Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
CLarissime Domine, Medicinae encomium, quod adolescentulus olim (ne cui forte videar ornando spartam meam memetipsum voluisse extollere) cum te authore ei studio operam dicarem, quo mihi ipsi magis allubesceret, conscripseram, aliud agenti cnm nuper in manus incidisset, visum fuit istud per legendo recensere, quaedam addere, et illa expungete, qua Erasmus, Melanchthon, aut Cardanus in suis Encomijs commemoraverant, memor scilicet ejus Synesiani, quod alicubi citas,
Idem Latine.
QVam plurimos videre est acumine ingenij, et facundiae ubertate praestantes, dum utriusque specimen edere, et quantum dicendi facultate valeant, ostentare cupiunt, res abjectas, humiles, illaudatas, perinde ut magnas et laudabiles efferre, summisque extollere laudum praeconijs. Ita comae, feredinis, Thersitae, febris quarto die recurrentis, calvitiei, podagrae, anseris, umbrae, canis, et quorum non? laudes varij scripsere: muscae denique Lucianus, qui parum abest, quin ex muscâ, quod proverbio dicitur, faciat elephantum. Sed omnium, ur solet, elegantissime, et mirâ venustate Asini encomium nuper edolavit, equestris illud et literati ordinis immortale decus, DANIEL HEINSIVS, in quo non minus urbane, quam prudenter, quorundam ridet ignaviam, quibus cum elephantinum, vel asininum potius corium Fortunae caecum numen purpurâ tinxerit, literarum et literatorum contemptum prae se ferunt, eoque nomine se solide beatos, et sapere plusquam Thalem existimant. Non difficile quidem fuit viris ingeniosissimis
MEDICINAM elegantis Philosophiae apud Romanos parens M. Tullius cooptat artibus honestis, quibus prudentia major inest, aut non mediocris utilitas quaeritur. Eam sapientissimus Seneca ponit inter artes liberalissimas: Plutarchus earum nulli elegantiâ, splendore, jucunditate cedere affirmat: Lucianus caeteris esse honoratiorem. Hippocrates, artium omnium nobilissimam praedicat, et majorum institutis dignam esse judicatam,
Haec necessitas documento esse potest artem, quae valetudinem curat, non modo esse artium omnium antiquissimam, sed cum ipsis poene hominibus natam. Verissimum enim est, quod naturae genius Aristoteles literis consignavit, artium illas primas inventas esse, quarum operâ homines minime carere poterant: caeteras, quae vel ad voluptatem, vel ad ornatum, vel ad contemplationem potius, quam vitae necessitatem pertinent, per otium deinde fuisse excogitatas. Humani autem corporis constitutio statim post lapsum infirma, fragilis, et multis morborum caussis, quas vitare nequeat, exposita. Quis igitur in dubium vocet primos mortales, cum passim viderent se macie et nova febrium cohorte obrui: cum viderent actiones nobilissimas, ad quas se natos noverant, morbis et aegritudinibus impediri, quis, inquam, dubitet, homines, quos ob inquirendi et investigandi sagacitatem
Refert Herodotus in hac gente singulos morbos suos habuisse peculiares Medicos: et apud eundem legitur, Cyrum Persarum monarcham petijsse ab Amasi Aegyptiorum rege, ut optimus sibi oculorum Medicus mitteretur. Orus Apollo Aegyptius artem, quam a parentibus acceperat, ingeniorum ac disciplinarum altrici Graeciae primus intulisse
Apollinem patrem imberbem, sequutus est barbatus, (vt de eo jocari Dionysius solebat) filius Aesculapius, quem Mercurius Trismegistus Aegyptium, ut patrem, suisse asserit. Hic apud Graecos, Galeno et Celso testibus, vetustissimus Medicinae auctor celebratur. Qui quoniam adhuc rudem et vulgarem hanc scientiam paulo subtilius excoluit, in Deorum numerum post patrem receptus est. Huius tanta fuit medendi scientia, ut mortuos in vitam revocasse credatur. De Hippolyto id narrant, Plinius, Plutarchus, Lactantius, Ovidius: de Androgeone Propertius his versibus,
Sed hanc ob caussam Aesculapium fulmine ictum Virgilius, et Plinius prodidere, ne scilicet fatalis rerum ordo interrumperetur. unde Ovidius.
