, Clarissime Lipsi, aspectu et alloquio tuo frui, imo et favore benevolentiaque tua beari: verbis explicari non potest. Utinam autem et locus occasioque detur, meum in te studium et observantiam tibi comprobandi, et facultas viresque suppeterent, gratum aliquod re ipsa officium tibi praestandi. Nunc quod primum prae manu fuit, feci. Ammiani Marcellini exemplar ab Henrico Stephano editum, tribus tamen primis foliis mutilum, nactus; de meo libro varias lectiones in id exscripsi, quod per Colvium nostrum accipies. Contulerat olim Claudius Fauchetus (nisi fallor) Consiliarius Regius Parisiis, Lugdunensem editionem cum manuscripto quodam, invento in nescio cujus Monasterii bibliotheca, et variationes margini adnotarat. Eum librum deinde Gothofredo nostro, cognato suo, donavit: is Antonio Fajo, Theologo Genevensi, a quo ego precario accepi, ut variationes exscriberem. Eas quibusdam locis bonas et ad rem facientes inveni, quibusdam vanas et nullius rei; verba aliquando compluscula et versus integros plures, quam in editione vulgata extent: sed quibusdam locis confusa, mutila, e quibus sensus nullus sine alterius exemplaris scripti ope (quod quidem vix sperandum est) erui possit. Qualia qualia sint, omnia, nullo discrimine, optima fide enotare, et liberam rem illibatamque tuo acerrimo judicio relinquere volui. Conjecturas etiam quasdam meas, (nota f. quae forte significat, notatas) et notas alias eadem opera adjeci, studii saltem mei, quia non ingenii nec judicii, tibi probandi ergo. Quae tu boni consules, optime et eruditissime Lipsi, donec in graviori aliqua re gratius tibi a me obsequium praestari possit. Epigramma leviculum in Commentarium tuum de Magnitudine Romana adjicere vilum est: nec enim credi potest, quanto ejus operis desiderio ardeam. neque. etiam finem modumque orandi tui faciam, donec editionem tam praeclari libri seu exorem, seu importunitate extorqueam. Tu autem jam valetudinis tuae satage, corpusculumque curare et reficere memineris. Lymphae acidulae ut et tuo palato gratissimae, et stomacho membrisque omnibus saluberrimae sint; ut aura et rus Sualpachianum, et tota ista rusticatio tibi quam optime et ex animi tui nostrique omnium sententia cedant, quo salvus alacerque ad nos huc venire et amicos invisere possis, ex animo precor, et voveo:
******
Dî tibi dent mentem vegetam cum corpore sano:
Deque annis nostris cumulent tibi largius annos.
Vale, decus et praesidium nostrum. et me ama. Datum raptim, (jam enim
page 419, image: s419Illustris D. Palavicinus, et cum eo Colius noster abiturus) Heybelbergae 14. die Aprilis Anno Jesu Christi 1591.
De JUSTI LIPSI, V. C. Commentariis de magnitudine Romana.
SPlendorem dominae decusque Romae,
Et florem publicae rei vigentis,
(Grandem materiem) novo libello
Noster Lipsius explicasse fertur.
O quantum mea mens opus requirit!
Clarum, Juppiter, et nimis decorum,
Et sublimius omnibus libellis!
Nam mundi caput, urbiumque Roma
Si nil par habuit, nihil secundum,
Olim ut Bilbileus poeta dixit:
Quid haec scriptio Lipsii diserti,
Qua se ornarier ipsa Roma sentit;
E cunctis videat virûm libellis
Vel ulla sibi parte conferendum.
[note: Respondet Lipsius 11. Misc. 69.] EPISTOLA CCCLXXXV. FEDERICUS MORELLUS Justo Lipsio V. C. Leidam.
HOspes quidem novus ad te [gap: Greek word(s)] accedo, Lipsi eruditissime, sed vetus ingenii tui liberorum contubernalis, qui [gap: Greek word(s)] sunt ad Musarum tuarum [gap: Greek word(s)]. veritus tamen ne heroicum illud usurpares adagium, [gap: Greek word(s)], non veni vacuus, sed nec gravis aere. munusculum literatum attuli, [gap: Greek word(s)]. atque alterum quidem nimis jam fortasse [gap: Greek word(s)], Pisidae [gap: Greek word(s)] dico, in cujus editione et interpretatione scio me quandoque dormitasse, et quasi somniasse, ideoque nasturtio tuo indigere, quo me [gap: Greek word(s)] tuus Apollo suscitet ac sospitet. Alterum recentioris et elegantioris operae, Irenam scilicet Aristophanicam, quam recensuit et commentariis glossematis instruxit Q. Sept. Florens Christianus, [gap: Greek word(s)], cujus alia quoque [gap: Greek word(s)], in quibus nuperae ad Thebaidem Notae, in hunc fasciculum conjeci. Is te plurimum salvere jubet, et eodem consilio sua luculentiora ad te mittit, quo ego deteriora mea. nam uterque nostum, Juste Lipsi, justam [gap: Greek word(s)] tuam,
page 420, image: s420ut optimi Quintilii, ad hoc prehensamus, non ut laudes, sed ut culpas ostendas, et curva nobis corrigas statim emendaturis. In quo hoc saltem laudabile feceris, quod maximas uterque acturus sit tibi propterea gratias. est enim apud me pro re et nomine Christiano secura sponsio [gap: Greek word(s)]. A te igitur etiam atque etiam peto, ut nos [gap: Greek word(s)] tuos hujus voti compotes et consilii potentes facias, beneficio literarum tuarum, quas cupide interim expectamus. bene vale, Lipsi, librorum et ingeniorum justissime cultor. Salutant te amiciss. Barn. Brissonius et Nic. Sudorius praesides; Cl. Puteanus et Ren. Pinceus, Senatores. Jo. Pelerinus, Nic. Gulonius, Jo. Passertius, collegae mei, omnes [gap: Greek word(s)]. D. Lutetiae [gap: Greek word(s)]. Nonis Septembr. CICICLXXXVIII.
EPISTOLA CCCLXXXVI. FEDERICUS MORELLUS V. C. Justo Lipsio S. P. Lovanium.
ODivum Lucam etiamnum medicum [gap: Greek word(s)]! cujus [gap: Greek word(s)] amicas, cultas, salutares a te literas accepi. quarum [gap: Greek word(s)]. absit tantum illa [gap: Greek word(s)]. Adjuvet ipse Deus, morboque valentior omni Occupet auxilium, [gap: Greek word(s)]. nempe videt alma pios Astraca. Sed clam te esse nolim, quod in Soteriis illis Papinianis vs. 17. fata in fastos mutare cogitarim, hîc, Nec tantum induerint fastis nova secula crimen. quasu tanti viri jactura quandam [gap: Greek word(s)] infamiae notam inureret. hoc videsis, si aquila muscas. da operam imprimis, ut convalescas. vive, vale [gap: Greek word(s)], quo tua mihi reddita sunt [gap: Greek word(s)]. Lutetiae XIV. Kal. Nov. oo IC IIC.
Dilatum hoc [gap: Greek word(s)], in hunc usque diem D. Matthiae sacrum, quo tandem datum est [gap: Greek word(s)], ut id in eodem fasciculo includerem cum Ren. Pincaei, et tui, nostrique jam, De Rupe literis. haec tuae Scholae gemma, nostram etiam frequentat et ornat. Iterum vale, [gap: Greek word(s)], vir incomparabilis. VI. Kal. Mart. oo IC IC.
EPISTOLA CCCLXXXVII. J. LIPSIUS Frederico Morello S. D. Lovanium.
EGo vero tua in Statium nec fama acceperam, adeo re non fruitus et inspectione. Nunc factum tua comitate, sed sic ut inspexerim tantum. Qui enim dedit, subito abiturus, hanc velut liberatoriam tabellam et fidei suae [gap: Greek word(s)] volebat. Libavi tamen [gap: Greek word(s)]. et Praefatiunculas et Epigrammatia
page 421, image: s421vidi, sane [gap: Greek word(s)], et mihi quidem [gap: Greek word(s)], scripta. De Notis, judicare nondum licet: nisi hoc, in ipsa illa scriptione vivum et vegetum aliquid in te, praequam reliquorum flacentibus scriptis, adnotasse. Vidi et nomen meum amice insertum (gratia esto) ubi de Tholo: sed scriptum hoc a me haud satis commemini, neque inquisitioni est tempus. Sine auctore si dixi, miror, et indictum velim, sive potius inductum. At tu Libanium nobis, ut adsignificas, et plura prome: [gap: Greek word(s)]: et me ama. Lovanii VII. Kal. Martias, ipso die, quo tuas vidi. oo. ICCIII.
Haec epistola legitur in editione Crucei, ad Stat. I. Silv. IV. 100. post notas Morelli Lipsii conjectura prodita est lib. II. Elect. cap. 14. ut Barthius ad eumdem locum notat et refutat.
EPISTOLA CCCLXXXVIII. FEDER. MORELLUS Clarissimo viro Justo Lipsio S. Lovanium.
INterceptae igitur vel redditae tibi non sunt postremae nostrae ad te literae cum fasciculo librorum; ut frustra [gap: Greek word(s)] expectaremus. Sic corvi luduntur hiantes. hic esto [gap: Greek word(s)]. ecce tibi, qui illo naufragio perierant, Orpheus Hebraeus, quem lyricen Portaeus, in olorem Gallicum mutatum, ad te cum salute miserat: et nunc iterum cum eodem munere salutat. Synesii [gap: Greek word(s)] hactenus [gap: Greek word(s)], a patre, si [gap: Greek word(s)], forte an tibi chari, futuri, si minus ab interprete, cui tu [gap: Greek word(s)]. B. Anthelmi [gap: Greek word(s)], quibus pannum Atticum animi causa attexuimus. haec vero quaedam quasi [gap: Greek word(s)]. at [gap: Greek word(s)] opus et [gap: Greek word(s)], Libanii sunt [gap: Greek word(s)]. quas Dionis Prusaei [gap: Greek word(s)] aliquantum sunt remorati. sed jam [gap: Greek word(s)]. Narro tibi, V. C. Th. Morantius, Quaestor integerrimus, te plurimum salvere jubet, seque jure beatum praedicat, quod ita sub signis tuis auspiciisque [gap: Greek word(s)] profecerit, ut spes magna sit eum brevi ante annos Senatorios in Praetoriani magni consilii Senatum adoptatum iri. et cum hoc nomine multum jam tibi debere lubens omnibus fateatur; plurima tamen adhuc debere vult, imo percupit: iccirco te per Musas et Charitas orat obsecratque, ut quae de filii [gap: Greek word(s)] in [gap: Greek word(s)] illo scripto, amice expressisti, eadem pauculis ad Clariss. virum Hieronymum Seguerium, illius Consilii praesidem, tui amantissimum, scribere non graveris. hic [gap: Greek word(s)] jam olim mihi injunxerat, ut tibi verbis suis salutem impertirem: tuis certe literis vel [gap: Greek word(s)] majorem quam omnium [gap: Greek word(s)] adjunget fidem: quippe tu illi es [gap: Greek word(s)]. Hoc si benigne illi feceris, Morantio patri et filio, Seguerio et Morello gratissimum feceris; omnesque tibi [gap: Greek word(s)]. habes in eodem fasciculo [gap: Greek word(s)] Seguerio-Morelliana, et Ariadnen [gap: Greek word(s)] pro saburra. duntaxat Tranquillas etiam naufragus horret aquas. Vive, vale, [gap: Greek word(s)]. Lutetiae Non. Decembribus oo ICCIV.
page 422, image: s422
EPISTOLA CCCLXXXIX. NICOLAUS REUSNERUS J. Lipsio. Leidam.
O lepidum nuncium! ô beatum! Justum Lipsium, Musarum et Gratiarum ocellum, in vicinia nostra vivere. nam hoc quidem nuncio me beavit Posthius, e Saxonia nuper reversum Argentoratum: de quo equidem mihi, ut debeo, gratulor plurimum. Plane enim spero futurum, ut bona sit occasio sanctioris necessitudinis et amicitiae inter nos mutuo contrahendae: quod unum in optatis hactenus habui maxime. Itaque literula ista animum tuum tentare, et pectus illud suave, quod Musarum concordia jampridem, et trias amicior Charitum sibi delegerunt domicilium perpetuum, experiri quadantenus mihi libuit: Id vero non omnino tibi ingratum futurum confido. Sed ad rem. Iconem tuam antehac mihi communicavit idem, de quo antea scripsi, Posthius: inserendam cum veteris clarorum Germaniae virorum Iconibus in Centuria secunda (nam primam Centuriam anno editam superiore te vidisse existimo) quod ut pace tua fiat, rogo. Elogia, si quae habes de te scripta, ea velim ad me mittas: adjungas his etiam Elogium per te ipsum, qui tibi maxime cognitus es, et vitae tuae actae conscius, filo compositum historico: quo in genere te antiquitatis Rom. peritum admodum valere intelligo: ad instar eorum, quae in pagina ista leguntur; quam specimen operis alterius de claris Italiae et Graeciae viris una mitto, quod jam Basileae sub proelo est. Magni beneficii loco habebo, si hoc a te impetraro. Posthii et Melissi Epigrammata de te scripta mecum retineo. Caeterum de me polliceri debes omnia, quaecunque ad laudem et dignitatem tuam pertinere videbuntur: quae si omittam, hominem me esse non putem. Vale. Argentorati. Idib. Octobr. MDXIIC.
AD JUSTUM LIPSIUM.
JUste tibi Plantus Lipsi, tibi Livius omne
Acceptum, bene quod fatur uterque, refert.
Plus etiam Tacitus genio felice renatus:
Ingenio vivit nunc magis ille tuo.
Tu genios, tu solus habes (nec mentior) omnes
Auctorum veterum, quos modo terra videt:
Quos dare tu puros putos, aut nemo valebit:
Aut tecum Varro Scaliger iste bonus.
De Eodem Anagrammatismus.
JUSTUS LIPSIUS: PLUS SIT JUS VI.
Plus, Lipsi, Jus sit vi: jus vim sistat, iniquum
Aequi submoveat Lesbia norma boni.
page 423, image: s423
EPISTOLA CCCXC. [note: Hugo Blotius JC. Delfensis, primus Caesareae Bibliothecae Praefectus, de quo egregia nuper nos docuit Vir doctissimus, Jac. Frid. Reimmannus Lib. 1. de Bibliotheca Caesarea Vindobonensi pag. 6. et seqq. Lipsius ad Blotium epistolam edidit Cent. II. Misc. 94 quae circa haec tempora scripta videtur: meminit enim Thisii. sed qua fronte in illa periisse has literas scribit nescio, quas inter servatas ab eo nunc exhibeo, et quas amissas ibi queritur? Nisi vero fallor, hic Jacobus Thysius frater fuit Antonii Thysii, Professoris Theologiae Leidensis. ipse Jurisconsultus, et in Academia Marpurgensi Professor fuit, ut testatur Triglandius in Oratione Funebri Antonii Thysii, Paulus Freherus in Theatro suo ex MSS. Marpurgensibus eum a Mauritio in aulam Hassiacam vocatum, per 20 annos inserviisse, partim in munere Bibliothecario, partim in linguarum exoticarum interpretatione, et A. 1615. Historiarum et Poeseos Professorem sucessisse Kirchnero. et A. 1620. missionem petisse et impetrasse. oriundi vero fuerunt Thysii Antverpiâ, unde Pater eorum Christophorus Mechliniensis ob turbas profugus, obiit Francofurti.] HUGO BLOTIUS J. Lipsio S. D. Leidam.
MUltae sunt caussae, Juste Lipsi, (Lipsi, inquam, vere Magne atque Illustris) cur in tuam me amicitiam insinuare jampridem gestierim; multae, cur non sim ausus. Cupiditatem excitabant maxime aureoli illi tui libelli, admirabiles elegantis ingenii lepores, et doctrinam sapientis animi reconditam spirantes; augebant amici tui ad nos Augustae Caesaris Bibliothecae, cui sum praefectus, visendae caussa venientes, nuper Cornelius Werdenburgius Ultrajectinus, nuperrime Jacobus Thisius Antverpiensis, et anno Maecenas ille noster [note: Hieronymus Beck a Leopolstorf, Marci filius, fuit Consiliarius Caesaris Camerae aulicae, variis itineribus per Orientem Illustris. cui obtulit Jo. Leunclavius Annales suos Sultanorum Othmanidarum, quos Bibliothecae Imperatoriae redux ex Oriente Beckius donaverat, et cujus copiam Leunclavio fecit Blotius: an fuerit ejus Avus, an alia generis proximitate conjunctus, Leonardus Beck a Beckenstain Caroli V. consiliarius, cui Gesnerus Bibliothecam suam dedicavit, nescio.] Hieronymus Beck, liber Baro, Leopolstorfii Dominus. Inflammabant alii quamplurimi; ut jam totus arderem tui studio, tui amore, tui admiratione. Sed infelix Corydon, mihi displicebam ipse, nec quid sperarem habebam. Litteris te provocarem? quibus? indoctis, incultis, inconditis? non decuit: muneribus delinirem? non licuit. Tandem tamen haesitantem instantemque hisce diebus impulerunt duo illi, quos modo memoravi, Werdenburgius et Thisius, docti ambo juvenes, ambo amantissimi tui, ambo etiam nescio qua de caussa itudiosi mei: quorum ille hospitio et mensa utitur mea, hic in Italiam cogitat. Hi inquam timiditatem desperationemque increpantes meam, autores, ut hasce ad te litteras dare auderem exstitere. Si igitur pecco, peccatum autores luant. Quid autem tu tandem tibi vis, inquies, quid hisce verborum ambagibus opus? Dicam. et quo tendam paucis expediam. Recipe, oro te, humanissime Lipsi, me tui studio et amore flagrantem in eorum numerum, a quibus te et vere amari et singulari coli affectu cupias. Sic te ament Gratiae, sic te Deus nobis et Reipub. litterariae diu incolumem conservet. Prolixior nunc esse nolo: nam si preces locum apud te invenerint
page 424, image: s424meae, si voti compos factus fuero, postea verbis et rebus hunc primae scriptionis defectum supplere studebo. Sin minus, quod abominor, etiam hoc, quod modo scripsi, nimium est et taediosum. Vale orbis nostri decus. Vienna, ex bibliotheca Imperatoria. Pridie Idus Februarii CIC. IC. XXCIX.
[note: Respondet Lipsius II. Misc. 78.] EPISTOLA CCCXCI. [note: Inter Maecenates et literatorum fautores horum temporum insignis fuit hic Jac. Monavius, Vratislaviensis Patricius, qui vitam in honestissimo otio egit, et patriae et religioni emendatae inserviit. vid. ejus vitam apud Melch. Adam. inter JCtos. pag. 389. a Poetis et literatoribus ejus aevi elogiis plurimis celebratus; quae hîc colligere nihil attinet. Magnum literarum usum habuit cum Abr. Ortelio, cujus opera Lipsius epistolas suas et libros Monavio mittebat. Monavii ad Lipsium epistolam unam edidit Th. Crenius Animadv. Philolog. tom. XIII. pag. 82. Fratrem habuit Petrum Monavium Medicinae Doctorem, et Rudolfi II. Archiatrum. vide Freher. Theatr. Tom. II. pag. 1288.] JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Leidam.
NOn possum verbis ullis exprimere, quam gratam mihi rem fecerit Vir optimus et integerrimus Abrahamus Ortelius noster, qui ante dies non multos ad me misit imaginem vultus tui, expressam ab elegantissimo Golzio: quae nunc est ornamentum musaei mei admodum illustre, et vel primo loco conspicitur inter effigies alias virorum eorum, quos credo non invitus cerneres tibi latus claudere. Ad hanc voluptatem, quam ex Icone faciei tuae percepi, accessit gaudium aliud, quo sum mirifice delibutus, cum idem humanissimus Ortelius non dubitavit mecum communicare particulam literarum abs te scriptarum, in qua non amanter modo, sed etiam honorifice facis mentionem nominis mei: teque tua erga me singulari benevolentia amicissime testaris. Ignosces igitur, et veniam dabis mihi, si gratias agere tibi non dubitavi hac epistola mea, minime quidem illa digna, quae ad politissimas manus tuas perveniat: sed quam tamen spero vel eo nomine recipere non recusabis, quod pignus sit meae erga te aetemae et quidem sincerae, constantis, et optimae voluntatis, conjunctae cum singulari fide et observantia: De qua nolo plus verborum facere cum certus sim, et persuasissimum habeam, te in animo meo tui observantissimo et studiosissimo suaviter acquiescere. Idque ut perpetuo facias per Constantiam tuam magnopere te rogatum cupio. Superiore mense Dudithium amisimus: summum virum, tui summe amantem. Is cum vesperi circa horam quintam male valere coepisset, priusquam sexta audiretur, vivere desiit. Affirmo tibi, candidissime Lipsi, datam huic viro [gap: Greek word(s)], et quidem, nisi me fallunt omnia, multo beatiorem illa, quam Augustus Caesar optabat. Vere licuit ipsi [gap: Greek word(s)]. Respublica viro praestantissimo caret. Literae summum decus amiserunt, Amici sunt orbati
page 425, image: s425dulci praesidio. Ego quidem ejus obitum acerbius fero: postquam tantus inter nos usus. Sed Constantia tua cocet nos ferre et amicorum mortes, et quicquid est in rebus humanis adversi. Ad ejus igitur signa nos recipiamus. De Thrasea libentissime legi, quae scripsisti ad [note: Vid. II. Cent. Misc. 59.] Ortelium. Non credis quantis is votis ubique exposcatur. Deus te servet, ut et Thraseam istum et alia plura, cum erit vera temporis, quod tu notas, oportunitas, habeamus. Vale feliciter, Lipsi praestantissime, ocelle literarum, et sydus nostri saeculi. Iterum vale: imo semper vale, et ama me, tui summe amantem observantemque. Vratislaviae VI. Martii. 1589.
Praestantissimum Duzam: et ornatissimum Vulcanium amanter et officiose saluto: et vobis omnibus omnia precor optima et optatissima ab aeterno luminum patre. Si quid per otium tibi aliquando ad me libeat: quam beares hoc tui sitientissimum pectus? Cave tamen putes me velle, ut amicorum causa in publicum pecces commodum.
EPISTOLA CCCXCII. J. LIPSIUS Jacobo Monavio. Vratislaviam.
QUod miraberis, deserui Batavos meos, et sum nunc in Leodiensium urbe. Quid ita? inquies. Caussae plures, et graves sunt, sed praecipue valetudo et quietis studium: quod utrumque in eo loco vix mihi fuit. Homines ipsi in me amici, fateor, et magna amicitia certatim me coluerunt. sed longius nos prospicimus, et pii prudentesque viri, credo, nolunt nos illic esse: dissidia et civilia haec bella nosti; cur iis involvar, et probantis speciem praebeam in iis etiam, quae non approbo? haec et plura nos moverunt, quae sermone tibi potius (quid enim te celem, mi Monavi, cujus candorem et amorem affatim novi) sermone, inquam, aperuerim, quam stylo. Caeterum in quiete ac secessu nunc sum; inter scripta mea tantum et libellos. E quibus plura edere paramus. sed vellemus exemplo aliorum et reipsa moniti, impetrare prius diploma Caesareum, quod fraudes, sive subitas istas imitationes Typographorum cohiberet. Cui rei cum te idoneum mihi Ortelius noster significasset, et vero persuasisset, ausus sum desiderium meum ad te perferre; tu porro ulterius ad Caesaris aulam, a qua nec loco nimis dissides, et gratiam atque amicos tibi esse confido. Etiam mihi fortasse aliqui illic fautores: sed mihi adhuc ignoti, nec habeo quem auctorem ejus beneficii libentius agnoscam, quam te, mi Monavi. Juva: sed ea lege; si commode potes, si absque magno aliquo molimento: nam si difficultatem res habet, omitto. Adjunxi autem istis libellum, sed levi manu et [gap: Greek word(s)] compositum. saltem in specimen animi et voluntatis meae. Tu liberum jus habebis immutandi,
page 426, image: s426addendi, delendi pro aulae illius ingenio sive more. nam haec tibi notiora. vides, mi Monavi, non me affectum tantum amicorum interdum, sed et operam requirere. quam te prompte mihi libenterque daturum esse non sperare me dicam, sed sperem. Vale, Vir Cl. Leodici. Non. Sext. CICICXCI.
EPISTOLA CCCXCIII. JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Leodicum.
DIci non potest, Lipsi praestantissime, quam grata mihi fuerit epistola tua, quam Non. Sextil. ad me dedisti Nam et de statu rerum tuarum libentissime cognovi, quae tanquam in sinum meum effundis: et beneficium me accepisse puto, dum me dignum judicasti, cujus opera in rebus et negotiis tuis curandis utaris. Opto ex animo, ut ista migratio in urbem Leodicum prosit valetudini tuae, et juvet studium quietis, quos quasi fines profectioni tuae statuisse te video. Faxit etiam Deus aeternus, ut ex valetudine tua commodiore, et ex concessa tibi quiete promanent fructus multi et magni ad usus Reip. literariae. De privilegio Caesareo nolim te nimis esse sollicitum. Ita mihi curae futura est, atque cordi haec petitio tua, ut non possim majori fide et diligentia ullam rem meam propriam et privatam agere: Quod tibi certe credere tam fas est, atque dubitare nefas. Neque puto me in hoc, quod fieri cupis, multum laboraturum, cum sciam nomen tuum esse in magno pretio, apud magnos in aula Caesaris viros. Et illi ipsi amici mei, quos appellabo, non tam in mei gratiam facient, quod facturi sunt, quam ut praestantissimi Lipsii nomine aliquid praestare possint, sibi gratulaturi sunt. Et de his quidem hactenus: de quibus etiam plus facerem verborum, si non mallem re ipsa tibi officium probare, quam sermone. De amore et animo erga me tuo, cujus sunt tam multa indicia in amicissimis literis tuis, tantum dolere me tibi fateor, quantum persolvere nunquam potero. Tu mihi saltem affectum istum serva perpetuum; et tibi vicissim de mea erga te sincera fide nullo unquam tempore dubita. Gratum etiam erit, si me interdum vel tuis literis, vel per Ortelium nostrum, feceris certiorem de fructibus otii tui. Ortelius quidem adfirmat, te ante omnia daturum operam Faci historicae: quod opus in manibus tuis fortunet Deus aeternus, fons omnis boni in tota rerum natura. Rogo te, ne patiaris tibi injici remoras ab iis, qui te lacessunt scriptis tuis. Ostende tui animi magnitudinem in istis solo silentio vindicandis. Christmannus certe nulla a te injuria fuit unquam affectus: Nam quae ille arripit ex epistola quadam tua in se dicta, pro iis gratiam potius debebat. Iste autem, qui pro aris et foris Westphalicis contra te pugnat, quibus armis certet, vides. Ne patiaris ab istis cursum tuorum studiorum impediri. Haec pro mea in te fide scribo: quam tibi constaxe volo perpetuam, et probabo
page 427, image: s427eam tibi, quibus modis potero. Doleo mihi periisse illas literas tuas, quas ante aliquot menses ad me dedisti, et adhuc irascor illorum negligentiae, qui eas perdiderunt Antverpiae, prius quam in viam darentur. Minus moleste ferrem jacturam istam sane gravem, si quod argumentum illarum fuisset scirem. Sed tandem oportet sequi consilium Imperatoris illius, qui dixit Rerum irrecuperabilium summa felicitas est oblivio. Bene, beate et feliciter vale, Praestantissime Lipsi: et ama me tui longe studiosissimum atque amantissimum. Opto tibi certe ex animo, ut diu sis salvus et incolumis: et adhuc multis modis juves, ornes, et sustentes rem literariam. vix enim credas quot oculi in te respiciant utique. Iterum vale et ama me. Vratislavia XVII. Septemb. 1591.
Ignosce quaeso negligenti et subitae, atque etiam plane ineruditae, et te prorsus indignae, scriptioni meae.
EPISTOLA CCCXCIV. JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Leodicum.
MItto tibi, Clarissime Lipsi, a Cancellario Episcopi Vratislaviensis Wackero nostro scriptas literas, e quibus cognosces, quid effecerimus in negocio fidei nostrae commisso. Diploma Caesareum puto nos habituros propediem. Nec video rationem tutiorem, qua illud ad te curemus, nisi ad futuras Francofurti nundinas: spero me ipsum esse Francofurti futurum propter certa quaedam negocia, quae habeo illic et in vicinia. Si venero, adferam ipse privilegium Caesareum, idque ex mercatu tibi mittam ea via, quam mihi perscripseris. Si ipse non veniam: tamen curabo, ut recte ab amicis accipias. Rogo te majorem in modum, ut tunc ad me scribas: et literas tuas per certos homines cures tradi Joanni Aubrio, haeredi typographiae Wechelianae: Is enim erit hospes meus, si Francofurtum venero, aut curabit negocia mea, ut solet facere omni tempore, si emansero. Ei mandabo, ut fasciculum, quem a me accipiet tibi curandum, iis tradat, quos tu ei nominaveris. Habes in aula Caesaris e praecipuis viris amicos singulares: et inter alios illustrem virum D. Jacobum Curtium, qui nunc tenet locum Vicecancellarii, ut nominant, imperialis, omni doctrina et virtute praestantissimum. Is amantissimus est Q. Curtii, legitque autorem illum diligenter et versat frequenter. Putant amici te facturum ei rem gratissimam, si Curtium historicum, quem inter alios nominasti in tuo supplice libello, cum eum aditurus es, ipse dedicabis. Imago tua, quam Wackerus dedit ei, cujus nunc literas tibi mittit, mea fuit. A te aliam peto, sed ea lege (id enim posco laboris mei praemium) ut cures eam coloribus illustrari, et faciei tuae, quam similimam reddi. Volo enim illam collocare inter alias, quae musaeum meum exornant, summorum et virorum et amicorum imagines. Non possum nunc plura: Bene vale, mi clarissime et
page 428, image: s428praestantissime Lipsi, et ama me quaeso tui tum amantissimum, tum longe omnium studiosissimum. Responsum ad has literas meas aliud non exspectabo, quam quod exspecto vel Francofurti, si adsim, vel e Francofurto, ut inde ad me mittatur. Adde quaeso literas tuas, si quid interea temporis, postquam e Batavia discessisti, abs te in luminis oras emissum est. Iterum vale, amicissime Lipsi. VII. Januar. Anno 1592. quem tibi, tuis, nobis: ipsique Reip. Christianae faustum felicem et salutarem opto precorque ex animo.
EPISTOLA CCCXCV. JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Leodicum.
PRaestantissime Lipsi: decus et sidus literatorum seculique nostri. Redditae mihi sunt epistolae tuae, quas III. Id. Mart. ad nundinas istas misisti. Accepi etiam illas, [note: Haec legitur in II. Gentur. Misc. 98. quam vulgatam fuisse a Monavio graviter tulit, et saepe queritur. vide Ibid. Epist 100. ad Ortelium, ubi in posterum se stilum et manum coercere velle scribit.] quas Non. Jan. de calumniis Westfali scripsisti. Nondum autem vidi, quae de novitio aemulo mecum communicare non dubitasti: ac puto literas tuas in patriam meam perlatas, ubi me reducem exspectant. Faxit Deus optimus max. ut cum mea et meorum tum salute, tum laetitia fiat. Caeterum per humanitatem tuam quanto possum opere iterum atque iterum rogatum te volo, ut mihi veniam dare velis, tum quod privilegium tuum nondum mitto; tum quod ad epistolas tuas auro preciosiores, melle dulciores, tam plumbeam et tam aridam simul atque acidam remitto. De privilegio certus sis. confectum id esse ex animi tui sententia, et fortassis etiam spem et opinionem tuam vincet: Favet enim tibi Caesaris aula, et amant te atque mirantur qui sunt in ea praecipui. Et plane non dubito jam nunc esse in domo mea diploma, et expectare, ut redeam et ad te curem. Moram aliquam intulit, et huic negotio tuo, et rebus aliis plurimis, occupatio gravissima Caesaris, et familiae Austriacae propter nuptias, quae parantur Regi Sigismundo Sarmatae, et Archiducis Caroli filiae. cumque noster Episcopus sponsam adducere Regi debeat, potes cogitare ipsum, et Cancellarium nunc multum sudare. Velim autem tibi persuasissimum esse: non aliter mihi futurum curae et cordi negocium hoc tuum, quam si esset mea res propria: eaque maxima et maxime necessaria. ipsum diploma non mittam tibi, nisi via certissima et securissima. Cujus tamen apographon habebis exaratum manu mea, quam primum Deus me reducet ad meos. et tu plenissimam fidem illi tribues. deque eo etiam amicos, et quos voles, tutos esse jubebis. Aubrius hospes meus ostendit mihi viam, qua et ad ipsum curare possum diploma, et ipse ad te, quem amat, colit, et observat unice. ait, se beatum futurum, si quid aliquando possit exprimere typis suis, quod sit abs te
page 429, image: s429scriptum: ac pretium etiam offert, quid voles, et si quod voles poscere. Epistola ad me tua, quam opponis Apologiae Domanicae, placuit magnopere iis omnibus, qui illam viderunt. misi quoque illius exemplar ad eum ipsum locum, in quo nata est Apologia: atque adeo in ipsam Caesaris aulam. Rescribam tibi et de illa et de altera, quam adhuc desidero, ubi me Deus meus reddiderit meis in patria mea: ad quam paro abitum, si Deus volet, post biduum. Fui superiori septimana Heidelbergae, et amanter sum acceptus a multis doctis viris, amicis meis veteribus, inter quos etiam Melissam nostrum nomino, cum quo mihi de te multus sermo. Clementissimum etiam sese mihi praebuit ipse Illustrissimus Elector Palatinus. vivit hîc mecum Leunclavius, vivit etiam Sylburgius: qui te ambo salutant diligenter, amanter et officiose. Pro icone vultus tui maximas ago gratias. Omnes, qui viderunt, dicunt, se ipsissimum Lipsium videre. Literas, et quae ad Wackerum nostrum spectant coram ei dabo in manus, Deo dante, cum domum rediero. Quaeso te, praestantissime Lipsi, ut in optimam partem accipere velis moram non longi temporis futuram, et quam spero facturam, ut non te poeniteat istius tarditatis; quam oro te cuique potius rei, quam mihi tribuas et adscribas. Certe quam primum rediero ad meos, erit fere prima cura, ut praestantissimo et mei supra quam mereor, amantissimo Lipsio serviam, et ejus desiderium impleam. Quocunque tempore te contuleris, ad thermas Schwalbacenses, optabo ex animo ut illae prosint vitae et valetudini tuae. Locutus sum cum aliquot amicis, qui mire praedicant thermarum illarum seu fontium potius salubritatem. Ortelius misit mihi inscriptionem Theatri: quae tantopere placuit mihi et amicis aliis, ut satis mirari non potuerimus. Dicam uno verbo et dicam sincere et vere prorsus ex animi mei sententia: est illa plane divina, et singulis vocibus inest, quod oraculum dici queat. Est igitur munus Ortelii carum et preciosum per se, propter tuam hanc inscriptionem longe carissimum et preciosissimum. Quando vero; quando gratus ero? Habe tibi proprium hunc animum, mi Lipsi, et istud Senecae tui cogita. Quid tam est grati animi, quam nullo modo sibi satisfacere, et ne quidem ad spem referendae gratiae accedere. Bene vale; Praestantissime Lipsi, amicissime simul atque observandissime Lipsi: et quam primum Aubrio significa, quid facere ex animi tui sententia debeat, cum privilegium acceperit: Ad illum enim mittere cogito, nisi aliud tibi videtur: Et sunt occasiones sat commodae ad eum, ut mittere recte possim. Datae subito Francofurti ad Moenum, ipso die Paschatis Cal. Julian. 1592.
EPISTOLA CCCXCVI. JACOBUS MONAVIUS Justo Lipsio. Leodicum.
TAndem, tandem ad manus meas pervenit Caesareum diploma, quo libris tuis cavetur: Et spero, id esse tale, ut causa non sit, cur morae diuturnioris,
page 430, image: s430de qua sese purgant amici nostri, nimium te poeniteat. Quin etiam erit, ni fallor, de quo privilegium ipsum loquetur, et tibi satisfaciet. Nam Caesar ad totos annos XXX. beneficium hoc extendit; Et Cancellarius nihil postulat pro hac navata opera, sed tibi eam donat. Quid? quod diploma ipsum non est perscriptum formula usitata et recepta; sed peculiari quadam et singulari! Nam Caesar ipse non modo commendat scripta tua, sed etiam de iis judicat et pronunciat. In caeteris etiam videbis, quomodo differat hoc tuum ab aliis. Mitto illud nunc probe munitum et compactum Aubrio nostro, ut ex nundinis Francofurtensibus, si Deus volet, accipias. Equidem moleste ferebam ipse moram: itaque tabellarium peculiarem dimisi ad aulam, et jussi expectare tam diu, donec paratum esset, quod tam diu parturiebant. Hoc etiam officium nostrum patere tibi gratum esse, mi Lipsi, neque aliud abs te expecto, quod cum tibi commodum erit, ut mittas mihi aliquem ex libellis tuis: sive Constantia ea sit, sive Epistolae tuae, sive Politica, aut quid aliud: sive plures ex his libellis compacti in unum, forma tamen minore: et ut tu aliquid proscribas fronti ejus opusculi et voluminis, seu primis illius pagellis: ut propter te atque inprimis propter tuam manum sit carius munus, quo ego tamquam enchiridio utar et domi in musaeo, et foris in curru, aut ubi ero. Scribam plura ex nundinis: et ostendam, quibus imprimis debeas hoc diploma. De [note: Cent. II. Misc. 98.] epistola tua ad me scripta, quae invitis nobis et insciis edita est, egit tecum non semel noster integerrimus Ortelius, et egit, crede ex animi mei sententia. Si vir bonus sum, inscio me et non volente prodiit epistola: si aliquando tibi faciendum videbitur, ut publice ostendas tibi factum dolere illius, qui hoc fecit, quacunque de causa fecerit: rogo te illud etiam ostendas, prodiisse epistolam, me quoque insciente, invito et aegre ferente; unica mea haec culpa est, quod eam ostendi aliis, attamen non multis, iisque non malis neque indoctis: minime omnium iis, quos tibi iniquos scirem. Verum tamen id etiam non eram facturus, nisi tu mihi potestatem illam dedissis, et sponte tua permisisses. Cogitabam ad te nunc mittere exemplum privilegii, quod legeres interea, donec ipsum, ut nominari solet, originale ex mercatu acciperes; sed video me excludi tempore: fiet igitur id alias. Cum diplomate accipies etiam [note: Edita illa inter Acidalianas XLVI.] epistolam doctissimi Juvenis Acidalii, qui nuper edidit Vellejum Paterculum; in quo te saepissime nominat et celebrat. Ipse Acidalius vivit Bononiae: sed liber editus est Patavii. Bene et feliciter vale, praestantissime et mihi preciosissime Lipsi: et responde quaeso, cum has acceperis: Cumque respondebis ostende quid nunc in manibus habeas, quidque nos velis abs te propediem expectare. Iterum iterumque vale [gap: Greek word(s)], et nos tui amantissimos, studiosissimos, quod facis, ama. atque huic subitae scripturae da veniam. Vratislaviae Postr. Cal. Sept. 1592.
Salutari te volunt amanter et officiose D. Barvicius, qui diploma scripsit, et noster Wackerus, qui una mecum rem ursit magna fide. Wackerus intra spatium trium mensium et filiolam amisit, et uxorem et filium.
page 431, image: s431
EPISTOLA CCCXCVII. JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Leodicum.
ANte paucos dies ad te scripsi, et de privilegio Caesareo, aureis ingenii et judicii tui monumentis tributo, quod ad me perlatum esse significavi. Nunc illud ipsum accipis, hinc missum Aubrio nostro, qui ad te curet ex nundinis. Faxit Deus, ut salvum salvus accipias. Accidit autem percommode, ut sub ipsum mercatorum nostrorum, qui ad Moenanas istas nundinas proficiscuntur, abitum huc venerit noster Wackerus: Eum igitur rogavi, ut et suas tibi scriptas, et quas a Barvicio de te scriptas acceperat, meis adjungere vellet: quod etiam ab ipso, sicut vides, impetravi. Rogo te, praestantissime Lipsi, quam primum ista fuerint ad te perlata, ut mox velis mihi significare: meque sollicitudine, qua interea temporis afficior, liberare. Non possum plura: Festinant nostri et petunt, se dimitti. Tu vale feliciter, et me ama constanter, Tui, dum spes hos reget artus, semper studiosissimum et obsequentissimum futurum. Wackerus me rogavit, ut ego quoque velim mentionem facere Thraseae, operis, non credis quantopere ab omnibus expetiti et exoptati. Ignosce quod hoc scribo: Scio enim, quid tu aliquando ad me: nimirum istud verbum: De Thrasea nequis me moneat oro. Agnosce amorem meum et ei, ut petii, ignosce. Vale perpetuo. Vratislaviae IV. Sept. 1592.
EPISTOLA CCCXCVIII. JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Levanium.
FActum, fuit nescio quo modo, Lipsi clarissime et praestantissime, ut aliquid nubeculae nuper fuerit obductum animo meo, quemadmodum fortassis ab Ortelio, virorum optimo et amicorum integerrimo, de his non nihil, cognovisti. Verum discussit illius quicquid est, et pectus meum plane serenavit epistola tua, quam V. Id. Oct. ad me Lovanio misisti. Cum enim esset humanissime et amabilissime scripta, tuumque erga me amorem mihi quasi in speculo sisteret contemplandum, ipse quoque inde mihi sum redditus atque restitutus. Cave putes me tibi vel iratum fuisse, vel etiam leviter succensuisse (quid enim aut possem aut deberem tanti nominis viro et tanti pretii amico) tantum dolui quosdam amicos esse, qui, sumpta praesertim occasione ex literis tuis ad [note: II. Cent. Mis. 100. ubi aegre ferens vulgatam epistolam suam, in posterum stilum et manum se coercere velle indicat. Epistolam Lipsii V. Id. Octob. ab Monavium datam reperire nequii.] Ortelium postremum datis, persuadere mihi volebant, Lipsium deinceps mihi non futurum amicum, qui etiam prae se ferat styli ad me usurpandi in posterum silentium: Permovitque me res illa tanto magis, quanto
page 432, image: s432liquidius innocentiae meae testimonium habebam e puritate conscientiae meae: de quo plenius docui communem amicum Ortelium, quem etiam judicem fero totius negocii. Sed haec nunc mittamus: postquam ex hac, cui nunc rescribo, epistola, puriorem affectum tuum agnosco, et lucidiores amoris erga me tui sinceri flammas conspicor, quam mutti putabant. Ea res mihi accidit longe gratissima: et oro te, Celeberrime Lipsi mi, cum hoc dederis humanitati tuae, ut me semel inter tuos recipere dignatus sis, velis hoc etiam tribuere Constantiae meae, ut perpetuo inter eos retineas atque serves: hominem certe tui et amantissimum et studiosissimum, dum spiritus hos reget artus, futurum; quod profecto tibi credere tam fas est, quam dubitare nefas, et de bis quidem hactenus. Caeterum gaudeo tibi tam abunde satisfactum de privilegio; cujus tamen exemplar prius ad te pervenisse miror, quam ipsum diplomatis autographon, quod et accurate munieram, et meas atque aliorum ad te scriptas literas, quas certe nolim periisse, ita in id conjeceram, ut voluerim simul ad te omnia pervenire: de qua re anxius sane literas tuas operior, ut quod factum sit, cognoscam planissime. Quod scire cupis, cui debeas potissimum hanc Caesaris benignitatem: de eo facient te certiorem literae Wackeri nostri, et iis inclusae Barvicianae. Rogatus abs te Wackerum nostrum, qui creber est in aula Caes. mihi adscivi: Is porro adortus est Barvicium, qui una cum Curtio, quid velles, Caesari commemorarunt, et ab ejus majestate hoc quod voluisti impetrarunt. Mora quaedam intervenit, fateor. sed non semel excusavit sese nobis de illa Barvicius occupatissimus: et tandem jacturam temporis prorogatione temporis in spacium tanto longius compensavit. Istud tamen velim credas, nisi tantopere institissem ipse, tum apud Wackerum, tum apud Barvicium: ac tandem etiam peculiarem nuncium hac lege dimisissem in aulam, ut prius non rediret, quam adferret privilegium, adhuc intervenisset mora longior. Tu boni consule omnium nostrûm, qui hac in parte operam tibi dedimus (inter quos sane me agnosco minimum, at vero tui tam amautem et observantem quam esse quisque potest) studium et officium, tuae certe doctrinae et virtuti meritissimae debitum. De caeteris ipse videris, cum tempus et locus erit, quid factu sit opus. De libris, quos promittis, ago summas gratias: Laetabor supra quod dici potest, cum accepero. Etiam libentissime legi, quod de libellis tribus de Cruce mox edendis significas, et eos cum editi fuerint, te missurum ad me polliceris. Argumentum vere, ut ais, grave et sanctum: et quod non ab alio auctore tractari debuit, quam ab eo, quo nemo potuit de Constantia scribere gravius et sapientius. Wackerus voluit te moneri de Thrasea: Ego vero illum ablegavi ad epistolam illam, quam olim ad me dedisti in Centuria tua secundâ, 78. publice editam, qua rogas, ne quis roget. Bene, beate feliciterque vale, vige, vive et vire: clarissime et praestantissime Lipsi: et me tui amantissimum atque studiosissimum, quod facis, ama: hoc est amare perge. Salutat te noster Wackerus: qui nunc est nobiscum, creditque tibi redditas quas ad te scripsit D. Episcopus, una cum munusculo: de quo mihi dixit. Salutant te plurimi alii, qui nomen tuum
page 433, image: s433magnifaciunt, at quorum tibi ignota sunt ipsorum nomina. Salvum te omnes cupiunt, et quidem validissime et diutissime. Vratislaviae XXIV. Novembris MDLXXXXII.
Ad Ortelium nuper scripsi de [note: Innuit Orationem de duplici concordia, quam edidisse et sibi supposuisse Goldastum Lipsius jactabat. Vide. Car. Scribanii Defensionem Lipsii postumam cap. ult. et quae supta ad Epist. CLVIII. notavimus. ex sequenti tamen epistola patet, non totam fuisse a Goldasto compositam, cum non neget se habuisse illam publice, sed vel exceptam vel surreptam fuisse, prooemia vero ipsi fuisse supposita facile credam.] oratione tua, si Diis placet, Saxonica. Quae frons ista facere fuit ausa? quid oris habuit qui fecit? Res non novi. sed prodigiosi exempli edere aliorum scripta, quae illorum non sunt? praefigere iis prooemia, et quidem addito Autoris nomine: qui neque voluit, neque adeo velle potuit.
EPISTOLA CCCXCIX. J. LIPSIUS Jacobo Monavio S. D. Vratislaviam.
ABstersam tibi una epistola nostra nubem suspiciunculae, quae animum obsederat, mi Monavi, tua meaque caussa gaudeo. Nam nec te decebat diutius de optimo in te animo meo sequius aliquid arbitrari: nec mihi dolorem dari ex subductione amici, cui cum maxime volo jungi. Enimvero quid illud erat? indignum, in quo tria verba commutentur. Edita epistola, et sine tua culpa, quid si cum aliqua tua? testor Deum, qui me fecit, nec sic indignarer. Non scintilla, sed fulmen aliquod, ut sic dicam, criminis esse debeat, quod nos solvat, Haereamus, mi Monavi, haereamus, et inter tot levia aut infida aevi nostri exempla, simus exemplum prisci. De privilegio respondi nuper. et ipsum primogenium diploma in Ubiis apud Mylium ex mandato nostro haeret: descriptum apud me est, et cum gaudio fateor me legisse. Non satis, sed nimis fecistis, et vicistis plane opinionem et vota nostra. Deus tam mihi facultatem det, quam animum gratum non dicendi, sed habendi. Aula certe Caesaris, atque in primis ille ipse, inhonorata (si quid ab isto stilo tale potest) non abibit, nisi vita mihi ante diem abit. Molimur enim opuscula, quae effecta etiam dare in quiete ista possumus, nisi valetudo aut hostis interpellat. Quamquam et assiduus morsus, etsi me non dejiciunt, tamen manum hanc tardant et abstinent a scribendo, quo autem nostro merito? libere apud te amicum glorior, non fuisse patrum aut nostro aevo, qui minus lacessierit, aut caussam praebuerit impugnandi. Mores et ingenium mihi mitia, et magis dicas, si propius noris. Ergo ideo jacemus? inquies! et ubi constantia? non, nec imbecillitas, sed justa indignatiuncula est. ne quid in tam ingratos? sed vincam. De Jenensi Oratiuncula, quid sit, quid non sit, non possum dicere: non enim vidi. Illud certo possum, neminem mortalium
page 434, image: s434habuisse a me exemplar. Edita me non invito solum, sed ignarissimo est. si hoc fas, puerilia ista et extemporanea edere, et traducere alicujus famam, qui faciunt, viderint. atque iidem etiam de editionis fide. sive enim excepta illa, sive surrepta sit, inimico in nos animo edita fuit, nec aliter possum censere. sed tibi ista, ne iterum irritem crabronem. Vale, clarissime et amicissime Monavi, is mihi eris semper. Lovanii, postrid. Kal. Anni novi CICICXCIII. quem Deus tibi, uxori, liberis fortunet.
EPISTOLA CCCC. JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Lovanium.
STrenam me accipere putavi, praestantissime Lipsi, cum literae mihi tuae nuper sunt redditae, quas sub initium hujus anni ad me dedisti, tam graviter simul et amanter scriptas, ut merito nihil mihi potuerit, atque adeo debuerit gratius aut optatius contingere. Et quamquam quas hactenus abs te habui omnes, in rebus carissimis numero, has tamen in primis, quibus nunc rescribo, sic exosculor, ut eas inter [gap: Greek word(s)] mea reponam, ac mihi et meis reservare statuam. Caeterum neque gratias tibi agam verbis pluribus, neque ut isto animo in me deinceps etiam esse velis, operosius contendam, quia illud quidem abs te non requiri certus sum, hoc vero pro constantia tua ultro te daturum nullus ambigo: ac vetus istud cogito, [gap: Greek word(s)]. Amemus igitur inter nos, mi Lipsi: amemus: hoc est, Tu me perge complecti tua illa sincera et liberali benevolentia: Ego te contra non tantum amare, sed etiam observare et colere, adeoque mirari non desinam. Ad priscos istos, quorum meministi, libenter me ablegari patior, et de iisdem cogito, quod vetus poeta scripserit.
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
De epistola illa deinceps verbum nullum; ut etiam de oratiuncula, quam tu quidem sic nominas, et de qua sic quidem taciturum me deinceps promitto, ut tamen non velim desinere illis succensere, qui tantum juris sibi sumere non erubuerunt, ut non modo aliena, ipsis tum insciis, tum invitis proferrent, sed etiam ita proferrent, ut ausi fuerint eorum nomen mentiri, praefigendo quasi ab ipsis scriptas dedicatorias. [gap: Greek word(s)]. Tu sis bono animo, celeberrime Lipsi, et obdura contra haec et his similia [gap: Greek word(s)]: iisque oppone scutum tuae tum scientiae tum conscientiae: reliqua fac tradas protervis in mare nescio quod portare ventis. Dum enim nos vertimus, respicimusque, quod ajunt, ecce aderit immortalitas: ut dixit tuus Seneca. De privilegio scrupulum mihi exereptum gaudeo, postquam exemplum tibi salvum esse: et custodiri jussu tuo primogenium in Ubiis intelligo. Ortelius
page 435, image: s435noster a me petit libellum usibus quotidianis serviturum, natum in his terris. Rogo, ne respuas, si meo nomine tibi quoque talem donabit: in quo ipsum quidem donum non erit magni precii, sed animus liquidissime tuus. Salutat te amanter, diligenter et officiose meus affinis, mihi fraterno amore junctus, Nicolaus Redingerus, [note: Vid. ad Epist. V. Nicolai postea ad Lipsium literas producemus.] Thomae illius B. M. quem novisti, ex fratre nepos; tui longe amantissimus et studiosissimus, et quem velim credas talem esse, ut in hac tota provincia nemo sit, qui illum superet ingenio, doctrina, virtute. Dixi paucis multa: et vere profecto dixi. Ama illum, obsecro, dignum certe, quem ames; et nunquam poenitebit, si amaveris. fuit mecum ante aliquot septimanas juvenis egregius Petrus Bertius, et quem tibi, Dousae et aliis vestris luminibus gratum esse facile dedici ex libro, illis vestris nominibus exornato. Is me, cum hac iter haberet, salutavit: et ego cum illo longum sermonem habui, cujus caput erat Lipsius: de quo ille multa commemorabat. Petebat abiturus, ut suis verbis tibi salutem officii et studii plenissimam nunciare vellem. quod nimirum nunc facio. Ortelius te scribit publice docere Lovanii: hoc est in ea schola, de qua memini Matthaeum Wesenbecium V. Cl. p. m. praeceptorem meum, saepe numero mihi dicere, se non credere esse locum in tota Europa, magis accommodatum Academiae, quam est haec tua civitas. Non possum plura. Scribo enim hoc festinans: quod tu ignosces: et alio tempore literas, si modo poterunt a me tales scribi, accuratiores expectabis. Pro voto, quo filiolum meum persequeris, tantas tibi ago gratias, quantas verbis exprimere non possum: cum ne tu quidem credere queas, quantum fuerit animi mei gaudium, quod in illo excitavit ea pars literarum tuarum, quae agit de filio meo. Scio, scio non in labris tibi natam, sed ex ipso corde tuo profluxisse illam orationem. vicissim Deus tibi et tuis perpetuo tum benedicat, tum etiam benefaciat. Vale, mi praestantissime et magno ac multo merito tuo perpetuum mihi colende Lipsi. IX. Febr. 1593. Vratisl.
[note: Videtur ad hanc et aliam, quam non repperi, respondere Lipsius Centur. ad German. XV.] EPISTOLA CCCCI. JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Lovanium.
SAlve plurimum, magne Lipsi, et habeo tibi maximas gratias propter animum et amorem erga me tuum, qui non voluit te prius abire, cum nuper esses Antwerpiae, et pene obruereris salutantium interpellationibus, quam deposuisses apud amicissimum nostrum Ortelium literas tuas illinc ad me mittendas. Essem enim non tantum ingratus sed et inhumanus, nisi hoc tuum
page 436, image: s436beneficium agnoscerem et agnitum praedicarem? Sed et plurimum tibi debeo pro singulari sententia tua, quam nuper tulisti de Epigraphe Musaei mei: quae nunc demum mihi placet magis, quam antea: posteaquam non displicet summo viro Lipsio. Reverendissimus noster Antistes per Cancellarium Wacherum nuper ex me scire voluit de valetudine et statu rerum tuarum. Respondi ferme eadem, quae nunc invenio in literis tuis. Cruciamur expectatione et desiderio Crucis tuae. Sat illa vero cito, si sat bene, hoc est, si, cum tibi commodum fuerit visum, et in luminis oras prodierit, et tandem etiam ad nos veniet. Acidalium tuas accepisse spero te dudum cognovisse. Me monente scribit nunc quoque. Amo te, mi Lipsi, qui hunc Valentem amas: quem fausto, ut interpretor, omine, nuper adeo Lugdunenses Typographi per errorem nominarunt Vincentium. Vis scire, qualis sit Acidalius: Cogita quaeso te illum ipsum intueri, cum veteris poetae versiculus tibi veniet in mentem: Ingenium, probitas, artemque modestia vincit. Sed de his satis. Audi aliquid minus amicum. Nuper ad me missae sunt Apologiae duae scriptae contra Lipsium: a quo? a quodam apud Saxones Hierophanta, cui nomen ab Ariete, [note: Hermannus Hamelmannus intelligitur, olim Lemgoviensis Pastor, postea superintendens Oldenburgensis, cujus opera editioni paraverat Vir. Amplissimus Ernestus Casimirus Wasserbachius, mihi olim dulcissima studiorum et vitae societate Ultrajecti conjunctissimus, dum magno Graevio simul operam daremus, sed cujus immatura mors praecidit gaudia nostra, et reipub. literariae, ne alia a docta illa manu acciperemus. prodierunt vero post ejus mortem Lemgoviae A. 1711. praemittitur illis vita Hamelmanni. Inter ejus opera vero t. 11. pag. 1382. legitur Apologia pro illustribus et inclytis Comitibus Altenburgicis, et pro honestis ac industriis Urbis Altenburgiae civibus et totius regionis incolis, contra virulentas Justi Lipsii Calumnias atque in urias. cui Epistola illa ad Monavium ex 11. Cent. Misc. 98. subjicitur. si vixisset Amicus ille noster egregius, pluribus Tomis rerum Westphalicarum auctores nobis protulisset in lucem.] cum potius ab Asino deberet. Illarum apologiarum altera est pro Comitibus Oldenburgicis et civitate illorum; [note: Est Joannis Domanni Osnabrugensis pro Westphalia adversus J. Lipsium Apologeticum, inter alia de Westphalis opuscula, editum etiam a Johanne Goes Westphalo Helmst. 1668. et additum etiam Hamelmanni operibus.] altera pro toto Westphalorum grege. Nondum sunt editae typis: sed circumvolant et Chalcographum quaerunt; Noli ab iis, obsecro, metuere, etiamsi prodeant. Adversarium babes, quem et merito, et secure contemnas: et cujusmodi debeat sibi bonus quisque optare, si sine hoste vivere ei non detur. Ego tamen istum etiam tacere vellem, et faceret hoc profecto, si saperet. Domanum audio aliquid respondere voluisse ad Epistolam illam nostram: (sic enim tuam voco, quae ad me scripta est) idque nomini meo dicare. Quidam cordati eum sunt ab hoc proposito dehortati et auditurus eos videtur. Ignosce quod tales nugas tibi adfero. Bucretius noster, et affinis meus Redingerus, lumen patriae meae, te amantissime et officiosissime salutant, et post Crucem Faci lucem precantur. Bene vale, Clarissime et praestantissime Lipsi: et conserva mihi (quod certe facis) tuum erga me amorem; neque dubita de meo in te sincero et puro affectu, quem utinam tandem liceat tibi reipsa declarare. Barwicius per Wacherum te jubet officiose et amanter salutari. Iterum iterumque vale, Celeberrime
page 437, image: s437Lipsi: et salve a tui amantissimo et studiosissimo. Vratisl. postr. Cal. Nov. 1593.
Adhuc per Dei gratiam experior vim votorum tuorum: cum optabas, ut esset mihi vitalis filiolus meus Fredericus. Vivit enim, viget et valet. Deus, qui dedit, servet: et aliquando sibi servire faciat, ipse faciat. Cum dabitur occasio, valde te rogo, ut meo nomine diligentissime salutes Nobilissimos Dousas, patrem et filium. Opto eis omnia optima et optatissima: et cupio ipsis esse commendatissimus.
EPISTOLA CCCCII. J. LIPSIUS Jacabo Monavio. Vratislaviam.
En Crucem nostram, quam exspectare te scribis, mi Monavi. Aliquid magnum, elaboratum fortasse? Ignosce errorem, nihil est tale. Collegimus aliquid pro ritu antiquo ejus supplicii, nec ultra libido mihi ire. Alioquin designaveram seorsim libellum de Cruce interna: sed parum assurgimus in hoc aevo. nunc milito, et ad Facem meam pergo. Valentem nostrum ex Italia rediisse volupe mihi fuit. scio nihil aut parum ibi esse, non dicam pro veteri, sed nupera Italia, et tractus ille orbis elanguescit. Ipse Valens (non te fallam augur) gemmula erit Germaniae vestrae, vivat modo. salus mihi ab affine tuo Redingero immane quantum grata. Amo gentem et ipsum, ob ea, quae praedicas, nec celabis eum hunc affectum. Ernestus Austriacus apud nos est, diu expetitus, quo successu dies revelabit. Laudes ejus audio, et de moribus ejus omnia bona, quae res me quidem implet bonae spei. Etsi video magnos reges magna quaedam moliri, et ideo tarda. ac vereor, ne nos interea in fumo isto ac flamma. de Ariete isto quod nuntias e Westphalia; esto, arietet. Excepi alios ictus et stabo. Hoc videant, ne semel melancholiam istam moveant, et incalescat, in quem finem? non ut pugnet, sed ut ludat. Ad Satyram tandem me adigent isti homines, quibus nec publica judicia, nec meus pudor ponit modum. sed nihil affirmo. Ursulus quem non movit, vereor ut ab Ariete excitetur. Tu vale, mi Monavi. Lovan. Non. Febr. CICICXCIV.
EPISTOLA CCCCIII. J. LIPSIUS Jac. Monavio S. D. Vratislaviam.
VIr Clariss grave mihi aut intempestivum nunquam est a te appellari, semel mihi hoc crede, ut Lutetia in Gallia, sic Vratislavia in Germania
page 438, image: s438affectus meos possidet, et amo vos incolas, et cupio amari. Dictum esto pro intimo isto sensu. occupamur sane varie, sed venia et libertas haec per Vos mihi erit, ut omittam aut differam aliquando respondere, ubi non nisi amoris litterae sunt sine alia significatione. A Rhodomanno carmen accepi, et [note: Illud legitur inter epistolas Offenbachii editas Num. LIX.] carmine (etsi raro, aut non Poeta) respondi. quos tu commendas (scio te judicio facere) ii mihi semper cari; de Henrici Stephani scriptis non audivi solum, sed vidi. Quid ille vir meditatur sententiam de Stilo ferre? usurpat, quod nemo detulit, et ubicunque bonus, hîc non sit in suo ludo. eloquentia non ejus, non ipse eam respexit; nisi si quicunque Latine aliquid, et non vulgarie pangit, vindicat sibi et asserit eam Divam. Heu quam longe est? nec equidem negaverim quosdam esse, qui morose et stulte me imitantur ex istis adolescentibus. jamdiu indignor. Sed quae hîc mea culpa est? non magis quam Sallustii; quem Aruntius aliquis varo pede per vestigia omnia secutus, quod alius peccat, alius luat Sua cuique a se laus aut culpa esto. De militia nostra jam excuduntur, et reliqua sequentur Historicae facis. Ea initium est, et fores pandit. Wacherum apud vos aestimo et amo: quid ille in meam crucem? videre non licet! si tale est, mitte. explere aliquid in meis, aut mutare etiam per ipsum et per alios possim; nee id nescio, et pro beneficio habeam, si quis praestet. Westfali sileant, per me non excitandi: nec ego per eos, ut maxime latrent. Pacem apud vos quoque turbari doleo. si nondum re, metu tamen propinquioris hostis. hostis non metuendus sit, Christianis inter se pax sit. de qua multus hîc jam sermo: sed meo animo non nisi sermo. videbimus. si firma ea esset, animo et corpore exciter, et fortasse vel impetum capiam Germaniam semel cursim regustandi, et vos videndi. Amicos illic saluto, Wacherum, Acidalium, alios: et inter primos Redigerum. Lovanii postridie Natalem Dominicum. 1594.
EPISTOLA CCCCIV. JACOBUS MONAVIUS J. Lipsio. Lovanium.
GRavissima et gratissima tua epistola, quam postridie Natal. domini scripsisti, tam mihi grata fuit, ut non possim ullis verbis exprimere, quantas secum commoditates attulerit. Venit enim plane in tempore. Amiseram, carissime Lipsi, Vir praestantissime; sororem meam unicam, unice charam: et postremam stirpis meae foeminam: At non tam propter sanguinis conjunctionem moleste ferebam, quod ea essem orbatus: sed etiam cruciabar cogitatione virtutum, quae in illa fuerunt praeter sexum. Ecce in hoc luctu meo acerbissimo, adest mihi epistola tua [gap: Greek word(s)]: ac vere possum affirmare,
page 439, image: s439non vulgarem levationem moerori meo contigisse ex lectione accurata tam sapientis et doctae epistolae. Peto autem reverenter, ut mihi veniam dare velis, quod nunc ad eam non rescribo, ut debebam. fiet hoc alio, si Deus volet, tempore. Ad Rhodomannum misi tuum carmen, et nunc ago illius nomine gratias maximas amabilissimae humanitati tuae: aget paulo post ipse quoque verbis suis. De [note: Id est Henrico Stephano.] Corona tuum gravissimum judicium probo: Quin hoc audi, quod auribus tuis credo. fiebat aliquando illius hominis mentio, cum una loqueremur Josephus Scaliger et ego; nescio fiebat quomodo, ut Scaliger commotior de illo, qui contra te scriptiones molitur, haec verba diceret, quorum saepe ridens soleo recordari. Tantum, dicebat, iste homo habet judicii, quantum est cerebri in meo calceo. Et profecto sic mihi videor hominem novisse, cum quo vixi saepius. Scribat quod volet, pro te, vel contra te, contra Mimos vel Momos; bellum ei erit cum impavido, et quem non ferient ruinae, futurum. Ita sentio, ita credo. Wacherus ante paucos dies nuptias celebravit secundas: petiit sibi non nihil indulgeri, et mox ad officium se reversurum ait. Tum etiam mittet, quas ego ad te, notas cruciferas. Gaudentes legimus, quae de Militia tua scribis. precamur felices successus tam faustis coeptis. Parodiam ante aliquot septimanas misimus ad nostrum Ortelium, quam vidisse, et in eo amorem erga te nostrum (autor ego tamen non sum: sed quis sit ex libello meo, [note: Melch. Adamus in vita Monavii nihil edidisse eum scribit, praeter Ethica Aristotelis. Victotini Strigelii notis illustrata, et tres libros carminum in Symbolum suum IPSE FACIET.] quem nunc edo, et cujus tibi exemplar mittam, cognosces) agnovisse te spero. Liceat nobis ita sentire, qui recte nos sentire putamus, rumpantur ut ilia Westphalis. Acidalius migravit ex hac urbe, et vivit cum Wachero, apud Episcopum nostrum. Salutem iis omnibus tuo nomine nunciavi plurimam: Nunc ipse etiam te iubeo valere, mi praestantissime Lipsi, et majorem in modum abs te contendo, ut mihi veniam dare velis, si forte stylus meus imitetur fortunam scribentis. Non possum me alium in hoc dolore meo gerere, quam me status, et affectus meus fingit. Bene et feliciter vale, et me ama, tui certe amantissimum et studiosissimum dum vivam. Datum XIV. Febr. 1595. Vratislaviae.
EPISTOLA CCCCV. FRANCISCUS HILDESHEIM Illustrissimi Electoris Brandenburgensis Medicus J. Lipsio Leidam.
[note: 1 Respondet Lipsius 11. Misc. 72.] ERuditionis tuae splendor, Juste Lipsi, me non modo in cultum admirationemque rapuit nominis Tui: Verum etiam in scribendo audacem, et
page 440, image: s440petacem in rogando reddidit. Quapropter neque ego hanc scribendi audaciam magnopere apud te deprecari debeo: neque Tu nostram istam salutationem argute voles reprehendere. Non enim eo es natus genio atque ingenio, ut hoc nostrum scribendi officium, certe amabile, barbaro fastidio contempsisse videri queas. Ac ut maxime infeliciter cadat haec scriptionis alea: de temporum tamen istorum felicitate, saltem gloriari apud Te, illius autorem, liceat mihi, quibus una Belgica regio duo produxit Antiquae Eruditionis lumina, Lipsium ac Douzam, quorum scriptis politissimis omnem veterem eluimus barbariem, ut jam Tacitum ac Varronem, addo Plautum, Romanis amplius non invideamus. Itaque cum ferme decennium peregrinationibus transmisissem, quo tempore cum multis Anglis, Italis, Gallis, Belgis vixi familiarissime, unius me istius poenitet, unicum ob bella Belgium (quod mihi fuisset futurum instar omnium, ex sententia magni illius Busbequii) et in eo unicum illum Lipsium, Literatorum hoc seculo Herculem, videre mihi non licuisse. Testes harum querelarum hae sint literae, meaeque in te voluntatis, eliciendi amoris tui primitiae. Quid in autoribus repurgandis praestiteris, si haec aetas parum curat, postera aliquando loquetur. Utinam autem experiantur operam ac opem tuam Medici nostri, qui et ipsi tot pene vulnera, quot verba habent. Primum enim divina Hippocratis brevitas in multis interpretationibus aut confuse et perplexe diducta, aut a varis ingeniis alio detorta est. Galeni autem laxitas Asiatica, quotnam Commentariis foede est depravata? ut jam de varietate lectionis tot libri scripti Galenum ipsum mole sua ferme superent. De Arabibus quid? nisi illud:
Ignotum nobis Arabes venistis in orbem.
Unus ex Latinis restabat Celsus. Qui licet tempore et sermonis puritate esset proximus: tamen virginitatis jacturam tulit a foedis stupratoribus, ut jam nimis vera sit querela Plinii: Alienis pedibus ambulamus, alienis oculis agnoscimus, aliena memoria salutamus, aliena vivimus opera. In hujus Pandectis, quaeso, ista vide, meque tuo juva judicio. lib. XXIX. cap. 1. Ne avaritiam quidem arguam, rapacesque nundinas pendentibus fatis, et dolorum indicaturam, ac mortis arram, aut arcana praecepta. Quid, malum, Indicatura dolorum? quid arra mortis? Ego salutis indicaturam et vitae arram intelligo. Quaerit aeger ex Medico: Quanti salutem indicas? Quanti me curas? Is enim mos Veteribus, ut non rogarent Medicos, sed conducerent. Dimidio igitur mercedis, quae convenit, soluto, reliquum non nisi homine restituto debebatur. Quare dolorum Indicaturam praeter expectationem dixit Plinius. Nam de sanitare inter aegrum et Medicum convenit, non de doloribus. Sic mortis arram dixit pro arra vitae. Precii enim dimidium quod initio solvebatur, nonne arra erat vitae? An [gap: Greek word(s)] Plinius haec dixit? quod arcanum praeceptum habebant inter se Agyrtae illi carnifices Medici: Dolores potius leniendos quam tollendos, ut aegri suspensa, non certa salus esset. Nam Medicus, qui morbum protrahit, ut quaestum faciat, non sanitatem, sed morbum indicat. An idem sentiendum de Mortis arra? Medico enim de mercede paciscenti
page 441, image: s441dabatur arra. Cum autem ille pecuniae studio morbum protraheret, non tolleret, ita ut in discrimen vitae aeger adduceretur, ea certe non salutis erat arra, sed mortis. Haec forte ista Circulatorum arcana praecepta erant Plinio. Te, Lipsi, respicio, et ad tribunal tuum provoco. Si quid ad mecuratum voles, mitte Melisso nostro, et Vale. Idib. Martiis Anno S. Octuagesimo nono. Ex Colonia Ursina ad Saevum urbe Septemvirali Brandeburgica.
EPISTOLA CCCCVI. FRANCISCUS HILDESHEIMIUS Justo Lipsio. Leidam.
LIteras Tuas probe ad me curavit Melissus noster, cui pro tanto officio gratiam continenter habeo. Sed audi, Vir Clarissime, has ipsas literas viderunt apud me multi magni Viri, ac tantam tuam humanitatem tacite sunt admirati, qua primas mihi amicitiae fores aperuisti. Inter hos legit eas Princeps Christianus Anhaltinus, mihique de nova Amici prudentissimi accessione est gratulatus, cui ego Politica Tua donaveram cum hac Epigraphe:
Vidit tuas, argute Lipsi, litteras,
Ex Battavis missas mihi,
Ab Ascania ille nobilis princeps domo,
Flos purus ille Principum,
Regumque ocellus; Literatorum Deus.
Et Christianus nomine
Ac re: merum Germaniae miraculum,
Mellite Lipsi, nunquid hîc
Supercilium salit tibi? Ecquid garrula
Resonat tibi auris? audi: [gap: Greek word(s)].
Aut ille, quem Tu quaeris in Politicis;
Aut nullus est Princeps Tibi.
Sed ecce. Miseram easdem legendas Samueli Reinharto, homini literatissimo, Marchionum nostrorum Juniorum praeceptori, meo amicissimo; Is eas remisit capsulae inclusas argenteae, cui sic illusi.
Reinarte, quid Semideo factum est meo?
Quid? Lipsium tantilla condit capsula?
Hoc quid rei est? Papae! levem Deunculum
Passunt recondi pixidicula in levi?
Non pol tulisset ille, ni genio Tuo
Simul probasset catus immiscerier:
Tua quod litura juncta Lips Iliteris
Docebat. Euge, quanta copulatio?
Jam carcere in tam blandulo haerens Lipsius,
page 442, image: s442
Canit triumphum, seque devovet Tibi,
Amice Francisci, atque amice Lipsii.
Vides, quantos nobis labores imposueris unica illa Epistola Tua, certe Herculeos. Euge, Lipsi, fac ut literis Tuis denuo fruamur. Si miseris MELISSO nostro, is recta ad me curabit. Sed ubi ubi illa Tua DE INSTITUTIONE PRINCIPIS commenta? Ecquando exolves promissa? Exspectat una mecum Princeps ille Anhaltinus operam Tuam; amabo fac ne frustra. Cura ut deleatur nomen tuum, NE QUID DEBEAS. Monodiam meam, quam mitto, tui facio Judicii. Vale, Vir Clarissime, Domine et amice carissime. Coloniae Ursinae XI. Kal. Octob. A. LXXXX.
EPISTOLA CCCCVII. [note: Petrus Pantinus Tiletanus Flander, de quo vide Valer. Andr. Bibl. Belgic. p. 753. Marchant. Fland. lib. 1. pag. 82. et Sander, de Scriptor. Flandr. lib. III. p. 135. hic cum diu in Hispania vixisset, cum Alberto Austriaco rediit in Belgium. vid. Lips. Cent. ad Ital. Epist. 36. Praecipuum, quo eruditos demeruit, opus, sunt Mich. Apostolii Paroemiae Graecae, quas exemplo Ant. Schotti incitatus, latine vertit et notis illustravit, et post ejus mortem Schottus auxit, et Daniel Heinsius A. 1619. edidit. Has paroemias vero, editis duplo auctiores, exstitisse in Bibliotheca Archiepiscopi Tolosani Caroli de Montchal, refert Labbaeus in Biblioth. nova MSS. libror. pag. 205. Ipsius vero Apostolii manu descriptas exstare in Bibliotheca Regia testatur idem pag. 135. et 287.] PETRUS PANTINUS J. Lipsio S. D. Leidam.
IGnotus ignotum compello, mi Lipsi, non ex officio fortassis, certe ex amore. Nam quum puer eruditissima tua scripta semper suspexerim, ita cum aetate judiciique auctu, idem hic mihi sensus adauctus, nihil ut iis suavius; nihil proinde uno te carius mihi esse ducam. Testis mihi Schottus, testis Egmundus, testes ceteri, qui hîc Philolipsii. Et quid mirum, Belgam Belgicae ocellum in oculis ferre, quum Hispani ipsi meros jam passim Lipsii amores spirent? Covarruvias, Griatius, Brocensis, Ruisius; omnes jure musico illi vestro albo adnumerandi. Gaude igitur, mi Lipsi, vivus vidensque ingenii tui famaeque bono; hocque [note: Intelligit illud spurium ab Hieronymo Columna ad Ennium prolatum. Vid. Heinsii notas ad Halieutic. princ.] Halieutici Ovidiani (nisi Itali imponunt; quamquam non imponunt, opinor) Neapoli non ita diu ex situ erutum, in meae erga te primum observantiae testimonium lubens accipe, et cum altero illo excuso, velut Absyrti membra, cum Phoebo musisque volentibus [gap: Greek word(s)] compone. Vale, Mantuae Carpetanorum A. d. XI. Kal. Augusti 1589.
page 443, image: s443
[note: Respondet Lipsius Centur. 1. ad Belg. Epist. 12.] EPISTOLA CCCCVIII. PETRUS PANTINUS Justo Lipsio V. Doctiss. S. D. Lovanium.
PRaeter ceteras, quae mihi plurimae, legitimaeque in patriam, totos XVI. annos, temporum injuria, non visam redeundi sunt causae, hanc pene dixeram primam; certe inter primas habeo, te talem virum; cujusque politissimum ingenium, ex scriptis, semper sum admiratus, videndi, et, si patiaris, amplectendi. Atque utinam spissus hic, spurcusque belli turbo, qui tantae calamitati Belgicam nostram hactenus involvit, ab eo, qui [gap: Greek word(s)], et, ubi omnipotenti ipsius bonitati visum est, [gap: Greek word(s)], disjiciatur aliquando. [gap: Greek word(s)] intueri nobis tandem liceat. Sed hoc optare possumus; sperare nondum. adeo illic Lamachorum adhuc plena esse omnia intelligo. qui quoniam, ut Comici abutar, [gap: Greek word(s)], violento hoc Deo omnia sursum deorsum miscente, placidam illam divam, [gap: Greek word(s)], perpetuo in puteo illo suo demersam cupiant. quae res saepe me alioquin ad amantissimos mei [gap: Greek word(s)] hîc necessario adhuc reprimit, detinetque otio praesertim amplissimo, re et dignitate aliqua, bonorum adhaec virorum gratia non contemnenda utentem. Magni interim muneris loco habuero si quid forte inciderit, in quo operam meam tibi usui posse esse existimes, eadem utaris. Contendam atque enitar omni studio ac fide, ne me amicitia tua indignum experiare. In quam rem si necesse est, sponsores pro me Schottum nostrum et Covarruviam dabo. a quorum [note: Solius Covarruviae repperi. quas huic Epistolae subjungere visum fuit. de Graecis Senecae vide supr. Epist. XCII. et Gronov. ad Heins. CLXXVI.] utroque hasce literas habe a Covarruvia insuper loca aliquot graeca in Seneca restituta. Sed cum cautione, quam ex altera ipsius ad me epistola cognoscas licet. Si quid rescribere libuerit, ut te facturum omnino non dubito, fasciculus ad ornatiss. V. Joannem Moretum, et per ipsum ad nos recte mitti poterit. Venerabilem virum D. Ariam Montanum ante hebdomadas aliquot febris quartana corripuit, et quamvis malum infra periculum videatur, non possumus tamen non et metuere, cui bene cupimus. hac praesertim aetate corpusculoque et laboribus et victus tenuitate exhausto. Tu vale, doctiss. Lipsi, et ni molestum est proximis adscribe, num libros, quorum autores principiaque subjungam, illic aut alibi graece aut latine editos scias: [gap: Greek word(s)]. orditur hoc pacto, [gap: Greek word(s)]. Secundus est Ceorgii cujusdam chronicon ab orbe condito usque ad Constantinum magnum. hunc
page 444, image: s444falso quidam [note: Certe sub Glycae nomine edidit Labbaeus A. 1660. et initium operis, ut hîc exhibetur, idem erat in Codice Fontisebraldensi.] Glycam existimant. cum ex Curapalate contrarium constet. Conjunctus est cum eodem Theophanius quidam, qui a Constantino hanc scriptionem usque ad Nicephorum [gap: Greek word(s)] deduxit principium hoc: [gap: Greek word(s)]. Orationes seu homiliae D. Joannis Damasceni duae, una est de Sabbatho Sancto cum hoc principio, [gap: Greek word(s)]; sed altera [gap: Greek word(s)] incipit ita: [gap: Greek word(s)]. Cyrillus Alexandrinus [gap: Greek word(s)]. principium, [gap: Greek word(s)].
Sed ego jam prolixior; immo impudentior sum; qui seria tua studia in ipso amicitia nostrae aditu tantum moror. Ignosce, vir praestantissime, culpamque omnem conceptae mihi de tua humanitate opinioni assigna et iterum vale. Madrito prid. idus Septemb. CIC. IC. LXXXXII.
ANTONIUS COVARRUVIAS P. Pantino suo S.
GLycam repertum vehementer gaudeo. occurrebat posse esse apud Higueram, sed fefellit indiculus, quem ejus manu habeo, nec aderat Glycas. eum tibi redditum gratum acceptumque est, et id ego volebam. Uteris arbitratu tuo quandiu voles, itemque ceteris libris, quos a me habes. Historiam Arabicam, Hispanam factam, videbo libentissime, sed vereor, ne non intellexeris quas ego Arabicas interpretationes a te quaesierim binis literis, cum tu mihi nihil ad eas. eae sunt, quas apud Garsam esse ajebas, reliquiae S. Caecilii, eas valde, si fieri potest, desidero, scio autem quam a quibusdam haec arte contenteque habeantur, sed si potec. non aliter. non est res tanti. Graeca Senecae mitti Lipsio valde volo. Edi meo nomine, minime, idque et precario, et si fas est, pro imperio, prohibeo vetoque. sed amabo, vide prius, ne sint edita, ne simus ridiculo. in editione Romana sunt nonnulla. audio esse aliam, vide quaeso pro amicitia, haec prius. et si mittenda Lipsio decreveris, admone, judicet et pro arbitrio suo iis abutatur. Reliqua alias, nunc haec propere. Vale. Toleti, A. D. XVIIII. Kal. Septembr.
page 445, image: s445
EPISTOLA CCCCIX. PETRUS PANTINUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
FActum bonum! ternae tuae, Covarruviae, Schotto, mihi inscriptae, omnes perlatae, rara hoc tempore felicitate. Ab illis postea; a me nunc responsum accipe. Patriae casum, seu occasum jam potius, quis non doleat, nisi cui nihil dolet? Sed parendum in omnibus, mi Lipsi, seu assentiendum potius, summo illi rerum arbitro; pro certoque tenendum, nihil nisi bonum, a summo illo bono, nobis immitti. Quod ad me attinet, [gap: Greek word(s)], constitui fortiter adhuc, dum illae consilescant turbae, atque irae leniant, in voluntario hoc exsulio obdurare. Quae enim illic talis mihi vita, homini pacis amantissimo, ubi nihil quotidie audias, videas experiaris, praeterquam bella, horrida bella? At splendidior, lautiorque deinceps in patria vivendi conditio invitat: quid refert, dum non quietior? nunquam animus honorum valde appetens fuit; multo minus opum. Spinas utrasque appellari scio. pungi metuo. Cum ocio liberali quod satis est adsit; superflua nihil moror; fugio potius. Ad tuas redeo. Scholia, ac notae in plerosque Historicos Latinos, magnam hîc expectationem (ut tua omnia) concitarunt. mihi salivam in primis movêre tres illi de Cruce Libelli. adscribe, amabo, num abs te cusi, an de graeco versi. Scis enim multa in hac lingua ejusmodi exstare. Nos jam olim Alexandrum quendam Monachum, de ejus inventione, Latinum fecimus, et Josephum Episcopum Thessalonicensem de laude ejusdem. Si usui fore arbitraris, utrumque mittam, Fabri in Senecam nullus vidi: nec mirum, itineribus Gallicis, terra marique, jam pridem clausis. Principi nostro officium tuum gratum futurum ne dubita. amat enim literas earumque cultores. eisdem ipse non leviter infectus, praeeunte Loaisa. Epistolam tuam pluribus legi: placuit quibusdam. quid? non omnibus inquis? quî possit, mi Lipsi, quum non nisi pauci intelligant? Aliae his labris quaerendae lactucae. De valetudine magni Montani adhuc bene nunciant. Tu quoque vale, et me, quod facturum promittis et spero, ama. Ego serio te colam et observabo. Madrito II. Kal. Febr. CIC IC XCIII.
EPISTOLA CCCCX. PETRUS PANTINUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
JUste Lipsi doctiss. has tibi inscriptas, et apertas a Schotto nostro, aperto pectore ad me missas, eodem a me habe. V. C. Covarruvias nihil dum
page 446, image: s446respondit: nisi quod suo nomine tibi salutem adscribi jussit. Scripta tua omnia quotidie hîc pluris fieri video, gaudeoque: Critica praesertim, idque non a quibusvis de vulgo viris, sed a clarissimis quibusque Aulae hujus optimatibus, Comite Portalegrensi Garsia Toletano, Loaisa, aliis. Politica et Constantia non nisi paucis adhuc notae; epistolae minus: quae cetera probantur, quibus visae lectaeque, nisi quod [note: Nimirum eorum, qui sacra Romana et eorum antistitem non colunt.] nigra quaedam in iis nomina offendant, quae inducta cuperem. Nam multum deformitatis turpes hasce maculas pulcro huic corpori adferre existimo. Tolle igitur, mi Lipsi, si me audis, et famae consule, ac [gap: Greek word(s)] huic meae, a mero in te meo amore profectae, ignosce ac vale. Mantuae Carpetanorum A. D. IX. Kal. Majas CIC IC XCIII.
EPISTOLA CCCCXI. J. LIPSIUS Petro Pantino S. P. D. Bruxellam.
GRatum mihi vel in litteris videre, atque frui te, gratius esset ipsum et sermonem ingerere spirantem atque amplexum. Cum ita vicini sumus, non equidem despero id fore, atque etiam brevi fore, vel in danda occasione, vel rapienda. Carmen tuum in nobilem victoriam, et re, quam specie majorem, Hulstanam vidi, et ut vidi legi, ut legi laudavi. Paucis et fidis verbis accipe, meo animo probum, et cum mollitie quadam (quod Virgilio tribuunt) grave est. De Principe nostro quod injicis, et quod navis nostra istic haereat, profecto, mi Pantine, non id est, et me semel noris, hac in re nec mutabilem, nec fallacem. Magna ista munera aut ambitiosa, opes, titulos, nec quaerimus, nec si offerantur, magnus apud me usus sit aut fructus. Modestia votorum mihi congenita est, et unius quietis studium, quod non foveri per haec talia scio, sed moveri, aut etiam tolli. Sapientia haec est? non magna, ut mihi videtur. Liberi nulli sunt, mihi quod vivo vivitur, sit quod honeste modesteque eo faciat et satis est, te, Croese, te, Crasse, contemno. Hoc unum est, sed et haec nostra philologia in magno habenda iis locis nec spes, aut opinio mihi fuit. quis finis igitur? bonis malisque ostendere, et velut de tribunali edicere, quis in regem meum, et qua fide essem. feci, mihi satisfeci. navis ista in portu est, nec ad vadum haeret, ut censes, nec scopulus eam fregit. Ista de me breviter. De Schotto et ego jam ex litteris ejus didici, in viam se dedisse, aut dare. salus et felicitas eum ducat. Sed de Seneca manuscripto ejus apud me, quis dixit? Enimvero error est, et fatale, credo, huic libro, ut intelligo, jactari. Ego praeter notas Schotti nihil habui, nec habendi caussa aut cupiditas fuit. Nihil in eam partem meditamur. etsi habeo tamen pleraque haud improba, post omnium animadversiones, quae aut nostra industria, aut manuductione libri, qui apud
page 447, image: s447Bonav Vulcanium est, extricavimus, cum Schotto ipso, aut cum publico communicanda. At nunc subire hunc conferendi laborem nec voluntas est, nec otium. et hanc lampada alius habeto. Vale, mi Pantine, serio meus. IX. Kal. Octob. CIC IC XCVI.
EPISTOLA CCCCXII. PETRUS PANTINUS V. C. Justo Lipsio S. P. Lovanium.
CEnturiam accepi, gratum munus; eoque gratius quod inter magna illa nomina, etiam meum. verbo dicam, divinxisti me tibi totum. Nam judicium meum quod requiras, caussa non est, praejudicata jam pridem tua omnia, et quidem candido doctissimoium quocunque calculo, ut exactissima, elegantissima, [gap: Greek word(s)]. quare tu multas ejusmodi Centurias, seu potius Chiliadas nobis cude, magnum famae tuae amplificandae perpetuandaeque augmentum addituras. Habes hîc a me Capitonis Fontei, ejus puto, qui sub Tiberio proconsul Asiam curaverat, quique postea sub Nerone in Germania, ut qui res turbaret, a Legatis Legionum caesus, numisma argenteum, rarum ut vides, antidori loco. sed quid hoc ad tam solidum tuum in me beneficium? accipe tamen, et donantis animum, potius; quam rem aestima.
--- [gap: Greek word(s)],
ut in proverbio est. De pace inter duos illos, quam confectam hactenus existimaveramus, nescio quid heri in Aula secus spargi coeptum. sed falso opinor, velim certe. Tu vale V. Cl. Bruxellae v. Kal. Martias oo. ICCI. [note: Responsio ad III. Cent. Misc. 64.]
EPISTOLA CCCCXIII. J. LIPSIUS Petro Pantino V. R. S. D. Bruxellam.
REspondi equidem nuper, sed male missas intelligo, et tamen, ut opinor, reddendas, etsi tarde. Praeterea quod scribam, nihil est: nisi misisse me Antverpiam Apologeticum aliquod, in [note: Lampugnanum. vid. Epist. CCXLIII.] Italum illum, qui lacessivit. An videris, nescio: sed mihi [gap: Greek word(s)] scribenti crede, libellum et hominem nulli rei esse; tamen respondi, vel Taciti caussa, quae agebatur, vel quia et visa arma cupidinem sui movere, ait ipse Tacitus, et ante eum Homerus
--- [gap: Greek word(s)].
Equidem adeo sine bile, ut cum libentia et diffusione rescripserim: et affirmo
page 448, image: s448tibi, allevationi a morbo hanc rem fuisse. Sunt seria quaedam, sunt joculi: quid praecipio? rem videbis. Utinam [gap: Greek word(s)] non adducat nos et contrahat: quae laetum aut firmum nihil pollicetur. Partes adversas video consilio, disciplina, ordine, favore popularium niti: nos illa negligere, hunc spernere, mihi et serio prudentibus nunquam probandum. O magna potentia in Iberia, si temperata a prudentia? nec tamen ingenia aut viri desunt,
[gap: Greek word(s)]:
sed favor caelestium aut fatum tardat, in tempore tamen (opinor et voveo) exserenda. At mihi semper in te affectus, instar Vestalis cujusdam ignis, alendus et prodendus. Lovanii, XVI. Kal. Jul. oo. IC CII.
EPISTOLA CCCCXIV. PETRUS PANTINUS J. Lipsio V. C. S. P. D. Lovanium.
SToica tua, vere aureos libellos, ex ante diem Kal. Aprilis ad me missos, hoc biduo demum, ex castris reversus, accepi. Deus bone! quae in illis, quam varia Sanctioris istius Sectae praecepta! quanto labore, undique eruta! quanto ordine digesta! quam clare explicata! Divina ingenii tui monumenta omnia; praesertim duabus hisce [gap: Greek word(s)] notis: Ceterum in ultimo hoc syntagmate tantum te ipsum superasse mihi videris, quanto argumentum abs te tractatum diffusius, obscuriusque; multum tibi uterque illi Heroes Hispani debent, quibus hic labor inscriptus; multum Seneca et ipse Hispanus, cui idem luci; plurimum vero omnium ac veluti [gap: Greek word(s)] coetus doctorum universus, tantum ex illo fructus percepturus. Ago tibi gratias pro tanto munere, [gap: Greek word(s)], Deumque ex animo veneror precorque, vitam tibi ac valetudinem diutissime servet ad quam plurima hujusmodi deinceps proferenda. De Repub. nihil etiamnum aliud habeo, nisi vetus illud meum, desperare. praesertim quum Hispaniam, unde potissimum nobis auxilium fuerat expectandum, [gap: Greek word(s)] quotidie agere cernam. Nam de Gallo [gap: Greek word(s)]. Versat se in omnes, partes, quo colorem aliquem aperte nobis bellum movendi inveniat, nisi fallunt qui illinc veniunt. Certe Morinorum urbis restauratio, quam toto animi impetu agitare dicitur, nihil boni promittit. ut interim taceam Atrebati nescio quid conspirationis detectum. Quid interim Batavus? occasioni instat, inertia nostra in suum commodum utitur; copias, et quidem maximas parat; brevi fortassis in Brabantiae aut Flandriae visceribus futurus. quid enim obstabit? quum nec militem nos, nec pecuniam, nec consilium omnino ullum habere videamur? Sed stringo, Tu vale, vir Cl. Buxellae die Iduum Aprilis oo ICCIV.
page 449, image: s449
EPISTOLA CCCCXV. PETRUS PANTINUS J. Lipsio. Lovanium.
REctumne nostrum de pace judicium; aut, quod malim, frivolum, et a mente metu impendentium malorum praepedita profectum, tempus docebit. Equidem causam adhuc nullam habeo, cur mutem; multas, cur in eo persistam: seu Britannum, seu Gallum, seu Batavum, seu denique nos ipsos intueor, ut Hispanos interim omittam. Sed tempus, ut dico, docebit. Interim te in scriptiunculis illis tuis esse; et ut nuper Hallensis, ita nunc Sichemensis quoque Divae miracula posteritati prodere, et quidem elegantissimo illo tuo stilo exornata, quis non probet? quis non gaudeat? Tu vero hoc tibi persuade Vir Cl. [gap: Greek word(s)] Quum Brugis essem, et vir quidam magnus, ac tui amans, libellum illum priorem legisset, [gap: Greek word(s)]. Haec ille. Quae vel una ratio te permovere debeat, si mihi credis, ad pulcram hanc telam pertexendam. [gap: Greek word(s)] tua his addidi a viro non indocto et tibi noto, opinor, in Hispaniis Hispane versa. Optarem, si judicas operae pretium fore, si excudantur, Moretum ad id faciendum incites. eo enim fine ad me missa tam longo itinere. Vale, Vir Cl. meque tui observantem amare perge. Bruxellae die XVIII. Kal. Decemb. CIC IC CIV.
EPISTOLA CCCCXVI. JOHANNES ARCERIUS THEODORI FILIUS J. Lipsio. Leidam.
LIteras tuas accepi, doctissime Lipsi, una cum summo in hoc vitae genere voto, pro quo habeo gratiam, itemque Politica tua, quae mihi sane longe gratissima fuerunt. Reliqui omnes habent aguntque gratias. Quid de illis judicent rogas? perplacent. Nam alii legunt identidem, et ex consilio tuo relegunt, nonnulli ediscunt: nulli non, quantum potui cognoscere, probant juxta ac approbant utroque pollice. Mihi si quid judicii est, dico limatum esse opus, et pene illo in genere absolutum. Non addo plura, ne auribus tuis aliquid dare videar. Nec in doctorum hominum scriptis soleo esse Lynceus [gap: Greek word(s)]: hoc solum ausim vel [gap: Greek word(s)], nonnullis videri [gap: Greek word(s)], [note: 1 Est responsio ad Lipsii II. Misc. 83.]
page 450, image: s450quadam nimis tenuia [gap: Greek word(s)]. Praesertim in tantis et cyclopibus domandis et formandis. Nec illorum hac in parte institutionem ex minorum gentium et prophanorum hominum [gap: Greek word(s)], sed ex ipsius Dei ore petendam esse. Quicquid id est, tu vide, vir clariss. ne interea manum de tabula: sed et ex stupidissimis reprehensoribus hanc utilitatem capias, ut vel calceolario aliquid jure desiderante, quod in te situm est, corrigas, vel generose contemnas. Hisce paucis etiam atque etiam vale, mi D. Lipsi, cum uxore, quae et cum suo viro a me meaque plurimum salveant. Salutant te humanissime D. Elardus noster et Drusius raptim Frankerae XII. Kalend. Novembres A. ultimi temporis 1589. Mea tuae mittit [gap: Greek word(s)], meae terrae inter caetera proventum lacteum. quem accipiet eodem animo, quo datur.
EPISTOLA CCCCXVII. WILHELMUS LUDOVICUS Comes in Nassou, Catzenelnbogen etc. Praefectus Frisiae etc. J. Lipsio S. D. Leidam.
CLarissime Vir, Politica tua non minorem fructum, quam delectationem nobis attulerunt. Quamobrem pro munere istius exemplaris, quod ad nos ante tres menses misisti, multas tibi habemus gratias; Neque tam lenti fuissemus in referendis, nisi absentibus et ignaris nobis tuae Leovardiam fuissent allatae; et statim a reditu nostro obortum gelu vias praeclusisset. Mittimus ergo jam tandem munusculum his inclusum, quod rogamus ut aequi consulas. Vale. Leovardiae XIV. Januarii Ao. [abbr.: Anno] 1590. stilo vetere.
EPISTOLA CCCCXVIII. JOANNES CASELIUS J. Lipsio S. Leidam.
HAec scribebam, Juste Lipsi, peregre iturus, quod me absente Mellaeus se in iter daret. Hic vero, et de quibus voles aliis, et de mea in te benevolentia, plenius te docebit. Utitur enim me familiariter, cumque una sumus, crebri de te inter nos sermones honorifici et jucundi. Ostenderat mihi nescio unde acceptum, te accitum Lipsiam, et venire constituisse. Gaudebam, quod sic te aliquando viderem, et gratulabar juventuti nostrae. Verum te forte patria tenet, etiam in istis fluctibus, quibus otium litterarium a vobis tam diligenter coli, hoc magis miramur, quo hîc in otio, quod hatenus summum est, minus agimus. Ipse tamen in excitandis ingeniis ad cultum
page 451, image: s451virtutis et doctrinae non parum operae pono: proficio, quantum mores nostrae gentis ferunt. Plerique enim a pueris se applicant ad artes sive quaestuosiores, sive [gap: Greek word(s)]. Nec in hoc forte tenuiores reprehendam: laudo fortunatiores, si qui non abripiuntur studio voluptatum: cujusmodi habemus paucos admodum. Nec erat, quod hoc te docerem, qui et nostros mores et aliarum gentium pernovisti. [gap: Greek word(s)] exemplum a te non vidi: quod velim non periisse, quando manu tua correctum fuit. Legi tamen diligenter librum, et novo modo et doctis scriptum. Qui enim in his tirones, non videbunt omnia, quae a te divinitus prolata sunt. Perge nos ad vitam erudire monumentis tuis doctissimis: aveo scire, quid modo habeas in manibus. Vale. Helmaestadio ex Acad. Julia XI. Kal. Sext. 1590.
EPISTOLA CCCCXIX. PETRUS PALLANDUS J. Lipsio. Lovanium.
SAlve, Lipsi, Vir Clarissime. Quem merito salvere jubeant integriores nostri aevi literarum cultores. Ex Lampsonii viri ornatissimi literis; quem tuae epistolae singulari studio praedicant, intellexi rediisse te Lovanium longe ante. Eo ut dem has literas inexplebili desiderio excitor. Legi Constantiam tuam; Politica itidem, quibus afficior iteratis lectionibus ita, ut putem ulla Philosophiae parte me nunquam magis oblectatum. Adhaec tua opera Tacitus luci restitutus quam apposite nos civili moderatione instruit, quamque omnia tui judicii scripta hominem homini aperiunt, atque ob oculos ponunt; ut vel hinc post omnes mirari liceat Lipsii divinum ingenium, et acre judicium. Sed quid tuam lucem ego magis illustrare conor obscurus? veniam ad meae scriptionis causam. Tacito tuus adjunctus commentarius Romanorum antiqua monumenta varia celebrat. Quapropter cum existimem tibi etiamnum gratum fore, si ejus quid ad te deferatur, visum te consulere, quid sentias de lapide a Romanis olim sepulchro imposito, et ante annos paucos reperto aratro in nostrae Juliae Ziletdorpff vulgo, pago veteri, (nomen rei antiquae respondit) cum inscriptione, his verbis ac notis. [note: V. Gruter XCI. 2. ubi Gudius volebat legi HAMANEHIS. (nam vitio operarum editum. HAMAHEHIS.) Et NEHAS esse numina et nymphas veterum Celtarum et Germanorum, etiam ostendit doctissimus Jo. Georg. Keyslerus in Antiq. Celticis, ubi agit de Dea Nehalennia; cujus nomen inde derivat §. 34. et seq. et §. 37. nostrum lapidem excutit. praeterea a Grutero ultimae literae editae sunt D. M. L. noster vero Pallan tus H. M. L. quod explicat hoc monumentum locatum. vid. et inf. Epist. CCCCXXV. de ipso Pallando nihil resciscere adhuc potui, quis qualisve fuerit. Hanc epistolam etiam serius scriptam credo, licet A. 1590. videatur exhibere.] MATRONIS HAMA VEHIS C. JVLIVS I. ET C. JVLIVS IIII. H. M. L. Superius in eodem lapide erant exsculptae formae muliebres duae, latiori capitis tegmine, uti vagum illud hominum mendicantium genus, quod se falso gentile
page 452, image: s452vocat, nostro aevo adhuc circumferre solebat: Ad pedes paulo angustiori figura, quasi pueri aut pedisequae aliquot, ni fallor, tres fuere. Interim dum varie per nostrates literatiores esset disceptatum, dicentes unum C. Julium Romae interfectum, quartum ignorari, ob id veritati dissonum agnosci non debere. aliorum sententiis meam adjungi quidam voluerunt. Ego deliberandi spacium sumpturus monui esse notum Juliam et Juliacum primarium opidum vicinum loco, ubi lapis effossus est, a Julio denominari; castra et niberna fuisse ibidem haud dubie, tum ob agrum fertilem circumjacentem, tum etiam editiori loco valde castris et aquationi idoneo, ubi Rura flumen Indem excipit: Item medio fere itinere ab Ubiis in Eburonum fines tendentibus. Post aliquot septimanas addidi, non videri inscriptionem velle, Julium hîc sepultum: sed Matronis Hama Vehis duabus foeminis ibi in castris defunctis H. M. L. Hoc monumentum locatum probari ab aliis, tempore, quo C. Julius bellum gessit, et forte eo absente, per imperatorem et ducem exercitus, qui se quartum voluit, iisdem in castris saepius hibernantem, e quibus per Ambiorigem, ut historia tradit, ejecti fuerint. Ab. accolis lapidem emit illustris et generosus Comes Hermannus a Manderscheidt zu Blanckenheim, caeteris studiosior antiquitatis. Porro Ducum Juliacensium arx praecipua et antiquior e regione posita appellata Hambech me in hanc sententiam inducebat, ut dicerem sicut Juliacum a Julio, ita arcem cum adjacenti loco ab. Hama et Vehis mutata V. in B. Hambeh esse dictam. Veteres enim et v. pro b. quod in Institutionibus juris recentiores notarunt, usurpasse, et facili mutatione Hambech pro Hamveh, ut est graecorum b, dici. In medium tamen relinquendum C. Julius IIII. ut certi nihil statui poterat. Quare, vir Clarissime, literarum decus, quae tua in ea re sit sententia, aperire digneris rogo, tantum tibi tribuens merito, utpote qui solus inter omnes non solum politiores literas eleganti methodo promoveris expedite; sed etiam, quod huic aevo maxime necessarium, praepostere, a plerisque literis obliteratos hominis affectus, diversis ingeniis optima moderatione detexeris; quo penitius liceat intueri, quid ad virtutem requiratur: Certe non vanae nostrae meditationes adulationibus et propriis quaesitiunculis infectae, persaepe tam arroganter ostentatae, ut caecutientes nihilominus audeamus plerique pertinaciter propugnare quod non veritas, non ratio, sed opinio suggerat. mea sententia tecum est, non linguarum sola scientia, sed affectuum quoque domitatione lucem oriri nobis. Utinam inter literas non tot literati classicum canentes. Docuere et ivere viam rectam patres, quos vocas jure conscriptos. Sed haec tu melius, quam ego effari possum, mi Lipsi: Veniam da, te gravioribus forte occupatum interpellanti audacius. Unum restat, oro. respondeas modo paucis, et gaudebo, sicut et meis notis et in studiis commilitonibus dignatus sis aliquando rescribere. Vale, vir Clarissime Id. Augusti A. 1590.
page 453, image: s453
EPISTOLA CCCCXX. HADRIANUS DAMMAN A BISTERVELD J. Lipsio. Leidam.
VAlere te libens sane audio, Clarissime Dn. Lipsi, et amicissimam salutem a Raphelengio nostro tuam quovis nectare mihi suaviorem fuisse confirmo. Rebus ecce jam prolatis, per vacationem etiam mearum lectionum adii ad I. Maetellanum Regni Cancellarium, virum, mihi crede, prudentem et nostris litteris ornatissimum, quodque in eo unice amo, tui amantiffimum. Is enim nunc rusticatur et splendidissime aedificat in confinibus Angliae. Inter caenam assidentibus nobilissimis viris, iisque senatoribus Regiis, statim de te, et de tuis Politicis: de Tacito, quem tuum appellabat; is tamen, inquit, non semper Tacitus: tacitus autem in omnibus Justus Lipsius, non in verbis modo, quod vulgus miratur, et ego quidem laudo, imitari non possum, fateor: sed praecipue in consiliis, quae a quolibet non exaudiuntur. Plus, inquit, mihi Civilis sapientiae in uno Lipsio, quam in Politicarum rerum scriptoribus universis. Et quum ei dicerem, te in sermonibus quotidianis; in lectionibus publicis aeque astrictum, aeque circumspectum, et nihil effari, in quo non singularis aliqua sententia ac doctrina inesset. O, inquit, cur ego illum vium non vidi unum, pro tot aliis in Germania nuper, qui sibi doctiores videbantur, quam mihi! Et quod Cancellarii de tuo ingenio judicium est, quae erga te benivolentia, eadem esse Regis certo tibi persuade. Quaeso igitur, mi Lipsi, ad eum scribito, ego diligenter curabo litteras; et fortassis, quod per profectionem istam Danicam, ac perpetuas Regis occupationes, ut arbitror, neglectum in te fuit, animo utriusque refricabitur. Rex celebratis nuptiis ac Danis dimissis, cum Regina per plerasque Regni partes animi gratia proficiscitur. Ad eum nunc se contulit Conservator Scoticus; qui mihi abs te salutem et amicum de me sermonem, optimamque voluntatem tuam, summa cum voluptate mea narravit mihi. Ego tibi vicissim spondeo, me non modo apud omnes de te honorificentissime loqui, ut virtus et sapientia tua merentur; sed etiam iniquioribus; quis enim virtutis suae umbram, Invidiam dico, effugiat? Ita saepe respondi, ut vel assenserint mihi tandem; vel tacuerint. Hîc rerum novarum nihil, praeter anxiam expectationem, praelii in Francia quis sit exitus futurus. utinam qualem nos volumus. Tu, mi Lipsi, ex animo a me salve, qui, ut tu cuidam scribis, aeternum sum tuus, ita sim salvus. N. V. et pio poetae J. Douzae salutem. Cujus ego opera primus, ut opinor, ad Grampigenas usque propagavi, et nuper in Hiberniam. J. Skenaeum Sereniss. Regis nostri legatum et Consiliarium V. N. si istic est, ut opinor, complectere obsecro, humanissime, hoc est, more Lipsiano. qui enim erga te melius sit affectus in Scotia, non facile
page 454, image: s454aliquem repereris; ubi tamen tui amantissimorum ingens numerus. Celerrime in portu Lithensi IV. Id. Septembr. CIC. IC. XC.
EPISTOLA CCCCXXI. J. LIPSIUS Hadriano Blyenburgio S. D. Dordracum.
DUplex affectus in tuis litteris, Blyenburgi, dolor, et indignatio: sed uterque ab amoris uno fonte. doles meam vicem, quia laesus tibi videor: indignaris in illum, qui improbe et proterviter laesit. Neutrum culpo, si cum judicio usurpas, et cum modo. Nam ego, mi amice, nec laesum me revera ab illo arbitror, nec laedendum. An pectus hoc meum penetrent tam levia calumniarum tela? numquam. sed omnis ille verborum [note: Ex hac epistola colligi potest traductum in concione ad populum fuisse Lipsium a praecone quodam, de qua injuria, vid. ad Epist. XLIV.] concionumque strepitus, et velut grando citra me, non in me cadet. Fama mea nihilo minus proba apud vere probos: Imo apud mediocriter etiam probos, quia quisquis scripta mea libavit, et illius in primo statim limine agnoscit vanitatem. Legisse opinor in Seneca, tenue est mendacium, pellucet si diligenter inspexeris. at haec illius talia sunt, ut pelluceant vel aspecta: Itaque nihil me aut mea laesit. Indignatio etiam in illum cur tanta? facit quod solet, quo natura eum rapit. fortasse et quorumdam stimulatio, quorum quasi manu dirigitur et emittitur caecum hoc in me telum. Non inquiro, et fero plebejam istam tempestatem, quandiu sum in isto mari. nam nec valetudo mea, mi Blyenburgi, longe est a portu, et si illa tardat, facultas mihi semper eundi ad tranquilliora loca. de quo tamen delibero, et nihil impetu a me fiet. valebis et me amabis III. Kal. Novemb. CICICXC.
EPISTOLA CCCCXXII. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. Leidam.
VIr clarissime, et amicissime. Intelligo te adhuc cogitare de fontibus acidis, a quibus levamen speres, et ad nos, ea caussa, malim alia, sed Deo ita visum. Si id sit, te oro per veterem nostram amicitiam perque ejus auctorem obtestor, ne alio hospitio uti velis, quam domo mea. Idem a te optat mea uxor, memor benevolentiae, quam sumus experti, cum istic essemus. Atque ut rem melius apud te expendas, mitto libellos, qui hîc circumferuntur, de iisdem aquis et de Balneis nostris. Scio tractationem non haustam e
page 455, image: s455penitiore Physices penetrali. sed ab usu tamen est, et experientia, quae nec contemnenda. Quamvis circa haec, scio, saepius hallucinamur. Adjunxi aliquid de meis, ne me penitus desidere putes. haec ut leges, fortassis etiam te sic afficient, uti parentes solent sua in liberis liniamenta agnoscere. etsi ea sane hîc non usquequaque feliciter expressa. Care Lipsi, ego me a curis recolligo ad has meditationes, in quibus gustus eorum, ad quae anhelamus, sine quo vita, non vita est. Vale, Vir magne, et in amore perseveremus. Salutem quaeso dicito a me nostro Raphelengio et Dn. Douzae. Salutat te Rotarius, qui his diebus tussi vehementissima laboravit. Aquisgrano XXVI. Januarii XCI. [note: De Joann. Viviano vide Valer. Andreae biblioth Belgic. intimus fuit Ortelio, quocum iter per Galliae Belgicae partes fecit, ut ostendit utriusque nomine Itinerarium editum A. 1584. Aquasgrani cessisse deinde rabiei Belgicae declinandae caussa scribit Valerius; sed ego Religionis caussa discessisse puto. nam emendatiora sacra professum puto me colligere ex Epistola CCCCXL. ubi Lipsius eum deducere conatur in suam sectam. et apertius in Epistola ad Delrium, quae infra edetur, ubi vocat partiarium malorum. An ab hoc descendant, qui in patria nostra Dordraci nuper floruerunt, viri egregii et Patriae nostrae studiosissimi, Vivienni, nescio, sed puto. sed et Georgium Viviennum, quem etiam celebrat maxime Valerius Andreas, Jurisconsultum ex hac gente fuisse existimo, quae oriunda ex Hannonica Valenciana, sedes Antverpiam transtulit.]
EPISTOLA CCCCXXIII. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P.
CLariss. et amicissime Lipsi, Domum reversus te cogito: neque enim momentanei illi congressus desiderium sedaverunt, commoverunt magis. Consilium itaque, de quo coram, tibi ob oculos reponi velim, et ut de aquis aliquid adjungam, quando mihi utendum video hoc philtro, scito rumorem esse, Ducem Parmensem intra paucos dies ad eas adfuturum, hoc mihi senior ille Medicus, de quo tibi mentionem feci, Joannes Suberinus, cujus audio filium, qui et hîc est, aliquando apud te egisse. Itinera circa haec loca, ob veteres cum Duce Juliacensi controversias, adhuc infesta sunt nobis civibus, non exteris. De eo cum Coloniae eris videbimus. Dn. Carondeletius tuum adventum mihi promittit, ego ad eum nullam ejus mentionem feci Rotarius noster te salutat. Vale, amicissime Lipsi. Aquisgrano VIII. Maji XCI.
page 456, image: s456
EPISTOLA CCCCXXIV. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P.
VIr clarissime. Quas VII. Kal. dedisti, hodie tantum, priores altero die, ex quo scriptae, accepi, eas, quarum exemplar misisti, nequedum vidi. Ad id primum respondeo, quod scribis te Spada discessurum: non adscribis quo: et ecquando huc, quod valde velim. quid me tibi, Care Lipsi, indicem verbosius? gratissimum autem de valetudine tua intelligere, quod facta melior, Deus eam porro sospitet. Inscriptiones quod easdem habere aves, mea manu. quid mihi collibeat magis, tibi quam obsequi? faciam, et mittam, aut feram ipsemet, si hîc in manum non trado. adjungam etiam quas a Dn. Comite Hermanno a Manderscheit habeo, quae multae, et insignes. De eo quod ad Augustanas mones, Velseri nomine et meo gratias ago. In 3. et 15. plane idipsum esse puto. In 4. juvas, et erit amplius cogitandum. In lapide bene expresse est (si recte recordor) BICos. DE IN TRANSCIPTIS divinabam num esset Intranscriptis, quasi non transcriptis, ad Coloniam nempe. Locus pluribus nominibus in lapide eodem non est, fuerunt fortassis in adjuncto. Bonnenses Inscriptiones nesciebam antea, fui tamen in illis locis saepius, nec oscitans sember. Videre velim, sed cautionem repeto, Nolle per me ut tibi quidquam importune accidat. Haesito ad notas in Arcu Constantini SIC XX. SIC XXX. Velim etiam si quid observasti de stigmatibus in Nummis antiquis impressis, ut in Augusti aereo. TIB IMP. In Claudio TI AV. in altero ejusdem NCAPR. sed nil festino. Ego haec ad valorem fecisse puto, ut usui publico fortasse restituerentur, cum in re monetaria aliquid innovatum erat. Vale, amicissime Lipsi. Rotarius te salutat, qui si scribat, ut dixit, his adjunctae erunt. Aquisgrano v. Julii XCI.
EPISTOLA CCCCXXV. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. Leodicum.
CLarissime et amicissime Lipsi. Remitto Inscriptiones, pro earum communicatione gratias agens. et en una, quas promisi: animus erat citius mittere, tum rescribere, observantiae ut satisfacerem, quam tibi debeo. sed per occupationes non potui. Ad Velserum conjecturas meas ad oram notavi, hîc detraxi: ne tibi praejudicium faciam. Blanckenheimicas ipsemet ad lapides non exscripsi. quod velim, et fiet, Deo dante. Reperies inter eas cumplures, quas habebas: ipsi nempe lapides postmodum eo transsati, et dono missi
page 457, image: s457Dn. Comiti. Reperies et in iisdem, quod lucem faciat Tacito tuo, ubi de Velleda narrat, et in libro de Germanorum moribus idem tangit, hic vero vota soluta leges [note: Vid. supr. ad Epist. CCCCXIX. et Gruter. CXI.] MATRONIS HAMAVEHIS et ASER CINEHABVS, quo et refrri posse puto fragmentum illud inter Augustanas Inscriptiones, in quo mihi vestigia agnoscere videor mulieris cippo innixae, quae inter milites concionatur, atque adjunctum muliebre itidem simulacrum: quanquam in hoc Divarum nostrarum haud absimili, subdubito, ad quam antiquitatem pertineat. Signum illud in VIII. tuarum Inscriptionum ego puto veterum illud esse, nobis merito ridiculum, SIT TIBI TERRA LEVIS. In eo tantum subhaereo, quod vix, aut nunquam hoc (si recte observavi) in iis, quae in Italia aut Germania. In Hispanicis fere ubique. quid tu? scire aveo. In Numismatum delineationibus, de quibus scribis, existimo nihil esse admodum rari, cum non dicas. Scripseram de stigmatibus, quae nummis impressa, si quid in adnotato haberes, de quo cum tibi opportunum erit. Thomas Petitius (sic ejus cognomen formavit Scaliger) salutem a te mihi retulit, sciebam tibi gratum futurum alloquium ejus, qui tam illi viro familiaris. Dn. Lampsonius libros ad me misit, quos intra plures menses non perlegam, cum attentione dico. Scribitur Basilaea Cujacium diem obiisse Biturigibus. sub mortem in suspicionem venerat, quasi Regi faveret. Vale, amicissime et doctissime Lipsi. Aquisgrano VIII. Augusti XCI.
EPISTOLA CCCCXXVI. J. LIPSIUS Joanni Viviano. Aquasgrani.
JAm in eo eram ut scriberem, et tantum non calamum in manum sumpseram, cum tuae superveniunt, etsi haud magni argumenti. Urges iterum de adventu, atque etiam tuo nomine vir nobilis Gallus. Fiet omnino, ut spero, mi Viviane, sed per tempus et [gap: Greek word(s)]: parum viae adhuc liberae, addo quod uxorem exspecto, et familiam; ut constituum, ubi decretum mihi hybernari. Interea licebit per litteras sermocinari, sed de litteris; gravia aut publica ne tange: Promissa tua de inscriptionibus exspecto, mea exsolvo; atque habes, ecce, Bonnenses, uti a Decano Jac. Campio, accepi ipsius scriptas manu. Vir bonus et doctus est, et harum quoque antiquitatum diligens. In earum octava de nota aut signo implexo quod est subscriptum, quid censes? quî explicas? ego ex tempore divinasse mihi videbar apud Campium. Videto, si tu comprobes. habeo ab eodem nummorum aliquot [gap: Greek word(s)], quos misit recenter, effectos selectosque ex uberi copia, quos habet Cancellarius Principis Electoris Moguntini, Philippus Wolffius a Rosenbach his quoque aucti sumus. Voveo, ut plures in Germania excitentur, et ad haec talia assurgant. et tibi, ut valeas, mi Viviane. Leodii XI. Sextil. CICICXCI.
page 458, image: s458
EPISTOLA CCCCXXVII. JOANNES VIVIANUS Justo Lipsio S. P. Leodicum.
VIr Clariss. et amice. video me signum illud in lapide Bonnensi recte explicasse, sic assevero, quando ex tuo sensu: at observasse male, quod me observasse putabam. correctionem adprobo. Quid sit [note: Mentio ejus in Lapide apud Gruter. CCCXXIII. 12.] Colonia patricia, nusquam legi. Adnotaram ex Plinio, Colonia equestris in Gallia, nominis tamen rationem ignorans: sed Itinerarium provinciarum subdubitare facit, annon proprium? habet Equestribus. Occurret aliquando nobis, quod ista expediat. Quae optas praesens ut videam, et ego vehementissime, et quando te nulla urbis nostrae videndae capit cupiditas (quod velim) mihi omnino ad te excurrendum erit. de quo videbo, ubi mei Francofurto redierint: per eorum absentiam non possum. Interea gratissimum accidet, si tribus verbis significabis, quodnam argumentum tibi tractandum desumseris. Indica et quacso, et si lubet, quinam ille mos, de quo in Inscriptione apud Smetium pag. LXXXIV. [note: Gruter CCCCLXXXIV. 6.] HVIC CVM ET POPVLVS IN SPECTACVLIS ADSIDVE BIGAS STATVI POSTV-LASSET etc. et quando in hanc mentionem: Habeo in Severi nummo argenteo speciem illam Navis Amphitheatralis, quam descripsisti, e qua ferae emittebantur. Si non vidisti, depictum mittam, aut nummum ipsum. Inscriptionem habet LAETITIA TEMPORVM. Rotarius te peramanter resalutat, tuam sententiam exquirit de [note: Intelligit Christmanni, de qua actum Epist. CLVII. et alibi.] Epistola Chronologica, quam ad te scriptam in Nundinarum catalogo reperit. Dn. Lampsonium quaeso a me saluta officiose. Vale amicissime Lipsi. Aquisgrano IV. eid. Sept. MDXCI.
EPISTOLA CCCCXXVIII. J. LIPSIUS Joanni Viviano. Aquasgrani.
CIto, sed cum poena. Caussa, quia exspectavi indies, donec abiret noster Petitius, atque ipse esset bajulus literarum. Qui fortasse ne nunc quidem abiit, tamen literas ei dare visum est, vel in antecessum. In postremis tuis quaerebas, qui mos ille in lapide esset, HVIC IN THEATRO BIGAS STATVI POSTVLARVNT. Ego ita accipio, non quasi statuendae in Theatro illae bigae (morem hunc ego et vetustas, opinor, mecum ignorat,) sed quasi in theatro capiendum, ut bigae honoris caussa ei decernerentur, sed alibi collocandae.
page 459, image: s459mos autem in theatris flagitandi, si quid populus consensu vellet, non ignotus est e Dione, Cicerone, Sidonio. habeo et ego multa in iis, quae congero in FACEM HISTORICAM, ad quae opus mihi alieni judicii et ingenii face, utinam (ex animo dico) tu propior esses, aut mihi opportunum esse istic? sed neutrum nunc potest; contenti simus hoc Catone. Salve, mi Viviane, et tecum meus Rotarius. Leodii III. Id. Octob. CICICXCI.
EPISTOLA CCCCXXIX. J. LIPSIUS Joanni Viviano S. D. Aquasgrani.
ET tardius et rarius scribo, quam velim; non quia occupationes vetant, sed valetudo: et haec adhuc instabilis et imbecilla. Jamdiu sperat hinc posse subduci in suum portum, fiet cum gubernatori nostro visum. De Bigis quod addam non habeo, et ad Spartiani quidem locum, de quo requirit vestras, vir supra vulgus doctus, nihil de Donationibus praeter nota legi. sed fortasse jam nunc scribam ad ipsum. Quod vidisse me censes Apologeticam Westfali, tu vero erras. Ego nusquam, nisi in Francofurtensi indice cubantem. nec est tanti, nec cupio. Quid per illa tincta felle et rudi stilo? mihi affatim per hunc morbum atrae bilis est, nec opus hauriam ex aliorum scriptis. eo minus, quia certum non respondere. Nec tamen moveri valde me iis existimes, qui scio unam esse legem, male audire bene faciendo. At enim in Westfalos aliquid dixi. Non in ipsos, sed mores parum elegantes, et quis nostrum esset qui cum storeis? Eae ipse bonae. quid refert? at ille quasi pro aris, pro haris et foriis istis pugnat. haec enim ex tua epistola colligo, nec ultra. Scribat ipse an alii, nos quiescimus, et verborum haec tela vitamus solo, ut ille ait, inani ictu. Quaero a te de JOVE SYRIO ecquid legisti. item de JUNONE SISPITA (ita scribi ajunt) in nummis Antonini. Tamen Occo SOSPITAM illic edidit. sed tu fortassis habes, inspice, et eam depinge. Quid etiam illuc illud implexi aut incerti, quod Livius lib. VI. 29. scribit. Signum Jovis Imperatoris Praeneste devectum, et in capitolium positum a Quintio Cincinnato. M. Cicero IIII. in Verr. 58. ex Macedonia captum et in capitolio eodem positum a Flaminino. nescio quid [note: Vide notas Celeberrimi Graevii, qui Lipsii sententiam ibi refert, nec an probet addit. vitio autem Operaram locus Victoris ex VI. Regione Capitolii adducitur, cum sit in VIII. Fori Romani.] suspicor de lapsu Ciceronis et ejus caussa. nam P. Victor quoque a Livio est, et id Praenestense in Capitolium amovit suo aevo. Legatos Caesaris in Ubiis esse audimus pro pace. utinam aliquid fiat, et bellis his pausa sit, quae religio male velat. Rotarium saluto. Vale, amicissime Viviane. Postr. Id. Nov. 1591.
page 460, image: s460
EPISTOLA CCCCXXX. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. Leodicum.
DE isto tuo affectu non eram dubius, mi Lipsi, juvit tamen ex mei Antonii litteris intelligere, quam te promptum offenderit. Cave (obtestor) ne cum quid a me voles, minus volentem putes. Nullas praeterea ab eo accepi, successum tamen mihi promitto, quid non, tam amica, tam instructa commendatione? tum quod aliunde de hac eadem re ad me scribitur. Ita (quod bono Deo acceptum fero) per hos tumultus, non ubique desunt, quibus mei cura. Ego si hinc sub aestatem, et tu fortasse Leodio, et an det Deus una ut simus? Velim, Velim. Ex tuis, ubi de Jove Imperatore, male legeram Flantinius: mihi imposuit meum exemplar, quod tamen Roberti Stephani. hoc familiae nomen. Flamininus Quinctiae, ut dicis, cognomen, et qui de Rege Philippo ex Macedonia triumphavit T. Quinctius Flamininus. tua sane conjectura non levis. Ortelius noster in postremis suis tres mortes nuntiat Virorum tibi amicorum (quid te celem? scis haud quidquam minus novum) Metkerkii, qui Londini diem clausit, hunc novi olim Antverpiae, sed non familiaris. Busbekii, dum e Gallia Belgium repetit, in itinere a praedonibus, (ligarios vocat) ita acceptus, ut vitam finierit, ibidem sepultus, loco nomen Caillii prope Rhotomagum. Tertius Barnabas Brissonius a turba Parisiensi domi strangulatus, tractus et patibulo suffixus. et una duo alii Senatores, caussam non addunt. Brissonium illi ipsi suum Praesidem fecerant. Quae haec tragoedia? Hierosolimitanae haud absimilis, de qua apud Josephum, qua se expiant. Rotarius jam dudum scripturit, impediit morbus, et argumentum quaerit. Salve iterum a me et uxore, cum Lampsonio nostro. Aquisgrano IX. Decemb. XCI.
EPISTOLA CCCCXXXI. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
MEus Antonius reversus incolumis tuas attulit, et retulit, te valere, quod mihi longe gratissimum. En libellum, quem petis, videbis quare Herculeos vocaverim, et tibi gladio magis opus esse, quam stilo, praesertim si illac iter habeas: Mea si res esset, non rescriberem, ipse se satis prodit, et videtur non malevolo animo peccare: sed rusticitate, aut potius Westphalitate. Vel si faciendum putas; omnino nolim peculiari tractatione. Res et Antagonista non tanti, ut justo duello decernas. Ac potius hîc tibi sim auctor novam
page 461, image: s461Epistolarum Centuriam emittere, et earum aliqua leniter perstringere tantum, video nihil avidius ab omnibus legi, versari, teri. excipio singularem illum de Constantia. Adjeci Inscriptionem ab Illustri Comite Hermanno ad me missam. Lapidem ipsum hisce diebus dono accepit. Resalutamus te, Rotarius, ego, et mea, quae jam plusculos dies puerpera, et bene habet, Deo opt. max. gratia. Aquisgrano XXX. Dec. XCI.
Respondet Lipsius Centur. I. ad Belg. 3.
EPISTOLA CCCCXXXII. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. Leodicum.
CLarissime et amicissime Lipsi, video tibi placere consilium meum, quod non muto. si culpa, quod publicata, quae ad familiares, et inter eosdem perire debuisse putent, videant illi (si aliquid vident) quanto rei litterariae bono factum sit. Vivent Epistolae, legentur, amabuntur, cum qui nunc obloquuntur, nulli erunt. Lapidem, quem depictum misi, scripsit Dn. Comes allatum cum altero, cujus et inscriptionem habes, factam Magnentii aevo, e Coemiterio Monasterii in Hoven: locus mihi ignotus, Eyfaliae esse puto Quod ad meam conjecturam per te accessit, insigniter ad rem facit. De transferenda sede, scis quam molestum tantae familiae, delibero tamen, ubi certum erit, mox significabo. Interea ubi ubi sim, tuus sum. Correctio in Tacitum valde germana ejus phrasi, de Agrippina, verba clara sunt apud eundem, et clara nominis ratio, Coloniae nempe. Tuis adjectas curavi quo inscripsisti quam ad Dn. Ranzovium, Bremam misi Affini meo, qui uxoris meae sonorem habet, puto ab eodem litteras etiam accipere, familiarem esse scio. Vale, amicissime Lipsi a me et mea. Aquisgrano XIX. Januarii XCII.
Saluta quaeso Dn. Lampsonium, ejus ad Dn. Decanum Brunum hac hora mitto. XX. ejusdem.
[note: Respondet Lipfius I. Centur. Belgi 5.] EPISTOLA CCCCXXXIII. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. Leodicum.
MI Lipsi te ut participem faciam mei luctus, versiculos mitto, in quibus si quid stridulum, in calente moerore fusos ignosce. Puer erat quinquennis, in quo optimae indolis igniculi jam apparebant. Nunc hoc tantum, versiculos vide. Salve iterum, amicissime Lipsi. Aquisgrano XXVIII. Januarii XCII.
page 462, image: s462
O alme Deus, o numinis
Potentia haud effabili
Non satior umquam, te prece,
Gemituque grates plurimo
Fundens anhelans, te alloqui.
Nam seu benignam dexteram,
Quam sentio saepissime,
[note: Expandis] Extendis: hac sive in sinum
Velut reducta, corripis.
Quod saepiusque sentio:
Agnosco providentia
Condîtum amorem, utrumque mî
Immensum, et haud effabile.
Sic mî benigne hunc flosculum
Dederasque prolis; sed frui
Languente tantum ut flosculo,
Mî providusque hoc gaudii
Moerore multo temperans,
Alia volens spectarier
Aeterna, vera, [note: quo] quae prior
Animula dulcis [note: avolas] possides,
Animula pars nostri [note: et tenes] tenes.
inter exscribendum haec mihi se ingerunt; non rescribo, (ignosce) ambigo utrum melius. Vale.
EPISTOLA CCCCXXXIV. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. Leodicum.
EX quo una fuimus, Clare Lipsi, recoquo quae inter nos tractata, sed libri absunt, quibus meditationem meam fulciam. differo itaque significare quid extundam, dum certius possim. De rebus meis nihil adhuc constitui, Deus, quo uno nitor, consilium dabit. Hîc mihi dono datum sigillum fere semicubitale, muliebre, antiquum, ex ebore. In capite corona, tota florea, fascia lata obligata, capite ipso capacior, atque adeo fasciae parte dependente tergo adfixa sustinetur, non vidi ante quid ejusmodi. ad latus delphin in caput erectus, cauda surrecta. quae me Veneris ut esse divinarem inducebant, si non gestus revocaret, qui verecundior. Dextra manu decenter papillam sinistram tegit. Laeva vestem alte adducit, cetera nuda. sed fortassis in eo anti quitas ad unam rerum procreationem respiciens, nihil lascivi apparere voluit, qualem illam Lucretius in principio sui operis invocat. gratissimum erit, si
page 463, image: s463me hîc juvas. Videbis aliquando Deo dante, vel ipsum, vel depictum. Scribitur ad nos Rothomago ad VII. hujus, rumores ibi magnos esse de pace, quod velit Deus opt. max. et te, mi Lipsi, incolumem servet. In Episcopatus Argentinensis turbis initia metuo majoris belli, nam potentes, et impotenti jam odio sauciae, utrimque partes. Vale iterum. Colonia Agrippinensium. IX. Kal. Julias XCII.
EPISTOLA CCCCXXXV. J. LIPSIUS Joh. Viviano. Aquasgrani.
