CAMENA Early Modern Latin Texts

JOANNIS PIERII VALERIANI BELLUNENSIS HIEROGLYPHICA, SIVE DE SACRIS AEGYPTIORUM ALIARUMQUE GENTIUM LITERIS, Commentariorum Libri LVIII. duobus aliis ab eruditissimo viro annexis. Accesserunt loco auctarii, HIEROGLYPHICORUM COLLECTANEA. ex veteribus et recentioribus auctoribus descripta, et in sex libros ordine alphabetico digesta; HORAPOLLINIS item hieroglyphicorum libri duo ex postrema Davidis Hoeschelii correctione. Praeterea ejusdem PIERII DECLAMATIUNCULA PRO BARBIS SACERDOTUM; De INFELICITATE LITERATORUM LIBRI DUO; denique ANTIQUITATUM BELLUNENSIUM Sermones quatuor. Editio ad novissimas Germaniae composita, quibus et annotationes ad marginem atque necessarias Indices debet [gap: illustration] FRANCOFURTI AD MOENUM, Sumptibus Christiani Kirchneri, Typis WENDELINI MOEWALDI, ANNO M DC LXXIIX.

Tomus Secundus.

ILLUSTRI AC GENEROSO HEROI D. JOANNI JACOBO FUGGERO, KIRCHBERGAE, WEISSENHORNI, etc. DOMINO, LITERARUM PRAESIDI, AC STUDIOSORUM omnium Moecenati, JOAN. PIERIUS VALERIANUS S. P. D.

CUm ea munera, quibus humanum genus Deus liberalissime honestatum voluit, mecum ipse considero, Jo. JACOBE FUGGERE Heros ornatissime, in eam opinionem adducor, ut existimem nullum majus reperiri posse, quam literarum flagrans studium, vel discendi cognoscendive cupiditatem potius, ex quibus et rerum bonarum voluntatem excitari, et verarum intelligentiam nasci perspicimus: nihilque in rerum natura existere, quod ita tum mores erudiat, tum viam quasi muniat ad summum splendorem consectandum, quam [gap: Greek word(s)] humanitatem inquam atque doctrinam. Idem plane te sentire video, qui cum omnem semper excellentem in societate humana virtutem memorabilem extitissem cognoveris, tum ingenii, doctrinae, sapientiae honores praecipuam habuisse erga mortale genus famam ac commendationem non ignoras. Hanc ut veram et expressam, minimeque adumbratam tibi comparares, nihil praetermittendum putavisti, quod ad verum ingenii cultum, animumque doctrina informandum pertineret. Lustrandam itaque primo una cum fratribus Galliam eruditissimis hominibus, et liberalibus studiis affluentem, mox Italiam omnium bonarum disciplinarum altricem censuisti: ac inde eam sapientiae morumque laudem paulo post ad tuos reversus vestrae Germaniae ostendisti, ut jam omnes cognoscerent te non solum eximiam ad recta vitae instituta progressionem fecisse, sed eos etiam aditus quasi adaperuisse, quibus laetos uberesque fructus ad genus humanum redundaturos et sperarent, et jam etiam cernerent: eamque spem et expectationem de praestanti consilio tuo, successus plane confirmavit et auxit. Videmus enim admirabilem illam tuam virtutem non modo elegantissimarum artium institutione, scientia ac judicio commendar, sed etiam animi magnitudine, clientelis, munificentiae, liber alitateque mirum in modum illustrari: ut commoda, quae ex tanta tua fortuna et amplitudine omnino maxima sperabamus, longe majora nos jam consecutos fateamur. Quamobrem ut multa praetermittam, egregia quadam ac plane invicta animi celsitudine te praeditum declarasti, cum maximas opes profunderes, ut bibliothecam magna librorum Latinorum, Graecorum, Hebraicorum, aliarumque linguarum multitudine ex Italia, exterisque provinciis comportata construeres et exornares, ut quam multorum hominum studia laudatissimo exemplo ad dignitatem, ac rectiorum disciplinarum cultum excitares. Tua enim semper laus erit, tibique acceptum referre debebunt studiosi, quod multis commodis fruantur, et quod animum optimarum artium scientia disciplinarumque studiis excolere possint. Verum bis in omnes collatis benesiciis, quae maximae sunt, acquiescendum tibi minime judicasti, quin potius major moliris, ac alteram illam plane regiam benignitatem abhibendam, dum afflictos recreas, jacentibus dexteram istam tuam pietate praestantem porrigis, de bonorum commodis et ornamentis cogitas, dum omnes denique liberalitate immortalibusque beneficiis tibi devincis. Siquidem existimasti te pro tua fortuna posse, pro acerrimo singularique judicio debere, ut curares tenuiores, felicioribus tamen auspiciis natos adolescentes, tuis sumptibus in Germania, Italia, et Gallia benigne tantisper fovendos et sustentandos, dum eos in omni bonarum artium genere progressus fecissent, ut docendi alios munus jam sulcipere ac obire possint. Quo quidem instituoto nullum illustrius, nullum ad commemorationem nominis tui cum omni posteritate adaequandam aptius esse judicamus: hac enim ratione declaras te maximo semper honore dignum, teque perstudiose ea sequi, ex quibus vera, non adumbrata laus nascitur, et nomen

tuum tot etiam et tam praeclaris testimoniis virtutisque monumentis ad omnem memoriam commendatum celebrabitur. Nam quaecumque accuratius nunc scriptae et expolita Germanorum opem sunt, ea forte omnia ad te missa, et tuae felicitati credita leguntur: etsi non authorum commendatione, vel tuo saltem nomine sunt in manibus. Tibi debetur (de aliis eruditissimorum vivorum lucubrationibus, quae saetis multae sunt, nihil dico) quod Demosthenem, AEschynem, Isocratem, Pausaniam, ad nostrorum hominum cognitionem translatos habemus, dum eruditione praestantem virum Hieronymum Vuolfium in clientelam suscipis, ac praemiis ornas. Haec cum sermone omnium ad nos perferuntur, cum in editis libris videmus et legimus, felices eos judicamus, quibus Dei beneficio datum, vel usu familiaritatis, vel officiis aliquibus tibi conjungi, qui a tantis ornamentis commendationem ducis. Quapropter ego primus fortassis eorum, qui ne de facie quidem te norim, accurate operam dedi, ut aliqua in re animum tibi atque observantiam probarem meam. Nam Hierglyphicorum meorum commentariorum alterum Tomum ad te mittendum censui, ut unicum studiosorum ornatorem, cunctarumque artium bonarum praesidem: adductus non solum bumanitate ac benignitaete tua, plurimis quidem et amplissimis officiis perspecta studiosis omnibus, verum etiam, ut jam dixi, opinione quae apud me est, de egregia tua erga literas promovendas voluntate. Cui quaeso aptius et convenientius hujuscemodi scripta mitti possunt, quam ei, qui ita illa semper amavit et excoluit, ut in his ipsis vel tractandis, vel judicandis longe omnibus praestet, ac maxime insignis habeatur? Accessit huc et similitudo quaedam, quam te habere video ornatissimo Florentinorum principe Cosmo, qui cum familia Medicea ortus sit, hoc est sapientia stirpe, avita quadam benignitate solus hoc tempore in Italia in ventus, literarum, venustatis elegantiae, atque adeo virtutum omnium vindex. Quaemobrem cum singulos fere Commentarios amicis variis inscripsissem, priorem Tomum in universum huic optimo Principi tuendum conservandumque praemisi: pari ratione satis feliciter agi cum hoc altero Tomo jam existimavi, si eum in tuam clientelam de me absente, deditissimo certe, tanquam praesente susceperis. Quod te facturum pro singulari tua humanitate minime dubito, cum jam Fuggerana domus in ipsa Germania non solum singulos ac universos debitis officiis complectatur, sed virtutis ipsius quasi seminarium existat. Praeterea si requirendus erat literarum patronus, inveniant? Equidem quod ad me attinet, quotiescumque ad ingenium, studia, et instituta, tua inquam et Cosmi Medicei consideranda animum confero, non possum non confiteri, me maximo cumulari gaudio, cum propter multa quae et sapienter facitis, et optime ratione temporum habita statuitis: tum quod in tanta bonorum Principum orbitate, tantaque beneficorum et liberalium hominum inipia, qua hodie passim in orbe Christiano (quod pudes dicere) laboramus, pro humanitate, sapientia, liberalitate prolixa, aliis libentissime ea largimini, quae magnis laboribus, ac singulari industria consecuti estis, quodque omnes intelligunt vos in beatis et omni copiarum genere florentibus civitatibus pricipem locum tenere, in summa tamen vestra fortuna, virtutis laudim magis enitescere, quam fortuna gratiam. Quae jam tuae [gap: Greek word(s)] adferimus, explicationem continent eorum, quae sacerdotes AEgyptii [gap: Greek word(s)] circa corporis humani fabricam commenti sunt, auspicati a capite longe nobilissima parte: ne quis existimet hoc AEgyptios ipsos ita brutorum cultui deditos ut non etiam hominem qua meretur veneratione susceptum reliquis omnibus praetulerint: ac [gap: Greek word(s)] agnoverint. Nam si multa eruditi viri admirati, quae illi in eo animantium genere quod nos rationis expers ducimus, observassent: longe ea plura sunt, qua solo ex homine sacrarum apud eo literarum materiam ad sua illa hieroglyphica suppeditarint, quippe cujus membra singula in hujusmodi mysteria receperunt. Hasce meas lucubrationes separatim eo nomine tibi deberi intelligebam, quo studiofi et boni omnes communiter ingenii sui monumenta tibi deberi profitentur. Et certe si justi rerum astimatores esse volumus literati, optimisque studiis dediti, nulla alia ratione majorem suorum laborum commentationem sperare possunt, quam si in ejus principis nomine illas apparere fecerint, in cujus authoritate et judicio praecipua proborum doctorumque pars acquiescit, et qui animi magnitudinem diligentia, integritate et consilio sustinet, atque tum literarum gloria, tum etiam sapientia laude fruitur.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XXXII. DE IIS QUAE PER CAPUT SIGNIFICANTUR Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD JACOBUM FUGGERUM.

PRaecipuum quidem Capitis hieroglyphicum apud omnes fuit, ut ex eo principium intelligeretur, [note: Terent. in eunucho. ] id vel frequentissimus authorum usus, vel nominis ipsius indicat originatio: siquidem ita vocatum ait Varro, quod ab eo capiant initium, et sensus et nervi. Vel quotidianus sermo aperte declarat, dum aliquem esse huic vel illi rei caput dictitamus, dum a [note: Vel arcessere [gap: Greek word(s)] . Aperte Virgil. AEneid. 10. O Latii caput horu et causa malorum. Capitis in Dibinis explicatio. ] pite aliquid exordiri, dum in proverbiis, piscem a capite primum putere, Graeci dicunt, cum malorum publicorum et privatorum causam in Reipublicae vel familiae cujusquam principe confistere profitentur: ad id Platonicum scilicet intuentes, tales esse cives, quales qui primatum inter eos obtinent. Et Cicero, caput esse ad beate vivendum securitatem ait. Pro praecipue vero, ad Appium Epistol. An tibi obviam non prodirem? primum Appio Claudio, deinde Imperatori, deinde more majorum, deinde quod caput est, amico. Sed quid alienis adeo immoremur, cum nostris abunde uti possimus? Ipso statim Bibliorum principio, Beresith, Aquilla vertit, [gap: Greek word(s)] , in capitulo, quod caput initium custosque rerum sit, vulgata editio fecit, In principio, quod hieroglyphici esset interpretamentum. Alii dixerunt, in capite, in Filio: nam mundus per ipsum factus est. Quod vero in Esaiae visione habetur de Seraphim duobus, qui senis singuli alis praediti, binis caput Dei velabant, binis alteris ejusdem pedes obtegebant, per adopertum caput, exordia Dei incoperata esse interpretatur Adamantius, per obtectos vero pedes, novissima non comprehendi, sola media in conspicuo esse, opera quippe ejus divinae indicia providentiae, coelorum motus varios, Solis, Lunae, stellarumque progressus, terrae, maris, et aeris vicissitudines, et quaecumque in rerum natura suo sunt ordine disposita: sedenim quae antea ita fuerint, novit nemo. Ex iis, quae sunt, Deum intelligimus: posthaec quae futura sunt credere quidem possumums, sed scire nequimus. Unde legas apud concionantem in Divinis literis Regem: Annunciate mihi priora, et novissima quae erunt, et dicam vos esse Deos.

IN Deo sane Caput cum ponimus, id quod in eo constat Divinitati sintelligimus, quae cuncta scilicet praecedit, et cui omnia subjecta sunt, diceret Eucherius. Idem et Hieronymus tradit eo libello, in quo, quid sit Divinitas, explicat. Tam insano vero cultu AEgyptii caput omne venerabantur, ut a capitibus et armis brutorum prorsus abstinerent, Divinitati injuriam facere arbitrati, si quis illa esitasset. Platonici tradunt humanum caput ad mundani orbis similitudinem compactum, in eoque duos animae divinos circuitus interlocatos, esseque membrum divinissimum ac reliquorum omnino princeps: reliqua, ut capiti serviant adjuncta. Caput, ait Hierosolymitanus Hesychius, ut hoc obiter

[note: Una cum quinque sensibus interioribus et quatuor exteriorib. Caput pro minte. ] addamus, uniuscujusque animalis ratione pollentis Mens dicitur, cujus sedes cerebrum: unde caput, et cuncta quae adhaerent jecori, super altare in holocaustum ponere jubemur: nam et cor et jecur concupiscentiae nostrae impetum, motumque continent. Hinc Paulus nobis bene precatus: Pax, inquit, Dei, quae exuperat omnem sensum, custodiat corda vestra, et intelligentias vestras. Idem Hesychius huc adnectit illud ex Esaia: Omne caput languidum, et omne cor moerens, a planta pedis usque ad verticem, non est in eo santias. quod enim in nobis est rationis, ut dictum, in utroque habitat, et corde et cerebro. Non decet autem mentem sobriam dividi, sed esse veluti vinculum, quod aflectus nostros ad sanam rationem adjungat atque devinciat.

[note: [gap: Greek word(s)] caput et princeps tyrannidis. Lucian. in Tyrannicida. Artem. l. 1. cap. 18. ] ET quamvis per se caput principatus indicium sit, longe tamen significantius hieoglyphiceque magis id ostendit, si fascia redimatur, sive ea Corona, sive, ut apud Graecos, Diadema vocetur. Nam et conjectores eo redimiculo caput insignitum per somnium visum, dominii signum autumant. Sedenim diademati suus est locus inter vestimenta, ubi reliqua tractamus insignia, nunc de capite simpliciter verba facimus.

SErapidis simulacrum apud veteres authores celeberrimum, coelum habere caput dicebatur. Unde Eustathius erudite I. Illid. veteres ait coelum pro capite accepisse, atque ita Pallas de coelo desendit, incitatiorem Achillis iram compressura. Sed quoniam multa super eo toto opere dicenda sunt, quod id sibi numen AEgyptii pro rerum natura confinxere, non importunum fuerit loco hoc totam hieroglyphicam ejus effigiem, per quam mundi totius moles indicatur, semel eo modo describere, quo exhibita est ab oraculo, quod ut fertur, ipse de seipso in Nicocreontis Cyprii regis gratiam his carminibus enunciavit:

Sed quoniam in Macrobianis aliquot codicibus pro lectione, quae est [gap: Greek word(s)] . legere est castigatiore versu [gap: Greek word(s)] , si cui ea magis arrideat, dicamus:

Ubi animadvertendum, ventrem pro mari, et vice versa, mare pro ventre etiam apud alios accipi, praesertimque apud conjectores. Nam Hippocrates Cous horum sententiam secutus, cum aegrotum, [note: Quin etiam tres in Deo bero personas, juxta oraculum, quod perbi. betur Thulidi AEgyptiorum regi renunciatum. Sed hoc superstitiosorum commentis depravavit. ] qui per nocturnam imaginem mare perturbatum viderit, morbo ventris tentari conjicit, idque minime contemptui habendum judicat, qui adhibitis remediis, quo nutricatu is curandus sit, statim docet. Quin apud nos etiam in sacris literis aliqudi in hanc sententiam de Deo legere est. Nam, ut Cyprianus ait, mali daemones ita per fabulas ea depravabant, quae manifestissimis passim verbis in Divinis literis explicantur, ut illud in hanc sententiam apud Esaiam 66. Quam mihi sedem aedificabitis? aut quis locus ad requie mihi? coelum mihi thronus est, term autem scabellu pedum meorum, quod, quo sit intellectu accipiendum, videris apud Adamantium super Genesim, homilia prima. Apud Hieremiam zz. Nonne coelum et terram ego impleo? Et Prov. 15. In omni loco oculi Dei speculantur bonos et malos. Hinc Cyprianus ide, in abditis et secretis vel semotis locis, in cubiculis etiam ipsis orandum monet, idque magis fidei convenire. ut sciamus Deum ubique esse praesentem, audire omnes, et videre, et majestatis suae plenitudine in audita quaeque et occulta penetrare. Cumita veteres per Serapin universam mundi molem, et ipsa rerum principia intelligerent, certatim eum templis magnificentissimis honestarunt, cujusmodi ea fuerunt, quae in Memphi et in Alexandria celebrantur. Pausanias Athenis etiamnum templum Serapidis fuisse narrat, Ptolomaei in gratiam structum. Invaserat autem Ptolomaeum

[note: Ut et apud Spartanos, Messenios Boeotios. ] Lagi superstitio ex daemonis apparitione, qui jusserat, ut apud Eustathium est, mitti navem, quae appulit Phocidi, et accepto inde oraculo Sinopen accessit, indeque Jovis Serapidis simulachrum transtulit, quod quidem cujusnam esset materiae discerni non poterat: nempe ut chaos ipsum, cujus symbolum erat, prae se ferret. Et quod illi simulacrum in templo Alexandriae ita vastum erectum est, ut dextra unum parietem, alterum laeva perstingeret, ex omnibus metallorum lignorumque generibus compositum ferebatur, ut nihil non complecteretur: quod terra vel proferat, vel intra viscera abditum occultarit.

[note: Plato in Cratylo. [gap: Greek word(s)] Plutonis bero nomen ob dibitiarum largitionem. Idem Lucianus in Timone. Artem. l. 1. cap. 18. Sueton. in Galba c. 1. Portenta ex manu capilli superposita] EA autem potissimum de causa Serapis in cultu erat, quod persuasum mortalibus fuit, inde locupletiores divitias obvenire. Ait enim Psellus, daemonas nobis saepe divitias polliceri. Porphyrius magnorum daemonum principes Sarapin et Proserpinam agnoscit. Nam omnino qui apud AEgyptios Serapis, apud Graecos Pluto est. Pluto idem qui Divitiarum Deus. Hinc avarissima meretrix apud Catullum solitita est, ut ad Serapin deferatur, cui preces alleget, divitias et opes petitura: quod is daemonum princeps locupletandis supplicibus dare operam, ejus superstitionis errore crederetur, atque ideo gestare calathum, de quo paulo post plura, unde bona haec liberalissime depromerentur, nunc pauca haec pro re sufficiat attigisse.

ESt et lucri signum caput, verum id apud conjectores: illi enim capitis magnitudinem insolitam, per nocturnam imaginem oblatam, divitiarum accessionem significare tradunt; propterea quod vulgo numi, ut apud Artemidorum est. Capita vocantur.

REceptum etiam est apud omnes, ut caput pro salutis hieroglyphico ponatur, idque in extremo discrimine commendare, id adjuvare, id devovere. Hinc totiens apud Homerum ea loquendi figura, [gap: Greek word(s)] . Hinc Tib. Gracchus cum salutem suam populo commendaret, manu capiti superposita ire perrexit in Capitolium, quod illi male vertit, interpretantibus inimicis, eum ei signo diadema sibi deposcere. Tale aliquid apud Aristophanem Acharnanibus legas, dicente Dicaeopoli: Et si non justa profactus fuero, manu supra caput imposita, quaeque universus approbet populus. Sed et portenta huic subscribunt significationi, tacta siquidem de coela Caesarum aede, capita omnibus statuis simul dedicerunt, quo quidem ostento praemonstratum est Caesarum progeniem una cum Nerone ejus gentis ultimo defecturam.

[note: Ut Domitianus qui se Deum et dominum asserens, statuas aureas, ac argenteus sibi in Capitolio poni bolebat. Sueton. in eod. cap. 13. Octabiani Augusti nmismata. Sueton. in Augusto cap. 50. Imago Alexandri. ] DOCTRINA IMPERIOVE PRAESTANTES. CAP. VIII.

ANtiquum autem suit institutum eos honore numismatum decorare, qui vel doctrina vel imperio caeteris antecellerent. Quare Mitylenaei Sapphys imaginem numis impressere, Homerum Chii, auctore Strabone. Horum exemplum secuti Mantuani principes, Maronis sui speciem in numis alquamdiu expressere, non immerito sibi alumno eo applaudentes, qui Venetiam universam sui nominis celebritate sempiternae gloriae commendavit Plurimum vero Principum imagines posteritati per ejusmodi monumenta innotuere, neque numis tantum, verum etiam gemmis expressae ut tot statuarum memoriam, quibus non suam tantum similitudinem humano habitu insignem esse voluerunt, verum etiam facies suas diis adscribi, utque ipsi eorum nominibus vocitari se jusserint, praetereamus. Longe illud simplicius, quod Octavianus Augustus numum cusit, in quo singula ex utraque facie capita, atque ea quidem pulcherrime elaborata, eorum alterius inscriptio est, DIVOS JULIUS. alterius, AUGUSTUS DIVIF. quam quidem inscriptionem multis aliis in monumentis usurpavit, ut in lapidibus, qui ruinarum injuriam effugerunt, passim Romae legitur; cui ut adblandiretur Maro, AEneidos sexto, Divi eum genus appellavit: in Antiquissimis enim Romanae Bibliothecae codicibus habetur, AUGUSTUS CAESAR DIVI GENUS. Idem cum Sphingem repudiasset, qua tabellas signare solitus erat, non sine multorum conviciis, qui aenigmata illum missitare cavillabantur, Alexandri aliquamdiu imagine signavit, quoad sua demum uti collibuit cu,

authoritatis jam validissime corroboratae, clarissimusque haberetur. Quin ea lignare, qui quoque subsecuti principes, perseverarunt.

QUod vero pertinet ad Alexandri imaginem, persuasum olim fuit, pervulgata inter homines opinione, illi prospere omnia successura, omnesque ejus actiones adjuvari, qui Alexandrum vel auro vel argento expressum gestitaret, adeo ut Macriana familia, quam suo tempore nobilissimam Romae fuisse Trebellius attestatur, Alexandri effigiem consueverit habere quasi familiarem, apud viros quidem in auro vel argento, apud mulieres in reticulis, et dextrocheriis, et in annulis, et in omni ornamentorum genere. Quin et Antoninus Severi filius Alexandri studio sissimus fuit, cujus imagines cum passim renovasset, mortales, ut huic ejus studio adularentur, statuas aliquot erexere, quae uno corpore facies duas gestarent, Alexandri scilicet et Antonini. Quam quidem superstitionem Chrysostomus acerrima insectatur increpatione: nam et eo tempore abusus hujusmodi circumligandi aurea Alexandri Macedonis numismata capiti vel pedibus, auteri nondum potuerant.

IN Theodosii et aliorum, qui eo seculo fuerunt Iperatorum insignibus, in atrio praesidis Thebaidos nuncupati argumentum hoc pictum spectabatur, cujus exemplum in quodam ejus militae ordinum, officiorumque canone descriptum Romae apud Maflaeos inspexi. Tabula est libris quodam ordine dispositis onusta, quorum nonnulli syllabariis quibusdam notis inscripti sunt, quibus per compendium contentae in eis rationes indicabantur, alii nihil praescriptum habent. Supra tabulam fastigium attollitur, in media cujus facie genii duo latum sustentant orbem, in quo caput instar humani, cujus ita inscriptio est, DIVINA PROVIDENTIA. In angulis vero tabulae, quae descriptos, uti diximus, libros continet, singulis capita sunt apposita, quorum superius a dextera inscriptionem circumductam ostendit. VIRTUS. alterum a laeva, SCIENTIA, inferius a dextera, AUTHORITAS. quartum a laeva, FELICITAS. Quod quidem, ut puto, innuit rerum omnium gerendarum summam a Deo primum emanare: eumque conciliandum in primis, ut nostra omnia fortunentur. Mox necessariam esse virtutem, quippe animosum, aptum, et idoneum esse debere hominem, qui praeclara sit facinora aggressurus. Verum virtutem solam parum prodesse, nisi accesserit et disciplina, cujus scientia eruditi, et tempora et occasiones internoscamus. Sed enim et haec, et illa vix sufficient, nisi et authoritas adjuncta fuerit, qua milites populique sub imperio contineantur, jussaque non contanter exequantur. Unde legas de Vespasiano, cum esset jam a militibus salutatus Imperator, authoritatem et quasi majestatem quamdam inopinato scilicet, et adhuc novo principi defuisse, quae non prius accesserit, quam e plebe quidam Iuminibus orbatus, item alius debili crure, sedentem pro tribunali pariter adiissent, orantes, ut Tranquillus ait, opem valetudinis demonstratam a Serapide per quietem, restituturum oculos, si inspuisset: confirmaturum crus, si dignaretur calce contingere: cumque vix fides esset rem ullo modo successuram, ideoque ne experiri quidem auderet, extremo hortantibus amicis palam pro concione utrumque tentavit, nec eventus defuit, atque ita, quod primum desiderabatur, authoritatem indeptus est. Sed et quarta necessaris est, felicitas quippe: licet enim animis valeas, experientia sis eruditus, authoritateque communitus, nisi tibi res feliciter cedat, ruere plerumque omnia, et elabi in irritum experieris. Addita hinc et altera tabula cum eisdem libris et librorum notis, et geniis in fastigio orbem cum capite sustollentibus, sed angulares circuli affixi adscripta habent nomina singula singuli, VER, AESTAS, AUTUMNUS, HYEMS: ut scilicet admoneamur, diligenter nos animadvertere debere, ut suo quaeque tempore agantur, procurenturve.

NUdum autem mulieris caput, quale Nympharum fingunt, nullis gestaminibus appositis, quae hieroglyphici notitiam afferre solent, sed quod comam habeat nonnumquam ab occipitio nodo comprehensam, nonnumquam in humeros negligenter diffusam, Diodorus Musae hieroglyphicum esse contendit: cujus dicto standum, cum in hujusmodi rebus indagandis non incuriosus fuerit, tamet si nonnumquam sententiam ex vulgo mutuatur.

MUliebre simulacrum horrifica specie fabrefactum apud Corinthios, imago terroris erat: de quo Pausanias lib. 11. Atque huc nonnulli tradunt Medusae caput, quam Domitianus pro pectore gestare gavisus est, ut sui admirationem apud omnes incuteret. Quamvis non desint, qui factum id ab eo in gratiam Palladis, quam unice coleret, interpretantur. Sedenim de Medusa plenius in Anguium Commentario.

APud Mathematicos faciem invenias collo, ore, oculis, et toto capitis gestu tortuosam, idque contradicentem adversarium significare: cujusmodi simulacrum in decimum Scorpii gradum intulere, eoque supra horizontem ascendente in lucem editum, cervicis fore indomitae, opinionisque destinatae, futurum esse praesagiunt.

MUlieris vero caput galeatum in plerisque numis Romam ostendit, non tantum quia Romani nihil non armis arrogarint, aut quia suam ad Martem originem referre voluerint, quam ut arcanum illud suum de Romae nomine publicari vetito, peritis quidem rerum patefacerent, vulgo [note: Romae nomen Cephalon. Virgil. 1. Eclog. ] vero tenebricosius obscurarent, re ad interpretationem aliam distracta. Gergithius enim author minime contemnendus, antiquum Romae nomen Cephalon fuisse tradit, quae quidem, tantum alias inter caput elatura esset,

Sed nos quid soliciti sumus, quibus rationibus Roma sit caput, cum Dominus Deus noster Christus Petro praedixerit, nomen illi Cephas convenire, quem scilicet Romae principatui destinasset? Alias vero cum eum Petrum nominat, ad Capitolii immobile saxum alludit, ac perinde omnium, non Romanorum tantum, sed quaqua tota terra habitabilis extenderetur, caput futurus esset, quod dictum volui, ut Oecolampadii conversio diligentius expenderetur, qui cum Theophylactum Latinum faceret, verba illa, [gap: Greek word(s)] , videtur praetermisisse.

DUo vero humana capita, quorum alterum maris, quod intro aspiceret, alterum foeminae, quod extra prospectaret, custodiam significare AEgyptii tradiderunt: propterea quod hieroglyphici hujusmodi beneficio sese a nullo daemonum infestari posse persuasum habebant: et, ut Horus ait, figura haec satis superque ad tutelam sufficere credebatur, nullis vel literis, vel imprecationibus appositis, quae infortunium amolirentur.

INvenias plerumque in veterum monumentis capita duo, duabus additis inferne literis D. M. quod DISMANIBUS, hoc est, defunctorum tutelaribus sacrum vel commendatum intelligas. Caeterum, uti dicebamus, AEgyptii idipsum invenere volentes, et tutelam significantes, nullas addebant literas. Manes vero et superos et inferos, augures dicebant, invocabantque eos ita nuncupatos: quod per omnia aetherea terrenaque manare arbitrabantur.

TEnedium numum memorat Pollux, ab una cujus parte duo essent capita, ab altera securis cufa. Severissimae hoc animadversionis signum, ut in armis alibi diximus, habebatur, qua Tenediorum

Rex filium percuti jussit adulterii convictum, lata prius ab eo lege, ut in adulterio deprehensi mas et foeminae eodem supplicio securi subjicerentur. Quo judicio cum neque filio pepercisset, rem [note: n politicis. ] eo monumento jussit insigniri. Meminit hujus legis etiam Aristoteles in Tenediorum Republica. Et proverbium in acerbos judices inde factum, Tenedia securis.

[note: Macrob. Sat. l. 1. c. 7. ] QUod vero bicipitium Jani apud Romanos celeberrimum fuit, sunt qui prudentiam solertiamque Regis prae se ferre autument: prudentis enim hominis est praeterita noscere, futura vero multo ante praevidere. Hinc illa apud Persium exclamatio, cum hominis nescio cujus prudentiam desideraret.

Eodem ferme significato Antervorta Postuortaque, Divinitatis assumptitiae comites colebantur.

NEque tamen desunt, qui bicipitium hoc ad munus occludendi aperiendique anni referant: [note: Obid. lib. 1. Fastor. ] nam et Cyprianus bifrontem eum exprimi scribit, quod in medio constitutus, annum incipientem pariter et recedentem spectare videatur. Quae vero super hoc Ovidius late describit, apud eum videnda praetereo. Imberbe Jani bicipitium in numo quodam est, ab cujus altera parte quadrigae sunt, cum Jove fulminante: inscriptio literis fossilibus ROMA, quod nimirum ipsius Reip. sigillum fuerit. Geminus vero Janus utraque facie barbatus in argento numo est, in quo literae, L. F. M. F. O. V. R. I. Ab altera parte trophaeum est cum flagello et sceptro, cujus apex serpentinus, Roma juxta, quae coronam civicam trophaeo superimponit.

JAnicolos plerosque numos videas capitibus geminis una cervice contentis, una parte signatos, altera navi. Sunt qui ex hieroglyphicis hujusmodi Saturni beneficia significari tradunt, Ja numque eo monumento Saturno gratiam relatam voluisse, qui navi ex AEgypto in Italiam vectus agriculturam commonstrarit: nam a satu illi nomen apud Latinos fuit. De ratico vero hujus [note: Lib. 1. Fast. ] modi numo ita Ovidius:

Hunc vero fuisse primum numum cusum, et a Jano ipso signandi aeris morem inventum, plerique memoriae prodidere. Sed et Cecropis effigies biceps facta, quod linguas duas calleret, Graecam et AEgyptiacam. Porro sama est Athenienses AEgyptiorum colonos fuisse e Sacensi civitate duce Cecrope deductos, ut Nazianzenus in Monodia Basilii.

ALioqui Mathematici bicipitium inconstantiae hieroglyphi cum posuere. Nam tertio supra vigesimum Leonis gradu bi cipitis hominis simulachrum oriri confinxere, quod eo ascendente gradu natum, inconstantis ac leviter mutabilis voluntatis atque sententiae fore praesagiunt.

COntra vero quos Janos hujusmodi bicipitio insignes plerisque locis videas, sed sine manibus ac sine pedibus, qua

drangulari quodam scapo ita praeciso, ut ab humeris ubi in quadrum abire incipit deorsum versus magis ac magis angustetur, per hieroglyphicum hoc sunt qui firmitudinem et stabilitatem eorum denotari dicant, quae sapienter et maturo consilio gerantur. Quod vero manibus et pedibus careant, [note: Virgil. AEn. lib. 10. Idem AEn. lib. 1. ] vim divinam ostendit, cui nihil horum opus, ut quod facere destinarit efficiat: Deus enim simul et

Illa praeterea dilatio, quae fit a basi sursum versus ascendendo, ostendit humana omnia, quo Divinitati propius accedunt, eo augustiora amplioraque fieri. Unde apud Maronem Dido apotheosin sibi, ob res a se praeclare gestas pollicita, dicit:

PEr Tricipitium vero Geryonem in primis significari passim [note: Geryones quid. ] invenias. Quid autem sibi Geryones velint, et utrum historicum an fabulosum fuerit commentum, ut adhuc in ambiguo sit, scriptorum varietas efficit: vulgatior tamen est ea opinio, tres in Hispania fratres unanimi concordia imperium obtinuisse, quos Hercules oppresserit. Graeci, ut ingenio sunt ad comminiscendum nova promptissimo, alia atque alia super Geryone tradiderunt: sed inter eos Hecataeus Geryonem affirmat loca circa Ambraciam et Amphilochos tenuisse, indeque abactas boves, quae specie mira reperiantur [note: Nempe pra nicei coloris Tricipitem. ] in ea regione valde herbida, et pascuis laetissima. Alii in Euxino ponto urbem [gap: Greek word(s)] memorant, cujus principem Geryonem Hercules sustulerit, cumque boves speciosissimas ejus abigeret, interroganti cujus illae fuissent, responsum, Geryonae Tricareni, quod Tricipitis sonat: inde datum locum fabulae.

SAne ut Hispania, quae tripartito divisa est, per hieroglyphicum Geryonis intelligatur, tum authores [note: Imp. Hard. numus. ] plerique, tum Imp. Hadriani tertium Consulis numus ostendit: in quo simulacrum triceps hastae innixum, quod dubio procul factum, ob Hispaniam peragratam, sive ut originationem suam ostenderet, quod Gaditana esset matre genitus, ut apud Spartianum est.

[note: Tricipitem Geryonem] INterpretes Hesiodi [gap: Greek word(s)] , Lunam significari contendunt: alii tempus praesens, praeteritum et futurum: alii triplicem mensis divisionem, quae ternis apud Graecos denariis dispertitur, apud Latinos in Nonas, Idus, et Calendas dividitur. Graecorum nuncupationes sunt, [gap: Greek word(s)] , quarum nuncupationum ultima, dierum numeri Romano more retrocedunt.

[note: Quare multis manibus et pedibus praeditus Geryon. Virgil. in Pharmaceutria. ] NEque me praeterit Plutarchum, in libro de civilibus institutionibus ad Trajanum, asserere Geryonem multis oculis, multis manibus et pedibus praeditum ea de causa vulgo dictitatum, quod in aegotiis obeundis confilio uno, multorum opera uti consueverit, quod in principe vel alio quopiam cui Reipubl. summa credita sit, commendabile plurimum habetur. Non enim omnia possumus omnes. Idcircoque Pelopidas laudatur, qui legationem initurus, cum se ad dicendum parum idoneum intelligeret, adjutorem sibi sociumque muneris Epaminondam cooptavit. Sic Nicias cum ad labores tolerandos imbecillo admodum corpore et inexperto esset, Lamachum sibi et robustum et industrium socium accepit. Quod vero ait Plutarchus Geryonem pluribus oculis, manibusque praeditum,

eundem et Quadricipitem legas apud Aristophanem, ubi de Lamacho loquitur, [gap: Greek word(s)] .

[note: Ad verbum ax Macrob. in Sat. lib. 1. cap. 20. ] TRiceps quoque Serapidis imago in numismatis quid sibi velit, in brutorum commentariis sparsim attigimus sed id nunc locupletius explicandum est. Tricipitium est ex tribus animalibus, quorum in medio est Leonis caput vastum admodum, dextera parte Canis applaudibundi blanditientisque, laeva Lupi, superne calathus insidet: quae species universa, Anguis ambitu complexa est. Qui Solem hinc interpretantur, ex capite Leonis tempus praesens indicari volunt: quod ejus conditio inter praeteritum futurumque actu praesenti valida fervensque sit. Praeteritum ex Lupi capite conjiciunt, quod animal est admodum obliviosum, oblivio autem de praeterito est. Futurum ex adblandientis Canis effigie, quod estindicium spei, quae nobis semper adblanditur: spes vero semper de futuro est. Competit vero Soli temporis consideratio. Quid vero sibi velit Serpens, ut Deus sit, ut temporis author, alio commentario satis explicatum est: alibique ostendimus hujusmodi tricipitium prudentiae convenire. Calathum vero loco hoc ajunt altitudinem sideris commonstrare, vimque refertissimam ac opulentissimam: quia in eum omnia terrena redeunt, dum immisso calore rapiuntur.

QUamvis qui Serapin Jovem esse dicunt, modium ejus capiti superpositum ea de causa figurari autumant, quod omnia sint aequis distributionibus ab ipso rerum omnium arbitrio moderata. [note: Virg. AEnei. lib. 10. ] Nam, ut optime Maro, Rex Jupiter esse omnibus idem.

ET Dianae simulachrum tribus insigne capitibus celebratur, quorum unum Equinum, Caninum alterum, tertium Humanum, sed facie admodum rusticana. Unde Maro:

dixit. Apud AEginetas tamen una tantum facie et unico corpore fingi Hecaten, talemque apud eos, statuam se ob servasse Pausanias tradit, Alcamenemque primum tria illa simulachra invicem connexa excogitasse. Quid vero sibi velit Equus, Canis et rusticana illa facies in eo simulachro, alibi docuimus.

CUr vero Janus quadrifrons plerisque locis informari solitus sit, ea fuit causa, quod illi rerum omnium principia finesque, introitus exitusque dedicati essent: quin et quae illi templa erigebantur, quadrata specie fiebant. Et mercatorum stationes trapezitarumque mensae, in ejusmodi Janis habebantur, de quibus apud Horatium:

Ad id etiam spectabat ea effigies, ut quatuor anni qualitates indicaret, quas Graeci Latinique Hora

[note: Lib. 1. Car. Od. 14. ] usitatissimo vocabulo appellarunt. Horatius de Jove: Variisque mundum temperat horis. Et quoniam in horas incidimus, erat apud Megarenses Jovis simulachrum, supra cujus caput et Parcae et Horae statutae erant, ea de causa, inquit Pausanias, quod fata in Jovis omnino potestate consistant: Horas vero, quippe quae nos Anni tempora dicimus, arbitrio suo disponat. Caeterum quod ad Parcas attinet, AEschylus Jovem quoque ipsum fato subjectum esse dicit, ita super eo locutus, [gap: Greek word(s)] . Atque hinc forte Parcae illi supra caput insident.

CRitolaus tertio [gap: Greek word(s)] , Jani simulachrum ideo quadrifrontem figurari dicit, quod filiae ejus quatuor laqueo gulam fregerint, Jani patris desiderio, quem agricolae lapidibus obruissent: ubi de Jano illo loqui videtur, qui Saturni filius perhibetur, qui vino finitimis agricolis communicato, cum ii suavitate illecti plus aequo hausissent, in somnumque prolapsi diu jacuissent, experrecti demum, venenumque sibi propinatum arbitrati, consurrexerunt in Janum, eumque lapidibus oppresserunt. Haec eadem a Plutarcho referuntur.

QUinis vero frontibus neminem praeter Manassem formatum legi, qui Rex Hebraeorum posteaquam Prophetam Esaiam sustulit, quincuplici facie statuam sibi posuit, ut longe plura se perspicere indicaret, quam Prophetae, qui Videntes appellabantur.

MAthematici, si Petri Aponensis inventa sumus admissuri, quae unde desumpta sint, quamque antiquum [note: Praesertim forsan in septem artibus liberalibus. ] sit argumentum illud, alibi declaravimus, hieroglyphicum septem capitibus insigne, quintodecimo Geminorum gradu statuere: inde significantes, sub eo graduum numero in lucem editum Multiscium fore: quippe nullum doctrinae genus, artem nullam, nullam denique linguam esse celebrem, quam is non sit optime consecuturus, eumdem tam publicis quam privatis rebus agendis aptissimum, et inter mortales admirabilem omnino fore pollicentes.

[note: Matth. 10. Capillorum in Sacris hieroglyphicum. ] CApilli vero cum ad caput pertineant, hieroglyphicis ejus postulant adscribi, qui nimirum in Divinis literis cogitationes, quibus ornatur anima, mensque contegitur, significare feruntur a venerandae antiquitatis Theologis: anima enim ipsa cogitationes generat, perinde ac caput sibi capillos profert, quibus ornetur et obtegatur. Hinc illud, Capillos capitis nostri numeratos esse: cogitatus quippe nostros omnes Deo patescere. Tondere autem, superfluas et inutiles cogitationes summovere significat: quae nisi tondeantur, vel obcaecant, vel aliquod aliud afferunt impedimentum. Eucherius pilos veterum cogitationum indices esse dicit, ideoque imperatum a Moyse, ut Levitae abradant omnes corporis sui pilos. In Nazaraeis autem non tondere, neque quidem pati, ut eorum caput a novacula tangatur, indicium est, eos cogitatus suos, atque omnem vitae rationem, ita Deo dedicasse, ut nihil in eis superfluum appareat. Nam et qui sacerdotibus mandaverunt, ut barbam nutrirent, quod in Nazaraeorum quandam similitudinem olim Concilia pleraque statuerunt: fieri hoc intellexerunt, ut hi dum barbam capillosve vel viderent vel attrectarent suos, sui idemtidem officii recordarentur, cogitatus quippe suos in Deum dirigendos, totum esse sanctum debere sacerdotem, bono semper uti consilio, et in se nihil admittere, quod vel mutare vel summovere sit opus. Quis esthic, dicet aliquis, ut laudem DEO demus? Esto vel nullus, vel quam rarissimus, admonitio tamen

haec sub oculos assidue obversata proficere aliquid potest, veluti reliqua quoque sacerdotis ornamenta gestaminaque aliquid prae se ferunt singula, quae per hieroglyphicum quaeque suum, hominem integritatis admoneant. At decies in die vel justum cadere clamitabunt, ideoque tondendum identidem, ut avellendarum cogitationum pravarum memores idemtidem simus: seducere enim seipsum hominem, qui se sine peccato esse professus fuerit. Atqui sanctius est longeque laudabilius, in eo mentem cogitationemque omnem collocare, ne potius peccemus, quam quotidie peccare, ut emendationis admoneamur. Sedenim quantum ad comam attinet, modum his moribus Gregorius sapientissime praescripsit, qui quarta et vigesima libri primi epistola, capillos ipse quoque in capite ait exteriores cogitationes indicare, et praesentis vitae curas exprimere: quae quidem ex negligenti atque torpescente sensu coortae, quia minus opportune prodeunt, nobis quasi non sentientibus pullulant. Igitur aliis qui praeficitur sacerdos, neque prorsus debet solicitudines exteriores a se projicere, neque [note: Levit. c. 19. ] illis multum inhaerere. Coma itaque nequaquam deglabretur, sed ne immoderatius excrescat, diligenter attondeatur. Quod vero de non abradenda in rotundum facie capillorum, lege prohibitum est, vel, ut Septuaginta reddidere [gap: Greek word(s)] , facere more barbarico, quod nonnulli densioris capilli taedio factitant, ob Paganorum instituta nonnulla vetitum putant, apud quos voveri comas, et puerorum capita daemonibus offerre mos fuit.

[note: Servi Agrippa Posthumi factum. ] CAEterum rasitatio capitis apud Graecos pariter et Latinos diu servitutis indicium fuit. Ideoque Agrippae Posthumi servus nomine Clemens magna ausurus, ut pro Agrippa jam necato, cui nonnihil omnino similis erat sese ferret, et res novas in Republ. concitaret, furatus domini cineres, Coram Hetruriae promontorium vectus ignotis sese abdidit locis, donec (inquit Tacitus) crinem barbamque promitteret: nam servi caput rasitabant. Apud Aristoph. Avibus, Pistotherus admiratur Poetam, qui se Musarum servum dixerat, comatum esse. Et apud Latinum Comicum tamquam mirum de se futurum dicit Amphytrione servus Sosia,

[note: Artem. l. 1. cap. 22. Lacedamoniorum. mos in bello. ] ONirocritae frontem capillis glabram imaginari, indicium esse autumant liberationis a molestiis et impedimentis Quin et calvitium ipsum, accersitis in judicium, aut supplicium timentibus, effugium ostendit. Idcirco vero Lacedaemonii frontes abradi, capillum a tergo dimitti jusserunt, ut longe tutiores in bello essent, adimereturque hosti facultas in pugna capillum apprehendendi. Nam et barbam etiam ea de causa, praeter Graecorum aliorum morem, rasitare consuerunt. Quod si fugam meditarentur, instabat a tergo vinculum atque ansa, quo capi possent, atque ita praecapturae metu destinatiore animo consistebant, adversique dimicabant. Pollux Euboicos opisthocomas vocatos ait, et Hectorem Timaeus ea per terga fusa coma insignem describit, id quod Abantes primos omnium excogitasse Homerus tradit. Idem Homerus [gap: Greek word(s)] Graecos ea de causa vocat, ut antiqui ejus interpretes tradunt, quod moris esset apud Graecos comas nutrire, in signum fortitudinis: Theseaque primum ajunt anteriorem capitis comam Apollini Deliaco dedisse.

[note: AEneid. l. 1. ] ALioqui coma tam apud Graecos, quam apud Latinos, mollitiei semper signum fuit: comatum enim puerum Graeci probri causa dicunt. Et Cicero passim, capillum nunc compositum et delibutum, nunc comptum et madentem, nunc calamistratam in unguentato Consule comam incessit. Vituperat et Maro madentem crinem Maeonia suffultum mitra.

OSiris non semel dicendus est nobis, tot et tanta fuerunt ea, quae super hominis celebritate veteres memoriae prodiderunt, dum commentum alii, historiam alii, consectantur: veluti de semicrinito ejus capite varia traduntur.

[note: Osiridis simulacrum. ] NAm eam effigiem in Osiridis memoriam fieri author est Xenophon, quisquis ille fuit, qui scripsit AEquivoca, quo nonnulli peregrinationem ejus ostendere interpretantur. Ita vero habebat simulacrum hujusmodi, ut qua parte crines et barba promittebantur, ita prolixi sinerentur, ut alteram oris partem omnino cooperirent. Causam hanc afferunt: quod toto expeditionis tempore, quo Gigantas bello persecutus est (id decennium in Italia fuisse ferunt) capillum et barbam nutrierit, quam mox in AEgyptum reversus deposuerit. Unde mos inolevit apud AEgyptios, ut peregrinantes barbam et comum nutrirent. Superioribus annis facies hujusmodi dextera parte capitis crinita, laeva abrasa, Viterbii antiquo lapide visebatur, egoque apud Petrum Melinum virum Rom. nobilitate et literarum peritia insignem, marmoreum capitulum vidi a sinistra parte capillatum, a dimidia altera glabellum.

[note: Artem. l. 1. c. 24. ] COnjectores (nam libenter hos in comitatum accipimus, quod eorum dictata magnam cum AEgyptiacis hieroglyphicis similitudinem habent) rem aliter interpretantur. Nam dexteram capitis partem capillis denudatam imaginari, ostendere ajunt mares consanguineos extingui debere: [note: Artem. ibi. ] quod si nullos habuerit, damnum nihilosecius aliquod extimescendum.

[note: Artem. l. 1. c. 18. ] SI vero laeva capitis pars sine capillis esse visa fuerit, cui hoc acciderit, foeminas, si quas habet consanguinitate junctas, interituras ostendit: Si non habet, alicunde damnum omnino obventurum: cognatorum enim hi significativum caput constituunt. Dexteras vero partes mares, sinistras foeminas, in Tauri commentario non ex conjectorum tantum opinione, sed et Medicorum et Philosophorum et Astronomorum etiam traditionibus indicavimus.

QUi demum Osiridis rem curiosius interpretantur, Solem ajunt apud AEgyptios Osiridis nomine acceptum, et manifesto naturae ipsius argumento laevas partes abrasas ostentare, dexteras vero hispidas. Nam quo tempore dexteras, hoc est, Septentrionales mundi partes inambulat, virent omnia, herbis, fruticibus, arboribusque tum pubescentia, tum hispida: quo in laevam vertente, abradi omnia videntur.

[note: Ibidem. ] OCcipitium vero calvum, ut iidem Conjectores opinantur, senectutem indicat inopem et infelicem.

[note: Ibidem ad verbum. ] QUod si toto capite calvitium esse visum fuerit, amissionem eorum, quae ad vitae ornamenta pertinent, praemonstrari tradunt. Quin et abradi caput, nisi sacerdotes sint, aut scurrae, aut qui id facere consuerint, malum portendit, bona quippe eorum vi auferenda, navigantibus naufragium, morbo affectis periculum extremum, citra mortem tamen: quod moris sit naufragio facto capillum deponere, neque non a morbo convalescentibus.

QUod vero sacerdotes AEgyptii quotidie rasitabant, neque ullum capillorumvestigium toto capite cerni patiebantur, hieroglyphice significare volebant superflua omnia summovenda: cujusmodi significatum habetur 21. Deut. ubi si mulierem quis ex hostico viderit approbaveritque, ita ut eam uxorem ducere concupiscat, jubetur inter alia caput ejus detondere, unguesque praecidere: hoc est (ut Cyrillus interpretatur) si quid in profanis disciplinis deprehenderimus, quod approbemus, idque in usum nostrum transferre cupiamus, dandam operam, ut ex his, quae superflua fuerint, amputentur.

[note: oma Samsnis quid sinificet, et Dalidae amor. ] IN Divinis denique literis multa leguntur de Samsonis coma, quam studiosissime nutriverit: propterea quod dum ea capiti esset applicita, quo diffusior erat, eo ipse viribus valentior, et ad injecta quaelibet vincula disrumpenda robustior efficiebatur: ea vero detonsa, deficiebat viribus et toto robore destituebatur: Intelligitur vero Samson Nazaraeus, ut vir aliquis Deo dicatus: comam enim is ordo religiosissime, uti dictum, nutriebat, per quam amplissimae virtutis ornamentum accipimus, quae caput, hoc est, intellectum nostrum decoret: quae quo magis excrescit, eo fortiores adversus adversarios motus efficimur. Per alienigenas, qui vincula contendunt injicere, humanos affectus et concupiscentiae vim intelligimus: id enim innuunt preces sacrae, dum parci nobis ab alienis supplicamus. Quod si eveniat, ut humana victi fragilitate mulieris Dalidae, hoc est, corrupti sensus amore corripiamur, declinamus in somnum, et in ejus gremium obdormiscimus, obliti scilicet eorum: quae rationis lumine irradiati vigilantes operabamur, jam facti desides ignavique, bona opera intermittimus: ita mulieris dolo tondemur, hoc est, voluptatis insidiis illecti spiritus fortitudinem amittimus, et in hostium ita potestatem incidimus, qui nos vexent, exagitent, et ludibrio habeant. Nulla enim re magis cruciatur homo, quam rerum huma~arum cura: aut enim simulac huic deditus fuerit, avaritia, aut amore, aut odio, aut invidia, aut alia quapiam lue molestationeque male affectus, assidue laborat. Ubi vero resipiat (id enim est ubi expergefactus fuerit) errorem agnoscit suum, poenitentiaque adductus amissam studet comam reparare, paulatimque vires ita resumere, donec pristino recuperato robore peccato jam moriturus, cum universo inimicorum conventu exitialem in se ruinam trahat, extinctaque omni cupiditatum et vitiorum manu mundo etiam ipse moriatur.

SUpervacuum videtur, per canos senectutem locorum ubique significatam dicere, sed illud commemoratione [note: Haec a Suetonio in Galba cap. 10. ] non injucundum fuerit, quod in hanc sententiam ostenta olim praemonstravere. Galbae siquidem, cum is provinciam Hispaniam Tarraconensem ingressus sacrificaret intra aedem publicam, accidit ut puero e ministris acerram tenenti capillus repente toto capite canesceret, quod rerum mutationem significare Aruspices respondere, successurumque juveni senem. Nam is Neroni Claudio successit qui alterum et XXX. natus annum sublatus est, ipse tertio et septuagesimo aetatis anno Imperium adeptus. Sedenim Conjectores ominosum habent, si vel puer vel adolescens in [note: Ad verbum ex Artemidoro lib. 1. cap. 26. ] senem mutari sibi visus suerit: mortis enim propediem affuturae signum hoc volunt. Neque laetum esse, si contra senex fieri se puerum imaginatus fuerit: portendere enim hoc imprudenter eum aliquid futurum, quod ei nocumentum asserat: propterea quod, ut Homerus ait:

INvenies in Divinis literis Deum visenda canitie figuratum, ut apud Danielem: Capilli capitis ejus [note: Quare Deus canitie pingatur. ] quasi lana munda. Angelos hinc Eucherius, et albatorum multitudinem significari tradit. Alii ad humanae naturae similitudinem transferentes, ideo fieri autumant, ut dierum antiquitas inde subinnuatur: Deo enim nihil antiquius. Quod ea de causa libentius adnotavi, quia scio esse plerosque, etiam quantivis pretii viros, qui Deum patrem ea canitie insignem pingi nequaquam approbent.

DE barba vero aliis atque aliis temporibus, apud alias et alias gentes varia semper fuit institutio, neque constans unquam usus. Verum de ritibus nunc dicere supersedebimus quod materiam hujusmodi perpetua nuper declamatione pecurrimus, ubi rationes explicuimus, cur sacerdotibus comam nutrire vetitum sit, barbam vero abradere non concedatur. Verum hic significata tantum pro secuti sumus.

UNum ergo atque id praecipuum est barbae hieroglyphicum, ut virilitatis indicium sit. Nam etsi alia sunt signa, quae marem a foemina secernunt, qui tamen plerique viri dicuntur effoeminascere,

[note: D. Laerlire tu Diogene. ] mulieresque idemtidem virum inducere: barba viri illius signum ad veteres habitum, qui non sexu, sed virtute ipsa longe alius a foemina reperitur. Nam et mulieres si quae virtutem hanc consecutae sint, viriliter agere dicuntur. Unde Horatius de Cleopatrae animis ait: Nec muliebriter expavit ensem. Quod vero virum barba significet, multa Sapientum dicta testantur. Nam barbam se ideo gestare [note: Artem. l. 1. cap. 32. ] Diogenes respondebat, ut se virum esse subinde recordaretur. Haliabas et plerique philosophi admodum clari, barbam dixere viris a natura ornamenti dignitatisque causa contributam. Inde Artemidorus, filios tantum ornamenti patribus afferre dicit, quantum ori barba decoris addit. Cynicus apud Lucianum, tam deforme putat esse ornatum barbae auferre viris, quam Leoni jubas attondere. Thesca perhibent tondere barbam nunquam voluisse, ut virtutem ipse suam eo profiteretur indicio, qui tamen omnium primus anteriorem capitis comam Apollini Deliaco dedicavit. Sed haec [note: Levit. c. 9. ] tam multa sunt, ut si omnia complecti velim, nunquam habitura sint finem. Ad nostra igitur revertamur. Sed nec radet is barbam, inquit, qui Dominus est: vel ut Septuaginta: non corrumpetis barbae faciem, quia perfectionis nostrae signum est barba, Hierosolymitanus ait Hesychius. Neque enim est congruum, virtutes, quarum barba symbolum gerit, corrumpere, agentes nos non sub vero, sed sub falso et ficto habitu. Theologi veteres, quos imitatur Eucherius, eo loco Regum, ubi Hanno Ammonita nunciis Davidicis, qui de patris obitu Regem consolaturi advenerant, barbas abstulit ad ignominiam, historiam ad mysticum sensum deducentes: Hannonem injuriosum diabolum esse dicunt qui subinde [note: 2. Sam. 10. vers. 4. ] benefacere volentibus barbam abradit, hoc est, fortitudinem adimit. Ita apud eos barba erat fortitudinis hieroglyphicum: quia scilicet virum indicat. Atque ubi Dominus 21. Levitic. cap. repetit ad sacerdotes filios Aaron: Non radent caput, neque barbam: Caput et barba, ait Hesychius, sapientiae est et perfectionis nostrae signum.

CUr vero intonsa semper barba sit AEsculapio, cum tamen pater ejus Apollo impubis passim ostentetur, capilla ejus tantummodo luxuriante, hieroglyphicum Philosophi sic explicuerunt. Nimirum ille rerum author viridi semper fruitur juventa, verum omnia quaecunque generantur, in senium ocyus aut serius vergunt. Sed quamvis ita passim barbatus AEsculapius figuraretur, apud Sicyonios tamen simulachrum ejus imberbe ex auro et ebore confectum fuisse, Pausanias tradit.

[note: Pausan. in Corinthiacis ait hoc simulachrum fuisse apud Phliasios. ] FAcere mihi videtur ad institutum negotium (ut id etiam addamus) quod sacerdotes illi imperitum hominem, eumque praesertim, qui universum vitae tempus domi sessitarit necaliorum mores hominum peregrinasve urbes inspe xerit, ut ita rerum ignarus sit, ne rei cujuspiam rationem norit, non amicitiae, non hospitalitatis jura susceperit, ipse quis sit, utrum sit, an non sit, id quoque nesciat, per asininum caput humano appositum trunco significabant. Asinum enim esse imperitiae hieroglyphicum, suo, satis commentario declaratum est. Solitos vero AEgyptios humana corpora brutorum capitibus insignire, prout hoc vel illud animal alia atque alia prae se ferebat significata, testimonio ea multa sunt quae in gemmis in marmoribus, in aes, ad hancusque diemmonumenta superaverunt, quorum intellectus ad simplicium significationes referendus est. Haec enim hoc loco persequi, infiniti laboris esset, et reliquis commentariis de animalium significationibus deriperet argumentum.

[note: Hoc est poflerior colli pars, nam anterior gula dicitur. ] ADjuncta capiti cervix est, ita ut caput raro sine cervice proponatur. Ea autem, ut sola aliquod habet hieroglyphicum. Nos igitur et naturam et hominum mores secuti, aliquid etiam super ea referemus. Neque enim frustra illa modo mollis atque summissa, modo rigida erectaque, sed veluti ex habitu gestuque aliquid prae se fert, quod omnibus manifectum videatur, ita non indiligenter veteres sua inde significata desumpsere.

IN Divinis sane literis pro arrogantia atque superbia cervix accipitur, quare Psalm. 29. supra centesimum, impiorum concisas cervices legas, pro edomita superbia: Quamvis eo loco non desunt qui Funes, hoc est, Vincula legendum asseverant: quae scilicet injecturos se minitabantur. Pro elati vero signo, Filiae Sion ambulaverunt extento collo, Esaiae 3.

NOstri ferocitatem per cervicis hieroglyphicum exprimere maluerunt: unde Horatius in Epistolis,

Et elatae rigidaeque cervicis homines physiognomici superbos esse dicunt. Et apud Esaiam cap. XV. contumax hujusmodi vitula, sternax, et indomita, pro ingenii nostri documento notatur. Et Psalm. XXIX. supra centesimum: Dominus justus concidet cervices peccatorum,

PRo audacia, multa apud Ciceronem, ut illud in Verrem: Tamen si qui erunt tantis cervicibus recuperatores, qui audeant in provincia, cum Praetor adsit, contra voluntatem ejus judicare, et hujusmodi, pleraque.

COntra vero summissum animum apposito jugo significat, estque hieroglyphici hujusmodi metaphora apud scriptores usitatissima. Cicero in Ant. Dandae eervices erunt crudelitati nefariae: legiones ad urbem adducere, et eas in cervicibus nostris collocare cogitat. Et de natura Deorum: Itaque imposuistis in cervicibus nostris sempiternum dominium, Absque jugi vero signo in obsequii significatum vitula est Oseae X. quae trituram amare docta, supra Ephraemei colli pulchritudinem transitura sit.

CErvici subjicitur dorsum. In dorso gibber esse solet. Gibberosus homo hieroglyphicum ejus est, qui, ut in Divinis literis habetur, rejicitur a sacris, eumque significat, qui flagitiorum sarcina oneratus est, neque tamen errorem aut delictum intelligat suum: utpote qui non videat manticae, quod in tergo est. Vide vero illud: Quid operatur gibberosus quasi rectus? ab Rege Israel dictum in Regem Syriae.

DOrsum autem fugae manifestum est hieroglyphicum. Unde 1. Regum, ubi de Dagonis idoli casu scribitur: Arca Domini juxta locata, noctu fractum dissiliisse, maneque dorsum ejus tantum inventum, quod indicium fuit, veri numinis adventu falsum ejectum, et in fugam actum. Nam qui fugiunt, [note: Psal. 21. ] persequentibus dorsum dant. Eadem sententia in Psalmo scriptum: Quoniam pones eos dorsum, hoc est, coges eos arrepta fuga dorsum obvertere. Id nostri dixere: Terga dare.

HUmeri dubio procul vires et fortitudinem, ut Eucher. alt, in Sacris literis indicant. Unde Esaias, cap. 9. cum magni arcani onus crucem ipsam gestandam praedivinaret: Potestas, inquit, super humerum ejus. Cicero de senectute: Cum bumeris bovem sustineret vivum. Et Orat. pro Flacco: Respublica quam vos universam in hoc judicio vestris bumeris, vestrit, inquam, humeris, Judices, sustinetis, et ita saepius.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XXXIII. DE IIS QUAE PER OCULOS, AVRES, NASUM, OS, ET IN EO PARTES SIGNIFICANTUR Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD URBANUM BOLZANIUM PATRUUM.