Plato tamen ex Pindaro et Tragicis refert, ideo sulmine percussum, quod divitem, et improbum, morti jam vicinum, sanitati restituisset. Ipsum vero non sulmine, sed causo, febreve ardenti correptum, velut igne coelitus demisso, conflagrasse ingeniose
Fusius vero artes eius celebrantur a Pindaro III. Pyth. vbi et cum Ovidio, et Apollodoro Chironis discipulum facit. Fuit hic Chiron centaurus Thessalus, Achillis, Herculis, et Iasonis in medendo praeceptor, in quo tantum emicuit medendi Sollertia, vt
Homero, Luciano, alijs sic habitus, multis etiam medicinae inventor. Sed in hoc mirum, quam varient veteres. Nam Aegyptij artis nostrae repertorem statuunt Mercurium, vel Isidem, vel Apin, regem suum, vt videre est apud Diodorum. Alij, teste
Hi bello Troiano ducem Agamemnonem sequuti, non mediocrem opem suis commilitonibus attulerunt tam medendo, quam pugnando. Machaoni successit filius Nicomachus, ex quo (auctore Suida) progenitus est Nicomachus, pater Aristotelis philosophi. Decimus quartus ab Aesculapio fuit Nebrus, clarissimus Asclepiadarum, cui filius Gnosidicus, quem librum scripsisse de membris, fracturis, et articulis, ex quorundam sententia memoriae prodidit Galenus. Gnosidicus filium habuit Hippocratem, et hic Heraclidem, qui pater Hippocratis, vere Medicorum principis, cum fallere nec salli, si Macrobio fides, nequiverit. Ita vt non immerito eius meritis
Non
Atque ob illam ipsam necessitatem, qua primum humano generi Medicinae ars parta et, vt Hippocrates docet, inventa, vbique etiam ab omnibus summo applausu iam olim excepta. Referunt id de veteribus Maximus Tyrius, Plutarchus; et Servius; nominatum de Babylonijs Herodotus, de Assyrijs, item de Callaicis. Asturibus, et Cantabris, Hispania gentibus, nec non de Bastetanis, Strabo, quas dicit vetusto ritu Aegyptiorum solitos
quod a naturâ negatum esse videbatur (Scaevolae Sammarthani verba sunt) invisam sterilitatem a domo regia repulit, Valesiumque nomen optata generosae prolis accessione propagandum curavit. Cui igitur debuit regina hoc nomen? nonne Fernelio? cui rex ipse uxorem, cui liberos? nonne Fernelio? cui florentissimum Galliae regnum tres reges Franciscum, Carolum, Henricum? nonne Fernelio? Digna hercle, illustrissima gens Medicaeorum, quae originem Medico debere nomine et quinque pilularum insignibus non obscure testatur, vt non solum Italorum ingeniosissimis dominetur, sed artis Medicae ope in regiae dignitatis fastigio conservata potentissimos Europae reges produxerit. O artem admirandam et imcomparabilem, cuius praesidio nondum nati, nondum geniti egemus! Natis et in lucem editis quid luce hâc in quâ spiramus, vivimus, et jucunda
Non aliter, qui acutissimis doloribus torquetur, cum misera Didone
Cum in luctu atque miserijs, vt ajebat Caesar, mortem aerumnarum requiem sperat. Quae enim vitae dulcedo, quis vsus illis, qui calculi doloribus lancinantur, quorum membra et articuli dolore velut equuleo distorquentur? quis non multo malit mori, quam tam misere vivere? Inter asperrimos dolores, refert Plinius, haberi calculorum cruciatus ex stillicidio vesicae, proximum stomachi, tertium capitis; nec ob alios fere mortales sibi mortem conscivisse. Ita Claudius quoque Imp. se stomachi dolore correptum de morte conscisenda cogitasse fassus est, vt narrat Suetonius. Sunt tamen et plures, qui homines non e trivio ad voluntariam mortem adegere. Narrat Plinius Nepos summos viros, Corellium Rufum ob atrocissimos dolores, qui pedibus solis prius insederant, mox omnia
Darium potentissimum Monarcham ex luxato pede infirmum et dolentem non opes, non regna, sed Democedis medici, et quidem captivi industria sanavit. Alexandrum e Cydni fluminis refrigerio periculose laborantem, non pretiosissimae Persarum gazae, quas alteri Dario eripuerat, sed fidelis Philippus, et dignus tam confidente aegro medicus, medicata potione omnibus, praeter ipsum, cuius periculo exhibebatur, suspecta, ad pristinam sanitatem revocavit. vnde recte Venusinus poeta,
Et vt nec divitiae, nec dignitates, nec alia, quae maximo in pretio haberi solent, sanum hominem reddere possunt: ita etiam earum possessio omnis, nec iucunda, nec vtilis aegrotanti. Quis enim vsus decumbenti, et nauseanti omnifarij ciborum apparatus? quae voluptas calculoso, arthritico, aut alia corporis parte dolenti, si vasis aureis, et argenteis ipsi ministretur? quis formosae vxorculae vsus languenti marito? Qui propter voluptates sibi ipsis non imperant, sed cupiditatibus suis aguntur, aut inclinantur, docendi sunt, et admonendi,
maximam sui partem voluptates ex ipso sumere corpore. Et quemadmodum Spartani coquo acetum, et salem dantes, reliqua in ipso, quod mactandum erat, animali iubebant quaerere: ita in corpore eius, quod huic exhibetur, condimenta praecipua insunt, si sano ei exhibetur atque puro. Quod enim cibus potusve aliquis dulcis est, quod pretiosus, id a sua natura habet, et extra corpus fruentis. Suavis autem fit, et iucundus ita demum, si fruentis corpus secundum naturam affectum eo delectetur. Qui vero eum aversantur, aut ebrij vel aegroti sunt, apud hos omnem suam gratiam venustatemque amittunt. Mox addit, sicut comessatores ebrij in domum lugentium invadente, non laetitiam, aut delectationem afferunt, sed fletus excitant: ita venus, obsonia, balneum, vinum, corpori adhibita contra naturam affecto, pituitam bilemve concitare, tumultuque illato etiam sanas adhuc partes corrumpere; speratae autem voluptatis et delectationis conferre nihil. Cum igitur nihil in hac vita dulce possit esse absque sanitate, cumque non vivere, sed valere, vera sit vita, liquet vitam nec iucundam, nec vitalem, vt loquitur Ennius, esse posse, vbi sanitas non adest, ideoque hanc rebus omnibus praeferendam. Non fugit hoc Pyrrhum magnum Epiri regem, quem literis proditum est, cum immolaturus templa inviseret, non regni ampliorem modum, non