NOn erravit mihi animus cum ex animo habuit te suum. semel ita sensi, nec peribit hoc decretum, etiam cum ego peribo. Tu nunc quoque verbis amicis, sed fidis, hoc declaras, et ipsum quasi pectus retectum in iis tuum cerno. Quid addam? horter te? de me spondeam? utrumque sic peccaverim, utrique fecimus, facimus, faciemus: Ita Deus nobis faveat, et mihi valetudo, quae non aequa. habeo tamen quae ante abitum, aut publice cum omnibus, aut privatim cum amicis velim participare, (de literis loquor) et fortasse intersit aliquid studiorum, quae amamus. Quod tempus, quod sumtus permittant, faciam: interea illi, qui me fecit, permittam, qui te, tuam, tuos, servet. Lovanii prid. Id. Jan. CICICXCIII.
EPISTOLA CCCCXXXVI. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
VIr Clarissime et amice. Adjuncta ab Utenhovio, quam urgebat mitterem, apud me fuit plusculos dies. Expectabam tuum adventum ad Aquas Spadanas, quo te venturum dicebat Dn. Carondeletius Cancellarius, qui hîc fuit, et apud me, atque in ejus famulatu quidam a Lampsonio nostro, idem mihi affirmabat. hinc et mihi occasionem pollicebar, ut aliquo erga te officio, animo meo satisfacerem. Video non futurum hoc anno. Ex quo postremam tuam accepi pridie Id. Januarii datam, tacita fruitus sum amicitiae nostrae dulcedine, ea me sustinui: nunc me a scribendo diutius non contineo. Scire aveo, et de tua valetudine, et de iis, quae, seu publice, seu privatim participanda scribebas: Audio ex Ortelio commentarium de Cruce confectum. Scire opto, sed tuo commodo, quid oppidum * [note: Exposuit Lipsius Lib. II. Poliorcet. Dial. 4.] corona capi, apud Curtium aliquoties? Locus Plinii lib. XXXI. cap. III. ubi de aquarum naturis agit, me torsit: Quin exhaustam
page 464, image: s464Vasis ne manus pendeant (hîc aliquid deesse videbatur) depositisque in humum tepescere affirmant. Recentior editio habet: exhaustam vasis, quae manu pendeant, depositis in humum etc. Clusius noster Lugduni expectabatur. sic scripserat Raphelengius: scalarum lapsu male afflictus, aliquot jam menses pedem domo non extulit, quod ex animo doleo. virum nosti, ipsam pietatem et sinceritatem. Rotarius valet, et te salutat peramanter. Deum precor, te, mi Lipsi, incolumem servet, te salutat et mea uxor. familia bene habet, Dei gratia. XVI. Septemb. XCIII.
EPISTOLA CCCCXXXVII. J. LIPSIUS Joh. Viviano S. D. Aquasgrani.
EX animo salutem hanc dico, Viviane, et saepe illo ipso opto, etsi manu non scribo. Scis languores, scis occupatiunculas nostras, et mihi fere, quod Europae nostrae fit, lento morbo ad finem imus. De me parum est, homuncione, cujusmodi millia aliquot fuerunt, et erunt, de parte pulcherrima orbis doleo, quae non nisi in se vires nunc habet. Hostis ille assultat, et insultat, victorias continuat: nos velut oblivionis flumine poti, patriam, gloriam, religionem, omnia negligimus, et seponimus e mente. Quod rabidi solent et a cane admorsi, in membra tantum nostra saevimus, et hîc Viri sumus. Piget, pudet, non prosequor. In privatis hoc est, Militiam excudimus, Facem paramus. Vellem equidem et philosopha interponere, quae serio me capiunt, cum caussa abstinemus. Cum Thraseae esse non possumus, Agricolae, imo Vatiae simus, et inertia pro sapientia esto. Vale, et me cum mutuo semper affectu ama. uxorem saluto et Rotarium. Lovan. XVII. Kal. Decem. A. 1594.
EPISTOLA CCCCXXXVIII. J. LIPSIUS Job. Viviano S. D. Aquasgrani.
LItteras a te, una cum munere, accepi, mi Viviane. quo munere? vinario, quod valetudini huic et animo recreando maxime facit. Animo maxime, vel ob tuum hunc animum, jam olim in me sic affectum: cui testimonium dare debeo, non alium fidelius huic meo illigari, et maneat sic perpetuum, et illa pars, quae tempore non finietur, amet in omne tempus. Uno et serio verbo, delector hac tua mei diligentia, et item cura. finiimus de Militia ad Polybium dudum, sed tardius liber excuditur, et grandiusculus etiam est, non ideo mihi laudandus. Quaedam tamen inerunt, quae non displicent,
page 465, image: s465et quae sagaciter primi fortasse indagavimus: quaedam etiam, in quibus frigus, aut lentor, et vestigia hujusce morbi. Magne et idem benigne Deus, cur aut alius non sum, aut non sum? nisi quod impium est (et revoco) legem me dare tuae legi, quae sancta in aeternum. De viro illo [note: Credo Scaligerum intelligi, et ejus de gente Scaligera libellum.] magno, quod nuper scribebas, et vita Patris atque ejus, tecum sentio, magni animi et spiritus scriptum est, nec tamen omnibus probandum. Quid est? sola modestia omnibus placita, fiducia haec sui (etsi a conscientia saepe est) offendit multos. Lapidem veterem libens vidi, interpretationem tuam probavi. Res Europae in turba manent, in tranquillum evocor ab Italis, et nunc recenter a Venetis et Bononiensibus. Si migrandum (nec nego deliberare me;) hi potius habebunt, ob mite hominum ingenium et loci. Ama me, Viviane, germanum in morem tuum. Lovanii XII. Kal. April. oo. IC. XCV.
EPISTOLA CCCCXXXIX. J. LIPSIUS Joanni Viviano. Aquasgrani.
SPadam veneram, sed veneram tantum, et sum pulsus. Audisti de adventu praedatoriae manus, quam aegre equidem effugi; in tergo mihi haeserunt, sed sepes aliquot cum transiliissem, me servavi. sum vero Leodici, et hinc ad te mitto munus, quod Spada tentabam. sunt libri de Militia, in quibus bona aliqua esse mihi persuasum est, nec abnuo etiam quaedam sequiora, et correctione juvanda. si et tua monita interveniunt, (ex animo loquor et rogo) gratum erit, et facies pro vero amico. non omnia nobis dicta sunt, et animus illic tantum universam militiam in facie et forma sua proponere, eamque veterem: alia alibi servamus explicanda. si tamen aut favor huic generi, aut pretium erit apud eos, qui crescere et erigi ad talia possunt. Attici judicate, non Megarenses. Leodici Nonis Juliis CICICXCV.
EPISTOLA CCCCXL. J. LIPSIUS Joanni Viviano.
IN Militia mea te esse gaudeo, sed hactenus, si aliquid adnotas et observas, mihi dico observes, et ut me vel doctiorem reddas vel cautiorem. O si praesens ipse sis, vel tui aliquis compar? Juvaret conferre, disserere, judicii copiam facere et capere, quae nunc mihi desunt omnia (excipio solum Delrium, et illum nunc aliorum studiorum) et uno me nitor. Accedit hic
page 466, image: s466languor, qui non imbecilliorem solum, sed et timidiorem facit, et ingenium hoc est ejus morbi, dissidere, suspicari. Amicus verus, sincerus, prudens (has notas tibi tribuo) dissiparit haec vel minuerit. Et ut absens etiam in parte facias, rogo. sunt quae nunc ipse observo limanda, vel etiam addenda, tu si suggeris, aequae vel iniquae reprehenssionis ansam dabunt, et copiam vel emendandi, vel firmandi magis et illustrandi. Juro tibi, mi Viviane, vel supervacua admonitio grata erit, imo utilis, et videbo, si non alia, saltem aliter quaedam scribenda. quorsum haec tam diffuse, apud alios non solco, sed nescio quo interiore affectu et fido tibi, et veritatem et libertarem apud te quaero. Quod dixi antea repeto, utinam praesens esses; Quia autem non es, cape judicium meum, sed tu unus. Res Europae ibunt et fluent, quo aestus Austriacorum trahit, et qui opponent se, auferet eos fatorum unda. verbis meis fidem dies faciet, atque ego interioribus istis oculis video et lego providentiae decretum. sed homo sum, fallor fortasse. non in eo, quod bona omnia tibi volo, et a te spero. Thomae Petitio breviter respondi: quem audio Lutetiae esse in consilio (nescio an certum sit) Regis. Qui mihi hoc dixere, iidem, quod religione etiam junxerit se Regi: O utinam dissidia haec in ea non sint! utinam antiqui omnes simus, sensu, moribus, vita. scis in omni scriptione mea tale nihil fuisse. sed nunc calor circa pectus erat (ille ab honesto amore et igne) et scribere jussit; quae vellem persuasisse. mi Viviane, cum tua et tuis diu salve, et idem Rotario nostro opto. Desinebam. sed heus, nihil scripsi autem de casu meo Spadano. Scito praedones venisse, me pene abduxisse in loca, unde consilio discessi. Ita dum sanitatem adfecto, in turbas et metus incidi, et quod reliquum ejus erat, propemodum amisi. non quin animo constiterim: id vere dicent, qui interfuerunt, sed cursus et fatigatio me exercuit, et ad illud stadium non sui Athleta. bona fide, quae haec in sociam gentem fides? aut quod praemium condignum violandi? talia ista firma non sunt, nec honesta apud honestos. Vale. Lovanii postr. Kal. Sext. CIC. IC XCV.
EPISTOLA CCCCXLI. JOANNES VIVIANUS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
VIr clarissime. Adnitor ad tuam eundem amorem respondere, qui in ea spirat. In Militia progredior, et ni remorae ab occupationibus domesticis facerent, essem jam ultra Principia. Tu vero iteras, ut adnotem, ut observem. faciebam, sed nunc etiam plusculum mentem intendens. Fructum hunc percipio, quod magis etiam placent, et Lipsiana agnosco omnia. Parco diffundere me, donec rem totam animo complectar. Quod tu porro optas, mi Lipsi, ego item, te propinquiore frui. non adjungo patriae conspectum. nam in Constantia inane nomen facis. ego subscribo, ut tanto ardentius eam amplectamur,
page 467, image: s467quae vere patria est, in qua, etiam hîc dum sumus, cum iis, qui haereditatem jam aliquatenus adierunt, una familia sumus, immo membra unius Capitis, quod et aeternum erit. Mihi bonus Deus sua bona (gratias ago) cumulate largitus, de extemis loquor, sed et per ejus gratiam, intelligo non eo data, ut in eis subsistam; et potius ut futurorum inde gustum capiens, ad illa me erigam. Nos aequales sumus, ego et fortassis valentior, at quam exiguum illud, quod intra metam restat? vix proprie Aeternitatis punctum dicatur. Quantum ad posteritatis curam, caput puto, nostros instituisse, exemplo praeivisse, ab uno Deo pendere. quod praeterea possimus perexiguum est. Hîc domum fundare, et splendorem sectari, nugae. Aestus, de quo scribis, invalescat, ponat, ut reliqua ejus generis. nobis receptui erit [gap: Greek word(s)] cujus Sumus. repeto, Christi sumus. Petitius Advocatum agit in Curia Parisiensi, Regi non ignotus, et ejus, quod tibi relatum, nihil prae se serunt ipsius litterae. Justa tua de infidelitate in gentem sociam quaerimonia. O ubi nunc fides! ubi militaris illa tua disciplina! Recte asseris nunc nullam esse. et me tecum ad caelestem Providentiam converto, quac te, care Lipsi, ineolumem servet precor. Mea familia bene habet. Resalutant te peramanter Rotarius noster et mea uxor. Ex Musaeo nostro VII. Septemb. XCV.
Nostri Strigonium expugnaverunt, Comes Mansfeldius paucos dies ante Comorrae diem clausit.
EPISTOLA CCCCXLII. JACOBUS CARONDELETUS J. Lipsio. Leidam.
VIdi, eruditissime Domine Lipsi, libellum tuum de unica religione adversus Dialogistam, a te per Lampsonium mihi donatum, legeram eum antea, sed inde jam emendatum magis. scriptum, mole quidem exignum, sed argumento permagnum. Ago tibi magnas eo nomine gratias, et insuper quod per literas tuas, quas ad Lampsonium scribis, aliquando me inter alios frequenter salutas. [note: Jacobus Carondeletus Toparcha Marquesii et Estivautii, Canonicus Cathedralis Ecclesiae Lovaniensis, et Episcopi Cancellarius, ex nobilissima gente originem trahens: ex qua etiam Joannes Carondeletus fuit Archiepiscopus Panormitanus, quem celebrat Rocchus Pirrus in notitia Ecclefiae Panormitanae not. I. lib. I. pag. 133. tom. II. Thesauri Siciliae, sub Carolo V. et qui fuit amicissimus Erasmo, qui in epistolis saepe ejus, et fratris ejus Ferici meminit honorisicentissime. vid. Epist. 673. ubi gentem illam laudat. reliqua quaere in indice Epistolarum Erasmi. eo puto respici in hac Epistola. noster egregie studiis humanioribus imbutus fuit, et fautor doctorum. A. 1595. cum Batavi occupassent Hoyum oppidum, Episcopus Leodicensis, qui se medium quidem, sed Hispanis proniorem gesserat, eum legatum misit Hagam: vid. Borrii Hist. lib. XXXI. pag. 6.] Memini studuisse una nos ante annos triginta in gymnasio Atensi, et novimus tunc nos inter nos, sed ea familiaritas, quod alius alio postea migraverit, interrupta fuit, nisi quod Lovanii abhinc annis viginti, dum apud Elber
page 468, image: s468bertum Leoninum juri operam darem, simul aliquando fuimus. Retinui tamen semper, doctissime Lipsi, tui memoriam, famae merito et eruditionis tuae, quam in scriptis tuis eruditis omnibus palam facis. Afficior vehementer iis, et nihil proficiscitur abs te, quin statim ad me perveniat. Fuit mihi, dum Romae agerem, familiaritas cum M. Antonio Mureto, Fulvio Ursino, et Paulo Manutio: plurimi tua seripta faciebant, et ex iis talem, qualem te jam videmus, praenunciabant futurum, imo Galliae nostra Belgicae invidebant. Habeo multa ad humaniores literas pertinentia, quae tibi communicarem, si locorum, in quibus versamur, distantia permitteret. Audio a D. Lampsonio, te prae manibus habere aliquid in Vellejum, authorem praeceptis vitae civilis refertum. Utinam ipse, et Tacitus integri extarent. Quod meditatus es, rogo ne supprimas: Scio Aldum et Schegkium eundem Vellejum notis suis illustrasse, non possunt tamen te a scribendo deterrere. Multorum nomen scriptis tuis darum fuit essectum, id ut de me facias non ambitiose peto, sed ut posteritati constet doctis et tui similibus viris amicum suisse me. Magni semper fecit eruditos familia nostra, quod ex Erasmi, Aeneae Picolominei, postea Pii II Pontif. Maximi, Vivis et aliorum ejus seculi doctorum scriptis constat. Ego pro magna laude ducam, si testeris te mihi veteri convictu in gymnasio Atensi notum aliquando fuisse, et amicum etiamnum esse. Doctissimus ille vir, et jam ad magnos honores evectus, Laevinus Torrentius, confrater et amicus Reverendissimus, usus meo Horatio manuscripto ad Commentarios, quos parabat, se in iis memoriam mei celebraturum addixerat. sed vereor, ut edat eos, deterritus fortasse Commentariolo illo Douzae tui: eum enim aliquando in familiari mecum colloquio valde probabat, aut nescio qua alia causa de proposito dejectus. Hoc tibi persuade, Clariss. D. Lipsi, tui memoriam me cum admiratione colere, et amicum esse, neque officio aliquo in quacumque re mihi subjecta tuo commodo et obsequio defuturum unquam. Haec scripsi non plane notus, ignosces tamen et valebis a me, eruditissime Vir. Leodio XI. Februarii CIC. CI. LXXXXI.
EPISTOLA CCCCXLIII. JACOBUS CARONDELETUS J. Lipsio. Lovanium.
CLarissime Domine, heri accepi tuas, quas ad posteriores meas hîc nuper datas rescripsisti; gratum fuit officium in respondendo tuum, et quod me a te amari, et porro amaturum scribis. Hospes, apud quem ago, est Nicolaus vander Zanden, in Cancellaria Brabantiae Advocatus, et Agens Principis nostri in hac Aula. Libellos petitos cum desiderio expecto. Lampsonius noster, de cujus caletudine aliquid scire desideras, plane melancholicus effectus. hominum consortia et societatem vitat, non est mihi ab uno anno visus. Villerius
page 469, image: s469noster hîc est, missus a suo Capitulo ad hanc curiam in publico negocio. Utinam Leodii sum, quando te ad Spadanas aquas proficisci continget. Puto mansionem ibi sine periculo, sed non viam ad illam. Nihil hîc novi, nisi quod obsidionem alicujus oppidi moliri videantur ad avertendum hostem ab obsidione Sangertrubergana. Nuncii nostri ordinarii ex Caesaris Aula referunt natum masculum Sigismundo Poloniae regi ex Austriaca, quam aestate superiori duxerat, id quod aegre est Regni Cancellario, qui affinitatem istam impedire voluit. Turca apparatum magnum facit. Caesaris legatum tanquam captivum habet, nec domo egredi patitur. Putant tamen multi, inducias veteres revocandas retentis oppidis et castellis, quae nuper occupavit. conjecturam faciunt ex eo, quod Caesari nullae paratae copiae. Videri Turcam potius obsidere velle Signium, Illyrici oppidum liberum ad littus maris Hadriatici situm, non procul ab Histria. quod Uscocchi agrestes montani, Signiensium subditi, Bosnenses mercatores spoliarint, et itinera latrociniis infestaverint, cujus incuriae satisfactionem dare neglexerint, hic praetextus belli, sed revera, ut pateat sibi aditus Venetias usque. Monuit Venetos, ne huic bello se immisceant, nisi pacem abrumpi velint: se expugnato Signio illud ipsis donaturum promittit. Vix est tamen, ut Veneti ab auxilio Signiensibus dando abstineant. Signio enim occupato, nihil est, quod Turcam impediat in conspectum Venetiarum progredi. Haec sunt, quae signisicanda habeo. Tu interea Clariss. D. Lipsi bene vale. Bruxella sexta Maji 1593.
EPISTOLA CCCCXLIV. JACOBUS CARONDELETUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
CLarissime Domine Lipsi, remitto libellum, quem nuper, quando Lovanii eram, mihi commodato dedisti, non satis a me intellectum, quod scriptum tuum contra Dialogistam, et Politica tua ad manum non essent. Legam majore cum ocio et accuratius, ubi Leodium venero, quo infra biduum me conferam. Cum Assonuillano dicerem, me Lovanii dies aliquot fuisse, et post longum temporis intervallum studiorum meorum olim sedes revisisse, rogavit quid isthic apud vos fieret, dixi omnia bene, eundemque nomine Doctoris Bievene (fueram ab eo rogatus ut id praestarem) salutavi, et petii, ut in adipiscenda Praepolitura Lovaniensi, secundum spem datam, eidem suffragator esse vellet. Attonitus respondit se similitudine nominis deceptum Balliolanum pro Bievene commendasse, cui rem ita actam narrabis. Ex hac occasione sermonem de te injeci, cum quereret unde tu mihi notus ex veteri in studiis familiaritate notitiam ortam dixi. Addidi vidisse, et legisse me literas Patricii cujusdam Veneti, quibus maximo honorario ad Patavinam Academiam evocaris, et certo scire, non Senatum Venetum solummodo hoc agere, sed jampridem
page 470, image: s470cum Leodii esses, te propter amicitiam, quac inter nos est, familiariter etiam mihi communicasse, alteras a Pontifice, et tertias ab Hetruriae Duce, quibus accerseris, ad docendas humaniores literas Romae et Pisis. Respondit te Belgam, et Regis subditum esse: Patriam non debere relinquere, ut te ad exteras nationes conferas. In deliberationem venisse de honorario tibi decernendo, quo te in Belgio retineant. Idem mihi retulit Vanderburchius Praeses, qui epistolas tuas, fratri suo inscriptas, memorabat. Amare et magni facere literas et literatos, quando de iis injicitur sermo, Aulici isti prae se serunt, saltem simulant; secus ne per somnium quidem de illis cogitant; Credo si abires, te tanquam fugitivum mancipium retrahere vellent, etiam nullo honorario tibi constituto, quia ad exteros transportares quod Regi, et Patriae te debere putant, ad instar ejus, quod domum revocare nituntur subditos illos regios; qui annis ib hinc quadraginta, incensa et eversa a Gallis Bovinia Dyonantum ditionis Leodiensis oppidum migrarunt, quia artem aerariam ad exteros detulisse dicuntur. Licere Principi subditos suos egressos revocare, et migrare volentes retinere, ne ea, quae solo Patrio debent, cum exteris communicent. Haec est una de nostris cum Rege controversia, de qua obiter in praesentia tua cum Suerio et Caversonio egi. Cupiunt fortasse te in Belgio esse et manere, sed de commodis tuis non est ipsis cura. Parum hîc profeci, omnia sibi tribui volunt, et triumphare etiam in causa injusta. Confirmatur hîc rumor de Archiduce Ernesto; imo certo eum in Belgium venturum propediem, quidam inter primos mihi dixit; et Colonellus Curtius, a fratre suo Curtio Procancellario Praga literas accepit, rem ita se habere; spes est magna de liberanda Sangertrudeberga ab obsidione hostili, munitiones duae a nostris expugnatae, cum non parva hostium caede. Hollacus alterum crus amisit. Comes alius, cujus non adscribitur nomen, graviter vulneratus. Ista hîc dicuntur, faxit Deus ut sint vera. Ego me tibi, Clariss Domine, commendo, et Deum Opt. Max. oro ut te incolumem diu conservet. Bruxella XIX. Junii 1593
Conveni hodie D. Nicolaum Oudartum communem amicum, qui nova mea, confirmavit. Literas a te heri accepisse, dicebat.
EPISTOLA CCCCXLV. J. LIPSIUS Jacobo Carondeleto.
ADiscessu tuo, nec occasio nec materies fuit feribendi. Atque illa quidem nunc est per hunc amicum, ista ne nunc quidem: nisi quid de republica non nunciem, sed renovem, triste et acerbum. Ad Montem Gertrudis nihil gestum, non dicam fortiter, aut prudenter (nescio) sed nihil feliciter, et hoc res clamat. Quos tu censes spiritus jam illi habent? nec jactura
page 471, image: s471tanti est, sed illud maximi, quod per hos successus spernunt consilia omnia pacis. Tamen longum iis iter ad plenam securitatem, et magna reliqua belli nubes. Rex noster, meo quidem sensu, lentis sed firmis consiliis utitur, et dum Galliam frangit, non munit sua solum, sed occulte surgit et crescit. Credo etiam te audisse de felici in Turcas pugna, de qua vidi magnifice scripta. Cecidisse ad viginti millia, duces multos caesos, ipsum supremum ducem, id est Bassum, captum, Haec si vera, faciunt profecto ad summam rei, et scis unam aut praecipuam remoram esse posse successibus Austriacis ab illagente. Haec de publicis: in privatis sumus qui fuimus. Pangimus de militia Romana ad Polybium, vellemus et Epistolas edere, sed tardamus in hoc aevo. Si unquam livori aut morsui exposita ingenia, nunc sunt, et haec fere praemia, quae exspectamus. Non frangimur istis, fateor, sed valde excitari aut attoili non dicam. Audio a nescio quo Germano iterum parari maledicum aliquem librum. Die sodes, legisti vel audisti cujusquam epistolas sic rigide unquam examinatas? Si factum Ciceronis fuisset, non apex earum ad nos venisset. Quot ibi in Pompejum, Crassum, imo in Caesarem utrumque dicteria vel convicia? quae nemo sic legit; ut judicia, sed ut sermones subitos et incautos etiam apud amicum. Nam tunc quoque cum edimus, legi volumus (et debent) ut uni scriptas. Pauci advertunt, et multi etiam calumniantibus applaudunt, quid quod ex iis ipsis, qui nos amant? Ita nati sumus, si non ipsi male loqui, loquentes audire, et peccare alterutro isto instrumento. Contemne, inquies. seci, et facio. atque etiam amplius tibi dicam, non malos solum de me sermones, sed bonos.
[gap: Greek word(s)]
Vale et me tuum ama. Lovanii, XI. Kal. Sept. oo. IC. XCIII.
EPISTOLA CCCCXLVI. JACOBUS CARONDELETUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
CLarissime D. Lipsi. Salutavit me, tuo nomine noster Oranus; hinc monitus fui, ut has ad te darem. Video meas non fuisse tibi redditas, ex eo, quod de vitreis fenestris in domo, quam exaedificas, idem Oranus mihi retulit: scripseram enim ante menses duos, et insigne, quo familia nostra utitur, ad fenestram etiam obtuleram. Turinus scolasticus noster, Ratispona reversus ostendit mihi libellum Henr. Stefani de belloTurcis inferendo, in quo ad calcem Epistola erat de te scripta. Abjeci statim eum: displicuit enim primo conspectu, et stylus ad gustum meum non faciebat. Quo animo hanc de stylo tuo epistolam scripserit ignoro; Scolasticus retulit mihi, se cum illo de hac epistola Ratisponae jurgatum fuisse: habebat enim Libellum hunc ex authoris dono. Ortelius scribit ad me Antverpia, se Additamentum quintum ad
page 472, image: s472Theatrum orbis terrarum publicaturum propediem, et quia inscriptionem veterem ad cum misi, in qua VIROMANDVI per I. in prima contra antiquam scripturam scribitur, vocem hanc in suo geographico Thesauro, teste me citato corrigere intendit. Audio eum isthic apud vos esse, ideoque eum meis verbis salutabis. Delector ita scriptis tuis, ut ea vix de manibus deponere possim; imo ita ab iis rapior, ut etiam necessaria quaedam ossicia negligam. Velim tandem reliquae tuae epistolae, quas supprimis, lucem videant. Brevitate ipsa mihi placent et stylus negociosis et occupatis convenit. Aliorum ad artem, tuae ad verum factae et scriptae videntur. Magnos et in Reip. administratione occupatos ita mutuo semper scripsisse credo; Ita Symmachus, ita Cicero ad Atticum scribebat. et extant literae Petri de Umeis, quondam Frederici secundi Cancellarii, eadem forma scriptae. Velim ad me transmittas indicem omnium lucubrationum tuarum, ut ex ea videam, quid mihi desit de tuis scriptis. Nuper in Catalogo Francfurtano, Tacitus erat editus Lugduni Batav. per Rafelengum, scribas quaeso, an sint illae postremae curae, de quibus alias dixisti. Gratum est et me gaudio affecit, quod Oranus retulit de Militia tua, et quod postea totus futurus sis in Face Historica. Raro ad te scribo, neque occupationes in excusationem adducam, quamvis eae aliquae sint, non tamen tantae, ut non de te saepius cogitem. sed quia non soleo in scribendo extrinsecus materiam quaerere, nisi ea se offerat. Dum has scribo, Ordinarius tabellarius noster Coloniensis has ad me Praga a veredario defert. et quia nonnihil laetiora sunt iis, quae hactenus, volui ad te mittere. Videtur isthic in Hungaria res spectare ad pugnae aliquod discrimen. Praeter haec, quae habes in his duabus inclusis, Frisinga ad nos etiam scribitur. Diffenbacchius est Baro Moravus, inter praecipuos belli duces, et qui hyeme superiori Turcis multa oppida ademit: Turcas in magno numero Strigonium euntes fugasse abreptis 30. tormentis bellicis, quae eo convehebant, et praesidio data erant. Si vacat, respondebis, et me tui semper memorem amicum esse recordaberis. Vale Clar. D. Leodio 17. Novembris 1594
EPISTOLA CCCCXLVII. J. LIPSIUS Jacobo Carondeleto. Leodicum.
REverende et Nobilissime Domine, quod serio, quod acriter me ames, cur Epistolae tuae credam? accredidi jam pridem rebus et benignissimis in me factis, cum illic fui. Cuid ipsi tuo vultui? e quo, ita me Deus amet, perspexi et notavi amorem. Ergo ejus ego sum certus; tu, quaeso, et animi hujus, qui propter amorem defert tibi cultum. si vita mihi producitur, erit ubi in publico etiam ostendam: et faceret opusculum, quod (epistolarum novarum) indicas, si ausit tam turbido aevo spectare lucem. nondum desierunt
page 473, image: s473quidam rimari, et in nos machinari, et si (ut verum fatear) benigniora judicia et animi praeponderant, et contra cos leves aut malignos facile me stabiliunt, et ut sic dicam saburrant, fluit leniter, et sine magno motu nostra haec ingenii cimba, remos manusque movet, et vela ad famae auram pandit. Fruor vivus aliqua claritudine, nec hostes aut aemuli mei negabunt. At ille, ecce, [note: H. Stephanus.] Senecio obnubilare nos cogitat, et ab hoc certamine, mihi crede, non aufert coronam Certamine? imo nullum erit, lis aut pugna inter duos est, non dabo me parem. Miser et angusti animi, qui ad haec commovetur, et se praeparat in omnes illos, solo amictu excludendos. Stili nostri acie aut scuto nihil est opus. Ille de eloquentia judicet? peream, si vidit in somnio ejus umbram. et nemo, praeter ipsum, id nescit. scribillat assidue, Musa et Gratia non volentibus, et nisi taedium aut risum, lectori quid praebet? Apage a me illud scriptionum frigus, [gap: Greek word(s)] quae Graeci vocant, et quibus lumbos defractos dicas. Hi tales non serunt spiritum nostrum aut [gap: Greek word(s)] qui velut Auster gelu illud omne dissipat, aut solvit. Satis de istis, de scriptiunculis meis quaeris et Indicem cupis. suntne tanti? non omnes medius fidius, et quasdam nec velim a te visas. tamen cupienti animo pareatur, et cape, ut memoria quidem sub manum, et calamum istum dabit. Coepi scribere et edere anno aetatis meae decimo nono, cum in Italiam ivi, et primum opus fuit Variarum libri. O opus mihi vile postea, et poenitendum! sed culpa cum magnis viris communi, qui talia in adolescentia questi sibi excidisse. successerunt Antiquarum libri, cum in Ubiis essem, annos jam natus 26. sub id tempus et eodem loci Tacitum cum notis vulgavi, praefatione ad Caes. Maximilianum, mihi nec nunc retractanda. Episioticae deinde Quaestiones, quas in hac urbe, quam insisto, conscripsi. Tumultus deinde et civiles turbae (sed obliviscor de legibus XII. tabularum dicere, quas Lovanii docui, et ad unum illum finem collegi, et edidi) tumultus, dico, mox patrii patria me ejecerunt, et ad Oceanum amandarunt, Leida ab anno CICICLXXVIII. me habuit totos annos tredecim, urbs etiam nunc et homines (pietatis rem excipio) animo meo grati. Ibi haecce scripsi in flore jam et acumine ingenii, atque aetatis super trigesimum armum. primo Electorum deinde Menippaeam Satyram, et poene insimul Saturnalium libros, e quibus plumas ad se frustra et temere [note: Petrus Faber in Agonisticis suis.] Tolosas ille trahit, tum Commentarium librum ad Tacitum. Statim Constantiam nostram. Post hanc Epistolarum Centuriam, nec longe post alteram. item de Amphitheatro. Inter ista Electorum secundum, et statim de pronuntiatione Linguae Latinae; Politica in itinere concepi, et disposui, cum in Germaniam affectarem, et inde ad vestros fontes, frustra, quum valetudo impediit, tum et milites, qui vias infestabant: Redii in meos Batavos, et conscripsi tunc concepta. Lentum id opus fuit (praeter meum morem) et biennium fere tenuit, sed in perpetua adversa valetudine, et cum aegre per continuas velut nubes radius hic ingenii emicaret. Ante Politica dictavi Epistolicam institutionem, et vere dictavi, concepique
page 474, image: s474tantum auditorum meorum causa. Placuit ad editionem Typographo, non repugnavi. sub illa Animadversiones in Senecam Tragicum, nec longe notas ad Vellejum dedi. denique adverius Dialogistam, qui proterviter et contumeliose provocarat. manibus ejus quies esto; dum vixit, turbavit assidue et turbatus fuit. Caetera nosti, sed et ex dictis pleraque: cur ergo dixi? stilus fluebat, et affari te videbar. Vale. Vale. Somnus me vocat, et ibllennis ejus hora. Lovan. X. Kal. Decembres A. 1594.
EPISTOLA CCCCXLVIII. J. LIPSIUS Jacobo Carondoleto. Leodicum.
DIsco e litteris tuis Billiaeum vestrum et nostrum Bruxellae esse, de quo tamen alias nihil audivi. Addit [note: Torque aureo donatum iri ab Ernesto, Archiepiscopo Coloniensi, et Episcopo Leodicensi, ob dedicata Poliorcetica.]Torquatum fore me; age, fiat cum bono Deo, et sit testimonium labores, et studia nostra Principibus viris non displicere. sum nunc totus in libro atque opere grandiore, cui titulum facio, Monita et Exempla Politica. et erit quasi flos et excerptio per locos suos certos, salubrium monitionum aut historiarum, ex vetere, medio, et nostro aevo. videbis cum perfecero, si Deus persicere dabit. strenue quidem pergo. Equidem hoc quasi Herculeum opus, ut sic dicam, inter mea fore confido, et quod aevum vitamque ferre possit. Tum mihi est animus seligere et secernere Epistolas ad editionem. Qui vitae viriumque auctor est, illam et has det, ut ejus gloriae et publico usui ista patrem. De Turcicis laeta audimus, et vastum illum metuendumque exercitum dilapsum esse, et in Thraciam suam inglorium rediisse. Victoria est, cladem ab eo non accepisse. Galli autem fines nostros hîc infestant. sed rei magnae aut sibi utilis nihil patrant. Angli minantur, et noster ille in gloria Anglis. videbimus de exitu, quem ego jamdiu ominor, quis sit futurus. Parat aliquid Rex in Europa. Deus et fata parant, aut meus Apollo fallit. Vale. et me tuum ama Lovanii XI. Kal. Nov. CICICXCVI.
EPISTOLA CCCCXLIX. J. LIPSIUS Laevino Torrentio Antistiti S. D. Antverpiam.
SIlentium meum excusem, quo tamdiu sum usus? debebam, et non debebam: illud, si me aspicerem: hoc, si te et prudentiam tuam. Tempora,
page 475, image: s475quae fuere, et loca, in quibus egimus, non ignoras: quae utraque non apta ad liberam et amicam scriptionem. Itaque silere malui, contentus animo te possidere et alloqui, quod rcvera saepe feci, et inter primos amicos colui et amavi. Nunc peregi (tibi magne Deus gratia) quod jamdiu ago; et amolitus me sum e locis, in quibus non ego, non vos nie esse volebatis. Sed fluctu, ut scis, illo communi temporum velut ejecti fuimus; nec tam elegimus locum, quam apprehendimus primum, qui est oblatus. Atqui revera in animo et sensu de Religione boni purique semper fuimus, et magis palam erimus deinceps. Hoc quia tibi gratum fore auditu censui (affectum enim veterem tuum in me novi:) consortem participemque inter primos facere consulii mei volui, quod est, emanere. Semel ad bonos cum veni, bonis firmiter adhaerebo. Te, Reverendissime Antistes, et in Christo pater et domine, oro, uti, qui esse soles, in me sis, habeasque Justum Lipsium aeternum tibi addictum. In Spadanis Aquis. Kal. Juniis. oo. IC. XCI.
EPISTOLA CCCCL. LAEVINUS TORRENTIUS Episcopus Antverpiensis J. Lipsio.
JAm pridem effecit hoc apud me ingenii tui magnitudo, ac morum probitas, ut de tua, mi Lipsi, in religione constantia, nunquam dubitaverim; quid enim vel ad ingenium absurdius, quam virum, tali judicio praeditum, ac quod majus est, tam pie, atque sollscite in literis ac Dei metu, qui omnis sapientiae principium est, educatum, in re, quae sola paene vetustate, atque majorum auctoritate nititur, novitatem aliquam admittere? vel ad mores iniquius, ac detestabilius est, quam illis adhaerere, qui principum legitima imperia, veteremque rempublicam ac magistratum pro nihilo ducunt, atque contemnunt? non erat igitur, quod tuum apud me silentium excusares, quidni, cum nec ipse longo jam tempore quicquam ad te scripserim: et alioqui non is ego sim, qui ad amussim amicorum omnium ossicia exigam, quique nesciam, quid locis, quid temporibus, quid denique his, atque his hominibus tribuendum. Non ignara mali, inquit Dido illa apud Virgilium, miseris succurrere disco. Omnes certe, qui non sua sponte, atque arbitrio vivunt, permulta ferre atque pati necesse est, quae nolint: nec Catonem, qui Christiani sumus, quod vitam abrumpere maluerit, magno cum reip. damno, ne regnantem videret Caesarem, magis laudabimus, quam M. Tullium, qui amore patriae hoc praestitit, ut superstes esset; quo, qui regnum ceperat contra leges, paulo modestius atque civilius imperaret; uti et olim Solonis tempore Pisistratus. Ejecti naufragio in terras alienas, quorum servantur hospitio, eorum quoque moribus se componunt, donec ad suos redeundi sese occasio
page 476, image: s476offerat. non mea igitur, sed aliorum saepe causa dolui, te tam diu abesse; et nescio quas interim suspiciones nasei, cur vel Catholici te subductum sibi metuerent, vel adjunctum adveisarii laetarentur. Sed bene est, quod, quantum res tuae sinunt, parti accessisse te ostendis meliori; unde quantam senserim voluptatem, opportunius intelliges, si unquam, quod opto, Antverpiam ad me veneris, hospitem reperturus, qui, ut Herculem olim atque Aeneam Evander, tanto te minor, excipiat: quin etiam, si manere hîc voles, multi te, una mecum, amplectentur, et quidem splendide, si hoc in animum inducas tuum; sed aliud metuo, durante bello; si tamen consilium mihi aperueris tuum, seribam hac de re latius. Vale, et cura valetudinem, quo diutius et vivas, et rem literariam juves. Antverpiae prid. Idus Junii An. M. D. XCI. Reverendum patrem Oranum saluta peramanter; et si qui cocurrent alii, qui me norunt, et amant Musas.
EPISTOLA CCCCLI. J. LIPSIUS Laevino Torrentio. Antverpiam
QUa lingua aut calamo gratias agam benignitati, quam in me promis? o vere pium paternumque pectus, et quod magno Ecclesiae bono optem iis, qui Ecclesiae praesunt. me quidem tibi devincis, et firmas valde in consilio, quod cepi; etsi alii vellicant et sugillant. Sed unius tui auctoritas, cui a me non opponetur? probas factum meum, atque illo aspectu excusas et velas praeterita, si quid secius a nobis admissum. Nam aliquid nos aberrasse, et extra certum limitem ivisse, scio ego, et apud te libens faceor, qui tam libenter. ignoscis. Sed Deus ille, qui benigne me reduxit, viam vitae deinde,. ut spero, firmam certamque ostendet, m. qua non ego, non alii per me errent. idque maxime per vos duces, quos sequar, et quorum salutaribus monitis obsequi mihi est certum. De genere autem vitae certae, aut loco, quem eligam, nondum decrevi, nisi hoc, quietem et otium me spectare, sejunctum a publicis curis, nec immersum, ut. cum familiari tuo Poeta loquar, civilibus undis. Natura et valetudo mea ita desiderant. Literaium hac tractatione tarnen, scriptis sive voce, si quid conferre in commune possumus, non negamus. Ad eam rem sunt loca in Brabantia, quae mihi placeant, sed praematurum videtur, et fortasse melius menses aliquot in his mediis liberisque locis nos agere, invidiae et voculis avertendis. Uxorem exspecto, quam in Batavia adhuc reliqui. Evoeavi tamen et una res meas, quas utinam audiam apud vos esse salvas. Nam haec emansio mea Batavis (qui certe me amarunt) non ad gustum. Quid refert? Deo et bonis placeam, quod unicum meum votum est. Aquis Spadanis X. Kal. Jul, CICICXCI.
page 477, image: s477
EPISTOLA CCCCLII. LAEVINUS TORRENTIUS Justo Lipsio S. D. Leodicum.
BInas abs te accepi literas, sed posterius illas, quas prius X. Kal. Julii, cum adhuc ad aquas Spadanas esses, ad me dederas, quibus quod respondeam, aliud non occurrit. nisi probare me vehementer consilium tuum, quod in hac rerum perturbatione otium, sed literatum, ac quietem cogites, ut simul et valetudini tuae consulas, et nihilominus scribendo aliquid ac meditando, quoad poteris, nos juves atque delectcs, cui rei sedem aptissimam Leodium elegisti, illinc inspecturus, quo res vergant; speranda interim meliora: nec est, quod sis sollicitus, multos habes amicos, quibus etsi careres, polliceri tamen auderem nullam sub Rege civitatem tibi, cum voles, non apertam fore; De hac vero nostra nolim te dubitare: non solum te accipiemus magno cum gaudio, sed ornabimus quoque, et alioqui commoda habitatio est, ut nosti, qui illam non semel laudaveris. Quod vero postquam ab aquis jam Leodium veneras v. Idus Julii denuo scripseris, tuique me consilii feceris certiorem, bene est, mi Lipsi; et iterum reip. literariae gratulor, mihi quoque, quod occasionem objeceris, qua te aliqua ex parte juvem. Desiderare enim te ais exemplar vetus C. Julii Caesaris, quod servo non sane contemnendum. Mittam igitur cum primum potero, et fortassis uxori tuae, cum ad nos venerit, tradam. Sarcina non magna est, et quoniam alios quoque historicos cogitas, habeo et Salustium perantiquum, et Antonini Itinerarium, et pleraque alia, nec quicquam est meum, quod non usu tuum quoque fieri velim. Ipse enim cum per aetatem, tum per occupationes longe maximas gravissimasque, bis deliciis fiui amplius non possum, et ut possim, minore certe cum aliorum, quam tu fructu. Utere ergo meis, postquam jam tua sunt. De uxoris autem adventu necdum intellexi, me latere non poterit, ita dedi operam, ut Nordammum cum venerit ilico fiam certior, quin paratum apud me erit hospitium, si volet,. nec ullum tutius secretiusque. Vale XIII. Kal. Septemb. An. M. D. XCI. Antverpia.
EPISTOLA CCCCLIII. J. LIPSIUS Laevino Torrentio S. D. Antverpiam.
JUre mihi memoria tui, non dicam cara est, sed sancta, et quis magis meruit? Alii alio tempore et partibus in me benesici; Tu, ut fontes adsidue fluunt, congeris in me beneficia, et quasi destillas sine intermissione:
page 478, image: s478Moris caussa nihil dicimus: sed quia ipsa res est. Per epistolas gratulatus es amicissime, consuluisti fidelissime, detulisti omnia humanissime. detulisti? imo exhibuisti, qua mihi, qua uxori, quae nuper apud vos fuit, et nunc felici et inoffenso pede ad me venit. supremo numini gratia esto, qui in omnibus calamitatibus haec in me contulit votiva. Atque Caesarem etiam probum et veterem ad me mittis. Quod beneficium ita mihi imputo, ut tamen publicum spectare velim, facturus brevi (desiderio meo Deus faveat) ut non meus, sed omnino sit tuus ille Caesar: Vadatum me praeter alia habes hoc muncre. Quid testimonio, quod ante paucos dies benigne nimis et honeste in Aula de me dedisti? ita enim ab amicis intellexi, et quod in gratiam cum Rege meo revertar, tibi quoque debebo magnam partem. sed desinenda mihi haec commemoratio est, aperta a me fronte prolata, sed tibi fortasse minus grata, qui affectum meum, scio, potius exigis, quam verba. Atque ego corde (nam de opera quid sperem? etsi opto plane et adnitar) sed corde, inquam, gratum magis me praestitero, quam lingua. Offers Sallustium atque alios, neque respuo benignitatem, sed ea lege, ut omnes bona fide pleni integrique ad te redeant post usum. Quid enim aliud, quam oculis volumus delibare? Ego tantum hoc fine consilium meum te non celabo. Quod est in hoc otio Facem Historicam primum scriberc (in eam ritus omnes sacros, profanos, militares, togatos, publicos, privates congero) ac deinde ordine et per sectiones sive tomos, dare quantum est Historicorum Latinorum. o si judicii consiliique tui copia interdum mihi sit! optare me scio, fortasse non frustra, si paullum modo desaeviunt isti, qui Belgicam nostram exagitant, ardentes nunc fluctus. Dolemus res florentissimae quondam patriae sic labi, nec virium aut piudentiae (hanc quoque addo) inopia, sed fatali quodam, nescio quid proprie dicam. Ille nos adspiciat
Qui terram inertem, qui mare temperat,
Divosque mortalesque turmas
Imperio regit unus aequo.
ut Poetae verbis utar, quem a Livineio tuo, id est a te exspectamus. Nam de Suetonio vota nostra jam in parte: ita certo in iis ad Lampsonium nostrum jam promittis. Ego hîc nuper oratiunculam recitavi in laudem Beatissimae Virginis, feliciter satis, si ex fructu. Feci lubens, vel ea de caussa, ut ostenderem nihil in actionibus nostris, nisi purum esse et simplex, et de religione meum sensum vel pro tribunali proferrem. Bavariae Dux et Episcopus Herbipolitanus explorari per literas meum animum jusserat; ecquid mihi placeret venire ea in loca. non nunc quidem: et in patriae finibus saltem et extremo velut limbo haerebo, si non licet in ejus sinu. Deus, spero, haec quoque consilia diriget, et te, Reverendissime in Christo Pater, et Illuitris Domine, in bonum Ecclesiae ac reipb. diu servabit. Leodici III. Kal. Octob. (postridie quam uxor venerat) CICICXCI.
page 479, image: s479
EPISTOLA CCCCLIV. LAEVINUS TORRENTIUS J. Lipsio. Leodicum.
QUod uxorem tuam ex Batavia reducem, et hac iter facientem sine literis ad te venire permiserim, ignosces, suavissime Lipsi, non mea sponte, sed adversa valetudine factum est, quae ne nunc quidem satis integra est, sed non tam aetatis atque naturae, aut aeris etiam vitio, quam temporum istorum fatali quodam, ut suspicor, malo, unde ut animus aegritudinem trahit, sic corpus quoque assicitur, animi sedes. Dabit Deus meliora, et ut nos ad illum conversi fuerimus, sic ipse quoque convertetur ad nos, et salvi erimus. non aliunde, quam ex malis moribus ac scelerum magnitudine affligimur, quod ipsa poenae, quam patimur, ratio manifestum facit. Vincunt enim, quos vinci par erat, nulla alia re superiores, quam nostra, ut verum fatear, negligentia dicam, an socordia atque ignavia, qui militem habemus non militem, pro cane lupum, et si quid lupo deterius est. Extemum enim a domestico, hostem ab amico non discernit, hinc fundi nostri calamitas; danda tamen opera, ut, Deum nobis reddamus propitium, a quo solo omne bonum Tuae interim quieti ac tranquillitati: nec possum te Leodiensibus hospitem invidere, quos non minus, quam Antverpienses nunc meos amo. Atque adeo nisi huic glebae astrictus essem, postquam tu huc venire non potes, ego istuc fortassis excurrerem, vellem certe: nihil enim mihi jucundius, quam cum viris literatis de literis agere. Male sit ambitiosis istis hominibus, qui perpetuum bellum quam pacem malunt. Tu interim Caesarem, quem misi epistolae, spero, loco habueris, si quid amplius a me petes, cum praeclaram istam, quam historiae praefers, Facem videam, nihil recusabitur. quin imo cum Biuxella rediero, eo enim nunc propero, omnia excutiam scrinia, et quicquid conducere tuo instituto videbitur, ultro mittam. Quod vero de praestita tibi in Aula opera audiveras; non est quod te mihi devinctum putes, omnibus facerem, quod tibi feci: testimonium enim dedi pro veritate, quod cum voles intelliges, et nunc iterum illic te praedicabo. De Suetonio atque Horatio, et sacris Poematibus nostris, paulo uberius ad Lampsonium: turpe putabat Crassus coram Scaevola ineptire, hoc de te dictum puta, et vale, vel literariae reip. causa, et diu et feliciter. habes viros quosdam praeclaros, cum quibus, quod scriptioni non impartias, tempus falles, quos omnes mihi amicissimos tibi commendo, in primis, qui hoc a me poscere videntur, Carondeletum etOranum VV. Cl. Antverpiae Nonis Octobris. An. M. D. Xci.
page 480, image: s480
EPISTOLA CCCCLV. LAEVINUS TORRENTIUS, Tuus uti frater, J. Lipsio S. P. Leodicum.
SCribo, nec scribo, mi Lipsi, binis enim tuis literis responsum debeo, et cum respondeam, videri tamen nolo respondere. in quo si culpa est, Lampsonius illam ignoscat, qui posteriores tuas binis paene, postquam scriptae fuere, mensibus una cum tuis in [note:
Inter PoemataTorrentii Sacra libri II. sunt rerum a Paulo geslarum. sed de Petro nullum carmen reperi in editione Plantiniana 1594. melius certe consuluisset famae Episcopus noster, si Petri laudes cecinisset, quam Baltasaris Gerardi, Fortissimi, ut vocat, Tyrannicidae, qui Guieljelmum Arausionem Delsis interfecit: quem Principem in ode illa pag. 309. omnibus opprobriis et diris obruit et devovet. Coelumque, ut Jesuitae jam vivo promiserant, non tantum Parricidae spondet, sed ipse tantum facinus a se perpetrari potuisse, vovere videtur, cum de supplicio, ejus quoque gloriam illi invidens et sibi id expetens. ita canat.
O Expetendum finibus et bonis,
O Gloriosum supplicii genus! etc.
et tali ingenio cum fuerit Torrentius, credemus tamen, credo, Historico nostrati Brantio, qui lib. XV. Histor. Reform, p. 800. eum fuisse miti ingenio, et improbasse omnem in religione vim, suaeque dioecesi subjectos clementer tractasse narrat. quae debet Thuano, licet in ejus editionibus ea verba deesse notet auctor Thuani restituti. sed nihil adfert Thuanus; quo dicta probet, et puto eruditionem singularem hoc ipsi elogium peperisse. Certe ego, qui Jesuitis obnoxium vixisse, iis Levanii Collegium condidisse, et testamento Bibliothecam reliquisse, scio, hunc Episcopum, Lojolitarum mancipium, omnia ex eorum consiliis egisse, et ignem et ferrurn, quo Haeresis et rebellio exstirparetur, spirasse credo: nec moderati animi suisse judicare possum, qui tam detestandam caedem probat, et sceleratum auctorem laudat; sed suspicionem praebet, hoc facinus a Jesuitis excogitatum, et exequendi partes parricidae impositas, forte conscio, certe laudatore Torrentio, fuisse. jactent, per me licet, Brantium omnes historici, ab omnibus partium studiis alieni, officio functum. non ego credulus illis. porro Torrentio debere Antverpiam, ut bonam, quam saeva haereseos malitia aliquando oppugnarat, famam retineret, et verae religionis cultu, qui quondam civium animis exciderat, plenissime frueretur, jactat Balthasar Moretus in dedicatione ejus Horatii. quae, si Haereticos clementer tractasset, non ausus fuisset Senatui Antverpiensi praedicare.
]Paulum meum notulis transmisit, verum ut ille in mepeccare nequit, sic et a te facile absolvetur. monui tamen ne iterum peccet, neve Paulum meum diutius retineat. nam edito, quod brevi futurum spero, Suetonio, sequetur ille cum reliquis sacrorum poematum nostrorum libellis. eamque ob rem nunc etiam Petrum, qui ordine prior est, ad te mitto. vidit illum Lampsonius, superest, ut a te quoque recenseatur, cujus acumini et judicio plurimum tribuo. nec multum moror, si qui forte naevi apparuerint. satis erit totum illud non displicuisse. utinam illo quoque honore Torrentium tuum afficias, ut reliqua quoque raea vel levi pede percurras, neque tuis auribus indigna censeas, et amori ignoscas, si nimio plus hos, veluti liberos meos, diligere videar: nam ultimam poesi apposui manum, nunquam amplius hac ex parte molestus ero. Ad te quod attinet, utere me, quaeso, et consilio meo, nec istinc move sine literis meis. Saevit, ut
page 481, image: s481vides, toto Mars impius orbe. quod si fortunae tuae aliud ferant, aperta semper erit Antverpia, quam suspirare te video, in eaque domus mea una cum bibliotheca satis ampla, nec amici deerunt alii, qui te juvent. Vale, et me ama. Antverpiae IIII. Kal. Febr. An. M. D. XCII.
EPISTOLA CCCCLVI. LAEVINUS TORRENTIUS J. Lipsio. Leodicum.
CUm Bruxellae publicis retentus negotiis totum paene mensem Junium consumpsissem, reversus Antverpiam, mi Lipsi, peropportune accepi literas tuas; quod enim de transferendo domicilio consilium mihi proponebas tuum, de hoc ipso sponte tecum per epistolam agere decreveram, et quidem tuo ex voto, nempe Lovanium ut migrares ad veterem, ut ais, nostram ac musarum sedem. nam Bruxellae in Senatu ordinum Brabantiae occasione libelli supplicis, porrecti per amicos quosdam et fautores tuos, honestissima tui nominis facta mentione, cum primo loco sententiam dicerem, praefatus ea, quae debui, et quae meus in te suggessit amor, auctor fui reliquis, ut communi omnium suffragio Lovanium invitareris, conditione et honorario, ut nunc res sunt nostrae, non illiberali, et quod tu homo frugi ex natura victitans, nec cupiditati ad copiam, sed rationi ad honestam paupertatem obsequens, auro omni Etrusco, (scis quid velim) facile antepones: neque eorum sequeris exemplum, qui olim in civitate [note: Innui puto Philippum Decium Juris Consultum, in cujus epitaphio, quod Pisis sibi poni voluit, jactat, se MD. aureorum in auro stipendium pro lectura consecutum fuisse. vide Panzirol. de Claris Leg. Interpr. lib. II. cap. 135. et Fichardi vitas Juris Consultorum in Decio pag 418. Edit. novissimae Lipsiensis. in Aim. Cravettae quoque sepulchro legitur, eum apud Taurinos professum jura M. CC COR. aureorum, et amplius stipendium habuisse Bononiae et Patavii: vid. Panzirol. lib. II. cap. 180.] Pisana Juris civilis scientiam professi, summam stipendii publici, quo merebant, suis inscribi sepulchris voluere, majore alieni, quam proprii nominis gloria: nam quod tu per virtutem facis, tuum est; facti vero pretium sive merces aliunde procedit, neque in tua situm est potestate. Vives ergo Lovanii, et tuo vives arbitrio, quoad Deus volet, levesque vulgi et aemulorum voces contemnes, bonus cum bonis; nec est quod belli vices atque fortunam in oppido parum munito metuas, pro muro erunt assiduae tot sacrarum virginum ac piissimorum sacerdotum ad Deum preces, et ut prudentiae quoque humanae aliquid tribuamus, vicina in omnem casum Bruxella, vicina erit Antverpia, ubi mihi nunc sedes, sed quam Lovanio mutare velim, si, quo teneor, vinculo me expediri contingat; non eo secius tamen illuc excurrere per occasionem primo quoque tempore proposui, meditans aliquid, quod ad rei litterariae incrementa sit profuturum. Deo, ut inquit vates ille Regius, placere bonum est, hic finis, haec meta, hic terminus
page 482, image: s482est, quo tendimus, diverticula omnia practereunda, quo citius perveniamus. Hunc itaque pracclaris tuis lucubrationibus secessum delige, civibus advenies gratissimus, quod Consul, et qui cum eo Bruxellam illinc ad comitia venerant, prolixe nobis declararunt, ac benigne omnem in te ornando operam atque studium sunt polliciti. Ipsum autem Senatus consultum accipies, ubi qui populorum nomine interfuere primatium ecclesiastici ordinis, ac conformem nobilium consensum ad suos retulerint, qui contradicere nec volent, nec poterunt. Tanti est, mi Lipsi, a Batavis discessisse, ac se melioribus adjunxisse, quibus tandem et illi, spero, accedent. Raro diuturna numquam impunita malorum conspiratio est. Quod autem magis gaudeas, particulam epistolae familiaris cujusdam mei Romae scriptae adjiciam.
Illustrissimus Franciscus Phynanus vir in omni genere doctissimus, Auditor Illustrissimi et Reverendissimi Domini Cardinalis Matthei, cujus humeris omne onus totius congregationis Tridentini Concilii penitus incumbit, is non solum desiderat in notittam ac familiaritatem Justi Lipsii insinuari, verum etiam cupit, si qua fieri possit, et illi persuadeatur, ut Romam commorandi causa se conferre velit, eique Regale honorarium persona ac statu suo dignum, et Mureti quondam doctissimi viri locum in urbe promittit: ego autem, ut ejus summo in nos favori respondeam, D. T. apud Lipsium hac de re acturam promisi eo audentius, quod tuo suasu atque Consilio Lugdunum Batavorum ipsum reliquisse, ac partes nostras amplexum esse, et Lovanium habitationis locum, (ut intelligo) elegisse sciam. Placebit itaque desiderio ac petitioni hujus viri doctissimi, cujus insigni hic opera hactenus usi sumus, satisfacere, ac de Lipsii mente per literas cum gratiarum actione certiorem eum facere: haec ille, cujus etiam ex urbe reditum brevi exspecto. Scripta autem epistola est Romae die vigesima quarta Maji, et Bruxellae mihi tradita, paulo antequam illinc discederem. Tu urge propositum, et Virgilianum illud succini patere, laudato ingentia rura, exiguum colito. Vale, et me, ut soles, ama. Antverpiae Nonis Julii Anno 1592.
Nicolaum Lampsonium meis verbis moneri iterum velim, ut poemata illa mea, quae frater retinet, quovis modo ad me mittat. expectantur a typographo, ut edantur. nec aliud est, quo commode uti possim, exemplum.
EPISTOLA CCCCLVII. LAEVINUS TORRENTIUS Justo Lipsio. Leodicum.
UXoris tuae huc adventus multo fuisset gratior, si recte ad me divertisset, nec enim illa tantum, quae dimidia tui pars est, sed et quisquis abs te venerit, excipietur humanissime. At ubi tu, mi Lipsi, accesseris, festum illum ducemus diem, et cave ne praeter hanc casam; multa invenies, quae te capiant atque delectent. ut Caesarem remittas non est cur properes, uti
page 483, image: s483poteris, quam diu voles. Lubentius videbo, quos de cruce libros nobis polliceris; tanto futuros gratiores, quanto magis inexpectati venient; nesciebam hanc te curam agitasse. Laudo tamen et probo. Suetonium nostrum ad te mittendum Moretus suscepit, sequetur, Diis volentibus, non ita multo post altera nostrorum carminum editio Lampsonii magis, quam nostra dilata culpa aliqua, quam lubens tamen ignosco. neque enim de imperio aut de rep. agitur, pro qua assiduo sollicitus, ringor interdum, impatientius ferens nihil superesse temporis, quod literis impartiar, sed in his tu pro multis es, ut parum referat, quid nos lucubremus. Quod profiteri decreveris, recte factum; tanto enim perfectior beneficii omnis ratio est, quanto illud gratuitum magis. nolo tamen de honorario dubites, nam quae hactenus facta est mora, extra culpam est. et, si velis, me sponsorem accipe. Vale, et literas juvare perge. Antverpia VI. Idus Octobris. An. M. D. XCII.
EPISTOLA CCCCLVIII. LAEVINUS TORRENTIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
COmplures accepi epistolas tuas, mi Lipsi, ad quas responsum adhuc debeo, sed fiducia tui erga me amoris et benevolentiae fecit me negligentiorem. Atque adeo ne nunc quidem verbo me excusare velim; nosti negotiorum, quibus opprimor, magnitudinem, ipse accusandus, si scribendi inter haec omnia laborem a me exigas, praesertim cum in agendo amici operam egregie nuper adimpleverim, Bruxellae cum essem, atque equidem nihil unquam feci lubentius: quod enim tuis accrescit commodis atque dignitati, id ad omnem (ut ita dicam) rempublicam literariam, in qua tu principatum tenes, pertinere arbitror. Pergam igitur semper benefacere. nec puto te ab ordinibus nostris (ad honestissimum illud decretum, cui scribendo adfui, quod attinet) amplius desiderare, et si quid sit, factum dabo. Sed cur, inquies, quod nunc scribis, non scripsisti prius? dicam, nova accessit occasio, qua cessante certe non scriberem. Amicus meus summus Caspar Revelascus vir primarius, ordinis Senatorii et quaestoris functus officio, insigni vir pietate ac prudentia filium habet Lovanii Hieronymum nomine, qui in spem virtutis paternae summa cura istic in literis alitur, quo effectum est, ut pater me saepius tuas laudes depraedicantem ultro interpellaverit rogaveritque, ut adolescentem hunc quam officiosissime commendarem, quo officio nihil opus erat, cum sponte tua id ipsum affectes; patieris tamen testimonium hac in causa me dicere: si quod pater petit filio concedas, te de tota hac civitate, quam amas et ornatam cupis, optime meriturum, beneficia autem eo praestantiora, quo pluribus prosunt. Sunt et alii duo adolescentes, qui in literis, ut audio, liberaliter educati, ad majores disciplinas sese comparant, a patruo suo Ingelberto
page 484, image: s484Boonen, Decano Trajectensi ad Mosam, mihi singulariter commendati, ut mea apud te gratia frui possint, hoc veteri amico denegare nolui: hos igitur ubi ad te venerint, ut qui ipsi quoque juvandae reip. nati sunt, benigno favore prosequere. Et quoniam praeter solitum nunc sum liberior, venit in mentem quod ad Ortelium nostrum scripseras de Senecae in epistolis loco, ubi Maecenatis mollissimos citans versiculos, acutae crucis supplicium commemorat, de quo video, quid sentias, argute quidem atque ingeniose (quod tibi peculiare est,) nequeo tamen assentiri; rationes cum Ortelio, tum Livinejo meo significavi: eo tamen non contentus describere curavi particulam, quam vides, ex nostris in Horatium commentario. Oda v. Lib. III. Barbarorum certe impalationem (quam vocant) nolim Romanis Graecisque notam fuisse, nec facile crediderim Maecenati tale quid in mentem venisse, sed ipsius potius Reguli sive arcam, sive armarium, atrox quidem et cruci comparandum, unde tamen liberatus superstes esse possit, quod acuto per alvum infixo stipiti contigit, credo, nemini. versus autem Maecenatis vulgo mendosi in codice meo manu scripto, ex Mureti ferme sententia restituendi sunt. Vale, Amicorum carissime, et pro humanitate tua haec boni consule. Antverpia 10. Kal. Febr. An. M. D. XCIII.
EPISTOLA CCCCLIX. J. LIPSIUS Laevino Torrentio. Antverpiam.
REverendissime in Christo pater et Illustrissime Domine. Literulas ad te meas cum Moretus tulisset, sub idem tempus tuas accipio. In quibus quod raritatem scriptionis excusas, profecto non opus. nimis scio, qua mole, et quam assidua curarum premaris, et quam seria tua et publica sibi vindicent omne tempus. Id mihi abunde satis, si in mente et affectu haeremus, quod re mihi probas: nam in decreto ordinum quidquid honesti est, scio cui debeam, et quis non solum adfuerit scribendo, sed manum admoverit et stylum. Atque ipsum sane ex voto: nec de solutione usque adhuc queror, etsi lentam video, et Quaestoris commodo dandam. sed si tergiversatio aut mora longior, ad te ibimus, ut beneficium tuum absolvas. Casparis Revelasci filium quod mihi commendas, is vero jam ante erat, hoc solum nomine, quod velle te intellexisem, et, ut rem dicam, adolescens ipse meretur, pronus in studia, et ingenio ad ea apto. Ventitat ad me una cum praefecto studiorum, et si quid ambigat, petit. Patri licet meo nomine dicas, patere me ipsi, et directurum in bona via, qua licebit. Quod ad Maecenatis locum, vidi sententiam tuam verissimam ea parte, qua crucis nomen late patuisse censes, et abisse in omnem interitum tristiorem. Ita est, et in libellis meis docui. Tamen in versibus illis, quod restringere volui ad [gap: Greek word(s)], sive Sudifixionem (ut ita vertam) caussas habui, quia Graecis Latinisque supplicium id notum; imo et usitatum.
page 485, image: s485sed saepe in verbo [gap: Greek word(s)], quod pro vulgata crucifixione capimus, delitescit. utinam haec et talia coram liceret: juvenescerem et ad tractandas illas artes irem, quarum amantes hîc pauci, periti pene dixerim nulli. Intelligo serio periti, et quorum judicio ac directione possumus uti. Cetera in hoc loco bona, et pro meo ingenio quieta et modesta. Pietas etiam viget, quam in oculis nobis fuisse, cum huc mentem fleximus, non ignoras. Lampsonium nostrum etiam nunc languere audio, et esse in tristiore et lucifuga, ut ita dicam, morbo. filius ejus hîc est, in quo nondum agnosco ingenium paternum. Vale. Reverendissime in Christo pater et Illustris domine. Lovanii III. Idus Febr. CICICXCIII.
EPISTOLA CCCCLX. LAEVINUS TORRENTIUS J. Lipsio. Lovanium.
UTinam is essem, mi Lipsi, qui praestando aliquid magnum, pro republica justam communis omnium gaudii (quod inquis) causam adferre possim, imo vel tui tantum proprii; delatam a Rege maximo maximam [note: Intelligere videtur Archiepiscopatum Mechliniensem, cui destinatus erat. ut vero hunc deprecatur honorem, ita et invitum suscepisse Episcopatum Antverpiensem, dicit Valer. Andreas in praefatione ad P. Nannii comment. in Horatii art. Poetic. Morerius ad ipsum Archiepiscopatum translatum dicit; perperam: qui et mortem ejus confert in 26. April. 1595. cum Thuanus in IV. Kal. Majas, id est id 28. nisi fit operarum errore IV. pofitum pro VI. ut Valer. Andreas, et ex epitaphio ejus sweertius.] dignitatem lubentius promptiusque acciperem; et bene merendo conarer efficere, ut neque regem consilii, neque populum qualiscumque studii atque operae nostrae poeniteret. Sed vides tempora, vides angustias undique maximas; vides et aetatem meam extremae proximam, nec jam amplius idoneam ad agendum. Satis sit itaque tanto principi aliquid in me placuisse: munus autem, quod proponitur, pro munere non agnosco, nosti illud, non est aptus equis Ithacae locus. quod ne frustra a me dici putes, poposci inducias, et apud Regem quanta potui modestia jam per literas me excusavi, non facile stationem hanc, cui nunc assuevi, deserturus: est hîc quoque quod agam. neec adesidia metuendum, dormire non patiuntur publicae quietis hostes, nec rem parvam mihi praestitisse videbor, si huic incendio occurrerim. Odi, inquit ille, nimium diligentem. non est itaque, quod gratuleris, sed magis, quod doleas, eum esse miserrimae provinciae nostrae Belgicae statum, in quo non mea, sed nec praestantissimi cujuspiam viri virtus atque praestantia magnum operae pretium facere possit. Volvemus interim nostrum quoque cum Diogene dolium, donec nubes istas assiduas, ut ais, aliqua sequatur serenitas, quod an hoc aevo sperandum sit nescio: quicquid tamen evenerit, quo major erit juvandi homines facultas, eo me senties tui amantiorem. ubi Rex rescripserit, consilii mei fies
page 486, image: s486certior. Vale, et Carrionem cum reliquis amicis salvere jube. Antverpiae IV. Idus Aprilis M. D. XCIII.
EPISTOLA CCCCLXI. LAEVINUS TORRENTIUS J. Lipsio S. Lovanium.
PAulo antequam discedens Antverpia Bruxellam adveni, literas has adjunctas Roma ab illustrissimo Card. Borromaeo accepi, rogatus, ut te ipsius amicitiae (quod vehementer exoptat) adjungerem. Id autem feci perlubenter; nam cum primum licuit, differre nolui, quin scriberem ac tanti viri epistolam paucis tibi verbis commendarem: dignissimus est enim omnium favore ac benevolentia, qui doctos omnes et amat et fovet. Illius frater, qui et ipse Cardinalis, atque Mediolanensis olim Archiepiscopus, vitae sanctitate atque insigni pietate aequales suos omnes longe superavit. Cum itaque tibi honestissimum sit principibus viris tantopere placuisse, fac obsecro, ut et ipse intelligat, se per, me assecutum fuisse, quod voluit, et rescribe quam poteris amantissime. Libellos praeterea tuos de Cruce pro munusculo recepi, gratissimos sane, quos tamen necdum perlegi, ubi perlegero, scribam iterum quid sentiam, nec quicquam dubito, quin ut alia tua omnia, sic et hoc opusculum summopere mihi sit placiturum. Utinam plus detur otii, ut istiusmodi animi deliciis et saepius et diutius frui possim. verum hoc optandum magis, quam sperandum video; qui hac etiam tam gravi aetate tot tantisque exercear laboribus, tanto equidem gravioribus, quod inponantur invito, non ferendi, nisi aliquando affulgeret reip. utilitas, quae tamen hoc tempore non potest non admodum esse exigua ob discrimen manifestum, in quo versamur; sed sub hoc Praeside speranda sunt meliora. Quod superest, sperabam me Lovanium posse excurrere, atque ibi gymnasium, quod meditor, absolvere. verum eo necdum loco rem esse intelligo, ut operae pretium sit proficisci; expectabo interim quid responsurus sit pater Oranus ad ea, quae per collegam hîc quendam ejus significari curavi, haesurus adhuc diebus aliquot. Vale, et cura valetudinem. Bruxella pridie Idus Martiis Ann. MD XCIII.
EPISTOLA CCCCLXII. LAEVINUS TORRENTIUS J. Lipsio. Lovanium.
PRidie quam Antverpia discederes, receperam, ut nosti, praeclaram illam Academiae vestrae epistolam, sed minime Lipsianam. nisi tu, cui legendam miseram, aliter sentis. hactenus certe non respondi, quod in arcula
page 487, image: s487mea pigmentaria nihil suppeteret, quo illam exaequarem scriptionem, itaque omittam, non verbis pugnaturus sed factis. Decretum enim est urgere propositum, ut re ipsa cognoscant omnes, me non facile deterreri in re bona: quod a Domino Francisco Flerolino intelliges latius. quamquam enim qui adversantur omnem movent lapidem, quo me impediant, quod eorum, quos interpellarunt, sermonibus apertissime intellexi; nihil tamen efficient apud hos proceres, praesertim, qui publica commoda semper praeferent privatis: unde conficitur unicum illum, quo nituntur, arietem, peritura scilicet quatuor eorum paedagogia, si quintum, quod ego molior, ad finem perducatur, invalidum esse. Atque hoc quintum (ut ipsi vocant) nisi per se melius atque utilius esset, tota illa quatuor non destrueret. cur igitur rejicitur? Docent patres (inquiunt) gratis, ergo ad eos omnes confluent. Imo relinquentur potius, nisi non gratis tantum, sed et melius doceant. nam tantilla praeceptorum, qui praestantes sint, merces discipulos non arcebit. At quinam obsecro erunt isti omnes? an etiam pueri perfectioris philosophiae incapaces? an bursarii quoque, quod ipsi habent in sua potestate, an convictores atque alii? Nemo sane horum hominum; non est igitur cur metuant defuturos auditores, si probe docentis munere fungantur, quin aemulatio ipsa, ubi plures concurrunt ad laudem atque gloriam, excitabit ingenia, nec torpere permittet, ut in aliarum nationum, maxime Italorum, Gymnasiis cernitur. Verum hoc missum faciamus. Concurrunt ad communia studia plerique nobiles, quorum pauci admodum, aut poene nulli, paedagogiis se tradunt, concurrunt plurimi, qui recta, sine Philosophiae studiis, Juris Civilis professores adeunt. Sunt alii, qui in humanioribus literis et elegantiore doctrina perpetuo commorantur, an hi omnes in tam celebri scientiarum quodam veluti mercatu non invenient philosophos, quos accedant, nisi una cum pueris in sordibus istis ac poedore versentur? quid de his dicam, qui magistrorum titulos jam adepti sunt, quive sacrae Theologiae dant operam, nec satis in Philosophia se versatos esse agnoscunt, an hi quoque a Patrum sanctae societatis schola arcebuntur? vides, mi Lipsi, quam male reip. Literariae, unde publica alitur salus, consulant qui institutum nostrum remorantur. Sed resipiscent, spero, experientia facti prudentiores, quemadmodum et plerique omnes, qui initio quocunque venturi erant Jesuitae, actum clamabant de monachis, mendicantibus praecipue, et ecclesiarum parochialium ministris, cum usu compertum sit Jesuitarum adventu atque opera hos simul omnes efflorescere. Idem, mihi crede, paedagogiis continget, praesertim si cum Philosophiae, ut eam nunc docent, rudimentis optimos quosque auctores misceant, ubi nunc, si verum fateri volumus, non dicam Philosophi, sed nec Rhetores, nec Grammatici fere sint, qui artium liberalium magistri vocantur. quod cum ita esse tu unus optime noris, superest ut tua cum auctoritate, tum gratia, qui aliter sentiunt, ab errore se revocari patiantur, praesertim nobiscum facientibus tot praestantissimis viris, ipso etiam magistratu. Sed nec de supremo Regis consilio dubitandum est. Taceo Middelburgensem episcopum. Taceo Stapletonum,
page 488, image: s488qui vel soli pro multis habendi sunt. Jure igitur in sententia persisto. Postquam nuperrime hinc abiveras, commendatam abs te vidi epistolam et versus non imperiti juvenis Ludovici Medertii, meum implorantis in paupertate auxilium: sed nosti tempora, nihil magnum nunc possum: erit tamen illorum in numero, quos proximo quoque tempore pro viribus promoveri decrevi, praesertim si ecclesiae servitio sese tradere voluerit. Vale, amicorum ornatissime. Antverpia quarto Cal. Julii An. MD XCIIII.
Quas turbas excitaverint Jesuitae in Academia Lovaniensi, in quam irrepere, et subducere aliis Professoribus, ut semper et ubique solent, auditores conabantur, constat ex Valerii Andreas Fastis Academicis pag. 372. et seque ubi et de collegio hoc, a Torrentio, in gratiam Jesuitarum instituto agit, et epistolam illam nomine Academiae ad Torrentium, cujus meminit hîc, exhibet Pag. 379. ubi graviter jura et privilegia Academiae suae violari Professores ostendunt. immo postea coacti fuere ad Papam decurrere, qui certis legibus hanc Jesuitarum audaciam circumscripsit, quare illi, cum Lovanio arcerentur, Leodici Scholam Academicam aperuerunt, sed ad Academiae Lovaniensis preces Albertus Austriacus interdixit Jesuitis Duacensibus Scholas Philosophicas habere, nisi Leodicenses clauderentur: quare coacti Jesuitae ab Episcopo Leodicensi Professionem Philosophicam non quidem deseruerunt, sed Episcopo tradiderunt, qui Laicos Professores instituit; postea vero inter Leodicensem, et Ordines Brabantiae conditionibus haec res composita. nec cessarunt in hunc usque diem, quo rerum fere ibi potiuntur, vexare Academiam Jesuitae, sed quae hîc tractari non possunt uberius.
EPISTOLA CCCCLXIII. LAEVINUS TORRENTIUS J. Lipsio. Lovanium.
JAm discesserant hinc ordines Brabantiae, cum novissimas accepi literas tuas, quibus me rogabas, ut tuam illis causam commendarem; quod equidem pro meo in te studio, qua debebam, diligentia praestitissem, nisi jam praeterisset occasio, cui iterum oblatae, ut futurum puto brevi, non deero. Vides tempora, quorum tamen iniquitas obesse non poterit, quo minus simus liberales. Parum est, quod in tanti viri usum impenditur. Tu perge majora apud exteras nationes contemnere, dum amicis hîc tuis solatio, et carissimae patriae tuae sis ornamento, nec est quod verear: agant Veneti, agant Mediolanenses, atque iterum (si volent) Florentini. Laudabo illos, ut debeo, sed te multo magis, qui honestam domi paupertatem, illorum divitiis praetuleris. obdura igitur, et urge propositum, ut re ipsa ostendis te facturum, cum aedificas, hoc enim pro te fidejubet, et Lovanii mansurum spondet. Non itaque fenestram. tantum unam, quod a me petis, memoriae causa donaturus sum, sed et plures ubi voles, totos etiam parietes triclinii exornaturus, cui rei, mandato Moreri, quem conveni, sumptum istic a bibliopolis petes, ego hîc reddam, quibus. autem verbis meam in te mentem depingam nescio, tu cogita: nihil inscripseris, quin longe etiam majora pro te velim.
page 489, image: s489Eadem Prunii nostri mens, cujus quod voles et ipse experimentum dabit. quod praeterea de nostro Lovanii gymnasio tam prolixe ac benigne scribis, id mihi pergratum fuit. quin etiam crevit tuis dictis meus ad bene de Academia ista merendum animus. Atque adeo incitatus a Reverendo patre Oliverio Manartio ampliora meditor, ut ab ipso intelliges latius, nec me praesens deterrebit calamitas, ac periculum, in quo versamur, capta his diebus, ut intellexisse te arbitror, Groninga, sed divino fretus auxilio majore procedam gradu; donec pervicero, aut conantem mors praeverterit. Vale suavissime Lipsi, et me, ut soles, ama. Antverpiae III. Cal. Augusti An. MD XCIIII.
His scriptis literis allata est Illustrissimi Card. Frederici Borromaei ad te epistola, valde serio mihi commendata, ut et tradi illam, et responsum dari procurem. Venit praeterea in mentem, cum nuperrime hîc esses una cum Bernartio, quaesivisse me inter veteres schedas, nec invenisse Papinii Achilleidem manuscriptam, quam nunc fortuito repertam mitto, postquam nunc editio inchoata est. Et quoniam ante biduum nostra etiam prodierunt poemata, omittere nolui, quin tria exemplaria ad te mittelem, tibi unum, Bernartio alterum, tertium cui ipse voles. Iterum Vale.
EPISTOLA CCCCLXIV. LAEVINUS TORRENTIUS J. Lipsio. Lovanium.
AN igitur is ego sum, mi Lipsi, cujus tu literatorum choragus cum aliis literatis omnibus vel morbum doleas, vel sanitatem gratuleris? agnosco affectum erga me tuum, judicium vero non probo, satis est in media classe me subsistere, et te sublimem ex humili suspicere atque admirari. utcumque res se habeat, Antverpiâ, nec dum confirmata valetudine pluribus evocatus tam Serenissimi Archiducis Ernesti; quam aliorum virorum principum literis Bruxellam veni; ubi de summa rerum satis quidem prospere, meo judicio, hactenus agimus, sed superest tantum, ut quae recte consulta fuerint, mature fiant, nec diutius differantur, nec vero tui, quamquam mediis in negotiis, obliti unquam fuimus: egi cum multis, impense favent omnes; ac te in oculis gerunt, constitutum igitur inter nos, ut postquam tuus de militia prodierit labor, ego una cum Praeside, cum Assonuilio, ac Richardotto volumen Archiduci offeramus, testes, non male puto idonei, tuae tum eruditionis, tum probitatis; neque hoc contenti officio alibi quoque te commendabimus, daturi operam, ut vel aureus fias; ornaberis certe pro meritis tuis, quo magis abs te postulo, ut spartam, quam jam nactus es, ornes, atque exteras conditiones omnes rejicias, patriam vero pro tua in illam caritate nunquam deseras. hoc enim ut pietati, sic et honestati convenit maxime. Adderem aliquid de nostro Lovanii instituto, sed non dubito, quin ex patribus, qui nunc istic sunt,
page 490, image: s490rem omnem intellexeris. Vale, et amare me perge. Bruxellae vigesima Januarii 1595.
[note: Respondet Lips. II. Misc. 89. vel editionis primae 93.] EPISTOLA CCCCLXV. NATHAN CHYTRAEUS J. Lipsio S. P. Leidam.
JUcunde admodum et suaviter, V. Cl. his diebus conversatus sum, cum amico meo veteri et singulari [note: Vid. Epist. XLV.] Martino Lydio, homine, ne quid aliud dicam, vere pio et docto. Cum autem in colloquiis variis, tui quoque, ut fit, nominis subinde mentio incidisset perhonorifica; eamque mihi cumprimis gratam et jucundam accidere Lydius animadvertisset: hortari me sine intermissione coepit, ut hac occasione, et se internuncio, breve ad te epistolion exararem, quod ille tibi non ingratum fore confidenter affirmabat. Quid multa? perpulit me vir optimus et amicissimus, cui cum ego petenti nihil negandum statuissem; huic quoque petitioni ipsius omnino satisfaciendum esse censui. Dictavi igitur, cum tempus breve esset, filio meo hoc, quidquid est litterarum, quo ego fores notitiae et amicitiae tuae toties hactenus expetitae aperiendas mihi censui. Si feci quod placeat; mihi gratulor, meque compotem votorum meorum factum unice gaudeo, ipsique adeo Lydio et tibi, maximas gratias et habeo et ago. Sin minus; Lydium potius quam me accusabis, qui mihi scriptionis hujus auctor tam audax esse non sit veritus. Sed ut omnia mihi pollicear meliora, facit non solum insignis tua humanitas; verum doctrina et sapientia quoque tua ad miraculum usque excellens, et cum rara quapiam et amabili eloquentia conjuncta. quam ego nisi maximi facerem, nomine me elegantis litteraturae studiosi prorsus indignum censerem: cujus tamen me profiteor cupidissimum. Vale eruditorum nostri seculi decus et ornamentum. Rostochio XII. Cal. Septemb. Anno 1589.
[note: Responsio ad Lipsii II. Cent. Misc. 89.] EPISTOLA CCCCLXVI. NATHAN CHYTRAEUS J. Lipsio S. Leidam.
PAene citius epistolam ad me tuam typis Plantinianis impressam, quam manu tua exaratam, vidi. Quae morae illi obstiterint nescio. Sed est. quod mihi de ea tandem accepta non mediocriter gratuler, cum quanto ea in periculo
page 491, image: s491fuerit, ex hoc quoque colligam, quod ei adjunctus fasciculus Lydianus plane perierit. Eo igitur gratior mihi haec quasi e naufragio tabula. Responsum quod tam diu distulerim, quaeso, ignosce. Citius non potui. Terrent vestigia aliarum, vel interceptarum, vel amissarum. Silere ergo aliquandiu satius esse putavi, quam, quod non lecturus esses, cum jactura temporis scribere. Tibi vero ingentes, quod amantem me non solum redamandum, verum etiam litteris brevibus illis quidem, sed admodum ponderosis, invisendum censueris. Quas sane cum et in idiographo et in Centuria epistolarum tuarum secunda legerem; in mentem mihi venit vulgatum illud [gap: Greek word(s)]: et etiamsi, a coelesti philosophia edoctus, omnem hujus mundi gloriam pro glarea habendam sciam: tamen non potui non suaviter aliquo modo affici, quod me quoque principibus mistum aspectare Pelasgis Tum potui. Quamquam curtae meae supellectilis non ignarus, nequaquam hoc mihi arrogem, aut eo nomine me efferam, conscientia optimae voluntatis contentus, etiamsi votorum meorum non semper fiam compos. Cum Francisco vestro Raphelengio ago de editione Argumentorum et Porismatum meorum in epistolas M. Tullii ad Atticum, non Criticis, sed adolescentibus, quibuscum ratione officii vivendum mihi est, scriptorum. Cum enim in verbis earum epistolarum, germanaque eorum lectione explicanda satis strenue laboraverint Corradus, Manutius, Malaspina, Bosius, alii; ego has partes mihi potissimum sumendas censui, ut non tam de verbis, quam de ipsis rebus et sententiis auditores monendi occasionem haberem. Unde haec porismata nata sunt, partim Politica et Ethica, partim etiam philologa, oeconomica, rhetorica et historica. omnia tamen crasso et captui puerorum fere accommodato filo. Totum opus censurae tuae lubens subjicerem, nisi hoc modo obstare me scirem publicis rei litterariae utilitatibus. Si quid tamen demendum, addendum mutandumve censueris, id liberrimum tibi esto. Quod si etiam Typographus te in consilium adhibuerit; peto ut amicitiae nostrae plusculum, quam falci tuae criticae indulgeas. Ipsi enim operi hoc tetrastichon cogito praefigere,
Non criticis hos, sed pueris impendo labores,
Filiolisque lubens discipulisque meis.
Quis ego si Siculi confecero more Epicharmi
Utile quid, voti victor abiho mei.
Salve et vale, et certo de me tibi persuade, vix quenquam me habere magis [gap: Greek word(s)], quam te. Deus opt. max. pacem tandem optatam et firmam regionibus istis reddat, ut litteris quoque nostris iter tutius esse possit et frequentius. Hostes autem pacis, et imprimis [gap: Greek word(s)], potentia sua compescat. Rostochii An. 91. Idib. Martiis. natali meo XLVIII. quo ante annum te tuas quoque ad me video perscripsisse. Ita casu tempora quoque scriptionum nostrarum congruunt. Vale iterum V. CL.
page 492, image: s492
EPISTOLA CCCCLXVII. JOANNES GUILIELMUS STUCKIUS Justo Lipsio S. D. Leidam.
VEhementer laetor, Vir Clariss. et amice observande, proximas meas literas tibi et redditas, et gratas fuisse et acceptas, ficut ex responso tuo erudito, amico, benevolo et humano facile intellexi. Itaque ad pristinum meum in te amorem et observantiam magnus, mihi crede, cumulus accessit, qua de causa non modo tibi rescribere, sed hos quoque adolescentes tibi meliori de nota commendare minime dubitavi. Horum unus est [note: Hic est ille Heinzelius, a Bonaventura Vulcanio, Cassandro et aliis ejus aevi viris, ut Maecenasliteratorum celebratus. ut ex Epistolis B. Vulcanii, quas publico debemus, constabit.] Heinzelius, patritius Augustanus, cujus pater p. m. in augusta illa civitate consulatum maxima cum laude gessit, et pater patriae, literarumque optimus ac fidelissimus extitit. Alter, Caspar Vaserus nomine, est civis et discipulus meus, vitae morumque probitate, et linguarum disciplinarumque studio atque scientia praestans, qui ei tanquam peregrinationis hujus, ac morum studiorumque moderator est adjunctus. Ambos igitur fidei humanitatique tuae unice commendo, qui doctrinae, nominis gloriaeque tuae fama clara et illustri potissimum impulsi de propinquorum et mecoenatum suorum voluntate et consilio se istuc contulerunt. fac igitur quaeso pro humanitate tua ita te erga illos geras, ut illos longae, difficilis, periculosaeque hujusce suae peregrinationis, propter te potissimum susceptae, non poeniteat, et intelligant hanc meam commendationem non leve apud te pondus habuisse. Pluribus non utar, ne humanitati tuae diffidere videar. Quod ad rerum nostrarum statum attinet, is Dei beneficio, quietus adhuc est et pacatus: Genevenses socii et foederati nostri Gallorum, Helvetiorum, atque etiam Italorum quorundam auxiliis, sed praecipue Dei exercituum ope et praesidio prospere foeliciterque bellum adversus ducem Sabaudiae gerunt. Initio novi hujus anni aliquot pagis, oppidulis et arcibus, nec non magna praeda atque spoliis potiti sunt, cum magno hostium dedecore atque damno. Ex altera parte dux Dedignerius, heroicae vir virtutis atque fortitudinis, capta Gratianopoli Chambrium usque (quod est unum ex primariis ditionis Sabaudicae oppidis) excurrit, et arce munitissima, Eschelles vocatur, quae duarum inde distat horarum intervallo, illud jam obsidere et oppugnare fertur. omnino Dux ibi crabrones i. Gallos et Helvetios irritavit, qui nunc aculeis, id est, lanceis, hastis, tormentis, armisque suis in illum invehunt, et injurias sibi illatas ulcisci conantur. De rege Gall. non regiis et egregiis virtutibus ornato, et de foelici prosperoque rerum aeque adversus conjuratos et rebelles successu non opus est, ut ad te scribam, cum illa vobis notiora forsan sint, quam nobis. Mitto hic tibi Gratulationem hanc meam chariss. meae patriae nomine compositam, quam tibi viro humanissimo, meique
page 493, image: s493peramanti spero non ingratam futuram. Vale. Deus te reipub. literariae salvum diu incolumemque conservet, quo diutius ei inservire atque prodesse possis. Tig. 17. Martii Anno 91.
EPISTOLA CCCCLXVIII. JOANNES STUCKIUS J. Lipsio S. D. Leidam.
QUoniam, Vir clarissime, literatissimis illis tuis [note: Centur. 1. Mise. Epist. 65. laudavit et supra Lipsius Epist. LXXXVI.] Iiteris, quas in lucem edidisti, convivialium mearum lucubratiuncularum non amicam solum et benivolam, sed etiam honorificam mentionem fecisti, non potui non animi mei [gap: Greek word(s)] simul et [gap: Greek word(s)] verbis literisque meis testificari. Equidem me terque quaterque foelicem aestimo, qui te tanto viro, tamque laudato laborum illorum meorum non approbatore solum, sed etiam laudatore atque praecone utor, quem etiam uberrimum pulcherrimumque illorum fructum judico. Mercurialis quoque, quem vere reipub. literariae, literarumque quasi Mercurium appellare possumus, cum pro suggestu publice, tum humanissimis suis ad me missis literis, atque dono literario eundem fere, quem tu animum et voluntatem erga me declaravit. Nec tamen haec (optime enim mihi tenuitatis meae sum conscius, meoque me novi metiri modulo) tam acerrimo acutissimoque vestro inditio, quam singulari vestrae modestiae humanitatique tribuo. Imitamini enim humanos, modestos atque frugales convivas, qui tenues levesque epulas non aequi solum bonique consulunt, sed etiam laudant et praedicant. Plurimum itaque vobis me debere profiteor, utinam re ipsa, quas animo meo habeo, vobis referre possem gratias, quo nihil mihi esset gratius, nihil mihi prius est et antiquius. Fui antea semper laudum vestrarum admirator atque praeco, ero nunc multo magis maximis vestris meritis, tametsi ut sol lucerna, ita laudes vestrae atque virtutes clarae per se et illustres praeconio meo non indigent. testabor tamen animum meum gratum acceptique beneficii memorem. Lucubrationes vestrae luculentae atque eruditae, ut hoc quoque libere et ingenue fatear, ad lucubrationes illas meas conviviales magno mihi fuerunt usui et adjumento, et quidem majori fuissent, si illas omnes habere potuissem, quarum nonnullis etiam nunc careo. Proxime legendo tuum de Theatris libellum, forte fortuna incidi in quaestionem illam, apertone, an operto capite Romani olim cibum ceperint, quae utinam antea mihi licuisset legere. Tui de Constantia operis sane subtilissimi lectione non possum satiari, quae mihi proxime in explicatione loci communis de voluntate, providentia et praedestinatione divina non parum profuit. Multis itaque nominibus, Vir clariss. me tibi devinctum obstrictumque esse confiteor, qui praeclaris et eximiis illis praeclari et eximii tui ingenii monimentis mihi, ut et toti reipub. Christianae, es cum
page 494, image: s494utilitati, tum decori atque laudi, tum denique praesidio et quasi clypeo, adversus quorumvis malevolorum et invidorum calumnias et detrectationes. Equidem bis jam antea D. Martinum Lydium, veterem et constantem meum amicum, rogaveram ut maximas meo nomine tibi gratias ageret, plurimumque salutis diceret;. sed dubito, in tanto praesertim locorum interinde tantisque periculis, an literae meae illi fuerint redditae. Nunc igitur certum fidumque nactus hominem, probatae pietatis doctrinaeque juvenem, Mathisium Antverpianum, per illum has ad te dare volui literas, ceu testes singularis meae erga te [gap: Greek word(s)], benivolentiae et observantiae, quas, ut spero, id quod etiam vehementer te rogo et oro, eodem, quo lucubratiunculas meas, animo, aequo nimirum benivoloque accipies. Novi, de quo ad te scribam, non habeo, nisi de nova illa et insigni Regis Gall. et re et nomine Christianissimi victoria, quae multorum literis, nuntiis atque sermonibus celebratur. Regis illius cum regiae plane egregiaeque virtutes (quas utinam omnes orbis Christiani principes sedulo imitarentur) tum singularis foelicitas atque fortuna admirationi est omnibus, quae tamen supremo illi et unico omnium honorum auctori et actori, omnium malorum rectori et ultori optimo meritissimoque jure accepta referri debent. Genevenses quoque vicini socii et foederati nostri jam per annum fere exiguis sane copiis, divina nimirum fulti ope et auxilio, potentissimorum suorum hostium impetus et insultus fortiter foeliciterque non sustinuerunt solum, sed etiam fregerunt ac represserunt, cum incredibili hostium damno atque dedecore, maxima sua laude, gloria atque utilitate. Sed, ut scribendi, et utilissimas tuas occupationes interpellandi finem faciam, rogo te, vir clariss. ut in tuo in me amore perseveres, et de constanti vicissim mea erga te observantia nequaquam dubites. Vale. Deus pro sua misericordia diuturna adhuc tibi valetudinis vitaeque usuram impertiat, quo diutius Reipublicae Christianae atque literariae usui ornamentoque esse possis. Tiguri 6. April anno 1591.
EPISTOLA CCCCLXIX. LAMBERTUS VANDER BURCH J. Lipsio S. P. Leidam.
SAlutavit me jam jam verbis, vir clarissime, tuis [note: Vid. ad Epist. CCCXVI.] Adamus Leenputtius, quod pergratum mihi, sed ingratum hoc quod discessum te propediem meditari diceret. Dolui, sane, vehementer hanc tibi profectionem nobis insalutatis constitutam, praesertim cum [note: Respicit Epistolam Centur. III. ad Belg. I. quam nescio quare repetierit Pontan. pag. 221. cum nihil variet. sed ex his patet Lipsium Consilii sui participem fecisse hunc amicum, per Leemputtium, qui comes ipsi fuit, cum desereret Batavos.] postremis tuis spem mihi non levem praebere visus es, nos, iter hoc antequam susciperes, invisendi. Scribo itaque
page 495, image: s495has nunc, te ut orem, et quidem vehementer, ut si ullo modo res tuae patiantur, hac iter facere et ad me dies pauculos divertere velis; Nescis, quanto me tibi beneficio obstrinxeris, id abs te si impetraro, saltem hoc, (si per negotia illud tibi tua omnino non liceat,) ut in reditu saltem id te facturum (si permittat deus) promittas: Neque enim obfirmatum tibi credo non redire, quid enim commeruit, quaeso, Juventus (cui uni potissimus tuus hic discessus gravis molestusque accidet) ut unius atque alterius hominis frontis perfrictioris impudentiam luat? Jam abunde satis, et quidem cum sempiterna nominis tui laude postremo illo tuo libello (qui probis cordatisque omnibus mirifice, mihi crede, placuit) honori tuo consultum est, neque est, quod addi amplius ad ea queat. Iterum itaque moneo, ut hominum genus hoc prorsus contemnas, et surdas inposterum ad eorum voces scriptaque aures praebeas, allatrare quidem illi possunt, sed mordere minime. Major siquidem augustiorque nominis tui fama est, quam ut apud probos (malis enim quis satisfecit unquam?) hujusmodi famosis libellis in calumniam disquisitionemque venire queat. Vale, vir clarissime, et me tibi tuo merito addictissimum ama. Ultrajecto, raptim, Calendis Martiis stilo vestro M. D. XCI.
EPISTOLA CCCCLXX. J. LIPSIUS Lamberto vander Burchio, Decano, S. D. Ultrajectum.
POstremae tuae epistolae nihildum respondi. quid mirum? duos amplius menses interea assidue per itinera aut hospitia jactatus, et nusquam in firma quiete. At in animo meo saepe tu et tuus amor, quem velut penicillo perspicuum in postrema illa expressisti. Mihi crede, non affectum solum tuum cognovi, sed vide pene dolentis et ingemiscentis tui vultum. Suspicabaris nimirum, quod res est, abire me non tam cito rediturum. Caussae nobis justae, mi amice, et apud te probae: alias audies, aut potius - [gap: Greek word(s)] Nos menses aliquot otio et valetudini nostrae dabimus: quae nisi firmior, quid nisi perpetuo quiescamus? Sin autem melior, quid acturi simus, et quo animum applicaturi, per me scies. Vocamur in Italiam, Germaniam, variae: non audimus. Patriam amemus magis, cui esse volumus, siquid sumus. Nunc tamen, ut dixi, otiamur. quod ut tuto hîc possim, nonnulla cura est, ita omnia pervadunt praemiatores, an praedones, vestri. Tu cum fratre salvebis, et uterque me amabitis, ut soletis. Aquis Spadanis. prid. Non. Jun. oo. IC. XCI.
page 496, image: s496
[note: Ad hanc responsio est apud Gabbemam Centur. II. Epist. 19.] EPISTOLA CCCCLXXI. LAMBERTUS VANDER BURCH J. Lipsio S. P. Leodicum.
Quid agis, vir clarissime Lipsi? Itane nostri oblivisceris? Scripsi ad te bis et scripsissem soepius, si ad eas, priores saltem, quas ad uxorem tuam a me missas, recte perlatas arbitror, responsum abs te fuisset. Non committas, quaeso, ut corporum haec inter nos divulsio coeptae bonis avibus amicitiae cursum interrumpat, utque quemadmodum locorum inter nos nunc, ita et animorum literarumque sit intervallum. Amo te, mi Lipsi, amo, inquam, et quidem tuo merito, neque vulgari illo amore, sed quo Pirithoum Theseus, quo Oresten Pylades. Si non credis, periculum fac, impera. majora faxo ut opinione tua constantissimae crga te fidei amorisque in me indicia invenias, intelligasque unam mihi obsequii gloriam propriam. Nos hîc omnes tui perbelle (deo laus) valemus, nisi quod absentiam tuam moleste admodum ferimus, et quidem eo gravius, quod nonnunquam cum hominibus nonnullis lucta nobis aliqua interveniat, qui tuum hunc a nobis abitum cum improbare jure non possint, culpare tamen non desinunt, at modestius longe, quam nuper [note: Job. Domannus.] Westphalus ille, qui parandae gloriae tecum congrediendi avidus, cum materiam non reperiret, ex musca, cum multorum cachinno, elephantem produxit, ut nimirum montibus parturientibus ridiculus nasceretur mus. Sed tu, si sapis, ejus nugas contemnes, neque magis ad eas commoveberis, quam ad vespae alicujus morsum generosus solet equus. Aveo summopere cognoscere ex te, quid nunc praeclarum hoc nactus otium rerum agas, quae circumvolites agilis thyma, quidque. a te exspectare debeamus. Opus te magnum et grave moliri audio, quod propediem publicum facturus sis, evocato isthuc Raphelengii filio, qui typis illud mandet. Faxit deus opt. max. ut foetum hunc videre nobis liceat. Ego in coepto a me opere pergo, sed lente, faciunt hoc negotia domestica capitulariaque, quae licet subinde non magni admodum sint momenti, hoc praesertim rerum statu, quo ordini nostro reipublicae administratione hîc interdictum non ignoras. Hujusmodi tamen sunt, ut me distrahant plerumque, neque rebus meis vacare, uti velim, permittant. Spero tamen brevi me, si patiatur deus, neque tu consilium meum improbes, Castellae regum historiam stirpemque, operis, quod condo, primitias, in lucem emissiurum. Novarum rerum hîc nihil nunc, pacis enim, quae proximis hisce diebus affulgere visa est, spes omnis, cum summo bonorum luctu, evanuit. Praefracta enim nimis quorundam, qui plurimum ad eam rem operae sua authoritate conferre possent, sunt ingenia, ita credo res nostras numine dispensante divino, cui nondum statutum videtur puniendi nos, qui nullis hactenus plagis
page 497, image: s497emendamur, proh dolor! finem facere. Non desperemus tamen, mi Lipsi, led fusis ad deum precibus lachrimisque (quae solae ad hunc discordiarum restinguendum ignem conserre plurimum queant) poenae continuationem supplices deprecemur. Intelleximus here, vere ne an falso, non affirmaverim, Hippocomiae regis Navarreni praefectum Bremam iter instituentem, in Greuningae oppidi confinio, cum diutius, quam rebus ejus conveniret, haereret, a milite regio interceptum Greuningamque cum omni suo comitatu et auri argentique summa non contemnenda abductum. Vale, vir clarissime amicissimeque, et me ama, uxorem tuam et ornatiss virum D. Lampsonium hospitem, ni fallor, isthic tuum, incognitum mihi licet, plurimum a me saluta. Frater meus Canterius que valent optime, et te salvere jubent. Ultrajecto VIII. Kal. April. MDXCII. Qui has tibi tradit, mihi collega est, vir optimus doctissimuque.
EPISTOLA CCCCLXXII. LAMBERTUS VANDER BURGH J. Lipsio S. P. Lovanium.
GRaviter me, vir clarissime Lipsi, allatus ad nos diebus hisce de carissimi mei [note: Vid. Epist. seq.] fratris, quem annis totis viginti duobus non videram, obitu nuntius (quo graviorem acerbioremque a multis retro annis me haud memini accepisse) afflixit. nunquamque in tanti viri amissione non nos solum, qui sanguine eum attingimus, sed boni omnes (id mihi dicere apud te liceat) fecimus jacturam: Sed summo illi rerum humanarum dispensatori moderatorique (qui temere nihil, sed pro eorum quos tollit, quosque tollendos quoque tandem, hîc relinquit, facit salute commodoque) ita quoniam visum furt, in ejus nos voluntate acquiescere, aequoque eum casum animo ferre, par est: quod mihi factu facilius reddet dies, praesertim cum procuratis diligenter iis omnibus, quae ad animae faciunt salutem (quorum prima praecipuaque cura esse debet) cum bonorum virorum omnium summo luctu elogioque eum decessisse intelligam. Gratias tibi ago immortales, pro misso ad me munere illo tam praeclaro (Militiam tuam intelligo) quo certe opere nihil hactenus vidi elegantius elaboratiusque, sive materiam ipsam, sive methodum ordinemque spectemus: Profecto te ipsum mihi superare videris, dico quod sentio, neque calamo mens discrepat. Perge, quaeso, juvare hoc modo rem literariam, et quam historiae nobis per partes polliceris facem, eam aliarum ad hanc partium accessione illustriorem splendidioremque facere, et rem tenebricosam implicatamque hactenus enodare explicareque, dum aetas superest, viresque suppretunt propera. Ad opusculum meum quod attinet, tribues amicitiae nostrae, quod his te nugis interpellare ausus fuerim, et de me vicissim ita statues,
page 498, image: s498ut de eo, cui gratissimum erit non operam solum suam, sed seipsum totum Tibi tuisque impendere. Sciebam esse in eo, quae temporibus hisce publicari haud conveniret, constitueram itaque ab edendo tantisper abstinere, donec candidiores nobis affulgerent soles, aut, si editionem urgerent amici, ea omnia resecare. Sed heus tu de stilo, qui mihi languere alicubi, jacere prorsus etiam in parte videtur, judicium tuum exspectaram, quaeso, quoniam hîc vehementer haereo, nisi tu me expedias, candide libereque de eo quid sentias, quidque in eo (nisi in universum damnandum existimes) desideres mihi perscribe. ea mihi re nihil gratius facere poteris. Vale, Vir clarissime, mihique cariffime, et a fratre meo Graphiano salve, Ultrajecto decimo Kal. Aug. MDXCV.
EPISTOLA CCCCLXXIII. J. LIPSIUS Lamberto vander Burchio Decano. [note: Burchiorum Familia nobilissima, multis honoribus Ultrajecti et in Flandria floruit. Adrianum in Castellania Fuernensi natum scribit Marchantius lib. I. Flandriae p. 61. Senatus Ultrajectini praeses a Carolo V. creatus, deinde Flandriae Praeses, et Consilii status Senator et in equestrem ordinem relatus, postea Philippum II. secutus in Angliam Londini obiit; ut narrat ejus filius Lambertus in dedicatione Historiae Sabaudiorum Ducum. hic tres reliquit filios, Joannem Machliniensis Senatus et consilii privati praesidem, cujus hic mortem dolet Lipsius, isque reliquit filium Henricum Franciscum, de quo Sanderus lib. I. de Claris Gandavensibus pag. 56. Lipsius Cent. I. ad Belg. 20. Franciscum vocat, ubi de morte patris consolatur. Hic primum Episcopus Gandavensis, deinde ad Archiepiscopatum Cameracensem evectus fuit. Alter Adriani filius fuit Lambertus, hic Decanus ad Mariam Virginem Ultrajecti, qui A. 1582. motus fuit ordine, licet Lipsius semper Decanum adhuc vocet. vid. II. Centur. Misc. 6. et obiit A. 1617. vid. Valer. Andr. Biblioth. Tertius fuit Adrianus Curiae Ultrajectinae Graphiarius, qui etiam abdicare se munere coactus deinde cum fratre et aliis per Leicestrianae factionis satellites urbe cedere coactus, sed redux vivere Ultrajecti desiit A. 1606. vid. Valer. Andr. Biblioth. multae Burchiorum Epistolae leguntur inter editas a Gabbema.]
SCripto haud facile expresserim, quam animum mihi percusserit mors tui Fratris, atque ea sic repentina. Fueram apud eum ante dies aliquot, suaviuscule in coena fueramus. validum reliqui et vegetum; nuntiatur, cum Spadae jam essem, obiisse. Tetigit mihi interiorem animum, nec privata solum mea caussa (amicus serio erat) sed publica, quam video non in tempore fecisse jacturam. Magnus et praepotens noster Rex, quid, nisi virorum talium eget? sed feramus necesse est, quod lacrimis non mutamus. Si dolor aut luctus homines immortales faceret, certatim omnes usurpemus, et idem ab aliis speremus. Non est, non erit. Calcanda via est, nec vicarium operi huic demus. Ille in bona fama (quod difficile in tali fortuna) obiit cum integritatis et candoris laude, quae duo rara nimis elogia in hodiernis aulis. Ego hoc utroque nomine (rem tibi dico) amabam vivum, sicut prudentiae et peritiae caussa aestimabam. Sed satis super re tristi, et fortiorem te censeo, quam utsolatii
page 499, image: s499nostri sis egens. De Militia mea, gaudeo accepisse te, et probasse. nescio an hoc omnes alii, imo non omnes, quia non haec talia pro omnium sensu. De [note:
Quae edita demum est ex officina Plantiniana CICICIC. ergo hujus Epistolae tempore nondum prodierat, sed missa videtur Lipsio, ut eam recognosceret. Janus Donza hoc epigrammate, quod nescio quare omiserit Burchius, decoravit.
Cedite, Scriptores nostrates, cedite Galli,
Burchius Allobrogum primus in Historia.
Scaligeri, et magni meritus praeconia Lipsi.
Et quisquam huic sese postulet esse parem.
v. Epist. a Gabbema Edit. Cent. II. 44 Judicium Lipsii, cujus hîc mentio, forte epistola illa, quae a Burchio Historiae Sabaudicae est praesixa, continet.
] Historia tua gentilicia Sabaudorum, judicium nuper tuli, et in eo maneo. de Stilo scito non displicere, nec inconvenientem esse in illo argumento. mihi crede, nunc senescenti et severioribus sensibus praedito. In his talibus, ubi res agitur, satis abunde est stilum non esse squalidum aut barbarum, et tuus ad elegantiam propius accedit. Pone curam, ea parte non displicebis. ab Aquis Spadanis redii, fatigatus a vestris militibus, an praedonibus, qui in terram sociam et amicam hostiliter invaserunt. quod ego evaserim, beneficii divini est. absque eo, profecto praeter opinionem vos vidissem. Gaude et gratare me esse salvum, esse liberum, nec sic rejici in carcerem et compedes velim, quas rupi: Vale, Vir Clarissime, et Fratri tuo salutem a me dicito. Lovan. prid. Non. Sext. CICICXCV.EPISTOLA CCCCLXXIV. J. LIPSIUS Joanni vander Burchio. Mechliniam.
AMplissime et Nobilissime Praeses, agere gratias mihi debere videor, imo vero debeo pro ista inclinatione in me et affectu, quem passim ostendis. Ita enim amici ad me referunt, nec sermone solum, sed litteris consignant. Profecto gaudere me fateor in tanti viri judicio; quod sive merui, gratum est, sive non merui, incitat ut sim, quem esse me censes. Plebejos plausus aut voces nec sapientes quidem aspernantur: Quid Vestri similium, quos super communem sortem virtus et prudentia evexit? Proximi Regibus estis, et quanquam illi omnium domini, tamen non sine arbitrio, et consilio vestro, quos dirigitis, et, nevelut Phaethon solari illa semita excedant, providetis. At tu, Amplissime, non favorem solum in me, sed beneficium etiam profers, et ut melius lautiusque mihi sit, curaturum polliceris. fateor equidem sincere et aperto pectore, non me avidum rei aut pecuniae esse: Quorsum? cui nec liberi adsunt, et cupiditas abest: sed tamen si quid ad exiguum hunc stipendii modum adjiciatur, non libenter solum me, sed pene necessario amplexurum. Tempora quae sint, omnes scimus, angusta, arcta, et quibus mediocres etiam census, ut annonae incendia sunt, vix sunt pro censu. Ego autem sexcentos
page 500, image: s500publice accipio, et eos ipsos, nec ad diem, nec fideliter satis solutos, aut (fas sit dicere) solvendos. Itaque si Serenissimus noster aliquid te adnitente adjicit, nec in ingratum profecto id fecerit, nec fortasse indignum. Stipendii mei modus apud Batavos quin auctior fuerit, nemo nescit, qui me novit: quin duplum triplumque alibi etiam oblatum, non habeo negare: nam jactare hoc non est meum: et plus mihi honoris ac solidi gaudii, modicum aliquid a Rege meo accipere (maximo ac sapientissimo Regum) quam immensum aliquid ab externis. Depono hoc apud Amplitudinem tuam, quam diu mihi copia et facultas hîc subsistendi, ac tolerandi, non mutabo amore in Patriam et in Regem: cum non erit, necessitas me transferet, non voluntas. Nam faveo ex animo et affectu inclytae familiae Austriae, ad summum fastigium genitae, et cujus magnitudinem praevideo, ac praesagio super imperia antiqua. Longius eo, et mihi propositum tantum gratias scribere, atque agere pro insigni in me affectu: quas in pectore isto habeo etiam magis, quam promo. Amplissime et Nobilissime Praeses, ille omnium rerum praeses te regi, et patriae nostrae servet, grande columen et tutelam rerum. Lovan. postrid. Idus Octob. Aº. 1594.
EPISTOLA CCCCLXXV. J. LIPSIUS Joanni vander Burchio. Mechliniam.
AMplissime et Nobiliss. Praeses. Animus hic me adigit, ut vel ante beneficium gratias tibi agam, pro beneficii seria et iterata delatione. Et an non ea ipsa beneficium est, etiam sine alio successu? equidem sic interpretor, cum talem virum, caput et principem Regii Senatus, sollicitum esse et satagere de commodis meis video, et ubique honestum testimonium de me ferre. Ego vero istud super omne beneficium habeo, et Judicium illud tuum sic amplector, ut vel eo nomine adstrictum me Amplitudini tuae censeam vinculo, quod gratitudine nulla exsolvam. et quid a me etiam potest, praeter hunc animum? Qui solus item est, quem in me amas. Habes et habebis hunc largiter et fideliter aeternum: ego Amplitudinem tuam rogo, uti tuum mihi ferves, et si occasio sit, qua verecunde et sine magna molitione et molestia aliquid a Serenissimo nostro impetremus, eam ut usurpes. Quin lautius et honestius paullo habitus sim, quin apud exteros possim haberi, non equidem nego: sed tanti est relligioni et Regi palam ac fideliter adhaerere, idque in Patria, ut facile ex animo deleam, res omnes praeteritas et spes futuras, si modo vivere et sustentare me ac familiam mediocri auctoramento possim. Quod nunc quidem ab Ordinibus tenue est, nec nisi sexcentorum florenorum: et hactenus exterorum liberalitas, aut mea parcimonia me sustentat, et, quod deest, explet. haec ut significarem semel Amplitudini tuae benevolentiae illa.
page 501, image: s501significatio apud Breugelium aliosque amicos elicuit, tum etiam Conditio mea praesens expressit, in qua stare diu, et perseverare non possum, sine fulcro aliquo Regiae liberalitatis. Amplissime et Nobilissime Praeses, ille rerum omnium praeses te nobis servet columen, et tutelam. Lovan. IX. Kal. Novembres Ao. [abbr.: Anno] 1594.
EPISTOLA. CCCCLXXVI. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Confluentiam.
PAx Christi, mi frater. [gap: Greek word(s)] facinus certe praeclarum, dignum viro, sapiente, Christiano patrasti. laetari me dicam? parum id ad affectum meum triumphare? nondum perfecta victoria. plane me epistola illa tua (mi Lipsi) quam, Moguntiaci. XIIII. April. scriptam, heri Kal. Maj. recepi, beavit. dextera domini fecit virtutem. nec aliter potuisses tot tam valida vincula disrumpere. fugienda nunc nobis [gap: Greek word(s)], erga hospitatorem Deum, tam benignum, tam misericordem; quod induxerit in animum, eduxerit mortis fovea, perduxerit sospitem. equidem, ut meo, sic tuo illi nomine, nunc gratias habeo, et habebo, instabo, quod petis, precibus et sacrificiis, suum ut beneficium tueatur. Juva me, ut impetrem, vita, moribus, et virtute tua: praesertim illa, quae opus perfectum habet sola, perseverantia. dimidium facti, sic coepisse: sed irritum dimidium, nisi telam pertexas. respiciet, ut coepit paternus ille oculus. tu tantum ne retro. non diffido: sed quod amo, vel secura metuo. Eduxit te Deus infausta illa Gomorrha (aptissimum nomen, si ad originationem attendas) quam vereor ne, quo tardior, hoc gravior ultio pessundet. pervenisti in Segor: sed audi Angelum praecipientem; Salva animam tuam, noli respicere post tergum, nec stes in omni circa regione. Respexit post se uxor Loth, et conversa est in statuam salis. Ita fit quando carnem audimus, et rationi non auscultamus. animus ad montem salutis tendit: caro retrorsum respicit, et quae jucunda et voluptuosa requirit. Mutatur illa in statuam salis; sibi infructuosa, aliis utilis exemplo: ut sicut sal ciborum, sic correptio istius fidelium animabus sit sapientiae condimentum. quare et Christus ipse; Qui fuerit (ait) in tecto, et vaso ejus in domo, ne descendat tollere illa, et qui in agro, similiter non redeat retro. Memores estote uxoris Loth. haec veritas. haec obsecro aurem tuam crebro personent. Multae te manent insidiae, multi labores et molestiae. Insidiabitur serpens calcaneo: caput contere, obsta principiis. sepi aures spinis, ad Sirenum voculas. cave a subsessis fictorum amicorum; qui ex amicitia et familiaritate tua, nil nisi vanam gloriolam aucupantur. futuri (non dubito) qui reducere conabuntur. obfirma animum. turpe in deteriora mutare fententiam. nec tutus reditus, unde tam intutus exitus. Non ignarus malorum; aspera multa et laboriosa animo praecipe, et tecum perage priusquam feriant. excident facilius, si incident meditata.
page 502, image: s502quanquam quid asperum aut acerbum videatur sapienti, quod animae vitam adferat; quae sola vitalis? Natus in corde et anima tibi JESUS: fuge Herodem, parvulo insidiatur. fuge in Aegyptum; non peccati, hanc effugisti sane tenebricosam; sed ad tempus, ut tibi lateas, ut te recolligas sedulo, ut nihil calide moliaris, donec tua tecum omnia. Instat, ne dubita, certamen acre. ringentur, frement, conabuntur omnia, non Juniani modo illi cum sua Jezabele; sed et antiqui Hospites; qui se despectos querentur; et qua sunt modestia et fide, perfidiam objicient, et levitatem. Ita tamen de illis meritus es, ut tuis iniqui esse nequeant; nisi cognatum sibi elementum imitentur; quo nil fallacius, procellosius, crudelius. Tu tamen in Ecclesiae arca tutus, contemne procellas et diluvia. raucum illud murmur, et fluctus, ad saxum fidei atque constantiae, allidentur et elidentur. sine Minotaurum nequicquam vanis cornua ventis jactare, [gap: Greek word(s)] mi Theseu, retine Ariadnae filum. Meditaris meliora, et utiliora Ecclesiae atque reipublicae; non deerit tibi Cleon aliquis: sed nec tu tibi, si te novi: quam praeclare Atticus ille bonorum et justitiae adversarios contemnit? [gap: Greek word(s)] Doles, quod sero, quod quasi coactus. cur? sera nunquam ad bonos mores via. nihil serum, si serium. maturum prorsus, si duras; si quo olim lentior, hoc nunc propositi tenacior. Augustinum respice? quamdiu reluctatus? vide Apostolum. ictus et prostratus prius. sed uterque (Deus bone) qualis post athleta? quas hostium strages uterque dedit? quid illos a via dessectere, quid a Christi caritate potuit separare? Et tibi Deus magna dedit, ingenii, judicii, eloquentiae et eruditionis dona: dedit tamen, iis ut utare, ad gloriam suam, ad sponsae ejus Ecclesiae ornatum, ad reip. defensionem, ad multorum salutem, et maxime tuam ipsius; non ad auram popularem, aut fallacem ambitionem. posuit nunc in hisce locis, imo genuit et peperit de novo in novam lucem et vitam gratiae. Recepi itaque te, quem amiseram; revixit mihi, qui perierat amicus. solidum ne sit gaudium facis, cum addis, ut ignoscam praeterita. quae illa? mihi quidem ignara. qua tu me in re vel offendisti, vel offendere potuisti? suspicor, quid suspicere? nunquam ego amicitiae repudium dedi: nec fribusculum mihi ullum memini obrepsisse in animum. displicuere nonnulla fateor in editis: voluissem praetermissa. sed aliud est amicum, aliud amici quaedam reprehendere. alicubi tu me acerbius? non me, sed mea. Vis dicam? nugae istae, nugae merae. non placent, qui propter haec litteraria dissidia, minus amici semel amicis. sui amicus, sum, ero. Vellem itaque satisfactione illa abstinuisses. sed, quia jubes, sive quid fuit, five non fuit, omne illud [gap: Greek word(s)] tu quoque, si quid alii tibi de me, ne crede: aut si credulus aliquando, nunc totum id ex ima cera dele. curemus, ut qui dissidium forte quaerebant, intelligant amicitiae officia per temporis injuriam intermissa; sed amorem veterem et verum, atque hujus nutricem, de nobis mutuam opinionem, altiores radices egisse, quam ut leviculis susurronum flabris revellatur. Si vis, et vacat, spondeo et stipulor deinceps commercia epistolica,
page 503, image: s503sed amica et libera, non gnathonia vel ambitiosa; de studiis, litteris, officiis amicitiae, jocis seriis, provocatum te crede garrulitate et prolixitate mea. Quicquid interea, et si quid potero tua causa; impera, ut amico et fratri. depone tua tuto et crede, invenies [gap: Greek word(s)] Ex amicis tuis nonnulli bona me spe implent, adventus tui: optatissimus ille mihi; habeo enim quaedam nec levia, nec praeter rem tuam, quae malo coram. P. Joannes Oranus te salutat; valetudinis causa nunc Aquisgranum proficiscitur; inde ad aquas Spadanas: si et eo tu, injurius; nisi huc etiam ad nos. Sed jam modum excedit epistola; facit amor, qui modum non novit. Salve mi Lipsi, salve mi frater, salvum advenisse gaudeo, gratulor. sed quando salvum dabitur videre et amplecti, quem lugens depositum et conclamatum luxeram? id si accidet, voveo [gap: Greek word(s)]. Iterum salve. Leodii II. Maj. oo. IC. XCI. [note: Hujus epistolae duplex exemplar manu Delrii scriptum inveni, et verbis etiam quibusdam discrepans, sed sententia plane eadem. perdita forte vel errante aliquamdiu hac epistola, iterasse scriptionem ex seq. 478. colligere licet. Est vero responsio ad Lipsii Moguntiaci scriptam XIV. Apr. quae edita est Offenbachii N. LXIII. Hanc vero etiam typis fuisse descriptam suspicio mihi nata ex notis in autographo conspicuis, quas operae solent Chartis, sub praelo sudantibus, apponere, quibus paginarum spatia et modos definiunt: neque tamen editam reperire potui; quare hîc potius, quam nusquam volui deprehendi laetitiae et triumphi, quem de Lipsio ad se traducto, egerunt, quibus jam se olim mancipaverat, Jesuitae, documenta certissima.]
EPISTOLA CCCCLXXVII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
ERgo me quotidie novis gaudiis beatum. rescripsi paullo prius ad eas, quas ad me Moguntiaco, et misi Coloniam; doleo quod nondum receperis. erant prolixae, ut decebat, testes locupletes amoris intermissi, et renovatae gratiae. non despero venturas ad manum tuam: et si fallar, sarcietur coram id, quicquid fuit fracturae. aliae mihi postea a Spadanis aquis. respondi nudius tertius, et tuas ad tuam curavit per mercatorem fidum Rdus. P. Rector; qui, quod ambigat an poterit respondere, jussit, ut officiose et peramanter suis ego te verbis salutarem, et amicitiae officia omnia deferrem: quod facio et ejus nomine spondeo. Et ecce tertias, quas. IIIII. Non. MaI dedisti Confluent. geminas; ingeminas laetitiae causas. facis quod decet amicitiam tam veterem et probam: causas illas suspicionum tibi quidem non difficile erit eluere. Societatis ad eam rem opera non importuna. de me, quid dicam? quod de te ipso, id tibi pollicere. petis orationes; commemorarem jam dierum aliquot sacrificia facta, hoc nomine; si crederem ambigere, hoc tantum, tui ne in Liturgia quidem, mihi obrepet oblivio. et inter primos, quorum illic memini. Interea fruere P. Orano, quem et amare te et consilio juvare, ut potest, velle scio. saluta etiam meis verbis. Censeo tibi latendum, donec
page 504, image: s504tua omnia ex Amphitrytae latibulis. Utinam non infidum illud tibi, Neptuninum genus; cui ad marinos nunc Britannica mores se fides adjunxit. sed quid ego suadeo illic ut lateas tantisper? eripio mihi desideratissimum tui conspectum et alloquium. eripio, sed consulo tibi, imo mihi: qui me totum salvum judico, si tu salvus. quare, quaeso, quam poteris, parce ad multos. intutae viae omnes. intercipi possunt. amor verus cuncta timet, etiam non timenda. si necessitas non urget; non consultum, vel ad amicos, in Brabantiam scribere, ipsa saepe laetitia et amor, non cor modo, sed et linguam laxant, et effreni membro habenas permittunt. Obtundis, dices. esto, dum prosim. Vale, mi Lipsi, et ignosce lituras. soleo non aliter, quam raptim et incuriose scribere. Leodii 9. Kal. Jun. 1591. [note: Respondet Lipsius II. Cent. ad Belg. 2.]
EPISTOLA CCCCLXXVIII. J. LIPSIUS Martino Antonio Delrio. Leodicum.
RP. Moguntiaci cum essem, subito ad te scripsi, et cosortem feci gaudii quod mihi obvenit. Quidni enim pro amore tuo in me et pietate gaudeas, quod fregerim illos laqueos, et serio ac fortiter me dederim ad bonas partes? Mi pater, satis, imo nimis diu, vacillavimus, nutavimus, et caussam non injustam suspicionum praebuimus viris bonis. Atqui emendabimus, nec solum labes in meo animo, sed etiam in alieno eluam, Deo tamen adjuvante. Qui quoniam benigne me respexit, rogo te preces tuas cum meis adde, ut deinceps me firmet ac dirigat, et suggerat atque instillet ea quae faciunt ad salutem. Patres quoque, uti spero, sanctae Societatis tuae juvabunt. Certe Moguntiaci et Coloniae valde repperi eos in me pronos. Nam, ne nescias, plusculos dies in utroque loco egi, et cum magna voluptate recognovi quosdam e priscis et scholasticis amicis. O cur unus tu non adfuisti? cur collum et pectus tuum non licuit mihi amplecti? Sed animo feci et facio, jamque in eo eram ut re facerem, nisi revocassent et tenuissent me paullum intuta haec viarum. Nam Colonia recta Leodium vestrum cogitabam, et Spadanos item fontes; sed visum fuit amicis differre. Discrimina a praedonibus nimis manifesta. Ita retro abii et Confluentiam me contuli, illic quoque humanissime a patribus acceptus. Cogito hinc Treviros, atque illinc ad vos, si perviae ullae viae. Latito tamen hîc, et paucis innotesco, ob caussas tibi non ignotas. Uxorem et mea evocavi, et tantisper consilium meum de emansione celo. Quid in reliquum facturus sim, una tecum et cum Patribus videbo, quos deinceps arbitros et directores facio etiam externae hujus vitae. Monete, jubete; dicta, scripta, facta mea, obsequi volo vobis. P. Oranus estne apud vos? ita audio, etsi ego Antverpiae esse censebam: Obsecro, commen
page 505, image: s505da me viro. Plura ac consilium ab eo, quamdiu hîc erit, mutuabor. O cur, non etiam a te? sed brevi fiet, si Deus me in paucos modo dies servat. Ille idem te R. P. cujus precibus et Societatis iterum me commendo. In Spadanis Aquis, VII. Kal. Jun. oo. IC. XCI.
Sed heus litteras tuas priores et grandes ego adhuc nullus. Si quid iis infuit serium, quod ad me, iteradum.
EPISTOLA CCCCLXXIX. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
PAx Christi etc. Unde ad Lampsonium illa, me latet: nisi quod dissicile sagacem et sollicitum tui tamdiu te in propinquo latere. et inde fortassis aliquis ad aliquem huc scripsit; qui deinde hîc rettulit. nos certe extra culpam. frustra deinceps suaserim latibula, vel tenebrioniam. sustulisti litteris hisce postremis, et abstersisti timorem omnem animo meo. quid timeam, sic animato? merito tu isthaec omnia pseudounionibus comparasti. decipiunt falso et mendaci nitore: sed quos nisi falsos et mendaces? nunquam illos, quibus divinae lucis vel scintillula in oculis mentis. tibi hic dies illuxit. perge ut oculatus accipiter alas ad Austrum expandere, et plumesces coelesti penna. attolles te super haec terrena; quae jam spernere et calcare coepisti. sed haec melius coram; quod fac, sit ut cito. torquet me et distrahit diuturnum desiderium. In illis meis (quantum intelligo) deperditis, vel alicubi adhue in via haerentibus; nonnulla seria, sed minus, tam forti, et deliberata constantia, necessaria. collegi tamen ex capitibus, quae in segestriis repperi lituris obducta, non issdem opinor verbis, sed mente qua tunc scripseram: ea nunc mitto cum hisce, ut videas me diligenter tuis et sincere rescripsisse. sera quidem gratulatio et monitio; sed amici, et petita ab amico. Deus te nobis brevi sistat incolumem. Salutat R. P. Rector. saluta meis verbis P. Oranum, Leodii. v. Kal. Jun. CIC. IC. XCI. [note: Responsio ad Lipsii II. Cent. ad Belg. 2.]
EPISTOLA CCCCLXXX. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. P. Utrum tu epistolas ad me, an thesauros mittis? revera tales sunt, uberes salutarium imo et caelestium praeceptorum. Mihi crede, mi frater, Spiritus ab alto est, qui talia tibi dictat. vel prior et vetus tua epistola qualis
page 506, image: s506est? cui malo factis me responsare et aptare, quam verbis. Tamen non possum, non debeo, quin ad capita quaedam paucis. Hortaris me ad Constantiam. Spero et confido in eo, qui principium dedit, daturum et finem. Deduxit me velut manu sua in hoc stadium agonotheta, ille juvabit, favebit, et deducet ad salutarem metam. Terrores mihi propositi et fraudes, scio. Illos non timeo, has sperno: firmet mihi modo mentem eam, quam nunc habeo, ille Deus. Attoniti aut mente capti ferrum, rupes, ignes, omnia contemnunt: quidni nos possimus, pio quodam fervore et quasi furore instincti? Albionios, de quibus injicis, [gap: Greek word(s)], Batavi aliquid nocere possunt, fortasse: sed quid mihi? rebus meis dumtaxat. quas tam libens in manibus eorum reliquero, quam Josephus ille fugiens pallium in manu meretricis. Animam modo mihi castam puramque servem ab omni vitiorum, imo et vitiosorum (quantum potest) contage. Denique quid hîc deliberem aut circumspectem?
--mortalia quaerunt
Consilium, certus jussa capesse Del:
inclamat mihi vates vere entheus in hac parte. Imbres et amnes in mare assidue fluunt, ipsum nihil mutant: conveniant, confluantque in nos omnia ad versa, firmi in CHRISTO manebimus, sed illo firmante. Heu quam exigua sunt, quae relinquimus aut, spernimus? nec. solum ipsa mox peritura, sed ilud in quo ipsa. Hoc grande universum, pro cujus particuta litigamus aut bellamus,
Una dies dabit exitio, multosque per annos
Sustentata ruet moles et machina mundi.
At nos si Deo adhaerebimus, in illo et per illum vivemus; tunc quoque cum omnia peribunt aut immutabuntur immoti, aut non nisi in melius mutandi. Pars subsequens epistolae tuae aliquid habet de meis scriptis. Quae utinam omnia nunc edenda! plusculum in iis alibi et prudentiae esset, et pietatis. [gap: Greek word(s)], et emendemus quantum licet futura. Imo illa ipsa quoque praeterita: quae reprehendere mihi certum est, et ex Patrum, tuo inter primos consilio, refingere atque emendare. Amas me? da hanc operam, adnota, elige, et tolle e corpore illo, quantum potest, omnes naevos. Ego idem et velut de novo gignar. Per me et sine ullo monitore facturus hoc eram,. quia ad culpas aut errores illos jam oculi mihi aperti. Ut ii, qui in vino aut mensa sunt, vim noxamque potus non sentiunt, nisi in lecto et post discessum: sic nos quid peccarimus in illo coetu, quid locis temporibusque indultum sit, serio sentimus divulsi Sed haec et plura coram. Quid enim diu in his locis sim, quae fortassis nec satis tuta? Hesterno quidem die rumusculi hîc de Praedonum transvectione: Dic sodes, Tongris, an in Sancto-Trudone satis commode futurus tibi videor, hos paucos aliquos menses? vicinior patriae essem, et res domesticas magis expedite expedirem. obsecro inquire. tum illud quoque, an tuta in talem aliquem locum via. Plura non scribam, nisi hoc. alloquere et excita me saepe tuis epistolis: quia revera ut
page 507, image: s507plantae incrementum capiunt ab opportuno imbre, sic ego assurgo et velut cresco in rebus divinis per illas. Currentes athletas vocibus et monitis excitare ac juvare fas est; nefas manibus et factis: idem in coelesti isto cursu. et tu hoc face. Kalendis ipsis Juniis oo. IC. XCI.