FAcile miminisse potes, honoratissme Patrue, quarto ab hinc mense cum Venetiis essem, tequi viri illi clarissimi, Daniel Ranerius, Nicolaus Leonicenus, et Leonicus Thomaus adiissent, Gracas adhuc liter as aetate tam confecta docentem inspecturi: quanam illa fuerint, qua super oculis ex totiut antiquitatis eruditione repetisti, quaque illi ad propositum argumentum addidere; quid super auribus, quid suptr ore, et ejus partibut examinarint. Nam eum tu diem, ob erum amicorum conventum, et am variam rerum eruditionem inspectam, quae hinc inde emicuit, inter totius vitae tua jucundissimos recensuisti, Comperimus vero te in bonestissimo studiosorum coetu Pindari oracula interpretantem, forteque locum illum explicabas, Nemeis, Dinia, [gap: Greek word(s)] . bic tu borum adventu plurimum exbilamtus, opportune de latitia, quae statuerit in oculis fidem, disseruisti. Gestit enim interpretabaris, voluptat ex oculis fidem facere: laetitiam scilicet oculi patentioris figum hieroglyphice apud AEgyptios significari in iuque jucunditatis praecipuam esse sedem, quia gaudium se primum ab oculis prodat. Eorum enim tum intentione, tum remissione, tum cojectu, tum hilariate, motus animorum expticari, atque, ut nostri ajunt, eos nimis argutos: quem admodum animo affecti simus, loqui. Polemonis dictum haberi, oculos esse tanquam fores animi: per oculos quidem animum enicare, indidemque animum introspici: ex quo nonnulli oculum verum cordis nuncium dictiarunt, Usque adeo vero totam corporis vim in oculis incumbere, ut Zamolxis et Abaris Philosophi, totius corporis cumtione opus esse dixerint, si quis oculis mederi vellet: quod si corpus cumre quis affectaret, animum in primis depurgandum. Subjecisti mox: Essent autem multa ex AEgyptiorum doctrina in oculorum hieroglyphicis: sed ne vos [gap: Greek word(s)] importune demorer, reliqua Pindarica prosequar. Imo, respondit Ranerius, peropportune, Ur bane pater, in hunc sermone incidisti, ut de literis AEgyptiacis loquerere. Nam per totum besternum atque bodiernum diem bospites hosce meos Leonicenum atque Leonicum fatigavi, super bujusmodi generis doctrina eos perconatus, qui quidem muloa eruditissime, tanquam sacra Cereris aperuerunt. Sed quod ad singulorum partes faceret, harere se aqua in plerisque ingenus Professi sunt. Causa autem bujus inquisitionis erat quod bula cujus dam ob antiquitatem admirabilis exemplum

ad me roma misit Bembus meus, obeliscorum etiam plurimas notas, quae illic reperiuntur: quas quia ex AEgypto olim aduectas manifestum est, tuque AEgyptum per agragrasti, ubi magna est inscriptionum bujusmodi copia, et quae tua semper fuit in antiquitate omni cognoscenda cura, studium, et diligentia, putamus te rerum bujusmodi non ignarum. Ad haec Horum AEgytium a Philippo quodam Graece redditum accepimus, qui materiam hanc tractavit, sed codicem hujusmodi, quamvis ab Aldo nostro publicatum, plurimis locis mutilum et imperfectum invenimus, nonutique Aldi, viri diligentissimi negligentia, sed exemplatium vitio, quae rarissima reperiuntur, atque ea in damno omnia. Eaque de causa nunc ad te conveneramus, si quid borum nosti, a te libenter audituri. Et quoniam oculi jam hieroglyphica commemorare coepisti, ea rogamus (ut etiam pro amicis his meis loquar) ne nobis invideas. Hic tu: Gravissimum viri optimi onus cervicibus meis imponitis, cum pauca admodum ea sint, quae praestare possim, ut vestro responde am desiderio: siquidem argumentum hoc in tot pyramidum, et inscriptionum antiquarum memoriis, quas non in AEgypto tantum, verum et Romae, et plerisque aliis in locis aspexi, me quoque diu multumque torsit, cum rerum barum observationes apud scriptores diligentissime conquisierim, interpretationes autem, praeter laevia quaedam, nusquam repererim, easque tantum veluti nutu quodam indicatas ut asseritis, Niliacique opusculum, in quo talia promittuntur, lemmata summatim quaedam attigerit, atque ea qualiacunque sint in manus nostras orruptissima pervenerint: quare, uti dicebam, quid super haec re polliceri possim, quod satis vobis faciat, non babeo, pudorque non minimus me absterret, de secretioribus literis apud eos loqui, quos nihil, quod sciri possit, ignorare compertissimum habeam. Ne tamen rusticitatem ullam induisse videar, quae paucissima mihi cognita sunt, proferam: ea spe, ut a vobis et meliora et reconditiora sim magno meo cum foenore recepturus. Et ne tempus in excusationibus quantumvis honestis conteram, quae de oculorum hieroglyphicis recitare possum quando ita vos jubetis, ut in memoriam venerint, explicabo quod eo libentius facio, quia dum vos charissimas animas conspicio, succurrit illud Euripidis:

[note: Viria justitia epitheta. Justitia oculus. ] APud AEgyptios Sacerdotes primum omnium Justitiae servatorem per oculi patentis hieroglyphicum significari compertum est, frequensque dicterium apud Graecos, quod minime ignoratis, [gap: Greek word(s)] . Tum Plato Legum nono. Justitiam Speculatricem atque Vindicem appellat. Chrysippus oculos justitiae acres, rectos atque immotos facit, quod eum, qui recte judieaturus sit, non oporteat huc aut illuc oculos ab honesto de flectere. Illud etiara nostris ex Diphili Comoedia:

Apud Epigrammatarios, qui temporis injuriam pervixere, pulcherrimum habemus pentametrum:

Hinc aliqui in facienda dictis fide, justitiae oculum attestantur. Orphei quoque id de Sole dictum. [gap: Greek word(s)] , [note: Justitia oculus. ] cui justitiam in primis veteres dedicassent. Unde Bithynni, quod scribit Arrianus, indicia ex adverso Solis sedentes exercere consueverant. Et veteres Theologi justitiam prodidere, ut Proclus ait, e medio Solis throno per cuncta propagari, omniaque, veluti Sol ipse omnium moderator est, dirigere.

[note: Ad hoc Macro. in Somscip. c. 20. Osiris etymon. ] MArcus Tullius vester Solem mundi Mentem et temperationem appellat. Scipionis somnio: Et vetustissimi illi sacerdotes moderatorem hieroglyphice significaturi, oculum et sceptrum facere soliti sunt: nunquam in sceptro ipso ramusculos complicare, ut in complexum coeuntes oculi speciem in medio spectandam informarent, eaque specie Osirin, quasi multoculum dicere vellent, intelligebant. Nam Os AEgyptiaca lingua, multum: Iris vero oculum significat, cujus interpretationis et Plutarchus lib. de Iside et Osiride, neque non Eusebius meroinere.

[note: Osiridis imago. ] IMaginem enim Osiridis apud Plutarchum fulgendi admodum amiculo vestitam habemus, ex quo Solis vis intelligebatur. Apud Euseb. [gap: Greek word(s)] . Hinc Homericum illud:

[note: AEnei. l. 4. Natal. Comes lib. 2. c. 2. ] Illud vero non ignoratis, eundem esse Osirin et Dionysium, unde Eumolpus:

QUinetiam ab officio in universum corpus praestito, custodem ex oculo hieroglyphice significari comperimus, Unde oculos nonnumquam geminostotidem capitibus incumbentes aspeximus, quod DIS MANIBUS interpretantur. Capita enim Manes apud AEgyptios, oculos vero divinitatem prae ferre manifestum est. Maxime vero admirandam esse custodiam, quam oculus pupillae praestat, ex Euthymio didicimus: siquidem Psalmo decimo septimo philosophatur Tunica super tunicam: et alia quaedam integumenta eam muniunt, quorum alia tenuia et translucida sunt, ne ullam pupillae, quae suaptae natura humida est, ac perinde mollis, inferant asperitatem: alia vero exterius crassiora, ut palpebrarum tunica, quae duobus est semicirculis distincta, ut pulveris atque aeris incursum et parvula quaeque animalia in oculos involare solita, repellat atque summoveat. Quin pilis etiam vallatae sunt, ut sudorem prope fluentem alio avertant, neque in oculum influere permittant. Acutum enim et salsum sudorem esse, ac perinde molestum et cruciabilem, si oculum attigerit, futuru.

[note: Oculus mudi Deus quomodo. ] PRaeclara autem illa sunt, quae de Deo ipso per figuram nuncupationemve oculi commonstrato, intelligebant, veluti scilicet in minori mundo oculi sunt articulorum omnium praestanussimi pulcherrimique, ac omnium actuum moderatores, ita Deum illum Opt. Max. mundi oculum, patrem luminum a Jacobo nuncupatum, omnia formositate transcendere, omniaque gubernare, atque, ut ait Apostolus, nihil eum latere, cujus oculis omnia nuda et aperta sint, atque ita bonos et malos speculetur, et, ut quae pro facie sunt homo videt, ita quae delitescunt in imo corde prospicit Dens et perscrutatur. Hinc eruditorum opinio est, [gap: Greek word(s)] dictum, quippe quod omnia prospiciat, ut inquit Eucherius, quique oculi in Divinis literis Deo attribuuntur, ejus sunt signum intelligentiae, cui porro nihil occultum sit. Cyrillus libro nono Apologiae. quam Juliani Apostatae maledicta cavillationesque in pietatem nostram refeliere aggressus est, ubi ille Moseos aenigmata reprehendit, qui verbis, non occultis rerum involucris, humarum genus erudire debuisset, is omnes, qui antiquitus habiti sunt sapientes, hujusmodi institutionis genere usos indicat, cumque AEgyptios memorat, eos dicit per oculum, et adjectum scipionem, ut paulo ante diximus, Deum intelligere voluisse: quippe summam super omnia naturam, quae scilicet omnia conspicere, ac omnium dominaretur. Per Sceptrum [note: Macrob. l. 1. b. 21. ] enim passim Regiam intelligi dignitatem. Quinetiam absque oculi pictura plerosque veterum reperimus Deum per stantem baculum figurasse. Cur vero ex humanis membris oculu illi pro Dei signo desumpsissent, eam afferunt rationem: oculum humanum mistura suae materiae aliquid Iuris possidere, quod in nonnullis tam efficaciter exploratum est, ut per medias noctis tenebras, oculis [note: Xiphilimus e Dione in Teberio lib. 17. ] repente patefactis clare cernant: id quod praecipue Tiberio Imperatori contigisse praedicant. Et. aetate nostra Marcum Antonium Sabellicum, dum apud nos Graece disceret, de se affirmationem audivi, quotie scumque noctu excitaretur, aliquamdiu et libros et instrumentum cubiculi universum liquidissime discemere solitum. Quo constituto, congruum idemtidem erit, unicum ac primarium illud lumen, quod omnem supereminet lucem, cum sit ditione fulgentissimi splendoris potens, ejusque

ejusque omnino dominus, pro luce merito nominari, eummundi lucem profiteri, ac per oculum, lucis receptaculum, figurari.

QUatenus vero noster oculus, licet alicujus sit particeps lucis, alterius tamen luminis indiget, si videre velit, eum Divos, sive Angelos, sive, ut veteres plurimum dicebant, Genios referre autumant: qui quidem sine superioris luminis, hoc est, Dei ipsius irra diatione obire per se proprium munus intelligentiae nequeant: intellectum enim quasi oculum videri, qui non ex se, sed lucis participatione videt. Oculum porro, hoc est, ipsum intellectus vigorem, non omnino esse simplicem, alioqui adventantis lucis compositionem concretumque minime pateretur. Hinc communis est authorum sententia, constare Angelos ex actu et potentia: quod altiori quadam inquisitione elueidari deberet, nisi solam hieroglyphicorum commentationem mihi demandassetis.

[note: Sermo dupliciter consideratur. ] UT coeptum igitur prosequamur argumentum, eundem Oculum invenimus esse sermonis hieroglyphicum apud AEgyptios, sermonemque ipsum dupliciter considerari. Uno modo, quatenus loquendi facultatem a natura consecuti sumus: altero, quo in hoc velillud idioma linguam inflectimus, et in proprio artem et elocutionem adhibemus. Simplicem itaque sermonem illum per linguam tantum figurari: sed si cultum et elegantiam accessisse innuere vellent, linguae oculum subsanguineum subjiciendum. Vigorem enim in eo quendam ita ostendebant, aut animae principatum, cujus in sanguine sedes esse fertur. Sic autem perfectos animae sermones cffimlisse visi, similitudine a nobilitate sumpta: quae ut praecipue oculis in est, ita etiam sermoni congruit: casuum quippe multiplici desinentia, pronunciationis varietate, accentuum tenore, alio atque alio oris, ac totius demum corporis motu, vel ab arte, vel a natura concurrentibus.

ALicubi videmus in solea insculptum, oculum, quod juniores pro animo Deo subjecto, et ad ejus obsequia parato, posuerunt: quod ego aliorum judicio reliquerim. Scimus nos soleam simpliciter calcandi supprimendique indicium esse, ipso uno quod satis est, Virgilio dicente:

Ideoque divum contemptorem, impium et perditum hominem intelligi, videri convenientius.

NEque desunt, qui oculum favoris et beneficentiae signum dicant, et in sacris verbum Aspicere, significare se propitium et benignum ostendere. Videmus enim apud Maronem, ubi Jupiter Lybiae defixit lumina regnis. Reginam rite quietum acciperein Teucros animum, mentemque benignam. Contra vero de Pallade acriter irata, Diva solo fixos ocules aversa tenebat. Hunc vero favorem qui per oculum indicatur, Theologi nostri Gratiam vocant. Unde quos Deus aspicit, fortunari: quos aversari videtur, derelinqui, et infelices esse profitemur. Et quoniam nutus plurimum in palpebris consistit, sunt qui palpebras attfibutas Deo locutionis ejus, quae in Divinis literis habetur, hieroglyphicum esse dicant. Unde de incomprehensibilibus ejus sacramentis atque judiciis, diceret Eucherius, Psalmo dictum: Palpebrae ejus interrogant filios bominum Hieronymus quoque iisdem verbis, palpebras (ait) incomprehensiiblia judicia Dei, esse eodem citato versu.

[note: Hinc fortasse illud allegorleum lib. 2. Sam. c. 5. Cacus et claudus non intrabunt templum. ] IN Divinis literis, ut hoc subjiciamus, obcaecatus pro eo ponitur, qui Deinullam habet cognitione neque ullam veritatis lucem intueri potest. Quod vero Aslertor noster ait de oculo, qui mentem infestet atque seducat, eruendo: inepte quidara, imo impie atque Judaice cameum oculum re ipsa eflodiendu abjiciendumque intelligunt: unde nunnulli, nacta hinc calumniandi ansa, in Christiani jugi suavitatem onerisque levitatem, dura nimis praecepta Christi vocaverunt. Caeterum si tam stupidi sunt, ut Evangelicae lectionis sensum non intelligant, seiant Chrysostomum, Cyprianum, et Hilarium, doctos

probosque alios plerosque omnes, de amicis illis declinandis intelligere, quorum nobis perniciosa sit consuetudo, dum vel exemplo, vel etiam adhortationibus bducere nos a abonis moribus, et a vitae [note: Julianus Apostata. ] integritate connituntur. Omnia enim fatemur amico deberi: sed usque ad aras. Atque hic subticuisti, mi patrue, profatus tantum, ne reliqua prosequerere, honore habere te auribus gravissimorum hominum, cum lepide THOMAEUS conjectari se professus est, cur tibi tacendum imperasses: addens in explicanda rerum natura, obscurioribusque scriptorum locis in lucem eruendis, sibi, utpote viro Philosophiae studiis dedito, nullam esse debere verecundiam. Nam tu, inquit, oculum amoris lascivi etiam esse signum ideo dicere nolustri, ne Venerem ex obscoeno carmine lumine esse paeto probare cogereris. Atqui poteras Venereum hujusmodi oculum ex Hesiodi Theogonla proferre; hunc enim, ut nosti, Poeta vetustissimus [gap: Greek word(s)] appellat, quasi lasciviae amorisque plenum, et mobilitate lubrica quoque se facile vertentem, hominisque mentem, in quem inspexerit, tenacissime complicantem, sumpta Hesiodani vocabuli a claviculis vitium metaphora, quasi aspicientes laqueis et vinculis devinciant atque constringant. Hic tu, Patrue: Scio quid me deceat. Sed ea potius de causa finem feci, quod nuper praelegendo, et nunc dicendo, lassulus mihi videbar: quare nisi vobis grave est, vos reli, qua [note: Oculus Venerem. ] prosequimini, [gap: Greek word(s)] . Hic Thomaeus multa de te honorifice locutus, admittendam lassitudinis excusationem dixit Ut vero dictionem tuam prosequeretur lepidus senex; multa super amore ex Musaeo et Platone disseruit: quemadmodum is ex paetis amati corporis oculis in amantis puplilas involet, bique aperta sibi via in medium usque cor penetret atque transiliat, sive spiritus, sive sanguis sit tenuissimus, qui corpus in alienum tam lubricus illabatur: idcircoque si gnate admodum inverecundi, ac maxime petulantis hominis hieroglyphicum fieri ex oculo subsanguineo, observatum ab iis, qui Physiognomiae scientiam tradidere, quare apud Lucianum de lascivo et admodum improbo adolescente dictum, habuisse eum [gap: Greek word(s)] . Neque temere Ovidium [note: Subtus sanguinem babentem oculum. ] inter lasciviae signa posuisse, purpureas genas pollice tangendas, cujus haec sunt carmina:

ITaque si hominem Veneris usui intemperanter deditum significare quis voluerit, ejus ajebat oculos glabris ex toto palpebris effingendos, quarum pili tunc defluere incipiant, cum res Venerea coeperit exerceri: eoque magis decidunt, quo amplior accidat ejus rei usus.

ADdebat denique ad ea quae de amore aut pulchritudine, autalia quapiam charitate, quae affectum excitet, disseruerat, oculum esse ubique hieroglyphicum rei, quae maxime praestet, quaeque carissima omnium habeatur: Catullianaque illa tot exempla, quae toto passim opere comperiuntur, [note: Siciliae oculus. ] rei locupletissimum facere testimonium. Sed quod insularum peninsularumque omnium ocellum dicit, ex Pindaro desumptum, qui Agrigentum Siciliae oculum vocet, Olympiis, ode secunda, [gap: Greek word(s)] . Atque in hanc sententiam Tullius: Hi duos oculos terrae maritima effoderunt.

[note: Ad licinium Calbum. ] PEr adapertum autem oculum hieroglyphice Vitam significari, veluti per eum clausum, Mortem. Hinc apud Homerum totiens, Intueri Solem, pro Vipere, hinc Clatidi lumi na, apud eundem, neque non apud nostros ubique, pro mori, Oculos enim morientibus operire, rursusque in rogo patefacere, Quiritum magno ritu sacrum fuisse legimus: ita more condito, ut neque ab homine supremum eos spectari fas esset, et coelo non ostendi nesas, authore Plinio.

JAm et monoculos Cyclopas hieroglyphice confictos ea de causa, quod eorum officium circa fulgurationes, et fulmina, et hujusmodi alia versari commentum fuit: quae quidem in aere fieri manifestum. Aer autem cum in medio sit situs, datus est locus fabulae ut oculo unusquisque uno tantum in medio fronte dito, praeditus haberetur. Ita interpretes Hrsiodi Theogonia commentati sunt.

[note: Nempe ligneam. ] STatuam demum Jovis in subdiali ara, ad quam Priamum Troja capta incensaque confugisse proditum, tribus insignem oculis fuide ex Pausania cognitum, idque simular [note: Pausanias in Corinthiacis at Agatarchides in Asiaticis. ] crum a Sthenelo Capitanei filio Argos translatum. Hieroglyphice vero indicasse triplicem ejus providentiam, quae coelestia, maritima, et inferna curat. AEthereum enim eum passim et ab omnibus appeliari. Quod maris imperium gerat, et nostri saepius, et AEschylus atque alii apud Graecos ostenderunt. Quod infernus etiam sit, Homerus [gap: Greek word(s)] eum vocat. Atque idem de Junone apud Maronem Junoni infernae dictus facer. Atque hic cum Leonicus et [note: Hom. Iliad. lib. 1. Virg. AEn. lib. 6. Leonici et Ranerii dia logismus. ] screatu et pituitae abstersione paulum substitisset, RANERIUS excepit Quantum ex iis quae hactenus allata sunt observavi, pauca admodum et jejuna propemodum ea esse con spexi, quae veterum traditione ad hieroglyphicorum explicationem extare comperimus. Animadverti vero te, Thomaee, caute admodum ad Graecorum et Latinorum eruditionem confugisse, ut rem ipsam locupletares, abundantioremque redderes: quod et Urbanus egregie secerat, cum ad sacras praecipue literas dessexisset. Nam quamvis rerum effigies proverbis positae sint ab AEgyptiis, in iis tamen, uti video, Philosophorum, Poetarum, Historiarum, et Divinarum etiam disciplinarum sententiae delitescunt, quaeque illi angustis oculorum spatiis inclusere, reliqui ea per latissimos eloquentiae campos produxere: unde ansa datur commodissima, rem amplificandi, et quaqua libuerit. cum simile nusquam desit argumentum pervagandi. Recte quidem Raneri doctissime judicas, respondit LEONICENUS, AEgyptiorum argumentum hoc latissime diffundi posse. Nam et Hetruscorum doctrinam de prodigiis, et ipsa Onirocritarum commenta, cum Physica magna sui parte sint, ab AEgyptiis emanasse crediderim, qui praesertim videam ipsum Hippocratem nostrum tantae claritatis Medicum, decumbentium suorum somnia usque adeo magnifacere, ut ad hanc vel illam imaginem, quae videri visa suerit, morborum, quibus affligerentur, naturam exploraverit, seduloque his animadversis, opportuna remedia singulis adhibuerit quae quoniam ab eo diligentissime descripta sunt, superfluum fuerit commemorare. Tum RANERIUS: Habendae mihi sunt tibi, Leoriicene, gratiae non vulgares, qui conjectores mihi charlores esse facis, dum eos AEgyptiacum quid sapere docueris, quibus sum ab ineunte aetate mirifice delectatus. Dumque Urbanus, atque mox Thomaeus loquerentur, titillabat me cupiditas quaedam, ut ad ea quae dicebant, de somniis quaedam non incongrua subjicerem, sed verebar sermonis tam jueundi cursum interturbare. Atqui, inquit LEONICENUS, opportune, vir clarissime, partem hanc de somniis tractasses, nobisque, si horum ego animos perspectos habeo, rem gratissimam secisses: quare omnes te obsecramus, ut quae dicturus eras, jamjam incipias explicare. Subsecutus est RANERIUS. Cum oculo, de quo hactenus multa sunt dicta, cilia componenda mihi videntur, neque non supercilia. De ciliis Leonicus, dum palpebrarum tangeret nuditatem, optime.

[note: Seberutas Senum propria maxime. ] SUpercilium ego pro severitatis hieroglyphico positum video, cujus vos eam affertis rationem, senibus peculiarem esse severitatem, eosque passim ita habitos. His vero supercilium maxime nutriri, et plerumque in hirsutum haberi, ut tondendum sit, unicuique manifestum: quod propterea evenit, ut vester tradit Aristoteles, quia supercilia compagini sunt apposita ossium, quae senescente aetate laxantur, et ita plus humoris transmitti patiuntur, unde superciliis alimentum affatim impendatur.

[note: Artem lib. 1. cap. 27. In superciliis pars animi his negamus his et annuimus Pl. l. 11. c. 37. Artemid. l. 1. c. de superciliis 27. ] SEd longe secus invenimus Onirocritas sentire, qui supercilium hilaritatis indicium esse posuerunt, bonique alicujus adventantis praesagium, si et densum, et bene coloratum apparuerit: maxime vero si mulier ea fuerit, quae per somnium id se videre imaginata sit: foemellis enim id studium accuratius, ut etiam intinguant, ad venustatem agendam. Solere nos praeterea et serenitatem frontis, et animi jucunditatem, ex supercilii relaxatione interpretari.

GLabellum vero supercilium somnlare, luctus esse significationem, iidem Onirocritae conmenti sunt, cujus signi causam afferunt, quod veterum mos esset supercilium in luctu vellicare.

ID quoque mihi videtur observatione dignum, quod apud Sex. Pompejum habetur, Oculi superius integumentum in tutela Junonis esse: quod eo protegantur oculi, per quos luce fruimur, quam ab Junone tribui putabant: atque inde Lucianum eam dictam. Et partem eam capitis illi dicatam tradit Varro.

[note: Artem. id. cap. 28. ] APud eosdem conjectores, eum qui tres oculos habere se vel plures imaginatus sit, si ducturus uxorem sit, bene illi eventurum portenditur: filios enim quos quaesierit, brevi suscipiendos. Indicium enim filiorum esse oculos, Arremidorus tradit, somniorum oraculis explicandis: propterea quod et amabiles sunt, et instar oculorum chari, neque non senescentibus duces ministrique agendorum. Quod enim ad amorem facit, in promptu est dictitare nos, ferre in oculis eos, quos [note: In luctu passeris, et ad Calbum] charos habemus, et unice diligimus. Praeterea dixisse Ciceronem ad Atticum: Oderat, nunc fert in oculis. Et apud Catullum, nil charius esse oculis: Ne te pltu oculis meis amarem, et hujusmodi multa.

[note: Artem. ib. cap. 28. ] SI vero quispiam utroque oculo per nocturnam imaginem obcaecari se visus fuerit, eum aut filiis orbandum aut fratres, aut parentes amissurum ajunt. Fratres quidem propterea quod oculi inter se germanitate quadam conjuncti censeantur. Parentes, quoniam lucem prae se ferunt, in quam nos eorum beneficio prodierimus. Quin etiam filios, ea quae superius allata est causa.

CAEterum si quis compeditus sit, aut alia quapiam calamitate circumseptus, bene illi eventurum si obcaecari sibi videatur: securitatis enim id esse indicium propterea quod mala quae circumstent, minime sit inspecturus.

[note: Lib. 1. c. 28. ] NEque dissimulandum id quod ab eodem Artemidoro traditum est: Oculum in aure situm in somnis

videri visum, caecitatis indicium esse: quippe quod ostendit, aurium tantum beneficio percipi, quae oculis legi consuerunt; Idemque significari si per singulos manuum digitos oculos quis dispositos inspexerit; propterea quod caeci tentabundi, manus oculorum vice utantur. Quae quidem commenta cum mecum, jam a Leoniceno monitus reputare coepi, AEgyptiprum inventis tam similia esso conspicio, ut inter hieroglyphica non immerito locum habere posse videantur: quod et pictura commode possunt exprimi, et certam rei rationem suscipiunt, Ad haec THOMAEUS: Vera quidem, et nulli non approbanda sunt haec, omatissime Raneri, quae dicere commentus es, atque ego in ea sum sententia, ut nihil fere differre putem, utrum talia quae recitasti, an vetusta ea hieroglyphica praeponi debeant. Sed quoniam in aures incidisti, venit in memoriam mihi, in iis etiam esse multa, quae doctrinam sapiant AEgyptiacam, qualia quae sint, si perraittant socii, libenterenumerem. At quid (responderunt omnes) acceptius et jucundius sit nobis futurum, hoc praesertim sermone suscepto. polyhistor noster Thomaee Leonice, cum quanta qualisque sit eruditio tua ignoret nemo? Tum ille: Vestrae hoc est benignitatis dictum, nam nostra quam pedestria sint satis intelligo, sed qualiacumque dicam tamen.

[note: Nat. Cpmes lib. 2. cap. 1. ] APud Graecos in Creta simulachrura ]ovis absque auribus fuisse fertur: argumenta, ut qui caeteris jura daturus est, neminem ullum privatim auscultare debeat, sed omnibus publice consulere. Eaque de causa sapienter Alexander vere Magnus, alteram praebere aurem accusatori, alteram reo eservare solitus erat. Quod si quis eum, aut judicem aliquem aurem unam vel avertentem, vel manu adpressa obturantem effinxerit, ad hujusmodi significatum non inconncinum, ut puto, fecerit hieroglyphicum.

[note: Simulacru Apollinis. Auctor Zenedorus ex Aristophane Grammatico. ] QUatuor vero aures manusque totidem, quibus Lacedaemonii simulacrum Apollinis praeditum esse voluerunt, vero nimirum hieroglyphico, nihil aliud significabant, nisi sapientiaro, cujus Deus ille symbolum esset. Eam autem et multarum rerum auscultatione, et operibus identidem agendis comparari. Non enim digne sapientem eum dixeris, qui se rerum cognitioni tantum emancipaverit, nisi et facta, quae probes, inspicias, quaeque is et diligenter et probe examinarit, in utile aliquod vel sibi vel aliis opus promulgarit. Res enim gerere, et captos ostendere civibus hostes attingit solitum Jovis, noster ait Horatius. Neque me fugit alios esse qui hieroglyphicum hoc Lacedaemonio rum summo Deo attribuunt, quia summa rerum sit Pythagorica [gap: Greek word(s)] : de qua multa dicenda essent.

QUoniam vero Nasus est inter aures, interque oculos medius, non est hic praetereundus. Ejus autem hieroglyphicum praecipuum est, sagacitatem indicare: Nasutique vocabulum Festo sagacem notat, quod uniuscujusque reiodorem statim explorat, et prius scilicet sentiat quam inspexerit. Sic auritum, ab audiendi curiositate dictum. Sic oculatum, qui exprompto oculi utitur beneficio. Sic cordatum qui corde praestet. Tu vero. URBANE pater, quia sacrae literae odoratum saepe Deo Opt. [note: Nasus et Nares. ] Max. attribuunt, quo sensu sit nobis accipiendum, explicare ne graveris precor. Tum tu Patrue: Deo Naso quidem unum tantum nunc succurrit, quod ad hanc rem facere videatur. Nares quippe in Deo

[note: 1. Sam. 22. Genes. 9. Lebit. 21. ] perscrutationem eam significare, qua ipse corda hominum odoratur, eoque spectare illud ex lib. Regum Ascendit fumus de naribus ejus. Alibique in sacris literis, odorari, cujus et indicium et instrumentum est nasus, placere significat. Ita Noe sacrificante odoratus est Dominus Dem odorem suaviatis: hoc est, placuerunt illi sacra, quae virillae probus obtulerat. Idcirco Lex hominem qui vel parvo vel magno nimis, vel obtorto naso fuerit, ab altari sancto summovet: ne scilicet accedat ad ministerium ejus. Tales sunt quibus vel pauca admodum habentur in Divinis institutionibus quae ipsi probent, vel quibus omnia nullo discrimine, tam bona quam mala placent, vel illi, quibus mala pravaque tantum placent, diceret Hesychius. Deinde ad Ranerium conversus: Scio vero conjectores super hac parte multa commentos quae tu recensere potes, Raneri, qui partem hanc tibi agendam suscepisti. Libentissime, respondit RANERIUS. Et quando ineidimus in nasum, ut ordinem sequar tuum, apud [note: Reg. cap. 1. Artem. l. 1. c. 29. D. l. 1. c. 29. ] Onirocritas, Urbane pater, eum quise magno naso per somnium viderit, magna in rebus agendis sagadtate prudentiaque fore promittitur. Hinc etiam emunctae nans vitos dici eos usitatum, qui acri sunt judicio conspicui.

[note: Conjectoru baria super auria super aurib commenta. ] SI vero aliquis morbo decumbat, et absque naso se imaginetur, futuram illi mortem inde praesagiunt: quod er, pars actutum abit a cranio.

UT vero ad aures redeamus, id in primis jocosum est, quod apud cosdem Onirocritas habetur de auribus [note: Artem. d. 1. cap. eod. ad berbum] afininis, quas qui se habere per somnium imaginatus fuerit servitutem ii atque aerumnas ingruere homini praesagiunt nisi fuerit is Philosophus, cuitantum eam speciem prospera ominari tradunt, ob tardiorum aurium motum, quae contanter in hujusmodi animali movontur, quemadmodum firmam esse debere Philosophorum auscultationem volunt.

QUinetiam humanae aures apud eosdem Conjectores, [note: Ari. ibid. ] si servo homini plures accessisse visae fuerint, longae sunt servitutis indicium: multa enim ostendunt extare imperia, quae somniator is sit auditurus.

[note: Indidem. ] COntra vero, si patersamilias is suerit, qui plures habere se aures imaginetur, familiae huic ajunt amplitudinem significari: propterea quod plures filios et servos dicto parentes sit habiturus.

[note: Indidem. ] OPificibus autem insomnium idem lucrum apportat: audiet enim multorum voces opera locantium. Verum haec et hujusmodi pleraque ut ingenue fatear quid ego sentiam, ingenii humani argutias potius ostendit, quam solidiorem ullam sapiant disciplinam. His dictis ad te Patrue conversus addidit: Nunc tu autem, Urbane pater, si quid sacratius habes super autibus, in medium afferre potes: Tum tu nihil contatus.

[note: Nempe com munem. Plin. lib. 1. c. 37. ] DUm de supercilio disputatum est, unum mihi videtur esse praeteritum, per quod homo intelligitur sublimium divinarunique rerum contemplatione detentus: propterea quod supercilia eminentiori sunt loco sita, circaque organa quae sensum contineant, qui mentis agitatione moveatur. Is vero nimirum sedem habet in cerebro, Neque negarim apud profanos supercilium pro sastu poni, fastuososque Superciliofos dici.

SEd ad aurem potius transeamus, quae iisdem in sacris literis hieroglyphicum est Obedientiae, ubi praecipue Moses, secundo immolato arietate, sacrificio quod Explicationis LXX. dixerunt, alii, Consummationis, vel, ut vulgata habet editio, In consecratione sacerdotum: aliis rite factis, insuper de hostiae hujusmodi sanguine extremum dexterae auriculae tum Aaronis, tum filiorum ejus tetigit: quod ut interpretantur Theologi, ad obedientiam refertur, quam praestare debemus Domino, memores scilicet Adamum propter relictam abjectamque obedientiam, paradiso ejectum, et solum vertere coactum. Agnovere hieroglyphicum nostri etiam Poetae, ut Horatius:

COntra vero, veluti auris adaperta obedientiae signum est, ita et obturata hieroglyphicum est contumaciae, hominisque mandata detrectantis, idque sibi volle, quod apud Esaiam legimus: Surdi clam antem audite, Abscissam eam, sunt qui idem significare asterant: summoto quippe obedientiae ministerio.

ADhaec, praeter hujusmodi contumaciam Theologi per amputatam aurem accipiunt eum quoque qui de detractionibus et calumniis in alios oggestis delectantur, et turpium, impudicorumque sermonum lascivia capiuntur: proba vero consilia, et admonitlones de honesta et homine [note: Carpocratis haretici impietas. ] digna ratione vivendi. Cane peius et Angue protinus aversantur. Carpocrates porro haereticorum sceleratissimus, mala et bona omnia, non natura mala neque bona, sed opinione hominumita vocari disputabat: ut quodcumque adlibuisset, id idemtidem licere persuaderet, merito discipulos summa dexterae auris inusta particula praesignabant. Nam eodem modo, sed stigmate longe graviori, eorum omnium non aures tantum, sed oculi etiam, et nasus, et os, atque lingua inuri deberent, qui deliriis hujusmodi audiendis tempus insumunt. Hic, cum aliquantulum incensus esse videris, LEONICUS commotiunculam eam sedaturus ita sermonem excepit, Dum de extrema auris particula loqueris, Urbane, venit in mentem mihi recordationis hieroglyphicum, quod per pollicem et indicem ad infimam aurem appressos figuratur. Nam inter agalmata Ferdinandi secundi Neapolitani Regis, numus erat, in quo auris manu apprehendebatur. Commentum literae ab altera parte declarabant, [note: In Bucol. ] MNHSOH, ultima tamen litera parum conspicua; quod cum Maromano quadrat carmine,

[note: Plin. idem lib. 28. c. 2. Auris in gemma incisa. ] Consecrata enim auris est memoriae, Hinc illud apud Pliniu: Est in aure imamemoriae locus, quem taugentes attestamur. Est post aurem aeque dextera Nemeseos, quae dea Latinum nomen non in Capitolio quidem invenit, quo referimus tacto ore pro ximum a minimo digitum, veniam sermonis a Diis expostentes, ne scilicet ejus memores nos ulcisci velint. Observavi vero aurem in gemma quadam incisam, cujus extremam partem expassa manus pollice atque indice tantum leviter comprehendebat, literis identidem, quae rei facerent interpretationem, adsculptis, MHMONETE[?]N. Id nonnulli aliis gemmis imitari conati, cum literas nescirent, ET diphthongi characteres invertere. Sed quod ultima syllaba per M Latinam expressere, saepe in quibus dam numis eam prospositam inspeximus, et [?] vice versa loco M Latinae. In numis autem multae aliae literae dejectae conspiciuntur, ut B pro B. E pro E et similia. quod ideo dictum volui, ne sallant impostores qui nova interdum opera, atque ea quidem de pravata, pro veteribus venditare non erubescunt. Et vero Fuscus frater meus referebat, apud Angelum Colotium Bassum antiquarium Latine Graeceque eruditissimum, Romae viderat gemmam eodem sculptam signo, cujus inscriptio erat, MNHMONETE, ut etiam superior. Ad hujus

hieroglyphici figmentum respexisse mihi videtur Ovidius eodem loco, quem supra citavimus:

[note: Vel arrecta [gap: Greek word(s)] . ] ESt et futuri operis indicium auris ad audiendum intenta, ab ejus dubio procul officio, inquo est rei quaedam formula. Auscultatio enim initium est et imago quaedam operis quod aggressuri sumus: eoque spectant numismata tot cum inscriptione, ADLOCUTIO, in quibus milites obversis intentisque adstare auribus conspiciuntur.

ILIa vero quae de figura aurium a Physiognomicis traduntur, docilitatem, benignitatem, mansuetudinem ex auribus extantibus significare, saciunt quidem ad eorum doctrinam, sed ad negotium nostrum parum afferunt utilitatis.

PErinde ac etiam pressas aures, et simiarum instar temporibus adhaerescentes stuporis et imperitiae, quae doctrinam nullam admittant, signum esse perhibent: quae si quis in hieroglyphicorum usum trahere voluerint, integrum unicuique dicimus, suo jure ludere.

SEd ut ad linguam convertar, jam res exigit, quandoquidem quod superius Urbanus de ouclo linguae subjecto ad perfectam sermonis rationem indicandam dixit, alterius ab eo non alieni admonet hieroglyphici. Lingua haec, est manu praetenta. Nam qui per linguam sermonem articulari voce coagmentatum intelligebant, adjecta manu quae illam comprehenderet, eloquentiam significabant. Sane quidem Hebraei per Lason, quae lingua est, sermonem intelligunt, ut forte [gap: Greek word(s)] Graecis. A Dico verbo nimirum Latini Dinguam olim appellavêre, inde D litera in L mutata, AEolum more, Linguam fecimus: ut etiam Sellam, quae prius a sedeo, dicebatur. Ajunt tamen Graemmatici veteres, Pompejum Magnum Diguam semper scribere solitum. Esto igitur sermo lingua, verum pronunciatio manu, hoc est, artificii ope indiget, ut in usum deducatur, et appareat eloquentia. Nam manum operis esse symbolum unicuique manifestum est. Quicquid vero vel in judicando, vel in demonstrando, vel in deliberando contingit, nequaquam solo cogitationis termino continetor, sed in actione ipsa perficitur. Opus autem facere cum sit proprium manus, et ab ea praerogativa, potestatem etiam indicet, non absurde linguam manu rectam affinxere, in eloquentiae significatum: [note: AEn. libr. 1. Manus lingua tenens. ] quae quidem, ut Maro canit, regat dictis animos, et temperet iras. Speciem eam in aliquot obeliscis observes. Privatim vero manum quae linguam comprehensam tenet ex marmore vetustissimo, ex aliqua satua nimirum avulsam, apud Vivem Hispanum Pontificium medicum Romae Fuscus frater conspexiffe fatebatur. Sed ut ea, quae ad hanc rem pertinent prosequamur, non improprio quorundam invento excogitatum est, hanc dicendi vim per linguam perforatam, a qua catenulae quamplurimae [note: Ibidem tribitum Mercurio. ] religatae ad aures subsequentis multitudinis applicarentur, significare. Nam Herculem Galli senem admodum, corpore tamen praevalido, crudo, viridique faciebant, Leonis spolio, clava pharetra, et arcu intento praeditum, armatumque eo gestu ut ingredi videretur: facie tamen in humerum con versa ad numerosam multitudinem, quae gressum ejus subsequeretur, ad quorum omnium aures catenae singulae aureae adjunctae essent, quae mox in unum quasi nodum collectae, in perforatam Herois, blando mansuetoque gestu hilarem ipsosque coetus hominum ita catenis tractos sponte properare, quasi alius alium praevenire concertarent. Quod quidem, sive Gallorum fuit inventum, sive Lucianus ipse, qui rem conscripsit, qua erat ingenii felicitate, fabulam ex se commentus est, nihil meo judicio

[note: Lucianus in Hercule Gallico. ] ad eloquentiae vim exprimendam significantius excogitari potuit, neque magis hieroglyphicum. Nam quod ad Gallicanum figmentum spectat, Cornelius Tacitus Gallos ait duas semper artes studiosius exercuisse, militarem quippe, et disceptandi rationem. Reliqua ad hanc rem pertinentia, quid [note: D. Laer. lib. 1. c. 9. ] singula sibi velint, apud Lucianum ipsum inspicienda sunt. Et quoniam eloquentia tam boni quam mali causa fit, estque quotidie: merito Anacharsis quid esset in homine pessimum, quidque optimum, interrogatus, Linguae, respondit.

[note: Natalis Comes lib. 1. c. 10. Sermonis praeses Mercurius. Nempe quod Latena forsan ab oblibione dicta. Nam [gap: Greek word(s)] , id est, obli bio. Id est dator honorum. Hom. Odys. 0. Et [gap: Greek word(s)] id est balde utilis, ut Odyss. 0. Id est serbator. Homerus Iliad. v. ] LIngua porro Mercurio sacra, quam ab eo regi sidere Mathematici tradunt, velut splenem a Saturno, hepar a Jove, a Marte sanguinem, cerebrum cor a Sole, a venere renes et genituram, stomachum a Luna. Sermonis itaque praeses Mercurius: Unde apud Homerum, Deus hic ad fluvii Xanthi ripam, Deorum inter se orto certamine, Latonae commititur, sermo quidem recumque memoria adversus oblivionem. Quid enim magis inter se contrarium, quam orationis vis, et oblivio? Ajunt vero AEgyptii, Mercurium primum omnium verba in ordinem redegisse, multisque rebus indidisse nomina: literas, ejus inventum fuisse, Deorumque cultum instituisse, quae sine magna vi eloquentis mortalium mentibus insinuari minime potuerint. Apud alias quoque gentes in honorem Mercurii, qui Deorum praeco fingitur, lingua in sacris dissecta praeconi tradebatur. Facit ad hoc nominis ipsius interpretatio: nam Hermen [gap: Greek word(s)] , quod omnino loqui significat, deductum ajunt. Quique veterum figmentorum rationem explicant, per Mercurium nihil aliud intelligi volunt, quam sermonem ipsum, quo solus homo ex terrestribus animalibus honestatus est. Vel Hermes nuncupatus est. [gap: Greek word(s)] , quod humano generi sermo sit veluti praesidium quoddam et munimentum, unde [gap: Greek word(s)] initio [gap: Greek word(s)] fuerit appellatus, apud propinquas animas disserendo explicet. Est etiam illi cognomentum [gap: Greek word(s)] , quod magnae cujusdam sit utilitatis, summaque ope eos adjuvet, penes quos sit illius facultas. Unde etiam [gap: Greek word(s)] dictus: non enim sermo in perniciem aut detrimentum, damnumve ullum, mortalibus datus, sed ut hominem sospitet atque tueatur. Quocirca salutem, id est, Canis imaginem ad custodiam adhibitam Mercurii simulacro semper adjiciebant, atque illi aedem in foro, ubi eloquentiae usus plurimum viget, statui monet Vitruvivus, ex aruspicum disciplina.

NEque vero mirum, si omnia Mercurio scripta, inventa, meditationumque suarum argumenta, [note: Scripta Mercurii. ] AEgyptii soliti sunt inscribere, solumque illum et sapientiae et eloquentiae arbitrum judicarunt: quando is, authore Seleuco tota rerum universalia, sive principia malimus dicere, viginti millibus voluminum (quae reperimus, quae accepimus, damus explicavit: ut vero Manethus asseverat, triginta millibus quibus etiam addidit sex millia quingenta, et vignitiquinque, in quibus libros de diis empyreis centum, de aethereis totidem, mille de coelestibus elucubravit: quae si membranae tot convolutae essent, vix fidem facerent: facit tamen horum mentionem Jamblichus, magnae vir apud Graecos authoritatis.

ERat et lingua in araposita, quae somnum significabat, quod Apollonius argonauticôn primo indicat, ubi dicit:

[note: Mos antiquus somnu captantium] quae tuus, Urbane, nepos in Latine reddidit:

Quoniam, inquit interpres, antiquis mos erat somnum captantibus victimaru lingas adolere Mercurio, propinatisque crateribus vinum superlibare, idque ex antiqua Philosophia: quandoquidem sermo esse Mercurius perhibetur, cujus instrumentum est lingua, quae quidem somno incidente quiescit [note: Hom. Iliad lib. 3. ] tacita. Atque hinc repertum est eam adolere Mercurio, quod et Homerus ipse tetigit, [gap: Greek word(s)] , Linguas imponit in ignem. Qui vero fabulas consectantur, historiam hujusmodi a Direchida in Megaricis traditam recitare solent. Alchatoum Pelopis ob Chrysippi caedem in exilium actum, peregre profectum, ut alibi verso solo degeret. Accidisse vero ut Leoni fieret obviam, qui Megara devastabat, in quem et alii complures a Megarensium Rege missi fuerant: sed Alchatous aggressus feram, eam conficit, linguaque ejus in ara posita, Megara evestigio reversus est, cumque iis, quia Rege missi fuerant, nunciassent se monstrum debellasse, Alcathous feram elinguem ostendens, mendacii eos redarguit. Atque hic apud Megarenses institutum ajunt, ut sacrificiis quae fierent in posterum, linguae aris imponerentur. Philochorus libro de sacrificiis de causa linguas Mercurio adoleri dicit quoniam in corpore pars optima sit, quaeque sibi rerum vendicat principatum.

[note: Hom. Odyss. lib. 3. ] ADdemus et illud ex Homero, praecisas linguas indicium esse silentii: ille enim, ut nostris, ait, [gap: Greek word(s)] , jamdudum incidite linguas, pro, Silentium capessite, ut interpretes exponunt. Quo quidem admisso omine, cum jam satis superque nugatus fuerim, oportune mihi silentium imperabo. Tu vero, mi Patrue, ominis suscepto joco: At nolim, respondisti, virum tam probum, tam modestum, tam eruditum, in abscissae linguae turpissimam ignominiam incidere: siquidem ea praecisa in Divinis literis, impurum indicat hominem, qui sordidam, nefariam ac profligatissimam vitam vivat: atque ideo repellatur sacris, ab omni piorum moderatorumque hominum conventu turpiter [note: Psalm. 60. ] et ignominiose rejectus, de quo David: Peccatori autem dixit Deus: Quare tu enarras justitias oneas et assumis testamentum per os tuum? Tu vero odisti disciplinam: et quae fequuntur. Quod vero conjectas in ignem linguas apud Homerum citasti, nostras cuperem ego in flammam eam injiceremus, quam Assertor noster accendit, cum XII. comites ab eo electi, afflati sunt, igneis linguis ab uniuscujusque vertice promicantibus. Hujusmodi enim linguae splendore tanto conspicuae, omnino significarunt eam orationis vehementiam, ardorem illum, illamque fandi vim coelitus illis affuturam, ut, quae a divino Magistro praecepta acceperant, per universum mox terrarum orbe persuasibili (penetrat enim ignis) sermone disseminarent, sanctissimisque monitis mortale genus incenderent, aberrantesque late mentes, et inscitiae torpore frigescentes, pietatis ardore succensas, ad hostiae purae atque immaculatae sacrum incitarent, essetque eorum fulgurum sonitus in omnem terram exiturus: [note: Nam veritas temporis est filai. ex A. Gello lib. 12. c. 12. ] sonitus, inquam, fulgentium earum linguarum, quas ad incudem fabricatas diceret Pindarus, qui linguam ferream, Pythiis, veritatis indicium ponit: [gap: Greek word(s)] . Nam dubio procul lingua si fabricata fuerit ad incudem: ferrea erit; si ferrea, solidissimae firmitatis, Mendacia enmi imbecilla sunt, quia tempus veritatem in lucem adducit, atque ita mendacium evanescit. Sane quidem hodie ut vulgo diciturVeritatem ad maleum durare, quod idem fere est, quod Pindarus. Ad incudem dixit. Possent alia multa sermone super hoc examinari, atque hinc ad Apollinis plectra, et multiplices Musarum choros sterni via, si praecipue dentes ad linguam socii conferantur: sed quoniam ego jam edentulus nullam eis amplius gratiam debeo, cur mihi sit pro eis laborandum nusquam video. Praeter haec, cum reliqua linguae disputatio de gustu nos appellet, eaque sit potius Physica quam Historica, ad Leonicenum haec meo calculo transtulerim, Consensere reliqui, neque invitus ille ita loqui coepit.

[note: Gustus duplex. ] NEmpe, ut susceptum prosequar argumentum, si de oculis, de auribus, de naribus, quid praestare queant, disseruimus, gustus quoque his accedit, seque tractari postulat, ne per ignominiam praeteritus videatur. Est autem hic duplex apud AEgyptios, quorum Sacerdotes si delibarum aliquid leviter, neque tamen plenius gustatum significare vellent, hieroglyphicum linguae inter primores

dentes nonnihil exporrectae proponebant. Sed si absolutam gustus plenitudinem ostendere curassent, primores gutturis partes quae intimae adhaerent linguae, sigurabant. Asserebant enim illi, quod Medici nostri etiam nonnulli prodiderunt, perfectum gustrum in linguae radice consistere: inde enim nervos quosdam, et sentiendi vim illam provenire. Neque tamen sum ignarus, esse multos, qui gustatus praerogativam attribuunt palato. Sane Diogenes explorari saporem ajebant, propter fungositatem mollitiemque linguae, perque commissas illi corporis venas, perfundi sapores ad sensum elicitos, non aliter atque spongia exuctos. Hujusmodi vero sensum in anima sedem suam posuisse. Quamvis vero dicat Alcmaeon, humore teporeque, atque adeo mollitie linguae sapores internosci, AEgyptii nequaquam cognoscendi saporis instrumentum solam linguam esse consenserunt, sed cum muitis aliis, palatum praecipue participem agnovere, et in nonnullis, quae gutture carent, simile quidpiam linguae esse: ut in quodam piscium genere qui ventrem habent ori propinquum, inesse intus sentiendi facultatem. Sunt et alii rerum naturalium scriptores, qui linguam ajunt sapores quidem sentire et judicare, eorum vero suavitatem amaritudinemque in descensu, unde deglutiuntur Meminit [note: Aristot. in Ethicis. ] explorato sentiri. Quare et Philoxenus magis forte quam Philosophiae, ganeae peritus, Gruis gulam optabat, ut voluptas illa longius deglutiendo produceretur. Quantum vero ad palatum pertinet, scimus Catonem gustus sedem in eo esse credidisse. Nam cum Lurconi cuidam ambienti, ut inter ejus familiares reciperetur, negare vellet, ei dixit, non posse se cum eo vivere, qui plus palato quam corde saperet. Adversus tamen AEgyptiorum, et horum omnium opinionem insurgit Aristoteles, qui [note: Aristotelis de gustu opinio. ] linguam in primore sui parte vim perfectius sentiendi saporem obtineri contendi, nam interiore si tangat, minus illam sentire, quod in catapotiis ex aloe, vel amariore aliquo succo pastillove devorandis, manifestius experimur. Nam cum illa intra duorum digitorum sumitatem contenta in imas fauces immiserimus, vix tantillum sentimus amaritudinis quae si quis lingua vel summa lambat, vix ferre posset. Videtur vero natura ipsa, uti recte reliqua, ita hoc sapientissime constituisse, ut haec sentiendi vis juxta labia, et in prima consisteret lingua, quo sapores omnes admittendos exigendosve, antequam ori demandarentur, exploraremus. Quod vero quispiam dicat eo vehementiorem esse saporis gustatum, quo magis cibus ingestus ori opulentius et contantius mandatur, respondent periti homines non ideo majorem gustandi vimin radice linguae insitam esse, sed propter diuturniorem moram, et affluentiorem saporis copiam, vehementius sentiri. Haec atque alia multa prisci Philosophi inter se dissidentes prodidere, ut minime mirum sit eos de rerum principiis et aliis a sensu remotis dissentire, si re super omnibus tam explorata diversi abeunt, nec certi quicquam constituere potuerunt.

[note: Hoc ab Artemidoro lib. 1. c. 33. ] SEdemim ut jam ad totius oris fabricam convertamus, Aristandri Telmesiii sentnetia est, os et ejus partes esse quasi hieroglyphicum quoddam domus, dentes cumprimis incolas ostendere. Hoc vero dupliciter accipi: aut enim domesticos esse, aut alienigenas. Itaque superiores dentes domesticorum incolarum signa esse: propeterea quod pars illa superior toti sere capiti adglutinata est, atque cognata. Inferiores vero, alienos ideo commonstrare, quod maxilla ea, quae illos sustinet, tota sit mobilis, atque ita adventitium nescio quid prae se ferre videatur.

[note: Artemid. ibidem. Porsius. In impudentes proberbium. ] SUnt autem qui detrimentum per dentes putent significari, in iis quae in sermone vel voce consistunt, eisque famam dilacerari obtrectantium calumniis objectant. Nam et Poetae Oratoresque omnes hic mordere, carpere, rodereque metaphorice dixerunt, quoties cujusquam nomen feurriliter traductum aut hostiliter infamatum innuere volunt. Sed quod planos tantum in hujusmodi significatm Conjectores ponunt, Satyrici nostri ad acriorem vim amplificandam genuinum adhibuere, et alii caninos enim immiscuerunt.

[note: Hinc illa figura, quo ore audebis patrem adire, et os infraene. ] APud Philologos hieroglyphicum verecundiae os videtur esse, unde de impudentibus dici solet, eos os non habere. Hinc Cato Major Lentulo, qui sputum in ejus faciem ejaculatus fuerat, abstersa tantum facie dicit: Affirmabo omnibus Lentule falli eos, qui te negant os habere, argute vulgatam hominis impudentiam notando, quamvis de sputi copia dicee videretur.

NEque nescius sum pro amolitione, ut ita nunc dicam, veteres expuendi gestum usurpasse, ut Theocritus, [gap: Greek word(s)] : et multa apud alios hujusmodi, quae recitare superfluum esset. Nam quae maxime abhorrebant, quaeque opprobrio habebant, ea ignominia designabant. Quin et veteribus Christianis mos fuit, estque adhuc, ad immunda verba expuere, quodam veluti expiationis modo. Ita illud apud Tertullianum lib. ad uxorem altero, acciendum: Cum aliquid immundum flatu expuis.

SEd ut os tandem comprimam, uno adhuc hieroglyphico illud obturabo, quod apud Horum Niliacum [note: Quomodo horas comedere in telligatur homo. ] habetur, ut super cibo aliquid attingamus. Nam illic per hominem, qui horas comedat, hieroglyphicum explicari tradunt horoscopum intelligendo: non quia horas comedat homo, quod fieri minime potest, sed quia ab horis alia atque aia humano generi alimenta subministrantur. Hujusmodi vero horarum pastum commode forte exprimere poterimus, si ex uniuscujusque horae proventibus aliquid decerpserimus: puta, rosas, spicam, et pomum aliquod, quae in unum fasciculum colligata, ori adaperto admoveantur. Horas porro hic intelligendum tres eas anni partitiones, quae suo quaeque tempore singula maturnat: ver quippe, aestatem, autumnumque: quae tempora AEgyptii, quatuor unumquodque mensibus nostris complexi sunt, ex Hori Regis partitione, a quo his etiamnum nomen Horis inditum, ut quadrimestris esset unusquisque eorum annus, de quo diffusius alibi. Quin Perae atque Assyrii, quos nos Annales, Horas vocitarunt, et Graeci Horographos eorum scriptores. Apud Lucianum enim legimus, [gap: Greek word(s)] . Cum vero Horus ab AEgyptiis Apollo esse praedicetur, nostri una cum Graecis nomen idem ad quatuor et viginti horas trastulere, quas Solis esse filias Homerus dicit, de quibus, ut hoc [gap: Greek word(s)] ponam, veterem habemus fabulam: Horomazen, cum in mundi fabrica reliqua digessisset, quatuor et viginti deos in ovum inclusisse. Id cum Arimanii gnatiludo perforassent, bona malis immixta prodiisse: atque ita quantacumque fruamur jucunditate, quocumque simus gaudio exhilarati, serus quid vesper vehat, nos nescire. Hic cum finem facere vusus esset Leonicenus, ad inclinatum jam Solem aspectans Ranerius: At nos, inquit, quid serus vesper advexerit probe scimus, qui bonam hujus diei partem tam jucundis sermonibus exegerimus. Utinam vero saepe daretur occasio istiusmodi conventus celebrandi; et cum dicto, salute dicta surrexit, quod et alii fecere, die prius constituto, quo iterum essent conventuri: illi domum, ego in navim abii, mox Florentiam, quo fueram, ut scis, per Julii Cardin. domini mei literas accersitus, atque ibi primo quoque tempore, tam ea, quae ex te audieram, quam quae viri illi eruditissimi disseruissent, quaeque convenire mihi visa sunt, in commentaria mea AEgyptiaca transtuli, vestra ope fretus, et latius et plenius explicandi multa quae curta et angusta nimium compereram apud authores posita: neque vero sinit me temporis brevitas, quae quisque disputasse ad amussim dirigere, et ipsa quae audissem verba repraesentare, quod nonnulli ex amicis a me postulabant: id enim negotium multum mihi temporis abstulisset, nec meae me occupationes id facere permissent. Satis igitur a me factum puto, si res ipsae breviter, quantum memoria complecti potui, recitatae sint. Verum age, benignissime Patrue, Aristarchum indue, atque hunc castigandi laborem minime gravem ducat, quaeque me recte meminisse compereris, asterisco insignias, quae segniter et oscitanter excepta, obelo defodices: ut ego haec aliis communicaturus, judicio adjutus tuo, audentius id facere confidam. Vale.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XXXIV. DE IIS QUAE PER HYMANUM COR ET GENITURAE VASCULA SIGNIFICANTUR Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD SEBASTIANUM CORRADUM.

EEce tibi Cor meum, Corrade incundissime, cui etiam addidimus geniturae vascula, eaque mundissima pudicissimaque? Cor quidem a meo desumptum, qui summam eruditionem tuam, frugalissimum studium, acutum denique, quo polles judicium, et multum admiror, et plurimum diligo. Geniturae vero vascula, causa tua, a quo fruges tot proficiscuntur, quibus studiosi omnes avidissime apscuntur: quemque hactenus cibum velputridum, vel adulterinum saepe mandere coacti sunt, tua nunc cultum, tuo studio diligentiaque valeant jam recenti, maturo legitimoque frui. Neque fructus hujusmodi ex Ciceronianis tantum hortis electi, sed ex totius Latini nominis possessionibus agrisque decerpti, quorum hactenus arbores vel teredinibus, vel erucis, vel visco, vel ulceribus, conductorum plurimum negligentia nescio qua, vitiatae fuerant, per te nunc perpurgatae, cultae, sarritaeque, in pristinam rediere viriditatem, uberrimam incolumemque feracitatem. Sed quod etiam pertinet ad vascula tam in Divinis nostrorum literis, quam in sacris AEgyptiorum, neque non apud Graecos praeterea quae a corde desumuntur significata, sermonis ipsa quoque indicia sunt. Qui cum igitur ego libentius sermocinarer, quam tecum, qui sponte me in tam utilium sermonum tuorum partitionem admisisti, qui clarissimo Egnatio collegam consularem me quaesturae tuae cognitione creari procurasti? Quare mihi videbor non sine magnae voluptatis sensu lequi te cum, quotiescumque memor ero, scriptorum meorum, qualiaecumque sunt, aliquid a te legi, non id fortasse ingenio et eruditioni tuae responsurum, aliquod tamen daturum mei erga te animi testimonium.

UT vero a corde exordiamur, per id ita concinnatum ut loro catenulave suspensum a gutture propenderet in pectus, probi hominis orationem indicabant, ut qui mentiri aut fallere nesciret: sed, uti vulgo solet, ea ex ore proferret, quae corde concepisset: ea scilicet loqueretur, quae ipse snetiret, omni fuco mendacioque procul. Hoc ipsum Cicero, toto pectore, de sinceritate loquens, dicit. In pectore enim sedem habere cor, manifestum: atque illud, Aperto [note: Cicero 2. de legibus. Cic. in libel. de amicie. Pectus cordis sedes. Hom. Odys. 1. bers. 49. Epist. 3. li. 1. ad Tibullum] pectore, frequentissimo eorum usu, qui citra fucum loqui se profitentur. A quo loquendi candore Mercurius fuerit [gap: Greek word(s)] appellatus, candidum enim veteres [gap: Greek word(s)] dicebant. Praeterea pectus pro recessu quodam accipitur sapientiae. Unde Horatius:

Et hanc sententiam accipit Ambrosius, quod Apostolus ille, qui ante alios divina sapientia donatus est, ad Christi pectus reclinet in coena caput.

ATque haec illa est bulla, quae puerilis ingenuitatis insigne fuit: de qua multa suo diximus commentario. Quoniam vero cordis erat ejus figura, admonitos inde pueros volebant, ut frugalia semper consilia secuti, corde praestare conarentur: Corculum enim veteres pro solerti et acuto dicebant. Et animae partem rationis participem, Cor appellari solere dicit Adamantius. In hujusmodi significatum accipi locum illum Pauli, epistola ad Romanos: Qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis. Quis enim putet quod dicit, in cordibus, in membro corporis quod Cor appellatur, tamquam in membrana aliqua legem scriptam intelligi? unde enim caro tantos prudentiae sensus concipere vel ostentare posset? aut tanta memoriae receptacula continere? Nam et quod divinae literae Cor Dei saepe nominant, intelligendum ex eo arcanum illud Divinae sapientiae, quae a Patre est: ut Psal. Eructavit Cor meum verbum bonum, innuens filium ejus JESUM Christum illius sapientiae mysterio genitum. Ita Eucherius.

[note: Paulo aliter Sueton in bita Jul. Caes. c. 81. ] ITa vero in consilii significatum accipi Cor plerumque solet, ut humanae etiam vitae rationem prae se ferat, quod ex pernicioso auspicio Caesaris exploratum. Ille enim quo primum die in sella aurea sedit, et cum purpurea veste processit, valde consternatus est cum Spurina Aruspice suo, corde in extis Bovis opimi non invento: ajebat enim ille, vereri se, ne consilum et vita Caesari deficeret: quorum utrumque a corde proficiscitur. Nam Philosophorum omnium consensu, nullum animal sanguine praeditum, sine corde et jecore invenitur, qua de re quaestio magna inter eos fuit qui divinationis praecognitionem, ejusmodi profitebantur, potueritne hostia sine corde vivere, an ad [note: Haec a Plin. lib. 1. c. 71. ] tempus amiserit? quamquam Caesar id elusisse fertur, audaciorique animo respondisse laetiora quaedam, neque pro ostento ducendum, si pecudi cor defuisset: quod quidem non semel, sed bis ei sacrificanti, quod meminit Plinius, accidit ut cor in extis non inveniretur. Neque Caesari tantum non inventu in hostiis, peractu vitae tempus ostendit, sed et Helvio Pertinaci eo die, quo occisus est sacrificanti, negatur in hostia cor repertum; et cum id vellet, procurare, caput extorum on deprehendit. Et Theologi nostri secuti Prophetarum dictata, consilium in corde residere dicunt, in eoque agendorum omnium radicem statuunt, docente Domino, in corde esse, quod coinquinat hominem: et ubi mudo corde, sacrae literae habent, synceras intelligunt cogitationes. Quaque ratone consilii symbolum est, eadem pro illa intellectus parte, a qua regimur, figuratur, ut illud: Quare cogitationes ascendunt in corda vestra? ascendunt, dominantur, primum ita locum asciscunt sibi, ut vestra omnia [note: Hierm. c. 4. ] consilia conlculcent. Ita vero facit cor ad animam, quae vitae nostrae materia est, ut prisci vates illi animae receptaculum esse Cor significaturi, id hieroglyphice Animae ventrem appellarint, atque ita intelligendum esse illud apud Hieremiam: Ventrem meum, ventrem meum doleo. Hescychius ait: Nam quem ventrem? Ipse subinfert: Et sensus cordis mei conturbati sunt: ideoque intestina hujusmodi aqua lota offerre admonemur in holocaustum, hoc est, abditas latentesque cogitationes eluere, et diligenter abstergere.