Haec etiam movere sapientissimum Pythagoram, ne alia vteretur in epistolis salutatione, quam vt iuberet amicos bene valere: quod etiam apud Latinos observatum, ex epistolis Ciceronis, et aliorum liquet. Sed vbi rerum testimonia adsunt, non opus est verbis, cum nemo inficias ire ausit, aliud sibi sanitate gratius esse, aut iucundius. Quod si tam facile conceditur de prospera corporis valetudine, tanto magis de animo confitendum: eoque maior et sublimior, quae vtrumque regit, moderatur, et conservat, Medicinae ars censeri debet. Ita natura comparatum est, vt corpus, et anima proportione quadam harmonica congruant, metusque corporis in animam, sicut et animae in corpus facillime, et vehementissime penetrent. Refert Plato in Charmide, Magos illos animae et corporis medicos, Xamolxidis, et Abaridis Hyperborei sectatores arbitrari, omnia corporis et bona, et mala ab anima fluere in ipsum corpus, quemadmodum oculorum qualitas fluit a cerebro, cerebri a toto corpore. Atque vt impossibile est oculos curari, nisi
Quin etiam animi mores sequi temperamentum corporis praeter Aristotelem peculiari libello docuit Galenus. At eorum, quae corporis temperiem mutare possunt, vires, et facultates considerat Medicus, ac proinde vt corporis, sic et animi ac morum vitia corrigit, mentem acuit, memoriam confirmat, omnes denique animae functiones alacriores reddit. An non igitur summe necessaria terrarum orbi medicina, quae animal hoc Deo simillimum, (vt loquitur Mercurius Trismegistus) quem vocamus hominem, tantis bonis ornat, tantis muneribus donat, a tot tantisque malis et cruciatibus tuetur atque conservat? Nec, vt iam dicere incepi, humani corporis, quod tum figura, tum partium commoditate reliquis praestat animantibus, quae Natura prona atque ventri obedientia finxit, tantummodo
Hinc scribit Theophrastus, Herbas ad animum, et mores multam vim habere; et Galenus Theriacam non esse inefficacem ad animi prudentiam, acrimoniamque: corroborare enim sensus, mentemque vaporibus liberatam subtiliorem reddere. Quare Phoebus, vt testatur Hippocrates, animi et corporis curationem in vnum coire arbitrabatur. Quae etiam caussa cur apud Aegyptios atque Persas ijdem sacerdotes essent, et medici. Hinc etiam Carneades scripturus adversus Zenonem, vt refert Agellius, vel disputaturus adversus Chrysippum, vt vult Valerius Maximus, superiora corporis elleboro pugnavit, ne quid ex corruptis in Stomacho humoribus constantiam, vigoremque mentis labefaceret. Hoc est, quod scribit Plato, purgationes et pharmaces medicorum hoc vnum intendere, vt purum hominem et corpore et anima reddant. Si Cambysi sacro laboranti morbo, indeque turbato cerebro, fidus adfuisset medicus, non vsque ad fratris, sororis, vxoris, et aliorum domesticorum
At Medicina quidem tantum abest, vt perinde, ac de hominum est vitâ merita, vbique laudetur, vt a plerisque neglecta, a multis etiam vituperetur. Negligunt, qui omnia fato regi, et morbos et sanitatem fato dari statuunt, quibus nihil interest, cui salutem et vitam, docto medico, an agyrtae committant. Sed vituperare quisquam vitae parentem, et hoc parricidio se inquinare audet? et tam impie ingratus esse, vt eam accuset, quam vereri deberet, et cui fortasse vel inscius vitam debet? Mihi certe saepius subijt mirari tantam nonnullorum
Oportet autem Medicum non modo seipsum exhibere promptum adea, quae decent, facienda, sed et aegrum, et praesentes, et externa. Patrocinatur nobis aureo ore Chrysostomns, cum I. interpr. in Psalm. VI. considerandum esse scribit in Medicina quinque adesse debere, medicum, artem aegrotum, morbum, vim medicamentorum; inter quae, inquit, potest esse pugna, et conflictus, quo effectus impediatur. Nam si cum medico, arte, et medicamentis accedit etiam voluntas aegroti, morbus vincitur: si autem cum illis stare in acie desierit, ad infirmitatem seipsum reducit: interdum cum his
Quod si etiam (adeo ex Hippocrate) probe quidem curet Medicus, morbi magnitudine superetur aeger, haec Medici culpa non est, nec etiam Medicinae. Non enim ut idem alibi, exigenda ab arte, quae non profitetur. Quorum enim facultatem, tum per naturae, tum per artium instrumenta consequimur, eorum nos opifices profiteri possumus, aliorum non item. Si quid igitur homini con igerit, quod Medicinae instrumenta superet, id ne sperandum quidem est ab arte Medica evinci posse. Quare si res Medico non succedit pro animi sententia, in morbi vehementiam remediorum vires superantem, non in artem ipsam culpa reijcienda est. Vnde optime abdicatus apud Lucianum dicit, non recte accusari artis imbecillitatem, cum malum est insanabile. Et eleganter Ovid.
Nam profecto, inquit Iulius Scaliger, ne ipsa Natura quidem verus artifex videretur: quippe suo impedita fine nonnunquam aberrat, veluti cum aut monstra componit, aut defecta edit corpora. Desinant igitur calumniatores Medicos lacessere, quod non semper scopum consequantur.