R. P. Rectorem saluto, et precibus omnium vestrum me commendo. Mitto epistolam, quam ipse daturus eram: sed quid si responderi tua aut mittentis intersit? igitur praemitto.
EPISTOLA CCCCLXXXI. J. LIPSIUS Mant. Ant. Delrio. Leodicum.
V. R. Meas priores, et uberes satis, crede jam acceperis. Interea ego litteras a meis, et mea. Illi reditum urgere, ista conqueri de parum liquido nostro mandato, et per scriptionem non iterato. Fallitur. nam scripsi diserte bis, jam tunc Francofurti cum essem: sed alteras video periisse, alteras una cum latore captas detineri in Holsatia, malo nostro (si fas ita loqui) fato. Coram audies historiolam, Ita nihil mearum rerum adhuc in tuto. Eas tamen quas hinc curavi, accepit, et jam obsequetur. Mora pusilla interponenda est, et pauculos dies sustinenda tenebrionis haec persona. Alioqui Libellus mihi jam scriptus super petenda Missione, et P. Orano ostendi. Rogo te, mi amice, has ad Moretum, quantum potest, mitte [gap: Greek word(s)]. Vale, et mihi preces tuas largire. Aquis Spadanis III. Non. Jun.
EPISTOLA CCCCLXXXII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
VIr Cl. Rumusculis illis non moveri, stolidi sit; non prudentis: adeo nihil audaciae, et licentiae istorum impervium; quod modo muris et milite non firmum. Spadani fontes illis intacti, sed, quoad videbitur. docent Malbodium, Bonna, Stochemum, qua fraude, qua vi direpta; non pagi, sed oppidula. Quare placet consilium de mutatione. sed ubi? commodius coram, collatis rationibus. Nunc quidem pronior in Trudonopolim. munitior; propinquior Brabantiae nostraei; tabellarii, qui Bruxellas, Lovanium Antverpiam, illac. sed hîc videbimus. itinera hinc ad ea loca, nec omnino periculosa, nec prorsus tuta. in diem et horas ista mutantur. rapienda occasio; quae se hîc, quam; Spadae facilius offeret. Ad alterum caput de scriptis: placet, quod de curis fecundis polliceris. prerplacet, quod de prioribus. hoc quidem
page 508, image: s508telum manufugit; sed potest retrahi. exemplum ingens, maximus ille Augustinus; cujus divinae illae Retractationes, plusculum laudis jam seni peperêre. Et Fabio (ut nosti) Hippocrates, Princeps Medicorum, videtur honestissime fecisse, quod quosdam errores suos, ne posteri errarent, confessus est. Et M. Tullius non dubitavit aliquos suos libros jam editos, aliis postea scriptis ipse damnare. Operam, quam petis, dabo, si nanciscar exemplaria; non tamen Criticam, fugio hoc nomen, et me novi; sed amicam, et fidam. invenies alios et doctiores, et prudentiores; amantiorem tui et minus fucatum, non ita. Verbum non addam; nisi quod te exspecto. III. Non. Jun. CIC. IC. XCI. Saluta P. Oranum. quid si cum illo? has illas Moguntinas accepi. nihil mora commissum. Sed ecce, antequam has obsignarem: mihi variae ad te a P. Rectore; quas tabellarius Trevirensis attulit. festinae nonnullae, nescio unde. sed objecta diuturna mora. si possum, statim mittam. P. Rector jam accinctus itineri, cogitat Limburgum: forte in reditu vos viset: ego te hic videre mallem.
EPISTOLA CCCCLXXXIII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. P. Ergo P. Rector ad te sine meis litteris? nesas est. scribo igitur. quid? me scripsisse ante biduum, et scripturum porro assidue, si hîc haesero. Nunc sane defessus et exhaustus eram scriptione varia et molesta ad Batavos, pro impetranda missione. Nam nos, mi Pater, nec temere nec calide istud coepimus, sed firmo deliberatoque consilio,, et illo omnis boni consilii Duce, Deo. In eo sidimus et speramus de successu, de constantia, de praemio, quod paratum iis, qui ferio ipsum quaerunt. Animo toto nunc facimus, non ignari quid molestiarum extrinsecus accedet: quas depellemus facilius velut scuto tecti vestrarum precationum: quas largiter largire. Aquis Spadanis prid. Non. Jun. CICDXCI.
EPISTOLA CCCCLXXXIV. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio Leodicum.
R. P. Bibi suaviter tuum nectar. Non ros tam gratus matutinae herbae, quam mihi tui fermones: breves quidem, sed penetrabiles, et efficaces. Hortaris, ut perseverem Spero, et si omnia circa me ruant, nixus columna illa Fidei stabo. Externa in consilio meo non spectavi (res ipsa clar mat, et clamabit:) animum quietum tranquillumque habere volui, et placatum
page 509, image: s509Deum, quem scio non stare illac. Minuta ista non nos moveant: summa rerum non quatietur, et vincet ille, qui omnium potens. Vis deponam apud te vetus et arcanum meum vaticinium? Rex ille ab Hespero aut ejus proles, asseret sibi victum orbem. sed quid haec ad me, aut breve meum aevum? Novi meam [gap: Greek word(s)], et fontes isti haud valde etiam me firmant: et si firmant, vivam illi soli, cui nisi vivimus, aeternum moriemur. Batavi nostri valde nunc ferocient, et parum [gap: Greek word(s)] petimus missionem Ridebunt et subsannabunt: sed ego illos. Mihi jampridem displicet illud, Aura non consilio ferri, famaeque magnae malle, quam bonae esse. O bonus ego sim et apud bonos talis audiam, securus quid de me sentiant Protei omne pecus? Certe quod avaritia aut ambitio consilii nostri caussae non fuerint, re docebo Mi frater, amo quietem, et ad illam anhelo, imo etiam ad solitudinem: nisi siquis eam tu interpelles, aut Oranus, aut talis. Et tamen mundana quoque si aspicio: age, Batavos offendi et apud illos jaceo. quid jam?
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
ait rex ille Graecorum; et pulcherrimum, quod addit,
[gap: Greek word(s)]
Ita, ita. Jupiter ille, et supremus noster pater nos amet, et honore assiciat: quem timemus, quem ambimus? Candidatus caeli sim et supremae illius curiae, valete et sordescite humani omnes honores et aulae.
[gap: Greek word(s)]
Atque ego amplius scio (certe auguror et confido) ruitura haec omnia, quae nunc fulgent et constare videntur nec felicitas illorum diuturna,
[gap: Greek word(s)]
ut pepones, cucumeres, et id genus herbarum cito et late crescunt, cito deficiunt: tales impii, et quibus radices non in Justitiae solo defixae Tu quod de Otio mihi suades et laudas, quam volenti? Natura semper illuc duxit: nunc maxime, sive [gap: Greek word(s)] video, sive privatim res meas. Omnino latendum est, saltem in breve aliquod tempus, Famae caussa, Valetudinis, Salutis. Illa ita suadet, ut voces calumniasque vitem; altera, ut eam emendem; tertia, ut in secessu me recolligam, et asseram Deo Tuas rationes etiam capio, et prudenter ac [gap: Greek word(s)] disseris, sed nunc eas in acceptum non fero. Splendorem hunc saeculi non quaero, et mihi stat sine alio aspectu fortiter [gap: Greek word(s)] Etsi illud verissime jam olim dictum,
Numquam ulla humilitas ingenium infirmat bonum.
ut ait Tragicus, cujus fragmenta una cum aliis velim a te videre. Salve mi Pater, tenebrae impediunt atque etiam novus hospes qui Lovanio advenit. Postrid. Non. Jun. uti opinor. oo. IC. XCI. Flagito a te preces, omnino tuus.
page 510, image: s510
EPISTOLA CCCCLXXXV. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
PAx Christi! Priores illas uberes recepi, respondi, et misi III. Non. involucra quaedam epistolarum: credo te accepisse. Non miror illos reditum urgere. putant consultum: homines sunt. quid mirum, si fallantur? praesentia considerant, futura minus; quia remotiora. contra tamen, qui sapiunt; et qui cum Sapiente novissima attendunt. haec nostra sit Cynosura in hoc alto, et densis tenebris. Sustine pusillam moram. ab hoc momento pendet aeternitas. o quam bene vives, si. sic bene perges latere! quanta tibi in his tenebris lux affulgebit! videntur initio justorum semitae tenebricosae; sed fulgent postea ut. Sol. lux perpetua illis praelucet. In his ergo tenebris tuis, spera lucem: non acternam tantum illam: sed et hanc (quam, in Deum relatam, non tam concupiscere, quam se ultro, si fugias, offerentem, licet recipere) hujus mundi. Ut qui saltum cogitant, retrocedunt ad impetum; sic qui latet, ad majorem et clariorem lucem se parat. Quid si Pater ille Optimus et Sapientissimus, hanc ingenii tui facem, ad tempus vult sub modio occultari, ut illam postea super candelabrum, exspectatam, et desiderio gratiorem, reponat? Perge tantum, et illud in corde; infige, insculpe, Non muto factum. cetera, ut volet Deus volo. nec aliter pax et vera tranquillitas. P. Oranum saluta; cui te jam diu invideo: tibi vero succenseo, propter illud tuis insertum, Ne quid nimium vos onerem. Amicum me credis, et tale quid? abstine te in posterum; ne te parum amice, censeam. Leodii VII. Jun. 1591.
EPISTOLA CCCCLXXXVI. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
R. P. Rector tuas mihi reddidit, amoris indices; quod nefas putaris, nihil scribere. eadem mihi nunc causa rescribendi; simul, ut interrogem, num illae recte destinatae; quas, nescio an Antverpia, Non. Jun. ad te misi. Molestias, quas ais, te scuto precationum facilius depulsurum; spero, ut praevisas, minus graves futuras. sed quales quales illae; irritae in pectus armatum lorica fidei, cassae in cassidem spei; quam tibi Aegidem video assumtam. video in litteris, et animo exsulto, Mi Lipsi, haec spes non, confundit; huic innitere. ad hanc anchoram cymbam deliga. tuta, tuta statio. Libellum audio transmissum a te ad Batavos; cras Antverpiam mittendum.
page 511, image: s511Num ad Rmum Levinum jam scripsisti? tui ille amans, et potest, ut citior in patriam reditus. si nondum, suadeo primo quoque tempore: saltem, ubi tua in portu. de reliquo, festina ad nos. tam tutus isthic, quam Spadae, et utraque ditio Leodiensis, neutra in parte belli. P. Orano officiosam ex me salutem. Ipsa Vigilia Sanctissimae Trinitatis; quae tibi et mihi propitia; Amen. Leodii VIII. Jun. 1591.
EPISTOLA CCCCLXXXVII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS Fusto Lipsio. Spadam.
SErio exsulto, cum tuas lego. non quin elegantes, sed quia piae: quia id unum, quod solum, et est, et quia est, solum verum et bonum, solum expetendum, spirant. Ais te suaviter nectar bibere. credo, cum coelestia cogitas et meditaris. nam litterae meae, prae tuis nautea. Benedictus ille, a quo omne donum desursum; qui ut aquam quondam in vinum commutavit; benignus nunc larga manu, pergit vinum novum in utres novos animi tui, tergeminas illas, voluntatem, intellectum, et memoriam, infundere. Macte, mi frater; hac virtute. non aliud iter ad beatas illas mansiones; quas quaerimus, quo tendimus. tu quidem, ut video, alacriter, et ferventer: lentior ego et tepidior, quod pudet fateri. mutuo nos juvemus, precibus ad Deum, consilio et cohortatione ad invicem. Ille, ros bonae terrae cordis tui, quem rorarunt coeli desuper; ille animo tuo imber serotinus; quo irrigante ossa arida et emortua germinant, et surgunt interfecti. nam quotidie Isaiae illud vaticinium cernimus impleri. Tuum quidem, agnovi jampridem in parte quadam tuorum scriptorum latens; et adverti. Sed fiat voluntas Dei. meretur Parentis pietas, religio, et constantia magnam remunerationem: forte tamen illi Deus alibi meliorem reposuit, neque ejus hîc praegustationem daturus. In filio jam cuncta quae in hac aetate expetenda; et utinam non praecoqua, et quibus nos peccata nostra frui vetent. Litteras, et quae capit teneritudo illa, vel nimium amat, virtutes miratur, fugit quae fugienda; ad ea, quae tot provinciarum decent heredem, non tam ducitur, quam praecurrit. elucet amor quidam in Belgium eximius. O Deus! tuere nobis et conserva hoc beneficium tuum. Tu si quando te promissione illi, multis liberabis, de institutione Principis, alium tibi ne propone. debes illi, multis nominibus. Nec ego hoc ad te ea mente; ut inde laudem tibi vel lucrum. probe ista spernis, indigna nobis (si me tibi in hoc studio pateris conjungi) quibus melior aurae divinae spiritus illapsus. sed quia sic te solitudinem decet amplecti, ut interea, quae in publicum utilia non negligas. sic tibi prosis, ut, quod sine tuo malo potes, et Cum aliorum magno bono cures. 1 Non tibi Deus haec tam magna ingenii et eloquentiae dona largitus est; ut subtrahas, et desinas prodesse. Humilitatem
page 512, image: s512suadeo, sed in mente, in oculis tuis, in verbis et actionibus tuis: scriptio, cujus in Dei gloriam labor, ut in scopum dirigitur; numquam oberit humilitati. Quot sancti viri mihi nunc ad manum; si id probandum tibi? Miseram et miserandam Ecclesiam; nisi hoc illis judicium fuisset. Nobis illi et profuere, et a Deo coronam jam recepere. sit itaque haec tua solitudo (mi Lipsi) hujusmodi, ut jure queas dicere, in hoc te ocio maxime negotiosum; nec unquam te minus fuisse solum, quam cum Spadae maxime solus. Pars temporis et potior, divinarum rerum meditationi, et curae animi; alia, curae valetudinis; negotiis, tertia; quod supererit philosophiae et sapientiae illius civilis, quam ex parte ornare coepisti; et moribus saeculi nostri (qui certe non boni) efformandis, impendatur. hoc suadeo, hoc peto pro jure amicitiae nostrae. hoc postulat respub. relligio, Ecclesia. quid his precatoribus queas vel debeas negare? Ita si vixeris; te soli Deo vivere, prudentes omnes et tui amantes judicabunt. quod vitae reliquum, sic optime pones. sic evades metuendum illud, de talento terra obruto. Ama hanc quietem, ad hanc anhela; vel potius, ut nactus, conserva. In eo; quod addis, de missione parum [gap: Greek word(s)] petita; aliter sentio. Non potuisse opportunius. florent ad aspectum res Batavae; jacent nostrae. non hîc inclinatio ad meliorem fortunam, non timor aut desperatio adegit. praeclusa calumniae haec janua. sapiant ita, qui tenebras dicunt lucem, et qui, quae tu duo nunc gloriose calcas, ambitionem et avaritiam, sectantur. O quam bene minuta haec sano despicis lumine; quae illi retorto suspiciunt! judicant magna, tu pusilla censes. quare? qui illi, in tenebris, et ex aequali loco: tu, in Solis fulgore, et ex alto. illorum ideo montes aurei et gryphes Hyperboreae, culices tibi, et atomi minores Democritaeis. ferociant, ut lubet. sequitur superbos ultor a tergo Deus. versat rotam hanc hominum: et, qui jam ad summum, qua nostrorum ignavia, qua conniventia et perfidia, venere; citius quam ascendêre decident. Vide impium superexaltatum supra cedros Dei; transi, redi, non erit. negata semper magnis sceleribus et pertinaci contumaciae diuturnitas felicitatis. Adonidis horti sunt. [gap: Greek word(s)] imperium illorum, quia sine fide et religione; quibus omne imperium unicis vinculis religatur. tolle ista, etiam firmissima [gap: Greek word(s)] Ridebunt et subsannabunt? cur nos id pluris, quam hirritum canis ligatae, vel cassae nucis crepitum? quin optanda et paciscenda pro coelo nobis derifio a malis, a miserandis. subsannent nos, dum emendentur et tandem resipiscant. oremus Deum calide, ut vaesaniam hanc miserorum atque amentium sanare dignetur; ne et in illorum interitu tandem rideamus. Amputa (ait Rex Deo dilectissimus) opprobrium meum, quod suspicatus sum: quia judicia tua jucunda. Et respondebo exprobrantibus mihi verbum: quia speravi in sermonibus tuis. haec spes dulcorare potens est omnem calumniarum et opprobriorum amarorem. hac ibant gaudentes Apostoli a subselliis tyrannorum, quia digni erant habiti pati contumeliam pro Christo. jucunda illis adeo memoria judiciorum Dei. Multum in his mellis, sed iis quibus fel mundi et saeculi hujus a labris et palato procul. Aestiment illi consilium tuum,
page 513, image: s513insaniam, et finem sine honore: tua modo sors inter sanctos, et inter filios Dei computeris. lege mihi (quaeso) totum illud Sap. 5. efficacissimum, ut ab efficacitatis fonte. Tempus erit cum stantem te videbunt, in magna CONSTANTIA, si pergas hanc brevem tueri, adversus istos subsannatores; qui bonos nunc habent in derisum, et in similitudinem improperii; tunc autem, timore horribili turbabuntur, et intelligent, sero ah nimium sero, se a via veritatis aberrasse, et justitiae lumen, aut intelligentiae solem sibi, quia videre noluerunt, non praeluxisse. Non veniat nobis unquam hic furor, aut amentia. Stulti simus stultis, dum verae sapientiae placeamus. apud quam, ut Tragica illa commutem sed vere; Isthaec vera humilitas ingenium firmat bonum. fragmenta illa, cum ceteris partibus Syntagmatis, Antverpiae sunt, apud Foannem Delrium cognatum meum; cui nuper scripsi, ut si (quod pro certo habeo) nondum coepta excudi, non patiatur, donec ego jussero. animus enim mihi, si patiantur nostri, totum opus vel prorsus supprimere, vel premere donec mutem multa, et tollam. causas habeo plures: maximam atque praecipuam, quod typographi, qualem cupiebam, exacti et diligentis nulla spes, mortuo Plantino; qui editionem in se receperat. nec mihi sane graviora haec studia, et pensum diurnum praelectionis, permittunt ex animi sententia illa refingere. O, si tantum; quando vel Antverpiam, vel alio te conferes; quo possim transmittere; mea causa suscipias oneris, ut legas, corrigas, mutes, tollas! non stylus modo, sed et scalpellum mihi in voto. Verum de his postea. nunc amicum illum, si notus mihi, aut ego illi, salutari cupio. Vale. Leodio. a. d. in. III. Id. Jun. CIC. IC. XCI.
EPISTOLA CCCCLXXXVIII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. et amate in Christo P. Heri ab uxore mea litterae, quae significabant libellos meos plerosque jam esse in tuto: id est Antverpiae. Nondum omnes, aut omnia. nam [gap: Greek word(s)] et quidquid domestici instrumenti, adhuc illic: sed quid diffidam? Deus diriget. --- [gap: Greek word(s)] Velim scire, an Fasciculus noster, in quo illa, quae ad Missionem, tuto sit missus. Si non, iterabo. Quod mones in illa magna et salutari tua epistola (itares est, nec palpor) uti scribam ad Torrentium nostrum, feci: sed non tam diserte et [gap: Greek word(s)] in eam sententiam, quam praescribis. Dicam tibi vitium meum, mi Pater. Humilis esse in divinis rebus, atque adeo supplex, possum et debeo: in externis istis, nescio quid adhuc specto dignitatem. Ita nihil attigi de reditu aut restitutione, et exspecto occasionem ex litteris ipsius. Faciam tamen hîe et alibi libens, quod tu Patresque censebitis. Semel dixi, praestabo (Deo adjuvante) in omnem vitam: vos. gubernatores este huic navi, parebit
page 514, image: s514et subsequetur. Daventriam amissam nos hîe audimus, nec adhuc credimus: amittendam valde timebamus. Non omnia scribo, quae sentio, reservo me in sermonem. Huic quidem negligentiae, si mantellum aliquod est, mirabor. Tamen Rex habet oculos in Gallia, fateor, atque illuc opes confert et vires. Haec minuta et fugitiva a justo domino, asseret et vindicabit, ut jam ante provincias totas amissas. De valetudine mea quid nunciabo? aenigma. valeo, non valeo; sanesco, non sanesco; et ad summam nescio quid adseram de ambiguis istis Aquis. Biduo quidem isto proximo languidiusculi fuimus, nunc iterum resurgimus, et stabimus quamdiu Deo visum: id est quamdiu usus. Nam haec quoque dirigi in salutem nostram, sive ut castiget, sive ut subducat et eripiat, an ego dubitem? Parum de corpore est, quod omnino pereat necessum est, nisi hîe perit. Morte moriatur, ut animus ille vivat, et vivat aeternum. Brevis vox, sed pensitanda:
Temporis aeterni quoniam, non unius horae
Ambigitur status, in quo sit mortalibus omnis
Aetas, quae restat post mortem cumque, manenda.
Illic perpetua gaudia, si hîc angimur paullum et dolemus: illic corpori quoque [gap: Greek word(s)] et triumphus, si hîc jacet, et succumbit. Ergo jure Plato censuit: [gap: Greek word(s)] et nos Christiani haereamus? Abi valetudo, abi vita; dummodo tibi mens vivat et valeat ô Aeterne, qui illam creasti, servasti, iterumque servabis cum hoc ipso corpore in aeternum. Fiat, Fiat, et tu R. in Christo P. idem mecum ora. Aquis Spadanis XVI. Kal. Jul. CICDXCI.
EPISTOLA CCCCLXXXIX. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
PAx Christi etc. Ecce mihi jamjam tuae traditae, et exspectat ac poscit tabellarius responsum. Vix legendi tempus concessum. Tuus ille fasciculus missus, qua licuit, securitate. nondum tamen rescivimus, an redditus fuerit. spero. Ad R. Levinum, probo scriptionis modum: nec improbo animositatem in his externis. cur improbem? me damnem, cui id et a natura insitum, et perpetuo studio ac pervicacia roboratum; non temere se, nisi propter Deum, aut bonum publicum, cuiquam submittere. faciant id viles animae, quibus praeciosa; quae melioribus merito optimo vilent. de Daventria, nimis quam verum, aeque ac de Zutphania. potui id sperare, et (ut Dido illa) spero dolores majores: nisi qui potest avertat, summus ille et Solus [gap: Greek word(s)] nam Agamemnon ille dormit, vel potius majoribus curis sollicitatur. Viderit ista Deus, ut videt omnia. nos institutum urgeamus: nec nos inde avelli patiamur. Quam Suave mari magno jactantibus aequora ventis
page 515, image: s515E terra alterius longe spectare laborem! Non nisi, ut recte ille, alias minus rectus, quia, quibus ipse malis careas, sit suave videre. Oranus Trajectum heri Mosa descendit; paucos intra dies rediturus. Interea cura valetudinem. nec nimis illa amanda; nec negligenda. domum suam labi paratam, quis non fulciat, et instauret? peritura haec moles, sed donec illam architectus non subruit, nobis sarta tecta curanda. P. Rector salutat. te ossiciose. Leodii XII. Kal. Jul. CIC. IC. XCI.
EPISTOLA CCCEXC. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. in Christo P. Idem mihi. cogor respondere epistola tua jam nunc accepta. Ita homunciones isti itinera sua dlspartiunt; ut hîc statio non sit: capiunt aquam, dant litteras et petunt. sed in re ipsa quoque nihil est quod scribam, nisi languere me prorsus et [gap: Greek word(s)] sed a caussa bona. [gap: Greek word(s)] biduum me tenuit, quam salutariter genuerunt istae aquae, si fidem habeo iis, qui earum hîc periti. Videbimus, et scribemus. De tuis ad Senecam, utinam! utinam inquam videndi mihi copia sit, atque etiam (quoniam ita vis) recensendi! Faxo tua et publica caussa libens. De his talibus coram. Publica revera labuntur, et Frisiae reliquae non injuria timemus. Rex magnus mihi quidem extra culpam est, non minores isti Atridae, qui. Sed taceo. Deus, ut ait, videbit, et cum minime opinamur, non solum convertet haec, sed illos evertet qui stare firmiter nunc videntur.
--- doceat tunc exitus, alte
Fatorum secreta tegi, ---
ait tuus poeta. P. Oranum ante discessum videre valde vellem, colloqui et consulere super rebus meis: si non, vos mihi (P. Rector inquam, et tu) ejus vicem. Torrentius Episcopus ad me scripsit nimis quam benigne. Tota epistola spirat amorem, mihi gratum a tali viro, et magis quia tarn largiter non exspectatum. Tu quoque R. in Christo P. fac quod facis; et constanter ama semper tuum. Aquis Spadanis XI. Kal. Jul. CICDXCI.
EPISTOLA CCCEXCI. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicuth.
R. in Christo P. et in eodem amicissime. Fasciculus mihi redditus qui Ant verpia venit, in eo ab uxore nihil, tantum litterae a Moreto et Oudarto. Illius inanes, hujus (credo te nosse virum. Canonicus. est; Mechliniensis,
page 516, image: s516olim a consiliis Archiepiscopo Mechliniensi, vir probus, doctus; quantum alius inter Belgas) sed hujus, inquam, gratulationem de adventu meo continebant, et hoc praeterea uti scriberem ad Richardotum breviter, mei valde amantem. Nam quod potentem in aula, hoc sciebam. Feci, sed ita ut petere nihil videar, aut me offerre. Nec revera facio. quid enim, mi Pater, petam? Ita me Deus amet, optio mihi sit, ut hoc statu rerum nesciam quid optem. Indico tamen in fine epistolae, nec tuto nos venire in patriam, nec frui bonis posse, sine Diplomate veniali: quod unum nunc quidem mihi in mentem est quod petam. Respondi etiam Torrentio: atque utinam haec talia ante missionem communicare tecum possem! verissimum illud vetus est, Lamias oculos domi non habere: et caecutimus fere in nostris. Sed exemplaria (nam servavi) coram ostendam. Quando? hodie vellem, et, mihi crede, ardeo: sed spes retinet super valetudine, quae utinam ne fallax! ubi illa paullum modo melior, advolo non accurro. Ruminavi quae scribebas nuper de Iucubratiuncula ad magni Regis prolem. Audi. Ego ab omni scriptione, si unquam, nunc abhorreo, et abit a me illa ambitio cum annis. Honesta, inquis: fateor. adde etiam utilis. fortasse. sed quanto illud honestius et certe utilius, mentem aciemque omnem ingenii habere ad illa divina? Utrumque potest, inquies. Scio: sed in veterano aliquo, et qui in Pietate jam corroboravit: nobis pugnae et assultus undique, et adhuc imbecillitas, quae non patitur oculos. aut manus alio converti. Capiam vulnus, si facio. Neque ego sum anxie [gap: Greek word(s)] et qui mihi faciam curas: sed nonne homo sum? et nonne undique insidiae et discrimina, nisi advigilem? uxor, familia, res externae: omitto voces, litteras, calumnias, et universam hanc aciem mundanam. Sed spes una Deus: in illo confidam, in illo vincam. ubi tamen paullo firmior stetero, qua a valetudine, qua. ab animo, profecto reponam aliquid quod testetur me gentem et illum amasse. Nam de gente quoque verum est, et sciunt, qui in Batavia ipsa docentem. me audiverunt. Ubi occasio aut rima, non abierunt illi sine sua laude. Publica ire mihi non videntur pede recto. Heu, quam male res geritur, ubi is non adest, cujus interest recte geri! atque hîc fons nostrae cladis. Sed cladis breviculae, confide. Nam quod tu ominari mage tristiora videris, non credo. Deus quatiet, non abjiciet; adfliget, non perdet hunc statum. Mihi in animo ita augurium est: et per res laetas peribunt ii, qui iis laetantur. Confusionem ejus administrationis novi, occulta dissidia et aemulationes: addo avaritiam, rapinas, et omnia quae evertere etiam firmissimas res solent et debent. Ego tibi adfirmo: sine hoste illi cadent, et vincentur cum nemo impugnabit. Deus tantum, occulti si quid mali in nobis est (nescio, et timeo) producat et revelet, et meritissima poena, aut certe ignominia afficiat. Satin diu garrivi? Libentior solito fui, etsi de valetudine nostra firmiore nihil adhuc firmem. Speramus, et, ut patrem Salutis oretis pro nobis, oramus. Tu inquam, P. Rector, et P. Oranus, si is nondum abivit: quem utrumque salute amicissima dono. Aquis Spadanis. IX. Kal. Jul. oo. IC. xcl.
page 517, image: s517
Libellos aliquot meos jam pridem gestio ad te mittere, sed sine veste sunt et incompacti. Id verecundantur. Tegi jubebo, cum Leodium venero, et tunc habebis. Spero me adfuturum vobis, extra omnem dilationem, septimana post istam, idque incipiente.
EPISTOLA CCCEXCII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
PAx Christi etc. Hoc illa valetudinis ambiguitas moliebatur; ut scilicet in [gap: Greek word(s)] quam sane spero salutarem, eo quod aquae illae solitae fint ita naturam juvare; ut noxios humores corpori molestos per se expellat, purgetque: et saepius fluor iste (ut medici notant) bonam valetudinem promittit, si febris absit, et intra septimum diem conquiescat. purgatur enim corpus, et quod intus noxium futurum, utiliter effunditur. non accedat modo [gap: Greek word(s)] facile recedet ille languor et [gap: Greek word(s)] robore novo accedente. succedunt ista subi mutuo, in hoc vitae brevis et fluxae curriculo; et utinam non interius in illa nostri parte optima: surgimus, cadimus, donec eo perveniamus, ubi aeternum vel jacebimus, vel stabimus. hoc, si steterit animus in eo, qui solus vi sua stat, solus fragilium Stator stabilitorque stabit animus, si corpus et carnea ista moles probe macerata jacebit. ut pondera horologiorum; uno depresso, alterum tollitur; sic homo iste interior, atque exterior plerumque. valet iste athletice, languet ille et senescit: viget et vivit spiritus, caro infirmatur et dolet. Norat hoc vas illud electionis, clecta nobis et selecta haec suggerens; [gap: Greek word(s)] nec gloriabatur ille solum infirmitatibus, sed et laetabatur. [gap: Greek word(s)] et se tunc fortiorem rebatur. [gap: Greek word(s)] scilicet, quia [gap: Greek word(s)]. corrumpatur hoc spolium, in terram, unde assumtum est, rediturum; dummodo coeleste illud in coelum assurgat et evolet. Quotusquisque nostrum non illud in se experitur, quod a Psalmista dictum; Multiplicatae sunt infirmitates eorum et postea acceleraverunt, ad medicum scilicet animarum. currimus tunc, imo volamus; at sani et vegeti, medici nec recordamur. Miseri ter et amplius; qui jacente corpore, animum quoque resupinant et solo assigunt, non coelo. de quibus verissimum illud Micheae, quia infirmata est in bonum, quae habitat in amaritudinibus. Nos potius (nam et me Deus valetudinis, perpetuis nonnullis morbis infirmatae, parum validae esse voluit) utamur occasione; corporis imbecillitatem, in animae sanitatem convertere conemur, mi Lipsi; et laeti videamus domesticum hunc hostem frangi paulatim et resolvi; fiant talia corpora nostra, ut nihil mors mutatura videatur;
page 518, image: s518dum minimum relinquamus in animo, quod Deo mutandum videatur. De publicis rebus, sane [gap: Greek word(s)] quae addis, et ad sensum meum. sed Frisiae minus timendum; si (quod pro vero habetur) Verdugus prope Steenwychiam hostes, captis septem vel novem signis militaribus, parum commode accepit: et reliqui a Parmensi; qui, non, ut opinabantur, Mosam, sed Rhenum inopinus trajecit; decepti, ad praesidia retro abierunt. Ex Hesperia exspectantur auxilia nova, et dicuntur in via cum Pastranae Duce. Gener Magni Pietate et Justitia Regis, nunc creditur Mediolani. dicet tempus, ut assolet, certiora. Illud vatis, quem certe magnifacio, quod additum a te, aptum huic rei. nam non paucos haec tempora Gildones et Ruffinos (minus noxii forent, si Eutropii corpore, non mente) sed et Stilicones, tulere. Sed, Honori, quando mittes Constantios? sed ego auguror, an opto? Fudiciorum Dei abyssus multa. hoc scio. Rediit ad nos P. Oranus, et cogitat iterum illas aquas; tu velim, nos aliquando: maxime quod narrantur eo jam confluere, et confluxisse nonnulli Atridae minutuli, et ex semonibus, sed parum ad stomachum tuum futuri, minus etiam in rem; cui quod tam amice Torrentius, gratulor, nec dubitabam. arbitror occasionem praefuisse de reditu et restiturione occipiendi. auctor sum, si videtur, ne id negligas; ac ne adventum quidem ad nos, quos jam cruciat tam larga exspectatio; me maxime. Leodii. iix. Kal. Jul. CIC. IC. XCI.
EPISTOLA CCCEXCIII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. Et desideratissime in Christo P. Audivit Deus mea vota, et te videbo. Ita spero, et statui sub finem hujus septimanae: imo, ut distinctius dicam (nisi vis ab alto intervenit) die Sabbathi te videbo. Felicem diem, et sollenni memoria mihi signandum! Ergo ego plane convalui? non ita est, video tamen aquas, sed modice usurpatas, mihi salutares. Alibi licebit, et in vicinia ista maneo. Quid enim de patria cogitem, in qua omnia incerta aut turbida? Ego nec S. Trudonem, ut nunc res eunt, satis tutam statiunculam mihi putem, et praeoptem Huyum. Multa suadent. commoda per flumen subvectio, vicinus vobis locus, munitus, Namurcum et opida regia finitima, si quid majoris procellae. Sed coram despiciemus, audiemur et audiemus. Quid aliud scribam? jam enim apud te videor. quid? tamen hoc etiam, si unquam, nunc preces. Deus in extremo isto limite me servet, et quasi in decurso spacio longae viae. Vale R. et desideratissime P. Aquis Spadanis. vii. Kal. Jul. oo. IC. XCI. P. Rectori salutem dici cupio: et (sed estne illic?) P. Orano.
page 519, image: s519
EPISTOLA CCCEXCIV. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
PAx Christi etc. Reddet has P. Oranus, quem sine meis fas non erat te convenire. et debitor ego responsionis ad hesternas, uberes et plenas, et eo gratiores. reponam ad singula breviter, quia brevi coram de his tecum. nam fido fidem servabis. Inanes illius fuisse, non miror; mirarer, si aliter. cur? audies, cum te videbo. Oudardum non novi; amo, quia te amat, et bene consuluit, ut ad illum, qui nunc quidem pollet potestque in aula, ut qui plurimum. prudenter tamen, quod ita modice et sobrie ad eum scripseris. Multorum ingenia sunt hujusmodi, palatina praesertim. si nimis suspicias, fastidiunt: si urbane et civiliter, amant, non contemnunt. omnino hujusmodi, ut si quid vere praestent, non verbotenus, acceptari, non assectari cupiant. Diploma ille veniale minimo negotio poterit procurare, si volet: quid velle putandum, ex litteris forte perspici poterit. Et hîc et alias placet agentem cum Aulicis Epicharmi meminisse, Non temere credere. Libelli exemplar, quod servaris laetor, simul considerabimus, si quid iterum. nam suspicor, quod semper, conaturos illos per Evam Adamo persuadere ut retro bitet. Advigilet ille oportet, et se virum meminerit, amorem conjugi, non credulitatem aut servitium debere; cum illa aciem hanc mundanam totam, Constantiae et Sapientiae consiliis, quibus tibi pectus Deus instruxit, et armavit, dispellendam. facies, non dubito. Homo quidem natus es; sed tibi additus a communi patre Custos adsiduus, qui tela illa a tuo corpore et anima, a dextris et sinistris, arceat et repellat. adstat et adest ipse verus Averruncator Deus. consistant adversum te castra. ne formida. adfligi potes, mergi non potes, aut vinci; nisi velis. tyronem te dicis: sed auxiliares tui, quos dixi, nonne Veterani? rorariae turmae adversariorum, ad hos Triarios; quid nisi pulvis ante faciem venti? quid nisi stipulae, ad flammas? Nec ego, quae ad te alias, de spe illa Europae et sororum, hac mente, ut statim; sed ut tum, quando paullo futurus confirmatior a valetudine; et liberior, ab his sollicitudinibus, quae non possunt non esse molestiores soli. Hac propera, ut partem in me transferam; quam impones, quam voles. violas amicitiam, si mihi parcis; cui parcis, cum tibi. De gente non aeque facile erit persuadere illis; qui, de Poenis, Barbaris etc. tam crebro in editis invenere; sed et illud eluendum; si tempori, si loco, si quibuscum tunc agebatur, datum ostendetur. Ego illa nunquam ex animi sententia dicta mihi persuasi: qui nulla te privata ab iis injuria affectum fere sciebam. De publicis, plane idem sentio. Nec ominor; nisi temporaria. hîc illae eaedem pestes, quae illic in publica re. sed illic deest, quod salvum nobis, Fidei rectae, et Causae Justae fundamentum; quod non subruetur. Occultum illud hulcus, non diffido erumpet et suos illa vomic
page 520, image: s520perdet auctores; altoresque alunt monstrum, alunt pestem; sed caput in suum; nec mala hujuscemodi ullo aevo, non suis auctoribus noxae. Adfui hodie in prandio Petro Orano, si quid video, docto homini et tui amico, crebra tui memoria: nec passus abire, quin haec ad te me reciperem scripturum. domi ejus tibi paratum cubiculum, sine ambitione, sine fuco, liberum, quietum, solitarium. non te illi oneri futurum, non impensae, non inquieti: sed prorsus arbitratu tuo. Non esse cur metuas a crebris invitatoribus, aut temporis, ut ait ille, furibus. Leodii paucissimos qui futuri interpellatores, bidui id triduive negotium. largos lingua multos, re et sumptu parcos non itaque aemulationem pertimescendam inter invitatores. haec ille. quid ego? Sibyllae ista folia, et si apud aliquem, nullibi te rectius neque commodius ad quietem litterariam; nec apud hominem apertiorem, et, quod mihi laudabilissimum, unius faciei. Narrabit P. Oranus, quid hac in re, frater mihi. Libellos, vel nudos; avide, avide exspecto. nam intelligo a te recentiores centurias; nempe Dialogistam; inVellejum; de Epistola, et nescio quae praeterea; quae ego adhuc nullus. sed haec praesens praesenti: cetera commodius P. Oranus. Salve frater et, quod facis me ama. Leodii. a. d. 4. Kal. Jul. CIC. IC. XCI.
Accepisse opinor te alias, quae negligentia latorum in via, vel domi potius delituere.
EPISTOLA CCCCXCV. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio.
R. in Christo P. Legi avide post discessum tuum Animadversa in meos libros. Amare te me dicam? scis hoc. et tamen si quid addi possit, beneficio hoc meruisti. vere meus Pater es, vis me undique purum et laudatum. Tantum autem abest ut recalcitrem aut excusem, ut pleraque omnia emendaturus sim, aut certe explicaturus, quae sine damno operis immutari in Textu non possunt. Coram, si Deus volet, singula. Sed hoc breviter volui ante discessum meum ad Principis hortos; nec scio tamen an discedam, ut est hic imber. Adjungo alterum de Testimonio. Rogare me officiose P. Rectorem uti conficiat, et breve ac simplex aliquid scribat. Non mea caussa (vita, non testimoniis niti apud bonos volo) sed aliorum, et pro re praesenti. Nam de Reconciliatione confici ante uxoris adventum omnino debet, quae appellet in Brabantiam ipsam. [note: Cum has literas repererim in Schedis, hîc subjicere visum est.] Litterae P. Orani magno mihi usui spero erunt, sed apud unum cui scribuntur. Hoc testimonium (si opus erit) serviet pluribus. Sed hîc in ipsa urbe, quid si quidam me calumnientur et refugiant, quafi [gap: Greek word(s)] Grave id mihi auditu: et scis quam pio fervore et impetu statim me dederim in has partes. Si prudentia humana et ambagibus uti libuisset (nec ego carum ignarus) substitissem in libera aliqua urbe, donec confecta et fortassis
page 521, image: s521oblata fuissent ea, quae nunc ab Aula peto. Sed mihi in re pietatis recta et simplex via placuit, et spero etiam Deo, cui hoc et quidquid tale externum est libens permitto. Salve, mi Pater. hora III. matutina.
JOANNES ORANUS. N. N.
CLarissime et Prudentissime Domine. Pax Christi. Quam patriae utiliter ii restituuntur, qui praeter litteras, Civitatum ornamenta, majora etiam quaedam possideant, novit mecum Cl. D. T. quos inter cum D. Fustum Lipsium, quem paene a puero novi, semper habuerim, habeant et ii, qui de repub. judicant prudenter, has ego ad Cl. D. T. dedi, non supplices: scio enim quantum doctrinae eique faveas, sed veluti sudices voluntatis eorum, qui Regi, a quo animo numquam defecit, qui reipubl. cujus semper fuit studiosissimus, restitutum vellent. Egit ille quidem apud Batavos, Regi rebelles, plures annos, ita tamen ut inter medios hostes hostile nihil, nec quicquam Catholicae religioni adversum, nisi crimen sit Lugdunum Batavorum literis et variis ingeni monumentis, quae tamen etiam in reliqua Belgii, imo dissitas etiam quafque nationes promanarunt omasse. Quod si culpa sit, neque enim ab omni errore absolverim, diutius apud eos se continuisse, qui Deo, qui Regi arma inferunt, recte peccatum omne delevit; nota apud Patres Societatis Jesu Moguntiae, Confluentiae, Coloniae, cujus ego rei sum testis, poenitentia, et facta Deo conciliatio; quam si Regi debitam auctore te consequatur, erit quod mecum gaudeat, tuque apud exteros quosque de reddito Belgii ornamento optime audies. Vale, Clarissime Domine, Spadae. Nonis Julii mdxci.
EPISTOLA CCCCXCVI. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio.
R. in Christo P. [note: Hae non epistolae, sed schedulae, sive codicilli sunt, quos Leodici agens Lipsius quotidie mittebat ab Delrium, eadem in urbe commoranti.] En litteras duplices, alteras ad P. Costerium, ad P. Leonar dum alteras: illas ab affectu, has ab occasuone, quia ad me scripsit. Quid respondeam videbis (apertas hoc fine mitto) et siquid displicet, mutabo. Sin autem, tu obsignabis et mittes. R. P. Salve a vere Tuo J. Lipsio.
Ecce, mi Pater, libellum, bonum et judicii recti, ut mihi visus est cum legerem. De N. non est tanti: sed profecto credo vos confudisse, qui diversisunt, ut ex Susio facile discas. Accepi litteras a Richardoto, verbis humanas et quales ab aula. Videbis, et me una a meridie.
R. P. Litteras e Batavis accepi, atque hunc libellum. Illas, cras videbis, nunc istum, quia video aliquid inseri, quod ad Senecam tuum facit. Placet ingenium adolescentis, vix ambitiosa scriptio, et tota in Gallis aliquot attollendis aut conciliandis. Vides ad quem parietem se isti inclinent; sed fortasse caducum.
R. in Christo P. Decretum mihi erat post prandium excurrere visendi tui. vereor ut hic ventus et aura impediant. Nec tamen est magnopere quod dicam, nisi illud unum, litteras me Antverpia habere datas XXIIII. hujus mensis, nec uxorem tunc etiam appulisse. Profecto non sine aliquo metu sum, ne quid in Batavia
page 522, image: s522remorac aut turbarum. Sed Deus avertet, quem clementer (si salutare est) rogo. Adfinis meus in via, quem in horas exspecto: et fortassis ab eo certiora aut laetiora. Oratiuncula nostra confecta est, sed vere [note: Erat de Nativitate B. Mariae. et postea dixin] oratiuncula: quando recitanda? Quaeso fac sciam, nisi tamen ea res ab arbitrio P. Rectoris pendet (uti arbitror) quem vix puto rediisse. Litteras jamnunc Spada accepi a D. de Humerolles, nobili Gallo, perhumanas, sed nihil ultra. Quis ille sit, ignoro. Ipsas, cum ad te veniam (si tanti sunt) videbis. N. non abire a se, et pergere male mihi scriptisque meis loqui, ab amico certo accepi. Doleo, et non doleo: nam me quidem, ut spero, non laedet, utinam ne se et interiorem mentem! Itaque de epistola ad eum mittenda haereo, et nisi tu reris, retracto. Cur enim risui me exponam? Faciam tamen hîc atque alibi (serio dico) quod tibi videbitur: atque in his talibus, pro munere et persona quam apud me tenes, jube.
R. in Christo P. Habes, quod ad Bencium. Siquid videbitur, libere addes aut demes. Ita cupio. Praeterea quod nunciem nihil est, nisi certo me audisse heri, conditiones Pacis tam amplas et benignas oblatum iri a Legatis, ut si Rex in vinclis (indecorum dictu) non possint petere Batavi uberiores. Ego tamen vanum...
R. in Christo P. Bonum nuncium sive [gap: Greek word(s)] uxor appulit. Epistolae meae cum ad ipsum currum staret denique redditae. Itaque de Seneca adhuc (doleo) nihil. Curandas tamen litteras Breugelius recepit. Cetera coram.
R. in Christo P. Mitto quae heri dixeram, sed compendio scripta. ut apud te nihil celem, parum spero: utique cum non ampliora audio esse mandata, aut magis libera. Deus potius nobis victoriam det, etst post labores. Velim describi (R. T. hoc mihi tribuet) aut potius in aliam linguam transcribi. Nam quid opus Latina mitti? stilus meus non ignotus, et N. frater, qui illic, nescio quam aptus ad silendum. Non metuo quos reliqui, sed sine fructu cur offendam? Abunde id a me factum, et fiet deinceps, quoties Ecclesiae aut publica causa postulabunt. Prudentiam tamen in his talibus adhiberi mos et ratio volunt. Ego censeam satis esse; si ex sermone meo, tum ex istis capitibus, D. Consiliarius Billaeus praecipua excerpat, et vulgari lingua cum iis, quorum interest, communicet. R. Tua hoc cum...
R. P. Laetemur. ego quidem, etsi in re non maxima, sed nunc consiliis meis opportuna. Arx Westerloa certo capta. Accepi litteras cum a te discessi,. itemque istas a Senatu Lovaniensi, quas vides. R. P. Orano salutem dices, et ista communicabis.
R. in Christo P. Jussi exscribi epistolam, quam Mercuriali miseram super invitatione Romana. Visum est pro bono fore, si iterum mitterem: sed quomodo? ego aegre aut nullo modo transscribo; meus iste, sic ut vides. Confugio ad quos soleo, et per te Petri Buslini operam imploro, ut manus ejus mihi auxilietur. Mittam descriptum exemplar cras, si Deus volet, Antverpiam,
page 523, image: s523et per Moretum porro curabo. Animus mihi non quiescat, nisi de subjecto devotoque animo meo (vero verbo utar) Capiti nostro constet. Si potest; velim hodie transcribi ego ad vos sub horam quartam aut quintam. Pater mihi carissime, salve.
Mi Pater et Frater, nunquam omisissem te videre et salutare hodie, imo etiam heri post feliciter dictam tuam orationem (quam utinam omnes aeque atque ego ceperint!) sed morbus impediit, qui jam ante prandium me tentabat. Catharrum merum esse censebam, sed sub vesperam et in ipsa Oratione tua junxit se sebris. Noctu egregius [gap: Greek word(s)] fui. nam ardere mihi in Aetna aliqua videbar. Post prandium melius paullo fuit, et quid Deus in me volet, cras videbo. Salve R. P. et memor in precibus mei esto. Scripsi sub vesperam hora sexta.
Signata et clausa omnia mea, vix charta suppeditat ad scribendum. Laetior a vobis abii et bonae spei plenus. Deus me juvabit, et apud illum vestrae preces. Remitto tua in Senecam, paullisper una mecum etiam premenda, et mecum spero emergent. Vale, mi Pater, nostri memor, ego aeternum tui, et tuus.
R. in Christo P. Sedulo sane curata illa nostra ad P. Thovardum, atque etiam responsum habeo. Illud R. P. Rectori et tibi renuncio, novum fortasse vobis, certe votivum bonis, obiisse certo Casimirum: itemque Cancellarium Poloniae, alterum in Germania, alterum inter Sarmatas malum pacis quietisque instrumentum. Salve R. P. et me precibus juva, Tuum.
R. P. Tandem ad nos Baronius, et recta ad Bibliothecam Vestram: Velim et opto eodem fato noster Seneca: atque, ut mens mihi dictat, brevi. Salvere P. Rectorem cupio, et me precibus veltris commendo.
R. P. Binas istas ad te mitto, alteras a comite meo, alteras a Moreto. De istius perplexo responso quid videtur? sed nec verbum ullum de meis. Quod ad tua, consentit, sed cum dilatione. Coram videbimus: quod cras, Deo volente, fiet. Interea velim haec remitti lecta, per istum Carolum, qui in istis aedibus apud Dullardum canonicum habitat. Salve a tuo. J. Lipfio.
R. in Christo P. Legi quae optimo animo ad me scripsisti et solicito de utraque nostra salute, animi dico et corporis. Sed de illa (quod ad illicia Aquensium aut minas attinet) jubeo te esse (cum Dei auxilio) securum. Non fugimus solum illas partes, mihi crede, sed odimus, et, quamdiu tales, odiemus. De corpusculo isto et ego aliquid metuo. Sed jam decretum est, et currum jussimus conduci, et hospiti renunciavimus...
page 524, image: s524
EPISTOLA CCCCXCVII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio S. Spadam.
NOn sinit acris hujus aurae rigor me domo pedem efferre. quare cogor per litteras, quae se nunc offerunt. Heri plane sub noctem accepi has, nisi fallor, P. Costeri; quibus addidi meas ad Foannem Delrium, quas leges, et ad earum mentem Moreto transmittes cum tuis, si videatur. fecit enim cognatus ille mens sua vel incuria, vel oblivione, ut miserum illud, cui tam infensa Lucina, tragicum Syntagma nondum natum, viarum haec nunc pericula subire cogatur. R. P. Rector te salutat, et a Lovaniensi Rectore scriptum ad se indicat XI. hujus in haec verba; Salutem ex me plurimam P. Delrio, cui significatum peto, me cum Domino Cancellario Cuckio de D. Lipsio fusius egisse, quem paratus est custodire ut pupillam oculi sui, et sub umbra suae auctoritatis protegere, quotiescumque antiquas Lovanii sedes revisere dignabitur, qui nobis quoque erit omnibus gratissimus. qua de re alias latius. Haec P. Franciscus Florentinus. unde intelliges nos quo ad istud jam cura vacuos esse posse. Salve, mi frater, et cura valetudinem. hoc mane XVI. Kal Octob. mdxci.
EPISTOLA CCCCXCVIII MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. CL. J. LipsioS.
DOleo heri te ad nos frustra. sui apud Oranum nostrum; sed comes alterius, quare non licuit arbitratu meo domum redire. Utrumque legi [note: Est in Senecam Tragicum Delrii, in cujus editione legitur, et in Poematibus a Pontano editis p. 290.] epigramma Phaleucum. invideat ille parens hendecasyllaborum. suavius illud alterum, si quid video, et magis ad vulgi palatum; plus tamen in longiori, quod retineat lectorem non levem. placent in eo cuncta, citra laudem meam. non agnosco, quod ais,. de utriusque linguae laude. mihi comscius sum (coram eo, qui cuncta videt, et intelligit, loquor) in Latinis me parum,. minus in Graecis, nihil admodum in Hebraeis. quod de erudito ais opere; verius laboriosum dixisses. labori non peperci, deest eruditio: sed vel falsa a te laus delectat. vino non vendibili hedera opus. perge ornare opus; quod, si non praeoccupatum ab alio, tibi solidum: perge, et sie statue, si difficilem hunc partum manu obstetricaris, tibi ejus invidiam sustinendam. Mihi gloriosum fuerit tuo judicio probari. inexspectanti, nec sperare auso oblatum beneficium gratius fuit. remitto utrumque epigramma; in neutro quicquam quod non
page 525, image: s525placeat: nec ego idoneus, qui Phidiae opus dijudicem. Vale, mi Lipsi, et ama Tuum Delrium.
EPISTOLA CCCCXCIX. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. P. Salutem tibi mitto, et nuncio de mea. Incolumes heri appulimus, cubiculum eodem die conduximus, idque opera et auxilio virginis de qua dixi, quae praeter modestiam et probitatem (virgineas laudes) prudentiam habet et ad res externas efficaciam supra sexum. Usui mihi fuit, et erit. P. Tillerio hoc beneficium imputo, per quem ad domum illam veni. Spada adhuc infrequens, nobilis unus Gallus est, sed Catholicus. Exspectatur alius D. de Chapelle cum viginti comitibus, ipse quoque Catholicus, et palam in partibus Foederatorum. Aquenses duos hîc vidi, quorum alterum novi. Tua monita sarta tecta habebo, ita Deus me respiciat et sanitas, cui nunc sacrifico, nescio an litabo. Diutumus hîc non ero, praesertim si quid discriminis: et animus jam nunc est Lovanii. Aperio me tibi, quod ego calide ago. R. P. Rectori cum officii sincera delatione salutem. Tu quoque, Pater, Salve, et qua potes (scis quid velim) juva. Aquis VI. Kal. Jun. oo. IC. XCII.
Orano meo, si occasio est, Salutem: etsi scripto eam ipse brevi offeram. Jam feci.
[note: Ad hanc respondet Lipsius I. ad Belg. 8.]EPISTOLAD. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. Cl. J. Lipsio. Spadam.
PAx Christi. simul a te binas accepi. jucunda in iis omnia, nisi quod de cognati nece. propitius sit animae, qui ea gratia hominem induit, ut nobis propitius esset, variae viae mortis, nec ulla tam subita, quin poenitendi spacium concedat homini sanae et liberae mentis. scis latroni uno verbulo id datum, quod ut non daretur tot annis promeritis. quacumque (ait per prophetam) hora peccator ingemuerit, non recor dabor peccatorum anteactae vitae. cur non speremus, et huic in brevi illo spacio satis concessum temporis ad ingemiscendum? quod superest, qui superstites ita vivamus, ut quocumque nos momento perpetuus ille Dictator ab hac statione discedere jubebit, pleni bona fidentia discedamus. illi inhaereamus toti, a quo nihil nos, si volumus, poterit abstrahere. Bene tu de Ordinum decreto. si interea confit, operae praetium morae: sin minus, inutilis exspectatio. Lessii responsum cum accepero,
page 526, image: s526scies: et tum ad Cuyckium; tum quoque videbimus num quid ad Carrionem? tibi ab illo nihil periculi; quia summa securitas bonac conscientiae. et infracta vis ac robur morte utriusque cognati. Christianum tamen reconciliationis initium facere, et suadeo; dum, quod potest, cum dignitate, et ita ut si velit litteras, sine nostro dedecore, queat ostendere. nam ostensurum vix est ut dubitem. nosti ingenium. De legatione illa tantumdem novimus. ajunt ex animi sententia responsum. sed quomodo, si certi nihil? promittunt amicitiam Batavi, si Coloniensium Urbes restituantur. tantum illis ocii a rebus suis, aliena ut curent. tanta superbia, ut vicinis omnibus et dynastis sex illa nautica et exsulum leges velit praescribere. pessunda (ô!) qui potes, et vis; quam odisti superbiam: nos autem in tibi placita humilitate conserva, vel potius, quia nondum adepti, nobis illam tribue. Precare id, Lipsi, pro me, ego pro te. Vale. Leodici VII. Id. Jun. CICICXCII.
EPISTOLA DI. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
VIx ad te scripseram, duo hospites pariter advenerunt, Dullardus et Vivianus. Priori dandae primae partes fuerunt, atque apud eum caena. Alter me mane convenit, et paullo post discessit in Ubios, domicilii dispiciendi caussa. Nam dies, qui ampliatus illi erat, abiit. Modeste mecum locutus est, et nulla de re seria. Doleo in animo alium esse illum virum, et partiarium malorum. Sed alius mihi major dolor, nisi ratio temperet, quem audi. Litterae mihi per Dullardum de morte, imo caede cognati mei unici per sororem. Is in militiam se dederat, me sane reluctante, sed juventutem incitatam quis refraenet? In militiam, inquam, et meruit equo in turma Bruxellensi. Ivit ad villam quam juxta Wauriam communem cum sorore habebat: ibi militariter ei jurgium cum Praetore loci, et miser ex insidiis gladio est transfixus. Haec tristis historia ad me scripta: quid censes? Jaceam, ita multa simul ingruunt, nisi manum porrigat et allevet ille ab alto. Quem eumdem precor larga misericordia defuncto subveniat, cui tam contracta fuit hora poenitendi. Sed ecce alterum heredem meum mortuum, cui laboremus? Haec et hujusmodi magis magisque a mundanis me abstrahunt, Deo devinciunt; cui utinam in externa intemaque quiete et modestia vivam, quod reliquum est aevi. E Brabantia amici nunciant, ne usquam me commoveam, donec, quod scis, ab Ordinibus confectum. Videbo, sed si illi morantur, non ego ideo morus; nec haerebo diutius aut jactabor inter ancipitia et turbas. Iterum dico, quo sine illa ipsa quae agitant Ordines? Contento satis est: si is non sim, nec haec me explebunt. Sed heus, de legatis aut corum actione, quid? rem factam habemus, an verba? fac me ut sciam, quod scire magni interesse scis nostra. Alii quoque hujus rei curiosi qui hîc sunt Bibuli,
page 527, image: s527et idemtidem me percontantur. Aut tu scribe, aut Orano aurem velle, qui postremae nostrae epistolae indormit. Vidi sane de scripto responsum, sed per illud nihilo sum scitior: ita ambigua omnia et implexa. Illud sollemne in clausula, fac pro me quod facere te scribis, atque ita vale. Aquis III. Id. Jun. oo. IC. XCII.
EPISTOLA DII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
MUtavi sententiam, nondum venio. O te varium! inquies. utinam haec aura talis! sed illa mala et iniqua nobis esse perseverat: ego mutavi ob caussas. Primum, quia de periculo nihil ultra audimus: atque etiam accrevit Bibulorum numerus, adventu maxime Italorum, quorum copia apud nos, atque unus etiam e Farnesia gente. Caussa altera. quo me conferam? Taedet discurrere per alienas domos, et satis quod annum jam sic jactor. Hic exspectavero potius, donec firmiter mutem. Etiam spes integrandae valetudinis (quando aegros ea deserit?) nos tenet: atque utinam in bona hac vita boni et firmi, utiles Ecclesiae ac reip. esse possimus, quod doleat inimicis? Nam mihi crede Pater, quamdiu tales, id est nauseabundi, moesti, plumbei, non sumus bonae ulli curae. Deus, si visum, eriget: aut, quod eum rogo, ad se trahet. O quam satur ego humanarum rerum! A Moreto nuper epistolam, in qua de tuis etiam, atque ea non ultra se differre. Mitti postulat: et prima vacantia se editurum. Juvenem quem mihi commendas vidi, pro opibus juvi, et porro faciam cum hîc ero. Aliud non erat: nisi rogare me sermonem tuum vicarium, et vere sermonem, hoc est etiam de repub. fabellas. Cum in mundo sum, ne expers sim rebus quae in mundo: sed sic, ut pectus hoc non tangant. Vale R. P. cum R. P. Rectore, et domo tota. Aquis Idibus Juniis oo. IC. XCII.
In epistolis ultimis (vide intentionem) Idus scripsisse me observavi pro Nonis.
EPISTOLA DIII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. P. Binas misi, responsum non habui: ecce et tertiam, quae vetat respondere. Quid ita? per te divines, quia tristis haec et continenter turbida aura sub tecta vestra me compellit, mansione istîc et insuavi et infructuosa. Ergo nisi aut illa statim et fideliter mutat, aut tu dissuades (sed non
page 528, image: s528facics, scio) ego ad vos ante finientem hanc septimanam. Salutem quibus debeo dices, R. P. Rectori, atque omnibus vestris, qui et mei. Memini vocis quam abiens a P. Rectore excepi. Aquis, quae mihi utiles aut salubres potius, si aura vellet, Postrid. Id. Jun. oo. IC. XCII. Quas vides, quo vides, velim cures.
EPISTOLA DIV. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. P. Reversus a vobis haec lusi. Nam solet ista esse mea aberratio sive lusus a caena atque prandio, epistolam plurimum scribere, interdum carmen. Hoc ab affectu est: et mentior, nisi sine fuco se prodit.
Ad Martinum Ant. Delrium cum Grudios cogitaret.
Delri, qui mihi carus ante caros,
Quem sancti vice diligo parentis,
Quem ducem mihi, post Deum, salutis
Et vitae melioris, ore clamo,
Corde sentio: cuique liberati
Civis do merito et lubens coronam:
Nunc te desero? nunc tuis carebo
Et piis monitis, et eruditis
Una colloquiis? carebo certe.
Nam me Patria vindicat, suumque
Erronem vocat ad vetusta castra,
Illuc qua Grudios pererrat agros
Flavus Dilia, quam domum Camenae
Asserunt sibi laurigerque Apollo.
Heu, quam differor! hinc parens et illinc
Me trahit, retinetque. quem sequemur?
Vincis alter amore, dignitate
Vincis altera: sed secabo litem.
Delri pectus habe istud atque mentem,
Corpus Patria habe istud atque sedem.
page 529, image: s529
EPISTOLA DV. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio. Spadam.
NEqueo dicere, quam mihi gratum fuerit carmen tuum. futurum animi tui, et amicitiae nostrae perpetuum mihi testimonium. dividet nos locus, sed ea tantum parte, quae quia corrumpi, et dividi potest; melior illa, ut individua, nunquam separabitur. mihi quod illam spondes, et devincis; praefers patriae. sed tu peritus foenerator foenoris probi, nihil cum tibi decedat, me trahis una tecum, salva sorte usuram. Amicitiae hoc intertrimentum sine detrimento: maxime si, ut nostra, fide et probitate colligata. Erravi; non sine detrimento, sed cum incremento debebam dicere. trahit enim, qui utrumque prius traxerat, Deum. qui artiori devincit nodo, et plusquam Herculeo. Novit ille me mei promissi et fuisse et fore memorem. nunquam sacris operabor, quin J. Lipsii in Memento memor. Amamus, ait ille, benesicia nostra. servari optamus quod semel servavimus. Per me (ais) te Deus. esto, quia vis, ut instrumento. sed numquid gloriabitur securis contra eum qui scindit in ea? absit. o Deus! tu serva, quod servasti. tuere, quem eduxisti. tuum beneficium perire ne sinas. non peribit. tutae tutelae commendavi, et commendabo; tu me vicissim. hanc operam mutuam cambiemus. Epistolis memoriam et amicitiam saepe redintegremus: sic non absentes, sed praesentes erimus. Mitto ad te epistolam ad Lessium, testimonia duo. quae si placebunt, poteris uti. de posteriore moneo, quoad exterius forum usui non esse; nisi ut sciant te bona uti conscientia, sine peccato. necesse erit, cum Lovanium veneris, Dominum Vicarium adeas, et postules visitent bibliothecam, numquid in ea quod corrigendum. habent enim quendam Indicem, olim a Plantino excusum, ad quem libros nonnullos recensent. facile puto permittent, ut ad eum tu tuos. Illud iterum stipulor ut librum illum Wittakeri ad me; atque utinam adfuisset ille alius Danaei. nescio quid etiam de quibusdam illius Nicolai (novi erroris) aliquando dixeris; gratum et hoc foret legere, et si opus contra arietarier. Mitto praeterea epistolam, quam olim ad me P. Leo, cujus in testimonio mentionem feci. poteris adservare. Vale, et priusquem te ad iter, ad nos: ut viatico spirituali muiutus abscedas.
EPISTOLA DVI. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
R. in Christo P. Sum ubi Deus, et vos, et affectus meus esse me voluerunt. Quo fructu? exiguum adhuc dxerim, et nondum consedi: et
page 530, image: s530(libera voce) nihil adhuc magnopere me delectat, praeter amorem yestrum. Tui sunt plane mei. Laborant: jam denique didici hanc meram et solam Sapientiam esse, sapere contra vulgus. Vale R. P. et nos ama, semper tuos. Lovanii.
Libri tui ante dies decem tuto (ut confido) missi per ipsum cognatum Moreti Pet. Grassium, qui hîc fuit. At ob itinera clausa et tumultum nauticum, nihil audimus. Imo jam nunc priusquam obsignarem accepi bene redditos esse. Deo sit gratia.
EPISTOLA DVII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. CL J. Lipsio S. Lovanium.
DEsino suspicari et angi. tuas accepi hoc ipso die. Salvum gaudeo advenisse. de molestiis illis, non miror. nosti ingenia saeculi hujus, soli etiam illius et oppidi, semper dicacis. dicacis; sed leviter et inconstanter. puncturas illas muscarum, crede, si elephantino tergore exceperis, sola severioris frontis contractione elides cum pungentibus. Non acmulanti obstrepunt aemuli. an id novum? an moleste ferendum? Vix orbe nato deterius meliori coepit insidiari, et quod coepit non desinet, donec orbis ipse desinet, vel in meliorem mutabitur. certa sunt divinae amicitiae pignora; contemni, egere, affligi. qui haec aspematur aut aversatur, amicitia Numinis summi indignus est. Non potest quis a mundi asseclis amari aut magnifieri; quem Deus amat, aut aestimat se dignum. si me (ait ille) mundus amaret, Christi servus non essem. Tibi, non dicam moeror nullus propter huiusmodi aemulatiunculas, aut improborum oppressiunculas animo concipiendus; sed magnopere quoque laetandum, et sancto gaudio exsiliendum; quod per sua vestigia, per arduum crucis iter, te Campiductor noster ducat. tolle hanc crucem humeris, sequere non segniter praeeuntem, curre ad bravium gloriae, quae soli perseverantiae reservatur. Illa ipsa Urbis vestrae solitudo, animi quieti, studiis, pietati amica. habes quod. superba Principum tecta, quod ambitiosae curiae, quod frequentia emporia, nec dare queant, nec ausint sperare; ocium. hoc tibi te reddat, te Deo reddat. reliqua illi permitte. Vide aves caeli, nec serunt nec metunt: vide lilia agri, nec nent nec texunt; quid his ad vestitum, quid illis ad victum defuit? non minor nostri cura, illi cuncta creanti, cuncta conservanti. differt aliquando, non deserit. et quae laus Constantiae, quod decus Patientiae; si nihil durum se objicit, quod frangamus; nihil difficile, quod superemus? duris gaudet Patientia, cos eonstantiae quicquid molestum est. De lectione, quod addis; in loco tu melius, et cum PP Flerontino ac Lessio: experiere semper, ut nunc, amicos fidos. Ego sim auctor, ut nec temere recipias; nec calide rejicias. Status enim iste rerum, non potest esse diuturnus;
page 531, image: s531vel ruet, vel emerget: et hoc potius: nescio quid Etesiarum videtur ab Hesperia meliore adventare. istud incertum? nil certius, quam deesse nihil illis posse; qui suam in Deo fiduciam reponunt. ille te (mi Lipsi) cum familia tua diu servet incolumem. Leodici IX. Kal. Septemb. CIC IC XCII.
Salutant te PP. Oranus, Cromhecius, et Ruetius. Tillerius adhuc agit animam, sed interdum spem aliquam praebet vitae. Salutat etiam Buzelinus.
EPISTOLA DVIII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. Cl. J. Lipsio S. Lovanium.
PAx Christi. Ita est. non oblivionis fuit silentium meum: sed quod nihil in prioribus tuis, quod responsionem exigeret. meis enim duntaxat respondebant. posteriores recepi cum essem in S. Severini; ubi feriatus sum plus octo diebus. quid putas? a libris absens, visus mihi totidem menses exsulare. Redii itaque laetus, non lentus, heri sero. Nunc rescribam ultimis tuis, datis XVII. Kal. Octob., acceptis ante triduum. multa in iis mihi jucunda. fiducia amoris mei: non fallam, aeternus ille, quia sedes ejus in animo; a quo quia non avelletur, interitus inscius futurus. Auget lactitiam, quod de libro tertio de cruce addis. persto in antiqua sententia, dandum illum moribus, et Perseverantiae ac Fortitudini, in adversis tolerandis. alii duo delectent et doceant: tertius iste, ut actus ultimus, perficiat ac confirmet mentes pusillanimium. laudem illi eruditionis tibi; hic Pietatis adfret. hanc illi praefers scio; quia scio sapere te, et ad aeternam illam vitam, ad veram, non mendacem Gloriam adspirare. Insiste hanc viam, mi Lipsi, ut insistis; perge semper, memor illius melliflui D. Bernardi, quo judice non progredi, regredi est. De me quod subdis. mecum sentis, non mage tibi id in votis, quam mihi, erit cum Deo videbitur. Spei illius tuae causam, quamvis laurum non manderim, vidcor mihi divinare. sed haut scio, an satis firma illa spes. hîc povincias cum collega meo divisi. mihi alternis annis scriptura obtigit explicanda. si vitam Deus mihi; proximo anno incipium illi professioni dabo. Dubito adhuc an ordiar a psalmis, an a Pentateucho, an aliunde. magna enim hîc nobis Commentariorum inopia. spem tibi fecere suspicor alii, ex ordine Romano Studiorum capta occasione. lentum hoc negocium et ambiguum: et haut scio an quod volunt, vel velle suspicor, sint impetraturi. Mora non in me, sed in aliis. Verum quid ego pergo hariolari? facile intelliges num ego te eeperim. si cepi, illud scito, me, quod aliquando tibi dixi, non injucundum mihi fore; ne nunc quidem aliter sentire. Libros meos Moreto redditos gaudeo, et tibi gracias ago; et jussu tuo curam illam ponens, quod reliquum est totum tibi permitto. in tua enim diligentia cardo vertitur. nam Moretus sat scio morabitur, atque utinam non, ut prius, tandem iterum detractet
page 532, image: s532Ultimum erat de rumoribus et calumniis improborum. vincis, si contemnis: nec id difficile; CHRISTUM Salvatorem nostrum adspicienti. Potuere, sola ratione duce, multi. Maximus ille, Fabiac decus gentis, hac laude verius hoc nomen, quam Poenis devictis, accepit; cujus gloria viri etiam apud posteritatem magis magisque viget; quod cunctando reipub. rem reistituerit, salutem rumoribus anteponendo. Quanto salus animae pretiosior illa civili salute, tanto id nobis commendatius esse oportet. Sapiendum cum paucis, prudenter censes; vulgus vulgus non sit, si sapiant. nam stultorum maximum esse numerum etiam divinac litterae testantur. aliud nunc praeterea nihil: nisi quod velim, cum ad amicos huc scribis; hoc unum tibi prae oculis, ea quae scribis multis communicari, et quae de loco illo perscribis, ab iis ad poenitentiam consilii trahi; sed et exaggerari admodum, nec enim dubito ab illis addi nonnulla scriptis tuis, et ad suam detorqueri sententiam. Sat puto te capere, et quia sapis evitaturum, ne quam illi queant occasionem multa dicendi, ne dicam fingendi arripere. Vale, mi Lipsi. 6. Non. Octob. 1592.
EPISTOLA DIX. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio S. D. Leodicum.
TAndem pluvia sermonis tui nos irrigavit, valde sitientes. Multa sunt quae nos urunt, sed Deum et Fidem testor, recreor cum aspicio tuas, quid cum lego? Apud Ordines tractum negotium nostrum, et nec nunc Diploma: etsi confectum esse ii mihi adfirmant, quibus debeo credere. Valeat aliquid ad nomen vel auctoritatem nostram, sed mihi crede de nummis et solutione lentum negotium. Ferimus et feremus fortiter, magis (tibi scribimus) si soli. Solarium quod Deus homini dedit, nescio quomodo aliquando in vexatiunculam vertit. sed culpa fortasse nostra, imo serio nostra, qui assurgere nescimus et aspernari. Ex quo de magna spe mea ad te scripsi (capis me, et ego te) nihil ultra inaudivi. Deus perfice, si id utrique ex usu. Quod ad illos de Cruce, absoluti sunt et amanuensem exspectant: atque utinam prius judicii tui lima admorsi! valde hoc vellem: hîc cum quo communicem? Tamen tertius ille nihil de interna etiam Cruce habet, et admolior seorsim duos de ista. an persiciam, pendet ab ingenii (ut vere dicam) vento. Si ille prosper flat dies pauculos, absolvimus: si fuligo aut bilis nostra obnubilat, differtur. Ambigo an Pont. Max. inscribam, non quia ipso opus dignum, sed quia argumentum. Sacra et mystica res est, atque instrumentum. nostrae Salutis. Mitto quae ad Monavium de Westphalo. Aliud opus prae manu, ut respuam et amoliar oratiunculam (tecum hoc sit) quac Jenae recusa funebris in mortem Joh. Gulielmi. Bona fide non dedi, imo nemo mortalis apud me vidit: si excepta, potes scire qua fide. Omitto quod ab aemulis, imo hostibus
page 533, image: s533edita. Tamen id quoque hîc percrebuit, et non ubique tu ad manum, qui defendas aut excuses. Pater tamen Rector et meus Lessius strenui, et sidi, et amici, et quibus juxta Deum nitor. Etiam D. Cuyckius perbenignus. Cogitamus ordiri brevi lectiones nostras, Deus aspiret. De scriptione cautiore quod mones, bene factum, reprime in his talibus calidum saepe et apertum. Atque illi, ut dicis, plus hauriunt e scriptis meis, quam ego insudi. Temperandum igitur, imo, cum licet, silendum. Poenitentiam mihi esse fateor, sed non hujus consilii, illam, quae est in admissis, opto perpetuam esse, et te, mi pater, valere. Lovanii postrid. Non. Octob. oo. IC. XCII.
Convictor apud me ex Hollandia est, ille de quo tecum. insignis juvenis pius, satis etiam eruditus, qui ccc mihi solvit. Modestia illo non modestior. Saluto RRR. PPP. Rectorem, Oranum (si modo istîc) Ministrum, Cousinum, Buselinum, atque alios. P. Ruetium audio abiisse. De Tuis indies certum exspecto a Moreto de die impressionis, imo ipsum fortassis una cum filio exspecto. Uxor ivit illuc; tum aliquid firmi. Exemplar non servavi, gratum si remiseris. Italus nobilis apud me fuit his diebus recens Romae, narrat Bencium aegrotare (mihi dolet) et ivisse ad Puteolanas Thermas. idem Philip. Winghium nostratem, amoeno ingenio juvenem, animam agentem se reliquisse. Multa mecum de conditione Pisana, valde locum et auctorem celebrat.
EPISTOLA DX. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. Cl. J. Lipsio S. D. Lovanium.
TUae epistolae exemplar, cum responsione, remitto. de confecto negotio professionis gratulor. non quia de solutione prompta plus sperem, quam speras: sed quia ex re id suturum, ad quorumdam petulantiam nonnihil reprimendam; de qua et inaudivi hîc, et graviter indolui. noveram ingenium, sed tam prave erupturum non credidissem. bene tamen, quod pus illud et virus eruperit: medicinam hisce malis tunc ajunt faciliorem. Tu vero hoc melior, quia sine culpa; et innocentiae modestiam ac patientiam adjunxisti. Euge, mi Lipsi, Macte victoria tui. perge vincere. id erit, si et obliviscare, et contemnas. saepe victoriam corrumpimus, ruminatione eorum, quae, cum pateremur, fortiter ferebamus. insidiae sunt subsessoris, antiqui Anguis; qui quos morsu nequit, caudae voluminibus conatur. Ille te probris ore alieno lacessebat: tu silentio, et ingerentem et suggerentem calcasti. ut quibus lubido in Solem spuere, saliva recidens faciem deturpat: ita linguae istae intemperantes et infrunitae suis Dominis ignominiam, quam aliis cogitabant accersunt. Quam verum illud? Nemo laeditur nisi a se ipso. si illatam vel potius intentatam injuriam ulciscimur, recipimus jugulo ferrum: si condonamus, repellimus in viscera inferentis. ita seipsum ille, vel nos ipsimet sauciamus
page 534, image: s534Alterum quod de socia addis, capio probe, sed quia malum necessarium, ut ille ajebat: restat, ut lenius fiat patientia. cuncta dulcorat haec virtus. Solatium certe illud ut plurimum plus fellis quam mellis propinat: sed adde mellis pusillo patientiae multum; cedet omnis amaror. Solatium illud a Deo datum; sed ab Apostolo explicatur, non merum; nec sine aqua vexatiuncularum cuiquam obtingere: I Cor. 7. [gap: Greek word(s)]. de curis id et molestiis D. AUGUSTINUS et alii status illius, capiunt. solare te communi malo: nec tibi pejus, quam ceteris; imo inter ceteros forte minimae omnium illae, ut vocas. Haec dico, ut sentio; et te sentire velim, qui falli mc, non hîc puto. quid foret, si pompofam, garrulam, catillatricem, et quae sunt aevi hujus mala cetera; nactus? adsurge itaque, et bilem tuam hac in parte sic tempera, ut ne noceat valetudini, et adsuesce ista ridere magis et despicere, quam aestimare, aut velle tollere. De liberis, libris dico aucta domo; quam tibi gaudeo? omnino sim auctor Ecclesiac illi summo Antistiti dices. non dubito id et illi gratum, et tibi honestissinum futurum. cui rectius queas salutis nostrae trophaeum, quam qui curandae summus CURIO? cui de clave illa, quae caelum patefecit; quam qui caelestis regni claviger PATULCIUS? si fas nomen profanum sacro isti vertici indere. Male sit illis fuliginibus, si tantum nobis boni differant. Tu illas, ô aethrae purioris Rector, discute, qui vales potesque. sed et, tu Lipsi, si me amas, si publicae studes utilitati, vel potius quia et haec tibi curae, et me a te amari scio; propera, et tres priores dare, et duos illos alteros addere. cessationem aliis in rebus scram: hac in una, quae et nomen tibi partum merito maximo tuebitur; et, ad quod a communi PARENTE lucem accepimus, proderit plurimum quam plurimis: jam dudum tibi et cunctationi tuac subirascor. JENENSE illud; facile amolieris, simili aliquo scripto, ac in Westphalum illum, Troilum plane: vel potius PRAESCRIPTIONE (ut aliquando memini me consuluisse) generali, ad ea quae per hujusmodi calumnias, et pessimi exempli technas vel moliti jam adversarii pietatis et bonorum, vel in posterum molituri. Quicquid facies, edesque; a nullo avidius excipietur, aut studiosius perlegetur. Miror ubi libellus tuus de Westphalo haeserit: nam nullus accepi. Amico illi, cum necesse, non deero; vel monitione, vel etiam repressione. sed rumores credo evanescent; cum Praelectiones auspicaberis; simul et importuni illi, qui ad Oenomai gentiles te relegant: ubi non unus Myrtilus, non unus Pelops. Deum precor, ut coepta tibi fortunet, et quae pede bono coeperis, felicem et candidum ad calcem perducat. Vale. Prid. Id. Octob. CIC. IC. XCII.
Resalutant te, quos salutasti; ego, si qui isthic noti.
page 535, image: s535
EPISTOLA DXI. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
ECce jam loquor, ne inclama. Cur tam tarde? inquies. Sunt caussae. Morbus Moreti filii, quem scis mihi fuisse a manu. In gravem enim et periculosum incidit, qui me et familiam non sollicitos solum habuit, sed occupatos. Pater deinde evocatus accessit: dies aliquot haesit, hodie abiit, et cum illo silentium nostrum. Egi de tuis coram. recepit facturum quod scripsit, et Ariae huic operi succidaneum suturum tuum. Ad mea de CRUCE imagines parantur, ea quoque mora interponitur, nec mihi molesta: qui nescio quo modo timide jam prodeo in scaenam. Nonne et hîc caussae sunt? Calumniantium manus: valetudo, quae me facit ut ambigam an sim qui fui? Aeternum autem silere melius, quam dedecorare famam jam partam. Scribimus et Observationes Historicas (sive quo alio titulo erunt) edendas per libros. Etiam, quod scis, docemus: et paullo magis sedulo, si excitare possimus artes hîc jacentes. Scripsi nuper ad te et Susium: uterque nihildum ad illas. P. Oranus apud nos est, una cum Provinciali. Fuere apud me in prandio, ego apud illos, utinam is, cui scribo. Vale. Lovanii. IIII. Kal. Febr. oo. 10. XCIII.
EPISTOLA DXII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. Cl J. Lipsio S. D. Lovanium.
MIhi quidem tuis litteris satisfactum, nisi quod nondum an a Serrario litteras acceperis? ter quaterve id petii mihi significares, simul an Bentio et Sirmondo responsurus. si non vacat, excusabo et causabor occupationes. De Syntagmate, agnosco diligentiam et sidem tuam: de Moreto quoque, bona spes me coepit. filium sic afflicta valetudine doleo. credo jam meliuscule habebit. sed uter? an ille, qui meus Duaci; an alter junior? Bonum factum, de imaginibus. accedit operi gratia, et melius omnia capientur etiam a minus doctis; quorum cum major sit numerus, non minorem curam censeo scriptoribus habendam. Sed tu (parce dicto) quid times oligopiste? calumniantium manus, patientia et sancto contemptu dissiabitur: Viget mens, et (quod caput) Deo gratior, quam erat, litasti gloriae, nunc litabis saluti. famam quomodo dedecores, ornatam pennis pietatis, tinctam colore verae fidei, succo plenam justitiae et partium bonarum? expelle animo hunc torporem. gnaviter artes jacentes suscita; quo pauciores qui te juvant, hoc sohdior laus tua,
page 536, image: s536ceteris indeterpta. cur times? si queam periculum in me transferre, susciperem omne. quicquid a Lipsio prodibit, obviis ulnis accipietur, a bonis, ut pro merito laudent; a malis, ut invideant et ringantur. Dan. Susius, totus litibus et forensibus tricis involvitur. haec causa cur ipse nondum, ego jampridem responderam, dicerem quo die, si quod exemplar servassem. nosti morem meum. bis non scribo, ne temporis jacturam duplicem. RR. PP. Orano, Flerontino, Lessio ex me salutem: nostri te resalutant, quibus salus a te adscripta gratissima. Vale. Leodici IIII. Id. Feb oo. IC. XCIII.
EPISTOLA DXIII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
SAtis tarde et raro, inquies. Ita est: quid si ad neminem citius aut saepius, quam ad te? ignosces credo, cum hac quoque parte eximium te esse apud me videbis. Neque mentior: nam omnes istas scriptiunculas ad exteros et longinquos paullatim circumcido, et sine ullis laciniis (quantum potest) vestem hanc animi et cogitationum adduco, et circa me stringo. Nonne expedit? non negabis. Sic Deum melius colo, sic studia, quae fructui servire magis quam ambitioni velim. Munus nostrum docendi sine intermissione obimus, nec poenitet profectus. Juventus avida est, conveniunt, et quidam etiam e Batavia, quam amare non desino, utinam puram et Religioni ac Regi amicam! Erit, cum auctor religionis volet, et: coercebit nunc non exsultantes solum, sed insultantes. Romanus, qui Medicus apud nos, vocatus a Wircepurgensi est ad Professionem: nescio an in transitu vos videbit et salutabit. Episcopus Torrentius Archiepiscopatum habet delatum a Rege: et accepit, ut audimus. non tamen id sirmo. Serrario salutem misi per Romanum, Bentio litteras nunc nuper Ortelio curante. In hac communi Europae militia nos quoque militamus, sed stilo. scribimus ad Polybium de Militia Romana: Puto vere, nihil utilius ad Historiae lucem concipi posse. Vale, mi Pater, et qui sum esto. Lovanii. IX. Kal. April, oo. IC. XCIII. Carmen in Senecam tuum hîc habes: aureum, si vel tuo animo, vel auctore esset. Sed mea fuligo non ascendit in serenum illum montem: et Musae furcillis praecipitem ejiciunt. Iterum Vale.
page 537, image: s537
EPISTOLA DXIV. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio S. D. Leodicum.
1 Credo Carrionum intelligi, qui hoc tempore erat Professor Regius Decretorum. SIlentii mei caussam cum tibi probavero (adeo displicet) vereor ut vel mihi. Absit ut rescindam in te aut astringam hanc laciniam: illa vero sluat et sequatuur affectum. Tamen silui. Quid? nonne ipse venturum me certo putavi, atque etiamnunc ambigue puto? Fontes me trahunt, tu, et amici aliquot, quos sane amo. Absterrent pericula, non in via solum (cavere possum comitatu firmiore aut praesidio) sed magis quae illic. Spada ut alios tuto habeat, non Lipsium: in quem linguas jam etiam acuunt et distringunt Tribunitii illi concionatores. Manebis Leodici, inquies. Possum, et volo. sed nec cum fructu codem, quod ad valetudinem; nec cum quiete, quam sectamur. Nam mi Pater quantumvis ad mores et ad homines me aptem, tamen liberiora illa Hilaria non sunt pro meo genio, et diffundi atque etiam persundi modice amo, odi sollemnes conviviorum ritus. Caussa etiam altera quae me tenet, editio libellorum de Cruce. Attendere correctioni debebimus, quia non nimis belle aut composite scriptum (ita soleo) nostrum exemplar. Quid, quod Politica etiam et De Una Religione correcta damus? Moniti a Romanis sumus, et a Bellarmino vestro censiones accepimus, ad quas illa reformavi. Elaborare de Militia denique velim, in qua credo me videre et capere, quae non ante me omnes. Ab And Schotto jam nunc ex Hispania litteras, huc iter adfectat, et ajunt impetraturum. Item a Pantino: qui opuscula nostra legi et probari etiam aulae illius primatibus ait, requiri ut alibi aliquid resingam. Non recuso, atque etiam te judice. Et cur non tu ad nos? cur potius nescio quod tirocinium iterum cogitas? Ille qui olim noster, qui me et quem ego laesi, nunc se mecum junxit nescio an aheneo jugo, ut ait ille. Feci quod Pietas jussit, magis quam externa Honestas: nec poenitet illam in plerisque aliis fiusse, esse, et fore scopum. De tuis ad Senecam, colorem paene muto cum cogito. Quoties monuimus? quoties addixit? nunc iterum exspecto ad seriam postulationem nostram, et accipiam fortasse, priusquam haec signem. Si erit, includam. Tu me in tuum animum, atque etiam preces. Lovanii postrid. Idus Jun, oo. IC. XCIII.
En accepi, et includo. vides rem esse, non verba. Ab amicis interea didici a Domano Westfalo iterum in nos librum scribi titulo Antilipsii: quid tu dicis? Exerceor. nec ego tamen unquam responderim, nec tam sordiae conflicter. Ad Batavos Scaliger venit, in quo triumphant.
page 538, image: s538
EPISTOLA DXV. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. Cl. J. Lipsio S. P. Lovanium.
SI affectum audio, consuetudinis et eruditi sermonis desiderio pene abripior, ut ne pericula quidem periculi quidquam habere videam: si rationi auscultem, persuadet magna illa et non contemnenda, quae scribis. nihil praemiatoribus illis inausum, nihil seditionum flabellis Tribunitiis intactum quod optimatium partium sit: et tarda ad iram pectora, ubi semel excanduerint, ne agnati quidem Neptuni fluctibus refrigescant. faciunt quod possunt, ferrum nequeunt, linguas distringunt; illud si detur, non parsuri. Leodicenses ad omnia connivent, nec suis quidem securitatem praestant. Non ergo fuerim auctor, ut Spadae sumas. hoc saltem tempore, donec tutiora. An Leodici? legi quae te tria deterrent. fructus minor, molestia Hilariûm, et libellorum editio. Medium illud in manu tua, si velis, aut si frontem obdures. Nos quidem unica Generalis jussione, hac molestia penitus liberati, cunctis respondemus; Non licere. si tu cunctis, idem: in eamdem certe tranquillitatem te dabis. quod nobis obedientiae, hoc tibi cura fanitatis tuendae. vides colorem aliquem: sed qui nec mihi plane satisfacit, dum Orani nostri, compatris tui sedulitatem et pertinaciam in vocando et cogendo cogito. saepius ille ad me, sed semper bellum et quasi inimicitias denunciat, quia non assentimur. Sed vincemus affiduitate negandi, vel (nisi fallor) jam vicimus. minus moleste fert, quod toties ferendum. Vereor, ut possis aeque pervicaciter abnuere. Sed plus momenti in editione libellorum, haec una mihi ratio ferme peremptoria, ut in alium annum differatur. vix tua pro dignitate te absente vulgabuntur, praesertim si autographa. Censiones illas a Bellarmino te accepisse gaudeo, et quae ex meliore Hesperia Pantinus. de nigris nominibus tollendis scis pridem me monuisse, parvae operae res futura. perplacet quod tibi olim placuit, epistolas omnes recudi additis aliis opere bipartito, seriarum, et familiarium. ita licebit, quas voles omittere. Cum Suillio non conflictari te velim; sed si perget, sinas alium aliquem Westphalico more excipere: misere affectat per te in ora hominum venire, ulcisceris probe, si contemnas. quicquid erit scripti, quod ille meditatur, si dederit et acceperis, quaeso fac videam. Cornhartii manes iratos tibi, legisti? vidi in Catalogo Nundinarum. si habes, et non vis respondere: serva quaeso mihi, ut possim aliquando legere; et fors, nomine conficto aliquid reponere. Nam operae pretium judico initiis istis scriptionum occurri, ut vel resipiscant et cessent ab hac prurigine, vel si confricare pergant, magno id cum dolore. Amicum illum nostrum se tibi junxisse, serio triumpho: diu id mihi in votis, et conatus ante quadriennium Lovanii id aggredi; sed obstitit ille, nolens vel semel ad nos venire. Deum precor, ut jugo aheneo: consilium etiam, vel non
page 539, image: s539petenti, idoneum suggero, Epicharmi illud, iis qui mutuo dicta referre solent, non credere: et faceti scurrae aliud, de Lino. vix aliae sunt pestes amicitiarum conjunctioni infestiores. prior palam abrumpit; clam posterior et paulatim, dum mutuum datum, postea repetitum, trabales etiam clavos amoris expellit. quod de mutuo, idem de fidejussione censent, qui in Oeconomicis cati habentur. Veri amici fungeris officio, mi Lipsi; si quac nosti, paullatim ab eo, et exemplis, et prudenti monitione recideris, et ad veram pietatem perduxeris. Quaeris praeterea, cur non ad nos? putabam ex aliis meis id te percepisse. repetam ergo, et more meo planissime. Scis, et scit P. Leonardus, quam ad sacrae scripturae studia propendeam, et in iis optem emori revolvendis. spes fuerat facta et tuis, et P. Rectoris litteris. respondi tum, in me, finito stadii Moralis curriculo, moram non fore. advocatur interea vel saltem recipitur ad illud munus alius, me magis idoneus sed munus detrectans, et quod jam multis mensibus extraxit. quod cum intelligerem petii a Patre Provinciali, et obtinui, quod mihi privatim utilius, nempe recollectionem mei et renovationes spiritus in Noviciatu. Vides, nihil penes me vel levitatis, vel aversionis a vobis. si petii, non nisi, postquam de alio convenit. si obtinui; scio ab illis, in quorum manu et potestate sum. qui si jubeant ad vos ut properem et tyrocinium differam; religiosus sum, obedientiam colo, non detractabo. publica privatis praeferre non nunc velle incipio. Si ad Noviciatum sinent abire, laetabor et gaudebo mihi concedi jam nunc, quod postea necessario subeundum, aetate et valetudine minus firma. habes rem totam, quam potes communicare cum Reverendo Patre Rectore, et R. P. Leonardo, quos simul salutabis. De Seneca gaudeo et gratias tibi ago, qui taedium ilsud superaris. doleo, quod apud Nervios non potero vacare colligendis Indicibus, ut possem in Grudiis: sed per alios id poterit Moretus praestare. folia nonnulla interea si miserit, ut pollicetur, gratum futurum, non credo coeptam editionem interrupturum; et perfectam consido hanc spem illi futuram fructuosam. non aliud hactenus causa fuit differendi, quam timor jacturae: cui timori mederi debebat, quod Tragoediae illae quotannis ferme in Societate nostra ubique praelegendae, et sic emptores non defuturi. Restat de Schaligero; quem si nosti, ut Batavos nosti, non arbitror te Sympathiam magnam expectare. equidem, quamvis vates non sim, nec Carmentae vel Tiresiae filius, ariolor, illic non perennaturum. scis praeter eruditionem, complura necessaria, ut quis Professorium munus cum laude sustineat et gratia: scis, quae magnis precibus et votis et sumptibus petita, raro tantae satisfacere expectationi, et quando spem non superant, facile vilere. Hie nihil novi: ad tuac epistolae capita omnia respondi. Salutat te P. Rector, P. Minister Trajecti nunc agit, brevi reversurus: Petrus Buzelinus, jam Sacerdos, Audomaropoli classi praeest Oratoriae. Saluta meis verbis D. Carrionem, et si qui illic ex notis. Vale. IIII. Kal. Jul. oo. IC. XCIII.
Venit postea Pet. Oranus, narravit de conditione iterum tibi oblata ex Urbe; de altera quoque Patavina. simul mutasse te, quod mirabatur, consilium
page 540, image: s540de nuncupandis libris de Cruce. inscribendos non Ecclesiae Vicario Christi capiti, sed Brabantiae Ordinibus. ita narrasse sibi. Cancellarium e Brabantia reducem. Vera autumo, et non sine ratione a te consilii id initum. ut ut est, Deum precor fortunet. Addidit se binis a te litteris (quas forsan acceperis) petiisse, commodatam sibi mitti apologiam illam Anonymi pro Jo. Monlucio, quam illi pollicitus fueris alias: fideliter se restituturum, et voluit me a te petere. meretur amor ejus in te tuaque omnia, ut non gravate id facias. spes aliqua affulsit libelli. cujusdam contra te editi: quem quidam se accepisse ajebat, sed nesciebat an Cornhartii, an Domani. cum videro; pollicitus enim ille copiam legendi; scribam prolixe. iterum Vale, eodem loco et die.
EPISTOLA DXVI. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio S. D. Leodicum.
AEstatem abire vides, neutri ad alteros venimus. Nam et de te spes erat, erat? imo nunc etiam est, ut P. Rector mihi dixit. Is jussit et tibi nunciari, tres quidem designatos ad hoc munus, sed neminem ex iis electum, et id pendere a capite provinciae, quod nunc arbitramur esse pro nostro voto. Nam Oranus est, tuus et. meus. Sed in hac re Deus inspiret et faciat, quod erit publice et privatim ex usu. Ipsi permitto, vota mea tantum interpono. Ille cum quo mihi nova gratia, non est novus. Fallor, aut mores quos habuit habet, non nunc quidem mihi probos. Tamen convenimus interdum, loquimur, sed fere suspensi, quid si et mutuo suspecti? Fidem ego quidem non habeo, et vereor, ut in speciem amicitia nostra velit uti, an et in me abuti? Cavebo, qua potero, et paullatim etiam (ita viri probi hîc consulunt) removebo. Satis est, fecisse quod decuit Christianum. Odium jamdiu posui. amor inter dissimiles haud facile coit. De libellis in nos editis aut edendis, omnia tenes. Credo alterum te jam vidisse, Diodori inquam: alterum visurum brevi, Domani. Ille faetus postumus est, et infirmus ac mortualis: quid cum eo lucter? videar mihi cum umbra. Iste quis futurus nescio, nisi hoc quod asper. Scis axem ubi scribitur: et quid si rigoris aliquid Batavi etiam adflent? opinor, sed videbimus. Certe petor et tangor, sed quid nisi a rustica aut barbara manu? non lubet respondere, nec. ratio est. Si pro me alius, fortas se nec publice quidem malum. Dic. serio, vis tu ludere? nemo magis decore possit hunc ludum Robur et acrimoniam habes, et uno verbo, dentes. Sed. rem videbimus, et ex ea consilium. Adfuir hîc ante dies P. Costerus, cum meo gaudio et interiore fructu. is nunc Romam. Ab Romanis exspecto de recensione Politicorum, et misimus ad eos nostra immutata. De tuis quid? folium aut folia habes? ego adhuc nihil. In CRUCE etiam me ducit, et jamdiu liber apud ipsum. Vale R. P. Lovanii XV. Kal. Sextil. oo. IC. XCIII.
page 541, image: s541
EPISTOLA DXVII. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. CL. J. Lipsio S. Lovanium.
SUperioribus diebus ad te scripsi uberes, quibus responsum exspecto. post incidi in CONFUTATIONEM lib. tui adversus DIALOGISTAM sub extremum mortis fatum per suac Patriae libertatis studiosissimum Theodorum Volcardum Coornhert conscriptum. hic titulus. opus multis in locis vix Latinum, expers sani sensus, et quale prius plebejum, futile; nervos, et ossa, carnem et sanguinem, frustra quaesivi: donec in memoriam, Larvae vel Lemuris factum esse. carpit minuta quaedam in tuis: duo dumtaxat repperi momenti alicujus. unum de Lactantii Ioco: alterum, quod Tertulliani Ioco, quem tu citaras, alterum objicit. quiddam adjungit Augustini. praeterea nihil reperias ullius mentis, haec depravatae. si quid reponere paras: exemplar est penes Oranum nostrum: Equidem auctor non fiam, ut cum tam degeneri hoste, vel tu, vel quisquam. Joannis Bernartii librum vidi de Historiae utilitate. vividum ingenium placet; et collectio ex variis. erit non unus (auguror) qui dicet nimis multa de Johanna Pontifiee ex aliorum sciptis collecta; aut, si non lecta illi, mirum id videri. sed de correctione rescripti Pontificii, c. ult. in Princ. de usur. quod addita negatione in aliam sententiam detorsit: quid tu sentis, mi Lipsi? adscribis, bonum factum? non ego. mali res exempli, si jam legibus et Canonibus manum quivis admoveat non medicam tantum, sed et prurientem. parum leges tuac Menippeae valuere, quibus hanc pestem scriptoribus aliis avertere conabare. Omnes jam Cujacii, omnes Augustini: nec est quisquam Legulejus, qui non tot annis, tot codicibus, tot tribunalibus recepta refigat; qui non justiora se Justitiae priscis illis Sacerdotibus edicta promulgaturum confidat: Agnosco vitium litterarum nostrarum: nimis inflant. quando fervor aetatis inflammat: frustra conemur aquam infundere. nihil praeter maturitatem, queat subvenire. Tecum ista; quem scio me capere, et, si queas juventutem istam, regere. clama, inclama, ne cesses: reprime hanc, quantum potest, licentiam. proderit, si ostendes tibi displicere audaciam castigandi scriptores; prae ceteris, quae ad Astraeae forum pertinent; et quae ad Astrorum rectoris Oeconomiam, sacram scripturam dico. proximus illa, post Canones, gradus: qui his facile calamum imprimit, tandem et illi obelos minabitur. Non Bernartii haec gratia a me scribuntur; quem ignotum amo, et ingenium laudo; amorem vero in te, amplector: sed quod metuam, ne ut in Batavis ex ludo tuo velut equo Trojano non eredituli tantum adolescentuli multi, sed et audaculi ac turgiduli nonnulli nimis prodierunt; dum solidius a te et fortius dicta non queunt concoquere idem Brabantis nostris accidat. et hîc quoque Gruteros, Baudios, et similes cladem litteraturae seriae minantes experiamur. Vides quomodo jam, et juris, et
page 542, image: s542Theologiae, et Philosophiae scholis illudant, quomodo spinosa illa, sed necessaria delicatuli deprecient. sed satis multa de his. Venio ad nostra. Moreto scripsi, cupere me aliqua folia Senecae videre, ut pollicitus se missurum. Tua de CRUCE apud typographum esse audio. sed cui inscripsisti? rumor hîc, quod alteri quam Sancto Patri. Duo sunt alia, quae visa scribere. Agit Lovanii Gosuinus Batzonius, Gosuini Consiliarii Brabantiae filius, adolescens probus et honestus ut audio, puerulum novi, cum parens et ego Lovanii simul degeremus. observat te et amat: causa haec cur cupiat commendari. petiit a patruo D. Canonico Batzonio, quem nosti Consodalem hîc tuum. is a me. putant commendationem meam apud te practii alicujus. fac, ne fallantur: quod facies scio. precor cum commendatum habeas, aliquando te officii et honoris caussa convenientem, benigne accipias, horteris, dirigas. has tibi tradet Alterum nescio, an ridebis? miraberis certe. Venit mihi in mentem quorumdam suasione, MARIANAS omnes, quas dixi, concinnare. facio horis subsecivis, describo. in unum conjeci libellum (vis titulum?) Tertrium Floridorum Marianorum libellus. pleraque de floribus sunt (scire potes qui plerisque interfuisti) et stilo, qualis floridorum. quorsum? inquies. Cum ad nos R. P. Provincialis, et P. Costerus, et P. Oranus, quos exspectamus mense proximo, illis ostendetur: si judicabunt. Romam mittetur: si R. P. Generalis noster approbet, paratus sum parere. Nec mirere me canescentem puerascere: Brabantinum hoc. citra jocum (Lipsi) es auctor? deteriora non sunt futura, nec multo meliora, quam cum audivisti. lucem ferent? negas? certus sum supprimere. judicas posse? progrediar in arenam. certe desidero aliquod mei in Sacratissimam DEI matrem cultus et amoris vestigium manere. Quid, ais? alias filentio ignoscam, non nunc, Ai vel nega. sed ne frustra sis, si probas; et simul Romae adsentiunt (quos subvereor, quia scribendi filum, quod texo, non cunctis sapit) tum tu epigramma. qui tuas non vis, alienas certe commendes oportet. Nam ut tuas patiare in lucem prodire, horter, et obsecrem; si cum spe impetrandi. Vale (mi frater) et cave committas, ut doleam ad hoc ultimum te non respondere. Ipso MARIAE Magdalenae die Leodici. XI. Kal. Aug. oo. IC. XCIII.
EPISTOLA DXVIII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio S. D. Leodicum.
NOs vero te hic habebimus, Io triumphe. hoc primum, et hoc certum. tu vide ut ne alibi diutius commorere, ne privatae quidem salutis aut boni caussa, et publica hîc eas neglectum. Alterum, mirari me quod meas nondum accepisti. Dedi Priori Leodicensi ad Catenam (ut vocitant) atque is primo. sc laturum receperat, deinde missurum. Imo posteo conveatus ad
page 543, image: s543firmavit misisse. Sed frustra verba, jam accepisti, aut. alius intercepit. Bene, si non iterum mea in Bataviam. Deus bone, quos illi nunc animos! Sed eidem Deo gratia, quod nunquam constantius et aequalius haec omnia tuli. Crede tu arbiter olim mei sensus, ne cogitatione quidem nisi tenui delibo. Iteras in tuis illis de libello Diodori. Quid? nonne [gap: Greek word(s)] et vere Diodoracus est? Praedixeram, nec esse, cui ego aut alius reponat. At quin Domannus eminebit. Utinam serium agat, et semel aliquis scribat, cui decore respondeam. nam lubet interdum (viede quam langueam) pugnaturire. Sed bona fide, non lubet, cum rationem advoco: quis ego, in quos? non magnus sed in viles, sed in eos quos non dicam honor non respicit, sed nec pudor. Denique caput, pacis nobis ingenium: et velim iis, qui tractant pacis has artes. Velim amplius, modestiam et verecundiam in adolescentibus, qui in bono limite per fastum et confidentiam excedunt. Ille, de quo judicas, an non ego idem? diu ante te et apud ipsum, sed, ut mos meus, leniter et sermone molli, tamen aperto: quid juvat? fraenum per aspera, per mollia, non damus: currunt praecipites, utinam nec cum infamia doctoris? Atqui ego praestiti, privatimque monuisse conscius, et imprimis pestem hanc damnasse affectatorum et in Stilo, ut sic dicam, Zelotarum. feramus quod non emendamus, ut alia graviora: et isti ad musas eant, sed meliore musa non favente. In fine epistolae obsecras et resecras me super judicio de Marianis. Irascor. tene? innue, volo. atque audi, quae ego tibi --- [gap: Greek word(s)]. si talia qualia audivi, meo periculo ede. Spondeo, respondeo, non te facti, non me consilii poeniturum. O quam multa talia, si sis coram? eris, expecto, et jam amplector. Lovanii pridie Kal. Sextil. oo. IC. XCIII.
EPISTOLA DXIX. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS J. Lipsio suo Salutem P. Lovanium.
[note: 1 Respondet Lipsius I. Cent. ad Belg. 33. quamquam illa annum sequentem praeferat. sed puto perperam,] QUae mihi certe nondum reddita. quam prope (mi frater) vixeram! quam prope a Nercidum abfui cubilibus, et foedis Phocarum faucibus! quam tenui vita termite, nullo vix inter vitae lethique discrimen tramite, dependi! sed gratulare reduci, gratulare redivivo. Quae festum exaltationis fanctae crucis diem praecedit nox, ea duos myoparones (azabras vocant) Ictio solventes portu, a conspectu septem hostilium navium nigrante peplo subduxit. altera, quae Cantabra, vehebar; altera signifer regius regias literas portabat, quae Gallaeca. haec Ferolium, Laredum illa petebat. Tertia die sub vesperam ventus adversus nos coepit affligere, nihilominus ea nocte ad Sorlingas usque penetravimus. Inhorrescente mari, ventis ingravescentibus, au
page 544, image: s544gescente procella, victi fluctuum tumore et compulsatione nautae spem Cantabriae deposuere, et tempestati cedentes reflexere in litus hostile Anglicum; totis id sex diebus et noctibus legere; sexies fluctus navem ingressi, et caput humerosque salum mihi salivit. interea tempestas non magis, quam hostiles naves, quam vela nobis minabantur, et immanes illorum Lestrigonum orae, metuenda. vix fuit, credo, de numero militum vel navalium sociorum, quin se voto obstrinxerit: nec pauci confessiones criminum obivere, quidam generales. solus ego in Cantabra Sacerdos. jacebam ipse, et vix me movere prac debilitate poteram, reptandum tamen fuit semel ad unum, jam animam in primoribus habentem labris. dedit vires Deus, in tempore adfui; et mox jacui iterum adfixus tabulis in morbo. Novem diebus, non nausea tantum, sed et insomnia in continuis clamoribus et nautarum discursationibus, et inedia quia inodicum illud quod ingerebam statim stomachus ejiciebat, et doloribus venerum mearum aegritudinum, sic fui maceratus, sic viribus defectus; ut cum Caletum redii, P. Buzelinus et medicus in ipsorum manibus exhalaturum me spiritum putarent. Nono igitur die, qui B. Matthaeo sacer, Cantabra nostra multis hostium petita tormentis (nam septem naves portum obsidebant) me iterum Caleti exposuit. Gallaicam alteram a sex diebus non videramus, et periisse cum Regiis litteris credimus. Paullatim convalui, etsi non plane, nec plene. Judicavit medicus, qui mihi illic adfuit, ob vires corporis affectas, et quae mihi aliae noxae, sine manifesto vitae periculo non posse iter iterum istud me aggredi. Scripsi de re tota ad R. P. Viceprovincialem, meque paratum significavi, deposita profectionis cogitatione in Belgica remanere; nec iterum in mare novis fluctibus referri. non mihi sunt integra lintea; non robur, non membra, quae fuere, laboribus et aerumnis paria. multum de me mihi aetas, multum morbi, multum studia abstulere. tefellit animus plus sibi de se pollicens. Habes ergo me iterum in Belgio, mi Lipsi sed non Lovanii. quid enim illic [note: Credo Delrium cum reliquis Jesuitis docuisse Lovanii, cum Torrentius ibi vellet collegium a se conditum a Jesuitis regi. Vid. supr. ad Epist.CCCCLXII.] exauctoratus? dempta volenti professio: cetera munia melius alibi obiero. placuere Eburones et me manent. eo intra dies pauculos. siquid voles, Leodicum transcribe. RR. PP. Rectorem, Lessium, Deckerium, Leidanum, Gibbonum, Cornelium et c. saluto, has cum illis litteras communicari cupio. Uxori quoque tuae salutem. Vale mi Lipsi. Insulis. 17. Octob. 1597.
Quaeso, si vacat, materteris meis, aut cognato Domino Spange narra, de reditu et causis: nam scribere mihi nunc minus oportunum.
page 545, image: s545
EPISTOLA DXX. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio S. D. Leodicum.
EGo vero conceptis verbis, et numine illo teste (ignosce si facio in re non magna, sed mihi seria) numine, inquam, teste, promitto de crebra, vel assidua potius scriptione, ea lege, si tu non deseris, et pari passu hunc diligentiae campum mecum decurris: Ad tuas istas quod paullo diutius siluisse videar; scito ante biduum demum redditas esse; et ut deinceps facilem et certam viam mittendi muniam, muliercula est (Barbara ei nomen) quae statis diebus aut septimanis huc venit. cum ea paciscar de tuis meisque litteris perferendis. Admiranda mea, sive, de Magnitudine Romana (sic inscripsi) jam coepta excudi, et folia aliquot habeo, utinam a te videnda! (sed non potest: hoc tamen potest, ut in aliis consulam, et quae nunc sunt in manu. Nam illud ecce argumentum alterum geminum traxit, de magnitudine aliarum gentium; in qua sunt Judaei, Aegyptii, Persae, Macedones, alii, et in clausula Hispani. Pars secunda erit Admirandorum. et quoniam titulus ille placuit (familiariter tecum garrio) fortasse et tertia accedet, Admirandorum in virtutibus et vitiis. Vides fortasse quo eam; ut retinerem coeptum de Monitis et Exemplis, et partiar et diducam. Sed in Judaicis, ubi magnae opes, haereo valde in Talenti modo: et consului, qui super hac re scripserunt, sed non usquequaque me transferunt aut sedant Quid etiam in Eupolemi loco dicces, qui Talentum definit esse Siclum? et Budacus arripuit, atque ad sacra transtulit, sed o, paene dixeram, stulte! mihi corrigendus locus videbatur, et caussas habeo; sed tu mea caussa, quaeso, lege. Scis esse in IX. Praeparat. Euang. Eusebii. quem nisi Graecum habes, nihil habes. Addam de equis et curribus Salomonis: res sane stupenda, sed cum discrimine aliquo numerorum in sacris. Nam Regum libri mille quadringentos currus tribuunt, et duodecim millia equitum. Paralipomenon [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: Paralipomen wn], habuisse quadraginta millia equorum in stabulis, et curruum equitumque duodecim millia. Et turbat etiam hîc Josephus. vidi conciliandi conatus quosdam: sed velim quid tibi sensus sit, scire. Item in Navigatione Salomonis, uno loco dicitur, retulisse classis CCCCL. talenta auri, altero CCCCXX. loca tibi nota sunt. De Marchantio serio commendavi et commendo ad hoc munus, cui aptum plane censeo esse. Commendo igitur iterum: et videor debere aliquid ob operam in Hispania navatam. Illinc ad me Arias Montanus, Job. Idiaquaeum valde in me pronum esse, et res meas auctum ire velle. Ego malo firmatas: et hoc satis sit, ne semper ab istis impotenter potentibus pendeam. Quibus vacabat salutem dixi: nondum tamen P. Gibbono; cras puto, faciam, et monebo. MAGICA tua, pro votis multorum, tarde dabis. Omnino in hoc incumbe, et emitte. et quid si sic inscribas? malim hoc, quam DE MAGIA: aut, si censes, MAGICARUM DISQUISITIONUM. a vulgato verbo
page 564, image: s546nolim recedere, nec obstat, si alii eo usi: res docebit, quod tu aliter: Saluto amicos, in primis amplissimum Billegeum et Oranum. P. Leonartus ante biduum serio mihi dixit, auctorem se tibi fore ejus editionis, et ut hortarer hortatus est. Salutem nunc dicit. Vale mi Pater, et commodo tuo ad mea illa responde. Lovanii xvii. Kal. Decemb. CICICXCVII.
Ad autographi Lipsiani marginem haec notaverat sua manu Delrius. De Talenti Judaici modo (nihil enim nunc de Graecanico) cum Graecos scriptores consulo, invenio cos divinasse potius, quam certi quid habuisse compertum. Eupolemi locum consulere nequivi, quia deest nobis exemplar Graecum. nec multum laboro, quia Graecis Ethnicis haec minus comperta. Deus bone quantum interest. Epiphanio Siclus drachmas duas Judaicas, hoc est, quattuor Atticas appendit (hoc enim ex Josepho et Hieronymo constat) sed cidem Epiphanio Talentum libras centum viginti quimque, libra duodecim uncias; uncia stateres duos; siclus stateris dimidium. quadraginta ergo octo sicli libram faciunt, quae talenti pars centesima vigesimaquinta. Alii talentorum duo genera, unum commune, quod sexaginta libras dicunt continere, et sacrum, quod arbitrantur duplo majus (hic Lipoman. in Exod. c. 25. ex Ruperto Tuitiensi) sed ea distinctio fortassis videtur non recipienda: iisdem fere resellerunt argumentis quibus duplicem Siclum Ribera explosit. sed quantum valuit talentum; opinor Cauchium secutus circiter sexcentos aureos nestros ducatos; hoc est tantam auri massam, quantam sexcenti ducati essiciunt. quam Cauchii et Levi Bengersonii in Regum sententiam secutos invenio Maldonatum in Match. et Ariam Montanum libro de mensuris sacris. Hebracis SEKEL Siclus; GICHAR talentum. Haec Delrius.
EPISTOLA DXXI. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio S: D. Leodicum.
MEum hunc cum vides, facile opinaris quod et meas literas: sine quibus. nefas sane cum venire. Etsi valetudo valde renitebatur, et pessimam sane habui hanc noctem. Magis magisque ad fontes vestros inhio, si viam nobis et securitatem pax aliqua facit. Vel saltem illa cum Gallo, quae hîc putabatur (an quia ita volumus?) in vado esse. sed et de Britanna multus sermo, etiam cum Pontifice et Ecclesia (sed tu risum sustine) concilianda. Quid ais? nonne haec ADMIRANDA super omnia nostra? quae quidem nostra. jam mittere putabam, sed nuntius an Moretus fefellit? nam omnia absoluta, hoc scio. Quando autem ad me tuae [note: Intelligit Florida Mariana, sive laudes et virtutes Virginis Deiparae, quas XIII. Panegyricis celebravit Delrio. editae sunt a Plantino A. 1598. in 8. vid. supr. Epist DXIV.] MARIANAE? suave fuisset sacratis his diebus tractare illa sacra. Scaliger de emendatione temporum valde auctius misit. nondum legi, neque omnia judicii mei sunt, addo non gustus: Ex iis, quae, inspexi, video a genio suo illum non abire, et ubique [gap: Greek word(s)] Sane magnum ingenium est, sed quae tu et ego requiramus, scio. De Casauboni Athenaeo quod quaerebas, ego ipsum habeo, sed textum et versionem tantum. Notae nullae prodierunt, his nundinis, opinor, videndae. De [note: Nisi aliquem librum, hoc anno a Stuckio editum intelligat, hîc palam mendacii et pudendae Dissimulationis reus tenetur Lipsius: rinam jam A. 1583. ad Danacum Epist LXXXVI. Stuckio Convivalia se vidisse scribit, et laudat, ut accurata et cum Juventutis publico bono. et ipse II. Cent 26. ad Stuckium epistolam plenam laudibus dedit. sed illa bienio post scripta. vid. ad Ep. CCCLXVIII.] Stuckio nihi vidi, et homo inter palam haereticos est, eorumque doctores.
page 547, image: s547Itaque non inquisivi. Sed incidi ante paucos dies in tertium semestrium P. Fabri. ibi in [note: Vid. Cent. I. ad Belg. 10. quae caret nota temporis, et saepe alibi de Fabro queritur. vid ad Epist. CCXI.] me et alios incurrit. Deus bone? quam Archilocheio quodam animo et modo? sed me omitto: Regem noistrum Philippum saevitiae accusat, et quasi filium culpae non compertum occiderit. Itane bone sapias? Tu de tanto Rege sententiam? quis permisit? et quam illo loco non decuit? vide, si irasci dicam nescio, an ridere, vis: ipse index (nam et hoc bellum est) in nomine Philippi eam notam tibi dabit. O Faber, Faber! has non jam hominis, non sanus juret Orestes. Cl. Billeum Antwerpiam audimus venturum, cum novo ejus urbis Antistite. Tu occasione saluta, et felix iter (an non per urbem nostram?) precare. si per illam, videbo, spero, et loquar. Lovanii XVII. Kal. April, CICICXCVIII.
EPISTOLA DXXII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio S. D. Leodicum.
MUlcebo te suavi proloquio. sum in morbo, et fui jam a diebus quin decim, ex quo redii Bruxella. Fueram illic ADMIRANDA mea Principi oblaturus, et rediens asperiore aura perstrictus incidi in febriculam cum catarrho. Hodie remissior morbus, sed valde afflixit et dejecit. Mitto tibi et Billeo exemplar, ac vellem coram non judicium tuum, sed et notas audire. Multa vel suggerere potes, vel recidere fortasse, aut immutare: atque meliore meo voto, coram hoc fecisses. Non licuit, fac quod licet, et vides; me valde velle: nam expolio iterum, et Moretus accingitur alterae editioni. Vides et partem secundam destinatam, in qua alia imperia, tum et Austriacum, id est Hispanicum, erit. An etiamnum ad Triumphum me vocas? an potius ad otium, quod meremur post stipendia tam diuturna? sane deficere incipio et fatiscere, et Cymba nostra spectat portum. Marianas tuas videram jam ante missu Moreti: quid quaeris? pleraeque etiam auribus meis insonabant, quas suaviter aedibus illius sensus excepissem. Eruditi, certus esto, probabant: de aliis si curas, omitte omnes has curas. Versum meum tu claudum fecisti. nam ipsi negant, et exemplar meum pedem donat. parce scripturienti plura. sed ob imbecillitatem non scribenti, et me ama, ut semper, mi pater. Lovanii X. Kal. Maji CICICXCVIII.
page 548, image: s548
EPISTOLA DXXIII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio. Leodicum.
DE illo homine aut negotio, ne ultra verbum: nec apud ipsum quidem. Qui sie vel animo vel judicio affecti, non a te, aut me sanabuntur; nisi ego fortassis in tempore medebor, sed rebus, non verbis. Omittamus. Epistolas ad me missas, gratum et opportunum est: nam plerasque nec habebam, et plerisque puto me usurum. Nam seligo, et quaedam in calore, nec omnibus scripta ut hoc meum est, ante subduco, aut retracto. Tua Magica haud dubie omnibus grata, et ardua et cottidiani periculi aut dissertationis materia. Perge et prome. sed quid tu de me? ut veniam? peream nisi velim, sed quae teneant per te vides: clara et certa pericula, incerta spes sanitatis. Addo libere, et sumptibus me terreri, nec in rebus sumus tam laxis. Quid mei isti familiares et [gap: Greek word(s)] Vincula injiciunt, nec dimittunt. Uxor plane recusat sola, et sine mei praesentis imperio regere hanc turbam. An non sic appellem? octo sunt in domo. O Eipsi, quo venisti?
In servitutem cadere de regno grave est.
sed quid tu etiam de te? hoc speremus? agi cum illo, quem significabas, atque ipse sane vellet, (ita palam prae se fert) sed arbitrium ait esse eorum, qui praesunt. Publica quo eant vides: Quis haec putasset? quis [note: Intelligit matrimonium Alberti Austriaci, qui Cardinalitia infignia exuit, et cui Isabellam, et Belgicam pro dote dabat hoc anno Philippus.] abjungi (non etiam deseri tantum) pulcherrimum hoc Europae membrum? Ego quidem eo redactus sum, ut omnis mens et lingua haereat in hoc facto. Atque heri aut nudius tertius iterum ex, Hispania literae adfirmantes. Quid? etiam amplius ipsum venire hunc nostrum, vestem jam mutare: fileo et salvere jubeo, mi Pater. [note: additum erat carmen, quoc legitur ante disquisitiones Magicas Delrii.] Carmen in magica tua tempestive mitto, uteris, non uteris, ut visum. Lovanii XVII. Kal Julias CICICXCVIII.
EPISTOLA DXXIV. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. Cl. J. Lipsio S. Lovanium.
PAx Christi. Salvus, Deo dante, perveni Leodium. D. Billaeum ex aegritudine periculosa repperi convalescentem, cum eo mihi sermo de te, mi frater, copiosus ipso praeoccupante. morae causas narrabat omnino necessarias: nunc tandem de suo, quod a Thesaurario lactatus sperarat, curaturum
page 549, image: s549cum nepote Oppemio, per cedulam opinor, quod Antverpiae vel Bruxellae repraesentetur. ita si Oppemius ante me Lovanium redibit, qui paratus socios dumtaxat viae praestolatur, per illum accipies; sin, per me, novi Billaeum, mavult quam citissime. Pet. Oranum domi nondum nactus sum visam hodie vel ille me. Marianas meas Panegyres (accessit hic titulus ad priorem, non successit) obtinui licentiam dandi in lucem. a te carmen exspecto, quo probes, et tuum fecuti judicium alii. strigosos illos ex Hercinia hircos, et cariosam Lemanicolam ranam nihil metuo. Hexameter placeret, si te illo enthusiasmus ferat: alioqui ut placebit. scripsi ut per primum tabellarium huc ad me mittatur libellus, quem Domino Billaeo cum praefatione tradam. is curabit et obstetricabitur: per quem, nescio. Nam Thais illa spissium et lentum negotium, haec morae dierum nonnullorum hîc caussa futura. post redibo, ut valedicam: interea Carmen tuum expecto, quod unicum libri frontem armet et ornet. si quid forte instituto serviat, et memoria exciderit; moneo, de singulis DEIPARAE festis solemnioribus agi, stylo florido ut titulus monet, ut Panegyricus character postulat: de rosis, lilio, nardo, olea, vite, palma coronam pangimus, et castrorum etiam acies ordinatas, et aurorae surgentis jubar, et lunae nitorem, et solis radiatum lumen celebramus et alia hujusmodi. sed quorsum ista? fors, ut silentium in discessu compensem. aliud non potui, propter festinationem eorum, quibus viae ductoribus utebar. Vale, mi frater. Leodii 12. Kal. Jul. CIC. IC. XCVIIII.
EPISTOLA DXXV. MARTINUS ANTONIUS LELRIUS J. Lipsio. Lovanium.
[note: 1. Respondet Lipsius Centur. ad Germanos. 86.] VEniam peto delicti, non delicti, leviter suspicatus sui me negligi: fecit amor, qui suspicax. suspicatus tamen, quia cum copiosas per Billeum ad te dedissem, nihil responsi acceperam. post intellexi causam, in morbo te et lecto affixum fuisse, bene quod fuisse. convalescis ergo, et ergastulo hoc nondum solutus. ignosce Deus quod gaudeam: nam gaudeo te (Lipsi) alterum me evasisse, quod ego nollem. quanto solutius et beatius ageremus hoc exilio absoluti! sed tamen, homines sumus. gratulor. tibi, imo mihi imo studiis communibus, et publico bono. quid Academia illa nostra mater annosa, sine te? scio qualem reliquerim; nec arbitror aquilae juventam redditam. Ex Velseri, ex Scotti litteris, intellexi; quae scribo, fac ex tulis intelligam. Nondum arbitror, nec hortor, ut gravioribus intendas; centuriam ajunt unam ad utrosque Hesperios. certus sum tibi causam esse, nec improbo. doleo tamen, quod ceteros negligas, cos maxime quorum unus ego. Curas secundas meditor in Magica; si quid habes, juva. credo, ultimum vivo me id prodibit
page 550, image: s550Nam Canticis, lessem Romani canunt. quia volunt mitti cetera; quod non committam. audio probari; nisi (quod ride, et mecum) stilus Lipsianus. utinam esset: Sed habes simiolum sane vetulum. Non pudet sic nugari canos de canis! et stili judicium de nobis instituitur (non dico, a quibus?) qui certe jam a lustris aliquot manum ferulae subduximus. uno verbo respondi, nec cupivisse me prodire, nec censere prodeant. mihi me et musis, (sic Patronam voco) ea me privatim cecinisse scio, et conatum meum illi non ingratum fore. De publicis quod scribam nihil habeo. silent omnia, sed turgent. quid ver istud feret incertum. nihil auguror boni: quanquam quid malum? omnia Deo permittimus, qui bonum, et nihil nisi in bonum permissurus. Saluta cognatum meum D. Spagne si rediit; et P. Leonardum. vacabit ille jam tibi tam liber et vaeuus a scholis. [note: Joannes Deckerius Jesuita, cujus vitam et opera recenset Alegambe in Bibliotheca jesuitarum. et inde in compendium contraxit Valerius Andreas. Graecii vivebat, cum Delrio: multa in Chronologicis circa natales et mortem Jesu Christi molitus, quae Saturnia vocari a Delrio puto, quia per Servatorem Saturnia, sive aurea secula redierunt.] Deckerius noster strenue pergit in Saturniis illis, et valet athletice. Salve iterum, et vale mei memor, ut ego tui. Graecii. XIX. Kal. Februar. CIC. IC. CI.
Significa, si quid in me [note: Joseph. Scaliger.] Julli f.
EPISTOLA DXXVI. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio.
R. P. Vis me scribere, et scripsi. Quereris (sed per amorem) apud Campium de meo silentio: tu, an ego debeam? Vestales meas nuper misi, atque una litteras: si accepisti et siles, te accusem; si non, fortunam. O illam publice aut privatim non bonam! non publice hercules, et deBusco Ducis jam periclitabamur. Vide quo eant: et quo nos ituri simus, si (quod Deus nolit) obtineant. Princeps jam ipse ingressus urbem erat: sed obsessio non soluta, et frigus an remissionem nostrorum nosti. An amico nostro adventante haec mutabunt? nolo enim te nescire exspectari, certis nunciis, Castellae Comestabilem, genere et prudentia (opinor ego) Hispaniae primum. Alii in Angliam porro iturum censent, Germaniam alii, sagaciores mansurum, et nostrum ad Valentiae regnum iturum. Hem! haec mystica sunt, et prodo. Tu tibi habe, si voles: etsi vulgo haec jam in ore. Mitto publica, in privatis hoc mecum gaude, quod ad Senecam jam perfecimus, et brevi ibit in lucem. O utinam omnes tecum de scriptore illo judicent! gratior et utilior sit meus labor. Sed abeumpere cogor, ecce nospites Bruxella. Salve, salve longum mi Pater. Lovanii, XVI. Kal. Novembr. D. ICCIII.
P. S. Ex intervallo ad te redeo. Magica aucta, vidi, et locom qui in
page 551, image: s551thuanum est. Cur fecisti? videsne vestros admitti iterum, et in possessionem reponi? Ille autem inter gratiosos et potentes est, placandus quam provocandus. Scribo libere, et pro meo ingenio. nec meruisse tamen nego, neque sic scivi nisi ex tuis scriptis. Talia enim fateor me nec legere. Utrunque tamen acria et docta sunt, et quae animum pungant. Mea De Pesta ecquid jam vidisti? Leve et extemporale est, et velut Diludium fabulae longioris. De tuo ad nos reditu, utinam dies ille sit! Si Comestabilis, debes. Nosti enim, et usui esse publice potes. Iterum, mi Pater, vale. Lovanii, die dicta.
EPISTOLA DXXVII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio.
REverende in Christo pater, et semper mihi venerande. Accepi litteras, quibus amanter, prudenter, pie me hortaris, ut scriptionem suscipiam et exsequar Miraculorum, quae Beatissima Virgo in vicinia nostra, Colle aspero, assidue patrat. Quid ego tibi petenti (meo animo, jubenti) aliud abnuam, mi Pater? nedum ut istud, quo religio et ipse affectus meus me vocant. Corde colo et afficior erga hanc Divam: et utinam possim in honorem ejus quae velim! potero autem illa adspirante, et te Reverende Pater precibus tuis auxiliante. Sed audi, quae me morata sint aut morantur. Primum, [note: Joan. Miracus, de quo vide Valer. Andreae Biblioth. et de hoc scripto, de Diva Aspricolen vid. Epistolam Lipsii ad Miracum, editam a Gabbem, Centur. II. 33.] Antistes Antverpiensis hoc operis susceperat: et ipse mihi scriptum suum ostendit, et reliquit dispiciendum. Alieno labori haud libens intercedam, neque pudorem decet, praesertim talis illius viri. Accessit deinde propria mea occupatio, quia nunc Senecam totum edo, itemque Monita et Exempla Politica: in quibus vel corrigendis, vel alibi augendis, ut fit, sic occupor, ut aegre ad aliam curam me donem. Quid, quod valetudo me abjicit? et hanc aestatem sic infestam habui, ut aegre aut vix fuerim corpusculo sustinendo. Tamen sepono omnia, te suadente et animante nihil obduco: moram tantum brevem postulo, qua et coepta illa opera profligem, et vires ac spiritus recipiam ab aegrimonia imminutas. Tum vela pandam, et in aequor me dabo: provehes autem et juvabis ô Pater (supplex peto) sacris precibus tuis, et (siausim dicere) tuorum. Deus et Diva R. V. incolumem diu, et pro Bonorum votis, praestent. Lovanii, III. Kal. Octobr. D. ICC. IIII.
page 552, image: s552
EPISTOLA DXXVIII. J. LIPSIUS Mart. Ant. Delrio.