SAcerdotes AEgyptii coelum et terram diluvio liquescentes, exundationem quippe Nili, quae tam a terra, quam a coelo esset, uti alibi disputatum, ostendere cum vellent, cordis simulacrum proponebant, cui lingua esset applicita: ex corde quidem Nilum ipsum intelligentes, qui sua potens vi affluentissimam humoris copiam e terrae visceribus educeret, uti motus omnis a corde principium habet. Sane illi, cordi totius corporis principatum, praefecturam, arbitri umque tribuunt, ac perinde Nilum AEgypti dominum agno scuntL neque quicquam aliud eam esse, quam Niliacae alluvionis uliginem profitentur. Per linguam vero confluentes undecumque imbrium eluvies, quas eo quo plurimum

inturgescit tempore, in AEthiopia maximas fieri compertissimum habebant, quibus in Nilum collabentibus cataclysmo facto, AEgyptum universam sub aquis versari, veluti lingua humore undecumque ad ipsam confluente, semper in udo est, aliquo semper corrivio irrigatur alluiturque. Quoniam vero illis fertilissima rerum omnium ubertas a Nilo est, rerum itidem causas omnium originemque [note: [gap: Greek word(s)] . Diog. in Toalete. ] nemque in humorem referebant, omniumque parentem, omni rejecta contraversia, celebrabant. Quorum opinionem Thales Milesius secutus, ex aqua omnia sensit esse, et in aquam vicissim reditura: principium quippe animantium omnium esse genituram, eandemque humidam ex quo simile esse veri judicabat, ex humore oriri omnia: quae ratio fuit ut maritum Graeci potionis nomine nuncuparent, [gap: Greek word(s)] enim utrumque horum significat. Praeterea stirpes omnes humido aluntur, humido ad fruges evadunt, humoris autem penuria interim exarescunt. Solis adhaec ignis siderumque omnium aquarum exhalationibus alitur, quinimo et mundus ipse, ut praestantissimi Philosophorum asseverant: quod quidem apud AEgyptios tam persuasibiliter receptum erat, ut Solem et Lunam non curru, sed navigio uti dicerent, ad nutrimentum scilicet et generationem eorum hoc referentes.

PRaecipuam autem AEgypti effigiem ex imagine cordis in ardenti ara thuribulove considentis, ostendere consuerunt: calida enim ac humida est AEgyptus, in Australibus praesertim locis, quemadmodum et cor, idemque in sinistram hominis partem toto declinat turbine. Alibi vero antarcticas regiones, Sinistras ab eis appellari docuimus, in illis autem oriri Nilum, in quo summa eorum religio, et a quo paulo ante omnia proficisci, ex eorundem institutis dicebamus. Quod vero pertinet ad thuribulum, Hippon Philosophus, [note: Homerus Iliad. [?]. ] ut ex Cratere didicimus, fabula cui titulus [gap: Greek word(s)] , coelum veluti praefurnium esse dixit, homines vero carbones. Sed haec melius ex Homero declarabuntur: ait is, nullius disciplinae quantumlibet remotae nescius, Jovem cum reliquis diis, Solem quippe stellasque omnes ad AEthiopum epulas invitatos accedere: quasi velit id, quod paulo ante dicebamus, innuere, hauriri ex udo nutrimenta sideribus. Accumbunt vero apud AEthiopas, quia circa Oceani oram non nisi AEthiopes habitan, quos vicinia Solis, vel diuturna parallelorum mora usque ad nigri coloris speciem exurit. Oceanum autem quemnam alium hic intelligamus, nisi Nilum, cui antiquissimum id cognomentum fuit: propterea quod Nilum illi, ut dictum, totius humoris fontem arbitrarentur, AEgyptumque ipsam suapte vi tantam aquarum redundantiam evomere? Erit itaque cor AEgypti instar, hoc uti sanguinis, ita haec primarium totius humoris receptaculum: thuribulum vero convivas ipsos, utpote sacrificulos, indicabit hostiarum super ignem positarum nidore exhilaratos.

[note: Cor, thus mundum. Matth. 23. ] SEd cur non potius dicamus, Cor ita in thuribulo positum significare orationes, precesve, quae puro ex corde proferuntur ad Deum? idque esse thus illud mundum, quod sibi Deus offerri mandat in Divinis literis, ex quo scilicet odorem capiat suavitatis. In Evangelio Matthaei, ubi Dominu sperperam agere Pharisaeos inquit, qui non obligare juramentum, quod per altare fieret, arbitrabantur, sed quod per donum altari illatu: Admantius cor hominis inter alia significata idem et altare intelligit, per votum vero recti alicujus operis deliberatione, quod faciundum simulac insederit animo, oblatum uti votum, interpretatur. Nam et Latini vota alia Concepta, alia Nuncupata vocant. Priora illa sunt, de quibus hic intelligit Adamantius. Quoniam vero multi palam dona haec eleemosynarum, precum, jejuniorum, offerunt corde, tamen sunt alieni a Deo, hi Pharisaei sunt, caecorum duces: qui quae exterius perpendunt, quae vero interius sunt, minime contuentur: ita per dona jurnadum censent, non per altare, a quo donis ipsis accidit sanctitas. Monet igitur Dominus, ut consideremus cujusmodinam

ex corde eleemosynae, vel Psalmi, vel preces, vel jejunia offerantur: atque ita qui testem pltare, hoc est, cor et conscientiam appellat, per altare jurat, ac perinde omnia quae continencur in eo. complectitur.

PLutarchus hanc cordis effigiem subiecto in foco succensam, coelum indicare contendit, animumque [note: AEgyptus coeli imago, et mundi templum. ] illum, qui propter aeternitatem nulli umquam senectuti obnoxius est: Et Apulejanus Trismegistus ab Hippone non admodum diversus, AEgyptum coei agnoscit imaginem, iisque omnibus aequi parari, quae in coelo gubernantur exercenturque, et, si dicendum sit verius, terram eam totius mundi templum esse. Quinetiam invenias apud nonnullos, universum terrarum orbem in Divinis literis nonnunquam AEgypti nomine nuncupatum, ut eo Psalmi loco, Venient legati ex AEgypto, prepterea quod universam terram eodem, quo AEgyptus, modo coagmentatam imaginentur.

FAcit vero, ad hanc cordis significationem Clibanus, in Divinis literis passim propositus, cui cor hominis aptissima confertur similitudine, de quo tam frequens in Mosaicis libris, et Prophetarum aliorum oraculis mentio reperitur, sive per similitudinem, sive sit pro instrumento sacrorum positus: Clibanus enim praefurnium est apud Latinos: per ejus figuram interpretes cor hominis, uti dictum superius, intelligunt. Nam quaedam Deus apud majores nostros, veteres inqum Prophetas, apponi sibi vult Clibano cocta, hoc est, tacita mentis agitatione examinata: cum scilicet nos erroris poenitet, conscientia nostra ardore quodam occulto intra se succenditur, utrumque ipsa suum paulatim exuere contendit.

[note: Clibani in sacris literis hieroglyphica. ] ADmantius putat ex Clibani forma, quaecumque in Divinis literis profundiora vel inenarrabilia sunt significari: quippe quae recondita delitescunt in sensu mentis, neque facile ad imperitum vulgus proferri possunt: sunt enim multa hujusmodi, sicut de Camelo, et Sue, et altero quidem ruminante, sed qui pedem integrum habeat, altero bifidam pro se ferente ungulam, sed qui minime ruminet. Ita etiam de Adamo per Evam astu Serpentis deceptam, in praevaricationem adducto, quarum historlarum mysticum significatum locis suis exposuimus ex Philone apud Ezechielem, ut [note: Ezech. c. 10. ] ad Adamantium revertamur, quae de Cherubino, vel de Deo media sui parte succenso, vel de admirabili illa visione, sunt literis demandata, nisi coquantur in Clibano, neque quidem mandi, neque devorari, ita ut sunt cruda, poterunt: hoc est, ut cruditatem hanc interpretemur, nisi qui latet interius sensus divini calore ignis molliatur, excoctusque ita cibus fiat, ut mandi possit, et ad nutrimentum assumi, aliquid semper occursabit, asperitate sua difficile, quod ab eorum gusto mortales avertat. Oseae [note: Oseae c. 7. ] dictum est: Corda eorum sicut Clibanus incaluerunt, quod longe seciore a superioribus sensu tunc fieri intelligendum est, cum vitiorum ardor cor ipsum interius exurit: quippe cum mortales flagranti cupidine incensi, suam ipsimet perniciem assectantur: in medio enim haec posita sunt, utrum res ad sacrificium coquere, an exurere potius inutiliter velimus. Atque ita Clibanus varia interioris affectus habet significata, proque sensu mystico figuratur. Minime vero praetereundum videtur, quod Hierosolymitanus [note: Lebit. c. 1. ] Hesychius hieroglyphice super Clibano philosophatur eo Levit. loco : Cum autem obtuleris sacrificium coctum in Clibano de similae. Nam per Clibanum Mariae virginis uterum significari tradit; Clibano enim ignis superponitur, qui supponitur in craticulae minisserio. Veluti enim Clibanus et ignem et panem coquendum desuper accipit, ita Dei genitrix Spiritum sanctum, et Dei verbum in utero suo conficiendum maturandumque suscepit, et quae multa in hanc sententiam prosequitur. Est vero Clibanus, tum furnus, tum sartago, aut testa quaedam grandior, operculo vel ferreo, vel ex aere praemunita supra quod ardentes prunae ingeruntur: ut quod intra positum est, coquatur, condiaturve: alicubi totum hoc opere figulino conficitur. Ad hujus autem similitudine formata es pectoris

concavitas, per quam spiritus ultro cotroque commeat. Columella scrobem Clibano similem fieri monet, ut imus quam summus sit patentior, quo radices latius evagari possint. Ex hac itaque forma nonnulli Prophetarum scripta Clibano similia dicunt, quae plus habeant in recessu, quam ore summo polliceantur.

ESt et Sartago ab hieroglyphicis hujusmodi non absimilis: nam eodem significato sacrificium Deo facturi, quaedam in sartagine frigere jubemur.

[note: Clibani et Sartaginis differentia. ] EA tamen differentia, quod in Clibano tacitae conscientiae stimulus adurit, in sartagine culpam agnoscimus, eamque nosmetipsos incusando ream facimus, quasque mereri nobis videmur poenas, ultro deposcimus, et modo hunc, modo illum errorem solicita repetitione versantes animo, quae satisfaciendi ratio nobis reliqua sit, agitamus. Alii rem eo tradunt, ut Prophetarum oracula toto mentis ardore versanda submoneant: inde enim fieri, ut repetita saepius, et inter se conglobata, facile intelligi et explicari possint: un hinc eam saltem quae ad mores pertinet doctrinam assequamur. Alio [note: Joan. 6. ] vero modo sartago apud Hesychium acciditur pro cruce Christi: siquidem cibus, qui prius ineptus erat ad mandendum, simulatque sartagini fuerit incoctus, mandi potest: ita corpus Christi antequa pateretur, si soret esui exponendum, ut ipse de se saepe futurum ajebat, abominabantur humanae aures, respondebantque omnes: Durus esthic sermo: quomodo potest hic corpus suum apponere ut manducetur? Post crucem vero patefactum est id divino munere dispensationeque fieri posse: nam totum illud mysterium in Christi passi commemorationem institutum est.

CRaticula tota prorsus Hebraeorum esse videtur: sedenim Cyrillus hieroglyphicum in ea agnoscit AEgyptiacum.

AIt enim eam subjecto igni, et corde superimposito, furoris et indignationis apud sacerdotes illos indicium fuisse, ut ex eo scilicet cordis bile succensi excandescentiam ostenderent.

[note: Poenitentiae bera inditia, ] NOstri hoc sanctius intellexere, qui Craticulam poenitentiae signum posuere (liceat vero mihi Theologorum dictata sectanti, eorum interdum vocabula usurpare) non tamen hinc tacitam mentis exulcerationem intelligentes, sed amurititudinem conscientiae minime simulatam, manifestissimis vero conspicuam argumentis: quippe ubi luctu, lacrymis et lamentatione conficimur ob ea, quae nequiter, improbe atque inique patraverimus: unde mox fletus ex intimo cordis fonte prorumpens carnem maceret, jejunia debilitet, abstinentia comminuat, atque arefaciat. Haec enim est illa in propatulo posita sui conflictatio, quae succensos divini amoris igne carbones omnibus ostendit, exemplumque aliis praebet, qua se quis ratione possit abnegare Hinc nonnulli quos ardens invitat ad aethera virtus, non flagrantem modo animum prae se ferunt, verum et corpus ipsum tormentis objectare non dubitant. Talis olim pientissimus Laurentius fuit, qui dum edaci corpus igne torreretur, longe magis animo in ipsius Christi amorem accendebatur, sacrificiumque Deo sanctum et [note: Dibi Lauventii martyrlum. ] immaculatum interius cor, exterius corpus, in vera craticula ustulatus offerebat. Neque tamen sum nescius Adamantius haec, quae de craticula dicta sunt, ad Divinae lectionis inquisitionem adducere: cum ea scilicet ardenti studio consectamur, quae nullo obtecta velamine unicuique sunt intellectui pervia, cujusmodi scilicet est sensus, quem Historicum Theologi nomirarunt. Qua vero ratione craticula Christi mortem et resurrectionem significare possit, apud Hesychium videndum, Levitic. 11. eo loco: Si autem in craticula fuerit sacrificium.

EX eo autem, quod cor in abcessu pectoris latitat, et intra praecordia se reducit, Divinae literae cor plerumque non tam pro iis, quae in abdito profundoque mentis recessu conduntur, quam pro quarumcumque [note: Cor terus sepulcrum. ] rerum receptaculo, ubi hae in diuturnum tempus asservandae reponuntur in occulto, per cordis effigiem exprimere consuerunt. Unde in sepulcri etiam significatum cor accipiunt. Christus enim Evangelio manifeste sepulcrum Cor terrae nuncupavit: Sic erit, inquiens, Filius hominis in corde terrae tribus diebus et tribus noctibus. Matth. 12.

NEque vero me pigeat juniorum etiam inventum antiquis his subtexere, qui commenti sunt in concordiae significatum duo corda vinculo colligata figurare, quod a corde vocabulum, non a citharae chordis deductum existimarunt.

OSsa quinetiam et narvos aliquot AEgyptii inter hieroglyphica retulere, cujusmodi os illud est, quod a summa cervice multis distinctum internodiis per universum dorsum excurrit.

PEr ejus enim picturam, nequitiam petulciorem concitatamque titillationem significabant: siquidem humanam genituram a cerebro delabi, perque id ossis defluere, non AEgyptiorum modo, sed multorum etiam aliorum opinio fuit: Alcmaeonis vero praecipua, quam una cum Hippocrate Poetarum aliquot authoritas confirmavit. Sentire hoc ipsum Plato videtur, dum seminii vim vertebralis [note: AEneid. l. 4. ] ossis defluvium esse tradit. Hinc Maro:

quod ad Anaxagorae [gap: Greek word(s)] nonnulli referunt, cujus opinionem Lucretius acriter incessit, quod putarat is:

Democritus eam ex totis prodire corporibus, praecipuisque eorum partibus velut carnosis, fibres, et ossibus, arbitratus est. Caeterum Philosophorum et Medicorum plurium diligentia secus rem invenit, qui genituram minime esse ossis ullius medullam, sed sanguinem potius asserunt: quibus Pythagoras etiam adstipulatur, dum eam probatissimi sanguinis spumam esse contendit, ac alimenti nutrimentum. Hujusmodi porro sanguis ab hepate ad renes immittitur, per meatus inde ad id aptos flexuoso quodam tramite ad testes dilabitur, quod in dissectionibus apertissime compertum est. Unde Anchises, apud Maronem, paterna impulsus charitate clamat:

Quod ad imitationem Pindari dixisse videtur, qui Nemeis ita, [gap: Greek word(s)] . Quidam Philosphorum rerum venerearum libidines in jecinore contineri arbitrari sunt, quod a Lactantio quoque memoratur lib. de Artificio. Et Mathemathici jecur a Venere regi autumant, in eoque amoris sedem Poetae omnes agnoscunt, dum Cupidinem jecur sagittis appetere ulcerareque conqueruntur. Atque ita VII. Proverb. Salomon: donec transfigat sagitta jecur ejus. Verum aliud est concupiscere, aliud commoveri ad procacitatem: alterum enim mentis, alterum corporeae munus est vivacitatis. Quae vero ad jecur pertinent, in Vulture satis examinata sunt. Sedenim cum renes ossi, quod supra posuimus, adhaerescant, non imperite figmentum hoc suum AEgyptii commenti sunt: nam et Astronomi renes et genituram in Veneris potestate constituunt. Renes ait Varro ita dictos, quasi rivi ab his obscoeni humoris oriantur. Quod vero et lumbi eidem ossi adjacent, [note: Lumborum varia significata. ] AEgyptii per lumbos Venerem innuebant: hinc apud Comicos et Epigrammatarios Poetas, ubi quid lascivius enunciandum fuerit frequens adeo de lumbis mentio: dum fluctuantes eos alii, alii exporrectos, alii aliter dicunt. Tangit et Persius hoc, ubi lascivorum Poematum recitationem incessit, dicens:

[note: Psal. 38. ] Cum carmina lumbum intrant, et inferius: Summa de lumbe saliva. Habemus et in Sacris concentibus, usque ad noctem renes increpuisse, et impletos illusionibus lumbos. Et Genes. XXXV. Reges de lumbis tuis egredientur. Praeterea ubi Paulus de Levi ad Hebraeos scribit: Adhuc enim ait, in lumbis patris erat, [note: Capit. 7. ] quando obvius ei factus est Melchisedech. Neque tamen inficias ierim, aliquot Divinarum literarum locis Lumbos poni pro Virtute, ut XVII. cap. Regum tertii, qui tamen apud Hebraeos primus inscribitur, ubi Roboam seniorum spreto consilio salutari, adolescentiorum, in quorum adulatione fuerat educatus, animos praetulit, qui ferociores erant: sua serunt enim illi ut rex juvenis et imperitus rerum, fortem se atque terribilem populo ostentaret, et ita loqueretur ad eos: Minimus digitus meus compactior est lumbis patris mei. Quo responso amaritudinis pleno factum est, ut statim a tribus decem desertus fuerit, regno quod pater auxerat, ad duas tantum tribus imminuto. Quamvis vero Divinae literae lumbis plurimum tribuant, ubi de genitura mentio sit facienda, non illae tamen ossa ipsa ex AEgyptiaca disciplina rejiciunt. Nam ubi Laban accipit hospitio Jacobum sororis suae filium agnitum, significare volens etiam ex patris consanguinitate eum sibi conjunctum esse, Os, ait, meum es, et caro mea: quasi ad id respiceret, quod veteres pletique Philosophi tradidere ossa ex virili semine in embryone gigni: ex materna vero genitura virili circumfusa, carnem ipsam fieri. Sed quod alicubi Lumbos, in vulgatis habetur editionibus, Symmachus vertit, Latem, sed eodem utrumque significato, concupiscibilis animae pars signatur: juxta enim latera renes sunt. In lumbis sane maxima, ajunt interpretes, esse solet incitatio ad concupiscentiam, adversus quam renes nostros et cor nostrum aduri, in sacris adorationibus suppliciter imploramus: quippe ut et naturali appetitui, et voluntati simul obsistere valeamus. Hac de causa dicebat Apostolus: State praecincti lumbos vestros vero tamon cingulo, hoc est, voluptate ea, quae vera sit, quae scilicet a castitate et continentia oritur, quod dubio procul est a Domino desumptum, ubi praecinctis nos jubet esse lumbis. Nam et apud Romanos, Cinctus, armatum strenuumque significat, ut Discinctus, contra imbellum et effoeminatum. Jam et hostiae renes ignibus tradici; dubio procul significant genitalium partium ardores extinctos esse, quique omne quod pingue est de renibus et omnibus interioribus obtulerit, tunc vere purgatus omni libidinis vitio, pro delicto hostiam jugulaverit. Sed quoniam haec in Divinis literis et saepe et multipliciter habentur, non importunum fuerit, quod ad hanc sententiam facit, locum ex Levitico repetere, ubi de pacificorum sacrificiis agitur: ubi sane Legislator jubet duos renes cum adipe, quo teguntur ilia et reticulum, sive ut alii edunt, fibras jecoris cum renunculis, adoleri super altare in holocaustum: ex his, ut ait Hierosolymitanus Hesychius, Legislator vult nuptiarum desiderium offerri Deo, ut prolis causa, non fornicationis, provenia et honorabile sit conjugium, et torus immaculatus. Jungit vero jecur [note: Concu. pi scentiam. ] renibus, quia delectatio sive concupiscentia in eo sedem habere fertur, hepate vero in renes vim operationis suae ministrante, quod per desiderium quam Graeci [gap: Greek word(s)] vocant, motum fuerat, ad desiderium effectus concitatur, quae duo simul adolenda sunt: ut scilicet neque prava nobis proponamus, et si quo modo suggerantur, abolere festinemus: et ut verbis utar Hesychii, qui a in hpatoncupiscentiae requiescere putantur: propterea pinnam, hoc enim ex LXX. desumit, hoc est, summitatem cum renibus auferri recipit, et offerri ad altare, ut ab omni mala delectatione mundemus, scientes quod primitiva cogitationum nostrarum Deo necesse habemus offerre. Demum, ut a gentibus quoque arma nobis mutuemur, Poeta venustus in hanc sententiam ait:

NImirum in Sacris nostrorum literis id erat temperantiae signum, quod in salutari victima lumbos eximi mos erat, tamquam impuros, ait Philo, propter concitandae libidinis titillatum, semine per eos irriguo. Divino autem praecepto lumbos praecingi jubemur, cum sacra illa solemnia Ecrimus, quae tunc temporis instituta sunt: cum exeuntes ex AEgypti captivitate, hoc est, ex voluptatum et deliciarum illecebris, Agnum, hoc est, puritatem edere admonemur, et in castimoniae convictu discumbere. Apud Nilum autem hujusmodi lex de temperantia lata est, qui, ut Ambrosius, Geon est,

unus ex quatuor Paradisi fluviis, qui virtutem hanc significare dicitur: de quo satis in Accipitris commentario [note: An testes soli, causa genitura. ] disseruimus. Quod vero de vasculorum perplexitate dicebamus, admittit id etiam Aristoteles, qui testes libramenta quaedam esse dicit, quorum beneficio semen ad penem commode labatur: neque id semel asseruit, dum eorum adversatur opinioni, qui testes solos geniturae receptaculum putant. Innititur vero is exemplo Tauri, qui jam exectus Vaccam impleverit. Quemdam etiam, ait Albertus Magnus, eviratum, prolificam in coitu operam navasse, licet Galenus ab Aristotele diversus eat, testesque omnino seminis receptacula esse contendat. Quinetiam Averoes in hoc a suo dissentit Aristotele. Quibus responsum fieri posset, si testes in hunc usum a natura tributi essent, animalibus utique omnibus id officii subministrarent, neque ulla esset absque illis propagatio: secus vero plerumque repertum, ut quae recita vimus exempla testantur. Cadunt igitur causa, qui solis, quos oggerunt, testibus innituntur. Ab hac spina cauda exit: ea curta, in Divinis literis ostentat eos, quibus nulla de futuris cura, qui diem novissimum, futurumque Dei judicium aspernantur, qui subinde dicunt, Edamus et bibamus, pereat qui crastina curat: cras enim forte moriemur, quia mors aurem vellens, Vivite, ait, venio. Est enim cauda pars corporis extrema.

PUdendorum significata his adjungere necessarium est. Nam vetustas illa, ut minus vitiosa fuit, ita simplicius apertiusque de unaquaque re philosophata est: neque erat tunc temporis in humano corpore quicquam, quod vel visu, vel nuncupatione sua, turpe judicaretur. Pravis vero moribus succrescentibus, multa decernenda fuere tam factu esse, quam dictu turpia, ut qui rebus suis modum praescribere nescirent, ipsius saltem turpitudinis insamia absterrerentur. De antiquissima igitur disciplina dicturus, quae ad significationem figurae illius, quae tam visu, quam dictu obscoena judicatur, pertineant, veniam mihi dari postulo, ac in eam haec accipi partem cupio, propter quam et prius excogitata a veteribus illis fuerunt, et a me nunc in communem usum propalata: eo quidem consilio, ut haec illis scriberentur, qui sanctius instituti, rerum viscera et intimas medullas, non verborum superficiem, examinarent.

[note: Artem. l. 1. cap. 47. ] ESto igitur prima pudendi virilis significatio, quae tot columnis incisa, tot obeliscis notata, tot aliis veterum monumentis insculpta, magnum et erectum viri fortis animum ostentarit. Extant adhuc columnarum frusta aliquot in Sesostreos memoriam erectarum, quae literis AEgyptiacis incisae sunt, in quibus utri usque sexus naturae insculptae conspiciuntur. Sesostrem enim hunc Theopompus libr. III. appellat, quem Sesonchosin aliqui nomi narunt: qui scilicet AEgypto regnavit universae, imperiumque in [note: Artem. ib. ] Europam protulit, de quo apud Herodotum multa. Ubi igitur in columnis aut obeliscis ab eo positis virilia pudenda conspexeris, bellicosos, strenuos, et magnanimos viros armis ab eo superatos intelligas. Nam et conjectorem, mulieres, quae virum et liberos habeat, si commutatam se in marem somniaverit, viduam brevi futuram conjiciunt, atque ita viri muneribus functuram: quae vero liberos no habeat, mares parituram: quae virgo sit, futurum ut primo quoque tempore matrimonio elocetur. Ita semper ea humani corporis pars aliquid indicat, quod ad negotia virilia pertineat.

[note: Macro. Satur. l. 5. c. 9. siocitat, ex Hom. Iliad. [gap: Greek word(s)] . AEnei. lib. 9. Harat. l. 2. Epistol. ] UBi vero in monumentis iisdem muliebria videris incisa, argumentum est, imbelles, molles et inertes homines ab eo subjugatos, cujus nomen, vel nota superposita fuerit. Ad quod dubio proprocul respexit Homerus, cum Thersitem Graecorum pusillanimitatem increpantem his verbis inducit, [gap: Greek word(s)] . Id quod ad Numanum sese et sua gloriose jactantem non invenuste transtulit Maro, dum eum, ô Phrygiae (neque enim Phyges) in obsessa Trajanorum castra dicentem inducit. Alibi virorum negotia praescribit, ut hi bella pacemque gerere deberent. Et Horatius virilem Cleopatrae animum obstupescit, quae generosius perire quaerens, ensem haudquaquam muliebriter minus expaverit. Apud eundem Tyrtaeus Poeta non mulieres, sed mares potius animos in Martia bella versibus exacuit. Ovidius quoque in Enuchum, cum militem virum esse debere assereret, Ista mares tractant, dixit, tuspes depone viriles. Ad haec Onirocritae dicunt si princeps quispiam in foeminam se degenerasse per nocturnam sit imaginem arbitratus, futurum, ut loco decjiciatur: propterea quod mulieres plurimum imperiis virorum subjiciuntur

[note: Quid per Masculum et Foeminam in divinis significetur. ] NOn est hoc loco praetereundus sacrificii veteris mos, ubi per Masculi vocabulum, insontem, et nulla criminis macula notatum intelligi debere autumant Theologi: per foeminam vero, crimen. Cyrillus enim Levitico, homilia prima, sive ea sit Originis, ubi agitur de Vitulo masculo sine macula offerendo, masculum ait intelligi, qui peccatum ignorat: propterea quod foemina sit peccati symbolum. Labilis enim, mollis, et ad delinquendum ptoclivis admodum est mulier. Mosculum igitur sit munus quod Deo offers, hoc est, muliebre nil habeat, concupiscentia vacet, fragilitatem aufugiat, nihil molle, nihil dissolutum meditetur. Et Masculi denique nuncupatio in Divinis literis virum indicat virtutibus perfectum, qui praesenti fortique animo semper est: cum mulier contra tantae sit infirmitatis, ut Salomonis Sapientia dixerit, Melior est iniquitas viri, quam mulier benefaciens. Et mares tantum stirpis Aaroneae jubet Dominus vesci sacrificato: quia scilicet non omnium est de Deo disputare, sed eorum tantum qui nihil foemineum, nihil fluxum in cognitionibus habeant. Demum, ne de Deo disputare praesumamus, quamdiu per quasdam declinationes diffluentes, vel domesticas curas, [note: Per testiculos avulsos quid. ] vel inania negotia, a Masculorum dignitate vigoreque exciderimus. Similiter in victima peccati, Masculus tantum de genere Sacerdotali vescetur carnibus, ejus: ad poenitentiam enim forti opus est sensu, ait Hesychius, et intentione virili. Cui Psalmographus ita succinit: Viriliter age, vigoremque audacter amplectere, et in quamcunque provinciam te delegaverit Dominus, eam et alacriter suscipe, et non ingnaviter administra. Porro Vir qui testiculos avulsos habeat, in Divinis literis hieroglyphicum est hominis qui vitam prius pie sancteque institutam habuerit, juventutemque omnem bonis operibus exercuerit, ingravescente vero aetate ad nequitias et inquinamenta declinarit. Nam cum testes, uti superius ostensum est, virtutis indicia sint, evitatio mollitiem dubio procul effoeminationemque significat, ipso se vocabulo prodente Vel, ut Hesychii sententia est secuisse, ille abstulisseque sibi testiculos videtur, cujus impius animus scelerataque mens timorem Domini, veramque abjecerit pietatem: perinde ac si crudelis manus semet ipsum abscinderit, hoc est, sese a Dei conjunctione, quae sita est in virtutibus, abstulerit, et bonae frugis prole foetificationeque privaverit, quippe abjecto signo per quod vera virilitas in homine cognosci possit.

ANtiquorum autem religione institutum fuit, Gallos, eviratos quippe Sacerdotes, Deûm Matri ministrare,

perpetuae ejus servituti addictos: quod qui patris, matrisve nomen violaverint, eo supplicio damnandi viderentur, ne possent ipsi unquam fieri parentes, in qua sententia fuisse Lucretium, haec ejus carmina declarant:

[note: Unde Ovid. in Ibin. -- Saturnus ut illas. Subsecui partes, unde creatus erat. Marc. Sat. lib. 1. c. 17. ] Quae vero de Coeli pudendis a Saturno falce abscisis, et in mare dejectis veteres fabulati sunt, sententiam prae se ferunt a Divinis literis non admodum alienam: Deum quippe omnium rerum species conformasse, moxque praecepisse, ut conjugio quaeque suo crescerent, replerentque terras: id quod et plerique Philosophi dixere, rerum semina coelitus delapsa tempore quaeque suo coaluisse, inde ad eas propagandas naturam usum Veneris indicasse. Jam et Osirim AEgyptii suum (de quo saepe alibi) humuna effigie pudendis obscoenius excitatis faciebant, inde generis nostri causam (Sol enim Osiris) et per quem capite gestabat calathum, educationis beneficium significaturi.

SErmonis efficaciam persuadendique vim ostentare veteres si voluissent, Mercurii simulacrum grandiori jam aetate, barbatum, et effoeto propemodum corpore, natura tamen obscoenius excitata, eaque tantum parte validissimum faciebant: cujusmodi signum Cyllenis fuisse Pausanias [note: Sigillum Fabii Calvi Ravennatis] tradit, atque eo sigillum ea specie aeneum apud Fabium Calvum Ravennatem, Romae vidi, cui quidem signo, praeter haec vestis erat suffarcinata, in cujus sinum poma, foetuturae scilicet indicium, condebantur: nempe quod sermo, cujus omnino symbolum est Mercurius, in grandiori provectiorique aetate vim quandam propemodum generandi, transigendique aliquid habeat, ut quod in consultatione [note: Artem. l. 1. cap. 47. Artem. ib. ] propositum est, deliberet, persuadeat, ac omnino conficiat. Artemidorus Onirocrita scribit, se quoque Cyllenis vidisse Mercurii simulacrum, cujus species non alia erat, quam pudendi virilis effigies: eaque de causa Conjectores super sermone disserunt, quae quis per ejus partis imaginem somniaverit.

ADdi solida est Hermis hujusmodi vestis longo syrmate tracta, quorum quidem similitudinem Theophrastus Eresius in homines nequam et intemperantes detorquebat: propterea quod syrma, ventrem, pudenda, et barbam tantum haberet: ita illi vestem traherent foeminarum more, ventri dediti essent, atque libidini, nequitiam in aetatem etiam grandiorem producerent, cum vitia quaedam, ut Satyricus monet, cum prima sint barba resecanda.

INanem vero sermonem ostendere volentes, Mercurium eundem juniori specie ac prorsus impubi cum effinxissent, attracta illi pudenda vel desidentia faciebant: in his enim qui nondum ex

ephebis excessissent, infoecundam et imperfectam esse orationem animadverterant: utpote quod aetas illa ad prudentiam nondum esset idonea. Hujusmodi vero signum vidi Neapoli in magnificentissimis Mactaleonum aedibus.

[note: Quin et nominis etymologia indicat Priapum esse semen. ] JAm et Priapi simulacra in hortis statui ab antiquis solita, ne multum in his immoremur, proventus qui deposceretur significatum habebant. Ea vero de causa fieri consuesse, ait Varro, quod horti omnes in tutela sunt Veneris, quae totius est generationis Dea.

[note: Libidinis fraenum. ] FRaenum libidinibus atque nequitiae impositum et impo nendum esse, admonere cum vellent AEgyptii Sacerdotes, genitale viri manu cohibitum atque coercitum pingebant: quippe hominis continentiam eo gestu describentes. In appendicibus utique ad Virgilianum opus adjectis; cujuscumque illi fuerint joci, sapienter quidem compedibus Venerem constringendam invenies, quantumque natis creandis serviat adeundam, ut corruptum ibi locum ex Lactantii Firmiani lectione corrigamus: ita enim apud eum legas:

Approbesque interim eorum fortitudinem, qui potius excastrari Voluerint quam illicito coitu contaminari, cujus facti fidem apud Cyprianum et Origenem quaerito. Praecipuum autem illud in Christianorum [note: D. Laert, in ejus vita. Continentia Anacharsis et Alexandri Magni. ] institutis praeceptum ponit Eusebius, [gap: Greek word(s)] , ventrem quippe, quaeque sup ventre sunt, coërcenda. Sane Anacharsis Scytha convivio acceptus apud Solonem, ita mox decubuit compositus, ut una manu pudenda, altera vero os obsignaret, palma ad id appressa, daturus quippe per hujusmodi gestum continentiae atque silentii monumenta. Eam vero toto vitae tempore continentiam a deliciis omnibus alienam secutus est Anacharsis: quare statuis ejus inscriptum erat, [gap: Greek word(s)] : quippe, linguam, ventrem, mentulam compesce. Nam ille nimirum ante omnes probus est, qui tribus his egregie sibi temperarit. Neque vero parvam hujus continentiae laudem meruisse videtur Alexander Macedo, cui adhuc juveni cum puella, noctis bona parte peracta, deducta esset, ut cum eo dormiret, quaerenti Regi tarditatis causam, respondit illa, [note: Plutarch. in Alexandri vita. ] expectasse se donec maritus cubitum iret: commotus Alexander ministros acriter objurgavit, Reducite, inquiens, hanc: parum enim abfuit quin vestra culpa factus fuerim adulter. Quin et captivas Darii puellas quanta integritate servaverit, ignorat nemo. Exempla haec adolescens, aetate fervidus, deliciis affluens, adulatoribus undique circumseptus, sponte praestitit, ut nos qui monitis dubio procul sanctioribus eruditi sumus, aliquando cogeret erubescere.

NOn defuisse vero unquam qui verecundiam adamarent, tot Veneris simulacra in antrum abdita, de quibus alibi meminimus, indicio esse possunt. Adhaec, juxta Mantineam Nigrae Veneris sacellum apud Meliastas fuit: ad verecundiam quippe, qua praeditum esse debet humanum genus, indicandam. Reliqua enim animantia die plurimum et in propatulo, homines vero et clam et plurimum noctu liberis dare operam solent. Simulacri hujus meminit Pausanias lib. VIII.

[note: Herûs et Leandri fabulae sensus. ] APud AEgyptios genitalia a Titanibus desecta, et in fluvium demersa comperias, quod libidinis ardorem extinctum, aut extinguendum esse, mystico eo sacro intelligendum. Graeci Herûs et Leandri

fabulam commenti sunt, ut extincto lucernae lumine, calore quippe naturali deficiente, juvenilis quoque concupiscentiae ardorem extingui significarent: atque ita tam marem, quam foeminam gelida senectutis procella exagitatos in aquas immergi, ac denique suffocari. In sacris nostrorum literis sententia huic fabulae non absimilis de flore amygdalae, de locusta et cappari habetur, quam loco suo satis explicamus. Neque tamen illud contemnendum, quod Graeci extinctos compressosque nequitiae stimulos a viro forti, hoc est, virtute, praedito judicare volentes, Anteum illum suum Terrae filium ab Hercule collisum fingunt: nihil enim aliud est Anteum a terra procul sublatum enecare, quam a libidinoso tactu manus et mentem procul amovere.

[note: De Panos et Lunae mutuo amore, Virg. Georg. l. 3. Simulacrum Panos. ] PAnos urbs in AEgypto fuit, in qua hujus etiam dei colossus visebatur inguine procaciter extento, qui flagellum in Lunam a dextra ejus sitam attolleret, Pana enim illi ad Lunae simulacrum addere voluerunt: quod omnia mortalium usui necessaria putarent a Luna suppeditari. Sed quid hoc sibi vellet argumentum, facilius ex Cabalisticae disciplinae significationibus eruemus. Ajunt enim ejus mysterii sapientes, omnem siderum vim, quae rerum procreationi comparata sit, in lunare prius corpus infundi, tanquam in penum aliquam promptuariam: mox illam pro rei uniuscujusque materia formam unicuique suam fideliter erogare, idque sibi velle videtur in Panos manu flagellum, quasi accepta eo gestu doceat expendere.

IN Suidae collectaneis legas Priapi simulacrum, quem Horum AEgyptii esse dicant, laeva penem arrectum [note: Priapi simulacrum et explicatio. ] continere, dextera sceptrum disco et pennis insignitum, quae omnia Solis vim ostentent: ex genitali siquidem obscoenius attrectato significari ajunt, quae abdita sunt in visceribus terrae semina, vi solis erumpere: per sceptrum vero imperium, quod in coelestibus et terrestribus gerit, cujusque opera et terra et mari patefacta, sese mortalibus exhibuere, ususque et commoditates rerum omnium subministrarunt. Discus, orbem quo circumfertur indicat: pennae vero, velocitatem, totius coeli ambitu quatuor et viginti horarum spatio quotidie decurso. Sic illis philosophatum est temporibus, ut rem tam seriam, et omni modestia et verecundia tractandam, ad nequitiae turpitudinisque imaginationes traherent. Sic Judaei quoque Beelphegori nonnunquam initiati sunt, ignominiae quippe simulacro, quem Priapum Latini vocant, Moabitarum de more ferentes sacra, gravissima contra se numinis Omnipotentis iracundia concitata. Sic Athenarum eruditio, arcanaque mysteria universum [note: Num. c. 25. Deut. c. 3. Iu ridiculam veterum impietatem. ] orbem elusere. Atque huc demum in Eleusynae Cereris sacris tormentum illud caeremoniarum, ad occlusas portas diuturnior mora, linguae obsignatio, et tot habituum et ornatuum, quot Apulejus enumerat, varietas tendebat, ut posteaquam per quinquennium anxii anhelabundique magni alicujus oraculi cognitionem expectarant, et rei cujuspiam divinae majestatem quandam, diceret Tertullianus, se visuros concepissent, sub naturae significatione simulacrum virilis membri tot integumentis tamdiu coopertum, revelatum tandem intuerentur, quodque quotidie ad naturae requisita non semel tangere cogerentur, vidisse se pictum aut sculptum, sub religiosissimi jurisjurandi prohibitione, profiteri vetarentur. Quodque longe magis ignominiosum est, huc Philosophi, huc Principes, huc ipsi Romanorum rerum domini Augusti, levitate nescio qua pellecti, perhibentur.

QUoniam vero umbilicus quaedam communia habet cum genitalibus, exigit locus ipse, ut quae partis ejus significata sunt, explicantur.

[note: Significationes umbilici tres] UMbilici significata alii alio modo acceperunt: sunt enim qui Jovem, sunt qui medium, sunt qui finem, per simulacrum ejus intelligant. Jovem quidem ex umbilico significare videas apud

Curtium lib. VI. cujus effigies smaragdo et gemmis aliis coagmentata erat. Et hoc idem indicat numus, quem apud clarissim. patritium Venetum Stephanum Tepolum vidi, cujus inscriptio est, [note: Mart. lib. 4. Epig. Artem l. 1. cap. 43. Quia in utero infans ab umbilico alimoniam capit. ] [?]E[?]ETKE[?]N [?]EIEPIA[?] ZE[?]. ibi enim quaedam hujusmodi species habetur. Medium vero, ut qui dixit Delon orbis umbilicum. Finem, Martialis, cum scripsit:

Sed eo loco intelligendus est voluminis terminus, qui cum volumen explicatur, in fine omnino est: cum vero idem obvolvitur in spiram collectum, medium tenet locum. Sedenim Onirocritae per umbilicum dubio procul patriam intelligunt, unde scilicet educationis auspicia suscipiuntur, et per ea quae umbilico accidant in somniis videri visa, de patria vaticinari solent.

[note: Hominis medium quid. ] VIdetur vero patria unicuique homini orbis medium esse, cum ab eo loco, ubi quisque lucem auspicatus est, et terrarum situm, et mundi spatia metiri incipiat, et quoquo versum iter atripuerit, patriam semper quasi centrum statuat. Sed apertissime Cicero Umbilicum pro Medio poni ostendit in Verrem actione VI. Et raptam esse Liberam, quam eandem Proserpinam vocant ex Ennensium nemore, qui locus, quod in media est insula situs, Umbilicus Siciliae nominatur. In homine quoque umbilicus medio totius corporis loco constituitur, sive circulum circumduxeris lacertis manibusque exporrectis, sive ad quadrae figuram factum eum imagineris: quamquam de medio hominis diversa est et Vitruvii et Varronis opinio: hic enim inguem in homine masculino medium agnoscit, umbilicum ille. Apud Martialem medios lambere comperias, quod ad Varronis sententiam accedit: nam foeminae inguem esse medium, idem quoque Vitruvius confitetur.

CUm autem et finem significer umbilicus, ostendendum quid umbilicus in libro sit, de libro enim loquitur Martialis, cum se pervenisse dicit ad umbilicum usque, uti paulo ante dicebamus. In quo quidem multi hallucinantur, dum alii umbilicos esse putant, defensacula ea aenea quibus librorum [note: Umbilisus in libro quid sit. ] anguli ornantur simul et muniuntur: quandoquidem cornua etiam eodem errore vocari crediderint a Poetis, praecipue vero bullam in libro medio affixam. Alii signa esse quaedam arbitrantur, quibus antiqui librorum fines concludere soliti essent. Ideoque Porphyrionem citant, qui ad umbilicum, ad finem interpretetur, apud Horatium.

Alii clavos ad similitudinem bullae, qui pro ornamento affigi soleant tabulis quibus libri conglutinantur, intelligunt. Alii, ut ex errore uno in alium trahantur, rati se aperte rem indicasse, locum Ciceronis ex tertio de Oratore citant: Sed tum ita solet narrare Scaevola, conchas eos umbilicos ad Cajetam et Lucrinum legere consuesse: ibi per Umbilicos, lapillos intelligunt lotos et politos, ita enim scriptis prodidere, cum hae buccinorum quorundam testulae sint, quae turbinatim convolvuntur, in fastigium acuminatae umbilici forma, qui ex lapide olim fieri consuevit, ad umbilici nostri similitudinem. Ut vero et Martialem et Horatium idem dicentes, neque non Catullum et Ovidium etiam intelligamus, qui umbilicum hunc eodem omnes significato posuere, sciendum libros olim fieri solitos ductu plurimum perpetuo, una quippe pagina, non ut nos, illis dissectis, et in quaterniones quos dicimus consertis: et quia complicabantur ad instar spirae convoluti, inde Volumina dicta sunt a volvendo. In extrema autem pagina firmitudinis ergo parvus admodum bacillus, ex cedro quippe, aut buxo, cupressove, vel ex ebeno, vel ex ebore adglutinabatur, ad latitudinis modum, qua membrana praecisa erat, hunc Umbilicum appellabant, cujus quidem capita volumine complicato hinc et inde prostarent: solebantque ea ex argento, vel etiamnum gemmis ad ornatum praemuniri, atque ea sunt quae Cornua nonnulli vocitarunt, ut Ovidius ad librum Epistola Tristium prima:

hoc est, neque ebore, neque argento, aut nitida ulla gemma umbilici praemuniantur, cujus facies atrata luctum prae se ferat Martialis XI.

Sic apud eundem, uti superius dictum, quod et apud Horatium, umbilicus pro Fine ponitur: quia principium libri est, ubi a titulo incipit explicari: finis, ubi tota revoluta pagina perventum est ad umbilicum. Hujus ego generis volumina multa vidi, eaque vetustissima, alia ex membranis, alia ex Nilotica papyro, alia Graecis, alia Hebraicis, alia etiam Arabicis literis perscripta. Non praeteribo papyracea illa monumenta, quae in arcis AEliae thesauris Romae asservantur, in quibus archetypa est Constantini Imperatoris donatio, papyraceum esse textum, glutine quodam delibutum, mox aut aprina sana, vel vitro exaequatum ac perpolitum, ut et scripturae patiens fuerit, neque ulla calamum asperitate offenderit, miro quippe laevore complanatum.

[note: Umbilici amputatio quid in foeminis. ] EXcisus umbilicus apud Divinarum literarum Interpretes castimoniam significat: eo enim modo, quo praecisum praeputium Circumcisionis illius est signum, qua libidinem atque nequitiam a corde resecare debemus, ita in foeminis umbilici amputatio castimoniam indicat; virtus enim eius in umbilico est. Hinc de profanatis prostitutisque Hierosolymis Ezechiel ita lamentatur, In qua die nata es, non est excisus umbilicus tuus, vulvae igitur matris adhaerescit: hoc est, nihil quicquam ab originatione separatur, sed patriae coalita est, et applicita mollitudini, ut minime mox mirum sit eam, quae omnia subsequuntur, turpia perpetrare. Nam quod ex Jobe dicebamus, virtus ejus est in umbilico, sub umbilico ventris legere videtur Eucherius ut per hoc faeminae significet genitalia, sicut in viro lumbos dicimus. Nam umbilicus dubio procul est concupiscentiae signum.

NAm Venter quoque sua continet hieroglyphica, eaque ab umbilico, de quo nunc diebamus, non admodum aliena, quare nusquam de eo, quam post umbilicum, possumus commodius meminisse.

ABsolutum perfectumque opus significat, uti diximus, umbilicus. Contra venter in sacris praeciapue literis nunc principii, nunc originis indicium est cum scilicet quis vel a nativitate, vel ab eo quo sapere coepit tempore, factum incoeptumve aliquid ostendere voluerit, ex utero, ventreve dicet. [note: Cap. 31. v. 18. ] Ita Jobes: Si non ex ventre matris meae dux illis fui: de misericordia loquens, qua pauperes ab aetatis initio prosequi coepisset.

IN Serapis descriptione figurave, de qua plenius alibi, [gap: Greek word(s)] legitur, [gap: Greek word(s)] quippe mare est: et, uti superius notavimus, Hippocrates decumbentem quempiam, qui mare conturbatum in somniis sibi sit videre visus, morbo eum ventris tentari conjicit, similitudine puto a mari sumpta: quod veluti flumina fontesque omnes in se recipit, ita venter omnia consumat.

[note: Lib. 1. ep. 15. ] UNde Poetae ventrem pro ganea, et insatiabilitate variationeque parasitica ponunt, ut apud Horatium in Epistolis:

[note: Tit. 1. 12. ] Epimenidis in Cretenses objurgationem Paulus Apostolus repetit, qui [gap: Greek word(s)] , ventres quippe ignavos eos appellat. Versus vero ille ita in codicibus aliquot antiquis habetur:

Semper mendaces Cretes, commercia pessima, ventres ignavi. Jam et, Vivite ventres, Lucilius dixit. Et quod apud Terentium legitur, Pugnos in ventrem ingere, Donatus de toto parasito ventrem intelligi posse dicit. Apud Suidam, et in aliis proverbiorum collectaneis parasiti cujusdam responsum habetur, qui ventris opprobrium objectum sibi ita refellit, ut probrum id omnium pulcherrimum existimare se dicat: praestare enim eo ventrem aliis rebus, quod plenus, levis agilisque sit, atque strenuus: inanis vero, gravis, et inutilis. De adipali sane lautitia geneaque verbum apud Graecos [gap: Greek word(s)] . In Divinis literis Psal. XVII. Impletum ventrem legas, pro insatiabilitate atque ingluvie. Quique gulae et nequitiae imperandum praecipit Philosophus, Ventri, uti superius dictum, temperandum, et his quae sub ventre sunt, inquit. Sane quidem AEgyptii mortuorum ventres eximere, et in Sole discindere soliti sunt, ut qui scelerum omnium causa essent, atque ita vel expiarent, veluti de impulsore poenas sumere viderentur. Verum haec plerique dictu quidem speciosa dicent, non tamen imitanda sibi progonent, [note: Plutarch. et A. Gellius Venter non habet aures. ] lepidumque orationis Catonianae principium in dissuadenda lege Agraria ita exordientis objicient: Arduum esse ad ventrem verba facere, qui careat auribus: nam et in hanc sententiam Graecum est proverbium, [gap: Greek word(s)] .

SAne ventres, Levitico, modo aqua eluendi, modo extra castra exportandi, apto admodum hieroglyphico, reatus, maculas quippe nostras indicant: quia Fimus in Divinis literis pro delictis accipitur: ea vero vel corrigi possunt, atque ideo elui, vel expiabilia sunt, eaque procul deportanda, ne contagione ulla pars, quae syncera est, contaminetur. Qui vero Deo venter in Divinis literis attribuitur, [note: Psalm. 110. ] secretam substantiae ejus originem idicant: unde illud in Psalmo, [note: Ex utero ante lucem genui te. ] Significet alibi judicia ejus incomprehensibilia, diceret Eucherius, quae rimari nulli datum est, [note: Job. cap. 38. Abac. cap. 3. Hier. cap. 4. ] de quo Jobes: De cujus utero egressa est glacies, et gelu de coelo quis genuit? Idem Eucherius, quod apud Abacunta legitur, venter meus turbatus est in me, interpretatur, ut per ventrem hieroglyphice rationis vas et receptaculum intelligat. Apud Hieremiam, ubi, Ventrem meum doleo, pro Mente accipit. Quod autem de spiritali, non de corporeo loqueretur, indicium est quod sequitur, Sensus cordis mei [note: Johaen. 7. Levit. 19. ] conturbati sunt. Manifeste autem in Evangelio: Qui credit in me, flumina de ventre ejus fluent aquae vitae. Contra vero de ventriloquis invenias in iisdem Divinis literis: nam ibi in Levit. legitur: Ne declines ad magos? Septuaginta reddidere: Ne sequimini ad ventriloquos. per hos Theologi falsos Prophetas intelligunt, qui Deum professi, a Deo aliena quaeque docent, falsasque doctrinas et Prophetas comminiscuntur: contra quos dixerit Ezechiel, Vae Prophetis insipientibus, qui Spiritum non divinum, sed suum sequuntur. Maxima est enim omnino, inquit Hesychius, diabolici erroris et fraudis species, ventriloquorum inventum, et quae multa super hoc exequitur.

TRahit ad se venter pellem, quam propemodum similitudine, qua super in Divinis literis aliquot invenias hieroglyphica, cujusmodi sunt haec.

PElles hieroglyphice in sacris literis vexationes sunt, quae hominem ad mortem usque commacerant, imbecillumque reddunt: distractae enim illae in usus varios, in vasa, in opera multa, patiendo probatae, laudem a Domino consequuntur. Nam, ut Paulus ait, afflictio patientiam generat, patientia probationem, probatio spem, spes virtutis firmamentum, et inconcussam in operibus bonis stabilitatem.

[note: Genes. 3. ] Sunt qui locum ex Genesi, Et fecit eis tunicas pelliceas, eo interpretentur hieroglyphico, ut mortalitate convestitos esse eos intelligi velint. Nam cutis omnino eos indicat, qui solis exterioribus intenti, interius emarcescunt. Apud Plutarchum libro de Iside et Osiride tympanum humanam sapit [note: Tympanum] naturam, atque ideo mortalitatis hieroglyphicum est. Conficitur vero tympanum ex pelle, plana, latoque circulo circumducta.

INvenies et pro Meretrice pelles positas Levit. 15. Vestem et pellem quam habuerit, lavahit aqua, quem locum citat Hierosolymitanus Hesychyus, sententiae hujus interpres. Jam et apud Romanos meretrices Scorta dicuntur, a scorteis pellibus, quibus pro strato utebantur. Idem pellem pro Divitiis poni dicit, et pro cognatione alicubi.

ALio significato pellis pro tentorio et castris ipsis ponitur: propterea quod vetusti moris suit, [note: Abac. c. 3. ] tentoria ex consutis pellibus conficere. In Abacuntis cantico: Pro iniquitate vidi tentoria AEthiopiae, turbabuntur pelles terrae Madian, hoc est, Madianit arum castra vertentur in fugam et dissipabuntur.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XXXV. DE IIS QUAE PER MANUS ET PEDES SIGNIFICANTUR Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD JOAN. MANARDUM FERRARIENSEM.

SUmma quidem ingenii amoenitas tui, raraque admodum eruditio, judiciumque in omni disciplinarum genere exactissimum acerrimumque, quibus te praeditum superioribus diebus animadverti, cum apud Caelium Calc agninum coenaremus, effecere, ut doctissimae illius coenae numquam immemor sim evasurus. Sed quoniam parum est gratum animi affectum in corde tacitum fovere, nisi ubi facultas datur, eum palam feceris, et in propatulum exposueris: cum nihil mihi commodius nunc ad meum erga te amorem explicandum occurrat, quam earum rerum commentarium, de quibus plurimus ea coena, sermo fuit, id quam primum ad te curavi transmittendum: ibi enim tu per abditissima Philosophorum arcana, Medicorumque sapientiam ingressus, nihil obscurum reliquisti, quod super pulsu, venis et arteriis quaeri posset, quamque necessarium esset, Medici non modo cor, verum etiam manus ipsas eruditas esse, manifestissime docuisti: frustra enim esse mentis disciplinam, et scientiam, nisi eam manus opere facto comprobarent. Cumque medicamina plurima, quae manibus tuis ipsemet confeceras recensuisses, opportune Vincentius Caprilis conviva noster lepidissimus acclamavit, Manardum te denique esse a manuum ardore divinitus appellatum: itaque tunc manum Celius, et alii, qui accumbebant omnes, suis quisque laudationibus in coelum extulere. Ego vero aliam ingressus semitam, nihil a re, quae prae manibus erat, abscedens, eadem haec, quae nunc descripta ad te legenda misi, ad verbum propemodum manu super declamavi: qua quidem si legenti tantum placuerint, quantum audienti probari videbantur, minime putabo me oleum et operam perdidisse, sperans scilicet inde aliquid futurum, quod initam hanc ex literis amicitiam apud posteros faciat

testatissimam. Neque tu illa supprimes si recte diligentiam tuam perpenai, quae ad humani generis utilitatem paucissimis antea cognita reserasti. Facit hoc idem Caelius noster, qui quotidie aliquid de Musarum penetralibus eruit, et in promiscuum usum exponit, inde per petuam sibi laudem, et amicis nomen comparaturus. Nostra vero haec qualiacunque sint, si non utilia, uti vestratia, certe aliqua ex parte spero fore delectabilia. Tu igitur, quod auribus libenter haurire visus es, oculis nunc et mente perfruere.

QUae fuerint super manu hieroglyphica apud AEgyptios significata, quique honos ei habitus ab ejus nationis sacerdotibus, Manarde mi, dicebamus, ea nunc in hunc modum, uti dicta fuerant, repetemus.

[note: In protypis Artem. lib. 1. c. 44. Plurimae manus acceptiones, cum in Divinis, tum in profanis Artem ibi Manus et cor similia sunt. ] MAnus apud AEgytios sacerdotes operis in primis hieroglyphicum fuit, eaque, picta, sculptave, hominem aedificationis studiosum significabat: quippe qua in operibus faciundis plurimum utimur, cujusque beneficio rerum artificia constant, et conceptae in animo excogitationum imagines oculis subjiciuntur. Ut vero ait Hippocrates, in una quaque arte manus unusqusque ad opus, quod facere destinarit, accommodat: Natura enim ut ait Cicero, de dit homini manus multarum artium ministras. Artemidorus conjector artes ex manu significari ea de causa dicit, quod earum opera artes exerceantur. Jam et oblatae in somniis manus si pulchrae formosaeque sint, felicem rerum agendarum successum indicant, et iis praecipue, qui manibus opus faciunt, ut idem tradit Artemidorus. Et Pindaricum illud Olympiis celebratur Ode 4. [gap: Greek word(s)] , ubi per manus opera, per cor audaciam intelligendam interpres Triclinius observat. In sacris quoque nostrae pietatis libris manus operis hieroglyphicum habetur, eo praesertim loco ubi Deus Moysi mandat, ut Serpentis caudam apprehendat manu. Actionem hic per manum singnificari tradit Philo siquidem nullo fieri modo potest, ut voluptates, quas per Serpentem significari alio commentario diximus, coerceri, opprimive valeant, nisi prius manus, hoc est, sinceros animi affectus, utpote rectorum operum ministros expediamus, et in omne pietatis ministerium promtissimas habeamus, atque ita demum arreptus intrepide Serpens virga fiat, hoc est, voluptas in disciplinam, quae per virgam figuratur, ut in Caduceo declaratum est, quamprimum habeat, atque ita absolutam veritatis cognitionem partim intelligendo, patim [note: Unde illud [gap: Greek word(s)] . manum admovere. ] experiundo, consequatur. Apertius vero manus opus est eo loco: Exodi 14. Et viderunt Agyptios mortuos super littus maris, et manum magnam, quam exercuerat Dominus contra eos. Hujusmodi significationem etiam Graeci veteres admisere. Nam Lacedaemonii sic invocandos deos existimabant, ut manum etiam admoveremus, nostram scilicet operam addentes, neque enim eos aliter exaudire. In quam sententiam Salustianus Cato: Non votis, neque suppliciis muliebribus auxilia Deorum parantur, vigilando, agendo, bene consulendo, prospere omnia cedunt: ubi socordiae te et ignaviae tradideris, ne quicquam Deos implores: irati infestique sunt. Sed ut ad nostra redeamus, Psalm. 78. Deum exquisivi manibus meis nocte coram eo, quamvis apud eos, qui Hebraeos sequuntur, nulla [note: Matth. c. 6. Levit. c. 19. ] hic de manibus mentio. Verum alii exponunt, manibus id est, bonis operibus, quae tamen nocte, hoc est, occulte, et in Dei tantum conspectu fierint. Nam et Assertor: Nesciat, inquit, laeva, quid dextera agat tua. Dum attollit Moyses manus suas, vincitur Amalech. hoc est, ut ut interpretatur Adamantius opera et actus sustulit ad Deum, non humi jacens, obrepensque reptilium instar terrae applicitus, sed ad Deum porrectus, inque coelum surrectus. Quodque Levitico praecipitur: Manus ejus offerant hostiam Domino, Theologi per manus opera interpretantur, [gap: Greek word(s)] vero quamdam, manus Dei pro ipso accipitur [note: Cap. 40. ] Filio, per quem facta omnia ut Eucherius et alii plerique, interpretatur illudEsaiae: Omnia hac manus [note: Cap. 53. ] [?]ae fecit. Sed longe manifestius alibi vates idem clamat: Brachium Domini cui revelatum est? ubi Theologi, ut apud Hesychium est, Filium dubio procul intelligi debere profitentur, Patri scilicet [gap: Greek word(s)] , quod ne cui ambiguum relinqueretur, labores ejus pro nobis susceptos statim subjicitm, vir extra omnium [note: Ibidem. ] aleam divinissimus, ait enim: Labores nostros ipse tulit et dolores nostros ipse portavit, ipse autem vulneratus est propter iniquitates nostras, afflictusque est propter scelera nostra. Disciplina pacis nostrae super eum, et

livore ejus sanati sumus. Psalmo sane 70. Donec annunciem brachium tuum generationi omni, quae ventura est. Theologi subjectam antiquilus interpretationem huic versui memorant, potentiam tuam et justitiam tuam, id esse brachium: Ubi vero hostiae salutaris brachium dextrum separari, darique muneri Sacerdoti praeceptum est, Cyrillus, vel Adamantius potius, per hujusmodi brachium a vulgo separatum significari ait, Pontificem debere dextera quaeque, hoc est, proba et honesta facere, ut qui tamquam lampas illucescit in atrio, exemplo reliquis esse possit, non opinione tantum, verum etiam operibus, quam quisque viam ad virtutem et pietatem ingrediatur: contra vero sinistra, hoc est, prava et turpia non anttingat, vitaque sit omnino integra et inculpabili.