Idem percussi a phalangio, quod est aramei genus, aut aliquo simili, Cancros edendo sibi medentur, ut ex Aristotele refert Plinius. Canes certa quadam herba (inquit Plutarchus, Gramen intellige) vellicantem bilem vomitu expurgant. At recentiores putant rationem vomitorii et purgantis pharmaci nos edoctos ab animali, quod Coesari Vultur quadrupes appellatur; quia illus tantopere
Haec cum in Animantibus, quas nullius rationis participes agnoscimus, observentur, ideone isti se mente et ratione donatos putant, ut S. Scripturae decretis repugnent, et hominibus persuadere velint, Naturam, seu potius Deum, tot remedia frustra condidisse, aut hominem ad imaginem suam conditum, tot morborum tormentis, absque ullo solatio aut levamine tradidisse? Quinetiam vel maximo necessitatis argumento illud sit, quod hodie vix ulli reperiantur in quocunque mundi angulo, qui non medicarum rerum, medendique aliquam sibi peritiam arrogent Quomodo enim alioqui omnes ad medendum adeo prompti essent, si non tacito naturae impulsu propter usum necessitatemque cogerentur de hâc re omnes solliciti esse? Adde quod ab omnis aevi memoria coli, ornari, exerceri metuerit haec disciplina ab hominibus tam animi, quam fortunae bonis praecellentibus, principibus, regibus, imperatoribus, sapiendi magistris. Ac sapientiae quidem professores, quos Philosophos postea appellare maluit Pythagoras, primi exercuere Medicinam, primoque, ut scribit Celsus, medendi
Neque vero id tantum Medicinae est, summis ipsa honoribus affici; sed alumnos suos ad summos honores et amplissimas dignitates evehere, non inanes illas sine penu et pecunia, ut ait Plautus, sed opimitate effertissimas. Quamvis vero ars sit divinior, quam ut hujusmodi rationibus aestimetur, ideoque Hippocrates ad Abderitas scribat, nunquam se pro eius usu mercedem accepisse, ut quae sit libera, Dearumque munus, quomodo et Apostoli quod gratis acceperant, gratis dabant et Ausonius medicus filij consulis versibus dicat,
non abhorret tamen prudens Medicus splendida deorum munera, quae fumum de patrijs focis elevant, et, ne lar familiaris frigeat, prohibent. Dignus est operarius mercede sua, ait os veritatis, cur igitur Medico pro tot curis, vigilijs, laboribus non sit operae pretium? Hoc autem ne mercenarius audiret, Honorem in epist. vocat Cicero, Curio mihi, ut Medico honos haberetur: quae appellatio tum in alijs, tum in nostra quoque lingua obtinuit. Vt jam etiam exempla aliquot ex antiqua, et recentiori historia afferam: Polycletes cum Phalaridem, tyrannum Agrygentinum, morbo gravissimo laborantem, sanitati pristinae restituisset, ab eo phialas quatuor accepit ex puro auro, crateras argenteos duos: poculorum item thericliorum paria decem, puellas intactas viginti millia, nec non alia quam plurima, ut videre est in Phalaridis ad medicum epistola. Oribasius (Pergamenus, Eunapio, vel Sardianus, Suidae) Iulianum Caesarem sequutus est in expeditionibus, eumque ad imperium evexit, a quo vicissim quaestor Constantinopoli creatus est. Sequuti imperatores, virtutibus tanti viri invidentes, omnia ei bona eripuerunt, et exilio multarunt. Oribasius in hostilem terram expositus, edidit virtutis eximiae specimen, non locorum spatio definitae, non domicilijs circumscriptae, sed quae animi constantiam, et firmitatem ostendit, quaeque per se ipsam actuosa efficacitatem suam prodit,
Erasistratus Cous, Plinio maximus Medicus, et Aristotelis e filia nepos, is qui se ab experimentis Sicut Medicinae apud aegros usus, etiam apudsanos honor est: Et profecto quis major honor esse potest, quam in deorum numerum referri. Sed omnis antiquitas apud Aegyptios, Graecos, aliasque gentes medendi peritia de humano genere bene meritos post obitum pro dijs coluit. Scribit Strabo, Medicos in India post brachnas maximo esse in honore, et ab omnibus liberaliter excipi: etiam ex publico vivere apud Aegyptios testatur Diodorus. Hippocrati ad sanandum Democritum Abderam vocato, CORNELIVS de BEVEREN, Eques, Strevelshouckij, australis Iselmondae, De velsteinij toparcha, Senator et Quaestor australis Bataviae, Academiae Curator; egregius virtutis, et ingeniorum censor, et quamvis in maxima negotiorum mole, quibus in urbe, patria, nuper etiam
Dij autem omnia, ut inquit ille, laboribus vendunt. Hisce vel maxime opus ad Medicinam, et ad ea praesidia, quibus Medicina carere nequit. Qui, inquit Hippocrates, Medicinae scientiam sibi vere et apte comparare volet, is horum omnium compos esse debet, ut naturam nactus sit, doctrinam, locum studijs aptum, institutionem a puero, industriam et tempus. His instructos esse oportet, qui operam suam Medicinae consecrant, quique se ad medendi gloriam erigere conantur. In primis
Doctrina autem in Medico requiritur non vulgaris. Primum Linguarum cognitio. Et de Latina quidem silere praestat, quam pauca dicere. Graecâ absque maximâ rerum ignoratione carere non potest: nam non solum artis principes Hippocrates et Galenus, hâc linguâ suos ingenij et industriae foetus posteris reliquere; sed etiam plantarum, morborum, remediorum, instrumentorum, ponderum, mensurarum innumera vocabula Graeca sunt: quae quum apud nos etiam recepta, circulatorum atque huius linguae imperitorum abusu detrita corruptaque non intelligantur, non raro fit, ut indocti Medici potiones pro cataplasmatis, venena pro medicamentis, in aegrorum perniciem adhibeant. Arabicae linguae ad Arabum Medicorum, qui Graecis non pauca addidere, ex puris potius fontibus, quam depravatis interpretum rivulis haurienda, scientiam Medico admodum necessariam esse post Erpenium luculenter ostendit ille linguarum omnium, Matheseos,