V. R. Mirati fuimus in silentio tuo, et nuper litterulis expostulavi. Nam quascumque dedisse te scribis (unas, quae Venetiis, excipio) numquam ad nos delatae, et aut interceptas scito, aut periisse. Graudeo te in domina Academia (ut hodie loquimur) agere: et id in otio, quale studiis et stilo tuo sit producendis. fac te quaeso, et ante ultimum diem, tot lecta et collecta dispone, et divulga in post-futurorum usum. Sane Typographia vestra illic, etsi novella, tamen mirifica, et jure a te laudata. Nos a tuo discesse edidimus Stoicae Philosophiae corpus: id est tres libros Manuductionis, totidem Physiologiae: et illos Comiti-Stabuli, hos Fontano dedicavimus: quid autem dicam? apud te aperte, vix verbis gratiam retulerunt. Etsi de Fontano alia ratio est, et fateor aliquid me debere. Haec Senecae praemittere placuit, velut viae muniendae: et vellem vidisses. nam mihi placere inter prima mea; apud te depono. Seneca autem pergit, quantum potest: et ego interea ad pias scriptiones etiam me dedi, et DIVAM VIRGINEM HALLENSEM edidi, ac subjunxi jam edendam, DIVAM SICHEMIENSEM, miraculis et beneficiis apud nos claram. Scio, probabis utrumque, et ab argumento, et ab affectu nostro, si non ingenio, qui se prodit. P. Leonardi De Justitia et Jure hîc Lovanii cuditur a Masio. P. Vandorinius comes est P. Provincialis, et desiit lectionem. Alia fere, ut reliquisti: nisi quod P. Flerontinus iterum est Rector. Sed heus, Ramirezius ille egregius: et scripsi. est etiam (sileo alios) D. Franciscus de Quevedo, qui litteras iterat sane argutas et litteratas. Credo Pincium illum agere. E tuis ibi redamo P. Michaelem Vasquez, et corde saluto. Hîc Societas dissiunditur et floret: sed in Gallia mirifice. Publica mecum aegrotant, et utinam ne audiar fuisse! Tu longum, longum vale, mi Pater: sed sic, ut me ames. Lovanii, III. Nonar Febr. oo. ICC. V.
EPISTOLA DXXIX. MARTINUS ANTONIUS DELRIUS V. Cl. J. Lipsio S. P. Lovanium.
ULtima, quam a te vidi, nono, postquam data, mense mihi reddita fuit. nunciabat de libris nonnullis a te datis in lucem, de Manuductione et Physuologia, de Monitis, de Utraque Historia Deiparae; quorum nullum ego adhuc exemplar mutuum obtinere potui. spero nanciscar saltem hîc Vallisoleti, a viro nobili Garcia de Figueroa, tui amantissimo; cum quo mihi
page 553, image: s553nunc recens, sed spero firma futura amicitia. Ille suscepit curam, ut et meae ad te, et ad me tuae securius et citius commeent. Nam quas utrimque hactenus scripsimus apparet intercidisse. certe silentii reus nec sum, nec te arbitror. Scribes ergo in posterum ad Don Garaeiam, et ad me adjunges. ego per ipsum respondebo. Nunc de me. Salmanticae hac aestate docui publice. bene quod ad tempus et pro alio de nostris. sic enim licuit illo redeunte desinere: quod feci laetus. nec enim Schola illa pro tuo vel meo genio. Hispanice docendum. saltim quae Latine dixeris, Romaneaeanda (sic ajunt), Graeca litteratim Latine dictanda. paucissimis exceptis, a Syntaxi ad Theologiam reliqui convolarunt. auditores pro nostra saliva. Post jussus sum Vailisoletum venire (nam bella Pannonica suspenderunt reditum Graecensem, quem Archidux Ferdinandus calide urgebat: cui conatus fui satisfacere per litteras, aetatis et valetudinis praetextu, quae non idoneae ad tam molestum et prolixum iter) ut veni Vallisoletum mense Septembri mox incidi in disenteriam, junctam tertianae duplici. dicam uno verbo, conclamatus revixi: sed tarde convalesco. morbus me, pellem et ossa reliquit non sine malis reliquiis, hemicrania, insomnia, et levi impetigine. paulatim malos hospites abjicio. et coepi me ad studium recipere. colligo et in mundum redigo glossam ad S. Sam quae Phari pars una. pedetentim progredior, et passim cogor subsistere defectu librorum. ô Lovanium! ô bibliothecam! uno illic anno plus possem, quam hîc septem. De publicis nihil scribo, quia non placent: de Socictate nostra, quia hîc ab adversariis premimur et vexamur. Ego liber ab omni munere alio, vaco scriptioni: sed edendi commoditas non alia, quam Lugdunum mittendi. Prodibunt (spero) primo loco, Speculum Marianum et Polemicae Marianae, quas plerasque audivisti, et probabas. Mox Festibulum Phari sacrae Sapientiae, nempe Commentarii succincti in Genesim, et extra ordinem alii in Jeremiae Threnos. hi quia bis docui, et nisi fallor quaedam continent novitate gratiora futura. Reliqua pergo describere. nam ego mihi ipsi sum amanuensis, quae morae non minima causa. Senecam tuum desidero videre, sed quo pacto mittas non video, sine magno sumptu: nisi si per Moretum Hispalim ad P. Joannem Pinedam, nam is ad me curabit. P. Leonardi librum hîc summopere optamus videre: et utinam pergat ad reliqua D. Thomae. Saluta ex animo non ficto, simul et P. Rectorem et reliquos notos. Illud etiam, de Schaligero, an fruitur aura aetherea? an dabit Eusebii Chronicon? De Thuano, scito vela verrisse cum vento Regio, et Societati intimum. de Casauhono scribebant spem aliquam conversionis ad fidem veram. plane in Gallia Celtica et Aquitania florent res nostrorum. Benedictus Deus, qui post tenebras et c. Quid illud, quod obscure quidam ad me P. Carolum Scribanium scripsisse Amphiteatrum honoris contra quendam? quae libri materia? sed manum de Tabula. Vale, mi frater, et ama Vallisoleti in collegio Sancti Ambrosii, prid. Kal. Novembr. 1605.
page 554, image: s554
EPISTOLA DXXX. JACOBUS CAMPIUS, Protonotarius Moguntinus, adhuc Decanus Bonnensis, J. Lipsio S. P. Leodicum.
VEllem Vir Cl. non ita properasses nuper a nobis decedens, ut lapides et vetera numismata quae sunt penes V. Cl. Philippum Wolffium a Rosenbach, Pr. Electoris Moguntini Cancellarium, coram inspicere licuisset. Habet is thesaurum numorum ex aere, argento, auro, non contemnendum. Ex iis quaedam, impolita manu tumultuarie delineata, ad te mitto, quae ad Tacitum tuum pertinere judicabam. Sed et lapidem militis legionarii, quem alii antea non recte vulgaverunt. Eoque perperam usus est Stewichius, quî cum tibi in Curis Secundis ad Tacitum disputatio est. Addo et Drusi signum ex lapide, quem vidisti. Sequor tuum judicium, non esse a tempore Drusi, sed mediae aetatis. Neque enim habitus, neque vultus respondet, qui est in nummis. Multam salutem tibi nunciat ipse Cancellarius, doletque quod te praesentem non viderit. Sed et Christophorus Faber J. C. Consiliarius Caesaris te salutat. Vale. V. Cl. et quantulum hoc est: boni coritule. Moguntiaci III. Kal. Junias. Anno 1591.
Respondet Lipsius III. Misc. 3.
EPISTOLA DXXXI. JACOBUS CAMPIUS, Officialis et Protonotarius S. sedis Moguntinae, J. Lipsio S. P. Lovanium.
Adolescentes Fratres duo, Nobiles et Generosi Berzewitzii Poloni, V. Cl. recta in Galliam cogitabant; sed Scholae Lovaniensis fama, et inprimis nominis tui celebritate inducti iter flectunt, apud vos hyematuri. Petierunt a me aliquid sibi literarum ad te dari, quibus in benevolentiam tuam se insinuarent Feci lubens, quod non tam ego ipsis scribendo quam illi mihi literas perferendo, gratum praestarent officium. Commendo igitur eos tuae Excellentiae et humanitati vehementer, qui primaria Nobilitate, omnique Virtutum genere excellentes, humanissimos se erga omnes, hîc biennium commorati, exhibuerunt: Literis etiam humanioribus non mediocriter exculti, tuas porro lectiones, publicas privatasque, si fiant, avent frequentare. Quin etiam in convictu tuo, et domeitica conversatione esse cupiunt, si locus detur.
page 555, image: s555Quare, si mei apud te adhuc aliqua est recordatio, qui fere lustris jam duobus nihil literarum dedi, (in quo culpam agnosco, non tamen oblivione obsequii, sed Ecclesiae et fori occupationibus contractam) Fac quaeso ut illustres hi Juvenes intelligant meam apud te commendationem aliquid habuisse ponderis et momenti. Accedit et alia scribendi causa. Nuper literas recepi, Graetzii datas a Reverendo doctissimoque P. Martino Delrio Societatis Jesu Presbytero, qui demiratur tanto tempore nihil a te literarum, nihilque de te aut fama, aut literis nunciatum; Et valde sollicitus est de valetudine vitaque tua. Hoc ut tibi scriberem mandavit; tuasque ad eum literas si per valetudinem liceat, eliciamus. Erit hoc ei solatio, qui tam remote a Belgis suis abest, ab amicis optimis, antiqua familiaritate et studiorum ratione sibi conjunctissimis; Inter quos te primarium numerat. Assiduus adhuc est in studiis, licet altero careat oculo ex nimiis lucubrationibus; unde eum alterum Didymum appellant, qui ut olim ille luminibus captus, nihil non didicisse ac memoria tenuisse perhibetur. Quas mitto antiquas inscriptiones, eas non ita pridem reperi, hic et Bonnae. Valde optavi opus Antiquitatum a te typis Plantinianis editum; sed in Nundinis Francofurtensibus saepe quaesitum habere non potui. Vale Clarissime Lipsi, et hanc scriptionem, ab amico tibi devoto, boni consule. Datae Moguntiaci ipsis Calend. Octob. Cum coacta vindemia, bona (laus Deo) et copiosa satis, musto torcularia spumant. Anno 1603.
EPISTOLA DXXXII. Nobiles et Amplissimi Curatores. Magnifici et Prudentissimi Consules. Leidam.
ANnos paullo plus tredecim in Academia, inque urbe vestra jam egi, et pro virili operam posui formanda optimis artibus moribusque juventute. Neque vos, ut opinor, operae meae poenitet, si initia et faciem Academiae videritis, quam adveniens offendi. sine vanitate dictum esto, aliquid contulimus ad corpus illud, quod nunc est, exaedificandum. Atque utinam posterioribus istis sex annis valetudo et vires mihi fuissent, quae antea, plus etiam fortasse contulissemus. sed cum Deo visum (quis mortalium illi repugnet?) diutino molestoque languore me afficere, feci quod potui, non quod volui. et eo jam ventum, ut ulterius utilem, neque vobis neque juventuti censeam me esse posse. mihi de me credendum est,
Ut hedera serpens vires arboreas necat,
sic nos paulatim hic languor, quem tentavi peregrinatione mitigare aut tollere. sed, ut adhuc est, frustra. Eo fit, ut ad consilium hoc postremum et necessarium descendam, petamque a vobis, quod vulneribus, aut senio confecti Gladiatores solent, missionem. De animo nostro non ambigite, qui fuit, est, et erit studiosus semper publici boni; sed corpus hoc aut linguam
page 556, image: s556compellere ad ea, quae nequeunt, divinae est, non nostrae manus. Peto igitur brevibus (nostis meum morem) sed fidis deliberatisque verbis, uti cum bona pace veniaque vestra, munere Professorio me abdicem, et missionem (quod olim in militia) caussariam hanc mihi detis. Debetis certe, sive tempus respicitis, quo fideliter vobis inservii, rarum in professore peregrino exemplum sive magis hoc corpus, quod palam recusat animo obsequi, et in extremis istis spatiis defit, et collabi solet. Quod ad vos attinet, testor nunc porrecta fronte, et testabor apud omnes gentes, benigne comiterque me a vobis acceptum, ut pariter benigne comiterque me et uxorem dimittatis supremum beneficium est, quod praestare potestis. Ego illam ad me evocavi, nec a sententia demovebor. Rogo indulgete, ita Deus Patriam, Scholam, Urbem et Vos, Nobiles et Amplissimi Curatores, Magnifici et Prudentissimi Consules, incolumes salvosque praestet: quod ex animo eum rogo. In Aquis Spadanis postridie Kal. Jun. CIC IC XCI.
D. D. Vestris
Addictissimus
J. Lipsius.
EPISTOLA DXXXIII. Vir Clarissime, Collega amicissime, S. P.
LIterae tuae postridie Kal. Junii ad me scriptae et in Senatu Academiae recitatae, non exiguum nobis omnibus moerorem attulerunt, partim tuo nomine, quod neque medicina ulla, neque profectione ista languorem tuum levari intelligamus, partim et privata nostra, et publica totius Academiae caussa, ex consilii Tui, quod de abdicando publico apud nos docendi munere serio te jam cepisse scribis, declaratione. quod et acerbum nobis sit futurum optimi Collegae consuetudine privari. Academiae vero imprimis damno, si tale ei non tantum ornamentum, sed fulcrum et columen subtrahatur. Caeterum quum istius consilii tui hanc potissimum rationem adferas, quod vires non ultra ferendo oneri sint pares: ea est eorum, penes quos hac in parte valet auctoritas, aequitas, et singularis-erga te benevolentia, ut non modo nihil oneris, cui ferendo non sis, tibi impositum velint; imo vero quieti otioque tuo deinceps etiam hîc quam optime consultum cupiant, quemadmodum ex literis ipsorum plenius intelliges. quibus quidem nostras etiam adjungendas putavimus, majoremque in modum te rogamus ut ad ipsorum postulationem nostris precibus pondus aliquod accessisse, reipsa comperiamus. Certe nos tui amicissimos, si eorum nostraeque petitioni hac in re non defueris, magis magisque tibi devinxeris et languenti ac jam propediem fatiscenti, inopinato hoc emansionis tuae rumore, Academiae succum animamque reddideris. A nobis vero omne genus officii ac studii citra ullam exceptionem laboris aut temporis exspecta. Deo interea Opt. Max. cujus in manu nostra omnium vita ac salus
page 557, image: s557est sita, valetudinem tuam flagrantibus precibus ac votis commendamus. Lugd. Bat. 14. Junii 1591.
Mandato Academico
B. Vulcanius. [note: Haec responsio est ad Epistolam Lipsii, quae edita a Pontano Decad. 1. ad diversos. Epist. 4.]
EPISTOLA DXXXIV. Nobilissimis et Prudentissimis Curatoribus, Magnificis et prudentissimis Consulibus, S. D. J. Lipsius. Leidam.
EX litteris vestris affectum in me vidi, jamdiu mihi illum non ignotum. Gratum habeo, ac Gratum me etiam exhibebo, animo, verbis, rebus, ubicumque occasio se pandet. Sed quod ad petitionem vestram attinet, ut prorogari mihi tempus patiar meae professionis, vere et aperte respondebo (nam amicos cur fallam?) manere in decreto. Caussas dixi, et rogo, ut eos approbetis, et honesta missione me semel dimittatis, qui nihilominus vinculo isto animi adhaerebo vobis. Deum Opt. Max. Nobil. Ampl. etc. testem facio purae et sincerae voluntatis; quem eundem rogo vos dirigat in salutaribus consiliis tueatur ac servet. Leodici IV. Id. Jul. 1591. [note: Haec epistola est responsoria ad Curatorum et Consulum, quam reperire non potui, sed qua rogaverant, ut mutaret propositum Lipsius. Certe nunquam tam commoti fuere Academiae et Urbis praefecti, quam hoc casu. quod et inde patet, quod in consessu eorum mandatum fuerit, Douzam et Petrum Adriani Werfium Consulem ad Oldenbarneveldium legare, qui consilium ejus hac in re peterent. et cum rediissent, et omnis spes Lipsii recuperandi nondum praecisa ipsis videretur, decreverunt nondum ipsi missionis tabulas dare, sed cum audivissent Uxorem iter ad maritum parare, ab ea quoque vehementer contenderunt, ut virum a proposito deduceret, simulque pro viatico ipsi et viro dederunt viginti quinque ducatos duplices aureos. sed omnia fuere frustra nujus doni numquam video Lipsium meminisse.]
EPISTOLA DXXXV. J. LIPSIUS Cornelio Arsenio. Hagam.
VIr Clarissime. Pro amore tuo in me, qui non deficit, non deficiet, celare non debui consilium, quod cepi. Id tale est. video valetudinem jam ab aliquot annis non vacillare, sed labi. Aerem accusare debeam, an genus vitae et studia, an quid aliud ignoro: nec de caussa nunc disputo, sed apparet effectus. Langueo assidue, nec idoneus prorsum sum ad eas res, ad quas volunt idoneum me esse multi. Docere, inquam, et in libris esse, nec cum bono meo possum, si valetudinem meam specto, et vix cum honore. Qua parte deficiam, et ut sic dicam, ilia traham, ego scio et sentio, nec judicem
page 558, image: s558capiam aliquem alienum. Haec ipsa peregrinatio nihilum me juvit, magis fortasse nocuit, nec adhuc auxilii multum a fontibus Spadanis. Quicquid sit, doecre ultra displicet, et sustinere publicam illam personam. Quies et solitudo aute mortem ad me venite. Scripsi igitur ad Curatores et Consules, quorum interest, et petii missionem. Rogo te, ut consilium nostrum approbes: sin minus, ne refragere, quia hoc mihi firmiter decretum, nec ulla auctoritas aut suada immutabunt. Etiam in his aliisque locis utiles reipubl. et Patriae esse possumus; quam scio serio me amare, et amaturum. De judiciis vocibusque aliorum est tanti: caussam non dabo, cur jure bono me improbet quisquam bonus. Habes ecce, summam consilii nostri, quod ut communicare cum Amplissimo Viro D. Barneveldio, eidemque salutem a me et omne officium deferre velis, te rogo. Etiam hoc, ut si quid uxor mea opera auxilioque tuo in discessu egeat, adjutare eam velis. quia huc ad me jam illam evocavi. Valetudo nostra domesticum illud auxilium desiderat. Quod reliquum est, verba non dabo, sum et ero, semper tuus. Saluto uxorem tuam, atque etiam filium, quem in optimis studiis cupio perseverare. Aquis Spadanis postr. Kal. Jun. CIC IC XCI.
EPISTOLA DXXXVI. J. LIPSIUS Cornelio Aerssenio Graphiario. Hagam.
PAtieris hoc me scribere; peccas largiter in epistola tua, quod existimes immutatum me, aut frigus aliquod intervenisse nostro amori. Nam quae caussa, aut quo tuo merito? quin contra, si non ante, nunc certe amare te cogerer, ob verum purumque affectum, quem in me et meos ostendis. nam uxori quam utilis et auxiliaris in omnibus fueris, quam comiter etiam domi tuae habueris, non ipsa me celavit. Atque scribere neglexi ad te, cum ad alios. Semel, opinor, id commissum, nec amplius, idque ea caussa (fuge aliud suspicari) quia responsum a te exspectabam ad priores meas. Ego, mi amice, bono judicio amare te coepi, et in eo perseverabo, quamdiu apud me illud. Quod autem te non gnarum habui consilii mei, quid miraris? neminem etiam alium, et profecto ita faciendum fuit, aut hoc, quod institueram, non perficiendum. Scio affectus vestros, quos hîc subsequi mihi non decretum, et ideo malui absens querelas vestras excipere, quam molli fronte preces et expostulationes coram. Quae feci, consilio feci, et (nequis nugas aut ineptias cogitet) statutum ita facere ante quatuor annos. [note: Nusquam tam aperte indicat Lipsius, se jam diu de mutanda religione et terra cogitasse, quam hîc. quod Hypocritam non modo fuisse, sed destinato animo fallere fidem destinasse ostendit. A. enim 1586. cum veniam peteret, ut ab Academia abesset, aegre sex menses impetravit a Curatoribus, nec nisi fide sancte data, se rediturum. si ergo perrumpere potuisset obices, perfidiae notam sine dubio sustinuisset. Ad hoc vero jam iter accinctus promisit reditum, sed sub exceptione, si valetudo permitteret. quo praetextu jactat saepe, se nullis vinculis teneri, aut Batavis obstrictum esse. vid. mox Epist. DXLI. ad Duyckium. sed in Epist. DXCVII. ad Berchemium fatetur se a Batavis non nisi per fraudem potuisse divelli. decipere ergo constituerat.] Itineris mei
page 559, image: s559Bremensis memoria apud te, credo, viget. Jam tunc quoque huc ibam: Plura epistola ista non capit, et spero me tibi tum oportune consilium hoc omne et explicaturum et approbaturum. De Filio quod me consulis, quid suadeam? Cogitavi serio, sed quocunque oculos circumtuli, turbas video, aut turbarum metum. Germania quantumvis quieta appareat, non diu mihi futura sic videtur. et eo magis sic judico, quo propius eam aspexi. Quid si in Italiam ad Venetorum loca eum mittas? Patavium bona sedes est, atque etiam nostris accommoda, si qui tamen eo ingenio et moribus sint, ut temperare et admoderari possint sibi ipsi. Quod idem in Gallia est. Et animus lascivus aut pueriliter procax facile, ut scis, in utraque ista gente magis corrumpatur, et eat in praeceps. Si commode illic (nec video quid vetet) haerere possit, ubi nunc est, donec hyems ista se circumegerit, fortassis aestas proxima in viam melioris consilii nos ducat. Quod ego suppeditare pro virili non deero, atque alia omnia adniti; quae ex usu aut animo futura tibi esse sciam. Fide, quaeso, habes et habebis in Lipsio, amicum usque quaque fidum. Vale, et uxorem tuam a me et mea saluta. Leodici Kal. ipsis Octob. CICICXCI. D. Barneveldio salutem a me nuncia et benevolentiam constantem.
EPISTOLA DXXXVII. J. LIPSIUS Cornelio Aerssenio. Hagam.
PEctus meum tetigit querela tua, a bona femina ad me delata, et numquid tamen oblitus essem? Egone tam veteris et fidi amici? absit. sed litteras inter nos commeare, non censui ex usu utriusque nostrum. Animo, amo, amabo te et tuos. Mitto librorum munusculum, qui nunc apud me erant. Accipe quo animo mitto, id est optimo: neque probitas mea unquam fallet. Valetudo nostra extrema est, et aetas etiam gravis. Fortasse Spadam hac aestate cogitem; si per vestros tuto possim. dic mihi libere et serio, si diploma commeatus a vobis impetrem, satis sim tutus? Nam quidam suspiciones mihi etiam hîc fecerunt, idque e sermonibus (ut ajebant) vestrorum. Certe videor non sic meritus de Batavia, et addam, de Europa esse, ut vulgare beneficium non possim fideliter impetrare. sed verbo significa, tibi apud me erit fides. Lovanii prid. Nonas Febr. CICICCVI.
page 560, image: s560
EPISTOLA DXXXVIII. FRANCISCUS AERSSENIUS J. Lipsio. Lovanium.
CLarissime et prudentissime Domine. Quid litteris tuis suavius? certe suavissimae; ita amoris, ita rationis plenae; illum, ingenue dico, profusum me agnoscite; quid enim tibi praestiti quam quod debui? tu tamen non provocare benevolentiam verbis sed asserere vis mutuo affectu; jam olim hoc a te factum; nec ignoras, quae apud me beneficia posueris; et ut accepti expensique ratio inter nos constet, nunquam meliorem operam locavero, quam ubi tibi profuero. Sed, da veniam, parum mihi ad gustum res et materia tuae epistolae; caepi tecum agere ut in [note: Vid. V. Centur. Miscell. Epist. 17. et rumores fuisse accepisse conditionem Lipsium, et se jam itineri accinxisse scribit Vulcanius in epist. VII. a Matthaeo edita, Theod. Cantero. et ex Epistola Domini de Doderie infra producenda videbimus ursisse regem Galliae hoc negotium adhuc sub sinem hujus ann.] Galliam migrares, teque fluctuanti nostrae patriae, ex voto regis, qua velles lege eriperes; velim peregisse; aetas et valetudo, ut ais, te sistunt, vel potius meo judicio impellunt, utraque quietis indigens, quae hîc certior, quam apud istos spes pacis, ubi longa haec bella pro Imperio, pro libertate vix unquam finem capient: vides ea augeri, et ad Musaea vestra accedere; quidsi eveniat ea vicissitudo, quam Hispanus optat magis, quam sperat, quid aliud, quam Belgarum gemitus? nam si quid illis istic jam bene aut minus male fit, a Batavis est, qui ubi esse desierint, simul peribunt. ergo quid dubitas? fuge hunc furorem, atque hîc tranquillitatem Belgii expecta; commotio ista te non franget, sola firmabit, quae animum componet in omnem casum. nec consuetudo te moveat; tibi ubique patria, et virtuti sua laus apud hanc humanam et vicinam gentem. qualecunque a rege otium voles, impetrabis; sat praestiteris, si te ei addixeris; nam ut magnus est belli artibus, sic etiam pacis laudibus cupit excellere. formabis hanc juventutem vel solo tuo nutu; si hoc non placebit (Scaliger sic agit apud Batavos) tu tibi legem praescribes otii aut negotii; et verecundia cedet aetati; cave credas te oneri futurum, quem Rex ad incrementum non leve gloriae suae appellat. Caeterum erras (ignosce si libere) qui robur speras a sapientiae studio vitandis malis, quae non premunt nisi volentem; tuum est cavere, quae imminent, ferre, ubi nubes in te nimbum fregit. alioqui cui bono prudentia? Pyrro judicet sic de fatis, ut se offerat, nec efferat; non unquam aliquid auxilii in nobis. atque hoc eo confidentius tecum ago, quia video te nondum constituisse; age itaque et serio delibera, calidum consilium est optimum; ego partes tuas hîc sustinebo, nec quicquam adhuc maximo regi negabo; interea si fluctus te premet aut ejiciet, non legeRhodia de jactu nobiscum ages, si hic excipieris, in Asylum deduceris, et ad amicos: patriae bono, non tuo
page 561, image: s561incommodo, exopto hunc casum, et ut mihi liceat te longum frui, cui quam plurimum me debere lubens agnosco. de reliquo ignosce, si rogatus liberam huic negotio operam dedi, et me ama. Parifiis XII. Februarii 1603.
EPISTOLA DXXXIX. J. LIPSIUS Francisco Aerssenio. Lutetiam.
CLarissime et Prudentissime Domine, de eo quod serio mecum agis, jam responderam [note: Doderio. vid. Epist. praecedenti.] Legato Regio: quid autem? sine ambagibus dicam, quod nec volenti tibi sit, me non venire. In hac aetate nihil muto: addo valetudinem, quam si videas, (si affectum tuum novi) ipse in sententiam meam voce, manu, pedibus eas. Obsecro te, philosophemur, id est sapiamus. quid spes meas aut cogitationes longe mittam? metam specto, et paene tango. At quies illic est, et famae campus latior, et (rei caput) talis Rex et Princeps. Ista omnia ante decennium movendo mihi erant: nunc, ut res meae sunt,
Vixi, et quem dederat cursum fortuna peregi.
Patria mea turbat, et turbabit: hoc scio. sed ego tam quietus in his fluctibus, quod ad animum quidem attinet, agito, quam si in fortunatis alibi insulis degam. Conditionem humanam novi, et lectio et usus me docuit: igitur me apto, et caput omnis Sapientiae, fatum, id est Deum, sequor. Ecce meam, sine fuco aut colore sententiam: a qua non ruina orbis, ne dicam Belgicae, me dimovebit. At tuum affectum et mei studium jure amo: tu me quoque, valde in te (et parentis beneficiis primum hoc debeo) proclinatum. Quaeso istud animorum vinculum maneat, etsi aliter non jungemur. De lineis vestibus, quod obiter quaerebas; certum est, antiquas fuisse, Aegyptiis et Orienti notas, sed et Hispanis aliisque. non tamen promiscuas aut passivas: minime quidem Romanis, qui sero in usum, nec nisi Christianorum temporibus, admiserunt. Dicas. quid ergo? ad cutem et interiora corporum velanda non linum fuit? Non fuit. quod nostris moribus novum mirumque sit, ratione non sit, et illorum usione. Lana eadem omnia praestet, preastititque: et tunica interior iis fuit, sive Indusium, quod divites saepe mutabant, et huic fini copia olim fullonum, ad eluendum. Ut nos lineas plures, sic illi tuniculas laneas habebant: et quid mali fuit? ausim dicere molliorem blandioremque lanam, omni lino esse. Haec in exiguo: sed in sensibus judiciisque quam prave saepe mutamur? Omitto: salvere te animo cupio, et in amore mei (ea lege, ut ego perseverem) constare. Rogo facito, et Clarissimum Parentem, ubi occasio, multa salute imperti. Lovanii, VI. Idus Februar. oo. ICC. IIII.
Clarissimum Thuanum, cujus in epistola tua mentio, ego jam olim novi, et ideo judicio amo atque aestimo: haec ei legito, volens nolens probabit.
page 562, image: s562
EPISTOLA DXL. J. LIPSIUS Francisco Aerssenio.
CLarissime et Prudentissime Domine. Beneficium sane mihi tribuisti missione [note: De quo libro agat hîc Lipsius, vix dijudico. an de Thuani Historia, an de alio opere? Thuani prima pars 1604. altera hoc anno prodiit: potuit hos libros Aersenius misisse Lipsio.] novitii hujus libri e Gallia, quem ego Historicis an Politicis magis accenseam, sententia haeret. Utraque habet, et flores praeterea sermonis inspargit, qui omnem severitatem recreet et diffundat. non sic veteres, fateor, et magis restricti atque accisi sunt: sed tamen delectat, docetque haec ubertas, et meo judicio gratiam atque usum suum habet. sunt in quibus fidem tamen requiras, et partium studium aut adulationem deprehendas: aut ignorantiam etiam, alienationem interdum in externis: sed interdum; et compensat aliis virtutibus. Ego pro usuario libro [note: Lovanium suam.] libellum hunc ecce mancipto mitto, a me donum. Levis res et scriptio est, et cum leges, animadvertes calamum alas habuisse. nam quid dissimulem? serio hoc argumentum nunquam cogitaveram: alio fine aliquid in adversaria conjeceram. et incidit ut in nuptiis istis (rogatus etiam) concinnarem et vulgarem. Praedico, ut remissiore animo ac judicio legas, nec acrimoniam tuam utique adhibeas, aut meam requiras. sunt tamen, praesertim ubi materies facit, in quibus ad altiorem stilum assurgo, et historiae veteris faciem conatus sum referre. Auctores mihi quidam sunt, ut in rebus Brabantiac idem faciam. ego delibero, et aetatem meam, et valetudinem, sed et saeculum in altera lance pono. saeculum: nam quam pauci haec capiunt sive legunt? Quo igitur pondus verget nescio. at vernum fortasse tempus dicet. Tu Vir Cl. et Prudentissime, ut me ames, qui te serio, rogo. Lovan. postr. Id. Januar. CICICCVI.
EPISTOLA DXLI. J. LIPSIUS Franconi Duykio S. D. Leidam.
MI Duycki, usuvenit, ut specimen clarum affectus et benevolentiae tuae praeberes, in re hac ista, quam petii. Libellum una cum collegis tuis jam videris; seorsim peto pro jure amicitiae, pro jure disciplinae, atque institutionis, quam aliquam partem mihi debes, juva quod in te est petitionem nostram. redde, inquam, illam mihi factam. jus verum oro. mirabor, si quis abnuet aut resistet. innoxius ad vos veni, spero talem me et per bonam gratiatiam
page 563, image: s563abiturum. Quod promissionem aliquis mihi objecerit, verba sunt, nec docebit. Illud sane [gap: Greek word(s)] mihi dictum. Rediturum, si valetudo permitteret: ea non permittit, et aequum est, mihi crede. Vale, mi Duycki, nostri memor et amans, ego tui. in Spadanis Aquis Prid. Non. Jun. CICICXCI.
EPISTOLA DXLII. [note: Joannes Hemelarius Hagiensis, postea factus fuit Canonicus Antverpiensis, cujus foror nupta fuit Theodoro Golio, patri Jacobi Golii, Professoris Leidensis, et Petri Golii, Professoris Linguae Arabicae Romae. vide Val. Andr. Bibl. Belg. et Baillii Lexicon; et J. F. Gronovii orationem in funere Golii. commendat eum Lipsius Joanni Miraeo, Episcopo Antverpiensi, cum canonicatum a Papa impetrasset, Centur. v. Misc. Ep. 96. et elogium ipsi praebet Cent. I. ad Belg. 63. Romamlut eat suadet Lipsius Cent. I ad Belg. 48. ubi primum ipsi non ex voto sccessisse docet Epistola 85. Cent. II. ad Belg. et Cent. III. Misc. 84. A. 1603. ecclesiasticae vitae se addixisse patet ex IV. Cent. Misc. 77. sollicitum fuisse Lipsium et Jesuitam Schondonchum, ne mutaret iterum religionem, cum mater ejus in haeresium salo fluctuaret, apparet ex Epistola Schondonchi infra producenda, et Lipsii III. Cent. Mise. 81. et III. Centur. ad Belg. 79. ubi se tandem curae liberum esse dicit, cum a Caesio Cardinale esset in patrocinium receptus. immo et ipse videtur postea tentasse Grotium, cui cum carcerem evasisset. scripsit jambicum carmen de Angelo custode, ut transiret in Pontificiorum castra. ut ex duabus Grotii ad Hemelarium epistolis, quas in Bibiotheca Leidensi repperi, suspicari licet, quas forte etiam in hoc opere legendas dabimus.] JOANNES HEMELARIUS HAGIENSIS V. Cl J. Lipsio S. Leodicum.
VIdine te hodie in hac urbe, mi Lipsi, an aberrarunt, aut hallucinati sunt mihi oculi? imo vero vidi; sed id obiter et per transitum tantum: ideoque ex repentino, et improviso isto objectu, simulque ex subita gaudii consternatione vix inducere animum meum potui, ut vel hisce oculis (quorum tamen testimonium aestimamus certissimum) adhiberet fidem. Narro tibi; tanta admiratione perculsus fui, ut mens ipsa tantum non mihi; vox certe, et faciei color omnis sedibus suis excuterentur. inhibui tamen animum coram te appellandi, cum per subitum istum velut stuporem, simul et ingenitum mihi vitium mollis, timidique per verecundiam animi minime ad id officii idoneum me praesentirem, et in ipsa salutatione linguae defectum (quod in repentinis non mirere) pertimescerem. Sed nunc chartaceo isthoc sermone liberius id facio; tibique, mi Lipsi, faustum ac foelicem in hisce locis adventum (revetenter et quam possum officiosissime) ex animo gratulor; mihi autem maxime hanc velut a caelo insperatam praefentiam tui, cujus non tantum sermo ille amicissimus, (cujus ego, qua docendo, qua monendo et exhortando, efficaciam expertus sum) sed vel solus aspectus, et (tanquam lucidissimi, et gratissimi alicujus solis) praesentis vultus essicacia ad omnes animi nebulas, et frigus omne ingenii ac studiorum lenissime et velut uno obtutu discutiendas, et propellendas uberrime sufficiat. O ter foelices, (vere et sinceriter hoc enuntio) quibus propior tui usus contingit, quosque tu ex Juventute hujus
page 564, image: s564aevi, non alloquio solum tuo, sed et interiore noticia dignaris, quibusque non modo vultus ille tuus, sed et consilium, imo correctio, et coercitio, ut filiis aut discipulis liberrima pateat! Heu (iterum dico) ad invidiam foelices! certe ego illis credam benignius aliquod sydus nascentibus affulsisse. At jamdudum tibi, credo, hoc in mente: Sed vos qui tandem? ego cum absens tecum, et forte per oblivionem ignotus, haec ago. Agnosces igitur, me ex discipulis esse tuis unum, et sub te Rhetoricis exercitiis, non multo tempore ante tuum Lugduno nostra discessum, aliquamdiu vacasse; ut olim, ita et nunc tibi addictissimum; qui ante novem plus minus menses in consortio Dn. de Groesbeeck, ex Batavis huc me contuli, meditans cum illo jam exinde iter porro in Germaniam: sed ejus negotiis aliter, ut fit, ex occasione cedentibus, atque ideo profectione ista intermissa ad tempus, non omissa, simul etiam linguae Gallicae studio (quoniam Gallia ipsa civilibus nunc ardet incendiis) hîc locorum resedi, contubernio, per Groesbeeckium, hactenus hîc usus, viri in forensi prudentia disertissimi et exercitatiss. M. Bartholomaei le Ducquet, consiliarii statuum, (ut vocant:) de quo hoc unum dixerim; eum, ut non tantum in literis, quantum in civilibus et publicis negotiis versatum, tamen virorum eruditorum, interque eos etiam tui praecipue, quem ex fama, scriptisque et a visu etiam quondam (ut refert) novit, esse studiosissimum. apud hunc igitur hactenus ago, usus otio satis liberali, animo tamen et corpore non nimium semper validus, ideoque in cursu studiorum aliquanto languidior, quam par erat, et quam hunc aevi florem agnosco deposcere. Tu hîc mihi sol commodum es exortus, et vel jam nunc vegetasse visus, et illum erexisse, qui jacebat, et torpebat per absentiam et privationem vitalis et vegetantis istius caloris. Hunc igitur adventum hîc tuum et mihi et tibi foelicem faustumque gaudere me ex his cognosce. Hoc volui tantum. Plura cum per otium tuum (quod ego nunc sperem tibi haud quaquam defore) coram te salutandi occasio mihi contigerit. Reliquum est, ut Deo opt. Max. te commendem, qui tibi valetudinem (cujus gratia ego existimo hanc maxime peregrinationem a te susceptam) confirmet et conservet quam diutissime, meque tibi magis magisque insinuet, quod ego illum unice et cum suspirio precor, hoc voto a verbis exiguo, ast, a re magno et affectu, quod ingenue hic subjungo;
Summe Deus, qui mera sapientia, mera veritas; et a quo radius ille, sacra isthaec in terris pectora collustrans, dimanavit: oro obtestorque te, ut infusae isthuîc pectori, lucis, usuram stricturasque saltem aliquot mihi ab hoc impertiri digneris; quîs pectus meum collustratum inflammatumque frigida haec omnia terrenae noctis involucra aliquando discutiat, et tui suique cognitione per intellectus aciem, et hîc, quantum fieri pote, et olim liberrime perfruatur. Amen.
Salve, mi Lipsi, ab eo, qui te amabit aeternum. Leodii, XVIII. Junii oo. D. XCI. sub noctem.
page 565, image: s565
EPISTOLA DXLIII. J. LIPSIUS J. Hemelario S. D.
TU in hac urbe, in qua me scis esse, et non me vides? literis me compellas, non debebas. Scis quam non sum fastidiosus aut alienus ab iis, quos institui, et praesertim quos scio esse spei atque indolis melioris. quo in numero, mi Hemelari, tu es. age, audacter ad me veni, et fac ut coram os tuum recognoseam. Nimia tua probitas improba fit, nisi hoc facis. Etsi grata mihi tua scriptio, magis tamen ipse tu, quo praesente omnia de te discam, et quantem potero juvabo consilio sive re opus fuerit. Vale.
EPISTOLA DXLIV. JOAN. HEMELARIUS J. Lipsio patri meo S. D. Leodicum.
QUaenam haec inscriptio, inquies, apage, apage. non agnosco, neque enim ego iis talibus gaudeo, qui onus sunt aut [gap: Greek word(s)] futuri meae genti. assentior tibi ea in re, mi Lipsi, et erubesco, sed nec ego id scribo, ut adspirem eo, quod nimis quam remotum est a viribus et fortuna meae tenuitatis, verum ut tua in me beneficia digniore, quo possim, titulo recognoscam, nisi quoque majus etiam est aliquid, animi quam corporis educandi curam habere; ad ingenii quam fortunae opes comparandas cumulandasque excitare, juvare, promovere: consilio, ope, opera ad illa vere ac solide bona, quam ad haec momentanea, et in speciem talia consequenda adesse, imo praeesse. atqui haec omnia ego quondam a te, atque ab animo in me tuo benigne expertus. Unde certe est, quod, dum a vobis abfui remotius, visus mihi sum non a delitiis quasi vitae, sed ab ipsa luce vitali seclusus. At tute hic, si hoc ita est, inquies, cur non literis saltem aliquoties (quae si non corporum, at animorum recte exhibent praeseutiam) taedium istud absentiae diluisti? Quid dicam, mi Lipsi, si occasionem rei ejus copiamque plane mihi defuisse; fallam. potui enim, fateor, si inquisissem, reperire qui aut isthuc ad vos irent, aut ad loca non longe dissita, unde non incommodum sit nuntii aliquid ad vos transmittere. si noluisse me aut per negligentiam aut per oblivionem? magis etiam fallam. nam et volui, medius fidius, et non ita hactenus immemor sum vestri, ulla ut propemodum lux occidat, in qua non grata aliqua, apud animum saltem nostium tui recordatio. quid ergo obstitit? multa multa, mi Lipsi, quorum tamen agmen fere ducit, (quidni confitear?) pudor quidam rerum a nostro illo a vobis discessu, qua studia, qua reliquam vitam, non modo
page 566, image: s566non ex animi nostri sententia, sed pessume, fere dixerim, cedentium. quod quidem me jam aliquot menses tanto rerum fastidio exercuit, ut non tantum gaudii omnis aut officii erga homines, sed vel vitae ipsius usum interclusisse mihi videatur, meque ita consopierit fere an sepelierit, ut apud alios rarissime, apud me non nimis saepe meminerim fuisse. quale quidem fortunae nusquam non novercantis taedium, si ullo unquam tempore animum vestrum perstrinxerit, clare videris quam inidonei per id tempus ad officia vitae, (illa praesertim, quae hilaris aliquid et erecti animi requirunt,) reperiamur. ut non mirere intermissionem hic aliquam officii non omissionem fuisse. sed illa quae me vexant animumque distrahunt et corrodunt, cum in mea persona potissimum sese exerceant, tum domestica quoque sunt, quibusque aliunde nec apud me origo aut causa, quare et [gap: Greek word(s)] sunt, ut non temere litterarum sidei comittantur. quorum quidem nonnullorum tametsi semina jam tum collegeram Leodii existens, non audebam tamen ea detegere vobis, nescio qua verecundia cohibitus, cum tamen hoc factum oportuisset, qui te jure habeam (si ullum alium mortalem) unicum, cui interna externaque mea, meque totum adeo patere ac translucere vellem, ut in cujus fidelissima seu consolatione in rebus tristioribus, seu admonitione imo increpatione in remissioribus optime me sperem posse conquiescere. adeo ut saepenumero etiam cum suspirio voveam apud me, aliquando adhuc ut possem, quod non omnino desperem, amantissimo, humanissimoque praesentis tui consilio persrui. Certe mens mihi non omnino ut spero mala, ut nec votum vitae viaeque, quod eo potissimum institutum, Deo ut inprimis animum, hominibus etiam (bonis praesertim et qui vestrae illius sunt, id est vere optimatium classis) linguam et vitae studia, moresque adeo externos et ascititios probare possimus. sed tam multi tantique curarum turbines me exercent atque agitant, ut non modo quo mihi sit commodissime iter habendum, sed an haberi omnino possit, in ambiguo relinquant. haec ista, ob copulam istam individuam corporis et animi, aliud quidem [gap: Greek word(s)] affligunt, atque huic dein necessario [gap: Greek word(s)] igneae si quid suberat ac caelestis aurae, id extinguunt omnino, aut proculcant protervissime, adeo ut nunc nisi terreum nil restet fere, frigidum, grave, lentum, quodque in peccantibus humoribus [gap: Greek word(s)] vocitamus, unde mihi hectica velut quaedam tristitia impressa, mente ad alia omnia aut stupida aut non aperta ac vacante, quae quidem tametsi remittitur aliquando, et, si non eliditur, at eluditur, idque per praesentiam hominum, aut occupationem aliquam; tamen cum ad me redeo eadem omnino me urget aut paulo gravior etiam febris. Ita ut jam ab aliquo, tempore, ut et alias quondam saepe, cogitabundus et solitarius gaudeam esse, abhorreamque ab omni fere consortio. Qua in solitudine versanti (cum omnis mundi studia mentis oculis objecta habeam) creberrime succurrit et meam deplorare stultitiam, qui videam quo in luto ipse obhaeream; et multorum aliorum, qui beatissimi sibi, vulgoque habentur, cum tamen in eadem mecum omnino navi aut etiam dissolutiore nonnumquam, praesentinsque naufragium minitante in utramvis aurem secure obdormiscant,
page 567, image: s567jocis delitiisque consepulti. haec talia eo nie insaniae (quomodo enim aliter appellem?) demiserunt, ut jam in Heraclyti disciplinam mihi videar jurasse. Sed in omnibus hisce angoribus hoc me unum consolatur, quod saepenumero tristibus iis miserisque animus cogitationibus plane immersus, cum in seipso aut in aliis adeo praesidii nihil invenit aut solatii, resugium suum ad illum habeat, qui tutissimum in rebus deploratis azylum, eosce sublevare gaudet, qui variis, qua animum qua corpus miseriis cumulatissimi transfugium a creatis ad creatorem meditati, res plane omnes, seseque adeo ipsos abnegare parati sunt. Hinc nempe incidit saepe, ut in media hominum turba solus imo relictus mihi videar, cum nullum inter mille homines reperiam, cujus in securissima conjunctione sperem posse conquiescere. Te autem unum soleo cogitare, in cujus sinum, ut adsipientis, et quod caput rei, vere amici, omnes meas molestias deponere secure me considerem. Hunc autem ego Labyrinthum curarum et angorum si evadere semel (filo deducente divinae gratiae hominumque amicorum consiliis adjutus) potuero, spero equidem eum me, qui nunc nihil adeo sum, nisi pondus iners terrae, et fruges consumere natus, (non enim ego si veritatis res est, temere aliis me praeconiis venditaverim) annisurum aliquando alacriore conatu, olim ne frustra omnino natus haberi possim. atque ego quidem, cum haec vita communis tantum mihi jam fastidii quotidic commoverit, nihil ut fere sit quod in ea valdius me remoretur, vel saltum e Leucade tentare aliquando meditarer, ut ejusce, quam justa jam nunc dedignatione tantum non exosam habeo, nullo in posterum amore illecebroso possim, gaudeamve implicari. Certe quotiescunque apud me sum (sum autem saepius quam par est, ut ab officiis etiam vitae ea re una secludar) et nunc me specto, nunc supera illa aeviterna caelestia; taedet profecto hactenus me mei; ardentique saepe voto ad illa adspiro. jam vero aetatem meam intueor. hanc video unam, in qua fundamenta illa jacienda, in quamcumque voles partem. hanc video ceream labore nunc aliquo condocefactam et cohibitam, [gap: Greek word(s)] sibi posse volvendae (si quid ejus restat) vitae convenientissimam imprimere non ullo postea tractu temporis eluendam. hanc denique video, quod unum mihi pro multis, solam esse, in qua (si quidem rite id ac ordine fiet) genus illud vitae feliciter degendae necessario complectendum, ut indoli ingenitae maxime consentaneum, ita qualecumque, per omnem deinceps aetatem retinendum atque exercendum. Ubi quidem si invita (ut ajunt) Minerva quidquid conamur, vides quid mox taedii atque infaelicitatis devorandum restet. Aevum deinde istud si considero, in quo nihil adeo virtuti audaciae plurima tribuuntur, in quo simplicitati priscaeque morum innocentiae non modo non suus honor, sed praesentissimum immo periculum; optime profecto cum iilis actum mihi videtur, quorum illa ut sic dicam vitae navicula minoribus jactatur tempestatibus, quique littus tuto legunt, nec ludibrium ventis debent, auraeque judicii popularis multo insanissimi. Ad quid enim sapientiae studia et scientiae vulgo amplectuntur homines studiosi, quam, ut eorum velut sufflamine fulti ad opes recta contendant, et honores Ecclesiasticarum aut civilium
page 568, image: s568dignitatum? quam ut titulis ac pilleo decori, spectabiles obambulent, digitoque monstrentur praetereuntium, quam ut verba sua magno divendant, divitiasque ea ratione in altum extruant, quibus ingratus tandem haeres molliter ac secure perfruatur. At quanta illa pars est, vel quantula potius eorum, qui ad finem illum rigide intenteque collimant, Publici Boni, aut etiam SUI, sed interioris ejus ac solidi, altaque illa resipientis? Atqui valere merito jubeam illam sapientiam, quae nec meliores reddiderit cultores sui assiduos nec adsipientiores in sui notione et illius, a quo, in quo, et per quem ipsi. Ut enim ego tibi expromam, Lipsi, animi mei cogitata; non alio libens contenderim omni studio omnique literario aut Philosophico labore, quam, sapere ut possim, et fari, et faccre omnia recte. caeterisque facile remiserim erratorum culpam in vita omni, officiisque tum divinis tum humanis, non itidem ipsi mihi, cui, siquidem otium et vacatio conceditur ab aliis fere rebus ad hanc unam meditationem, quidni indignissimum ipsi aestimem nil aliud quam [gap: Greek word(s)] et cum vulgo per totam adeo vitam aut nihil agere, aut si quidquam, id aut malum aut male agere, aut si nec illud, tum aliud certe agere ab officio hominis [gap: Greek word(s)] aut [gap: Greek word(s)] Praeter ista nonnumquam me quoque excitat nominis ac cognominis mei significatio, (quorum, ut nunc quidem a perpaucis habetur ratio, ita concedes non olim quidem incuriosos fuisse illos, qui omnia diligentius et studiosius persecuti) eorum illud praeter ejus jam nativam signisicationem, a duobus mihi venit, qui ut clarissima duo lumina radiant in fronte illa augustissima Christianismi; quorum alter sanctissimus, alter Deo ipsi inter homines conversanti dilectissimus, uterque castissimus, uterque rerum doctissimus caelestium, uterque praeco veritatis fidelissimus: hoc autem alterum quid vernacula mihi lingua praecepti instillet facile est cognoscere. Haec si superstitiosa tibi videntur, non contenderim, modo calcar mihi aliquod subdant, ut majore impetu ad illa vere ac solide bona contendam, quo quidem nos nimium quantum indigemus, languidi numquam non ac tepidi, si non torpidi ad illa quae studii esse nostri cum morsu animi vellicante agnoscimus. Gavisus itaque sum, cum Lovanium commigrasse te intellexi, ubi ego tibi omnia fausta felicia non cesso comprecari, atque ut illi tui Grudii te longum incolumi; tum ipsis, quamdiu voles, tute perfruare. tametsi illis quidem invidere nos par est, quibus lux illa vestri splendoris communicata ita quidem, ut a nobis illa avulsa, qui interea a situ squalore et tenebris vix adeo nos vindicemus. mecum autem ego perbelle actum existimo, si non aliorum praeclara ingenia, quorum illic reor non deesse copiam, te jam ita novis implicuerint familiaritatibus, ut dulcissima eorum consuetudine capto, ne semel in mentem venerit Hemelarii tui meminisse. Et nos isthic jam ab aliquot sumus mensibus, non nimis volentes aut libentes, ob taedia rerum satis molesta, sed parentes jam contendunt coguntque ut redeamus, et habent illi suas causas quas non refello. Si tamen alius daretur hic aut alibi utilis mihi locus et non inhonestus, mihi quidem staret non tam cito reverti, brevi tamen statuemus, et, credo, remigramus, quando
page 569, image: s569do non aliter video ipsis me facturum satis. Plura hîc vellem et deberem, sed jam haec ipsa plus nimia video, et modulum epistolae supergressa. quare desino, atque illa refervo in aliud tempus. Extremum autem hoc erit, ut vehementer te rogem, ut, quem ante benigne amplexus, inter tuos illos habere deinceps ne graveris: quo enim ego indignior isto gradu, eo gloriosior humanitas tua, quae etiam tales clientela sua non dedignatur, nostrique aliquando, etiam in precibus tuis ut non nolis meminisse, talibus enim taliumque intercessionibus in lubrica hac aetate haud parum adeo nos agnoscimus indigere. Vale, mi Lipsi, et si quicquam aut hîc aut alibi quocumque gentium tenuitas nostra poterit, quod tibi sit usui, pro jure tuo impera, ut enim nemo vivit mortalium, cujus ego malim dici totus, ita nec quisquam alius, credo, libentius seque et sua tibi mancipaverit. Raptim Coloniae. pridie Non. Martii 1593.
Si quid responsi a te expectare poterimus, (quod valde optem) poterit destinari domum Wilhelmi Burchgraeff mercatoris Coloniensis, tametsi vel alias commode, ut spero, ad me perseretur.
P. S. Jam vero in hisce talibus cogitationibus versanti, an mirum sit, ut illi quondam male felici hoc (O Solon Solon!) expressum, ita mihi hoc (O Lipsi Lipsi!) saepe in animo esse si non in labiis, non attinet reserre: quem quidem ego te sciam, ut hoc spatio, quod mihi quoque decurrendum proposui, felicissime summaque cum gloria consecto non immerito jam gaudere, ita quoque me in carceribus etiamnum, proh pudor, haerentem non applausu modo, sed voce, sed mente, sed ope aut opera et posse et non nolle excitare ac promovere. unde certe (dicam enim) etiam indignius fero, quod et olim ego non agnoverim thesauros istos, quos e praesentis tui benevolentia haurire potuissem, et nunc (cum maxime agnoscam) facultas mihi eadem non sit relicta. contingit mihi hîc quidem quod vulgo solet, ut non ante rerum pretia subducta ratione examinemus, quam cum iis sublatis e medio, summo cum desiderio atque aegritudine, cogimur tamen carere. itaque jam demum vere video, quid tibi et nos debeamus, et illi, qui aut olim te fruiti, aut nunc etiamnum praesentes praesente fruuntur. ut autem ego animi erga te mei illum affectum exprimam, non possum signatius, quam quibus ille versibus argutissimus Poeta Cornutum suum alloquitur in re haud absimili contestatae gratitudinis, quos non gravabor addere, modo tu ne legere.
Non equidem hoc studeo, bullatis ut mihi nugis
Pagina turgescat, dare pondus idonea fumo.
Secreti loquimur: tibi nunc hortante Camoena,
Excutienda damus praecordia, quantaque noatrae
Pars tua sit, mi Lipsi, animae, tibi dulcis amice,
Ostendisse juvat, pulsa, dignoscere cautus,
Quid folidum crepet, et pictae tecloriae linguae.
Hic ego centenas ausim deposcere voces,
Ut, quantum mihi te sinuoso in pectore fixi,
Tom. I.
page 570, image: s570
Voce trabam pura, totumque hoc verba resignent,
Quod latet arcana non enarrabile fibra.
Quos ipse dein subjungit versus, si tam stricte de me possem, quam hosce quos posui, alius profecto essem. et multum mutatus ab isto qui nunc sum. hoc tamen ex parte adscribam, quod tuo ductu
Et premitur ratione animus, vincique laborat,
Artisicemque tuo ducit sub pollice vultum.
Quae sequuntur, ut supra fortunam meam sunt, ita si hoc modo quadret, me faelicem?
Non equidem ut dubites, amborum foedere certo
Consentire dies et ab uno sidere duci.
eorum concludam tamen voce cum ipso;
Nescio, quod certe est, quod me tibi temperet astrum;
EPISTOLA DXLV. J. LIPSIUS Joanni Orano.
REverende Pater. Aeterno Deo gratias debeo agoque, qui me. post varia discrimina et molestias in hunc locum traduxit. Spadae sum, et juxta desideratos diu fontes. Ad te toto animo adspiro. sed fatigatio mihi paullum abstergenda est, et quiete mitiganda. Audio etiam itinera haud usquequaque tuta. Sed quidquid sit, brevi te et Patres videbo. Adventum meum serio celari cupio ob justissimas caussas. fugio interpellationes, et donec res meae in Batavia confectae sint, uxor et familia et supellex traducta, melius nos latitare. Pro prudentia tua intelligis. Ego deinde honeste me expediam ab illis, et illibata mea fama. litterulas illas mitti ad uxorem valde mea interest, sed ita, ut ipsi reddantur in manum, rogo si potes, juva. sumptum in nuncium et laturam ego, aut uxor ibi potius, liberaliter exsolvet. Reverende mi Pater, animo tibi circumsundor et amplector, et precibus calide me commendo. literas ad te habeo, sed ipsi tibi coram reddendas. In Spadanis aquis XVII. Kal. Jul. CICICXCI.
EPISTOLADXLVL J. LIPSIUS Joanni Orano.
R. Pater abire te sine salute mea, valde mihi molestum est. et praeter opinionem meam, atque adeo praeter promissum. Quid tamen faciam? fontes isti juvare me nornihi et exercere nunc vires suas videntur. Intempestive
page 571, image: s571eos deseram? Scio te nolle. alias (testor illum quem quis fallet?) nihil magis mihi nunc in votis, quam te cum P. Delrio una videam, quem animo assidue,. oculis nondum usurpo. At brevi fiet, five enim valeo, justissima est caussa veniendi, et hilari animo hilaros amplectendi. five non, caussa quoque justissima haec abeundi, nec mansione mea insamandi inclytos et laudatos adhuc fontes. de rebus meis in Batavia nihil etiam audio, spero optima, et feram quae evenient; certus Deum haec sic disponere in bonum meum et salutem. Ne de publicis quidem hîc ullus sermo, quae vacillare possunt, sed labi, me judice, non possunt. ita Deus signa clara jam ab aliquot annis dedit suae voluntatis. Rex noster, (mihi crede) victor de apertis occultisque hostibus (isti plures et metueneli) triumphabit. sed omnia in tempore, et cum Deo visum. cui ut et me Rev. Pater, lanctis precibus tuis commendes ex animo rogo, si me amasti aut amas, hoc fac. Aquis Spadanis XXVI. Jul. CICICXCI.
EPISTOLA DXLVII. J. LIPSIUS Joanni Orano Presb. Soc. Jesu. S. D.
R. P. Dolui ita cecidisse, ut me adveniente tu abires; atque ita, ut ignari essemus alter de alterius discessu. Voluissem certo te alloqui et amplecti, quod spero me facturum, antequam hinc abeam, quia statui (praeter veterem sententiam) plusculos dies aut septimanas hîc haerere. ita me capit cum ipsa urbs, tum amici quos repperi, et inter eos eximius candor tui fratris. Certe vir est, ex animo loquor, quem ex animo amo: et meretur. Resistam hîc igitur, saltem tantisper, donec aliquid ab uxore, et de ejus adventu; ut tum demum statuam de loco domicilii mei firmo. Quod ad Rempublicam, nihil audimus, nisi Verdugum Tribunum cecidisse aliquot vexilla hostium circa Gruningam, idque eruptione subita, ita ut tormenta etiam reliquerit hostis. Ita fama est, nec alde adfirmo. utinam serium et grande aliquid audiamus, et quod faciat ad rei summam! quod tunc denique futurum confido, cum ordo erit et regimen, quale optamus. Interea pro magno bono, si non magna jactura. Scripsi nuper instinctu amici cujusdam ad Richardotum benivolum nobis, ut certo audimus: sed communiter, et Ievi mentione rerum privatarum. Permisi illi ipsi amico plura addere, si occasio aut inclinatio ejus ita ferrent. Et quid autem festinem? satis tempori hoc fiet: et Deo placeamus, parum est de reliquo isto humano grege. Prorsus ita sentio. sine superbia aut pervicacia, contemno tamen omnia haec externa; et utinam mihi Deus tantillum vitae otiique det, ut in secessu corrigam mea quaedam et colligam, quae fortasse sunt in publicum bonum! conabor, atque etiam perficiam, si vestris R. P. precibus juver, quas scio apud aeternum illum Deum efficaces. Is te meque servet. Leodici prid. Kal. Jul. oo. CI. XCI.
page 572, image: s572
Hoc ipso die apud fratrem tuum comiter valde in prandio accepti fuimus, et te desideravimus, sed hoc tantum. De valetudine mea haud est? assideo et accumbo sanis, et si vires mihi pro animo, valde vir sim. qualiscunque aeger, illo valeo.
EPISTOLA DXLVIII. J. LIPSIUS Joanni Orano.
REverende in Christo Pater. Consilii tui copiam ut mihi facias in re, quam proponam, valde rogo. Ab amicis moneor de gratia reconclianda cum meo Rege. Res nostra ita postulat, ut veniale diploma impetrem, si uti fruique velim meis bonis. sed et fama quoque suadet. quia absit, ut inter eos censear, qui hostes sunt legitimo suo Regi. Ego me non esse, nee fuisse etiam, cum inter medios holtes fui, scio: etsi fateor dicta aut scripta a me fortasse aliqua (privatim tamen, publice, quod sciam, nunquam) quae trahi alio possunt. sed deinceps cauto et recto pede ambulandum est. Hoc consilium si non improbas, juva etiam. Quomodo? ut testimonium mihi conficias pacis et reconciliationis meae cum Ecclesia, quo ante omnia est opus. Id per Patres Societatis vestrae fieri conveniens videtur, quoniam per illos interpretes et arbitros Deo iterum me junxi. Moguntiaci expiata culpa, et solemni communione inter Ecclesiae membra sum receptus, ac Coloniae iterum, Confluentiae, hîc denique. An ergo a primis testimonium peto, an ab ultimis, et qui ad manum mihi estis? Hoc est, in quo sententiam tuam exquiro. Reverendissimus Torrentius benigne nuper ad me scripsit, atque etiam de me ad alios, et arbitror illum omnia mei caussa velle. de re mea habes. de repub. hîc siletur. Hoc unum. Bruxella adserunt, Principem Ascoli regio mandato celeriter se in Galliam contulisse. Item Hispanos, qui nondum pacati, Breinlecbasteau, ut appellant, per insidias occupasse; an et diripuisse? non enim memini probe, quid in ea epistola fuerit, plura nunc non habeo, et res etiam meas disponebam in domicilio novo, quod apud viduam piam et probam conduxi. si Deus volet, videbis cum redieris. eundem illum rogo; uti sanus et firmus. Leodici III. Non. Jul. CIC IC XCI.
EPISTOLA DXLIX. J. LIPSIUS Joanni Orano.
REverende in Christo Pater. Non rescripturus sic subito eram (et si libenter tecum alloquia haec alterno) nisi pupugissent me, quae de migratione
page 573, image: s573mea, aut potius ejus caussis suspicaris. Ignosce, nondum eo veni, ut affectus omnes habeam domitos. et iste, ecce, se ostendit. Putas me rei familiari studere in hoc consilio: non ita est, sed tu mihi paullisper judex esto. Triennium paene hîc jam versor, exiguo stipendio, et quo honeste me non tolero: eo ipso incertae et malignac solutionis. Assuevi sine curis istis externis vivere, nec opus hactenus fuit: vis me nunc, praeter atras istas nubes, quas morbus gignit, hanc quoque exspectare, et subire inopiae calamitatem? Proceres medebuntur, inquies. Ita dicunt, et jamdiu audio: sed liberale aut benignum quid exspectem, cum nec promissa praestentur? praeter sexcentos florenos, quos adsignarunt ordines,. ducenti mihi promissi e Collegio Buslidiano recipiendi: ubi sunt? obolum non vidi, non videbo. bona fide, pater, est hoc literas colere cum dignitate aut cum fructu? ad Antistitem nostrum plene omnia scripsi, et consilium atque etiam auxilium ejus imploravi. Scribis, non semper sic futurum Belgium in sordibus et squallore. Ego vero spero et opto, imo et confido. Quid tamen ad me value, qui non eam relinquo, quia turbidam, sed (ignosce mihi si liberius scribam) ingratam. Nolumus nos cum magnis viris comparare, sed cum nemine tamen meaes sortis aut famae sic tenuiter actum, audeo confiteri. Metuis etiam valetudini meae in aere Italico. Agnosco benevolentiam, id est affectum tuum veterem: tuum? imo tuae gentis, et omnes sic in me Orani. sed de Valetudine, Deo permitto, quae nec hîc valde me habet sanum. Quid si ipse aer mutatus, et locus aliquid adjuvent? saepe solet. Etsi (ut ex pectore loquar) tale nihil cogito, nisi cogar. Cogi me interpretor cum iis, qui retinere possent et verbis volunt, rebus nolunt. En, de me libere, et pro ingenio meo, ac tuo. Hoyense oppidum receptum esse jam audimus: quod mihi privato quoque nomine gratum, ut iter patefiat ad vestros fontes. Anhelo illos et ad amicos. Vale R. Pater. Lovanii XIIII. Kal. April, CIC IC XCV. R. P. T. addictissimus jam olim a puero J. Lipsius.
EPISTOLA DL. J. LIPSIUS Petro Orano.
QUi tuas tulit (casu domi non eram) jam nunc responsum postulat, et ecce habet. sed quale tempus permisit breve et abscisum. Ego die Mercurii non venio. hoc primum. Valetudo non vult, non etiam tu si me noris. Egone inter Primores illos, et ubi ipse Princeps? seorsim singulos convenire aut affari non fugio, valde universos, et ubi pompa. sed de valetudine (ne amor tuus sollicitetur) sic habet. [gap: Greek word(s)] solverunt mihi fontes. Id pro bono cessurum spero, et ita firmant rei aquariae hîc periti. ea res ne me conmoveam omnino jubet, alioqui haud diutule hîc futurum.
page 574, image: s574sive quia mihi periculi fortasse aliquid incurrat, sive quia aliubi quoque et meliore loco potare fas istos fontes. Eburones quidem vestri (tractum totum intelligo) menses plusculos tenebunt. Salve, Vir Clarissime, et multa salte Germanum tuum, olim et nunc mihi carum, imperti. Aquis Spadanis x. Kal. Jul. CICICXCI.
EPISTOLA DLI. J. LIPSIUS P. Orano JCto.
EN fui hilariuscule apud fratrem tuum in prandio, male mihi sit, nisi hilarius, quia apud fratrem tuum: nam etsi ipse mihi amicus, et quidem vetus: tamen nescio quomodo tuus ardor me incendit, et hanc amicitiam inter primas habeo, sed animis non annis aestimandam, at parcam in hoc verba, ut cum Symmacho nostro loquar, et venio ad id, quod in epistola quadam nuper a me requirebas. Cur [note: i Latius haec discuffit Lipsius libr. I. Poliorcetic. Dialog. 2. vid. supra Epistolam Scaligeri CCXXXIV. quae producit ex Vita Caroli leguntur In Annalibus Gestorum a Carolo ad A. DCCLXIX. celebravit natalem domini in villa Duria, et Pascha apud Sanctum Lambertum in vico Leodico. Annales vero Loiselliani addunt vico publico. Canisii codex habet, Leako vico publico. De Sigeberto Gemblacensi miror: Lipsius enim ait in MSS. codice, quem ipse habebat, et ab ipsius Sigeberti aevo esse putabat, semper esse Leodicenses. et ita in Editione Aub. Miraei invenio ad A. C. 774. ubi Agilsredus Leodicensium Episcopus memoratur, qui in editione Pistorii corrupte dicitur, Gilfredus Laodicensium episcopus. sed idem Miraeus, qui codicem illum Lipsii adhibuit, ad A. 698. et 710. 1106. et ubique fere, Leodium exhibet. et quod notandurn, ad An. 824. Walcandus Leodicensis Episcopus corpus sancti Huibirti transert a Leodio ad Andagium monasterium. ita ut videantur Urbem vocasse Leodium, sed gentile Inde formasse Leodicensis. certe parum refert, cum Lipsio tamen facerem. de. origine etiam nominis son male sentire Lipsius videtur. nam et Goldastus t. I. Rer. Aleman. p. 132. a Leodes, id est antiquo sermone, homines deducit. quod vero ultimam Syllabam deducat a Dyck, id est aggere, Lipsiu, posset errare, quia enim vicus vocatur, posset Leodicum esse pro Leodewicum, ut multae urbes a vico denominationem traxerunt. et quia vicus publicus, id est fisci vocatur, ita dictus forte, quia Leodi, id est homines, vasalli eum habitarent.] Leodium, Leodicum scribo ac nomino? Quia, non dico majorum, sed avorum vestrorum aevo ita fuit; nec ille novus qui hoc, sed qui illud usurpat. unde doceo? Annales vestros consulite: nego vos reperturos scriptos quidem libros paullo meliores, qui non Leodicum appellent. Est apud me Sigeberti Chronicon, cum memoria aliquoties urbis vestrae, sed Leodicensis. Ipsa vita Caroli Magni, veteris incertique scriptoris, sic resert: Rex Carolus reversus est in Franciam, et celebravit natale domini in villa quae dicitur Duria, et Pascba in Leodico vico publico. observa vicum vos tunc fuisse, adde quod vulgo Luidik vel Luttich: Uxorem rediisse salvam, matre relicta etiam salva, ex fratre intellexi; et in primis amorem, quem conscanter in nos servas, debes, et mutuum facio, faciamque quamdiu ero. Ita candor, virtus, eruditio tua postulant, quae me ceperunt. Vale cum tua et tuis. A. Leemputius suis literis amice salutem tibi adscribit. et ego vero Cl. Juyio collegae tuo. Lovanii XIII. Kal. Febr. CIC IC XCIII.
page 575, image: s575
EPISTOLA DLII. PETRUS ORANUS J. Lipsio suo S. D. Lovanium.
HEre apud Herum cum paucis tui nominis, tuae gloriae studiosissimis in arcano prandimus, multa honorifica de te et operibus tuis cofabulatio, nihil te uno apud illum est antiquius, didicit egregiis ingeniis habere suum honorem, dicerem omnia, si patereris te in epistola ad te, laudari, librorum tuorum exordiis gustatis non conquiescit, donec ad calcem pervenit, hortatur ut facem Historiarum, militiam Romanam, in qua nunc es totus, praeclaraque alia opera tua adfecta conficias, ad aevi nostri ornamentum et utilitatem, posterorumque admirationem tui. utinam, mi Orane, dicebat, Lipsio tuo, imo vero nostro, et in praesenti mutuoque adloquio frui possemus, et (ut sermo sermonem trahit) inter caetera narrabat, apud Germanos e re nata frequenter se pro te stetisse, plurimos enim tibi invidere et falsa obloqui, respondi, stabilitatem animi tui falsis delationibus non mutari, cum bene conscius vitae et actorum, nihil in se maledicis sermonibus licere aestimet, quinetiam despuere, si quae inculcata de simulata religione mendacia, huncque honorem et vitam et mores meritaque tua vindicare, ut qualis ipse es, talem te a Principibus viris intelligas judicari, verum enim susque deque te ferre agyrtas maledicentissimos: quid enim, addebam super, coget hominem rei litterariae perfectissimum columen, cum longe imparibus quasi altercando et jurgiis concertare; nihil tibi commune esse cum indoctis, quos litteratos Plautus vocat, ideo quod iis litteta (ut ait Cicero) ad caput adfigenda sit, qui ut aliquid inanis gloriolae apud sui similes aucupentur, amplissimos et praestantissimos viros amarulentis, inutilibus ac invectivis libellis lacescunt; Ad haec Herus, recte quidem, mi Orane, hoc enim Deus avertat, ut ullius hominis virulentia, si quenquam lacessitum a statu mentis dimoveat, ut laxatis maledicentiae habenis in alterum debacchetur, hoc enim nihil esset aliud, quam cum insaniente insanire, et alienam ulcisci malitatem, ut ipse fiat malus. His similibusque sermonibus ultro citroque habitis, ille nobis consumptus est dies. Memini legisse me magnum Erasmum Roterdamum Ernestum Bavariae Ducem, Heri nostri (nisi fallor) abavum, habuisse Mecaenatem favitorem suum, eumque ab eo amplissimis conditionibus provocatum, et hic adsiduus vindex et adsertor tuus, ad quem, si me amas, scribe, et litterarum officio Serenissimi Principis beneficium agnosce. habes materiam; de cruce libellos tuos sitienter exoptat, mitte cum epistola: Reges et Principes viros sine aliquo munere non esse salutandos, monebat lex Persica. Sed et aliud avide expectamus, ut Dominus Deus populi sui misertus per novi Producis adventantis pietatem et prudentiam, tandem tristissimam hanc tempestatem, civile et exitiale Belgiae discidium, vobis nobisque vertat in tranquillitatem, speramus aeterni
page 576, image: s576numinis bonitatem omnia in laetum exitum versuram, si tamen animos nostros ad ea, quae illi sunt placita, verterimus. mi Juste, cum tua et salve et Vale. Dominus de Melroy mensae et confabulationis socius, tibi salutem. Leodici pridie Id. Decembris 1593.
Virorum bonorum et doctorum, uti et tuus, Moecenas et fautor Ernestus Elector Coloniensis.
Priusquam obsignalTem litteras, venit ad me Serenissima sua Celsitudo cum paucis, et ante prandium videre voluit, quid ad te scripsissem, vidit, legit, suaque subnotatione, ut vides, adprobavit.
EPISTOLA DLIII. J. LIPSIUS P. Orano JCto. Leodicum.
VOs vero miramini, scio, silentium meum, fortasse et accusatis. Quid tamen obloquor, cum omnia sic apud vos nota? cum ignes illi suppositi cineri doloso, ut Poeta ait, jam in apertum incendium eruperunt? Equidem vicem vestram doleo, et nec illum angulum exceptum communi huic cladi. Praedictiones tamen meas commeminisse potes, etsi non putabam Batavos in sic apertum scelus erupturos. Quis vel color saltem allini potest? nullus, nisi ille Euripidis, violare jus Tyrannidis causa. sed laetiora nunc audimus, et aliquid spei bonae de Huyo. O Rector supreme, fac ratum, et da illam vobis, et vos iterum mihi, ut hac saltem aestate fas mihi sit vos videre, et vestros fontes. Propediem Antwerpiam mc iturum censeo, ut figuras, quae ad Poliorcetica nostra, sive de machinis spectant, eas, dico, jubeam pingi et sculpi. Est et alia viae caussa. semel transigere cum Aula nostra debeo, teneant me an dimittant: quoniam profecto arcte habent, et res meae fiunt angustae. Interea Itali identidem invitant, et jam recenter Bononienses in primarium locum, et qui Sigonii fuit. Nulla vocatio illapsa magis in aures et animum, et serio delibero quid sim facturus. Heros ille, vester Herus, quod agat habet, et ubi vim insitam promat: fallor aut tota haec res (utcumque ab initio tristis) stabiliendae ejus auctoritati erit, imo augendae. Deus faxit, et quod ante dixi, vos nobis reddat, et fideliter invisat. Lovanii XIII. Kal. April.
page 577, image: s577
EPISTOLA DLIV. J. LIPSIUS Petro Orano. Leodicum.
ACcepi tuas. et in iis quod de [note: I Vid. Centur. ad Italos Epist. 39. Unde videmus Franciscum Oranum vocari, ut et appellabatur ejus Patruus, qui Romae inter Senatores Rotae erat.] filio petis. Non faciam longos logos. vide fructum amicitiae, quod aliis et proceribus negavi impetiasti. veniat cum bono Deo, sed in annum unum. nec longius potui ab uxore mea extorquere. Ipsa aetate jam senescit, quietem expostulat. annonae etiam caritas familiam non vult augeri. Hoc spacio facile et formavero eum et direxero, et hauriet a me quae usui videbuntur. Habebo, hercules, benigne et custodite, et plane ut meum. Tu videbis ut bene modesteque se gerat, vitet consortia, praeter eorum, quos ego dicam? nam vestrorum quidam hîc insolentiores aut proterviores, et de Lampsonii filio quid dicam? triste exemplum parentibus, aliis utile ad cavendum. Tibi scriptum. In domo mea alius item est, sed insigni pudore et modestia, filius Otbonis Hartii, quem recepi futurum mihi a manu. nec enim titulo convictoris volui, etsi pro convictore solvet, et parens ejus jam olim mihi amicus sit, et res meas omnes ac lites etiam curet. Haec de filio, cui cubiculum jubebo apparari circa initia Septembris. sub id tempus veniat. de bombarda bene est, secum eam ferat, et una thecam, aut repositorium coriaceum, quod in domo nostra apud virgines invenietur. Honeste ibi petatur. Sed de hospite, qui symbolam petit, o scelus. Non aliter loquor, et commodum nobis adest P. Leonardas Lessius e Societate, qui mecum ibi fuit, atque is tres florenos pro coenula nostra solvit. Coenulam dico, in qua pauca modo ova, amplius nihil. Si P. Leonardus non adest, Rector erit, et is ipsi viro persolvit. Per fidem, Orane, haec flagitia, non dicam fieri apud vos, sed ferri? furta et depraedationes manifestae sunt, atque idem in pallio fuit, quod haud longe infra pretium redemi. Patiamur, sed Spada aut Spadani haud temere me videbunt. Caeterum de tantilla pecunia, nihil est. si petit et urget, solve meo jussu et nomine, compensabo. Librum fratri Archidiacono misi, ultimum mihi e septuaginta. memini audire me tabulam plumbeam erutam apud vos esse Episcopi alicujus defuncti, in qua Leodicum scriberetur. Eam velim mihi exscribi, quia usum habent ad sermones nostros, quos pertexo. Vale. Lovan. III. Id. Sext. CICICXCV.
page 578, image: s578
EPISTOLA DLV. [note: 1 Petri Beriii vitam deScriptam legere poteris, Lector, inter Professores Leidenses, et apud Valer. Andream et Franciscum Sweertium in Bibliotheca et Athenis Batavis, et alios. Comitatus ilie fuit Lipsium in hoc itinere cum duobus Canteris, Adamo Leemputio, Werckovio, Ultrajectinis, Rocho Honerto, Schapio et Gravio, teste Meursio in Athen. Batav. p. 235, et ut ex multis Epistolis Lipsianis, tam editis quam his, apparet. et forte jam tum a Lipsio sollicitatus et sponte pronus ad religionem puriorem ejurandam, quod serius tamen fecit: Paupertas vero videtur praecipua caussa mutationis fuisse; cum enim Professorio munere in turbis notis patriae nostrae privatus, unde viveret non habebat, Lutetiam abiit, ibique accessit 1620 Catholieis, et Orationeni edidit, qua rationem reddit, cur relicta Leyda Parisios commigraverit, et Haeresi repudiata, Romano-Catholicam sidem amplexus sit: quam legi editam Antverp. 1621. ubi foedum in modum adulatur Papistis, et praecipuum robur argumentorum ex antiquitate et successione Episcoporum petit. laudat vero eam Nicol Borbon: in Poemat. expositis p. 127. resutavit eum scripto Anti-Bertio, Joannes Corberius Norib. 1623. Bertius ipse Epist. ad Ruarum t. 1. 12. questus se duriter haberi, tamen exemplum posteritati daturum constantiae et moderationis promittit, et meditari jam iter Parisiense, ibique adjuncturum se Resormatis scribit. VI. April 1620. Neque etiam gratum suisse studiosis patet: nam Lugduni cum A. 1594. mense Octobri obtimusset a Senatu Academico potestatem publice explicani Aristotelis Ethicam, prima recitatione publica i a studiolis fuit explosus et tumultuariis clamoribus exceptus, ut nullurn verbum potuerit proferre. Vudcanius tentavit in eum transferre munus Secretarii per Curatores et Consules, sed Senatus Academicus intercessit, quia non visum etrat expedire, ut hoc tempore eo munere Bertius fungeretur, et significatum Curatoribus electionem Secretarii etiam ad Rectorem et Assessores spectare, ut didici ex actis nostris. Tentavit et A. 1598. Junii mense iterum publice docere, sed Senatus eum monuit melius facturum, si eo tempore non doceret; sed differret: postea tamen etiam Professoris munere functus. et 1604. 17. Jul. Magister artium honoris caussa creatus, et mense Octobri celebravit oratione funus Jani Douzae. G. Patinus Epist. cclviii. mortuum Lutetiae 1629. ex Dysenteria atrabilari narrat, et se eum hoc in morbo curasse scribit, et licet sacra mutasset, soceri tamen Muchlini laudes semper celebrasse, ait. vide de Bertio etiam supra ad Epist. CXCIII.] PETRUS BERTIUS J. Lipsio. Spadam.
VIr clarissime, Deum testor et Fidem tuam; nihil mihi unquam gravius acerbiusque contigisse, quam divortium, et distractionem Moguntinam. O diem illum inamoenum mihi et tristem! Egone te, cui pectus istud debeo, et quicquid in me est animi melioris, ut potuerim deserere, imbecillem, invalidum, aegrotum, alienae opis indigentem? Sed ita res utriusque noitrûm postulabant. Haerent tamen in pectore, et urunt indies sermones illi, quibus adfectum in metuum, cum ante saepius, tum discedens maxime declarasti; quos ego ex animo nunquam deponam, quamdiu vivam. Atque utinam ut de animo in me tuo, ita de salute aliquid nobis constaret! quid enim agas, aut ubi vivas, postquam Moguntia abiisti, nulla hactenus potuimus ratione cognoscere, donec ex P. Brederodo, qui nuper admodum Francofurto ad nos venit, intelleximus, te in Spadanis esse. Nos interea quod solum possumus, non desistimus curam valetudinis tuae gerere, pro qua deo operantes cotidie, infulas eliciendae miserationis offerimus, vovemusque ex formula de nostris
page 579, image: s579annis. Et spero etiamnunc aliquid impetratum. Me vero Heidelbergae ante quatuor hebdomadas gravissima febris corripuit, quae nunquam me liquisset, nisi ego pestilentem aerem, terrasque Belgis crudeleis. Vix enim Argentoratum veni, quum me repente morbus deseruit, multo citius, quam ex porta ludis quum emissus est lepus. Ita nunc dei virtute, sanus sum atque incolumis, speroque deinceps aeris hujus temperie clementiaque adjutum firmatumque iri valetudinem. Ego tamen adhuc cochleae in morem meo succo, sed parce admodum et tenuiter. nam longo illo itinere, ut scis, magna mihi peculii pars absumta est, neque Heydelbergae sane exigua. hîc autem. (nisu deus aliquis juvet e machina) reliquum subito perierit cum pulvisculo. Sed spero in posterum laetiorem Fortunam, propter ingentem nobilium juvenum frequentiam, quae in hac Schola est. sed tarde sane me adhuc illa respicit, movetque vere formicinum gradum. Quotquot tamen juvare me consilio queunt, favent, voluntque quae cupio omnia. quod non mea mihi virtute, sed tuo potissimum beneficio evenit, qui me coram verbis Gothofredo, doctis omnibus epistola commendasti. Sed Gothofredum scin tu a Norinbergensibus Altorfium accersitum, ut in Donelli defuncti locum succedat? Ita est. Ille vero gratias egit negavitque se posse Scholam istam honeste deserere, in quam non ita pridem venisset. Nunc ille in Suetonio est, quem dabit, ut puto, his nundinis ita tractatum digestumque in libros Aureorum, ut Senecam. sed a Criticis conjecturisque manum ille abstinebit. Callide. metuit fortasse [note: 2 Credo intelligi Janum Gruterum, qui hoc tempore Witebergae Prosessor erat.] Witebergensem illum, ne ad praetorem corripiat, et dicam subscribat, nam is, ut audio, in eodem scriptore est. Nos adhuc in Seneca et Plutarcho. Inde serio cogitamus serium illud studium. Velim tamen aliquid etiam in Jurisprudentia, ne omnino illorum studiorum ignarus sim. Adgrediar, ubi tuum de hac re judicium audivero, quod ut perscribas rogo. Habebis profecto, quem habuisti hactenus, morigerum et dicto tuo audientem. Cujacii vita nuper admodum prodiit descripta a Papirio Massonio, ejus exemplar ad te mitto, quod et gratam tibi sciam illius viri memoriam, et exemplaria nondum existimem ad vos esse allata. Hieronymum Mercurialem narro tibi itidem in Italia obiisse. Ita funestus hic annus Doctorum omnium capitibus. Sed quid querimur? mortalitatis haec nostrae lex est, ut per fluctus et saxa hujus vitae in portum mortis veniamus, a qua dum nos multum putamus abesse, absumus minimum. [gap: Greek word(s)] Tu vero diu vive et vale, vir clarissime, nec sirit DEUS, tam subito nobis eripi, Decus aevi nostri. Canteri salutem voluerunt adscribi, etiam Werckhovius. nuper admodum Friburgo huc simul venerum, cogitantque brevi Basilaeam, inde in Italiam. Friburgensis Scholae, Rectorne dicam an professor? certe alteruter, librum unum de Constantia in Germanicam linguam transtulit. Edet, ubi typographum nactus fuerit, quem adhuc non potuit indipisci. Iterum vale. Datum Argentorati. proprid. Non. Quinctil. Ao. [abbr.: Anno] 1591.
page 580, image: s580
Si quid ad me voles, quod ut facias rogo obsecroque, inscribes aut ad D. Gothofredum, aut quod malo ad Doct. Michaelem Loefennium. Est is advocatus hujus urbis, ejusque nunc utor hospitio, Vir humanissimus, neque etiam elegantiorum litterarum rudis.
EPISTOLA DLVI J. LIPSIUS P. Bertio suo.
UBi es mi Berti? Etiamne Argentorati? ubi, ubi, animus apud te est, maxime ex animo hoc scribo. diu est, quod te amo, et scis: magis vero, ex quo in via propius et familiarius te novi. Quid tibi in os dicam? probasti te mihi et tuos mores. sed enimvero res tuae me habent anxium, si nondum eae in firmo; Adminiculari possum? scito velle, significa, imo si paullum ego constitissem, ad me te elicerem, futurum mecum quamdiu velles. Nec esset [gap: Greek word(s)] ille convictus. plura in hoc otio molimur, et possemus, ut olim viri magni apud Romanos, a studiis te uti. Scribe serio ex statim, quo loco tuae res. aliquid extricabimus. alioquin etiam commendatio mea apud Batavos te juverit, a quibus. missionem petii et impetravi, sane quam honeste. Genti ilii debeo, et prae me sero. et tu aliquando, etiam. illi. mihi. In Patribus ut sedulo pergas, eorumque lectione te dirigas sum tibi auctor. mihi crede, ab illis eruditio vera, atque etiam pietas. et [gap: Greek word(s)] istae, vereor, ut serunt illum, ut sic dicam, [gap: Greek word(s)] de morte Cujacii flevi acriter et dolui. ingeminavit dolor, cum etiam de Mercuriali meo audivi, unico, et vero poene mihi ex iis locis amico. sed bene et benigne Deus, qui tales illos ad se ex his turbis. Vale, mi Berti, et scribe. Leodici aut Spadae literae tuae me repperient semper gratae. Leodici postrid. Non. Sept. CICICXCI.
EPISTOLA DLVII PETRUS BERTIUS J. Lipsio. Leodicum.
VIr Clarissime. De rerum mearum statu scripseram Prid. Kal. Decembris Post illa quid factum sit intelliges. Nobilis, qui ita largiter fuerat pollicitus, adhuc nihil dedit. Hospes meus fidem illius corbitam esse ait, sed certam tamen. Sperabo igitur. Polonus ille, friget. et nunc ea, quae praesente Gothofredo fuerat pollicitus, negat. qua caussa, nescio; nisi. quod tanta est animi inconstantia, ut quod vult, nolit, quod non vult, rursum velit. Ita nunc inter sactum et saxum incertus excrucior, dum alter lentum incertumque, alter nullum auxilium fert. Batayis tamen certum est non exhibere
page 581, image: s581molestiam, satiusque arbitror extrema hîc perpeti, quam illic beneficio accepto, pudorem et libertatem perdere. Illud interdum cogito
Multi suam rem bene gessere et publicam patria procul.
Privatim tamen adolescentulos aliquot nobiliores dum instituo, aliquid corrado, sed ita pusillum, ut inopiam tolerare tantillo non possim, et ita incertum, ut de crastina die vix constet, sintne id diutius permiissuri professores, quorum legibus jam olim id vetitum est. Habes de rebus meis. Sed vereor saepenumero ne te obtundam, impudensque videar, quod toties ad te, de me. Quod si ita est, obsecro te, Vir. Clarissi ignoscas vel amicitiac, vel saltem necessitati meae. Ita enim Deum mihi velim propitium, ut consiliorum meorum hominem in Belgica praeter te participem feci neminem, ne parentem quidem. Tanti apud me est animi pectorisque tui humanitas et candor, tantumque de tua in me benivolentia mihi ipse polliceor. Noribergenses Dionysium nostrum solicitare non desinunt, legi ad eum Scipionis Gentilis epistolam, in qua de Casaubono, deque te illuc arcessendo exserte scriptum fuit. Tentabunt haud dubie. Brederodus huic rei gerundae unus caput est et pes. Narro tibi, illius consilio etiam hîc de te actum. Ego vero Pancarpiam concinno, majus opinione mea opus, laboris certe immensi; quod propterea his nundinis lucem non adspiciet. Velim in Praefatione aliquid monere, de utili Auctorum lectione, tum qui legendi, et quo modo; tum quaenam in lectione excerpere atque adnotare oporteat, etiam de Adversariis paucula, locisque communibus. Videtur enim non incommode istis operibus praestrui posse talium rerum quasi propylaeum. Ad hanc rem quae olim ex te audivi, erunt scio utilissima. Si quid praeterea est, quo me adjutum iri putes, id mihi ostendi abs te pervelim. Aut si haec ipsa praepropere a nobis scribi existimes, (quod plenius ea abs te tractata sint in Dialogo de recta Institutione) velim id quoque significes. Desistam. [gap: Greek word(s)]. Tametsi videam, Modio concessum fuisse, pagellas suas tuis scriptis saepius replere. Ubi autem istud, quod institui, absolvero (quod brevi sane fore arbitror) totum ego me sacris, ut jussisti, dabo, hoc quidem majore cura studioque, quo minus utile est Theologo per semitas istas et dumeta incedere, quam ut est apud Empedoclem [gap: Greek word(s)]. Junius e Gallia nuper rediit. Canteri in Italia sunt cum Werkhovio: Rochus, Eyndius que huc concessere, vere proximo itidem in Italiam, ut puto, profecturi. Argentinenses Episcopum suum bello videntur petituri, et de apparatu frequens sermo; sed turbata omnia eorum consilia obitu Ducis Casimiri, quem certo nunciatur, tertio Non. Januarii Apoplexia esse mortuum. In Saxonia pariter novae turbae, ob Religionem obitumque Ducis. Steneum oppidum Lotharingiae cepit nuper admodum vicecomes Thureinius, idemque rursus obsidione cinctum liberavit. Brissonium certum est Mainii jusse Lutetiae strangulatum, quod regiis partibus nimium favere videretur, Hispanis certe esset infensior. O cladem, et vel hoc solo nomine funestam urbem! Quis jam de illo regno bene speret, unde virtus ipsa sublata est, et Justitia, [gap: Greek word(s)]
page 582, image: s582[gap: Greek word(s)]? Metuo mehercule ne ingratae tibi sint meae litterae, quod semper Tragica nuncient, obitusque et funera clarissimorum virorum. Sed haec omitto. Tu modo diu, diu, vive et vale, et nos si digni videmur quos ames, ama. Salutant te Gothofredus, Rochus, Eyndius. Ego litteras tuas vehementer exspecto, et quid agas, quid valeas, magnopere scire cupio. Datum Argentinae apud D. Michaelem Loeffennium. 4. Eid. Januarii. Ao. [abbr.: Anno] 1592. quem felicem tibi prosperumque ex animo exoptat Tuus P. Bertius.
EPISTOLA DLVIII. J. LIPSIUS Petro Bertio. Argentoratum.
EN, mi Berti, quas ab amico literas accepi, tui, ut vides diligente. An audies? Ipse optime statues pro rerum tuarum nunc statu, suadere non audeo; nunc bene in Batavis, sed et ut ille ait, [gap: Greek word(s)] vides et Gallias promittere nihil sereni. nos in hac urbe. sed mox ad fontes, quando serio tantem salutares? sed aut erunt hac aestate, aut ego non ero. ita mens ominatur. tu de rebus tuis scribe, nec breviloquentia mea talem te faciat: quia nunc distringebar plurifaria scriptione. Priores etiam meas, puto, cum illis ad Polonum accepisti. Vale. Leodici III. Id. Maj. 1592.
EPISTOLA DLIX. PETRUS BERTIUS J. Lipsio. Leodicum.
VIr Clarissime. Nunquam audacior mihi videor, quam quum ad te scribo. Audacem tamen tua facit humanitas, qua me ultro pronum allicis attrahisque. Quaeres fortasse, nunc ubi sim, aut quid rerum geram? Ego vero D. Gothofredum, ipsamque urbem, gravissimis expulsus bellorum tempestatibus reliqui, prid. Kal. Quinctilis, abiique ad Noricos. Mallem equidem D. Hauteno vocanti parere licuisset, sed quo me verterem, aut ad quem confugerem, sine ope argentaria, non habebam. Et tute scis, quam sint itinera difficilia. Itaque dum omnia circumspicio, meditorque ut Poliorceten fugiam Lotharingum, divina quasi Virgula, id quod maxime mihi optanti fuit commodum, oblatus est quidam [note: Hic est Slupetius (si recte nomen est scriptum) quem cum Gregorio Praeceptore et Petro Bertio salutat Dionys. Gothofredus in Epistola ad Scip. Gentilem in Appendice Gudianar. IX. p. 342. ubi vitio operarum est Petro Boetio. nisi sit Adamus Tholotius, ad quem est Epistola Lipsii ins. DLXXV.] Baro Polonus, adolescens moribus, ingenio, natalibus, prae caeteris eximius, atque ex iis unus, qui mea opera in privata
page 583, image: s583institutione Argentorati usi sunt. Is me per sane humaniter rogavit, ut se Altorphium comitarer. Non celavi ego de negocio Leydensi, quae res quamvis eum graviter ac moleste haberet, rogavit tamen, ut quamdiu per illos liceret, opera mea uti posset, pollicitusque praeter sumtus, florenos annuos quadraginta, et praeterea nescio quid honorarii loco. Placuit mihi eo praesertim tempore illius in me benivolentia, fecique id quod tunc optimum factum esse arbitratus sum, me illi adjunxi. Nunc illud reliquum est, ut quum volent Batavi, me vocent. Quod si ad iter commeatum miserint, nulla erit mora, advolabo. In studiis vide quam nuper insanum, quamque tricosum laborem susceperim. Scis Glossarium illud vetus Henrici Stephani quam sit confusum, ac depravatum? Totum ego ordine digessi, multa ex aliorum, multa ex meo ipse ingenio corrupta emendavi. Praeterea, quaecumque apud Nonium, Varronem, Festum, Isidorum, Grammaticos etiam quosdam antiquos, et Criticos nostros exstabant vocabula insigniora, adjunxi; exque iis omnibus ordine litterarum vulgato digestis, feci Lexicon in privatum studiorum meorum usum, haud paullo melius certiusque quam ea sunt, quae hactenus edita sunt. Initium mihi, ac veluti caussa laboris, fuit Cicero, cujus ego Antiquitates quasdam volui illustrare. Accessit, (imo praecessit) et altera, quod de summa vitae serio cogitanti mihi, Schola placeret magis, quam Ecclesia. Nam (cur non libere deponam apud te quod sentio?) quo magis in Religionem inspicio, hoc mihi minus placent Theologorum hodiernae de rebus divinis disceptationes. Non quo sacrum illud studium culpem, aut spernam (quis enim potest suavior esse animo cibus, quam cognitio veritatis?) sed quod [gap: Greek word(s)] istam, et altercationcs fugiam infructuosas, quae ad turbandas potius, quam ad componendas Ecclesias sunt comparatae. At illae tam sunt frequentes, ut in iis solis verus DEI cultus consistere videatur, ac sine illis vix sit, ut se quisquam Theologum possit profiteri. Ita in haec omnes conspirant, omnes compacto rem agunt, ut in velabro olearii. Quis autem erit istarum rerum finis, quis exitus? quum nihil ingenia humana labefactare aut defendere studio contradictionis non audeant? Quare commode utiliterque me facturum putavi, si sequerer, non ducerem, et Religionem discerem potius, quam docerem. Interim suspicerem atque honorificarem communem parentem generis humani. Hac igitur sententia abjunxi animum a priore studio, atque in sylvam illam ingressus sum, quam dixi, materiemque non inutilem explicandis bonis auctoribus comparavi. Quod ego propterea scribo, ut quid a me his mensibus praestitum sit intellegas: Te enim perpetuum mihi consiliorum omnium atque actionum testem et arbitrum delegi, utque de Schola, si fieri id potest, ante adventum meum cum Hauteno et amicis agas. Quod si vero meam apud Curatores voluntatem sufficere non posse existimas, spero in aetate satis mihi fore praesidii, inque judicii imbecillitate, ne, quod dicitur, clitellae bovi imponantur. Habes vir Clarissime de rebus meis longam, ac fortasse etiam molestam ac taediosam tibi epistolam. Valetudo tua me valde anxium habet. Quod possum facio, ac cotidie vittas
page 584, image: s584eliciendae a DEo opt. max. misericordiae praefero, quas spero, vel tua, vel mea, vel publica caussa aliquando respiciet. Nimium me urunt postremae tuae litterae; sed Deum precor, ut is avertat omen, et te, meam commoditatem opportunitatemque, diu salvum atque incolumem nobis conservet. Datum Altorphii in Noricis. XII. Kal. VI til. oo. IC. XCII.
EPISTOLA DLX. PETRUS BERTIUS J. Lipsio. Lovanium.
MI Lipsi. Tandem enim familiarius te compello, et veluti de contiguo, post ancipitis et longi itineris ambages. Et vero Christo Opitulatori Custodique meo magnas merito gratias debeo, qui me tot terris, tot fluminibus, toto Oceano a parentibus, amicisque disclusum, et patriae viciniorem reddiderit, et tibi, summo inter amicos amico et patrono. Vere ita sentio. Nam quid aut optari a me potuit, aut a quoquam praestari, quod non cum ultro ipse obtuleris, tum mea caussa effeceris? Ardens ista et perpetua in te fides mea, non patitur animum adfectumque istum obscurari, qui tamdiu vivet vigebitque, quamdiu ego. Unum tantum communi caussa doleo; hoc quid sit, ne tu quidem ignoras, mi Lipsi. Quanquam, si te novi, non probas certe omnia, quae illic probantur. Sed [gap: Greek word(s)], si putabis esse integrum, [gap: Greek word(s)] inter nos [gap: Greek word(s)]. Nunc ego, quae res bene et feliciter vertat, in Sodalitatem nostram propero, in qua Praeses Bastingius, ego Adjutor. Studium mihi omne in rebus divinis. Otium largum adhuc et tranquillum, sed vereor ubi Leydam advenero, ne inter caesa et porrecta, ut ajunt, onus mihi imponatur opinione mea gravius, cum temporis, studiorum et valetudinis detrimento. Sed nos Dei virtute scenam istam decurremus, vel publici boni caussa, vel ne in ambiendo leves fuisse videamur. Nam ut impium est [gap: Greek word(s)], ita tuipis est in postulando flagitandoque confessio temeritatis. Serio igitur et ipsi [gap: Greek word(s)] cogitamus, et commissorum nobis adolescentum disciplinam ad regulam normamque perducere. Ad quam rem te V. Cl. rogare institui, ut Collegii Lovaniensis ad me leges transmittas, et cum illis judicium simul tuum consiliumque de recta formatione juventutis. Nam quae nunc leges sunt, eas in speciem tantum, et pro re nata conscripsit quidam Cochlinus, nobis et mutandi eas, et alias praeterea prout usus erit condendi, relicta facultate. Juva igitur, quum possis, juva nos, Lipsi, et excita facem illam sopiti in nos amoris tui. Silentio ad hanc rem opus est, aut fide? Utrumque praestabo. Ipse videris quid voles. Dabo operam, ut et quae volueris perficiam, et pro summis in me meritis tuis, numquam offendas immemorem aut ingratum. Oppiani [gap: Greek word(s)], quod aliquando desiderasse te scio, misissem, si librarium meum vasculum e Germania
page 585, image: s585adlatum esset. Nam nos, ut ex litteris postremum Altorphio scriptis intellexisti, alia via, per Bohemiam, Silesiam, Poloniam, Russiam, Masoviam, Borussiamque domum reversi sumus. Monavium Vratislaviae conveni, virum egregium, et amantem tui. Is te salveri jussit. Junius apud nos est, nunc in Germania noram [gap: Greek word(s)] simillimum, [gap: Greek word(s)] Is nunc uxorem duxit, viduus enim ex Germania ad nos venerat. Scaligerum in horas pene expectamus, tum Clusium et Gruterum. Gothofredus ad Frisios concedet. De Cruce si quid (ut spero) a vobis confectum, quaeso ad nos transmittas, et si quid praeterea aut [gap: Greek word(s)], aut [gap: Greek word(s)]. Adficimur enim utrisque, ut scis. Vale V. Cl. et si scribes per Bernardum Langhenesse Bibliopolam Middelburgensem ad nos curabis, nisi alia tibi via magis placebit. Gousae Eid. Junii CIC IC XCIII.
EPISTOLA DLXI. J. LIPSIUS Nicolao Libra Humaerollio S. D.
EGo vero doleo, quod nec tua, nec mea fortuna (fas sit ita loqui) citius Te Spadam adduxerit; cum ego quoque illic valetudini firmandae, quae jamdudum labat, essem. Quanto mihi solatio tuum alloquium et aspectus. Nihil hîc blandum, sed rem dico. amo humanissimam vestram gentem, sed in ea eos maxime, qui cum generis splendore, hanc habent virtutis et doctrinae lucem. Te inter eos esse video ex scintilla hac, ut sic dicam, unius Epistolae tuae, quam jamnunc legi. me istae regiones habent, et habiturae adhuc sunt, cupidine tantum otii et quietis. Nam fateor tibi, odio et morti jampridem mihi sunt pessima haec dissidia, quocumque praetextu nata et aucta, quae nos et vos (Deus faxit ut errem) evertent et perdent. sed tristia omitto. Uxorem ego e Batavis indies exspecto. si brevi veniet, excurram certo Spadam iterum, et te tam mei amantem unice complectar. sin autem, tu fortasse huc ante discessum. De Politicis meis, non nolo te ea vidisse. etsi fateor optimam eorum partem, et vitam atque animam ipsam a nobis premi, id est Commentarios, temporum istorum aspectu. Altum et generosum aliquid, imo sincerum purumque aliquid non ferunt. sed nos constanter illa. Thraseam, credo, jam tu aliique vidissetis, nisi eadem quoque arcerent, et suffocarent conceptum diu hunc partum. Tu et boni ignoscite, sic debeo, si volo, non dicam, in fama esse, sed in vita. non quia aliquid in eo scripto impium aut improbum (absit) sed quia jam diu didici quidquid non pro publica aura, censeri tale, etiam cum minime tale. plura aliquando si Deus volet, in sermone. Ego te ex una epistola tua et amo, et affectus mei pignus libellum hunc nostrum mitto. peto ut tu porro etiam me, vir nobilissime, qui subito haec scripsi. Leodici prid. Kal. Sept. CIC IC XCI.
page 586, image: s586
EPISTOLA DLXII. J. LIPSIUS Christophoro Brouwero.
TU vero non molestus interpellator, et saepe eveniant mihi tales. ut per viam defessis jucundus comes taedium levat et laborem, sic mihi tua interpellatio erudita et pro nostro gustu. Ac doleo quod magis te fruitus non sum, cum una essemus apud Confluentes. sed nosti necessitudinem sive occasiones eorum, qui peregrinantur, quorum illud proprium est, [gap: Greek word(s)]. Itaque divulsi sumus propere, sed testor ingenue, animo meo haesisti, et haeres. Utinam ego tuo, ac consors fiam orationum tuarum ac precum, quas Deo offers. Nam negare non possum, amo litteras et haec talia animorum ornamenta, sed magis ad illa aeterna et vera bona aspiro. Vera? imo una, quae ad coelestia nos ducunt et salutem. Tu in iis me juva, ego qua possum etiam in his minutiis. Ambigis de Colonia Trevirorum deducta sub Augusto, an Vespasiano? ego illud censeam efficaci Taciti testimonio, qui Coloniam nominat jam tunc, cum imperii Vespasianus adhuc vix potens. statim, inquam, a Vitellii morte. Cerealis, ait lib. IV. Hist. 72. postero die coloniam Trevirorum ingressus est, avido milite eruendae civitatis. Atqui tunc colonia etiam nulla a Flavio deducta: Etiam hoc quaeris, quae mens mea de Tungrorum nomine et Germanorum, in Taciti verbis, quae adducis? illa ipsa, quam in commentario expressi, nec adhuc muto. Nam jure, ait, de Morib. Germ. cap. 2. recens certe Germanorum nomen, et nuper auditum. Tacito ipso sic firmante. ita est, sed recens appellat, nempe, quia ante Caesarem et illud aevum ignotum. Non ad inferiora Tacitus haec refert. Tamen fateor, obscurus, ut sic dicam [gap: Greek word(s)] Cornelianus ille locus. nec firmiter adhuc et decreto pronunciem: de Helena sentio tecum, et Panegyrici nihil obstant, nisi sinistre capienti. At de Colonia Patricia nullus est, non in tua tantum Treverica, sed in aliis; ut ecce in Plinio lib. 111. cap. 1. Cordubensis Patricia, et in nummis Germania Caesaris: GERM. CAES. COLONIA PATRICIA. nisi tamen C. Caligulae sit ille nummus: nam et in alio certe accepi a Nic. Florentio [note: Hardunus de nummis Populorum non de Agrippina colonia, sed de Corduba capit, et Agrippam esse viri nomen censet, sive duum viri istius Coloniae, sive Generi Augusti.] COL. AGRIPPA PATRICIA: COR. C. CAESAR. AVG. GERM. sed de nomine constat, quae ejus caussia? ipsa vetustate obscura res est, et quam neminem veterum censeo aperuisse. [note: Haec Lipsii verba refert Brouwerus Annal. Trevir. lib. 1. pag. 131.] Ambigo an non inde Patricia, qua jus iis senatus, et venire poterant in Patres. an quia ipsi habebant Patres? Transisse Rhenum centum et tredecim Trevirorum Senatores Tacitus v. Hist. 19. commemoravit: atqui in aliis Coloniis [note: Male Brouwerus Curiatet.] Curiales
page 587, image: s587tantum, nec isto nomine insignes. An ideo et patricia quia Patrum decreto deducta? potest et hoc esse, quia Senatui jus aliquod in aliquas Colonias fuisse ex Dionis LIV. discas. actis anni DCCXXXIX. in extremo. Sed malo prius illud, et habuisse jus aliquod splendoremque Patrum, sicut Equestrem Coloniam in Plinio lib. IV. 17. lego. Colonia, inquit, Equestris et Rauriaca in Gallia. Etsi videatur quasi nomen proprium statuere, atque ita in Antonini Itinerario Equestribus legas. Ista sunt, vir Doctissime, quae nunc potui adferre. si quid occurret amplius aut certius, non celabo. Tu perge in tuo instituto, sed rogo et suadeo brevitati studeas, quantum potest, et posteritatis potius famae et usui consulas, quam praesenti voluptati. Scio varia judicia esse, sed mihi illud sedet, paucis et diu piobari, quam ad breve tempus mustis. tamen aliquid etiam aevo tribuendum esse non nego, quod utinam proba capiat magis et probet. Vale, Vir Reverende. et amantem tui ama. Leodici XVIII. Kal. Octob. CIC IC XCI. Saluto officiose R. Patrem Rectorem et P. Ambrosium, quibus quod frui diutius non licuit mihi, nunc etiam dolet. quid scio an alias fiet? nam nos Germaniam fortasse (ut hîc turbae sunt) iterum revisemus, sed non nisi puram illam, et a vobis insessam. Scripsi ad Illustrissimos et Reverendissimos Bavariae Principes; fac iis reddantur hae epistolae. [note: Altera est epistola Lipsii ad Brouwerum de Colonia Agrippina, quam edidit J. J. Pontanus Decad. 1. 5. pag. 11.]
EPISTOLA DLXIII. P. BREDERODIUS J. Lipsio S. P. Leodicum.
LIterarum cumulis, Lipsi Clarissime, obrui te non ignoro; Adeoque religio mihi esset te sine caussa vel justa occasione interpellare. Sed, cum Petrus Fischerus Bibliopola et Johannes Wechelus Typographus et Bibliopola Socii, accepissent, te animum in Hollandiam nostram revertendi deposuisse, teque etiam conditionibus, quas cum Raphelingio habebas, renunciasse, me obnixe rogarunt, ut ipsorum nomine ad te quam diligentissime scriberem, peteremque, ut, si tibi animus esset opera tua recognita et emendata alicui typographo in Germania excudenda committere, illa ipsis transmitteres. de fide, diligentia et opera illorum hoc habebis; uti etiam illud tibi satis notum est, eos primarios vel esse, vel cum illis certare. Characteres, papyrus, forma, correctio, omnia optima; instructi illi ab omni re, abundantissime. de conditionibus nihil nunc nominatim; sed eas tuo arbitrio quasi relinquunt. Quapropter tuum erit despicere, quid voles, mihique aut etiam illis voluntatem rescribere, ego mandati fines non excedam, nisi in rem tuam meliorem tuam conditionem faciendo. Videbis itaque, Clarissime Lipsi, utrum discipuli tui opella aliquando tandem tibi fructuosa esse poterit, non in illo tantum negotio;
page 588, image: s588sed alio quovis, ego ut semper tui observantissimus studiosissimusque, ita etiam tibi nunc obsequentissimus futurus sum. Deus te, Lipsi, quam diutissime Reip. litterariae et nobis incolumem servet. Vale. Francofurti VI. Kal. Octob. CIC. IC. XCI. [note: Brederodius Hagensis JCtus et legatus foederati Belgii ad varios Germaniae Principes, sed praecipue ad Electorem Palatinum. vid. Val. Andr. Bibl. et Sweertii Athen. Belgic. in Scaligeranis alteris dicitur fuisse filius Stannarii, et nomen Brederodii traxisse ex joco, cum neque ex legitima Brederodiorum stirpe esset, neque spurius. Parentem ejus Genevae, si non natum, certe habitasse docet Epistola Dion. Gothofridi, qui intimus erat Brederodio, ad Gentilem in Appendice Gudianarum n. XI. pag. 344. et saepe ejus mentio in epistolis ad Heidelbergenses, vel ab illis scriptis.]
EPISTOLA DLXIV. HENRICUS CUYCKIUS J. Lipsio. Leodicum.
CLarissime Lipsi. In hoc tristi Reipub. nostrae litterariae statu, non parum mitigat nostrum dolorem tua ad nos reversio: de qua, praeter alios, pluribus mecum litteris egit Dn. Oudardus. Bene habet, quod cum ecclesia catholica apud Moguntinos et Colonienses Societatis Jesu Sacerdotes, quorum te consuetudine frui audio, in gratiam redivisti. Sed non negligenda interim est externi fori reconciliatio, quae vel ab Illustrissimo Nuncio Apostolico, vel a Leodiensi Episcopo, aut a nobis hîc poterit obtineri. Nam quae a Societate praestatur venia, etiamsi publico testimonio vitae, probitatis, integritatisque tuae fulciatur; sigillo sacramenti continetur. Ad reversionem tuam porro quod attinet, persuasum habe, Lovanienses omnes vehementer optare, ut hanc Academiam, almam matrem tuam, quam florentem olim mecum vidisti, in qua tuae eruditionis accepisti testimonium, et historiam summa cum laude professus es, pene jacentem jam, tui nominis celebritate resuscites. Non deerit hîc occasio de re litteraria bene merendi, sive in Buslidiano collegio, sive in quavis alia publica functione: quae ut obtingere tibi possit, certatim omnes adlaborabimus. Opto, ut vivas et valeas longum. Lovanio Calendis Octobribus 1591. [note: Henricut Cuyckius Culemburgensis, cujus vita est descripta ab Andrea Valerio in Biblioth. Belg. et Fastis Lovan. pag. 127. hoc tempore erat Professor Theologiae, et Vicarius generalis Archiepiscopi Mechliniensis, quo nomine Lipsio reconciliationem Fori externi offene poterat. postea A. 1569. factus Ruremundensis Episcopus. Vehemens Haereticorum, ut vocare amant, insectator et vexator. Contra eum scripsit Henricus Boxhornius, Anticuyckium, de quo vide Verton. de Satyris Anti inscriptis, qui eodem, quo Cuyckius, flagrans contra Haereticos ardore, in Boxhornium nullis calumniis parcit. vid. ad Ep. 73. An vero hic Cuykius fuerit gentilis Ultrajectinorum Cuyckiorum, qui se et Cauchios dixerunt, nescio. vid. ad Epist. LXXIV. nec etiam an Johannes Cuyckius, cujus opera A. 1572. Flissinga maxime ab Hispanis defecit, et cujus honorifica in Annalibus nostris est memoria, fuerit ex eadem familia. Ceterum ex hac epistola discimus Lipsium A. 1577 Lovanii jam Historiam professum fuisse: et Miraeus Livium et leges Regias et decemvirales publice interpretatum esse narrat.]
page 589, image: s589
EPISTOLA DLXV. HENRICUS CUYCKIUS J. Lipsio. Leodicum.
CLarissime et ornatissime vir. Accepi hodie, quae septimo calendas Julias ad me scripsisti. Paucis respondeo: posse D. Tuam ad nos accurrere quamprimum volet. Quae desiderantur ad ea, quae isthic facta sunt, minimo negotio hîc supplebimus. Confessionis sacramentalis factae apud Societatis Patres testimonium huc adferes, scriptum ab eo, qui accepit et absolvit. Quo conspecto, seorsim apud me et privatim profiteberis fidem orthodoxam ad eum modum, quem praescripsit Pius Pontifex quartus. Dabitur deinde publicum ejus professionis et reconciliationis testimonium, meo obmunitum sigillo. Haec series et summa hîc gerendae rei. Excubiarum molestiam ut evadas dabimus operam, nec est quod dubites. Securum esse te jubet Doctor [note: Est Philipput Suerius Antverpiensis, primum a consiliis Universitatis 1565. tum Institutionum, postea Professor Legum Ordinarius, horis pomeridianis A. 1578. deinde Primarius Horis matutinis A. 1580. quo in munere successit Elberto Leonino. vid. Valer. Andreae Fast. Academ. Lovan. p. 155. et 156. et praecipue p. 197. obiit 1606. an huic Suerio cum Marco Suerio Boxhornio gens sit communis, reperire non potui. certe hujus etiam ex Brabantia familia oriunda fuit.] Zwerius. Venies (mihi crede) votis omnium exoptatus. Quid Brabantiae Ordines de honorario hîc tibi adnumerando decreverint, non dubito quin Reverendissimus Torrentius dudum ad D. Tuam perscripserit. Rem omnem plenius intelliges, ubi ad nos propius accesseris. Quod superest, opto ut valeas. Salutem adscribi voluerunt, D. Petri Pastor Embertus Arenduncanus, et clarissi D. Zwerius. Lovanio VI. nonas Julias 1592. Post repudiatum a me Ruraemundensem Episcopatum, non debeo nec mereor amplius eo titulo insigniri atque inscribi. Quod ne in posterum fiat, oro.
EPISTOLA DLXVI. J. LIPSIUS Henrico Bredio S. D. Leidam.
ITa sane, desperandus reditus noster, mi Bredi, nec eo fine tantum viae confecimus, tot molestias et discrimina exhausimus, ut iterum repedaremus. mihi non sic libet [gap: Greek word(s)]. At mirantur multi nostrum hoc consilium. Credo. ego quoque miror, quid tam multis cum uno homuncione sit, qui nihil est supra privatum modum. mihi visum est ita facere, ex re, an abs re, meum erit sive commodum, sive damnum. Nec haec eo scribo, quasi benevolentiae vestrae succenseam, quae me requirit ( [gap: Greek word(s)]) sed
page 590, image: s590ad curiosos quosdam sermo meus pertinet, et specie volentium malignos: quibus suave est carpere et detrahere quidquid videtur eminere. Mihi sanitas caussa consilii, mihi quies interna externaque: quam adipiscar, spero; et si non, nihil deterius mihi factum: Iidem fluctus qui hîc illic quoque me jactarent. rideo hunc orbem rerum, [gap: Greek word(s)]. sed ille, qui ab initio chaos et confusionem rerum sustulit, et hanc poterit, cum ei visum, id est, cum utile generi humano et salutare. De Orosio et Cedreno tuo quod injicis, ita est, sunt apud me, sed tibi salvi. Usum volui tantum meum esse, et praesertim Cedreni ad quaedam, quae paramus. sed mihi gratum si proprietatem quoque in me transferes, pretio a Raphelengio nostro accepto, apud quem reliqua pecuniola nostra. scripsi ad eum, si videtur, pete. si non repetes ipsum librum librosque cum voles. Bene tibi et collegio tuo. certe ego voveo, et juvi pro viribus coram, nec desinam etiam nunc, si occasio erit. Candorem enim tuum ( [gap: Greek word(s)], dico) amavi et amo, facturus deinceps idem, quamdiu tu idem. [note:
Inter Douzae filios Franciscus praeceptoris sui Bredii cum honore, optimum et doctissimum virum laudans, meminit ad Lucilii fragmenta lib. VIII. pag. 122. et ipse Janus Douza Pater in epistola XIV. ad Franciscum filium pag. 437. Poematum, ejus meminit.
Sat mihi, si placido relegat te Bredius ore
Nec tetrica versus exigat aure tuos.
Exemplum ut monstrare aliis te possit, et olim
Dicere, Discipulus noster et ille fuit.
Fuit vero Collegii Theologici Proregens et Professor Rhetorices extraordinarius. Filium habuit Franciscum, ad quem est Epistola Jani Douzae filii pag. 92. Edit. nuperrimae Poematum. de Cedreno, cujus in hac epistola mentio, vid. supr. Epist CLXXXVI. ad Raphelengium.
] Dousae mei filios tibi commendo, et scito illos esse quasi meos: vale, mi Bredi. Leodici Postrid. Kal. Octob. CIC IC XCI.EPISTOLA DLXVII. THEOD. CANTERUS J. Lipsio S. Leodicum.
MIraberis sat scio, amicorum optime, diuturnum nostrum silentium, quod non nobis, sed occupationibus imputes velim. nam hoc tibi certo persuasum habeas, nos eodem erga te esse animo, quo fuimus semper, et futuros, quoad nobis haec vita. Attamen nisi aliqua justa scribendi occasio se offerat, non temere te nostris literis interpellamus: integra tamen et inviolata manente amicitia nostra. Nunc autem de te certior fieri cupio, quo loco res tuae sint, et ubi sedes figere statueris, et quod praecipuum caputque rei, quo loco valetudo tua sit. Nam Reipublicae literariae magnopere interest, te nobis diu, Dei benignitate, salvum et incolumem superesse. ut, si non viva voce, quod tibi displiciturum videtur, saltem scriptis nos totamque posteritatem erudias, et omnibus votis a te exspectamus aliquod scriptum. Nam
page 591, image: s591in hoc tuo secessu, quin aliquid mediteris, non dubitamus. perge ut coepisti, et quorundam calumnias fortiter contemne. virtuti enim, ut scis, semper invidia comes. Haec hactenus. filii salvi et incolumes Patavium venerunt, illic ad tempus mansuri. si occasio ferat velim interpellas, et monitis tuis calcar addas. Nos etiam, laus Deo, valemus, sed occupationibus nimium quantum distinemur, attamen per occasionem literas tractamus nostro more. Stewichius, ut audio, piae memoriae, testamento legavit D. Torrentio exemplar Arnobii a se multis locis emendatum et illustratum. si illud exemplar ad breve tempus nobis impetrare potueris, pergratum feceris; nec dubito, quin sis impetraturus, nam admodum, ut audio, pronus est ad juvanda studia. si per occasionem etiam nancisci potueris varietates lectionum Arnobii ex veteri codice, quo aliquando usus est Cujacius, et ille, ut erat humanus, cum Carrione aliisque multis studiosis communicavit, vellem te nostri memorem esse. Nam libenter secundam editionem, si tibi consultum videbitur, in lucem darem, nam post primam multa tum per me, tum per alios observavi. His Vale, amicorum optime, et nos ama. et si interdum nos tuis mellifluis literis inviseris, tam gratum erit, quam quod gratissimum. Saluta Levineium, si illic est; et caeteris viris doctis, me de meliore nota commenda. Raptim Ultraj. XXVII. Decembr. stilo antiquo. 1591.
Respondet ad hanc Lipsius Epist. x. Decad. xv. a Pontano edita; et IXV. a Gebbena edita. Cent. III.
Canterorum Familia ex Frisia vel Groninga oriunda, magis eruditionis laudibus, quam honoribus, licet summis fuerit ornata, floruit. Suffrid. Petrus duplicem facit Decad. XII. 8. de Scriptoribus Frisiae. Groninganam et Frisiacam. An ex eadem fuerit Joannes Canterus discipulus Wesselii Gansfortii, qui memoratur in vitis Professorum Groningensium pag. 22. et an idem sit, quem Senatorem vocat Suffridus, nescio. sed a Guilelmo certa series deducitur, qui pater Lamberti fuit, et cujus vitam breviter describit ejus filius Guilelmus lib. 11. Novar. Lection. 26. et laudes ejus Suffr. Petr. Appendic. ad Bekam de Episc. Ultraj. p. 291. Duos hic reliquit filios Celeberrimos, Ultrajecti natos, Guilielmum, qui otium literarium post varias peregrinationes, Lovanii secutus, immatura morte, ex studiorum intemperantia obiit A. 1575. vide sup. ad Epist. v. et Theodorum hunc nostrum, cujus vitam descripsit Valer. Andreas in Bibliotheca, et Suffr. Petr. de Script. Frif. Dec. xv. 7. Hic in patria urbe, factionibus agitata, summum magistratum gessit. vid. sup. Epist. CLXXXVII. sed postea ejectus repetiit majorum sedes, et in Frisia obiit 1617. summa huic, ut cum omnibus viris doctis, ita maxime cum Lipsio familiaritas, quia Catholicis et Austriacis favisse videtur, licet suspicari possimus, simulasse etiam purioribus sacris se addictum, sed ambitionis caussa ea celebrasse: nam si verum sit quod in Scaligeranis legitur, semel tantum Sacramento Eucharistiae adsuit. Ex Epistol. Lipsii Cent. 11. MiSc. 77. qua consulatum ipsi gratulatur, apparet nefanda dissimulandi ars Lipsii. nam in Leicestrianam dominationem, cujus satelles et signifer Consul a Deventer violentissimus plurimos optimates carcere aut exilio multaverat, vehementer invehitur, cum saepe in his epistolis Leicestrio et ejus sectam sequentibus foedissime adulatum, et Sarraviae, Donello et turbulentis patriae nostrae et libertatis hostibus favisse viderimus. Hic vero Theodorus, duos filios Lambertum et Joannem reliquit, quos in contubernium et disciplinam Lipsio dedit. de Lamberto spem optimam conceperat Casaubonus Epist. XXXVIII. et utrumque veteres suos hospites vocat Epist. LXXXVIII. Cum Lipsio enim deserente Belgium, peregrinationis initia per Germaniam fecerunt, et inde Italiam et Galliam peragrarunt. vid. Epistolas a Pontano editas Decad. IV. et a Gabbema Cent. III. LXIV. et LXVII. defecisse jam stirpem illam puto, ex qua adhuc unum ante aliquot annos Ultrajecti superstitem novi. Fragmenta Poetarum Graecorum a Theodoro collecta, quibus quid factum fit Valer. Andreas ignoravit, possedit olim Celeb. P. Francius, nunc vero in manus eruditissimi Juvenis,. Jacobi Philipps Dorvillii Amstelaedamensis, venerunt, de cujus eruditione
page 592, image: s592et ingenio egregia quaeque semper, ex quo disciplinae nostrae traditus fuit, speravi, et quem ea orbi literato non invisurum confido, et propriis opibus hos Thesauros locupletare posse scio. Haec in memoriam civium et popularium meorum hîc commemoranda paullo uberius duxi.
EPISTOLA DLXVIII. THEOD. CANTERUS J. Lipsio S. Leodicum.
ANte aliquot dies, amicorum optime, ad me perlatae fuere literae P. Melissi, quibus inter caetera adjunxit carmen hoc ad te, ut illud per occasionem ad te mitterem: nolui autem illud sine meis ad te literis transmittere, quare arrepto calamo haec paucula exaravi. Nos, laus Deo, valemus, et more nostro studia inter occupationes tractamus. Filii mei, ut ex literis ipsorum intellexi, vivunt et valent, et sunt etiamnum in Academia Patavina, attamen fere inviti illic haerent. summis enim precibus a me contenderunt, ut illis Romam usque, et ultra excurrere liceret, quod nunc tandem concessi, quare sub finem hujus anni Romam et postea Neapolim se conferent. nec forsan, ut spero abs re illorum hoc erit, attamen non e re mea, sumptibus enim deterreor. Intellexi etiam ex ipsorum literis Ur sinum Notas suas ad omnes historicos, misisse ad Plantinianos, quod si verum sit, velim me certiorem facias: mei existimant jam typis descriptas prodiisse, sed ego nihil dum intelligere potui. Scribunt insuper Romae nuper inventum fuisse Epitaphium valde elegans cujusdam, qui luserat pila vitrea in tribus thermis. sed Epitaphium non transmiserunt. Tu si videris vel habueris, velim nobiscum communices. Scire etiam magnopere aveo, quo loco res tuae nunc sint, et quid tandem certi de domicilio eligendo statueris, nam necdum, ut vides, res nostrae aut Gallorum satis in tuto sunt. Vellem ut velles. Unum hoc me male habet, quod tanta locorum intercapedine ab invicem disparati sumus. utinam paulo vicinior esses. His Vale, amicorum optime, et nos amare perge. Raptim Ultrajecti 6. Junii. Erisque nostri memor in Arnobio impetrando.
EPISTOLA DLXIX. THEOD. CANTERUS J. Lipsio S. Lovanium.
DIutius me, vir Clarissime, a scribendo continere, nec potui, nee volui, idque duabus potissimum de causis, tum ut de valetudine deque statu rerum tuarum aliquo modo certior fieri possim, tum maxime ut ingrati animi notam hoc pacto effugerem ac evitarem, et memoriam tui mentibus nostris
page 593, image: s593nondum excidisse, compertum haberes. Quî enim hoc fieri possit, ut tantorum tuorum in me beneficiorum, tuaeque erga me benevolentiae unquam immemor esse queam? Ego certe quamdiu mihi haec vita, non desinam affectu et benevolentia, qua hactenus prosequutus sum, te porro prosequi. Nos, laus Deo opt. max. bona fruimur valetudine, et pro ratione temporis, et hujus deplorati saeculi, res nostrae privatae satis commode se habent, nisi quod quorundam invidia, nulla tamen nostra, teste Deo, culpa, premimur: fateor quidem me libere aliquando aliorum vitia redarguisse, cum essem eo loco constitutus, eaque dignitate et auctoritate praeditus, ut nisi hoc a me factum fuisset, boni viri Reipublicaeque amantis officium omnino deseruisse videri possem. fuitque ea mea intentio, ut si non ultro, saltem pudore et verecundia compulsi, officium facerent. si hoc cuiquam vitio vertendum sit, me graviter peccasse libens fatebor. Sed de his satis. nunc de studiis pauca: licet diversis interdum curis distrahar, tamen ea non derelinquo, sed meo more, id est lente, in iis pergo. Ego hac aestate per otium totus fui in actis Martyrum evolvendis et discutiendis, plurimaque notatu digna in iis deprehendi, quae vix alibi invenias. Dignus etiam sua laude Surius ille, qui acta et Historias martyrum summo labore in unum coacervayit: sed majorem a me initurus fuisset gratiam, si scriptores istius aevi, sua et non per illum interpolata lingua loqui permisisset. Baronius in suo ad Martyrologium commentario saepissime in testimonium adducit [note: Boninum Mombritium carmine scripsisse Passionem Domini A. 1480. constat ex Scaligero de Poetic. lib. II. pag. 729. Rarum vero hoc poema esse inventu scribit Reinesius Daumio Epist. IX. Hesiodi Theogoniam carmine versam vidi in Basiliensi editione, cui annus deerat. sed Oporino deberi apparet ex Epitome Gesneri. Hoc opus omisit Bailletus de Poetis recentioribus. t. III. pag. 46. qui nec Scaligeri judicium de eo intellexit. ille enim dicit, cum multa admiserit (id est peccaverit) sibi tamen constare, quae verba cepit, ac si in magna rerum varietate, quas tractat, tamen sibi aequalem esse, nec stilo variare dixisset.] Mombritium quemdam de vitis Sanctorum, quem nunquam nobis videre contigit. tu si per te vel per amicos videris, velim libri titulum ad me perscribas, una cum anno et loco impressionis, ut sic commodius eum alicubi inveniri possem, quod si feceris, benesicio summo me affeceris: nam votis omnibus eum videre expeto. His vale, amicorum optime, et nos, quod facis, amare perge. Raptim Ultrajecti XVIII. Octobris 1596. Saluta communes amicos. Filium meum majorem natu elocavi, quod volebam nescius ne esses.
EPISTOLA DLXX. J. LIPSIUS Theodoro Cantero S. D. Ultrajectum.
QUod vales, mi Cantere, et nos constanter amas, gratum est, nec aliter a me exspectatum. Quî dubitem de tuo affectu, si illum (ita fere fit)
page 594, image: s594ex meo metiar? Sane pauci litteratorum in hac Belgica supersumus, atque ii ipsi locis aut partibus disjuncti; animis tamen cohaerere debemus, et possumus, si quid sit animus vere cogitamus. Est in corpore, sed spargit se extra corpus, et veloci cursu ad sines caeli et terrae tendit. Saepe quidem ad eos, quos serio amat: inter quos te habeo, atque habuisse, animum illum ipsum testem appello. Conquereris aliquid de vocibus aut calumniis: quid mirer in hoc aevo? et in tuis illis locis? Utinam sapiamus omnes idem, et id pietate duce: ac vires animosque jungamus in magnum et invalescentem hostem? Sed fatum Europae est lacerari, scindi, et quasi sponte in exitium per partes ire. Viderint, qui haec faciunt: beatum me otii, et unius curae, ut mea et me curem? Inter haec, studia numero, et maxime ea, quae ad mores aut Sapientiam: cujusmodi nunc tracto. Video et te esse in iis, quae decus religionis nostrae tangunt, in Martyrum vetustis actis: approbo: at de Mombritio illo, nihil nisi nomen scio. Ego vero putarem apud vos quoque reperiri scriptorum aliquid in hoc genere veterum; praesertim ubi religiosorum coetus olim fuere. Apud nos rarae Bibliothecae, et si sint, vix in iis aliquid rari. De filio majore, audivi et gratulor: Deus ei nuptias illas in concordia, in prole secundet, et te brevi faciat avum. Vale, Lovanii, Kal. Decembribus oo. IC. XCVI.
EPISTOLA DLXXI. JOH. MATTH. WACHHERUS CONSTANTINUS J. Lipsio S. P. D. Leodicum.