[note: Sic proverbium, [gap: Greek word(s)] , a puritate veterum saerorum, tractum, ex Hesiodo in operibus. Mos anti, quus prositendi innocentiam. ] EUthymius, ubi de manuum puritate sermo fit in Divinis literis, per manus actiones operationesque inquit significari: eo quod per eas opera fieri soleant. Earum autem puritas dubio procul insontem ostendit: unde etiam abluen darum manuum gestus innocentiae signum est, quasi illas non contaminatas habere profiteamur. Antiqui enim quando contestari volebant se alicujus innoxios esse sceleris, neque impuris se facinoribus immiscuisse, assensumve praebuisse, in multitudinis conspectu manus abluebant, ut scilicet ex illa manuum munditia animae idemtidem puritatem indicarent. Inde Deut. cap. 21. ubi cadaver in agro caesum quis repererit, ignorato caedis authore, seniores civitatis, quae loco ita polluto proxima fuerit, accersiri jubentur, et in deserta sterilique convalle vitula facere, super quam lavent manus: ut ita expientur et ipsi et civitas, populusque omnis absolvatur. Sic circum daturum se altare Domini Psalmographus vates profitetur, cum una cum innocentibus manus suas abluerit. Et Pilatus, cum iniquae sententiae crimen in Hebraeos rejiceret, innocentiam suam [note: Manus functiones. ] attestaturus, manus publice lavit. Datas autem homini manus ideo, ait Athanasius, ut ad rerum necessariarum usum inserviant, et ad preces Deo porrigendas attollantur: atque, uti palam est, manus est quae cibum et alimenta omnia legit, condit, instruit, et ori admovet: manus est, quae praeclara facinora in pugnae vel discriminum conflictu facit, ab ea est scribendi commoditas et elegantia, quam Propheta honestavit, de Deo dicens: Calamus scribae velociter scribentis, quo scilicct divinae [note: Psal. 45. ] vocis oracula exprimuntur. Manus sacra infert altaribus, et pietatis omne munus peragit, sacramenta coelestia nobis subministrat, et Mysteria reliqua rite perficit et operatur: eam dignatus est Dei filius commendare, cum dixit, Dextera Domini fecit virtutem, dextera Domini exaltavit me. Manus [note: Psal. 118. ] denique est, quae omnia confecit, omnipotentis Dei testimonio, per Prophetam dicentis: Nonne manus mea fecit haec? Manus est totius corporis propugnaculum, quae dum illud totum defendit, totum comit, totum vestit, totum ornat, universae ejus molis dominam se re ipsa profitetur.

[note: Psal. 80. Jerem. 18. ] Hinc manus authoritatemque et potestatem signatissime indicat, ut in sacris pietatis nostrae canimus, in manu Dei esse omnium potestatem, et jura regnorum omnium, quo significato dictum a Psalmographo, Exaltetur manus tua. ut Theologi sunt interpretati. Jam apud Hieremiam: Sicut lutum in manu figuli, sic vos in manu mea domus Israel, de summa Dei potentia. Et illud minime dissimulandum, quod Poeta Caecilius ait: Deum quis non summum putet, cui in manu sit quem esse dementem velit, [note: Sueton. in. Vesp. c. 5. Cur. aqua. terra longe altior dicatur. ] quem sapere, quem insanire, quem in morbum injici, quem contra amari, quem aversari, quem expeti? Sic ad Terentiam Cicero: Verum haec non sunt in nostra manu. Et Aruspices, nulla quamvis sanctiore imbuti disciplina, cum prandenti Vespasiano humana manus triclinio illata fuisset, et subter mensam subjecta, praesagium fuisse respondere, rerum potestatem ad Vespasianum aliquando perventuram. In Dei vero manu esse omnes fines terrae, sacra piorum vatum oracula testantur: qui fieri posset admirantium,

ut aqua longe altior terra, ita suspenderetur, ne continentem omnem obrueret, quoquo versum circumfusa. Tametsi non defuerunt antiquorum ingenia, quae natura fierii hoc commentarentur. Ptolemaeus quippe Almagesto, triginta se nescio quas stellas Arctico polo affixas deprendisse profitetur, quae cum siccae frididaeque naturae sint, vi sua repellant aquas, terram autem ea parte, qua illae micant, ut sibi natura similem, et temperatura quadam a Saturni sidere copulatam exerant, et suspensam teneant. Alii Magneti hoc attribuunt, quo lapide tota illa pars, quae ad Arcticum versa est, incrustata quodammodo comperitur, tantamque illi vim, dum se ad polum erigit, esse dicunt, ut universum terrae corpus eodem trahat, atque ita bonam ejus partem undis extare faciat. Alii alias atque alias super hoc rationes comminiscuntur, concavitates subterraneas, ovalem figuram, protuberationes, et commenta alia ingeniose magis quam vere excogitata: quae omnia si suscepti operis ratio pateretur, facile refelli postent, utpote quae tam validissimis naturae rationibus, quam hodiernae navigationis exploratione, falsa deprehenduntur. Sed haec illi viderint. Basilius Magnus totum hoc ad Architecti summi Dei sapientiam refert, admirationemque omnem dirigere nos ad ejus providentiam adhortatur. [note: Jer. c. 5. ] Nam et apud Hieremiam Prophetam ipse rerum opisex clamat: Vos igitur non timebitis me, qui posui aerenam terminum maris? quasi nulla alia in re magis potentiam viresque suas ostentarit. Ille enim cum abyssos circum vallaret, legem imposuit aquis, ne datos transiliant fines, signatisque terminis coerceantur.

[note: Fabius libr. 12. languentem otio manum habere sub pallio ait. D. Laertius in ejus vita Et tenacis, avarisque, ex Theocrito in Charitibus. ] EXpedita autem manus, et in propatulum prolata, ita opus, authoritatem, atque potestatem indicabat: contra vero, nihili hominem, ignavum et otio desidiaque torpescentem significare si vellent, manus ejus in signum conser tas effingebant: qui porro status ignavissimi nebusonis est, cum praesertim Anaxagoras ideo sapientissimum omnium animantium videri hominem dixerit, quia manibus instructus foret. Quod dictum Plutarchus in Moralibus repetit, neque dissimulat Aristoteles.

APud authores aliquot invenias laevam manum pro Furacitate positam. Nam Plautus, Persa, ubi Sophocli discalena Pechnii pueri manum deposceret, atque ille dexteram porrexisset, respondit ea: Ubi illa altera est furtifica laeva? Ita et Catullianum illud intelligitur de Marrucino, qui manu sinistra non bene utebatur, sed in joco atque vino tollebat lin tea negligentiorum.

PLausum autem, laetitiaeque et gratulationis signum, mani bus in eum gestum figuratis ut sese complodere viderentur, significare, theatra Romana, et Poetarum pulpita saepius ostenderunt. Id autem in Sardanapali statua, quae Tharsi erat, exprimebatur, cum inscriptione, quae modis omnibus lasciviendum esse commoneret.

COmplicatas vero manus digitis pectinatim insertis, adeo vetus illa religio impedimenti signum esse credidit, ut parturientium nixibus obstare, ne partum edere postent, quamdiu manus eo gestu tenerentur, perdita admodum superstitione persuasum habuerit.

[note: Tibi. Claudii et Juliae Fiea numus. ] QUemadmodum vero per manus ita complexas impedimentum significabant, sic per eas explicatas libertatem innuebant. Numus est Tib. Claudii Caesar in quo videre est sigillum, quod

dextera pileum tenet, laevam quam late potest discapedinatam exporrigit, cum inscriptione, LIBERTAS AUG. Quamvis vero pileus per se sit libertatis signum, manus ea tamen ita passa significatum adauget. Sedenim, ut de parturientium fascinatione per implexas manus dicebamus, ita contrarium est in numo Juliae Piae, ubi partus felicitas explicatur, inquo Venus laeva hastae innititur, dexteram expansam ostendit, cum inscriptione, VENUS GENETRIX. Romani enim genus a Venere, propter AEneam ejus filium, se ducere asseverabant, maxime vero gens Julia.

Quae quidem condente et dicante Julio Caesare, templum erexit Veneri Genetrici, cujus Plinius, Tranquillus et alii meminere. Legimus et Caesaris tesseram fuisse, Venus Genetrix: ut Syllae, Apollo Delphicus: Marii, Lardeus Observandum autem, in numo scriptum esse GENETRIX per E media syllaba, prout veteres Grammatici scribendum monent, cum tamen genitor per i notandum agnoscant.

ESt et illud frequentissimo Latinitatis usu dictitatum: Manus remittere, liberalitatis et donationis significato, quo loquendi [note: manus remittere quid. Extat apud Sueton. in Aug. c. 71. ] modo lusores praecipue utuntur: nam Remittere manus, est Condonare Collusori jactum, quem sua ipse manu damnosum fecisset, debueritque ob id numos exolvere. Hinc legere est in epistola Octaviani Augusti ad Tiberiu: Ego perdidi viginti millia numum, sed cum effuse in lusu liberalis fuissem, ut soleo plerumque: nam si quas manus remisi cuique exegissem, aut retinuissem, quod cuique donavi, vicissem vel quinquaginta millia: sed hoc malo, benignitas enim mea me ad coelestem gloriam effert. Praecipue vero dextram liberalitatis et erogationis indiciu esse voluerunt: utpote quae, uti prompta est, et ad capiendum expeditissima, ita et ad porrigendum erogandumque usitatissima. Unde Graeci [gap: Greek word(s)] illud suum mensurae de manu sumptae vocabulum, de quo alibi locus, suus, deductum volunt, quod scilicet inde dona porrigantur. Sed quoniam tam liberalitatis quam libertatis significatum in dextera ponunt, hujusmodi disciplina longe melius sacrae nostrorum literae prodiderunt: veteres enim Theologi, qui divinorum nominum significata perscrutantur, eam inesse vim in Dei dextera intellexere, unde pulchra, grata, laetaque omnia provenirent, proprioque nomine Michaelem vocari. At Graecorum Theologia Michaelis vim in Deo eam esse dicunt, quam Mathematici Veneri dedicarunt. Psalmo decimo supra centesimum jubetur Christus sedere a dextera Dei patris, [note: Hebraice, fortitudo Dei. ] ubi Theologi per Sessum, Requiem et fruitionem divini imperii, et patri, et filio propriam, et honore parem intelligunt: per Dei vero dexteram, effusissimam ejus benignitatem interpretantur. Laevam demum Aramei eam in Deo vim esse dicunt, unde fortia, dura, et castigantia procedant, idque numinis Gabrielem appellatum, quod Astronomi ex Graecorum Theologia Martem esse dixerunt.

APud Graecos, Latinosque Poetas plerumque, reperimus centimanum Briareum, centimanumque Gygem: [note: Hom Iliad. [?]. 402. Virg. AEn. 6. Horat. 2. Car. od. 17. Centimanum. ] quin et Homeru Solem [gap: Greek word(s)] nuncupavit, quorum signisicata cum hieroglyphicon instar interpretentur, non importunum fuerit hic explicasse. Interpretes Hesiodi, per Briareum vernum tempus dici tradunt, ob herbarum, florum, et frondium copiam, quam affluenter adeo sumministrat. Per Gygem vero, hyemem, et ipsum centimanum,

ob ea multa, quae jam dudum collecta congestaque in varios mox usus distribuit, et negotiis quaeque suis accommodat. Quod vero et Sol centimanus Homero sit, multa et innumerabilia ejus officia, quae magis aperta cognitaque sunt, quam recensere oporteat, effecerunt.

CEssit et in proverbium mutui beneficii officiique ab officio provocati, Manus manum scabit, ex Epicharmi Comici versiculo, quem in ore fuisse semper Prodico Sophistae, Socrates apud Platonem memorat, Axiocho. Erat vero hujusmodi:

sic enim manuscripti codices habent, quod alii suo freti ingenio corrigere voluerunt, quae trimetri esset ratio minus animadvertentes:

EAdem dextera, quae Pullaria Plauto dicitur, passis digitis opis ferendae fuit hieroglyphicum: cujusmodi species in Opis deae simulacro aliquot in numis observatur, quasi ea opem omnibus velle se ferre polliceatur. Quinetiam et nunc vulgo, et apud veteres usurpatum iliud [gap: Greek word(s)] , manum admovere, quotiens operam nostram alicui negotio adjutricem adjicimus. Hinc apud Maronem Palinurus ad AEneam clamat:

[note: AEN. lib. 6. ] Sane illud sumptum a sacris, in quibus quispiam adveniens admotae victimae manu, fiat et ipse particeps sacrificii. Sed hoc frequentius apud nostros, cum infantes ab originali labe per sanctas aquas expiantur, lustricusque eorum dies celebratur: quicumque enim manus admoverint ad infantem, dum sacrum id peragitur, paternis sese obligant officiis, et artissima pietatis necessitudine et nato, et parentibus [note: Levit. c. 6. ] conjunguntur, propemodumque affines fiunt. Quod vero de manibus sacrificio admotis dicebamus, quod Theologi nostri interpretantur eo Levitici loco, Quicunque illa attigerit, sanctificabitur, id dicunt ostendere, quod in disputationibus, quae de Deo sunt, Theologicisque misteriis, sufficit nobis tantummodo tangere, quemadmodum qui vult igne calefieri: nam is si interius manum immittat, pro eo quod poterat et satis erat calefieri, comburitur: sic qui profundius, vel altius de Deo disputare praesumit, pro eo quod gloriosius aliquid ostendere affectat, in blasphemiam cadit, dum divinorum dogmatum nequit sublimitatem assequi. Ea de causa populus Israeliticus non ascendebat in montem Domini, sed juxta radices corona ducta desidebat, quod utinam superioris seculi tempora animadvertissent: non enim sanctissima haec doctrina tot ineptorum hominum, ne ignavorum dicam, nugis atque coeno implicata esset et contaminata. Sed Deo Opt. Max. gratia, qui nostra demum aetate tot authorum veterum thesauros aperuit, et in unaquaque disciplina proficere volentibus, veram, facilem, brevemque viam patefacere dignatus est. Quod vero ad hanc rem facit, monet Paulus, haud facile cuiquam manum imponendam, de ordinibus nimirum communicandis, quorum vis et ratio in Spiritus sancti contributione consistit, juxta ritum, quo impositis supra caput manibus sacerdos dicit: Accipe Spiritum sanctum. Id vero diligentius examinandum imperat Paulus, ne indigno, vel improbo, vel imperito talia conferantur.

[note: Soph. cap. 1. Manus in malam partem. Joh. c. 19. ] SIgnificat etiam flagellum manus in Divinis literis, ut apud Sophoniam: Extendam manum meam super Judam, et super habitantes Ismel, et disperdam de loto hoc reliquias Baalis. Et B. Jobus de calamitatibus, plagis, et infortuniis suis loquens, Manus Domini inquit, tetigit me. Et illud, Tradentur in manum gladii, castigabuntur gladio significat, utpote qui occidione occidendi sint. Jam quod alibi legitur: Firmasti super me manum tuam, de castigatione intelligendum est.

IN Antonini numo pietas ipsa dexteram exporrigit expansam, Iaeva donarium in subjectam aram [note: Antonini. AElii Caesaris, et Gordiani numi mata. Virg. lib. 4. AEneid. ] porrigit. In L. AElii Caesaris numo aureo, dextera sigilli eodem est gestu, laeva donum tenet, cum inscriptione, PIETAS. Quod vero dictum est in Cynocephalo, passas in coelum manus adorationem significare, videas id in Gordiani Pii numo, in quo sigillum est, passas hinc inde manus ad coelum attolens, cujus inscriptio est, PIETAS AUG. Et Jarbas apud Maronem dicitur:

Jam et Salomon Trecensis, non ignobilis S. Scripturae commentator, sacerdotes, inquit, cum Sanctum BENEDICTUM pronunciant, nomen inquam id Sanctum XII. literarum extendunt manus suas.

APud nationes aliquot invenias, rejectas post tergum manus, eas connexas, supplicem hominem significare. Eam formam in hujusmodi significato peculiarem apud Assyrios fuisse tradit Ammianus, ubi libro XVIII. Antonius ab Ursicino agnitus in hostili acie, objurgatorio sono [note: Rejectae in dorsum manus. ] vocis increpitus, Proditor et nefarius appellatus, sublata tiara, quam capiti summo ferebat honoris insigne, desiliit Equo, curvatisque membris humum vultu pene contingens, eum salutavit, Patronum appellans et dominium, manus post tergum connectens, Ignose mihi, inquit: et quae pro criminis depulsione subsequuntur.

[note: Virg. AEnei. lib. 2. ] SEdenim apud Romanos hujusmodi species manuum post terga revinctarum, captivitatis nimirum indicia sunt, quod et Virgiliano confirmatur carmine:

et multis ubique terrarum monumentis, ex aere et marmore dedicatis, passim intueri licet. Ita lib. de Amicitia Cic. de eo, qui litigare se simulans blandiatur, atque ad extremum dat manus, vincique se patitur, ut is, qui illusus sit, plus vicisse videatur. Talem Astronomi figurare solent, ubi ostendere volunt eum ab inimicis superandum, et in eorum potestatem redigendum, qui xui. Sagittarii gradu lucem auspicatus fuerit.

[note: M. Catonis Propraetoris numus. ] QUae vero species in M. Catonis Propraetoris numo cernitur, ubi victoria est sedens, manu exporrecta, pollice summisso, quod puto victoriam consilio partam significare, ut illud, quod alibi explicatum est, Romanos sedendo vicisse, huc accommodetur. Ille porro gestus in manu res compositas ostendit, qui habitus in statuis pacificatorum exprimi solet, ut in equestri colossea ex aere M. Aurelius, in area Lateranensis basilicae visitur, de qua in Digitus.

[note: Alex. Imp. numus et Gratiani. ] IN alio IMP. SEV. ALEXANDRI AUG. numo simulacrum est laeva hastae innixum, dexteram porrigens, vola et digitis demissis, pollice pendente, in quo literas eas tantum inspexi, quae RESTITUTOR dicerent, reliquas discernere non potui. Verum apertius in Gratiani numo porrigitur manus mulieri altero genuflexae genu, cum inscriptione, REPARATIO REIPUBL.

ERat et salutationis Indicium, dextera juncta dextrae, quod apud Varronem, atque etiam apud [note: AEneid. l. 6. ] Callimachum AEtiis habetur. Unde Virgilius in eandem sententiam AEneam inducit cum patre in Elysiis loquentem ita queri: Cur dextrae jungere dextram non datur. In hunc sane diem mos hic perdurat, ut hospites et peregrinos, et quoscumque notos peregre venientes, dexterarum conjunctione salutemus.

NEque vero tantum porrectis in coelum manibus adoratio fieri solita, sed et adversa manus ad osculum exposita, adorationis indicium est. Hinc iilud apud Plinium, quandam effe in dextera religionem, quae osculis aversa appetitur. Qui adorant, inquit Hieronymus in Ruffinum, solent manum deosculari. Unde Haebrei deosculationem pro Veneratione usurpant. ejusmodique loquendi forma [note: Deosculatio pro Veneratione, eaque ab Hispanis vulgo introducta. Sueton. in Aug. c. 91. ] per totam jam Italiam, ex quo Hispanos in dominationem admisimus, inolevit, cum prius id honoris non nisi in Pontificibus deberetur. Et nonnulli Catuli somnium de Augusto referunt, quasi Jupiter compluribus praetextatis tutorem a se poscentibus, unum ex eis demonstrasset, ad quem omnia desideria sua referrent, ejusque osculum delibatum digitis ad os suum retulisset. Alioqui, ut in Cynocephalo dictum, sublatae in coelum manus adorationis indicium sunt. Apud Ciceronem Quaestionibus Academicis admirationis id signum est, ut dicitur: Hortensius autem vehementer admirans, quod quidem perpetuo Lucullo loquente fecerat, ut etiam manus sape tolleret: nec mirum, nam nunquam arbitror contra Academiam distum esse subtilius. Pervulgatum vero est Catullianum illud in hanc sententiam: Admirans, ait, haec manus que tollens, Dii boni et quae sequuntur.

[note: Sublata manus, quid. ] IN militaribus vero allocutionibus sublata manus, consensus et approbationis hierogliphycum est. Unde totiens apud Xenophontem, si quod propositum esset, scitum facere se profiterentur, manus tollere jubebantur. Sedenim, hoc ritu Hebraeorum prius institutum fuit, quod plerisque locis habetur, et Aaron Levitico, tollens manum, populo bene praecatus est. Ita nobis quoque faciundum imperavit Paulus: Orate, inquiens, in omni loco artollentes puras manus. Et Tertullianus, ubi de oratione pro salute Imperatoris agit: Illuc suspiciens (ait) Christiani, manibus expansis, quia innocuis: capite nudo, quia non erubescimus: denique sine monitore, quia de pectore oramus, et quae sequuntur in hanc sententiam.

[note: Manuum ad invicem porrectio et deosculatio Relatum a Diog. Laer tio, ex Apol lodro, in Solone. ] SEd neque Pythagoricum illud praetereundum, [gap: Greek word(s)] , non unicuique dexteram porrigendam, quippe non temere esse quempiam in amicitiae familiaritatisque foedus admittendum. Citat hoc symbolum in hanc sententiam Plutarchus eo commentario, quod de multorum amicitia, conscripsit, et Solonis dictum illud in primis fertur, [gap: Greek word(s)] , Amicos, ne cito compares; quot autem acquisieris, ne rejicias, contemnasve. Mox vero adhuc est nostris Praesulibus, in admittendis in clientelam amicis manum porrigere exosculandum, quod firmum quasi foederis et conciliationis signum habetur. Observes etiam apud Ammianum, rerum gestarum lib. 1. supra XX. Nebridium, qui contra Constantium unus omnium jurare noluerat, metu militum, qui ferrum in hominem strinxerant, ad Julianum profugisse, suppliciterque orasse, ut timoris levandi causa ei dexteram porrigeret Julianus: Ecquid, ait, praecipuum amicis servabitur, si tu dexter am attigeris meam? Plutarchus in Catone Uticensi morem tangit osculandi manus Imperatoris apud Romanos, neque id quidem omnibus, sed paucis admodum honoris gratia concessum. Unde etiam in Divinis literis legitur: Tua dextera me suscepit, quod ita interpretantur Theologi: Mos corum est, qui opem alicui sint allaturi, dexteram porrigere, in qua et vis, et aptitudo agilitasque magis promptuaria, quam in laeva. Et Psal. LXIII. Tenuisti manum dexteram meam: i. e. optimi Assertoris instar manum meam apprehendisti, meque de terra et servitute Babylonica eduxisti. Alii sic exponunt, ut per texteram manum a Deo [note: Manuum impositionis effectus. ] tentam, meliora ac laudabiliora opera intelligantur, quae benigno Deus animo susceperit. In sacrificiis demum manuum impositio nunc benedictorum ministrabat, nunc peccatorum remissionem, nunc fancti Spiritus adventum, nunc expiationes, quas solo percipimus intellectu, ait Hesychius,

QUia vero fides in foederibus primum expetitur, Numa Romanorum Rex constituit, ut manus eae quae fidei sacra facerent, ad digitos usque involverentur, quod fidei tutandae indicium esset, cujus praecipue sedem in dextera esse docuit: vel, ut arcana in abdito habeantur. Porro fidem in manibus Arabes adeo colebant, ut foedus nunquam facerent, nisi sanguine ex vola juxta majores digitos

eorum, qui foedus inirent, lapide quodam eliso, intinctoque inde flocco ac lapidibus septem, qui forent in hunc usum comparati, illitis, suis interim Oratal et Alilat numinibus unicis invocatis. Agnoscit [note: AEneid. l. 4. ] et Maro fidem per dexteram significari, quare Dido apud eum exclamat:

Velamen vero illud, quod Fidei simulacrum, vel manus ipsae obtegerentur, album fuisse constat. Unde [note: Fides cur cana dicta sit. ] Maro Canam fidem appellavit, ut nonnullorum est opinio, quamvis et literatissimi viri sunt, qui canam ideo sidem a Virgilio dictam putant, quod primum omnium templum Fidei fuerit a Roma AEneae filia conditum, ut in fragmantis Pompeji, divino illo numine rerum opifice jam tum Romanae originis initio, quod futurum olim erat, praemonstrante: ut quod imperium ibi sine fine praemansurum [note: Carm. lib. 1. od. 35. ] parabatur, fundamentum pietatis in fide jecisse tot ante seculis constaret. Horatius tamen velaminis albi mentionem facit, ubi dicit: Et albo rara fides colit velata panno. Id enim ad sinceritatem, quae requiritur in fide, indicandam excogitatum: a fide enim sucus omnis abesse debet, neque ullo subterfugii calore candor ejus violari. Quapropter juste magnanimiterque Romani fidem hostibus etiam servandam rati, Cannensi clade accepta, cum Hannibal, quibusdam captivis redimendi se potestatem fecisset, fide ab eis accepta redeundi, nisi res confici posset, ea quam proposuerat conditione, dolose illi unius diei iter progressi, simulato negotio in castra hostica redierunt: inde quasi sacramento soluti, tanquam liberi essent, securi confidentesque Romam se contulerunt. Indignatus Hannibal, dum eos sibi dedi postularet, ipse etiam S. P. Q. R. factum aegerrime tulerunt, neque ullis civium suorum precibus aut lachrymis vinci potuerunt, quin publice ad Hannibalem remitterentur. Sed quid vetussiorum male praveque facta conquirimus, si recentioribus seculis dolosa hujusmodi fide deceptum Adelbertum Bambergae Regulum legimus, turpi nostrorum principium ignominia, quem Atto Maguntiae Archiepiscopus blanditiis pellectum, ad Ludovicum Regem capitalem ejus hostem attraxit, juramento pollicitus se procuraturum, ut quemadmodum eum salvum de munitissimo, ubi erat, loco educebat, incolumem idemtidem reduceret. Cum itaque paulum extra portas prodiisset, Atto conjectis in Solem oculis, iter longum et horam jam tardam causatus, satius fore dixit redire, commodum ut corpus aliquo cibo curarent, itineris lassitudinem ita levaturi. Cui Adelbertus, nihil suspicatus mali, non difificulter assensit. Reversi igitur, sumptoque jentaculo, dant se iterum in viam, ac simulatque in Ludovici conspecti constitere. Adelbertus in manus Regis deditur: quo proditionis Attonem audacter incusante, juramento, inquit Atto, tunc plane satisfactum, cum te impransum eductum, [note: Hadriani numus. ] intro ut pranderes reduxi. Sed haec improba barbari hominis facta praetereamus, et ad fidem reversi, haberi eam dicamus in Hadriani numo quodam, laevae tenentem orbem planum, id nonnulli speculum esse contendunt: nam id quoque significatum habet fidei, additaque est erecta columella, ob fidei quippe tum rectitudinem, tum firmitatem. Multo vero manifestius duae manus junctae, fidei sunt hieroglyphicum: quod in plerisque numis antiquorum observes, inscriptionibus etiam additis, modo FIDES EXERCITUM, modo FIDES ROMANORUM. Sed hujusmodi manus junctae ad alia etiam extenduntur significata.

[note: Trajani Adriani numus. ] QUandoquidem alicubi simulachra duo dexteras jungentia felicitatis hieroglyphica sunt, caduceo praesertim opposito: rebus enim pacifice compositis, congruum est publicam privatamque subsequi tanquillitatem. In Hadriano numo tenet ipsa dea caduceum manu una, altera Imperatorem apprehendit: inscriptio est, FELICIT. AUGUST. Ubi vero idem Imp. genibus quendam procumbentem sublevare videtur, quid sibi velint junctae dexterae declarat inscriptio, RESTITUTORI GALLIAE. Quod vero superius dexteram salutationis signum esse diximus, in numo qui TRAJANUS HADRIANUS inscribitur: Imperatorem ipsam videas dexteram Dei sedentis dexterae jungentem, cum inscriptione sub basi posita, ADVENTUS AUG.

[note: Judicum et Principum statuae. ] SEd et abscissae manus ipsae hieroglyphicum suum habuere, quod minime fuit praetereundum. Spectari enim solitas Thebis judicum statuas absque manibus, Plutarchus ait: et eam quae Principem referret aversis oculis, ut justitiam et a donis alienam esse debere, et nulla mulceri facundia oportere significarent. Nam Stratoclem et Dromoclidem quis iniquo animo non ferat, quorum sermo omnis cum de Reipublicae negotio aliquo capessendo, deque tribunalibus colloquerentur, erat, ut se invicem ad auream messem invitarent?

SAne Janum, de quo plura alibi, veteres bicipitem, sed absque manibus et pedibus effingebant, quadrato lapide ab exili basi in latum exurgente. Indicabat id Dei vim, cui, neque pedibus, neque manibus opus est, ad ea, quae jusserit efficienda: utpote qui nutu solo totum potest mundum tremefacere, et, ut apud Poetam, dicto citius tumida aequora placare. De statua vero Jani, quae numerum CCCLXV. dierum digitorum gestu indicaret, suo loco dicetur.

[note: Artem. l. 1. cap. 45. ] QUamvis vero ita veteres justitiam informarint, apud Conjectores tamen reperias virum agendis causis nobilem, judiciaque et leges fama optima consectantem. qui plures se habere manus fomniaverit, prospera expectare, quod id portendat et clientum, et amicorum, atque etiam pecuniarum proventum exuberantem.

[note: Artem. ib. ] IMperitis tamen, maleficis et sceleratis hominibus id somnii vincula minitatur, multas scilicet manus ad eorum coercitionem expediri. Sed quoniam incidimus in proventum, [note: Hom. Iliad. [?]. ] succurrit id Psalmo CXVII. Labores manuum tuarum comedes, apud Graecos [gap: Greek word(s)] scriptum esse, quare bene periti quidam, Fructuum potius, quam Manuum reddidere: [gap: Greek word(s)] enim, tametsi non quidem manum, non palmam, sed juncturam palmae cum brachio significat, ut apud Homerum legas Venerem a Diomede vulneratam [gap: Greek word(s)] , ubi non [note: Nempe junctura manuum cum cubito ex Arist. l. 1. de partib. animal. Virgil. iu Buc. Ecl. 1. ] pars pro toto, sed locus lethalis, et convulsioni obvius de industria designatur, ad criminis atrocitatem augendam: pro Fructu tamen passim ponitur, et multa inde hujusmodi significatum vocabula. Erit itaque sensus, fructibus suis vescetur is, qui timet Dominum, nec impius haec tam culta novalia miles habebit.

INvenias et operum inefficaciam per praecisas manus significari, quae vanas nonnunquam irritasque cogitationes, spesque hominum inanes indicant: quod ita scilicet opus ad finem, qui fuerat institutus, perduci minime possit: Et Mathematici nullius utilitatis et haudquaquam frugi hominem in lucem edi sub XVII. Geminorum gradu ostendere cum vellent, hominem eo loco utraque manu mutilum pingunt, atque eum ignaviter consistentem.

[note: Dagonis monus abscrissae. 1. Sam. c. 5. ] SEd longe alia de causa Mycerinus AEgyptiorum Rex, viginti colossos ancillarum circa filiae cadaver circumstantium, truncis manibus, iisque humi ante pedes jacentibus erexerat: iis enim uxor manus absciderat, quod adulterii tam nefarii ministrae fuissent: uti scilicet pater sceleratissimo exemplo complexu filiae abuteretur. Quod vero in Divinis literis primo Regum habetur, ubi Arcam Domini Palaestini praedam abduxerant, et in Dagonis idoli sui templo posuerant, mane repertus Dagon prolapsus confractusque, abscissis manibus: interpretes loco hoc, abscissis manibus: intelligunt fore

tunc praemonstratum, ut cum Domini nostri doctrina ad gentes pervenisset, idolorum manus abscinderentur, hoc est, praestigiae quibus mortales omnes eludebant, desiturae essent, neque ulla ulterirus decipiendi potestas daemonibus relin queretur. In hujusmodi fere significatum Levitico legas, ubi de [note: Lebit. c. 22. ] victimis agitur: Si non poterit manus ejus invenire, hoc est; si propter egestatem emere non poterit, si pretium erogare nequiverit. Alioqui, sideratae, attritae, vel etiam abscissae manus neque non pedes actiones indicant depravatas: studiosum quippe hominem, eorum tantum, quae vel avaritiae, vel superbiae spiritu suggeruntur. Quare David ita deprecatur: Non veniat mihi pes supesbiae, et manus peccatoris non moveat me, diripientis scilicet aut violantis: superbi enim hoc est, avari illud. Eodem et brachia significato accipiuntur. Nam ubi Psalm. 26. delinquentis hominis brachia conteri legitur impurorum hominum brachia debilitata significari ait Origenes: quandoquidem ad nullum misericordiae, aut beneficentiae opus exerceantur. Nam manus et brachium, inquit is, operis est inditium. [note: Artem. lib. 1. cap. 45. ] Sed eo loco Euthymius adimi perperam agendi authoritatem, viresque confringi interpretatur.

SUnt tamen qui hoc ad avaritiam pertinere censeant, interpretamentumque hujusmodi ex Theocritiano carmine mutuentur [gap: Greek word(s)] et quae sequuntur in hanc sententiam. Neque desunt qui manum tantum sinistram digitis compressis pro tenacitate et avaritia pingant: nam et conjectores laevam lucri, et augendae rei signum ponunt, quippe quae ad custodiendu magis idonea sit, utpote segnior, et tenacitati accommodatior Ad hoc facit quod Diogenes, ut nonnulli tradunt, dicere solebat, non esse tradendas amicis manus complicatas: quod interpretantur benignitatem addendam comitati. Avaritiam et ille gestus in manu significat, cum exporrecta capedunculam assimilat, quo gestu Philemonis Romae signum vidi cum in altera volumen complicatum haberet, idque tenaciter restrictum, ut qui pretium sibi deposceret, nonnisi eo numerato librum exhibiturus. Ferunt enim eum Comoe diarum scriptorem, aere gravi solitum lucubrationes [note: Aristophanis jocus. ] suas venundare. Inscriptio sane erat [?]IAHM[?]N. Apud Aristophanem jocus Concionatricibus, ubi Phidolus deos exemplo ponit, quibus cum supplicamus boni alicujus gratia, eos supinam manum porrigentes, non ut quid dent, sed aliquid accipiant. Hinc quoque Atheniensium in aucupandis lucris aviditas dicterio carpitur, [gap: Greek word(s)] manum etiam dum moritur Athenienfis porrigit.

POrro autem orationem unamquamque tradunt ex manu significari, quamvis alio loco prensam manu linguam id facere dixerimus. Ea tamen differentia habetur: quod species illa non orationem tantum, sed eloquentiam indicabit. [note: Artem. lib. 1. c. 45. Herme a signae. ] Manus vero unumquemque sermonem per se ipsa significat quod una cum sermone manuum etiam motum expetimus, ut ait Artemidorus: histriones enim vel celebres invenias soloedsmi redargutos, quod gestu manuum aliquando peccassent, de quo alibi. Contra vero erant Hermea signa quadrata sine manibus et brachiis, solo quippe insignita capite, eaque praecipue apud Athenienses, sed in quorum medio virilia etiam adsculpebantur. Sermonis haec erant indicia, ut in Pudendis etiam ostensum, Mercurii quippe ipsius vim ostendebant. Nam is et Cyllenius ideo vocatur, quod [gap: Greek word(s)] Graeci vocant eos, qui sine manibus sunt. Ostendit vero hoc, sermone suapte vi poliertet sine manibus omnia conficere. Cur vero signa illa quadrata fierent, in quadra jugeris dictum. Sedenim cum Aristotelis duplicem sermonis ponat intellectum, unum scilicet primae intentionis, alterum secundae, ut nostri interpretantur, sermone illum qui per Hermea figuratur virilibus arrectis, primae dixerim intentionis quasi mente conceptu: secundae vero, qui per manus significatur: is enim per vocis instrumenta expressus, opus quodammodo conficere videtur. Hic vero sermo plurimum

apuderuditos aut per Dialecticam in angustias intruditur, aut per eloquentiam in latiores campos explicatur: unde Zeno Stoicae disciplinae princeps commentus est, per manum utrumque diverso gestu porrectam significare, quod quidem in ventum cum manifestum sit hieroglyphicum, minime fuerat dissimulandum.

DIalecticam enim ostendere cum vellet, manum pingere solitus est digitis in pugnum compressis, angustias hinc scilicet et argumentorum brevitatem, quibus illa cohibetur, ostendens, quod simplex uniuscujusque rei qualitas tribus plurimum propositionibus comprehendatur, axiomate, assumpto, et illatione, vel partibus his etiambrevioribus.

[note: Lib. 12. Gestus concionatorum Pontisiciorum. ] ELbquentia vero late diffusa patienti decurrens planitie, quaque libuerit pervagata, per diductos digitos dilatamque manum ab eodem exponebatur. Reprehendit sane Quintilianus eos, qui orantes ulla in causa manum sub pallio continent, quasi res ignaviter agatur: nostri tamen instituti est, cum apud Pontifices inter sacra sermonem habemus, manus intra pallium cohibere, frugalique tantum pronunciatione uti. Quoniam vero Theologi finiunt aliud orare esse, aliud adorare, status ad cultum, manus ita surrectae ad adorationem facere videbuntur.

IN Hetruscis quoque institutis hoc gestu manuum ad preces utebantur, neque non in devovendis civitatibus, evocandisquia diis: cumque Jovem dicebant, manus ad coelum sustollebant, ut eo etiam loco apud Virgilium est:

Sane, quod ad hanc rem facit, Polemonem sophistam legimus in Olympicis ludis, qui Smymae olim celebrabantur, inepti cujusdam actoris soloecismum manu factum reprehendisse, cum in exclamatione, [gap: Greek word(s)] manus ad terram protendisset. Cum vero [gap: Greek word(s)] pronunciaret, faciem ad coelum erexisset. Sed quantum ad Jovem pertinet, eumdem morem vetustissimo ritu apud nostrae pietatis Pontifices observari videmus, quotiens enim vel DEUM, veI DOMINUM enunciant, gentem Sanctam bonis verbis expiaturi, prosperaque et felicia mortalibus precaturi, manus sub eam locutionem supinas in coelum tollunt. Quinetiam [gap: Greek word(s)] quod sacrificare est, etymologi Grammatici nonnulli dictum putant, quod qui sacrificant, praecanturve Deos, [gap: Greek word(s)] manus quippe protendunt. [note: Gordiani numus. ] In numo Gordiani Pii simulacrum est, quod Passes hinc inde manus ad coelum tollit, cum inscriptione ad rem accommodata, PIETAS August. Illud addam, antiquum praecandi modum noctu sub dio Pindarum posuisse, Olympus, ode secunda, apud quem, [gap: Greek word(s)] ob hanc causam inscribitur.

HAEc quidem manu super memini, Manarde, tibi disseruisse: sed quoniam Caprilis velle se de pedibus audire similia dictitabat, quae super his a me tunc dicta suerunt, visum est subjungere.

[note: Haec, et sequentia sumpta sumpta ab Firas. Chil. 3. cent. 5. prob. 100. ] Fleri minime posse aliquid, aut inconstans irritumve futurum, quod coeptum actumve fuisset, ostendere si vellent AEgyptii sacerdotes, pedes in aquae superficie inambulantes pro hierogly phico faciebant. Nemo enim est qui nesciat, nulla id humana ope ingeniove fieri posse: nihil eniae magis irritum cedit, quam si qui plantas super aquae superficiem firmare sibi persuaserit. Ad hoc respexit Cicero, cum libro officiorum tertio, fluxas, labiles et inconstantes Epicuri rationes esse dissereret, quippe quae minus in solido consistant, quod aqua haerent ut ajunt. Sunt qui elocutionem hanc, In Hac causa mihi aqua haeret, rem nondum peractam significare contendant, dubiumque aliquod superesse,

quod nondum fuerit explicatum, aut sibi re super adhuc dicendum esse sumpto a clepsydris, in quibus aqua, temporis dati index, per horas stillatura statuebantur argumento Et hoc esse quod ad [note: Aqua haerere, quid. Nempe secundi. ] Q. Fr. Cicero ita scribit alterius libri epistola V. Quodidibus et postridie fuerat dictum de agro Campaere, non est actum, in hac causa mihi aqua baret. Ubi tamen damnat Epicurum, cum AEgyptiorum hiero glyphico videtur convenire: utpote qui argumentomm [?] infirmitatem omnino redaruit. Nam ingredienti unicuique anima, ut palam est, solo opus est, diceret Aristoteles, cui firmiter innitatur: id autem hotnini, ut pote graviori animali, neque in aere, neque in aqua coneeditur, et ea de causa pedes suam habent nuncupationem, quod [gap: Greek word(s)] idest, solum sibi deposcunt.

CUm AEgyptiaco consentit hieroglyphico quod Psalm. LXXIII. legitur, Mei pene moti sunt pedes. Graeca lectio habet [gap: Greek word(s)] quippe vacillarunt, sive potius [?]: maris enim turbatio, fluctuumque commotio, [gap: Greek word(s)] Hic vero Pedes pro Cogitatione ponuntur, quae scilicet animi nostri pietatem pedum instar regit, et suitinet. Pene igit, inquit, cogilatione perversus, acpene lapsus sum, ut crederem Deo nullam inesse providentiam, incertoque casu mortalia defluere, aut quid hujusmodi. Ita ibi legitur Psal. XXXVIII. [gap: Greek word(s)] ubi si verbi maritimi et fluctuantis ratio est habenda, Latine dicemus, Cum fluctuare coepissent pedes niei.

COntra vero pedes in solido constituti, jactum ostendunt fundamentum. Hinc apud Jurisconsultos [note: Et possidere hinc in D. et G. Possessiopedum positio dicta. Pedes in Deo, quid Deut. c. 33. 1. Reg. 18. ] legas, Ponere pedem pro Fundamentum jacere. Hinc illud apud Tullium De Finibus IV. Quid enim? sapientia ubi pedem poneret non habebat sublatis offic iis omnibtus. Alibi, Pedem ponere, significat Occupare. In Deo autem pedes virtutis ejus firmitatem ostendunt, et solidi fundamenti stabilitatem, Esaia dicente: cap. 66. Coelum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum. Alibi pedes Dei, hieroglyphice accepti, humanitas Ghristi est: nam sicut caput Pater, ita pedes Fliius, qui eo quod terreno mixtus est, divinitate ipsa inferior est. Quod vero scriptum est Deuteronomio: Qui appropinquam puant pedibus ejus, de doctrina illius aliquid assequentur, sunt qui ex mysticis hisce pedibus abeundos intelligant sanctos interpretes, et qui divinam praedicant sapientiam. At quod Psal. 73. et 122. stantes pedes hieroglyphice ponuntur, mentis atque fidei stabilitatem significant. Nam contra de malefidis Propheta: Cur claudicatis utroque pede? Et Psalmographus Psal 17. Claudicaverunt aberrantes a semita. Porro vitiatus pes, aut mutilus, aut intortus, in Divims literis homine significat, qui a recta divinae institudonis semita declinat: quandoquidem Pedes pro Actionum, ut dictum est, progressu saepe ponuntur. Theologique omnes hunc vitae nostrae cursum viam appellare conseverunt, de qua David Psal. 119. Beati immaculati in via, qui ambulant in lege Domini, hoc est, qui dum hanc vivunt vitam ea faciunt quae lex Domini praecipit atque mandat.

SIvero pedes altius in aquam mersos effinxissent, purificatorem significabant. Nam et alibi aqua et ignis in defaecationis significatum accipiuntur, quod rebus his labes omnis eluatur et eximitur. Hic vero de iis sermo est, quae laevi sint macula contaminata, quibus unda satis superque sit ad depurandum. Apud Horum legas fullonem hic significarr, quod tantundem est: nam id est fullonis officium, [note: Fullonis officium. ] ut res depurget, et munditiem vestibus inducat. Alii commenti sunt [gap: Greek word(s)] pro [gap: Greek word(s)] apud Horum legere, ut scribam ex hac pictura commentarentur: propterea quod hoc a Mercurii similitudine descriptura apud Horum vulgatum legerant: sed non animadverterunt eo loco non [gap: Greek word(s)] sed [gap: Greek word(s)] legi, quod exponi debet, ab operae videlicet similicudine, ut scilicet gestus ilie describeretur, figurareturque, qui fullonis est vestimenta pedibus in aqua pressantis.

[note: Tantalus in aquam demersus. ] TAntali vero species in aquam demersi, ramis fructiferis ad frontem usque, et ob oculos dependentibus, quos frustra carpere, et hanc haurire irrito conetur eventu, quanam meliori

[note: Ejusdem sententia. Horat. l. 1. Serino notat abarum quendam. ] patescat interpretatiene, quam luculentis his Petronii versibus?

[note: Artem. l. 1. cap. 50. ] APud Onirocritas pedes servorum indicia sunt: utpote qui totius corporis pondus sustineant, uti opera domi rurique facienda servis incumbunt, et quae perperam egerint, compedum supplicio puniuntur.

QUoniam vero Regum triumphantiu mos erat captivorum corpora pedibus conculcare, subjectionis signum, triumphabundum hominem per ita positum pedem Romana pleraque signa significant, eoque spectat versiculus ex Psal. 66. Imposuisti homines supra capita nostra, hoc est, de mobis triumphum aliis concessisti.

[note: Et in profanis, hinc illud [gap: Greek word(s)] pedum bisa est bia. AEn. lib. 6. ] ABofficio quoque pedes in Divinis literis viae persectionisque significatum habent. Unde plerumque videas vetultis in imaginibus, Deum pingi pedibus intra nubes absconditis, quod fatidici vates nostri volentes carnis a Deo assumptae viam (eam Theologi nostri adventum dicunt) arcanam, obscuram et incognitam sore significare, eam praeferebant speciem. Hinc Davides offusam ad divinos pedes caligenem canit Psal. 18. Sed quod idem alibi canit: Pes meus stetit in via recta, dictum volunt veteres Theologi: propterea quod non solum manus, sed etiam pedes pro actione progressuque negotiorum accipiuntur. Et Levitico, ubi sacrificium fertur pro sacerdotum consecratione, pollices manuum et dexterorum pedum, hostiae sanguine oblinuntur: dexteras quidem partes obunctas ponunt, quia bonorum hae sunt operum indices, cum sinistrae pro pravis accipiantur. Nam et Maro, dextera, ait, esse her ad Elysium, ad laeva malorum exercet poenas, et impia tartara mittit. Quod vero unctionis mentio facta est, ea sane vigoris, conservationis, et salutis assecutionem significat. Unde etiam apud Gentes athletae non nisi oleo delibuti certamen inibant. Non ungi vero, in Divinis iis dem literis desolationem, ruinam, et perditionem indicat. Sic in AEgypto sublati sunt una nocte omnes quotquot limina postesque intinctos Agni sanguine non habuere, ut Hesychius ait.

SOlis cursum in hyemali solstitio signisicare si vellent AEgyptii sacerdotes, pedes duos compedibus implicitos, atque ita progredientes (nisi codex impressus mendosus est) effingebant, quod Soltunc lentius, et quasi pedicis coercitus ingredi videatur. Sedenim hujus reilonge aliam picturam esse diximus in commentario Polypi, ubi manuscriptos Horo codices, duos Polypos invicem colligatos, non pedes duos, habere monuimus.

[note: Inbiolabilis Achilles praeter tales. ] PHilosophi antiquiores, quique doctrinam eorum secuti sunt, pedes pro contemptissima parte ponunt, essequs in anima pedes ajunt voluptuarios affectus, Venereae mollitudini mancipatos. Quique Achillis sigmentum interpretantur, fuisse illum inviolabilem praeter talos, qui Stygis aqua illini nequiverint, quod ea parte manu matris tentus fuerit, cum ab ea est fatalibus undis immersus: ea autem parte saucium periisse, id sibi velle fabnlam dicunt, quod fortis alioqui homo ad versis cafibus omnibus animosus, nullaque fortunae injuria dejectus, libidini tamen ita interdum succumbere

[note: Sic [gap: Greek word(s)] illotis pedibus ingredi bus ingredi profane, irrberenter. ] deprehendatur, ut inde sibiraet exitium paret. Nam et Orpheus principem libidinis locum talum ait, sed idem mystice, uti suus est mos. In coena Domini discipulorum lavantur pedes, ut scilicet ablutis animorum sordibus, ad Eucharistiae donum mundi nitidique procederent. In Jacobi et Esau partu philosophatur Philon, firmissimaequia mentis, quippe optimi luctatoris, esse opus ait tenere calcaneum: nam id animum indicat, qui vitio dominetur. Calcaneum enim, ut alibi saepe, infirmae vitiosaeque naturae indicium est.

[note: Usus est Cicero in libellis de Amicitia, et de Senectute. ] ESt etiam pes absoluti operis indicium: ad calcem enim dicimus, cum ad finem perventum esse vel operis, velnegotii, volumus indicare. Et Adamantius, ut alibi dictum novissimum in Deo nobis incognitum esse, apud Esaiam ostendi eo argumento dicit, quod Seraphin duo alis inferioribus Dei pedes obtegebant.

[note: Idem Macro. l. 1. c. 10. Recti pedes. et retorti. ] ANguineos alibi diximus Gigantum pedes effingi, cruraque obtorta, et quodammodo deluxata, propterea quod tota aberrant via, qui coelo bellum inferre parant. Pedes igitur ita male affecti, iniquorum operum indicia sunt. Nam uti recti pedes quatuor animalium in Divinis literis apud Ezechielem memorantur, ob eorum quae in Evangeliis habentur veritatem, ita retorti pedes de pravis didtur ingeniis atque malesiciis: non enim recte pedes dirigunt, diceret Ambrosius qui posteaquam semel in viam rediere, ad scelera mox et iniquitatem revertuntur, et tamquam Sus [note: Lib. 6. ] lota primo quoque tempore repetunt luti volutabrum, et, ut Lucretius ait,

Sane apud Psalmographum, impiorum ambulationes obtortas esse, ambagibusque circumactas, invenies. Psalm. 125.

TNstatuis vero pes laevus ante porrectus, aggressionis indicium est, quo ita firmato, gestum ajunt ad invadendum aptum: quod dexteri pedis agilitas ictum. quoquoversum quis incubuerit, juvet. Sinister enim sua quadam peculiari tarditate, totius est veluti corporis firmamentum, ac quasi centrum, circa quod alteris pedis alacritas et promptitudo versetur exerceaturque, et quasi rotae curvatura axi per radios innixa circum agatur, parti unicuique laboranti opem allatura: quod non ignoravit Maro noster, ubi libro X. Lucagus AEneam ferire parat: projecto nam pede laevo aptat se pugnae. Hoc etiam in numis, ubi martis ultoris inscriptio est, saepe comperias: nam et Philosophi [note: Militaris doctrina. ] consentiunt, motum a dextris partibus oriri. Atque ego Roraae in Mediceis aedibus pulcherrimi operis statuam observavi, quae speciem hanc in aliquem invadendi, laevo projecto pede prae se fere bat. Militaris praeterea disciplinae Magistri commonent, si missilibus agatur, sinistros pedes ante haberi a peditibus: ita enim vibrandis spiculis vehementiorem esse ictum. At si res, inquiunt, aeatur gladio, pes proferendus, ut propinquior dextera sit ad vulnus inferendum. Sed utcumque illi, [note: AEnei. l. 10. ] apud Maronem tamen eodem ipso congressu, quem paulo ante dicebamus, strictum rotat acer Lucagus ensem.

NOn ierim tamen inficias, regressum dextero porrecto pede figurari: quia qui loco se moveat, necesse habeat a dextero pede motum auspicari. Ita signari videas numos FORTUNAE REDUCI cusos.

[note: Pes supra pedem, quid. ] ET quoniam gestus ab histrionibus in primis observabantur, inde factum, ut hieroglyphica nonnulla inde desumpta sint, quale illud pro otio et desidia, pedem supra pedem statuere, qui gestus in aliquot sepulcrorum imaginibus, sed pro quiete habetur. Sane Aristophanes cum otiantem meditabundumque Euripidem describeret Acharnanibus, famulus ejus interrogante Dicaeopoli an intus

esset Euripides, respondit: Ipse intus pede supra pedem. posito tragoediam meditatur. Et Pluto, Mercurius: Nunc autemae suriens pede supra pedem posito altum requiesco.

CAlcaneum, quamvis sit pedis pars, a pede tamen, quantum ad hieroglyphica pertinet, separatur.

CAlcaneum quidam hieroglyphice accipere videntur pro infirma, fassa, atque praepostera illa ratione, qua nos vitia nostra [?], et nimium plus aequo nosmetipsi nobis indulgemus. [note: Gen. c. 3. ] Unde Deus Genesi ad Serpentem, [?] est signum: Homo ipse tuum observabit caput, et tu illius calcaneum, imbecillitatem scilicet mentis, quae sacile seducatur, et quicquid adlibuerit sibi permittat. [note: Calcantum quid in spiritualibus. Luc. 10. ] Sive, ut alibi diximus ex Philone, calcaneu ea pars animae est, quae terrenae adhaerescit naturae, in sensum, voluptatesque prona et labilis. Ideoque Assertor noster discipulorum pedes lavisse dicitur, ut signum esset, dilutum esse maledictum illud calcanei, quod ab ipso rerum primordio Serpentis morsibus patebat aditus. Nam alibi dictum invenias, Ecce dedi vobis potestatem calcandi super Serpentes et Scorpiones, in hanc sententiam.

INterdum accipitur pro Actionis termino, sumpto a saltatorum more, in quorum saltu extrema pars vestigii, quam calcaneum, presserit, signatur. hinc Psalmo: Ipsi calcaneum meum observabunt, quod proxime accedit ad id, quod inquit Ovidius:

[note: Ac pro meta et fine, ut supra, et a calce ad carceres, et extra calcem, ex Ammiano lib. 12. ] Latinus quoque sermo Calcem accipit pro Termino. Sic videt Cicero calcem, ad quem decursum est: et ad calcem pervenire, et similia passim habentur.

[note: Alterius sic Altera, etc. Horat. de Arte. Poplites alternis genibus impositi. ] ADdam et Genua, sine quorum auxilio parum aut nihil agerent pedes, alterius sic altera polcit opem res, et conjurat amice.

ESt in his quoque signisicatum impedimenti, si poplites altemis genibus impositi figurarentur, qui quidem gestus nullo magico susurro simpliciter inter veneficia recensetur: eo enim partus detineri, et omnem actum impediri majorum religio, decretis etiam inhibitoriis, ut perhibet Plinius, testata est.

[note: Focus Thebani Cratetis. Meminit D. Laer. in ejus bita. ] CAEterum genu misericordiae sedem esse antiqua omnis superstitio consitetur, ut memoriae auris, irrisionis nasus habetur: quamvis Thebanus Crates religionem eam, uti reliqua facere solebat, eluserit. Nam cum pro quodara Gymnasii principem suplicaret,

procumbens coxam illius pro genibus attigit, principeque prae fastu indignante: Quid, inquit, annon haec tua sunt, aeque ac genua? Apud Ciceronem legas oratione post reditum vbi L. Pisonem acerbissime compellat: Tu meum generum, propinquum tuum, tu affinem tuam, filiam meam, superbisimis et crudelissimis vebis a genibus tuis repulisti. Jam vero illa, Ad pedes jacere, et accidere ad pedes, eodem significata notissima sunt.

[note: Epist. l. 8. epist. 12. ] DEpositum genu humilitatis et superiorem agnoscentis indicium esse, nulli non innotuit. Hinc apud Horatium:

[note: [?]. Reg. 19. ] In Divinis literis: Reliqua mihi sunt septem millia virorum, qui ante Balaam genua non curvaverunt, et alibi: Flecto genua cordis mei, et hujusmodi pleraque, id uno verbo dicitur procidere: atque ita etiam nostri Psalmo 72. Septuaginta reddidere: [note: Ephes. 3. ] Coram illo precident AEthiopes. Multo vero plus Procumbere, et Terram lingere ut ibidem: Inimici ejus terram lingent.

NEque negarim alicubi flectere genua esse hieroglyphicum ad terram, hoc est, ad viria declinantium, et humanae cedentium fragilitati, impurisque affectibus inservientium: adversus quos nisi steterimus, nullam ex hoste victoriam sperare possumus.

VIsebantur olim in Capitolio ante Minervae cellam signa tria Nixidia nuncupata, quae genibus [note: Nixidia signa in Caepitolio. quid. ] nitebantur: sed ea de causa ita dicta, quod parientium nixibus praesiderent, quod eo libentius retulimus, quod vulgata exemplaria Festi corrupta sunt, in quibus scilicet pro Nixidia, Noxiidii scriptum invenias. Sunt qui signa haec Antiocho Rege Syriae superato, a M. Attilio subtracta prodiderint, ab eoque Romam apportata: alii capta Corintho advecta, quae ibi mensae subjecta fuerint. Sed jam de manu, deque pedibus et genu, haec dicta sufficiant. Videor enim mihi nullam, neque tui, neque publici commodi rationem habuisse: tui, quia Philosophum scio nolle desidibus et supervacaneis lectionibus detineri, eaque tantum lectitare, quae ad sanam doctrinam facere videantur. In publica vero commoda me peccasse vereor: quia dum de his detinui nugis, boni aliquid ad alicujus aegroti salutem excogitasses. Quicquid tamen in hoc erratum est, to tum id tua culpa factum, qui Cicadae, ut dicitur, veterum scabere non dubitasti.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XXXVI. DE DIGITIS ET MENSURIS. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD ERUDITUM VIRUM FRANCISCUM ROBORTELLUM, IN ACADEMIA PATAVINA BONORUM LITERARUM PUBLICUM PROFESSOREM.

CUm nuper scripta tua omnifariae doctrinae plenissima et utriusque linguae ornatissmae, summa cum voluptate legerem: incidissemque in obervationes eas, quas doctissimo viro Joanni Sico inscripseras: duplici sum dolore affectus, ob amici memeriam, qui tam miserabiliter nobis ereptut est, noctu in habitatione sua clam trucidatut: deinde commentario eo amissa, quod amicitiae nostraepignus paulo ante illi recognoscendum dederam, sed adhuc absque titulo: ita duplici hac jactum et amici, et libelli facta, summopere dolere cogor, quod potuiisses doni ejus hares esse. Ne vero amplius hoc accideret, coepiante omnia commentariis omnibus titulum incribere et cum magni nominis Philosopho Bernardino Tomiano de digitorum numeris libellum inscripsissem, superesse vidi alterum de digitorum mensuris, eumque ne amicos nimium obtunderem, tibi, Francisce Robortelle dotlissime, commendavi: quamvis partem hanc praeteriturus eram, quodea parum suavis vide batur, verebarque ne imago fere eadem toties repetita, satiaret potius quam oblectaret. Partem tamen hanc omni jure tuam non modo legendam, verum etiam examinandam mibi commendabo, quod id in animum induxi meum, eventurum, ut quemadmodum ego doctrinam tuam mihi laudi fore persuadeo, tu quoque pro animi tui candore putes ad rem tuam facere, ut quicquid ego scribere sum aggressu, id tum tua, tum aliorum amicorum opera politius siat. Verae enim necessitudins ea lex est, ut amicorum existimationem non secus ac si eadem nobiscum invehatur navi, nobiscum identidem et servari, et omne periculum adire judicemus.

[note: De digito communiter. ] DEbuerant quidem digiti in Manuum commentarium, sed quoniam tam varia tamque multiplex est eorum materia, quam comprehenderunt, ut iidem ipsi uno nequiverint commentario coaretari: necesse fuit eorum argumenta dividere, quorum alter liber circa numeros versaretur. cumque numeri quoqueipsi sua gerant hieroglyphica, separatim de numeris per digitorum gesticulationem significatis, et quorumdam etiam numerorum intellectu mystico, disserendum fuit. Alter hic de digito communiter, ad mera pertinet hieroglyphica. Demum, quia digitus idem dimensionem praecipue significat, eamque creat, addenda erunt dimensionum et species et significata, cum quae peculiariter quisque sibi digit comparaverit, ad calculum examina verimus.

UT vero rem auspicatius exordiamur, ad almum conversi Spiritum, qui nos afflet, eum dicimus in Divinis literis per digiti hieroglyphicum et intelligi, et nominari. Evangelio autem, omni summota dubitatione, ut cum Assertor dicit: Si in digito Dei ejicio daemonia, profecto venit in vos regnu Dei. Quo loco D. Gregorius ex eo manifestum esse ait digitum pro sancto Spiritu accipi: quod cum Marcus

posuerit, Si in digito Dei, alius Evangelista dixerit , Si ego in Spiritu Dei. Porro in precibus, [note: Match. 12. ] quas certo anni tempore almo huic Spiritui allegamus, Dexterae Dei digitum eum appellamus. Praeterea D. Hieronymus eo opusculo, cui de Divinitatis essentia titulus est, digitum unitatis numero, pro almo eo divinoque Spiritu accpi debere profitetur, quo lex in duabus tabulis in monte Sina scripta fuerit: ipse enim, ut idem ait, scripsit, qui et dictavit.

[note: Explicatio mystica coelorum. Psal. 8. ] Numero vero multitudinis digiti sunt Prophetae, per quos Spiritus idem almus libros Legis afflatu suo conscripsit. Unde Davides, Videbo coelos tuos, opera digitorum tuorum, ubi per coelos ipsam Prophetarum incitationem accipiunt, qua correpti, admiranda tot oracula de divinis humanisque rebus in posteros consparsere. Sunt qui Psalmographum dicant ad historicum sensum simpliciter respexisse per digitum tamen virtutem Dei exponant. Unde Magi Pharaonis cum Moseos miraculis cederent, Digitus Dei est, dicebant: ubi pars pro toto, digitus pro manu: nam omnino manus, [note: Exod. 8. ] ut loco suo dictum, confecti operis hieroglyphicum est. In mundi vero totius fabrica, nihil coelo ipso admirabilius.

[note: Digitos commordens, quid. ] QUod si hominem digitos aut ungues suos commordentem pictum sculptumve inspexeris, scias eogestu, alias quidem meditationem, profundumque ad ecstasim usque cogitatum intelligendum: alias vero poenitentiam facti, ulciscendive minas. Illud significatum apud Persium et Horatium habes, quorum alter dicit:

ASpicies forte statuam saltatorio gestu positam, ritu barbarico adornatam, digitis supra caput veluti argutum aliquid crepitantibus, ea hieroglyphice lascivas mollicies, et enervatae nequitiae delicias indicat. Et uno digito caput scalpere delicatae admodum molliciei signum est, quod Cn. [note: Plutar. In bita Pompeji dictum nimirum. A Calbo Posta. Juben. Sat 9. Jubenlis. Chilonis et Hebraeorum dictiria, ] Pompejo vitio datum, usque ad inimicorum publicum cavillum, ait Plutarchus: quo super gestu Juvenalis etiam mordaciter jocatus, cum dixit: Qui digito scalpunt uno caput. Pluribus vero modis haec in digitis mollicies notata gesticulatione, munditia nimia, ornatu gemmarum annulorumque sumptuoso, motuque ad mimicum propius accedente [?] Chilonis Lacedaemonii dictum est, inter loquendum manum moveri non debete. Et Hebraico proverbio dicitur, Stultum digito loqui,

[note: Foederis percutiendi mos antiquus. ] LIcet in duabus eonsertis manibus fidei foederumque hieroglyphicum locupletius habeatur, non est tamen illud dissimulandum, quod de pollicibus est a Cornelio Tacito traditum: morem quippe fuisse Regibus quorumdam barbarorum, quotiens in societatem coirent, applicare dexteras, pollicesque inter se vincire, nodoque perstringere, et ubi mox sanuis in artus extremos pervenisset,

levi vulnere cruorem eliciebant, at que invicem lambebant: idque foedus arcanum, quasi mutuo cruore sacratum haberi solitum.

QUi vero digitus lapideus parvo olim tumulo superpositus erat, inter Megapolim et Messeniam, in regione Mania nuncupata, a quo quidem digito tumulo nomen fuit, non alia de causa erectus fertur, authore Pausania, nisi quia Orestus furiis agitatus unum ipsemet sibi a manu digitum abroserit, remque eo monumento notare voluerit.