IACOBVS GOLIVS, cui hae disciplinae brevi plura debebunt. Quin et vulgares suae aetatis linguas calere debet, ut diversarum gentium aegrotos, velut alter Mithridates, alloqui propria lingua, et intelligere possit. Peregrinatio ad eas acquirendas commoda, nec non ad prudentiam, cujus non aliam caussam in Vlysse suo affert Homerus, quam quod multorum hominum urbes et mores vidisset. Est et peregrinatio ad herbarum cognitionem, cum non omnis ferat omnia tellus, Medico necessaria: ad morbos, qui regionibus nonnullis endemij et proprij. Sed ad praxin, vivam morborum cognitionem, et curationem oculis videndam, adeunda Italia, ut experientissimorum Medicorum ductu potius mederi discat, quam hominum periculis, et per mortes, ut ait Plinius, experimenta agat. Neque illa tot seculis Medicinae studio florens, tot Regiorum Medicorum nutrix Monspelium praetereunda, non Lutetia tot illustrium Medicorum sedes, non alia apta studijs loca, unde opimis doctrinarum spolijs in patriam reversus, sibi et suis usui et ornamento esse possit. Qui vero viso Galliae aut Angliae fumo, unius literae damno Medici titulum consequuntur, et domum reduces nil nisi peregrinationes crepant, hos fumum mulierculis vendere, aut fulloniam discere iubemus. Neque multarum modo linguarum,
Hujus necessitatem extollit Gorgias apud Platonem. Saepe, inquit, cum fratre meo, alijsque medicis, ad aliquem aegrotantium ingressus, cum ille vel pharmacum nollet bibere, vel secandum urendumque se medico non permitteret, neque persuaderi posset a Medico, ego persuasi non alia, quam Rhetoricae facultate.
Quo, addit, magis assero, si quam urbem Rhetor accesserit, atque Medicus, certeturque inter eos verbis in concione, ne an Medicus, fore quidem ut Medicus quidem nusquam appareat: eligatur autem, si modo velit, dicendi peritus. Quare vult Plato IV. de Leg. prius docere Medicum, nec ante imperare, quam persuaserit. At hoc requirit apud eruditos non vulgariter eruditum. Exemplo sit Aristoteles, cui cum Medicus aegrotanti quiddam injungerit: Me, inquit, ne cures vel ut bubulum, vel ut fossorem, sed prius caussam edissere. Sic enim facili persuasione me morigerum reddideris, ut narrat, Aelian. 9. Var. Hoc vero ut decenter, et cum ratione fiat, Dialectica opus est. Nolumus tamen nec disputantem apud aegros, nec adstantibus objectiones moventibus anxie respondentem. Ad curandum enim vocatus est, non ad disputandum. Praeclare saepius jam laudatus Plato IX. de Leg. Illud ignorare non decet, quod si Medicus quispiam eorum, qui usu quodam absque ratione medentur, liberum Medicum phdosophiaeque studiosum aegrotanti libero colloquentem audiat, dum morbi initia ratione indagat, et de natura corporum diligentius disserit, ridebit protinus, et adversus illum ea dicet, quae hac in re plurimis Medicorum in promptu semper esse solent. Non mederis, inquiet, ô fatue aegrotanti; sed quasi doctrina indigeat, non sanitate, doces. At vel praecipue requiritur naturalis Philo sophia, quae Medicinae
Vbi desinit physicus, ibi incipit medicus. Moralis quoque sive Ethica Medico necessaria, quod, ut diximus, arcta sit corporis et animi societas, et affectiones suas mutuo transfundant. Quamvis autem Hippocrates, ut ex Celso retulimus, primus a philosophandi studio Medicinam sejunxerit, alteram tamen alterius auxilio indigere tum ipse, qui Medicum Philosophum Deo similem facit, tum alij celebres Medici suo exemplo comprobarunt. Ideoque eleganter a Democede, et Tertulliano Philosophia Medicinae soror appellata est. Qui tot linguarum cognitione excultus, tot artium et disciplinarum comitatu stipatus, nonne magnus vobis, et admirandus videtur? At ista tantum introducunt ad Medicinam, ab judicij et experientiae difficultatem indefesso adhuc labore comparandam; ut verissimum sit Hippocratis oraculum, Vita brevis, ars longa. Huic ergo, qui omnes longae artis difficultates acris et subacti ingenij vigore superavit, qui vitam prorogare potest hominibus, nimia posse proemia, nimios honores tribui exist matis? An potius laudandos censetis prisci aevi mortales, qui Medicos quasi pro numinibus coluêre? Vitam et animam
Quamvis vero ea, ex comparatione cum aliis laudem quaerere non habeat opus, neque ex obtrectatione alienae scientiae sibi gloriam et famam aucupari, non possum tamen omnia silentio transigere, quibus proeit alias multis parasangis. Cum tria sint, ut loquitur Plato, Anima, Corpus, Pecunia virtutem animileges maxime anteponunt, secundo vero loco virtutem corporis virtuti animi servientem,
Sola est Medicina (ut Quintiliani verbis concludam) qua oqus est omnibus. Nam licet reliquis artibus nec semper, nec omnes egeamus, huius utilitate constat omnis vita. Et, ut testatur Libanius, Medicina pro incolumitate retinenda, proque repellendis aegritudinibus excogitata, usque adeo praeclara, utilis necessaria est hominum vitae, ut quum caeterarum quidem Artium studia alijs praecipue prosint: Medicina ipsa, et alijs, et ipsi Medico usui sit.