QUod te ab ineunte adolescentia mea colui et admiratus sum, Juste Lipsi, virtutis tuae fuit: quod de te absente et ignorame bene mereri studui; fortunae meae. Nuper in coena fueramus apud Nicolaum Rhedingherum Snissanum, rarissimi ingenii hominem. Ibi ego subito ad Jacobum Monavium, tuumne magis an nostrum? Ecquid a corculis seculi nostri, Scaligero, Lipsio, Brissonio haberet. Nihil, inquit, ille: nisi quod is, quem tu medio loco nominasti, praeclara sub incude quam plurima habet, quae jampridem in lucem daturus erat, nisi sibi a fucis, et servo illo pecore Horatiano metueret. Mox serio mihi narravit, te privilegium excudendis tuis praeclarissimis monumentis a Caesare petere; eamque ad rem etiam Monavianam operam advocasse. Tametsi igitur sciebam, tantum illum et gratia et auctoritate apud Aulae proceres plerosque valere: ut alieno adminiculo minime indigeret: tamen pro incredibili, quo erga te et bonas litteras semper fui, amore, continere me non potui, quin meam quoque tibi, aut Reipublicae potius litterariae, operam ultro offerrem. Quam cum ille minime respuere videretur: scripsi altera statim die in Aulam, ad sacrorum scriniorum praefectum; illustrem et genere et litteris et humanitate virum; Dominum Jacobum Curtium a Senffienau,
page 595, image: s595summum meum: itemque ad Joannem Barvitium doctissimum hominem, Aulicae Imperialis, quam vocant, Cancellariae Secretarium primarium, necessarium noltrum; et utrique summam postulatorum tuorum exposui; cum aliqua mei erga te affectus significatione: summa certe cum praedicatione incomparabilis tuae virtutis atque eruditionis. Neque vero satis apud me statuere possum, utrum ego in petendo diligentior: an illi in largiendo promtiores fuerint. Ecce enim tibi post dies non multos, Barvitii humanissimam epistolam, qua certiorem me facit, Caesarem, summum verae virtutis et acerrimum aestimatorem, ad postulata tua, non modio, sed horreo toto respondisse. Quam epistolam iccirco tibi integram, quamquam nonnullis in locis [gap: Greek word(s)] sane interlitam, mitto: ut in ea et meam fidem, et Barvitii de te judicium: et Caesaris voluntatem agnoscas. Rescripsi autem hesterna die ad Barvitium, eumque rogavi, ut diploma vel ad me, vel ad clarissimum Monavium mitteret. De annorum numero, consulere Dominum Monavium volueram: sed cum ille peregre abfuisset, conjeci in schedam paucula illa, quae his litteris adjuncta sunt. Simulatque vero diploma recepero: tradam illud Domino Monavio: ut ad te quam primum perferatur. Interea temporis, si quid affecti habes; noli illud, quaeso, praelo invidere. Summa privilegii vel primae vel ultimae paginae facile, antequam liber exeat, adjicietur. Sed me ineptum, qui haec tecum, tam familiariter! Ignosce mihi, mi Lipsi. Ex scriptis tuis; et ex meo te metior ingenio. Itaque nuper etiam quaedam de te ad Vitum Milettum, ornatissimum virum Maguntiam scripsi, jussu Principis mei: de quibus non dubito, quin a Miletto jam ante certior factus sis. Plane tibi persuade, innumeros esse, qui te ament, colant, suspeciant: neminem qui magis, quam ego: qui te penitus in oculis fero. Tu mihi vicissim amorem tuum praesta; et pro mea erga te pietate; redde, atque aperi mihi, tuum illud
?? (de magna quod dare lance
Non possit magni Messalae lippa propago)
Compositum jus fasque animi: sanctosque recessus
Mentis: et incactum generoso pectus honesto.
Clarissimo Domino Monavio, ambigo certo, tune an ego majores gratias debeamus! tu, quod tua omnia, tantae sibi curae esse patitur: ego: quod eadem ille opera me tibi sibique magno beneficio devincit: tibi: si meum studium et officium non ingratum tibi fuisse intelligam: sibi: quod ad amicitiam tuam, mihi quasi fores recludit; quas quandiu vixero, studiosissime obseivabo. Vale, mi praestantissime Lipsi, et salve, prid. Kal. Januar. exeunte hoc anno CIC IC XCI.
page 596, image: s596
JOH. MATTHAEUS WACHHER Joh. Barvitio S. P. D.
IMmortales tibi gratias debent, primum Justus Lipsius, pater Musarum: deinde Musae ipsae: postremo ego quoque rejectamentum Heliconis, de impetrato privilegio. De quo tametsi mihi promta omnia policebar: vix ausus tamen eram tantam mihi liberalitatem promittere, quantam reipsa expertus sum. Macte hoc animo, mi praestantissime Barviti; qui de virtute et litteris quam recte judicare possis, vel hoc exemplo declarasti. De annorum autem numero quod me rogas: jocari te mecum puto, non scrio agere. Nosti Musarum numerum: scis illis semper adjungi praesidem Apollinem solere. Ita fient anni, quibus Troja obsidione cincta est. Quodsi ab Illustri Domino Curtio duodecim menses; abs te alteri duodecim adjicerentur: haberemus vel Deos illos duodecim, quos Varro invocat: vel integrum saltem Musarum Charitumque chorum; nisi quod virginibus illis sacris tum pater Phoebus abesset; quem facile Illustri Dominus Hornstenius noster suae virtutis luce ac splendore posset sussicere. Ita vel Apostolorum numerus fieret cum capite suo: vel memoria vicarii capitis renovaretur Vigilii decimitertii: cujus omnia praeclara et excelsa fuerunt. Sed extra jocum: facio hoc totum judicii tui: satque scio Lipsium vel in novenario, vel in denario,, vel in minore etiam numero facile acquieturum. Illud magis necessarium erat, ut scriberes: quid honorarii loco mitti istuc velles; quod ut adhuc facias obnixe peto. Ego interim hoc [gap: Greek word(s)] Lipsium beavi: tuamque illi, et paucorum aliorum virtutem et humanitatem depraedicavi. Spero illum specimen gratitudinis aliquando daturum. Venio ad nostra; Illustrissimo Principi meo valde gratae fuerunt, cum quas ad ipsum; tum quas ad me dedisti literae. In quibus utrisque et prudentiam tuam et diligentiam vehementer commendabat. Dolemus autem, nos nihil Sarmatici habere, quod hoc tempore rependamus. Si quid tamen erit olim, operam dabimus; ut nihil te lateat. Rescripsit Princeps et ad Caesarem, et ad Dominum Curtium; et ad te ipsum. Fasciculum hoc nuncio accipies. De Strenula quod gratias agis: amice facis. quanquam gratiae abunde mihi est: si intelligam ineptias nostras tibi non omnino molestas fuisse. Quod superest, vehementer abs te pro amicitia nostra contendo: ut summorum hominum Domini Curtii, Domini Hornstenii benevolentiam mihi conservare digneris. Bene vale. Bresla. undetricesima Decembr. 1591.
page 597, image: s597
EPISTOLA DLXXII. JOH. MATTH. WACHHERUS A WACKENFELS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
IN maximis meis aerumnis et calamitatibus, quae exiguo sex ipsorum mensium spatio, obitu carissimae filiolae; decessu lectissmae conjugis: et inopina morte filii longe optatissimi atque ingeniosissimi, me non obruerant duntaxat: sed propemodum extinxerunt: non tantum non deposui curam tui, mi praestantissime Lipsi; ut diploma toties nobis a Barvitio promissium, urgerem apud amicissimum hominem: sed nuper etiam peculiarem tabellarium eo nomine Pragam misi, qui non nisi recepto diplomate, ad me reverteretur: quem in horas fere singulas exspecto. Eamque in rem, ut Barvitium qui sexcentis suis. epistolis, de diplomate spem mihi fecit, novo scribendi genere excitarem: in gravi illo moerore meo, nescio quo oestro percitus, pro Musarum antistite [gap: Hebrew words] scribere volui: si ea fortassis ratione, ab occupationibus aulicis Barvitium possem ad sesquihorulae opellam sevocare. Quod equidem me impetraturum plane confido. Nihilominus cum hoc tempore, Princeps meus, Episcopus Vratislaviensis, ad epistolam tuam, non ita pridem nobis redditam, respondere omnino decrevisset: non debui committere; ut illa sine meis litteris ad te perferretur, praesertim cum ad postremas tuas humanissime ad me, et honorificentissime de me scriptas nondum responderim. Ad quas uno nunc verbo rescribo: Nihil mihi epistola illa tua, et adjunctis munusculis in omni vita mea gratius et optatius accidisse. Itaque illam quidem inter [gap: Greek word(s)] mea reposui: imagunculas autem statim ad Illustrem Dominum Curtium; et ad Barvitium nostrum misi: qui eas tibi longe acceptissimas fuisse litteris suis significarunt. Reliquum est, ut reipsa etiam gratitudinem animi sui, in curando privilegio, testentur; quod eos facturos, etiam ante, quam nundinae Francofurtenses exeant, plane confido. Interim te, mi Lipsi, recte valere: et mei memoriam cum benevolentia retinere, ita cupio ut magis nihil possim. Vale. Pro tua imagine: aureolam tibi Principis mei procuravi: quam a Domino Vito Miletto, una cum litteris herilibus accipies Nyssa. undetrigesima. Sextilis. Anno 1592.
EPISTOLA DLXXIII. JOH. MATTH. WACHHERUS A WACKENFELS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
NObiissime vir: Domine amice observandissime; Nudiustertius ad teNyssa scripsi, me peculiarem tabellarium Pragam misisse, qui diplomaCaesareum,
page 598, image: s598a Barvitio mihi toties promissum, tandem reportaret. Interea dum illum mitto: optimus Barvitius diploma illud Breslam misit; cum his adjunctis litteris: quas Jacobus Monavius pro necessitudine, quae ipsi mecum intercedit, consestim resignavit; et diploma ad te per Mercatores nostros curavit. Gratulor nobis, mi praestantissime Lipsi, de tam prolixa Caesaris Optimi voluntate: quam tibi honori futuram omnino auguror. Tuum erit: ut in omnibus ingenii tui monumentis, animi tui gratitudinem erga tantum Principem ostendas: hoc priraum: deinde vero, ut officia etiam Illustris Domini Curtii, et honoratissimi Domini Barvitii accepta tibi suisse testeris: quod procul dubio, more tuo, praeclare facies. Ego si qua alia in re porro commodare rationibus tuis quoquo modo potero: operam dabo, ut non minorem apud te constantiae, quam humanitatis laudem inveniam. Cupio valde scire, an adhuc vivat, et quid rerum agat [gap: Greek word(s)] ille Josephus Scaliger noster; quem ita tecum compono: ut simile par Solem hunc videre hodie negem: quamquam profecto fese vobis quodammodo adjungit, tertium, magnus ille Faber; e cujus officina nuper Agonistica prodiere: opus quod multa communia habet, cum iis, quae tu tractanda suscepisti: quae, obsecro, ne nobis diutius invideas. quanquam ego Thraseam tuum longe malim, quam funus, et venationem adspicere: maxime in his tam crebris funeribus meis domesticis; ad quorum dolorem leniendum, libenter fateor, post sacras litteras, multum momenti, tua quaedam scripta, multum optimi Senecae, et Boethii attulisse. Nunc quod rusticis accidit, idem mihi usu venire animadverto; ut maximum alloquium ex tempore ipso capiam. Quas litteras nudiustertius scripsi: quibus adjunctae erant alterae ab Hero meo, cum imagine aurea Principis: eas a Domino Vito Miletto accipies: Ad cum enim Moguntiam curatae sunt. Ad nos si quid rescribere voles: poteris litteras tuas vel ad eundem Miletum mittere; vel Antverpiam ad Dominum Ortelium, aut ad Danielem Rindfleischum, qui eas Vratislaviam et. Nyssam facile ac libenter curabunt. Vale, mi optime atque praestantissime Lipsi: et nos tui amantissimos redama. Vratislavia. 4. Septembr. 1502.
EPISTOLA DLXXIV. JOH. MATTH. WACHHERUS A WACKENFELS J. Lipsio S. Lovanium.
QUale sopor fessis: ut ille ait: talis mihi epistola tua fuit, mi praestantis sime Lipsi: melle revera et sesamo sparsa, et omnino, ut uno verbo dicam, Lipsiana. Verba vis me intueri? lectissima sunt: Sententias? e piae et Christianae Philosophiae myrotheciis depromtae. animum scribentis? nivem ipsam mihi visus sum et candorem, non litteras intueri. Itaque te, mi
page 599, image: s599Lipsi, tuo merito magis magisque amo et suspicio: neque remittet quicquam de hoc affectu animus hic meus, nisi tum cum terram ipsam deseret. Tu modo mihi quoque benevolentiam iliam tuam, quod te facturum minime dubito, perpetuo conserva. De Principe meo, qui et ipse litteratissimus est: utpote ab ineunte aetate in Germanicis, Belgicis et Italicis scholis diligenter versatus; et de litteratis rectissime potest judicare: benigna tibi omnia policeri debes. Facit is te, ut aequum est, maxime. libros tuos Politicos avide Iegit: illos de Constantia etiam ad mensam Episcopalem, per anagnostem jussit recitari. Qua e re judicium facere potes, quanti te tuaque aestimet. Neque tibi non potest esse honorifica haec cum ipso familiaritas: homine, quem non summates tantum, ac Principes alii: sed etiam Caesar ipse plurimi faciat. Quod multis argumentis tibi ostendere possem, su usus foret. Quare hanc tibi amicitiam, litteris nonnumquam scribendis fovendam existimo. Quod si tibi videtetur, aliquid operum tuorum praestantissimo huic Heroi, pro more doctiorum, dedicare: faceres rem, meo judicio, te ac singulari illa tua prudentia dignam. Neque enim e vulgaribus illis, ac minorum gentium Episcopis est. Sed praeterquam quod [gap: Hebrew words] ut vocant, in sacra functione longe amplissimam, latissimeque patentem habet: etiam in politicis administrationibus, regis Bohemiae, cujus regni primarius Princeps Lygius est, vicem gerit, per utramque Silesiam; quae non exigua florentissimi regni Bohemiae portio est: ut in qua etiamnum Principes Illustrissimi quinque vivant; Jagerdorfensis, ex antiquissima Brandenburgensi familia, Legnicensis, Brighensis, Monsterbergensis ac Teschinensis; qui omnes Principatibus peramplis atque opulentibus praesunt. Quibus Principatibus, alii decem Ducatus hereditarii addendi, qui demortuis suis Ducibus, nunc a Regis Bohemiae Praesectis administiantur: ut sunt Suidnicensis, Jaurrensis, Troppaviensis, Glogoviensis, Oppoliensis, Ratiboriensis, Saganensis ac Pribusiensis, Monsterbergensis et Vratislatviensis: rursumque Baronatus amplissimi quatuor, Trachenbergensis, Milittschiensis, Wartembergensis et Plessoviensis: ut de innumera pene multitudine urbium, oppidorum, pagorum ac villarum taceam: quorum omnium et Magistratus et subjecti hujus Principis, tanquam supremi Regii Praefecti auctoritatem comiter agnoscunt: quam ille blanda quadam gravitate, et ad severitatem composita humanitate ita temperat: ut ab omnibus, etiam diversa [gap: Greek word(s)] sentientibus, certatim ametur et colatur. Quod eo duntaxat paucis apud te perstringere volui: ut majorem caussam [gap: Greek word(s)] alicujus ad tam praestantem Principem nanciscereris. De diplomate Caesareo, nihil est quod nobis gratias agas, beneficium omne primum Caesaris ipsius: deinde Illustris Domini Curtii: et postremo praestantissimi Domini Barvitii nostri est. Nos tantum obstetricati sumus, in partu tam praeclaro ac difficili promovendo. Et tamen gratulamur nobis aliquantulum, nonnullam saltem in eo maturando operam nostram exstitisse. quam ut ita gratam habeas, ut longe majora a me tui observantissimo atque amantissimo exspectes, valde cupio. Filius meus primogenitus, Julius Caesar Wachherius, adolescens duodecim annorum, cui
page 600, image: s600Imperator ante biennium Canonicatum Vratislaviensem clementissime contulit, jam per duos annos et quod excurrit Posnaniae degit: ubi ad Latinarum et Graecarum litterarum cognitionem, etiam Sarmaticae linguae usum adjecit. Eum ego cogito, de consilio Principis mei alio mittere. Quare abs te pro amicitia nostra peto, ut mihi paucis verbis significes, quae nunc facies. Lovaniensis Scholae sit: utrum tu quoque ibidem et quid doceas: et utrum e re adolescentis putes, ut istuc potius, quam in Italiam, hac praesertim tam tenera aetate mittatur. Feceris mihi rem longe gratissimam, et humanitate tua dignissimam, si ea de re, quod cum commodo tuo fiat, me certiorem reddideris. Bene vale. Nyssa. 10. Aprilis 1593. Tui observantissimus atque studiosissimus.
EPISTOLA DLXXV. J. LIPSIUS Adamo Tholotio Polono S. D.
INdicium mihi fecit Bertius, adolescens, quem virtutis, an ingenil caussa dubium, amo, tui in se et beneficii et affectus. Quae ita grata habui, ut iis me quoque devinctum in parte fatear, et id hac epistola tester. omnino humanitatis est, exteros in alieno sole attollere et sublevare: quid tales, qualis meus Bertius? qui, mihi crede, in elegantioribus et homine dignis artibus est supra [gap: Greek word(s)] Tu illum, quod coepisti, amplectere, et me sponsorem accipe pro moribus et doctrina. mihi quoque, ut dixi, in eo bene feceris, et quamquam longe dissitum, animi quodam vinculo obligaris. Leodici VI. Idus Jan. 1592.
Vid, supra Epist. DLIX.
EPISTOLA DLXXVI. RICHARDUS STANIHURSTUS J. Lipsio S. D. Leodicum.
PRius ad fores tuas, quam me in viam, Hispaniam versus, dedi, petasatus adsisto. Respondet ancilla, extra foras limenque te esse. Angebar, te jam tum maxime non adesse, cum te minime abesse peroptarem. Volui enim te in meis: tibi, prout potui, in tuis rebus consulere. Verum, mi Lipsi, corporis, non animi erga te mei discessio est facta. Multi, qui excellentibus scriptis, qualia sunt tua, mirabiliter delectantur, qua in Italia, qua in Hispania, ad me, de te multa. Mihi et dolere, et laetari visi. Dolere, quod ibi tam diu esses, ubi eras: laetari, quod ibi jam nunc sis, ubi es. Ego tuam
page 601, image: s601caussam ea fidelitate egi, et peregi, quam et tua dignitas postulavit, et ipsius caussae veritas flagitavit. Quod reliquum est, absens itero, quo de praesens saepius tecum: scilicet, ut orationem tuam, quam de laudibus divinissimae Virginis Mariae, proxima aestate, Leodii habuisti, quamprimum regustes, quam celerrime divulges. Cave existimes, in me uno hujus desiderii igniculum foveri. Etenim spondeo tibi, quamplurimos e nostris, hoc est, in sanctissimae hujus patronae sodalitium cooptatis, istud idem a te, non tam communi voce petere, quam singulari pietate exigere. Quorsum itaque homines, omnia praeclara et egregia de te sentientes, diuturno desiderio aestuare permittis? Da te in hanc curam. Si vacas, stude: si studes, lectita: si lectitas, scribe: si scribis, effice et perfice, ut istam tuam orationem, limatulo tuo judicio politam, abjecta omni cunctatione, videamus. Habes de tuis: de meis scire aves? Dic, amabo te, Juste Lipsi. Aveo, inquis. Ex animo? Quidem certe. Igitur obtutum in chartula fige. Simul atque iter suscepi, a spinosioribus meis studiis animum prorsus abduxi. Multa hujus relaxationis invitamenta occurrunt. Frequens comitatus: Meorum, remota scurrili dicacitate, facetiae: equi placide et expedite gradientes, denique (quod est peregrinanti maxime optandum) bona pecuniae vis, qua, in quovis diversorio, tinnire licuit. Ab honorificentissimis Imperii principibus honorificentissime fui acceptus. In his Julium, Antistitem Herbipolensem, perbenignum habui. Praesul omnino certus, pius, et politicus. Dum Politicum scribo, vim verbi, sicuti veteres, respicio: non uti hujus aevi Machivelliani, qui publica scelera politicis velis obtendunt. Manu te Genuam duco. Istinc, felicitate navigandi usus, Palomosam (quae est maritimum Cataloniae oppidum) appello. Paucis interpositis diebus, navicula, secundo vento, Barcelonam advehor. Cives portum et portam mihi meisque occludere, arbitrati nos esse, qui non eramus, hoc est, peregrinatores, peste infectos et fere confectos. Mei, scriptis et testimoniis, caussam agere; nos recta Genua venisse: Perpinianum provinciam (ibi jam tum grassari pestem, rumor fuit) non adtigisse. Hac controversia ad solem praecipitantem ducta, ignem et aquam nobis interdicere. Mutata itaque velificatione, ad pagum, civitati citimum, advolamus. Ibi item rustici, pilis et gladiis, nobis obversari, et adversari. Venit jam tum mihi in mentem illud Poetae:
Quod genus hoc hominum? Quaeve hunc tam barbara morem
Permittit patria? Hospitio prohibemur arenae:
Bella cient, primaque vetant consistere terra.
Etsi haec in illos non ita adposite quadrant, qui, in pestiferis malis arcendis, malunt haberi nimis timidi, quam parum providi. Ad aliam itaque villulam vela damus. Interea ventus increbuit inopinatus: turbulentissimorum fluctuum turbidissima accessio: in ipso portu minime portuosa navigatio. Nautae, tandem bajuli effecti, mecum, in litore, fluctubus obruuntur. Illi raptim excitantur: ego, eorum opera, emersus e vado, evado. Vides, mi Lipsi, quam
page 602, image: s602falsi gaudii usuram mundus mundanis impertit. In alto tuto velificari, in portu repentino immergi. Ab adversis abeo, ad prospera propero. Patuit mihi, statim Sere atque Madridum perveni, ad Regem Catholicum non modo aditus, sed etiam introitus. Bone Deus, quanta in potentissimo orbis terrarum Monarcha comitas adfabilitasque sermonis? Nulla frontis nubecula: oris pressus intuenti gratissimus. Nihil attinet me plura scribere. Narro tamen tibi, nihil, in vita mea, audivi gravius, vidi humanius, novi prudentius. Omnia mihi prolixe promittit, etiam opipare praestat. Multorum in me oculi, ob extraordinariam hanc gratiam, conversi. Quis? Quo? Cujas, Quid? Verum haec ad te scribo verbosius, oblitus tui, immemor mei. Te enim, utpote scriptorem frugalem et parcum, verborum parsimoniae adstrictum novi. Me etiam maximarum occupationum concursus distentissimum tenet. Quod reliquum est, si qua in re tibi inservire potero, rogo, ne roges, sed imperes. Me ad omnia paratissimum habebis. Hoc re, quam oratione faciam libentius. Vale, et salutem D. Dominico Lampsonio, meis verbis, nuntia singularem. Madridi Calend. Februarii. 1592.
Rich. Stanihurstius Dublinensis fuit, quem non aliunde novi, nisi ex libris ejus quatuor de rebus in Hibernia gestis, editis a Plantino A. 1584. eos inscripsit Fratri suo P. Plunketo, Baroni Dunsaniae. alia ejus opera memorantur in Catalogo Bibliothecae Bodleganae. pag. 177. obiisse A. 1618. scribit Konigius in Bibliotheca.
[note: Respondet huic Lips. Cent. ad Germ. IX.] EPISTOLA DLXXVII. SIMON TOELEMANNUS Pomeranus J. U. D. J. Lipsio: Praeceptori. Leodicum.
CUm Leodium iret, Vir Clarissimus, qui has traditurus tibi est, Hartgerus Henotus, juvenis doctus et modestus, tuique nominis studiosissimus: nolui eum sine meis ad te literis dimittere: tum ut salutarem te, cujus ego doctrinam, mores, praeceptaque semper plurimi feci, et cui lubens acceptum fero, si quid in politioribus literis assecutus sum, quod sentio mea, non praeceptoris culpa, esse perexiguum: tum ut eundem tibi commendarem, ut in numero tuorum esse patiaris, tuaque amicitia, quantum sine molestia tua fieri poterit, uti frui. Etsi enim tantum mihi arrogare non ausim, neque de beam, ut familiaritatem eam, quam ego summopere desideravi, et religiosissime colui; cuivis expositam velim, tamen non videris mihi rem indignam facturus humanitate tua, si Hartgerum hunc in album amicorum admiseris. candidus videtur, et studiosus, et non ingratus; si. quam bene merendi facultatem fortuna ipsi tribuit, temporum injuria, et quorundam hominum invidia pateretur, ut amicis innotesceret. Sed facies pro judicio, proque
page 603, image: s603candore tuo, quod maxime oportunum esse existimabis. Ego tamen, Clarissime, mihi observandissime Lipsi, justam videor habere expostulandi occasionem: quod superiori autumno Agrippinae fueris, et spectatissimum virum, Arnoldum Mylium allocutus, (quod ab ipso non ita dudum intellexi) mihi, ut te inviserem, significare insuper habuisti. nam ut ad me venires, parum verecunde videor postulare debuisse. Sed ignorasti fortassis, me hîc degere, et nescio quo fato sedem fortunarum et domicilii collocasse. Verum, ut maxime ista excusatione tueri te possis: attamen Clarissimos viros, D. Carolum Utenhovium, et D. Joannem Matalium Metellum, quibuscum summa intimaque mihi familiaritas intercedit, hac in urbe commorari, celeberrima eorundem fama notum facere potuit. quos si compellare tibi visum esset: uterque ultro officii mei, ut te salutarem videlicet, commonefecisset. Sed quia proculdubio occupationum tuarum, profectionisque necessitas effecit et festinatio, quo minus te praesentem esse certiores redderemur: non difficulter hujus praeteritionis veniam do: si vicissim, quod non maturius diligentiusque de adventu praesentiaque tua percontatus, salutandique officio functus sim, omni me culpa velis liberare. Porro, quoniam coepi graviores tuas occupationes inani literarum mearum strepitu interpellare, fretus singulari tua humanitate atque benevolentia, quam expertus sum superioribus annis, cum ex Gallia, Italiaque reversus, Lugdunum Batavorum ob solius tui nominis celebritatem, me contulissem: ut qui clarissimos viros, Cujacium, Menochium, Hotomannum, aliosque videram et audiveram, te quoque, illustrissime Lipsi, his ipsis fama, si non superiorem, certe parem, audirem, et aliquid politioris literaturae, et antiquitatis, cujus summa mihi religio est, abs te imbiberem. quod et feci, integro biennio, cum suetonii Caesares, itemque de Magistratibus veteris populi Romani nobis explicares: non sine maximo meo fructu: quod agnosco libenter: licet messis forsitan, ob soli mei sterilitatem, sementi tuae non responderit. eadem igitur fiducia benevolentiae atque amoris erga me tui, abs te rogo, et majorem in modum contendo, ut eosdem in Suetonium Commentarios, quorum mihi memoria et relectio quotidie magis magisque dulcescit, limare atque in publicum aliquando emittere velis. Etenim ex hisce, quae currente calamo ex ore docentis raptim notavi, velut ex unguibus leonem facile aestimare possum, quantus sit futurus [gap: Greek word(s)] splendor et sapientia. Verissimum enim dictum puto, quod libello meo Paratitlorum Cujacii in Codicem, rogatu meo, memoriae caussa adscribere dignatus es: Moribus antiquis res stat Romana, virisque. cui alterum illud adjunxisti: [gap: Greek word(s)]. quorum ego vim et significationem nunquam non animo reputo, et non minus venustam, quam veram esse deprehendo. Fac itaque, mi Clarissime Lipsi, ut, quia veteres et mores et viros, non melius, quam ex ipsorum vita et descriptione cognoscere et discere possumus: nobis omnibus in eo gratificeris, et Reipublicae literariae fructum istum laborum et meditationum tuarum ne invideas. quod te etiam plane facturum, mihi persuadeo. et cum eo tibi me plurimum, et nos omnes Dei Opt. Max. tutelae
page 604, image: s604commendo. Vale, doctissime Lipsi: et me amare perge: ac, si vacat, rescribe. Dat. Agrippinae. 23. Februar. Ao. [abbr.: Anno] 1592.
Simonem hunc Toelemannum Coloniae cum Metello, Ximenio, Utenhovio et aliis, aliquamdiu vixisse patet. vid. supra Epist. LVIII. postea Augustam sedes transtulisse, ejusque Reipublicae Consiliarium fuisse vidi ex Epicedio in obitum Marci Velseri, quod ante ejus Opera legitur.
EPISTOLA DLXXVIII. GEDEON BOETZELARIUS AB ASPERA, BARO LANGERACHIUS J. Lipsio S. P. Aquasgrani.
NOn magna mihi verborum copia, ornatuque, vir Clarissime, opus esse video, quo me tibi excusem, de litterarum silentio praenimis alto: tua enim illa animi lenitas, tuaque in me voluntas, si quid a me turpiter peccatum sit, omnem culpam spero, tollet. Sed fatalis quaedam necessitas, et vis major, cui nemo queat resistere, causam dedit negligentiae meae. Nam cum haud perdudum post, discessum tuum e Belgio, ad D. Avunculum meum in Zelandiam abiissem, rediissemque postea Asperam ad Parentes, subito incidi in quartanas febres, crudelis Saturni filias, quae me ad istum Caucasum longum tempus summis, mihi crede, cruciatibus exederunt, meque aegre admodum sub vernum usque tempus dimiserunt, quo dudum antea decreveram iter ingredi in Germaniam peregrinasque terras. quare si tibi, mi LIPSI, haec satisfaciet excusatio, est quod gratias tibi habeam, pergamque confidere pristinae benevolentiae, in me tuae, et serio promittam me quoque semper fore eum in te, tuamque famam, qui sui hactenus: Nunquam enim deposui ex animo charum nostrae amicitiae pignus, quicquid alii susurrarunt in aurem meam, et delibare tuam virtutem conati sunt; fidem fluxam non gessi, at saxeum pectus in his tuae famae turbellis servavi, cum tute nobis antea medullitus ostendisses: et sunt sane etiam alii multi, qui mecum tibi, quem debent, honorem habere non desinunt, clauduntque aures, ad vanissimorum hominum latratus. Quamobrem age, mi LIPSI, rejice tristes ex animo hujus injuriae cogitationes, si fas est me Herculi vires animi addere; malos quaeso contemne, confide bonis, qui te semper non modo incolumem, sed etiam amplissimum, atque ornatissimum esse volent: A me autem, ubicumque ero, omnia. summa in te studia officiaque expectabis, non fallam opinionem tuam. Quod autem aliquando Patriae meae fines excessi, animus meus pergrinandi desiderio jam diu aestuans impulit, studia invitarunt, denique spes refi ciendae valetudinis auxit voluntatem, ut et tibi hoc institutum meum probari certo sciam; maxime vero quum hanc peregrinationem meam, non Germaniae limitibus terminaverim, sed in Italiam brevi cogitem, elegantioremque jucundissimae regionis
page 605, image: s605tractum peragrare, sedem vero Patavii, vel Venetiis quietam figere: sed per Helvetiam eo iter ingredi magnopere expetam, si mihi comes esse possit is, qui et in te fide, animoque singulari, et mecum fuit jam diu studiis iisdem, et vetustate amicitiae conjunctus, Petrus Bertius. te mi LIPSI, si placebit tua in me augere beneficia, rogabo, ut quid tibi de itinere meo videatur, velis perscribere, tuique hoc in me amoris testimonium mittere: et vero si quid a me istis in locis fieri cupies, equidem faciam lubentissime. De propinquis meis siquid scire velis, valent omnes Deo gratias: etiam meus Avunculus cum tertia conjuge, qui quam tibi faveat, ego scio, et te nihil addubitare certe velim. Ad extremum vota suscipio ad summum Numen pro tua valetudine, tibi ut velit majorem corporis incolumitatem largiri. vale plurimum, vir amicissime, a me, et Bertio tuo. Ad diem sextum Martii. M. D. XCII. Argentinae.
De hoc Boetzelario vid. ad Epist. CLII. fuit Toparcha de Langerach et postea Legatus reipubl. in Galliam. Hanc epistolam edidi, ut viderent nostrates, summos eo tempore in republ. nostra viros Latine scribendi consuetudinem amasse et exercuisse; cum hodie ita jaceat linguae ejus pretium, ut paucissimi sint, qui, non dicam scribendi, sed loquendi usum habeant, immo vix alios Latine loquentes intelligant, aut ferant.
[note: Respondet Lipsius III. Cent. Misc. 5.] EPISTOLA DLXXIX. NICOLAUS SERARIUS Cl. V. Justo Lipsio S. Leodicum.
ITane Cl. Vir? A te mihi salus? tam articulata, tam diserta? sane eam mihi, e tuis litteris, cum nunciaret D. [note: De hoc Leemputtio vide. ad Epist. CCCXV.] Adamus Leemput, vix credas, quanti tuam hanc tantam in ignotum, nullaque omnino re, praeterquam sua ipsius vilitate insignem, homulum benevolentiam fecerim. Non infitebor tamen. jam inde ab annis. pluribus maximi te, scriptaque tua omnia, maxime Politica illa postrema, feci. nihilque propius fuit, quam ut magnum illum prisci aevi Antistitem, quem, ut ex libris tuis colligo; e manibus vix ponis; D. Augustinum imitarer. Narrat enim in quadam, si recte memini; epistola, se, cum quemquam bono ingenio praeditum, doctrinisque liberalibus eruditum, audiret, quamquam in istis salus animae constituta non esset; exarsisse tamen, ut hujusmodi hominem nosceret, et cum eo colloqueretur. vel, si id non posset; saltem litteris, quae longissime volant; ejus mentem attingeret. Me tamen, recte an secus? causa semper una tenuit. quae etiamnum tenuisset, ni D. Leemputius, vel officium potius, tibi quod debeo; pervicisset: caudex enim vel truncus ille, qui amicissime salutantem non resalutet. Quia vero, a prima familiarium consalutatione, primus fere de amicis aliis absentibus sermo; audi. Tuus iste D. Leemputius, ita se hîc, tres quatuorve menses, gessit, ut
page 606, image: s606magnam non doctissimi tantum, sed quod multoamplius; modestissimi optimique viri laudem consecutus sit. Is, die hesterno, Prolyta, seu ut jam loquimur; Juris licentiatus, solenni Academiae ritu, summa omnium approbatione, renunciatus est. Spero fore, ut, patriae, in quam jam revertitur; id felix faustumque sit. Illa enim etsi afflictissima est, bonorum tamen doctorumque virorum, qui Deum, Religionem, veramque pietatem spectent; opibus et consiliis erigi aliquantum juvarique potest. Illud vero, ut alia plura; libentissime ab eo audivi; tibi decretum esse, si quid usquam; tuis in lucubrationibus Batavicae labis inhaesit, eluere prorsus et abstergere. Ita, doctissime Vir, ita. Augustinianum id est. Christianum est. Etsi enim, qui tanto se intra veritatis et modestiae priscae lineas opere continuerit, ullum vix scio, Apostolum tamen velle non ignoras, ut ab omni nos mali specie abstineamus. Si quid involutius evolves, contractius diffundes. O mi Juste. Qui sequitur justitiam et misericordiam, inveniet vitam, justitiam, gloriam. Cor sapientis erudiet os ejus: et labiis ejus addet gratiam. Vale. Herbipoli XVI. Calend. April. oo DXCII. Volebam his Paulum, quem, anno superiore, nescio quomodo edidi; adjungere. tum ut ejus praefatio tibi de aperto ab Ecclesiae hostibus discessu gratularetur: tum ut illum censeres, et, quibus abundas; nonnullis antiquitatis luminibus mihi communicatis illustrares. sed scit D. Leemputius, ita me, heri toto pomeridiano tempore, et hoc ipso mane, occupatum. ut me ipse aliquoties frustra domi requisierit. Iterum vale Doctiss. et humaniss. Vir.
Nicolai Serarii vita est apud Alegamb. in Bibliotheca Jesuitarum pag. 355. de scriptis ejus et Scaligeri criticis vide supra ad Epist. CCXLVIII. Lotharingus fuit Rambervillanus, et male eum Saxonem fecisse Clarum Bonarscum, id est Car. Scribanium, notat Abrahamus ad Cicer. pro Caelio sectione LII. sive cap. XXI. Male Serrarium vocat Morerius et alii. Gallice dicebatur Serurier; latinum nomen a Sera sibi fecit.
EPISTOLA DLXXX. NICOLAUS SERARIUS D. J. Lipsio S. P. Leodicum.
FUerunt, Doctissime Vir, tuae adeo benedicae litterae, ut blanda mitti nisi voluisses, blandiloquentissimus esse deberem. Parebo tamen; non damnabis, quod praescripsisti, et verbo illud significabo, me, quem meo nullo merito amas; syncere Te ac multum, in Domino redamare. Quem enim, in alienis etiam castris versantem; hactenus et suspexi et dilexi, quidni nostrum jam et amem et observem? Neque in sermonibus, neque in lucubratiunculis quibusdam meis, meum hunc in Te animum dissimulare unquam potui. Nosti doctissimum, veterisque memoriae, sacrae praesertim; scientissimum, Caesarem Baronium? Tenere me certe non potui, quin, cum ad eum, pro amicitia, quae mihi cum homine optimo est; scriberem; Ecclesiasticos Annales scribenti,
page 607, image: s607de eo, qui Taciti Annales, totamque adeo antiquitatem oculissime collustrasset, paululum nescio quid insusurrarem. Itaque jam ille aperte et nominatim J. Lipsium citare. maximi facere. et hisce diebus, cum tertium suum Tomum mihi mitteret; ista scribere. De Lipsio, quod scribis, grato animo accepi. Utinam, quam citissime ejusmodi fax nostris Annalibus illucescat? Cuperem praesentem videre, virum alloqui, eoque frui. Quod si Romae eum habere minime digni sumus, per tuos saltem amicos, meo nomine, illi salutem plurimam velim dicas. Verum ut id per me possem, gaudeo potestatem a Te mihi factam. Unum nollem tam vere scripsisses. Per Argentinensium turbationem tua illa [gap: Greek word(s)] e Germania nostra excedere videtur. Mittunt illis suppetias, per quos Pindarica illius mater explosa. Nobis omnibus Deus Opt. Max. sanctique ejus Angeli, quorum octavum hodie diem agimus; opem ferant. Et forte sperandum; imo confidendum. Iis, inquit S. Hilarius in psalmum opinor CXXIV.; qui stare volunt in Ecclesia Catholica, non desunt sanctorum custodiae, Angelorumque munitiones. Vale, humanissime et amicissime Domine. Herbipoli. die jam dicto. oo IC XCII.
EPISTOLA DLXXXI. NICOLAUS SERARIUS J. Lipsio. Lovanium.
ATe, C. Vir, jam femel iterumque mihi [note: Est Adrianus Romanus. vid. ad Epist. exc. et DXIII. et alibi.] D. Adrianus salutem, et vere salutem. Nam Te, quem ne in vivis quidem censeri dididerat rumor nescio quis; salvum esse, mihi salus. hac enim aetate, prudentia, merito, ac religione, dum senuerunt, maturitatemque adepta sunt tua omnia; quam salutaria deinceps, et seriis etiam severisque hominibus grata et jucunda, scripturus es! Erit, sat scio; meae huic spei argumento certissimo Tua, quam e Francofurtensi Mercatu peravide jam exspecto; de Cruce lucubratio. Si quae aggregavit Covarruvias adeo placuerunt; quid, quae via et ratione digesserit, lectissimarum rerum varietatate amplificarit, stili sui luminibus et quasi stellulis ornarit perpolieritque Lipsius? Haec causa, cur, cum Tuis ad Reverendissimum nostrum SS. Theologiae Doctor Sangius, qui eidem Reverendissimo a sacris concionibus et consiliis est; respondisset; per me, plurimum Tibi, suis verbis,. nunciari salutem voluerit: Teque, sicuti et ipse Reverendissimus; valde diligat. Clauderem, nisi [gap: Greek word(s)], mei similibus perutile traditur; Tibi minime grave putarem. Audi, mi Domine Lipsi. Opinio mihi est, eos, qui utrumque nobis Testamentum Latine verterunt; illiteratos haud fuisse priscorumque scriptorum, qui vel hodie non extent, vel si extant; mihi aliisque, nostro e vulgo ignoti, invisique sint; monumenta complura legisse. hinc fieri, ut. in Bibliis, verba nobis quaedam barbara,
page 608, image: s608inepta, soloecizantia videantur, quae forte valde bona sint. Id in plurimorum quotidie scriptis experimur. sed Tibi, quaeso, quid videtur? qui unus totam, qua rerum, qua verborum, antiquitatis regionem perspectissimam habes. An Latina non sunt, in primo Regum, cistartium, apud Lucam, manicare vel manitare, apud Jacobum, calefacimini, et id genus alia? In Apocalypseos v. dicunt millia millium. Dignus est Agnus, qui occisus est, accipere virtutem et divinitatem, Graece [gap: Greek word(s)]. Reponunt Lovanienses vestri, divitias. Quidsi divitatem posuerit interpres, ut a dives sit divitas, sicuti et apud veteres divitare? Capite VIII. dicuntur Angeli tuba canituri. an a cano etiam olim canitum, an vero i redundat, sicuti et plerisque, apud Jacobum, in alleviare, visum. quamquam hoc potuit Ecclesiasticis tam probum videri, quam humiliare. Bene, ut opinor; de divinis libris mereretur, qui, si non opusculo propio; alicubi saltem, [gap: Greek word(s)], aliqua istiusmodi explicaret, contraque logodaedalos, sacram versionem nimium ludentes et irridentes, propugnaret. Apud Augustinum vero epistola LXIIX et CLXVI. cujusmodi vestis genus est, Burda? Nam a summo harum rerum Magistro non nisi doctiorem abire fas. Vale Cl. et Amicissime Lipsi. Optimo et doctiss. Theologo Vestro D. Stapletono, etsi de facie ignoto, salutem tum, si molestum non est; dici velim plurimam. [note: Historiam horum libellorum habet Verton. de Satyris inscriptis Anti t. I. pag. 238. ubi et vita Stapletoni et Witackeri legitur. et quia Duaci etiam ille docuit, Flandriae Scriptoribus eum etiam adnumeravit Sanderus lib. III. pag. 156. Professor etiam fuit Lovanii Theologiae, vid. Val. Andr. Fast. Acad. p. 80. Rector. fuit 1595. pag. 54. inter plurima, quae scripsit Stapletonus, ad imitationem Lipsii composuit Admiranda, sive de magnitudine Romanae ecclesiae, librum ineptissimum, quem quicumque modo inspexerit, sibi probari non postulabit. prodiit vero post ejus mortem 1599.] Antistapletonus, qui jam prodiit, Antiwitakerum, brevi ut spero, ipsi extorquebit. Est enim vetulus et calcitrosus iste fustuario novo dignissimus. Herbipoli. XV. Calend. Majas CIC. IC. XCIV.
EPISTOLA DLXXXII. J. LIPSIUS Nic. Serario S. D. Lovanium.
EGo vero vivo, mi Serari, et malus falsusque ille rumor de mea morte: sed et a malis, ut opinor. Illi, a quibus me corpore quoque abjunxi, animo nunquam junctus, velint me alium esse, aut non esse: et ideo pro voto suo famam spargunt. Sed vivo, et vivam, quamdiu vivam, Deo, pietati, studiis, virtuti. De Cruce nostra, nunc iterum et emendatius excusa, jam videris, opinor: de quibus opinionem tuam sic esse velim. Exspectas quae non sunt, et pietatis meae magis, quam doctrinae est illud argumentum. Alia brevi erunt. Rogas me de verbis quibusdam in libris sacris, ecquid proba satis aut Latina sint? De quibusdam respondere possum, alia quaero. [note: Vide Cangii Glossarium Latinit. in Manicare. et de aliis vocabulis, ad quae nihil Lipsius notat, in alleviare, et Burda.] Manicare
page 609, image: s609nicare in Luca probum est, quod Graecis [gap: Greek word(s)]. Augustinus in libr. Judicum usus, et e nostra schola vetus Commentator Juvenalis, quem Pithoeus edidit, in illud: Et multo stillaret penula nimbo. Propterea semper manicasti per pluviam. In Apocalypsi Canituri, item probum, et occanuerunt alibi (si memini) in Fragmentis Sallustii. Divitatem tuam pro Divinitatem, equidem amplector: sicut et judicium universum de interprete, quem ego, Bibliorum praesertim, censeo fuisse pereruditum. Non nunc alia. Valebis, mi Serari, et salutabis Reverendum V. D. Doctorem Sangium. Stapletonus te resalutat, qui nunc denique Antistapletonum accepit, et in eum aliquid parat. Lovanii IIII. Kal. Sextil. oo IC XCIIII.
EPISTOLA DLXXXIII. NICOLAUS SERARIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
LEgebam D. Augustini caput septimum de Ecclesiae unitate. In eo erat, A et W litterae in signo Christi omnibus notissimae. Mirabar; et tacitus quidem, quod omnibus notissimum ille diceret; nosse ipse possem, disquirebam. Et ecce, eo ipso articulo, Tui illi de Cruce, ad me veniunt. aperio. primum quod occurrit, Christi signum fuit, in quo A et W. Et de illis nondum visis, quae mea fuit opinio, esse non vis? Aucta vero illa, et valde confirmata. Hujuscemodi pietatis Tuae, quae doctrina numquam vacant, argumenta, faxit Deus plura videre ut liceat. De face, quam accendis, historica, jampridem audivi. Sed et de ea, sponte, ipsa e Gallia, quidam huc scripserunt. Vix credas, quam illa meae, meique similium caligini optata. Ecquando tandem prodibit? Francofurtensibus eam Nundinis illuxisse jam putabam. sed paene cum laterna Diogenes fui. Te oro, vel materiem duntaxat intelligere liceat. Aderat, hisce diebus, cum Ratisbona Francofurtum properaret, Henricus Stephanus. optabam, vel supremo isto aevo, ad Ecclesiam eum redire. neque omnino abhorrere videbatur. sed post ultro citroque sermones, ut fit, varios, quidnam de Lipsii stylo mihi videretur, rogabat. Nam ad arcem eum cum deducerem, bonumque senem fatigatum sentirem, quasi jocans pausandi verbo usus eram. Respondi, quod profecto est; me hujuscemodi rerum Palaemonem minime idoneum. in paucis tamen, quae adhuc legissem, Lipsianis operibus mirari me antiquitatis cognitionem, sententiarum, chriarum, apophtegmatum copiam, ordinem, delectum. Ille assentiri. sed, multorum tum rogatu, se, de Lipsiana oratione, commentariolum apparare. jamque epistolam unam edidisse, qua se nec Lipsiomimum, nec Lipsiomomum profiteretur. Ego, ut in isto quidem posteriori staret, hortabar. et si non in dicendi ratione, quae cuique libera; in credendi certe vivendique modo Lipsium imitari ne pigeret. Utinam vero ipse, quod et nudius
page 610, image: s610ei tertius scripsi; faciat. De litteris bene Graecis meritus est. sed animae suae detrimentum si patiatur, quid haec? Quae de Biblicis verbis illis scripsisti, ut gratissima sunt, ita et aliorum plurium sitim accendunt. Vale Cl. et. amicissime Domine; Herbipoli ipso S. Michaelis, CIC ICXCIV.
EPISTOLA DLXXXIV. NICOLAUS SERARIUS J. Lipsio. Lovanium.
PAx Christi. Vix, Clarissime et Doctissime Vir, dixero, quam heri me noster quidam Theologiae Auditor recrearit. E patria enim, quo, paucas ante hebdomadas, negociorum causa, profectus erat; adeoque ex ipsis Polonorum, contra Tartaros, castris reversus, cum alia narrabat, tum hoc unum. multos magnosque Viros, de Tua nunc religione et in DEUM pietate cum audiunt; ita commoveri, ut sacrosanctam Catholicam fidem amplectantur. In his nominabat Magnificum Dominum Procopium Sienawsky, Generalem Regni Marschalcum. auctoremque laudabat, vir alioqui non vanus; nobilem doctrinaque praestantem Virum, mihi hîc olim notissimum, Dominum Cracoviensem Cancellarium Andream Pruchniskyum. Gaudeo equidem, mi Domine, qui Te Tuaque corde amo; sic in Te, quod Dominus noster jubebat; DEUM. glorificari. sic Te, quod D. Paulus hortatur; proximo placere, ut sit in bonum ad aedificationem. Non est meum EUGE istud et BELLE. sed, Ille, inquit D. Augustinus, in Te laudetur, qui in Te operatur. Addebat ille, tuorum librorum nonnullos Polonice jam versos, quos hîc propediem videremus. et, si a bellorum illorum tumultibus paulo abesses longius; fore ad Te audiendum Polonorum concursus maximos. Sane, hoc ipso anno, cum lustrandi Belgii, Cardinalisque videndi ergo, istuc hinc nobiles duo, itidem Poloni, sese contulissent, in magnis tam periculosae, sumptuosaeque peregrinationis fructibus, Te, de Caesare nescio quid explanantem quod audiissent, reponebant. Sed hoc non miror. facerem ego, si quidem liceret; aliquanto etiam amplius. Saepe adessem. plurima rogarem. unus mihi discendi finis, si Tibi docere molestum. Hoc biennio cum, sacrae Obedientiae jussu; sacrarum litterarum Doctorem indoctus agere deberem, quoties non veteres tantum illos doctissimos et sanctissimos Magistros, sed e recentioribus et superstitibus etiam quosdam, et in his Te, humanissime Vir, mihi optavi! A Genesi coepi, et per Tetrateuchum, Josuam, Judices, Ruth, Reges, Paralipomena, Esdramque ad Machabaeos tandem, Deo bene juvante; perveni. Quod in aliis non licuit, mihi, quaeso, bona Tua venia, liceat, duas tresve, quae e vetere memoria, in qua Tu aevi nostri Varro; pendent, quaestiunculas ponere. Prima est I. Machabaeor. c. 8. vs. 16. Quo per singulos annos uni magistratum suum committant Romani? Quae de alterno Consulum imperio dicuntur, videor aliquo modo probare posse ex Plutarchi Numa, Fabio, Aristide. sed clarius et
page 611, image: s611aptius quid adhuc requiro. Altera. Possintne aliqua alicunde fraternae illius, quae jam inde Abrahamo, inter Judaeos et Lacedaemonios fuerit; necessitudinis vestigia erui? I Mach. 12. vs. 7. 21. Habeo quidem ex Byzantio Stephano, Herodoto et aliis nonnulla, sed obscuriora quam vellem, minusque impressa. Tertia. In Lucii Romani consulis epistola, ibidem vs. 16. num vetus, id genus litterarum, formula satis retenta? Sunt et alia. sed minutiora. de quibus Te tanto praesertim tanti Regis historico munere occupatissimum interpellare non audeam. et ad ista, quae rogo, vel verbum, quod commodo Tuo fiat; mihi satis fuerit. Mitto unam vel alteram chartam. e quarum una, ubi de Remmone Deo ago; videbis, quae mea interdum vota. Vale, mi Doctissime et humanissime Domine. Herbipoli VIII. Calend. Octob. CIC IC IVC. cum eodem die publica, ad varia urbis hujus templa, habita fuisset processio, solemnisque gratulatio pro felici Hatwanensis urbis expugnatione. Putatur exercitus noster ad Solnacensem obsidionem perrecturus. Quaerunt interim amplius centum millia Tartarorum transitum in Hungariam. Moldavum ingentibus promissis a Transsylvano distrahere conantur. hactenus frustra. et ut porro ita sit, DEUM Opt. Max. rogemus. Vale.
EPISTOLA DLXXXV. NICOLAUS SERARIUS Cl. V. D. J. Lipsio S. P. Lovanium.
QUas, Cl. Vir, petis Tuas ad me, mitto. Utinam et mittere, quod Tibi gratum foret, possem aliud. Vix credas quanta id ego lubentia. Ex eo enim, quo Tuas intueri licuit imagines, tempore (Libros dico eruditionis et ingenii monumenta praestantissima) magno Te semper opere dilexi: postea etiam adamavi et observavi, cum eum Te indicasti, palamque professus es, qui es. Et jam ad amorem accedere posse nihil opinabar, cum novus derepente accessit cumulus, quod Te non in me tantum, qui inter candidas canorasque illas [gap: Greek word(s)] sed in omnes Societatis nostrae homines tanto ferri amore cernerem, ut omnem eos gravissima honestissimaque Tua testificatione ornandi capias occasionem. Ipsum autem autographum a me non mitti aegre haud feres: Id enim, Tui videndi copia cum nulla sit, instar praesentis vultus Tui mihi est. plane [gap: Greek word(s)] Cum vero autographa id genus plura invenire non potuerim, his AchataeTui, quod sub manus venit, unum adjunxi. Est autem quod Te admodum rogem et obtester, ut D. [note: Vid. Epistolam Lipsii XC. in Centuria ad Italos.] Hansenium, cui de magni vere viri familia publice gratulatus es, officii pro Tuo in ipsum jure, aliquantulum, quae prima erit occasio, submoneas. Nam hominem audio, cum in honore sit, non intelligere, meque commendationis pene, aut suppudet aut subpoenitet. Valebis Cl. et
page 612, image: s612ampliss. Vir. Moguntia XVII. Kal. Januari CIC. ICCII. Manum hîc immutatam quod videas, caussa est, quia ipsus non video: Cum enim priora scripsissem, alio quopiam subito avocatus, tanta non ita multo polt et tum gravi Ophthalmia correptus fui, ut. finem haud imponere quiverim.
EPISTOLA DLXXXVI. J. LIPSIUS Nicolao Serrario. Herbipolim.
V. R. Noli, noli de Risu dicere mi Pater, et illum scriptis tuis advoca re: potes Gratiam, potes seriam et utilem Doctrinam. At ego jam ante legeram, curiosus talia videre. De aliis quid dicam nescio, de me profiteor Modestiam inter omnes virtutes placere, nec sine ea scientiam ullam aut sapientiam censere. Quid attollimur homines? bullae ventulo tumidae, mox in eundem spargendae. Senecam meum an videris, nescio: conatus sum non in pompam adornare, sed in usum. Huc, si nunquam antea, nunc eundum erat in aetate gravi, grandi, et quae jure non ineptias solum, sed delicias spernat. Nunc. mei me vocant ad Patriam Historiam, et praemium proponunt. Non abhorreo: sed valetudinem cum video, resisto et ambigo,
- stabuntne sub illa
Mole humeri? an tanto labetur pondere cervix?
Videbo, et Deum ac Divam quoque (fremant impii) in consilium vocabo: et jam nunc V. R. tuas preces. Lovanii, III. Idus Decembr. oo. ICC. V. Quod rogabas de Lapide veteri, AER. XVII. quid esset? Non herele de Aera Hispanica accipiendum, neque ea Romani usi: sed interpretandum, Aerum XVII. id est Stipendiorum totidem. Dicuntur enim Aera militaria, ut scis: et miles aes merere. Inde Phrasis.
EPISTOLA DLXXXVII. NICOLAUS BUYCKIUS J. Lipsio. Leodicum.
Vidimus nuper, Vir Clarissime, non absque animorum motu Theologorum Lovaniensium de Academia Bataviae, et inscriptione in eam, censuram. Hanc et hanc illegitimam censent, et Schismaticos omnes, qui in ea (licet Catholici sint) inscripti, imo non inscripti lectiones audiunt. de primo nemo est, quin inclinet eos recte sentire, et quod non sit a legitimo Principe instituta, aut a Pontifice maximo approbata. De altero certe, aut non recte, aut absque praevia diligenti cognitione. Ignorantes quomodo haec inscriptio
page 613, image: s613fiat, aut quo fine a multis petatur, nimirum ut forum urbicarium declinent, seque privilegiato subjiciant, et ab excubiis, vectigalibus et aliis divexationibus liberentur. Concurrentes ad Academiam, tanquam ad Asylum, non tamen propterea eam probantes, ut legitimam. Ut enim in republica usurarius publicus permittitur, non ut bonus, sed ut necessarius ad majus malum evitandum; Ita nos illam, ut sub ea latitemus. Rogarem propterea obnixe, vir Clarissime (et haec praecipua meae scriptionis causa) ut digneris meo, et Buyckiorum omnium nomine, patres illos tuos hac de re consulere: poterunt enim illi plene per te cognoscere, nec per quemquam plenius, et Academiae (cui tu aliquoties summa cum laude praesuisti) et nostrorum omnium statum, et libere ad nos perscribere (nam solis nobis scriptum erit: Curae enim nobis est, et. dignitas tua et salus nostra) quid tu, quid illi sentiant, ut scrupulus, qui inhaeret animis nostris, eximatur. Nos vicissim si quid tua, aut tuorum causa poterimus, impetrabis ab obnoxiis nobis et volentibus. Imo pro maximo beneficio nobis erit, si vel tu, vel gens tua officium nostrum sibi utile fore aliquando volet, adhuc id postulet. Vale, Vir Clarissime. Te cum conjuge salutant Pater, Patruus, et Boelius, qui jam cogitabat acidos fontes, nisi debilitas et valetudo vetassent. Adeo enim nunc debilis est, ut consultum tam medicis, quam amicis non videatur, ut se viae committat. Lugduni Bat. XII. Kal. Maj. MDXCII. [note: Non vidi censuram illam Lovaniensium, neque ejus mentionem alibi fieri scio. Sed hinc efficere licet, injuna queri saepe in epistolis Lipsium et alios, de edicto ordinum Foederati Belgii, me quis filios mittere audeat in Academias inimicas et infestas religioni et libertati nostrae, aut in discipliam jesuitarum traderet. ut bis hoc prohibuisse lego An. 1591. apud Borr. lib. XXVIII. pag. 19. et A. 1596. Borr. lib. XXXIII. 21.]
EPISTOLA DLXXXVIII. J. LIPSIUS [note: Embertus Everuertus dicitur a Valerio Andrea, in Biblioth. et in Fastis Academicis Lovan. pag. 54. Embertus Everaerts Rector Academiae A. 1583. et pag. 78 Doctor Theol. creatus XXIX. Aug. 1584 vide Fastor. p. 127. Obiisse ibi x. Kal. Aug. 1604. dicitur. sed in Bibl. Valerius Andr. VII. Id. Junii notat, ejus etiam meminit Cuyckins in Epistola DLXV.] Emberto Everardi Theologo. Lovanium.
Reverende et eximie pomine, Invitat me humanitas et benevolentia qua singulari in me uteris (ita ex meis audio) ut ad te scribam, si non alio fine, saltem, ut scire et agnoscere beneficium me tester, paratum reponere ubi vires, aut facultas mea ferent. Ego me bonis adjungere non animo solum, et amicitia cupio, sed etiam corpore: et palam facere toti mundo, quod nec libero nec tranquillo animo haeserim in iis locis, quae a legitima religione et rege abierunt. Fateor me, in communi ista tempestate rectum cursum usquequaque haud tenuisse (doleo et poenitet) sed ecce redeo, et vel cum periculo
page 614, image: s614invehi cupio in portum istum pietatis. Verba haud dederim; sed re, spero, testatum faciam, esse me priscae ecclesiae, tranquillae reipublicae, et justi regis mei studiosum. Deum precor, uti mentem hanc mihi magis magisque firmet, in qua non aliud, quam ipsum specto. si idem ille volet, ego brevi ad vos: et quos nunc affectu, etiam brachiis istis amplectar. vocavit me nuper summus Pontifex, sed amorem Lovanii quis mihi exuet? quam omnibus locis praeponi a me, quae sunt in Europa, ex animi mei sententia testor. Vale, Reverende et eximie Domine. Leodici Postrid. Non. Jul. 1592.
EPISTOLA DLXXXIX. J. LIPSIUS Francisco Sweertio filio Antverpiam.
HIstoriolam legi, quam ad me, et quidem de N. scribis. Quid existimas? Cum ira legisse me? ne vivam nisi cum risu. Atqui ego facile divinavi, quis bonus ille vir, nisi quod tempero, et satis sit intra me scire. Deus bone, quousque homines non de vita solum, sed de alieno animo ludent? scilicet ille aut alius est libripens, qui religionem meam, qualis aut quanta sit appendat in statera. O non calumnia, sed crimen! Deo eripere quod Dei est, et penetrare se velle atque arbitrum agere animorum. Ego veterem et patrum religionem vita et factis et verbis colo: ille cavillatur, et haec ait fucum. quis in penetralia pectoris mei illum duxit? quis indicium fecit? Livor et haec maledicendi libido, quae ita invaluit, ut parum serio bonus videatur, nisi qui aspere convitietur modeste bonis. hoc aevum est. tu quid suades? recriminari aut repugnare? absit. nec tu sapienter, qui paene ad manus: imo Minerva audienda fuit, quae tibi a tergo
- [gap: Greek word(s)]
Contra istos Atridas, et qui soli imperitare aliis volunt, patientia et silentio opus: aut certe ostendimus nihil plus nos sapere, quam ipsos. audi me, venient tempora, cum suus honos, atque usus etiam erit bonorum virorum. Utinam scias, quam animus mihi firmus ad haec talia? et sane si ratione non essem, usu cogor: quia undique in me incurritur, et ad voces exponor, quasi scopus. bona spes mihi de fama in posterum, cum aevum in praesens est tam iniquum. Vale, mi amice Sweerti. Leodici poitrid. Idus Jun. CIC IC XCII.
page 615, image: s615
EPISTOLA DXC. J. LIPSIUS Francisco Sweertio S. D. Antverpiam.
BInis tuis litteris responsum debeo, et nunc una scriptione atque opera resolvam, quod non citius, occupatiunculae nostrae faciunt, quibus etiam accessit aedificatio. non magna illa quidem, sed inter lentos istos homines, lenta, et quae plus molestiae potius habet, quam sumptus. Absolvemus, etsi tempora profecto non invitant ad exstructiones, quae sic incerta, vix faciunt certas nobis sedes. si Judicia aliorum sequerer, audirem assidue Venetos vocantes, et omni comitate invitantes. sed mihi mens est in fluctibus etiam istis stare, et non deserere patriam, quamdiu vis aut injuria non coget. Ambitio si me cepisset, pedem huc non tulissem: Quies et modestia sunt, quae amo, et ea hîc habitant in ista urbe, quibus et inopiam adjungo. Haec est triga, qua alii vehi nolint. ego, ut dixi, amo, et maxime, quia pietas praefidet, et aurigatur: Quod ad ea, quae scribis de Batavis, equidem ex sermone jam audieram: sed tam abrupte pacem omnem spretam, et rejectam non opinabar. Ubi mens illorum eit? ubi metus et cogitatio vacillantis fortunae? Atqui honestissimus et tutissimus receptus proponitur, et ut evolvant se laqueis, et periculis diuturni belli. Quid fe? etiam nos, qui inviti cum illis involvimur: etsi sapiant, fundamenta nunc firma jaciant, et quietis nostrae et Libertatis. Libertatis dico juxta statuta patria, et sub justo ac legitimo rege. Equidem vates non sum; Eventa tamen omnis aevi docuerunt nunquam prospere abjectam delationem honestae pacis. Sed annorum aliquot successes faciunt iis animos, et mala aut infirma sua non vident bonis tantum intenti. Quid? quod nec alienas vires ponderant? quae nunc impeditae, aut distractae coire possunt, et impetu ingruere ipsis. Deo permitto: sperni tamen sana consilia, hoc doleo: et eo magis, quia non dissimulo affectum meum erga Batavam terram, et gentem. Nuntias in postrema epistola tua de motu in Italia. Ergo etiam illic arma sua Mars concutit? diuturna illa quies huc erumpet? Erumpet, et cursus ita mundi hujus est, ut serena turbidis distinguantur. si non nunc, paulo prost fiet; et luxus et libido et opes Martem attrahent solennes ejus antecessores. Quid nos inter ista? Videamus, audiamus, sed quod caput est patiamur, et vindicemus hoc robur, inter tot nimbos stare inconcussos. petamus ab eo, qui ipsa et aeterna firmitas, dabit, et nos, mi Sweerti, ad immota illa denique perducet. Rogo, spero. Lovan. postrid. Non. Sept. Ao. [abbr.: Anno] 1594.
page 616, image: s616
EPISTOLA DXCI. J. LIPSIUS Francisco Sweertio. Antverpiam.
MIrabar, mi Sweerti, silentium tuum tam longum, quod video esse ab absentia tua et peregrinatione in meis olim Hollandis. Significas de iis, quae non ignoro, pervicaces esse, in religionem et regem infestos. sed quis exitus tamen erit? non pro plebejis illis judiciis aut vocibus; et nobis hoc crede, facies et modus ille reipublicae non diu stare potest, et quod hactenus stetit, vitiis nostris acceptum ferri licet, non viribus illorum. Regis nostri consilia lenta et tarda sunt, firma tamen, et senex ille rectam viam ad diuturnitatem et propagationem imperii iniit. Alii aliter judicant, scio, et quidem periti etiam rerum; sed nobis caussae, et alacritas aliqua judicii etiam est, quam tamen promo, apud amicos, non obtrudo. Tempus definiet utrûm verior sit sensus. Atqui de me etiam apud Batavos sermones, et dolor (ut scribis) in essugio nostro. mi Sweerti, ego inimicos ibi me habere non nego, neque nescio, sed eos, qui virtuti et juri omni adversi sunt, toti novitatum istarum et opinionum. Ex aliis, qui colorem aliquem honesti et probi habent, scio plerosque amicos mihi esse, et, magno animo dico, debent. Qui hodie primi inter illos, a nostra institutione sunt: et. dissimulent licet, taciti et in animo nos probant. De vita aut moribus dicere superbum aut supervacuum fortasse sit: tamen ita vixi, ut ambitio aut avaritia, fontes duo maloram, nec ab hostibus mihi impingantur. Quae in privatis moribus, omnia ad modestiam composita et comitatem, ad probitatem etiam, nec Lycurgum aliquem Graecum, aut Romanum Cassium judices metuam aut censores. Quidquid objici potest, dissimulatum et omissum potius sit, quam commissum. sed satis de istis, ad publica te sequor. Res Hungariae laetiores, et in bona spe, per bonum hunc ducem. Profecto si adisciplina sic incipit, rem factam habet, et victoria illi comes. Ipsum Suecorum Principem audio laxa et soluta vita esse, mera Mapalia, et inter concubinas aut scorta volutari Unum desideratur; Germaniae consensus, et ut re, non verbo Austriacis se jungant. Qui religionis diversae sunt, ii occulte inclinant alio, et in animo dicunt, quod Batavi clara voce. Stuporem et perversitatem! malle sub Barbarico illo jugo esse, quam legitimos dominos agnoscere, et florentes videre, quos Deus et virtus tollunt. ista, mi Sweerti, apud te diffusius, dum tota epistola tua eo trahat. alias, scito me cogitare interdum haec potius, quam dicere, et totum apud me esse. Quid ad me, valde in brevi hoc aevo, quid Turca, aut Batavus agat, sentiat. illud ad me, quid ego agam, sentiam: et in primis, quî vitam et mores constituam ad postumam illam et perennem vitam. Deus mihi det certe judicare et sapere, tum et tranquille hîc agere, atque obiter stilo et voce, siquid possim, prodesse juventuti. Tu vale, et Othonem Venium nostrum saluta. Lovan. Nonis Septembr. CICICXCV.
page 617, image: s617
EPISTOLA DXCII. J. LIPSIUS Francisco Sweertio S. D. Antverpiam.
DOlui profecto lectis tuis litteris, et imagine ibi exposita inopinatae tuac calamitatis. Vide quid homini non immineat, cum intra ipsos parietes, in penetralibus penatium, et religione [note: Nam pulvere tormentario subito accenso, dum desiccatur, faciem et os laesus erat. haec adscripserat Lipsius margini.] foci, velut militariter invaditur, et bellum est sine hoste. Sed tu gratulare magis tibi, quam dole: quod nos quoque facimus, et in tanto discrimine, nihil praeter terrorem, tibi illatum fuisse, gaudemus. Nam de cute leviter afflata aut perstricta, parum est: video reliqua salva, et ipsos oculos, tenerrimam partem, quod scriptio tua me docet. Litterae enim elegantes, et bellae, ut solent. Ergo gaudemus, et obiter monemus, mortalem assidue cogitare mortalia: verum veteris et nostrac philosophiae praeceptum, nec aliud efficacius ad vana, stolida, exsultantia animorum, coercenda. Quod ad publica attinet, nuncias de iis satis laeta. [note: Credo intelligi Franciscum Drakum, qui hoc anno 28. Jan. 1596. in America ad Portum Bellum dysenteria exstinctus est. ita H. Hollandus inHeroologia Anglica. p. 109. sed Borrius lib. XXXIII. f. 53. 8. Februarii obiisse scribit, novo forte stilo, ut vocant, usus.] Archipiratam illum nobilem obiisse, sed fato satis ignobili, bene est: et vides quam non succedant, et nescio qua vi occulta reprimantur consilia in magnum et felicem nostrum Regem. Nemo negaverit, unicam rationem turbandi ejus esse, turbatas Indias: vidit callida illa mulier, toties tentavit, astu et viribus: vix aliud, quam opprobrium et damnum, redundavit. Quid in Gallia? quamdiu ad unum oppidum, cum viribus omnibus, Rex ille assidet? cum noster interea Prorex, sanguinis, animi, et fati Austriaci, opidum et arcem eripuit, quae provinciam aliquam aequent. Aequent dico, si utilitatem et oportunitatem spectes. Quid enim magis Regi in votis, quam portum hunc habere, ad res Britanniae et Bataviae? ipsi sciunt, et animi eorum hac plaga, quidquid dissimilent, valde sunt percussi. Etsi nec dissimulant: et Edictum illud atrox in Batavia (ante dies aliquot vidimus) non nisi originem habet a consternatione illa et metu. Sed male ratio muniendi, plures hostes facere, et excitare eos, qui in finibus tuispacati degunt. Sed fervor est fortasse, et re inspecta remittent: quod equidem velim, ob plures bonos notosque viros, qui inter illos agunt. De Turcicis rebus, multum erat si repugnaremus, et sisteremus violentum illum hostem. At nos etiam progredimur potius, et invadimus, et jam nunc certe audimus Clissam, validum et notum Illyrici opidum, venisse in potestatem: sed et arces aliquot vicinas. Multi pro magno habent, in eo quoque tractu, ubi militaris populus, res moveri. Audio et veteranos ex Africa Genuam venisse, sed quo mittendos, huc, an potius in vicinum Galliae limitem, ignoramus. Mihi de Massilia suspicio
page 618, image: s618est, nec Regem omissurum hoc inceptum. Consilia et astus si non valuit, vis et arma valeant: nec forte tam difficile id erit, quam quidam opinantur. Sed ecce epistolam, in occupationibus meis, satis longam: quam affectus provexit. Tu eumdem a me Othoni Venio nunciabis, et missurum me materiem ac mensurationem pro tabella: sed fabros iterum habere, et aliquid in ipso loco, ubi ponenda, mutare. Vale. Lovanii XI. Kal. Junii. oo IC. XCVI
EPISTOLA DXCIII. FRANC. SWEERTIUS F. J. Lipsio S. D. P. Lovanium.
JAm octo dies sunt (ni fallor) mi Lipsi, quod ad te miserim Demetrianas, habes hîc alteras, quae significabunt quid deinde actum in Britannia, quae solita gloriari, quod saepius externa prodigia vidit, pauca domestica. Serpentes paucos et innoxios habet, videbantur Insulae illae interfluentibus undis et a terrarum et a scelerum commercio disjungi. Sed jam proh dolor! monstrum in iis conceptum valde horrendum, ut post tale prodigium nec Africa nominanda sit. [note: Georgius Thomsonus hoc anno edidit Londini libellum, cut titulus, Vindex veritatis adversus F Lipsium, quo et insanam ejus religionem, Politicam et fatuam nefariamque de Fato, et sceleratissimam de fraude doctrinam refellit, et Deae Ligneae Afpricollensis miracula convellit, et Lipsium ab orco Gentilismum revocasse docet. quae hic habet ex Cambdeni epistola, leguntur inter ejus Epist. LVI. et in epistola praecedenti ad Wottonum mittens libellum scribit, habe stimulum, quo paedagogus Scotus e Britannia fodit.] Georgium Thomsonum Andreapolitanum Scoto-Britannum, voco monstrum, qui calamo suo pestifero et monstroso te ab Orco gentilismum revocasse scribit. Mitto hic exemplar unum, quod ex Anglia ad me Cambdenus his verbis: Prodiit hisce diebus apud nos libellus contra Cl. V. Justum Lipsium, cujus unum et alterum exemplar tibi mitto. Censuram de eo a me nolim expectes, nec interponere lubet. Author sane erudite literatus, sed a Scoticis ministris, quos sulphureo esse ingenio Rex noster dictitare solet, eductus, et tu facile videris. An bono Lipsio communicandum existimes, tui esto judicii. Male nos habet, qui ejus gloriae hîc favemus, optimum illum virum ab omnibus invidiae ventis ita circumflari, et incesto ore passim a calumniatoribus lacerari. Quod tamen, futurum virgo vestra Hallensis nobis praedixit. Clarissimo illi communi amico a me salutem quamplurimam. quocum de Constantino M. non libet amplius in arenam descendere, etsi nova nunc mihi arma. Cl. P. Rector Scribanius decumbit ex morbo, tibi noto, legit et perlegit libellum, parvique aestimat, dicens nil praeter verba et voces. Vale, mi Lipsi, et Wouwerium, si apud vos est, meo nomine saluta. Antverpiae CIC. IC. CVI. XIII. Martii.
page 619, image: s619
EPISTOLA DXCIV. JOHANNES RIMAINUS, Ex Primariae nobilitatis Hungaris unus, J. Lipsio. Leidam.
VItae meae statum, exordium, cursum, si coram te, eruditorum politissime, spatio mihi temporum metiri liceat, minuti laboris onus (dixerim facile) in me recipiam, utpote qui Sexagesimo et nono supra sesqui millesimum Christi anno ortus, in Secundum hunc atque Nonagesimum devenerim. At tantuli temporis aerumnas, cum maximo periculorum terrore crebroque salutis discrimine, si animo recolligo, vixisse nimium diu me satis agnosco, etsi non consenuisse. Cujus satietatis desiderium mihi saepe non obscure instillabat tristissima rerum haec facies, quod manu Turcarum ter sedibus pulsum, propinquis orbatum, omnibus et diviciis spoliatum, universa item et nobilitatis ornamenta et corporis fortunaeque bona relinquere jussum, sicque ad instar Leonis rictu dissectum et dissipatum genus meum, pro pristino affluentioris fortunae nitore, minus gloriose vivere sentirem, sed vero doloris hujus duriciem doctorum virorum praecepta aurea et ferreae manus, ad quas ego (ut pristinae nobilitatis jacturam videlicet mundanae et corporeae, altera hac, quae ex animi bonis constare perhibetur, resarcirem) faepissime recurrebam, non diminuerunt tantum, sed evellerunt etiam: inter quos tu, clarissime Lipsi, praecipuus hujus officii auctor extitisti, quum prima Epistolarum tuarum selectarum Centuria mihi obviando, sapientioribus me inde liquoribus imbuisses, riteque edocuisses, non Deum duntaxat esse, qui sic de nobis statuat, sed simul et Patrem; falutare igitur, bonum, prosperum, quicquid sensibus oculisque nostris aliter videretur, nec culpare posse aliquid malum et acerbum in eo, qui bonitas et benignitas totus est. Ubi te quidem cum tuis et in tuis non nisi laudare, admirari, amare, potui, sensibus, aflectu, corde. Accendebat praeterea Constantiae tuae constantis desiderium in me tua Centuria, ubi frequens est ejus mentio, tua, amicorum. Quae me tantisper latuit, dum a foelicis memoriae viro Generoso ac Magnifico Domino Stephano Melith de Briber, Caes. Majestatis intimo Confiliano, et Scepusiensis Camaerae in superiori Hungaria Praefecto, summo litteratorum fautore, haud ita pridem defuncto etc. in convivium accitus, (prout mihi non amicissimus solum erat, sed summe quoque fidelis) oborto de te sermone et tuis laudibus, eam manibus suis oblatam in amoris sui pignus una cum Politicis tuis accepissem, accepi, exosculavi, libavi, obstupui, servo ultro, lego, amo, laudo, stilum si reputo, merum mel, summa suavitas ibi, lux, sol, cujus corusco radio antiquorum Eloquii lunam nimis obscurasti. si adfectum; viva humanitas nitet. Sobrio calamo sobrie sobrius haec scribo: ab ipsis enim incunabulis (ne clam
page 620, image: s620te sit) eo me natura beneficio munivit, ut omnibus inebriantibus succis interdictis solius aquae mihi in potu usum concesserit, nec judicare permisit de re quavis, nisi prius inspectis medullis. Prodeant nunc Lipsicidae, fremant, carpant, dicant quicquid velint, tumultuentur, numquam efficient, ut tuos a te avellant. Intelligo quosdam objecisse tibi te in Politicis tuis Fati recensionem, et religionum tolerandam disparitatem minus dextre posuisse, quasi ad omnes haereses fovendas atque amplectendas liberiores valvas patefeceris, sed nimium coecutiunt, nec est, quod ibi quid mutes tuorum respectu, (doctos intelligo et tenerioris judicii viros) qui satis te Christiano sensu ea collocasse intelligunt, quibusve hic fructus ibi proponitur, ut Pii sint, et Fata sequantur, id est Deum. In religione autem, ne supersticiose timeant Deum, sed recta cum Fiducia atque Fide cum revereantur, etc. Pro adversariis ne labora, nam ab invidia tutus non recedes, etiamsi cuncta absolute et perfecte administraveris. Lasciviant illi (ut solent) effrene, qui (sicuti in literis ad [note: I. Cent. Misc. 95] Collinum ipse sentis) nec vinci quidem ac repelli possunt, sine macula tam maculosi. Divinasti apud [note: II. Cent. Misc. 70.] Hadrianum Saraviam quoque, Sperare te Politica tua firmioris attentique judicii Lectoribus probaturum, nunquam vero iis, qui pervolant, et instar apum scripta saltem delibant. Equidem solida contra judicium vulgi (ut assuevi) firmiter amabo, atque Politicorum tuo opere nil operosius aut augustius, nec sanius quidem in hoc censu, me unquam legisse, non solum fateor ingenue, sed et totam meam vitam tuae me debere sponte percipio; a te enim aura, cujus afflatu diu arescens illa refloruit, ob hocque nimium grata esse mihi coepit, quod cum tua vivat, utinam etiam tibi possit. Praecipuum mihi votum in hac vita innotescere viris, qui claritatis aliquid habent ab ingenio et scriptis, quorum in numero cum tu maxime sis eminentissimus, jure amorem tuum ambio, et magni aestimo. Extra admirationem ergo apud te sit, dulcissime Lipsi, quod ex remoto et afflicto hoc orbis angulo, illo Martiali tractu, hanc amoris mei ad te erumpere gestientis cymbam velo gratitudinis instructam direxerim, quin potius co apud me quoque splendore fac liberalitatis tuae lux renideat, ut me amantem mutuo (quod facere soles) vicissim redames, cujus evidens specimen sic coram me edideris, si quicquid vel tuis aut tibi ipsi. ex hisce oris gratissimum fore censueris, eorum compotem per me te iri jubebis, non labori, crede, non opibus parcam, si tenues meae extiterint aut oxiguae tibi magno. Sunt Magnates, sunt Barones, qui amore mihi omnes impense devincti, sancte omnia se tibi debere agnoscent. quid de [note: Ad quem est epistola II. Cent. Misc. 81] Michaele Forgacbio tecum ante fide, amore, conjuncto, juvene candido, erudito, et sua ipsius stirpe digno sentis? Ille nunc ex Italia rediens, ab insidiis latronum, (licet humero saucius) ope Dei vendicatus, Epistola tua sibi pollicitum de Formando Imperante librum tuum manibus officiose terit, mente colit. Hujus Patruelis Illustris ac Magnificus Dominus Eme
page 621, image: s621Forgatsius, Trinciniensis Comitatus Comes, Eques auratus, et Majestatis Imperatoriae Consiliarius, Ducibus Praeterea Saxonum affinitate junctus, Musarum summus moecenas, vir erudicione et vita praestans, etc. vix credas quantum te amet, et quanti faciat; Idipsum Gen: ac Magntficus Dominus Petrus de Reva, Comes Turocensis, Argentoratensibus studiis paulo ante valedicens, singularis tui observator, et insignis cultor, cum omnibus illis agit, qui ex nostra turba, nostro censu, apud quos omnia tua religiosissima. Experiare itaque amorem nostrum, officium, nutu, si non jussu, nosque ad gratiam referendam praestabimus (ut tu adnotasti) non modio, sed horreo toto. Sicque voluntas scribendi nunquam in nobis deerit, modo opportunitas mittendi adsit. Nova, quae apud nos, et intet nos, haec habeas. Vix sedato Patriae vulnere, creber Turcarum in Vicinios illatus impetus, renovata velut cicatrice, tristissimi facinoris famam in dies ad nos relegat. Cum enim praecio conductae spe pacis et robur militum sensim decessisset, abrogato militaris stipendii fulcro, omnique virtutum sublato praemio, et fortalicia Regni, non ea municione et moderatione, qua tempore pacis ad bella tempestivius erant conformanda, curarentur, Turca (qui fidifragio atque perjuriis decorum tenuit genti suae victorias semper acquirere opumque augmenta) opportunum ratus, per se ex incuria ruinam minitancia moenia tum omni quoque opis spe destitutum, ideoque praedae sponte patentem militem invadere, Bassa Illiridis valida armatorum manu reliquias Sclavoniae atque Dalmatiae nostracium contra spem adortus, municiores quatuor arces cum octo Caslellis, trucidatis nostris, Majo atque Junio Mensibus praeteritis, Imperio Turcico adscivit. Erat inter commemorata haec loca Bihegi nomine Arx cum oppidulo, tute adversus vim paulo remissiorem munita. Hujus loci Praeses natione Alemannus, tum saluti suae, militum, et oppidanorum etiam multum conducere existimans, si oppidum fide Turcica tentatum, non expectato expugnationis eventu dedidisset, commilitonum assensu pactis inter se condicionibus se et suos fidei illorum offert, dum porro educti se ad repetendum iter in Patriam accomodant, Aga quidam Turmae Turcicae Praefectus adamata Praesidis conjuge, jus ab eo sibi ea potiundi petit, atqui isto renuente, quod iniquissime rem minus concessibilem vel fidei Christianae aequissimam postularet, violentas rei peragendae manus accomodat, quare vehementissime punctus Praeses, arrepta sclopeta ictu Agam interficit, facto tum tumultu, Turcae in nostrates irruentes, plusquam ter millenos necant, reliquos captivant. Interea Thomas Erdodius Illustri ex familia natus, Sclavoniae atque Croatiae Banus, vicina hac clade perterritus, quo comode adversus hoc incendium, dicioni suae jam jam iminens, posset prospicere, collecto quali potuit exercitu, castra ad fluminis Kupae ripam locat. Mittuntur e Carinthia quoque auxiliares copiae, quos in supplementum suorum Banus ipsis assentientibus agglutinat. Caeterum cum praesidii amnis fiducia indiligentius vigilias agunt, constructo navali ponte Turca, superatoque intempesta nocte amne, somno hos torpentes incaute corona cingit, nimiumque lethali strage affectos, ita mactat,
page 622, image: s622ut vix Banus cum paucis quibusdam salutem reportaret. Hac opportunitate commotus Budensis etiam novicius Basse, qui ex Arabia paulo ante evocatus functionem dicti officii obtinuit, Spiritu superbo, nimioque crudelitatis fervore tumens, dum Christianorum animum cum stupore, nisumque omnem conversum ad res in Sclavonia patratas videt, ut ad signa milites convocent, celeriter Praefectis edicit. Illi mandato obtemperantes, Turmas in ordinem cogunt, qui cum duodecim millium armatorum numerum supplessent, ex mandato (quo primitias fortunae militaris novicii Bassac cum fructu reportent) Tibiscum superant, moxque Kallovinae Arcis in superiori Hungaria, vicinia invadentes gladio et igne vastant. Cujus grassantis vi, contermini et paulo longius distributi milites obviam ire cupientes, viribus impares, diu dubio cladis eventu inter se concertant, tandem in aeditiorem colliculum impetu Janizerorum acti, cum vehementiores tormentariorum globulorum ictus ultro sustinere nequivissent, terga obvertentes qui evadere poterant, non inulte, fuga saluti consulunt 7. Julii. Non sine gemitu et angore possum, clarissime Lipsi, tam praestantissimorum militum, nobiliumque virorum charissimorum meorum amicorum memoriam repetere, quos hîc vel durior captivitas, vel ipsius dulcissimae vitae amissio a consuetudine mea separavit, ita quidem, ut vix nostra memoria intra hoc afflictum regnum fuit commissum praelium, in quo tam fortes milites, strenui nobiles, pugnae piloque assueti concidissent, inter quos Stephanus Balasdiatus, (licet enim unum exempli causa proferre) Agriensis pro-Capitaneus, Agriae, totius Hungariae, imo et Europae celeberrimo in confinio a multis jam annis partis victoriis praestanti fama celeber, magno militum omnium cum commodo degens, dum audacius pugnam capessit, intentiori id cura cavens, ne vivus in praedam hostibus veniat, postquam equus etiam, quo vehebatur, transfixus fuisset, acceptis pluribus vulneribus, semivivus in terram corruit. Cui Gener Nicolaus Segniejus nobilis, Simonis Forgachii, Parentis nimirum, Michaelis tui illi Forgatsii ex Sorore Nepos, bellica virtutis fama apud nullos nostratium non celeber, opitulare cupiens, aedita memorabili strage vulnerando atque interficiendo hostes, dum praestantissimum quoque equum, cui insidebat, amisisset, lassus vulneribus, hastis duabus transfossus, exanimis a Turcis capitur, dein capite privatur. cujus in auxilium Fobus Segniejus fratruelis, ipse etiam impiger miles, dum impensiorem curam navat, capite mulctatur. Ita hos miseros ne novercans quidem fortunae impetus a virtute et amore quivit avellere, quos serenior fortunae vultus mente coadunaverat. De coeteris ne lachrymans, impedito visu, officio meo desim, in praesenti nihil agam. Jam si status gentis nostrae cum Gallis et Belgis tuis conferatur, quorum sortem suspiriose melleis tuis scriptis prosequeris, uter ex duobus sub majorem miserationem redigi debeat, nimium ambigo, nisi quod nos naturalem hostem, et qui corporibus tantum atque opibus nostris, inhiat, sustinemus, interea audiendi puri verbi dei apud nos relicta potesrate. Illi nec anima nec corpore tuti, sublato etiam loquendi audiendique commertio, taeiti suspirant, qui et memoriam quoque
page 623, image: s623ipsam perdidissent, si tam ipsorum in potestate esset oblivisci quam tacere, (ut tu habes) sed alias de his plura, praesertim si ex te has tibi redditas fuisse intellexero. Illud unum memineris velim, quod si quid literis meis rescripseris, Foanni Aubrio mitte Francofordiam reddendas, tuas vero a me quo atque cui destinem, tu quaeso author mihi sis, scripturo nempe tunc et crebrius et largius, ut sic tecum animo coeam, cum corpus dissita intervalla, a copula tam sancta utili et honesta interpellent. O utinam imaginem tuam Golczius et nobis impertiat, ut ejus faciem videre liceret, cujus ambriferi ingenii spiramenta avide hausimus, mentem stupuimus. Sed ne Lipsiani Horti legem praevaricasse videar, retraham calamum, illud a te rogans, ut amantissimos tuos, Douzam praecipue, et Raphelengium, meo nomine plurima salute impertias, atque tenuem hanc meam scriptionem, sine sanguine, colore, carne datam, boni consulere velis. Malui quippe balbutiendo tibi gratus, quam silentio fraudulens esse.
Salve, lux nostra, nec id solum, sed saeculi. Dominus turbones tuos turbet, pellat, aboliat, vacillantem valetudinem tuam sustentet, te protegat, servet, ad annos foelices, dies laetos, nec sinat te diu apud pultiphagos. Vale, Trenchinii Hungarorum. XX. Aug. 1592.
EPISTOLA DXCV. ANDREAS DEI gratia Episcopus Wratislaviensis, Supremus Superioris et Inferioris Silesiae Capitaneus, J. Lipsio. Lovanium.
SAlutem in Domino. Multo tempore nihil nobis suavius, nihil optatius accidit litteris tuis, Leodici mense Februario datis: nobis vero exeunte Junio Nyssae redditis; In quibus et pietatem tuam, studiumque retinendae veritatis benignissime complexi: et mores tuos suavissimos amice exosculati sumus: ut de eruditione taceamus; quae quemadmodum in omnibus scriptis tuis mirifice elucet: ita in hac quoque epistola tua effulsit: e qua magnam spem cepimus fore, ut brevi ingenii tui monimenta reliqua, summo cum rei litterariae fructu et emolumento in publicum edas, quae jam pridem omnes magno cum desiderio expectamus. Cumprimis autem nos in litteris tuis delectavit: quod animum nostrum valde erga te propensum non tantum non es aspernatus: sed ultro etiam amicitiam nostram ambire te, et applausum illum nostrum, quo te in re honestissima, et Christiano homine dignissima, prosecuti sumus: carum tibi fuisse, amicissimis verbis significasti. Qua de re et praestantissimo viro, Domino Vito Myleto, parario nostro, maximas gratias habemus: et nobis ipsis profecto etiam atque etiam serio gratulamur. Quanquam enim omnes omnino, quotquot virtute atque eruditione praediti sunt; licet sententiis et opinionibus a nobis discrepantes, ob virtutem atque
page 624, image: s624eruditionem solam diligimus: tamen nescio quomodo prolixior est, et plerumque illustrior affectus noster erga eos, quos unitas salutaris ac coelestis doctrinae nobis devincit; ut quibuscum nobis non fluxarum tantum et terrestrium rerum: verum etiam aeternae beatitatis commercium constitutum videatur. Quod nos profecto nulla alia re, quam salutari illa sanctae antiquitatis persuasione compraehensum censemus. A qua, quo quis longius, tanquam a regia via deflectit: eo citius in errorum tenebras dilabitur: e quibus sese, sine divina ope nunquam postea possit extricare, ut quod Seneca tuus de aetate hominis dixit, id nos de fide et Religione Christiana non injuria dicere posse videamur; Quemadmodum ex amphora, primum quod est, sincerissimum effluit: gravissimum quodque turbidumque subsidit: ita in doctrina pura, quod est primum atque antiquissimum, id optimum esse: quod exhaurire, qui sapimus, potius debeamus: quam ut ad fecem ac vappam nos recentium ac sutilium opinionum reservemus. Sed haec tu, etiam tacentibus nobis, pro summo ingenio tuo, proque singulari pietate, recte dijudicasti. Ad litteras nostras Myletianas ut redeamus: ita est, praestantissime Lipsi, quemadmodum Myleto scripsimus; nihil nobis magis in votis et optatis esse: quamte, vel tui similem aliquem: cui tamen profecto pares paucos novimus, apud nos in familiari nostra consuetudine habere; qua re nihil posset nobis vel gratius vel exoptatius accidere. Quia vero cum ex tuis litteris; tum ex aliorum etiam sermombus intelligimus, rationes tuas haud ferre, ut de his tam dissitis locis cogites; abunde nobis voluntas tua sussicit; quam effecti loco habebimus: si non gravaberis nos litteris saltem tuis de statu rerum tuarum, deque studiis tuis nonnunquam certiores reddere. Quod ut facias: et nos ames: majorem in modum abs te contendimus. Sane cum Cancellarius noster Fohannes Matthaeus Wackherius effigiem nobis tuam aeneis formis excusam ostenderit: quam tu librorum tuorum monumentis longe felicius expressisti; facere non potuimus: quin nostri quoque vultus speciem tibi mitteremus: ut cujus animum erga te longe benevolentissimum ex his ac superioribus litteris perspexisti: ejusdem etiam corporis aliquam posses, cum luberet, adumbrationem intueri. Bene vale. Nyssa. exeunte Sextili A. [note: Responsio est ad Lios. Cent. ad Germ. VIII.] 1592.
EPISTOLA DXCVI. [note: Vide supra Epist. CCLVIII.] PETRUS WITTENDELLIUS J. Lipsio S. Leodicum.
NUnquam feriari a meo officio mihi summa curatio est. Merito abiturienti ita amico Francofurtum ad Moenum strictim debita verba credidi: quibus binas a te Mercurialem nostrum ejusdem tenoris, me unas: alteras, tua
page 625, image: s625manu, prid. Kal. August, postremas alterius, nuper accepisse, intelligas. Utrique equidem immane quantum Gratiae tuae gratae, doctaque prudensque Minerva. Perplacuit vero Mercuriali cum filum scriptionis limatum politumque; tum verborum stillans auro excusatio. haec vero minus: quia causa vere sontica respondebit accepto responso Roma. Nos jam paramus abitum, mansionemque aput Magnum Ducem Etruriae; Mercurialis commodo non minori quam honore maxumo hic hyeme Pisae leget: aestate Florentiae manebit, salubritatis causa aedes illi destinatae. habebit mille septingentos coronatos annuos. tria millia prius quam hinc se moveat, quam summam [gap: Greek word(s)] annuo stipendio detrahet. Interea si moritur (quod Deus avertat) haeredem nihil restituere, lex. Est illi in manu, familiam supellectilemque omnium transferre aere Mag. Ducis. Filius Equitis insignibus illustrabitur: honorificentissima vocatio est, quae mihi calcar ad alte aedita Apollinis Mercurialis etc. diuturniorisque aput hunc morae causa. Redeo nunc ad litteras tuas. Misi Mercuriali Forolivium (quae patria illius est, ubi recessit paululum res suas componendi gratia) exemplar tuarum, quas ad me; quia in fronte hononrice de eo, non fine venere, gratiisque tuis. Non levem vero curam mihi peperit insirma valetudo tua, quia tuum, qua publicum vulnus, atra illa bilis [gap: Greek word(s)] quae cum aetate accrescit, et rarenter eradicatur, [gap: Greek word(s)] (cum Hippocrate loquar) [gap: Greek word(s)] ferendum tamen est, quod fors fert, aequo animo. [gap: Greek word(s)] Atque recte ille, [gap: Greek word(s)] --- [gap: Greek word(s)] Sed vide sodes quam [gap: Greek word(s)] qui [gap: Greek word(s)] Acidalio legi, quae de illo libasti. Immortalis gratiae instar habet. Finis litterarum tuarum infoelix, augurium nimis. gaudeo et gratulor te illud fulmen cavisse. Nostris abunde satis esse debet, tibi Jovi, ut ne dicam [gap: Greek word(s)] olim clara sua placuisse. Scripsit mihi Dominus Huernius Academiam Lugdunensem pulcre herbescere, et jam Clusium et Scaligerum vocasse. hortum parare Medicum et theatrum Anatomicum. Graecam etiam litteraturam adeo increbuisse, ut fere graece jam loquantur, studiosos integras tragoedias quinque serie continua peregisse, et plausu sane dignas. Ego vero Clusium unquam venturum desperaverim, Scaligerum ne deliberaturum quidem crediderim. Interea gaudeo spectatissimos viros placere etiam, Batavorumque studium tam foelice alite uti. Sed ne prolixiori sermone ad fastidium usque irrumpam, filum abrumpam, et telam hanc pertexam, mei officii ratio ut postulat. Itaque extremum illud te obsecro, attemperate, valetudinis tuae certiorem facias. Deumque supplex precor, ut te diu jactatum his fluctibus marique infirmitatis tandem in tranquillum recipiat, nobisque reddat. Bononiae ipsis Kal. Sept. CIC. IC. xcii. agnosce sodes affectum, cultum festinationemque; ignosceque vacillantibus pedibus prae illa, et infantiae ingeniui mei.
page 626, image: s626
EPISTOLA DXCVII. J. LIPSIUS Hieronymo Berchemio Fcto et Canonico. Ipras.
MEmor es mei? ecce ego tui, et curam hanc inter primas habui, ut ad te scriberem, simul in veterem meam sedem (ea Lovanium est) venissem. Deseruimus loca, Religioni et Regi non amica, in quibus diutius haesimus, quam pro opinione, aut voluntate. sed valetudo, et itinera undique infesta me tenuerunt; tum etiam Batavi, a quibus, nisi per fraudem, me non divelli. Dare me coepi serio ad studia vetera, de quibus uberius, cum a te litterae erunt, indices priscae voluntatis. De qua tamen nefas mihi ambigere. Lovan. III. Id. Sept. 1592. [note: Parum mihi de hoc Berchemio, viro, ut videtur, doctissimo constar. mentio ejus facta supra Ep. CI. et CII. unde in aula Ducis Juliacensis versatum discimus. Aquensem fuisse, et perlustratis praecipuis Italiae, Siciliae, Germaniae, Galliae Celticae et Belgicae Academiis, atque in amoenissimis Sophiae hortis perpetuo versatum, et mortuum fuisse Kal. April 1597. scribit Fanus Gruterus Chron. Ecclef. Tom. II. pag. 1206. mortem ejus etiam memorat Lipsius supra Ep. CCLXXXII. et fimul insigni elogio ejus memoriam exornat. scriptae sunt ad eum quoque Epistolae Centuriae 1. Miscell. 21. 1 Cent ad Belg. 21. et 11. Cent. 26.]
EPISTOLA DXCVIII. HIERONYMUS BERCHEMIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
GRatum mihi fuit legere in epistola tua, et ex sermone Gravii audire te Lovanii sedem vitae ac studiorum iterum collocasse; neque sane poteras loco commodiore. Optime vero factum, quod ab illa gente tandem tandem in portum salutis te recepisti. nam ut mortales sub ictu vivimus, quid si subita mors in illis contantem oppressisset? Audieram quidem de discessu tuo, jam tunc, cum vix pedem ex navi in Germanico solo posuisti, quanquam hoc futurum esse, diu ante, et maxime post editum librum tuum de una religione, animus mihi praesagiebat. Sed consulto feci tamen, ut ante vel certius aliquid de te cognoscerem (quod audieram quam magnis pollicitationibus, a quam multis ac quam magnis principibus, ambireris) vel ut ipse in conspectum tuum prodirem. Itaque opportune litterae mihi tuae redditae sunt, veteris tui erga me licet immerentem, et humanitatis et veri candoris indices. Atque utinam Deus det, quod jamdiu meditor, ut coram te brevi complectar, et erit id fortasse circa veris principia. Quod de studiis tuis innuis, non explicas, jam diu omnes Lipsianum aliquid cupidissime exspectamus, et
page 627, image: s627Gravius nescio quid spei mihi fecit commentarii novi de Cruce, qui utinam Vel proximis nundinis appareat. Plusculum autem tibi vel ex constantia tua constantiae esse debet et roboris, quam ut ad exemplum Scaligeri, circumlatrantium istas virtutes tuas livore et misera invidia a juvando publico deterrearis, ut nuper legi Fabri in nomen tuum incursiunculas. Equidem confido plus apud te valitura studiosorum ac veri vere amantium vota, quam istorum inanes stili, ut a te vocantur, punctiunculas. dissentire in omni genere studiorum debet esse liberum, absit modo invidia ac malevolentia. Westphali illius scriptum, cujus confutationem Gravius mihi exhibuit, meo quidem judicio, nec vocem tibi debet exprimere: tametsi vero acerbum et universum, ut ipse scribis, ad invidiam pariter et infamiam compositum: nam qui finis, aut quod praemium, si in hoc certamen cum talibus tibi censes esse descendendum. Altior es, quam ut haec nubila ad te pertingant: contemti silebunt; sed haec alias. De obitu Victoris Giselini nostri scio te scire: is moriens Lernutio omnes scidas suas reliquit, quae Vinoxbergae in aedibus apothecarii hominis, qui unicus in illo oppido, custodiuntur. Igitur cum Gravius mihi dixisset, Lernutium post triennii carcerem tandem ad suos rediisse. velim te hoc illi per occasionem significare. Ejusdem Plinium quidam familiaris meus, nimis quidem familiariter mihi praeripuit, abusus apud emtorem nominis mei praetextu, quem Victor totum manu sua conscribillarat. Nam ex epistolis tuis habeo, te illi castigandi Plinii auctorem semper fuisse: Dalecampius enim, ut equidem existimo, opinionem non implet. sed erunt fortasse multa in scidis illis, quas dixi, et sanidibus pleniora. Nam ad Plinium id tantum videtur annotasse (praeter varias lectiones, quas interdum ex M. S. codice in librum suum transtulit) si quid vel ex Diofcoride, vel Theophrasto, vel Aristotele et similibus auctor transcripsit, et alicubi cum nota, si vel liberius, vel non ex vero hoc fecit. Codices Victoris M. S. omnes ego redemi. in quibus si qui prodesse studiis tuis poterunt, faxo, ut etiam universi ad te perferantur. quanquam existimo te meliores his habere. Auctores vero classici sunt, Virgilius, Ovidius, Horatius, Terentius, Valerius Maximus, et quidam libri Ciceronis, Victorinus, Priscianus. Illud pessime me habet, quod virum optimum nescivi in tam propinquo loco habitare, nisi postquam mortuus est. Mortuus autem est prorsus convenienter nomini suo. at scis quomodo? sub noctem ab amici colloquio domum regressus, mox pastorem accersit, et uxori contanti respondet, sic facto opus esse: nam mortem sibi imminere. A pastore Deo reconciliatus litteras ad matrem sua manu exarat, eique uxorem suam, tanquam jam viduam, studiose commendat. Tum ad bibliothecam convertitur, ut amicis libros aliquot divideret, cum, ecce, viro mors cita, viro, et vere viro manum injicit. Igitur propere ad lectulum reducitur, ubi dum alternis Psalmum quinquagesimum cum uxore, et quidem ab ipso jussa, recitat, etiam ante pastoris, qui iterum vocatus fuerat, celerem licet regressum, in haec verba Domine miserere, defecit. Vide, quam constanter, et an non haec [gap: Greek word(s)] quam tu probas? Illius uxor nunc alteri
page 628, image: s628nupta, preces ad Deum horarias a defuncto, in hoc ut ederentur, accurat scriptas, sic premit, ut inspicienti copiam nemini faciat; cupidine pretii, quod magnum poscit. Ita fortassis illae lucem non aspicient. Ut neque dissimili fato, quanquam dissimili ex caussa Fani Guilelmii lucubrationes in omnes Ciceronis orationes vix unquam edentur, de quibus ipsemet Lutetia ad me scripserat, commentarium illum non nudas emendationes habiturum, sed gravissimorum locorum novas et graves explicationes, et cum hoc epigrammata ad trecenta ex [gap: Greek word(s)] libro ab ipso conversa. Audio Melissum omnia illius scripta a moriente sibi credita non optima fide servare, dicam, an premere. Prosecto mihi videtur humanitas ac probitas a Doctorum ista gente potissimum exsulare. Vale, eruditissime Lipsi, et ignosce loquacitati verbosae epistolae meae. De republica nihil hîc erat novi. Ypris VII. Id. Octob. 1592.
EPISTOLA DXCIX. HIERONYMUS BERCHEMIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
CLarissime Lipsi. jucundum mihi nuper fuit, post tot annorum curriculum revisere Grudios meos. at longe jucundissimum, tua suavissima consuetudine interim frui, et humanitatem et benevolentiam experiri. quae, ita me Deus bene amet, inexspectata mihi fuit, quia tam profusa. Ego igitur vicissim, ut vel in parte mutuum in te amorem meum testatum tibi faciam, mitto tibi parvum nostri mnemosynon, lapidem, inquam, auro a me inclusum, sed, ut vides ustulatum, et, quod scio, sacrilega et impia manu ex templo quodamGalliarum, in primis bellorum motibus olim dereptum, cujus imaginem, a me non intellectam, si capis, mihi exponas velim. nam nimis est absurdum, quod Nicolaus Stopius Venetiis mihi respondit, Venerem esse in balneo. Addidi nummum aureum, ex illo loco, in quem te cupio commigrare, atque ut ejus inscriptio quoque argumentum sit benevolentiae erga te nostrae, quia penitus ex animo, si quis alius, ego Ben ti voglio. Quod discedenti mandaveras, ut Oudarti nostri sententiam de consilio tuo exquirerem, per litteras feci, quia Bruxellis aberat, et ostendi propositum tuum prorsus mihi placere, et tamen adhuc [gap: Greek word(s)] periculumque mihi videri, ne magnatum quorumdam suasionibus et auctoritati postremo cedas, vel potius succumbas, neu putes plusculum dandum esse famae, mihi tamen amore tui et Reipub. sententiam meam constare. Narrationem de Montani obitu, pueri manu, quod valde te rogo, ad me mitte. Nihil enim in historia tam me delectat, quam magnorum hominum casus et obitus, et qua constantia mortalitatem exuerint, velut in tabula pictos intueri. atque hoc magis, quod haec aetas mea, nunc ingravescens ac fini propior, me monet talibus exemplis animum firmare. De Montani vero excessu hoc curiosius quaero, quod extra ingenium viri
page 629, image: s629et judicium, quae tuo judicio summa in illo fuere, plerosque naturae defectus et veluti imperfectiones, quas ipse palam agnoscit, in mea similiter experior, ut geminum me illius possis dicere, seu verius ex solido Platone, totum gibbum referre. Huic scripto velim adjicias Petronium Douzae, quem perlectum tibi remittam: nam Moretus eum non habet. Vale, Clarissime. Lipsi, et uxorem a me saluta, et una adolescentem illum doctum et elegantis ingenii, qui apud te in prandio, cujus nomen mihi excidit. Sed an verum, quod de aggeribus vi maris in Batavia perruptis, sermonibus hîc increbrescit, et nunc pacem eos non aspernari? utinam, utinam id verum. Ypris 22. Aprilis 1595.
EPISTOLA DC. J. LIPSIUS Hieronymo Berchemio S. D. Ypras.
EPistolam ad me misisti, verbis et rebus peramicam. Quis tu es, mi Berchemi? amore et affectu qui soles, animo et magnificentia inter dynastas. Amo te carum caput, qui me sic amas; qui muneribus etiam afficis, et quod in te est, ditas. Utinam sic veri isti dynastae! non mea Hercules caussa, qui nunquam minus haec, quam nunc curavi, sed publica, et ut calcar ac praemium sit in oculis juventuti ad bonas artes. Sed olim, si meministi, queri de temporibus solemus: si tunc juste, quid nunc dicam? Non spernuntur bona tantum, sed pelluntur, et odium est occultum in honestos et honesta. O fructum innovationum, et religionis recentatae! Per quam avaritia, rapinae, scelera, impietas, ferocia, denique et barbaries invecta in nostrum orbem. Sed fuerint, et abibunt, ut vaticinor: et quanquam lente, una cum novo isto imperio virtus et humanitas resurgent. Sed ut proprie ad tuam epistolam, munus anuli accepi, pulchri, veteris: cujus sculptura tamen mihi obscuri sensus. Balnei rem non esse tecum sentio: columna, et hydria illa effusa, quid sibi volunt? cogitabimus. Ego vero vel signatorio illo anulo deinceps uti volo, in tui gratiam et memoriam: qui ut te jam olim, sic hoc a te acriter amo. Addidisti nummum aetatis avitae, Bononiensis Archontis Bentivoli: idque eo, ut scribis, quia in hunc locum maxime nunc vocabar. Vocabar, mi Berchemi, sed renui, dolentibus ipsis, et litteras habeo non querulas solum, sed expostulantes. Quid dicam, nisi Deum esse, qui nos et nostra gubernat? semper utiliter, saepe obscuris tamen et in specie diversis caussis. Omnia si consulam et inspiciam, ratio sit illuc ire: et video te non nolle. sed retinet nescio quis aspectus regis ac patriae, atque uno verbo, arctius meum fatum. Non licet mihi, in luce illa hominum, dotes proferre oris aut stili, si quas Deus dedit; et redigor atque includor in angustiorem hunc gyrum. fui Bruxellae jamnunc, egi cum Proceribus, et amicis; illi non dimittunt
page 630, image: s630et hi retinent, sed quidam lingua magis quam mente, quod ipse animadverti. Quicunque serio mihi bene volunt, illuc ire vellent, etsi disjungi a me tamen amor nolit. Sed observavi, et vultus mihi stare visus et dicere contra verba. Heu intricatum negotium! et mihi praesertim, cui non omnia tam libera sunt, quiafuimus apud eos, qui in nimia libertate. Una etiam haec res est, quae scripta nostra aut ingenium premit, ad meliora fortasse aptum et natum: si eliciens aliqua esset et favens, non haec adstringens et coercens, aura. Sed praeses ille studiorum, et nostri, viderit: lucebimus, non lucebimus, ut ille in loco aut tempore judicabit. Nescio an fallar, sed semel tibi aperiam hunc meum sensum. puto digitum aut calamum me non movere, sine inspectione, imo directione illa Genii cujuspiam mei adstantis. Si in nomine erro, parum est: divina in tenebris: sed intelligo vim et numen aliquod supra nos, quod apud nos curat et regit. In aliis rebus, darum: sed magis publicis, quorum pars etiam aliqua scriptiones istae aut aliae sunt, quae a perenni illo numine habent aliquid perenne. Homerus magnus Sapientiae sacerdos, hoc pulchre et vere de poetis:
-- [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Ille de poetis, de omnibus nobis si idem censes, mecum censes. Quam multa parata mihi jam olim ad editionem, nec eduntur? Thraseas, et de lnstitutione, et quaedam Etbica: quis retinet? ille, cujus velle nos vult velle, et idem nolle ac cessare. Jam cesso, et scribere desino, sed te, mi Berchemi, aeternum amare pergo. Petronium Douzae hîc habes, et otiose lege, aut potius tibi serva. Lovanii xv. Kal. Jun. oo. IC. XCV.
EPISTOLA DCI. J. LIPSIUS Hieronymo Berchemio FCto S. D. Ypras.
NOn potui ad Antistitem vestrum scribere, quin una ad te, veterem et fidum meum amicum. Et ah, quoties te hîc desidero? solebas insidere hunc locum, et (memini) te delectabat: cur nunc aut non vis, aut non licet? Certe viveremus inter nos, ambulando, convivando, fabulando. Nam ego hîc solus, si nostrarum artium homines inspicis; qui et in Belgica tota rari, et nescio quo loci genio, Lovanii olim et nunc non increbescunt. Etsi ad artes, quae quaestum inscribunt, magnus concursus est: nostra Schola habet auditores quidem, sed vereor ut tantum, et pauci inter eos sint [gap: Greek word(s)] imo et [gap: Greek word(s)] pauci. sed quid ad me? qui duco et doceo qua possum. Ipsi poenitebunt fortasse non obsequentes. sed heus. Ciceronis locus est, quem explorari a te velim, iste. Oratione de Aruspicum responsis cap. VIII. P. Valerio,
page 631, image: s631pro maximis in remp. beneficiis, data domus est in villa publica: at mihi in Palatio restituta: illi locus, at mihi etiam parietes atque tectum. Itane in villa publica? atqui in ima Velia fuit, regione Palatii, ut scriptores consensu volunt, non sane in campo Martio, ubi publica haec villa. Quomodo etiam in villa, id est domus in domo? nec enim aliud villa ea fuit, quam aedificium grandius excipiendis legatis, et aliis usibus talibus destinatum. vidit Octavius Pantagathus (laudabilis memoriae senex,) legebatque in vico publico. At Antonius Augustinus, in via sacra. Neuter meo animo recte, et scripserim, in Velia, publica, sive placet, publice: domus, inquit, publice data est Valerio in Velia. nonne historiae ita dicunt? Livius II. 7. Confestim materia omnis delata infra Veliam, et ubi nunc Vicepotae est domus, in infimo clivo aedificata. sic enim locum Livii 12 Lib. II. Epistol. Quaestion. Cap. II. jam olim restituimus: cum male vicus publicus legeretur. Idque ex Plutarcho tunc affirmabamus. At nunc etiam Varronis locus accedat, qui et Livianam, sed et Tullianam correctionem nobis probet, Is apud Asconium ita citatur. Varro tradit, P. Valerio Volesi filio Poplicolae aedes publicas sub Velia, ubi nunc Victoriae aedes est, populum ex lege, quam ipsi dixerat, concessisse: (puto etiam ea lege) et viden' hîc primum pro Tullio sub Velia domum eam fuisse? Erat enim antea in summa Velia, nunc delata materies in imam, et ibi publico sumtu exstructa. locus igitur publice datas primum, sed et impensae ad opus. Ideo Varro dixit aedes publicas datas, et Cicero domum publicam eo sensu, quem ipse ostendit. Sed quod in Varrone amplius est, ubi nunc aedes Victoriae, plane est aedes illa Liviana Vicae Potae. Nam sic antiquitus dicta haec diva, a vincendo et potis, quoniam illud prius vico efferebant sine N ut Pago. Sic in Isidoro scriptum, Viciam antiquis dictam, quae nunc victoria. Vellem scribi Vicam, quasi Vincam: ut est in Livio et Plutarcho. An autem et Varronis ille locus recte habet? si ipsis Varronis verbis relatus; non recte: scripsit enim, ubi nunc est: Vicae Potae aedes. sin autem Asconius immutavit, esto. nihil ego muto. sed constat igitur Vicam Potam Victoriam esse. Haec mi Berchemi, hodie mihi meditata, atque adeo judicii caussa ad te missa. Vale. Lovanii III. Idus April. CICICXCVI.
1 Emendavit ita et Philip. Ruben. I. Elect. 7. quid dicemus? an Lipsio haec sublegit Discipulus et Contubernalis ejus Rubenius nollem factum, utile tamen est prodi Epistolas, quae plagiarios nobis demonstrant. post mortem enim Lipsii biennio fere sua edidit Rubenius. probabilem etiam Rubenii plagii suspicionem facit alterum ejus facinus in loco Hirtii de Bell. Alexandr. cap. 70. quem emendat lib. I. Elect 32. atqui repperi fragmentum epistolae inter Lipsianas, sine nomine ejus, ad quem data, in haec verba.
Arrisit mihi conjectura his diebus, an vana, an anceps? tamen acuta, et dicenda. In commentario Hirtii de Bell. Alex. Nam neque intefectis amissam vitam, neque exsectis virilitatem restituere posse, quod quidem supplicium gravius morte Cives Romani subissent. Caesaris sermo est, quo Pharnacis saevitiam in cives Romanos juste queritur et adauget. sed illud amissam vitam, superfluum alterum verbum habet: nemo negaverit. et satis omnino. interfectis vitam restituere. Imo inepte dici ego affirmo. an igitur, interfectis Amisi vitam? valde convenerit et pro vero est. nam Appianus de hoc facto? (Latina modo verba ponam) Amisum urbem in Ponto, ad Romanos inclinatam cepit, et in servitutem Cives redegit, et eorum liberos omnes exsecuit et vita privavit. Est igitur ibi modo hoc factum, et cur non locum Hirtius expressurus? vide et judica. Haec Lipsius. tenetur ergo furti et ibi Rubenius manifesti.
page 632, image: s632
EPISTOLA DCII. JACOBUS SIRMONDUS J. Lipsio S. Lovanium.
FRaus fuit? an tua vere manus, Juste Lipsi, quae in meas nuper ad me venit? sed tua est profecto. quis enim has lineas ducat praeter Apellem? aut quis, absque te foret, ita stilum hunc tractet amoris et benevolentiae? o vir humanissime, infra sortem tuam agis, supra nostram. nam quis ego sum; qui tesseram faciam cum Lipsio? Equidem optaram semper. sed genii conscius spem repressi hactenus; nunquam animum; qui ad te, et in te rectus, ex quo te novit, vis argumentum? libros tuos, qui mihi pararii et illices amoris hujus, vel hac caussa legi libentius. amicos ipsos, quos sciebam addictiores tibi, tametsi alio nexu vinctos, amabam valde; tui aspectu et studio amavi magis. Deerat voti caput, ut in chorum ipsum admitteres. nunc admittis, et quidem ultro, sine admissionali. advocas ipse in collegium: timidoque candidato praetextam induis, quam prensabat. et amorem hunc scilicet an probem, rogas? Etiam, etiam, mi Lipsi, quantus, quantus sum amplector. et nisi me amor ipse fallit, faciam ut probatum sentias. Da quaeso hanc gratiam, ut per te possim; libeatque fidem capere ex obsequio. quod quidem non tam defero, quam praemii vicem a te peto. [gap: Greek word(s)] dicam, [gap: Greek word(s)]. Innue, dic, impera. praemium erit, Lipsio partes. Vale. nec enim plura huic Epistolae, quam totam volo [gap: Greek word(s)]. caetera qua de te, qua de se, Bencius noster. Iterum vale, et nos mutuis votis adjuva, ab urbe Idib. Octob. CIC. IC. XCII.
Responsio est ad Cent. ad Italos Epist. III.
EPISTOLA DCIII. J. LIPSIUS Regnero Ingelio, JCto. Amstelodamum.
QUod de fama mea solicitus es, mi Regnere, et quae ad eam pertinere censes, significas; bonam tibi gratiam debeo et habeo, nec aliter cense. Debes primum ut Christianus, et eorumdem sacrorum: debes etiam ut discipulus, quem olim te fuisse nobis puto. Ergo in optimam ego hoc partem accipio: utinam omnes nostra facta! locum mutavimus: quo fine? solo illo pietatis et religionis: quia cetera, ut scis, prolixa mihi illic, et benigna. Deo teste hoc dicam, si prisca et pura sacra, etiam nunc apud vos essem. Amo enim (non dissimulo) indolem et ingenia vestra, modesta, quieta,
page 633, image: s633a vanitatibus amota: nisi exteri, aut commercia, sed et religio corrumpant. Nam haec nova, nova gignit: videmus, et dolemus. Mite et pacificum illud vestrum abiit, et eo ventum, ut nec justis legibus nec domino parere velitis justo. Pax offertur: respuitis, imo nec auditis. Sed ab istis abeo: de me hoc habe, serio quod ago agere, et res ipsa clamat. Qui verbis diffitentur aut se opponunt, suadere aliis volunt, quod nondum sibi. Aemuli aut improbi homines non me movent: te, Deus, specto, tu mihi et pectori isti judex. Quod autem sum, etiam verbis palam, scriptisque profiteor: ut in libellis de Cruce videbis. Vid. ad Epist. LXXIII. Politica etiam reformavimus, sed ex judicio primatum virorum, qui Romae. In iis de simulatione mitigatum aliquid, aut detractum: sed leviter, quia revera hic orbis non regitur, nisi cum flexu aliquo sententiarum, aut velo. Intelligit H. L. spiegelium Amstelodamensem, sapientiae et Poeseos studiosissimum, cujus memoriant edito Poemate ejus Belgico Hertspiegel inscripto, et aliis opusculis, renovavit nuper P. Vlamingius, Vir tam eruditionis elegantioris et Poeticae suavitate, quam amicitiae usu mihi semper magni faciendus. Henricum Laurentium jamdiu amo, et in pectore isto gesto. a me salutabis. Vale, mi Regnere, et litteras meas litteras esse cense, id est tui unius. Lovanii. postr. Idus Novemb. oo. IC. XCIII.
EPISTOLA DCIV. JOH. LIVINEJUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
COmmunicavit mecum superioribus aliquot diebus Ortelius noster epistolae tuae partem, qua Senecae locum quendam inspici, et tractari serio jubebas, meque hortabare, ut tua causa libere sententiam diecrem. Agnovi illico, mi Lipsi, consuetudinis illius olim nostrae suscitabulum, qua Lovanii solemus, tum pro morum nonnulla et ingeniorum similitudine, tum etiam quod Propertiana lectione mirum in modum uterque caperemur, frequentes una esse. Pergamus nos vero, et intermissum, si videtur, officium (ut sic dixerim) postliminio repetamus. Multae et graves causae, anni praecipites, iniqua et [gap: Greek word(s)]? tempora, litterae fugientes, et quotusquisque, cui ad hanc laudem vel animus, vel lingenium? Neque ego enimvero is sum, qui, etsi non sus Minervam, docere tamen Minervam velim; sed quid vetat [gap: Greek word(s)]? Experior certe quidem, et humanitate tua fretus, veniam (quod dicitur) in rem praesentem, Igitur versus sunt Apud Senecam Epist. CI. Maecenatiani, qui ejusdem generis alterni, omnes recti et integri, si in secundo alterum debilem tollas, quod versum corrumpit. Postremi duo proprii sunt argumenti tui, quod habere te jampridem in manibus de Moreto nostro cognovi. In quorum germana lectione e libris (ut ais) statuenda ignosce, si a te in alia omnia eo. Primum
page 634, image: s634lex carminis pugnat, qui primore sede dactylum, ni fallor, non admittit. Deinde quid ita visum tibi sustine rescribere pro sustineo? de se enim id Maecenati dictum. Clarum e Seneca. Jam vero quem commodum sensum lectio tua spondeat nullus video. Subdas etiam legebatur, nimirum e Senecae sequentibus verbis, et acutam sessuro (ita emendate scribitur, non sensuro) crucem subdas et c. Tibi potius visum sedeam, prima persona pro secunda substituta. Nisi error est Ortelii exscriptoris, (non enim vidi autographam tuam) et a te exaratum sedeas, quod sensus postulat. Atenim videsis mihi, et cense (ut me jubebas) libere, an non commodius illud, et minus anxium, quod olim ad mei libri oram annotavi ductus conjectura, Hanc (vitam) mihi vel acutam Si das sustineo crucem, apertissima quidem certe sententia, non recusare se vel acutam crucem, si des vitam. De primoris sedis, ut dicebam, pede, dubium non est quin ea spondaeum capiat non gravate. Exempla apud Catullum in Epithalamio in nuptias Juliae et Manlii plura obvium colligere. Conjecturam quidem meam Reverendissimo nostro approbavi, et consulenda editione Mureti, quae hactenus mihi non visa, idem ei viro quod olim mihi probatum. repperi, nec video cur solicitemus. De impalatione quoque, (quod. secundo loco a te quaesitum) quae Hesychio est: [gap: Greek word(s)], superiores versus intelligi non posse, quis [gap: Greek word(s)] Seneca? qui patibulum clare nominat, et pendere addit. Praeterea ignotum et Graeciae, et toti Latio supplicium illud Barbarum, quod hodieque Turcas frequentare alicubi mihi lectum, et (si recordor) de Persis apud Ctesiam. Acutam vero crucem a dolore dictam cur dilutum tibi visum equidem nullus capio. Et profecto quî id minus probum, quam Horatianum illud, Si latus, aut renes morbo tentantur acuto? Postremo illa, vulus suum premere, quae urges, haud eo traxerim quo tu videre, sed simpliciter capiam et interpreter concoquere, et silentio premere. Habes quae ad quaesita in epistola tibi pro tempore respondere potui. Quae ipsa censurae tuae judicio volens et lubens subjicio, eadem prorsus, qua me jubebas, libertate, gratumque erit, si intelligam haec te in meliorem partem accepisse. Vale, im Lipsi. Antverpiae Prid. Natalis Dominici vertente anno XCII.
EPISTOLA DCV. JOH. LIVINEUS J. Lipsio. Lovanium
JAmpridem, mi Lipsi, responsum tibi debeo, et scripturum me brevi Moreto nostro, hinc ad vos abeunti, promiseram. Sed incidit mihi postridie molesta, et aliena a Genio meo legatio Bruxellam, quae totum paene mensem me illic detinuit, atque ita possedit, ut vix unius horulae spatium daretur, quod mihi impenderem. Aberam a libris, et, quod invita Minerva factitabam, animi mentem stupefecerat. Ignosces igitur, si tardius rescripsi,
page 635, image: s635et haec ipsa non nimium accurate. De Dionis loco, assentior tibi, Graecum vocabulum tensam interpretanti, et pro [gap: Greek word(s)] sine dubio [gap: Greek word(s)] rescripserim, non [gap: Greek word(s)], quod duntaxat poeticum est, et a prosa oratione alienum. Tibi pro [gap: Greek word(s)] visum melius. In quo tantisper haerebo, et judicium suspendam, dum incidam in locum, ubi [gap: Greek word(s)] autori dictum, quod observas. Dubito, et non satis assequor, cur eo modo visum autori tensam circumscribere. In Glossario vetere Henr. Stephani lego, Thensae [gap: Greek word(s)], sine accentu, ut solet in suspectis, aut corruptis vocibus, sed scribo audacter, [gap: Greek word(s)], et nemini dubium, quin ea vera Tensae notio et significatus: [gap: Greek word(s)] Graece redditur ab Hadr. Junio in Nomenclatore, e Plutarcho, si recte memini. Definitius (ut sic dixerim) Morelius Commentario verborum Latinorum cum Graecis Gallicisque conjunctorum, (quod mihi opus jam olim est, cum vehementer placuit) suspicatur id esse, (quod veteribus [gap: Greek word(s)], exponitque tensam, [gap: Greek word(s)] dixisse autori satis visum, cum praecedat de Circo, qui tensarum locus. Voluerintque Juliani adulatores homini ambitiosissimo, uti Deo, locum inter Deorum vehicula, quae in Circum inferebantur, concedere. Neve dubites, quin ea corruptela [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] huic loco soli acciderit, in Etymologico lego, [gap: Greek word(s)], manifesto errore pro [gap: Greek word(s)], ut bene est apud Varinum, et Hesychium. Recordor et locum quendam in Plutarcho olim sic corrigere, sed is hoc temporis non est ad manum, nec vacat quaerere. Expectabo igitur si quid fortasse afferes, quod [gap: Greek word(s)] stabiliat, et eum ipsum locum, de quo dicebam, tibi notatum. De acuta cruce, non existimo ad eam notionem confugiendum, qua [gap: Greek word(s)] Medici vocant, quae celeres et cum discrimine praesenti, neque eo Horatii versum adduxeram, sed in supplicio crucis id re vera esse mihi persuadeo, quod appositione notatur, id est, acutissimum dolorem, et acutam crucem perpetuo quodam epitheto, ut Graeci appellant, rectissime dici. Haec habui quae ad quaesita tuis literis responderem. Quae ut libere mihi scripta, ita libere vicissim refutari et censeri aequissime feram. Vale, mi Lipsi, et aliquando a me judicium tuum super Senecae Tragoedi aliquammultis versibus expecta. nam nunc quidem urget tabellarius. Raptim Antverpia IV. Kal. Martii M. D. XCIII.
Responsio ad Lipsii epistolam, quam non repperi; sed cum Cent. III. ad Belg. II. quae Novembri mense hujus anni scripta, Lipsius nihil se responsi accepisse scribat de Dionis hoc loco, nescio an simulaverit se accepisse has literas, an in nota temporis aliquid sit turbatum. nam et seque Epistola de Dionis loco agit; ut ignorare Livinei sententiam Lipsius non potuerit.
page 636, image: s636
EPISTOLA DCVI. JOH. LIVINEUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
UTor, ut vides, mi Lipsi, conditionibus tuis, et enimvero meo commodo scribo. incidunt enim (mihi crede) in hoc vitae genere multa etiam invito, quae differre scriptionem cogant. Ingenii quoque nonnulla culpa est, in quo voluntatem laudes, negligentiam accuses. Sed quid agam? Ita natus sum, momenta ex momentis traho, et huic vitio meo strenue ignosco. Tu id excusabis, scio, et in amicitiae nostrae fiduciam conferes.
I. Dionem tuum nondum dimitto, et vide, obsecro, an aliquid dicam. [gap: Greek word(s)] erudito scriptori suspicare in tensa usurpatum, quod ea clausa et tecta superne, eoque currum arcuatum a Livio dici. Fateor, et rem cedo. Docuerat id me nuper Latini Pacati e Panegyrico in Theodosium locus, qui etsi non nimium proprie tensas nominat, haud negaveris tamen eo spectasse, cum de Domitiano ait, ac similibus monstris, qui solitudinem et integumenta captarent, Quin siquando in lucem venire, et diem ferre potuissent, (possent ex arte dixisset) Lecticis tensisque subvecti, et densissima circum supraque cooperti virorum armorumque testudine, sensim atque ad numerum movebantur. En Lecticis scripsit, et cooperti. Sed age vero, currus superne intecti non [gap: Greek word(s)]? Ita est profecto, et si [gap: Greek word(s)] respicimus, nimis quam curta et angusta ea tensarum [gap: Greek word(s)]. Equidem sane [gap: Greek word(s)] justum et singularem (ut sic dixerim) currum interpreter, quae in Circo legitima demum et justa [gap: Greek word(s)] tensae. nam ecce, dixerat Graecus honori Caesaris concessum primum, ut eburnum ejus signum Circensi pompa deferretur. Id ego scilicet ad fercula traho, quod genus pompae humeris virorum geri solitum. Addit decretum postea, ut tensa ei quoque ageretur cum deorum simulacris. Nimirum ingens id honoris incrementum, et longe altero majus. Suetonio etiam in Julianis adulationibus tensae et ferculi Circensi pompa mentio cap. LXXVI, quod Dionis nostri narrationi geminum est, ac, ni fallor, hinc Suetonius lucem accipere et mutuari debuit. Leunclavius (quod obiter addam) valde expectationem meam frustratus est, et superioris Dioniae scripturae lib. XLIIII. [gap: Greek word(s)] vitium non observavit. Scilicet homines sumus, neque intenti in omnia semper.
II. Venio nunc ad Polybium tuum, (Di boni!) quem scriptorem? In limine offendimus et ipsi. qui sunt enim [gap: Greek word(s)], e queis decem Tribuni, qui ad superiores quatuor et decem adjuncti? Ita omnino Tribuni militares XXIIII. in quaternis exercitibus, si autorem capio. Tu eum nodum dissolve. Sequitur de equitibus, ac peditibus. Quae complexionem novam inchoant, debuitque post [gap: Greek word(s)] justum (ut loquimur) punctum deponi, non sectio. Ac mermini equidem duriore conditione meruisse peditem quam equitem, et emendanti
page 637, image: s637tibi, [gap: Greek word(s)]. assentior sine dubio. Ait diligens scriptor equitem dena, peditem vicena stipendia debuisse intra sextum et quadragesimum aetatis annum. haec enim mihi verborum mens apparet. Janum Lascarim, qui multo aliter ea convertit, (ut parcissime dicam) fugit ratio. Fulvio etiam Ursino nostro, pro [gap: Greek word(s)] de conjectura [gap: Greek word(s)] reponenti, nescio quid credam, nisi hîc plane illud verum, Quandoque bonus dormitat Homerus. non enim video vel levissime, quae ei sententia conspecta, aut concepta. Sed ita est, mi Lipsi, observatum mihi et alias Graeca homini, ceteroquin docto, et in primis diligenti, non optime cedere. Non omnia possumus omnes. [gap: Greek word(s)]. Correctionem tuam juvant, aut magis stabiliunt quae sequuntur, [gap: Greek word(s)]. Ecce aperte [gap: Greek word(s)] Sed hoc interest, quod ordinarie pedes vicena stipendia, at urgentibus periculis vicena annua debet.