SEd quoniam ad pollicem reversi sumus, qui aliorum dux est et dominator, super eo quaedam, quae hieroglyphicum sapiunt, apponemus. Hic inter alia significata compositae pacis hieroglyphicum apud Romanos hahitus: eo quippe gestu, ut manui porrectae subjiceretur. Rem tangit Quintilianus Rhetor, ubi ait: Qui gestus in statuis pacificaterum esse solet, qui inclinato in humerum dextrum capite, [?] ad aure praetenso manum inflexo pollice extendit, quod perperam in codicibus aliquot impressis legitur, infesto pollice, quod inhil est. Atque hinc locus apud Papinium Sylva prima intelligitur, Dextra vetat pugnas, ubi de gestu hoc dubio procul accipiendum: de quo quia multa alii, rem ego breviter substrixi. Hunc gestum periti antiquitatum agnoscunt in Marci Aurelii statua, quae nunc ante Lateranas aedes, ex aere, magnitudine colossea, equo insidens visitur: dexteram enim porrigit resupinam, inclinatam, digitis disjunctis, pollice deorsum verso.

[note: Mot attel. Lendi pollices, bariae d: notat. ] FAvor autem assensusque alienae victoriae praestitus: aut, cum aliquem facientem laudare vellent, per sublatum pollicem exprimebatur. Hinc illud apud Horatium, epist, 18. lib. 1.

Hoc est, maxime faevebit. Quippe si pollicum alter saris est ad favorem indicandum, uterque in eum gestum adhibitus quam maxime savere profitebitur. Nam et qui certabant, cum succumbere se, et hosti victoriam cedere fatebantur, pollicem sustollebant. Unde illa in victos apud Graecos imperitatio, [note: Tolle digitum, hoc est fatere te bictum. Guelphoru et Gibellinotum. ] [gap: Greek word(s)] quod alio de more nostri Herbam dare dicere maluerunt. Nostro vero tempore cum universa Italia, et tota etiam Europa alterutri ex duabus factionibus damnata sit, moris est, his pollicem, illis indicem attollere, si cui faveant factioni, attestari voluerint, idque utinam studio non tam perdito fieret: non enim Italia omnis sibimet ad versaria, omnium hinc praedae exposita, tot clades, direptiones, incendia, desolationesque suarum jam omnium urbium, tam continenti per tot annos bello pateretur, seque mox ob solam suorum pertinaciam, implacabileque dissidium, ruituram miserabiliter deploraret.

[note: Versus pollex, quid. ] QUem vero versum pollicem apud Juvenalem, et aliquot alios legas, nihil habentem cumfavore simile, sciendum est id tyrannorum quorundam signum fuisse tetemporarium, ut eo scilicet tempore sicarii pereussoresque in caedem trucidationemque populi debacchari inciperent, cum signum id versi pollicis ab Imperatore dalum observassent. Qua de re, scholis omnibus nota, et nihil ad hieroglyphica pertinente, plura dicere non puto necessarium.

[note: Pollicis etymologicae ratio. Quo demtio mancus sit fututurus manus usus. ] ID potius referemus, robur validasque vires perpollicem significari, si surrigatur, quatuor reliquis ad volam appressis. Nam ea de causa [gap: Greek word(s)] a Graecis dicitur, quod pari cum reliqua tota manu robote contendat, alteriusque manus vice fungatur, ut Galenus interpretatur. Apud Latinos autem, quo praecipue polleat, nomen habet: is enim dominatur in manu, nec in sinistra cessat, quamvis ea tota sit ignava, neque minus quam tota manus semper in officio est. Quin et veteres hunc praestare aliis intelligentes, Hallum eum appellabant, quod in reliquorum dorsa unus omnium insiliret: aspirationem enim loco S litterae positam nonnunquam ab antiquis invenias, et vice versa, S pro H. Sed longe simplicius est hallum ab [gap: Greek word(s)] deducere, id enim salire est.

[note: Abscissi pollices. ] HOminem bello inutilem ostendere qui volunt, manum ab scisso pollice faciant: digitus enim hic sumraotus, hominem actionibus et praesertim bello inutilem reddit. Eaque de causa legas graviter animadversum in nonnullos, qui bellum detrectandi causa sponte sibi pollices amputassent, ut a Senatu in C. Voctienum, veI ut alibi legitur, Votienum: a Caesare etiam Augusto in quendam equitem Rom. qui duobus fillis adolescentibus causa detrectandi sacramenti pollices amputaverat. Marcellinus [note: Gaelli bellicosiores Italis, ex Macellino. ] cum Gallos militiae semper obvios et expositos ostendere conetur, nostram vero ignaviam (quod Graecani vir ingenii libenter admodum facit) incessere, reprehensionique objectare, neminem umquam apud eos ait, quod in Italia plerumque accidit, munus Martium pertimescentem pollicem sibi praecidere. Sane vero Athenienses, crudeli admodum atque immani exemplo, AEginetarum juventuti pollices praeeiderunt, ne populus qui classe valebat, descendere secum posset in virium maritimarum certamen.

POllici proximus est Index, ita dictus, quod eum porrigere solemus indicando Sunt qui eum Salutatorium etiam appellent, sunt qui Medicum, neque de sunt qui Lichenon esse velint: sed horum prosequi controversias, nostri non est in stituti, qui ad hieroglyphica festinaraus. Satis igitur fuerit eum Indicem Romano nomine nuneupare.

PRaecipuum igitur digiti hujus hieroglyphicum est, silentium indicare, si ori appressus figuretur, quo gestu Titi Livii Pataviani imago supra fores praetorii in ejus urbe patria dicata: nempe quod is scribendo adeo multa complexus, scriptioribus aliis filentium indixisse videatur. Hinc apud Apulejum libro I. Metamorph. legas: At illi digitum a pollice proximum ori suo admovens, et in stuporem attonitus, Tace, tace, inquit. Et Pontianus Pontifex Epistola quadam: Si est tibi intellectus responde proximo: sin auntem haesit as, sit manus super os tuum. Ita et Eutychianus, quae verba sunt ex Salomonis dictis. Et Damasus epistola de Coepiscopis, Digitum ori imponite, hoc est, nihil alterius loquamini. Ita et apud Jobem c. 31. Principes cessabant loqui, et ori suo digitum superponebant. In omnibus vero templis, ubi colebatur Isis et Serapis, simulacrum erat digito labris impresso, quod multi interpretantur, tacendum esse: illos itidem mortales fuisse. Sed quae fuerit Harpocratis effigies apud AEgyptios, Iiterariis ludis omnibus innotuit. Figmentum hoc porro totum AEgyptiacum fuit, quod digito labiis impresso, significaret de diis immortalibus habendum, in quos ne licentiosiloquendo simus, a Platone etiam monemur, Legibus. Alias Harpocratis sigillum in anulis gestari solitum a veteribus ea de causa [note: De Angerona Macrob. Sat. lib. 1. c. 10. Effigies Augerona. ] tradit Plinius, ut silentium de agendis rebus indicarent. Angeronae autem effigies obligato obsignatoque ore fuit apud Romanos, ut silentio praetereundum innueret, in cujus tutela numinis urbs Roma esset, quodque proprium illi nomen ob eam scilicet superstitione, ne tutelares dii sacris quibusdam avocarentur, devoverenturve. Hinc Valerium Soranum neci traditum constat, quod arcanum hoc propalare ausus esset. Eaque de causa Plinius de Roma loquens ait: Cujus nomen alterum dicere arcanis ceremoniarum nesas habetur. Quod vero ad obsignatum os facit, Alexander Macedo cum matris epistolam accusationis in Antipatrum plenam una cum Hephaestione legisset, detractum e digigito signatorum anulum ori illius appresit, silentii monumentum.

[note: Hoc a Macrob. Sat. 1. 1. c. 10. Ratio simulacri Angranae et Harpocratis. ] SEd nihil fere tam erudite traditum a quopiam est, ut non ingenia inventa sint, quae aliorum commentationes evertere conarentur. Inventus est siquidem scriptor Masurius nomine, qui Angeronae siraulacrum, quod Romae in sacello Volupiae obligato, uti superius, obsignacoque ore visebatur propterea confictum uit, quod qui suos dolores anxietatesque dissimulat, patientiae beneficio ad maximam perveniat voluptatem. Nam et Venius Flaccus Angeronam dici ait, quod angores et aniniorum solicitudines prupitiata depellat. Sed quamvis alia atque alia etiam super Harpocrate commentati sint ingeniosi viri, illud ego minime dissimularim, quod summae eruditionis authores approbasse videntur,

summum Deum ex eo figmento silentio coli debere, quod et in Pisce, et in Crocodilo, et alibi ex Jamblichi monitis aperuimus. Et in pietatis Christianae sacris preces pleraeque sunt, quas ad Optimum Maximumque Deum nulla emissa voce dirigere jubemur. Super Harpocrate demum Plutarchus multa, quae quoniam multorum commentariis vulgata sunt, ea non existimavi hic ad commeraorandum necessaria. Illud unum minime praeteribo, traditum ab AEgyptiis Oron et Harpocratem digito ad labia appresso coalitoque in lucem editos, eodemque modo et Heraiscum, magnae apud eos celebritatis viros. Jam apud Romanos silentii nota fuit S, prima ejus nominis litera, quae triciiniis, [note: Odi memorem compo corem. ] et diaetarum foribus superponi consueverat, ut inde silentium convivis indiceretur, quando multa inter bibendum dicisoleantlicentiusatque liberius, quaepalam efferre nefas. Unde Flaccus Torquato ad coenam invitato cauturum se pollicetur, ne fidos inter amicos sit, qui dicta foras eliminet Et convivas memores odio habendos esse, Graeco, quod Martialis ponit, adagio monemur, [gap: Greek word(s)] Procille. Vino enim libertas, unde Lyaei nomen, attributa apud Comicos nonnunquam invenias ad S literam, Tquoque adjectam, ut Phormione Terentius, ST.

[note: Hint Gallicum licher. Procopium, nimurum Sophistam in epistolis. ] MEdius a situ ipso nomen accepit, ab officio Medicus, a loquendi usu Infamis et impudicus. Sunt qui hunc non Hallum, sed Lichanon velint, [gap: Greek word(s)] , quod nos Lambere dicimus, ut ita exploratis uniuscujusque rei saporibus quid ad stomachum faciat quidve ab eo repudietur, intelligamns. Apud Procopium legimus. summo quid digito gustatum, cum tamen in digito nullo gustandi vis esse possit: intellexerit tamen ille, sublita digiti extremitate ori aliquid admortum.

[note: Cur digitus praesertim medius, flomachum signisitet. ] SAne quidem AEgyptii sacerdotes, ut apud Horum habetur, ex digiti pictura flomachum hieroglyphice inteliigebant: sed neque certus illic digitus, neque cur id secerint, explicatur. Dici sorte posset ab officio, quia solent, qui gravantur ex crapula, auxilium alleviationemque ab eo plurimum deposcere, quo scilicet in summum gutturis immisso, incitata nausea evomere compellantur, atque ita sibi incommodi ejus remedium comparant. Vel quia Medici flomachum torius corporis Regem appellant: quippe qui omnibus portiones suas. certa quadam dimensione impartiri videatur. Digiti vero praecipuum hierogyphicum est, mensuram prae se ferre: de qua multa paulo post loco suo. Ea vero a medio ad extremum unguis, et ad radicem suam. aequa dimensione divisus, alterutra pollicem et auricularem aequat, circino ad interiores cutis angulos appresso: mox frontem, nasum, aures, et plerasque alias humani corporis partes dimetitur, cujus quidem rei studium ad pictores, et staroarios delegabo. Neque me latet, esse qui Lichani nuncupationem in anularem transferant, sed ipsi sententiam suam probent. Quem nos Medium et Medicum dicimus, hic nimirum est, qui etiam impudicus.

[note: De Diogene dictum. Persius in satyris. D. Laert in ejus bita. [?] Martiale. ] EXporrectus enim medius, reliquis in pugnum attractis, virilis pudendi species quaedam stenditur, eoque gestu infamiae est hietoglyphicum, de quo Satyricus:

de Diogene dictum, qui hospitibus quibusdam Demosthenem videfe, cognoscereque anxie quaeri tantibus eum osten dit, medio digito, pro indice porrecto, ut scilicet illum impudiutiae aut ignominiae cujuspiam notaret. Mittoilla nota nimis: Et impudicum ostendis digitum

ANulari, qui minio proximus est, nomen dubio procul inditum ab anulo: quo digitus is insigniri solitus. Cur id institutum, variae sunt authorum opiniones, ex quibus nos pluribus aliis omissis quas in Gemmarum commentario recensuimus, eas quae potiores videbantur afferemus.

ILlud autem primum omnium manifestum est, anularem digitum cordis esse hieroglyphicum: [note: Aegyptioric ritus in suic sacris. ] eaque de causa institutum ab AEgyptus, ut is anulo tamquam corona honestaretur. Eumdem sacerdotes cum circa deorum aras operabantur, consectis odoribus illinebant, ejusmodique honores illi ea de causa haberi solitos ajunt: quod dissectionum periti nervulum quendam a corde natum, per dorsum ad cor tendere, et in eo desinere compertum habuere. Sane solebant in ejusmodi anulis eorum etiam imagines fieri, quorum memoriam colerent atque observarent, ii qui eas gerebant, ita nos sibi praecipue esse cordi, cum quadam etiam ambitione, omnibus ostentantes. Unde Cicero libro de Finibus, Epicuri studiosos memorans, Epicuri imaginem, inquit, non modo in tubulis, sede etiam in poculis et in anellis habebant.

[note: Vincula jugalia. Aeneil. L. 4. ] HIc porro digitus anulo insignis, conjugii est hieroglyphicum, eaque de causa sunt qui eum Pronubum appellent. Hinc Majo, vincla jugalia, posuit pro connubio. Et in Divinis literis inditum. sponsalitiis anulum, arrhabonis indicium, nuptiarum causa legimus, eumque morem et institutum omnes Chrioianorum conventus semper obtinuerunt. Unde Septimius Florens digitum hunc et pronubum appellavit, et anulum quoque pronubum, eo Ioco: Nam et mulieres parcisiima patrum sobrentate aurum minime noverant, uno excepto digito quem anulo pronubo sponsus oppignorasset.

[note: Hoc a Luci ano in dia logis Deoru~Jobis indignatio unde orta. ] Jugalia illa vincla monent, ut qua de causa anulus inter alia significata: vinculi etiam fuerit hieroglyphicum, aperiamus. Ea sic fertur: Promet bea olim Saturni lege perpauis vinculis ab Jove damnaium, ea mox conditione liberatum, ut inde anulum lapide et ferro compactum gestaret, ne omnino exo lutus poena videretur: indeque anulorum usum propagatum. Indignationem autem Jovis inde ortam ajunt, quod Prometheus Parcarum sortem de Thetidis filio. qui patre major et clarior futurus esset, patefecisset, atque ita Jovem ab ejus congressu deterruisset, ne se praestantior filius nasceretur. Sedenim, cum ejusmodi legis silentium in Jovis pemiciem evasurum esset, fabulatorum desidero prudentiam, qui velint Jovem pro imperio et authoritate sibi conservata, Ptomethea ita male multare voluifle.

QUod vero anulus sit servitutis hieroglyphicum, tam maritale signum attestatur, quod addidam esse viro sponsam indicat, quam Pythagorae symbolum exponit, dum nos arctum anulum gestare vetat quod ex divi Hieronymi interpretatione, non esse anxie vivendum admonet: quippe cavendum, ne nos in eam servitutem conjiciamus, quae dura sit, et incommoda. Habet vero secum vinculi significatum anulus, quod tota ejus nominis originatio, quantum ad etymon attinet, ab an particula desumitur, quae Circum significat, atque ideo viriculum aut compedum manicarumve oppressionem. Essent vero super anulo plura commentanda, sed hic de anulari digito, non gestamine velomamento scribere institutum est meum: quare longe plura in commentarium id rejicimus, quo insignia pleraque ordine locoque suo interpretati sumus.

PEtitam a diis sermonis veniam, cum obsecratione, ne nostri memores delicti, ulcisci cogitarent, eo exprimebant hierogiyhico, ut proximum a minimo digitum ad aurem dexteram referrent, quod tacto prius ore fieri institutum. Est enim locus ille Nemeseos, quam gestu hoc, ut in ore ostensum conciliari, crediderunt.

[note: Chiromantica obserbatio falax. ] Super auriculari nullum hactenus hieroglyphicum inveni, id tantum apud Chiromanticos deprehendi, eum qui breviorem hunc habeat quam legitima mensura deposcat, id est, ad tertium anularis nodum non perveniat, indidum esse eum illegitimo concubitu susceptum: sed quoniam ex divinatricibus conjecturalibusque disciplinis, si modo disciplina est talia profiteri, nulla est hac magis fallax, his omissis, ne digitus praetereatur indictus, ad ea me convertam, quae de numero cujus is praecipuum est hieroglyphicum, superius fuerant examinanda, nisi prae voluminis magnitudine morositatis notam declinare visum esset. Is igitur, cum, uti sequenti commentario explicabitur. et unitatem et quatemarium alio atque alio gestu prae se ferat, septenarium, quantum fieri pofest, in extremam volam exporrectus ostentat. Numeri autem hujus hieroglyphicum est, ut praeter ea, quae loco suo commemorata sunt, multiplicitatem, aut frequentem significetiterationem.

[note: Septem. Bocabulum quid apud Herbraos. ] HEbraei autem in primis, ut Aegyptiacae linguae discipuli, SEPTEM de re pluries repetita ponere consueverunt. Unde argentum septies purgatum, pro saepius, Psalmo undecimo dictum, hoc est, ut Euthymius explicat, donec quicquid in eo terreni fuerat igne abstersum, exhaIarit. Et Psalmo none supra septuage simum, Redde vicinis nostris septuplum, interpretes ajunt, septuplum Hebraeorum more positum pro multiplici, quemadmodum et septem, saepe pro multis. Nam et Regum i TheoIogi ponunt illud, Sterilis septem peperit, itidem et Ecclesias septem pro multitudine. Jam Chrysostomus actione in Judaeos quinta, septinarium numerum ait in Divinis literis infinitae mulutudinis signum [note: Georg. 1. 4. ] habere. Et ita forte Virgilianum illud accipiendum:

ESt et sancti Spiritus praerogativa septenarius, de quo, ut infinita alia praetereamus, Esaias c. n. Et requiescet super eo Spiritus Dommi, dein dona ejus VII. enumerat, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et Spritus timoris Domini.

QUae vero plurima et Philon, et Hirocles, et alu super septenarii perfectione disputant, nunc missa faciemus: illud quod nostri temporis inventum est minime dissimilabo, multarum rerum, ne de argento solo dictum hoc existimemus, quae per ignis iterationem depurgantur, perfectionem jn septima decostione consistere; veluti quotidie cernere est in saccharo purgando: nam tibi septies igne id examinaveris percoxerisque, nihil quicquam ulterius proficit, sed lapidescit penitus, ne ulterius eliquam possit. Unde proverbium vulgo usurpatum de re, quae summam adepta sit perfectionem, Septimae decoctionis saccharum, ubi sagacissimum quempiam atque vaferrimum hominem designamus.

[note: Lebit. C. 31. ] ADdemus et illud, septenarium numerum totius humanae vitae cursum significare, ut Theologi declarant eo Levitici Ioco: Septem diebus comeditis azyma, dequo Palus: Epulemur non in fermento veteri, neque infermento malitiae et ne quitiae, sed in azymis synceritatis et veritatis: et non ad tempus, sed omni nostra vita ab hujusmodi pravitatis fermento mundi esse debemus. Nam si septem diebus holocaustomata, ut LXX. Reddunt, offere debemus, necesse est diebus septem nos puros permanere: quia non debent, qui sacra ferunt celebrantque criminis cujuspiam sibi esse conscii.

NOn eram autem super digito quicquam ulterius philosophaturus, nisi mihi venisset in mentem, in mensuris quoque multa delitescere hieroglyphica, eaque plurimum de Divinis. Mensuram vero

[note: Mensura digitorum filia, et ejus origo. ] vero ipsam digitorum esse filiam. Nam AEgyptii mensuram ex digito posito ideo significabant, quod tota metiendi ratio a digito principium capiat. Mensura enim, ut apud Aristotelem, a minimis oriri debet, atqui digiti sunt omnium membrorum minimi. Neque me praeterit. novissimos quosdam menfurae principium, perinde ac etiam ponderum, a grno tritici desumpsisse: ut scilicet cohae rentia grana quatuor, digiti spatium expleant, cujus ratione reliqua mox ad mensum veniant. Caeterum cum veteres ab humanis membris mensuram inchoarint, satis constat ex eorum traditione, digitum omnium [note: Auctor Lucianus in haere sibus. Plutarchus tamen refert ad Alcaum De desectis oraculis. ] mensuratum esse minimam. Ita apud M. Junium Nypsum legas, qui de limitibus agrorum luculentum reliquit opus. cujus de digito verba haec sunt, [note: Mnima pars earum mensur arum est digitus, ] quod et Julii Frontini sententiae. cor. sonat: si quid enim infra digitum metiamur, partib. respondemus, ut dimidiam aut terriam partem digiti. Hinc illud apud omnes usurpatissimum, Latum unguem, aut transversum digitum non secedere, cum minimum quodque spatiolum intelligi volunt, et illud, Leonem ex unguibus astimare, cum ex minimo quoque vel indicio vel argumento, vel causa, rei totius summam intelligimus. Id inde sumptum, quod memoriae proditum est, Phidiam ex viso Leonis ungue totam feri faciem magnitudinemque, magna artis suae commendatione repraesentasse. Qua vero ratione certa digiti dimensio nationibus omnibus praescribi possit, adhuc incompertum est mihi. Nam apud authores digitus et quae inde mensurae desumuntur. proportionis potius regulam, modumve quendam, quam certum ullum mensurae terminum ostendere videntur. Quaeque Bomae atque alibi, vel in aes, vel in antiquis marmoribus mensurarum exemplaria signata reperiuntur nationibus omnibus non inserviunt. Ad haec, hominum facies prolocorum et regionum situ, perinde ac aliorum etiam animalium corpora, tum exiutate, tum proceritate, tum crassitudine diversa dissimiliaque nasci manifestum est: id quod Basilius Magnus a veteribus traditum, a se vero diligenter observatum assererat. Tritici quoque, si mensu, ram indequis maluerit exordiri, et pondere et magnitudine, non provinciae tantum, sed regiones singulae, et vel modico inter se distantes intervallo, ac plerumque etiam contigui agri variant. Perque aetates, et secula fingula, corpora nostra imminui, Homerus, et ab eo Virgilius et Horatius una cum Philosophis tradidere: id quod et majorum nostrorum ossa passim eruta testa tissimum relinquunt. Rari enim, qualia nunc hominum producit corpora tellus, ut apud Poetam est, vel Plinii testimonio, patribus proceriores fiunt, con sumente ubertatem seminum exustione, in cujus vices nunc vergat acvum. Quare certa exactaque digiti dimensio, quae pari sit apud omnes mensura, nusquam potest reperiri. Quoniam tamen veteres in eam conveniunt sententiam, ut digitus sit mensurae principium, quae inde mox distribuuntur, mensurarum nomina loco hoc recensere libet, argumentum quidem ab [note: Mensura capita prae cipua. ] AEgyptiorum sacerdotum inventis non alienum: siquidem in mensuris etiam hieroglyphica quaedam inveniuntur, quae suo se loco prodent, Mensurae autem his praecipue capitibus discemuntur, ut loco primo sitdigitus, secundo uncia, mox sextans, inde palmus, doron, dochme, spithama, pes, cubitus, gradus passus, orgyia, ulna, hexapus, decempeda, plethrum, actus, jugerum, stadium, hexaplethron, diaulus hippicum, milliarium, dolichus, para sanga, schoenus, funiculus, stathmus, quorum omnium rationes afferre perdifficile fuerit in multa scriptorum dissentione. Ne tamen Chrysippi Medeam penitus exscribam, ea tantum colligam, quae a probatioribus tradita videbuntur.

[note: Digiti mensuta. ] ESto igitur digitus, vel ex granis tritici quatuor cohaerentibus spatium collectum, vel mensura omnium minima, unde Rerum publicarum decreto resiquas astruere necesse sit. Quae vero super eo sint hieroglyphica, longa jam narratione supra dissemimus.

[note: Unciaem sura. ] CErto autem dato spatiola, quod digito attribuatur, uncia sesquidigito constat, ea vero octava palmi portio: ita tamen ut palmum hic accipiamus pro mensura ea, quae [gap: Greek word(s)] Graece dicitur. i Sedenim ex dimenfione Nypsi, uncia supra digitum nihil plus occupat, quam tertiam alterius digiti partem, dum palmum ait quatuor constare digitis, easque esse uncias tre is, et ita Frontinus. etiam tradit: quare uncia pars erit pedis duodecima, ut recte mensores ponunt. Quod si uncia sesquidigito fieret,

pes in digitos decem et octo produceretur. De quo vero palmo et hic et illic intelligendum, paulo inferius explicabimus.

SExtans sexta pars assis omnino est, unciae quippe duae, ut pondera ad mensuras accommodantur, quae quidem unciae, uti propositum ex nonnullorum traditionen, in trium digitorum spatium porriguntur: quamquam, uti dicebamus, Nypsi nonnihil variet mensura. Nunirum vero locohoc assem pro pede, ut inferius patebit, intelligendum.

[note: Sexta seu Dodrans. ] PAlmus ex Vitruvii descriptione quatuor constat digitis, ex aliorum vero sententia digitos continet XII Nypsus hunc mensurae modum sextara appellat, et dotrantem etiam vocitari asserit, quae scilicet palmos treis contineat, uncias quippe novera, qui sunt digiti XII. Causam vero cur ita diversi authores erint in assignanda palmi dimensione, eam esse crediderim: quod Latini appellatione Palmi tria dimensionum genera complectuntur, quae suis apud Graecos nominibus discemuntur, Ea sunt [gap: Greek word(s)] .

ESt vero [gap: Greek word(s)] , sive [gap: Greek word(s)] foem. gen. (utrumque enim dicitur) mensura, quam alio nomine [gap: Greek word(s)] appeliant, ut interpretes Hesiodi versu illo enarrant:

[note: Hesiodi locus explicatur. ] Sedenim hoc Hesiodi loco quaedam oboritur difficultas, quam antequam ulterius progrediamur, ne quod nobis negotium facessat, forte non impominum fuerit explicasse. Quatuor hapsidibus currulis rota conficitur. Ad hujus vero rotae diametrum Hesiodum pro modulo decadorum currum vocat, ut unaquaeque hapsis trium sit spithamarum; atque ita necesse est uniuscojusque rotae circumferentiam, sive curvaturam dicere malimus, duodecim esse spithamarum. Hae vero dorae sunt XXXVI. Spithama enim doras, quippe palaestas tres continet: et palaesta, uti dictum. quatuor est ditorum: si ergo, ut ostensum est, circumferentia circuli, qui rotam ambit, XXXVI. Doris constat, et diametrum unumquodque tertia pars est circumferentiae, cur non dodecadorum diametrum posuit potius, quam decadorum? ne Geometriae terminos excederet, veritatique ipsi videretur adversari. Cui difficultati respondetur, decemillas diametri doras ab interiore circuli parte desumendas, de quibus hic intelligit. Duae vero dorae computantur ab interiore parte rotae, usque ad circumferentiam exteriorem: una quippe dora ab utraque rotae parte. Alii ita solvunt, ut digitos octo, qui dorae sunt due expansos intelligant in ea, quae Ligularia dicuntur, sive Compages dicere velimus, quibus unaquaeque hapsis invicem adacta conseratur hoc modo:

Praecipue vero [gap: Greek word(s)] mensuram esse quatuor digitorum, inde colligimus, ubi Nicander basilisci corporaturam describit: que enim Plinius duo decim non excedere digitos affirmat, Nicander eo super [gap: Greek word(s)] . Interpres ejus, [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . Tria itaque dora duodecim explebant digitos, et Plinii basiliscum.

IN Divinis literis, utmultorum Theologorum est interpretatio, [gap: Greek word(s)] vitae brevis est quasi hieroglyphicum. Nam Psalmo nono supra trigesimum, qui apud aliquos trigesimus octavus est, in [note: Explicatio loci Dabidis ex Graeco. ] Graecocanitur, [gap: Greek word(s)] . Traductione, quam Russinus cicat, scriptum est: Ecce vettres posuisti dies meos. Illi enim qui ita reddiderunt, visi mihi sunt, adverbii [gap: Greek word(s)] , quod andquitus apud Latinos est, significatum ex vocis similitudine sequi. Ita et Romanorum exemplat habet, quod et Cassiodorus agnoscit, et in ea locutione plurimum imraoratur. Qui Hebraeos sequuntur,

alii breves, alii positos a Deo dies in mensura digitorum IV. ajunt: alii palmi longitudine constitutos dies, alii pugilares dies datos, atque ii minimae etiam mensurae mentionem faciunt Paraphrastici: veluti in digitis numeratos habere paucisimos dies meos: Sed illud, velut in digitis numeratos, nihil adrem: de mensura enim hic est sermo. Quare vulgata traductio, commensurabiles habet, sed sensum non exprimit integrum [gap: Greek word(s)] : quare id forte melius quod ex Adamantio conjicere possumus, si Iegamus, Ecce, quam breves admodum positisii dies meos, quippe cum quatuor digitorum mensura brevis admodum sit, ac perinde vitae nostrae brevitatem significet. [note: Job. 7. cap. ] Hinc clamat Jobes: Nihil enim sunt dies mei. Ut missum saciamus Hippocratem, vitam quidem brevem, artem vero longam esse conquerentem, et quae multa in hanc sententiam dici possent. Euthymius quoque palaestam quatuor digitorum conjunctione fieri, spithamaeque tertiam esse partem dicit, ac perinde minimam omnino mensuram, eoque nomine paucitatem dierum, quos vivimus, intelligi. Sed quoniam id nome [gap: Greek word(s)] deduci possit, interpretari etiam posse dicit Contentiosos, seu laboriosos dies, hoc est, luctae pugnaeque plenos: in lucta enim labore ac con tentione multa utimur. Ideo vero Dori nomine mensuram eam appellari dicunt, quod eorum plurima quae donantur (id enim est vocabuli significatum) ab eodem digitorum loco amittantur, quo [gap: Greek word(s)] [note: Sic [gap: Greek word(s)] palma porecta, et in terstitium in ter palmam porrectam et extremitatem digiti medii. ] constat, aquatuor quippe digitis. Plinius antiquos ait Graecos vocasse [gap: Greek word(s)] , quem nos palmum. Vitruvius quoque, quem nos palmum [gap: Greek word(s)] ait a Graecis dici, quod munerum datio Graece [gap: Greek word(s)] appellatur. Id autem semper per manus geri.

DOchme dimensio est decem digitorum. Sunt tamen qui [gap: Greek word(s)] mensuram eandem esse putent cum Doro: quatuor quippe digitorum in exporrecta manu cohaerentium ita ut [gap: Greek word(s)] tres [gap: Greek word(s)] efficiant. Atque apud aliquos invenias [gap: Greek word(s)] etiam appellari, atque id apud Hesiodi coramentatores.

[note: Quibus constet spithama, et hieroglyphica. hinc illud Diogeniani [gap: Greek word(s)] thama bita. ] [?] [gap: Greek word(s)] omnino duodecim est digitorum: quippe quod a digiti auricularis ungue ad extremum usque pollicem occupamus. Plinio libroVII. CAP. altero, ubi de Pygmaeorum statuta loquitur, ternas eos spithamas longitudine, hoc est, temos dodrantes non exeedere dicit. Dodrantem posuit Plinius ratione pedis habita, ex quo si dematur quadrans, reliqui erunt digiti duodecim, eaque pars quae tribus constat quadrandibus, Dodrans nimirum appellatur. Frontinus spithamam etiam Sexiantem dici scribit, habereque palmos tres, uncias novem, digitos duodecim.

ADducit haec rerum series in memoriam id, quod Prophetae, plurimum hieroglyphico, si non charactere, idiomate certe hieroglyphicis perquam simili utentes, Deum appeliatione Spithamae vocitarunt, penes quem scilicet sit rerum omnium facultas, supremaque authoritas: manu passa propemodum occupata, qua singula ordine tenoreque certo temperat ac moderatur, neque non fines aequis terminis distributos, dimensionesque omnibus, quae in universo mundo sunt, rebus lege sua dipartitur. Moris enim est oblatarum rerum magnitudinem spithamis, quae nobis promptuaria est mensura, dimetiri. Quod vero dictum de omnipotentia Dei, fufficiat unus ex quadragesimo cap. Esaiae locus: Quis mensus est pugillo aquas, et coelum palmo ponderavit? et quae sequuntur. Ubi Hieronymus: Quod autem pugillum vocat et palmum, humanae consuetudinis verbis utitur, atque mensuris, ut Dei potentiam per nostra verba discamus. Et paulo post [gap: Greek word(s)] autem, hoc est, palmus, extensam significat manum a pollice usque ad extremum digitum. Quae vero ibidem posita sunt de lichano gustatore, ut idem interpretatur digito, ac perinde minimo, alii viderint.

IN Spithama autem, ut superius dictum, vitae brevis hieroglyphicum habetur, quod a Graecis authoribus positum est, ut minimum vitae spatiosum mensurae ejusmodi parvitate significaretur, usurpaturque

usurpaturque plurimum ad uniuscujusque rei brevitatem indicandam, praesertim ubi in pumiliones cavillum vertitur, uti de Pygmaeis dictum, quos in derisum Trispithamos scurrae vocant.

PEs nemine discrepante digitis constat sexdecim, quare qui scribunt eum palmis quatuor confici, palmam accipiunt, ut Vitruviusio [gap: Greek word(s)] . Dividitur vero hujusmodi dimensio in uncias duodecim: et est sexta pars altitudinis in humano corpore. Frontinus pedem ita describit ut eum dicat habere palmos quatuor, uncias duodecim, digitos sedecim.

[note: Quibus constet cubitus pollux tamen medium manus digitum [gap: Greek word(s)] vocat. ] CUbiti quoque ratio ideo varia est, quia palmus varie accipitur. Nam qui duobus eum constare palmis dicunt, digitos omnino quatuor et viginti commemorant dum cubiti spatium id esse dicunt, quod ab extremis unguibus in medium brachii angulum protenditur. Id nimirum sesquipedale est, et Graecis Pygon dicitur, unde Pygmaei Eustathio. Ita palmi illi duo pro totidem dodrantibus accipiuntur. Neque diversus erit a Nypso et aliis Vitruvius, qui cubitum senis, more suo, palmis dimetitur, cum duci procul palmos quatuor quemque digitis porrexerit. Cubitum pictores quartam corporis nostri partem esse volunt. Apud Herodotum cubitum invenias viginti digitorum tantum, differreque ab eo qui dicitur [gap: Greek word(s)] : de quo videris apud Suidam. Est etiam cubitus regius, qui major est communi tribus digitis, de quo idem Herodotus primo. Est et cubitus geometricus, qui dimensione una sex cubitos e nostris aequat, ut Origenes et Augustinus retulerunt.

HIeroglyphicum vero cubiti una cum fraeno manu praetento, temperantiam prae se fert, unde Nemeseos simulacrum insignibus his conspicuum habeant, cujus haec erat inscriptio:

SUnt qui deliciosum molliculumque hominem, ne hieroglyphica haec elabantur, ex cubito cervicali innixo notent. Signum inquit Adamantius, mihi videtur voluptatis carneae sub cubito manuum cervical assutum sumptum id ex Ezechiele, qui dicit: Vae iis qui assuunt cervicalia sub [note: Ezech. c. 3. Mystica cub ti significatio. ] omni cubito manuum: nimirum eos intelligens, qui propter animi corporisque mollitiem a virili recedunt fortitudine, et nequiter effoeminantur. Forsitan autem, addit, Adamantius, sermo divinus per hujusmodi figuram et argumentum eos culpat magistros, qui per vaniloquentiam et falsae beatitudinis promissiones (quod nostro, quippe corrupto tempore, supra modum invaluit) multitudinem audientium libidini, vitiis voluptatique summittunt. Addit etiam Propheta, de capitis velamine quaedam, quoniam his praecipue temporibus valde suspecta sunt, consulto praeteribimus: quae si qui scuriosius appetierit, ejusdem Origenis homiliam legat in Ezechielem tertiam, deque temporum nostrorum proceribus dicta omnia interpretabitur.

GRadus, quem alii Gressum dicere malunt, et Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, uno constat cubito et pede: quod spatium tantumdem est acpedes duo et semis, vel digiti quadraginta.

[note: Vel spatium quod in spatio pedum. ] PAssus a passis manibus dici videtur. Alii passum quinis tantum pedibus constare putant, quo spiatio gressus duo recen seantur, sintque digiti octoginta. Nam Spatium quod passis manibus occupamus, in sex et nonaginta digitos exporrigitur, quae integra est quadrati corporis proceritas.

[note: Herod. l. 2. ] ORgyia Herodoto sex pedum est, Mensura eadem a pedum numero Hexapus dicitur. Orgyiae spatium Suidas interexpansas manus capit, quae quidem mensura sit proceritati humani corporis, nulli dubium et Suidam et Herodotum idem sentire. Libr. Pandect. X. tit. Fin. reg. capit. ult. fodienti putenm passum a vicino limite abesse oportere, interpres Latinus posuit. Lex ea Solonis a Cajo recitata, Graece scripta est in Codice Pisano. qui Florentiae asservatur, et [gap: Greek word(s)] hic habet, quae quidem mensura una plus pede crescit, et alias, uti ostensum, [gap: Greek word(s)] vocatur. Theodorus ex Aristotele interdum Passum vertit. Sed cum Orgyla, uti dictum, uno plus pede supra passum porrigatur, non [note: Vel quod patet in spatio pedum. ] satis recte videtur expositum, ut passus a passis manibus dicatur: id autem si admittitur, recte Theodoms. Sedenim omnino variat ipsa passuum mensura, pro regionum ritu et institutis.

[note: In Bucolic. ecgl. 4. ] ULnam Servius, et plerique alii eadem cum ea quam memoravimus Orgyia videtur interpretari, neque tamen inficiatur, longe minori spatio ab allis describi. Sunt vero qui urnam Orgyiae dimidium [note: Nempe, spatium in quantum utraque extenditur manus. ] esse velint, nomenque id, atque ea fere trium pedum mensura in plerisque Italiae locis permansere. Quare quod apud Plinium legitur lib. XVI. CAP. XLI. de Abiete, cujus crassitudo quatuor hominum ulnas complectentium implebat, hominibus quatuor admotis, arboris ambitum ulnis octo comple xum intelligendum. Si vero ulnas altero modo maluerit quis intelligere, nihil laboraverim. Sane hujusmodi amplitudo mihi non est miraculo, qui et abietes et larices et arbores alias vastitatis incredibilis inspexerim in Noricis Alpibus enatas.

DEcempeda, quae Grcae [gap: Greek word(s)] , suos se prodit nomine. Ea vero et Acaena est. Thessalorum quidem inventum ut apud interpretem Apollonii Argonauticis legimus. Porrigitur nimirum ea in digitos centum sexaginta, qui duo passus essent, non tamen Orgyiae. Eo dimensionis nomine saepe utitur Cicero, et decempedatorem, Metatorem appellat. Eo sere spatio a vicino abesse lege XII. tabularam jubetur is, qui ficum aut oleam in agro plantaverit: nam si quid aliud severit, satis est quinque [note: Soloni lex. ] ab esse pedes. Quamquam super hujusmodi limitatione libr. Pandect. X. tit. Fin. red. Solonis lex a Cajo recitata, non satis ex fide Latinis reddita. Nam quod interpres redidit. Olivam autem aut ficum novem pedes ab extrema regione plantet, alia autent ligna quinque pedes, in Pandectis quae tanta von eradone Florentiae custo diuntur, ita Graece scriptum reperi, [gap: Greek word(s)] . Ex quibus verbis manifestum, olivam quidem vel ficum pedes novem procul ab alieno solo plantandas, ceteras autem arbores duos tantum pedes abesse posse. Sunt et alia eadem lege, quae aliter habent in Pisano codice, ipso, quam passim in impressis voluminibus praestitum, de quibus alibi disserendum: nunc nostrum sequamur institutum.

[note: Varro l. 1. et Plin. lib. 18. cap. 3. ] JUgerum, ut Varro finit, constat ex actibus duobus quadratis. Unde Quintilianus ducentos et quadraginta pedes ponit in longitudinem, dimidium in latitudinem, quod uno jugo Boum in die arari potest: de quo, quiapleni sunt omnes Grammaticorum libri, non est ut plura inculcem.

[note: Theophilus lib. 2. Insti. tutionum. ] STadium dupliciter consideratur, alibi pro spatio cursoribus in agone destinato, alibi certum est mensurae genus limitibus agrorum metandis comparatum. Atque hoc plurimum centum vigintiquingintiquinque

passibus nostris terminatur, quipedes essent DCXXV. Ea summa octies computata milie facit, quae dimensio proxime accedit ad eam, quam ponit Herodotus II. ubi de labyrintho, [gap: Greek word(s)] Orgyiae centum justae stadium conficiunt hexaplet hrum. Quod vero ad agones pertinet, Graeci stadium suum ducentis pedibus metiuntur. Sed Herculem ducentis quantumlibet pedibus dimensum ab Hercule aliis omnino majus. Unde Mathematum. periti herois staturam ex eo stadio, quod ipse suis pedibus metitus est, prodidere. Italicum porro [note: Autor A Cellius lib. 4. cap. 1. Cons. c. 13. ] pedes continet CXXV. authore Censorino. Erat et stadium Pythicum, quod pedibus mille constitisse tradunt: Olympiacum, quadringentis tantum. Sic colligimus ex his stadium non fuisse certae mensurae spatium, sed parts illius, quae alicubi brevior, alicubi longior fuerit, agonibus destinata.

[note: Plutarchum et Suidam. ] PLethrum vero mensura est centumpedum, sexta quippe stadii pars, ut apud authores Graecos passim habetur, [gap: Greek word(s)] . Tantumdem vero est, centum id constare orgyiis dicere, cum, ut superius dictum, orgyia sex occupet pedes.

[note: D. Hier. 1200. constare ait. ] Diaulus mensura est duorum stadiorum. Caeterum varietas stadiorum effecit, ut diaulum nonnulli ducentis constare cubitis crediderint. Quin et cubitus ipse, ut suo loco dictum, plurimum habet varietatis.

HIppicum, quo scilicet Equi ad cursum admittebantur, duplo majus diaulo fuit: nam quatuor id stadia comprehendisse, Plutarchus. author est.

[note: Vel 100. Passus, unde ei nomen. ] Milliarium, ut junius Nypsus, octo stadiis constat: ut Vitruvius, pedibus quinquies mille, atque ita stadium id assumitur, quod CXXV. passibus nostris terminatur, quos pedes esse diximus sescentos quinque et viginti, quinis unicuique passui pedibus adnumeratis.

[note: [gap: Greek word(s)] ut de lognitudine temporis, ita et spatii, et mensum dicitur, a cursu, a cursu er [gap: Greek word(s)] , dolichum curro. ] DOlichus, ut nonnulli ponunt, stadia continet duodecim. unum quippe milliarium et semis. Qui vero quatuor et viginti aut uno minus ponunt, quae tria esset milliaria, recursus rationem mihi habuisse videntur: erat enim locus, ubi Equi sunt cursu exerceri soliti, cursu septies iterato: quare a flexu locus ita nuncupatus. Apud Pindarum invenies, et octies et duodecies iterationem ejusmodi fieri solitam, pro Equorum, qui jungebantur, modo: de quo in commentario de Metis diximus. Ita patet illud apud Chrysostomum in epistola ad Philippenses homilia prima: Etenim qui postquam decem dolichos cucurrit, si post desiciat, omnem amisit landem: dictum, quia scilicet duo adhuc dolichi erant decurrendi

[note: Persae quoque schoenos et parasan gas, alii alia mensura determinant. Plin. lib. 6. c. 26. Leugua gallice, licuem. ] PArasanga, mensura Persicae, in stadia triguita porrigitur. Herodoto ea essent tria milliaria et semis, qua dimensione in itineribus Transalpinae nationes plurimum utuntur volgo Leuguam appellantes: quamquam et Leuguae spatium pro locorum regionumque situ plurimum varient, quippe quae inter Alpes, breviores, in Germaniae vero atque Galliarum campis, longius protrahuntur. Denique eam mihi videntur rationem habuisse, ut quantum itineris una hora obequitando confici posset, id ea nuncupatione appellarint: ideoque cum difficilior ac perinde tardior sit ingressus per Alpes, Leuguas itemtidem breviores constituerunt.

[note: Herod l. 2. Plin. lib. 17. c. 14. ] SChoenus duas occupat parasangas, quae septem essent milliaria. Haec inter AEgytiacas mensuras adnumerantur ab Herodoto. Nonnulli stadia ea quinquaginta continere tradunt. Plinius ex

Erathosthenis rationes quadraginta tantum, qui passus essent quinquies millia. Aliqui stadia XXII. singulis schoenis attribuere. Atque ita mensurarum hujusmodi inconstantiam diversitas authorum fecit, sive Ioca, sive tempora rationem hanc omnem variarint, quemadmodum in ponderibus tanta scriptorum dissensione omnia conturbata.

ITNvitat vero me nommis similitudo, ut quid Schoeni vocabulo velint Divinae literae, aperiamus. Apud Hebraeos enim mensurae genus erat sub funiculi nomine nuncupata, per quem portionem eam indicabant, quae in agrorum divisione huic et illi obvenisset, transibatque vocabulum ad haereditates [note: Deut. c. 32. ] et patrimonia. Unde Moseos cantico, Deuter. Funiculus haereditatis suae Israel. et Psalm. 77. Et forte divisit eis terram in funiculo distributionis. Et 47. Ezechielis: Joseph duplicem funiculum habet, et passim multa hujusmodi. AEgyptiis porro mos, ait Prodicus ut apud Max. Tyrium est, terram metiri [note: Ma traco et mon giste, a benationis metaphora. Psal. 139. ] funibus: quod et Hieronymus agnoscit tertio Joelis cap. ubi Septuaginta ait transtulisse, [gap: Greek word(s)] quod alii, torrentem spinarum fecerant, funciculum ait [gap: Greek word(s)] , aut juxta AEgytios mensuram certi itineris. Unde in Psalmis: Semitam me am et funiculaum meum investigasti. In Nilo enim, subjicit, flumine sive in rivis ejus solent naves funibus trahere, certa habentes spatia quae appellant Funiculos, ut laboria defessorum recentia trahentium colla succedant.

[note: Stetuaginta fortasse pro [gap: Greek word(s)] , funiculum. [gap: Greek word(s)] . cubile berterunt. ] QUia vero versiculum obiter ex tricesimo nono supra centesimum Psalmo citavimus, [gap: Greek word(s)] Semitam meam et funiculum meum investigasti, transtulerunt quidam, Examinasti, a vestigio tamen est [gap: Greek word(s)] : quamvis qui Hebraicam sequuntur Iectionem, grabatum ex junco factum, non funiculum, intelligere videantur, dum [gap: Greek word(s)] cubitum meum eventilasti, reddunt. Quinetiam Chaldaeae Arabicaeque lectionis traductio in hanc ipsam sententiam habet. Sed et, quando ambulavero in via, aut quando accubuero ad studendum, legi. Sed quoniam Graeca lectio jam recepta est, quam, ut plerisque locis apud Hieronymum video, eam esse arbitror quam Septuaginta transtulere, eam secuti, quid in ea hieroglyphici contineretur, exposuimus. Quam vero schoeni funiculive mensuram apud AEgyptios et Persas esse Euthymius tradit, eamdem ait, nostri propemodum stadii longitudinem aequare.

[note: Cersorinus tamen, de die natali, cap. 13. assignat spatium 126000. stadiorum a terra ad Lunam, secundum Pythagoram. ] STathmus, quod itineris diurni spatium est, produci fertur stadiis centum et quinquaginta, quae milliaria essent undeviginti, quadrante minus. Nam et Jurisconsultorum tabulae viginti milliaria diurnis itineribus concesserunt. Jocose vero Lucianus [gap: Greek word(s)] ludit, [gap: Greek word(s)] : Numquid tria millia stadiorum sunt a terra ad Lunam usque, qui primus nobis stathmus, id est, quod itineris spatium uno die peregimus? sed ut fabulas omittamus, satius fuerit, tot decursis spatiis commodum quiescere: quamvis adhuc digiti quoquoversum accepti quasdam habent dimensiones, quarum norma modoque reliquum totius humani corporis dimetimur, menfura in hoc velillo membro nunc parte pari, nunc geminata, inpluribus triplici: quippe pollex expeditus, ut supra innuimus, ejusdem mensurae est cum infamis dimidio aure, cum naso, cum fronte et ore, cum infima brachii latitudine, et partibus plerisque aliis. Verum cum haec ad pingendi sculpendique artem potius, quam ad suscepti operis negotium pertineant, eam artificibus operam relinquentes, imaginum significata, non artem pingendi, exponere prosequemur.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XXXVII. DE DIGITORUM NUMERIS ET SIGNIFICATIS, Ex Sacris AEgyptiorum literis. CLARISS. BERNARDINO TOMITANO, PUBLICO BONARUM ARTIUM IN Academia Patavina Professori.

MIcare tecum digitis libet, TOMITANE honoratissime, Micare mecum? inquiens. Nempe, quantacumquesis gravitate praeditus, micare tamen libet. Quid enim aliud is, qui per digitorum motus varios, numerorum significationes explicare aggressus fuerit, facere videatur, quam ridiculis propemodum articulorum omnium gesticulationibus, modo eos porrigendo, modo contrahendo, colluderene dicam, an pueriliter ineptire? et tamen ipsa rei cognitio aliquid habet, quod eruditi quantumlibet viri minime sint aspernaturi. Quare aufim dicere, aliquid omnino in Digitis meis velipso Tomiano non indignum, quodque forsitan emunctissimam ejus narem ad libri totius lectionem possit allicere. Multa enim ex eo tempore sunt, quae temporibus ullis beatioribus quibus industria et ingenium in pretio fuerint, minime contemnenda videbantur. Sedenim, ut quid de bujusmodi argumento sentiam ingenue fatear, habet omnino aliquam rerum copiam et varietatem. Sed exactissimam diligentiam illam, omnia perquirendi quae in hujusmodi sententiam dici possunt, neque me praestaturum polliceor, cui pleniorem esse, per otium, et tam frequenter infestam podagram, minime licuerit. Neque tu, qui omnem vitae meae rationem optime nosti, id ab occupationibus meis effagitabis, eo uno contentus, quod hoc, qua, lecumque sit, mei erga te amoris et observantiae argumentum esse voluerim. Cognosco autem ingenium Philosophi, qui tam multa quae minime oculis conspicua sunt, ita spectare videatur, ac si rerum suarum imaginibus conformata, suisque coloribus picta proponerentur. Animam nemo vidit, quam Philosophus ita intuetur, et ad amussim factam agnoscit, ac si colossus ingens aliquis aut fabrica quaevis admirabili membrorum artificio elaborata esset.

[note: Digitorum dibisio, et muniu cujusque proprium. ] RAtioni consentaneum videtur digitos primum dividere, et quod illi munus singuli suscipiant explicare, ut ita mox quae in illis significata reperiuntur aperiamus. Illi enim alio atque alio gestu dispositis, nunc contracti, nunc porrecti, uti praefati sumus, modo hac, modo illa manu varias habent significationes, ac omnem fere numerorum rationem explent, cujusmodi plurima in antiquorum statuis reperiuntur, et apud scriptores passim offeruntur quae non parvam inferant haesitationem, nisi aliqua eorum ratio, quod facere proposuimus, expendatur. Tota igitur supputationis ratio in tres partes divisa est, quarum prima digitus, articulus altera, tertia compositus numerus appellatur. [note: Digitus quid. Articulus. ] Digitus est quicunque numerus sub denario profertur, et hujusmodi puncta usque novem, praerogativa quadam, etiam sub numeri nomine singula continentur. Articulus, qui nullo redundante dividitur in decadas, e quorum utroque compositus numerus resultat, quotiescunque scilicet articuli, sive denarii numerum aut hunc aut illum sibi assumunt. Numeri sedem in inferioribus tribus [note: Compositus. ] digitis habent. Articuli conjunctim in indice polliceque. Compositi et hos et illos, prout usui venit, aut explicant, aut inflectunt socialiter. His ita constitutis, operae pretium est, quos quisque digitus, quos cujusque digiti gestus, numeros ostendat, aperire. Primum autem omnium iliud constat, laevam

manum omnia indicare puncta ab unitate, usque novem et nonaginta: dexteram vero a centenario, ut ita dicam, usque ad noningenta. Sed quib. digitis millenarium a centenario distinguatur, magna est inter eruditos controversia, dum alii Bedam, virum quidem non ineruditum, sequuntur, alii probabiliorem quandam [note: Beda, in libro de temporibus et natura rerum] rationem amplectuntur. Beda enim, si modo ille ita scripsit centenarium a laeva in dexteram ita transferri tradit, ut quo gestu, quibusque digitis decem in laeva numera vimus, eo centum in dexteram designemus: inde ad millenaria descendamus et quibus gesticulationib. in laeva numeros usque novem ostenderimus, iisdem in dextera totidem millenaria proferamus. Alii naturae ordinem secuti, uti minores numeri majorib. subjiciuntur in laeva, ita minores summas majorib. in dexteras subditas agnoscunt: ea n. proportio est numerorum ad decadas, quae centenariorum ad chiliadas. Congruum igitur est eorum quoque hieroglyphicorum figuras ad eorum regulam accommodari. Quare perplexitate, quae in iis, quae Bedae attribuuntur mentes implicat et obturbat, evitata, ita manus statuendae, ut veluti in laeva coeptum est ab auticulari pro unitate et sociis: ita in dextera ab eodem digito centenarium exordiamur, nsque ad nonaginta. Millenaria vero per pollicem et indicem exprimamus. Atque ut in laeva a numeris per inferiores tres digitos ascensum est ad articulos, ita in dextera per eosdem inferiores et centenariis surrigamur ad millenaria, quo sc. gestu quibusque digitis in laeva decem ostendimus, per eosdem in dextera millenaria explicare incipiamus, quae circa pollicem et indicem longe commodius et convenientius hospitantur. Cujus rei testem appello summae multiplicisque doctrinae virum Irenaeum Theologum ex antiquioribus, qui aliquot aetatib. ante Bedam claruit; aperte enim hic scribit: UNIUS numerum, quo gestu significabantur in sinistra, translatum in dexteram centena conficere. Sed ponam ejus verba super hoc gestu, in Valent. libro 1. C. 13. A numero nonage simonono, qui fuit in laeva per UNIUS significationem, transferri dexteram et ibi centena constitui. Hujus sententiam Graeci, et universus recentiorum usus admisit, quos inter egregie princeps Lucas Minoritanus, qui Arithmeticam et partes ejus absolutissime consummavit, ejusque opus uno omnium ore probatissimum, multis ab hinc annis venit in manus hominum, et habetur in primis. Fuerunt et alii, qui manib. ad hanc seriem, quam ponit Irenaeus figuratis, Iibellos ad mortalium institutionem edidere. Prae. terea tota hujus hieroglyphici ratio cum Chaldaeis ad amussim congruit, mirificeque respondet. Illi enim totam hanc computandi diligentiam per lineas expressere, ita inter se distinctas, ut apicib. solum quibusdam additis situ, tantum numerorum varietatem indicarent. quaternae tamen ita positae, ut prima digitos, secunda articulos, tertia centena, quarta millenaria commonstrarent, eo quidem oridine, ut qui apex surrectus laevorsum unitatem ostenderat, dextrorsum versus centena prae se ferret: iidem, sed inferne vergentes, laevorsum decem; dextrorsum mille signarent, in eum, quem sequenti vides pagina, modum.

Ad Chaldaeorum igitur normam, manuum digitorumque supputationes accommodabimus, earum volis altera alterius e regione passis, ut unitates centenariis, decades millenariis, ad superiorum hieroglyphicorum instar, opponantur,

Quod vero Orontes Regis Artaxerxis gener, qui ob ejus indignationem quamdam et honoribus amotus, [note: Orontis dictum. Plutarch. in Apophi. Regum. Olim digitis subducebatur ratio ut nunc calculis. ] et ad ignominiam redactus esset, dixerit. Quem admodum supputatorum digiti nunc miriadas, nunc unitates prraese ferunt, ita Regum amici nune plurimum, nunc minimum praestare possunt, non est ut quispiam hoc ad Bedae rationes trahat, quasi Orontes intellexerit de dexterae laevaeque auricularibus, in quibus hinc unitates, inde millenaria constitui debeant: insulsa enim est imaginatio, cum Orontes miriadas hic confusim ad amplificatione oratorio more dixerit: non quod miriadum, hieroglyphica unitati sigillatim opponere cogitarit, sed in universum hinc laevae digitos, illuc dexterae designavit. Obstaret Chaldaeis et Peris, Irenaeo et allis, Quintilianus, que nonnulli ex libro undecimo citant, eo Ioco: Gestus, poculum poscentis, aut ver bera minantis, aut numerum quingentorum pollice flexo efficientis. Quae sunt a quibusdam scriptoribus notata, ne in rusticis quidem vidi. Sed iidem ipsi, qui quingentorum positum volunt, inficiari non possunt, quin eo loco eruditi plerique viri quinquagenarium potius agnoscant. Non sum vero nescius nonnullos esse, qui lectionem apud Bedam defendere aggrediantur: quippe, quae in laeva denaria sunt, iidem digitis in dextera centena significare, atque ita

per eosdem pollicem et indicem per decadem aggregationem ad noningenta usque procedendum: mox cum millenaria fuerint indicanda, ad ejusdem dexterae inferiores digitos descendamus, quod vel natura ipsa videtur abborrere. Sane Hieronymi verba sunt: Porro centesimus numerus (diligenter quaeso Lector attende) si de sinistra transfertur ad dexteram, et issdem quidem digitis, sed non eadem manu, [note: Explicatio loci citati ex Hieron. ] quibus inlaeva nuptae significantur et viduae, circulum faciens exprimit virginitatis coronam. Ego, ni fallor, ex his verbis Hieronymum puto eadem tradere quae docuit Irenaeus, dummodo Ioco suo sententia commatis additis distinguatur. Sententia quidem Hieronymi est, diligenter attendendum: Quin attendamus? Centesimum numerum de sinistra transferri ad dexteram, et iisdem quidem digitis, non eadem manu circulum facientem exprimere virginitatis coronam. At explicavit se aptius inquiunt, dicens: quibus in laeva nuptae significantur et viduae. Scimus quidem in laeva unguem indicis, quasi ad osculum molliter applicatum, maritalis conjunctionis hieroglyphicum ab eo viro doctissimo positum: quod loco suo plenius commentati sumus. Viduas autem per sexagesimum ostendi, qui numerus per indicem ejusdem laeae, qui extremum pollicis articulum arete complectatur, exprimitur. Idem fatentur omnes. Sed Hieronymus ne fallamur, admonet, transferri numerum centesimum ab laeva in dexteram, per digitum et gestum scilicet, qui unitatem in laeva constituit, in dextera centena conficiat, atque ita de caeteris. Atque hoc est quod ait, Sed non eadem manu: quam manum? eam intelligit qua non utimur in centenis, cujus scilicet digitis nuptae significantur et viduae, quarum manuum hieroglyphica superius et explicaverat, et ingeniose interpretatus erat. Sed quo modo corona haec, dicet aliquis, circumflectetur in auriculari? Respondemus: si digitum cum ita inflexeris, ut digiti ejus unguis mediae palmae tuberculum appetere videatur: id ita coronae plexum imitabitur, ac si arboris cujusvis ramulum ita flexeris, ut cacumen ejus ad locum, unde germinare coeperat inflexeris. Nam gestus hic (ut quod necesse est idemtidem repetamus) in laeva unum significat, centum in dextera, ut singula: copiosius suis quaeque locis enarrabuntur. Nunc quoniam Iectorera aspera et morosa forsitan disceptatione delassa vimus, libet, in hujus gesticulationis sententiam lepido Nicarchi epigrammate aures animumve aliquantulum delinire. Jocatur enimis in Cotyttarin annosam [note: Nicarchi jocus in Cotyttarin. ] vetulam, quae praecano cum esset capite multaeque dicacitatis, ac Nestori comparata, nondum eum ita grandaevum esse sineret, quae Cervos annis superesset, ea aetatem suam laeta manu veram dissimulans inciperet numerare, tamen et viveret, et luminis beneficio frueretur, et firmis ingrederetur pedibus. aeque ac si esset adolescentula. Quare maxime verendum ne Plutoni sinistri aliquid acciderit. Sed Nicarchum ipsum audiamus, quem falso quidam [gap: Greek word(s)]

Quod si quis Epigramma ipsum Latine sibi cani postularit, id hujus est sententiae:

Et quoniam in Nestoris aetatem incidimus, synepoeja postulat, ut quatuor etiam Juvenilis carmina subjungamus:

[note: In quo explicando haellucinatus creditur Domit. Calderinus. ] SEd jam strato itinere, sopitisque controversiis. ad ea, quae liquida manifestaque sunt, procedamus, digitosque ipsos erumpere gestientes e carceribus emittamus: primique spatia corripiant auriculares, alter et alter, quorum qui in Iaeva est uno omnium consensu unitatis indicium est, si unguiculum ad medium volae tuberculum advertat, quasi coronam quamdam flectere meditetur. Itaque si fasces a dextera alicujus statuae fuerint, Iaeva vero eo gestu praetendatur, primi Consulatus hieroglyphicum apparebit, vel sialia fuerint insignia alicujus honoris indices, primum eo potitum ostendet, atque ita de reliquis.

[note: Virginalis numerus. ] AB hoc Iaevae digito ad eumdem dexterae conversi, eodem gestu quo illo unum, hic centum, ut jam constare potest, significari profitemur. Neque id praetereundum, quod centenarius numerus Virginalis, ut sacrarum literarum interpretes tradunt, appellatur: de quo apud Matthaeum habetur c. 13. Quandoquidem iis, qui vitam recte, pie, sancteque instituerunt, tria sunt proposita praemia, vel fructuum proventus: aliis tricenarius, aliis sexagenarius, allis centenarius. Tricenarius quidem iis, qui maritalem secuti vitam, eam conjugio minime contaminato peregere: nam numerus [note: Maritalis mumerus. Viduitatis aut coelibatas mumerus. ] ille, ut suo loco dicetur, aptus nuptiis. Sexagenarius iis, qui viduitatem aut coelibatum incorrupte atque integre custo dierunt. Et sexagenarium annorum numerum viduitatis esse idemidem osten demus. Centenarius demum iis, qui virginitatem intaminatam incolumemque ad ultimum usque vitae terminum servavere. Eucherius centenarium hoc praemium non tantum ad virginum merita verum etiam ad martyrum mercedes praemiaque proposita contendit. Hierosolymitanus Hesychius, perfectissimum, ait, centesimum ideo concipimus, quia quinquagesimus, quae spiritus amplectitur: unde Pentecoste Spiritui facra. Bonorum vero operum fructus, qui messem omnem excellit, in Evangelica lectione ad centesimum usque cumulatur. Adamantius quoque numerum hunc plenum in omnibus atque perfectum autumat: aitque totius rationabilis creaturae sacramentum intra se continere.