DVplice nomine, et salutationem tuam caram, Vir doctissime, et ipsum et habeo, priore quod me; altero quod est Focanum meum, velut pararium amicitiae inter nos conciliandae, sic ames. Quod utrumque ex salutatione tuâ cum dedicerim merito grata accidit, et in utroque ut perseveres te rogo. Nam et ego certe affectum hunc jam in te resundo, quem tam benigne, tam candide mihi offers, et ingratissimus mortalium sim, nisi faciam. Ita enim me tibi obstringis, ut nullam grati animi partem praetermittere posse videar, sine notâ hominis sordidi, atque immemoris beneficij. Literas meas abste visas et lectas, tantum pondus invenisse apud te, ut faventiam tuam demereri quiverint, et amorem, serio et ex animo gaudeo. Quanquam me hercule tanti non sunt, et cum in tales incidunt manus, vellem accuratiore limâ perpolitas: sed benevolae tuae aequitate hoc totum tributum eo, qui non doctos solum, sed et DEVS, humano generi benigne prospectum esse voluit? Etenim si dare vitam, ptoprium Dei munus est, certe datam tueri, et jam oppressam fere, aut fugientem retinere, Deo proximum fateamur oportet, et si in quoquam, certe in Medico locum habere, nobile illud Graecorum adagium,
UT nihil mihi gratius, V. C. tua amicitia: ita lubens vide eius indices, doctas et elegantes literas. Ferreus sim, si non hoc ego pectus vehementer amem, quod tam amanter ad amicitiam invitat jam antea cupidum, et veluti provocat, ut dicitur,
Revera enim non tantum corporis nostri, quod artis subiectum potius, quam cum Tullio morbos ac vulnera, statuunt Medici, functiones adversa valetudine laedi videmus, sed et nobilissimas animae facultates corporis male affecti contagione impediri. Tanta siquidem animi et corporis societas, ut alter alteri et bona et mala sua communicet. Nam et animus a corporis perturbationibus afficitur, et corpus animi quoque affectionibus movetur, fluctuat, corrumpitur: quod eorum qui amoris coeco igni carpuntur et contabescunt. qui curis et invidia emacerantur, qui nimio gaudio animam efflarunt, nec non phreniticorum, melancholicorum, maniacorum et similium, exempla abunde demonstrant. Nec in aegris modo iste consensus observatur: sed et in ebriis videmus, quanta morum atque cogitationum fiat mutatio, quoties a vini calore cerebri mutatur temperies. Quod eleganter notavit Horat.
Iure igitur divinus Plato praecepit, ut vita humana in quâdam aequali animae ipsius cum corpore proportione servetur. Quod cum praestet Medicina, tam ingenio quam corpori prospiciat, in sano corpore sanam tueatur mentem, eiusque perturbationes auferendo, animi sanitatem, ut vocatur Ciceroni, inducat: non mirum est, nullam gentem, ut scribis, hâc scientiâ carere velle, ac honorem suum ei ubique constare,
magis mirum nostra aetate inveniri viros reliqua non ineruditos,
ita ut non mereatur ubique cum clarissimo Lipsio Gallicus dici Thales, aut septem Graeciae sapientibus annumerari. Certe quae innato, ut non dissimulat, odio contra Medicinae necessitatem conscripsit, omnia Les Essais inscripsit, Gustus vertere conatur Lipsius, Conatuum nomine laudant Thuanus et Sammarthanus) Medicinae usum ac necessitatem impugnat, veluti ad incudem revocabo, et quam invalido tibicine nitantur ostendam.
Patrem suum refert vixisse annos duos et septuaginta, avum sexaginta et novem, proavum aetatem produxisse ad annum circiter octuagesimum, cum nihil unquam medicaminis neque medicamentosi assumpsissent. Sed rara non sunt artis, neque contra artem nostram faciunt: non
Sanis non opus est Medico. Verum et illi, qui temperate et naturae convenienter, et, ut sibi videtur, sine Medicina vitam degunt, inscij ea observant praecepta, quae traduntur in ea Medicinae parte, quae agit de tuenda valetudine. Quod ipsum fere ijs responsum est ab Hippocrate, qui olim obijciebant, multos aegrotantes non adhibitis Medicis convalescere. Hoc fieri dicit, quod ipsi sponte ea fecissent; quae prudens Medicus ex arte praestitisset. Quod, inquit, sane magnum est artis existentis argumentum, et quod inter praeclara habenda sit, quando qui ne eam quidem esse existimant, eius ope servati conspiciuntur. Qui enim non adhibitis Medicis ex morbis convaluerunt, ut intelligant omnino necesse est, se quod aliquid vel fecerint, vel non fecerint, idcirco sanitatem esse consequutos, etc. Quod vero dubitat Montanus, an reperiantur qui ad istud exemplum longaevi Medicorum ope utentes vixerint, frustra esse, quotidiana experientia documento esse potest. Addit, non quidem negare se potestates herbarum, quas et bestiae comprobent, sed diffidere experientiae, et inventis nostris; quasi vero ista tot jam seculis comprobata
Ac calumniae sane proximum est, Medicos trahere aegros, et sanitatem morari, ac in longum ducere, quo eos perpetuo sibi habeant obnoxios. Absit, absit a Medicis abominandum istud vitium, quale plerique Historiographi tribuunt Catharinae Mediceae, Galliarum reginae, et Ap. Claudius apud Livium seditiosis tribunis, qui semper aegri aliquid esse in rep. volebant, ut esset ad cuius curationem a civibus adhiberentur. Vidi, et sectatus sum ad praxin non modo nostras, sed et celebriores Galliae, Germaniae, et Italiae medicos: sed nunquam in ullo tale scelus potui deprehendere. Quaerit Tertullianus, Quid de tali Medico iudicabis, qui nutriat morbum mora praesidij, et periculum extendat dilatione remedij, quo pretiosius, et famosius curet? Respondeo verbis Senecae, Gravissima infamia est Medici, opus quaerere Medici. Multi, quos auxerant morbos, et irritaverant, ut maiore gloria sanarent, non potuerunt discutere, aut cum magna miserorum vexatione vicerunt. Addo, qui eo modo quaereret lucrum, damnum necessario facturum: cum is, qui citius curat, a pluribus adhibeatur.