III. Hesychium adii tua causa, et nullum dubium, quin vere castigatum tibi [gap: Greek word(s)], ac sic est in Varino explicate. Sed observa sis mihi principem scripturam, et librariorum compendia. Erat olim nimirum [gap: Greek word(s)], ut [gap: Greek word(s)], id est [gap: Greek word(s)], passim. Et hic adeo error frequens, Roberto ipsi Stephano in justino Martyre, ut notare puer memini. In Hesychio tuo praecedit, [gap: Greek word(s)]. Scribe ab eodem compendio, [gap: Greek word(s)], id est [gap: Greek word(s)]. Nevc dubites in re explorata et omnium certissima, en iterum tibi Varinum, in quo lego, [gap: Greek word(s)] Scilicet suo se indicio scriba prodit, et [gap: Greek word(s)] praecessisse fatetur, non [gap: Greek word(s)], quod proculdubio nauci et nihili est.
IV. In Nazianzeni Christo patiente bene observas posterioribus tuis parum diligentem esse numerorum autorem, neque id dubium ei, qui vel pagellam unam lectitarit, cum vitiosae, et exlegis licentiae exempla passim occurrant, ac paene quinto quoque versu, atque etiam angustius. Tu accipe a me insuper, non videri tragoediae parentem qui circumsertur, sed ignobilem aliquem mediae aetatis Graeculum. Argumento est licentia, quam dicebam, quae non tam libera et effrenis in Nazianzeni germanis versibus, (quanquam ne illi ipsi quidem nimium affabri, et extra reprehensionem siti, quod sine invidia dixerim) inepta ad haec totius operis [gap: Greek word(s)], et sententiarum juxta ac rerum verborumque exilitas, versus denique omnes, nisi qui mutuatitii, aut furtivi, fracti et elumbes, nec vel mediocri ingenio digni.
V. In Venetis Fimbrianis haesi non ita pridem, cum aliud in Appiano quaerenti hic se forte fortuna locus offerret. Neque equidem rejecerim quod inventum tibi haud abs re, [gap: Greek word(s)]. nam profecto pauculos aliquot [gap: Greek word(s)], qui pecuniis corrupti, intelligit, quorum hoc consilium, militem nominatim ciendum ad sacramentum. Sed cui rei et usui nominatim? Arbitror e veteredisciplina, et praesenti supplicio, si detractaret. Quod ipsum tamen Fimbriae clapsum in Nonio autor memorat. Nondum hanc Fimbrianam narrationem
page 638, image: s638dimitto, et vide an mox emendantem sequare, [gap: Greek word(s)], pro eo quod editurn, est, [gap: Greek word(s)]. Id est ad verbum, Erat id primum aegre Fimbriae, nec datum congressum, et hostibus se exaequatum. nam aliena et insolens constructio, ut [gap: Greek word(s)] cum dandi casu, non gignendi componat? Semel autem moneo valde depravatum ac mendis obsitum legi Appianum, nisi Henricus forte Stephanus, qui eum nuper recudit, medicinam attulit. Quod vix est ut mihi promittam, in Dione frustratus, quem una emisit.
VI. Superest Herodianus e libro II, cui opem certam non adfero. [gap: Greek word(s)] quidem, utcumque eis non absurdissime [gap: Greek word(s)], id est a trajiciendo, origo repetatur, premo, et damno. Neque equidem negandum, quin ea primigenio illi notatio apud classicos autores, (nam ecce Euripidis e Rheso haec sunt verba, [gap: Greek word(s)]; et Demetrius Comicus apud Athenaeum, [gap: Greek word(s)] (inquit) [gap: Greek word(s)] sed haud sane ab eo significatu pilo, aut cui cui, quod quidem vibretur, convenit. Itaque hoc primum, [gap: Greek word(s)] sine provocatione damno, ut ajebam! [gap: Greek word(s)] probarem si exemplum esset ad manum. nam [gap: Greek word(s)], et [gap: Greek word(s)], et si qua alia talia, rotunde dixeris, (quis neget in tam perspicuis testimoniis?) at non idem mihi in [gap: Greek word(s)] judicium. Deinde quî minus gladios, aut pugiones, quam pila intentare miles potuit? At Politiano credimus, viro utraque lingua doctissimo. Sane quidem, et impudens sit, qui hanc ejus laudem solicitet. Sed audi vero, id ipsum quaerimus, repereritne hoc vocabuli in exemplari suo, et nunc ei sensum dederit, an aliud scripta lectio subjecerit, quod explorate teneret. Enimvero pila [gap: Greek word(s)] Polybius vertit, alii aliter, [gap: Greek word(s)], opinor, nemo extra Herodianum. Itaque video, quid non satisfaciat, quid omnino et perspicue sequar non video. Additurus eram et censuram meam libere de Potitiani Herodianea versione, sed parcam manibus. Atque haec habui, quae ad quaesita tibi binis literis pro tempore et otio responderem. Nunc velim te vicissim Latini Pacati locum quendam Panegyrici in Theodosium mea causa tractare propius et inspicere, quem ego autorem cum reliquis conjunctis haud ita pridem ad domesticum exemplar descriptum manu, et annotamenta aliquot sparsim toto opere Langiana ad Frobenianum codicem e veteri scriptione, plurifariam non infeliciter correxi, editione usus Veneta apud Gryphios, cui procurator Paulus Navius. Locus hic est, cap. III. Faciam ergo quod facere praestantes scientia medicos saepe vidi, altorum vulnerum cicatrices, postquam cutem sanitate duxerunt, manu pendente tractabo, praesentisse, et singulos universosque rogitasse contentus an et c. mihi hîc manum injicit praesentisse, quod cum ipsum nihili est, tum suspectum quod titubant codices. In domestico lego persentiasse, in fragmentis Langianis persentiasse, utrumque parum ad Orbilii stomachum. Suspicor eruendum aliquid secretioris verbi, et minus triti. Id esse conjicio, quamlibet illectum mihi et insolens, percenturiasse. Favent quae proxime sequuntur, et interpretamentum quoddam sunt, meo animo, ab autore
page 639, image: s639singulos universosque rogitasse. Deinde quî minus feramus percenturiare quam succenturiare? Postremo quantulam ab hoc domestica scriptura abelt? Tu videbis. Sunt et alia quaedam inibi, de quibus fortasse alias. Abeo nunc ad Mamertini Genethliacum in Maximianum. In quo cap. II. haec considera, Et certe virtutes, quibus ipsum ornatis Imperium, et ingenium vestri procreavere natales. In domestico est, Imperium, genium vestri et c. propius ad verum. Quod eruebam clare sub manu, Et cert. virt., q. ips orn. Imperium, gemini vestri procr. natales. Et occurrit commodum hac ipsa oratiuncula, quod omnino geminum est, Gemini ergo natales pias vobis mentes, et Imperatorias tribuere fortunas etc. Tu quid arbitrare? Sequitur mox, siquidem vos Dis esse genitos et numinibus quidem vetris etc. Nominibus probem, levi, sed explorata conjectura. nam Jovius uni, Herculius alteri nomen. Addit autor, Quarum infatigabiles motus et impetus etc. ut nos semper auxilii vestri caritate nuper ad libertatem piae constitutionis, (In domestico est, conquestionis, egregie) impleverit, cum itinera vestra ipsi (domesticum, ipsis, bene et hoc) bibernis (domesticum addit, hostilis) diebus per vicina illa et c. Locus difficilis, et inquo ungues demordeas. Sed vide ut me expedio, et cense. Lego igitur, ut nos, semper anxios v. car., n. ad lib. piae conquestionis impulerit, cum itin. v. ipsis hibernis solstitii diebus etc. Quod impulerit commutavi pro impleverit, suasit codicis nostri scriptura Panegyrico ejusdem Mamertini ad Maximianum et Diocletianum, in quo cum editum sit, neque enim cum reip. navem secundus a puppi status impleret etc. in domestico illo nostro est, impelleret. Cetera in emendatione nostra clara, ut puto, et perspicua. Tu interim vide, et vale, et cum alia alias, tum in Senecam Tragoedum, quod nuper sum minatus, brevi aliquammulta expecta. XVII. Kal. April M. D. XCIII.
EPISTOLA DCVII. JOH. LIVINEUS J. Lipsio. Lovanium.
DEbeo tibi jampridem, mi Lipsi, ad tuam responsum, quam IIII. Kal. Mart. dedisti, et reddidit Meretus noster. Sed ignosce. Non habebam quod vehementer ad ea, quae de pilo quaerebas, dicerem, cum ad manum non essent nummi veteres, in quibus figura ejus clare expressa. Itaque quidquid adferrem, invita Minerva de re, ne nunc quidem optime mihi comperta, disputaturus videbar. Quid hîc facerem? strenue nugarer, ne quidscilicet putarer ignorasse? At non hi mihi mores, [gap: Greek word(s)], et ingenue in quo claudicem agnosco. Ajo igitur, non me capere quemadmodum utramque lectionem concilies [gap: Greek word(s)], putemque vel mea causa (addo etiam eorum, qui me imperitiores) explicari id in Analectis, quae attexere te operi de militia scribis, ad exemplum de Cruce li.
page 640, image: s640brorum, et posse et debere. Habes breviter quid consulam. In quo ipso vereor ut sus Minervam. sed excusabit me, spero, ingenuitas. De Prudentio quod scire aves, ante complures menses dixerat mihi Moretus noster, jamdiu esse cum desiderarentur Giseliniana exemplaria. Si quod prelum cessaret, ut aliquando scis fieri, velle se eum autorem recudere, gratumque fore quidquid hîc conferrem. Ea gratia coeperam codicem nostrum scriptum, notae haud sane vulgaris, cum edito componere. Reverendissimus quoque noster, in amici gratiam quaesuapte manu e tribus M. S. ad libri sui oram notaverat, non invitus suppeditarat. Quae ipsa tamen haud magno mihi adjumento, quod, pauculis exceptis, omnia paene a Giselino ante occupata. In eo studio progressus usque ad [gap: Greek word(s)]. admoneor ab amicis ut Panegyristas prius extruderem, quos me scis moliri. Parui, et opus iterum a capite percurro, nactusque exemplar ejusdem editionis cum meo, statui id primis diebus typographis et operis apparare. Neque hercule ab eo tamdiu abstinuissem, nisi optassem videre in primis quae Casaubono animadversa. Quem ego virum merito magni facio, expertus tamen melius ei Graeca, quam Latina cedere. Jusseram autem superioribus nundinis exemplar mihi conquiri, sed ecce pro thesauro carbones, quod dicitur. Allatae Plinii epistolae in 16°, ut vocant, ad quas Notae perbreves Casauboni. In eodem opere Panegyristae, sed ad exemplar Basiliense Rhenani expressi, additis etiam novis aliquot mendis, breviter [gap: Greek word(s)], quod cum bona Henr. Stephani pace dixerim. Memini vero ex te audire Casauboni Notas ad Panegyristas apud te esse. Iis si carere potes, magno me beneficio obligabis, si prima occasione submittes; sin minus, frontispicium mihi velim describi, ut proximis his nundinis, quae prae manibus, curem certo afferri. nolim enim, nisi iis inspectis, prodire nostra. In Latino Pacato, quod alias memini ad te scribere, non longe ab initio, his verbis, Altorum vulnerum cicatrices etc. praesentisse etc. dissonant exemplaria. In Cuspinianeo lego persentisse, in vetere nostro persentiasse, in Langianis fragmentis perscrutasse. Suspicabar olim emendandum percenuriasse, sine exemplo. Nunc sententiam rhuto, et vix dubito quin germanum per sententias isse. Fidejubebit Lampridius Alexandro Severo, Neque ullam constitutionem sacravit sine viginti jurispertis etc. et id quidem ita ut iretur per sententias singulorum, ac scriberetur quid quisque dixisset etc. De co loco sic statuo, te censere velim. In Appiani [gap: Greek word(s)], de quibus olim me consulebas, quod timide tum probaveram, nunc nihil dubito quin vera ea lectio. nam aperte ejusdem autoris pag. 170. vs. 18. pro [gap: Greek word(s)] rescribendum [gap: Greek word(s)] in his verbis, [gap: Greek word(s)]. id est, accusatores ab se redemptos in locupletes submittebant. Ipsum [gap: Greek word(s)] eo significatu nuper in Pausania offendi Laconicis pag. 84. edit. Francofort. apud Wechelum. Verba haec sunt, [gap: Greek word(s)] etc. In Fimbrianis quoque Mithridatico pag. 136. quod tamen emendabam [gap: Greek word(s)] pro
page 641, image: s641[gap: Greek word(s)], damno. Deceperat me falsa distinctio. Clara sententia; aegre in primis tulisse Fimbriam colloquium sibi non permissum. quod ne hostibus quidem negaretur. Scribam igitur, et interpungam, [gap: Greek word(s)] Adeo, frater, saepe a nostris ipsi judiciis discedimus. Tu vale [gap: Greek word(s)], et Carrioni nostro a me plurimam salutem. Antverpiae v. Kal. April, XCV.
EPISTOLA DCVIII. J. LIPSIUS Joanni Livineo. Antverpiam.
Nlsi ipsum te in hac urbe nostra, et in ore atque oculis exspectassem, non tu tamdiu meum responsum. sed ipse [note: Torrentius.] Antistes mihi scripserat, se brevi huc venturum, quem cum Bruxellae esse audirem, indies equidem una tecum exspectabam. sed, ut video, nec tu cum illo quidem es, amans et cupidus, nisi fallor, tuae quietis, nec vagus peregrinari. Quod indicium tibi feceram de Panegyricis a Casaubono editis atque emendatis; ita est, et vidisse te video; sed vereor ut [gap: Greek word(s)] mihi debeas, nec res est magna, sunt illi ipsi, qui Epistolis Plinii subjunguntur, editi ab H Stephano Anno XCI. nuper. Itaque aliud non exspecta, et te magis incita ad edendum, quae veriora et selecta habes. Ille vero (Casaubonum dico) bene doctus est, et non e vulgo litteratorum: At socer ejus ( [note: H. Stephanum.] Coronam intelligo) non sapit hilum, ut ait Lucretius. de militia absolvimus, laboriosum magis, quam gratum, aut gratiosum opus, sed haec quoque pervadenda fuerunt, et primus ille limes ad Historias muniendus. si res meae ferent, ego brevi Antverpiae. sed non promitto; valetudo potest intercedere, quae Carrionem lecto adflixit, et hydrops cum habere dicitur. Vale V. C. et amantem serio ama. Lovan. X. Kal. Maj. 1595.
EPISTOLA DCIX. PETRUS VORSPULIUS J. Lipsio. Lovanium.
SI homines perinde ac nummi suis pretii notis veluti characteribus quibusdam distinguerentur, nullo mihi, ut arbitror, testimonio opus esset: verum cum id prudenter cuique a natura negatum sit, ne alioquin magna ineundae amicitiae ansa tolleretur, idcirco mihi faciendum esse putavi, ut id, quod praesens verbis locorum intervallo non possim, absens literis suppleam. Ego sum PetrusVorspulius Liranus, Medicus, qui octo annos continuos Lovanii in
page 642, image: s642Philosophiae et Medicinae studio consumpsi, quod [note: Vide ad Epist. LV.] Antonius Trutius apud Lugdunum Batavorum Philosophiae Professor, tibi abunde exponet: taceo reliquos, taedium fugiens, brevitati studens. Anno septuagesimo primo Lovanio discessi, Italiam petii, apud Rempublicam Venetam satis honestam vivendi rationem nactus ex Professione, de reditu in patriam nihil cogito, utpote qui patriae noltrae Belgicae diuturnam calamitatem audire potius, quam videre malim: quod si hoc mihi ita foeliciter successit nullo stipendio publico, sed sola professione fretus, quanto magis ex voto tibi succedet, qui Illust. virorum desiderio teneris, splendido honorario invitaris, literis publicis vocaris, pro lectione publica in Academia Patavina apud Rempublicam Venetam, eo, inquam, stipendio quod desideras. Petito et accipies: ultra salarium publicum tantum lucrum accedet, quod pro familia alenda abundanter suffecerit: viaticum liberaliter suppeditabunt: superest solum, ut pro libito vestro nostratem aliquem virum eligas, qui conditionibus, quas optas, cum reformatoribus studii Patavini, et potissimum cum Illustrissimo procuratore Johanne Michaelio stipuletur, cognito animo vestro, conventio ultro citroque erit facillima. Illustrissimus procurator praedictus mihi literas vestras dedit legendas, vidi vestras D. [note: Cujus mox Epistola DCXVIII. sequitur.] Uberto Fabri Ubio inscriptas, audivi ejusdem Uberti ad te datas jamdiu, una cum his vidi et Clusii, omnium harum finis et argumentum idem: lectis et consideratis omnibus, video causam, quo minus, aut saltem tardius, de hoc negotio statuas, in morbum, quo torqueris, te conjicere; sed ex meo judicio non morbus est, quippe actionem nullam laesam reputo, sed diminutam potius, et in statu neutrali te constitutum existimo; dato etiam, si sic est, morbo, illum chronicum esse est manifestum; in morbis autem chronicis quid efficiat aeris et regionis mutatio, victusque ratio, quae causae morbificae repugnent, quid, inquam, dato hoc praesupposito, haec efficiant, meo non eges testimonio: et ne te taedio afficiam, haec scribendi occasio me non postulat longiorem: deliberasti diu, statuas semel, quod ut facias, tibi suadeo, et magnopere te hortor, nec non, istis meis litteris hac in re tibi calcaria mitto, et tanquam orator substitutus venio, fac ut sim exorator, efficiasque ut praestantissimi isti studii Patavini reformatores cognoscant, istas meas literas apud te, alicujus ponderis et momenti fuisse. Non morbum, sed aliam causam umbrosam potuis suspicor, quo minus de summa rei statuas, qualiscumque sit, nullam amplius obtiudas: sine sale dico, civilis etiam et metaphorica vestra sit interpretatio. De me illud addam, quod talem me habebis, qualem desiderabis, candidum nimirum ex antiqua nostrac regionis consuetudine. Spectarum virum D. [note: Hunc Bodenium a Ruecklinge S. Th. Bacalaureum rectoremque Paedagogii Standoncki sive Porci memorat Valer. Andr. in Fastis Academicis Lovan. pag. 257. praefuit etiam collegio Standonckio sive domui pauperum pag. 271. Vorspulium vero Epistolae auctorem ignoro plane.] Matthaeum Boden poedagogii Standonci Regentem, nisi exciderit, officiose salutabis. Literas vestras sine quavis excusatione volantes, vel te potius ipsum, expectamus.
page 643, image: s643Deus propitius et clemens concedat, nobis prospera omnia. Venetiis decimo Calend. Februarii 93. stilo Veneto.
EPISTOLA DCX. JOANNES BRANTIUS Justo Lipsio S. D. Lovanium.
UTrumque me hodie incitat et invitat, ut tibi scribam. Doctrina et egregiae ingenii animique dotes, quibus te Deus inter nos Belgas eximie ornavit, magna me tui admiratione jamdiu afficiunt, et simul desiderio te videndi, amplectendi: aut saltem, quia hoc negatur per scelestos illos latrones, quorum impuni grassatione adeo intutae redduntur viae, vix ut cuiquam sint perviae, qui publice mihi notus es, hoc est praeclaris monumentis tuis, eidem ut ego aliquo pacto privatim innotescam, et amorem ac studium deseram. Id ut audeam his litteris, facit [gap: Greek word(s)] et humanitas tua, quam omnes norunt et passim praedicant. Itaque gratulor tibi adventum Lovanium, imo Lovanio nobisque omnibus eum virum, qui hoc ipsum nobis restituet. Equidem non semel te invidi Lugdunensibus illis Batavorum, cum in scriptis tuis, quibus do interdum quoc a publicis functionibus subsecivi temporis est vacuum, facile viderem, quam sedes ista tibi semper amata fuit, ut non ante conquieveris, quam ad eam redieris. Perge porro, et istic felicis ingenii tui thesaurum nobis communicare. De Cruce quod meditaris: ita enim intelligo de Ortelio, quîcum saepe mihi de te sermo, avide expecto ut in lucem detur, opus, quod non modo cives meos, sed et amplissimum hujus civitatis senatum imprimis afficiet. Quibus nimirum signum Crucis Christi tanta est in veneratione, quanta paucos ante annos rebellibus hîc fuit in contumelia: ab his enim contemptim et furiose dejectum quod in Mera, publico hîc loco, erat, a praesente senatu honorifice et religiose ibidem erectum est hesterno die, solenni ante ritu consecratum in templo divae Virginis, a Reverendissimo Antistite nostro ipsis Kalendis hujus mensis. Quod te velim obiter, si videtur, attingere, cum laude tam pii instituti. Si vero magistratui nostro istum laborem tuum dedicare cogitas, in me recipio toti Ordini gratum fore, neque hunc ipsum ingratum. Vale, Vir Ornatissime, et Brantium inter eos cense, qui te amant, colunt, et utinam aliquid tua caussa possim. Antverpiae octavo Idus Februarii 1593.
Respondet his Lipsius Cent. III. ad Belgas. 8.
page 644, image: s644
EPISTOLA DCXI. JOANNES BRANTIUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
LUbens a te accepi aureolos libellos tuos de Cruce. gratiam habeo pro munere, quod utique mihi carum, quia darum insigne tui in me adfectus: qui ipse a me tibi aeternum devotus. Ille vero novus tuus partus omnium hîc manibus circumfertur cum admiratione et laude parentis. et quidem Senatui nostro, vix explicem, quantopere placeat. Cui tamen cum nuper in manibus esset, fuere unus item et alter, quos tenuit inscriptio: Ad Praelatos Nobiles et Magistratus. et postremi verbi vicem maluissent, Civitates. Ideo, credo, quod illos nobis esse velint, qui in quaque civitate Rempub. administrant: has vero cives et universum populum complecti, et vere tertium membrum Ordinum Brabantiae. Id mihi innuentibus ut tibi in occasione significarem, respondi, non dubitare me, quin ejus scripti ratio tibi constaret, at nihilominus facturum. Tu hoc in bonam partem accipe. Tui politici libri omnibus vigent. neque hîc tantum sed et in aula Regis nostri in pretio sunt; apprime vero eos videre avet Praeses illic rerum Belgicarum, ut cognovi ex indicio fratris ejus hîc Ammanni nostri (quem vocamus) qui, nisi fallor, jampridem misit. sed ille desiderare videtur mutationem alibi, et nonnulla in iis clarius expresse an expectare debeat, equidem ex te scire percupio. At de rebus publicis quid confidis? appropinquarene exitum hujus calamitosissimi belli, in quo tot jam annos verlamur. Absque hoc sit, quid tandem nobis fiet? si pertendimus et porro pugnatum imus. Sed bene sperare jubet novus Prorex, in quem omnium oculi conjiciuntur, et spes nostrae post Deum defixae haerent. Hic illi aderit, uterque nobis, divina potentia, humana manu. Vale amicissime Lipsi. socer meus ex animo te salutat. Graphiarius Dyck se tibi et filium unice commendat. Hucusque scripseram, cum statim mihi litterae adseruntur a Jo. Bernartio, cui proxime de titulo Jurisconsulti, conjugio, et affinitate Lipsii gratulatus sum. at ille me tristi nuncio percussit de invaletudine tua, saeviente rursus adfectu tuo hepatico. Deus te quamprimum firmet, et a morbo isto tam pertinace relevet, qui tibi, ut video, indies infestior. et utinam hoc votum, cui junctae preces meae tanti apud illum, ut mox te convaluisse intelligam, iterum utinam. Antverpiae VIII. Idus. Mart. oo IC. XCIIII.
page 645, image: s645
EPISTOLA DCXII. J. LIPSIUS Joanni Brantio S. D. Antverpiam.
CRucem vobis placuisse et magistratui vestro, mi Branti, miror: Quis eam amet? fugimus quantum possomus, atque ipsum nomen, nedum illum crucium thesaurum. sed extra jocum, in materia et argumento esse potest, quod Christiano placeat; quid ab ingenio nostro? quod totum tenui et coercur intra antiquorum rituum metas. Habui caussas. At cum scribas de inscriptione quosdam mirari, quid ita ad Magistratus? Civitates sunt inquiunt, tertius ille ordo. mi Branti, non ignoro, et partium istud publicumque jus scio: sed mihi caussa inscribendi, quod ad eos mitterem, qui in conventu. illi autem soli magistratus sunt, aut aliqui interdum juncti; sed qui vicem et locum subeunt oppidorum. Quid mali eos, qui eximii sunt, eximie nominare, et mentem ac stilum vertere ad id, quod fit, non ad ultimam ejus caussam. Consulibus et Senatui vestro Constantiam meam inseripsi, puto et opidum et cives alios in iis nominatos, aut certe honoratos. Haec levia sunt, et tamen si cordatis viris mutanda videntur, fiat. Moreto significabis ut substituat. quid? Oppida? indefinitum est, et quatuor conveniunt tantum. sed intelligi potest, et nolo cavillari. Illud tantum sequitur, non recte cum personarum vocabulis, Antistites et Nobiles, hoc rei opida conjungi Heu quamdiu de re levi, et verbulo? sed calamus labitur: quem promo, et addo meliuscule me valere. hoc libenter audire te scio, et tibi idem exopto Saluta D. Dyckium collegam tuum, et socerum tuum D. Secretarium. Lovan Idib. Mart. CICICXCIV.
EPISTOLA DCXIII. FRONTO DUCAEUS V. C. J. Lipsio S. D. Lovanium.
[note: Respondet his Lipsius Cent. ad Gallos 19.] JAmpridem in Gallia cum essem inter illos amicos tuos, V. C. mirifico desideno tenebar, et ut ille ait: --- mihi mens juvenili ardebat amore Compellare virum. qui nobis vultu ignotus scriptis ita notus est, ut ejus beneficio, nobis innotescant, quae multorum forte seculorum experientia vel industria docere minime potuisset. Tum ubi ad has Mosae Mosellaeque ripas delatus missas a te, ad populares civesque meos literas legi [note: Ad Michaelem Montanum Burdigalensem est II. Cent. Misc. 41. 55. et 92. quem inter sapientes septem refert, et Thaletem Gallicum vocat. vid. ad Epist. XXX.] Montanum ac [note: Ad Petrum Brachium Burdigalensem est I. Cent. Misc. 66. et IV. 94.] Brachium,
page 646, image: s646qui ex ultimis Ausonii laribus ad te scribunt, coepi egomet istam [gap: Greek word(s)] incusare, quae, quod illa terrarum intervalla non faciunt, potuerit impedire, ne hîc quoque studiosos et amantes tui esse audires. Atque initio. quidem ita ratiocinabar, et apud me reputabam, si mihi suppeterent illa Graeca fragmenta, quae ex Bibliotheca Reginae Medicaea excepi, et ea, ex quibus integram Chrysostomi [gap: Greek word(s)] excerpsi, ac Nicolao Fabro dono dedi, quod eum putarem commodius illam posse, si videretur mittenda, communicare ei, qui nobis jampridem Venationes pollicitus est et Circum Romanum, quod in ea [gap: Greek word(s)] eleganter et more suo persequatur, tametsi nondum lucem viderit, aut illa Scaligeri patris poemata, quae ab illis Tutoribus librorum suppresse sunt, nec in postrema editione excusa, quod Catholicae fidei integritatem sapiant; esset quid caussae, cur nihil [gap: Greek word(s)] redolerent literae nostrae. Verum ubi non una tantum aut altera centuria epistolarum; sed voce ipsa multorum, ac sine tabellis promulgatam sensi benignitatem atque humanitatem tuam, non modo censui [gap: Greek word(s)] sed [gap: Greek word(s)]; num enim et ipsi inter opes pretiosissimas? cum non solum Alexander se [gap: Greek word(s)] dixerit, sed et eo sapientior multo Rex thesaurum invenisse dixerit, qui amicum invenit? Enimvero si Pithoeum, Fabrum, Corbinellium, Morellum amicos tuos, eosdemque meos profiteri pudeat, qui me tamen sua familiaritate non indignum duxerunt, certe hac ipsa vitae religiosae professione ac societate conjunctos tacere non libet, Oranium Delrium, Bencium que, quos si quasi pararios et proxenetas adhiberem, non opinor suam mihi operam denegarent. Sed non id ago nunc, ut amicitiae tuae fores pulsem, quam inter pares ineundam ille qui dixit, haud scio an dignitatem, an vero voluntatum animorumque consensum spectarit At cum nuper in eam epistolam incidissem, qua Morello significas cupere te Scaligeri patris mittete in scripta vitam, si quod tibi auxilium ab iis sit, qui interiora et minuta illa vitae norunt: memini equidem audire me Lutetiae ante annos quattuor, narrante Do. [abbr.: Domino] Northio Agennensi Canonico, id quod haud scio an fuerit ad te perlatum. Id vero eo lubentius perscribendum putavi, quod ab illis, qui liberorum librorumque ejus Tutores vel Agnati sunt, non facile indicabitur, ut pote ab hac nostra Catholica religione alienioribus, et tamen ut scis in isto vitae actu nihil, tam spectatur quam extrema illa Catastrophe, cum amoto sipario reddenda ratio est histrionibus fabulae. At enim licet dum viveret non admodum benevole in monachos affectus esset Julius, praecipue obstrepentis aeris Campani tinnitu interpellatus in studiis literarum, tamen sub illud tempus vicinum ejus Idibus Martiis sic omne odium exuit, ut eorum opera usus, et sacris nostrae religionis expiatus pie sancteque mortem obierit, et in Franciscanorum templo condi sepulchro voluerit. Quod si in hac re patrem imitari voluissent filii, neque alterius culpa factum esset, ut patris Tusculanum hoc postremo civili bello sub hasta veniret, neque alterius caussa doleremus, non illa tanta ingenii ornamenta ad meliorem mentem esse conversa, quae quantum Reipubl. Christianae prodesse possent, vel illud de temporibus nuperum
page 647, image: s647opus satis innuit. Sed hoc me potius admonet, ut eidem Ecclesiae gratuler, quod eodem te propugnatore fruatur, eo vehementiore, quo majori cum laude nuper ex illis Batavorum undis emersisti, [gap: Greek word(s)] et qui plurimum auctoritate valebas apud istos, qui surisprudentiam et literas humaniores sectantur, eos foelicius ac fructuosius et docuisti, quae ad religionis cum [gap: Greek word(s)] sanctitate copulandae doctrinam pertinebant, quam a Theologis instrui potuissent, quos illi ut imperitos contemnunt. Sed ne diutius in publica commoda peccem, et hoc tumultuario stylo, dum se non expectatus, sed expetitus eques lberus accingit, comes tabellario futurus, obtundam aures tuas, claudam epistolam tibique foelicia quaeque optabo, ut nostro ac posteritatis bono, quae inchoasti perficere possis, precaborque, ut hanc nostram subrulticam audaciam boni consulas. Vale. Mussiponti ad Mosellam, in Mediomatricibus. in. Idus Martias CIC IC XCIII. [note: Responsio est ad Centur. ad German. et Gall. Epist. XIX.]
EPISTOLA DEXIV. FRONTO DUCAEUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
QUae duo communis amicus noster P. M. Antonius Delrius litteris suis ad me Idibus Martiis datis de te scripserat, ea luculento tuarum ejusdem mensis Nonis scriptarum testimonio comprobata cognovi. Nam cum propter dilationem responsi subvererer, ne proxenetam illum mihi prius ad amicitiae tuae penetralia subeunda debuissem adhibere, praesto affuerunt tuae tantae humanitatis et suavitatis indices literae, ut illius potius dictis fidem et auctoritatem conciliarent, quam aliunde requireretur. ut igitur annuam operam suam bene collocatam putant, cum uberi messe compensatam eam cernunt agricolae, ita licet annus se circumegerit, ex quo ad te scripseram, auctam focnore etiam sortem me recepisse confitcor. Confirmabat ille cum meac ad te perlatae fuissent, nescium esse te officio vinci, cumque ex Batavia istuc commigrasses, successisse tibi religione disparem longe, utpote qui probe ac pure Catholicus sis, brevique libris de Cruce editis aliisque operibus testaturus; at haec ipsa tuo penicillo in tabula depicta conspexi, quae et plura pro fidei desensione patiendi cupiditatem spirat, et officio nos vincit, dum in alienae mortis rite obitae nuntio viventis exemplum rependit. Atque utinam ille [note: Scaligerum intelligit.] Justus alter (nam et alterum hoc ei nomen impositum ex patris elegiis agnosco) ad meliorem mentem voluntatemque tanta illa ingenii ornamenta traducat, et te in hoc imitetur, quod in votis maxime fuisse memini optimo viro Joanni Santandreano Parisiensi Canonico, qui, ad nos reverso Florente, Christiano ad spem nos illius convertendi pariter erigebat, sed infringebat eam, quod de
page 648, image: s648P. Pithoeo accepi, cum injecta esset de religione a Catholicis mentio, orare solitum illum, ut de litteris tantum verba fierent; cuique ritu suo numen colere permitteretur. Mihi tamen non potuit mirum non videri, cum tot antiquorum Patrum monumenta scribendis illis de Emend. temporum libris pervolutarit, non cum ad speciem constantis illius Ecclesiae sibique similis cohorruisse, novarum sectarum dogmatibus irretitum. Sed ut ad meliora te revocem, scripseram equidem, optare me, ut ea mihi suppeterent schedarum mearum subsidia, quae Lutetiae reliqueram, ex obfidionis periculis elapsus, ut illa duo, quae tibi non ingrata fore putabam, ad te mittelem, Julii poemata et [note: Julii caesaris Scaligeri.] Joannis [gap: Greek word(s)]. sed quamvisamicos per literas rogarim, ut ea ad me mitterent, nondum per temporum injuriam licuit accipere: quod unum in potestate fuit, ad testandam voluntatem. libuit non omittere. Quando igitur aliud exemplar, quod amico cuidam utriusque nostrum dederam, ut oblata occasione ad te mitteret, [gap: Greek word(s)] illius Chrysostomi in Circenses ludos nondum vidisti, nec ut olim mancipio rem tibi tradere, et ut probam mercem auctor certus commendare poslum, fidem meam solvam, ut potero. Exscripserat illud sibi quidam ex fratribus nostris, vel potius cujusdam sui discipuli manu describi curarat, ex eodem manuscripto, ipse ex autographo Latine verterat, sed huc profectus ex sua interpretatione non satis diligenter aut perite Graeca fuisse expressa deprehendit. hoc in iis praecipue locis, quae asteriscis notata sunt, accidit, quamobrem ea tantum attigi, in quibus aliqui Circensium ritus tangebantur, ut corum citatis locis testimonia praeclaris tuis observationibus, si libeat, possis aspergere. conjecturas noltras et amici illius nostri in margine addidimus, quibus tu meliores scilicet more tuo adjunges. Habes ergo [gap: Greek word(s)], quae est, ut inquit Homerica illa Nausicae, [gap: Greek word(s)]: Imo magnum donum, si auctorem spectes Chrysostomum, et si voluntatem ejus, qui majora mittere posse cuperet, et ejuldem penuriam [gap: Greek word(s)], qui mittam [gap: Greek word(s)]; sed quia fragmenta tantum, et quia verbis nostris inornata, vix doni nomen merentur. At tu noli haec ea de caussa negligere, quod a ludis avocent nos temporum calamitates. Imo ipsae nos docent, ludos esse res mortalium, cursum esse, militiam esse vitam nostram, et quo acrius bellorum tumultibus impeti labefactarique rem literariam videmus, eo alacrius insurgendum est, et contrariis subsidiis ejus propugnacula stabilienda. sane hi ludi tui ejusmodi sunt, qui nos ad seria ducant bona; ludi sunt, quibus multorum seria posthabenda sint; vel unum Tertullianum vide. quantum ille tibi debebit, si rem Circensem expedieris, cujus operibus Saturnales tui sermones tantam lucem attulerunt. me quidem haec attingere potissimum juvat, quae ad nostram hanc exponendae Scripturae professionem pertinent. dici vix potest, quantum non dicam de Republ. literaria, sed de Ecclesia bene meritus sis, dum rei antiquariae fama et ope subnixus, editis de Cruce libris hanc religionis partem adjuvandam censuilli. ut illi, [note: 4 Joannis Chrysostomi.]
page 649, image: s649qui vel haeresi infecti, vel alterius factionis sunt, quos Politicos dicimus, hac lectione discerent, etiam in mediis doctrinac studiis pietatis ac fidei recordari. Verum in illis magna me voluptate persudit, quam de duobus locis attulisti, observatio, in quibus etiam Theologi haesitabant, de recto scilicet ligno transversumne excederet, ita ut emineret, deque illa tabula, qua crucifixi pedes nitebantur. Nam cum in antiquissimo manuscripto exemplari operum Gregorii Nazianzeni, quod ante annos septingentos Basilio Imperatori oblatum fuit, et a Clariss viro Jac. Billio saepe laudatur, vidissem plures imagines, quae idipsum docerent, cupiebam publice alicujus auctoritate confirmari, quod ad sinceram speciem repraesentandam pertinebat. Plane enim ita diductis pedibus, binisque clavis fixis, exprimitur Domini imago, ut in illo numo, cujus ectypum dasin Notis ad Cap. X. lib. II. in cujus inscriptione ita lego, [gap: Greek word(s)], ut apud Cedrenum p. 427. [gap: Greek word(s)]. et apud Damascenum, [gap: Greek word(s)] et alibi passim, non enim, opinor, Apelles noster hujus minimi sutoris, de crepida tamen admonentis, nec ultra lineam suae professionis, gravaberis benevolentiam amplecti. Sed in illa multo antiquiori imagine Imperatores, Basilii depicta caput, ut cernimus in plerisque antiquioribus templorum altaribus, spinea Corona carebat, neque admodum facile fuisse ut hereret tam ampla ejus moles, quae Lutetiae visitur, suadet. Erat in eodem libro, atque in altero Novi testamenti codice, depicta Coena illa Dominica, in qua lectis stratis recumbentes Apostoli expressi erant, et ipse Dominus non ad terram provolutae, sed stanti et incurvatae Magdalenae pedes tergendos alibi porrigebat. Ad [gap: Greek word(s)] etiam crucem quod attinet, missus est etiam ad nos Roma nuper numus Arcadii Imperat. in quo ejus ea forma. Reperiuntur et in dies numi veteres, in pago huic oppido proximo, ex quo feminae illius equitantis statua in Belgicam advecta est, cujus ectypum dedit Orthelius in Itinerario, iique eorum Imperatorum, quorum rarius cernuntur monumenta, ut Tetrici, Victorini, Magnentii, et Probi, in cujus unius diversa facie trophaeum cum inscriptione, Victoria Germ. Eorum nobis veritas fidesque certior videtur, quod hîc reperiantur, ubi a paucis in pretio habentur, ne ut alibi ficti putentur, ut doctis venditentur. Hoc eo libentius scribo, quod ex litteris P. Delrii intellexerim obiisse H. Goltzium penitusque sublatam spem Historiam Augustam, ex nummis reslitutam, videndi, ut co diligentius omnibus danda sit opera, ut ejusmodi fragmenta et vestigia antiquitatis colligantur, et excitentur artis sculptoriae periti picturacque, ad institutum opus promovendum, quod ipsis etiam religionis et sacrae doctrinae auctoribus lucem affert; cujusmodi istic plures fortasse cohortatione tua poteris impellere. unum haec regio J. Boissardum habet, aptum huic oneri, sed ab eo, ad alia consilia, quae sublimiora censet, abductus est: et aCatholicis optandum esset illud suscipi, omnemque pictorumque in sacris rebus licentiam ad vetenim regulam et memoriam consormari. Nimium diu te avoco a seriis negotiis, dum suavi tuo congressu absentis per literas fruor; unum addam ex manuscripto Theodori Studitae libro pro imaginibus, quem
page 650, image: s650vidi in Bibliotheca Medicaeae Regime Matris Regum Francorum distichon, illa forma crucis dispositas habens voces.
[gap: Greek word(s)]
Vale, mi Lipsi, et crucem ac nos aeternum ama. Ponti ad Montionem castellum in Mediomatricibus, quam Mussipontum dicunt. XIV. Kal. Julias CIC IC XCIV.
De F. Bencii obitu perlatum ad vos arbitror, quem Gregorii XIII. vitam scribentem nobis denum dierum acuta febris eripuit Nonis Maji. debes amico, imo fratri, sic enim appellas, [gap: Greek word(s)] non [gap: Greek word(s)]. Iterum vale, eoque diutius, quo rarior doctorum numerus:
EPISTOLA DCXV. FRONTO DUCAEUS V. C. J. Lipsio S. D. Livanium.
ANte aliquot menses, cum editam Julii Caesaris Scaligeri vitam legissem, novo stimulo sum incitatus, ut, quam non ita pridem acceperam ab eo scriptam elegiam in laudem Deiparae, ad te mitterem, paulo ante quam Lutetiam ipse mitteler. Cum enim filius ille patri minime sane accrescens Joseph ultimum fabulae actum eo sipario texisset, ut non facile judicare possis Catholicene mortem obierit, faciendum mihi putavi, ut quae restabant tenuia verae pietatis vestigia conservarem. Huc deinde reversus cum missos ad me duos hymnos reperissem, statimque se praeter expectationem tabellarius obtulisset, epistolam illis praefixam descripsi ex eo libro, quem mihi dono dedit V. C. Nic. Faber, cum nostro illo amplius uti non possem. Causam, opinor, jam suspicaris: casum enim illum audisti nobis adeo infelicem, cujus invidia pene oppressi sumus. Porro unum crimen est, ut hoc omnes intelligant, quando plura non licet nunc exponere, ventitasse nimirum adolescentem ad nostras scholas, in quibus ante sex menses Philosophiae curriculum emensus erat; Nam neque consilio aut suasu, neque doctrina vel admonitione cujusquam e sociis nostris se adductum impulsumve unquam ille professus est, semperque cum
page 651, image: s651candentes forcipes admoverentur, cum citatis equis in diversa distraheretur. insontes nos populo audiente clamavit. Ipse adeo Philosophiae magister, ubi equuleo tortus est, nihil confessus, absolutus est liberque dimissus. Sed in illa tanta rerum perturbatione cum publicata bona nostra essent, ipsaque supellex in pia opera expendenda distribueretur, vix schedia nostra obtinuimus plerique, viaticumque tenuissimum. Pithoeus mihi cum Pirithoo suo Fabro, tum id praestitit quod tibi olim Delrius, amicos illos non fictos experto. Ab altero discedens librum hunc poematum Scaligeri accepi, ex quo alia quaedam ejusdem propediem ad te mittam, cum nos collegerimus, et a tantis cladibus respiraverimus. Michaelem Montanum et Claudium Puteanum viros clarissimos vixisse jam opinor audieris, Jac. Aug. Thuanum Bibliothecae Regiae praefectum. Ibi tum quoque rumor erat te regiis jussis illuc vocatum vel invitatum, sed nunquam credidimus a te impetrari id posse. Ignosce, quaeso, praecipiti stylo, quem [gap: Greek word(s)] cunctari non sinit: facque, si placet, intelligam, an fragmenta sermonis Chrysostomi de Circo acceperis, quae anno superiori ad temisi. Vale, mi Lipsi, et nos eo ardentius ama, quo tibi in hoc similiores nunc sumus, quod extorres facti pro religione calumnias sumus et damna perpessi. Ponti ad Montionem IIX. Kal. Februarii CIC IC XCV.
Nova quaedam Hilarii et Augustini opera mox edenda nuper ab illis duobus mihi ostensa sunt, qui et multa opuscula Aubrio post publicanda commendarunt.
EPISTOLA DCXVI. STANISLAUS RESCIUS Regis Poloniae Legatus J. Lipsio S. D. Lovanium.
Respondet Lips. ad Ital. epist. 12. vid. et ibid. Epist. II. ad Bencium. edidi vero hanc epistolam, ut specimen exstaret imitationis insanae, qua Lipsius se superatum fatetur. Reseium hunc Secretarium suum vocat Stephanus Rex polonia in epistola ad Muretum, lib. III. Epist. Mureti 69. Formatus fuit manu Cardinalis Stanislai Hosii. vid. Ghilini Theatr. Homin. Literatorum tom. II. p. 229. Et Morerii Lexicon. [note: Plut. de fort. Romanorum. Sen. epist. 79.] QUi primus In urbe virtutis et honoris cellam eandem locavit. Id agere visus est, ut ostenderet Gloriam virtutis umbram esse, quae etiam invitos comitatur. Nec alium gloria maxime excellere; quam qui virtute maxime praestaret. Et qui virtutem honore spoliaret, eum spoliare [note: Cic. pro Plancio. Platar. in Apoph. Plin. lib. 4. epist. 12. Euripid. Stobeus orat. 29. Plato de Ente. Lipsius in Tacitum.] virtute juventutem. Sic accidit tibi, Lipsi, Tu virtuti, labori, litteris litabas in Germania, tibi virtus honoris, gloriaque cellam, cum alibi, tum in nostra quoque statuebat Polonia, in qua tibi quottidie Et magna simul, quod rarum est, et lata fama crescebat. [gap: Greek word(s)] Mirificam te dicens disciplinarum exercere mercaturam, discendo simul et docendo, multaque te elaborata in lucem mittere. Quae in manibus hominum versari his temporibus, atque hac rerum scena expediret. Quae voces hominum, etsi me ad te
page 652, image: s652[note: Plin. lib. 3. epist. II. Lib. 4. epist. II. Stobeus. ex Aeschile orat. 3.] amandum valde acuerent; non enim erat facile innumeris contradicere: Summam tamen adhuc de te, non ordinem rerum nunciare videbantur. Postquam autem libros tuos, qui primi ad manum venerunt, evolvi, plane perspexi, Primam te Sapientiae partem possidere, et multa et utilia nosse. non ut noris tantum, sed quod plane divinum est, ut etiam prosis, idque te video tanto conatu apparatuque facere, ut non dubitem [note: Sen. epist. 6.] ipsam Recusaturum te Sapientiam, si cum hac exceptione daretur, ut quod scis, uni tibi scires, nec e thesauris tuis rebus succurreres communibus. Hoc Constantia tua prae se fert, hoc ipsa quoque Civilis Sapientia, [note: Plato in de Sapientia. Plato in Litigioso. Plin. lib. 2. epist. 3. Sen. epist. 94. August. epist. 51.] quae et Regia disciplina vocatur, Cujus subjectum Civitas est, finis commune bonum. Ministrae artes omnes, in quibus tu libris non solum Prudentiam humanorum, sed et naturalium scientiam, et divinorum conjunxisti Sapientiam. Nec hoc tantum aut illud, sed quodcunque vis, ut ajunt, jaculo tuo feris. non tam docens Quid sano, et intelligenti Principi faciendum sit; quam sanum, et intelligentem faciens. plane ut anceps fuerim, quid in illis prius, quid deberem admirari posterius. An totius succum Philosophiae, quem perbibisti, an lectionis varietatem, an judicii maturitatem, an memoriae tenacitatem, an contexendi artificium. [note: Plin. lib. 4. epist 3. Cic. in Verr. Sen. epist.] An quod loquenti illa Homerici senis mella profluere, et quae scribis complere apes floribus, innectereque videntur. Equidem verbum vidi nullum, quod possem dicere excidisse, omnia ubique afferuntur scripta, meditata, cogitata, praeparata, quae lectorem ad singulos versus detinerent; nisi inter paria legerentur. Ita crebris, ita solidis, et nescio unde ex abdito [note: Lipsius in Tacitum. Sen epist. 86. Ibidem. Ibidem.] erutis sententiis, quod tu recte Tacito tribuis, Distincta sunt omnia, quas vel veritate, vel brevitate, vice oraculi posses accipere. Sed et illud, quam insigne bonae mentis argumentum, Profiteri per quos profeceris. Gratiam subinde habere videris docentibus, cum eorum inventa licet usurpes, non tamen ais tua. Sed ita doctorum virorum Libamenta in unum quasi saporem confundis, ut etiamsi fatearis, unde quidquam sumptum sit; aliud tamen jam esse, quam unde sumptum est appareat. quod quidem [note: Greg. Naz in epist. ad Greg. Nissenum ex Eurip Plin. lib. 4. epist. 19. Plutarch.] Scriptionis genus non ambitione Daemonum sceleratissima, aut laudis cupiditate malo rerum artifice, gravique Domino formasse primus usurpasseque videris, sed solo charissimae patriae rerumque communium Amore, qui Magister est optimus. In eoque nobis Herculis aurea saecula repraesentas: qui laudi sibi duxit Evandrum docere litteras; praeclareque facere consebantur omnes illo tempore, qui amicos et propinquos erudiebant. Quam faelicitatem non possem profecto Germaniae tuae liberisque vestris non gratulari, quod in eodem, in quo nascuntur, solo affatim [note: Plin. epist. 13. lib. 4.] illis suppetit, quo corpus animumque pascant. Quod statim ab infantia, natale patriumque solum amare, colere, frequentareque consuescant, quod nil in eo, nisi consenescere desiderent: non pro moribus, proque praeceptoribus, pedem extra patriam efferant; sed parentes simul et praeceptores quottidie videant Morum vel Magistros, vel custodes, vel
page 653, image: s653exepmlum, et sive praesentiam, sive memoriam, vel timeant, vel erubescant. Vim quippe Praeceptorum obtinet, quem colis, et aspicere frequenter, [note: Sen. epist. II] et saepe audire. Occursus enim, ait ille, viri boni juvat, et est aliquid, quod ex illo vel tacente proficias. Narro tibi. Isto quoque nomine [note: Plin. lib. 2. epist. 3.] Major mihi fama tua inventus es, quamvis ea esset tibi maxima. Hanc igitur tibi non vulgari illo more, neque solita ratione; sed illis verbis [note: Cic. epist.] gratulari volui, quibus uti solemus, cum quid diligentissime agimus. Non quia babes, sed quia meritus es, quodque jam illi multos annos [note: Pynd. Ode. 3. Pynd. Ode. I. Plin. lib. 2. epist. I. Sen de Clementia cap. 18. suetonius. Sen. in Thyeste. Cic. epist. ad Atti cum. Plin. lib. I. epist. 7. Sen.] supervixisti, multa etiam quae de te [gap: Greek word(s)] cecinerunt, canuntque scripta dictaque vidisti, legisti, audivisti. [gap: Greek word(s)]. At quodammodo posteritati jam tuae interfuisti. quod sane non contingit, nisi Scriptoribus publica bono natis. Sed Publica religione consecrata virtus, nulla privata laudatione indiget.
Et qui favoris gloriam veri petit,
Animo laudari magis, quam voce volet.
Te igitur praetermisso, de me tibi dico. Acrem me esse ingenii tui, non solum amicum, sed etiam amatorem; tantaque tuarum lucubrationum cupiditate ardere; Ut videar mihi vel sola earum mercede posse corrumpi, quo sicut ait ille, Vel contra Beticos adsim. Testem habebis Ben tium plane tuum, virum singularis, et pietatis et eruditionis, etiamsi olim fuisset. plura non dico, licet omnia de illo possem, omnia deberem, sed Magnus cuique bonor est integritas sua. Magnum Musarum numen. quae sedem in istius pectore ita fixerunt; Ut nil sit, quod discere velis, quod ille docere non possit. Mihi certe quoties in litteris aliquid abditum quaero, Bentius thesaurus est. Is porro, cum nescio [note: Sen epist. 78. Basil. Con. de humilitate. Bernard. super Cant. serm. 36. In epist. ad Vicarium Regis. Daniae ad curas secundas. Cassiodorum lib. de Anima. cap. 18. Plin. lib. 2. epist. 5. Naz. epist. 3. August. epist 9.] quid mihi Neapoli, quod mordebat, exemisset: ita me ad te annandum magis etiam acuit; ut Deum rogare non desinam quo tibi det vitam quam mereris, et conservet animum, quem dedit. Unus quippe dies bominum eruditorum plus prodest, quam imperitorum longissima aetas. Ea porro est altitudo hominis, haec gloria, et majestas ejus vere cognoscere magnum, huicque adbaerere, et gloriam ex gloria Domini quaerere. Scientia quippe litterarum bona, sed scientia propriae infirmitatis melior. quam tu probe videris assecutus, cum ais. Abi a me scientia, quae tumefacis, ego istam volo, quae coercet, et ostendit me mihi. Macte. Vel hoc solo nomine necesse est, ut et sim totus tuus, et esse debeam. Nimia quippe magnitudo est, suam intelligere parvitatem. Nisi quod me longius provexit dulcedo quaedam tecum loquendi. Finem itaque faciam, ne Modum, quem in tuis libris laudo, in epistola excedam. Quamvis non dubito ne excesserim. Neque enim in eo statuo Laconicam brevitatem, paucas syllabas scribere, sed de plurimis maximisque rebus paucas. Mihi porro tuo nil majus amore. Pro quo ego diu te rogarem, nisi hoc esset indicium de tua minus praesumentis charitate. Quambrem, incipe nos amar, Lipsi, et quocumque vis loco inter bonarum
page 654, image: s654[note: Plato in de Mendacio.] litterarum studiosos, modo inter tuos numera. Mirisicum hoc habebo bonum, quod vel solum amore dignum putabis, quoniam sine rubore verecundiae ad discendum me praeparo. Quod alienas virtutes amo. [note: Plin. lin. I. Lactantius lib. 5. cap 10 Plin. lib. 2. epist. 13.] Quod quem colo, imitari quoque, ut iste loco vides, contendo. Summa quippe religio est, imitari quem colis, nilque est Deo magnisque viris gratius. Habes nostri causas amandi. Rogat, et quide efficacissime, qui reddit causas rogandi. Incipe itaque in tuis nos numerare. Ego vero, liceat mî cum tuo Dousa exclamure.
O tutela praesens
Ausonidum veterisque saecli.
[note: Cic. ad Atticum lib. 7. epist. 8. Pyndarus.] ad tibi serviendum utar ea porta, quam primum videro, nec ulla objecta vi remissior fiam, cum tua ipsius, tum Musarum causa. quac profecto magno honore caruissent, nisi Lipsium habuissent. [gap: Greek word(s)] Vale. Datum Neapoli, Kal. Maj. CIC IC XCIII.
EPISTOLA DCXVII. [note: Vide ad Epist, LXXIV.] M. ANT. BONCIARIUS PERUSINUS V. C. J. Lipso Salutem plurimam mittit. Lovanium.
AQuo die mihi de fama cognitus es, o vir omnibus disciplinis, atque artibus instructissime, J. Lipsi, es autem cognitus fere biennio post quam Roma discederes, cum ego ad M. Antonii Mureti disciplinam me contuli: injecta est mihi, quanquam tum admodum puero, minime puerilis cupiditas ad te scribendi. cujus rei satis magna occasio videbatur, quod videlicet tu quoque Muretum audisses. neque decrant insignes viri, tuique peramantes, in his popularis meus Gibertus Oddus; qui mihi ejus rei auctores forent. Interjectis diebus allatus est ad nos Tacitus tuus, mea seria, meae deliciae. Ad quem tam uberem, tam difficilem, tamque mihi carum scriptorem intelligendum, cum per te nobis aditus patuisset: coepi velle eo nomine agere tibi gratias; et meam ambitionem satis honesta humanitatis, et officii specie tectam gaudebam. Cum ergo me nullius, quantumvis acres, ac verbosae hortationes magis urgerent, quam tuus Tacitus, ad scribendum: quae postea consecuta sunt longe optima et gravissima ingenii tui monumenta, ea me nimium quantum ab illo proposito deterruerunt. Et alioqui totum contra fieri debuit: nam quo plura, et meliora quotidie a te discerem; eo erat aequius, de tuo majore in me officio gratulari. Sed feci more hominum vulgarium; ut quanquam scirem, cum ista tua tam admirabili [gap: Greek word(s)], tantumdem humanitatis debere esse conjunctum; tamen me pudor meus, et contemplatio tui saepius admoneret gravitatis, auctoritatis, et praestantiae tuae, quam humanitatis. Veritus sum ne ultro proderem non tam inscitiam meam, quae alioqui potest
page 655, image: s655esse non ignominiae, quam imprudentiam, aut, ne graviore verbo utar, animi levitatem, qui videlicet ad tantum tantulus. Neque scripsissem sane, licet multis urgentibus, in his etiam Fratre tuo, Patre meo, Francisco Bencio; nisi tu ipse mihi animos faceres, et me quodammodo ad colloquium invitares non enim existimavi posse a quoquam reprehendi officium meum, quod a te provocatum foret. Ego vero, inquies, quî potui te provocare, quem ne natum quidem scio? Recognosce paullum, Lipsi, tuos libros Epistolarum. videbis in fronte, quemadmodum me pellexeris, et ubi vere, ac prudenter disputas, quam sit facile de moribus uniuscujusque conjicere ex epistolis, in quo uno genere scriptiones detegimur, et subjicimur legentium oculis paene nudi. Ergo cum totam tuam Centuriam accuratius percurrissem (primam dico: alteram enim audio esse qui viderint; ego diu quaesitam non adhuc reperi) adeo tuum ingenium, tuum candorem, tuam animi aequitatem, atque suavitatem adamavi; itaque tecum versari coepi, ut si non amicitiam, at societatem, et conjunctionem animorum nescio quam iniisse tecum videar: ut jam mihi liberum esse existimem, quasi ad domesticum hominem, atque intime mihi notum scribere, si quid velim. Jam quod primis litteris a te petimus, breve est, et, ut remur, non difficile. Ardemus incredibili cupiditate scriptorum tuorum: eaque cuicuimodi sint, magno studio, et cura conquirimus. [gap: Greek word(s)] quemdam conficias oportet, non eorum modo, quae ad hanc diem sint edita, sed illorum etiam, de quibus edendis cogites, quaeque jam habeas vel expolita, vel etiam instituta. nam illud supervacancum est, si te rogem, ut cures quam plurima exemplaria Romam, aut Venetias perferenda. id nos scilicet operam dabimus. quod hucussque successit non satis bene: cum enim non ita multa allata ad nos essent, et extare non paullo plura ex iis ipsis intelligeremus, generatim hoc mandavimus Bibliopolis, ut Lipsiana omnia, et omnes libros a Lipsio emendatos, aut scholiis illustratos, undecunque conraderent, et afferrent: non esse periculum; atque adeo me sibi ultro recipere, quicquid eo nomine impenderent, id sibi pecuniae non occupatum diu futurum. satis enim intelligere videbar, id, quod postea factum comperi, fore neminem, dumtaxat paullo humaniorem, qui tuis exquisitissimis, et cum ipsa antiquitate certantibus lucubrationibus carere vellet. Sed accidit illud perincommode, quod quos libros jam antea nacti eramus, Notas in Tacitum, Epistolica, Electa, Saturnalia; horum multa exemplaria asportarint: quae autem magnopere expeteremus, auctos in Tacitum Commentarios, De Politica, de Constantia, de Amphitheatro; ea nusquam compareant. His similia suspicamur esse non pauca, quae a praestantissimo, et paene divino ingenio tuo continenter prodeant. de quibus si nominatim scripseris, scito te non uni mihi, quod ne ego quidem duco esse tanti; sed plane omnibus Cisalpinis rem gratissimam esse facturum. Vale, et me in Gymnasio meae Patriae, haud scio humilioremne professorem bonarum artium, an fortunae tenuioris; tamen nemini concedentem, qui tuam praestantem virtutem, aut magis revereatur, aut frequentius in ore habeat; habe in eo numero, quem reor esse
page 656, image: s656quam maximum, dico eorum, quos admiratio tui quantovis terrarum spatio disjunctos ad te amandum, atque colendum excitavit. Perusiae ex Collegio Seminarii Postrid. Id. Sextil. CIC IC XCIII.
EPISTOLA DCXVIII. HUPPERTUS FABER UBIUS J. Lipsio Belgae S. D. Lovanium.
EO jam ingenii tui laus penetravit, eruditissime Lipsi, ut non patriis Belgii finibus contenta, ultra Alpes vastissima terrarum spatia pervagando ipsos usque Latii intimos aditus penetrarit: Tua apud tuos facundia multis voluptati, grata quamplurimis, omnibus utilitati, praesentes aut non longe dissitos afficit Belgas, longe vero remotos Italiae populos excellens ingenii istius tui praestantia aeternis consecrata monumentis vivi instar imaginis praesentia indies detinet in suspenso magis. Quo factum est, ut ardentibus votis tuo teneantur adventu praepotentes authoritate magnates, avidis exoptent congressus, colloquia, et crebras consuetudines tuas Illustres genere heroes, concordi gestiat animo tuos spectare vultus omnis caterva studentum, quae ex utriusque Germaniae Sarmatiaeque extremis finibus, paternis laribus relictis, vastos Alpium saltus, tuae eloquentis facundiae capta decore, laeta et ovans de tuo in Italiam adventu certa spe concepta, superavit jampridem te longe patens Venetum coram intueri cupit imperium: Antenorea tueri moenia desiderant; expectat faecunda simul et facunda Latialis Hetruria, vetusta Senarum Academia, ac coeva prope Pisarum universitas, haud dispari sane ambitu tuam aemulantur praesentiam certatim: nec desunt, qui privato affectu tui honoris avidi simul et commodi, omnia tibi, in Italiam relicto tandem Belgio cogitanti, fausto eventura omine et augurari et exoptare non desinunt. Horum primas citra injuriam omnem facile partes sibi vendicat Illustrissimus Triumvirum coetus Venetorum, cujus fidei literariae rei cura Serenissimi Senatus decreto concredita, nihil habet in votis optatius, quam tua tuorumque uti similium opera virorum in publica humanioris literaturae apud Patavium professione, tuarum haud inseius virtutum, nec iniquus judex eruditionis et censor ingenii: ex cujus albo Illustrissimus Divi Marci procurator et Eques, ut majorum imaginibus, ita et legatione multiplici et propria virtutum Idea perillustris, Dominus Joannes Michaelius, cujus solicite manibus tua indies teruntur jam evulgata perspicacis judicii volumina, authoritate sua, hortatu, suasione, et tandem mandato etiam (quibus reluctari iniquum putavi) apud me effecit, has ut ad te, nec de facie, nec fama tibi notus unquam antea, inelegantes licet; affectus tamen indices integerrimi et testes animi locupletissimas darem literulas, certissima spe concepta, fore, ut quid de tuo in Italiam adventu, matura deliberatione praehabita, statueris, tandem aliquando per. humanitatem
page 657, image: s657tuam brevibus praescribere non detrectes. Serenissimi sane Senatus amplissima Veneti erga te voluntas est, singularis propensio, et paternus plane affectus, de quo tibi omnia ex integro, quod ad te ornandum remque tuam augendam spectabit, poteris polliceri, qui reliquis ingenii tui amatoribus simul et admiratoribus in nihilo cedens, aliorum oblata ultro salaria pari munificentia liberalitatis non indoctus lubens aequabit: ita quidem, ut caeteris paribus, cum Patavina urbs et loci celebritate, et scholarium frequentia, tum uberi etiam nobilium copia ingeniorum palmam reliquis propediem praeripuerit omnibus Italiae Academiis, honoris ipsam et commodi tui sedem si deligendam tibi existimaris, haud ab eo, quod recte factum prudentiores arbitrantur quamplurimi, parum aberrabis: Illudque si penes te tandem, quod optant multi, deliberate statueris aliquando, ablegabit (prout Illustrissimi istius reformatoris studii Patavini Equitis Michaelii fida mihi relatione innotuit) Serenissimus Venetiarum Senatus hominem ad te in Belgium, Italici, Germanici, Gallici etiam et vestri Belgici idiomatis, tum itinerum maxime gnarum, cujus fideli opera et obsequio Patavium usque deducaris: Faxit omnipotens, ut Serenissimi Senatus votis multorumque conceptae jampridem spei tua voluntas correspondeat, et expectationi diutinae studiosorum praecipue ultra montes degentium, tandem aliquando fieri possit satis. Vale, eruditissime vir, et me, si placet, spe Scholarem, animo ex meritis tuis clientem tuum, indignum licet, aliquo per humanitatem tuam responso prima occasione data non dedignare. Perfestinanter Venetiis Anno puerperii virginis CIC IC XCIII. XIIII Kalendas Julias.
Fabrum hunc fere ignoramus, nisi quod suspicamur filium fuisse Huberti Fabri Medici, cujus meminit Melch. Adamus in vitis Medicorum pag. 136. unde patet eum Coloniae Medicinam secisse, ubi et hic noster natus esse videtur.
EPISTOLA DCXIX. ROBERTUS BELLARMINUS J. Lipsio Lovanium.
[note: Respicit correctiones Lipsii in Politicis, quas ad Bencium misit. vide Epist, LXXIII.] CLarissime Domine. Accepi literas, et correctiones, quas ad me misisti. percurri breviter utrumque cum P. Francisci Bencio, tibi sane addictissimo. Piacent plcraque. sed quoniam ab aliquot jam mensibus ad congregationem indicis non accessi, ob alias occupationes meas; non existimavi meum esse de his rebus sententiam ferre. si qua in re juvare potero causam tuam, libenter faciam, ut non semel feci, ipso Bencio teste: diligo enim ingenium, doctrinam, et, praeter caetera, candorem tuum. Vale, vir praestantissime, mei memor in precibus tuis. Romae die 31. Julii 1593.
page 658, image: s658
EPISTOLA DCXX. CAES. BARONIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
LEgi litteras, quibus adeo benevole ad ineundam insolubilem tecum amicitiam provocas. Quid est, mi Juste, quod adeo liberaliter offers, quod magnum mihi fuerat pretio redimendum, et plurimis officii demerendum? At vero num, quod merces ultroneae sunt, vilescent? minime gentium, sed majori a me aestimandae pretio, quod sine pretio oblatas accipio. Quod mearum partium est, conabor omni officio amicitiam tantam excolere: tuaque cuncta perinde, ac mea curare. Bene accidit his diebus, ut reclamante me et aliis quam plurimis, a sanctiss. D. N. Index vetitorum librorum jam cusus, ipse ne vendatur, vetitus sit, quod multa in eo reperta sint emendatione digna: complures credo volventur menses, antequam discrepantium sententiae in unum conveniant: Tu vero, mi Juste, opportune hac bene utere occasione. Quantum autem tibi tribuam, ex hoc accipe; quod te meorum scriptorum perpetuum habere cupio, cognitorem, monitorem, atque censorem: erunt nostrae amicitiae signa, si cum me diligas, nostra etiam in te suscipias. Vale. Romae pridie Kal. Augusti an. D. 1593.
Responsio ad Cent, ad Italos Epist. IX.
[note: Responsio ad Lipsii Centur. ad Italos. Epist. LXXI.] EPISTOLA DCXXI. CAES. BARONIUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
[note: Nicolaus Micaultius, Boisoti sororis filius, discipulus Lipsii et Theologiae Licentiatus. vide ad Italos Centur. Epist. 58. Ad eum aliquot Epistolae inter Lipsii editas. vid. ad Italos Epist. 59. post Italicam peregrinationem in Belgium rediit, et Tornaci videtur sedes fixisse. vid. II. Cent. ad Belg. 66. obiit in flore aevi, et via ad honores An. 1602. vid. IV. Cent. Misc. 46. et v. 12.] NIcolaus Micaultius, qui mihi binas literas a Te eodem exemplo scriptas dedit, ea de studiis, et lucubrationibus tuis, deque praeclara tua pietate mihi narravit, quae me summa voluptate, incredibilique desiderio auxerunt tui videndi, amantissimeque complectendi. Quod vero Micaultium nobilem, et ornatissimum virum, veteremque tuum auditorem diligentissime mihi commendas, facis tu quidem quod doctissimi viri discipulorum, sui similium amantissimi, facere solent, ut quos ipsi sua disciplina, suique imitatione eruditos, omnibus amabilissimos effecerint, ipsos tamen etiam propter se amari velint. In quo quidem, Juste Lipsi, et voto, atque expectation
page 659, image: s659tuae satisfaciam, Seu potius (ut aperte scribam id quod res est) aliqua ex parte satisfeci. Micaultio enim tua primum, tum vero sua ipsius caussa, potestatem feci ad me quotiescunque vellet, familiariter veniendi, utendique suis in rebus opera mea, illam ad omnia humanitatis officia, cum occasio tulerit, paratissimam experturo. De Te autem, Juste Lipsi, quid dicam? In summa expectatione apud me esse adventum tuum; qui tametsi appropinquet, tamen et itineris longitudo, et aetatis, ac valetudinis tuae imbecillitas solicitat animum, et suspensum reddit. Sed iturienti malo bene ominari. Opto igitur, ac spero, qui Tibi ad hoc quidquid est viae, duce pietate, ac religione, magnum, fortemque animum dedit, eundem salvum, et incolumem praestaturum, donec ad Urbem tui amantissimam perveneris. Vale. Romae Decimo Cal. Julias CIC IC XCIX.
EPISTOLA DCXXII. J. LIPSIUS J. Sargelsio S. D. Lovanium.
PRo benevolentia tua gratiam habeo et debeo. scio tuum aliorumque, quibus doctor olim fui, animum in me propendere. et Carmen sane illud, cum primo legi, mihi quoque visum in me esse, et oblique tangere. nunc, cum examino, aliter esse video, neque aliud dictum Auctor voluit, quam nullum ingenium, aut aciem esse, quae in tanto mysterio aliquid cernat. Scaliger, inquit, alas non habet. ita visum illi alludere. Lipsius hîc lippus. Ista vera sunt, et corporis aut rationis oculis quid hîc cernamus? fides est, quae sublevat et instruit, et jubet illi credere, qui quod voluit fecit. verba ejus in hac re clara, quid ambigimus, nisi si quis ambigit, ipsum esse Deum? hoc satis, mi Sargelsi, et in posterum, etiam si quis me tangat, aut petat, ne mirere, nec affectui tuo nimis indulge. haec semper fuere, haec semper erunt, morsus, dicteria, convicia in eos, qui veritatem extulisse videntur supra vulgus: Auctor dat intelligi suum nomen, et ego id facile divinem. Lovan. XV. Kal. Sept. CIC IC XCIII.
EPISTOLA DCXXIII. JOANNES BOISOTUS J. Lipsio. Lovanium.
REtulit mihi nepos meus D. Nicolaus Micault, te horti cultorem plantis peregrinis, maxime coronariis plurimum delectari: ideoque gratum tibi fore, si munusculum aliquod herbarium ad te mitterem. Qua in re desiderio
page 660, image: s660tuo satisfacere cupiens, mitto plantas aliquot melioris notae, et maxime nunc expetitas, velut arrhabonem contrahendae tecum amicitiae. Eas, cum sint alsiosae, testis securius, quam horto committes. Mitto aliud, munus appellare vereor, scriptum scilicet quoddam, quod an voluptati, an fastidio tibi futurum sit, nescio. Ejus mittendi haec fuit occasio. Libri tui de cruce censura commissa fuit a collegis D. Nicolao vanden Brande, tibi quondam noto, mihi nunc familiarissimo propter rei herbariae commune studium. Is mihi ejus ad breve tempus copiam fecit, sciens me scriptis tuis valde delectari, et argumentum hoc mihi cordi esse, de quo aliquando mihi sermo cum eo fuisset, occasione verborum Christi Joan. XIX. quibus Petro crucis supplicium praedixit: quae cum olim me torquerent, neque satisfacerent commentarii tractatorum, animadvertens eorum intelligentiam a modo crucifixionis dependere, inter legendum autores observavi quaedam ad hoc crucis argumentum petinentia, ex quibus coepi cogitare de tota crucifixionis ratione, conjectura supplens quae minus expressa inveniebam, nescio quam [gap: Greek word(s)]. Ea dubitavi aliquantisper an tibi communicarem: verebar enim tibi aliquid ejus. generis offerre, [gap: Greek word(s)]. Et omnino non fuissem ausus mittere, nisi haec sese obtulisset opportunitas simul mittendi plantas, quae, si minus illa palato tuo saperent, pro condimento essent, non e paupere penu depromptae, ut illa, sed ex horto satis divite selectae. Si quid tamen in illis invenies quod instituto tuo serviat, aut si quid in aliis opera mea tibi conserre poterit, et scripto et scriptore tanquam tuis utere. Deus te studiis et studiosis diu servet incolumem. Bruxellae 10. Cal. Septemb. 1593.
Ad crucifixionem pertinere omnia illa Christi verba, quibus Petro mortis genus praedixit, verbis expressis Joannes ipse cap. XIX. testatur. Amen, amen dico tibi, cum esses junior cingebas te, et ambulabas ubi volebas: cum autem senueris, extendes manus tuas, et alius te cinget, et ducet quo non vis. Hoc autem cixit significans, qua morte clarificaturus esset Deum. Hic locus si diligenter excutiatur, et cum illo conferatur, qui est in tragoedia D. Gregorio Nazianzeno asscripta, quem recte tu quoque produxisti, crucifixionis modum maxime mihi videtur repraesentare, et velut oculis subjicere. Erigi solere cruces ante supplicium verba illa,. indicant (et ducet quo non vis) [gap: Greek word(s)], feret quo non vis, (feret vertit interpres quem secutus est D. Augustin. epist. 65. et 120. cap. 10. in fine capit.) de subductione in crucem, non de deductione ad supplicium intelligenda: quemadmodum et illa quae praecedunt (alius te cinget) de fune, quo cincti tollebantur in crucem, et eidem astringebantur. Alioqui non magis ad crucem, quam ad aliud quodlibet supplicii genus pertinebunt, neque verbis illis apte cohaerebunt (extendes manus tuas). Crucis erectionem probat etiam locus ille. I. Esdrae VI. cap, Ut omnis homo, qui hanc mutaverit jussionem. tollatur lignum de domo ipsius, et erigatur, et configatur in eo: domus autem ejus publicetur. Eodem referenda sunt verba illa tragoediae, [gap: Greek word(s)] Conveniunt centones ex Homero et Virgilio collecti per Probam Falconiam. Astrictionem
page 661, image: s661sive alligationem confirmat illud Tertulliani cap. ultimo Scorpiaci ad Gnost. Tunc Petrus ab altero cingitur: cum cruci astringitur. Et Theophylactus hic, [gap: Greek word(s)]. Huc refero illud ex centonibus praedictis:
Ille autem impavidus, quo vincula nectitis, inquit.
Et verba illa tragoediae, [gap: Greek word(s)]. Nam de confixione clavorum tribus versibus qui sequuntur agit. Haec autem vincula prorsus erant necessaria, sine quibus rei dolore vulnerum sese vehementius exagitantes, facile ex alto praecipitarentur. Manebant autem etiam post confixionem. Crucifixionis igitur modus aut hic; aut huic proximus mihi fuisse videtur. Cingebatur cruciarius sub axillis fune satis longo, qui post tergum sic nectebatur, ut a nodo partes ejus aliquot pedum superessent. Admovebantur cruci, scalae ternae, unae ligno erecto, aliae transverso utrimque incumbentes. Arripiebant milites sive lictores partes illas, quas dixi, funis, et damnatum per scalas medias, ipsi per alias illas ascendentes, trahebant ad summum usque crucis, et superiori ejus parti, quae ligno transverso supereminet, eodem fune astringebant, aut si illa deerat, ipsi ligno transverso, qua parte cum recto concurrit. Manus deinde, prius etiam ligatas, eidem ligno clavis affigebant: postea pedes [gap: Greek word(s)], hoc est, ut mihi videtur, terrae infixo, non autem tabulae, de qua Gregorius Turonensis, quae videtur a pictoribus, aut statuariis originem duxisse, parum probatis autoribus. Ea nihil opus erat, cum funis ille, de quo jam diximus, ejus vicem abunde suppleret, qui non usui tantum crucifigentibus erat, sed etiam crucifixis solatio, corpora eorum sustentans, ne solis clavis inniterentur. ut de hac quiete fortassis intellexerit Irenaeus lib. 2. cap. 42. quae in media cruce fuerit, hoc est (ut mihi videtur) utriusque ligni commissura. Hanc vinculorum et clavorum imaginem graphice depinxit D. Hilarius lib. 10. de Trinitate sic scribens. Sed forte penduli in cruce corporis poenae, et colligantium funium violenta vincula et adactorum clavorum vulnera sunt timori etc. Has autem astrictiones, et vincula, videntur in sacrificio Missae repraesentare tam zona illa, qua sacerdos albam praecingit, quam manipuli.
EPISTOLA DCXXIV. FRED ERICUS AB HELBACH J. Lipsio S. D. Lovanium.
NOn immemor salutationis reverendae in vestibulo literarum te amanter et officiose saluto, Lipsi Nobilissime, Doctorumque, quos aetas nostra videt, acutissime. Nam hoc requirit observantia in te nostra, multis repetita signisicationibus amoris et benevolentiae nostrae. Sed quod ab homine plane ignoto proficiscantur literae, demirari desine. Facit tua fama
page 662, image: s662laudatissima, facit meum te compellandi ardens studium, jubent praeterea idipsum res meae, quac scopus sient literarum. Ergo nunc ad rem accedo ipsam. Eo tempore, quo Jhena te professorem agnovit clarissimum, parens meus p. m. [note: Hujus lusum Poeticum de Caussis nigredinis memorat Lipenius in Bibl. Philos. t. 11. pag. 996. hoc anno Ersortiae editum.] Wendelinus ab Helbach p. 1. Quaestorem egit in arce Dornberga ad Salam, ut forte novisti, indeque ad E. T. Chronicon aliquod Thuringicum misit, manuscriptum (sicuti jam compertum mihi est in annalibus ejus, cujus Bibliotheca ad mea jam pridem est delata,) eo nimirum animo, ut limam tuam operi adhibere debuisses, siquidem motus fama tua celeberrima, sic tecum amicitiam inire voliut, nisi praeter spem, tam subito fuisset avocatus. Proinde cum hoc tempore [note: Cyriaci Spangenbergii vitam edidit Joh. Georg. Leuckselds Quedlinb. A. 1712. cui pag. 81. catalogum scriptorum subjecit, inter quae nulla mentio chronici Thuringici. sed A. 1572. Mansfeldicum lingua vernacula edidisse dicitur, sed primam tantum partem, cum reliquae partes perierint; Quersurtense etiam chronicon edidisse dicitur A. 1590. et Hennebergense A. 1599. Comitum Holsatico Schaumburgensium A. 1614. post ejus mortem prodiit.]Cyriacus Spangenbergius, operam sibi insumit conscribere res gestas Thuringorum, datis ad me literis obnixe rogavit, ut Chronicon illud ad menses aliquot sibi concederem. cujus conatus tu quo que, mi LIPSI, valde juvare potes, quoniam Historiarum studio te totum addicis, et quidem ab eo tempore, quo fama tua incepit pervolare Oceanum nostrum longe lateque, ferentibus hoc declamationibus tum habitis, quas partim mei fratres tui discipuli, partim alii notarunt diligentissime. Atqui ut non solum amicis lubens gratificor, sic hoc in primis studio, (quo delector maxume,) quos juvare possum, nihil praetermitto, ni obstant impedimenta, quo minus id effectum a me detur. Id circo rogo et obtestor, ut ad me Chronicon illud transmittas, ne inani spe frustrer D. Spangenbergium. Est quidem tempus praeterlapsum haud exiguum, interim frivolum putandum arbitrarer, si labores parentis negligerem. Ego, si dignum judicas dulcissima tua amicitia, efficiam, ut intelligas, me tuae Excellentiae ex animo favere, et omnibus viribus enitar sedulo, uti tibi pari modo queam gratificari. Si placet rescribere, literas mittas Francofortum in aedes Nicolai Bassaei Typographi clarissimi, cujus manus sedula ad me perferri curabit. Hisce, mi Lipsi, in tutelam omnipotentis Dei te committens. Vale. Dabantur Kyrnae ad Navam fluvium Kal. Septemb. Anno 1593.
EPISTOLA DCXXV. [note: De Hojo vide Valer. Andr. Bibl. Belg. et Sweertii Athenas, et Sander, de Brugens. Erudit. pag. 16.] ANDREAS HOJUS BRUGENSIS, Justo Lipsio S. Levanium.
JAm aetatem propemodum tecum, clarissime Lipsi, absente et inviso, collocutus. tot jam annis, inquam, et toties, dum scripta tua, omni dorctrinae
page 663, image: s663genere expolita, et cum antiquis certantia, nulla hactenus satietate, volvo, revolvo, candidam istam animam, cum omnigena scientia, tum virtute mactam, amplexus; hujus, qui et affinitate te contingeret, et isthuc ad vos proficisceretur, opportunitate utendum mihi existimavi: per quem et litteris, licet incomtis, te compellarem, et incredibilem mei erga te animi adfectum declararem. Certa patriae, certis jam tum animorum in re religionis inter cives disscidiis, mox in summas calamitates prolapsurae praesagia, me in Atrebates, gentem uti religiosiorem, ita a politiore ista litteratura abhorrentiorem, extruserunt: ubi jam per annos prope viginti, dum patria interea turbat, publicam instituendae juventuti operam dedi. nuper admodum, singulari Dei beneficio, ad hanc regiam apud Doacenos Graecarum litterarum professionem, honoratam quidem, sed in tam maligna regiarum pensionum dissolutione praetenuem; e trivialium scholarum tenebris, ceu in Academiae lucem, provectus. Testes mihi, quibus, in magna paenuria, per Atrebatensium tractum humanitas et politior musa cordi (inter quos [note: Franciscus Moschus Nivellensis, de quo vid. Valer. Andr. Biblioth. pag. 235. Fridericus Jamotius Medicus et Poeta, de quo idem pag. 216. Pamelius et Modius satis noti literatis.] Moschus, Jamotius, piae memoriae Pamelius, quique ad nos subinde visit P. Scondonchus, Modius denique, meus olim Brugis discipulus) quam mihi frequens in omni doctiorum colloquio Lipsius; quam mirificum Lipsiani nominis hîc propagandi studium: dumque omnia ad Lipsianae eruditionis (ad quam etsi nulla ex parte adtigi, admiratus sum semper) amussim expendere contendo, quam contumeliose (gloriose, volui dicere) a semidoctis [gap: Greek word(s)] audiverim. De Modio fortassean, modo ne grave tibi sit et molestum, alias plura: nisi ipse te de rerum suarum statu ante fecerit certiorem. Haec pauca vix a meo pudore ad te expressi, quae sint ceu quaedam impudentiae experimenta. Hoc tantum habe, quod ingenue dictum accipi velim, Hojum hunc, qui pro re nata frontem perfricuit, animi candore, et in Lipsium fide, Giselinis, Lernutiis, aliisque id genus raris animis, non cesserum. Vale, unicum Belgicae nostrae ornamentum: eamque immortalibus ingenii tui monimentis exornare perge. neque nos, tuae in omni doctrinarum genere praestantiae admiratores, sperne. Duaci, prid. Id. Octobreis 1593.
EPISTOLA DCXXVI. ANDREAS HOJUS BRUGENSIS J. Lipsio S. D. Lovanium.
AMor in te, clariss. Lipsi, crebrius me scribere impellit: modestia, ut appellas, pudorem subrusticum dixerit morum meorum prudens, a scribendo revocat; et in publica commoda rei litterariae, peccare vetat, si crebro sermone morer. nosti caetera. Audentem tamen me fecit tuae epistolae
page 664, image: s664clausula, me fruere, et Colloquia haec litterarum non subducam. et, quod tum jussisti, Modium monui, silentium abrumperet, teque cupientem rebus suis participaret. Sui huc adventus spem nobis, aliquot jam dierum hebdomasin, injecerat: in Cimbricamne legationem a vetere Hero, Egmondano, abductus! et multo ante responderat (generosum agnoscis Adolescentis, nunc Viri et sacris quidem initiati, ingenium) nescire, cur ab ipso potius officium hoc litterarum requireres, quam tu prior scribendo exemplum ipsi de te praeberes ad morem illum pristinum vestrum redeundi, ultro citroque de rebus vestris inter vos participandi. scribam tamen, inquit, et illi, ut scias mihi tua monita, mi praeceptor, pro imperio fuisse. Itaque quid ipse praestiterit, nescio. nisi in Cimbros, brevi certiora. In P. Fabro, Agonistici laborioso collectore, tecta occulto livore Gallorum ingenia (qualis olim in Erasmum Boudaeus) agnovi. ni id crimen morosae senectuti imputemus. sed uti nuper Gallo-Italus Orator, ita et nunc Tolosas iste J. C. moderationi tuae (Admonitioni modestae) ultro cedet. in quo styli laxitas, utrumque nolit, prae tua nervosa et inimitabili brevitate mihi certe putet. variam licet rerum cognitionem et multifariam lectionem juxta mecum mireris. Leviora sunt illo pilorcii et aliorum minutulorum, quam lubeat vel meminisse. Inultam, quaeso, ne sinamus Christ. Florentis impietatem, sive impiam et impudentem, non modo in sanctiss. pont. Gregorium primum, sed in sacrosanctam universi Romani pontificatus dignitatem, calumniam, suis ad Andromacham Euripideam Notatis: et praefationem fanaticam. cujus certe mihi non tanti est versio, ut hominem tam maledicum odisse non debeam. Risimus ego et Jamotius (qui a Nansio, nostrate, hactenus ignoto, [gap: Greek word(s)], in Nonnum, una cum litteris acceperat, prioris editionis prorsus insciens, mirificas illas [gap: Greek word(s)], Sic, vel sic lege etc. nulla Codicis, ut praefert, fide, sed ex ingenio, grandiloquis Aegyptii poetae versibus, siqua deficiunt, futileis suos et extemporales, ceu tibicines, sufficiens. Tu quid censeas, scire avemus. Hujus nostrae Academiae perpetuus Genius, non contemnere, sed penitus humanitatem omnem, [gap: Greek word(s)] dico [gap: Greek word(s)], ignorare, idque unum obstinate velle. [note: Heribertum Rosweidum intelligi puto, quem Duaci didicisse et docuisse Philosophiam scribit Valer. Andreas in Bibl. Belg.] R. D. Heribertus, Ultraject. cui hasce ad te, e medio praeclari sui in litteratura, uno ut verbo complectar, Lipsiana, augenda et inter suos propaganda, conatus cursu, nobis eripitur, tuo conspectu adloquioque non infrequenti, uti sperat, beatior futurus. Verum impudentiae nostrae, sive [gap: Greek word(s)] frena ut adducam modestia pudorque monent, et te, optime virorum Lipsi, valere quam bellissime, diuque nobis et reip. litterariae Belgarumque gloriae superstitem esse, Deo bene favente, jubeam. Duaci, XV. Kal. Octobris 1594.
page 665, image: s665
EPISTOLA DCXXVII. J. LIPSIUS Andreae Hoyo S. D. Duacum.
HEribertus noster tuas mihi tradidit, boni et sinceri animi testes. Vidi, libens, fateor, candida judicia sine livere, sine aemulatiuncula, et iis affectibus, quibus paucos litteratorum carere hodie utinam ne vere dicam. Ille quidem Vir, de quo scribis, e Gallia, quo nostro merito invasit? laudavi prolixe ubique, et vereor, ut non semel peccaverim in hanc partem: ut natura benignus sum, et pronus in benedicta, atque etiam beneficia qua possum. Ille quid reposuit, nisi morsum et non occultum livorem? Atqui enim erravimus alibi. Scilicet ipse, aut alii immunes, et casti ab hac culpa, imo omnes, quot vivimus, quot scribimus labimur, lapsi sumus, et labemur
[gap: Greek word(s)].
qui aliter, et qui vel hîc se jactet. sed omitto illum, atque alios, non ignarus perpetuae hujus legis, cum fama invidiam crescere, et hanc esse flammae illius fumum. mihi certum silentio, et modestia haec resutare, et praesentibus posterisque calculum tradere de scriptiunculis nostris. modestia, inquam, amata mihi inter omnes, imo ante omnes virtutes. et quam Vir ille magnus parum usurpasse videtur in novitio scripto. At Florens ille quid sibi voluit? et quam mihi imposuit? Nam ego habui hominem inter puros et priscos, quod ad sensum in pietate attinet, et sic acceperam a magnis Viris; falsum me video, et fallent plures, vereor, qui in lubrico hoc temporum lapsabunt aut cadent. De Modio nolim equidem urgeri. Abunde appellationum et scriptionum nobis est, et quod ejus tamen elicueram, factum per amorem, qui, vetus in nobis sedet. Responsum quidem ejus parum condignum suavitate prisca videtur. Jacere optimas istas artes apud vos jam diu audio: Quid mirer? in pleraque Belgica, nec per Martiales hos tumultus facile attollemus aut erigemus. Quid hîc censes? Leve pretium, et nisi pietas ac patria teneant, ego jam pridem ad exteros, qui non uni, nec semel vocant. Obduremus, Deo et bonis nos probemus, mi Hoye. Vale. Lovan. postridie Idus Octo 1594.
EPISTOLA DCXXVIII. ANDREAS HOJUS J. Lipsio suo S. D. Lovanium.
QUum Breugelius tuus, probus et candidus Juvenis, hinc ad vos cogitaret, et pro suae humanitatis officio de litteris, siquid ad te vellem, interpellaret;
page 666, image: s666vacuum a me abire non sum passus. Paueis ante annis Tragoedias, pruriente stylo effutitas, in pueritiae gratiam, emiseram: supererant aliquot apud me exemplaria,. nulli usus. silvulam poematum, nihili et nugarum adcudendam curavi, et ceu novum munusculum Amiculis obtrusi. Tu eam in partem pariter accipies; et una mecum, cum spectatis hîc sodalibus, Moscho et Jamotio, tui absentis studiosissimis, te oblectabis. Tuarum litterarum exscriptum accepi pridem, quibus meum tibi judicium probari de Celtis illis, an Aquitanis? magnopere sum gavisus. [gap: Greek word(s)] novam parant in libres et scripta censurae securim. Bibliothecarum, si minus perniciem, saltim deformationem. Male sit illis Germania et Gallis, qui proba, insincera, certatim excudunt et extrudunt. D. E. Cuyckius vester auspex. tu moderator esto. per occupationes pluribus in praesentia non licuit. Vale, optatissime hominum Lipsi, quem videre, amplecti, adloqui aveo. Duaci, A. D. VII. Id. Maj. 1595.
EPISTOLA DCXXIX. ARIAS MONTANUS J. Lipsio. S. P. Lovanium.
SI judicio votoque erga te meo par quoque accederet facultas, nemo profecto mortalium majori familiaris copia rei, majore et liberiore auctus esset otio, quam tu: quippe cui utraque haec ad publicam studiosorum hominum utilitatem usurpatum iri certo scirem, viro cumprimis pio ac pietatis constantia mille modis explorato ac probato, eidemque omnium, quos nostra laudare debet memoria, bonarum literarum ac torius humanitatis peritissimo, in colendis amicitiis consultissimo et plane candidissimo. Ex qua vel unica inter complures istius ingenii virtutes mihi persuasi, voluntatem apud te meam officiorum raritati ac tenuitati pondus et numerum ad gratiam sufficere: unde audacter, imo et libenter gaudensque per Ludovicum Peresium communem amicum, et mihi carissimo fratris nomine dilectissimum, exiguum illud munusculum, amicitiae, inquam, nostrae argumentum repetito etiam tibi porrigendum curavi, cujus alias, nisi te nossem, ac me tibi notum credidissem, non poeniteret modo, sed valde etiam puderet, verum eo jam sum consilio atque animo, ut non arbitrer a te postulandum, nostram ut simplicitatem boni consulas, quem plane novi invidentum ac detractorum, imo et perversorum judicum importunitates, modestia, comitate, patientia, imo et christiana caritate vincere ac reprimere solitum. Illud vero tibi de me constare cupio, quod et credo per Plantinum nostrum (meum heu perpetuum desiderium) constitisse, neminem cujusvis ordinis. hominem proximis annis, dum tu apud Batavos lateres, magis quam degeres, quicquam de fide pietateque tua, deque tuo erga communem rem et religionem studio, vel dubium haesisse me
page 667, image: s667praesente, vel quicquam detraxisse impune: jamque eo in loco nominis tui ornamentum apud nos esse, ut candidorum ac bene tibi cupientum gratulatione nunc exultem, rursusque nasutorum atque invidentum antea nunc minime occultato ac dissimulato rubore rideam. Habes hac in urbe aequissimos tibi non paucos in his literarum ac virtutis nomine praestantes, Simonem Tonarem nobilem Lusitanum, Lucianum Nigronum et Paciecum Theologos et Canonicos, Franciscum Sanctium Aesculapii spiritu plenum, et in extrema Bethica Petrum Valentiam, rarissimum nostro aevo pietatis et eruditionis exemplum, quos nominatim ideo recenseo, quod nunquam de bonis disciplinis locutos, nisi te centies ad laudem nominato audierim. vale et nos, ut facis, ama. Hispali ipsis Jesu Servatoris natalitiis. CIC IC XCIII. Est responsio ad Lipsii Cent ad Ital. Epist. IV.
EPISTOLA DCXXX. BENED. ARIAS MONTANUS J. Lipsio viro Doctissimo et Clarissimo S. D. Lovanium.
QUas ad me novissime dederas serius jam demum perlatas ante mensem accepi, gratissimas illas quidem, utpote a te profectae, atque indices bonae valetudinis tuae pro tempore, quo conscripseras. Hoc enim cumprimis mihi in votorum summa est, ut quam optime tu valeas, aetatis nostrae decus et magnum studiosorum omnium non modo adjumentum, sed incrementum etiam: secundo vero loco, ut familiari re ita commode instiuctus agas, ut de honesto victu securus publicae bonarum literarum rei (ut hactenus fecisti et facis) promovendae perpetuo insudes, magni certus praemii non tam ab hominibus, quam a Deo, utilitatis publicae ac virtutis verae liberalissimo Patrono expectandi. Cum vero utraque haec pariter tibi semper cupierim, non potui non dolere tuam vicem, cum tecum non uti dignus es, isthîc agi, ex tua intellexi epistola. Equidem quippe audieram, non tantum per Academiae nostrae Lovanienis Praefectos, verum per Belgii ordines, atque etiam per nostrum Regem tibi benignius fuisse provisum, id quod secus habere, adeo graviter tuli, ut quamprimum D. Garsiae Figueroae, (quem tibi magnum amicum jam pridam comparare curaveram) indicarim epistolae tuae capite, in quo de hac re nonnihil significabas, descripto ac transmisso. (distamus nunc loco, ut forte nosti, ego et Aulici.) id quoque viro optimo ac tui semper memori curae mandavi, ut partes tuas apud D. Johannem Idiaquez, Regi nostro ab intimis consiliis, amice pariter ac sedulo ageret, meisque verbis indigne ferret, te eo occasionis angustiaeque redactum, ut Itali, Galli, Germani, aliaeque gentes solum vertere solicitent virum, ultra singularis doctrinae exemplum, bonum, pium, cumprimis catholicum, ac regi suo, si quispiam alius, fidelissimum. Quod si tibi ea de causa commigrandum foret,
page 668, image: s668optare me ad nos potius, te vitae, si qua mihi superest, gratissimum excipiendum socium, et supellectilis nostrae quamlibet curtae communicatione imo ac donatione ex asse assiciendum. Hac nostra querela quantum uterque commotus fuerit, ex utriusque responsis cognosces, quorum, quae ad te attinent, capita eodem germano sermone (quem ut arbitror) calles, iisdem verbis legenda in hac ipsa describo charta. Quare te oro atque obsecro, mi Lipsi, ut quam nobis Constantiam doctissimis libris pinxisti, quamque vitae hucusque atque animi integritate expressisti, deinceps porro (ut de te polliceor) praestes, et isto etiam hactenus facto fortunarum periculo nostris Regi ac Principibus viris probes, commodam tibi posthac et utilem (uti confido) evasuram: ex me vero omnia, quamquam tenuis, veteris tamen et amantissimi ac fidelissimi amici, quae constare in te possint, officia certus expectato. Vale. ex Rupe nostra Aracinensi Non. Augusti CIC IC XCVII.
EPISTOLA DCXXXI. MELCHIOR ZOPPIUS V. C. J. Lipsio S. D. Lovanium.
DEdit mihi e loculo tuo strenam pridie Natalitia Morus Mantuanus, te inscio, utinam ne invito; si consenseris, gratias tibi potiores habebo;? sin dedignabere, omnino eidem Moro ago maximas. Bibliopola venale habebat tuum de Cruce opus, dicerem opusculum, sed nihil est tam parvum mole, modo tuum, quod non sit idem pondere magnum: hoc dum ipse mihi eflagitarem, ut qui nomine Lipsii mirifice capior, lectione detineor; Morus, qui forte aderat, Invidesne, inquit, habenti chirographum aliquod auctoris istius? Invideo plane. Tum ille produxit epistolam ad se tuam, diligenter adservatam, uti rem vere praeciosam. Protinus invidiam fudit laetitia, quod vivis Lipsi, quod remp. litterariam locupletas, quod nostrates diligis. Sed enim gestiente me, et addente quae soleo, tribuenteque mihi eam in nomen tuum observantiam, quae omnes antecellat, controversari inter nos coepimus, uter tui studiosior esset, tu Judex decernito, audi argumenta. Morus. Pythagorizat, probat omnia tua, miratur, decantat illud. Ipse dixit. Zoppius contra, Peripateticorum more, ita expendit singula ut addubitet: sic enim Aristotelem ipsum studiosissimi quique versant, ut primum oppugnent. Dux tu mihi es conscribendae coenae idiomate Italico, quippe a latinitate, et tua me gravitas, et mea ipsius ex auctoribus, qui mihi Philosophiam profitenti contrectandi sunt, hausta barbaries deterruit. sed audeo interdum aliquantisper deflectere de signatis vestigiis. Interpungis tu Plautinum Curculionem super jactu basilico. Invoco almam meam nutricem Herculem: Jacto basilicum; ingeniose admodum, apposite nescio an nimium: nam si Parasitus obtinuisset ob jactum, quomodo clanculum militi obdormienti surripuisset anulum,
page 669, image: s669quod oppositum fuerat pallio? quomodo assereret, se militem elusisse, quem vicisset? quomodo caedente eum milite non caussam saltem afferret, victoriam? mitto, quod ipse propinat poculum militi, hoc autem in Asinaria datur vincenti: Venerium est pueri etc. nec me cohibet illud Stichi. Multabitur poculo; quippe ambigo, an oblato, an potius ablato id poculo fieret: sed ut dixi id missum facio. conjicio ego jactum quattuor vulturiorum Hercule basilico potiorem. emendas praeterea Stichum sic. Haud postulo equidem medio in lecto accumbere; praeclare; sed mihi subsequens versus veterem antecedentis lectionem confirmat. Scis med. esse etc. addo quod Epignomo causanti plenos esse lectos respondet Parasitus, non postulare se lectum, sed subsellium: cui et illud respondet. Potius in subsellio cinice. etc. cinice forte innuit mensam viliorem, quae dicitur ab Horatio mensa tripes. extat jocus Diogenis ex scipione et cruribus tripedem sibi mensam conficientis. Argutamur, Lipsi, plerunque praeter artem, ignosce caliganti ingenio. quod si satisfeceris, discentes erimus, non dissentientes: quis enim tecum congredi pmesumat, eorum praesertim, qui ex dumeris Philosophiae animi tantum causa in istiusmodi viridaria divertuntur? ignosce, quaeso, et me ama, qui te vere amo, et observo. Vale. Bonon. VII. Cal. Januarii. CIC CI XC iiii. Respondet Lips. Cent. ad Ital. 23.
EPISTOLA DCXXXII. J. LIPSIUS [note: Adrianus Romanus Lovaniensis, Mathematicus hoc tempore magni nominis, cujus vitam exhibent Valer. Andr. et Francisc. Sweertius, vocatus ex Lovaniensi Academia Herbipolim, ubi docuit Medicinam et Mathematicam, ibique eum samiliarius cognovit Willebrordus Snellius, deinde Pragam a Rodofo 11. arcessitus. vide Meursiii Athen. Batav. pag. 297. vide supra ad Epist. CXC. et CCCXIX.] Adriano Romano. Herbipolim
EGo vero vivo, atque adeo meliuscule, quam pro more meo jam valere; me scito. Quis spargit hunc [note: Eundem rumorem ante novem etiam annos sparsum fuisse discere licet ex Cent. 1. Miscel. Epist. 80. vid. et Epist. DLXXXII.] rumorem? nam et ab aliis litteras, imo et carmina epitaphia in mortem meam accepi. Credo esse, quia silui jam per biennium, nec publice (quod ad scripta quidem attinet) sum locutus. Atqui jam faciam et brevi videbis. Tu quo loco, et quam libens ibi sis, velim scire. mihi Germania olim placuit, in qua pompae et vanitatum minus, quam apud nos, plusculum candoris et pudoris. sed bella civilia velut falce demetunt quidquid apud nos boni. Tamen in statione maneo, in qua Deus me videtur posuisse. nec nimis amo crebras mutationes. Qualiscunque hic locus, patria est. et hoc lenit. Cuid studia apud vos? vivunt et vigent? certe debent in alta illa pace, et praesertim sub Principe, qui sic in ea affectus. Doctorem
page 670, image: s670[note: Est Thomas Zoesius vel Sosius, de quo vid. ad Epist. X. et CXIX. fuit Amersfortius, et consiliarius primum in curia Ultrajectina, inde Leidae Professor, et hinc Herbipolim vocatus, ubi obiit. Uxor ejus erat Elberti Leonini silia. filium habuit Elbertum Zoezium, vid. Verhoev. Rer. Amersfortens. pag. 54. Elbertus avi materni Leonini emendationes edidit, et ipse in Curia Ultrajectina Consiliarius ab An. 1611. ad 1621. ex eadem familia fuere Henricus et Nicolaus Zoesii, de quibus vid. eumdem Verhoevium, p. 48. et 57. et Val. Andr. Bibl. Belgic.] Sosium Jctum apud vos esse audio et gratulor, et velim salutes virum, collegam olim, et nunc amicum. Idem de uxore ejus, ego et uxor mea cupimus. sed ipsa potest illic agere? aptare se ad sermonem et eos mores? difficile est sub initia, sed consuetudo mitigat, et addo necessitas, quae viris bonis non ubi velint dat locum. P. Serarium saluta a me peramanter, virum insignem. Vale. Lovanii XI. Kal. Decemb. 1593. Quinque doctores Medicinae renuntiavimus ante dies quindecim, inter quos Fienus, Villerius, Gemma, Sturmius et quidam Bruxellensis.
EPISTOLA DCXXXIII. ADRIANUS ROMANUS J. Lipsio. Lovanium.
CLarissime vir, nuper de quodam [note: Henrico Stephano.] Gallo, qui Lipsiani stili edere vellet censuram, verba feci: En ejus libelli specimen, quod mihi dedit Reverendus Pater Serarius, multa Lipsium impartiens salute. Nescio quid Genevensi illi sit in animo, eum sane in ruinam tendere video, fortunis fere exutus est omnibus: si hostes quaerat, quid tandem ei supererit? Cum Italis non alius mihi de Lipsio sermo, quam eum Lovanii agere, atque catholicam religionem, quam toto vitae suo tempore servavit illaesam, publice profiteri. Hoc enim solum mei muneris erga amicum esse censui. quis enim quantusque sit Lipsius, nec ego explicare iis valerem, nec illi ut explicationem meam desiderant, cum nullius in Itaita tanta, atque Lipsii vigeat fama nominisque celebritas. Verum dum haec facio, aliud Lipsio accerso incommodum, molestias nimirum in literarum lectione. Praeter namque Aldrovandrum (qui jam editioni operum suorum incumbit) et Morum, tertius accessit, qui per me literas ad Lipsium mit cupit, ejusdem mecum professionis, Illustris vir [note: Ad hunc scribit Lipsius Cent. ad Italos XXII.] Aeneas Vizanius, Medicinae Practicae in Bononiensi Academia Professor Primarius, solus ex toto Bononiensi Medicorum et Philosophorum collegio (quod tamen ultra viginti continet Doctores) Patritius, ex Illustri prosapia ortus. qui ita ad me scribit: Studiosorum omnium, qui isthinc Bononiam proficiscuntur, gratiam mihi conciliare studes: sed cur non etiam magni illius Justi Lipsii, quem multis abhinc annis, tanquam totius Europae decus splendidissimum, mecum ipse tacitus colo ac veneror. Jam vero inclusas hasce literas (licet for san nimis audacter,
page 671, image: s671Flaminii tamen Mori, communis amici, suasione incitatus) ad ipsum scribo, tibique hoc consilio committo, ut (nisi temerarium judices) meo nomine illi humillime praesentes, meque in illius gratiam insinues, haec ille. Licet autem Exc. V. plurimis negotiis occupatam norim, tanti tamen viri meique amantissimi petitioni satisfaciendum duxi. Si forsan responso eum dignabitur Exc. V. id oblata oportunitate fieri poterit, non enim festinatione opus esse arbitror.
Medicus quidem, meusque, dum Lovanii docerem, discipulus, qui sub praesidio Doctoris Fieni promotus est in Licentiatum, nomine Joannes Schonhovius in morbum incidit, Moreti tui morbo omnino similem, melancholiam nimirum, de quo mihi ita scribit Morus. Il povero Signore Giovanni Schoonhove e impazzito, et volendosegli dare alcuni medicamenti per risanarlo, si e posto in mente, che si volesse tossicarlo, onde se n' e fugito, ne mai s' e potuto sapere ove se sia andato. Voglia Dio che non sia pericolato, che e un giovane meritevole, d' ogni bene, et l' amavo al pari di me stesso. scrivendo al S. Lipsio le dica, ch'io non cedo ad aleuno in amarlo, et che qui in Italia e tenuto da tutti, un Dio nelle belle settere, et vero splendore del secolo nostro. Hactenus ille. Scaliger edidit, ut intelligo, Calendarii Gregoriani castigationem. sed existimo eum castigatione dignum, edidit opus Mathematicum inscriptum Elemnta Cyclometrica, in quibus praeter vanas jactationes et falsa dogmata nil reperire est aliud. Vale, vir Excellentissime, meque amare non desinas, ego meas in amore tutabor, ut spero, partes. Raptim 8. Februari 1595. Wurceburgi.
EPISTOLA DEXXXIV. ERNESTUS ELECTOR COLONIENSIS J. Lipsio. Lovanium.
QUod reliquis disciplinis, idem, mi Juste Lipsi, tuae olim accidit, ut tractaretur male ab omnibus, et quae tum lux ceteras extulit, eadem et huic vestrae affulsit; at non idem vindex; hanc enim tu adseruisti, vindicasti, talique vindice, optimarumque literarum professore Lovaniensium Academia gloriatur, quo fit, ut et vitae morumque tuorum honestas, eruditio rara et suspicienda, eximiaque virtutum tuarum merita, quae non solum studiorum monumentis ubique celebratis testatissima sunt, verumetiam pracitantissimorum virorum suffragio commendata faciant, ut te praecipuo, ac singulari quodam favore prosequar; egi caussam tuam pro re nata apud Germanos, ut ad te nuper consiliarius meus Oranus, et cum occasionem vel ipse ministrabis, vel casus objiciet, meam erga te benevolentiam magis magisque testatam faciam. Literas tuas Oranus meus mihi reddidit, quae fuerunt gratissimae, quasque velim existimes foederis habituras esse vim, non epistolae, plures ipse mittito, et vicissim crebras a me expecta, volo enim tecum consuetudinem et amicitiam meam conjungere, quam officiosissime ab utroque
page 672, image: s672coli desidero. Libros tuos de Cruce expecto, et si quando proprie aliquid ad me, ut te sponte consignatis tabellis ad Oranum meum obligasti, erit quam acceptissimum. Bene vale, mi Lipsi. Datum Leodii x. Tanuarii 1594. [note: Epistolam Lipsii, sed hac multis annis posteriorem, edidit Gabbema Cent. II. Epist. 35.]
EPISTOLA DCXXXV. J. LIPSIUS Francisco Nansio S. D. Dordracum.
MIraris breves meas literas. quid? an genus et indolem stili mei ignoras? soleo ad alios uberius, nisi res aut caussa uberior? non soleo, et pro fecto largiter etiam amo, etsi breviter scribo. Caussa item alia et intima; temporum horum adspectus, quae insidiosa, infida, calumniam aut periculum facile bonis creant e liberiore feriptione. Ergo abstineamus; sed et tu suspiciunculam, quam spargis, Ecquid enim literas tuas repetis? ne alteri illi ostendam? ah omitte, omitte. tum nigrior ego illo ipso sim, quem tangis. Nihil harum rerum est, aut erit. tu confide, et me candide tui amantem, candide et sine ulla suspicionum nube ama. Quod petis autem, si quid ultra in Apulejum, ego vero multa, sed pleraque, ut scis, in Colvium nostrum jam transcripta. Vulcanius etiam meditatur: et poterit adjutus ab optimo libro, quem obiter mihi ostendit. in isto loco, de quo audisti et scire cupis, Emendatio haec est. libello pereleganti de mundo. Ipsarum insularum, quae sunt in nostro mari, dignae memoratu, Trinacria, et Euboea, Cyprus atque Sardinia, Creta, Peloponesos, Lesbos. minores autem aliae, ut nebulae quidem per apertas Ponti sunt sparsae regiones. Hoc de Nebulis parum apta imagine expressum videbatur: et inspectus nobis liber Bonav. Vulcanii, eruditi viri, in eo erat nebuli. Et in loco diximus, ut naevuli quidam legendum. nam com parat minutas illas insulas, in plano apertoque mari, cum naevulis aut verrucis, quae in aperta facie, aut corpore exsurgunt. Facit valde quod Homerus (cujus non rei homo auctor vel exemplum?) simili omnino imagine de Phaeacum insula scribit; ad quam cum Ulysses cum rate propinquaret, addit
[gap: Greek word(s)]
Apparebat ad instar scuti in ponto umbroso.
Eminentiam illam insulae cum tumore scuti comparat, ut Apulejus cum naevuli, magis minute. Vale.
Hanc conjecturam ad Apulejum pag. 54. refert Bonavent. Vulcanius, verbis ambignis, ut dubites uter ejus auctor fuerit. scripta haec epistola ante A. 1594. ut puto: tunc enim edidit Vulcanius Apulejum. vid. supr ad Epist. 343. ubi et de hac emendatione. praeterea Nansius An. 1595. obiit, ut referunt Valer. Andreas et Fr. Sweertius. Fuerat antea Brugis Senator perpetuus Franconatum. Joan. Polyander in epistola ad Martinum Pilium, post Pilii Poemata edita, vocat Consulem Pranconatus (puto hodie vocari Burgemeester van 't Vrye van Bruggen.) ubi et epistola Nansii pag. 123. legitur. cum eum migistratum gereret, J. Aug. Thuanus Brugas a militibus sub custodia ductus, ejus opera liberp dimissus. vid. Thuan. comm. de vita. sua lib. 1. p. 1304. Ed. Francof. in 8. Praeceptor fuit magni J. Gerardi Vossii, qui eum laudat Epist. 421. et lib. IV. Instit. Orator. VI. §. 2.
page 673, image: s673
EPISTOLA DEXXXVI. FRANCISCUS NANSIUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
EDidi nuper, vir Amplissime, Curas secundas ad Nonnum, quas ad te mitto, sperans tibi non fore ingratas. nam, ita me Deus amet, te semper amavi et amabo, meusque erga te animus idem est qui fuit, fidus et sincerus ac constans. utinam et tuus talis erga me senem pene decrepitum. Multa de rerum mearum statu (quem optarim meliorem et minus laboriosum) addere nunc non expedit. Plurima et indignissima hîc passus sum ab illo, quem D. Tinnius vere dixit esse volubilis ac volatilis et inconstantis ingenii: (addo ego avarissimi.) Sed de his et aliis fortasse alias latius, si dignaberis rescribere. Vale, vir maximissime, et Nansii semper tuissimi ne, quaeso, obliviscere. Dordraci, Kalend. Februarii 1594.
EPISTOLA DCXXXVII. HENRICUS UWENUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
DE munere operis tui quod tardius respondeam, vir Clariss. non utar longa excusatione, quod pro tua humanitate facile tibi persuasum putem, id nec ab oblivione beneficii, nec affectus mei in te remissione accidisse, dabis id partim forensi occupationi, quae me ita totum detinet, ut dum clientibus satisfaciendum est, vix respirare liceat, partim attentae et repetitae tui operis lectioni, quod me ita detinuit, ut ab eo avelli non potuerim, et quod caput est, cum a plerisque aliquid in eo ad explendum argumentum desiderari intelligerem, amici officii esse putabam, id tibi, indicari, neque tamen temere, sed si plurium, qui ejus lectione detinebantur, eandem esse sententiam, intelligerem. dicebant illi omnia, quae in eo de Cruce praeclara; et quid ni ita dicerent, cum aliud a D. Lipsuo nec expectari possit, nec debeat, sed non sine magno fructu lectorum, addi potuisse, quis usus hujus tam salutaris signi quondam Christianis in omni publica et privata, sacra ac profana actione. Atque adeo existimabant, illi id addi debuisse, quamvis ab aliis abunde ex vetelum scriptis tractatum, propter eos, qui talia ex professo a Theologis tractata non legunt. Occasione enim politioris litteraturae et antiquitatis cognoscendae, simul cognituros, qui a Relligione catholica alieni, veterem usum hunc tam solemnis signi, quodque in eo nihil hodie a Catholicis usurpetur, quod non
page 674, image: s674ex vetustae Ecclesiae observatione profectum sit, et veram pietatem sapiat, maxime si addatur etiam ex veteri historia, quam evidentibus argumentis et effectu Deus saepe testatum fecerit, gratum sibi et nobis salutarem esse signi hujus usum, atque hunc potissimum totius operis scopum esse debuisse, neque dubitabant illi, quin tibi Instituti tui rationes abunde constarent, quas et ipsi satis suspicabantur a molesta aemulorum obtrectatione, qui quod Theologicum videtur, ab eo qui Professione Theologus non sit, tractandum non putent, sed majorem putabant publicae utilitatis rationem habendam, quam caninae censurae hominum imperitorum, qui, nisi quod ipsi faciunt, rectum putant nihil, neque abs re fore, si arctiore aliqua amicitia tibi junctus id vel verbulo indicasset. Quorum sermonibus incitatus ego, praetermittendum non putavi, ut, cum et munere et amicitia tua dignari me volueris, ego vicissim pro tua in me fide et observantia tibi hoc indicium alieni judicii faecrem, ut ex eo statuas, anne tale quid in opere tuo perquirentibus, (quemadmodum plures eo nomine avide lectionem ejus arripuisse scio) secunda editione vel re vel verbulo satisfacturus sis. Interim vir Ciariss. si quid hic incidat, in quo opera mea vel officium meum ex re tua esse possit, persuasum tibi velim, te eum in me habiturum, qui pro prisca et sincera fide omnia praestiturus sit, quae ab amico desiderari possint; Bene vale. Raptim Antverpiae 10. Martii. 1599. [note: Respondet Lipsius III. Cent. ad Belg. 13.]
EPISTOLA DCXXXVIII. J. LIPSIUS Henrico Uweno JCto S. D.
DE [note: Puto Uwenum egisse gratias Lipsio, quod eos in prandio habuerat, ut scribit Cent. v. Misc. 6.] filus tuis, mi Uwene, noli gratias agere. Amo eos, quia te amo, et bonos magnosque cupio, sed in recta virtutis via, ambitione exclusa. Utinam nec in publica nostra administratione locum inveniat! sed Deus! ubi loci sumus? quam palam non labimur, sed ruimus? caussas video, imo olim vidi, sed a me et privatis non emendandas. Consiliis jam locus non est, sed decretis res geritur: atque iis improvide, non dicam improbe, susceptis: jugum subeo, et tolero: Deo et fatali cursui rem permitto. Quin doleat atque urat interdum, non abnuo: sed quid facias, ubi fastus, et (quod nolo addere) dominatur, victa illa ratione, et luce omni animi exclusa? nos miseros uno verbo: quid posteris futurum sit, nescio: si nec specto, securus, qui nec stirpem, nec nomen (nisi in scriptiunculis fortasse meis) propagabo. Una miseria, et fere inaudita est, omnes videre pericula, et per hanc consiliorum viam res labi: et tamen mederi neminem, sed velut inoffenso cursu vehamur,
page 675, image: s675premere eandem orbitam, et nihil deflectere aut mutare. si constantia est, Deus faveat: sin (quod iterum nolo dicere) quî possim numinis favorem sperare; quod ipsum recta ratio est, et ab ea caussas eventusque deinde nectit? caussas secundas dico. nam primae illae fixae manent, sed mira, et nunquam plene scrutanda, sapientia istas alteras sic nectit, ut accusare illas primas non liceat, et culpa omnis in nos redundet. Fiat etiam nunc, quod nobis reliquum, quem excerpit e vulgo melior animus, aut eruditio, Ferre fortiter quae eveniunt, et veteri ac sapientissimo verbo DEUM SEQUI, noli te, mi Uwene, ad multa aut varia diffundere, et fatagere, ut sapientiam, et fructum ejus quietem habeas: duobus verbis praeivi, et sacrae litterae te eo ducent. Nugae aut fuci reliqua, et solus ille animus est, qui Fatis obsequens, in tranquillitatis, id est bonae vitae, portu se sistat. sine jactantia apud te dicam, in parte me assecutum. Aspicio ista et intelligo, nec ut frutex aut rupes, non sentio: sed ad alta mentem flecto, et ad ima, id est me reflecto. et scio vilem fragilemque hanc naturam, ut cyinbam minutam (et nimis dixi) pendere ab illa praetoria navi et gubernatrici. Qui cogitat aevum, quod fuit, est, et erit, tost eximia et prima ingeniorum, quae sola memoria aut monumentis supersunt: quid ille magni altique concipiet, nisi haec magna, aut alta non esse? da, non dicam, Musaeum, Homerum (mihi principem semper ingeniorum) Hesiodum, Pindarum, quidquid aethereum et sublime fuit in profanis, sed ipsum Moysem, Deo carum, et paene dicam familiarem, Davidem, Salomonem: quid, aut ubi isti sunt? abierunt, et quod ad corpus aut facta attinet, parum reliqui, nisi fama, atque ea (sacras litteras tolle) parum aetema, imo diuturna. post centum annos (praesagus vates dicam) pauci Homerum noscent, Demosthenes et Tullius umbra erunt. Non tu credis in illa Judaeorum et Syrorum sapientia multos fuisse, ingenio scriptisque validos, et immortalitati sacrificantes? non litarunt, et quorumdam, quos vel maxime fateamur meruisse, scripta non supersunt; quorum nec nomen.
Vixere fortes ante Agamemnona
Multi; sed omnes illachrymabiles
Urgenter, ignotique longa
Morte, carent quia vate sacro.
Haec cogitatio saepe me attollit, et ab iis avocat, quae etiam sapientiores in pretio et aestimatione habent. Age, famam scriptis producimus: quid nisi famam? innotescimus aut colimur: quam alius et solidus fructus? ista vestis est, quae corpori adhaeret, et ultima exuitur: sed exuenda serio sapienti. Deo, nobis, et apud nos vivamus: nec abripiant nos popularia judicia aut voces. contra quae satis nos armat imbecillitas nostra et fragilitas, si intueamur. probitas et pura virtus nos erigant, quae
page 676, image: s676
Divitiis animosa suis, nihil indiga laudis,
Nil opis externae cupiens, inmotaque cunctis
Casibus, ex alta mortalia despicit arce.
Vase. Lovan. Decemb. CICICCII.
[note: Refpondet Lipsius Cent. ad Italos 18.] EPISTOLA DCXXXIX. FLAMINIUS MORUS V. C. J. Lipsio S. Lovanium.
STatim ut literas hasce videris V. C. scio dices, unde istae? quis scripsit? sed ut duorum ego parcam labori, et tui interrogandi, et alterius respondendi, en tibi locus, Bononiense studium; en illarum auctor, Flaminius Morus Mantuanus. Nomen ignotum tibi, sed illius, qui te jampridem novit, et nunquam visum amat, absentem colit, et veneratur. Novi quidem familiaritatem, leporem, venustatemque tuam in duabus epistolarum Centuriis, et Dialogista: judicium acre, et admirabile in Criticis, et aliis libris de Amphitheatro, et Gladiatoribus: summam prudentiam: et gravitatem in Politicis et Constantia, quae postrema valde admiror. Faxit Deus, ut diu apud mortales vivas; sed longe, ut facis, ab omni haereticorum labe, quorum magna seges in illis regionibus. Imprimitur nunc Romae, ut audio, novus index eorum, qui de religione Christiana male senserunt, inter quos et te adscriptum ferebant. Dii boni! quam de hac re solicitus eram! quam mecum ipse tuam, et omnium studiosorum fortunam deplorabam! sed tandem respiravi, et hunc mihi scrupulum ademit. Possevinus, qui nuper in lucem edidit Bibliothecam, in qua te [note: Vid. Possevini Biblioth. lib. XVI. fect. III. cap. 14. et 17. et lib. XVIII. cap. II. et in Elencho auctorum p. 517. Ed. Colon.] summis laudibus extollit, teque Christianum esse clare testatur. sequere igitur, ut facis, Vir Excellentissime. Divina scripsisti, diviniora expectamus. Perfice Thraseam a quamplurimis desideratum: alia quoque perfice ad mores pertinentia, et illum praesertim Philosophum imitare, quem non immerito moralissimum vocamus, et cujus te studiosissimum esse cognovi, meque tui amantissimum vicissim ama, cui utinam datum te videre, te audire; quid mihi optabilius? quid mihi jocundius? sed hoc vetat locorum distantia; non prohibet tamen quin te amem et colam, quem semper venerabor. Vale, V. C. et literarum vere decus et splendor. Datum Bononiae III. Non: Junii CIC IC XCIIII.
page 677, image: s677
EPISTOLA DCXL. FLAMINIUS MORUS Eximio Viro J. Lipsio S. D. Lovanium.
OFaelix inceptum, cui utinam faelicior finis? Ecce vocaberis, Lipsi, ab hujus almae civitatis Amplissimis Senatoribus, idque per litteras Illustrissimi et Reverendissimi Malvasiae, apud Belgas summi Pontificis Nuncii, cui mandatum hoc negotium, ut mortuo jam Thoma Corraeo, bonarum litterarum hîc professore, hanc tu sustineas provinciam, et primum in hac Bononiensi Academia obtineas locum, ea conditione, eo stipendio, quod in nullo alio Italiae Gymnasio cuiquam datur, et indies augebitur tibi, ut Illustrissimorum horum virorum benignitas spondet, et tuae singulares merentur virtutes, quae tam magnae, tam preciosae, ut omne magnum superent precium. Scio, multas adduces rationes, et argumenta, quo minus ad nos venire possis, valetudinem invalidam, et imbecillem, locorum magnam distantiam, et intervallum, uxorem, res tuas, amicos denique, et patriam ipsam. Sed quaeso, non tu animadvertisti saepe saepius accidisse, ut sola aeris mutatio incurabiles etiam depulerit morbos? tanta est hujus coeli benignitas, ut idem de te sperem, imo confidam; Itineris longitudinem minus molestam facient, tum temporis opportunitas, tum reliqna omnia, quae in via tibi ex usu et necessaria, quorum praecipua cura Illustrissimo huic Senatui. Uxor non tam grave onus, quod, si placebit, tecum quoque ferre non possis; tua non deerit etiam qui te absente curet; Ab amicis discedes, ad amicos venies; longe a patria eris, sed ea turbulenta, inquieta, armis obsessa, variisque modis undique vexata; in civitatem venies, quae omnium in Italia celeberrima, vera studiorum mater, ipsius pacis quietisque filia, ubi te omnes amabunt, omnes amplectentur, et te principem litterarum dignis honoribus condecorabunt. Veni, mi Lipsi, veni, Belgarum splendidissime sol, ut coelum, et solum hoc etiam illustres doctrinae tuae lucidissimis radiis; quod ut fiat te supplex oro, Omnipotens Deus, qui omnia potes, et hoc potes. Tu Vale, et nobis te praebe valentem, volentem. Datum Bononiae: Pridie Kal: Februarii CIC IC XCV. [note: Ad hanc et sequentem respondet Lipsius Cent. ad Ital. Ep. XXVIII.]
page 678, image: s678
EPISTOLA DCXLI. FLAMINIUS MORUS Eximio Viro Justo Lipsio S. D. Lovanium.
FRancisco Burgo, mercatore Belgico, Lovanium hinc discessuro non ego ad te scriberem? non amice compellarem? in alios potius, quam in me cadat haec socordia. scripsi, fateor, ternas, imo quaternas ad te litteras, sed quis me certum faciat, eas te tuto recepisse? magnum quidem locorum est intervallum, et ut haec tempora vides, itinera non satis tuta, praesertim in vestris istis regionibus, ubi omnia turbata, militibus obsessa. Ignosce igitur, si toties te per litteras appello, sive potius interpello: caussam unam habes, alteram etiam tenes, si te ipsum tenes: cui ea insunt omnia, quae homines ad amandum allicere possunt, vera pietas, singularis humanitas, innata morum suavitas, summa eruditio, et simul denique virtutes omnes: quas qui non videt, et ex operibus tuis non cognoscit, easque cognitas non amat; illi quidem ignoscendum, quia stupidus et sine sensu. Ego statim ut tua scripta legi, doctissime Lipsi, non potui non te amare, et ita crevit amor in te meus, ut audeam affirmare neminem unquam me magis amavisse. Utinam mihi datum te videre, te amplecti, quod nec fortasse desperandum. jam enim elapsi duo sunt menses, cum mortuo Thoma Corraeo, bonarum litterarum hîc professore, Amplissimus hic Senatus Bononiam te vocavit. ego de hac re quoque ad te scripsi, scripserunt etiam celeberrimi aliquot viri, et expectamus indies litteras tuas. si assenties, beatus ero, si negabis patienter feram, et id mecum ipse cogitabo, nihil a te viro prudentissimo factum, quod non prudenter factum. Vale, et, quaeso, ad nos scribe. magis enim aestimo brevem quamcunque epistolam tuam, quam aliorum magna, et integra volumina. Datum Bononiae XVI. Kal: Aprilis CIC IC XCV.
EPISTOLA DCXLII. J. LIPSIUS Flaminio Moro. Bononiam.
ITane te acrem in amore, mi More, et pene dixerim praecipitem? nam quis te adegit promittere et asserere sic de meo adventu, rebus adhuc crudis, nisi quia valde volebas, et ideo credebas et dicebas? Atqui, o amice, multa fuerunt, et sunt, quae ancipitem sententiae me reddunt. Quid ancipitem? imo quae altrovorsum, et quo nolles, me flectunt. Obdura in legendo, et caussam totam audi, etsi apud iniquum judicem (hac quidem parte) agendam. Injecistis mihi, atque alii (litterae tamen nullae publicae) de Bononiensi
page 679, image: s679Professione, et scripsistis sic honeste, sic amanter, ut fatear cor mihi tactum tali compellatione. Ergo rescripsi, ut mos meus est, calide et candide: quid? nisi quod vos vultis, velle, Italiam, et in ea Bononiam a me amari. sed esse tamen, quae retinent, et quae haud facile vi aut astu solvam. In imperio magni Regis me esse, in patria, Uxori, rebus et agris, addo et amicis meis devinctum. Denique et valetudinem invalidam esse, tabentem, et quae nec ad iter longum sit, nec ad novam aut arduam professionem. Haec ita ad te, et ad alios, aut certe similia. dic sodes, bone vir, quid promissi est de adventu? nisi si hoc addicere est, voluntatem ostendere et inclinationem: quam habuisse, et habere, et habiturum me fateor: et nisi habeam, non sim in numero et classe humanorum. An locum non amem, matrem et altricem bonarum artium? quem tot insignes viri insederunt? quem Morus meus, quem Spanochius, Pendasius, Costaeus et amica ista nomina colunt? Ego vero amo, et sic, ut de una ista vocatione (plusculas habuimus) deliberaverim; reliquas succiderim, ut sic dicam, praesentes, et in ipsa herba: verum tibi dico, nec hoc tantum, sed serio, egisse me cum iis, qui hîc praesunt, ut dimitterer, saltem in triennium, et tunc ad res pacatiores rediturus. Egi, et alia admiscui, quae moverent: frustra, mi More, et adeo non solverunt, ut novo vinculo ligaverint. Liberalitas Regia supervenit, quam sprevisse aut superbi sit, aut ingrati. Itaque ea parte teneor: quid de valetudine? fortasse haec melior? tantum abest, ut jam nunc maxime in eo sim, ut ad Spadanas acidulas eam, remedium, quod non ignoras, desperatis. Et tamen trahere fortasse animam hanc possim, si domicilium non commoveo, sin illud fortius concutio, vereor ut, quod solet, in ruinosis aedibus, totum concidat et labatur. En, mi More, mi amice, mi amicissime, germanum meum sensum, ipsam rem et caussam. Quod vestri longius progressi sunt, doleo, imo et miror, cum nihil mecum actum esset de honorario aliisque, quae adhaerent. Avari non sumus, sed imperiti etiam rerum non sumus, nec movemur e loco, ubi laxe habemus, ad res fortassis angustas. Annonae vestrae ratio mihi nota non est, sed audio querelas eorum, qui nuper illinc venerunt. tamen hoc seponatur, in capite maneamus illo duplici, imperii et valetudinis. quorum utrumque me ligat. At nihilo secius non peto, sed indico tibi meum amorem, mi More, et facito quod veri illi solent, qui etiam amant, quibus potiri se desperant. Illa fides est, cui voluptas non lenocinatur, et quae amat, quia dignum judicat amari: Te quidem habeo, et habebo inclusum in animi sensuumque hac arcula, nec ejiciet te dies, nisi qui me de vita. Vale. Lovanii XIII. Kal. Jun. CICICXCV.
page 680, image: s680
EPISTOLA DCXLIII. J. LIPSIUS Gerardo Buytewegio suo S. D. Leidam.