ADlaevam autem, unde digressi sumus, revertentes, si, uti de unitate dicebamus, aut Consul, a Imperator, aut Dictator, vel quid hujusmodi fuerit, qui dignitatem eandem sibi accessisse indicare voluerit, non insulse statuam ponet, in cujus manu Iaeva anularis digitus eodem inflectatur modo, atque eodem loco cum ipso minimo applicetur. Duo enim, vel bis, veliterum, eo gestu exprimi manifestum.

[note: Dualis numeri mysticus sensus. ] IPse vero dualis numerus mystico significato corpoream indicat naturam, et pro immundis accipitur in sacris: quod is numerus sociandis generandisque corporibus aptari solet, de quo videndus Adamantius libro tertio in Epistolam Pauli ad Romanos, ubi de propitiatorio loquitur. Submonet Divus Hieronymus in hanc sententiam adversus Jovinianum, animad vertendum esse juxta Hebraicam veritatem, in primo, et tertio, et quarto, et quinto, et sexto die, expletis operibus singulorum [note: Sed et motus multitudinis et opinionis sybolum] subjectum esse: Et vidit Deus quod esset bonum, in secundo vero die hoc omnino subtractum, ut admoneremur nonessebonumduplicem numerum, quod ab unione dividat: nam unitas tota Dei est, dualitas vero significet hieroglyphice foedera nuptiarum, quibus ubique Hieronymus paulo se infensiorem ostentat.

EOdem vero ipso gestu quo in sinistra DUO, in dextera digitus, idem DUCENTA significat.

MEdius autem, quem nonnulli Medicum, plures Infamem et impudicum appellant, ita penes duos inferiores incurvatus, ac si citharae cujuspiam filouna serie gestuque apprimedi essent,

ternarium effingunt numerum. Quodque superius de titulis et honoribus attigimus, ubi tergemini cujusquam notandi essent, hoc assumi potest hieroglyphicum.

[note: Ternarius numerus. ] SEd ipse etiam numerus suum habet significatum: quippe qui incorporeae naturae consecratus, nunc animae, nunc Dei simulacrum, hieroglyphicumque est, de quo multa Pythagorici, multa etiam veteres Theologi disputarunt, quae brevitatis causa sunt praetereunda. Illud tamen non omittam, Propitiatorium in divinis institutionibus longitudine duorum cubitorum et semis fieri demandatum, ut id Christum hommem significaret, quod et apud Paulum epistola ad Romanos habetur: qui quidem licet verus esset homo, quem proposui Deus propitiatorium per fidem in sanguine ejus, aliquid tamen habuit quod humanam excederet naturam, tria tamen non exaequaret: nam pater eo major est. Sed si quis haec apertius declarari sibi voluerit, ad ejus epistolae interpretes accedat. Quod vero paulo ante binarium malum esse dicebamus: sacerdos Heli, cap. III. 1. Regum dualem numerum pessimi spiritus esse suspicatur, uti Dei ternarium. Nam cum Angelus Domini Samuelem bis vocasset, tertiam vocationem expectandam duxit, ut vocem divinam esse cognosceret.

[note: Vir. AEn. lib. 4. ] EOdem gestu digitoque quo tria in sinistra, CCC. in dextera significantur. Sed et vocabulum, ipsum suas habet significationes. Trecenta siquidem pro magno admodum numero ponuntur, ut apud Catullum: Expecta hendeca syllabos trecentos, Quos complexa simul tenet trecentos, et multa hujusmodi, etiam apud alios: Et tercentenas erroribus impleat urbes. Tercentum nivei tondent dumeta juvenci. Tercentum tonat ore deos. Sane cum superius centenarium plenum atque perfectum numerum esse ostenderimus ex Adamantio, eundem triplicatum, supremum quid significare nulli dubium relinquitur. Sed tercenteni in Arcae longitudine cubiti, ostendunt hominem qui sit a centenario lapsus, hoc est, qui a tota rationis summa per ignorantiam deciderit, facile posse per Patris, et Filii, sanctique Spiritus cognitionem in trecenta restitui. Hic autem animad vertendum est, posse nos gestuum conformationibus illud conjectari quod ait Plinius libro XXXIIII. cap. VII. Janum a Numa rege dicatum digitis ita figuratis, ut CCCLXV. dierum nota, per significationem anni, temporis, et aevi se Deum indicaret.

CUm itaque Plinius dicat, digitis ita figuratis, verisimile non est, quod nonnulli putant, in dextera [note: Plini ans loci explicatio. ] iinsculptam fuisse literam T, quae apud Graecos trecenta significat, in Iaeva vero Z et E, quae sexagintaquinque supputant. Dicamus igitur ejus statuae dexteram eo gestu figuratam, ut ea exporrecta tres inferiores digitos graduum in morem incurvatos haberet, qui gestus, uti dictum, trecenta signat: laevam autem, ut paulo inferius patebit, ita conformatam, ut index pollicis ungui circumductus arctissima eum circulatione complecteretur, infamis vero mediam palmam versus adcurvaretur, duobus reliquis extantibus quantulum cumque porrigipotuerint: ita enim quinque et sexaginta describit: annum enim ad hujusmodi dierum numerum intelligi debere civiliter Pandect. ultimo Paulus ait. Et intercalarem, quo scilicet bis sexto calendas Martias dicimus, quarto quoque anno nihilo secius eodem dierum numero Supputari, manifestum: quia duo ilii dies unius vice habentur, nec interesse ait Celsus, utrum priore an posteriore die quid actum sit.

TRium igitur numerorum gestibus ita positis, insequentium aliorum trium ridicula propemodum sese offert gesticulatio. Nam quatuor exprimere cum volumus, minimus sustollimus re liquis in incurvatione sua permanentibus. Ita quartum Cos. Imp. Dict. et reliqua.

EAdem ratione modoque in dextera iidem compositi digiti, CCCC. constituunt. Nec super hoc aliud ad negotium.

[note: Quinarii hieroglycum. ] QUinque autem, aut quinquies ostendere qui volunt, annularem et minimum exporrigunt, impudicum palmam versus incurvant, uti in Jani statua dicebamus. Neque quidem hoc tantum signo quinarium significabant AEgyptii, verum etiam per sculptae stellae hieroglyphicum, propterea quod, ut Horus ait, ex innumerabili stellarum multitudine quinque tantum sunt ea praerogativa praeditae, ut mundi, quod illi ajebant, curam gererent, humanis rebus omnibus consulerent, nihilque apud mortales fieret, quod ab earum arbitrio non penderet. Ego, si mihi dicere liceat, desumptum puto a radiorum numero, quo Stella piscis insignita est, quod et Naturalis historiae scriptores tradunt, et ego in Anconitanum littus ejectas magno numero conspexi, et manibus meis attrectavi. Sedenim de hac plura Ioco suo in Coelestibus enarrabuntur.

[note: Quinarii numeri mysticus sensus. ] SEd et ipse quinarius numerus quomodocumque descriptus figuratusve, suam habet hieroglyphicam in sacris significationem: pro quinque enim sensibus accipitur. Unde illud Ambrossi per vulgatum de quinque virginibus prudentibus, et totidem fatuis. In antiquioribus vero Mosaicae legis praeceptis, qui peccasset in sanctis, tantumdem reddere jubebatur, et ad illud quintas adjicere, quod in exemplaribus Graecis [gap: Greek word(s)] legitur, ut scilicet ita intelligamus: Si quis de sacris vel oblationibus vel muneribus in usum pauperum erogatis, aut pro templi adificatione, alterius ve voti operis designatione datis, quinque intervertisset, oportere eum quinque sarta tecta reddere, mox peccati veniam imploraturum [gap: Greek word(s)] adjicere, hoc est, et altera quinque, et aliquid insuper auctarii. Quam sententiam Cyrillus examinans ita meditatur: Si quis, inquiens, quinque sensuum opus perverterit, et debito honestoque unumquemque officio defraudaverit, oportere eum synceros illos, et integros Deo restituere, mox alios quinque interiores adjicere, et horum omnium denique summam et solidationem quandam superaddere, firmum scilicet bene agendi propositum, si Deo satis ex asse facere voluerit. Eodem facere videtur, quod ab uno mense ad quintum usque annum didrachmae quinque, hoc est, ut Hierosolymitanus Hesychius interpretatur, quinque sensuum perfectio, sit oblatio: quae ideo per geminarum numerum exprimitur, ut intelligamus, ea quae puer sensibiliter videt, audit, gustat, odoratur, et tangit, ea etiam conduplicet, dum ad intellectum ea accommodare fuerit institutus.

[note: Capit. 13. et Censorinum c. 12. ] ANularis ver in Iaeva solus incurvatus, auriculari et aliis exporrectis, senarium ostendet, de quo multa apud Macrobium libro 6.

IN dextera vero eodem depositus modo sexcenta colligit, qui numerus apud Latinos pro maxime ingenti copia, numerosissimaque multitudine, ac propemodum infinita, hieroglyphice proferri solet. Ad Atticum Cicero: Venio ad epistolas tuas, quas ego sexcentas uno tempore accepi. Ad eumdem idem: In quo multa molesta, discessus noster, belli periculum, militum improbitas, sexcenta praeterea alia. Lepideque Plautus, Captivis, Sexcentoplago nomen fecitilli, cui plagae innumerae nunciabantur. Sed ne sexcenta ejusmodi proferam, ad reliqua enarranda progrediar.

BIs jam trium digitorum spatiis decursis, tertium iterabimus, quod palmam moveat. Facta igitur ad auricularem repetitione, eum dicimus, quantulumcumque porrigi potest, ad imum usque palmae tuberculum appressum, septenarii numeri signum esse. Et in dextera, septies centeni. Eo vero gestu componendomedius quoque adflecti cogitur, ac veluti gnomon horarius supra anularem prominere, ut ea sit ejus digiti figura, quam trapezitae nunc in septenario notando delineant, in hoc scilicet fignum 7.

[note: Nota 7. Centurio et nis signum. ] AC, ne lene quid attigiue videamur, eadem trapezitarum nota in plerisque veterum monumentis adsculpta. centurionis signum habebatur. Ostendit mihi Romae vetustum admodum monumentum ex marmore Thomas Petrosanctius, vir antiquitatum hujusmodi studio sissimus: in quo et signum id incisum erat, et verba rem interpretantia, in hunc modum addita.

ET Bononiae inscriptionem vidimus ad C. Petronii aedem, in qua signum idem eodem significato incisum spectatur. Romae etiam apud Paulum Caesium Cardinalem inscriptionem vidi ejus notae, quae sic incipit:

et quae multa ibidem insculpta sunt militaria, de quibus in Armorum. commentario abunde meminimus.

[note: Septenaria numeri praerogatiba. ] NOn erat autem otiosum Septenarii nomen, quod hieroglyphicum esse Dei Philolaus asseverat: quippe quod ea sit ejus numeri praerogativa, ut ipse sibi similis, alter ab aliis sit, veluti Deus, dux et princeps universorum solus, semper singularis et immobilis. Inter enim ea, quae intellectu percipiuntur, septenarius sine motu est, neque quicquam patitur. Nam alii numeri partim generant non geniti, partim generantur, cum minime generent: alii utrumque obeunt munus, solus vero septenarius utriusque conditionis immunis. Unitas quippe a nullo prorsus genita, numeros omnes quotquot habentur, generat. Octo vero generantur a bis quatuor, nullum autem generant. Nam numeri hic infra denarium intelliguntur. At quaternarius eorumdem, et parentum et liberorum jus obtinet, octonarium quippe gignit, a bis duobus ipse genitus.

QUorum cum nihil accidat septenario, quod sine matre sit, quodque virgo Palladi assimilatur, et quorundam symbolico hoc utentium idiomate mos fuit summi Dei sapientiam vocabulo signoque Palladis interpreteri: quanquam ubi figuras mathematicas aliquot hoc commentandi genere declaravimus, ternarium et quae septenarius significata habeat in Divinis literis, dicenda sunt hic satis fuerit pauca haec attigisse.

MEdius itaque auriculari adjectus, ita ut una cum eo extremam volae partem apprimat, octonarii numeri hieroglyphicum erit in Iaeva: in dextera octies centena recensita indicabit.

MEdius demum ad extremam palmae volare, una cum duobus inferioribus applicatus, ita ut totam obtegant, novem in sinistra constituit, in dextera novies centena.

[note: Nobenarius numerus. ] ESt etiam novenarius ipse numerus hieroglyphicus: quippe qui se non intra cutem contineat, sed effusus plurimos significet, quod Theon observat in Arati carmine, [gap: Greek word(s)] , non quod nevem, inquit, aetates vivat, sed quod perquam diu, ut Tibullus.

Apud Nicandrum [gap: Greek word(s)] Ieges, pro, aliquot praeditum aculeis, Idem [gap: Greek word(s)] in Scorpii cauda ponit, cum septem tantum in ea compages enumerentur. Pro multis igitur novem posita iriterpretes agnoscunt, de quo satis in Scorpii commentario. Quin et Alcaeus Hydram [gap: Greek word(s)] [note: AEn. lib. 6. ] eadem ratione dixit, cum Simonides eam [gap: Greek word(s)] tradat. Quem imitatus Maro, ita super ea:

Ad hoc etiam facit, quod Hesiodus novem inquit noctes Jovem cum Mnemosyne jacuisse, unde Musarum prolem susceperit. Oportere enim, ajunt interpretes, eum studiis incumbere, qui sit mox aliquod ingenii atque doctrinae memorabile testimonium reliturus.

POstquam igitur digiti tres inferiores triplici decursu ludi sui partes peregere, athletas nunc spectabimus: pollices quippe, indici unumquemque suo commissos: varia quorum colluct atio a Iaeva theatri parte perdecadum campum, altera vero ad dexteram lucta per numerosissimam chiliadum arenas exercebitur. Erit igitur conflictus primus Iaeva index in primam pollicis sui suffraginem unguem affigens, quem attractus pollex ita urgeat, ut colluctatorem strangulatione quadam elidere videatur. Hieroglyphicum hoc denarium, alterum vero ad dexteram millenarium recensebit. De denario locus patescit apud Apulejum Apologia: Si triginta annos pro decem dixisses, posses videri pro compuationis gestu errasse, quos circulate debueras digitos aperuisse. Quo vero pacto digiti tricenario aperiantur, loco suo dicemus. Apud Horum Nillacum invenias lineam unam surrectam com alia superne dejecta, vel incumbente, decem linearum quae in plano ducendae essent, hieroglyphicum esse. Puto ego hunc exprimere voluisse denarium numerum: cujus scilicet denae unitates per lineas totidem significari, tanquam per puncta, solitae essent, quae apud AEgyptios ejusmodi tantum figura comprehen derentur: compendiosam enim rationem aliquam in numerorum notis nationes omnes, quaeque suam excogitarunt. Omnino enim codices quos inspexi, omnes eo loco mendosi sunt, praesertim impressi, qui sic habent, [gap: Greek word(s)] . Sed et in manuscriptis aliquid desideratur, quorum minus corrupti ita habent, [gap: Greek word(s)] (hic vacuum relictum) [gap: Greek word(s)] , quorum haec est sententia: Linea una recta, una cum altera superne sibi adscita linea vel (hic vacuum) vel decem lineas planas significant. Puto autem lineas illas ita ducendas T. Nam aliquid simile apud nos est cum linea plana superne ducta, cui puncta numeralia subjiciantur, quae singula unitates ostendant, duplicatum numeri tantundem significat, quot sunt signa, quae planae illi lineae subdita conspiciuntur, ut IIIIVIR. aut IIIIIIIVIR pro Sex. vir, et Decemvir. In AEgyptiaco vero signo, superior illa linea producta ostendere videtur, licet una tantum signata sit. X. tamen sibi unitates adsciscere. Quod vero de duplicandis punctis dicebamus, multis potest veterum inscriptionibus confirmari, sed unam tantum exempli Ioco ponam, quam Venetiis apud clarissimum virum Danielem Ranerium Senatorem, antiquo lapide ita notatam inspexi, IIIIIIVIR. quod tantundem est, ac si DECEMVIR scriptum esset. Intelligendum enim est puncta illa quatuor, linea illa supeme ducta, duplicari. Quod vero ad Horum attinet, id ideo appo sui, ut castigatiorem codicem quaerendum admonerem. Nec me latet Probum de notis antiquorum, ejus lineae superne ductae signu~ad millenarium usque provehere: sed in eo libro multa sunt multorum arbitrio, atque etiam errore, inculcata, neque rei cujuspiam sana intelligentia magis nostro tempore desideratur, quam inscriptionum ejusmodi vera cognitio. Ad id vero quod supra Iaevae pollicem indici, [note: X. nota apud Romanos acceptio. ] quippe decadas chiliadibus, respondere asserebamus, Romani quoque ad AEgyptiorum, Chaldaeorum, Persarumque imitationem, cum decem significarent, per X. duplicem literam suam, quod decustatio, qua insignis est, locutionem denarii saperet, mille facturi, litera eadem in suo jure conservata, capite tantum a dextera laevaque oppositis semicirculis, cujusmodi alii apostrophos, alii, ut Victorinus, Sicilicos appellaverunt (est enim sicilicus ponderis certi mensura, quae signo hoc C figuratur) conjunxere: ac ita ex X. litera, ut dictum est, sua, [?] millenarium hieroglyphicum formavere, uti quo gestu Iaevae digiti decem ostendunt, eodem dexterae mille proferunt. Quamvis Priscianus, qui nihil non arrogat Graecitati, id secundum Atticos, quibus [gap: Greek word(s)] mille sunt, factum velit: atque ideo veluti illi ad hunc numerum prima tantum nominis litera usi sunt, quippe X. ita nos M. pro misse posuerimus.

[note: Quintmo potius milium a mille dictum propter multitu dinem actnorum. ] Sed hoc non vincit, quin notam eam, quam supra posuimus, a sua potius litera, quam a graecanica Romani desumpserint. Non est autem hic praetereundus Ciceronis Iocus, epistola ad Tironem, quae incipit: Quid igitur; non sic oportet? ubi in vulgatis codicibus scriptum, Helluo nequissimus sestertia CC. dabat, nullo aprico aprico horto, nullo emissario, nulla maceria, nulla cassa. In venerandae antiquitatis codice bibliothecae Mediceae, ita Florentiae scriptum observavi: Helico nequissimus H-S. [?] dabat: id sestertia mille dabat, indicat. Idem hieroglyphicum in multis antiquorum memoriis animadverti, notumque est Ravennae marmor vetus ita inscriptum: OB MEMORIAM PATRIS SUI DEC. VII. COLLEGII FABR. MR, H-S. [?] N. LIBER ALITATE DONAVIT. et quae sequuntur: hoc est, Decurionibus septimi collegii fabrûm municipii Ravennatis sestertia mille numûm. Haec vero etiam apud antiquarum inscriptionum impressores ineptissime corruptissimeque edita sunt Idem in antiquis inscriptionibus indicant [?] de quibus loco suo, ubi quinquagenarii numeri hieroglyphicum prosequemur. Sunt qui mulenarium, per miliariae spicae hieroglyphicum indicent, neque quidem authores absunt, qui genus id segetis nomen a maximo granorum numero, mille scilicet, accepisse tradant, ut in spica dictum.

[note: Undenarit duodenariibe hieroglyphicum] HIs igitur eo gestu constitutis, ubi accidisset ut denariis reliqui etiam numeri infra x. adjungendi essent, trium illi, ut ostensum est, inferiorum digitorum flexionibus porrectionibusve significabantur: Undenarius quippe, indice ac pollice pro decem circulatis, auriculari mox eo loco, ubi unum significat, adflexo: Duodenarius, firma denarii circulatione permanente, annulari ad auricularem adjecto. Ita reliqui numeri usque ad unum de viginti prout per inferiores digitos ostendi, satis explicatum.

QUoniam vero sextodecimus numerus inter hos collocatus, ejusque significatio magni apud, AEgyptios momenti fuit, et jam constat numerum eum per medium molliter inflexum, et indicem et pollicem circulatos significari: nunc quid ipse sibi velit numerus, videamus.

SAne quidem AEgyptii Sacerdotes per ejusmodi numerum eo, ut verisimile est, gestu signatum, voluptatem praecipue Veneream indicabant. Ab eo siquidem annorum numero adolescentuli ad muliebres consuetudines, et oblectamenta nequitiae incoeptant animum applicare, licet ad ter septimum usque annum semen infoecundum esse dicit Aristoteles. Quod si prolificum sit, vel exigua vel imperfecta generari autumat. A bis septimo autem anno pruritu Veneris incitari vult, a quo etiam, tempore pubescere primum incipit, stirpesque imitari, ut Alcmaeon Cratoniata ait, quae semen Iaturae florescunt prius. Atque hic ille est aetatis flos, de quo saepius apud authores, ut apud Terentium: [note: In Eunucho Obid. Metam. ] Anni? sedecim, atatis flos ipse. Et Ovid. Philosophiae istiusmodi non ignarus, cum Narcissum ostendere vellet ejus jam aetatis, ut amoribus dare operam posset, ait:

Indicium autem incoepti coitus est vox crassior et inaequabilis, quae secunda fere omnibus hebdomade, [note: Hircorum more coitum appetere. Censorinus ibidem Puerum, helpubem, et puberem. ] vel saltem incipiente tertia, evenit, et subalaris odor. Aristoteles id [gap: Greek word(s)] appellat. Antiqui nostri, ut Censorinus ait, Hirquitallire dixerunt, et quibus corpus olere incipiat, Hirquitallos. Nam annorum quatuordecim vel [gap: Greek word(s)] , vel [gap: Greek word(s)] appellabant, ad sexdecim vero [gap: Greek word(s)] , ut Terrentianum illud obiter interpretemur, Postquam is excessit ex ephebis. quamquam [gap: Greek word(s)] quoque unica locutione Graecis dicitur de grandiore jam adolescentia. Adstipulantur huic AEgyptiorum commento Astronomorum traditiones super aetatum affectibus: illi enim Lunam ad quintum usque annum insantem propemodum ductare dicunt; decennium inde Mercurio adscribunt unde illud ejus aetatis

studium rerum plurimarum, et mutabilitas, et inconstantia, ut modo hoc, modo illud appetant, hinc gestiunt paribus colludere, temereque iras colligunt atque ponunt, et ut Horatius ait, mutantur in horas. [note: Dearte poetica. ] Mox hominem sextodecimo aetatis anno in veneris ditionem devenire asserunt. Ad hunc usque annorum numerum et Servius Tul. et Terentius Varro pueritiam protraxere. Nam Rex in Institutionibus suis pueros ad sextumdecimum usque aetatis annum appellavit, ad quintumdecimum Varro Juniores ille a sextodecimo, ad sextum et quadragesimum usque dicit, adolescentes hic ad trigesimum usque. Quod reliquum est aetatis apud illum seniores habentur. Apud Varronem a tricesimo ad quintum et quadragesimum, juniores, inde seniores, ac demum senes appellantur. Diversa haec aliquantulum aetatis descriptio apud Pythagoram, qui vitam hominis quatuor aetatibus dispescit, viginti unicuique annos impertiens: pueritiae quippe: adolescentiae, juventuti quam Latini virilitatem potius appellarunt, ac senectae demum: quas totidem anni temporibus aequiparavit, ut suo loco singula tractavimus.

[note: Sedecius pedibus superare benedicendo oratores. ] PRaeterea sciendum est, hunc quoque numerum ex eorum esse classe, qui multitudinem, excessumve significant. Cum enim dicimus sedecim pedibus superare, intelligimus maximo excedere intervallo. Usurpatum ab Aristide, qui Periclem dixit [gap: Greek word(s)] , Ab Eupoli, ut Bruto ostendit Tullius.

[note: Signum numeris XX. et XXIII. ] CUm vero XX. significare vellent, pollicarem unguem infimae indicis suffragini (ut hoc pro re utar vocabulo) adprimebant: ubi scilicet index ab infami incipit separari. Beda vero, cujus codicem in damno esse suspicor: non enim adduci possum virum tam eruditum ita scripsisse, ut infamem hieroglyphico ejusmodi admisceret, quippe qui apud eum scriptum legerim, impudici summitatem inter nodos indicis et pollicis arete figen dam esse, quod si quis facere meditetur, id subsequetur incommodum, ut neque quo pacto possis tria et viginti commonstrare, neque unum de triginta repraesentare, et alia multa ejusmodi: cum in XXIII. ostendendis tres illi inferiores digiti arctius contracti, lineae, quae palmae ejusdem flexu media fit, ita applicandi sint, ut trium graduum speciem prae se ferant. In novem vero et viginti notandis, iidem digiti quantum exporrigi possunt, ad palmae usque radicem apprimantur. Quare necesse est decadas omnes, indicis et pollicis tantum gesticulationibus explicari, nullo eorum in societatem admisso digito, qui partem eam quae Numerus [note: Erasmus sua emendat. ] vocatur, indicent. Ac ne quis authoritate cujuspiam decipiatur, Erasmus ille multiscius, qui scholiis in Hieronymum ad Jovinianum, ubi de virginitatis agitur hieroglyphico per coronam expresso, inepta quaedam somniaverat, quae nemo umquam eruditorum cogitasset: cum errorem mox recognovisset, dum cognitiora, ut ipse dicit, traditurum se profitetur, loco hoc impegit in Bedam, imo in vitiatum Bedae codicem. Eamdem jacturam fecit in quinquagenarii nota, cum apud Bedam, scriptum sit corruptissime de [gap: Greek word(s)] Graecae literae similitudine, quod loco suo, suae dabitur luci.

CUrae pretium mihi videtur, anteaquam vicena haec amittam, quid sibi velint notae vot. XX. in numis et aris, vel, ut vulgus ait, triumphalibus arcubus, explicemus. Dicimus itaque fieri solitum id in salutis augurium, cum scilicet S. P. Q. R. vovebat haec vel illa sacrificia se laturos, ludosve celebraturos, aut aedes dedicaturos, si praescriptio annorum spatio Respub. in eodem statu permansisset, quo tunc florebat cum vota suscipiebant. Hinc apud Cornelium Tacitum legas, salutis augurium quinque et viginti annis omissum repeti, ac deinde continuari placuisse Claudio Imperatori. Fuisse vero salutis augurium in hunc modum, ait Dion, ut si Deus permittat, salutem populo poscerent: quasi ne salutem quidem a diis petere fas sit, nisi prius hoc ipsum dii concesserint. Observabatur autem quotannis dies una, in qua nullus ad bellum exercitus proficisceretur, nemo contra hostem se pararet, nemo pugnaret, quod in bellis civilibus haudquaquam observari

poterat: hoc salutis augurium, cum aliis caeremoniis jamabolitis, restituit et Augustus Caesar. Apud Livium saepe reperias vota ejusmodi facta. In ara sive arcu Constantini Romae VOT. XX. scriptum, [note: Maximiani Poeni numus. ] aspicias. In numo Maximiani Poeni VOT. XX. in media Iaurea positum. Ita plerisque aliis locis et numis, VOT. X. alibi, VOT. XXX. votis quippe decennalibus, votis vicenalibus, tricenalibus: reatum scilicet voti solutum: quod ita postea posteritati commendabant, factis aut ex aere aut marmore monumentis.

ILlud autem scitu non indignum, quod vicenalis numerus multitudinis significatum habet, de quo Theocritum legas:

Ubi Poetam numero abusum ajunt interpretes, pro multorum: propterea quod sit numerus multitudini maxime congruus, quod etiam apud Simonidem observarunt. Homerus in ejusmodi significatum Undeviginti posuit, quod Latini uno minus viginti dicere consverunt.

VIcena superius eo gestu figurari ostendimus, cum pollicis laevi unguem in eum indicis et infamis infimum locum, ubi digiti illi duo divaricari incipiunt, affixerimus. Idem gestus iisdem digitis in dextera, duorum millium est hieroglyphicum. Neque ultra repetemus, quae super hoc gestu perperam a quibusdam aliis excogitata sunt. Sed ad calcem festinantes, triginta jam et ter millia proferemus.

TRiginta, uti ex Apulejo dicebamus, in denario indicabantur, indice et pollice adapertis: ita tamen, ut utriusque ungues ad osculum quodammodo coirent blando, inquit, amplexu Beda. Hieronymus eorum digitorum conjunctione molli.

[note: Tricenarit numeri in sacris acceptio. ] ESt vero numerus tricenarius nuptiarum hieroglyphicum, ut sacri Evangeliorum interpretes super Matthaeo, affirmant, quod non multum abest ab eo numero per quem AEgyptii maritalem copulam, sive, ut apud Horum est, maris et foeminae congressum significabant: geminae quippe voluptatis interventu. Nam cum numerus, ut paulo ante dictum est, XVI. voluptatis signum haberetur, illi mox duo atque triginta nuptiarum hieroglyphicum esse constituerunt. Nuptiae vero conjugalisque conjunctio eodem hic significato accipiuntur. Qui quidem congressus utrique voluptuosus, cum, ut Ovidius diceret, utrimque resolvat, geminari idemtidem poscit ipsum voluptatis signum. Atque hoc illud est in Divinis literis, quod trigesimus annorum numerus pro maritali copula ponitur. Unde fructus ille trigesimus, qui offertur Deo, cum conjugalis vita caste puriterque, et nulla alterutrius partis injuria cum fide peragitur. Gommode vero fecerimus, si rem. hujusmodi sculpturi, eam non ex duplicatis XVI. velex integro XXXII. fecerimus, ac manum ipsam ea specie composuerimus, ut XXXII. repraesentet, unguibus, uti dictum est, laevae manus duobus illis ad osculum coeuntibus, anularique et auriculari in flexum palmae appressis, ut duo significent addita tricenis.

IDem gestus in dextera, qui XXX. in laeva commonstrarat, tria miliia significat. Quae fuerint vero apud Romanos millenariorum notae, quae paucissimis aetate nostra patuerunt, quae earum ratio, in quinquageno et quingenteno numero copiosius explicabimus.

QUod si pollicis ejusdem suffragio lateri vel dorso in laeva ejusdem indicis superinducta sit, ita ut signo [?] facto digiti ambo quantum fieri potest axtendantur, indice tamquam horologii

cujuspiam gnomone prominente, quadraginta significabantur. Atque hoc illud est quod apud Apulejum habetur: Cum vero XL. quae facilius cateris porrecta palma significantur, ea XL. tu dimidio auges, non potes digitorum e gestu errasse, nisi forte triginta annorum Pudentillam ratus, binos cujtuque anni Consules numerasti. Haec ille disputat oratione secunda pro seipso, ubi Pudentillam quadragesimum annum non excedere contendit, quam AEmilianus jam sexagenariam deposuerat, ideoque nefas esset eam ad nuptias solicitare, quando, ut sacri etiam interpretes ajunt, sexagenarius numerus viduitati sacer est, ut paulo infra loco suo plenius. Facit et ad virum hic annorum numerus. Nam Philon problemate proposito. Quare Isaac quadragenarius Rebecam duxit? tempus id congruum maritali copulae ait sapienti viro, idque fieri boni ominis causa: quia semen in vulva reconditum quadragenis diebus in masculum figuratur. Esaus quoque quadragenarius Judithen uxorem accepit.

[note: Mysticae quadragenarii numeri significationes. ] APud Hebraeos in flagris quadragenarium numerum vel uno excedere infame habitum, et pro ignominiae nota accipiebatur. Unde illa in actis v. illi autem ibant gaudentes a conspectu Contilii, quod digni habiti essent, qui pro nomine Jesu contumeliam paterentur. Verbum autem Graecum illud [gap: Greek word(s)] , habet inse aliquid, quod infamia notatum indicet, sed et intestabilis sit, et ad honores non amplius idoneus haberi possit. Apud Hebraeos enim lege cautum erat, ut si quis vel unam plagam supra quadragenas accepisset, ad honores et dignitates consequendas non amplius idoneus haberetur, Hinc locus ille cap. XI. secundae ad Corinthios epistolae patescit: A Judais quinquies quadragenas, una minus, accepi. Cur, una minus, quaerit Theophylactus? atque ea citata lege jussisse ait Judaeos tot numero plagas, una minus, infligi, ne illis cederet ad ignominiam, si forte pecussor ultra constitutum numerum provectus esset: quod si errore, vel casu aliquo accidisset, eam esse voluerant quadragenam: cupiebant enim eum per ejusmodi castigationes ad se trahere: quod si facere potuissent, par erat, ut hominis doctrina, ingenium, et fandi vis, honores sibi deposcerent, quos nequaquam deferre recusassent. Cavebant vero ne ad repulsam locus esse posset ignominiae. Sunt qui simpliciter rem accipiant: quia Judaei literae tantum addicti, habebant in lege, non excedendum in flagris numerum quadragenae. Sed nos illud, una minus, pensitamus. Neque nescimus Moysem illum plagarum numerum ideo non excedendum instituisse, ne forte qui castigandus tantum esset, nimia flagrorum repetitione exanimaretur. Cujus verba sunt Deuter. XXV. Sin autem eum qui peccavit dignum viderint plagis, prosternent eum, et coram se facient verberari. Pro mensura peccati erit et plagarum modus, im dunax at ut quadragenarium numerum non excedat, ne foede lacentus ante oculos tuos obeat frater tuus.

ESt et ea quadragenarii numeri consideratio in Divinis literis, quod a v anno usque ad vigesimum, qui se Deo voverit, redimere sese potest fructu quadragenario, siclis quippe XX. sive, ut Septuaginta reddidere, didrachmis. Siclus enim, ut saepe dictum, duabus aestimatur drachmis. Illae igitur drachmae sunt. XL. Hujusce rei hieroglyphicum significatum est, ut praeter sensuum castigationem, possit ea aetas jejuniis interim et orationibus vocare, donec eo perveniat, ut opulentioris doctrinae fiat idonea. Ad operis cujus quandam similitudinem Moyses per XL. dies jejunus orationi operam dedit.

ACneidem saepius repetendo morosus fiam, qui gestus, quaeve digitorum collocatio in laeva fuit, cum IV. notaremus, eadem figura statusque idem in dextera quatuor millia computabit. Quia vero polliciti sumus loco hoc rationem reddere, cur Romani millia haec per rectam lineolam, et sicilicos (ea est certi ponderis nota ad apostrophi, quo nunc plurimum utimur, similitudinem) hinc inde adalligatos figurarint, ostendendum est. Manifestum est millenarii numerinotam, quae tam antiquis

[note: Milleuarit muneri aliorum notae. ] in marmoribus inspicitur, hac fuisse figura, [?] duo millia vero sicilicis ad rectam lineolam duplicatis [?]: tria millia, triplicatis [?]: quaterna millia, quadruplicatis [?]. Praeteribo millenarium quod id signum et a Prisciano et aliis agnitum plerisque Iocis in conspicuo est Duo millia, Mediolani videas in hortis qui olim Zichi Simonetae fuerunt, porta Comensi, ea inscriptione, cujus initium est, C. VALERIUS C. F. O. V. F. et quae sequuntur. Cai fil. ob votum fecit. Denique, [?] ARBITRATU VALERIAE C. F. SORORIS. et Ravennae apud Petrinum Suessanum, MONUMENTUM [?] EX TESTAMENTO. Sed impressores nonnulli signum vitiarunt, utpote qui HS. C. C. T. C. C. imperitissime fecerunt. Terna vero millia hac ratione signata conspiciuntur in antiquissimo codice Mediceae bibliothecae Florentiae, nunc ad D. Laurentii dicatae per Clementem VIL P. M. epistola ad Caninium Salustium, quae lib. II. incipit: Literas a te mihi Stator, eo loco. Quod scribis ad me de drachmis CCCLIII. notatum est de drachmis, [?] quod computat tribus millibus. Ac ne in quatuor millibus similiter signandis immorer, scilicet [?]. haec ut semel dicam, demum erit regula, ut quotiescumque sive apud Plinium, sive Livium, et alios, praecipue vero in Verrinis, I. unum inveneris duobus CC. praepositis, totidem vero II. subjectis, CCLII. interdum etiam hoc modo per X. denariam notam, CCLXX. tu, [?] facito, nulla dubitatione impeditus. Ubi CCCLIII. vel CCCLXXX. tu, [?]. Ubi CCCCLIV. vel CCCCLXXXX. tu, [?] et millena tot fimiliter credas.

QUinquaginta vero hieroglyphice per digitos indicandis, laevae pollicem, palma tota passa, deorsum inflectes, et R tertiae apud Graecos literae similitudinem effinges: non autem ut Erasmus ex depravato Bedae codice scripsit, cum quinquaginta pellicem exteriore arcu instar Graecae literae [?] incurvatum ad palmam inclinabis. Sed jam ad hujus numeri hieroglyphica veniamus.

[note: Quinquaegesimus annus. ] ERat autem hic numerus remissioni et indulgentiae consecratus. In veteri enim lege quinquagesimo anno cujusque obligationis remissio condonabatur: quippe si quis possessionem distraxisset, recipiebat, si liber in servitutem incidisset libertatem assequebatur, indulgentiam debitor accipiebat, exul in patriam redibat.

PEreos qui alterum a quinquagesimo vitae annum excessissent, cur nonnulli effoeto jam corpore, mentis quoque et ingenii debilitatem significari dixerint, non sat scio: nisi Aristotelis dicto freti sint, qui in Politicis ait, post annos LII. ingenii vigorem evanescere. Unde etiam Euripides Bacchis dixerit:

[note: Quinqua ginta capita habentem Novem capita habentem. ] Quam tamen et Simonides [gap: Greek word(s)] appella vit, cum Alcaeus [gap: Greek word(s)] dixerit, uti superius meminimus. Utcumque autem quinquagenarius numerus describatur, spiritalis vitae hieroglyphicum est, et animi ejus qui divinis intentus, sublimia quaeque mente concipiat et contempletur: perinde ac duplicatis in centenarium negotiosum significat. Quinquagesimo enim post resurrectionem die sancti Spiritus afflatus advenit. Et operum nostrorum fructus uberrimi atque pinguissimi, ad centenarium usque numerum cumulantur, eorum, inquam, qui vitae integri, scelerumque puri peregrinationis [note: AEn. lib. 1. et lib. 6. ] nostrae cursum pie sancteque peregerunt. Hic vero numerus centenarius non sine mysterio per quinquaginta potius didrachmas, quam per drachmas centum exprimitur in significato hujusmodi: sed quinquaginta bis, ideo complectitur, quia nullum bonum integrum et perfectum opus esse potest, absque ipsius sancti Spiritus ope auxilioque. Ad similitudinem autem quamdam gestus ejusmodi, qui quinquaginta prae se fert, factum putarim, ut Latini ejus numeri notam I. esse voluerint: quanquam non desint ingenia, quae re super ea sic philosophentur, aut ratiocinentur potius. Numeri a punctis prius originem traxerunt: sed quia erant adeo exilia, puncta ipsa aliquantulum producere coeperunt ad instar vocalis mediae, [?] I. II. III IIII. Sed si ita processissent, [note: Numerorum origo et notae variae. ] ut usque novem lineolis totidem unumquemque numerum notarent, molestam et inconcinnam rationem fore suspicati sunt: ad compendia igitur animum verterunt, et pro quinario, ne quinque lineas facerent, una signata, reliquas quatuor, per obliquam unam a tergo ductum, [?] fecerunt. Mox usui placuit, ut expeditior esset scribendi ratio, pro nata ea V. vocalem quintam statuere, moxque usque novem unitates eas addere, prout numerus quisque postulabat. Ad denarium cum venissent quinque duplicarunt: ita tamen ut secundum inverterent, et subjicerent priori, unamque facerent notam per decussationem. Tribus his notis processum est usque ad quadraginta et novem Visum est inde facere ad commoditatem, quam ex compendio aucupabantur, quinquaginta notandis, signum illud ex una obliqua linea pro quatuor rectis, et quinta adalligata surrigere, ut staret quae pendebat in latus, quae stabat in planum dejiceretur. Ita ex L. nota sunt quinquaginta. Ventum mox ad centena, quae per primam ejus nominis literam intelligi voluere. Ad quinquaginta cum venissent, rectam lineolam quae jacebat in quinquaginta, in semicirculum adcurvatam surrexere in hunc modum [?] quam notam imperiti superiori capiti conjunxere, quartam Alphabeti literam arbitrati. Atque hoc illud Sicilium est, de quo facta mentio in millenariis, quod a tergo quingentorum [?] ita applicitum, [?] mille facit: et ita reliqua, uti supra dictum.

QUina vero millia, quo gestu L. in laeva, eodem in dextera composito figurantur.

SI vero pollicem eo gestu inclinatum, quo quinquaginta per se significat, toto indice circum ducto diligenter a fronte praecingamus, sexaginta constituemus. Hinc errore fieri non potuisse dicit Apulejus, ut AEmilianus, contra cujus accusationem causam suamagit, sexaginta pro quadraginta Protulerit: quia Ionge diversus est utriusque numeri gestus.

[note: AEtas vidaitatis quae. ] PEr numerum sane sexagenarium, uti dicebamus, viduitatem veteres signifirabant: quod mulier id aetatisnata haudquaquam amplius idonea est ad conceptum, propterea quod ab eo annorum numero claudi vulvam Philosophi naturae contemplatores tradunt, ideoque ulterius illi nubere non licebat: cui legi plurimum nititur AEmilianus contra L. Apulejum. Si qua vero, quod aliquando accidisse ferunt. natu tam grandi concepissent, ostenti Ioco habitum. Quare Elisabethae conceptus grandaeva ea aetate pro miraculo adducitur a divino nuncio, ut virgini Deiparae fidem faceret, posse Deum, quaecumque naturae vim excedunt efficere. Sara etiam cum a summo Numine sibi jam nonagenariae promitti conceptum audisset, risit, utpote quae id naturae lege fieri minime

posse cognoscebat. Paulus quoque, qui sexagenarium numerum viduitati dicatum agnoscebat, illi, inquam viduitati, quae casta, syncera et intaminata in solitudine perseverat, ubi probatam mulierem eligi mandat, quae junioribus praesit, Vidua, inquit, eligatur non minor LX. annorum: ad eum usque numerum scilicet, perfectionem in muliere designans, et qui est viro infirmior, non nisi sexagesimum [note: Levit. c. 27. ] fructum colligit in Divinis literis. Ideo, si se redemptura sit mulier, Levitico, didrachmas XXX. offert, id est, fructum sexagenarium. Eruditeque ad modum D. Hieronymus causam, ut sexagenarius numerus ad viduas referatur, explicare volens, ad numeri ipsius hieroglyphicum se confert: in quo scilicet pollex a superiore digito deprimatur, areteque cinctus ab eo in quantis affligatur angustiis ipsa viduitas, ostentet, quae ita sit undecumque cohibita. Mox illud addit ad consolationem: Quanto scilicet major est difficultas expertae quondam volupatis illecebris abstinere, tanto majus propositum esse praemium.

UT vero et reliquas tres decadas attingamus, septuaginta exprimebantur, ut Beda tradit, indice ut supra circumducto, pollice vero ita exporrecto, ut in medium indicis artum affigatur. Neque aliud super hoc numero mysticum adinveni. Idem gestus in dextera, sed non ex Bedae sententia septena millia computabat.

INdex idemtidem circumflexus, pollexque protentus, ita tamen ut ejus unguis extra medium indicis articulum prominens appareat, octogenarii numeri est hieroglyphicum in laeva, in dextera octona millia signat.

QUiquidem gestus ad os admotus adorationis hieroglyphicum est: de quo Apulejus IIII. Metamorph. Et admoventes oribus suis dexteram, priore digito in erecturo pollicem residente, ut ipsam prorsus deam Venerem religiosis adorationibus venerabantur.

PEr inflexum autem laevae indicem, ita ut ejus unguis ad radicem pollicis applicetur, pollex liber extet, qui superiore numero, toto extremo articulo oppressus ab indice, nonagenarius exprimitur. In dextera gestus idem millia novem. Ita cum ad novem et nonaginta perventum est, manus omnis ita clauditur, ut pugnum faciat pollice superextante, et ad mediam infamis dorsum exporrecto. Qui si pugno ita includatur, ut cum ungve suo totus occultetur articulus, exaginta novem attenuet.

SUperesset de myriadibus dicere, quae per manum variis gestibus modo ad pectus, modo ad semur applicatam indicantur, de quo apud Plautum:

Sed quoniam intentio nostra fuit hieroglyphica conquirerem, non artem omnem numerandi tradere, et argumentum id non indiligenter a Beda explicatum, et jam in omnium manibus versatur: finem huic dictioni facturus, quo numero taciturnitatem AEgyptii soliti sint indicare, non est animus prarterire. Erat is utique MXCV. mille scilicet et nonaginta quinque: qui partim dextera, partim [note: Numeri MXCV. hierogly phicum. ] laeva designabatur. Mille, uti superius ostensum est, dexterae manus indice, ad primam sui pollicis suffraginem appresso, summoque ejusdem articulo super indicis ungue inclinato. Quinque vero et nonaginta, in laeva tribus inferioribus digitis, inflexo infami, anulari et auriculari porrectis, indicis autem ungue ad infimam pollicis suffraginem affixo. Causam vero cur eo numero taciturnitatem

AEgytii significarent, eam afferunt: quod compertum est eo dierum numero, qui annos tres complectitur, nisi coeperit puer effari, linguam ejus praepeditam esse, neque ullam superessespem ut amplius loquatur. Sunt qui Pythagoram triennale silentium dicant hinc instituisse, ut naturae [note: Apollts nobiliss. pictoris auctor Plin. lib. 35. cap. 10. ] species exprimeretur in discipulis: quos, ut tunc primum natos, alendos educandosque animi cibo suscepisser. Sed nos in taciturnitatis mentionem illapsi, ejus demum memores, ne hominem gravioribus occupatum studiis et disciplinis, in leves adeo nugas avocare videamur, dicti illius sapientissimi, MANUMDETABULA, non frustra vulgati, memores, nihil ulterius super digito loquemur.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XXXVIII. QUA RATIONE LITERAE ET DISCIPLINAE HIEROGLYPHICE SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgyptiorum Literis.

FUrnius tuus, Antistes Illustrissime, vir plane probus, et disciplinis optimis pereruditus, cujus tu opera non solam ad doctrinam, sed ad rerum tuarum etiam administrationem, uteris, proximis hisce diebus cum Romam advenisses negotia tua curaturus, impendio me rogavit, Leonem meum illum AEgyptiacum, quem olim Amplitudini tuae dedicare cogitassem, sibi videndum traderem: Respondi, fuisse quidem olim id consilii, sed pro re nata captum: quia scilicet clarissius adolescens discipulus meus, Hippolytus Medices, quo tempore Florentiae in honore erat, leaenae foetum qui expectabatur in dies, ad illustriss. Principem Fridericum fratrem germanum tuum mittere decreverat, marem et foeminam orituros. Id enim frater ipse tuus propagandi seminii causa, maxime cupiebat. Ita volebam ego, dum leunculorum illud par splendidissimo fratri tuo oblatumin propatulo spectaretur, haberes et tu Leonem alterum interiorem, quem una cum eruditissimis, quos domi alis, amicis attrectares: multa enim insunt Leoni, quae studio sorum omnium ingenia semper exercuerunt. Verum accidit, ut spem falleret leaena: quiae utramque foeminam edidit. quare sublam mihi quoque mittendi Leonem meum occasio: quia neque foetura illa jam erat transmittenda, sine qua si meus venisset Leo importune accedere visus esset. Coeperam tamen cogitare, numquid aliud invenire possem, quod ad ingenii tui sublimitatem videretur accommodatius, cum opportune de studiis tuis ex ipso eodem Furnio, quae mihi mirifice placuerunt, intellexi. Ajebat enim te Philosophae et divinarum literarum lectionibus incumbere, maxime vero pietatis nostrae ignibus incensum, cogitationes omnes tuas ad ejusmodi disciplinam convertisse, qui quidem nuncius mihi accidit jucundissimus: quandoquidem, si quid ego hujusmodi scribere instituissem, quod ad hoc ipum, quod tibi adeo cordi est, argumentum facere videretur, sperabam me tibi rem longe jucundiorem effecturum. Erat vero mihi tunc prae manibus, de literis et disciplinis commentarium, quod ad explicanda AEgyptiorum, atque adeo majorum etiam nostrorum quaedam super his mysteria conficiebam: quibus scilicet imagmibus per hieroglyphica Sacerdotes AEgyptii, per mystica mox verba veteres Hebraeorum patres, literas essent inditare soliti, quibus disciplinas, quibus demum sapientiam ipsam figur assent. Interrogavi Furnium, an commentarium hoc, pro Leone missum, ulla tibi esset in parte platiturum. Legit, et, ut animo est egregie candido, approbavit, suasitque ut omnium summota contatione libellum omnino omitterem. Cujus ego judicio fretus, nam eum palati tui optime callentem arbitrabar, quamprimum per occupationes licuit commentarium absolvi, tibique statim, quicquid id esset,

dedicapi. Videbis igitur, Antistes honoratiss quae de literarum studiis, de qua humana divinaque disciplina vetustas illa sub rerum verborum ve quorundam involucris occulaverat, quod peritissimi quique inter se hoc velut aenigmatum genere uti consueverunt. Et nisi me suscepti operis fallit amor, spero te consensum hunc multorum eruditorum, qui per hujusmodi sculptur as Egyptiorum inventa secuti sunt, aliquae cum voluptate suscepturum, tuumque tibi institutum tunc longe magis placiturum, cum ex iis quae sumus allaturi, nationum pene omnium sententiam, in eam quam sequeris studiorum rationem convenire perspexeris. Sed antequam ad illam deveniamus, de literis quaedam simpliciter prius dicere necessarium est.

Apud AEgyptios sacerdotes librorum bibliothecarumve facies juncorum fasciculo, cui appensa esset sepia cribrumque illi subditum, hieroglyphice signabantur. Et literatorum hominum memoriae, vel marmore vel, aere conspicuae, his iisdem figuris insculpebantur, et quicquid ad eruditionis monumentum faceret, hoc elaboratum erat ornamento.

EA vero species literas, praesertim AEgyptiacas, ut apud Horum est, significabat: propterea quod et junco illi, et atramento hujusmodi de sepia exempto scriptitabant, neque ad hunc usum alio utebantur [note: Satyra. 30. ] instrumento. Quod autem ad sepiam attinet, quae pro theca atramentaria poni solita sit, ac perinde literas significet, non apud AEgyptios tantum, verum et apud nostros quoque habetur. Persius,

[note: A sepia. ] Atramentum sane Graeci [gap: Greek word(s)] appellant. Sunt et alia pleraque sepiae significata, sed ea inter pisces convenientiori loco memoravimus. Cribrum vero sub sepia ponere ideo comenti sunt quia ea prima sunt arma, quibus in pane conficiundo utimur, atque id apud AEgyptios ex junco contexi solitum. Nam [gap: Greek word(s)] , quem Solojuncum appellare possumus, utilissimus ad nassas marinas, vitiliumque nexus elegantiam. In AEgypto vero, uti Plinius tradit, cribrorum longitudinem implet. Admonebat autem ea cribri caelatura, ita junco et sepiae subjecta, eum qui victui necessaria comparasset, literis dare [note: Simonidis et Aristippi dictum egregium, D. Laertius in vita Aristippi. ] operam posse. Cui vero desit provisae frugis in annum copla, alii dedatur arti, aliamve sequatur industriam necesse esse. In hanc AEgyptiorum sententiam Simonides interrogatus, utrum divitiae an sapientia prius optari deberet, nescire se respondit: id vero exploratum omnibus esse, sapientes divitum fores frequentare. Opinionem tamen hanc interpretatione callide elusit Aristippus, qui a Dionysio illo suo interrogatus, unde fieret, quod Philosophi divitum limina tererent, non illi Philosophorum? respondit: Quia Philosophi norunt quibus egeant, illi autem minime. Sed ut ad AEgypti mores revertamur, illud constat, anteaquam. pollutionum contage contaminarentur, et a pristina caderent disciplina, primariam apud eos nobilitatem, dignationemque eorum fuisse, qui literas callerent, cum literis non nisi Iocupletes operam darent. Nam et Athenienses morem hunc ab AEgyptiis acceptum aliquandiu servavere, ut is primas in Republica partes obtineret, qui et eruditione et sapientia maxime praestaret. Et quantum ad institutionem attinet, Romani artes honestiores omnes, et quae literarum ope comparantur, Liberales appellaverunt, quod earum doctrina ad ingenuos [note: In Eunucho. ] spectaret. Hinc illud apud Terentium: Fac periculum in literis, fac in palaestra, in musicis: quae liberum scire aequum est, solertem dabo.

SAne apud AEgyptios institutio, si quos habuimus codices in damno non sunt, SBO nuncupabatur: cujus interpretationem plerique ponunt, victus opulentus, vel ad necessitatem idoneus: id scilicet innuentes, literarum studia rem paratam sibi deposcere. Qua in sententia fuisse etiam Aristotelem ex eo manifestum est, quod eum nullius rei egenum esse cupit, qui Philosophiae sit operam daturus. Et Zachariae Chimios inter Hebraeos nominatissimi dictum circumfertur: Si farinam habueris, legem capessere poteris si legem assecutus fueris, farinae non egebis. Legis enim appellatione, literas intelligunt Hebraei, et farinam pro frumento annonaque omni ponunt. Quod quidem cum eo quadrat, quod Isidem, sive Cererem malis dicere, legum inventricem fuisse memorant, cum eadem fruges etiam humano generi commonstrarit: de qua loco suo plenius. Ad hujusmodi rem Aristotelis scomma est quo

reprehendere solitus est Athenienses, qui jam a pristinis moribus et studiis deciderent, cum tamen se frumenti perinde ac legum inventores fuisse gloriarentur: frumento quidem plurimum, legibus vero minimum uterentur. Sedenim magis facere ad AEgyptiorum sapientiam videtur, si quae alii de corporis cibo, deque rerum opulentia intellexerunt, ad animi pastum, et doctrinae foecunditatem referamus, cum dubio procul illi per cribri signum [gap: Greek word(s)] institutionem interpretarentur. Nam et [note: Cibus verus quis. ] azymorum calathus, qui Levitico ab Aarone et filiis ejus offerendus erat, linguam, hoc est, sermonem vel eloquentiam potius divini numinis significasse fertur. Sicut enim panis nutrimentum est corporis, sic et lex, et doctrina Dei, nutrimentum est animi. Cum vero saepe cibus pro doctrina positus sit non apud AEgyptios solum, sed apud nationes omnes, quae literis et disciplinis clarae habentur, cujusnam sermo vel eloquentia pleniorem perfectioremve doctrinam induxit, quam is, qui copiae totius et perfectionis author est? Ille cibus animi verus, ille pastus sua vissimus, ille ferculum et lautissima doctrinae totius mensa, super mel et favum optatissima. Et hujusmodi sensu panes illi duo primitiarum dicti, ex duabus decimis similae fermentatae, quos XXII. Levit offerri sibi jubet Dominus, novo sacrificio Legem et Evangelium indicant. Panes enim hi sunt fidelium animarum cibus. Quod vero ex duabus similae decimis conficiantur, admonet haec geminata perfecti numeri designatio, condi eos ex doctrina, quae perfectam in Christo divinitatem, perfectamque humanitatem tradit: nec aliter coqui nisi per hujusmodi doctrinam possunt. Sed ipse demum Dominus Assertor noster, hieroglyphicum hoc explicavit, cum astuto daemoni respondit, hominem non ali pane solo, verum etiam quocumque verbo, quod ex divini Numinis ore procederet. Animadvertendum vero in Divinis literis per cibum modo pecuniam, modo rem domesticam, modo annonae genus omne intelligi, atque omnes has locutiones identidem accipi pro doctrina: ut cum praecipit Deus simulac in terram Canaam ingressi fuerimus, eaque et expiata, et rite perpurgata fuerit, ne veteres incolas expellamus, sed cohabitare nobiscum permittamus, quin et pecunia nostra eos sublevemus. Hierosolymitanus Hesychius pecuniam hic hieroglyphice pro doctrina nostra positam intelligit. Septuaginta hic cibos ponunt, quod idem est cum fructibus et annona. Nam cum aliquem a sceleribus ad virtutem et bones mores, ab impietate ad Dei cultum atque timorem adductum et in ditionem nostram redactum inspexerimus: eum, quia perditus fuerit, nequaquam abominabimur, sed doctrina sublevabimus, et honesti commercii laudabilisque consuetudinis exemplo pascere, educare confirmareque pemitemur. Missum facio fermentum in farinae sata tria absconditum, ubi Eucherius Farinam pro scientia positam tradit. Quinetiam missos facio non modo panes, verum et totam messem, et patentes campos, in Divinis literis pro sacrae doctrinae hieroglyphico positos, de quibus idem Eucherius dictum ait: Et campi tui replebuntur ubertate atque de pascuis idem. Unum illud minime praeterierim, quod utili admodum documento apud Maximum Tyrium habetur, sermones similitudinem ciborum gerere, sicuti concentus odorum, cum ea sit ciborum natura plurimum, ut foecundissime nutriant; odor aer sit vaporatus, ut sonus aer ictus, quorum uterque cum in re tenuissima consistat, aut nullam, aut minimam habeant pascendi vim. Appetendas itaque monet epulas nutrientes, sermones quippe de virtute, atque adeo divina in primis Philosphia: parvique ideo faciendam eloquentiam, eam, inquam, quae praeter aurium [note: Ahac. c. 3. Metaphoricae locutiones pervenustae. ] oblectamentum, nullam aliam afferat utilitatem: sermonesque illos esse potiores, qui animum rebus optimis, cibi instar, enutriant. Apud Abacunta Prophetam legas boves non adsistere ad praesepia. Boves, Euthymius Judaeos intelligit hieroglyphice positos, qui olim virtutis cultores fuerint: per praesepia, sacros et divinos libros, qui pabuli nihil eis in posterum allaturi essent. Et Psalmo sexagesimo quarto: Super oves pascuae tuae Interpretes per pasouae vocabulum sacram intelligunt lectionem, qua illi animum opipare nutrire sibi fidentur, qui ex divina lege vivunt. Ita nonulli Psalmo 69. Fiat mensa eorum in laqueum. Mensam esse volunt divae inspirationis scripta, quae Judaeis implicationem mentis afferunt, non doctrinam. Idque sibi velle laqueum, in quem Propheta mensam hujusmodi transmutari poscit. Mox et tormentum adddit, et multam, qua castigati sunt ob destinationem suam: inde scandalum, propter pristini status divisionem, totiusque generis dissipationem. Denique ut a mensa demum saturi recedamus. Simandius AEgypti Rex bibliothecam inscripsit, ANIMI ALIMENTUM, cum id, quod cibus corpori, studium literarum animo subministret. Et noster Tullius, Tusculanis, ubi de

Archimede Ioquitur: Ejus mens, ait, rationibus agitandis exquirendisque alebatur, cum oblectatione solertiae, qui est unus suavissimus pastus animorum. Idem pasci se Fausti bibliotheca alibi dicit. Alibi contemplationem, Animi pabulum vocat. Alibi se vorare literas profitetur.

UT vero cribrum etiam expediamus, ex ejus hieroglyphico AEgyptii sacrum etiam scribam intelligi volebant: ea enim nuncupatione eos, qui futura praesagiret, appellabant, uti Prophetam Hebraei, [note: [gap: Greek word(s)] dum significat cribrum: ad cribri dicta. Ambros. ] Videntem. Nam veluti cribrum utilia ab inutilibus disjungit, ita per signa quaedam sacerdotes illi, mortem a vita discernebant. Et [gap: Greek word(s)] dici solitum de iis, quae vera compertaque viderentur. Sane librum Horus apud AEgyptios fuisse tradit, qui Ambres nuncupabatur, divinationum plenus, ex quo praecipue decumbentem aegrotum, utrum victurus necne, an moriturus esset augurabantur: idque ex aegrotantis decubitu praecognoscebant. Nam et alii plura id genus observarunt, uti fimbriarum in Iodice complicationes, advenientes moleste ferre, eorum conspectum aversari, obtutus solito torviores: et alia, non tamen cum arcanis iliis conferenda. In antiquis Hebraeorum scritis mentionem invenias de libro quodam arcana, in quo scripta designataque essent omnia, quae universo mortalium generi eventura sunt: adduntque eum et Adamo divinitus ostensum, atque etiam Moysi: sed haec illi supremi Numinis aspiratione accidisse crediderim, oraculumque hujusmodi ob quandam docendi similitudinem, Librum appellatum. Hinc sapientissimi viri Maronem volunt ad hujus quasi libri formulam dixisse illa super AEneae futuro successu:

Nam et Romani, dum a fando fatum dicunt, edicta decretaque hujusmodi, veluti relata in deorum acta intelligere visi sunt.

ALii dicunt per cribrum consummatum virum significari, sapientem quippe, qui de divinis humanisque [note: Georg. lib. 1. Antisthenis dicterium] rebus sciat apposite disputare, quod veluti ejus instrumenti munus est apludas a frumento secernere: ita doctrina, rerumque usus et experientia faciat, ut bonum a malo, rectum a curvo discemamus, ut merito a Marone dictum sit, Mystica vanus Iacchi. Huc nonnulli trahunt Antisthenis [note: Proverb, et ejus interpretatio. ] dicterium, Absurdum esse Iolium a tritrico non repurgare, hoc est, inutiles cives non secernere ab utilibus, milites ignavos a strenuis, quod dictum alibi latius interpretati sumus. Apud Galenum proverbium est, Stulti ad cribrum, cum illi notantur, qui rem aut negotium, quod vires exuperat, aggrediuntur: non enim stultorum est naturae secreta investigare. Quamvis alii putant id ideo dictum, quia si Thessali velit errores omnes corrigere, vel dictione prosequi, numero superatus in scomma proverbii decidat, quod est, Stulti ad cribum, hoc est, stultorum conatum esse velle singulatotius cribri foramina obturare. Apud nostros D. Joannes Praecursor, doctrinam coelestem summam [note: Luc. c. 3. ] sapientiam in Christo praemonstraturus, in hanc sententiam clamat: Ventilabrum in ejus est manu (sunt qui cribrum eadem omnino sententia transtulerunt) are am itaque suam purgabit, ut quae nullius sunt fructus, a fructuoso discernat, triticumque in horreim condet, paleas vero igni exuret inextingguibili. Cujus mysterii significatum, ne nos morosi simus, Iate explicatur ab Adamantio cap. in Lucam 3. homil. 26.

PEr idem, quod superius posuimus hieroglyphicum, terminum etiam metamve significari proditum, propterea quod is, qui strenue decurso spatio profecerit in Literis, ad tranquillum jam vitae portum applicaverit, eumque scias posse demum habere vitae suae modum, neque hallucinari amplius in iis, quae mortalium generi accidunt malis. Ita is omnium quae sunt, quae fuerint, quae mox ventura trahantur, cognitionem assecutus est, ut undecumque prudentissimus effectus, neque secundis intumescat

mescat insolenter, neque adversis perturbetur: in utramque vero fortunam ita se compararit, ut aequum et insuperabilem ad omnes casus animum prae se ferat.