Nec minus falsum est, quod asserit, Medicos
bonos corporis habitus ad summum progressos, periculum minari, Sed athletarum, qui ad vires, seu, ut Cicero in Antonio exprobans vocat, gladiatoriam totius firmitatem comparandam, ultra modum se saginare solebant? quorum corpus ad summum plenitudinis gradum perductum, cum neque consistere, neque in melius proficere posset, reliquum erat, quod dicit Hippocrates, ut laberetur in deterius. Et ita, quod inquit Euripedes a Plutarcho in hanc rem citatus, Modo qui vigebat carne, coelitus velut delapsa stella extinctus est. Sanitatis studium statuit Hippocrates, non impleri cibis, et impigrum esse ad labores. Labor, cibus, potus, somnus, venus, omnia moderata. Isti vero et gymnasia quotidie sine modo fatigant, et cibis sic utuntur, ut eos vi saepe ingerant, et ad mediam noctem producant, ut Homeri iliud iure in eos dicendum arbitretur Galenus,
Haec et plura Galenus
Neque me movet, quod glorietur se facile, cum saepius aegrotarit, Medicis caruisse, cum videam alibi misere conqueri de asperrimis renum et coli doloribus.
At hoc palmarium esse existimat, quod nec ipsi Medici vitae foelicitate, aut diuturnitate, artis comprobent potentiam, unde illud,
De huius farinae Medicis dixisse videri possit, apud Ciceronem in Epistolis, Torquatus: Plerique
quod tenere atque servare id, quod statuerunt, non possunt, victi et debilitati, obiectâ specie voluptatis, tradunt se libidinibus constringendos, nec, quid proventurum sit provident, ob eamque caussam, propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt. Eundem Tullium in aureâ consolatione monet Ser. Sulpitius, no imitetur malos Medicos, qui in alienis morbis profitentur se tenere Medicinae scientiam, ipsi se curare non possunt. Verum enimvero a quorundam crimine, qui cum Medea Nasonis, meliora videntes et probantes, sequuntur deteriora, non discendi omnes, neque ex ejusmodi Medicis, qui saluberrima artis, quam profitentur, praecepta insuper habentes, vitiorum se illecebris et cupiditatum lenocinijs dedidere, Medicinae facultatem atque potentiam aestimare fas est. Nam et cum valent, et cum aegrotant recta consilia, quae alijs dare solent, ipsi negligunt. Vnde Medicus quidam hoc sibi obijcienti facete respondit, Audis me suadentem alijs, quae arti Medicinae placent; vides facientem, quae Medico placent. Nec minus festivum est, quod narrat Guevara lib. 1. Epist. Hispan. cum aliquando Medicum Sotto febre aestuantem, et merum nihilominus bibentem interrogaret, cur sibi quondam febricitanti aquam endiviae praescripsisset, respondisse, praeceptorem Hippocratem, omnibus successoribus praecepisse, statuta in transgressores
Turpe sane est doctori, cum ipsum culpa redarguit, sed haec Medicorum tribuenda intemperantiae, non artis impotentiae. Et ut hos
Neque verum est, quod asserit, nullam gentem esse, quae non aliquot seculis Medicinâ caruerit: cum ab omni antiquitate, et a prima mortalium origine; quando, ut canit Hesiodus, inciperent.