CHristina Vestra perpropere nuper abiit, cum dieculam vix hîc haesisset. Ergo sine meis litteris, quod nolebam, nec proposueram, sed aliter non fuit. Aedificatio ista totum me habet, tironem scilicet, et ideo magis satagentem, et occupatum. O quam vellem aut non coepisse, aut absolvisse! Sed hoc, ut spero, propediem fiet, saltem ut rude et exterum opus finiamus, caetera servemus in hiemem. Sed ut aedificatio torquet, sic cogitatiuncula de horto delectat: quem tu sodes perge dare instructum. De Rosa Hollandica expecto, et plura, quae in Catalogo ad Raphelengium nostrum (ita volebat) misi. Ad Clusium iterato scripsi, et hîc habes: etsi doleo priores periisse. Sed hoc mihi solemniter jam evenit, et e quaternis meis, quas Romam misi ad Bencium, nec unae perlatae. Qui Bencius, mi Buitewegi, (dolenter scribo) jam obiit, ipsis nonis Maji, vetus, et serius mihi amicus. En quam multi validi et sani (saepe ea mihi cogitatio) aegrum hunc et languidum Lipsium praecedunt. Sed ego quoque sum in cursu, et brevi fortasse apprehendam metam. Scaligerum quod a me salutaris, bene factum; vir est mihi semper magnus, et velim tibi, et fruare interdum, dum adest. diune erit? si turbae vestrae pergunt, non erit: sed nec fortasse, si cessant: nam haud usquequaque benigne, aut comiter habetur a vestris, ut jam audimus. fuit apud me adolescens, nobilis, Gallus, ex ejus contubernio, a quo pluscula audivi: sed hoc quoque, abhorrere vestros a pace. si sapiant; si in tempore, quae in rem sunt, attendant, vereor, ut sero, et quod ipsi doleant, ac nepotes. Apud te an omnia quieta, et votiva scire velim. Nemo de excubiis aut sodalitiis molestus? et (in aurem) nemo de nuptiis? dabis te aliquando, et da, priusquam trahare. orationem hîc habitam non reperimus, etsi quaesitam: credo tamen in Actis, et libro publico exstare, illinc, si vis, petendam. Quaesivi a P. praefecto: dixit eam, ut a te descripta erat, Antverpiam esse missam, sed remittendam. Militaria nostra adhuc teneo, etsi parata: sed bona fide, quod pretium ingeniis aut laboribus? nisi hoc ipsum tamen prodesse. Is mihi finis, fateor, et ingrato etiam aevo perseverabo. Spada nescio an me nunc videbit. praeter alia, quae deterrent, etiam sumptus, et ita largiter in domum effudimus, ut alibi cogamur esse restricti. Apud nos, quod scire te praeterea velim, nihil est: publica non tango, nisi magnam nubem belli in Italia esse, et incumbere, ut ajunt, in Galliam. credo vos haec et plura scire. et scribe, si quid habes. celabo. A mari vestro potius aquas peto. parenti utrique tuo salutem amicam ab utroque nostrûm dicito, a me cumprimis patri, quem ama merito et reverere, mi Buiteweegi, diu salve: Lovanii Kal. ipsis Juliis Ao. [abbr.: Anno] 1594.
page 681, image: s681
EPISTOLA DCXLIV. GERARDUS BUYTEWECHIUS J. Lipsio. Lovanium.
NUnc quidem profecto aedificasti, in quo tibi, si ita est, solenne hoc voveo: [gap: Greek word(s)], mihi certe motus aliquid fecere tuae litterae, quamdiu adhuc in ista domo tibi motus: qui motus, quae domus, etiam domo te movere videntur, si, ut innuis, etiam trans Scaldim te agant, trans Mosam, et usque ad nos Batavos. an forte, qua via postremum venis, et trans mare? ut ut sit saltem ad nos, ac scire, quid geramus, et fallor, an fallendae curae. Aedepol bene veneris, et me excipiente, habebis in parte istum effectum. Accipies publica, privata; seria, jocosa; magna cista vereor ne non nimium minuta; et, non possum magis significanter, quam tuo verbo: inconditae rerum variarum turbae quoddam aequor. Sed ista scilicet te volente fient. vide quid tibi feceris, quid scripseris, quid acciveris in legendo fastidii. Primum quoad publica; scis, nostros in [note: Legatio circa mensem Junium 1594. in Daniam missa, cujus historiam vide apud Borr. lib. XXXI. p. 38.] Dania fuisse petendo cum ordinibus nostris foederi ac societati. hoc si obtinuissent, porro in mandatis erat, connubium postulare inter Mauricium et sororem regis. quid sit actum ex responso te discere malui, quod ex germanico translatum, ego Cl. tuae descripsi, si forte haec talia, quae putamus exactius hîc scire, ad tuas, aut aliorum apud vos cogitationes, possint pertinere. Sex erant omnino legati, inter quos Meningus; et pro capite D. de Warmont. Satis honeste habebantur, et donati aurea torque singuli. nunc alii sunt in [note: Vid. Borr. ibid. p. 47.] Scotia suscipiendo Regis filio. missus inter alios Zelandiae thesaurarius Valc, quem novit D. Hartius, et primus Dominus de Brederoede. Donum ferebant ab Ordinibus duos scyphos totos aureos, et arcam etiam auream, in qua cautio reditus annui, [note: Quinque millium, ait Borrius.] sex, aut decem (ut quidam) millium in singulos. Certum hîc est accitos esse a regina Angliae, et ne domum redeant, nisi se conventa. Atque hoc quidem publice scio inter alia, sed haec quae tuto litteris mandantur. Aliud hîc scitur ex Anglia, sed non audeo. In Academia nihil mutavit, nisi quod perpetua nunc danda sit ab excubiis immunitas, qui inter cives (idoneos) nomen dederint. hoc dicitur. quod vacillare facit nonnullos, qui hactenus firmi in cavendo isto vetito sodalitio. moratur tamen conscientia, et serio quaerunt, quid tuae Claritudini videatur, quid Reverendo isti Patri, qui recenter apud vos, qui aliquando affirmative videtur sensisse. Profecto, Clarissime Domine Lipsi, si quid possis sine molestia tua significare, etiam per alium (ob solenne hoc tibi intercipiendi periculum) liberaris multos conscientiae scrupulo, qui etiam nihilominus
page 682, image: s682(cum peccato) viderentur facturi. Et si pater iste Delrio putet posse fieri, an nihil mutet; si faciant, qui Lovanii aut Duaci habent gradum, propter jurisjurandi illic praestiti vinculum. Ego tamen, nimium abest, quam ut sim inter illos. nam certe si quid in me tentarent, facile Leidam Haga mutarim. quidlibet mallem, quam esse membrum duorum capitum. Talem me esse docuerunt illi vestri, quos quinos nuper creastis. et etiam, de me sic judico. Praeest istis nunc scolis pro Rectore Grotius. Theologiae (sit fas mihi sic loqui) novo collegio quidam Doctor Bastingius, et vicarium habet Bertium, illum vestrum. Studiosorum satis justus hîc numerus, inter quos aliquot Germani, et Galli plusculi, quippe qui Scaligeri sequaces. Qui Scaliger adhuc publice non auditus, ne quidem declamans. nisi forte in istis de Circulo, quae etiam alibi edita habuissent Ordines nostri, et certe minoris. Sed tanti est ipsius [gap: Greek word(s)], sed ne ipsum quidem hoc scriptum satis benigna experitur judicia, nisi quod Hautenus noster pro Batavo candore satis eximit, quicquid est judiciorum labis. quippe putat, haec de Circulo recenter edita, reperisse ipsum inter scripta paterna, itaque summa nos injuria, quod est a patre peccatum, filii facere. vapulat bonus Scaliger (inquit ille) qui non deliquit. haec iste. sed non omnes in istum ita aequi. non tamen. Scaliger offenditur. scit ille caecos non judicare de coloribus, nec Batavos de Mathesi: bene si vel ex vobis aliquis, etiam [note: Intelligit Adrianum Romanum, de quo supr. ad Epistol: DCXXXII.] Romanum ingenium, nisi forte Herbipoli addidicit. Nam Gosaris quidem filius mihi dixit, non esse in toto Belgico vel unum. magis impudens eo est, quod lanista carpit, qui nec Graece doctus nec Latine. sed Scaliger se novit, et vini ipsi pateram offerret (ita mihi dicebat) si iste alter publice hoc scriptum. habet hos spiritus virtus sibi conscia. quae profecto solenniter ipsi facta quaevis condit, et ubicunque. Cum nuper in convivio publico primus ipsi locus daretur, princeps sedebat, princeps edebat, et jam uncta ipsi manus, cum salutaret assessurum. Ab eadem mente quod nuper intelligo: cum forte quidam a Professoribus aegre hoc extorsissit, ut libri cujusdam inspiciendi copia sibi fieret: ipse allato libro et sublato: voila (exclamat) le livre, voila le livre, et cum dicto abiit. Sed haec forte an ex ista fiducia laudabili, quam extollit Valerius his verbis: laudanda profecto fiducia est. nosti cetera. lib. 3. c. 7. ex Euripide Tragico: ut ut sit, certe insignis est tui amator, et cum eo plurimi hîc, et Haghae, nec scio qui non ex iis, qui aliquando fuere. Rosas jam tibi praeripit nuntii praeproperus discessus, nam cum summa haec scribo festinatione. et cras non possum habere hora tam matura, alioquin mihi addictas. et etiam praeproperum est ut tollantur hoc anni tempore ante foliorum casum. Vir Clarissime, longum feliciter vale, una cum uxore tua charissima, quam ego cum omnibus vestris serio saluto. Amicissimam ad Delrium salutem asscribi jusserunt uterque parens. 3. Idus Septembr. CIC ICXCIV.
page 683, image: s683
EPISTOLA DCXLV. J. LIPSIUS Ger. Buytewechio suo S. D. Leidam.
EN nunquid promissa ego praesto? nunquid prodigorum ritu ea exsupero? parva facturum in scriptione me dixi: altera tanta repono, et quaecunque occasio est mittendi, scribo. Haec nunc nata per hanc Virginem piam, probam, vere Batavam, sed ut eratis olim. Nunc quid audio? praeter veteres insanias novas insanitis? reliquias etiam et vestigia pietatis expulsum itis? Mira hîc [note: De hoc edicto supra ad Epist. DLXXXVII. vidimus. sed prodiit demum A. 1596.] de edicto, quod ad exemplum Britannici illius tristis, asperi, ajunt promulgatum. Si ita est, doleo bonorum vicem, sed sic ut ad constantiam nunc denique eos horter. miseri et caeci homunciones, quos calix unius, aut alter fortunae indulgentis inebriat, quid his rationibus sibi volunt? divina et humana subjicere? trahere omnia sub suas leges? indignor, nec tam ipsis, qui solemniter desipiunt, quam regibus, qui veterno quodam oppressi, ignorant aut differunt suas vires. Ac vide quam me ratio fefellerit. Ego opinabar in fluxu secundo rerum magis laxa et libera omnia futura priscae pietatis hominibus: quia sic expediebat, quia sic non indigenae solum, sed vicini et exteri transituri videbantur in illas partes. Quid aliud jactatum semper, quam leges patriae et libertas, et pro iis pugna? ubi haec sunt? nova religio, et servitus imponitur, et quae non Deus, non homines ferent. Heu superbia quo impellis! unde non iterum eriges, et si non ego, alius videbit praecipitem occasum. memento, me hoc vaticinatum, et apud te, quem fidum habeo, sensum hunc depono. Ego in aetate hac inclinante, et usu ac lectione magis magisque docta, vim divinae providentiae (ô grande arcanum!) clarius cottidie video, et per occultas caussas, imo quae alio ire videtur, trahere omnia ad suam metam. Batavi fortunati estis; si sensus sit, utimini: pacem inite, in posterum tuti, liberi, honorati. Spernitis: nec id tantum, sed giganteo ritu manus et arma tollitis, et in caelum levatis. Ergo punitio mox justa exspectanda, justa sed et subita, et multis inopinata. partium studio peccare me non credo. Tu animum nosti: amo bona et bonos, odi mala, sed non malos, et vos praesertim Batavos amo (dicendum est enim) supra omnes gentes, quae mihi notae, aut ignotae. Itaque misereor hanc insipientiam, a fastu et stupore pariter natam, et cui vastitas et exitium comes. converti leniter statum suum nolunt: quid ergo? everti: quod si non aliunde eveniat, caussae in ipsis sunt, et se aperient, et ut corpora occulto et interno morbo, sic illi resolventur. En quo impetus me ducat? sed quem duo venti excitant, pietas in Deum, et in te amor: nec pecco, cum illis vela do, et sequor. Tamen desino, nec verbum super his facturus, nisi tuto me putassem per istam bonae et tutae mentis. De privatis non nunc indago. de nuptiis dicam? bona
page 684, image: s684verba, et faces funebres potius, quam ut eas accendas in impiorum templis. Tamen hoc optabam, atque etiam suadebam (non dissimulo) si temporum conditio non mutasset. nunc paulum sustine, et Musis tuis pro Junone supplica, et adhaere. ego aedifico, fortasse aliis. Quid enim hîc firmum? et in bona causse non bona consilia, id quoque patiente aut dirigente providentia, ut vitia et libidinem castiget: in moribus omnia hîc labant, et oculi dolent cum video, animus, cum cogitatione usurpo. Ego quid? in libris, et hactenus quidem ista litteraria et philologa: sed quanto melius assurgere, et ad sapientiam ire? animus et Deus impellunt; et faciam brevi, si non hîc, alibi, ubi idem ille Deus cumque me sistet. nam si turbae istae nihil remittunt, imo augescunt, quidni tutus et quietus me locus habeat, ubi pariamus, quod parturimus? Equidem domus nova, aut innovata, non me tenet; non magis, quam e simplici stramine aut pilo funiculus, si quis eo liget. Didici affectus habere domitos, et delectari hortis aut aedibus possum, sed ea omnia spernere, aut deserere ratione evocante. Habes, mi Buytewechi, non epistolam, sed tabulam animi mei, in qua ille jacet, et exprimitur purus et simplex. sed habes tibi. a communione haec separa, et aeternum offendis me, si divulgas. parentem unum excipio, cui una cum matre salubre, et solatium hoc, Deum superesse. Lovan. XIV. Kal. Octo. 1594.
EPISTOLA DCXLVI. J. LIPSIUS Gerar. Buytewechio S. D. Leidam.
NEscio quomodo tuas avide exspecto, et scis mihi crebrius aliunde advenire. sed tuas, inquam, avide exspecto; an quia affectus in te est, qualem nosti, an quia in ipsum locum aliquis et tuam illam sedem? Nam nec hoc nego. et quomodo non, ubi optimae aetatis partem meam quiete et tranquille egi? unam rem excipio, quae defuit, sed summam illam, quae ad summa. In qua ipsa, quia vos inquietari interdum audio et judiciis distrahi, ecce quae boni arbitri (duo quos nosti) arbitrati sunt super quorumdam quaesito. Gaudeo, inquis. Gaude, et hoc cape boni nuncii, pro rosa, quam exspecto: festinato non opus, nisi hoc gelu properum terras nobis claudat, et impediat seri. Nam quod tu advocas Porretos et Henricos in tardam sationem nihil est: illa vero tarda erit, uti emanet et ambulat vestra haec, quae feret. Jam denique de navigatione firmiter cognovi, quam instituistis. O novi Magellani et Columbi, sed felix esto, si in bonum finem, et terras novas commercio nobis jungito. nam quod iis minentur, quos [note: Intelligit Hispanos. Cantabri enim diutissime restiterunt Romanis, et eos demum Augustus subegit.] Augustus post annos ducentos vix tandem subegit, minae sunt, et intra eas stabunt. Ego vero
page 685, image: s685ab alto molem aliquam surgere censeo, sed occulte, aut res humanae me fallunt. Aedificatio nostra affecta est, et rude atque externum opus peractum: politio superest operae, aut molestiae minoris; sed vix sumtus. Quid tamen taciam? aliquid relinquendum est, quo vixisse testemur, et praeter scripta. Non sunt Hercle Pyramides, aut Regium opus, sed moenia pro nostris opibus, et domus, quae Lipsii et Lipsianorum sit capax. unquamne videbis? non despero, et eo minus, quo valetudo nunc melior promittit aliquid de productione vitae. Hoc scito, gaude, vale. Lova: Prid: Idus Octob. Ao. [abbr.: Anno] 1594.
EPISTOLA DCXLVII. GERARDUS BUYTEWECHIUS V. C. J. Lipsio. Lovanium.
SOlenne nunc ista cunctatur, capio ut quod rerum hîc geri contingit, scriptioni nostrae possit aggeri. non est naufragium (inquit ille) ex quo non placet una tabella. Nisi quod hoc etiam mali sit: quod pleraque ex his, quae mitto, jam occupaverint ad D. v. deferri, ut non tam scire te faciam, quam credere. hoc ipsum tamen excusabit longitudinem, cum novitatem, quam in aliquibus velim adferre, debeam tentare in plurimis. Ordiar a scholis, et principium mihi erit a fine turbarum. Ad novas iste dedit initium, et in aliis; honeste se peccare putabant, quod peccant post ipsos Theologos. Exitus consilium probavit, et non nisi bonus effectus ex causa tam laudabili. Vide itaque quid non effecerit ingenuus iste zelus fideliter exprimendi, quod ab animarum custodibus erat impressum: Erat inter vilissimas ars eorum, qui vitra apud nos componunt: non est ulla nunc, quae habeat quaestum paratiorem. haec ipsis debetur catastrophe, et tanto vulgi bono, ut per haec lucella multis mitigata sit hyemis molesta acerbitas. Sed non sine magno labore (quippe sunt [gap: Greek word(s)]) ventum ipsis ad hanc laudem. Trahendum ipsis fuit integros currus, ex iis, qui merent vehendis hominibus, et circumducendum totam civitatem et praecipuas ejus regiones. Obviam autem ut inciderant in quemque amicum, Hautenum, Praetorem, Consules, ex sessoribus istorum curruum (erant lapidibus referti) inmittebant in fores cujusque ac vitra. Longum est singula narrare: hoc addam, quod [note: Hautenus.] [gap: Greek word(s)] iste noster solum Beymam mali soli putabat authorem, atque illum esse, qui studiosis ad hanc scilicet magnanimitatem monitis praeiret. Innuit hoc versiculis, quos conceperat fenestris praefigendos dictorum vitrorum. sunt isti:
Die vraecht wat hier scheelt, sal voor antwoort ghedinckens,
Dat soo die Beyerman speelt, dat soo die clocken clincken.
Sunt sexcenta ejus generis, sed debes alia scire, quae magis ad rem. hoc itaque ante omnia (nam festinationis res est) Quod, si quidem tu veterum amorum rationem habere velis, non esse, quod illam antiquam tuam conjugem nimis
page 686, image: s686bene habeas. nam siquidem diutius tibi pergat superesse, periculum ne naviter amicam Bertius praeripiat. Bona fide ipsam ambire dicitur, et brevi habebit, nisi quid excommunicatio moretur. Nam ut hoc quoque scias, iste cum Bastingio suo coena arcetur, quia causam dederunt istis turbis. Ista jocose, et boni consules. Nunc serium de serio viro. Is Scaliger est. Cui cum nuper adessem, petiit primis ad te litteris salutem suam officiose asscriberem, plura non possum in tanto hominis silentio, cum nihil ipse agat, quod judicium alicujus possit exercere. Publice necdum hîc scimus quid linguae, et utrum loquatur. Privatim ego scio, et comperi in sermone comiter familiarem. De Claritudine quoque vestra valde ipsi cordi est, et solemniter ipsi sermonis exordium: quam mox accepisti literas a D. Lipsio. Atque ista sunt [gap: Greek word(s)] actuum Leydensium. Hagha haec habe. Lugdunensis ille noster magister Simon van Veen nunc nunc creatus est advocatus fiscalis Hollandiae etc. Partes nunc ejus erunt partes illas serio fovere, in Catholicos, in exercitia eorum inquirere. Et hoc jam jurant. non miraris de illo? De fratre debes Petro Venio, illo tibi noto, cui praeibit matrimonii verba minister Haghensis. Et haec facimus adhuc boni Catholici. quippe quo modo secure regem abjuramus advocati. In summa ita Haghae vivimus, ut conscientiae laxandae non opus nobis sit lectione Cajetani. De nostro sumimus quod libet. [note: Vid. ad Epist. CLXIV.] Dorpio illi [gap: Greek word(s)] negotium fecerat, quod cum Hartio plusculum habuerat literalis negotii. Cum nuper esset in publico carcere, videbatur esse malo loco, nunc paulum remisit de isto servore. [note: Vid. infr. ad Epist. DCLII.] Meningus etiam in illo ludo, et fuit Pensionarius Dordracenus. Atque ita et Hollandi Chasseos suos habent, quos insectentur, et fallor aut eodem eventu quo vos facitis: nam ita nunc res est, ut talibus indigeant. Et quidem Chassei mentio Brabantiae me facit meminisse; Brabantiae, Lovanii. Quod Lovanium reviviscere nunc magis et augeri novo semine, profecto laetor. Et magis faciet, ubi confirmata fuerit opinio de tua mansione. Nam novae istae in Galliis turbae a novo Rege, omnem sustulerunt, qualiscunque jam fuit, pacis expectationem, et D. V. mentem aut cogitationem abeundi. multos hoc e vestris metu liberavit, quem conceperant de te amittendo, cognita eorum contentione, qui certatim alio vocabant. Hoc ex partibus vestris mihi scriptum est. Etiam de stipendio auctiori, et expeditiori ratione ejus persolvendi. Libens haec audiebam, et hoc erit explicandis istis curarum nodis. De quibus quod Claritudo V. ingeminat: profecto non est [gap: Greek word(s)]. Abominor illud omen, et procuratum velim quacunque ratione, quae in mea manu, etiam per omnia ista, quae in hoc corpore aut animo habeo charissima. Itaque D. O. M. enixissime precor, quidquid virium tibi exhaustum est, quicquid valetudinis imminutum cum foenore restituat, et te nobis, cum tuo bono, communi bono diu servet incolumem. Ista precor, et ad ista faelicia apprecor, et novit ille Deus, quod velim ex toto animo posse id effectum dare, etiam cum proprio incommodo. In hoc
page 687, image: s687vale, Vir Clarissime, et ab utroque parente una cum uxore tua charissima multum salve. Lugduni Batavorum IV. Kal. Februar. oo DXCV.
EPISTOLA DCXLVIII. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio suo S. D. Leidam.
LOngum mihi visum fuit, nihil a vobis audire, etsi id sine culpa vestra. hiems impediit, quae commeatum inter nos clausit. nunc volupe est audire de valetudine vestra, et privato vestri statu felici. Nam publico quid dicam? heu! pro votis quorumdam omnia cedunt, utinam bonorum? sed quid tamen angimur? profecto nos, qui in republica non sumus, non nisi parvum hunc mundum regendum curandumque habemus, id est nos ipsos. Ego privatim vulnus accepi, Hujo capto, quia arceor aquis Spadanis: sine quibus non est, ut valetudinem diutius sustentem. Itaque si illud non licet, certum est vel ad Germaniae acidulas ire. si tamen et hoc licebit. Nam vestri alia moliuntur, alia ex aliis nectunt, et velut indagine nos claudunt: video consilia, et Gallis se jungunt ad sociandas vires. nostri quid? piget, non dicam, dicere, sed cogitare. Sed quid ad me? munire me, hoc meum est, et scire quam istaec et plura possint et soleant evenire. Quod Ulysses ille apud vatem summum, sibi quisque in vitae his voluminibus dicat.
[gap: Greek word(s)].
Perpatiens, patientem animum isto in pestore gestans.
O pulchrum, o Christianum vere affectum! quorum est exerceri, affligi, durare! ecce autem et domum exstruxi. Quid tum? alicui serviet, imo et mihi, nec animosa abjicimus, et una hora est, quae haec mutat.
--- Valet ima summis
Mutare, et insignem attenuat Deus:
Ut Lyricus noster canit. de [note: Hoc et praecedenti anno multi tumultus in Academia a studiosis, qui privilegia sibi non servari et Fori praerogativam querebantur, excitati fuere, sed sedati paullo post, praescripta jurisrandi formula, qua se adstringerent studiosi, et alia adhibita remedia.] turbellis vestris, risi et miratus sum: non me doctore olim istaec. efferantur mores, et is quoque sit inter fructus mutatae, aut spretae religionis: caetera, quae scribis, non itero. illud mihi novum fateor, de [note: Petrum Venium, et alterum Petrum Bertium intelligi patet ex epistola praecedenti. vid. Ep. DLV.] Petro illo, qui Hagae, qui, incredibile est quam fervide ad me, et quam pie scripsit: sed homo, aura. De altero Petro, qui meam illam ambit, Deus prosperet. aliam ego sponsam cogito, quietem si possem exorare, si hîc limes noster parum tutus, Germania me videbit: etsi iterum Itali ambiant, et nunc recenter Mediolanenses ac Bononienses. non attollor istis, mi Buytewechi, (tu hoc scis) sed tamen paucis meo aut superiore aevo favor tam
page 688, image: s688consentiens, aut indicia publica contigere. sed omnia mihi prius auferantur, quam hic animus paucis contentus et quietis amans, liber ambitionis ac quaestus. Vita quantula es? Spithama aut palmus, ut proverbium vere dicit. Qualis es? caligo, tenebrae, ludi, nugae. Non lubet diducere: sed qui serio oculo, et mente aperta intuetur, faciet quod alteruter illorum veterum, et aut ridebit, aut flebit. satis philosophiae. ad quam tamen, mi fili Buytewechi, serio te voco, et ad Senecam nostrum, et ad Arrianum, sed ante omnes ad sapientum libros. de privatis hîc amicis; bene sunt: Sandelinus brevi, opinor, vos videbit. Juvenis amore dignissimus, et quem ego ei impendo. Nimis me cepit. te quaeso [gap: Greek word(s)] vestra illa ad me scribito (narrando, non judicando: si illa semper cautio:) et a me idem non exigas, ob caussam semel dictam. Tibi equidem, ut mihi fido: sed quid evenire in via possit, nescio, et exempla jam recentia habeo publicatarum epistolarum. Vale, mi Buytewechi, et Scaligero Julii f. salutem a me nuncia pleno ore et pectore, missuro Militiam nostram tibi et ipsi, cum erit absoluta. Inibi est. patri tuo optimo et matri salutem largiter et amanter a me et mea. Lovanii prid. Idus Febru. 1595.
EPISTOLA DCXLIX. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio. Leidam.
DE tuo affectu nescio, aut si scio, nolo nunc scire. de meo tibi affirmo, annum mihi visum esse, ex quo litterarum iste sermo cessavit. Hiems pigra et stricta hoc fecit, vias clausit, et liquidum alias elementum, nunc solidum aliquot menses, nos et commeantes sejunxit. O bone Deus, quando ore atque oculis semel jungemur ac defruemur? quando verba, risus, jocos miscebimus, praesertim rebus tranquillioribus, ut ista de Pace spes promittit? sed spes utinam vestita, utinam ne nuda sit, et nebula aliqua cogitationum modo velata! Subit vereri, cum statum rerum video, cum vestros eosdem illos, qui sedent ad gubernacula: tamen fortasse, ut nobis blandiamur, non iisdem animis affectos. O Batavia, Batavia, si sapias, sapias, inquam, in tuam rem, in nostram rem, quanta occasio honeste ab armis discedendi, collocandi nos omnes (liceat eo verbo uti) in semilibertate? nam plane imperium Regium exuere, improbum et nefas. sive leges et fas consulas, sive commoda nostra, qui ita nati sumus, ut cum Tacito, neque totam libertatem ferre possimus, nec totam servitutem. Audio Mauricium comitem, olim meum, totum in libris et historia nunc esse. utinam verum sit, et magis utinam hauriat prudentiae et bonae mentis veras scintillas. reperiet, si volet et attendat. nobis hîc multus sermo (tetigi antea) de Pace: sed quo fiduciae aut veri fulcro? vix video: tamen pascimur ipsa spe, et praeceptione gaudii? sed ut olim planus quispiam Athenis, cum a clade ad Chaeroneam, contra Philippum, profugus
page 689, image: s689nuntiasset Atheniensibus res omnes laetas, victores ipsos esse, caesos fugatosque Macedonas, induxit eos ad dies festos agendos, laetitiam publice privatimque usurpandam: induxit vere et fefellit: post paucos enim dies veracior nuntius advenit, victos et fractos in perpetuum Athenienses esse; tale, inquam, vereor ut nobis sit. sed cum eodem illo solatio, quod in concione aperuit. Quid mali, inquit, Atheniensis, si mea opera dies aliquot hilariter egeritis. simile nobis; Damus nos blandienti sermonum aurae, sed quae non provehet, et in sicco mox destituet atque in vado. Faxit Deus, ut falsus sim, imo ut vestri non falsi, et dolo atque alio fine agant nobiscum. Plerosque illorum novi, et quosdam cordatos et prudentiae alumnos. saepe mihi votum affari, et in tali occasione hortari atque excitare. sed nos, qui palam boni sumus, apud medios aut ambiguos non habemur boni, aut certe inclinantes favoris libram in alteram partem. Ergo Deus videbit, et ipse faciet, ut verius vates ait, et diriget navim istam nostram ad portum, aut ad scopulos, ut aeternae providentiae decretum sanxit. Ista publica, praeter morem paene, quia aliquid praeter morem et inopinatum de pace. diva audi, diva adsis, diva fave. Ad te venio et privata. Consulis de modo studiorum et excerpendi. Tune? qui toties a me audisti? sed tamen cum ratione et subtiliter ambigis, in optimis scriptoribus quid facias, et ubi omnia videntur eximia et seligenda. vere dicis. In Seneca, in Tacito, in talibus, vix est quod non notam mereatur, et referri inter excerpta. Quis ergo modus, aut finis? Volumina fient Electorum? Audi. in talibus istis, atque uno verbo, in aliis, non nisi quod eximie eximium est, id est, sive in phrasi, sive in ritu aliquo antiquo, sive in sententia et doctrina est seligendum. non aliter, quam si Indus aliquis mercator multas gemmas et margaretas in cumulo adferat; concupiscas omnes, laudes omnes, sed tamen pro modo opum et pecuniae paucos excerpes, et destines emptioni: simile in istis, optima seponas et adnotes, alia aut memoriae tuae, aut repetitae lectioni relinquas. mihi crede, etiam ignaro tibi, et aliud agenti aliquid adhaerebit e lectis, et ubi minime putes, offeret se et occurret. Mihi in Politicis meis hoc evenit: quae quisquis putat ab enotatione aut collectione mera esse, nae ille toto coelo errat. Id vere opus alienum est et nostrum est; et e duplici ista mixtura vivet, cum ego non vivam: sed, mi Buytewechi, mi fili, preme inceptum, et lectionem ac stilum simul arripe. Lectio implere debet animum, stilus interdum evacuare, et deplere. sed stilus mollior, solutior, et qualem liber atque excitatus animus dictitat. Ite a me, qui verba nectitis, qui ad exemplar scribitis, imo qui excerpta et phrases habetis, quas (ut pictores solent) inter scribendum aspicitis et subnotatis. Scis quos velim tangere (coram audisti) et vitium est, quod studiosis et antiquariis hodie proprie adhaeret. Ego te ad illud voco, quod Horatius in Virgilio dilaudat, molle atque facetum. molle, inquam, fluidum, quod omnem palmam poscit, si idem non sit solutum, si sententia interim acutior, si dictum brevius aut acutius alligat. O scriptorem et scriptum pro meo sensu. Ego aures substringam talibus, ego utraque manu (non solum pollice)
page 690, image: s690laudem atque applaudam. En breviter meum judicium: breviter sed largiter apud te, ex iis quae audisti, si adjungis. Principi Hispaniarum scire te volo militiam nostram esse inscriptam. Ita me Deus amet, vellem in quibusdam locis Scaligerum nostrum consuluisse; securius publicarem. Licet illi hoc a me dicas. et amplius ubi misero (inter primos habebitis) rogare me, recenseat et serio moneat, ubi peccatum. moneat, inquam, emendationum. nescio quomodo hoc fiat, sed non est arbiter aut Criticus in Europa, quem veneror praeter eum. Tibi hoc scribo, et audio tamen eum castigari ab aliis in Mathematicis. nescio, nec dijudico, non sum eousque illarum artium. tamen nihil temere ab eo scribi, aut subjici, hoc opinor. At enim homines sumus, ipse, ego, alii, qui castigant et qui castigantur. Pessimum hac quoque parte seculum, si quid doceas, gratiam non habet, si quid offendas, meminit et reponit. sed quo trahor. calore me scis scribere, praesertim cum ad te, et facile accendor. Has qui feret noster Sandelinus est, tuus pariter ac meus. peream, nisi inter primos mihi carus. O praeclarum, o rectum ingenium! O judicii etiam certum! fruere tu nunc, nos privamur: etsi ego quoque in motu fui, et Bononia me exspectabat. Honestissime invitabamur: imo inclinabamus, sed qui rerum hîc potentes nos tenuerunt, cum tuo fortassis dolore, et potuisses comes esse. mi Buytewechi, salve, et optimus tuus parens, quo utere studiorum ac vitae directore. Mater item, omnes a me, mea. Lovan. X. Kal. Maj. CICICXCV.
EPISTOLA DCL. GERARDUS BUYTEWECHIUS V. C. J. Lipsio S. D. Lovanium.
ECce denuo nunc scribo per occasionem mittendi, et quod una praeter opinionem nuper mihi perierat. scripseram per filiam nostratem, dum puto nuntiam haerere ad aliquot dies, ecce abiit prope cum ista, unico triduo post. itaque non videbam rursus posse scribere post tantillum intervallum. ne nunc quidem operae pretium aliquid accessit, sed tamen utcumque quaecunque, cum oportune, oportet me scribere. Scaliger atthletice hîc valet, ut qui dicebat mihi nuper ambulasse eodem die octo miliaria, et quidem pedibus. Cum summo affectu de bonis nostris loquitur, de terrae amoenitate et situ, aeris temperie, oppidorum cultu, moribus et ingeniis incolarum, dilaudat haec omnia cum magna alacritate et pleno ore, nec unquam potuisse haec credere, quae nunc videt. Unum ipse desiderat: Lipsium amplecti, et quod convenire non possit istum virum, cujus vel unico testimonio (haec ita dicebat) dissiliunt invidorum suorum omnes machinae. Amat te certe et aestimat supra omne, quod dici aut scribi possit, et haberes crebras ab eo litteras, ni vereretur offendere posse ex tam accurata vestrorum in literis observandis intentione. ego
page 691, image: s691dicebam, non videri hoc aliquid esse, secure scriberet. militiam tuam avidissime expectat, et gaudebat ex Sandelino nostro intelligere, in eo nunc esse, ut prodiret. hoc ipsi gratissimum erat, et multo maxime salus missa. De Rosa tua intellexi esse ancipitis vitae, si perierit, aliam facile curabo, perierit anni modo fructus. Vir Clarissime, haec festinato et pene inter pocula nuptialia, quae nos habent una ex alias. modo cognatus vocor, modo amicus aut cognitus, continuo luxu, ut non teneamur, detinemur tamen, et pereunt boni aliquot dies, si non male, saltem nihil, aut aliud agentibus. Sed quid faciendum aut non faciendum, si dissolvi sic oportet, ut aliquando vinciamur. Vir Clarissime, longum feliciter et firmiter vale. una cum tua conjuge, quam una cum tua Cl. D. multum et ex imo corde saluto. Parentes vos etiam salutant cum summo affectu. Leydae 3. Idus Junias CIC IC XCV.
EPISTOLA DCLI. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio suo. Leidam.
BInas tuas accepi, quid si bonas, uno tempore. gratae, non graves fuissent, et potes, ac paene debes in illo otio tot reponere unis meis. nonne hoc alloquii mei tantum, sed exercitii et stili caussa utiliter facies? melius, mi Buytewechi, melius (patiare me tui curam etiam gerere) quam nuptialem assidue esse, et immersam vanitatibus his, quas scis severos etiam animos paulatim flectere aut corrumpere, et raro ab iis redire meliores. Atqui mos postulat, inquies. Obsequere, non nego; sed quantum potes, parce, et cum adstrictione quadam animi, ut sic dicam, et adductione ad te tui: noli effluere. Hoc per occasionem nunc moneo, non quia pecces hac parte fortassis, sed ne pecces, et quia in ista aetate tua nihil aeque vitandum, quam istas illecebras, quae speciem plebeji honesti habent. Parentes duos habes, et ut diu habeas, Deum precor. sed habes hîc et tertium, a cura quidem et affectu. Scaligerum sic in te et me esse gaudeo. sed heus, quid ita nullae ab eo nunc litterae? ego exemplaria bina Militiae meae miseram, ipsi et tibi, nec aliis in Batavia. Ille et tu siletis. Quaesieram et judicii copiam, imo instructionis ab illo viro, qui id potest. Scribe statim, quid ejus rei sit, et an in tradendis literis mala fides fuerit, an mora. Tu, mi Buytewechi, nosti nihil miratorem mei, aut aliorum contemptorem. Et ideo judicia libens audio. Utique in hoc morbo siquid scriptito, qui facit me ipsi mihi diffidentem aut detrahentem. Quid si aliquis etiam sit, qui libero ore aut stilo dicat, Lipsi desine, satis gloriae partum est, priora ne dedecoratum eas, aut imminutum? talis ille pro vero viro et amico faciat, si res sic habet. Delinquimus enim paulatim omnes, et ad metam imus, nec corpus solum, sed animus et ingenium fatiscunt et vanescunt. Dei unius est stare immobilem, et in fortitudine.
page 692, image: s692bene qui cogitat, et ad conditionem suam se aptat. Equum, qui Olympia saepe vicit, quiescere rector facit, et in circo non vult, cum risu anhelet et ilia ducat. cur non nobis curator talis aut monitor? En Philosophiam, nec importunam, et scripsi quod in animo saepe volvo. Tu ad me libere omnia scribe. scribas autem? imo tu veni et dicito, et fac quod saepe promisisti: nam ego illa verba spem adventus tui sic interpretor. et obsecro ut in occasione te sistas. Potes sine fraude tua aut tuorum, et sine periculo: et comitem si voles, Sandelinum adducito mihi carum. Hospitium utrique nova domus mea erit. [note: Intelligit Provinciam vertendi Biblia ex Hebraico in Belgicum sermonem, quae ab Ordinibus Foederati Belgii mandata fuit Phil. Marnixio Aldegondio, et annua ipsi constituta bis mille et quadringenti floreni, praeter trecentos pro mercede habitationis, adjunctusque ei Carolus Gallus, Th. Professor, (de quo supr. ad Epist. CLXXXIV. et CCXXI.) qui versa ab Aldegondio excuteret et recenseret, vid. Borrium Lib. XXXI. pag. 74. dederat jam antea specimen in Psalmis, quos Belgice verterat, sed queritur de Theologis et ministris verbi detrectantibus suam operam, et qui Datheni obsequentes calumniis et obliquis obtrectationibus, ejus praetulerunt Psalmos; illepidos sane et plebeja humilitate et sordibus verborum inquinatissimos. late de hoc agit ipse Marnixius in Epistola ad Bon. Vulcanium ab Heinsio edita Cent. II. Epist. 68. scripta XXI. Nov. 1580. antequam vero Scripturae sacrae versionem perficeret, Leidae mortuus est Aldegondius XV. Decemb. 1598. vid. Borr. lib. XXXV. pag. 68.] In Aldegondium nostri heu liberales! Reges omnes animo isto vincunt: hactenus vulgata et communia. vis aliquid novum et inopinatum? sed jam praescisti, et fama celerior dixit. Ego, qui tanto conatu et astu etiam a Batavis me abduxi, paene ad eos reductus sum, nec interfuit temporis duplex punctus. haeserunt in tergo meo praedones vestri, manum jam injiciebant, ego celeritate et constantia evasi. Licet in collegium Saliorum me adscribas, ita alacris trans sepes aliquot salii, atque eae ab equitibus me tutatae. rideo, etsi motus ille et consternatio non pro bono corpusculi sui fuit. deterior et incommodior Spada redii, quam eo veni. publica non tango, quae vides in Gallia ire, quo fata Hispanorum volunt. Quid non tango? imo tangor a vestris, qui nimis dicunt tetigisse. [note: Vid. supr. ad Epist. CCV.] Epistola aliqua mea ibi circumfertur, ut audio, et quidem translata super Pacificatione. o quam rideo? et homines serii translationibus etiam credunt? ne Latinis quidem, nisi Lipsii manum viderent, temere debebant. sed juvat sic facere. me nihil scripsisse aut scribere, quod non censeam pro bono publico esse. odia aut tristiores affectus non habemus. imo inclinantes benignioresque affectus in vestram partem nunquam posuimus. et ideo fuge credere contra eam aliquid scriptum. si quid non pro sensu ejus, parum est. nec medici quidem pro gustu aegrotantium dicunt, etsi pro usu. Pacificatio si iis exosa, en ego ejus auctorem me fateor et probatorem, et una mecum tempus. forsitan revocata volent, quae nunc spernunt. sed cur ad te? non soleo. debui excusando mihi in re et in calumnia puerili. Sandelinus noster haec sciat. vale, et optimum utrumque parentem a me et mea animitus saluta. Rosa nostra Batavica floruit paene ad miraculum, flores tulit ad septuagenos, et calices quosdam etiam detraxi. Lovanii. V. Id. Sext. CICICXCV.
page 693, image: s693
EPISTOLA DCLII. GERARDUS BUYTEWECHIUS V. C. J. Lipsio. Lovanium.
MUnus tuum non patitur diutius me silere, et scriptionem suadet extra ordinem. gratias meas cum re non possim, saltem literis decet testari. scis quod summo loco mihi debeat esse etiam, quod minimum a te proficiscitur; quo ergo, tam magnum istud, et quod est vere tuum, ac proprius a te patre foetus? Est. itaque maxima gratia et (quae summa est) quanta debetur. Scaligero exoptatissimum fuit hoc munus, ut cui longa expectatione quasi imminuit. Literas mihi dedit ad Clarit. V. quas adhuc servo. Nauta hic meus nescio an possit aberrare. in his meis parum vertitur. non putavi alteras istas debere periclitari. novum hoc scriptum C. V. cum summo animorum affectu hîc excipitur. cui rei istud, quod Ordines nostri Antwerpia evocarint (an vero acceperunt?) mensem amplius totum, ante haec bina exemplaria. hîc Leidae compingi datum a privatis, Ordinibus dono missum, et ab istis Mauricio, in castra ad Grollam. Tantus hîc erat expectationis ardor, iste accelerandae lectionis impetus, tam excitatum videndi desiderium. Alia multa ab aliis ad istum tam impotentem affectuum, ut sic dicam, proterviam, tenere amant vestros partus, et pro gustu omnibus est, quicquid ad tuum stomachum, et quod tu edis. Longum nobis facias, vir Clarissime, istos motus, et mittas quod promittis. Deus valetudinem tuam dabit tam multorum tam ardentibus votis. sed heus. ab ejus cura quam prope abfuit, ut quod reliquum moliris debueris apud nos emoliri? Sed noluimus nolentem te apud nos videre, et ex animo tibi gratulor fortunatum infortunium. scimus sic exacte de re gesta ex literis Hespelii. gratulor, gratulor. de isto altero Leodiensi casu aliquid hîc didici. author meus habet a me, quam tibi reddat ex occasione salutem. Unum habe pro novo. [note: Justus de Menyn Syndicus Dordracensis, suspectus commercii illiciti cum Hispanis et Hartio, et in judicium vocatus fuit; sed cum accusatio illa nulla probatione firmata, irrita cecidisset, et interim dum sub reatu erat, munere et stipendio privatus esset, Ordines Hollandiae Historiographi titulo ornarunt. vid. Borrium. Lib. XXXI. pag. 87. et seq. nihil autem prodiit ejus cura, quod vaticinatur jam nunc Buytewechius, eum cum Aldegondio comparans, qui etiam post Antverpiam amissam cum muneribus excidisset, et in suspicionem rei non cum fide administratae venisset, postea ignominiae minuendae caussa Leidam missus, ut Biblia verteret. ut modo vidimus. de hoc Meninio sive Meningio, ut eum vocant alii, vid. ad Epist. CLXIV. ubi perperam Jacobum vocavi.] Meningus historiam scribet nostratem. Operae pretium; mille ducenti ab ordinibus, trecenti a Dordracenis. hic titulus muneris: sed puto videbis una cum bibliis Aldegondii. Istud stylo apud Batavos est pretium, et [note: Vulcanius a Curatoribus petierat, ut ipsi liceret munus Secretarii Academici conferre in Bertium, et sibi ut daretur titulus interpretis Graecorum Auctorum. assenserant quidem Curatores, sed intercessit Senatus Academicus, qui contendit ex legibus Academiae Curatoribus solis jus non esse Secretarium creandi, sed suffragia adhibenda Rectoris et Adsessorum, ut actis nostris est consignatum, et ita jussus Vulcanius in munere suo manere. Nilum de Primatu Papae edidit Latine versum hoc ipso anno. Postea Salmasius duos Nili libros adjecit libro suo de Potestate Papae: et alii ediderunt. vid. Allat. Diatrib. de Nilis in tom. v. Biblioth. Graec. Cl. Fabricii. pag. 59. et seqq.] Vulcanius interpres est, aliquanto lautius, quam
page 694, image: s694secretarius. iste debet vetere ex Graeco quotannis librorum definitum numerum. et ab eo genere Nilus est, quem videris saltem in Cathalogo. Da veniam; avocor ne possim ad plura. Vale. parens uterque mittunt vobis amicissimum et offiocissimum salutem. In die Sancti Laurentii. CIC IC XCV.
EPISTOLA DCLIII. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio S. D. Leidam.
LOnga tua excusatio, non vestibulum epistolae, sed ipsa. quid libuit tibi stilum et ingenium in ista pusilla re exercere? Ita mihi visus es: et scito non accusantem me expostulasse de silentio, sed alloqui desiderantem. Cujus in praesentaneo sermone spem mihi factam abscindis, et rejicis in ver propinquum et annum aperientem. Quid autem si interea aliud non impedimentum, sed vinculum? si colla subdis, ut ille ait, maritali capistro? rumorem aliquem audivi, et ut ex animo loquar, non dissuadeo. sed sic, ut praeeant et eligant tibi parentes. nescis quam in ista re ratio plus valeat et videat, quam affectus. Vulgus clamat aliter, et juvenilitas saepe vult aliter. sed experimenta docuerunt illa matrimonia et stabilia, et concordia, et undique felicia magis esse, quae parentibus auspicibus coeunt. Affectus nondum adest, aderit. da te consiliis, et praecipuam vitae partem ad illa compone. Quorsus haec tam largiter? an omen in ista scriptione est? et me profecto fugit, et calamus calore quodam huc ivit. mi Buytewechi, quidquid est, affectum nostrum nosti, qui perpetuus in te erit. De Rosa, quod iterum offers, remitto. mea non frutificavit solum, sed foetificavit, et sobolem pulcherrimam ab radice habet. Flos, ut ajunt, satis grandis et honestus: nam ego non vidi, tunc in Aquis. Militia nostra Hispanis satis grata est, credo ob praefationem. sed quod scripsi, et tu dissimulas, judicia vestrorum audire velim, etiam momorum. Juvat vel injuste carpi saepe, et aliquid suggeritur clarius aut firmius docendum. Sane ego quaedam jam nunc noto in altera editione reformanda. Quid de ea re privatim noster Scaliger? cui familiarem te esse et puto et cupio. Utere et hîc consilio nostro, non poenitebit. Utinam autem ipse alibi esset? minus subjaceret, opinor, castigationibus sive calumniis multorum. Video quidem agmine in illum iri, et doleo, et quanquam in re ea censuram non fero, vis arbitror sic meruisse. Quidquid est, scito altum et igneum ingenium esse. multa scientia et infinita lectione. Judicium alibi (in quo non?) ego et amicissimi requirunt. Editus liber nunc in eum Romae a P. Clavio, in quo castigatur castigatio ejus anni Pontificii. nondum vidi, sed exemplar in via est,
page 695, image: s695Roma ad me missum. nihil ei dici opus, nec volo: melius per alium hoc sciri. Constantiam ejus non laedunt ista fortasse; sed ut Poeta amatorius negat amicae offerenda amara aut medicata pocula, sic in amicitia censeo tristia ab aliis nuntianda, a nobis allevanda. Satis de isto. nos hîc, id est in Schola, in flore. Doctores quinque creavimus. Quid censes Licentiatos? piget numerare. o mores! utinam res sic quaereretur, quam titulus? viros haberemus, et nunc eorum umbras. Apud vos est Lindenbrugius quidam, qui ad me scriptitat. Velim scire quis, qua pietate et moribus: nam doctrinam video non deesse. In publicis vides ventos esse nostros. Gallos vapulare, et vos non triumphare. Tamen Comes vester, ut audio, totus in antiqua, id est, bona militia, si tamen judicio transfert eam, et cum hodierna miscet. O Maurici, quam tibi quoque et virtutem et opes voveamus, si commilites supero et nostro Regi? Deus videre det illum diem, et arma omnia in Asiam aut Africam versa. Vale, mi Buytewechi, cum utroque parente, quos uterque (ego et uxor) salutamus. Lovanii Idib. Sept. CICICXCV.
EPISTOLA DCLIV. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio. Leidam.
AD primum tuum primo, de Claritudine. Serio hoc quaeris? irascor poene, si aut tu talis es, aut talem me censes. Tu, dico, qui plus judicii habere debes, et de me scis, quam semper et olim talia adsperner. Omitte, omitte, et priscus ille mos vigeat, Tu, Tibi. Utinam vel apud ipsos Reges! sed publici mores ubi alii sunt, sequamur. privatim simplicitatem illam veterem amemus, et mordicus teneamus. sed ad alia. Heu, heu, quid prodigii mihi narras de Bertio? vide qualem errorem meum crassum et ferula dignum; suspicabar e prioribus tuis (vix audeo nominare) Merulam esse, nam insigniebas illa nota, quod locum meum ambiisset. Jam denique intellexi quid velles, et castigavi stuporem. Sed vel sic res miras. vosne Batavi, aut Mattiaci tales! et eo ventum, ut vel suspicio maculet! tamen gaudeo adolescentem absolutum esse, et de fama periclitatum magis, quam vita. sit ais, certe illam vix receperit, etiamsi recepit. et erunt semper, qui ventilabunt sopitum illum ignem: Amabam et amo adolescentem, ob ingenium, eloquium, sed et in me amorem: quem antea quidem semper ostendit; nisi si cum pluribus nunc mutavit. sed est tanti. Quod ad me, Aula nostra amico lumine aspicere me incipit, imo et bene facere. etsi domi non illa solita mihi quies, et coactus sum recipere quosdam in contubernium et convictum. vere dico coactus, nempe ab iis amicis, quibus nulla impudentia neget. O beatiorem meam te uno familiari sortem? O libertatem illaesam? quae nunc minuitur, fortasse et valetudo. Sed videbo, si qua me extricabo, et rumpam laqueos, si non
page 696, image: s696solvam. Scaligerum bene esse gaudeo: a me hoc nuncia, amare et favere, ut semper: petere me, ut paria faciat, non quia ambigam, sed moris dicisque caussa. Exspectabo literas ejus avide, et ea, quae dicis. [note: An Hubertum Audejantium intelligit? ille enim contubernalis et a manu fuit: vel Otth. Hartii filium. vid. ad Epist. DLIV.] Ille, qui olim in mea domo et mihi a manu; gerit se pro ingenio et more, ut audio. loqui et judicare facilis est, utinam facere, et in rem suam sapere, sed et salutem. Nam cupio juveni, id vereor, ut longius ierit, quam ut a nobis revocetur. In republica nihil habeo, nec si haberem scribam, quid opus est? vos ibi aures et oculos emissitios habetis, et scitis, non publica solum omnia, sed privata. Quid ego Bruxellae fecerim aut dixerim, quid proceres mihi, illinc ad me scribitur; o curas! o magnum inane! sed nimirum otia hoc faciunt, secure agitis, rumusculos captatis, an et illos de classe magna magni Regis? ego nescio, sed fama hîc susurrat. Tu caute (extra jocum) si paullum etiam moras nectis, et liber incedis a compede illa conjugali. Etsi faciendum semel est tamen, et ruere non debet domus te uno fulta. sit ille dies, quo te, et ex te aliquid videamus, et secure inter nos fruamur osculis simul et auribus, non solum istis. Parentem utrumque tuum amanter saluto, et item mea. Vale, mi Buytewechi, Lovan. IIII. Id. Januar. CICICXCVI.
EPISTOLA DCLV. J. LIPSIUS Ger. Buytewechio S. D. Leidam.
ANtverpiae fui, id est, tanto vicinior Bataviae vestrae, et litora et oras lustravi, unde ad vos saepe solvi. In mente mihi amici crebro, et mentiar, nisi etiam noctibus memoria vestri. Unquamne licebit? nec hoc quidem novo Austriaco Praeside, vestri mitiores, aut ad pacem inclinantes? non apparet, et contra audimus, et fiduciam a triplici illo foedere, et pertinaciam in eo manendi. Deus ergo faciet, et res ducet, quo ei visum: sed et nos ducet, paratos obsequi et parere. Omitto, nec in posterum libens tangam: cum circumspicere jam vestros audiam, et in scriptiones inquirere aut sermones. Privata igitur: sed quae illa? pauca sunt. tu nihil mutas; nec das gratulandi aut apprecandi nobis caussas. scis quid velim: et sapienter fortasse facis, si tamen brevi nubes istae transiturae sunt, et Neptuno huic committere te possis in sereno. Paene diffido. interea cum Musis nostris versare et age, sed et cum severiore Sapientia, apud Stoicos nostros educata. Ab illis voluptas interior, aut utilitas: et post animi hanc curam, felicius et fortius transibis ad illam corporis et externam. Vota parentum tuorum irrita esse nolim, da iis nepotes, et sustine ac fulci domum, in te unum inclinatam. Audio Bertium nostrum hoc nunc agere. bene et feliciter, et hoc malo, ut
page 697, image: s697sub Venere ardeat, quam sub ejus [note: Intelligit Bonaventuram Vulcanium.] marito. Sandelinum tuum et meum nonne vides aliquando. velim, et inter vos mea quoque caussa amate. De Scaligero, amari ab eo triumphus est: sed quid agit? nec tu quidem scribis, et an etiam nunc in subtilibus illis intricetur. Dic tribus verbis. et Poliorcetica mea dedi nuper Typographo, ac vereor ut auxilium ab eo serum sit: etsi nec nunc serum, et alibi inseram aut adtexam. Tu saluta, et quidquid a te addes, nimium non addes. fac idem utrique parenti tuo, a me et mea. Lovanii postr. Idus Mart. oo. IC. XCVI. Donatum me titulo Historiographi Regii, puto audisti, parum est, sed res et pensio accessit. Lovanii 1595.
EPISTOLA DCLVI. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio. Leidam.
LItterae tuae alacres, et in vere hoc florido nescio quid [gap: Greek word(s)] prae se ferebant. quod me quidem delectat. video ex iis a corpore, ab animo te esse valentem. et ut diu sis supremum illud numen rogo. Ego adhuc me non erexi, et una cum valetudine animus, stilus, lectiones jacent. Ideo de scriptiunculis nostris, nunc hercules parum opportune injicis. delectat haec ignavia, et quam odisse soleo, amo. Video nec Scaligerum multa dare, aut promittere, praeter vetera illa, quae refinxit. sed gratum quod significas de Casaubono, emigrasse ex illa lacuna, etsi in locum nec illum nimis pium. mirabar silere illum in hoc aevo, et flore ingenii. sed migratio impedierit fortasse, an et morbi, de quibus ais eum queri. Hem! quod istud fatum nostrum est, litteras omnes sic languere? publica, quae sint videtis, vel auditis, portam in Gallias aperuimus, ajunt et classem Ibericam circumspectare de portu. Angli in navibus sunt, ut audio, et adjuncti etiam vestri. mirum, nisi aestas haec magni aliquid dabit, et inclinationem totam belli: sed apage de bello, pacem et bona expetamus et loquamur, cum consilio tuo concordiae et pacis, quae bonum matrimonium semper adspiciat. Vale. Lovanii postr. Id. Majas CICICXCVI.
EPISTOLA DCLVII. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio. Leidam.
RAriores jam litterae inter nos commeant, quia et nuncii rariores, et hiems ista pigra tum itinera, tum et animos claudit atque adstringit. sed nec
page 698, image: s698materiae multum est ad scribendum, mihi quidem, cui publica transferre non libet: et privata quid mutent! semel genus hoc vitae quietum elegimus, Deus dedit, et porro det in eo perseverare. E terra spectamus alios fluctuantes, aut satagentes, quam multos et naufragio facto pereuntes? Itaque ne tunc quidem illiciar Subdola cum ridet placidi pellacia ponti. quanto nunc minus, cum Una Eurusque Notusque ruunt, et undique bella, foedera, tempestates ad miserae Europae conversionem aut exitium? vos quoque auditis haud dubie de apparatibus, et interea minora quaedam spectacula et lanienae eduntur. bone Deus! utinam caussa tua non agatur, quam securi haec spectaremus. sed miseria hujus aevi propria est bello ob religionem certare, nec corpora, sed animos quoque armis perditum ire. pereant qui auctores. Dousa noster filius, ita me Deus amet, pectus hoc commovit, sic ereptus. Amabam juvenem indole mitem et bonum, et e prima nostra institutione, tum et ingenio, imo et doctrina jam talem, ut lumen aliquod, plusquam Junius, Bataviae vestrae polliceretur. sed quid eripuit? tabes ingenita an arcessita et Italiae adscribenda? En fructus longinquae peregrinationis, en, licet pater tuus hoc tegat, et mater etiam sciat: mane, mane apud tuos, vive Deo, ipsis, tibi potius, quam ut nescio qua spe aut specie elegantiarum virides istos annos et aevum tuum perdas. Etsi tu, credo, hoc jam non agis, imo de conjugali vinculo agis, quod sic satis firmiter hîc te liget. Sane hoc malo, et approbo, sed tamen serio differri totum malim, nisi apud vos indigena aliqua sit tuae sortis, et quod caput est, castus. illa, de qua cogitatum, nec ante nimis, et nunc minus placeat, ob ea quae scribis. Apage illam, quae fastum pro dote adferat, et istum, qui esse a thesauris habeat pro Thesauris. Incerta tota spes, et multi sunt, qui inhient, et ipse nondum in aevi meta, quam facile isti magni dejiciuntur, aut decrescunt? Orbis fortunae volvitur, et clarissime in iis, qui ex humili surrexerunt; sed ecce ille fortunae orbis, jam nunc in Campania vos extulit. quam triumphatis? videor audire voces. sed tu istam, Fortuna cum blanditur, captatum advenit. nubes a tergo cogitur, et serpens ille, quem [note: Vid. Valer. Max. I. VII. Extern. I.] Annibal in somniis vidit, paratur. Quo res cadet, scit Deus. spes metusque et nobis est. sed illa major. Heus tu autem de Scaligero nullum verbum? nihil parit? non eum adis, ut soles? scribe si quid erit, et has Sandelino mitte, aut trade. quem salvum etiam esse e [note: Vid. III. Centur. ad Belg. 34.] naufragio, quod imminebat, gaudemus. Discet non occurrere periculis, sed satis esse, si cum venerint, excipiantur. Uxor fecit, quae voluerant illi amati. Ecce rescripta. Lovanii VII. Kal. Febr. CICICXCVII.
page 699, image: s699
EPISTOLA DCLVIII. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio. Leidam.
ECce iterum meam manum, quid tu ais? haec non emendari cum annis? imo, et ego juvenesco, et vide exemplum. Oculi iterum belle habent, et lemae illae an glaucomata, aut quidquid fuit, in malam rem abierunt, et maneant aeternum. Utinam tua res sic procedat, illa Junonia, quae me tecum exercet. Quidquid dissimulas, amas, et negantia tua verba apud me affirmant. Sed cum modo, nimis amare insanum malum est; et ne incide, aut eripe te, si incidisti. En, inquies, etiam videor? magis, priusquam perages, et nuptias semper praecedunt isti Fescennini. Sed extra jocum aut cavillum, Avunculum hunc tuum cense, nisi quid mater aut filia (sed illa potius) instillent aut mutent. Sed mutent, tu fac idem, et alio transfer affectum. Si pax coit, huc te transfer; ambulabis, videbis, excerpes. An spes aliqua est? nobis magna, sed nescio an certa. Accepi heri a magnis quaedam, quae alio eunt. Itaque si non aliter [note: Josephus Scaliger, ut mox Julii proles.] Julii filius ad me; vereor ut serum sit, aut ut unquam. Quid autem tu scribis de [note: Johanne Hauteno.] Xylino illo? aut quae sunt haec [gap: Greek word(s)]? nihil divino: et tamen videre virum cupiam, et non deposui veterem amorem. Ah, utinam ego praevertam et praeveniam! Utinam claustra ista, si non pace, saltem induciis laxentur! nolo invitari, haberes me ultro et invocatum. Ardeo videre loca, homines, te. Etsi mihi hîc quoque bene est, et gratia Principum cottidie accrescit. Sed de peregrinatiuncula loquor et excursu, an simile est in illo monarchico tuo? ego Julii prolem intelligo, nescio an recte. Qui scribit se librum ad me mittere; atqui nec Moreto, nec mihi acceptum. Ego brevi Admiranda nostra, quae Serenissimo Alberto inscripsi; ut videbis. De Sandelino jamdiu nihil audio: ubi est? quid agit? quî valet? quoniam ipse negligit, tu vel verbo significa, item quae judicia vestrorum nunc de Emendatione emendata. Scribe etiam, quaeso, semper privata illa, de Schola, de Amicis et caeteris, qua sciri scribique sine fraude possunt. Vale, mi mellitissime Buytewechi, et brachiis his animi collum tibi stringo. Lovanii VIII. Kal. Mart. oo. IC. XCVIII.
page 700, image: s700
EPISTOLA DCLIX. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio S. D. Leidam.
VEr annum aperit, et simul etiam nostrum mare, nimis diu clausum, fatebor, desiderium mihi fuit sermonis tui et rerum vestrarum. Etsi privatim nuncias haud laeta. nam de Georgii Douzae morte, et tali morte, dolui. En, quo tempora haec et turbae juvenes impellant! O si ille in rebus quietis, in bona et addam etiam pia disciplina! profecto fructus mitiores dedisset, qui nunc acerbi ceciderunt, agitante violento fato. Patris amicitiae oblivisci non possum, sed vellem esset vel nunc in aetate gravescente quem optamus, et velit ejus salus. De Scaligero tu nihil. ego hoc tibi, editum esse a [note: Delrius lib. VI. cap. 3. pag. 233. in Scaligerum stolide invehitur, et conviciis plane Jesuiticis sententiam ejus de Dionysii Areopagitae scriptis suppositis exagitat. nihil proferens, nisi testimonia virorum recentium, et sui census et coetus, qui pseudepigrapha illa defendere ausi sunt: si Calvinismus illi solus sufficiat, ut aperte prae se fert, ad Scaligerum maledictis obruendum, quid hodie non in sacrorum suorum antistites evomeret, qui Scaligeri sententiam amplexi sunt? quorum omnium ne nomina hîc cumulem, rationes adduxit in compendium Du Pin Biblioth. des Auteurs Ecclesiast. t. 1. pag. 34. et seqq. Delrio et simul Serario, qui in eodem ludo doctus, omnes doctos, qui non erant Veteratores (ita Scaliger Papistas, qui nos Novatores vocabant, appellare solebat) conviciis horrendis prosciderat. respondit Scaliger in elencho Trihaeresii Nic. Serarii. ubi dignis impudentia et calumniis Jesuitae hi excipiuntur modis. Huic libro Delrius opposuit, primo vindicias Areopagiticas A. 1607. et deinde alterum insanum libellum, cui titulus Peniculus Foriarum Elenchi Scaligeriani pro Societate Jesu, Maldonato, Delrio. Auctore Liberio Sanga Verino Cantabro, ad Clarum Bonarscium Belgam: cujus auctorem esse Delrium fatetur Valer. Andreas in Bibliotheca. qui horribilis et detestabilis libellus nil, nisi convicia sacra et terribilia continet, et plane geminus illi Amphitheatro Honoris, quod Clarus Bonarscius, id est Carolus Scribanius Jesuita, exstruxit. tot canes se adlatrantes magno animo sustinuit Heros Scaliger, quibus applaudebat mancipium illorum Lipsius, dum tamen Scaligero os sublinit, et laudibus ab invito extortis parafitatur.] M. Delrio tertium Tomum Disquisitionum magicarum, in quo ille ex professo tangitur: et scis occasionem datam esse Societati. Sed et P. [note: Joannes Deckerius Belga Jesuita, cujus vitam vide apud Valer. Andream, et Alegamb. Biblioth. Societatis Jesu pag. 235. intelligit vero Lipsius publicas ejus recitationes Chronologicas et Theologicas; quarum exempla manu exarata superesse Lovanii et Graecii, ubi obiit. 1619. servari testatur Alegambe, qui et catalogum dissertationum exhibet: sed quam degeneri animo nunc Scaligero, a Jesuitis ob odium religionis, quam mutare noluit, conviciis lacerato et vapulanti Lipsius favet? quem saepe, et his ipsis temporibus, divinis laudibus effert? sed in eam servitutem redactus erat, ut non auderet laudare aliquem Jesuitis exosum.] Deckerius in publicis lectionibus in illum dictat, et sententias ejus refutat: quod fortasse jam audistis. nam video rerum nostrarum nihil vos celari. Velim autem siquid his de rebus habes, et quomodo ea accipiat aut ferat, nobis scribas. Sunt enim, qui velint scire. Ego, Dissertatiunculam (parva res est) coram Principibus excudi jubeo, et addidi Plinii panegyricum obiter illustratum. Ad Senecam deinde meum adeo, et vel mihi, mihi inquam, ea elaboro. Certe ipsa tractatio et diligens inspectio ejus scriptoris juvat, et mentem
page 701, image: s701in haec aspera quae sunt, et futura videntur, firmat. Vale, mi Buytewechi, et de te tandem aliquid, et tua Junone Juga. Lovanii, VII. Kal: April: oo. IDC.
EPISTOLA DCLX. J. LIPSIUS Gerardo Buytewechio suo S. D. Leidam.
BInis tuis respons debeo, sed non magni, aut certe non multiplicis argumenti. Nam de magnitudine, mentiar: nonne unae de prole tua erant? pusilla adhuc et infante, sed ingenti vobis thesauro, et quem opto salvum, nec a Parcae insidiis tollendum. Parentibus adesse te etiam intellego, id est duplicasse gaudia, dedisse, et accepisse ab illis, et communi isto pignore mutuum oblectari. Quando alterum erit? age, Securitati lita,
Tutius et geminos anxia mater alat
Scaligeri Eusebium avide exspectamus: vos Senecam meum: sed valetudo et aevum vere faciunt me languentem. Nonne satis etiam dedimus, quod desidiae opponamus? nec vel Athenis caussam de otio dicam. Adde proprium aevi malum (nec unquam sic passivum) calumniari, mordere doctos aut bonos: et quis talibus praemiis ad scribendum aut vulgandum excitetur? Non loquor de inepto aliquo aut moro Lucio; sed qui inter Trossulos censeri volunt, hîc tirocinia Doctrinae suae ponunt. Roga Scaligerum, dicet me [gap: Greek word(s)] et petiti uterque sumus, si non laesi. Publica sepono. nonne enim continenter tristia, et quae frontem atque aninum adducant? Abeant. et ut ii, qui in mari jactantur, non oculos in undas, sed caelum tollunt, unde spes auxilii: fic ego ab istis me averto, ad Deum converto. qui aut juvet, aut firmet: et te, mi amice, cum utraque tua (uxorem et prolem dico) servet. Lovanii, XIII. Kal. Julias, oo. CICIII.
EPISTOLA DCLXI. J. LIPSIUS Johanni Bernartio.
HEri Epistolam tuam accepi, mi Bernarti (ex animo dico) mihi gratam. An non amem tale tuum ingenium, et tam propensum et inclinatum ad optima studia? in iis ipsis tam provectum? jure, et hoc magis, quia singulari juodam amore nos amas. Multi sunt, et magnates viri, quibus affectum hunc acceptum resero. sed nescio, quomodo me delectat et resicit, amari a juventute, quae virtutem et bonas artes amat. Talem te esse non verba solum, sed res et scripta testantur. id est, animi et sensuum nota et character. Veni et
page 702, image: s702reperies me qualem putas, imo supra quam putas, humanum, comem, obvium atque expositum desideriis juventutis. Alios alia delectent. me disere, atque etiam docere, et sementem hanc spargere utilium monitionum, ubi animi illum agrum subactum reperio, et quasi sitientem et praeparatum. Epistola tua haec et aliae clare id clamant et praeserunt. nec dubito nunc utile vas, sed in quod infundi et. concredi possit liquor iste et aethereum nectar melioris doctrinae. Ego sane Lovanii in loco olim frequenti et celebri, sed quid nunc, nisi in deserto et vacuo, et prisci illius vere umbra? Doleo cum video: sed sic, ut in Deo fidam, et sperem posse resurgere, quae per belli hujus impetum atque etiam diuturnitatem ceciderunt. Illud mihi (cum Plauto meo loquor) cordolium, ita abiisse ex his locis meliores politioresque literas, ut vix sperem vel a Mercurio ipso revocari eas aut reduci. tamen videbimus, et si aliqua hîc quies, fient ea, quae fieri posse ratio aut mens non capit. Bene Pindarus, [gap: Greek word(s)]. Pars alia epistolae tuae de Westphalo est, cum scripto adjuncto, quod pro me benevole et ingeniose fudisti. Ego te et illud amo. sed sensum meum et judicium hîc audi. non respondemus ad haec talia, sed nec ab aliis arma capi volumus aut scutum. Tiro et novus novitius in aevo est, qui propria haec ejus vitia non novit, digladiari et convitiari. Quid si nos caussam etiam aliquam praebuimus (ingenue fateor) non quidem tam protervae scriptionis, sed tamen contrascriptionis pro gente Westfalorum? simplicitas et candor meus mihi imposuit. et divulgavi ea, quae ex tempore ad amicas aliquas mentes scripsi. Putavi ea quasi subitanea nostra capienda, quasi facetias aut joca. Ecce vertunt in seria, et quod vetus verbum habet, [gap: Greek word(s)]. Feramus et sileamus, et hoc ipso vindicemus. nam mihi crede, finis istius scriptionis fuit nostra contrascriptio. cum quiescimis et stilum premimus, exciderunt a suo voto, et hoc summe iis dolet, nos non dolere. Vir magnus in his talibus recte scripsit, fructus omnis laedentis in dolore laesi est (Tertullian. de Patientia.) hoc ipsum me fecisse vides, non rerum aut verborum penuria, sed animi decreto. cum hoc firmum est, etiam certum victoriae non pugnare. Nostro et superiore aevo exempla pugnarum ejusmodi vidimus quo fructu? meo judicio succubuit ille ipse, qui vicit. Quin hoc etiam tibi suggero. olim magni et diserti viri animosos ejusmodi libellos contra viros inclytos, et in famae gremium receptos, scripserunt: quis eorum exstat? pereunt cum aevo haec talia, et praesentem aliquam titillationem habent, sed, ut in turpi voluptate, cum poenitentia eorum, qui patrarunt. mihi hoc de isto ipso carptore mei certum est, et cum ad animum et interiorem testem respicit, damnatur, et extra limen saltem lapsum sugillat. Quamobrem, mi Bernarti, ad mea et mitia consilia te revoco, nec repugnando vincere volo, sed cedendo. Fatigetur improbitas patientia nostra. nemo ad hoc aevi illustrium ingenioium evasit calumniae hunc morsum. Ego me extra sortem communem esse volo, et eximia quadam lege intactum? nolo. hoc ipsum argumentum melioris et mansurae famae est, concuti, et ut flamma nulla surrexit sine fumo, sic nec claritas aut gloria sine livoris hac nube.
page 703, image: s703Illa circumfundatur, sed Deus et publicae famae genius discutit, et lucere cam puriter facit in veniens aevum. En nostra sententia. interea scriptum tuum et te carissima habemus. nec labor tibi periit, quem mihi imputatum volo et in tabulis rationum expensum. Aliqua dispungam et ea maxime, quae commotum ostendunt, quamvis docendo ac ducendo. Vale, mi Bernarti. Ad Qudartum nostrum ante paucos dies scripsi, prisci exempli amicum, cui nunc a me salutem. Lovanii IX. Kal. Septemb. CICICXCII. [note: In Centur. II. ad Belg. Epist. VI. est epistola, uno die post hanc scripta, quae ejusdem argumenti, sed non tam aperti est. unde apparet, ut et alibi notavimus, aliter edidisse Epistolas, ac scripsisse Lipsium.]
EPISTOLA DCLXII. J. LIPSIUS Jobanni Bernartio JCto. Cognato suo S. D.
MAle dantur, aut male certe curantur tuae litterae, quas aliquot diebus post scriptionem accepimus. Hoc non ut accusem, sed excusem, ne nos putemur tardi: Caussam suspicor, quia liberae inscriptae et sine mercede. quae data illis excidit et inhiant in futuram. Itaque posthac abstine hac humanitate, et Mercurii isti a nobis habeant suum libamentum. De consilio, quod dedi, puto bonum, et in rem esse, quod fidum et amicum hoc scio. Nec parentibus tuis velim (si propitiis auribus tuis dicam) affectu cedere. sensisti et senties semper. Atque ego genus illud vitae nec pro tuo, nec pro meo genio esse satis scio; sed cum quo quid pugnemus? publici mores illuc eunt, vela demus, aut obruent nos judiciorum fluctus. ad illud ipsum, quod animo agitas, et litterarium hoc otium convenit, et expedit tricas illas extricasse. Heu bonas et ingenuas frontes, quam abhorrent! Misereor, sed fine boni firmique otii illuc voco. Prudens aut consultor haberi vis? lites prius seca, aut involve potius, ut sunt mores. Deus bone, quod si me abduxerit, immortuus essem tirocinio primo. sed tu robustior, et, ut rem dicam, quam parum pro te sit nostrum hoc genus vitae, vides. Gratiosi fortasse apud multos sumus. quid amplius? famam et laudem paramus; illa tantum? mentior, imo calumnias etiam et voculas, et tam magnis invidentium, quam mirantium populus est, ut Seneca noster dicit. sed talia aliquando coram. nunc animo obdura. In re mea apud Quaestorem supremum quod tu et socer satagitis, gratiam debeo, et scripto illi retuli: tibi nolo: nam haec et talia a te posco, meus et, manum tibi injicio. Statius autem tuus ubi est? puto Antverpiae, et ego ad Moretum scripsi. Quod rerum aliquid publicarum litteris inspergis gratum est, et saepe facito. stilum et judicia haec scriptiuncula exercet, et nos delectat, qui fautores bonae caussae sumus, etsi non actores. Augusta illa stirps, nisi bona nostra auget, mala minuit; in exilium licet ire omnibus bonis. In
page 704, image: s704Gallia novae turbae, ut audimis, et noster illic miles. Regum consiliis non intercedo, primum tamen, et nobis optabile, nos tegi. spero facient, et ita illud agent, ut hoc non negligant. Vale, mi Bernarti cum tua. Lovanii Id. Mart. CICICXCIV.
EPISTOLA DCLXIII. J. LIPSIUS Jobanni Bernartio S. D. Antverpiam.
B Uytewecbius haud dubie apud vos fuit, et sermones etiam sevit, ex quo ea, quae ad nos, potes jam scire. Quid jam tu? si animo vales, omnia recta. Ille firmandus est, et velut in excubiis et statione habendus contra leves et externos quosdam affluctus. mulier hoc aut illud dixit? sed mulier, Tu Bernartius, id est, cui Deus dedit meliorem, et non e vulgo mentem. Attolle, illa ipsa, quae angere et mordere nunc videntur, sponte diffluent. et favos gustabis post illa fella. Quantulum est biennii spatium? tum liber, et tuus vives, ut voles, atque etiam ubi voles. Utinam aut res interea tales, quae obsequi te Genio tuo invitent, et adspirare ad studia et locum, quem amas! nam ut nunc sunt, quis sanus suadeat? aut quid hîc praeter algere et esurire? preme paulisper illud tetricum, et quod antea monui, in publica hac scena suscipe personam. Haec universe, et distincte quaedam, cum inter nos videbimus: nam puto me brevi Antverpiam, quo nostra de Militia jam misi. et exspecto quando Moreto commodum ordiri. moneo etiam et monebo de Statio. Gallicanae res affectae, sed non confectae, nisi fallor, diu etiam turbabit illud regnum; nec facile reponet se in gradum. Materiem vides, et magnos exsules, qui non quiescent. sed jam ego (sacra nos vocant) et tu quoque, mi Bernarti, Lovan. pridie Resurrectionis. CICICXCIV.
EPISTOLA DCLXIV. J. LIPSIUS Jobanni Bernartio suo.
VEre et ex animo me ad te scripsisse, quae in rem visa, vere tu scribis, mi Bernarti. An non tamen animum tuum video aestuantem, ut inclusum ignem? profecto video, et exserentes se scintillas illas generosi honesti. Sed disce hoc, quaeso, a me; in terrena ista faece polluere paullum et impurare aetherea illa dehemus, nec cogitare vitam illam simplicem, sinceram, et pro parte tantum meliore. Pudet scribere, et ratio aliter vellet. sed quid: si usus et mos vincit? Corpori sua danda sunt, et quod sequitur, quicquid illi adnexum. Amici, uxor, liberi (tibi fortasse brevi) jus in nos sibi vindicant: et una cum istis cura, et
page 705, image: s705paratus rerum terrenarum: vita opus, fama opus, denique nummis opus: sine quibus illa priora non sunt, imo utrumque ex. istis. O miseriam! bracteola auri vel argenti vitam hanc regit, et sustinet: et prava cupiditas imperium illi dedit in res humanas. sperno, inquics; fac, sed cum lege, ut non egeas, et apud te sit quantum opus. Vis scire, quid intersit inter sapientem, et plebejum in hac materie? Ille cupit, et quaerit, sed cum modo, et judicio: denique quasito utitur: iste intemperanter omnia; et cum habet, in nullum usum, aut in abusum. Si bene cogitaremus compositum illud in nobis; utrique parti quod suum est daremus, animo et corpori pastum et alimentum. Illi scientia, prudentia, et sapientia opus, et haec ei nectar: huic cibus, vestis, servitia, et alia, in quae sola vulgus laborat. Ego te ad utraque voco: quid te deprimo? nisi quod hoc offendit, quod ut hactenus, quae ad animum tantum curasti; ita nunc magis flectimus ad haec, quae corpus poscit. ex ista egressione, extra limitem venies in ipsum limitem: et ut arbusculae, quae in hanc partem creverint, et se curvaverint, in alteram iterum flectuntur, ut tandem sint rectae: ita te ad aequilibrium, inclinatione ista, vocamus. Scriptiones meae, si non persuadent, certus sum, quod aetas et usus persuadebunt, et aliquando exclamabis, O Sapientem Lipsium, cum Lipsius non erit. ista hactenus, fac quod scribis, da te foro, postea tibi, litteris, Deo. De praefatione ad Torrentium vidi, legi, probavi: Crede, paucis verbis: si quid aliter, notavi. idem in adjunctis. aedificium curas mihi gignit, quas si tam philosophus, quam tu, esse velim, contemnam; et mox re ipsa sentiam, et luam poenas. non licet, aurum mihi vile est, sed utile est, et quamdiu in hac terra sum vereor, ut egeam hoc e terra. Quod de Seneca rogabas, qua mente illi vir probus tantum clarus? respondeo, Stoicorum: aliter Tacitus, quem adducis, aliter alii locuti: sed Stoici subtiliter saepe verba disparant, et claritudinem solius sapientis sui esse volunt, famam et gloriam aliorum. istaec in multorum ore nata laudatio aut sermo est, illa in paucorum et bonorum: Vale, et tuam, et tuos saluta. A Regiis nihil ego adhuc praeter verba: sed vereor, ut tandem iis quoque dem verba. Quartum me Veneti vocant, et iterato Mediolanenses. deliberabo profecto, nec domus aliquid (ne fallare) me ligat. aliquando coram. Lovan. Non. Jul. Ao. [abbr.: Anno] 1594.
EPISTOLA DCLXV. J. LIPSIUS Jano Bernartio.
LItteras tuas heri sub noctem accepi, et in lecto meo legi, non soleo vespere; imo nec in coena allatas resolvo; ex veteri Pollionis dicto, Seria in crastinum. Sed affectus in te aliter jussit. Tristes autem mihi litterae, et lectae, et cogitatae: hoc uno sublevabant, quod fortior videreris in ferendo.
Tom. I.
page 706, image: s706et profeeto sic oportet rem, quae corrigi non potesty tolerare, et ostendere animo nos esse supra illam. Quid te solari debeat, dicam Ratio ante omnia et sapientiae decreta: quae armant nos adversus alia, quam haec minuta et lusoria mala. Sed praeter hanc etiam tempus, et cogitatio, quam non diu in molestiis illis eris. Annus mox expiravit, quam cito et alter? Si in carcere, aut custodia esses, sustentares te ea spe diei alicujus, ad liberationem destinatae: hîc idem cogita. Vis me serio magis et altius loqui? diem illum magnum cogita, qui nos omnes liberabit, quemque sua hora, aut momento, a terrenis his curis, aut vinculis. O Deus, quam in exiguo tunc nobis haec vilia? quam ipsi mirabimur, imo indignabimur haec aestimasse? Juvet te aliquando, mi Bernarti, animum illuc mittere, ad externa, inquam, et ea, quae cum desierimus esse, erunt: curae vanae, quid vultis? tenet hunc, aut angit uxorcula, illum liberi, alium socer, aut socrus. Quid ista sunt? Vincula aut compedes, ne exsultemus. Abrumpam, inquies. non licet, sic ut ii, qui in littore sedent, cum taedio nautam et navim exspectant, donec appellat: at ille horam et aestum; sic nos fastidire paulisper debemus, et exspecrare, donec opportunitas abeundi. Heu verae punctiunculae quotidianae! quam penetratis et lancinatis? credo, et expertus sum, aut experior, necomnia opus propalare: sed heu anime robuste, et ex decreto fortis! Quam multa toleras! quam multa aut non sentis aut dissimulas! fac tu, fac, et sit hoc tirocinium tuum in sapientiae, et patientiae palaestra Ista ab illa est,. ejusque aut finis aut frucrus in hac quidem vita, quae adeo angorum et moerorum plena, ut vetus scitum sit, optimum non nasci, et quod scis sequi, verba tibi do. quid aliud possum. nunquam tamen vobis defuturus, quae meae erunt potestatis. Spero nos in sermone plura, sub hunc Septembrem. Venies tunc ad nos cum uxore, et jam nunc te invito ad encaenia. Vale. Lovanii III. Non: Septembr: Ao. [abbr.: Anno] 1594
EPISTOLA DCLXVI. J. LIPSIUS Jano Bernartio S. D. Mechliniam.
SIt felix, sit salutaris ista migratio. sit etiam laeta. Confide semel et consiste animo, et omitte querelas, Deus et bona sors juvabunt. Juvet te esse nunc tuum, et sine arbitro vivere, et laute etiam vives, si libenter. Ausonius egregie
Ille opibus modus est, quem stiatuas animo.
Quam pauca natura a nobis exigit? quam multa opinio? Huic si servias, numquam eris dives, si illi, semper. Utinam philosophantem me talia in Seneca nostro audires. Erigerem te et confirmarem. sed audi, pro communi etiam sententia, nihil tibi deerit, si adniteris is esse qui potes, id est, patronus et advo
page 707, image: s707vocatus audire, apud quos bona copia habitat et fortuna: utrumque opto, sed ut habeas, non ut te habeant. quod ad Helenam, apage a Troja tua illam facem, nisi tamen paucorum dierum, aut septimanarum res sit, tantum velim te aliquid in gratiam parentum. Et credo, Hercules, ipsam Helenam nolle, es tu non Paris illi, sed Menelaus. A te, inquam, ultro abeat, et illum, (scis quem dicam?) militem Alexandrum sequatur. Nostrae togae non sunt pro his Nymphis. Scripsi heri ad Praesidem, gratias egi pro affectu. sperare me aliquid de effectu, alioqui necessario facturum, quod exteri volunt. Ab Oudarto nihil adhuc responsi? an non in urbe est? saluta et mone. Lovanii XII. Kal. Novemb. CICICXCIV.
EPISTOLA DCLXVII. J. LIPSIUS Jano Bernartio suo S. D. Mechliniam.
EXcusares me quod breviter scribam, imo accusares paene quod seribam, ite distringor. Adest Raphelengius minor, qui Colonia venit, et nunc ad suos abit. Itaque necessario cum illo scribo. sed ad rem. de fluctuatione tua doleo, et te objurgo. Tu nihil a lectione juvaris, aut. firmior redderis? quomodo id potest. Gustata, inquis, delectant. mox es, qui fuisti. dicam tibi? instar aegrorum est, qui sanari volunt et nolunt. Medicamentum si quod porrigitur, aut non sumunt, aut sumptum ejiciunt. Quis hic fructus? adsici erga medicum oportet, et forti animo, imo et sidenti ad salutem poculum haurire. Quod si haec veterum dilutiora sunt, nostra Christianorum dogmata nonne satis meraca? non haec imbuisti? volo multa, non possum, de versu Statii censeo: neque enim bis mora. verbulum, inquam, interponendum. Vale, mi Bernarti, et ferio vale, id est animo et corpore firmus esto. quid tu in magnis et inopinatis malis faceres, qui jaces in primis? Lovanii VIII. Kal. Novemb. CICICXCIV.
EPISTOLA DCLXVIII. J. LIPSIUS Jano Bernartio S. D. Mechliniam.
NUncius vester subito fere abit, ut litteras dedit, et cum redit non appellat. Una ratio est, ut ipse me admoneam, quod in Bernartio meo sacio saepe et libenter. Quod ad res meas attinet, officium et studium Oudarti nostri nimis scio, nec quidquam mihi in his locis bene benigneque sine illo factum, aut faciendum. meminisse malo, quam dicere: aut si dicere, in locis, ubi firmius hoc haerebit. Videbo equidem quid Ordines facturi, etsi ex
page 708, image: s708dignitate ullo modo hîc esse possum, vester sum, et patria mihi sepulchrum: si non, quidni abeam? et cum Scipione illud proferam, O ingrata, nec ossa quidem mea habebis. De re tua jam ad Moretum scripsi. Quid tu autem in praxi tua? arridet et lucro est? hoc age et vivere primum esto, tum jucunde et in litteris vivere. Anna tua soror lente aegrotat, ut audio: Quid fiet: Juno opes dabit? sed satis harum habes aut habebis, si ipse adniteris: et fortunam prae foribus stantem admittes. Vale, et Oudartum percarum mihi saluta. Lovanii III. Non. Januar. 1595.
EPISTOLA DCLXIX. J. LIPSIUS Jane Bernartio. Mechliniam.
DEnique Statium tuum accepi, tarde, sed pulchre excusum. Gratulor tibi, et viam hinc ad famam, apud bonos et eruditos, tibi futuram spero. non omnes delectantur, scimus. sed nec omnium judicia sequimur, et scimus deteriora pluribus probari. Tu vero haec ne omitte, nec sic pecca in te, in publicum, sed alia tamen illa, quae ad externam rem faciunt, admisce. Omnia in tempore tractanda. si annum aut biennium totus es, aut esse videris in forensi cura, fama ejus culturae sequetur te etiam apud vulgus, a quo hac in parte pendes. Misera vita! solum interna et optima sequi non licet, aut deserit nos vita. De turbellis aut austellis nuperis nihil est: tu paene evasisti: alter ille mediis est in undis. Vidistin' autem scriptum in me et Latinitatem meam H. Stephani: ego vidi, et nihil pro titulo est in libro ipso: Risi, risi, desipientis senis ineptias, qui nomen meum praescribit, ut lectorem aut emtorem potius illiciat. in scripto parum aut nihil est, quod me tangat. Res alias agit, et in genere et thesi contra antiquarios aliquid oggannit. Et sine sale tota scriptio, et quam nec ii probent, qui nos non probant. proh Deum! hunccine hominem de Latinitate ferre sententiam, qui nec faciem, ejus unquam vidit, et cujus coloris sit ignorat? ita vivitur, ita scribitur, vos meliores mentes quid facitis? quid gemmas vestras spargitis inter eos, quibus Judaei parcunt. Jurato hoc mihi (numen et coelum aspicio) crede, sicunde aliter vita mihi esset, deseram totum hoc genus scriptionis, lectionis, nec optima ingeram pessimo aevo. Sed reprimo, aut etiam revoco si hac parte aevum malim, aliâ melius, et si nunc non est, alias erit. Eoque surculi isti et velut frutices juventutis depangendi ac firmandi, qui recti recta revocent, et usui sunt religioni, patriae, Regi, Vale, mi Bernarte, Lovan. VI. Kal. Jun. CICIXCV.
page 709, image: s709EPISTOLA DCLXX. J. LIPSIUS Jano Bernartio suo. Michliniam.
VIX est, cui respondeam, in epistola tua, et tamen facio, manum impellente hoc animo, et qui in eo habitat, affectu. Amo te, et jamdiu Belgis meis aliquid magnum de te promitto, in quo confirmor; cum epistolas tuas in melius sic ire video, et tingi magis magisque colore illo antiquitatis. rem tibi dico, sed et in alio me audi, et quod coram aliquando monui, absens suadeo serio, paullum [gap: Greek word(s)]. Omnia cum annis habebis, si hoc habebis. devora taedium, et vide, ne amici in te desiderent, inimici culpent hoc unum. Rides in sinu, et exspuis, quid malum, inquiens, Lipsi, facis? Tu me ad Graeca, qui paullo ante pluribus litteris ab omni literatura me vocabas; et in juris carcerem includebas? Ego idem, nec judicium muto, sentio eadem, et illa obtinere volo his salvis. Jus primarium sit, uno alteroque anno, ad rem, ad vitam tuam et tuorum: illa alia studia, nunc quidem secundaria, sed erumpent aliquando, et suo jure primas vindicabunt. non me intelligis? satis saepe inculcavi. sed hoc nunc pertendo et cupio, ut in horis subsecivis velis apud te Graecari. facito, et me et bona semper amato. Lovanii v. Id. Sext. CICICXCV.
EPISTOLA DCLXXI. J. LIPSIUS Jano Bernartio. Michliniam.
PErcussisti me here nuncio tristiore, mi Bernarti, et qui valde me tetigit, quia te tangit. Itane pater tibi abiit, ille robustus, validus, ut mihi videbatur? sed frustra illa, cum Deus et Parca avocant. nec robur, aut vires, aut aetas sunt, quae deprecentur, aut resistant. O homines una in re semper stultos! miramur aut dolemus, cum abiisse aliquem discimus, et quasi rem novam habemus, quae in sensus et oculos cottidie incurrit. Atqui noster ille erat, hic parens, hic frater, hic filius. et alii, qui obierunt, nonne et suos habent? si illorum periisse videmus, cur immunes nostri sint? summa ratio, legem sic esse, naturam sic esse; nati et facti ad mortem sumus, et melior illia pars ad coelum suum abit. confido patri tuo ita factum esse, viro candido et optimo. atque hoc te soletur maxime, abstractum a malis ad vera et aeterna bona. In te et liberis fortasse aliquid ei solatii, quid in aliis erat? diversissimum a priore hoc seculum vivebat, turbis dissidiisque plenum, ubi virtus ludibrio,
page 710, image: s710modestia contemptui, et nihil in pretio, nisi confidentia et improbitas sit. Quid juvaret eum vivere? nec dubito quin ex ore ejus interdum eruperint sermones ejusmodi aut querelae. Nos, nos, qui paullo juniores, an non taedium aut satietas capiat talis hujus vitae? de me (si vere id potest) velim profiteri, sed Deus vetat et avocantem audire nos vult, non provocare, aut praeire cessantem. Tu, mi Bernarti, firma solatia a sapientia pete, cui jam diu militas, et tutus esto in ejus castris. Te decet, ego cupio, et robur hoc ex animo tibi precor. Lovanii subito in nuncii abitum. IX. Kal. Nov. CICICXCV.
EPISTOLA DCLXXII. J. LIPSIUS Christophoro Harlace, Acbillis Filio Lutetiam.
AMoris plenam a te epistolam accepi, mi Harlaee: quid plenam? imo amorem ipsum. mihi crede, visus sum pectus tuum ardens videre, et aestuans honesto isto igne. cui utinam diuturnum alimentum a me sit! sed vereor ut stramen modo aliquod, et velut stipula doctrinae aut virtutis meae accenderit, nec subsit firmum aut solidum earum lignum. sed utcumque est, juvat vel speciem talem esse, quae fallat, etsi profecto fallendi caussa non in ductam. quid enim, aut quanti gloriola ista est? placemus fortasse multis, sed et carpimur a multis, et veluti in scopulo positi sumus, quem sermonum tela ista petant. Aevum, mi adolescens, nosti, si unquam, natum ad factiones, odia, bella. In toga et sago pugnamus, et malitiam, qui gladio aut pilo exserere non potest, lingua exserit aut stilo. Inde scriptiones istae contumeliosae aut acculatoriae., et nulli rei bonae; nisi ad suam alienamque famam profligandam. Nam et suam profecto, apud me quidem, amittit, quisquis hanc viam instat, et uti litteratum se probet, abdicat probum. Heu ingenia mali otii, mali judicii! scilicet non alia palaestra est, in qua luctemur ad laudem et quidem firmiorem et mansurara. illa, quae a petulantia est, aut invidia, etsi resonat ad primos plausus, perit, nec vidimus temere scripta, quae in hoc genere diurnarunt. Quorsum ista? ipse nescio, nisi quod fera et ferrea haec bella, quibus triplex Gallia concutitur, haec quoque nostra, in mentem dederint, quibus lasciviunt litterati. tu et omnes niveae mentes procul ab istis, scio, utinam aliis illis eximere nos sit in manu! sed intueri ea cogimur, imo interesse, imo subire, etsi pleraque etiam a bona caussa malo modo gerimus et malo fine. O Deus, qui pacem amas, et suades, quando, quod vis, dabis? quando respirabimus a continuis cladibus, a caede gentilium, et cognatorum? talia enim haec bella sunt., sine lege, sine pudore, et per speciem sacrorum sine ullis sacris. Quorum quis exitus futurus nescio; nisi quod ego quoque cum Annibale velut in somnio videre consequi serpentem istam videor, quae se inscribit Europas Vastitatem. non ultra inquiro, et sino
page 711, image: s711fata in occulto esse: non etiam assectum meum, qui se in te aperit, et testor jam nunc te in cordis mei tabulis esse scriptum. Lovanii III. Idus Septemb. 1594
Eodem hoc die et anno data epistola legitur Cent, ad Germ, et Gallos Ep. XVIII. unde apparet, quod et alibi notamus, faepe aliter edidiffe Lipsium ac scripsisse.
EPISTOLA DCLXXIII [note: 1 Bremensis fuit hic Esychiur: quem memorat Lipf 1. Centur. misc. 77. vid. supr. CCLXV. et CCCIII.] JOANNES ESYCHIUS J. Lipsio. Lovanium.
NEscio an scribam et quid scribam, ita ambignum me reddunt multa ambigua mutati tibi loco an animi? ideoque jure hactenus silui, quod ne nunc faciam, facit [note: 2 Chr. Raphelengio Franc. filio, credo: nam per filium suum circa hoc tempus epistolam accepisse a Lipsio scribit Er, Raphelengius supr. Ep. CXCIII. vid. et DCLXVII.] Chrislophorus ille noster, qui ajebat ire ad te, certe cum meo flagitio, si sine meis: adderem etiam lubens, si sine me. Nam ut per litteras tanquam per nebulam te videam, nihil est ipsum, ipsum te, inquam, intus et in cute mallem coram per animi sermones. Nonne ita debeo, qui filius et alumnus tuae disciplinae sum. Nonne et tu debes, ut praeceptor et pater melioris partis. nec solum debes, sed et potes. nam quin tuto libereque audeas apud me, apud me, inquam, solum, contra antiquam disciplinam et bonos nostros mores esset. Senecam pro Sapiente olim ingessisti. verum illum et nunquam erraturum interiturumve Sapientem nunc flagito, quem litteris semper tegis. Verum per Deum immortalem, te obsecro et obtestor, ut praeceptor tuisti, et ego discipulus; sic palam ac sincere sine fuco atque fallaciis, quod inter nos liceat, doce ad Salutem ac si conversus converte: nec disputandi, vero serioque dicam, caussa, sed vivendi. Nam quod ille de Philosophia, verius ego de Theologia scripserim. Non docere eam disputare, sed vivere. eamque optimam censeam, quae morigerum Deo, benesicum homini reddit hominem. Non veniam verba eorum audire, ait divinus, sed videre virtutem. Haec vera mihi nota: Externa omnia, si viam eo perveniendi contineant, non metam, in qua acquiescendum putent, quis probus improbabit? modo citra ossensam bonorum quis usurpet. aliter Charitas negat, quae anima Christiani et vita. Esto sedeant vestri in Cathedra Mosis. sed an Moses? in cathedra Petri et Pauli? anne idcirco continuo Petri et Pauli? Petrumscimus, Paulum novimus: Tu vero quis es? clamat iste. componamus; si discrepant: quid tantum crepant? si consentiunt: quid seosim sentiunt? Petrum sonent, et Paulum insinuent; atque ecce, mihi Petrus erunt et Paulus. Ecclesiam Catholicam sanctamque credo; quia non video. et credo me quo
page 712, image: s712que in illa. quia solius Christi vocem audio, eique obaudio; alterius, quisquis ille sit, non debeo, non volo: Ecclesia vocem non habet, sed accipit, accipit quidem ab nomine, sed non hominis; nisi pro homine tantum. Paulus a Deo praecipit, a se consulit per eumdem spiritum, quo adflati et alii: ac proinde inter se obnoxii et subjecti. Eum veneror, ut mentes no stras vera sua luce illustret, atque animos purget ac consirmet ad Aeternam Felicitatem. Audi me, o Deus, et salvos nos redde. Hoc pacto, salve, mi Lipsi, salve mi Praeceptor. te colo, si fueris: te colo, si non fueris. Vale. lacrymas, complexum et compromissum mei a te Leida abeuntis vana et inania esse non sine. ac si placet, rescripto me bea et dirige: quod facile per Moguntiam, cui proxima arx mei Principis Stadec. eo si dirigas et Binos-Pontes inscribas, tutum. Fidem meam! mihi scripseris. iterum atque iterum vale. Francofurti ad Moenum XVI. Kal. Octobr. CICICXCIV.
EPISTOLA DCLXXIV. JACOBUS A VARICK V. C. J. Lipsio S. P. Lovanium.
NOn libenter te interpello, sed jam cogor; novi enim ad me aliquid allatum est, de quo utrum gratulari tibi debeam, an dolere fortunam tuam equidem nescio. Certe ita te natum video, et id saepe Bernartio nostro dico, ut omnium in te amor animique conspirent. Meretur id quidem virtus tua, et, qua omnibus praestas, doctrina; sed nescio quid prae his adhuc singulare, jam a puero in te admiratus sim, quo amorem omnium non mereris solum, sed etiam impetras. Sentis id quotidie, et senties (nisi fallor) brevi: in itinere enim est, et favente Zephyro, propediem aderit, fortuna, quae te faciet magnum, si voles; ac nescio etiam an non, si noles. Vix stilum reprimo, et jam pene silentii promissi metas excessi. Illud oro, tuis te natum, et desperatae huic reip. cogita; cujus gubernaculum, uti ambire sine vitio, ita subterfugere sine peccato, vix licet: iis praesertim, qui illam non ex affectu, sed fide administrare, et rationem in consilium, non cupiditates suas possent adducere vocati, quietem suam utilitati communi praeserant, parum abest ut non malorum omnium, quae impediri per ipsos potuissent, causa putandi sint; cum perdere etiam ille videatur, qui cum potest non servat. Reminiscere sine dubio, et florere collapsam paene remp. cito videremus, si illi amoverentur, qui ad curanda ejus vulnera constituti, se curant, et communi sanguine ac malo, rei privatae vulneribus medentur. Ignosce quod haec tam libere ad te, et tam obscure scribo: alterum enim affectus in remp. meus; alterum necessitas imperat. Nam quod ad te scribo, aut significo potius, paucis admodum notum est, et silentium mihi impositum, quod vix servo, sed servo tamen: et etiam atque etiam obsecro, nemini
page 713, image: s713mortalium unquam haec ex me sciri reveles, atque has literas exuras; plurimum enim id mea interest, ut ex praesente, si quando se offeret occasio, cognosces. Neque aliunde expiscaturum te esse facile haec existima, quod nemini (ut puto) praeter me nota sunt, qui tibi notus: unde etiam, si quid intellexisse te animadverterent, statim id a me scriptum suspicarentur. Sed de hoc satis. Novi aliquid accipe, mihi quidem certe, nescio an etiam tibi. Legatos ab Hollandis in Daniam missos audivisti, cum mandato, ut a Rege peterent, foedus cum patre ejus ante aliquot annos initum, ab ipso renovari. Responsum hodie legi, id tale est. Sperasse se, quod adventu Ernesti, longum, ac calamitosum etiam subditis suis, hoc bellum pace composuissent, ejusque spem et ab Imperatore et ab Ernesto datam ipsi fuisse, ac mirari quod legatos ab eo missos, et condiciones propositas non audiverint, et fore tandem ut vicini principes, et ipsi subditi contra eos insurgant, si per illos pacem ultro oblatam impeditam intelligant. Verum tamen auditis legatorum excusationibus (quas pro hoc tempore, inquit, neque probo neque damno) se non offendi, easque se Regi Catholico, et Ernesto, si ad ipsum scripserint, communicaturum. Caeterum quoad foederis renovationem, necdum quidquam velle statuere; atque ita legati re insecta discesserunt. Noster hic obsidionem Cameraco parat, tempore ad eam rem (ut ajunt) maxime oportuno, ac vi magna, utinam et felici. Interim miles, qui illic est, salis aliquot vasa eo tenentia intercepit; velim ducibus et iis, qui gubernatori nostro a consiliis sunt, eum distribui. Ego me quotidie tibi magis magisque obligatum sentio: crescit enim indies, et augetur, meritum et officium, quo me tibi in aeternum obstrinxisti. frater meus a Spadanis aquis et exercitio valetudinem meliorem accepit, quam ut ad pristinum statum reducat, Aquisgranum jam, ut puto, se transtulit, inde Spadam rediturus, ubi hiemare decrevit; existimans aquas illas, cessante pluvia, hieme aeque ut aestate profuturas. Ab eo salve, et cum uxore tua vale. ac nos te colentes dilige. Bruxellae 8. Kal. Octob. 1594.
Huic respondet Lipsius II. Centur. ad Belg. 15. sed ipse se vix capere epistolae hujus argumentum scribit. sed actum fuisse de Lipsio munere aliquo ornando, quo rempublicam administrare juberetur, indicare arbitror. nam deliberatum fuisse, ut in Consiliariorum numerum adlegeretur Lipsius, ex quibusdam Epistolis patet. Varicius vero Leidensis erat, et hujus nominis et gentis adhuc hodie in ea urbe supersunt cives honesti.
EPISTOLA DCLXXV. J. LIPSIUS Jacobo Varicio S. D Machliniam.
ABire te ad tuos cum intellexissem, mi Varici, votis prosequi iter tuum volui, et simul patriam, in quam tendis. Illud quidem ut felix sit; ista ut animos ponat, et ad mitiora inclinet, quo toties Rex, et noster hic Prorex
page 714, image: s714nunc invitant. Ah quam animum mihi angit pervicacia haec, aut superbia! cujus exitus quis esse possit, nisi exitium, non video: et vereor ut dies. hoc firmet, si tamen pertendunt. An ne nunc quidem, cum metum admoveri propius vident, cum in eo res esse, ut mare eripiatur, vanitatem aut fiduciam minuent, et ad saniora ac certiora se dabunt? Toto pectore voveo: atque utinam quibusdam, apud quos fides aut gratia aliqua mihi esse solet, fermone haec liceat communicare! Subduci navim in tranquillitatis portum, etiam nunc tempus est: si abit, aestus involvet et tempestas, qua marina ea Venus non explicabit. Sed quid apud te haec dissero? quem scio juxta mecum intelligere, et velle: si modo saperent, qui clavum in manu habent. sed eo tamen moneo et suggero, quia jam nunc audimus certo, parari legationem aliquam Germanicam ad vos, fine illo ocii et pacis. Deus pacis perdat qui resistunt, et faciet (praesagium meum nota) ante seculi hujus finem. Vale, abi, redi, et Sandelinum meum unice saluta. Lovanii, prid. Non. Maji. oo. IC. XCVI.
EPISTOLA DCLXXVI. J. LIPSIUS Marco Velsero S. D. Augustam.
PEriclitari apud te de constantia amoris possem, aut certe fide officii, in longo isto silentio, si mea haec culpa. Cujus igitur? Nullius. Quem enim accusem? nisi cum Homerico illo Polyphemo Utim? ne aenigmata diutius loquar, scripsi ad te, mi Velsere, binas misi, et neutras video accepisse. Quomodo igitur pereunt? juxta tecum scio, et ideo neminem accuso. De unis tamen propemodum scio, sed quid ad rem, aut quid caussam meam juvet? Hoc maxime, quod bona fide me culpae et silentii purgo, et nunc ecce Ortelio submonente, iterum scribo. Quid? quod prius, accepisse me tua de Augustanis rebus, profecto mihi augusta, serio hoc audi. Si populare argumentum sit, per ora populi voles: nunc pietas te in arctiorem agrum, et famam compegit, sed vel sic apud bonos doctosque bonam. Stoicorum nostrorum scitum est, Gloriam multorum judiciis constare, claritatem paucorum. tibi et mihi ista sit, et malumus apud paucos boni magnique esse, quam apud plures. [gap: Greek word(s)] ajebat olim sapiens, et nimis cottidie videmus. Credo idem mihi eveniet in Polybiana militia, quam commentario illustro. Res minime pro hodiernis moribus, et multa subtilius edisserenda, aut longius arcessenda: labor in tenui, sed non tenuis. Fax nostra mox sequetur, sed per partes. Imbecillior valetudo non vult quae volumus, et currentes sistit. Vale, mi Velsere. Lovan. IIII. Idus Octo: Ao. [abbr.: Anno] 1594
Respondet huic Velserus in Epist. VI. ad Lipsium. sed nota temporis male refert A. MDXCIV. cum putem scriptam XI. Kal. Jan. anni sequentis. Caeterum Velseri ad Lipsium Epistolas jam olim, Nicolai Heinsii opera, Zulichemii dederant CI. Arnodo describendas, qui eas operibus Velseri adjecit. ideoque hîc omifi illas.
page 715, image: s715
EPISTOLA DCLXXVII. J. LIPSIUS Marco Velsero. Augustam.
UT scribis, mi Velsere, mel et nectar mihi Delrii epistolae, sed et tuae, cur non crebriores? Sed te respublica jam totum sibi vindicat, illum voluntas, an majus imperium? ad extrema Germaniae subduxit. Itaque in voluntate scribendi facultas mittendi vix suppeditat: nisi per te, et patieris nos opera tua sic uti, an abuti? Hortaris me jam saepius ad Epistolas meas edendas: tanti eas censes? Vereor ut poeniteat judicii et stimuli, cum plures eas videbis: et leves multae, rerum verborumque tenues, nares tuas corrugent. Patebo tamen, hoc tantum? imo ad te Centuriam unam mittimus, quae in scriptione auctoritatem tuam praeferat, et factum nostrum velet. Ita vides alvearia ista haud impune concuti, e quibus utinam apes possim dicere, certe vespae evolant et agminatim lacessentem petunt. De Photio etiam vestro judicium meum poscebas. Et meum hercle bonum est, ac judico magno publico usu divulgatum, et nostro in primis, qui [gap: Greek word(s)] amamus; Theologos ajunt quosdam dissentire, et errores in eo notare: credo equidem, sed cui noxae, si seorsim notentur? Quod Schottus noster commodum fecerit in versione, quam parat. Ceterum vel hoc nomine dignissimus vita ille scriptor est, quod vitam tam multis ingeniis redonat: quorum sepulta nomina non solum revocat, sed opera eorumque summas exponit. Jucundum et utile, et fateor me legendo affectum. In tui memoria etiam semper, quae mihi aeternum cara et sancta. Lovanii, XVII. Kal. Sept. oo. ICCI. Germanicos scriptores vidi nuper a Jurisconsulto Marquardo Frehero editos. Libens vidi, ec in Praesatione elogium, quod tibi debebatur. Hoc magis amo virum illum, quem olim Francofurti vidi, et in ipso vultu ingenium illud animi notavi. Doctus et judicii rectus est, quod mini est inter prima.
[note: Hac respondet Lipsius, ad Velseri Epist. XVI. est eadem fere, quae legitur Centur, v, Mise, 40. sed puto Lipsium aliter edidisse ac scripsit, ut solebat,] EPISTOLA DCLXXVIII. J. LIPSIUS Marco Velsero S. M. D. Augustam.
ISte, quem vides, Italiam iterum videre, et te cupit. ut comiter eum excipias rogo, hominem elegantiae amantem; nummorum etiam veterum
page 716, image: s716copiosum et intelligentem. Quoties autem de Italia, et me vetus amor tangit: sed ecce in ea, ut nuntias, qui me parant tangere. Quid dicam? dolere me aevi et studiorum istorum caussa, quae nihil mihi videntur, nisi aut nugas, aut pugnas meditari. Ipse cottidie vides, et ex Philologia scaenam aut arenam fieri. Quid autem in me volunt isti, qui, ut [note: Robertus Titius. vid. Epistolas Velseri pag. 826 et 828.] amicus ille scribit, populariter coeunt? Res, aut ego sumus tanti? Vitam tangere? veteres appello, et confido a legibus immunem esse. Scripta igitur? faciant: et cum omnia fecerunt, aetas sequens et famae genius est, qui de iis judicabit. Aliis stilus displicet, alii hoc illud in notis carpunt. ad summam bene examinor, et non unus, nescio an semper Lydius lapis me explorat. Frustra, frustra. Ego ipse clamo et profiteor, non solem aliquem liquidum et purum, sed lunam me esse, aliena et precaria luce lucere, sed et maculas habui, quae puritatem offuscant. inculpata a me qui exigit, me et se ignorat. quid me? veteres ignorant, quorum nemo sine venia placet? sed rideo, cum audio quae objiciunt, sive etiam lego. Ecce nuper [note: An Pichena? an alius?] qui ad Tacitum scripsit grandiusculum [correction of the transcriber; in the print gandiusculum] opus, in quo non aliud, quam omnium vulgata lectio asseritur, libris. scriptis, rationi, auctoritati nihil est loci. me peti obliqua, imo recta manu etiam, quis nescit? At nos silemus, et non patienter solum haec verbera, sed aequanimi excipimus. juro tibi nec in leviculam bilem motum esse. alius inibi me negat unquam Aristotelem legisse. Quid ita? quia non ex eo totum hoc, quod de religione erat, in Politicis adstruxi. quid autem faciam, si non tam Lyncei mihi oculi. quae alia alii, nescio; dies dicet. Ego hoc tibi ingenue, haud praetimere me istos Parides (da verbo veniam) qui pugnare poscunt magis, quam possunt. sed et Hesperiae misereor. quae nimis nunc vere illud nomen habet. Istoc omitto; quod majus audi. Senecam nunc meum editioni paratum, et jam exeudi, quae ad Stoicam Philosophiam, id est, ad lucem ejus praemitto. Fururum, qualem animo destinavi, vix opinor. Multa tamen, post tot Criticos, et lucem et sanitatem debebunt. Judicabis, et longum valebis, virtutis et sapientiae inter paucos vere cultor. Lovanii postrid. Idus Decembris CICICCIII.
EPISTOLA DCLXXIX. J. LIPSIUS Marco Velsero V. I. Augustam.
GAudeo placuisse Divam, gaudeo: et haec est tua pietas, non libelli meritum. At alii quam ringuntur? desipere Lipsium in graviore aetate palam dicunt. Ita hercle. Desipiam serio, nisi sic desipiam, et Deo ac caelestibus me donem. Pax Anglica benigna in nos est, et allevabit, si fidem servabit.
page 717, image: s717En ad Woloviczium nostrum, qui splendide nimis in me fuit: abiitne a vobis? sic Poloni nostri hîc asserunt: si est, tamen, ubi ubi erit, mitte, me autem stringe et pectori tuo include. facio tibi in meo, mi Velsere. Lovanii, Nonis Octobr. oo. ICC. III.
Videtur esse responsio ad Epist. Velseri XVII. sed illa, si nota temporis est vera, hac est posterior fere duobus mensibus.
EPISTOLA DCLXXX. J. LIPSIUS Marco Velsero II. Viro. Augustam.
FUi, mi Velsere, fui ad extrema illa fati admotus: neque prorsus aut certa fide convalui, ut censes: ac magis, ut sic dicam, comperendinatus mihi videor, quam absolutus. Quod factum non est, brevi fiet: et quid hîc longum? dies, mensis, annus. Libellum illum, quem tu pestilentem juste vocas, vidi, in me et in Divam pariter blasphemum. Talis etiam e Batavis, cui obiter jam (videbis in fine Divae Aspricollis) respondi. Quid de hoc aevo dicis? Olim modestia virtus fuit: nunc cum Theognide.
--- [gap: Greek word(s)],
[gap: Greek word(s)].
Ecce hunc quoque bellum fructum a religione innovata. Respondebo? invitus accingor, et nihil magis alienum ab ingenio isto aut indole, quam pugnare. Tamen videbo, et ut valetudo atque alacritas aliqua animi erit (sine ea non scribo) decernam. fratrem tuum quidni avide et calide complectar? ut te, aut certe in eo te: et illud utinam mihi esset! Divam alteram mitto, nec scio an rebus tam uberem, non certe tam variam: et ideo apud aequanimos jure excuser, si minus florum stilus auster habet. Res Pannonicae nos hîc percutiunt, etsi proprio bello et hoste satis distringimur; tamen illic rem summam agi; ibi caput, hîc digitum, non etiam ignoramus. Deus Imperatori consilia, auxilia, animos Imperatorios, illos veteres, donet: tibi, Vir Illustris, diu vivere et valere, et me amare. Lovanii, postrid. Idus Majas, oo. ICC. V. Scaligeri libellum in Serarium vidisti? quae impotentia haec scribendi est? Ne unquam calamus mihi chartam tangat, his conviciis inarandam.
Respondet Velserus Epistola XVIII.
page 718, image: s718
EPISTOLA DCLXXXI. J. LIPSIUS. Guilielmo Breugelio Cognato suo.
PLura ex litteris tuis intellexi, et in universum tria. primum de pecunia, quae meo nomine tibi adnumerata est, quam servari velim, donec significem, cui tuto tradas. Id intra paucos dies futurum puto. Alterum de Bernartio nostro, quem Machliniam abisse significas cum uxore secuta, quod prosperum, et felix ei opto. Imo erit etiam, si consilia salutaria audiet, et diriget sua ad fructus potius, quam ad delectationis metam. Gratum mihi, quod adjuveris sic liberaliter sub initia: et profecto opus habebat; cum in tirocinio isto forensi exiguum erit lucellum. Tertium de benevolentia in me amplissimi Praesidis. Gaudeo equidem, et amplector, et talibus Patronis de rebus etiam meis melius sperem. quas tenues esse non ignoras, et magis fieri per tempora haec angusta et iniqua. Itaque si quid statuetur de stipendio meo, bene est, et opportunum erit: si non, nemo mirabitur habere me rationem commodi mei, et tandem aliquando aurem praebere exteris, qui sic liberaliter invitant. Equidem libenter et animose in haec loca veni, per medias turbas, et contra consilia multorum, ad quid? nisi ut palam omnibus ostenderem esse me, qui sum, id est, Catholicae religionis, et Catholici Regis studiosissimum? illis adhaereo et adhaerebo, ubicunque ero. Sed profecto cum tempora, et angustiae aerarii, aut aliae causae impediunt, quo minus ratio mei habeatur ab his, qui praesunt, summa ratio est, ut ego habeam, et valetudini ac studiis etiam meis eam consultum. In hac tranquillitate nec illa, nec ista satis curo, aut foveo, et deserere nefas censeo, et Deo quoque adversum. Sui suorumque tutelam cuique ille commisit. Haec semel diffusius ad te et in occasione scripsi: alias scis me querulum non esse, sed nec cupidum, aut avarum. Vale, clarissime cognate. Lovan. post Idus Octobr: Ao. [abbr.: Anno] 1594. Saluta quaeso uxorem tuam, cognatam meam, et Annan filiam, unicum nunc tuum domesticum solatium. et an diu erit?
EPISTOLA DCLXXXH. J. LIPSIUS Petro Poutier JCto Prof. Dolano, S. D. Dolam.
GRatum mihi fecit Cornelius Vigius Doctor Medicus, quod litteris tuis viam aperuerit, quibus affectum in me testaris. Etsi quid opus velut proxeneta et parario fuit? ego vero ultro tibi et tuis, mi Poutiere, pateo, et jus vobis me appellandi atque adeundi. Eruditio meretur, locus, quem
page 719, image: s719tenes, locus ipse, unde venis. nonne Dolae vestrae ego olim fui, et vixi? non diu, fateor: sed tamen hoc ipso locum amo. et grata memoria recolo, quod in optima aetatis parte aliquamdiu insedi. Jocunda mihi ibi consuetudo inter alios etiam cum Claudio Chiffletio fuit (qui nunc inter beatos) nec amare illum ipsum desino, etsi ab humanis affectibus aut aemulatiunculis aliquid intervenit. fortior sum, quam ut iis a recto aut officio demovear, et veniam aliis facile dare possum et debeo, qui ipse illam mereor et posco. Te vero, vir Cl. amo, et honestissima scriptione affectum istum mutuum elicuisti. Habes, et habebis: fer tecum, et una salutem a me Joh. Chiffletio, Doctori Medico, etiam fratris caussa mihi caro: D. Doctori Vigio censeo me scripturum. si. occasio erit salutandi et venerandi meo nomine D. Praesidis vestri Broissiae, pro beneficio habebo si faxis. IV. Non. Decemb. Ao. [abbr.: Anno] 1594.
EPISTOLA DCLXXXIII. J. LIPSIUS Francisco a Sancto Victore.
AFfectus, qui te ad scribendum impulit, mihi gratus fuit, et ipsa scriptio atque argumentum litterarum. Amas me, et ideo de me cogitas, et quod sequitur, mentem imo et manum ad me mittis. Reddo affectui tuo vicem, et amoris vinculo pariter me tibi obligo, quod firmum et mansurum esse audeo spondere. Ad litteras Illustr. Comitis Arenbergii en tibi responsum. Quaeso te, tu offer, et verbis etiam excusa, quod non impleam desiderium ejus, quia hominum eorum non hîc facultas. Nosti tu Lovanium nostrum, heu quam sterile virorum aut ingeniorum insignium, prout olim fuit. Pleraque juventus nostra male instituta, male judiciis imbuta, non nisi ad quaestuarias artes se confert. veras illas et veteres, a quibus non doctrina solum, sed prudentia est, neglectum eunt aut contemptum. Crede mihi, Vir Nobil:, inter spes de Republ nostra malas, hanc ego habeo, malam institutionem hodiernae juventutis. Qui fructus ab istis seminibus? quae arbores e tali plantario? sed status ille felix, et quem majores viderunt, varie non hîc solum, sed in Europa labat. Tu, magne gubernator mundi, quid paras? quas nubes aut tenebras immittere? tempestas an eversio erit? spero et metuo, cum omnia video et pensito. illud, cum coelestem hactenus favorem in Austriacam domum, in magnitudinem Hispanam: istud, cum administrationem aut consilia, tarda aut prava. De pace tu injicis. cur non prius factum fuit? Habuissemus ex decoro, ex utili; fortasse nunc neutrum. Ego ut aperte tecum fabuler, de bona ea nihil spero, vix de mediocri: magis ad inducias inclinem, quae ex dignitate regia et usu publico magis erunt. caussas opinioni huic habeo, non nunc efferendas: si una haec praepollet, quod tardare et differre semper ex usu Regum. Tollere malum, sanare eos est, si tamen aliquo consilio
page 720, image: s720valent. De Navarreni motu miror, et quod etiam lacessat: nam profecto quies illi optabilis, et quidquid in speciem animosus sit, pax illi in voto est, et facit ad stabiliendum sceptrum. Gallia fracta est, et in brevi tamen quiete resurgat. Ego nunc ad quietem (vespera enim est) et te, Vir Nobilissime, jubeo salvere, et cupio, cum vacabit, scribere. Lovanii ipso die Dominico natali CICICXCIV.
Quis ille sit Franciscus a Sancto Victore non novi, sed ideo hanc epistolam jussi edi, quia alteram, et illam memorabilem, ad eum datam offendi, in autographo Lipsii, quae de pace et induciis agit, quae cum eo tempore magnos motus ediderit, hîc edere visum est.
EPISTOLA DCLXXXIV. J. LIPSIUS Francisco a Sancto Victore.
VIr Nobilissime. Ut literas tuas manu mea posui, calamum in eam inserui ad respondendum. An non lubens et subito facerem, quod amicus volebat? vir e Principibus petebat? patriae utilitatem tangeret? Ego vero lubens atque etiam calide; etsi haec aura a tenui praesertim meo corpore calorem omnem arcet. Sed animus erectus et alacer is est, qui haec et alia vincit. De re igitur audi. Deliberatur, bellum an pax cum hoste placeat, et dicam distincte sententiam meam. Hostis nobis triplex, ut nunc est status rerum; Gallus, Angla, Batavus. Duo illi externi, hic tertius internus, et rebellis potius, quam hostis. Si igitur de prioribus quaeritur, a Regis hoc consiliis totum et opibus pendet, bellum an pacem cum iis velit, et utrum pro re conducat. Si metus ab illo barbaro et communi hoste Austriacis non esset, ego putarem Regem tractu omnes istos posse frangere, si tantum bellum ex fide et disciplina aliqua geratur. Fidem dico in pecuniarum administratione et munerum, ut illa non dissipetur, ut haec idoneis et dignis dentur: Nam de fide in ipsum Regem, vix puto ambigendum aut quaerendum. Addidi disciplinam, quoniam revera sine ea (fiant et dicantur omnia) bellum nullum feliciter satis et fortiter geretur. O militem bonum ad manum, et minores duces! sed opus est isto legum et severitatis quodam vinculo, quod constringat, et vires et viros istos utiles Reipublicae reddat, diffluunt alioquin per lasciviam, per libidinem, per ferociam: nec aliud in ista militari turba, quam rapinae aut seditiones. Tu et prudentes nostis, me vera dicere; et fons malorum nostrorum est iste. Si hostis progressus fecerit, a regressu nostro est; atque is vitia nostra virtutem suam interpretatur, et superbe ac stolide in iis se jactat. Sed ne diffundar, et ut collecte sententiam peragam; quoniam bellum grande ac metuendum Europae instare a Christiani nominis hoste videtur, Rex et consilium ejus vidento; an non melius cum externis illis hostibus, aut certe alterutro eorum, pacisci. Si cum utroque, Batavi ponent animos, et aut sponte aut vi venient sub leges: si cum altero, etiam idem fiet. Volo dictum
page 721, image: s721cum altera, id est, Angla. Illa in manu oppida duo Zelandiae et Hollandiae habet, aditus haud dubie et claustra maris et terrae. Non nimis a pace abhorrere eam, ego arbitror; quia mulier est; quia aerarium jam tenue; (non eae opes quae putantur) quia populo invito bellum est, qui commercia et libertatem mallet. Quod perseverat, magis a metu, quam ab odio est. Et audi verum verbum: magnitudo nostri Regis, virtus aut fortuna Hispaniarum intra sexaginta annos formidabilis facta est finitimis et longinquis. Metum hunc adimere, ambitionem non praeferre, e re sit inprimis: et facta sane, non verba, impetum augent. De Gallo pariter sentio, id est, eum occulte et tacite omnino velle pacem. Novellum ejus regnum, status vacillans, dissidium aut suspicio inter viros Principes; ea omnia quietem suadent. Et addo viscera ipsa, ut sic dicam, aerarii evulsa. Nisi exteri palam et occulte sustentent, ac focillent, jam defecisset. Sed cum isto an Rex noster pacem velit, haud equidem scio; penetrare in consilia illa intima nolo: potest tamen inducias salva omni spe sua et destinatione. Quid enim ibi in longum firmi? ne successor quidem satis certus quorundam judiciis, et in corpore illo semel moto, vereor, ut alii aliique morbi, nisi magna quidem Regis aut felicitas aut prudentia evincat. Sed definiendo; cum Angla pax oportunissime fiat: Gallus seponatur, qui, nisi lacessitus, non lacesset. Batavi in manus veniant, de quibus proprie puto te rogare. Quid ergo? cum iis bellum hactenus infelix, nec nunc felicius sperandum, nisi in tota facie rei aliquid mutetur. Loca valida omnia habent, loca sibi oportuna, militem exercitatum et satis bonum, victoriis animosum, ordinem aliquem in aerario et tota gubernatione, quamdiu bellum et metus est, haud facile solvendum: ut ista remittantur, et amittantur, pax aliqua sit et quies, quae nunquam in talibus bellis inita sine bono aperto Regis. Majestas illa nominis et occultum in animis vinculum illos trahit aut potius retrahit, qui male abierunt: et quidam gaudent datum honestum sic regressum. Centeni aliquot homines aut milleni ad religionem et regem ultro redibunt, si occasio redeundi suggeratur: haec praesidia hostibus detrahimus; et amplius in plebeja aut plurium illa gubernatione, occasiones inter ipsos dissidiis damus. Mihi crede, habent odia, factiones, et sua vulnera; sed occuluntur ea omnia impendente magno illo metu, qui aequaliter tangit omnes. Remitte paululum, ad ingenia et vitia sua redibunt; ut boves instante lupo coeunt, capita et cornua jungunt; abeunte, quisque sibi pascit. Sic Batavi nostri, quos ambitio fortasse valde non tangit, magis avaritia et amor quaestus. Ubi hoc postremum: an non regibus semper occasio ad se trahendi? aureo isto hamo piscandi? Intelligunt peritiores. Sed ut fiat utiliter, quiete aliqua opus est, et occasiones ea dabit. In ista, inquam, fere omnes consentimus. sed alii diuturnam eam volunt, id est, pacem: alii temporaneam, id est, inducias. Tu utram? audi. Pacem ex animo velim, et ponam ante omnia humana bona: religioni et regi pulcerrima sit, patriae necessaria, bonis et mediocriter bonis optatissima. Sed quid est? velim et optem, vereor, quod non fiet. Ego bonam honestamque pacem
page 722, image: s722hac scena rerum fieri posse, in animum non induco. Causae: Aut inclinatio hostium, aut a nobis metus eo ducat. Neutrum est. Et vide, an inclinatio: minime. Sunt in florenti sua re publice et privatim; qui gubernant, Crassi omnes sunt et parvi Croesi. Vis eos optimam fortunam cum dubia commutare? At metuunt fortasse. Utinam nostra sic essent. Debebant profecto, a potentissimo Rege, a legitimo suo Rege; ut id quoque addam; sicut olim a dominis suis fugitivi. Sed reverentia, vetustate et pertinacia rebellionis, jam excussa, et metu, ignavia (liceat libere hoc dicere) aut pravitate nostra (quis ordo? quis miles? quae consilia?) cur metuant? nisi occulta quaedam sint, et tegantur, quae me fugiunt. Omnia sunt talia, quae ad perseverandum eos hortentur, non resipiscendum. Addo foedera cum vicinis, cum quibusdam etiam Germanis clam aut palam icta: navigationes novas speratas, imo tentatas: quae etsi infida omnia et vana quidem sunt, tamen plebejos illos animos inflant, et auram inspirare modestiae non patiuntur et bonae mentis. Ergo de pace vix est ut sperem, nisi tali, quae disjungat a Rege, quae licentiores et illos et nos faciat; quo scio quosdam spectare. De religione consulto omitto, et Theologis permitto; etsi rationem ejus inter prima habendam, sapientes omnes sciunt. Magis itaque ad inducias inclinem: Primum, quia hostis facilius audiet, nec multae hîc tricae in conditionibus ac pactis; res manent utrimque immunitae. Deinde, quia authoritate Principum Germaniae tale aliquid honestissime impetretur, et sine ignominia Regis. Tertio, quia leges nullae durae nobis imponuntur, quas aegre aut turpiter postea solvamus. Quarto, quia commoda similia, quae ex pace sequuntur; nempe communicatio inter nos et conjunctio, partium reditio sud diplomate regio et fide, remissio hostium, et omnia minus intenta. Denique fatum, et Deus, et eventus aliquis pro Rege. Vis exemplum illustre in hanc rem et consimile? Sexti Pompeji bella Sicula cum Octaviano Caesare legisti? Siciliam et Sardiniam habebat, locis se tenebat, et tuebatur, famemque et inopiam Italiae importabat. Vinci numquam potuit, nisi brevi pace. Ea pacta cum illo est, exules recepti, et vires abductae, corruptus occulte ejus miles. Quid dicam? Terribilis ille et paulo ante Neptunus, vix una navi effugit, cervices gladio praebuit, et intra annum extinctum totum bellum. Vetus hoc est; fiet novum, si eadem adhibentur, et inprimis si consilio et intentione rem administramus. Acribus consiliis opus est, iisque fidis, occultis. Quod si non aliud etiam ex his induciis, quam respiratio aliqua et quies; pro re nostra multum sit; et egemus. Rempublicam aut disciplinam militarem emendare si volumus (debemus, si regere Regem volumus) non fiet apte aut cito per arma. Licentia nimis invaluit, corruptio, et mala, quae optimis potentissimisque rebus et regibus sunt perdendis. Huc ut nostri eant, ex animo voveo; quae fulcra et fundamenta sunt omnis status. Habes uno calore et tenore scripta, quae mihi sunt visa; quae premes aut communicabis, quaedam aut omnia, ut tibi erit visum. Epistola enim tua est: utere, sed non abutere; etsi pro amicitia hoc quoque potes. Non enim nisi
page 723, image: s723verba sunt: si aliqua incauta, excuset amor in patriam, et libertas, quae consulenti semper data est. Lovanii, III. Nonas Januarii, CIC. IC. XCV. [note: Haec est illa Epistola, de qua egi supr. ad Epist. CCV. quam inter Lipsianas magna parte mutilatam repperi, sed integram edo ex exemplari A. 1608. sine nota loci edito. Franciscus Haracus in Annalibus Tumultuum Belgicorum tom. 111. pag. 495. dicit, Lipsium rogatum ab uno Procerum Belgarum hac epistola mentem suam edidisse, et quaedam etiam ex ipsa epistola excerpit.]
EPISTOLA DCLXXXV. FRANCISCUS DE SANCTO VICTORE J. Lipsio S. D. Lovanium.