ACribro ad panificia devenire, non admodum importunum fuerit. In panificiis autem fermentum [note: Scientiarum divisie. ] non ultimum habet Iocum. Id in sacris literis multa significat, sed nos id quod ad rem, quae prae manibus est, facit, interim desumemus. Ajunt vero fermentum inter alla symbola humanas etiam disciplinas indicare. Scientiarum siquidem, ut plerique dividunt, nonnullae humanae, nonnullae divinae perhibentur Humanae sunt, quae sermonis variatione subjiciuntur, unde vulgo etiam humanitatis studia dicuntur: Divinae, quae perpetuo constantique tenore quodam perseverant, eodemque semper habent modo, atque parte hac ipsam referunt divinitatem. Quod enim semel justum est (de perfecto Ioquor) semper justum est. Qui semel calefacit ignis, calefacere numquam desinit, dum ignis est. Neque divina deficit providentia, neque perpetua mundi gubernatio. Ita Moralis, Physica, et Theodologia, cum divinitate consentiunt. Humanas autem disciplinas appellant, Grammaticam, Rhetoricam, et Dialecticam. Atque hoc illud est (ut sentit Origenes) quod fermentum in sacrificia non admittitur. Per fermentum enim, uti dicebamus, Theologi humanas has intelligunt disciplinas, quarum quidem vis et materia in locutionibus ipsis omnino consistit Accedunt tamen ad ministerium, quia sermo purus, quem docet Grammatica, eloquentiae splendor, vis atque copia, quam per Rhetoricam assequitur, et disputandi ratio, quam indicat Dialectica, ministri sunt omnium scientiarum.

QUo igitur hieroglyphico humaniora studia significentur, expositum est: super est de divinis quibus ea signis hieroglyphicisque figurarentur, explicare. Divina vero, quod primum sibi signum poscant, nisi quod ipsam indicat divinitatem: cujus circulus est hieroglyphicum, uti latius in figurarum Mathematicarum commentario disteruimus: nempe quod in ea figura neque principium, neque finem invenire sit, quod aeternitatis est proprium. Huiusce rei ratione habita, AEgypti Deum ex circuli [note: Ubi etiamnum id factitare notatur. ] figura intelligebant. Persae vero cum Jovem coeli circulum dicerent, sacrificia illi se facere putabant, ubi celsissimam speculam conscendissent, Jovemque coeli circulum nuncupassent: et quae multa eo loco tractavimus, hic ad repetendum minime necessaria.

NOn temere igitur AEgypti sapientes, Graecique antiquiores qui priusquam sophismatamortalium mentes implicuissent, simplicius ac forte melius philosophabantur, quarundam disciplinarum complexum Encyclopaediam vocaverunt: nempe quod per circulorum quorundam colligationem inter se copulatae, ab ampliori quodam circulo complecterentur, cujus nomen est Theologia, intra quem tres alii circuli centris et circumferentiis adeo invicem compliciti designabantur, ut unius centrum alterius principium et circumferentia esset, in hunc scilicet modum. Per illos quidem interius ductos, alia quadam ratione, quam superius dictum sit ex Origene, humanas disciplinas indicantes, quae moribus ratione rerum, quae naturae vi instituta, considerata, examinataque, mortalium mentibus insedere: per illum vero

qui latiori ambitu exspatiatus, reliquorum centra et circumferentias in semetipsum amplectitur, divinam ostedenbant. Verum eadem haec Levitico inteliguntur ex ornatu Pontificio, qui totus est hieroglyphicus: ibi enim Pontifex humeros primum praecingi jubetur, hoc est, moribus optimis atque castigatissimis ornari, prava scilicet opera cohibendo, mox logium assumere, quod dubio procul rationis intelligentiam suscipiendam indicat, inde quam vocant Manifestationem, quae quidem rerum est disciplina, videlicet Philosophia, per quam naturae secreta omnia pervestigamus, et veluti Cerberum quendam ex imis penetralibus extractum in lucem exponimus: quarto loco veritatem, quae dubio procul ipsa est Theologia. Observat vero Cyrillus ordinem in ornamentis his assignandis, quoniam non prius de ratione verborum disputare debemus, quam mores composuerimus, ne nos male imbuti animi pravitas a recto divertat, et vero cognoscendo minus idoneos reddat, neque rerum eognitionem prius aggrediendam, quam sermonum rationem prius intellexerimus, neque Deum et coelestia contemplari posse nos manifestum, priusquam per mores, per rationem, per rerum cognitionem quosdam veluti gradus, per quos ad veritatem in sublimi considentem erigi possimus, [note: Moralis in primis discenda. ] nobis praepara verimus. Ut vero alii rem copiosius tradidere, moralem in primis discere debemus, quae in humanae degendae vitae ratione modoque occupata est: effraenis quippe excursionibus irae, animisque contundendis, sordibusque omnibus excutiendis, quando memorabile illud in Divinis literis dictum, in malignum non intrare spiritum sapientiae. Neque enim polluti, qui scilicet morali disciplina minusinstituti essent, in tabernaculum admittebantur apud Mosem, sed cum plebe sub dio habitabant, sese interim expiantes. Praecipue vero hoc praestare possunt oratoria et poetica facultates, cum Oratoris sit proprium, bonum esse virum, et Poetica, omnis laus et exemplar virtutis habeatur, ut Magnus Basilius inquit. Sed haec dicimus adeos, qui sunt adeo imbecilli, ut divinorum voluminum pondera sustinere nequeant, ideoque validiorem cibum omnem aversantur: quare modo per fabulas modo per historiarum exempla deducendi sunt. Quod si eveniat, ut tandem ablactati firmitatem a Deo, et a fide consequantur, tunc hordeacei quinque panes, quinque scilicet Mosaicae, diceret Cyrillus, institutionis libri gustu asperiores, et pisces duo pro pulmentario, hoc est, Evangelica et Apostolica disciplina, pabuli longe suavioris, satis superque futuri sunt ad omne bene instituti animi robur confirmandum. Quamvis non desint, ut varia sunt mortalium ingenia, qui partem hanc de moribus (hoc [gap: Greek word(s)] afferemus) e disciplinarum choro summoveant: tum quod mores ad cujusque populi libitum componantur, exemploque potius et usu ipso quam ratione vigescant: tum quod non eadem apud omnes justitia, neque fortitudo, neque ullum fere virtutis genus, quod non alibi virtus existimetur, constareque prorsus id in opinionibus incolarum. Nam quod apud Athenineses justissima [note: Hinc [gap: Greek word(s)] Ac apud Romanos ecUlpiano. tit. deagne liberis vel parent. 25. ] omnium est lex Pelargica, de parentum senecta renutrienda, qua etiam apud Lacedaemonios nihil sanctius, apud Chios honestissimum atque sanctissimum habitum est, eos, qui sexagesimum aetatis annum implessent, trucidandos inter se publice committere: quo moris in Julidae Co insulae urbe Menander fuisse notat, ut aqud Stephanum, de quo plenius iu Ciconiae commentario. Quodque in hujusmodi dissimilitudinis sententiam in Institutis Theophili Graece legi, Athenienses advenas et hospites omni officii genere prosequebantur, apud se permanere adhortabantur, civitate donabant, ad honores et Reipubl. participatum cooptabant. Lacedaemonii contra advenas non admittebant, hospites unius tantum noctis mora receptos, urbe mox ejiciebant. Unde quod Paulus Jurisconsultus ait de candelabro argenteo in argentum relato, ideoque pro argento, non autem pro suppellectili ha bitum, [note: Jurisprudentia arbitraria. ] indicat nihil aliud esse quam humanum placitum, totamque Jurisprudentiam in sola denique hominum voluntate consistere, roborarique.

SEd rem nos nostram prosequamur. Addiscenda statim a morali postmodum est rationalis disciplina, [note: Munus proprium Dialectices. ] quam ipsam Dialecticen, hoc est, sermocinatricem vocant: quae rationis turbas inter orationis pugnacitates captionesque anxie tumultuantes pacifice componat, et clara nitidaque sylloogismi serenitate tranquillet. Nam etsi mores Mosaici composuerant, essentque in sanctuarium recepti, sacra tamen nondum attrectabant, nisi prius dialectico famulatu seduli Levitae sacris ministrarent.

[note: Philosphia naturalia munus. ] NAturalem inde Philosophiam aggrediebantur, quae de mundo, aut de iis, quae sunt in mundo, quaerit. Haec autem disciplina opiniones, lites et dissidia, quae inquietum hinc inde animum vexant, distrahunt, lacerantque, molliter sopit atque componit, ut ita demum ad sacra admissi, nunc superioris regiae multicolorem, id est, siderum aureum ornatum, nunc coeleste candelabrum septem Iuminibus distinctum, nunc pellicea elementa in Philosophiae sacerdotio contemplemur.

POstremo Theologia est amplectenda, quae, uti dictum est, omnes amplectitur disciplinas, cujus [note: Effectus Theologia. ] munus est solidam praestare pacem, quam neque mores humanae fragilitatis sanctissime quantumlibet instituti, neque colloquiorum curiosa cognitio, neque naturae totius pervestigatio praestare potuerunt. Tunc vero pax haec firmissimo nobiscum est foedere sancita: cum motus omnino nullus adversus rationis imperium discessionem ullam meditatur: cum omnia cogitationum nostrarum dissidia composita sunt, sopiti sensuum impetus, discussa opprestaque penitus cupiditatum conjuratio. Haec illa est Pythagoreorum amicitia, quam totius Philosophiae sinem autumant, Haec nos in templi adyta et adducit et recipit, ubi nullo imaginis intercedente velo, divinitatis gloria perfruamur. Per scalarum itaque gradus philosophantes, a centro ad centrum omnia pervadentes et quaecumque sunt in unum contrahentes, nunc unum quasi Osirin (admirandus diceret Picus) in frusta plurima vi Titanica discerpentes, ire pergamus, donec in ainu patris, qui aupra acalas est, tandem quiescentes, Theologica felicitate consummemur, individuaque mox copula complexuve non modo Deo conciliemur, sed admirabili quodammodo unum penitus evadamus. Ut vero quaedam a Pici sententia non aliena subjungamus, a quatuor his doctrinae partibus circumdari Deum, Maximus Tyrius mihi videtur intelligere. Circumdatur autem is, qui coram, retro, ad dexteram, atque ad sinistram, aliquos habet circumfusos. Eorum vero qui Deum circumdare videantur, illi retro esse dicuntur, qui per virtutem [note: Quibus Deus circumdatur et quemede. ] illam, quae ad actiones pertinet, Deum sequi persissunt. Ea vero plurimum in moribus sita est. Dedit autem is exemplum nobis, ut quae ipse egerit, imitemur. Ad sinistram illi constitui videntur, qui naturalem secuti Philosophiam, usum ejus in spiritualem dirigunt intellectum, perque inferiorem indaginem, ad superiorum cognitionem pervenire connituntur. Ad dexteram illi esse intelliguntur, qui sublimium, et a materia separatarum, humanumque visum excedentium, rerum scientiam perscrutantur. Coram denique Deo cos esse dicimus, qui ob immensum divinae pulchritudinis amorem digni effectisunt, ut Dei ipsius conspectu perpetuo perfruantur, facieque quodammodo in faciem intenta, verae felicitatis participes dicti, dii quoque et ipsi fieri mereantur. Ea enim perfecti tetrade, ut Pythagorae vocabulum interim usurpem, rite que instituti, animam undecumque puram, sanctam et immaculatam Deo videntur asserere: atque ita mente optima, manifestissima scientia, opinione firmissima, sensuque absolutissimo praediti, soli hominum super hominem evecti, terque quaterque beati efficiuntur.

QUatuor itaque circulis hujusmodi describitur institutio, in quatuor ipsa divisa partes. Sedenim [note: Disciptinarum division fact ad Salom. ] Salomon, qui, divino afflante Spiritu disciplinarum ordinem primus excogitavit, quem plerique Graecorum sapientes, qui ejus inventa sibi vendicant, non temere secuti sunt, tres tantummodo totius disciplinae partes agnoscit, moralem, naturalem, et contemplativam, quas per tria identidem volumina pertractavit, Proverbia, Ecclesiasten, et Canticorum Canticum: mores utique per Froverbioram praecepta docens, naturam rerum per Ecclesiasten, per Canticum autem speculationem. Neque etiam Logicen distinctam ab his portionem arbitratus est, quae in unaquaque disciplina per se ipsa conseritur, et instar staminis ad firmitatem contexta, cujuscumque subtegminis laborem admittit, sive pexum, sive plumatile, sive beluatum opus intexere volueris. Nam cum institution omnis per sermonem fiat, quomodo quispiam probabilem sermonem suum efficiat, nisi ita loquatur, ut ipsius rei, quae in promptu est ratio, verisimilitudo, ipsa denique veritas deposcere videatur? Unumquemque

igitur sermonem dirigit Dialectica. His similia videntur, quae de Deo Abraham, Deo Jsaac, et Deo Jacob habentur in sacris literis. Nam quod Abraham ubique locorum se morigerum et obsequentem Deo praebuerit, moralem innuit. Isaac, dum scientiae puteos fodit, profundaque et abdita quaeque rimatur, naturae indicat Philosophiam. Contemplationis vero munus Jacob ostendit, tum ex ipso nomine, quod Israel ob divinorum contemplationem appellatus fuit: nam mentem, quae Deum intueatur, nomen id significat: tum obinspecta coeli castra, Dei sedes et Angelorum vias, scalas quippe a terris in coelum usque surrectas, de quibus in hanc omnes sententiam tam Hebraei, quam [note: Per quatuor elementorum naturam scientia figuratae. ] Graeci, Latinique Theologi plurima disputarunt. Quinetiam ipsa elementorum natura, quandam istiusmodi institutionis figuram ostendere videtur, terra scilic. una cum aqua, inde aer et aether, quorum mutuus complexus certos in disciplinisgradus constituere perhibetur: terra quippe, et illi applicitus humor, magistram morum historiam: in his enim mundi partibus res gestae continentur, atque, illae vel privatae, vel publicae, unde oeconomia, atque politica, ex eorum, qui sapientiores habiti sunt, exemplo describuntur. Facit vero historia haec ad institutionem, quoniam exempla ipsa per eventus varios aut hortentur ad imitandum, si praeclara sint, aut absterrent a perperam factis, si male tractata male ceciderint. Hoc vero amplius, aquae variis ventorum flatibus agitatae, mores in humana natura varios et inconstantes indicant. Quo igitur pacto cogitationum procellis, et consiliorum tempestatibus obviam ituri simus, per orationis fluxum institutio moralis edocebit, atque pars haec illa est, quam Ethicen Graeci dicunt, quam unusquisque hominum debet secum diligenter examinare, inde sibi, et suis, et patriae, et universo demum mortalium generi profuturus. Terrae pariter atque humori undequaque circumfusus est aer, atque una cum duabus, quae simul adhaerescunt partibus, nascentium omnium atque morientium naturas amplectitur: atque ita aer naturalis indicium est scientiae. Extra haec omnia, quae variationi sunt obnoxia, aethereus ille ardor igneus est, in empyreum usque coelum, ut multorum sapientium est opinio, diffusus, quae quidem est naturae divinae contemplatio, quam Graeci Theologiam nominant, ultra quam nullus procedit intellectus. In qua quidem divisione, Dialectica non immerito praeterita est, cum ea minime particularis scientia esse videatur, sed tanquam spiritus harum unicuique partium insita, coalitave: per eam enim historiam scribimus verisimilem, per eam morum rationes varias edocemus, per eam naturae vim perscrutamur, per eam demum ipaam divinarum rerum imaginem intelligimus. Quare, uti auperius dictum, etiam illi, qui disciplinas ad elementorum similitudines diviserunt, Dialecticam, utpote quae cujuslibet institutionis ministra sit, in partem non admisere.

DE IIS, QUAE PER COELUM ROREMPLUVIAM ET ALIQUOT AQUARUM GENERA SIGNIFICANTUR. CAP. XIII.

AEGyptii quidem de disciplinis hoc modo in universum disserere consueverunt. Quatuor vero illas, Arithmeticam per surrectos digitos, Geometriam per arundinem, Musicam, per dentes IIII. lingua percussos: Astrologiam, per maculosam hinnuli pellem, et figuras alias indicatas, nunc omittimus, quod aliis ea commentariis sunt a nobis explicata. Atque ut susceptum semel negotium peragamus. quamvis alia nunc circumacti via eandem tamen metam contingere procurabimus. Theologi siquidem nostri cum antiqua AEgyptiorum dictata conspexissent, qui coelum imbre rorulento liquidum in doctrinae significatum pingere instituissent, Mosemque ex ea, quam adolescens in AEgypto didicerat lingua, figuris hujusmodi passim usum animadverterent, ea multa, quae de pluviis, de fontibus, de fluminibus, de mari, deque aquis reliquis passim in Divinis liceris reperiuntur, ad hujusmodi vetustatis exemplum interpretati sunt: quorum ego commentationes prosequutus, aquarum de doctrina significationes, post AEgyptiacas illas explicare congruum existimavi.

[note: Roris et disciplinarum rum similitudo. ] UTigitur praefati sumus, coelum AEgyptii rore pluvium cum pinxissent, disciplinam institutionisque laborem et operam intelligebant: mira etenim est utriusque rei similitudo. Nam velutiros in herbas, frutices, plantasque omnes decidens, ea omnia quaecumque molliri apta sunt, humectat,

pascit, et liberaliter educat: contra vero in iis, quae natura proprietateque sua obdurata, dura, solida atque repugnantia fuerint, proficere nihil quicquam potest: ita in hominibus erudiendis instituendisque evenit, quorum ii, qui prompto, acuto, et docili sunt ingenio, minimo negotio erudiuntur: contra [note: Lib. de arte poet. ] vero si plumbeum et obtusum, atque honestis artibus et disciplinis aversum, instituere aggrediaris, nihil prorsus efficias: invita siquidem Minerva nihil recte fieri, dicive potest, ut apud Horatium. Ita demum disciplina contumacem nacta naturam, frustra omnino laborabit, sed idonei fundi compos, [note: Irrigationi smilis laudatio. ] laetissimae frugis opulentia laetabitur. Sane Pindarus ejus rei, quae plurimum ad foecunditatem faciat, ratione habita, irrigationi similem esse laudationem dixit. Nam quemadmodum illa plantarum vim auget, et ut laetius proveniant efficit, ita virtus dignis Poetarum scriptis commendata mirificum suscipit incrementum: laudatam enim virtutem crescere, vulgo etiam dictitatum: contra vero loca, quae aquarum beneficia non suscipiunt, plurimum infioecunda sunt. Et Divinae literae ubi agri cujuspiam sterilitatem, desertaque et inhospita tesqua notare volunt, inaquosum dicunt, ut Psalmo Exacerbaverunt altissimum in inaquoso: eodemque modo saepius. Quod vero facit ad doctrinae sapientiaeve [note: Infrugiferanam [gap: Greek word(s)] fructum sigxificat. ] significatum, in iisdem literis. cum Psalmographus desiturum in Adventu Christi promptuarium illud vaticinationis domum praevideret, neque divinationem ipsam quicquam amplius producturam, Psal. 106. terram frugiferam in salsuginem vertendam oraculo haudquaquam vano praesagivit. Marina autem aqua [gap: Greek word(s)] Homero dicitur, quod nullum ex ea fructum possis decerpere, propterea quod adeo est salsuginosa,

EJusdem salsedinis atque amaritudinis causa, marina aqua doctrinam gentium significabat: propterea quod sine fructu esset, propter rerum quae sacris ejusmodi adhibebantur amaritudinem, intractabilis, dum neque quidem humanis hostiis abstinebant, et alia dictu foeda faciebant, sceleraque ac turpitudinem omnem diis etiam suis adscribebant: quorum exemplo lascivire, et mollia quaeque sectari mortales sibi permitterent. Tot praeterea deorum marinorum lusus nihil aliud sunt, quam mera Iascivia; profanis quippe et impuris ea dulcis et delectabilis, piis vero syncerisque invisa [note: Herculis columna. ] et amarissima. Forte autem Herculis columnae inhabitabilis terrae finibus erectae. virtuti documento sunt, non esse a duris terrae laboribus ad undarum mollitiem atque Iasciviam dilabendum. In has autem aquas Abacuc Propheta armentum a Deo inducendum canit: accessurum quippe cultum, et polituram, hoc est, Apostoios per omnem terrarum orbem profecturos, qui omnia committigarent, mansuefacerent, et habitabilia frugiferaque redderent, amaritudinem omni dulcium aquarum corrivio delinita.

PIndarus plerisque locis hieroglyphico utitur hoc dicendi genere, ut cum canit, [gap: Greek word(s)] , hoc est optimo pulcherrimove Gratiarum rore irrigant, id quod odarum luculenta lepiditate dictum interpretes exponunt, ut denique per rorem eloquentiae Ieporem intelligamus. Sed quid egemus Pindaro, cum Mosem audimus coelum ad audienda, quae loquitur, ac terram etiam ipsam invitantem, doctrinamque suam uti pluviam concrescere augurantem, eloquium uti rorem [note: Symbola coelestis doctrinae. Psal. 1. ] pluere meditantem, esseque quasi imbrem et stillicidia super herbam et gramina, quae manifesta sunt doctrinae coelestis symbola? Quin et Angelici chori Aquae vocabulo designantur, ut Psalmo: Et aquae, quae super coelos sunt, laudent nomen Bomini. Unusquisque autem Prophetarum simulac os adaperuit, terram irrigat universam, hoc est, ut interpretatur Adamantius, disciplinam in aures, et in corda hominum infundit. Davides autem noster per lignum propter aquarum fluenta plantatum, foetiferum et opportuno proventu laetum reddi, hominem intelligit, qui divina praecepta susceperit, [note: Moyses enim aquaticum, vel assumptum de aqua sonat. ] quibus ingenia non aliter quam plantae aquis irrigantur. Sane Moysi divinitus ab aqua nomen inditum facile crediderim, qui uberrima divinarum humanarumque rerum omnium doctrina mortale genus in aeterna esset secula instituturus. Moys enim AEgyptiis aqua dicitur, quamvis eventus nomini causam dederit, quod a Thamura Pharaonis filia ex profluente, in quem a parentibus acerbissimi edicti regii metu projectus erat, Divinae ita providentiae commendatus, in cistula jacens exemtus

esset. Antiquitas demum tota disciplinam aquis comparavit: hinc Pegaseus, hic Castalius fons, hinc undae Cephisides, hinc Permessus, Ilissus, Termissusque fluviii, totaque, ut semel dicam, Aonia aquis irrigua: unde, ut fit in fabulis, non tamen inanibus,

Apud Virgilium cum Damoetas et Menalcas ingenii et artis doctrinaeque suae periculum alternis cantando fecissent, Palaemon utriusque virtute commendata, demum ait:

Musicam porro Pindari commendatores, ex aqua fieri autumant. Et Varro tres Musas ponit, unam quae mera tantum voce consistat: alteram, quam aeris icti sonus efficit: tertiam, quae ex aquae motu nascitur. Hinc percussa juvant fluctu littora, hinc dulce etiam petra rivus, qui stillat ab alta, ut Theocritum [note: Quare pluviae pro dectrina coelesti accipiantur. ] illud imitemur: [gap: Greek word(s)] . Cum vero tam nostri quam AEgyptii pluvias plurimum in doctrinae coelestis significa, tum acceperint, causa ea esse videtur, quod imbres longe foecundiores aquis aliis esse, magisque nutrire, et celerius confici experimento compertum est. Hinc Hesiodus Theogonia, foecundum coet lum dixit: propterea quod ut interpretes ejus ajunt, et Virgilius affirmat,

Eodem modo doctrina ea, quae coelitus instillatur, longe foecundior est, quam quae ab hominum opinionibus emanavit. Hujusmodi autem imbribus affluenter omnes alluimur, quicumque Christianam sequimur institutionem, ex quo tempore super Hebraeos decidere olim desiere: quod non temere praemonstratum libro Judicum eo loco legimus, ubi Gedeon Ephraimita, qui et Hierobaal, Madianitarum Amalechitarumque et Arabum viribus Israelitas omnes opprimentibus, signum petiit a coelesti numine, quo se populumque adhortaretur ad virile aliquod facinus aggrediendum, et se suosque de montium solitudine liberaret, in quibus, patriis expulsi finibus, extorrem vitam, rerum omnium inopia laborantes, agitabant: excitatus itaque Gedeon oraculo minime contemnendo, cui tamen haud facile fidem adhibuerat, ob ita accisas res, ut facile esset omnia desperare: Sequar te, inquit, sanctissite, tuae erga nos propensae volunatis signum id assecutus, si ros scilicet ceciderit super lanae vellus in area stratum, et term circum arida perstiterit: id quod uti petierat, factum est. Subjecit mox Gedeon attestatum: Si ros, inquiens, super terram deciderit, eaque tantum aspersa, stratum vellus minime madefecerit: cui petitioni Deus, cum iterum annuisset, planus animis negotium aggressus, victoriam est felicissimam consecutus. Hic, ut interpretantur sapientes, vellus lanae populum indicat Israeliticum, terra vero Gentes reliquas ejus eo tempore pietatis ignaras. Qui vero ros coelitus decidit, Dei doctrinam ostendit, quae prius Israelitis divinitus indulta est: hos enim solos ros Divinae legis prius irrigabat: reliquus autem terrarum orbis nulla istiusmodi humoris Gutta madefactus, arida prorsus succitate laborabat. Postea vero quam secundum accidit postulatum, aruit vellus, terra irrorata est: Hebraeis quippe adempta est Prophetarum pluvia, nobis vero per Christi doctrinam divini eloquii fontes adaperti. Tale aliquid tangit Chrysostomus Psalm. 71. sed rem copiose tradit Adamantius. Eodem modo Tertullianus etiam interpretatur locum iilum, Et mandatum est nubibus ne pluerent imbrem super vineam Soreth, h. e. coelestibus beneficiis, ne provenirent in Israelitis domum: subtractis enim charismatum roribus, lex et Prophetae cessa verunt, neque ultra Joannem processerunt. Quod vero ad Gentes facit, assentitur huic sententiae Cyprianus, qui praenunciasse Deum per Prophetam ait, apud Gentes in locis, quae inaquosa prius fuissent, flumina postmodum redundatura: et Christum ait, ut doceret, ostenderetque futurum, ut populus Gentium succederet, et in locum quem Judaeis, perdidissent, merito fidei perveniret, de aqua vinum fecisse, ut ad Christi quippe et Ecclesiae nuptias Judaeis, qui fuerant invitati, [note: Aqua vino mixta quid in saeris literis. ] venire cessantibus, eventurum ostenderet, qualiter non temere, neque contanter plebs Gentium e plateis et triviis, ut se quisque obtulerat, convocata conflueret et conveniret: vinea enim Domini sabaoth domus erat Israel. In eandem significationem aquam vino instillare institutum sacrificio

nostro, quae modico temporis momento vinum fiat, ut receptos ad nos populos sentire et facere nobiscum intelligamus. Quamvis longe sublimiore significato, preces quae hujusmodi mysterio adhibentur, humanam naturam indicent aggregari ad divinam, uti divina humanam ad se traxit. Hinc Irenaeus de Ebionitis loquens, qui unionem Dei et hominis non recipiebant: Reprobant, inquit, hicommistionem vini coelestis, et sola aqua secuari potati esse volunt. Alio tamen modo sententiaque longe seciore [note: Capit. 1. ] aquam vino mixtam ajunt ab Esaia, Caupones tui miscent vinum aqua, ut id scilicet innueret, quod austero amariorique Dei praecepto, jam tum Judaei illi seniores aequae dilutionem immiscere coepissent, multaque laxare, et in commodum suum indulgere sibi, legem adulterantes, cum alioquin legem observare fingerent, et quae minimi momenti essent, religiosissime custodirent, quod eis pluribus objectum est a Domino; ut de menthae decimatione, et cameli devoratu, tum illud apertissime: [note: Matth. 15. ] Quare vos transgredimini praeceptum Dei propter traditionem vestram? Nam, ut inquit Irenaeus, non solum per praevaricationem frustrati sunt legem Dei miscentes vinum aqua, sed et suam legem contrariam statuerunt, quae Pharisaica vocabatur, in qua quaedam quidem auferebant, quaedam vero addebant, et ex libidine sua interpretabantur: et, ut ait Esaias, et Psalmographus subscribit, labiis Deum honorabant, eor autem eorum â Deo procul aberat, eumque frustra colebant, cum doctrinas et praecepta hominum edocerent.

[note: Aquarum distinctio. ] QUoniam vero varia admodum est aquarum consideratio, operae pretium videtur priusquam huic commentario finem imponamus, aquas distinguere, singularumque mox specierum significata pertractare. Primae autem omnium videntur esse pluviae, de quibus abunde est a nobis disputatum. His nubes necessiario conjunguntur, harum igitur significationes statim subjiciemus. Subsequentur inde fontes, mox fluvii, in quos naturae ipsius impulsu torrentes inferentur, dein construenda erit cataracta. Hinc se offeret mare vastum et magnum. cujus pars nobis erit praesulcanda, iisque demum, quae in conspicuo sunt enumeratis, descenus erit in abditam puteorum profunditatem. In universum autem aquae singulae, vel limpidae, tranquillaeque reperientur, vel turbidae atque procellofae, quo constituto, singularum hieroglyphica commodius exequemur.

[note: Nubium hieroglyphica. ] NUbes in Divinis literis Prophetarum significato passim positae, in quas scilicet Dei veritas extenditur, atque hae dicuntur mandatum Domini audire, et quo tempore quove loco pluviae sint effundendae cognoscere, et a quibus etiam eas suspendere ipsa res exigat. De quibus, uti superius habetur, [note: Cap. 5. ] Esaias, Et mandabo nubibus meis ne pluant super eam imbrem. Domum enim Israel Vineam appellat Vates divinissimus, mandatumque ait nubibus ne super eam pluerent, hoc est, ne Prophetae oracula sua ulterius in Israeliticum populum conspergerent. Quod autem ad nubem facit, manifestum est eam suisse multa obscuritatis caligine circumfusam, arcanumque illud de Christo mysterium, unde nostra omnis doctrina defluxit, per tenebrosas aquas, densissimis quippe nubibus collectas, Psal. XVII. indicari Theologi monuerunt. Nam ubi, Et nebulae pulvis pedum ejus, ***Eucherius nebulas pro mysteriorum velamento hieroglyphice pofitas ait. Nam et caligo in id accipitur significatum: utpote [note: Psal. 17. ] quae divinorum secretorum operimentum intelligatur, ut Psal. Caligo sub pedibus ejus: atque alibi: Posuit tenebr as latibulum suum. Est et ubi significant perperam admissorum abolitionem, ut apud [note: Cap. 44. ] Esaiam: Delevi ut nubem iniquitatem tuam, et quasi nebulam peccata tua. Eucherius idem, ubi legitur: Velut nubes pertransivit salus mea, iniquorum ait tempora significari. Quinetiam propter eandem Prophetae duritiem atque difficultatem, doctrinamque solido velut quodam corpore concretam ac minime diffluentem, ex grandinis metaphora signatam Psal. VII. viri iidem divina mente praediti tradidere. Alioquinix, glacies, et grando in Divinis literis plurimum ponuntur pro duritia atque rigore [note: Matth. 24. ] delinquentium. Et quod ait Dominus, Orate ne fuga vestra fiat byeme vel Sabbato: sunt qui per Hyemem sordidum quippe et ignavum tempus intelligant hieroglyphice humanam vitam in peccatorum immunditiis occupatam, scelerumque voraginibus immersam atque detentam: per Sabbatum autem, cessationis diem innui vere dicant, cavendum idemtidem ne cum dies illa ingruerit, desides et a bonis operibus cessantes deprehendamur. Non enim sufficiat non peccare nisi bona

etiam opera faciamus: quia tam rebellis est vetita consectari, quam contumacis facienda relinquere. [note: Pruina abstinentiae symbolum, quare. ] Ac de nive, et omni glacie, sentit idem Eucherius: de pruina vero secus, quippe quam abstinentiae symbolum esse tradit, propterea quod ea sit in causa, ut calor corporis ad salubritatem refrigescat, eaque de causa dictum, Factus sum sicut uter in pruina. Et quoniam huc incidimus, LXVII. Psalmo ubi legitur, Et virtus ejus in nubibus, Theologi Apostolos idemtidem per nubes interpretantur, veluti procul extantes, et supra terrena omnia negotia in altum evectos, divinique insuper spiritus aqua plenos, qua mox arva, campos, et universam terram inundarent, unde foecundissimos bonorum fructuum proventus obveniret. Hujusmodi enim pluviam decidere, et rotulentum imbrem terram irrigare, nostra pietas per preces poscere consuevit.

[note: Funtium mysticae significationes. ] SEquuntur fontes, de quibus Psalmo sexagesimo octavo legimus, Ex fontibus Irael Dei laudes in Ecclesiis emanare: quod ita Theologi accipiunt, ut intelligamus, ex Legis et Prophetarum libris veluti ex quibusdam fontibus perennibus, Israelitico olim populo Dei doctrinam atque cognitionem affluxisse: ex quibus fontibus viri illi sanctissimi ac Deo pleni multa haurientes, hymnos in Dei laudem componebant. Apostolus etiam, primos Christianae pietatis doctores a Christo electos, per aquarum fontes, qui repente apparuerint, interpretes plerique designarunt, ubi Euthymius unartimem veterum sententiam secutus, saepenumero ait per Aquam, Evangelicae praedicationis doctrinam [note: Psal. 104. ] significari. Jam quod David ait, Inter montes transibunt aquae, potabunt eat omnes bestiae agri, osendere voluit, nulla tam alpestria, tamque inaccessibilla loca fore, in quae doctrina Divinae legis non sit penetratura: nam per bestias plerisque sacrae Scripturae locis impii ponuntur, et qui nullam adhuc rerum divinarum doctrinam audierunt. Et quod Levitico legislator vasa omnia pollui dicit, in quae pollutorum morticinium inciderit, exceptis, inquit, fontibus aquarum, per fontes quippe et cisternas, et castella, et collectiones aquarum, doctrinam intelligens, et Magistros, qui quod pravis nonnumquam [note: Matth. 230. Exod. 150. ] moribus polluti sunt, non tamen prorsus abominandi: de quibus scilicet Matthaeus, Omnia, quaecumque dicunt vobis, facite et custodite, secundum autem opera eorum nolite facere. Ad haec sextis Hebraeorum castris per XII. aquae dulcis fontes ad Elim repertos, Hieronymus Apostolos XII. interpretatur, de quorum fontibus derivatae aquae totius terrarum orbis siccitatem rigant. Communi vero scriptorum omnium consensu, dulcedo aquis praecipue fontanis attribuitur, quamvis in optima aqua neque sapor neque odor ullus a Physicis requiratur. Quia tamen sitientibus, cum scilicet sicco spuit Virg. [note: Ecl. 5. Deut. c. 38. ] ore viator, aquae potus suavissimus accidit, factum ut Poetae dulcis aquae saliente sitim restinguere rivo, inter objectamenta ingenii posuerint. Ita illud Deuteronomii cantico expressit, mel de petra dictum super Mose, hoc est, tam suavem tamque dulcem et amabilem aquam, ut melli similis esse videretur. Chryostomus quoque aquae suavitatem pro melle ex petra prosiliente intelligit, cum nusquam legatur mel a Mose de petra unquam eductum. Apud Davidem vero Psalmo LXXXI. Educto de petra melle saturavit eos, Interpretes ita dicunt: Pavit Christus quatuor millia hominum septem panibus, quia potavit eos mellita doctrina sua usque ad saturitatem. Res enim omnes ab eo gestae, praeter [note: Psal. 119. 1. Cor. 10. Psal. 41. Zach. 13. Hierem. 2. ] historiam, mysticum etiam sensum secum trahunt. Quam dulcia (canit pietas) faucibus meis eloquentiatua! super mel ori meo. Petra igitur illa unde fluebat aqua, ut Apostolus ait, erat Christus. Atque hic fons ille fertur, de quo cecinerit David: Sitivit anima mea ad Deum fontem vivum. Zacharias patentem fontem dixerit appariturum: Hieremias fontem aquae vivae derelinquendum conqueratur.

[note: Metaphoricae fluviorum in Divinis acceptiones] SEdenim in fluviorum metaphoris longe frequentius est in Divinis literis Christi significatum, ut Psal. XLV. Fluminis impetus laetificat tivitatem, quam incolit Deus, ubi nostri Theologi flumen Christum esse dicunt, propter ducissima ejus fluenta, de quibus Pfalmo primo multa disseruere. Hinc apud Prophetas legas: Ecce ego ad eos delabor quasi tranquillum flumen. Et Eccl. 24. Ego sapientia effudi [note: Joan. 78. ] flumina: ego quasi trames aquae immensae de fluvio: ego quasi fluvius Dorix, et sicut aquaeductus exivi de Paradiso: et quae sequuntur in hanc sententiam. Quinetiam ait Dominus, flumina aquae vivae de

ventre ejus, qui crediderit emanatura, quo sapientiam et facundiam intelligit volui; Ambrosio interp retequam aflecuti erant ii, qui divino afflari Spiritu meruissent. Itaque Apostolorum doctrinam et institutionem [note: Psal. 92. ] praevisam a Pfalmographo. Theologi eo loco volunt, ubi, Extalerunt flumina Domine, extulerunt flumina voces suas, habetur. Et per amnes, qui per eosdem alveos decursuri erant, subsecutos Doctores accipiunt. Non negarim vero quod tradit Eucherius, flumina nonnumquam pro populo [note: Psalm. 336. ] accipi, qui nondum in fidelem receptus esset, in quam sententiam corrivat ille flumina a Babylonis. Jam et Apoc. 17. Aquae quas vidisti, super quas meretrix illa sedet, populi et turbae et gentes sunt, et linguae. Eodem [note: Esaia. 32. Abat. 3. ] tendit Esaiae dictum, cum Beatos appellavit eos, qui super omnes aquas seminarent. Apud Abacunta Prophetam legas, Fluminum terra scindetur, quod de Hierosolymis dictum Graeci tradunt, quae scilicet fuerit Prophetarum patria, qui fluminum instar eam irrigabant, sed ad JESU CHRISTI adventum hiatura esset, et rimis aperienda, omnisque humos alveo ita fatiscente defluxus, penitusque defecturus, futurum scilicet ut pristina exaresceret vaticinario, quod eventus comprobavit. Quod vero septimo supra centesimum Psalmo legitur, Deserta reddidit flumina, et aquarum fluxus in sit im transmutavit, flumina scilicet exsiccavit, et quae terra prius erat irrigua uliginosaque, ita desertam reddidit, ut prorsus sterilesceret; et aquarum venas abundantes ita obturavit, ne ulla inde potio, sed sitis potius prosilirent; Euthymius Graecus ipse ad Graecos Philosophos referri dicit, qui scilicet cum eloquentiae quasi fluminibus et disciplinarum varietate et copia redundarent, omni demum sapientia destitui visi sunt, cum illiterati ac piscatores homines eos represserunt.

[note: Eloquentia descriptio. ] ACcedit huc torrens, cujus significatum ita refertur ad eloquentiam, ut torrens facundia veterum scriptosum sententia dicta sit ea dicendi vis, quae magno dictionis impetu decurrit, quam in Pindari comendationem ita describit Horatius:

In Divinis vero literis mentio fit de quodam deliciarum torrente, Psalm. supra XXX. quinto pro quo plenissima Christianae dostrinae fluenta intelliguntur. Torrentem autem dixit Psalmographus, ob tempestativam doctrinam, quae a Christi ore loco et tempore diffluebat, propterque ejus in suadendo et arguendo vehementiam, affluentissimamque vim. Quin et propterea ea multa, quae de propheticis sermonibus collecta in unum adducebat: fluit enim ad tempus torrens, et vehemens est ac violentus, et ex multiplici aquarum concursu corrivatur, unde ait Eucherius, per torrentes insignium praedicatorum eloquentiam significari. Alioqui torrens in iis dem Divinis literis pro concupiscentiae stimulo ponitur, quae vel difficulter superetur, vel in profundum trahat, de quo plura inferius. [note: Psalm. 125. ] Nam hic praeterire non est animus locum in Psalmo, Sicut torrens in Austro, quam exultantis esse vocem, inquit Eucherius, et ex vitiorum vinculis ad libeltatem conversionemque redeuntis, qua postulat, ut Divinae aspirationis auxilio atque ope, peccatorum captivitate solvatur, sicut constricti glacie torrentes Austri tepore solvuntur.

[note: Cataractae descriptio. Nam Graecis dkfkd, id est, impetuose rumpo, et erumpo, et erumpo, et defiuo. Her odet. l. 3. ] ESt et Divinarum literarum proprium, vehementiam vel in sermone, vel in opere, aut alia quapiam vi, per cataractam significare: atque haec ea est cataractarum vox, cujus mentio habetur Psal. 41. Est vero cataracta, aquatici cujusdam alvei coarctatio, ubi aqua in augustum vel natura, vel arte collecta, aut sponte, aut artificis arbitrio, magno inde impetu atque etiam fragore prorumpit. Sedenim quae a natura est cataracta, nihil aliud quam strepitum et impetum prae se fert, eaque est naturalis eloquentia sermonisve copia, nullo studio, sponte profluens. Quae vero arte construitur, et vim et efficacem operum utilitatem suggerit: atque hujusmodi est dicendi facultas, arte labore, diligentia, judicio atque exercitatione comparata.

QUemadmodum autem fontesque fluviique omnes in mare decurrunt, ita nos dictionis ordo devexit in pelagus. Ut vero loco hoc ea praetereamus, quae multa super mari ex AEgyptiorum doctrina in Pisce disseruimus: contenti nunc erimus aliquot locis, quos ex Divinis literis eruemus.

[note: Sic Plautus in Asinaria lenam et scortum mare vocat. ] ID vero cum primis proprium est maris significatum, ut perditionis indicium sit, ob ipsam quippe profunditatem: utpote quae idonea admodum sit ad suffocandum. Quanquam alia de causa Mare apud AEgyptios pro pernicie ponebatur, ut suo loco docuimus, Quod ad perditionem attinet, eo significato Theologi Prophetam ajunt Psalm. XVII. canere, se de aquis multis eductum. Passim vero interpretes, Exundantes fluctus pro Calamitatum excessu accipiunt: et per turbulentas aquas suprema [note: Sic de his, qui emerserunt e poroculo, Ex [gap: Greek word(s)] Extra ludum pedes habes. ] quaedam doloris ostenditur vehementia, quae omnem respirandi facultatem exuperat: ut Psalm. 68. affixum se clamat in profundo luto, unde nulla se vi possit expedire, rapidissimis demum vorticibus advoratum, in imam maris sedem dejectum esse: in quem usque locum tempestas etiam accedat, quae arenas omnes aestu commisceat atque perturbet, qua quidem nulla major describi potest inquietudo: primo enim aquarum, in quas deciderit, ponit altitudinem, mox limum cui affixus inhaerescat, inde maris amaritudinem, et immensas undas, postremo eas saevis tempestatibus agitatas: merito itaque paulo post se de profundo hujusmodi liberari supplicat, ne tanta rerum vexatus perturbatione deficiat.

[note: Sic illud Demosthenus de corona, [gap: Greek word(s)] tanquam torrens AEneid. l. 7. ] APud eundem hostilis impetus, et subitaria quaedam oppressio, per aquam indicatur, Psalm. 123. Cum exacerbatus eorum furor in nos debaccharettur, sane aqua demersisset nos, quod ut magis exasperaret, addit; Torrentem pertransivit anima nostra, ubi impetuosos inexpectatosque hostium insultus iucursu repentino proruentes, torrenti turgido comparavit, quem tamen auxilio Dei fretus tuto pertransierit: et quasi parum adhuc dixisset superaddidit: Saene pertransivit anima nostra aquam intolerabilem, ingentes quippe rerum difficultates atque pericula. Tale aliquid apud Maronem legas:

Idemque alibi nubem belli dixit, utrumque desumptum ex Pindaro. In Isthmus enim [gap: Greek word(s)] . et alibi [gap: Greek word(s)] . Apud oratores historicosque, turbines et procellas saepe pro bello positas invenias. Causa vero cur aqua vehementiores indicet aerumnas, ea est, quod pericula casusque reliqui corpus soleant ex una aliqua parte labefactare: aqua vero universo statim corpori circumfusa, omnibus evestigio membris impedimento est, atque undique oggerit difficultatem atque molestiam.

[note: Metaphora ducta a jactatione fluctumm, sic fluctuans anima. ] HInc Psalm. 87. ubi legitur: Omnes fluctus tuos induxisti super me, interpretes per fluctus, perturbationes et aerumnas omnes intelligunt, quaecunque affligere possunt humanum genus, quibus omnibus Christi esset humanitas obnoxia: in ejus enim persona dictum id autumant. Fluctuare autem verbum saepe pro Perturbari ponitur. Sedenim aliquando pro timore posita fluctuatio, ut Psal. 61. Ecce enim ipse Deus meus, et audjutor meus est, quare non amplius fluctuabo: id est, nihil est quod ulterius pertimescam.

ACcedit huc diluvium, de quo Psalm. 28. Dominus diluvium inhabitare facit, sive ut alii reddidere, Diluviumsedat, vel, Tempore diluvii regnum obtinuit. Utcumque significatum ad humanam pertinet salutem, quoniam hic gentes intelliguntur, quae suarum inundatione cupiditatum, in vitiorum pelago, et humanorum affectuum voraginibus demersae detinebantur, quae mox a Domino exemptae servatsque sint. Alio vero loco, Psalmo quippe 31. habetur, Diluvium aquarum mulrarum proxime ad eum non accedat: per hujusmodi aquas supra modum exundantes, tum scilicet excrescentia ripas flumina praetereunt. vel mare turgidum per littora spatiatur, quas supra memoravimus calamitates intelligi volunt. Ita Euthymius et plerique alii sentiunt.

[note: Abyssus abyssum invocat quid. Vel. potius malorum abyssus, [gap: Greek word(s)] . ] EOdem modo, ubi sit de abysso mentio, vastum calamitatis pelagus figuratur, ut Psalm. XLI. abyssus abyssum invocat: quod ita accipiunt, profunda atque vasta calamitas vastiorem aliam semper vocat calamitatem, quod alii dixerunt Malorum hydram, cum scilicet aversae res cladesque continenter ingruunt, ac velut unda supervenit undae, aliae post aliam succedunt. Sunt qui dictum ita interpretantur, ut uniuscujuspiam rei magnitudo alterius invocet magnitudinem: utpote, peccatorum cumulo necessarium esse ingentem cumulum misericordiae. Alii per abyssos hos novam et veterem divinarum institutionum doctrinam intelligunt: profundissima enim utraque est, et altera alterius indiget auxilio: ita enim Eucherius. Psalmi dictum hujusmodi citans, profunditatem inquit Scripturarum inde coliigi. Neque illud non probat, ut vetus testamentum, qui novi egeat auxilio, et veteris novum. Quin et humanam mentem unicuique abyssum esse dicit, qui nequeat semetipsam ipsa comprehendere. nisi superioris abyssi ope sublevetur: unde scilicet affulgeat Iumen, quod alti profundi tenebras discutiat.

[note: Sie Cicero 4. Verr. Lacunam res familiaris pro pernicie [?]na. ] AB abysso haud multum dissimilis est alia aquarum species Iacunosa, eaque plurimum turbida, coenosa atque faeculenta, quae nimirum pro cladibus et aerumnis accipi solet. Ita dictum Ezechielis interpretantur, ubi Dominus ad Hebraeos: Aperiam sepulturas vestras, et educam vos de Babylone. Frequenter enim in Divinis literis pro una eademque re ponuntur, sepultura, vorago, infernum, abyssus, fossa, Iacus, et similia. Psal. 27. Similis descendentibus in lacum, nonnulli profundissimas fossarum altitudines intelligunt, unde non detur emersus: nonnulli sepulchra foveis excavata. Sedenim Psal. 29. Servasti me ne deciderem in lacum, quod foveam alii, alii puteum vertere: Euthymius inevitabile periculum exponit, quippe voraginem, in quam qui forte inciderit, suis ipse viribus nequaquam possit evadere. Alibi exauditum se ait Propheta, ut de lacu profundissimo sordidissimaque extraheretur quod maxima vitae discrimina, quod divinitus evaserat, declarat. Et quod ibidem dicitur de luto Inmi, lividissimam loci putredinem ostendit: ea vero est, quae animas nostras eo demersas tenaci veluti coeno implicatas detinet. Hinc Davides orat se de luto eripi, ne affixus in palude putoreque illo perpetuo recumbere adigatur: atque haec de turbidis.

[note: Claritudo et obscuritas aequae quid. ] AQuae vero limpidae perspicuaeque omnes, dubio procul pro doctrinae symbolo, uti ostensum est, accipiuntur. Doctrina autem omnis velin conspicuo est, in ore quippe ipso, vel in mentis recessu. Hinc ea, quae manifeste patent, perspicuis et nitidis, neque admodum alis profluentibus comparamus: quae vero in arcanis habentur, aut solo concipiuntur intellectu, ea vel nubium, uti superius, densitari, vel puteis, vel altioribus undis similia sunt. Transfertur autem commodissime haec aquae claritudo atque obscuritas ad humanum animum, eaque metaphora, quod syncerum apertum, manifestumque et perspicuum est, Candidum appellamus: propterea quod hujusmodi propemodum est aquae purae conditio, ut superficiem habeat claram atque perspicuam. Hinc Pindarus Pythiis, Arcesilao candida praecordia dixit, [gap: Greek word(s)] . Contra vero quae abdita, incognita, et in intima mentis penetralia recondita, ab ejusdem aquae similitudine, obscura, nigra, vel alta nuncupamus: ut quaeque enim in aquis profundiora sunt, eo videntur obscuriora. Ita Homerus nigra inquit praecordia, [gap: Greek word(s)] quippe [gap: Greek word(s)] ob taciturnitatem, et consiliorum occultationem. [note: AEneid. l. 1. ] Et Virgilianus AEneas premit altum corde dolorem, quem nullo scilicet signo manifestabat.

ET in hujusmodi significatum Divinae literae Puteos plurimum ponere consueverunt. Hinc Isaac puteos tot fodit, tot purgare aggreditur, tot novo labore aperit, quae omnia mystiko sensu vitae, quam sequi debemus, doctrinam indicant. Nam et Philo eo loco, Quae foderant pueri patris ejus, ingesto rudere obstruunt Palestini, fossuras puteorum auspicia esse disciplinarum ait. Eae vero in pacatissimo contemplativae Philosophiae recessu commorantur, ubi tranquillae, placidae, leniterque fluentes aquae castissime lasciviunt. Non negarim autem puteum in Divinis literis esse etiam uxoris

[note: Puteus prouxore. Prov. 5. ] hieroglyphicum. nam eo Theologi nostri trahunt Salomonis praeceptum, Bibe aqua de vasis tuis et de puteorum fontibus. Jam Bersabeae nomen Septimus puteus interpretatur, quae septima fuerit Davidis uxor. Propter aquas educatum se Davides plurimum gloriatur, sed perspicuas, vivas, dulces, et placide prolabentes aquas, quae nobis quoque sunt idemtidem adeundae, si modo illos adeamus puteos, in quos Palaestini terram non ingresserint, in quos scilicet, ut hoc obiter interpretemur, invida, ac periniqua Haereticorum factio suae turpitudinis coenum non admiscuerunt: quicumque enim suam uberrimis hinc limpidissimisque undis sitim expleverit, aut coelestem exceperit rorem, fontes melle fluentes hauserit, nubium harum imbrem collegerit, inque auctoris iisdem imbribus fluvios demersus Iavet et volutetur: aestuosos is cupiditatum ardores extinguet, membris morbos, qui sensum obstupefaciunt, expellet, animique podogram, bonorum quippe operum impedimentum, elidet, omnique demum labe perpurgatus, nulla corporis faece sordidus, situ obsitus nullo, nulla denique labe contaminatus, ipsam aethereae puritatis claritatem induet, et superis par effectus, immortalitatis etiam conditionem divini decreto liberalitatis assequetur.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XXXIX. DE IIS, QUAE PER ISIDEM, ET JUGERIS QUADRAM, ET PICTURAS ALIQUOT alias significantur, Ex Sacris AEgyptiorum literis. AD M. ANT. PASSEREM, PATAVINUM PHILOSOPHUM PROBATISS.

NOlim putes, eruditissime M. Antoni, dedicationem hanc meam de Iside, deque iis, quae similitudine quadam ad Isidis argumentum in comitatum sese adjunxere, ideo tibi factam, ut sperarem te aliqua hinc obligatione mihi devinecre: cum mihi potius persuaserim, multum me acquisiturum, tibique plurimum debiturum, si commentationes has meas, qualescunque sint, suscipere, dignatus fueris. Nam quid ego vel meditari, vel continua lectione consequi unquam potuerim, quod eruditionis cujuspiam nomine venditari mereatur tibi, cui totus sit calathus ille domi, unde omnia possis largissime depromere? Non enim te solis Medicinae Philosophiaeque terminis cohibuisti, sed longe ulterius progressus, variarum insuper rerum minime protritarum doctrinam ita tibi comparasti, ut te quacunque reproposita, et erudite loquaris, et eruditionem ipsam mira sermonis jucunditate noveris convestire. Quin Poetas, Historicos, Polyhistor asque omnes ita familiares effecisti, ut nihil tota in encyclopaedia sit, quod te lateat, quod non in promptu habeas, proque loco et tempore utaris quam felicissime. Quare nihil, aut parum legendis nostris profecturus es, nisi quantum amici virtutibus tuis deditissimi nugas amas, et qui amant, Ovidianum illud objectare solent:

Sit utcumque, non debui ego, quantulumcunque praestare potui, quin ad te mitterem haesitare, aut propemodum expavescere, qui scirem quantum inde lucri facturus essem, qui rem quidem imbecillam admodum et infirmam offerrem: sed quae apud tam peritum, tam prudentem, tam probum, eundemque humanissimum amicumita accipi possit, ut vigorem firmasque vires sit consecutum.

ISis dea quae suerit, quantoque cultu a veteribus verae pietatis nesciis, sed rerum humanarum peritissimis, suscepta, quod superstitionibus celebrata jam omnibus innotuit: quare nos circa hieroglyphica ejus tantum immorabimur.

[note: Isidis varia significata. ] PEr ejus effigiem inter alia significata AEgyptii annum suum, qui scilicet quatuor annis solaribus [note: Hinc Suidas ait, [gap: Greek word(s)] , Sirium canem, et quidem solem Apud nos circa 8. Kal. Julias. ] constabat, indicabant. Erat vero muliebre simulacrum patrio paludamento vestitum, ut paulo post dicetur, quod et anni et ipsius Dei signum habebatur. Isis in coelestibus astrum est, Sothis AEgyptiaca lingua nuncupatum, [gap: Greek word(s)] Graeca, quasi Astrocanem dicas corrumptam eam dictionem multis in Iocis invenimus. Is idem apud nos Sirius est, eademque Canicula, quae stella sub mento Canis est, ut Aratus observavit, quamvis alibi ex Eusebii observatione diximus, Solem et Sirium eundem accipi. Simpliciter vero stellam hanc in Isidis honorem AEgyptii colebant: quod ortu suo ingentes apud ipsos et pluvias concitare solet, quibus Nilus crescat, unde sibi victui necessaria comparabant, qualem honorem et Leoni habitam eadem de causa, ipso Leonis comentario declaravimus. Cur vero annum ex hieroglyphico hujusmodi intelligerent, causa est, quod AEgyptii annum ab istius sideris ortu auspicabantur. Oriri vero in AEgypto solitus XII. circiter Calend. Augusti. Sed hoc de vertente, de proprio inferius.

PLutarchus vero et Eusebius, qui veluti Solem Osirim, ita Isiden Lunam ex AEgytiorum dictatis esse contendunt, eam hoc hieroglyphico describunt, ut cornua taurina, veluti novae Lunae speciem gestet, nigraque amicta palla, per latebras et obscura Ioca Solem appetere, atque unum ipsum concupiscere videatur. Unde factum est, ait Plutarchus, ut in amatoriis, quemadmodum apud Theocritum est, Lunam invocarent. Eudoxus enim Isin rebus amatoriis opitulari dicit. Hinc apud Ovidium, in Arte amandi, legas:

[note: Adjutrix amatorum Luna. ] Porro Luna cum sit noctis domina, noxque voluptatis illecebris et Veneri sacra quae ut alibi dictum Iatebris et spelaeis gaudet, hieroglyphice plurimum cum iis, quae Veneri attribuuntur, congruit. Amatores enim apud Maronem,

Hinc legas apud Eusebium voluptates, atque eas, quae forte omnium maxime censeantur, si aspexerimus, aut quod risu dignum, aut visu turpissimum est, advertimus, quocirca vel crubescimus, vel occultare [note: Hinc Ovid. l. 2. de Arte, Utque viro furtiva Vemus sit grata puellae. ] properamus. Id autem impendio cavemus, ut haec omnia nocti concredamus. Celari enim, ut elegans Poeta dixit, vult sua furta Venus.

CUm vero Isis materiam etiam mystice signisicet, Sol vero sormam, vel agentem vim, Lunaque Solem ita suum observet, ejusque semper radios excipere quaerat, quibus illustretur, videor Platonis illud intueri desponsa, quae veluti prostituta sponsum expectat avidissima, unde rerum species, atque novatus concipiat, et loco reddat: uti Luna lumen acceptum mutuo, quo potest studio restituit. Atque haec ita obscura hieroglyphicum est materiae, quae nullam adhuc formam susceperit. Figurae autem variatio in Lunari globo materiam aperte satis commonstrat, quae veluti cera mollis, nunc hanc, nunc illam impressionem ex quocunque sigillo suscipere apta sit. Hinc taeniae variae multicolo resque Isidi dicatae, non septem tantum eas Lunae sades, quas Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, ab Heliodoro ita [note: Septem Lunae facies, earumque nomina. ] nuncupatas, [gap: Greek word(s)] , sed etiam vim ejus, quae circa materiam versatur, indicant: qua scilicet gignit omnia, et omnia concipit, lucem quippe, tenebras, diem, noctem, vitam mortem, principium, finem. Quis enim assiduam in Lunari facie varietatem non admiretur, dum eam nunc evanescentem, ut Heliodori sententiam

interpretemur, nunc corniculatam, nunc dividuam, nunc protumidam, nunc plenam contemplatur? Ignium denique facie varia, quanto longius facessit a Sole, tanto Iargius collustrari, parte luminis compotem, parte altera cassam proque oris circumversione fulgoris speciem variare: sive id alieno irradiata lumine faciat, sive proprio praepetique candore, ut Chaldaei arbitrantur. Cleomedes enim libro de coelestium orbium contemplatione scribit, inter Berosi placita contineri, corpus Lunae pilam esse dimidia parte candidam, altera caeruleam, partemque illam candidam proprietate quadam [gap: Greek word(s)] ad Solem semper converti: unde quo magis illi succedit, luminosam illam partem a nobis averti magis: quo vero longius abscesserit, eo magis oculum nostrum in amborum medio [note: Mutuo consensu. ] sisti, partemque candidam nobis adversam fieri, ac perinde sese exhibere conspicuam. Tangit idem Apulejus in Deo Socratis.

OSiridis vero taeniae nulla fucabantur umbra, sed undecunque micantissimae splendorem nitidum prae se ferebant. Nam cum illae principii symbolum essent, idque virtute sua purum nitidumque sit, neque ullius rei admistione labefactetur, nihil praeter candorem ostentare par erat. Sacerdotes autem illi cum has semel in manus suscepissent, eas evestigio recondebant, non amplius videndas attrectandasve, Isiacis vero saepius utebantur. Taenias autem Graecam vocem sic interpretatur Verrius, ut dicat ornamentum esse laneum capitis honorati. Hinc Ennius Alexandro:

Sed ut rei Philosophiam in albis hisce taeniis explicemus: manifestum est rerum omnium principium ab omnibus sanae mentis hominibus ad Deum referri. Album autem est prima veluti materia quaedam, [note: Albi coloris commendatio. ] in quam colores, quotquot volueris, perinde ac in universalem illam possis omnes species inducere. Hinc ad Dei cultum alba plurimum indumenta omnium pene nationum consensu adhiberi solent, semperque albus color sacris accommodatus. Atque ideo ait Persius: Quamvis albata rogarit. Sed quid indigemus Persio, si Assertotis nostri indumenta, cum gloriam suam vellet discipulis patefacere, alba sicut nix apparuere? Apud Ciceronem II. de Legibus: Color albus praecipue decorus Deo est tum in caeteris, tum maxime in textili. Et nostra pietas canit, ut linteas, easque purissimas induti tunicas, sacra Deo caneremus. Sed quoniam praecipua annorum, mensium, et dierum hieroglyphicatam significata, desumuntur a vario coelimotu, praeteritis multis, quae per figuras varias indicabantur, nec vulgo tamen, sed solis sacerdotibus AEgyptiis innotescebant, ad coelorum perindeque circulorum considerationem progressi, reliqua quae de temporibus significantur, per horum figuras explicabimus.

CIrculi signisicata non apud AEgyptios tantum in usu fuere, sed et apud nationes alias multisariam accepta: quare separatim suum, hoc est, hunc Iocum sibi deposcere visi sunt.

NAm quod modo in Osiridis taeniis dicebamus, has utpote albas principium indicare, unus quippe circulus descriptus, aut simpliciter, aut alteri cuipiam picturae signove circumductus: nunc semper, nunc perpetuum et aeternum, nunc omnia, quippe [gap: Greek word(s)] significabat: nempe quod in ea figura neque principium, neque finem in venire sit, quod aeternitatis est proprium, et quia omnium est figurarum capax, universitatem ipsam intra se complecti videtur. Ab hujusmodi autem circulari ambitu exacte peracto, videlicet cum Sol a matutino horizonte digressus, eodem redierit, unde ferri [note: Tota die pro perpetuo. ] coeperat divinae literae Tota die, pro perpetuo posuerunt, ut Psal. 71. Ut cantem gloriam tuam tota die, ubi Symmachus, pro lectione, quae est, Tota die, perpetuo reddidit.

CUjus etiam principii finisque nusquam apparentis ratione habita, AEgyptii Deum ex hieroglyphico circuli intelligebant. Persae vero (quod non absurdum est repetere) cum Jovem coeli

dominum dicerent, sacrificia illi se facere putabant, ubi celsissimam speculam conscendissent, Jovemque coeli circulum nuncupassent. Transiit idem mos ad Turcas. Hinc ab alta quaque turri matutinales illae acclamationes, quarum sensus est, Deum fuisse semper, futurumque semper, neque quicquam aliud, nisi quod suum etiam salutant Mahometum Sarraceni quoque et pleraeque aliae nationes Deum, Circulum appellabant, atque hinc sempiternum exprimi contendebant.

EA de causa Pythagoras circumactu corporis adorandum jubet his verbis, [gap: Greek word(s)] , [note: Adorandum circumactu corporis. ] quod Plutarchus ad imitationem coeli perpetua vertigine circumacti fieri putat, quamquam nonnulli dictum ad rerum humanarum varietatem, assiduamque mutationem, in quibus nihil stabile, perpetuumque sit, arbitrantur. Sedenim quod ad corporis conversionem pertinet, multarum is gentium mos suit: idque Propertiani loci aperit intellectum, libro I.