quando macies, et nova febrium Terris incubuit cohors: apud Hebraeos, Chaldaeos, Assyrios, Aegyptios, Indos Medicina floruerit, reliquae etiam nationes necessitate adactae eam admiserint, licet non omnes adhibuerint Medicam artem professos. Quod autem P. Romanum ultra sexcentesimum annum sine Medicinâ degisse legamus, idque approbante Catone illo, cuius authoritati triumphus atque censura minimum conferunt, tanto in ipso plus est; uti laudat eum Plinius: ex eodem Plinio responsio haurienda, cum addit, sine Medicis quidem eos vixisse, non tamen sine Medicina, quod etiam ex Athenaeo comprobatur: haud aliter atque hodie Turcae,
Hunc Musam primum fuisse Medicum, qui Romam e Graecia venerit, cum Romani quadringentos et tres annos, atque decem menses absque ijs degissent, scriptum est ab Ant. Guevara, epistola ad Meigarem medicum. Sed haec insignis est diserti viri Tusc. et de ipsa Philosophia, quam iacuisse ad suam scribit aetatem, nec ullum habuisse lumen literarum Latinarum, Grammatica (scribit Suetonius de illustr. Grammaticis) olim Romae ne in usu quidem, ne dum in honore ullo erat, rudi scilicet, ac bellicosa etiam tum civitate, nec dum magnopere liberalibus disciplinis vacante. Idem libro de clar. rhet. id de Rhetorica testatur, quam etiam Romae olim exerceri prohibitam ex edictis demonstrat. Paullatim tamen (inquit) et ipsa utilis, honestaque apparuit, multique eam praesidij caussa, et gloriae appetiverunt. Idem de Medicina liceat dicere. Quid ergo? damnatam a Catone rem utilissimam credimus? Minime hercle: subijcit enim in epist. apud Plin. qua medicina se et coniugem ad longam senectam perduxerit. Quemadmodum igitur ob abusum rei usus tollendus non est, et nemo Lycurgum vites extirpantem, quod nimia vini ingurgitatio inebriaret, laudandum censet: ita nec artem quampiam profitentium vitia et imposturae derogare debent artis dignitati. Sed discernendus
Saepius vero iste loquentia sua alijs molestus est, et aegro morbum auget, ut de loquaci Medico optime dixerit Comicus,
Sed haec personis imputentur. Quibus etiam satisfactum Montano volumus, cum scribit ex Plinio, nullam artem Medicina inconstantiorem fuisse. Nam ille, quos adducit, dum experimenta per mortes agerent, eam saepius prae inscitiâ mutarunt. Inter eos fucus ille Thessalus, qui, de patris textrina prodiens, longam hanc artem se sex mensium spatio edocturum promittebat, testante et ridente Galeno. Inter eos
Neque mirum, nam liberalitate Romanorum illecti Graeculi docti indoctique passim, nullo artium praesidio instructi. Medicinam illotis manibus arripiebant, et ut plurimos in sui admirationem pellicerent (quod fructuosiorem reddebat artem) quisque nova et inaudita veteribus comminisci coepit. Hinc illae lacrymae, et statim tres Medicorum sectae, de quibus Ausonius,
Istorum vanitates peculiari libello abunde Galenus refutavit. At qui Medicinam inconstantiae accusant, non Naevium, aut Plautum, ut ait ille, sed ne Theologiam commemorem, Artes omnes, in quibus non idem omnes sentiunt, ipsamque Philosophiam accusant, quam a Socrate acceptam in varias sententias sectasque distraxere discipuli. Hippocrates, ut scribit Macrobius, tam fallere, quam falli nescivit. Sed ille, rarissima avis in terris, etiam suo tempore conquestus est Medicos fama quidem multos, opere vero perpaucos esse. Grammaticus, inquit Ammian. Marcellinus, locutus est interdum barbare, et absurde cecinit musicus, et ignoravit remedium medicus: at non ideo grammatica, nec musica, nec medicina contemnenda est. Vnde praeclare Tullius, signa
ostenduntur, ait, ab his rerum: in his si quis erraverit, non Deorum natura, sed hominum coniectura peccavit.
Porro a veritate alienum est, quod putat Montanus, omnibus Medicorum praescriptis nil aliud effici, quam ut venter expurgetur: neque minus ridicule dubitat, an non Natura certo more modoque excrementis istis, velut foece vinum, opus habeat, ac proinde inutiliter evacuentur. Quanto melius vel Imp. Claudius? qui, tantum abest, ut crassiores cibi reliquias in alvo diutius stagnare sanum censeret, meditatus scribitur a Suetonio edictum, quo veniam daret flatum crepitumque ventris in convivio emittendi, cum periclitatum quendam prae pudore ex continentia reperisset. Fortasse bonus vir disciplinam Stoicorum sequutus fuit, qui, teste Cicerone, crepitus aiebant aeque liberos, atque ructus esse oportere. Sed et sua adhuc confirmantem audiamus Montanum. Nam et sanos, inquit, aliquando videre est subito in vomitum, vel alvi fluorem incidere, nulla prius cogente necessitate, aut subsequente commodo, imo quandoque detrimento. Vis caussam Montane, dabit Hipp. qui in Aphor. In perturbationibus alvi, inquit, et vomitionibus, quae sponte fiunt si qualia oportet purgari purgentur, confert, et facile ferunt: sin minus, contra fit. Exempla non afferam ex Medicis, qui tibi suspecti, sed ex Tullio unum pro multis, epistola ad uxorem, noctu eieci, statim ita sum levatus, ut mihi Deus aliquis medicinam fecisse videatur. At hoc artis, et artificum est, ea modo purgare, quae purgari debent, et hoc aegris confert, et bene ferunt. Ac quamvis a Platone, quem citat Montanus, et a Plutarcho similia afferantur, censent tamen Medici iure optimo excrementa, quae tum copia, tum qualitate naturae molesta et adversa sunt, non esse retinenda, sed protinus excernenda, sanguinemque ab impuritatibus vindicandum. Si enim, quod et vulgus novit, externum aliquod membrum, quoties correptum gangraena aut sphacelo corrumpitur,
cui quaeso verisimile fieri possit naturam vitiosis et excrementitijs foecibus conservari, aut illas, ne malum serpat, non esse expurgandas? Neque omnia medicamenta, ut vult, aliquam partem noxiam obtinent: ac quod nonnullis inest, arte corrigitur, vel aufertur. Et quemadmodum nemo non lintea sapone, aut nitro (nam hac similitudine utitur Plutarchus) detergere malit, quam ut sordibus imbuta consumantur: ita etiam corpora aegra et vitiosis humoribus repleta, alijsque impuritatibus inquinata purgare praestat medicamento non adeo forte benigno, cum duro nodo durus debeatur cuneus, quam permittere ut corpus hoc corporum omnium