ETsi ipse me non ab omni culpa omnino vindico, qui commiserim ut tam longo silentio, rerum tuarum et valetudinis oblitus aut incurius tibi videri possim, tamen est quod excuset: otii nempe summa inopia, et novarum rerum, praesertim quae delectent, caritas maxima. Est quod etiam a scribendo interdum avocet; stili mei verecundia: qui nisi exercitandi sui ansam, tua fretus comitate, quaereret, cessaret prorsus, aut te saltem alio idiomate interpellaret. Sed affectus, qui ista et longe majora vincit, facit ut per ocasionem fiam audacior. Ea est; quod salutat te verbis plurimis, iisque amantissimis D. Doctor Velastegui, Hispanus, vir doctus, et qui ob singularem animi sui fidem, et inconcussam integritatem, a Rege in Belgium jampridem missus, praeest illi collegio, quod tam ad corruptos militiae nostrae mores reformandos, quam ad commissarum in regium aerarium fraudum rationes exigendas institutum, vulgo tribunal vocatur. Hactenus ille mihi ignotus, hoc nomine non solum innotuit, verum etiam mirifice in amorem sui pellexit, quod amore et admiratione Lipsii teneri se et flagrare profiteatur. Inter alia affectus istius argumenta, non leve istud est, quod maximo studio apud Stephanum de Yvarra (nosti opinor hominis potentiam) causam tuam egerit et acturum se spondeat, sic, ut annuo aut menstruo ex dignitate stipendio donatus, commodius aliorum principum et Regum ambitionem tui spernas et promissa, Regemque tuum, remque publicam nostram hac rerum procella nedicam naufragio, non deseras, aut prudentibus tuis consiliis, praesentiave defraudes. Effecturum id, utrumque confido. Nec ego, quantuluscumque sum, officio meo hac in parte deero: quemadmodum neque defuisse apud comitem Aremburghium, aliosque Financiarum, ut sic loquar, satrapas, fortasse tibi significaverit juvenis ille, quem principi illi per me commendasti: qui quid apud illum pro te et quam serio Baro de Bassigny et ego dixerimus, audire coram potuit. Sed unde discesseram redeo. Habere se dicit D. Doctor litteras a quodam viro summo, ex Hispania, quibus vehementer petit sibi mitti omnia tua opera, quae extant, ea praesertim, quae tuo ipsius judicio castigatissimae impressionis censebuntur. Eandemque censuram de libris
page 724, image: s724hocce catalogo contentis, postulat, ut videlicet eos notes, quos adornandae splendidissimae bibliothecae, ipsiusque studiis fovendis idonei magis, tibi videbuntur. Quaeso te utrumque praesta: judicium, inquam, de tuorum operum, quae prodierunt impressione, et de aliis tibi notis, quos meliores censeas. Et si litteris tuis, hac ocasione, hominem salutabis, scio non poenitebit. Interim scito, mi Lipsi, te summopere amari et coli ab omnibus, solaque temporum horum, (pene dixeram fati nostri) malitia te supra omnes viros magnos non extolli, et ex illa Lovaniensi desidia ad Reip. gubernacula etiam per vim non rapi. Sane etsi id mihi, vicino tuo, (quique colloquia et aspectum tuum inter ea, quae mihi carissima sunt bona pono,) molestissimum sit, tamen quodcumque ex commodis et dignitate tua erit, id mihi semper longe gratissimum fore, idque me serio allaboraturum confide Vir undequaque clariss. et simul Vale, et me ama. Bruxella. Id. Feb.
EPISTOLA DCLXXXVI. ANGELUS SPANNOCHIUS, Patritius Senensis; et Bononiae Professor. Jur. Civ. Primarius. J. Lipsio; litterarum omnium peritia insigni Viro; S. P. D. Lovanium.
ET multa praeclara, quae de tuis virtutibus quotidie praedicantur, a viris optimis Bononia transeuntibus: et longe plura, quae de multipici doctrina tua, tui singulares libri testificantur; excitarunt jam pridem, mihi pruritum ingentem, appellandi te litteris meis; et si fieri posset, aliquam tecum amicitiam instituendi. cohibui tamen hoc animi desiderium, eo verecundiae freno, quod occasione carebam. Facit nunc Deus, ut ad te scribere possim, et debeam. Decessit enim hisce diebus Thomas Corraea Coimbricensis, qui de Principe loco, litteras humaniores in hoc Gymnasio docebat. habiti sunt frequentes de Justo Lipsio sermones. in eam itum est sententiam, unum esse Lipsium hac sede dignum; modo illam ipse non dedignetur. Scribent (scio) de hoc ad te, multi. vellicabunt te Senatus istius nomine, plures. Honorifico Senatus Consulto deinceps, de honorario tecum agetur honorifice; si promptam veniendi voluntatem ostenderis. quod ut facias, etiam atque etiam rogo; consilii enim non poenitebit. O me felicem, si Lipsius advenerit. Equidem hîc per decennium, Juris prudentiae Magisterio praesum: et omnia mihi summopere placuerunt, et placent. placebunt (ni fallor) et tibi. Sive enim Civitatis hujus Majestatem inspexeris; Docentium civitas apellatur. Sive Genium perquiras, Felsina est; videlicet sine felle civitas. sive denique nomen intuearis, Bononia dicitur; hoc est ubi bona sunt omnia; et vere tibi, nobisque bona erunt omnia, si aderis. Haud contemnenda res est, quam tibi Angelus indicat; si non Coelestium unus; certe non malus. Vale, scitoque
page 725, image: s725amplas me hîc aedes, habere conductas; quae non incommode capient utrumque. Dat. Bonon. postrema die primi Mensis. M. D. XCV. [note: Respondet ad hanc Lipsius Centur. ad Italos Epist. XXVII.]
EPISTOLA DCLXXXVII. J. LIPSIUS Stephano D'Yvarrae, Regi Hispanorum a Secretis S. D. Bruxellam.
COmiter here nos et fermone et convivio excepisti. Inter varia lepida aut arguta quaerebatur, ecquid frigus, et tarditas Principi conveniret? Ego ajebam, et rationes sive exempla, quae me tunc moverint, magis dispositae et firmiter ecce hîc habes. Regimen et gubernatio principis est. alienus ab iis calor, et praecipitat, aut certe peccat. Mitis animi et compositi est, dare leges, jussa, mandata: at talia omnia, et paene sola, cottidie in publico Princeps promit. Adde, quod auctoritati facit hic habitus. et frigus in vultu, verbis, incessu, motu, suspicere homines inducit, attendere magis et vereri. nec ignaviae hîc species, aut timor. quin ut navis, quae stare videtur, celerrime per undas labitur, sic principes maxime actuosi saepe, qui minime apparent. Torrentes rapidi sunt, et iidem non diuturni, at contra
Lene fluit Nilus, sed cunctis amnibus exstat
Utilior, nullas confessus murmure vires.
Tale in principibus: comes, sedati, compositi, utilius firmiusque suos et sua regunt. Tale frigus morum et actionum in Augusto notamus. Tale in Tiberio, non optimo principe, fateor, sed optimorum saepe imitatore. Taceo de Marco Antonino Philosopho. Dio Cassius, Nihil dicere solebat, nihil scribere aut facere subito et negligenter, sed minutas etiam res in diem differre. quod existimaret, NON DECERE IMPERATOREM PROPERE QUIDQUAM AGERE. Magnum exemplum est, et magni, si qui esse ac manere volunt, incitentur. De Ludovico Sfortia etiam Mediolanensium Duce (cauto mehercule et arguto, etsi improbo, ideoque ad extremum infelice) de illo inquam memorant; Mori arborem pro symbolo usur passe, quae sapientissima arborum ideo dicitur, quia tarde, nec nisi post omnem hiemem, germinat ac floret: adsignificantem tale suum ingenium esse, nec celeriter ac propere consilia, actionesque inire, sed ea mature magis et tarde explicare. Quid Carolus Quintus, magni Regis nostri parens? Accusantibus quibusdam hanc lentitudinem scite respondit: nam si nos pro ingenio vestro, properi et calidi, orbis terrae bellis caedibusque involvuntur. Et vere: Privati affectibus indulgent, et cum iis pereunt haud gravi malo. Principum calor et celeritas exitium sit. Cassiodori monitum addo. lib. X. variar. Haec est regalis proculdubio virtus, celerius necessaria sentire, et in verba tardius prorumpere. Nec enim sensu profecto aut intellectu tardum principem laudamus
page 726, image: s726vel optamus, sed actione et verbis, ut praedixi. Cautio etiam addatur, ut ne nimis cunctanter, neve occasiones rerum gerendarum e manibus amittantur. saepe a talibus ingeniis factum. Incidit Pannonii Legati libera vox ad Hadrianum VI. Pontificem natura tota tardiorem, qui cum auxilium adversus Turcas postularet, et traheretur diutius. Beatissime pater, inquit, Fabius Maximus cunstando Rem Romanam restituit, tu vide ne cunstando rem Romanam, atque adeo Europam, evertas. Habes, vir Illustris (desiderasse videbaris) quae mei judicii aut observationis in ea re fuere. Et Deum precor, ut Austriaci vestri decore utiliterque hoc suae velut naturae bono utantur. Eumdem, ut te Regi magno magnum ministrum servet: Lovanii XVI. Kal. Febr. CICICXCV. [note: Hic Stephanus Yvarra Hispanus, in Belgio et ejus administratione diu versatus, a Secretis Regi fuit. Lips. 1. Cent, ad Belg. 22. saepe a nostris Historicis memoratur. vide Borr. XXVIII. p. 21. XXXI. p 6. 63. 65. et seqq. et alios eorum temporum Historicos. Conscium etiam fuisse conspirationis in Elizabetham Reginam Angliae docet Cambdenus in Part. IV. Histor. Elizab. p. m. 623.]
EPISTOLA DCLXXXVIII. [note: Chistetiorum Gens doctorum virorum proventu egregie floruit. Caput, a quo fluxenint, memoratur Laurtntius Senator Dolanus, cujus hic Joannes fuit filius, qui medica arte clarus, et honoribus in patria summis persunctus est. Fratrem habuit Claudium, cujus librum postumum de antiquo numismate suae dissertationi de Othonibus aereis adjecit Henricus Thomas, et cujus meminit in Vesontione Joh. Jacobus. part. 1. cap. 16. Joannis filii fuere plures; Joannes Jacobus multis scriptis clarissimus, quibus non tantum medicinam, sed antiquitates prioris et recentis aevi illustravit. Philippus, Abbas Bulernensis et Canonicus Vesontionensis, qui opuscula quaedam de pietatis studio scripsit, Laurentius et Petrus Franciscus gemini, qui Societati Jesuitarum nomen dederunt, et scriptis claruerunt, quae memorat Alegambe in Biblioth. Jesuitar. Joannis Jacobi filii tres fuere, Joannes, qui Canonicus Toruacensis, antiquitates etiam egregia luce perfudit, et Julius Canonicus Vesontionensis, et post varios honores in Hispaniam a Philippo IV. evocatus et Ordinis Velleris aurei Cancellarius factus. et Henricus Thomas. vide Mirae. de Scriptoribus Seculi XVII. pag. 326. Edit Fabric. Inter omnes vero eminuit Joannes Jacobus, discipulus nostri Lipsii, qui egregiam bibliothecam instruxit Bruxellis, quam ex Granvellana maximam partem locupletasse verosimile est. nam Sam. Tennulius, qui eum A. 1670. Bruxellis Octuagesimum tertium jam egressum annum vidit, ex ejus bibliotheca edidisse se Agathemeris Geographica testatur. Gassendus vero in Epistola ad L. Holstenium pag. 55. dicit Meziriacum exemplum Agathemeris habere ex Bibliotheca Gravellana Vesontione descriptum. ex qua praefatione etiam Agathemeris habere ex Bibliotheca Granvellana Vesontione descriptum. ex qua praefatione etiam colligere liceret, eum orbum tunc vixisse. socerum suum Julium Maubouhanum celebrat in Vesont. part. 1. p. 172.] JOANNES CHIFLETIUS J. Lipsio. Lovanium.
VIr Clarissime. Salutem mihi abs te reddiderunt Ludovicus Lantius, et Petrus Pantinus J. C. sororius meus, cum significatione memoriae apud te Claudii Chifletii fratris, quo cum tibi olim consuetudo Dolae. Illud ambivi dudum, fateor, et cupide petii per hos amicos. Et vero amicitiam, si me in cohortem tuam recipies, qualiscumque licet admissionis, colam et servabo sedulo. Tua caussa et illius mei, cujus caussa me amas. Caetera, quae humanitus, ut censes, post primam editionem tui Taciti, ipsi exciderunt, non refrico.
page 727, image: s727Tantum hoc, in ejus relictis reliquiis, quas conjectas habeo, ejus manu descriptas, quarum partem redegi in ordinem, pleraque ex quinquentis amplius adhuc superfuisse, quae post ejus obitum divulgassem, nisi postea prodiissent ex tua schola iterati commentarii, et notae ad usque quintam editionem. Hae enim conatus hosce meos veluti sufflaminarunt. adeo frequens utrique consensus ea interpretando et emendando. uter utri contulerit, non anquiro. hoc probe scio, non recte inferri, ego id ante praevideram, ergo ille mihi praeripuit. Apage haec ab ore erudito. sunt enim hujusmodi argumenta potius magni utrinque judicii et indefessae lectionis. Hoc genus querimoniarum, et, ut cum JCto loquar, fribuscula odisti, scio: nec enim prodire possunt, nisi e paupere agello. Fratris candidissimum genium et ingenium non infoecundum tute ipse, si quis alius, censor magnus, vidisti et pervidisti coram, una cum doctissimo Gyselino tuo, meritoque etiam absentem, et in medio studiorum cursu mihi ereptum amas. Pro cujus manibus ausim spondere, quod mihi ex Italia reverso saepe iteravit, sibi non modo aeternum gratulandum, quod praesentiae tuae bono uti frui licuerit, sed Dolanae Academiae, cui contigerit aliquando Lipsium videre et audire perorantem in laurea Hippocratea Gyselini. bene vale, Lipsi sapientissime. ex A. D. XVI. Kal. Febr. CICICXCV. In alienis legendis stipulis dum opellas posui, occurrere mihi aliquot scrupei loci, quos si recte elapidavi, facio te arbitrum: plura fratris olim collaturus fortean indicta aliis, quae nollem lucem videre, nisi te probante. Tacit. lib. 1. Annal. 28. Luna clariore pene coelo visa languescere. Frater, clariore coelo plena visa languescere; alii aliter. ego sic, [note: Ita etiam Salinerius conjecit.] Luna clariore plena coelo visalangueseere ex vestigiis veteris libri, in quo pena legitur, Petronius arbiter
Parte alia plenos exstinxit Cynthia vultus,
Et lucem sceleri subduxit.
Et sane numquam fit deliquium Iunae, nisi ea plena. illud claro repenfe coele non tam clarum: defectus enim non fit repente, sed paulatim, subeunte sydere, quod Aristoteles dixit [gap: Greek word(s)] libro de divinat. per somn.
Lib. III. cap. 5. Et ex maerore solatia: Solatia hîc appellat suprema erga memoriam Germanici munera, quae functi erant Calabriae et Apuliae magistratus. vel per solatia intellige speratam vindictam de morte Germanici. nam postea cap. 12. scribit, vos vero et liberos Germanici et nos parentes justis solatiis afficitis. quid si legas, et ex maerore silentia? ante dixit, cap. 1. rogjtantium inter se, silentione an voce aliqua egredientem exciperent, et paulo post, dies, quo reliquiae tumulo Augusti inferebantur, modo per silentium vastus, modo ploratibus inquies. et in fine lib. 2. ubi de Justitio, passim silentia et gemitus.. et 1. Hist. per caeteros maestitia, silentium. Livius lib. 1. velut orbitatis metu icta moestum aliquamdiu silentium obtinuit. Innumeri tales loci. Curtius lib. X. ubi de morte Alexandri, quem cum Germanico comparat Tacitus lib. 11. Ann. 73. Ac primo ploratu lamentisque et planctibus tota regia personabat, mox velut in vasta solitudine omma
page 728, image: s728tristi silentio muta torpebant, ad cogitationes, quid dein futurum esset, dolore converso: plura hîc adnotavi.
Lib. IV. cap. 38. prosperam sui memoriam: sic loquitur lib. 1. HIstor. 14. prospera de Pisone fama consilio ejus fidem addiderat, et statim hoc libro c. 44. Antonius, multa claritudine generis, sed improspera. sed sat: non erat de Tiberio prospera memoria. Auguror hîc legendum, properam sui memoriam. id est cum primum illud et insatiabiliter enitendum, ut cito et mature sibi viventi, ad imitationem Augusti, paret memoriam immortalitatis ac gloriae. vocabulum id sat frequens Tacito: quid si posteram legas. Plinius II. Epist. de Virginio Rufo, postritati suae interfuit. Tacit. 11. Ann. de Germanico, fruiturque fama sui. Horat. III. Carm. ult. Usque ego postera laude crescam recens. Ergo posteram memoriam vult dicere monumenta, quae posteris sciet et videbit parari: Martial. X. Epigr. 23. de M. Antonio:
Ampliat aetatis spatium sibi vir bonus: hoc est
Vivere bis, vita posse priore frui
lego, posteriore frui. Ennius dixit, aedificare nomen lib. XVI. Annal. apud Macrob. lib. VI. cap. I.
Reges per regnum statuas sepulchraque quaerunt,
Aedificant nomen, summa nituntur opum vi.
Seneca Epist. 59. jucundum est esse secum quamdiutissime, cum quis se dignum quo frueretur effecit. Cicer. IV. Catilin. affectavit hanc gloriam: nihil aliud a vobis, nisi hujus temporis, totiusque mei consulatus memoriam postulo.
Eodem libro cap. 43. suoque regi dent Eliatem agrum. multa hîc interpres. lego sic, suoque regi datum Heliatem agrum cessisse. Datum id est sorte concessum in illa divisione. Regis nomen non exponit, nec necesse fuit. sic postea loquitur, ita secundum Messenios datum. paulo post. Tyrrheno datum, novas ut conderet sedes. Ann. XII. precibusque ejus dandum, ut omni tributo vacui in posterum Coi sacram et tanti Dei ministram insulam colerent. 11. ann. hinc ventum Athenas foederique sociae et vetustae urbis datum, ut uno lictore uteretur. III. Ann. Scauro, qui filiam ex ea genuerat, datum ne bona publicarentur. etc.
Ibid. cap. 65. cum auxilim appellatum favisset. sic fere Beroaldus Junior ex fide MS. libri, ut censeo, ediderat. sic in editione Romana, et ad ejus instar pleraeque. Florentina habet Travisset. id verbum statim ab aliis in pejus versum est, adeo editionum progenies vitiosiores. atqui in illa vetere latent vestigia verae scripturae, quam sic esse constituo. Cum auxilium, opem latum itavisset. sic latine loquitur saepe Cicero et Livius, vel sic, cum in auxilium appellatus itavisset. elige: nam VErtranio auscultandum non est, qui ex Dionysio Vibenium non fuisse accersitum contendit. denique Varro, Festus, Livius, Tacitus, Lugdunensis tabula variant. Itare, verbum haud ita obvium, suspectum, credo, fuit descriptoribus, quo tamen Tacitum usum putem antiquorum exemplo. In edicto vetere Censorum de vetitis Rhetoribus apud Sueton. ita est, majores nostri, qui liberos suos discere, et quos in ludos itare vellent, instituerunt, Gellius 11. 24. utitur eodem verbo, et Festus in fragmentis restitutis
page 729, image: s729a Fulvio Ursino, ad comitium itant. sed ut quidquid antiquum est in Tacito, ita corruptelae obnoxium. Ego sic, cum auxilia per Latium portavisset. notum est per initia rei Romanae, modicis adhuc viribus, reges paulatim imperium firmasse, lacessitos a finitimis virtute propria et paucis amicorum auxiliis hostibus obviam isse. Eo tempore Celes Vibenna auxilia portavit in Latium, et quum in monte Querquetulano sedem acceperat, monti nomen Caelio dedit. Salustium imitatus est noster, qui sic in Catil. sociis atque amicis auxilia portabant. Tacitus et Livius saepe portare, deportare, reportare, auxilia, exercitus, classem, legiones. Silius lib. XIV.
Exciti populi atque urbes socia arma ferebant.
EPISTOLA DCLXXXIX. J. LIPSIUS Agesilao Marescotto S. D.
BEnevolentia tua, Nobiliss. juvenis, satis mihi et ex scriptione tua innotuit, et ex caussa item scribenedi; illa quidem affectum profert, et verbis ipsis consignat: ista quid fuit, nisi aestimatio quaedam mei, et ideo propius cognoscendi, jungendique cupido: Amplector, et adstringor. sic se offerenti, nec teneat te aut retrahat, quod inseris, de pietate cogitatio aliqua adversa, mi Marescotte, (etsi scio te jam hoc scire, testandum tamen est) ego purae et priscae religionis retinens sum, et inter medios istos aestus et fluctus, quibus jactamur, firmiter adhaesi et adserui, cum interno meo magis, quam externo fructu. Improbi enim hîc invalescunt, et impietas et rebellio auram fortunae habent aspirantem. sed omnia mihi prius eripiantur, imo ipsa vita, quam ille animus Deo, religioni, et ejus capiti, Pontifici addictus. semel hoc apud te, et per te (si opus) apud alios testor. Sperne, quidquid aliter dicetur, ut a calumnia aut livore profectum. Caeterum, quod in iisdem litteris praefers amorem in ipsas litteras, easque veteres et ingenuas; dignum facis hac stirpe tua et indole, tum etiam communi patria, quae Italia est, quid nisi mater earum et nutrix? persevera, oro te, in amore isto duplici, litterarum, et mei. Ego in tui idem spondeo facturum. Lovanii Postridie Kal. Mart. 1595.
EPISTOLA DCXC. JOANNES RICHARDOTUS J. Lipsio S. P. Lovanium.
REcte facis, Lipsi doctissime, quod de affectu in te meo confidas; nec te fefellit Antistes Antverpiensis, dum causam fidendi praebuit; cum nihil
page 730, image: s730mihi possit esse gratius, quam te colere, ornare, augere. Quod autem tibi non respondi prius, nolim putes, negligentia factum, vel oblivione tui. Causa silentii fuit, quod nondum inita ratio, qua tibi prospectum esse posset; quodque mihi persuaserim, passurum te gravissima quaeque, priusquam migrandi caperes consilium. Nam patriam relinquere, quod tibi res angusta domi, animi esset vel ingrati, vel certe abjecti. Neutrum singulari tuo candori convenit. Nostri autem est officii, Justo justa petenti non negare. Ergo, Lipsi, subsiste, bonoque sis animo. nihil enim tibi defuturum, quod ad innatam tibi parsimoniam sufficiat: neque tam est exhaustum Regis aerarium, quin supersit, quo tibi medeamur. Drenckwartius quaestor Regius se recepit curaturum, ut infra paucos dies sexcenti floreni tibi numerentur. In sequentes annos senties nostra omnium, qui te studiosisiime colimus, opera, Regiam in te liberalitatem diffundi. Juvas rempub. et rem literariam mirifice auges: sed convictores non admittere, non probo. Quod si te continget mutare sententiam, duos filios tibi voveo, qui Antverpiae vivunt apud patres, adolescentes non contemnendae spei. Eos, si infra annum aut circiter contubernio tuo uti liceret, putarem felicissimos. Vale, colendissime Lipsi, et si me benevolentia tua judices non indignum, aliquando ad me scribe. Bruxella 21. Martii. 1595.
EPISTOLA DCXCI. J. LIPSIUS Joanni Richardoto. Bruxellas.
GRatias agere uno tempore tibi debeo, non una caussa. privilegium mihi confecisti, vinum liberaliter misisti, operam et consilium offers, in re pecuniaria expedienda. Quid tibi reponam? verba? liceat, et pro more fecero. sed malo in animo agnoscere, et devinctum eo adstrictumque fateri. sed quod rem pecuniariam, id est stipendium meum attinet, quoniam cognoscere cupis, si vacat, a capite audi. Comes Fontanus titulo Historiographi Regii me donavit, et una stipendio mille florenorum in annos. sed ejus solutio adhuc parum certa est, ab aserario regio (sive a Financiis) pende. atque ab iis in singulum quodque semestre debeo impetrare. Ita facere coepi, sed in limine (ut rem tibi dicam) substiti aut offendi. Nam assignatio mihi facta semestris unius, a duplici quaestore accipiendi, Thienensi et Gildoniacensi: jam rem factam habere me censebam, sed ecce dum ad eos mitto, alter praecise negat se soluturum, nec Regi quidquam se debere, alter spem initio fecit, et postea quoque significavit, Clausas sibi (utar ejus verbis) manus esse; nec posse promissa implere. Hîc ego quid facerem? ad Thesaurarium accurri, amicum nostrum, sed sive negotiorum copia, sive publica inopia fecit, ut praeter voluntatem nihil ab eo sit auditum aut factum. Festinamus fortasse, nec haec nova sunt
page 731, image: s731in nostra Aula et moribus. Credo equidem, imo scio. sed alia quidem nostra caussa est, et fortasse non deceat in communi illa sorte censeri. Credebam hoc stipendum in lectionis meae et Professionis augmentum cedere, quod per se tenue est. et nisi illud fideliter accedat (quid verba facio) non sum me alendo et tolerando. Quid capere apud exteros potuerim aut possim, non repeto, nec opus est. sine superbia tamen aut injuria petam, non deteriore me loco apud potentissimum regem esse. sed audi me ex animo hoc profitentem. quocunque hîc loco ero, tamen hîc ero, nec levitatis hanc notam subibo, ut temere mutem aut migrem. M. Cato olim non inscite dixit, malle fe, ut quaererent omnes, cur posita sibi statua non esset, quam cur posita. simile ego, sed sileo. nec (etsi apud te auderem) ultra de me dicam. summa petitionis meae est, si Regi sedet me stipendio donare, ut vere donum sit, et in re, non imagine fruar. detur certa aliqua, detur perpetua assignatio, et ne ad has curas assidue ambiendi et petendi cogamur. Cum nuper Bruxellae essem, locutus sum quidem ipsi Thesaurario, et largiter promisit. spero, si auctoritas tua accedat, posse confectum id dari. Enimvero et litterae Regis juvare aliquid debeant, quas nuper binas eodem argumento Serenitati suae obtuli, quibus Rex me commendat, et ut honeste habeat atque alat mandat. Ista, Ampl. Domine, semel et libere et fuse apud te exposui, nec quidquam peccare potui apud animum (supra merita) in me sic amicum. Quod si quid fieri (sed sine magna mole) potest, fiat. sin minus, et tempora parum opportuna sint, differatur; ego non me rejectum, sed sepositum arbitrabor. et patientia ac modestia ducibus philosophabor. Lovanii XII. Kal. Mart. CICICXCVI.
EPISTOLA DCXCII. J. LIPSIUS Joanni Richardoto.
AMplissime et Nobilissime Domine. Qui litteras has adfert commendatus mihi a primariis viris est. et testimonia sua habet, et merita etiam in partes nostras praefert. A. vestra videbit et dijudicabit: neque haec praecipua mihi scribendi caussa. alia est, quae me tangit. Nam dies plures sunt, cum de me aut honore meo aliquid agi coeptum esse per P. Oliverium intellexi, sola benevolentia inductum: sed absit, ut sine tuo consilio atque etiam opera peragamus, in quo uno fateor me niti. Duo proposui, quorum alterum in levi habeo, alterum magis est cordi. Prius de titulo aliquo honorario, quo Celsitudo sua posset me producere, et honestiore paullum loco in consessibus aut conventibus publicis collocare. si fit, non abnuo: si non, haud valde ambio, et acquiescam facile in loco, quem tot annos sine querela mea insedi. Exteri aut adventores interdum mirantur, fateor: sed videlicet benivolentia me, supra quam deceat, fortasse extollat, et ego intra modestiae fines libenter manebo; Alterum est de remissione cottidiani laboris, et ut a lectionibus possim
page 732, image: s732solvi; aut certe non sic alligari. Istud, si aetatem meam, valetudinem, consuetudinem alibi videmus, rationem habeat, et auctoritate tua velim impetratum. Quinquagesimum octavum annum jam ago: neque aetas maxima est, tamen declinans, et partim laboribus, magis valetudine infracta. Consideret A. tua: ab anno decimo octavo coepi publice scribere, ab anno vigesimo quarto docere, neque intermisi ad hunc diem. En an non jure quietem posco, et praemia etiam veteranorum? In aliis Academiis et praesertim Hispaniae obtinuit, post viginti annos, missionem, aut duplex stipendium dari. ego bis viginti pene implevi. Neque missionem tamen plenam flagito. Vinculo aliquo teneri facile patior; duntaxat, ubi valetudo (ut saepe) repugnat, liceat mihi sufficere in locum, et paullatim producere aliquem ac formare, qui bono publico succedat. Ne velitis, obsecro, mecum exstingui utilem honestamque professionem. levi stipendio opus sit ad illum alendum: levi, cum spe deinde (si merebitur) melioris. Ipsa etiam electio successoris, aut certe approbatio sit, ut debet, vestra. Ecce, Ampl. Domine, petitiones meas. si aequas judicas, adjuva. neque aliter suffragium tuum posco. Otium si quod mihi datis, non erit otium, et quod lectionibus detraham, stilo impendam: nam quiescere quidem hic animus non potest. non dicam tibi, et saepius oblata esse aut offerri amplissima, et cum quiete mea conjuncta: non dicam, quia non dissimulo Principi et patriae operam meam consecratam, nec vel injuria me mutet. Aliorum ingenia aut mores hîc nori usurpo. Satis, Ampl. et Nob. Domine, quod e re mea, et item ex aequo et bono (neque aliter) hîc facies, et quamquam suffragium rogavi, judicium adhibebis. Lovanii prid. Non. Febr. CICICCV.
P. S. de Titulo quod scripsi, rogo de nudis modo titulis sit, cum onere non accipiam, nec si Regis sit. raptim.
EPISTOLA DCXCIII. [note: Frencetius Vratislaviensis Silesius, Poeta laureatus Caesareus, primum Professor Ethices Helmstadiensis, postea Inspector Scholae Rigensis. obiit. obiit 18. Jun 1605. Witte Diar. Biographic.] SALOMON FRENCELIUS DE FRIDENTHAL, Academiae Juliae Professor P. Ethicus, J. Lipsio. Lovanium.
JAm pridem exclamavi: Dî, Amicitiae Praesides, aditum mihi facite ad illum Justum Lipsium, cujus nomine superbiunt Musae, triumphat Germania, seculi nostri gloria reflorescit: Non ego, Lipsi, cum Aristophanc [gap: Greek word(s)]: (ut tu alicubi ad Ortelium) sed quod in ore est omnium, quod res loquitur, id ego. Amavi te jam inde a prima adolescentia, et magnifeci. Multi mihi de te et jucundi sermones superioribus annis cum magno illo et incomparabili nostro Duditio: multi hactenus cum Monavio, Rhedigero, Schetlingio, Civibus meis: multi inprimis cum Optimatibus Aulae Caesareae,
page 733, image: s733qui omnes ad institutum hoc praesens, aut, si mavis, ad hanc audaciam subeundam, nunquam me hortari desierunt, sive quod nescio quid de amicitia nostra sibi policerentur, sive quod aliorum plerorumque clariss. virorum hujus seculi erga me benevolentiam et familiaritatem respicerent. Dabis igitur mihi veniam, quod ignotum me tibi obtrudo, et quod vel hoc unum abs te peto, ut amantem redames. ita enim et plana erit et plena, et amabilis et stabilis inter nos necessitudo. Etenim tanta est, uti non ignoras, cordati amoris vis, ut nexu quodam arcano summa imis conjungat, et quorum vel exigua, vel nulla parilitas, pari regat imperio. quod quo minus faciat, quid obstat, quando idem tacito foedere adversa Elementa connectit? quomodo enim Astra cursum suum perficerent, quomodo terra aquae adhaereret, igni aer, nisi praepotens ille, et (ut recte dicitur)? Sacer Orbis Amor omnia communi vinculo, et quasi cognatione quadam inter se conglutinaret? Proinde dubitare non ausim, Lipsi praestantissime, te animum meum ita accepturum, ut minime tum mea, tum aliorum de tua humanitate exspectatio me fallat. quod ut tam libenter, quam ingenue facias, vehementer oro. Equidem, quod promittam tibi, nihil habeo, nisi fidem, atque adeo me ipsum: quo si libere usus fueris (quanquam quis potest tantilli esse usus?) beabis me, neque quidquam diversum facies ab aliis bonis et doctis Viris, quos nondum sui erga Frencelium amoris poenituit. Impendi magnam juventutis meae partem Academiis: nullam non Tirociniis militaribus: aliquam Aulis, praesertim Regiae Caesaris. Ex hac nunquam pedem extulissem (ad quam etiamnum mihi patet reditus) nisi vitam Scholasticam solam vitam credidissem. Hinc factum, ut in Academiam Juliam ab Illustrissmo et literatissimo Principe Henrico Julio, Duce Brunsvicensi, et Lunaeburgensi evocari me libenter passes sim, ut jam securus plena voce exclamare possim: [gap: Greek word(s)]. Cepit me fatietas Aulae; Scholae nunquam capere poterit. nec mea est natura, ad nimium sublimia aspirare; etsi id fortasse non adeo esset difficile. Verum hoc votum meum, ut
Quum jam fata mihi ultima
Pernêrit Lachesis mea,
Tranquillus moriar Senex.
Haec quorsum? ut scias, cujus ingenii habiturus sis Amiculum. Jucunda sane mortalibus rerum bonarum possessio; nulla vero, quam Amici jucundior.
[gap: Greek word(s)].
Hoc tibi de me policearis velim. quod si facies; nunquam te humanitatis hujus poenitebit. Mitto tibi nescio quid nugarum. certe ejusmodi sunt pleraque, quae propediem castigatiora atque ornatiora videas. si non prorsus ad gustum tuum; memineris tamen, e quercu quandoque etiam exsculptum gratiam habere, non modo ex ebore simulacrum. Numen ingenii tui adorabo, si libere me monueris. Literas tuas magno desiderio exspectabo, quas commode Raphelengio mittes. Is per Cursores Hamburgenses Bremam, inde huc
page 734, image: s734ad Timannum Coccium Amicum suum recte curabit. Bene et feliciter vale, Lipsi expoliti gloria seculi: et condisce etiam non visa aut exigua amare. Helmstadii in Academ. Julia propere, subito oblata per Bibliopolam nostrum Francofordiam profecturum occasione: quo nomine de tumultuaria scriptione mihi candide ignosces. Prid. Cal. April. An. sal. XCV.
Salvere te jubet plurimum Caselius noster tui amantissimus, quem tu, opinor, veluti leonem ex ungue nosti.
EPISTOLA DCXCIV. SALOMON FRENCELIUS DE FRIDENTHAL J. Lipsio S. D. Lovanium.
S. Vota, quae de Amicitia tua conceperam, audiisse Deum, ut scribis, quantae id mihi voluptati fuisse putas, Lipsi, Vir absolute doctissime? Vidi humanitatem tuam, eamque exosculatus sum: id quod jam pridem tibi literis confirmassem, nisi partim occasio defuisset; partim dubia valetudo me abstraxisset; praecipue vero continua itinera obstitissent. Domo enim ultra semestre abfui, tum ad varia loca, tum praecipue ad Caesarem ab Illustrissimo Duce meo, aliisque Principibus ablegatus. et nunc quidem, rebus Dei beneficio, gravibus ex animi sententia confectis, ad meos reverso, vix tantum fuit otii, ut nudas has literas deproperare, non vero describere licuerit. quare ut et de tarditate et negligentia scriptionis mihi des veniam, diligenter abs te peto. Caeterum quo te promtiorem ad me redamandum exhibuisti, eo majori curae tuum istum amorem mihi perpetuo futurum, velim certo tibi persuadeas. Judicium tuum tam honorificum, tamque grave, et candidum de Ingenii mei lusibus, versiculis tam teneris et simplicibus, ita me nescio ad quae exstimulavit, ut brevi, si Deus vitae usuram mihi indulserit, eorum specimen sis visurus. adorno enim jam alteram partem Epigrammatum. ea protrusa, dabo alia quaedam Elegiarum et heroicorum Poematum Opuscula, ut forte e Catalogo cognosces. vult hoc nimirum, et urget ipse Illustrissimus Princeps meus. Deum immortalem! quantopere me beabis, si hasce meas lucubratiunculas, aut (ut verius dicam) succisivos lusus, aliquo tuo testimonio, sive versu, sive epistola ornaris! non alias communis illa stultitia corrogandi plurimorum laudationes me titillat. quod abs te tam diligenter atque exquisite peto, id plane est peculiare. Tuum de Stylo judicium non credis, quam gratum non mihi tantum fuerit, sed nostris omnibus? quid? ipsissimo nostro Principi, qui eas iterum atque iterum accurate legit, et retinuit. Inprimis tua in Lipsianae Latinitatis Praedicatorem [gap: Greek word(s)] vehementer ipsi placuit. [note: Henr. Stephanus.] Bonus ille Vir, quam misere jam dudum cum illa sua L. Latinitate, et omni Graecanitate, ut sic dicam, evanuit! Stat, vero, et stabit Lipsius. Redeo ad Principem meum. huic velim magis magisque placeas, ut jam pridem in aliorum
page 735, image: s735maximorum virorum es deliciis. non est, quod multis cum tibi commendem. non ignoras fortasse, quot quantaeque impudentissimae calumniae de eo a perditissimo spargantur; at eas nemo audiet, nisi qui ipse homo nauci. dicam uno verbo, et dicam aliorum pace. sive pietatem religiosam, humanitatem admirabilem, sobrietatem, continentiam, modestiam, fortitudinem, justitiam, aliasque heroicas et plane raras virtutes; sive lectissimam et pene solidam eruditionem, LL. praecipue, judicium de omnibus disciplinis exquisitissimum, et maxima quaeque animi dona spectes: profecto Germania non habet parem, et vix habebit: idque fortasse res ipsa paullo post testabitur, ubi ejus operam in his temporum inclinationibus requirere necesse fuerit. Scripsit grande volumen quaestionum et consiliorum Juridicorum; quod forte aliquando prodibit. nuper autem commentarium justae magnitudinis de Magistratu, sive de Principe aggressus est, tanta dexteritate, sapientia, et elegantia, ut exspectationem omnium superarit. In eo adducta plurimorum doctiss. hominum authoritate te quoque inseruit: nunc ad finem properat: quem fortean videbis. Tu operam praeclarissime collocabis, si hanc inauditam in Principe Germano diligentiam, et incredibilem erga ordinem nostrum humanitatem literis tuis, vel me authore et impulsore nominato, absque metu et pudore confirmaris: atque ita aditum ad tanti principis, qui hodie potentia nulli Principum Germanorum cedit, benevolentiam, et propiorem notitiam tibi ipse aperueris. quod ut facias ita te rogo, ut obnixius rogare non possim. Instituti hujus nunquam te poenitebit. neque enim est, quod de successu, aut de responso dubites. Recipies humanissimas literas. quicquid igitur scribere visum fuerit, fac ad me una cum exemplo literarum ad Principem abs te datarum, quas ego legam, perferatur. Id commodius fieri non potest, quam si literae bene communitae Hamburgum mittantur, ad Lindebergii amicum, quem ille suis literis mihi descripsit. nec nomen, nec literae in hac celeritate mihi succurrunt. Quod sub finem mones, ut amem vetera cum judicio, et modestiam colam, facis pro tua erga me benevolentia. Velim autem credas, mihi nihil magis esse curae, quam id ipsum quod mones. quanti inprimis Modestiam faciam, ex adjuncta praefatiuncula cognosces. gaudebo mirifice, si ea tibi non prorsus displicuerit. Adjungo familiam Othomanicam a Schmilino, V. doctiss. et opt. Collega meo descriptam, et nuper Pragae mea opera editam. ad calcem in classico meo videbis, quam verus, proh dolor! Vates fuerim! Amat ille te, et magni facit jam pridem, tibique saltem de nomine notus esse cupit, eoque nomine peramanter te salvere jubet. Accipe etiam literas [note: Ad has respondet Lipsius Cent. Germ. Epist. 30. sed nulla Frencelii mentione facta.] Swartzmaieri hominis legibus clari, Caesaris consiliarii, quem Dominus Freimonius S. Imperii Procancellarius vir maximus Generum sibi esse voluit. Amat ille et colit omnes magnos et doctos viros. Si responderis in amore, erit id non tam illi, quam mihi gratum, cui fumma cum eo necessitudo intercedit. Lindebrugio percupiebam respondere ad eas, quas fere ante biennium. ad me dedit, perbreves quidem, sed mihi gratas. Verum id, ut maxime volui, plane mihi jam fuit [gap: Greek word(s)] heri
page 736, image: s736enim sero domum redii. hodie ista in chartam subito conjicienda fuerunt. accipiet autem a me Hamburgo brevi prolixas, animi prolixi testes. Interea plurima salute dicta hominem rogo, ut tuas recte et quamprimum Hamburgum perferendas curet, Hamburgo Harburgum ad Ducis Othonis Cancellarium Joannem Hilleprandum, hac re nihil mihi faciet gratius, et me sibi vehementer obligavit. Vale, vir Clarissime, et ignosce literis tam loquacibus, et fere barbare scriptis. nosti, quid festinatio pariat. Iterum vale, et si me amas, tuas ne differ. Helmestadii in Julia Prid. nonas Martias Ao. [abbr.: Anno] 97. subito prorsus.
EPISTOLA DCXCV. J. LIPSIUS Remalco Roberti. Bruxellam.
QUae ista est, vide et cognosce, filiam Michaelis Montani (ita se appellat) sed animo filiam, imo animam ejus ipsam. Juvabit te videre, scio. fruere et loquere, quod mihi non diu licuit, tum quia ipsa properabat, tum quia et genus vitae meae et occupationes, adde et valetudo vetabant. Tu, inquam fruere, et si quis in femina Philosophiae Studium miratur aut amat; Lovanii XVII. Kal. Majas CICICXCVII.
Intelligit Mariam Gornacensem, (de Gournay) ad quam sunt Lipsii Epistolae 11. Cent. Misc. 56. ad Germanos 27. 1. Cent, ad Belg. 15. quibus eam valde laudat. sed in epistola ad Richardotum praesidem eodem fere tempore data dicit, eam studia adfectare, sed moribus suae gentis potius esse praeditam, quam iis, quos ipse, aut Philosophia exspectabant. et in alia ad Rem. Roberti scribit, esse qui sapientiam ejus mirati suspectam habuerunt, quasi alias aut publicas res moliretur, quod tamen ipse non opinatur. plura de erudita hac Virgine Morerius, et praesertim Baylius in Lexicis suis, honori ejus dedit Epigrammata duo Nicol. Heinsius lib. 11. Juvenil. pag. 263. vide Epistol. Heinsii et Gronovii XCI. et XCV. Celebrarunt hanc virginem multi viri docti, eique compararunt nostratem Annam Mariam Schurmannam. vide in doctae virginis operibus Elogia pag. 349.
EPISTOLA DCXCVI. GABRIEL CARDINALIS PALAEOTUS J. Lipsio. Lovanium.
ADmodum excellens Domine. Cum mihi renunciatum fuit, te a Senatu Bononiensi, communi consensu, et honestis conditionibus advocari, ut in eo Gymnasio publice literas profitearis: non mediocrem sane animo percepi voluptatem, tum illius insignis Academiae causa, quae ob onus, cui subjicior, Archiepiscopale Urbis Bononiae, quanti a me facienda sit, facile unusquisque existimare potest; tum etiam ob benevolentiam, qua prosequor illos viros, qui nostra aetate bonarum artium studiis excellunt, easque non in tenebris quodammodo delitescere patiuntur, sed docentes, et scribentes in publicam
page 737, image: s737utilitatem exponunt. Inter hos profecto ut te pridem amarem, et magni facerem, suadebat mihi doctrina tua, quam Christianae pietati conjunctam esse audiebam, et ego commendavi in eo potissimum libro, quem de Sanctissima Cruce a te editum nuper prae manibus habuimus; sperandum enim est, Deo juvante, ex tua industria in literaria disciplina tradenda, Gymnasium Bononiense magnos fructus esse percepturum. Quare, quod ad me attinet, in tuo Bononiam adventu, mea studia, atque officia, quaecumque aut ad dignitatem, aut ad commoda tua pertinere intellexero, deferam tibi eo libentius, quo magis propinquitate loci, in laboribus, pro patria mea, et grege mihi commisso, te ad Der gloriam exercebis. Vale in Domino. Romae die 8. Maji 1595.
EPISTOLA DCXCVII. GABRIEL CARDINALIS PALAEOTUS J. Lipsio. Lovanium.
ADmodum Excellens Domine. Scripsi nuper libellum de Bono Senectutis, aetati meae, utinam et senili dignitati, consentaneum, quem ego iis, qui non solum canis et rugis, sed prudentia, et virtute maturitatem referunt, communicandum putavi. Inter quos cum te, praestantissime Lipsi, excellere sciam, ob insignem eruditionem, et in omni scientiarum genere praestantiam, quam literarum tuarum monumenta testantur, volui nunc eundem ad te, tanquam mei de te judicii, et benevolentiae pignus transmittere, quod tibi non ingratum accidisse eo magis interpretabor, si quae tibi in eo legendo animadvertenda forte occurrent, ea mihi amanter significanda duxeris. Vale. Romae die prima Decembris 1595.
Ad hanc respondet Lipsius Centur. ad Italos Epist. XLIV.
EPISTOLA DCXCVIII. J. LIPSIUS Balthasari Moreto. Antverpiam.
CArmen, quod in militiam meam scripsisti, probum mihi visum, quo tamen nunc non utemur publice, quia nullum aliud adjunctum; sed nec locus est in fronte, altera editione videbimus. Accepi libens, vel potius accipiam (in via enim haerent) libellos ad me missos e nundinis istis, atque inter eos [note: Henrici Stephani.] illum, qui de Latinitate mea est. O quam illa parte videor mihi securus! et, ecce, librum ipsum legi, Colonia mihi missum, in quo praeter
page 738, image: s738titulum pauca sunt, quae me proxime tangunt. Universe aliquid in Antiquarios dicit, id ipsum frigide et inepte, et vereor ut alibi false: verba enim ab iis usurpata ponit, quae ego scio neminem sani capitis usurpasse. Quid de me? vide bonam fidem. Scribit me alibi dicere, Epistolas Ciceronis non esse aptas ad stilum epistolarem. Ego, si hoc usquam, non dicam scripsi, sed si somniavi, dignus sum qui vapulem. Plane et saepe contra scripsi, et nominatim in Epistolica institutione. Ponit me inter Ciceromastigas, aut poni dicit. Bellum est. Quasi non ego olim assiduus lector Ciceronis, et postea saepe (quod ad eloquentiam) mirator. Atqui non imitor. Ego vero imitor, sed non solum. et vereor, ut plus ab eo traham, quam omnes isti, qui objiciunt. solum nolo, nec sic pueriliter desipio. Itali, aut si quis alius in ea haeresi, videant. veterum, aut cordatorum, etiam hodie, nemo illuc nos vocabit. sed quid de homine inepto (omnes fatebuntur, qui etiam me non amant) ultra dixerim? Ejus caussa vellem siluisset, apud quosdam magnus Philosophus fuisset. Tu vale, mi Balthasar, ad limitem chartae veni. prid. Kal. Jun. CICICXCV.
EPISTOLA DCXCIX. BALTHASAR MORETUS J. Lipsio S. D. Lovanium.
PAter et amici feliciter omnes rediere, Deo gratia esto. mittit ille libros Francfurtenses per hanc faeminam; proximo nuncio Colibrant missurus saccharum ad D. uxorem. mitto unicum folium corrigendum, unum item serio impressum: neque enim plura parari potuere per haec festa. Ac tempori satis absoluturos nos spero; et simul curabo, ne longior sit in Tabulis mora. De Nominibus locorum, et mihi videbatur melius subscribi: et magna sit incommoditas Lectori, si seorsim, et non sub tabulis ea legat. De Baronii Sicilia, parens Bruxellae Praesidem Richardottum convenit, qui se a D. Toledo, quid in Hispaniis de ea statuatur, inquisiturum addixit; et deinde cum Principibus denuo acturum, si forte permittant excudi. Convenit et Illustrissimum Nuncium. Apostolicum, qui et Card. Columnae judicium in scriptis habebat. sed ille, inquit, sedis Apostolicae, quae approbaverit, auctoritate se tuetur. Acturum se cum Consiliariis Illustrissimus Nuncius promittebat, et ad Illustrissimum Auctorem in occasione scripturum. Sed D. Uwenus Mechlinia die Lunae elapso rediit, et penes D. Officialem Oudartum vidit litterarum Card. Baronii ad. Regem Catholicum exemplar. Distulisse scriptionem donec Pontifex electus esset; ne excusatione de scripto Siciliae Pontificatum ambire videretur. Nihil se voluisse in Regem, cujus subditus et cliens esset: sed mandato Sanctissimi Clementis, cum ad ea tempora, quibus Diploma Siculum donatum esset, in Annalibus suis pervenisset, diligenter inquisivisse tam in Bibliothecae Vaticanae, quam Castri S. Angeli archivis, siquid esset Monarchiae. Siculae firmandae, nec repperisse,
page 739, image: s739etsi aliter optasset. etc. Insuper Pontificem ipsum scriptum vidisse, priusquam ederetur, et tribus Cardd. examinandum dedisse, qui simul comprobarint. Quis tandem disputationis hujus finis, ambigo. At nos die Veneris ad Illustrissimum Auctorem rescripturi, ac rogaturi, apud Serenissimos nostros Principes efficiat, bona ipsorum venia excudere uti possimus; neque enim nos ullum spectare commodum in omittendo illo de Sicilia tractatu, sed damnum magis vereri, si omittere Principum mandato cogamur, quod plerisque sine eo ingratam editionem nostram fore suspicemur. etc.
Vale Nobilissime atque Amplissime Domine, et a parentibus meis salve. quorum alter scriptionem in proximum nuncium differt. Antverpiae in officina Plantiniana IV. Non. Novembr. M. DCV.
De Wachtendonck a Marchione expugnato, hesterno vespere ignes in turri excitavimus, et magnae campanae sonos. Card. Columnae judicium, ni molestum sit, optemus vidisse.
Respicit haec epistola Baronii dissertationem de Monarchia Siciliae, de qua nuper egi in praefatione ad priores tomos Thesauri Antiq. et Histor. Siciliae pag. 15. nec licuit Plantino illam inserere XI. Tomo Annalium. legitur vero cum Ascanii Columnae Judicio, et Baronii Epistola in Tom. III. Thesauri memorati.
EPISTOLA DCC. BALTHASAR MORETUS J. Lipsio. Lovanium.
MItto bina impressa folia, totidem corrigenda. Pauca Compositori restant, et quae initio sequentis septimanae absolverit. Praefationes exspectamus, si non crastino per Colibrant, proximo mulieris hujus reditu. nec periculum est a typis nostris, quin ante Decembrem proximum finiamus. At de Iconibus pene ambigam. quas tamen sororio satis superque commendavi, ut maturari curet. Ad compingendum diebus pauculis opus est; nec haec sunt Senecae opera, quae bibliopegos detineant. In tempore moneat nos A. V., quot, et ad quam formam compacta desideret; an vero incompacta isthuc mitti malit. Judicium Card. Columnae remitto; qui merito sane nimiam illam et imprudentem Baronii asperitatem culpat. Ego vero in nos insurgere eum haud miror, qui sic in Reges. Differimus ad ipsum responsum, donec serio Aula definierit, omittendusne Tractatus ille de Sicilia, an imprimendus. Et si illud forsan; apertius ei scribemus, decreto Principum haud aliter nos posse. nec nos damni nostri vitandi tantum, sed publici etiam boni augendi caussa excudere. hanc esse communem Ecclesiasticorum in Belgio sententiam: satius esse, tractatum de Monarchia Siciliae in Undecimo Annalium Tomo, quam integrum ipsum Tomum requiri. Coloniensem editionem Plantinianae haud convenire, ut pote alterius formae et characteris: atque illam ipsam publico
page 740, image: s740Principum decreto (nam jam ante ita voluerunt) interdici. Porro de fide et diligentia, qua in liberis sacris excudendis utimur, nullius nos censuram subterfugere; quam scilicet Sanctissimus ipse Clemens p. m. litteris pro SS. Bibliorum impressione concessis palam testatus est. etc. Vale, Nobilissime atque Amplissime Domine, et a parentibus meis, et fratre, plurimum salve. Antverpiae. in officina Plantiniana VI. Id. Novembr. M. DCV.
EPISTOLA DCCI. BALTHASAR MORETUS J. Lipsio. Lovanium.
QUid Ordines pro scribenda Historia A. T. decreverint, hodie a Wouwerio intellexi. Deus bone! rideam an indigner! at certe indignum Ordinibus, exiguum istud dare; A. T., id ipsum accipere. An non satius fuisset, bonis atque honestis. verbis A. T. excitari, quam levi ac vili praemio? Ponto Heutero nuper quadringenti aurei, ut, quas concepisset, nugas in lucem ederet, decernuntur: tantillane A. T. summa; ut novam hanc operam auspicetur et perficiat, communi patriae illustrandae ac cohonestandae? Sed ignoscamus huic aevo; quod maxime ignorat, cui et quae debeatur gratia. De Floro gaudeo, quod feliciter ceperit, et feliciorem operis finem exspectamus. De Monitis oc Exemplis vovemus, ut per valetudinem bono publico possit. Cui quidem firmandae, cur non Antverpiam, et suos hîc amicos, cogitat? An convivia timet, quibus magis infirmetur? Quadragesima est, et minus per eam haec licent. Vale Amplissime Domine, et meo ac parentum meorum voto veni. Antverpiae. in officina Plantiniana. XIII. Kal. Mart. MDCVI.
EPISTOLA DCCII. BALTHASAR MORETUS J. Lipsio. Lovanium.
TUas D. Miraeo reddidi. et subito me rogavit, quid de Brabantia A. T. cogitaret; ego vicissim eum, quid Ordines decrevissent. Amplissimus Lipsius, inquit, jam litteras ipsorum receperit. Imo, inquam, scribit se nondum vidisse. at quid Ordines de honorario statuerunt? Certum quid scire se negabat. Ego vero, inquam, de ducentis florenis a quibusdam hîc Antverpiae intellexi. et an hoc dignum operae pretium, quae ipsis Ordinibns sit in honorem, patriae universae in splendorem? Ille subito subjecit; ducentos aut trecentos istos florenos (certam enim summam se nescire) non in laboris
page 741, image: s741praemium computari, sed viaticum, ut Nivellas, Gemblacum, aliaque vicina loca aut Abbatias perlustret, et colligat quae Brabantiae illustrandae faciant. dignam deinde mercedem, opere perfecto, decretum iri. Porro addidit, se primum auctorem Reverendissimo patruo suo, Consuli Rokoxio, et Pensionario Schotto fuisse, ut de viatico hoc decernendo Ordinibus proponeretur. Ego ad haec: Id litterae testabuntur, ut acceperit. nam alias, nullo potius quam tali eum praemio invitari decebat. Sed de adventu tuo ad nos omnino speravimus; atque etiamnunc speramus. quid? num velis nisi valetudo adurgeat? imo debeas, priusquam ea nimis infirmetur. Vale, Nobilissime atque Amplissime Domine, Antverpiae; in officina Plantiniana ipso D. Matthiae festo, M. DC. VI
EPISTOLA DCCIII. FRID. LINDENBRUGIUS V. C. J. Lipsio Salutem et amorem. Lovanium.
FAtebor tibi, V. C. diu me pudor repressit, ne impolitis hisce atque insubidis vocibus aures tuas verberarem: sed vicit tandem pudorem hunc juvenalis audacia, instigante maxime, quam ex scriptis tuis percipio, insigni cum eximia eruditione condita humanitate. et, quoniam bellissima occasio est, quidni facerem? [gap: Greek word(s)] Ut autem quid velim, quid venerim scias, Catalectorum hunc tibi librum, verae et non fucatae erga te observantiae ac amoris obsidem, mitto nova, ut vides, editio est, quae de sententia Illustriss D. Josephi Scaligeri, me curante, ita prodiit, cui et ego, suadentibus amicis, notas quasdam adjeci. Sed de illis judicium tuum non expeto; quid enim, quaeso, aliud de illis judicari potes, quam exigui, imo nullius momenti esse? tantum ad haec animum adverte, et nebulas, quae mentem meam obtegunt, face tui ingenii tolle. Theodoretus Sermone 2. p. 22. vs. 14. [gap: Greek word(s)]. etc. Lampridius in Heliogabalo. Lapides, qui divi dicuntur (num lapides in deos figuratos?) ex proprio templo Dianae Laodiceae, ex adyto suo, in quo id Orestes posuerat, afferre voluit. Marcellinus Comes pag. 43. Nummis quos Romani Terentianos, Graeci follerales vocant etc. Haberem plura, sed ne primus incursus nimis acer sit, alio tempore, si ita tibi placuerit, illa emittam. Nunc te salvere opto V. C. quem animitus me colere, summeque admirari libens fateor. Jam edo Pauli Diaconi historiam Langobardicam quam cum MS. Viri Clarissi Abrahami Ortelii contuli, et brevi habebis exemplar. Editur etiam V. Illust. Josephi Scaligeri liber de emendatione temporum, et Petronius Arbiter cum notis variorum. Vulcanius de nova editione Glossarii cogitat; sed quam lente ille agat, tu nosti. Nansius obiit. Haec te scire volui. iterum vale. Lugduni in Belgio. Anno. CIC. IC. VC. XIV. Eid. Julii.
page 742, image: s742EPISTOLA DCCIV. J. LIPSIUS Friderico Lindenbrugio. Leidam.
QUod scribis ad me gratum est, Lindenbrugi, et imputes mihi volo, non excuses. bene velle mihi tales, quibus Deus et musa melior bene voluit ac fecit, votivum est. et videramus hoc ipsum ingenii tui signum et fructum primotinum, priusquam misisses. Libenter videramus, inerant judicii, lectionis, acuminis notae. perge, si monitore tamen eges, etiam improbo aevo decus haec dabunt.
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
Ait ille, et bono satis sit, si non aliud quam bona fama. vulgaria ingenia vulgi praemia sequantur, id est opes. alta et seposita illam, qua coelestia quoque gaudent, laudem ac praedicationem. Ambitio est, inquiet aliquis; esto, sed bona, bona, et quae ad virtutem ducit. Cum totam illam complexi erimus, exuemur hac tunica, et nudis affectuum placebit illa nuda; cupis a me quaedam; sileo. oraculam illic habes, quid juvat ad ariolos ire? Vale, et nos porro ama: Lovanii postr. Non. Sext. CICICXCV.
EPISTOLA DCCV. FRID. LINDENBRUGIUS V. Cl. Justo Lipsio S. D. Lovanium.
ORdiar cum Comico, [gap: Greek word(s)] ita me tuae V. Cl. laetificum reddidere litterae. Et merito sic quidem. Non enim inter minima felicitatis gaudia id tuum factum numero. quod ideo quoque mihi gratius, quia velut insperato contigit. Optabam quidem tacito murmure cum scribebam, ut faceres, quod jam fecisse te mihi gratulor: attamen, quoniam te aliis occupatum scio, tale sperare vix audebam. At viden' quorsum humanitas ista tua evaserit? Defunctum tu te fortassis an omni jam labore putasti? non es. ecce reitero plagam, et novis te molestiis onero. Neque vero ego id facerem, ni virtus me tua adhortaretur, quam cum antea summe quoque, nunc magis magis amo coloque ac te inter illos colloco, qui mihi vere et ex animo factum velint. Admones ut pergam, facerem V. Cl. si e republica hoc esse scirem. nunc vereor quod dici solet, ne velut caballus in clivo operam et laborem perdam, et pessimus omnium habear, qui hoc aevo tractant litteras. Parebo tamen monitioni tuae, et propediem Isidorum (Origines ejus puta) novis induviis ornatum in publicum emittam. contuli enim eum cum
page 743, image: s743MS. non malae, ut videtur, notae. adjungam quoque Glossas ejus, nunquam hactenus, ut scis, editas; vellem si quid ad eum scriptorem notasti, communicares. Nunc Paulum Warnefr. his diebus a me editum tibi mitto. addidi, ut vides, notas meas. quaeso, seriis tuis studiis pausam ubi dederis, eas perlegas, et si quid mutandum erit, amicabiliter moneas. Ego, ut verum fatear, censuram tuam avide expecto. Editur hîc ex bibliotheca Ranzoviana M. Adami vetus historia, brevi habebis exemplar. Scribit ad te Scaliger noster. litteras ejus Paulo inclusi. si quid ad eum vis, impera. effectum recte dabo. Reinerum Reineccium, quem te nosse puto, vixisse scito. At ego athletice valeo, vellem et tu, V. Cl. in quo voto desino. Lugduni Batav. v. Cal. Septemb. oo. ICVC.
EPISTOLA DCCVI. J. LIPSIUS Friderico Lindenbrugio S. D. Leidam.
MUnus mihi gratum tui Pauli, sed ideo, quia animus et industria tua tale fecit. Animus in me volens, ut video; industria, quae se in Notis tuis exserit, bonitate magis, quam mole laudandis. Judicium meum sincere si vis, probo, laudo; ad illa aut majora hortor, quibus humeros tuos pares fore praevideo et praedico. Sed ante omnia, serva mihi istam recti judicii, absque calore, normam: tum et illam modestiae legem, quam, nisi fallor, natura tibi dixit. Quicunque in ista aetate exsultant, oraculum hoc habe, in cursu corruent, et non venient, ut cum poeta dicam, praescripta ad candida illa calcis. Isidorum si apprehendis, operae mihi videbitur; et [note: Bonav. Vulcanius.] vester ille, scis quam non fuerit ibi calide, et ad suum nomen. Notavimus et nos quaedam, et ad vetus exemplar Leodici comparavimus. si otium erit (non pro more dico, sed re adigente excipio) si otium inquam, percurram et participabo in quibusdam. Siquid tamen subsistes aut ambiges; nonne habes in loco oraculum? illud adi, me absentem ama, mi Lindenbrugi. Lovanii, prid. Idus. Septemb. oo. IC. XCV.
EPISTOLA DCCVII. GERARDUS SANDELIN V. C. J Lipsio S. D. P. Lovanium.
LIterae tuae, Vir Clarissime, quam gratae mihi fuerint frustra exprimam. Aquam ex istis duco, quae desiderium hoc meum aspersione sua temperet.
page 744, image: s744Nil contulerim colloquiis nostris: horum nunc vicem efficaces istae notae praestant. Ut fastidium effugiam suades; facio sedulo et vincunt animi ad singula se offendentis teneritudinem ratio et prudentia. Elatio quaedam sapientem decet, ut sit
Fortis, et in seipso totus teres atque rotundus.
Tuum nos ad istam celsitudinem exemplum provocat, item sermones, scripta. Vis, ut inseram aliquid literis eorum, quae hîc geruntur. Audi quae sine periculo commemorare possim. Comes noster Mauricius interim, dum Hagae in ocio est, milites suos pugnare Romano more docuit. sexaginta pedites hastati ab una parte: quadraginta item pedites ab altera, muniti Romanoscuto, ritu antiquo. fit pugna, frustraque oppugnantibus hastatis scutati diu firmi stetere; post quorundam violentia ac agilitate submoti, ita tamen ut plurimum dignitatis et laudis referrent. Haec ex Fabricio quodam hausta Principem Mauricium, talium rerum curiosum, in experimentum impulerant. fuit omnino jucundum spectaculum, fervorem militum finiente tympani sono. Ipse Princeps, ut hoc addam, valde mutatus est. facies pallidior, severior, curas computat. Comes Egmondanus Admiralius Hagae est, et bona patris ut proximus haeres quaerit recipere. A Mauricio, ut intelligo, perturbato vultu, et nescio quid titubationis praeferentis exceptus est. Exercitus noster in Frisiam abiit, cum ante Oldezeliam urbem infaeliciter dolo tentasset. In relaxatione navium in Hispania detentarum ingens Batavis gaudium fuit. Nescio flebilius remedium ad conversionem status. Amstelodami, Delphis, Leydae creberrimae cessiones, cessante commercio. Scaligerum vidi, conveni, tuoque nomine salutavi. Nihil illi gratius. Aestimat te ex vero, illudque de te testimonium firmi mihi cerebri videtur. Magnum non capit nisi magnus. Nihil addam Raphelengii testimonio, rem acu tetigit. Multa de illo hîc, jucunda, suavia, et ad Satyram. Utinam coram possem, risum tibi concitaret oratio mea. Vale, Vir Clarissime. Amstelodamo XVI. Julii MDXCV. [note: Est responsio ad Lipsii Centur. III. ad Belg. 22.]
EPISTOLA DCCVIII. J. LIPSIUS Ger. Sandelino. Hagam.
POtes et debes credere, mi Sandeline, tuas litteras mihi exspectatas, mihi gratas et laetificantes esse: quia animo isti firmiter te indui, et jam pars numeraris mei. Nescio quid te mihi jam olim conciliarit, an astrum, ut ille ait, an potius par aliquis genius, et ingenium et certe consensio, ad honesta? Quidquid sit, te amo, et carum semper habebo, idem mihi repone.
page 745, image: s745Exemplum militiae meae jam accipies: scis qua lege, ut legas, ut observes, et adnotes, et quae visa moneri, dicas. Haud meum est, inquies. Pone ista, non eruditionem, sed fidem et libertatem exigo, dic quae videbuntur, uni mihi dices, et si quae inepte, apud dissimulantem et celantem. Scatigerum visum a te gaudeo, et notum. Habet bona sua ille vir, et alta quaedam et rara. siquid in moribus et sermone externo, ne nimis pensita. homines sumus, id est, a terra aliquid, aquis, aere, adhaeret puriori illi igni. In me idem: beatus, qui minima ponderum istorum, aut ventorum habet. De Mauricii sensu in militia gaudeo. Bonum illud periculum, sed, si ego arbitrer, aliter instituendum: non enim unus ordo, id est, sexaginta milites, cum sexaginta committendi, sed plures aliquot manipuli. et conjunctio illa est, et mutuum auxilium, quod vires dat, ut in aedificiis ligna. Romanae semper legiones phalangitas vicerunt. sed junctae. paucos Romanos milites si composuisses cum Macedonibus paucis, aliter fortasse fuisset. Belle et prudenter hoc Polybius, ut alia. Nihil melius Thessalico equitatu, sed in unione et numero. Eundem si spargas, imbelliam meram esse, classis Batavorum ab Hispanis liberata, imo ut verum dicam, ab Hispano Rege, nam alii sententiae diversae erunt, atque etiam nostrates hîc censebant, et scripto testificabantur retinendam. Solus mitis ille Philippus restitit, et ducere Batavos voluit ad vetus jugum, ducere, non trahere. Audient vestri, si saperent, et hoc vel in publico Bataviae dicam. Quo quidem (ne nescias) ego ignarus et imprudens prope sum perductus, et unos decem passus vix afui amanibus praedonum vestrorum. O risus, o triumphi! si in Bataviam sic venissem. sed res ea, quidquid est, Spada me fugavit, et ad meos reppulit. nondum in valetudine mea, id est veteri et bona; languemus, calemus: etsi tu meliora, non tibi tantum, sed aliis persuaseris, quod dicunt mihi litterae Buyteweechii mei. Vota interpone, nondum id est, an sperem futurum aliquando? veto, et malo inopinatum et duplex gaudium illud esse. Animo quidem bono vel in re mala sum, et te quoque video esse. Placet, quod ais de elato quoque illo. omnino ita est. Stoici nostri volunt, sapientem se nosse, in se fidere, putare se supra vulgus esse, quod nisi facit, numquam erit. Modestia ab humanitate diversa est. illa supra mortalem se non erigit, haec ad hominem se non attollit, illa conscientiam sui non deponit, haec altum nihil, quia non cupit, nec quidem capit. Altus, Altus, mi Sandeline, esto. sed conditionis tuae memor. Divinum aliquid te scito, et simul etiam humanum ac terrenum. Ala una attollit, altera deprimit. sed vel obliqui sic subvolamus, et oculos et sensus tollimus ad astra. Vale, semper meus et avunculo tuo viro Clarissimo salutem a me dicito. Lovanii prid. non. Sext CICICXCV.
page 746, image: s746
EPISTOLA DCCIX. GERADUS SANDELIN Cl. Viro J. Lipsio S. D. P. Lovanium.
ACcepi literas tuas et iis adjunctum de Militia opus tuum. Quid humanitati isti vice mutua praestabo? ad epistolam meam tam benivole respondes; munere me etiam supra meritum honoras. Verum, ut ille ait, quando non est tibi Animus delitiarum egens, syncerum et solidum quid offeram, pulcherrimum nempe animi mei adfectum, Amorem, qui in te talis est et tantus, ut moderatione potius, quam stimulo egeat. Aegre desiderio meo impero, et quando cogitatione in istas dulcedines nostras et sermones incumbo, Nihil est super mi. In libro tuo rursus vidi te. Ingenii tui praeclarus foetus est, et quem invidi hodie lacerabunt, posteri sine illa peste mirabuntur. frustra, Lipsi, hîc laudem ita consummatam quaerimus: sol crescentes duplicat umbras: Avunculus continuus mecum lector est, et non offendimus. adhuc, nisi pulcra et proba. Judicia plebis valeant; spectemus a vulgo longo lateque remotos. Periculum tuum Spadae cum dolore audiveram, et quin sanitatis tuae successum turbaverit ista turba non dubito. Assiduum mihi sane votum est pro valetudine tua, et nihil ita volo, quam te valere: Dabit Deus. Interim animus tibi salvus est, quamvis tabe corporis impeditus tentetur, non tamen de rationis isto ponte dejicitur. Multa, multa in omni vita humana indigna eveniunt, et parum ex facili fluentia, quae sapiens modico flexu evitet ac inutile telum fortunae reddat, ut illud Priami,
--- rauco quod protinus aere repulsum,
Et summo clypei nequicquam umbone pependit.
Haec seria sunt, et vix ad epistolam; sed quia in studium meutn cadunt apud te referre sustinui. Alia. Naves nostrae in Hispania, parvo tamen numero, iterum detinentur. mox audivi solutas esse, ea tamen conditione, ut nomina mercatorum, qui instruunt, deferant ad Regios ministros. quo consilio? An ad bellum Hibernicum? quod seditiosi adjuvante, a Philippo Rege, Stanlaeo acriter gerunt, ipsi etiam Angliae praedatoriis navibus infesti? De Bresto Britanniae oppido ab Hispanis capto rumor hîc erat non plane incertus. Onustae mercatorum naves ad Hispanicam navigationem ab ordinibus in ostio Flevi detinentur. Bodlaeus Anglus Hagam venit subsidii petendi causa, ut ajunt. E Gallia Legatus hîc recens, qui ad auxilia flagitanda missus opes nostras imploret. Dux Mauricius adhuc cum copiis circa Embricam est, vallo cinctus. Haec vulgaris sermo nobis suppeditat. privatim magna hîc inopia argenti, et vel ad foenus. continua etiam potentissimorum, ut videbatur, postulatio, aut in Hollandia occultae divitiae sunt; aut nullae. Hîc e domo consiliarii Losae direptum furto sigillum superioris consilii, caeteris rebus intactis, multos ad praesagia concitavit. Nihil harum rerum serio, sed tantum ut literas
page 747, image: s747impleam, Nos convivia. memores interim tui; atque hodie sanitati tuae poculum statui. Vale, Vir Clarissime, et habe me rnedullitus tuum. testor, et signo Hagâ Cal. Sept. 1595.
EPISTOLA DCCX. J. LIPSIUS Gerardo Sandelino suo. Hagam.
NEgare nolo. nescio quomodo afficior tuis litteris, uti ipso sermone, imo et aspectu solebam. Est amor, fateor: nec premendo augebo inclusum affectum. facis paria, bene est: quid superest, nisi potiri, quod non licet? aut pati igitur, quod licet? Patiamur, mi Sandeline, et vitam discamus non ex voto agere, sed ex fato. felicem, qui ex pectore clamat:
O Jupiter me ducito, et Necessitas.
Qui Jupiter nondum mitiore oculo vos Oceanitas aspicit, feroces etiam et asperos, et ab optima Dearum alienos. Ille tamen Austriaci sanguinis, qui venit, hanc vobis ante omnia offeret, et ita decretum terreno illi nostro Jovi. Qui nihilominus arma, naves, tela parat, cavete ab ira senili et lenta. Navibus vestris in novum orbem non felix nunc transitus, ut audivimus: miror, in rem incertam sumptus et discrimen adiisse. Sagaces tamen vestri adfatim: et proh Deum! quis tam cito de itu meo Bruxellam, de exceptione, muneratione nunciavit? Castores aliqui in equis fortasse, ut olim Romanis. Ego quidem habebam haec vobis clausa, quae nec nostris omnibus Lovanii aperta: sed tu amplius audi: nostri Proceres me auctum eunt nomine Historiographi Regii, et stipendio honesto: quid videtur? accipio? vellem, et debebo: sed de scriptione ambigo. Certe illa, quae nostri et recentis aevi sunt, quis me adiget ut suscipiam? nemo, nemo, si mens mihi manet quae olim fuit, id est recta. Haec talia (nam et quaedam sileo) mallem sermoni, id est. aeri committere, quam chartae et stilo. Quid autem vestri, de his, quae in. Gallia circa Regem gesta? placet hac parte Pontifex, credo, etiam iis, quibus non placet. sed nostri, opinor, ibunt suum cursum: nam et cum Christianissimis Regibus bella geri non est inauditum. Antonius ille, competitor in regno Lusitaniae, diem suum obiit: filius in custodiam datus dicitur a Britanna, quia fugam parabat. Res ab ea parte securae sunt regi, et vides vanitatem an pravitatem consilii humani. Miser et exsul obiit, qui potuit inter primos esse, nisi maluisset et sperasset solus esse primus. Ah, quam in privata quoque vita ambitio saepe imponit! dum ad famam nos componimus, illam captamus et quaerimus, et magni audire volumus, etiamsi non esse. Rem, mi Sandeline, perdimus, virtutem et ex ea quietem, quae aut ipsa beatitudo erit, aut certe ejus fructus. Varicium apud vos esse audio. saluta. Lovan. IIII. Id. Januar, CICICXCVI.
page 748, image: s748
EPISTOLA DCCXI. GERADUS SANDELINUS J. Lipsio JCto S. D. P. Lovanium.
QUomodo me scriptio tua adficiat, Vir clarissime, saepe testatus sum. In moribus, in stylo, in omni sermone mihi ex ea emendatio paratur. propria tibi virtus est comitas, qua etiam calamo imperas ad meas scedulas responsum. Amoris et Voti pars magna est duntaxat scire valetudinis tuae ordinem, quae fastidioso te morbo, nec inter aegros, nec inter sanos (ut ille ait) detinet. Verum occupationibus non volo intervenire: Inde aliquando cur non libere omittes? apud illum, qui ita adfixus; ut nullo ab isto vinculo silentio solvi possit. Ego semper aliquid: vaco Philosophiae, ut plurimum; quam tamen rerum ab omni aevo gestarum lectione tempero; ut ociosam alioquin et umbraticam vitam ad actus, qui eam probent, exempla pulcherrima instigent. ut etiam a Philosophia ambitio minuatur; quae multorum ingenia foecunda non tam Virtutum, quam Vitiorum reddidit. scripta tua me primum ad has occupationes compulerunt: postea ipse sermone, exemplo et hortatione ad illud (ne a legibus nostris discedam) altum beatae vitae. cereum me et non obnitentem deduxisti: ostendens.
--- quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,
Plenius ac melius Chrysippo et Crantore:
Haec faelicitas mihi multo maxima est: Hic, quem privatim et publice egregia memoria celebro, meus triumphus. At ille vester (ut aliquid addam ex fama nugarum) de Massilia abiit: Nam Ducis Guisii opera firmati sunt civium animi in fide Regis Franciae; etsi castellis adhuc diffidant. Tenentur ab illo, qui caput huic actioni erat. Caletensis obsidio magnae exspectationis est, parantur Amsterodami, Roterodami et in Zelandia ex nostris naves 26. quae egregie instructae classi Britannorum vires adjiciant, cui etiam Daniae et Scotiae auxilia accedunt. Dubii, immo plane ignorantes sumus quo fine; ita omnia silenter. Draeckus nihil egit memoratu dignum, plagulas aliquas intulit in India Cubae littoribus, ipse majori navium et militum jactura adfectus. Mille quingenti e nostris mox discesserant, si fallere possent hostem, et clam intrare Caletum. Britanniae Regina nuper postulavit ex summa debita 100000 florenos; soluti sunt a nostris, cum admiratione ipsius Reginae, ignorantis opes hujus patriae. Comes Mauritius in Zelandia est; Comes ab Hobenlo ignoto habitu, per hostilem regionem et propugnacula ipsa venit ex Germania ad nos nuper, pacto cum Principe Brunswicense inito, quo Woerdena civitas, quae in haereditate est Brunswicensis, cum Liesveldiae castro Comiti cessit. Pax hîc est alioquin. propter Comitem Buranum metus nobis aliquis fuit; sed ut videmus derivata est in Franciam calamitas, exercendis continua mutatione seditionibus famosam.
page 749, image: s749
Suave, mari magno turbantibus aequora ventis
E terra magnum alterius spectare laborem.
Sed si pietatem veram spectamus, urunt lenta haec bella; quae paulatim Europam nostram, cui non est datum semel cadere, interimunt. solebat olim una acies aut Regem facere aut servum. nunc continuis subditorum miseriis etiam victor quod fleat habet. Rector ille supremus et omnium arbiter pugnarum ac exercituum, quando volet, emendabit: Cui et te, Vir clarissime, commendo: ut diu nobis superstes sis. Haga XVI. Cal. Maji oo. IC XCV.
Quale periculum evaseris nuper, Vir clarissime, fortasse ipse ignoras. Trelongii, Praefecti maris, filius spurius, qui Bergis ad Zomam eques militat, specie studiosi ad te venit, et praeceptoris meritum discipulique pietatem obtendens, rogavit te ad ambulationem: ut ostenderes illa, quae apud vos alicujus famae: In porta constitutus rettulisti pedem, bono fato:
Dii te tuentur: Diis pietas tua.
Et Musa cordi est.
Erant enim milites in insidiis parati ad tuum egressum et apprehensionem. Gratulor; non sine horrore. O pietas! Haec audita sunt ab ipso spurio, qui jactat et pro gloria habet. Verone an falso? Tu scis, et si videtur ad nos scribe. Iterum Vale.
EPISTOLA DCCXII. J. LIPSIUS Michaeli Moreto.
AFfectus, qui perpetuus mihi est, et fuit, erga Plantini stirpem, jubet tui quoque memorem esse, imo curam etiam gerere, ut consilia et instituta tua optime cedant. scio igitur quid conceperis, cum hîc esses. et ab ipsis tamen nostris audivi rem eam non carere aliqua difficultate ad perficiendum. aetatem habes, per te cogitare potes molestias et munera multa esse in genere illo vitae obeundae, haud dubie salutaria, tibi aliisque profutura: sed quibus tamen opus sit viribus animi et corporis, quas non omnes habent. Animum in te bonum esse scimus, et id Deo gratum est, et bonis: sed corpus non ita firmum aut valetudinem videor quoque in te notasse. meministi ipse, quam saepe de doloribus capitis conquestus apud me sis, qui solent augeri et intendi, cum assidua meditatio et intentio animorum accessit. Cogita omnia, mi Morete, et ut pulehrum est bona incipere, ita turpe deficere, et resilire. Nunc tibi omnia integra, et es adhuc in capite et initio bivii aut trivii potius, et libero pede huc aut illuc ibis. Intelligo etiam patres, qui Antverpiae sunt, consilium hoc minime probare, et vereri de imbecillitate tua, quam veremur. Itaque hortor te et moneo, uti serio de rebus tuis cogites, vires tuas libres et expendas, priusquam onus suscipias, cui succumbere deinde turpe sit, et pressum inflexo mox dare terga genu, ut ait Poeta: mihi crede, non
page 750, image: s750omnes ad omnia apti aut facti sumus, et est laus ejus, qui in primis non potest, subsistere in secundis. quietum aliquod genus vitae, in quo Deo cum libertate aliqua tua servias, id mihi conveniens indoli tuae videtur. ego maneo in hac sententia, et testor Deum me consulere ex animo, quae utilia et honesta censeo tibi, cogita, cogita, et interea apud Parentes haerere potes, non tamen in ignavo otio, sed libellos tuos excutere, aut honeste aliter occupari. haec ad te scribenda breviter censui, affectu illo, ut dixi, in Plantinianos impellam te, tum etiam quem privatim in te habeo, qui privatim novi. Parentes tui studio et amore teneri ambigere non debes, et eorum consilio imprimis, si in rebus tuis utare, ex re tua aeternum erit. Vale Lovanii.
EPISTOLA DCCXIII. [note: De Cripio vid. ad Epist. CXX. ejus Patris pauca poemata leguntur Tom. 1. Delic Poetar. Belgic. p. 986. et ad eum J. Douzae Epode libr. 5. et Epistol. 1. celebratur et ab aliis Poetis Posthio, Micyllo etc. horum temporum uterque Cripius.] GULIELMUS CRIPIUS SECUNDUS J. Lipsio V. Cl. Lovanium.
QUandoquidem meditor nescio quid de Nobilitate, visum fuit te de obscuritate una, atque altera consulere. Cum enim plerique hominum [gap: Greek word(s)]. sint, danda opera est, ut quam minimum quod carpere possint inveniant. Est locus Taciti extremo lib. 111. Annalium, qui mihi, et per me tibi, hoc negotium facessit. Ait enim florentissimus autor, ante Juniae Cassii uxoris funus viginti clarissimarum familiarum imagines antelatas. hîc [gap: Greek word(s)] viginti an ad familias, an ad imagines referam nescio. magis tamen velim ad has. sed si imagines tam longe petitae, quam ibidem illa Manlii, dubito. ne longum tu, qui potes, precor, impedi. non mea tantum causa, sed Sandelini etiam, cui hoc quidquid nugarum est cum voluntate statim dependendi pollicitus sum. scio te in ejus vegeto animo et in studia ignei adolescentis gratiam aliquid facturum. Libros tuos de funeribus non vidi, forsitan ibi de imaginibus ea scripsisti, quae omnibus earum curiosis possint satisfacere. movet aliam difficultatem Herodotus, qui cum apud Aegyptios septem hominum ordines faciat; proximum sacerdotibus locum iis tribuit, quos Latine nominare non possum: non enim nobiles ibi fuere, si qua Diodoro lib. 1. Biblioth. cap. 5. fides; ut Pierius et Tiraquellus diu ante me natum observarunt. fieri tamen potest ut bibliothecogapho hîc acciderit quod saepe alibi. certe memini legere Amasi eorum Regi ignobilitatem objectam. Tertium est, nam et hoc (quando omne trinum perfectum est) adjiciam: non satis me assequi quare Petronius Arbiter pruinosos pannos pro pauperum vestibus posuerit, noto versu. [note:
Legitur in Petron. cap. 83. Sola pruinosis horret facundia pannis. ceterum nescio, quid Lipsius responderit Cripio. sed facilis ejus versus sententia videtur: pruinosos panos ideo paupertatem indicare, quia pannis et centonibus male tectus pauper, et, in quod se nocte frigida receptet, tecto fere carens, pruinas pati cogitur. idem, quod mendici et egeni non sua voluntate subire coguntur, sponte incommodum Amantes pati docet Ovid. III. Amor. XIX. 21.
Et sine me ante tuos projectum in limine postes
Longa pruinosâ frigora nocte pati.
et eo illud Oenones Epist. v. 15. respicit:
Saepe super stramen soenoque jacentibus alto
Desensa est humili cana pruina casa.
]Nostra pruinosos sequitur facundia pannos. Vale, Vir Cl. 8. Septemb. oo. IC. XCV.
page 751, image: s751
EPISTOLA DCCXIV. J. LIPSIUS Johanni Hayo, Scoto, Societatis J. S. D.
JUcundum gratumque, te id nobis scribere, et perjucundum illud maxime scribere de liberatione Arolii Comitis: nam certe soliciti de viro eramus, et sciebamus Britannos canes ei imminere. Bene est, si in mari est: Deus, qui coepit liberare, plene faciet, et suis restituet salvum atque exspectatum. O, mi pater, utinam plures in Scotia Arolii sint. Utinam Rex vester aut velit, quae debet, aut de gente possit, quae velit. Non est meum judicare, sed animus semper mihi dixit Regem vestrum alium ab opinione multorum esse, et palam id aliquando ostensurum. Diem illum videam, quo matrem vindicet, quo religionem vindicet, ab una femina (dedecus) utramque oppressam. Esse te in studiis sacris, et arma expedire contra Ecclesiae juratos illos hostes, sollenne tuum, et Societatis vestrae est. pergite, facite, atque illos jam trepidos et fugam spectantes pietati atque ultioni mactate. Vale, Reverende Pater. Lovanii XIII. Kal. Octrob. CICICXCV.
De hoc Joh. Hajo Dalgattiensi Scoto, et ejus vita et scriptis vide Alegamb. Bibliothec. Scriptorum Societatis Jesu. pag. 248. De Comitis Arolii (quem alii Errelium vocant) astu, quo, inebriatis custodibus suis Flissingae custodiam evaserit, vide Johnstonii rerum Britannicar. lib. VII. pag 206. Haec vero epistola servile Lipsii erga Jesuitas obsequium et turpem adulationem ostendit, qui tam proterve de Britannis, et Elisabetha et Jacobo judicium et votum facit.
EPISTOLA DCCXV. [note: Gente hic Scotus, vagam diu vitam egisse videtur, et commendatione Lipsii, cujus erat discipulus, cum in Italiam venisset, a Vincentio Pinello in contubernium receptus fuit. Vide Lips. Cent. ad Italos Epist. LXIII. et LXVI. apud quem vivens ex literis humanioribus et carminibus famam sibi paravit. vid. Pignorii Symbol. Epist. XXII. mutasse postea Romanenses cerimonias cum purioribus conjicio ex ejus precibus ad Deum, cum insons reus ageretur, quas carmine consignavit, et leguntur tom. II. Deliciar. Poet. Scotor. pag. 500. ubi et alia ejus carmina. An ab inquisitionis Tribunali fuerit in carcerem conjectus nescio. certe Lingelshemius scribit Epist. CCXVI. inter Gudianas Jungermanno, eum feliciter evasisse, et audaces fortunam juvare etc. quae illustrari mererentur ex aliis monumentis, quae ignoro adhuc. Epistol. CCXXX. inter Gudianas Gebhardus metuit eum competitorem, ubi eum Doctiorem opinione hominum, quam revera esse iudicat, et variis erroribus jactatum, et jam Chymicis addictum scribit. Joach. Morsius eum, equitem Britannum nobilissimum vocat, et obiisse initio Anni 1628. scribit J. J. Pontano in Sylloge Epistolarum a Matthaeo editarum. Epist. LXVI. Morsio autem familiarem fuisse patet et ex Epistola Buchneri ad Gebhard. part. II. 96. ubi Segetum sibi a Morsio impetrasse codicem Statii scribit. Plura de hoc viro, a multis octis laudato, quae vitam ejus illustrent, adhuc reperire nequii.] THOMAS SEGAETUS J. Lipsio, Viro incomparabili S. Lovanium.
SI diuturnius silentium fuit, Vir maxime, non est quod aut de negligentia credas quidquam, aut de adfectu ambigas: illa, etsi non pugno, quin erectam
page 752, image: s752per se mentem quatiat interdum et dejiciat; numquam tamen id ei in me virium aut fore aut fuisse concedam, ut tui mihi memoriam excutiat excusseritve, quem non visum ipse haut visus non amavi, sed arsi: sed nec ardor ille deferbuit, imo auxit; et, quo jam ante impulsore patriam, parentes, propinquos deserere pro levi duxi, idem amor iterum tibi sistet tuum Segaetum. quid ambigas? eadem tibi vis est, mihi voluntas: haerent enim infixa et haerebunt mihi in mente eadem eruditionis tuae et humanitatis spicula; quarum illâ, in omnes largus fuisti, ampliatis reipub. literariae finibus; istâ, ignotum me, hospitem, et quod maximum, neque merito ullo privatim, neque doctrina publice commendatum, ita excepisti, exceptum complexus es, ut neque ego beneficium agnoscere non velim, neque, si maxime velim, satis queam. faciam ergo quod ii solent, qui creditoribus solvendo non sunt; solum vertam, aut in nervum ibo. sed hoc malo, ut, si a noxa abesse nequeam, absim tamen a culpa. Quin egomet (ait Plautus Paenulo extremo) tibi me addico, quid praetore hîc opus est? Tu, pro tuo jure, vinci, rape, concide, quidvis perpeti definitum est, dum tibi obnoxius sim. si consilium mihi deus ratum patietur, ipse me repraesentabo. tum sane felicem me studiorum! quibus caligantibus jam et languentibus lucem a te fore vigoremque, spe praecipio, in qua acquiesco; imo haut quiesco, dum mellitissimum divitis ingenii nectar coram haurio. Vale, vir Clarissime, et, si tanti censebis, recentem benivolentiae auram veteri amatori per literas adspira, qui te unum habet in pectore et ore, usurpaturus (ita voveo) auribus oculisque. E Setoniano VII. ab Edimburgo lapide. a. d. XIV. Kal. Novembris XCV. Ne nequicquam tam diu siluisse censeas, carmen eccistud pro foenere mitto; in quo censendo plus a te adfectus, quam judicii adhiberi postulo; vereor enim, si ad acerrimam judicii tui normam exigas, ne subsistrere non queat. et hoc ipsum poscere dubitassem, nisi humanitas, jam ante mihi perspecta et cognita, omnem haesitationem detersiset. Iterum vale.
Frusta ruendis me cruciem bonis
Jactemve partis; si neque purpura
Tranquillat instantem cruento
Verbere amariciem neque aurunt:
page 753, image: s753
Frustra secureis, siquid et altius
Mentem inquietem subruit, ambiam;
Si lance penduntur superbi
Fata viri populique eadem.
Sat est, virenti si mihi tempora
Lauru revincit Musa; sat est, libris
Praecepta depasci beatae
Vitae, et opes animoque robur
Quaesisse. sed nec ultima pars meae
Felicitatis Lipsius. o diem!
O fata! divos o faventes!
Inque meam faciles querelam,
Si, quae perenni fonte scientiam
Manat per orbem (qua Tagus aures
It vortice extremas in undas,
Qua celebres lavit Ister urbes)
Et lingua nostris personet auribus:
Hanc mi solum per, perque salum (nihil
Obstante nec flamma nec Euris)
Usque sequi stabilis lubido est.
Sic et per agros Orphea Thracios
Traxisse fama est cum grege Nerei
Quercus, et oblitas rapinae
Deposita feritate tigres.
EPISTOLA DCCXVI. THOMAS SEGAETUS V. C. J. Lipsio S. Lovanium.
SImul atque pedem in Italia posui, dederam ad te litteras; quae an in manus tuas venerint, valde aveo scire. interest enim mea vehementer, ne aut ingratus habear aut neglegens. In iis, de itinere ex animi sententia confecto; de convento Francofurti Puteano; de difficultate consilii mei apud Venetos expediendi; denique, de humanitate, quam Augustae Vind. a Velsero, Bodecchero, Occone expertus sum, certiorem te feci. Quod extremum tibi tuisque litteris omne acceptum fero. Exinde silentium tenui; quod quidem vitio dari posset, nisi studio non peccandi peccassem. Nam cum delata mihi abs te esset inquisitio de Petro Antonio Martello; eousque scriptionem differendam censui, dum comperti aliquid nuntiarem; quod ne nunc quidem praestare potui. Ego certe omni studio ac diligentia; et Venetiis et hîc, per me aliosque, id egi: nemo tamen inventus, e quo quidquam de illo viro discere potuerim.
page 754, image: s754Quod eo mihi magis mirum videtur, quia P. Laurentius Tertius Brixianus e Societate Jesu, qui per totos duodecim annos illi collegio domi praefuit, Brixianarumque familiarum peritissimus est, confirmavit mihi, neminem se nosse hoc nomine. cum tamen eo ingenio Brixiani sint, ut peregrinatos, apud vos praesertim, noscitare gestiant, suspiciant, deducant. Quid suspicandum sit, ego in medio relinquo. Est certe quod Illustri V. Joanni Vincentio Pinello gratiam habeas, cujus hoc in negotio opera eximia fuit: quemadmodum et hinc (nam ille mihi aditum ad P. Tertium conciliavit) et ex litteris [note: Hujus elogium et sanctissimorum morum praeconia videsis in Octavii Rubei (sive Rossi) Elogiis Historicis Brixiensium Illustrium, Italica lingua editis, pag. 475. ubi obiisse A. 1602. dicitur.] Alexandri Luzzagi nobilis Brixiani, quas his subjunxi, plenius tibi liquere poterit. De eo viro nolo plura in praesentia, praesertim apud te, qui ad unguem nosti. Non possum tamen quin mihi gratuler, teque ad idem faciendum invitem, cui tanti viri non congressus modo, sed contubernium quoque obtigit. Ubi quam ex animi sententia agam, tum ex Velsero nostro scire poteris, tum ex me olim scies. Id nunc minus facio, non quin libeat liceatque: verum, cum legere apud eum has in animo haberem: neque illius modestiae, neque meae verecundiae, convenire arbitrabar, ut in os ei dicerentur, quae libenter bene facit, facta non libenter audit; popularis aurae, si quis alius, maxime fugiens. In eo quod sequitur, ignosce amori meo, si familiarius forte quam me deceat tecum ago. Accepi ex P. Laurentio Tertio, quem supra memoravi, Bononiensem quemdam juvenem esse, honesto loco ortum, ingenio promto, manu expedita, moribus modestis, Graece et Latine doctum, denique politioris litteraturae summe amantem; qui admirabili tui, admirabili supra vulgum emergendi cupidine incensus, ista loca petere; tecum esse; a te pendere; te frui in animo habeat: ut quem mente fixum gerit, oculis quoque usurpet et auribus. Verum, quia in re tenui non admodum a sumtu instructus est, operam tibi praebere; aut, si id minus fieri potest, despici cupit, an quae isthic apud alium conditio honesta inveniri possit; quo compoti esse liceat tui quem tantopere ardet. Oro itaque V. Cl. atque obtestor te, per commune litterarum numen; per illam tuam studiosis omnibus obviam humanitatem; per illa (quae ego auro contra aestimo) summae tuae in me benivolentiae [gap: Greek word(s)], quae et coram mihi exhibuisti, et in abeuntem cumulate congessisti; per illum ipsum juvenis ardorem: oro, inquam, ut juveni litterarum amanti; tui etiam admiratori ita prospectum velis, ut, si e re tua fore putabis, apud te; si id minus; apud alium, tecum tamen sit. Uno hoc beneficio tres tibi obligabis. obligabis illum; obligabis P. Tertium; obligabis me, quamquam jam ante obligatissimum. Vides quam confidenter. quod non minimum amoris in te mei signum erit. Eo enim ingenio sum, ut quorum amore non teneor, neque operam libenter expetam aut utar. rectenean secus, alii aestiment. Utcumque erit, primo quoque tempore scribes; quod cum hac cautione postulo, si per otium licebit. Juvenis interim aequo, sed sollicito et suspenso, animo moram feret; et de consilio P. Tertii manus ac
page 755, image: s755mentis specimen literas ad te intra paucos dies dabit. Quantum ad me; quod praestare possim, parum est; hoc tamen polliceor (et praestabo) me, si minus referendae gratiae par sum, agnoscendo saltem et praedicando quanti tibi obstrictus sum, officio non defore. quod te (quae tua est humanitas) eo loci habiturum confido, ac si gratia relata esset. Vale, vir Clarissime, et me mancipio tuum tibi persuade. Patavii. Kal. Quinctil. CICICIIC.
EPISTOLA DCCXVII. JACOBUS CUEILLYACUS SORBONICUS Doctiss. J. Lipsio P. R. I. S. Lovanium.
COnquestus es, humanissime Lipsi, eo die, quo ad aquas Spadanas iter instituebam, quod cum mane ad Patres colioquuti essemus, de mea profectione nullum verbum. At quid tibi veniet in mentem, cum me ad urbem progressum intelliges. Sed quia hoc meum consilium licet prudentibus, potentioribus minus probabatur, anceps et dubius currum ascendi, et epotatis aquis haustu plusquam Germanico, Gallico more veteri inter bibendum definivi, quasi alter torrens, illae me per medios Francones, Vindelicos et Brenni Alpes abriperent ad Tiberim, forte ad Jordanem usque fugitantem Gallici fumum incendii. Nec omnino sine te. Cum enim in urbe ea, quae in Belgio digna commendatione videram, nostri Lipsii humanitatem, modestiam, pietatem, zelum, nam literas quid necesse? non sine admiratione commemorarem. Viri Theologi qui Indici praesunt, sibi ipsis, audito illo testimonio, quod locupletissimum ajebant, gratulabantur quod benigne tuas vigilias interpretari essent, et auctores fuissent, ut earum censuram Illustrissimus Borromaeus, Patruo Nepos dignissimus, tibi uni committeret. Qui fuit laboriosissimi mei itineris fructus amplissimus, Velimque existimes nihil mihi gratius contingere posse, quam quae ad famam nominis tui conservandam, quando ei nihil addi potest, pertinere existimabo, Vale et ut coepisti, me ama. Ex Urbe 7. Idus Martias. 1596.
EPISTOLA DCCXVIII. JAC. MARCHANTIUS, J. Lipsio S. D. De commodis ruris sui. Lovanium.
AOniis dum tu, Lipsi, dominaris in hortis,
Pegaseis tibi se Dilia miscet aquis,
Dum qua quisque sibi norma, qua res sibi constet
Publica, Palladiis suggeris articulis,
page 756, image: s756
Alvrigemi nos rus tenui cantamus avena,
Furnensis Morini qua viret ora soli.
Hic Hervina mihi nuper dulcissima conjux;
Quae mihi laclavit pignora sana decem,
Deliciae nostri et flos optatissimus agri,
Quem frustra campis invideo Aelisiis)
Omnia curabat, dum curis praefero Musas,
Et varia historici specto theatra chori.
Hic quae lata meos circumfluit unda penates,
Nec pisce, amphibiis nec caret alitibus.
Hortus adhaerenti nutrit pulmenta culinae,
Et cum diversis poma leguminibus.
Picturis oculos, nares delectat odore,
Altera pars horti florida tota mei.
Hic quoque regicolae, tempestatumque peritae
Inclusum cerae mel generatis apes.
Saepe hominum nobis referunt exempla columbae,
Sordida quum fugiunt tecta, sed alba colunt:
Oviparas crista regit incessuque decorus
Gallus, et excubias nocte silente canit.
Quaeque memor veteris, vitat sublimia, casus,
In nostris perdix sepibus ova locat.
Flava Ceres frumentiferas inclinat in hastas,
Et levis esse illi gaudet avena comes.
Lac vaccae et carnes (animal sine fraude) ministrant,
Et butyrum, variae caseolosque notae.
Jucundis vituli mensis optabilis esca,
Et pingues capiunt hinc alimenta fues.
Lanigeris soliti colludere matribus agni,
(Sex olim una mihi quos genitura dedit)
Insidias nunc formidant raptusque luporum,
Mars solito plures quos diuturnus alit.
Quique vehit dominum, qui terram scindit aratro,
Qui currum trahit hinc gramina carpit equus.
Umbrosis, aptisque foco tectoque struendo
Arboribus, vacuus non reperitur ager.
Velifer atque meos fluvius qui praeterit agros,
Quo lubet, oblata me rate ferre potest.
Hactenus ad corpus quae spectavere, locutus,
Nunc quae sint animi pabula rure, canam.
Sive ego progeniem vernis animalibus ortam,
Naturae instinctu continuare genus,
page 757, image: s757
Seu putribus vivas granis exurgere spicas,
(Quod nostri exemplar corporis a tumulo)
Sive salutiferas cum plantis conspicor herbas,
Et quicquid nobis terra benigne parit,
Immensam cogor terra coeloque fateri
Esse potestatem cum pietate, Dei.
Ut specto, obstupeo, sinceri vescor et aura
Aetheris, et coelo liberiore fruor.
Hic Aganippaei secessus et ocia coetus
Saepe animi turbas me posuisse jubent.
Tunc neque tincta mihi fallaci gloria fuco,
Gaudia securi surripit ingetnii,
Nec moestis avidisque referta pecunia curis,
Tranquilla mentem cogit abire via;
Urbis et avertens irritamenta protervae,
Me Curios Pallas non simulare docet.
Sic Deus (ista mihi qui rura, ac ocia fecit)
Ruris inoffensi commoda perpetuet,
Et tua fortunae instabilis Constantia victrix
Sit tam saepe meis obvia luminibus,
Dicere uti liceat tuto mihi rure fruenti,
Inveni portum. Spesque metusque Vale.
Videri possim tecum, hujus seculi ornamento, Lipsi, indecore agere, qui haec rustica tuae urbanitati, insulsa tuis salibus, polluta tuae politiae, obtrudam: nisi civilissima benignitas tua, humamissimi Musaei tui filia, me invitasset, et persuasisset, te nullos, quamlibet Melibaeos, aspernaturum, qui ad auram amicitiae tuae impetrandae aspirant vere et sincere. Quo in numero ut hunc Menalcam habeas, te obtestor. Vive et Vale pancratice quam diutissime. Ex rusculo nostro curifugo prid. Id. Mar. 1596.
EPISTOLA DCCXIX. J. LIPSIUS Jacobo Marchantio S. D.
CArmen tuum, affectus et elegantiae plenum, accepi: gratum mihi utroque illo nomine, tum et argumento. Nam rus dilaudas, et facilem quietamque in eo vitam: id est, intimum meum sensum tangis, et vetera mea desideria aut vota. O Martem hunc civilem, varie molestum nobis! sed eo maxime, quod arcet non solum ab habitatione, aut certe frequentatione illa ruris, sed etiam aspectu. Nam nobis latus quidem carcer haec urbs est, nec temere pedem extra eam liceat proferre. Alioqui heredium mihi vetus et
page 758, image: s758paternum est in Iscano: quod si frui per vices liceat; vita, valetudo, spiritus, diuturniora mihi sint, meliora, alacriora. Te praedico, in mediis miseriis publicis, privatim hoc quoque nomine felicem: si tamen miles abest, nec ille gaudia tua turbat. Omnia dicamus, sed vitam ex natura si quis vivere volet, sine ambitione, sine male arte: sedes ei rus quaeratur, quod tradit haec, aut servat. Iterum te felicem, sed non sine invidia aliqua mea aut livore. Desino igitur hunc sermonem: de filio, qui in Hispaniis est, litteras ab eo ante octiduum accepi, valet et commode agit, ac scribit se cum Berlaimontio Comite pleraque insigniora Hispaniae loca vidisse. Ego de illo tibi auguror, quod virum videbis ad publica aptum, et aliquando admovendum: ita vigor, sed et Venus quaedam in eo est; ille ad agendum, haec ad animos illiciendos aut trahendos. Deus hoc quoque gaudium tibi donet, ut certis passibus ire ad virtutem et honorem liberos tuos cernas. Vale, et affectum mihi tuum serva, pariter affecto. Lovanii XII. Kal. Jun. oo. IC. XCVI.
EPISTOLA DCCXX. JAC. MARCHANTIUS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
QUas ad me postrid. Id. Januarii literas dedisti, tam mihi honorificae, quam jucundae prorsus fuerunt. Tene in tam gravibus assiduorum studiorum occupationibus, vidisse avide, et legisse librum de Flandria meum, et illi publice velle dare testimonium industriae, prudentiae, sed et eloquentiae, pro historico quidem modo? Nescis profecto quantum facinus insciens admiseris: Nam, tu omnium modestissimus, plurimum detrivisti ex modestia mea: reddidisti me enim Suffenum et Thrasonem, neque enim amplius mihi displicere possum, quum placeo tuo vel affectui omnium emunctissimo et sincerissimo, vel judicio: et, quia ingens illud gaudium, quod ex testimonio tuo capio, domi continere nequeo, plenus rimarum sum, hac atque illac perfluo, et me illinc passim vendito. Servo etiam inter preciosa tuas istas literas, et oppono velut Minervae Clypeum, adversus omnes obtrectatores: quibus si me carere putem, nimis desipiam. Quod nihil adhuc benigne in me factum est, ne mireris, nam hoc merito meo fit atque fato, ad cujus duritiem occallui. Idem vero in te sentiri, indignissimum est, nisi fortean hoc sagacitati aulae nostrae imputemus, quae in libripende sua aestimat, illam famae immensam opulentiam, quam ex monumentis tuis acquisiisti, tanti valoris esse, ut preciosior sit universo Pactoli, aut Tagi auro: quod illa undis suis congruentius esse perpendit, Ego certe, quam Croesus, potius Lipsius esse velim. De Tago autem, quum olim illi assiderem Toleti, succurrit jam mihi fragmentum cujusdam hendecasyllabi mei,
page 759, image: s759
Ampli quum Tagus aurifer Toleti,
Non aurum, neque pabulum, sed auram, et
Aerumnam mihi fabulam ferebat.
Scripsit mihi illinc non semel Franciscus filius meus (quo nihil tibi addictius) Hispanicam aulam valde in te propensam esse et promissis munificam, nomenque etiam ibi tuum celebrari. Istud tibi satis esto. Scis quam facile Nemesis immineat onustis nimia felicitate. His vale et fave, nostri seculi Deus, sempiterne, et fac memineris promissi per te in scriptis tuis de Flandria nostra testimonii, a me optati vehementer, atque me filiumque meum semper inter eos numeres, qui te integerrime et amant et suspiciunt. Ex rusculo nostro Alvrigemi VIII. Febr. 1597.
Doctissimum D. Stapletonium, tam celebrem, et filio etiam meo tam benevolum, salvere opto.
Responsio est ad Lipsii III. Cent. Misc. 24.
EPISTOLA DCCXXI. JUL. GUASTAVINIUS MEDICUS J. Lipsio S. D.
EGo te, Lipsi, jamdiu ob eximiam ingenii tui subtilitatem et praestantissimam eruditionem vehementer colo et diligo. et cum libros tuos saepius lectitarim, tecum veluti familiaritatem quandam mihi vidcor contraxisse. hinc fit, ut cum venerit occasio, non solum ad te scribere, sed et operam tuam postulare sic audeam, ut meo jure id facere mihi posse videar. Accessit, ut occasionem libentius et fidentius captarem, Paulli Moneliae, perveteris necessarii mei, de tua benignitate testimonium: ea enim speravi fore, ut et litteras et litterarum occasionem, quamquam onerosam, non iniquo animo ferres. Quod postulo id est. In manibus habeo opusculum de Medicis. Zotericus liber est; in eo Medici omnes, quicumque a Medicinae origine ad nostra tempora scripserunt, aut exstiterunt, a me recensentur, patria, aetas, genus vitae, fortuna, libri conscripti, quidquid denique ad eorum vitam pertinens a me investigari potuit. Ad antiquos quod pertinet, singula, quo melius fieri potuit, ex ipsorummet libris, aut aliorum de ipsis, a me eruta sunt, erga recentiores hac diligentia mihi non satisfacio, sed viventium et eadem degentium patria auxilium requiro. Ob eam caussam ad multos et ignotos et exteros mihi litterae dandae sunt. Te igitur, Lipsi, mihi, ut dicebam, non solum notum, sed assidue in labris haerentem, et quodammodo familiarem, cur non appellem? In eorum Medicorum numerum recensendus mihi est [note: Hic Thriverius Brachelius, Belgico nomine, Dryvere, celebratur etiam a Valerio Andrea in Bibliotheca Belgica, et male Gandensem a Marchantio dici notatur. mors vero ejus ex lenta tabe in Ann. CICICLIV. confertur. vid. et Valerii Faslos Acad. Lovan. p. 219. et 232. et Vernulaei Acad. Lovan. p. 302. In Lindenio Renovato video eum perperam vocari Hieronymum, cum Jeremiae, sive Hieremiae praenonven habuerit, et Lindenius ita eum vocaverit in editione a se curata. quod etiam ex Gesneri Epitome discere potuisset Mercklinus, et ex editione Corn. Celsi Plantiniana, quae ejus commentarios, cum Balduini Roussei discipuli ejus, in librum primum exhibet, et ex Melch. Adami vitis Medicorum pag. 27. ubi Triverus dicitur, et ex Miraei elogiis, qui brevi nimis de hoc viro elogio est defunctus. mortem etiam ejus in An. 1558. confert Mercklinus perperam. De Leonhado Fuchsio, Cornaro, et Gesnero iidem Melchior Adamus, et Lindenius renovatus consuli possunt. in ultimo etiam Julii Gustavinii mentio fit, sed librum illum de Medicis veteribus et recentibus prodiisse non puto, cum nec ibi recenseatur, nec Daniel Clericus in praefatione sua hujus argumenti scriptores enumerans, ejus meminerit.]
Hieremias Thrieverius,
page 760, image: s760quem virum semper acri et perspicaci ingenio, et non vulgari doctrina praeditum existimavi. Lovaniensem puto. velim igitur, ni grave sit, mihi scribi a te, et si ignores (facile enim factu) alicui negotium des, ut intelligam, quo anno natus, et quo obierit, ubi profiteretur, aut medicinam faceret, quae fortuna, quidquid denique ad ipsius vitam pertinens haberi poterit, quod posteritatis memoriae commendari tibi non indignum videatur. Quod si eadem de Leonarto Fuchsio Germano aliqua via, te cogitante et procurante, quum ubique terrarum amicis abundas, intelligi possint, et ad me scribi, id vero gratissimum etiam esset, tibique jam pro duplici bencficio deberem. Tubingae aliquando professem fuisse hunc virum mihi videor recordari. At quando ita confidens tecum esse coepi, cursim et tertium addo Janum Cornarium Germanum et ipsum, et quartum Conradum Generum, quem ante paucos annos mortuum esse audivi. de his quoque, si fieri possit, nonnulla, quaeso, ad me. Postremum: Julius Caesar Scaliger an inter Medicos reponendus? te consulo, Lipsi. ignosce et vale. Genuae Idibus Julii CICICXCVI.
EPISTOLA DCCXXII. J. LIPSIUS Julio Guastavinio Doctori MedicoS.
AMicitiae tuae dextram quod ultro mihi porrigis, mi Guastavini, ego vero libenter accipio, et meam, ecce, protendo, et tuae jungo. sit felix hic amplexus et copula, non nova etiam, si tibi credo, qui hausisse te affectum istum jamdiu scribis e libellis nostris et scriptis. et cur non credam? ego vero eo magis, quod et alii quidam apud me hoc testati. Ergone tanti habeo aut aestimo mea scripta? non habeo, sed elucere alibi ex iis, si non grande ingenium, candorem aliquem, sed et leporem fortasse agnoverim, quae capiunt et connectunt scilicet vos candidos et probos. O votorum meorum summa! si valetudo firmior mihi sit, et videre liceat ac peregrinantem cursim regustare Italiam vestram, vos videre et amplecti partim veteres, partim novos amicos. Haec ita in animo agitamus, sed ventis abripienda vota. Ergo restari scriptis et solari amorem superest, et si qua licet amicis gratificari. Facio
page 761, image: s761nunc in re, quam serio a me petebas, et de Thriverio medico scribo, quae a posteris ejus (hîc enim vivunt) potui scire. Is natus in Flandriae comitatu, pago Braekelia, juxta Aldenardam opidum, Lovanii litteris et Philosophiae operatus, ibidem Doctoris medici titulum adipiscitur. Primarius etiam Professor mox designatus, egregie locum illum tutatus est, in schola clarus, in aula gratiosus, cum a plerisque Belgii principibus viris ob peritiam advocaretur, iisque cum fide et successu mederetur. In Angliam et Daniam evocatus, ire sprevit, rei et cupidinis alioqui modicus, moribus probissimus, adeo ut nec pecuniam, quam aliquam pepercerat, in communem legibusque permissam usuram vellet collocare. Ita obiit majore fama, quam opibus, cum vixisset annos LII. is fuit a Christo nato annus CICICLV. plura de eo haud didici. tu his uteris, aut etiam non uteris, pro arbitrio judicioque tuo. Vale Lovanii XVII, Kal. Octob. CICICXCVI.
EPISTOLA DCCXXIII. J. LIPSIUS PHILIPPO, Comiti Solrano, Equiti Aurei Velleris, Gubernatori Tornacensi.
EXcellentissime Comes. Epistolam tuam accepi, sed unam: illam priorem, quam dedisse te significas, testificor me non vidisse. Ad hanc igitur respondeo, et gratias ago pro benevolentia et judicio, quod utrumque in me promis: pro mea parte cultum et obsequium relaturus, quae talibus viris debemus. In hac ipsa re id ostendam, quam a me petis: nempe in sententia mea super pace aut induciis, breviter, sed libere (apud te quî peccem? et si peccem, uni nempe tibi) libere, inquam, exponenda Nam de prudentia non dico, quam usus profecto dare mihi non potuit: aliqua fortassis lectio aut observatio, qui in libellis et ocio meo conquiesco. Quaeritur, an pax Regi nostro, et praesenti statui expediat: et qualis? Publica et communis, an restricta aliqua, et cum uno Principe aut populo seorsim? Universe primum respondeo, magnis Regibus, et qui ad majora tendunt, totam pacem et quietem non convenire: imo id esse partis jam opibus concutiendis per intestinas discordias, aut evertendis. Qui prudenter fortunam suam habent et utuntur, ii vero, cum prospera ea flat, ut nautae, sinus et vela expandunt, et longius in mare hoc victoriarum et potentiae eunt. Nostro faciendum hoc inprimis videtur, in quem favor apertus numinis: et cui occasio aut materia ad augendas opes, gloriosa, honesta, justa. Lacessunt eum, aut hostes sunt ii, qui a Deo et Justitia abiverunt: et suam caussam agere non potest, nisi ut una vindicet divinam. Quanta hîc apud veros et incorruptos Judices gloria? Addo, quod humano et civili etiam more justissime arma induit in provocantes, antea occulte, nunc palam invadentes; aut etiam in subditos, tot jam annos improbe et pertinaciter rebelles. Quae hîc caussa est de Pace cogitandi?
page 762, image: s762nisi forte aut virium impotentia, quae in nostrum illum vere Magnum, aut Summum potius, non cadit: aut quia moles conjuncti et connexi multiplicis belli nimis ardua, et ad id expediendum utilius disjungi, et pacem cum aliqua partium esse. Hoc sane admiserim, sed cum praesatione, putare me et in animo isto scire, Regem vel ad omnia ista bella expedienda et profliganua parem suffecturumque esse, sed cum tempore et tractu. Qui celeres omnes victorias cupit, cursum firmioris imperii nescit: quod amat lente crescere, et per aspera quaedam aut obstantia eluctari. Ut pepones et fructus ejusmodi humidiores facillime crescunt, assurgunt et se spargunt: sed unius aestatis vita est: sic quaedam festinata Imperia legimus et observavimus, sed in breve aevum. Nostrum istud (quod palam assurgit) maturescere optamus, tarde fieri, diu stare et perennare. Ideo non moveor, inquam, si difficultas aliqua et obex in tot bellis: quem tamen si particulari aliqua pace tollimus, haud abnuam, nec displicebit. Sed cum quo igitur? Tria nobis genera hostium, opinor, Galli, Angli, Batavi: aut si plures sunt, nondum se ostendunt. Cum Gallis itaque pacem eam esse, mihi non placet. primum, quia vires illis dabimus et spiritus, si quiescent: secundo, quia nec quiescent bona fide, intenti in occasionem manebunt, et si non palam, clam et ex insidiis laedent. Sociis suis, et nostris illis hostibus, socii in animo manebunt, consiliis et opibus et viris quoque, per astus et obliquas vias, juvabunt. Novimus fidem ejus gentis, quae levior semper (contumeliae caussa non dico) habita: novimus et animum hujus, qui regnat, jam olim aliis de caussis exulceratum. Qui pacem igitur illam cupit, nec ipsam quidem habebit, sed bellum in occasionem ejus differt. Atqui occasio ea nunc pro Rege nostro est, dum Gallia, bellis et factionibus civilibus lacera aut attrita, ne nunc quidem coiit: itemque dum ii luxum, libidines, impietatem, et vitia habent, quae sunt et fuerunt omnibus regnis evertendis. A quibus desistere possunt et ad sanitatem redire, si tempus interponitur: sed et pecuniam ac milites reparare, quae utraque nunc iis desunt. Itaque cum primo isto pacem non suadeam: eo magis etiam, quod in limite victoriae sumus, terrorem injecimus, et opida aliquot permunita eripuimus, Deo auspice, et Serenissimo Prorege nostro auctore. Atqui magna Gallia est, multa restant: fateor: sed ego hîc quod in aquis et aggeribus, idem censeo fore. ut mora et pugna est, donec aggerem aquae rumpant; illo perfracto infundunt se in terras et inundant: sic ubi limites et propugnacula regnorum capta, quamvis magna spatia pervaduntur: praesertim terrore injecto, quem gens illa facile accipit, et celsos ante spiritus dimittit. Sed haec militares viri viderint, et hostium ac regionum magis periti: ego judicium meum universe ita dixi. Angli sequuntur, cum quibus minime omnium pacem esse, aut utile mihi videatur, aut honestum. Non utile, quia fons ille aut fomes belli: et quamdiu quiescit et consilia aut subsidia sua fundit, non deerunt rivi isti currere turbarum. Ut flumen qui vult arescere, a capite ordiri debet, atque illinc extinguere aut interscindere: sic hîc faciendum, et Anglia petenda, caput in Europa bellorum. Mulier illa, quod viribus non
page 763, image: s763potest, fraudibus patrat: quae pudet aut piget me dicere ad quos, et quousque iverunt. Jam etiam non illo aspectu utile, quod finis bello Batavico non nisi mari imponi posse videatur: terra et per singula opida, infinita res aut labor sit: mari autem dominari, aut tuto tentare aliquid vix licet, illa non domita aut subacta. Addo facilioris operae fore (pro meo sensu) grandem illam Insulam, quam has minutas vincere: et tamen in una illa vincuntur etiam istae. Jam honestum negavi esse: et quî potest? Illic sedes et origo impietatis per has partes petenda, si pietatis caussa bellum gerimus: illic, qui regiones et urbes regias etiam nunc occupant: illic, quae Indias invasit nuper, et nunc etiam classes nostras lacessit. Quid vitia, et saevitiam dicam in omnes pios? quid fusum cognatum et regium sanguinem? quid tot proceres interfectos? quid odia in Regem sic acerba, ut vel Turcam palam et per legatos advocet atque invitet? En cum qua Pax aliqua honesta coeat. non me judice, aut eo, cui in pectore purum et generosum illud honestum. Tertii sunt Batavi: cum quibus solis pacem me velle et suadere fateor, sed rationem ejus conficiendae vix videre. Si homines et ingenia novi (et viximus inter ipsos) da indecoram nos admittere, da iniquam: illi non accipient, et pertinaciter bellum hoc suum volvent. Ita exteri et exsules suadent: ita duces, et qui militiae praesunt: sed et ii, qui civilibus rebus praesunt, viles aut exterorum fere hominum, et non nisi per turbas, et in iis, grandes. Itaque nolent dejici. Addo, quod metus aut terror nondum est illatus, qui solus plebeculam ad officium potest cogere: et quamquam prospera de Hulsto audimus, tamen bellum in finibus suis nondum habent. Si sedet Serenitati suae bellum eo transferre (quod nobis merito ignotum) sane tunc in victoria ampliore, locus fortasse ad pacem aperiatur: sed vel tunc difficulter, et hoc velut vates apud te praedico. Haerent innexi foederibus suis, tenet opinio et haeresis, alios ingenii pervicacia, proprium gentis malum. De Induciis si audire vellent, sed cum iis solis, valde approbem: et per quietem aliquam omnia molliora fiant, et durae illae mentes ad pacem magis inclinent. Sunt aliae hîc caussae, quas [note: Vide supra Epist. CCV. et DCLXXXIV.] olim explicavi, nec nunc repeto: ista abunde satis et largiter, quae rogo ut tibi, aut certe paucis, a me sint scripta. Volitare per manus epistolas nostras nec expedit, nec sit decorum. Tibi, Excellentissimae Comes, salutem precor et opto, tum autem Serenissimo Proregi nostro vitam porro et victoriam, quam ille virtute et industria sua, paene sine fortunae ullo beneficio, aliquoties est adeptus, cum immortali apud praesentes et posteros laude. Lovanii XIII. Kal. Sextil. oo. IC. XCVI.
page 764, image: s764
EPISTOLA DCCXXIV. CUNRADUS RITTERSHUSIUS J. Lipsio S. P. D. Lovanium.
NUmquam auderem ad te, Clarissime Lipsi, tantum in literis virum ipse ignotus et obscurus scribere, nisi mihi animum addidissent praeconia insignis et commemorabilis illius humanitatis ac facilitatis tuae, quae aliquoties in sermonibus suis apud me fecerunt amici nonnulli, qui sibi hac in parte vix potuerunt satisfacere. Miris enim laudibus extulerunt eam, quam dixi, humanitatem tuam, qua erga omnes bonarum artium et partium studiosos uti soleas, et quae etiam e scriptis tuis eruditissimis usque quaque elucet. Possum prae caeteris nominare duos, qui te Lugduni Batavorum ante aliquot annos doctore usi, postea etiam mea familiaritate, saepe mihi cum ceteras excellentes virtutes tuas, tum incomparabilem comitatem praedicarunt. Alter est Petrus Bertius: alter D. Scipio Gentilis, collega meus conjunctissimus. Hac igitur, quam illi in me excitarunt, fiducia fretus, quod antehac aliquoties veritus sum facere, nunc tandem ausus sum, ad te ut scriberem. Tuae erit humanitatis praestare, ne ista me fiducia fallat. Accedit quod non mea tantum causa scriptio haec suscipiatur, sed etiam amico haec a me opera detur. Scis autem ipse, multa saepe amicorum causa nos facere sine reprehensione, quae fortassis pro nobis suscepta notam audaciae temeritatisque vix effugerent. Caspar Schoppius est, adulescens acutus et ingeniosus: qui cum jam pridem in Criticos nomen suum dederit, suae in hac arte peritiae specimen quoddam hac aestate dare voluit. Edidit ergo quatuor Verisimilium libros: in quibus quid hic novus Criticus (qui se etiam discipulum meum, me non repugnante, profitetur, et hoc nomine unum ex illis libris mihi se debere putavit) quid, inquam, in his praestiterit, quantumque porro de ejus studiis expectandum sit, ubi ad maturitatem pervenerint, tui erit judicii statuere. Ecce enim exemplar libelli ad te mitto: quod ipsemet facturus erat, si hîc adesset. Nunc Ingolstadii apud Giphanium vivens, mihi id negotii dedit. Velim autem te optima hujus adulescentis indoli favere, quem ego cognovi tuae incomparabilis eruditionis et virtutis admiratorem multo maximum: quique jam nunc in hoc aetatis lubrico ad omnem virtutis laudem et ad decus literarium capessendum ex summis opibus connititur. Cujus rei argumenta minime obscura, nisi fallor, ex hoc ipso libello animadvertere licebit. Quod si hîc in me quoque ab ipso laudes nimis liberaliter congestas videris, illud velim cogites: [gap: Greek word(s)]: ut leviter Theocriti versum detorqueam. Ipse autem Schoppius vehementer me amat, haud scio an nullo aut certe exiguo meo merito. Et de hoc quidem plus verborum compendifaciam. De me vero primum hoc te rogo, ut inter eos nomen meum adscribas, qui tui sunt observantissimi et cupidissimi ob insignem tuam in omni literatura
page 765, image: s765doctrinam ac virtutem incredibilem; meque aliquantum redames. Deinde, quia brevi, ut spero, ex officina Fr. Raphelengii prodibit nova Oppiani editio, a me ante aliquot annos adornata, et diu ab Henrico Stephano suppressa: ut non tantum animo et lingua huic nostro labori faveas, sed etiam ad alios eundem commendes, majorem in modum abs te peto. Quod ego non solum meo honori tribui cupio, cui hinc tanto major laus exister, quanto in plurium manus nostra illa commentaria pervenerint, verum etiam Typographi optimi et doctissimi utilitati. Cum enim mihi operam utibilem praestiterit, eam ipsi quam maxime lucrosam esse opto, adeoque ex aurei poematis distractione multo ipsum auro locupletari. Fiet hoc, si liber sit vendibilis. Et erit vendibilis, si a te tuique similibus, hoc est doctis et bonis viris, studiosae Juventuti commendetur. Meae quidem Commentatiunculae ad haec [gap: Greek word(s)] quamvis non [gap: Greek word(s)] sunt, neque vestram majorum gentium Criticorum ac Philologorum approbationem promereri, limamve acerrimi vestri judicii sustinere possint: (inesse enim in his multa [gap: Greek word(s)] ipse fateor, nec aliter illa aetas, qua scribebam, ferebat) tamen vel conatus iste adjuvandi studia adulescentiae, cui potissimum haec a me opera dabatur, in aliqua laude ponendus videtur. Quod ut facias, meamque hanc in te compellando audaciam benigne accipias, etiam atque etiam abs te peto. Vale, Clarissime Lipsi et salve. Altorphii in Acad. Norimbergens. prid. Kal. Septemb. M. D. XCVI. [note: Responsio ad hanc Lipsii est in editione Offenbachiensi Epist. XLIII.]
EPISTOLA DCCXXV. CUNRADUS RITTERSHUSIUS J. Lipsio S. Lovanium.
ALloquium litterarum tuarum, Lipsi, Vir clarissime, accidit gratissimum utrique nostrûm, et Schoppio inquam meo, et mihi. Sed mihi hanc voluptatem interverterat incuria eorum, per quos epistolam tuam prius ad me curaras: [gap: Greek word(s)] enim ad me non pervenit. Recte igitur et ordine factum, cum ejus exemplum ad me denuo misisti, quod a summo meo Joach. Camerario Norimbergae ante hos quatuor menses mihi traditum est. Laetor autem toto pectore, meam in te ultro compellando seu libertatem, sive audaciam, adeo feliciter mihi cessisse, ut non solum amico, cujus causam maxime illis meis litteris agebam, sed mihi quoque benivolentiam tuam conciliarim. Quamquam in illo sunt eae ingenii et facundiae dotes, addo et probitatis, ut facile ipse per se tibi, ingeniorum parenti, semet commendare potuerit satis. Sed cum eo tempore iis in locis haereret, unde commode ad te nihil poterat mittere, ita tunc negotia ejus gessi, et quidem, ut dicebam, adeo feliciter. Praebuerunt autem mihi litterae tuae argumentum Elegiae scribendae, quae praefigeretur
page 766, image: s766Suspectis Lectionibus Schoppii, sic fieri cupientis. In meis igitur illis versiculis et [note: 1 Sumpta partim ex Epistola illa Lipsii Offenbachii edita n. XLIII: ad quam haec est responsio: partim ex epistola sequenti ad Schoppium. carmen illud Rittershusii legitur ante Suspectas Lectiones Schoppii, qui turpiter spem tot virorum destituit, et in canem vere degeneravit.] verba et sententias tuas velim non invitus recognoscas: quae ego ut fidus interpres tuus retinui de industria, quo magis hominis adulescentis animo inculcarem saluberrima illa monita et praecepta tua, quae ob auctoritatem monentis plurimum apud ipsum valebunt. Multum etiam ejus animos et spiritus leniet ac mitigabit augescens aetas, et rerum experientia major: cujus comparandae causa hoc tempore peregrinatur in Italia. Inde reversus, in Belgium vestrum cogitat: ubi te quoque fortasse viset, si per grassetores, qui vias obsident et infestas habent, ei licebit. Interea tibi ejus nomine mitto Suspectarum Lectionum exemplum, in quibus unum et alterum caput tuo illustri nomini, ut videbis, inscribere voluit; quod ut gratum habeas, quaeso. De Oppiano rogabam te anno, faveres editioni nostrae, quam procuraturus esset Francifcus Raphelengius. Horno idem te rogatum volo de Gunthero, quem multis locis correctum et illustratum misi ad Typographum, eumque monui, ut minore et habiliore forma, quam huc usque factum, scriptorem illum imprimeret, quo plurium in manibus deinceps versaretur
Claudendus manibus forma breviore libellus: ut ipse Guntherus [gap: Greek word(s)] Quamquam autem metuo, ne multis ingrata sit futura opera mea huic scriptori impensa, illis maxime, qui quicquid ex rei veritate contra eum forte, quem ipsi pro Deo adorant, scriptum est, ab omni hominum memoria et monumentis librorum extirpatum cuperent, quique veritatis lumen oculis eorum se ingerens nec parvis nec magnis in rebus ferre possunt (ut iidem illi etiam Julii Pauli, quomodo a me editae sunt, in Indicem librorum prohibitorum in urbe excusum retulerunt, non alia de causa, quam quod ad eas alicubi non meis, sed [note: 2 Hujus Jurisconsulti doctissimi elogium vide apud Sammarthan. lib. II. pag. 101. hic libere satis scribens non potuit placere Pontificiae dominationis satellitibus. Nam cum in Jus Canonicum edidisset adnotationes, et in praesatione Epistolas decretales suppositas esse ostendisset, ea in editione Plantiniana A. 1570. est omissa. sed censores inepti in ipso tamen opere reliquerunt ea, quibus sententiam suam propugnat. vide Dallaeum de usu Patrum. lib. I. cap. 3.] Ant. Contii verbis adnotassem, Gratianum falso ac perperam Sententias quasdam Pauli permixtis Aniani interpretamentis Isidoro adscripsisse) Tamen illam judiciorum iniquitatem spero me profligaturum auctoritate magnorum virorum, qui magni Guntherum fecerunt et faciunt. Praescribam igitur editioni non modo Cujacii, Hotomani, et Pithoei judicia ac testimonia, tibi non ignota: sed etiam tuum, quod in Poliorcetico tuo exstare voluisti, tanquam scutum obtendam, sub quo Guntherus et ego lateamus. Vale, et salve. Deus te reipub. litterariae, cujus tu unicum es decus et columen, diutissime florentem conservet. Altorphii a. d. v. Kal. Septemb. CICICXCVII.
image: s767
[gap: errata list]