Quod dubio procul adorationem rite sactam innuit. Tale aliquid apud Suetonium invenias, ubi Lucio ait, de Vitellii progenitoribus Ioquens: Idem miri in adulando ingenii, primus Cajum Caesarem adorari, ut Deum instituit, cum reversus ex Syria non aliter adire ausus esset, quam capite velato, circumvertensque se, deinde procumbens. Fuit vero Numae institutum, ut adorantes Deos, in orbem sese verterent, [note: Numae institutum in adorandis Diis. ] deinde vero sederent. Praeterea conversio illa, et totius corporis circumactio, nobis documento est, nihil ex humanis rebus firmum esse et stabile, et utcumque vertat Deus, revolvatque vitam nostram, id jucunde ac libenter admitti oportere. De sessu autem in Cynocephali commentario dictum, situm hujusmodi ad divina pertinere. Id vero minime praetereundum, fieri solitam eam corporis conversionem a sinistra in dexteram, ad ipsius mundi imitationem, cujus ortus, ut et Plinius, et nonnulli alii tradidere, ab Iaeva parte est in dexteram praeceps. Quare jocatur Plautus Curculione, dicente Phaedromo: Quo me vertam nescio. subjungit Palinurus servus: Si Deos salutas, dextroversum censeo. De Camillo memoriae proditum est, cum se ad dexteram convertisset, ut mos erat Romanis adorantibus, subito eum lapsu cecidisse quod omen ad damnationem, qua postea oppressus est, pertinuisse creditum, omnia eo populo superstitiosius aequo perpendente. Quoque ad hujusmodi circuitum in adoratione pertinet, notum ex historiis est, quam prudenter Marcellus ad Capidium Cisalpinae Galliae vicum se gesserit. Nam cum impetum in Gallos faceret, retractus ab Equo ob hostium clamorem perterrefacto, circuitum eum adorato Sole, ut Romanis in pugnae principio facere mos erat, de industria fecisse simulavit, ne apud suos mali ominis religionem excitaret. Econtrario Galli sinistrorsum, et in Iaevam partem religiosius fieri ab adorantibus conversionem corporis arbitrabantur, de quo ita Plinius: In adorando dexteram ad osculum referimus, totumque corpus circumagimus: quod in laevum fecisse Galli religiosius credunt.

DEnique apud veteres observabatur, ut facto sacrificio, circulum in ara illinerent ex hostiarum [note: Nam [gap: Greek word(s)] , Id est, penfectus et [gap: Greek word(s)] , perfecta virtus. ] sanguine, quem phiala religiosissime collegillent. Idque erat sacrum illud verbum [gap: Greek word(s)] , quod perfectionis indicium esse dicebant quod figurarum ea sit undecumque perfecta.

QUi vero per circuli designationem annum intelligi volunt, ut manifestiora praetereamus, ejus potissimum aurei circuli ratione inniti videntur quam de Simandii sepulchro et Cambyses et Persae sustulerunt: erat enim ille trecentorum et sexaginta quinque cubitorum ambitu, cubiti unius latitudine, singulis anni diebus in singulis cubitis, exsculptis, per astrorum ortus occasusque, quidque [note: Arist. libr. Eth. 1. c. 13. Aurem circulus in Simandii sepulchro. ] ea secundum Astrologos observata significarent: cujusce rei quaedam propemodum umbra habetur Patavii in Palatini palatii aula, ubi corona superne circum circa ducta, Zodiaci primum totius figuris insignis, mox gradibus suis distincta, quorum unicuique adpictae sunt certae rerum imagines, quae pueri gradus ejus emersu nati, modo ingenium, modo sortem indicent: quarum ego testimoniis saepe uti soleo hieroglyphicis meis fide facienda: nam AEgyptium quid omnino sapere videntur.

AD anni autem similitudinem Poematicis etiam genus Circulus appeliatur, cujus Aristoteles [note: Hinc forsan veteris Gallicae Poeseos notaen, Rondeau. Circulares Psalmi qui. ] Analyticis meminit. Id alii alio exposuerunt modo. Sed nimirum Poema illud Circulus appellatur, cujus finis idem est cum principio, cujusmodi est Catullianum epigramma in annales Volusii, et alterum in Nonium Strumam, et unum etiam in Mamurram et Caesarem Euthymius sane Circulares eos Psalmos vocat, qui eodem finiunt versu, quo coeperant, cujusmodi est XVIII. supra centesimum: Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam sempiterna est ejus misericordia. Fierique solet, ubi sententiam aliquam insigniorem quaerimus in audientis animo quasi aculeum quendam e repetitione productum affigere, utque tenacius memoriae inhaerescat, affixum ita relinquere.

MOtus vero, qui est in circulis, natura considerata, in causa fuit, ut periti Mathematicarum, cotrarietatem hieroglyphice significare volentes, duos juxta sese contingentes circulos describerent, quales in quibusdam machinis fieri vidimus, propter unius incursationem adverso motu alterum circumagi: atque ita manifestam discordiam apparere, quam in adolescentiae nostrae delictis, amore in indignationem converso, ita ex Aristotele descripsimus.

[note: Orbiculi numismatum speciem praese ferentes. ] ORbiculi quidam numismatum speciem referentes, quos in aliquot pyramidibus et obeliscis excisos videas, pecuniam indicant in opere construendo erogatam: qui si fuerint in orbem dispositi, sumptum ejus operis significare ajunt publicum fuisse, sin parallelari quodam ordine sculpti, privatam impensam significare contendunt, quae tamen interpretamenta juniorum quorundam esse, non inficior: nam apud veteres nihil tale interpretatum inveni. Exigeret hic locus, ut de circulis quibusdam mutua complicatione conjunctis, qui disciplinarum hieroglyphicum constituunt, rationem subjungerem, sed quoniam argumentum illud alio commentario, quod Illustrissimo reverendissimoque Herculi Mant. inscripsimus, late satis explicatum est, ad sphaeram nunc et figuras aliquot issius cogitationis convertemur,

PEr circulum superius Deum a nonnullis intelligi docuimus. Caeterum si qua Deo forma similitudove adscribi possit, longe convenientius sphaerica illi figura accommodabitur. Merito itaque [note: Et Esai. c. 1. Audite coeli. ] Xenophanes mundum illum archetypum sphaeram appellavit, veteresque plerique verae Theologiae scientiam nondum assecuti, nihil esse aliud Deum, nisi coelum ipsum, et coelestia ista arbitrabantut. Sed et Salomon ad Deum conversus: Exaudi ô coelum, dixit. Deos tamen, ut nostrorum interim oracula missa faciamus, neque mensura, neque forma ulla comprehendi posse dicit Jamblichus, et omnes, qui aliquo verae doctrinae lumine irradiati fuerunt,

ITaque recte cum per hieroglyphicum sphaerae Deum intelligerent, aeternitatem quoque eadem figura descripserunt. In numo enim Faustinae, quam retulerant inter divos suos, sigillum est cum [note: Faustinae numus. In princt. pio. ] sceptro super sphaeram sedens, dextera exporrecta, cum inscriptione, AETERNITAS. Eadem inscriptio in numo altero, ubi dea summis laevae digitis palam tollit, dextera sphaerulam porrigit. Cum vero mundi ipsis figura in orbem conglobata perhibeatur, plerique veterum eo signo credidere,

mundum identidem principio caruisse, quodque in divinis Graeci reddiderunt [gap: Greek word(s)] , ab aeterno hi sunt interpretati. Quibus Magnus Basilius egregie respondet, atque inter alia, figurae huiusmodi principium, quod incompertum illi putant, et scholis omnibus declamitant, a centro is esse demonstrat. Apud Romanos quoque perpetuitas est per sphaeram indicata, ut sphaera illa, quae cum caduceo et pharetra transversis, virgaque cui palliolum appensum est, dexteraeque consertae, in numo, quem [note: [?] aeumus. ] Caesari cudit L. Buca, in cujusaltera facie inscriptio est his literis, CAESAR. DICT. PERPETUO. Sane perpetuitas ex sphaera, authoritas vero Dictatoria, quae illi consensu atque concordia civium demandata fuerat, per insignia reliqua significantur, de quibus sigillatim dicere non est hic locus.

EAdem pila Solis et Lunae signis conspicua, coelum significabat. Alii per hujusmodi speciem, CUNCTA, veluti etiam in circulo, interpretabantur: siquidem circumflexu coeli, quem alio nomine Mundum appellamus, cuncta regi comprehendique manifestum est: quippe qui totus in toto sit, imo vero ipse totum, extra intraque in se cuncta complexus. Quin non modo pila, sed simplex rotae curvatura coelum apud AEgyptios indicabat. Ita enim apud Cyrillum legas libro nono contra Julianum, quod praecipiti quidam ingenio pro Aspide Aspidem transtulerunt. Hujus picturae eam AEgyptii tradebant causam, quod coelum in circuitum assidue feratur.

[note: Fortunaessigurae. et munus praecipurum] VUlgatissimum illud inter hieroglyphica, Fortunam nunc rotulae, ut vulgus, nunc sphaerae alicui, ut Cebes, insistentem pingere: sive ut eam rerum dominam ostentent, qua etiam de causa Apelles ea in sedem collocavit: sive ut ejus instabilitatem inde coarguant. Quin a volubilitate nomen etiam Illi: nam quae prius Vortuna a vorto dicebatur, digammi mox mutatione in F affinem literam, quod in plerisque factum est locutionibus, in Fortunam abiit. Cujus praecipuum opus est ima summis, et summa imis commiscere, rerumque omnium vicissitudinem inducere, cujus quidem vertiginis [note: Polum ferens fortuna. Idem Homerus Ilia. lib. ultimo. tribuens Jovi dolia duo; in quibus sunt bona et mala, quae pro arbitrio dispensat. ] ergo [gap: Greek word(s)] Pindaro nuncupata. Nam si fortuna proprium hoc habet, ut vicissitudinum author sit, quos modo claros effecerat, mox obscuret, fovereque desinat: quos vero premebat, jam erigat, et illustres efficiat, quaeque antiquissimus Hesiodus super his de Jove dixit, jure ipsa suo propemodum administret, quid in rerum natura mutabilitati huic et apertissimae rerum vicissitudini magis simile reperiatur, quam circuli, rotaeve motus? constant enim haec primum, simulac fiunt, ex re ipsa, contrariis simul manentibus, et integris, curvo scilicet et concavo, ex stante et moto, centro scilicet et circumserentia: ac simulac impelli coeperint, una eademque linea uti superius dicebamus, abit et redit, ascendit atque descendit, eodemque motu, quod primum erat, ultimum, quod ultimum, primum evadit, ut nihil denique in una re quapiam variantius exeogitare possis. Unde merito dixerit Aristoteles circulum miraculorum omnium esse principium. Id vero minime praetereundum, AEgyrenses ejusdem mutabilitatis ergo Amorem atque Fortuam eodem in delubro venerari consuevisse. Constat igitur pilam atque rotam volubilitatis hieroglyphicum esse, et luculento apud Graecos eprigrammate Posidippi de Occasione, quae idem fere cum Fortuna officium exercet. Ea enim cur rotulae insistat interrogata, Stare loco nequeo, respondet. Auguralis autem disciplinae observatione proditum est, [note: Ab Auson. in Epigram. matis. ] sphaeram aeream de Caesaris Maximini statua, quae in vestibulo Regiae locata erat Antiochiae, excussam repente Joviano Imperatore urbem eam ingrediente, turbarum quae subsecutae sunt in ejus perniciem, portentum habitam, quod Aruspices rerum volubilitatem id significare asseverarent. Et Constantius Imp. paulo eantequam moreretur, imaginari per quietem visus est, cernere se patris effigiem, quae pulchrum infantem offerebat, quem ubi gremio suscepisset, projecit is longius sphaeram de manu ipsius Imperatoris excussam: quod temporum permutationem portendere, eventu minime [note: P. Septimii Ge [?] ae numus. ] irrito ab Aruspicibus responsum est. Quod vero dicebamus, Fortunam sphaerae insistentem pingi solitam, apud plerosque variat hujus argumenti species, ut in numo P. Septimii Getae, Caes. sigillum ab altera parte est cum radio in laeva, cum sphaerula in dextera, quae exporrigit, uti colossea quaedam manus ahenea, in Capitolio habetur. Vidi etiam Fortunae simulacrum pilae insistens cum novacula, cum navali clavo, et cornu copiae, in qua, novacula felicitatis indicat amputationem: pila facilem ejus volubilitatem,

ut passim: clavus, vitae nostrae sub ejus ditione cursum: cornu copiae, bonorum largitionem. Sane Plutarchus commentario de Fortuna Romanorum, Furturiam ait trajecto Tyberi, positis alis, exutis talaribus, abjecta instabili et vestigia fallente pila, ita Romam ingressam, quod indicium esset eam ibi constanter permansuram, neque alio in posterum abvolaturam, illud scilicet Maronianum secutus, quod de Romanis ait:

QUo pacto autem terrarum orbem pila descripta significent, rudi etiam innotuit plebeculae. Orbem enim linea quadam, veluti finitore circulo dissectum, alterum quoque ex hemisphaeriis, quippe superiorem quasi meridiano circulo producto dividunt, a meridiano autem quasi coluri partem ad occidentem Solem vertunt, atque inde Asiam, hinc Africam et Europam intelligunt, cum tamen Poetae terram [gap: Greek word(s)] dicant. Cujus vocabuli si vim simpliciter interpretemur, infinitam exponemus. At Joan. Grammaticus, Aristotelis interpres accuratissimus, [gap: Greek word(s)] mavult interpretari, omnino enim neque sphaera, neque circulus finem principiumve ullum prae se ferunt. De figura vero terrae quam varia aliis atque aliis credatur, videndum apud Plutarchum libro de Philosophorum placitis altero. Sed nos in hoc antiquis feliciores sumus, quod non uniuscujusquam testimonio, sed jam innumerabilium de visu referentium, universum hunc orbis globum terra marique et habitabilem et permeabilem, accepimus et quoditiana in hanc et illam partem supra et infra navigatione, manifestior fit in dies. Sed quod ad orbem nostrum attinet, videre est in Faustinae numo quodam sphaeram [note: Faustinae et quorundam Impp. numismata. ] pro terrarum orbe positam: ibi enim Cybele Leoninae insidet sellae, sphaeramque inter manum atque genu continet, inscriptio, quae ad hanc rem facit, est, MATRIMAGNAE. In numo Germanici Imp. Caesaris Aug. Victoria sphaeram movere videtur, in qua literae, S. P. Q. R. quasi terrarum orbem Senatui populoque Romano adjudicatum jam esse, significare velit. Sane autem Imp. Nervae Caes. Aug. sphaeta S. C. adcusa est, cum adjecto temone, quod orbis gubernationem dubio procul indicat. Et eodem significato Imperatori Vespasiano Aug. P. M. P. P. P. COS. VI. Utrumque numo aereo signum idem dedicatum Grati vero Imperatores qui diis acceptum referent, quod regnarent, id deorum providentiae adscribentes, remnumismatum monumentis testati sunt. Nam in M. Antonini Pii numo simulacrum muliebre videas quod stans Iaeva contum tenet, dextra radium, quo praejacentem pilam verset. Inscriptio, PROVIDENTIAE DEORUM. In altero ejusdem simulacrum idem laeva manu baculo innititur cujus apex in lituum flectitur, Iaeva pilam radio attingit, quasi eam versaturo, aut leges illi consistendi praescripturo, inscriptio, PROVIDENTIA. Eadem pila in manu dextera exporrecta in numo L. Veri Aug. cum inscriptione, PROV. DEOR. TR. P. III. cos. At in Maximini simulacrum cum cornu copiae, radioque in ejus manu dextera pilam a pedibus versante, cum inscriptione, PROVIDENTI AUG. In Antonini vero Pii numo sphaera cum cornu copiae, FELICITATIS adscriptionem habet. Dicata etiam est cum jaculo, Philippi filio, inscriptio, PRINCIPI JUVENTUTIS.

[note: Graece [gap: Greek word(s)] Hebraice Gagal. Vel quomedo trochus torquetur pueris. ] QUod autem ad rerum mutabilitatem facit, non pila tantum, verum etiam rota in hujusmodi accripitur significatum Psal. enim 83. legitur: Deus meus, pone eos ut rotam, hoc est, tam facile felicem eorum statum converte, quam volubiliter rota ipsa convertitur. Ita Euthymius, Eucherius, et alii.

ET quoniam res ipsa nos ad rotam iterum reduxit, cum aliquot adhuc super ea reliqua sint significata, quae distinctio sit in rotis primum enarrabimus, mox quae ad significatum attinet, exequemur,

SCiendum enim rotas plurisariam a tadiorum numero distincta esse. Nam quae diis attribuuntur, octo radiis insignes figurantur: propterea quod rerum coelestium motus in octavam usque sphaeram, quantum humani oculi visporrigi potest, observantur.

HOminum vero rotae sex tantum radiis compingi debent: tot enim sunt humanae naturae motus, in anticam, inposticam ingredi, vel retrocedere, in dexteram aut in laevam ferri, sursum aus deorsum ascendere, vel descendere.

QUae vero Ixionis rota fertur, quatuor tantum radiis compacta fingitur, unde Pindarus dixerit, [gap: Greek word(s)] . In ea vero ita districtus fingitur Ixion, ut manus singulae singulis radiis affixae essent, totidemque aliis pedes singuli. Qua de re apud Pindarum Iegas Pythiis, Ode ad Hieronem altera. Nervae Trajani numus est, a cujus una parte ipse pro suggestu populum alloquitur, rogatus vero populus sublatis in coelum dextris applaudit, inde in extremo margine meta est: juxta cujus [note: Nervae Tra. jani numi. ] basim Nympha jacet humi fusa, sinistro brachio supra rotam exporrecto. Sunt qui ex hoc Circum instauratum a Trajano interpretentur: quia rota circumagi videntar.

SUnt qui, ut mihi videtur, Ionge rationabilibus aquam Trajanam intelligant. Nympha enim humorem, humi praesertim susa, dubio procul indicat: innixa vero rotae, aquae cursum non incongrue significare possit. Alibi vidi Nympham ipsam in ejusdem Trajani numis cum rota superne sita, et inscriptione, VIA TRAJANA, quorum utrumque artificiose, maximeque proprie figuratum. Nam in via rota superne volvitur, in aqua cursus ab imo est. Alius item numus ejusdem Trajani, in quo signum idem pene humi prosternitur, leva ramum frondibus vestitum, dextera currulem rotam juxta genu tenens, sub basi cujus literae sunt, VIA TRAJANA. S. C. circum circa vero, S. P. Q. R. OPTIMO. PRINCIPI. In alio, in quo eaedem literae circumductae, aquaeductus habetur in semicirculum fornicatus, idem que simulachrurm humi fusum cum arundine infra, et literis in hunc modum dispositis.

SEdenim VIA etiam fua habet significata in Divinis literis: quippe quae vitam hanc quam vivimus indicat, unde omnes a die nativitatis ad extremum usque viatores, hospites, et peregrini dicimur: utpote qui solum hoc extra patriam incolimus, ubi nulla consistendi firmitas, perpetua vero femper agitatio animi, ubi demum rerum, aut sententiae considendum sit examinantis. Distinguunt insuper Theologi viam a semita, per viam mandata ea peragenda intelligentes, quae universo mortalium [note: Via et semita discrimen. ] generi data sunt: per semitam vero, quae huic vel illi personae, ordini, collegio nationive praecipiuntur.

SUnt qui per rotam currulem in Divinis litens Theologicae doctrinae hieroglyphicum intelligant: propterea quod rota ea terram ima tantum attingat superficie, reliquum in sublime tollatur, et [note: Rotae idem ac Theologi officium. ] aurigam animum semper terra procul surrigat. Idem praeterea est officium rotae, quod et Theologi, ut scilicet a terrenis imisque rebus ad sublimium coelestiumque naturarum speculationem attollatur: inde mox a Divimis ad humana descendat, quoque inter se vinculo colligentur ostendat, qui quidem est rotae motus. Sed quoniam proprio commentario multa de universo curru diximus ex Divinis literis, deque mysticis ejus rotis, nunc cum terrestre iter eamus, Trajana procedemus via.

SEd cur id dissimulem, quod in divinis literis imperitorum praecipitantiam per rotam significari comperimus; et in hanc sententiam Psalmographo dictum citamus; Deus meus, pone illos ut ratam.

Rota quippe posteriore parte attollitur, anteriore cadit. Posteriora sunt bona fortunae, quae quia nostra non sunt, ea nobiscum transportare non possumus, ideosque a tergo relinguuntur. Anteriora [note: Anteriora et posteriora Roat quid. ] sunt aeterna, et quae nos assidue comitantur, imo nos praecedunt, seque duces, quo progrediendum sit, exhibent. Impurus igitur et imperitus rerum, cum fortunae bonis augetur, aversus retro faciem quae aeterna sunt obliviscitur, atque ita fit, ut anteriore parte neglecta praeceps eat: nam posterioris, quae attolli videtur, admiratione captus, in quam rapiatur, voraginem animadvertere nequaquam potest, atque ita praecipitatur.

AB egregie mobili figura ad maxime stabilem transire quodam veluti antipathiae loco visum est: quippe ut vario eo delassatus motu, firmitatis istius occasione quietem aliquam aucuparer. De quadrangulari igitur figura disseremus, quae multipliciter descripta, multas idemtidem prae se significationes.

[note: Annus bertens, et Sotheos] QUarum prima illa est, quam initio commentarii super Iside tetigimus, AEgyptios quippe duas anni rationes habuisse, unam qua vertentem, CCCLXV. diebus, et horis senis, agnoscebant: alteram, qua Sotheos ortum quarto quoque anno quadrantibus illis diei quatuor in unum contractis, observabant supputationi hujusmodi respondere. Cum vero jugerum centum cubitis dimetirentur quartam jugeris, quae scilicet cubitis XXV. claudebatur, pro sex horis quae unoquoque anno superabant, accipere consueverunt, ac perinde vertentem annum intelligebant, cui quarta illa diei pars addita, quarto quoque absoluto, dies etiam unus intercalaris ex quartis illis adauctus adjiciebatur. Sed quoniam haec et alia multa superius super anni ratione disseruimus, ea repetere supervacaneum esset et importunum.

VEluti vero Fortunam rotundo lapidi insidnetem pingere veteres instituerunt, ita Sapientiam [note: Ligna quadrata in arca Noes quid. ] in quadrato statuebant, ex hoc hieroglyphico volubilem illam, uti paulo ante diximus, hujus vero, sedm firmam et inconcussam indicantes. Et nostri quadrata ligna quae ad arcae. Noes fabricam parari divinum jussit numen, Doctores et magistros in Ecclesia significare dicunt, quorum sapientia inclusi intus populi conservantur, et ab incursantibus haereticorum procellis muniuntur. Ex quadratis enim lignis construere debere nos Bibliothecam admonet Adamantius, non ex agrestibus, rudibus, et impolitis: quippe Propheticis et Apostolicis voluminibus, in quibus, solis vera continetur sapientia, utpote qui vitiis omnibus resectis excisisque, quadratum vitae justioris tenore, et ex omni parte libratum prae se ferant.

CUmque apud veteres Mercurius sapientiae Deus haberetur, Hermaea illa apud Athenienses fieri [note: Sed et Mercurius quadrato statu figurabatur. Macr. Satur. l. 1. c. 19. [gap: Greek word(s)] stabili mentu a [gap: Greek word(s)] id est, necto. ] solita, quadrati quippe lapides, quos tumin privatarum, tum in sacrarum aedium vestibulis ponere consuerant: ut significaretur, rationem et veritatem perinde ut forma quadrata recta semper stare. Nam rationis et veritatis Deus, Mercurius antiquis erat.

APud Arcadas non Mercurii tantum, sed et Jovis, et aliorum deorum simulachra quadrantalia fieri solita, Pausanias author est: nempe ut eorum inde stabilitas significaretur. Jupiter enim ipse manens stabilis, dat cuncta moveri, ut veteres Poetae canunt. Nam et Hermaeis a firmitudine nomen quod herma fundamentum sit.

[note: Sumptum ab. Aristot. Ethic. lib. 1. Quadratus bir quid. ] QUantum vero pertinet ad virtutes, quadrata forma virum ea de causa probum dicimus, quod cubicae figurae species quoque versum jacta versataque fuerit, recta semper consistit, quatuor lineis, et totidem angulis semper insignis. Hinc illud, [gap: Greek word(s)] . Quadrangulus revera probus, nullique obnoxius vituperationi, quod tangit Aristotel. Ethic. primo,

[note: Vere bonus et quadran gulus, sine bitio. Ubi usurpat hoc nomen. tanquam metaphoricum. ] Et ad Theodecten III. quadratum simpliciter virum per translationem dictum autumat, et perfectum significare. Sane quidem cum tres in corporibus staturae considerentur, rotunda, quadrata, teres, humanum corpus quod a pictoribus et statuariis commendetur, sex et sexaginta digitos excedere non debet: quippe quod quatuor cubitorum altitudinem aequat, et quatuor et viginti digitos cubito adscribi, suo commentario probatum est. A quotuor igitur cubitis quadratum corpus denominatum, quod laudatissimae staturae sit. Infra honum digitorum numerum, quos forte ab unicujusque corporis proportione accipimus, quo quis magis contrahi, ac propemodum desidere videtur, eo magis ad rotundam appellari potest, quod digitis aliquot est quadrato brevius, vel cujus altitudo extremus brachiorum quam maxime porrectorum digitos non exaequat. Teres vero, cujus proceritas supra sex et nonaginta digitos ascendit, altiorve sit eo mensurae modo, quem, uti dictum, exporrecta brachia designant. Staturam hanc alii oblongam, alii gracilem appelavere, et rotundionem illam obesam dixere. Cornelius CeIsus corpus illud habilissimum dicit, quod quadratum est, neque gracile scilicet, neque obesum. Nam longa statura, ut injuventa decora est, sic maturiore conficitur senectute: solere enim homines hujusmodi supra modum mox incuravari, tam philosophorum rationes, quam historiarum exempla ostendunt, si quae quotidie oculis offerutur minus animadvertimus. Et Antoninum Pium hujusmodi fuisse tradit Julius Capitolinus, usumque eum ad emendandum vitium tabellis ex tilia, quibus pectus ad sustinendum pondus astrictum fasciis obligaret.

[note: Proceriores statuae quibus crigebantur, et quare. ] QUod tamen de certa hominis altitudine dictum est, non negarim proceriores statuas iis erigi solitas, qui vel victoria aliqua, vel praeclaris aliis facinoribus supra reliquorum mortalium gloriam evecti sunt, ut Diagorae Rhodio Olympionicae statua decreta est quinque supra quaterna cubita digitis. At Damageto ejus filio paterna minor uno, caeteris major digitis quatuor. Sunt qui habitam in his rationem putent, ut recta proportio oculis repraesentaretur: quoniam ejusmodi statuae in columnas sublatae, dum suspiciuntur, naturae longitudinem excedant, in monstrosam quandam obesitatis speciem declinare videantur, spatio fallente oculum. Sed ut hoc non negarim, ita etiam plures statuarum ordines fuisse, non ignorandum dixerim: pariles quippe, magnas, majores, atque maximas, alias, benemeritis et sapientibus viris, alias Regibus, Imperatoribusque alias heroibus, diis alias fieri solitas. Sed in iisdem ipsis statuis non ea mensurae consideratio, qua de nos agimmus, perpenditur, cum in illis sua cuique proportio adjudicata esset, qua opus perfectissimum redderetur. In ratione vero nostra cum obesum, quadratum, aut procerum corpus dicimus, ratonem eam inspicimus, quae ad digitorum [note: Idem de eodem, c. 20. Statua fuit quadrata compactis firmisque membris. ] et numerum et proportionem quadret, ut haec ab illa distinguatur. Hinc illud apud Tranquillum intelligi potest de Flavii Vespasiani habitudine quadrata, et quod apud Palladium est, Sint boves novelli, quadrati set grandibus membris.

QUoniam vero decet muliebrem habitudinem gracilionem esse, atque ea de causa matronales virginalesque columnae, quarum ratio ad humani corporis similitudinem primum excogitata fuit, proceriores quam Doricae, quae viriles nuncupantur. Hinc fit, ut quae virum decet quadrata facies et habitudo, deceat mulierem, et qui virum probum Quadratum dicimus, mulierem Quadratam, et quadrantariam. Alia tamen ratione prostitutam intelligimus, de quo apud Plutarchum in M. Tullii vita, et apud Tullium oratione pro M. Caelio, quod non a corporis dimensione desumptum sed ab exigua ea stipe, qua parabilis habetur. Sedenim Siculi ad haec usque tempora meretrices vulgo Quadratas dicunt, easdem Itali reliqui, vel ab obsequio, vel ironie, Bonas foeminas appellitare consueverunt.

ET Roma olim quadrata, eaque specie primum aedificata, diuque permansit, ut quadrata Roma dicitur, praecipue locus in palatio ante templum Apollionis, ubi repofita erant, quae boni omnis

causa urbe condenda adhiberi solita. Saxo autem munitus erat in speciem quadratam. Ejus loci meminit Ennius eo versu,

JAm metarum pyramidumque ratio nos appellat, quarum significata referamus: et quoniam et quadrangulares et triangulares metae reperiuntur, de quadrangularibus prius dicere incipimus, argumento eo, quod prae manibus erat, invitati.

FInem haec aut operis consummationem absolutumque modum ostendit: [note: Hinc Aen. 1. His ego nec metas, id est, fines. ] siquidme myrias, qui decem millium numerus est, metam. astruit. Numerus vero is ab unitatibus multiplicatus, et maximus, et perfectissimus est, adeo ut sumpto ab unitate principio, sit in myriadem finis. Pyramidis enim basis, ut apud Philonem est, longitudine pedum centum, ac totidem latitudine constituitur, quibus juxta quadrati naturam multiplicis, in quem diximus numerum resultat: quem quia perfectissimum esse dictum est, finem itidem et exactum opus meta, et ter multiplicato denario constituta, [note: De denario numero. ] significare dicitur. Decadis autem vis est quaternarius numerus: secundum enim compositionem a monade ad quaternarium punctis in unum contractis ac supputatis, decas fit. Decies autem decem, centum: decies centum, mille: millia decies, summa perfectissima. Adstipulatur huic perfectioni architectorum etiam commensus, qui perfectionem in denario, quem antiqui [gap: Greek word(s)] appellant, collocaverunt. Et Romulus. non ille quidem inter pastores, ut putat vulgus, educatus, sed Stabiis oppido non incelebri literis institututs, et ut Plutarcus attestatur, liberalibus artibus et disciplinis eruditus, ad eam quae subsecuta est felicitatem ausum minime temerario via sibi adaperta, confirmatis jam rebus, regnoque jam constituto, quaecumque fecit, et instituit, denario finivit numero, ut puta Senatores in X. decurias, urbem in curias XXX. in totidem decurias equites. Principes hastatos et pilanos denario finivit. Annumque demum in menses X. terminavit, quod ad nostram [note: Nempe ob abaritiam ducum. ] usque diem tributo militibus erogando perduravit. Addunt nonnulli, non temere esse denarium numerum tam pedum quam manuum digitis attributum, et os capitis a mento ad frontem summam, et manus palmam ad Medii usque digiti summum, mensura decies repetita, perfactam cujusque hominis altitudinem dimetiri. Quod vero Mathematici, qui altius Philosophantur, numeri perfectionem alii in senario, alii inseptanario posuerunt, alterius est consierationis, quam in Digitorum commentario delibavimus, sed ad hos numeros illa nihil attinent. Hujusce perfectionis ergo AEgyptii, reges suos, qui mortales reliquos gloria praecessissent, honorare metis et pyramidibus, quae sepulchris eorum superponerentur, consueverunt: de quibus, cum

pleni sint historicorum libri, neque plura super AEgypti rebus miracula celebrentur, quam molium hujusmodi amplitudines, aliquot etiam ad hanc usque diem perduratibus, rem adeo [note: Tyramidum origo et etymon. ] notam verbosius prosequi superfluum existimavi, si unum illud addidero, Nazianzenum minime respuere eorum opinionem, qui pyramides eas in AEgypto celebriores ab Josippo Hebraeo exaedificatas putant, ut frumenti conditioria essent, et nomen rei consentire dicit, quod [gap: Greek word(s)] triticum vocant. Nam et Stephanum, in iis quae Hermolaus Byzantinus compilavit, legas dictas eas [gap: Greek word(s)] . Sed fabulam subjungit, [gap: Greek word(s)] , a tritico sciliet quod undique congestum Rex eo contulerit, penuriaque AEgyptum affecerit, eum Josippi consilium salutare fuerit, ne mortales fame, quae per tot annos futura erat, absumerentur. Illas porro vulgus adhuc Granaria Pharaonis vocat.

INter hieroglyphicas has imagines, et trinum, triangularemque pyramidem nonnulli adnumerant, cujusmodi obelisci bases Romae vidi, quod mysterium enodare, etsi profundioris ingenii, altiorisque disciplinae opus esse non ignoro, in quo omnia, ad hoc usque tempus ingenia praestantissima defatigata sunt: non absurde tamen me facturum existimo, si modicum quid umbrae ad commenti hujus rationem ex Philosophorum Theologorumque vetustiorum dictatis, pro re nata breviter tetigero.

[note: Unitates in rebus tres, et quae. ] TRes ajunt hi in rebus unitates considerari, ita tamen mutuo connexas, ut unitatis simplicitate minime discedant. Est enim primum ea in rebus unitas, qua unumquodque sibi est unum, sibique constat atque cohaeret, cui quidam ex veteribus adeo favere visi sunt, ut numerum ex natura rerum amovere cogitarint. Est ea secundo, per quam altera alteri res unitur, et per quam demum omnes mundi partes unus sunt mundus. Tertia, atque omnium princeps, est, qua totum univesum cum suo opifice, quasi exercitus cum suo duce, est unum. Adest tripartito considerata unio haec unicuique rei per suam unam simplicem unitatem, derivatam ab uno illo, quod et primum unum, et trinum simul, atque unum est, a Patre inquam, Filio, et almo Spiritu. Nam et Patris potestas, omnia producens, suam omnibus largitur unitatem. Et sapientia Filii rite omnia disponens, omnia invicem unit et copulat. Mox Spiritus amoris sui vinculo ad Deum omnia convertens, totum opus opisici, nexu charitatis adjungit. Hinc illud Deo inditum amoris cognomentum quo mortales affecti, primo Deum ipsum supra nos, supraque omnia diligere debemus, secundo loco nos ipsos, tertio proximum, sicut nos ipsos.

[note: Obserbatio Mathematica de cubo. ] ACcedit huc Cubis ex trigonalibus figuris, quatuor compactus triangulis cujus hieroglyphicum est SUPREMUM NUMEN. Nam cum in Mathematicorum datis punctum referatur ad monadem, linea ad dyadem: utpote quae ab aliquo tendat ad aliquid, superficies vero sit ternarius, qui figuras inter rectilineas principium habetur, ut quoddam veluti elementum, inde si corpus solitum conficiatur, cubus erit, triangulis quippe quatuor rectilineis in corpus unum coagmentatis atque compactis: ita prima pyramis inter solida emicat. cujus basis tres ostenat angulos. Quartus in ipsius figurae summitate positus, ut numinis formam, ita et nomem quod Pythagoricos accepit. Addunt Magi, simplex quoque triangulum aequilaterum Divinitatis indicium esse, sive rerum. coelestium effigiem: utpote quod sit sibi aequale, difficulter moveatur, et ad malum declinare non possit.

UT vero trini prosequamur significata, ternarium veteres, ut alibi etiam ostendimus, justitiae dicaverunt, ut de Pythagoricis disciplinis Plutarchus ait. Injuria siquidem afficere, neque non affici, cum extrema sint, et idcirco vitiosa, justum aequaliter utrimque reductum in medio residet. Sane Pythagorici non numeros tantum, verum etiam figuras deorum nominibus dedicarunt, quippe qui triangulum aequilaterum Minervam appellabant, Verticigenam et Tritogeniam: propterea quod tribus perpendicularibus lineis ab angulis tribus dissecetur.

[note: Cur trigemina Minerba dicta sit. ] QUod vero pertinet ad Minervam, trigeminam eam nonnulli faciunt, propter anni tempora, quae ut saepe dictum, apud AEgyptios tria tantum fuere: quippe, Ver, aestas, et hyems. Huic etiam tertium uniuscujusque mensis diem dedicarant, cum a Lunae coitu mensem auspicarentur, ut Sthenis author est. Pallas enim, ut in eorum est Theologia, die tertia orta est. Et eandem et Pallada et Lunam plerique interpretamur. Haec vero non prius quam tertio a coitu die se videndam exhibet. Quamquam non desunt qui Tritogeniam ea de causa dictam asserant, quod e Jovis capite otta praedicetur. Trito enim Boeotiorum lingua caput appellatur. Sane Diodorus Pallada aerem esse dicit, eumque incorruptibilem, eaque de causa et virginem deam, et Jovis e vertice editam, confictum esse. Ad hoc facit Horatianum illud:

Nam cum aer tertium ex elementis locum obtineat, AEthrae, quaepro Jove accipitur, omnino proxima est, et ternarius illi numerus recte datur. Missa facio quae multa et varia de palude Tritone Graeci fabulantur. Sed illud minime dissimularim, quod Democritus dixisse fertur, Pallamda Tritoniam ea de causa nuncupatam, quod praecepta tria ad humanam vitam bene beateque degendam necessaria proposuerit, bene quidem consulendum, recte judicandum, juste denique agendum. In quem terminum omnis disciplinae sanctioris finis dirigitur. Merito igitur ternarius, et triangularis figura ea, quae lineis aequalibus describitur, et Palladi est, et justitiae dicata.

SUnt et alia figurarum triangularium significata, quae Psellus et libello De daemonibus interpreatur. Ea libenter apponam, quia caeteris hieroglyphicis videntur minime dissimilia. AEquicrurem enim humanitatis symbolum ajunt, quod quidem una breviori linea descriptum, indicat ratonis modulum contractiorem esse, ac perinde multa effugere, quae percipi non possint.

VEl si una sit linea latiore productioreque, aberrare significat ab institutis, et a recta via, et plus aequo indulgeri quaedam cupiditatibus.

QUae tamen lineae si notentur oentractae ad aliarum normam, ostendit, ex perperam actorum poenitentia vitaeque solutioris correctione, fieri nos posse longe meliores, quam anteacta vita fuerimus.

SCalenus autem daemonum, et malarum potestatem figura dicitur, usque adeo inaequalis est, et a bono aequo remotus. [note: Sex daemonum genera. ] Componitur autem ex senario numero, sed imperfecto, qui corporeis, et mundi hujus inferioris rebus obnoxius est, quod in eo circumscriptiones corporeae sitae sunt, per eumque mundus hic inferior copositus esse imperito eo seculo putabatur. Ideoque ajunt sex genera daemonum infra lunarum globum inveniri, quorum primum per sublimiorem aera vagari tradunt, LELIURON appellatum, quasi velint ingeum significare. Secundum aereum, quod in crassiori nebulosaque regione sedem habeat. Tertium terrenum. Quartum aquatile vel marinum, a locis et regionibus in quibus oberrant, quarum curam gerunt. Quintum vero subterraneum, quod vel noctu, vel in puteis, et antris, et hujusmodi locis frequenter apparet, ne antrum Nursiae fabulosum esse credamus, aut quem Divi Patricii puteum in Hybernia memorant. Nam et cunis et aliis plerisque locis responsa in antris dari solita, totius antiquitatis testimonio persuasum est. Sextum et ultimum est lucifugum, imperscrutabile ac tenebricosum penitus, algorique perpetuo damnatum. Id vero daemonum genus modis omnibus mortales infestare creditur, Stygiosque latices haustos spargere, unde calamitates pestes et fames consequantur. Adduntque hujusmodi rerum periti nomina, Actaeum, Megalesium, Ormenon, Lycum, Nicona, Mimona, Alastoras alios, alios Palamnaeos appellatos, a quibus omnia in homines incommoda congerantur. Sed haec forte plus nimio homini sublimium rerum cupidissimo, cum [gap: Greek word(s)] futura sint omnia quae de daemonibus loco hoc affere voluerimus. Multiplices tamen eorum figuras et apparitiones, variis rerum et animalium imaginibus conspicuas, tota opere, ubi hieroglyphicum tale aliquid deposcat minime dissimula vimus.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XL. DE IIS QUAE PER VETES ALIQUOT SIGNIFICANTUR, Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD JANUM VITALEM PANORMITANUM.

Non parva quidem de causa, Jane mi jucundissime, Leo X. Pont. Max. quam primum tuum de Trinitate poema legit, ingenio et eruditione tua delectatus, pietateque in primis commendata, praeclam tibi munera dari jussit, in quibus fuit et Palatinae vestis ornatus, ut inter amicos admissum esse te, virtutis et optimarum artium ergo, omnibus innotesceret, tuque ad disciplinarum studia in dies magis incitarere. Quae mihi tam jucunda accidrant, ac si omnia et iis longe majora in me collata essent, qui tot annos amorem erga me tuum habuerim exploratissimum, quemque ego semper ob summum ingenium, suavissimos mores, singularem animi tui integritatem, fratris loco dilexerim. Itaque cum ex remuneratione hujusmodi, quae tibi obtigisset, magnam ego laetititiam concepissem, incensus ego quoque sum tanti Principis aemulatione, ut ipse quoque grato erga te animo

essem, pro voluptate ea, qua me tuo de commodo, addam etiam honore, affectum sentio. Qualescumque igitur essent opes meae, ex iis aliquid ad te mittere decrevi. Atque ubi horrea aperuissem, vestes aliquot hinc tibi deprompsi, non eas quidem Luculliano sumptu magnificentiaque comparatas, neque Mileti textas, neque, ut Pontificiae vestes erant, Tyria purpura saturatas, sed quales ex AEgypto me attlisse non ignoras, in quibus scilicet mim conspicitur parsimonia. Sunt enim vestes labore omnino cumque aliquae contextae, sed materia admodum parca, junco quippe omnes papyraceo, ut facile contemni possint ab iis qui nostri temporis luxum deliciasque consectantur, quibus nil facere videtur ad cultum, nisi quod carissime vaenierit. Utcumque tamen, habendae tibi sunt qualesquales fuerint: quas si foris in conspicuo uti verecundabere, certe, quaetua est moderatio, domi tibi usi esse poterunt. Non enim puto te ita repente superbum evasisse, ut quamvis Pontificia in purpura tibi merito placeas, si quid tamen manibus meis elaboratum acceperis, id sis aspernaturus. Sed jam quid hot sit supellectilis, explicemus.

QUemadmodum in unaquaque re nihil est capite prius, ita vestium aliquot significationes dictur, a pileo, quod praecipuum est capitis integumentum convenienter incipiemus.

[note: Hinc forsanmos ut qui Magistri doctoresque titulo honorantur, pileum accipiant. ] NImirum vero is apud Graecos nobilitatis indicium fuit, hique ea de causa Ulyssis caput pileatum fieri solitum autumant, quod magna scilicet ab utroque parente nobilitas illi obtigisset. Nam apud Ovidium eam ita in Ajacem oggerit:

[note: Mos pugnadi Laconum. Nam pileus libertatis symbolum, et ad pileu bocare, id est, ad libertatem. ] Quod vero Castorum quoque capite pileata pingerentur, nil aliud sibi velle tradunt, nisi ut indicio esset, eos fuisse Lacones. Hos vero pileatos pugnare mox fuit, quo indomitum animum adversus barbaros Reges et tyrannos significatione libertatis ostentarent. Quique aliquot ab hinc annis Venetias confugerunt Graeci, extorres a Turca facti, nobilitatem suam et ingenuam libertatem unanimiter pilei illius gestatione profitentur.

[note: Tib. Claudii, Antonini, Caracallae numi. ] PAssim enim in numis videas pileum ipsum cum inscriptione LIBERTATIS, ut in numo TIB. CLAUDII, in quo simulacrum est dextera pileum gestans, levam expassam habens, cujus inscriptio est, LIBERTAS AUGUSTA. In Antonini item numo pileus a manu dextera pendet, laeva hastam tenet, inscriptio. LIBERTAS COS. IIII. Sed in Caracallae numo libertas ipsa praeter virgam, et pileum, stellam etiam habet ante sitam. Aliter libertatis argumentum figurabant per sigilla quatuor,

expeditis pedibus gradientia, quorum secundum et quartum fasces et secures alligatas gestarent cum inscriptione, BRUTUS. Unde apud Virgilium legas,

Ab altera parte foemineum caput est, cum inscriptione, LIBERTAS. Sed hoc nimirum in historiae memoriam, quod exactis Regibus, partaque libertate, Consularis magistratus annuus authore praecipue Bruto sit constitutus.

[note: Dion. l. 47. ] QUod vero in alterius Bruti numismatis cernere est pugiones duos adjecto pileo, Dion ex hoc Brutum et Cassium patriae liberatores indicari dicit. Nam pugio caedem patratam omnino significat, pileus vero libertatem. In numo quodam argenteo venerandae antiquitatis observavi foeminea capita ab utroque latera singula, simplici quodam modo capillos collecta, in quo nihil aliud [note: Ser. Galbae et Nerba numi. Serbi ad pileu bocati. Et apud Suetonium in Tiberio. Haec ab A. Gellio lib. 7. c. 4. ] scriptum quam LIBERTAS. In numo Ser. Galbae simulacrum est cum jaculo et pileo, cujus inscriptio est, LIBERTAS PUBLICA. Eadem in Nervae numis aliquot habentur. Apud historicos legas servos nonnumquam ad pileum vocatos, ut apud Livium XXIIII. Postero die servi ad pileum, vocati, hoc est, promissa concessave servis libertas.

SEcus vero intelligendum de servo pileato. Nam cum imposito pileo venundabantur, nequam et improbum esse servum innuebant: significabat enim venditorem dominum nihil super eo polliceri velle, quod postmodum ad praestandum cogi posse, evolvebatque ita se ab omni vinculo, quod posset ad redhibitionem trahere, de quo vide apud Caelium Sabinum, et alios.

SPectandum etiam erat trium ordinum Theodosianorum insigne, sub militum Fraesentiali merentium, qui dimidium quique simulacrum humanum in clypeo gestabant, idque manibus ab utraque parte porrectis, quorum dextera vinculum, sinistra pileum praetendebat: quasi vellent innuere, oentumacibus se vincula injecturos, obsequiosis libertatem donaturos. Sedenim de primis in Vulpis commentario diximus.

IN eodem Canone, quae apud insignes Maffaeos Romae vidi, gestamen erat, Iuteus taurus ad viridantis monticuli radices pictus, in sumo vero collis vertice dimidius AEthips de extera manu lorum, laeva pileum praetendebat, passis hinc et inde manibus: id ipsi quoque indicantes, in sua esse manu captivos facere, et libertatem indulgere. Gestabant insigne hoc secundi Theodosiani. Ipsa vero palmae facies hyacinthina, quasi coeli colorem prae se ferebat.

[note: Ut Scipione L. Terentius et T. Quintiu Romani liberati. T. Libius lib. 4. de bello Macidonico. ] ERant et tertii ejusdem nominis, ejusdemque ductoris, quorum parma in hunc modum facta praeferebatur. Margo hyacinthini coloris circulo aliquantulum lato circumductus, sub quo alter contiguus angustioris spatii: inde facies media rubra, ab ima cujus parte albus erigebatur cippus in angustum superne desinens, qui Lunae speciem, cornibus sursum versis sustentabat. In medio parmae insidebat Lunae albus identidem circulus, cujus centrum late fusum nigri coloris erat. Supra circulum eadem dextera loro, sinistra pileo munitis. Illud addam, eos Imperatoris triumphantis currum pileatos sequi solitos, qui fuerant e servitute manumissi.

quod nonnulli legendum arbitrantur, Caepitis munitio triplex, pro tribus pilei speciebus, vel triplici eorum conditione, qui pileum assequerentur. Sedenim minutio, inferius ostendemus, longe castior [note: Tres manumittedi rationes. ] est lectio. Quod vero attinet ad libertates, tres manu mittendi rationes erant. Prima, qua majorem et justam libertatem consequebantur, ita ut etiam cives Romani fierent. Altera, qua Latini fiebant, ex lege Julia Norbana-Postrema, qua in ordinem deditiorum ex lege AElia Santia adscribebantur. Tres has manumittendi species tangit Boetius primo Topicorum commentario. Apud Tacitum duas tantum institutas reperias. Quas vero Boetius enumerat, sunt, census, vidicta, testamentum, de quibus apud Jurisconsultos copiosius, de his Plautus, Cassina: Tribus, inquit, conduci non possum libertatibus, quin ego hodie illis comparem magnum malum.

[note: Flamines unde dicti. ] SAne pileus apud Romanos Sacerdotii symbolum semper fuit. Nam Flamines a Numa constituti quasi pileamines dicti, quamvis nonnulli arbitretur a Flammeo, quod est capitis tegumentum, appilltos. Nam et infulae, et mitrae, et amictus alii atque alii sacrificulis attributi: sedenim ut in Sacerdotio pileum praestare fateamur, Fabii Pictoris authoritas facit, qui Flaminem ait non posse esse sub dio sine pileo, sub tecto autem, ut libebat: quem quidem morem in sacerdotio etiam nostro servari nemo non videt. Domo enim provehi praesulem sine pileo, nefas habetur.

[note: Pileata Hip pocnatis imago quid. ] ANte alias autem antiquorum statuas Hippocratis imago pileata celebratur, eoque habitu multis locis erecta. Ex eo nonnulli hieroglyphice interpretati sunt partem eam custodiendam, inqua, tanquam in domicilio, princeps animus resideret, totaque intelligendi vis collata esset. Alii ex Graecis solam hominis nobilitatem inde intelligi volunt: utpote qui cognationem ab Appolline et ab Hercule traheret. Nam eum ab AEsculapio oriundum senatus Atheniensis testatus est publicis etiam monumentis. Id vero si ad libertatem referamus, cui potius Liberatoris nomen accommodare debeamus, quam illi, qui tot mortalium corpora morbis tot obnoxia liberavit, et bonae restituit valetudini, sitque humanae incolumitatis author appelandus, si merito tum titulo honestare voluerimus? Non defuere tamen qui rem maligne admodum interpretarentur, et quod illi honoris causa datum erat, modo calvitium, modo imbecillitatem capitis, modo quid iis inanius tradiderent inde significari. [note: Caput instar junci acumin atu Genuensiu obstertricu mos. ] esset supra modum acutiore, unde ab aemulis [gap: Greek word(s)] appellabantur. Hinc etiam, ut alibi diximus, statua ejus cum casside posita. Formam tamen hanc, quae dedecori nonnullis adscribitur, Genuenses honorificam, et adeo ingenuam ducunt, ut obstetrices statim nato puero nihil diligentius curent, quam infantuli capu: tenerum, palmis digitorum complexu complicatis, adstrictum producere, et fasciis colligatum, donec solidius fiat, conservare.

ANTIQUA vero forma pilei est, quam Lucianus in Dipsade describit, dimidum quippe corticis alicujus ovi. Nam apud Garamantas ex struthiorum singulis in aequas partes dissectis, bini fiunt pilei. Tanta ibi est ejus ovi magnitudo, eoque capitis tegumento populi illi sibi plurimum [note: Gordiani numus. ] applaudunt. Eo porro pilei figura est in numo, quem Imp. Gordianus Pius Fel. Aug. cusit, cum signo ab altera parte, cujus laeva hastae toto cubito surrecto innitidur, dextera pileum ea qua dictum est forma praetendit, inscriptio, LIBERTAS AUG. Non negarim tamen in aliquot munumentis, ubi signa majora sunt, extremum pilei marginem paululum sursum versus inflecti, utin statuis aliquot observavimus, praesertim Mercurii. Sed et numismata pleraque eam pene speciem ostendunt. Variatum autem apud has et illas nationes, ut alii marginem dilatarint, tam pluviis amoliendis, quam sereno umbris captandis: alii cavam partem presserint, alii alte sustelerint, eamque acuminatam, alii produxerint, alii [note: Vt Hispani Ut Gals. ] planam esse maluerint. Neque tamen nescius sum pilea apud Romanos ex lacernis caesis consui solita, quod et apud Papinium et Martialem habetur, quem morem longo antiquatum tempore, nostra aetas

revocavit, pileamque elegantissimia ex consutis panni frustulis quatuor, tam ad ornatum capitis, quam etiam ad umbellae usum fecit, non ea tamen ovi singula dimidii speciem referentia, sed quatuor veluti costis ad quatuor instar mundi cardinum assurgentibus divisa, ita tamen ut quarta defideat in plicam, quasi polum describat, quem

argumento, nos coeli semper memores esse debere, cujus figura quadam capita contegamus. Sacerdotes vero hoc plurimum utuntur capitis tegumento.

QUantum vero ad reliqua pertinet indumenta, cum multi materiam eam pertractiam eam pertractarint, nobis non est consilium singula recensere, sed pauca admodum quae vel remotiora vel ab aliis diversa videbantur, et aliquid sapiant hieroglyphicum.

MIssam itaque faciemus togam, cujus figuram Quintilianus satis explicavit, cum nulli non innotuerit per eam ita Romanum, civem indicari, quemadmodum per pallium Graecum hominem. [note: Togatae et Palliatae Comoediae. AEneid. l. 1. ] Unde Latinae Comoediae, in quas scilicet Latinae personae inducuntur, Togatae vocitantur, Palliatae vero, quae per Graecas personas aguntur. Sed hoc Virgilius explicavit, cum dixit:

AT eum quidem Romanum per togam intelligebant, qui civilia negotia tractaret, sive, ut diceret Horatius, civilibus undis mergeretur. Unde Martialis: Toga rara, mens quieta. Nam Marcellus vestimentum eam esse tradit, quo amicimur in foro negotiatur. Caeterum toga non solum viri, sed etiam foeminae utebantur. Varro de vita populi Romani, ut apud eundem citatur, de togis loquens: Ante enim olim fuit commune vestimentum et diurnum, et nocturnum et muliebre, et virile. Hinc apud Propertium legas:

Tertullianus cum notaretur, quod indumenta Romana fastidiret, pallioque potius vir tantus uteretur homo minime ambitiosus, causam tuetur suam, evitareque se eo habitu et impensam et incommodum respondet, cum toga vestis sit admodum onerosa. ait enim: Conscientiam denique tuam perrogabo, quid te prius in toga sentias, indutum, anne onustum? habere vestem, an bajulare?

[note: In toga, dignitatis principatus est datus. Cic. 1. offic. Per toga et sagum hominum distinctio. Hinc Cicero in Philippicis ad saga ire pro ad arma proeurrere. 6. 7. 8. et 13. hinc sagati, i. e. armati. ] QUoniam vero ea quae domi fieret Reipublicae administratio, vel civilis vitae negotiatio, longe diversa videtur a bellicis negotiis: inde factum ut pro pace nonnumquam toga acciperetur, quippe cum de ea vitae ratione dicatur, quae pertinet ad forensia.

SEd sagum cum militare omnino sit indumentum, cujus scilicet usus expeditiorem ad itinera et negotia hominem reddit, pro bello poni solitum. In arma togae apponuntur, de quo celebre illud Ciceronis dictum Cedant arma togae. Nam ad hunc usque diem nationes pleraeque, praesertim Galli, viros militiae deditos brevis indumenti vocabulo designant, cum Sacerdotes, legum professores, ac negotiis civilibus deditos, longae vestis nuncupatione describant, ita dulplex hominu genus distinguentes, quemadmodum veteres per togam et sagum varia hominum studia significabant Facit ad hoc Tullianum illud ad Caesarem juniorem lib. Epistolar. 1. Prid. Nonas Feb. cum ad te literas man ededissem, descendi ad forum togatus, cum reliqui consulares sagati vellent descendere. In Canone autem illo, ut hoc [gap: Greek word(s)] , non importune tamen inseramus, qui apud Maffaeos Romae habetur, de Militum

Romanorum ordinibus, nuncupationibus, vexillis, et gestaminibus, ad Theodosium et Valentinianum inscripto, lata de Thoracomacho indumento laneo Lybicis pellibus cooperto mentio est. Sed [note: AEneid. l. 7. ] usitatissimus semper fuit corii usus in militaribus tegumentis. Hinc apud Maronem nonnulli,

[note: Vulgus imperitum et tu nicatus populus transeuntes nom ne vocat. Corn. Tac. in lib. de Oratore. ] TUnica autem, plebeculae signum erat, eaque etiam servi utebantur. Vulgatissimum enim est, Tunicatum aliquem ex Romana plebe significari. Unde Horatius, epist. lib. 1. epist. 7.

Quae vero esset tunicae species, Nonius explicavit, cum sine manicis eam esse dixit, et plurimum talarem sine manicis esse ostendit, indumentum aptum ad opera facienda, eaque gens otii propemodum nescia erat. Hinc Virgilius vulgo gratulaturus, manicatos irridet, utpote minus idoneos qui bella negotiave, aut artes ullas tractent. Numanum enim Latinum hominem sui generis strenuitatem jactantem, et imbelliam Phrygibus objectantem, ita loquentem inducit:

SEd ut antiquiora repetamus, Atheniensium institutum fuisse Pausanias tradit, ut Ilithyiae simulacra ad imos usque pedes contegerentur. In Divinis vero literis tum tunica, tum color ejus hieroglyphice consideratur. Pontifex enim praeter interiorem tunicam, quae fit ex lino, materia quippe terrestri, [note: Hypodytis Pontificis indumentum. ] Podere etiam vel hypodyti dicamus hyacinthino induebatur. Coelestis enim color, dubio procul est hyacinthinus, monimentoque est coelestia demum meditanda, coelestia tractando, coelestia discutienda, totamque mentis agitationem circa ea, quae coeli sunt exercendam. Sunt vero interpretes, qui non Hypodytin, sed Epandytin edidere, quod indumentum signat quod superinducitur, nimirum enim hypodytis interior est tunica, quae primam nostram indicabat generationem, ut apud Hierosolymitanum Hesychium. Alii exponunt, quia hominem ostendunt interiorem: alii tunicam hujusmodi justitiam interpretantur.

EStautem poderes, ut Eucherius, sacerdotalis vestis linea, corpori penitus adstricta, eademque talaris, [gap: Greek word(s)] , quae et subucula dicitur. Per hanc igitur, quippe quae vestimentis aliis subjiciebatur, doctrinam sacratiorem intelligi veteres Theologi tradiderunt. Exodo: [note: Exod. c. 28. ] Et fecerunt vestimentum poderum sub umbone, opus textile, totum hyacinthium.

QUod vero in numis et monumentis aliis antiquis velatae nonnumqum facies observantur cum inscriptione PUDICITIAE, non tam ob flammeum, quo novae nupta faciem obnubere solitae sunt, cum ad virum traducerentur, unde illis nuptarum nomen, quam ob historiam institutum crediderim, ut ita fieret. Ab Icario enim Penelopes patre simulacrum ejusmodi dedicatum Pudori ferunt, Graecique historiam super hac re hujusmodi conscripsere. Cum Icarius ab Ulysse frustra contendisset, ut Lacedaemone habitare mallet, id demum filiae persuadere conatus est, cumque acrius instaret, ne se desereret, Ulysses jussit ut ea sponte sequeretur, aut cum patre, si gravaretur, Lacedaemona rediret: Penelope obtecta facie, nihil quicquam respondebat, quare pater intellecta filiae sententia, eam dimisit, et in facti monumentum, eo loco pudoris simulacrum erexit, quod in Laconia spectabatur. [note: Sabinae Adriani Aug. et Herenniae numi. ] In numo, cujus inscriptio est, SABINA AUGUSTA HADRIANI AUG. ab altera parte dea sedens velo faciem cooperta, digito dexterae in dice ad jugulum admoto conspicitur, cujus inscriptio est, PUDICITIA. In alio Herenniae muliebre sigillum sedens cum conto in laevam ulnam jacente, dextera velum ante faciem obducit, inscriptio est, PUDICITIA AUG. In eo quoque, cujus literae ab una parte sunt, MARCIA OTACIL. SEVERA AUG. ab altera sigillum est quod velum in faciem

praetendit, cum simili inscriptione, PUDICITIA AUG. In altero ejusdem Otacillae cum eadem inscriptione et specie, quae velum eodem modo praetendit. laeva radium tenet, sed nomen ita scriptum est, MARTIA OTACIL. SEVERA AUG. cum in altero MARCIA per C literam in ordine quartam, habeatur, quod quidem ostendit, eo quoque tempore eamdem fuisse pronuntiationem literae T, quae nunc est, cum post I vocalis altera subsequitur. Quamvis aetate nostra fuerint publici non postremi nominis professores, qui longe aliter sentirent, blesitatemque eam in T litera suapte vi sonora, [note: Flammeus nove nupta rum. ] pervicaciter abhorruerint. Sed enim puto ego variatum in numis, quia alii Marciae nomen a Marco, alii a Marte deductum existimarint. Sed ut ad Flammeum redeamus, quo nova nupta olim cooperta ducebatur ad virum, crocei coloris id plurimum fuisse comperio, ut apud Maronem, Cyri:

Idem alibi pro maximo negotio habet, venerabile matronalis ornatus donum celebrare:

Hoc illud est quod Cyprianus ait, continentiam et pudicitiam non in sola carnis integritate consistere, sed etiam in cultus et ornatus honore, pariter et pudore. Solicitus admodum in hac re Tertullianus mihi videtur, qui non solum velamen hujusmodi Armaturam pudoris vocat, verecundiae vallum, seauthorita. xus foeminei murum, qui nec suos emitat oculos, nec admittat alienos, verum etiam modum praescribit, ad quem velaminis istius forma produci debeat: Quantum, inquit, resoluti crines occupare possunt, tanta [note: Fiuchius l. 8. Instit. orat. ] est velaminis regio, ut cervices quoque ambiantur. Ipsae enim sunt quas subjectas esse oportet, propter quas potestas, supra caput haberi debet. Velamen jugum illarum est. Denique bonum esse, ait, ut mulier usque ad lumbos a capite veletur. Judicabunt nos, addit, Arabiae foeminae Ethnicae, quae non caput, sed faciem quoque ita totam tegunt, ut uno oculo liberato contentae dimidiam frui lucem, quam totam faciem prostituere: mavult enim foemina videre quam videri. Nam et qui Flammeum describunt, vestem alii, tegmen alii esse dicunt, quo matronae capita tegebant, dictumque volunt a Flaminica, quae uxor Flaminis erat, boni ominis causa, quippe cui usque adeo injuncta erat pudicitia, ut uni illi divortium facere non liceret. Sanctissimumque praeceptum est apud Christianos foeminis, ait Adamantius ex Paulo, ut cum orant, habeant velamen supra caput, propter Angelos, qui sanctis assistunt, et in Ecclesiis versari delectantur: quos quidem nos, qui sumus peccatorum sordibus inquinati, videre nequaquam possumus.

[note: Albae vestes quid notant. Sic Cicero 1. lib. de legibus Color albus praecipue decorus Deo. ] IPsi vero colores etiam hieroglyphicum quid sapere videntur. Nam Flamen, ut Varro tradit, cum ovi sacra ferebat, totus albatus erat, et pileum etiam gestabat album. Magi sane in Perside dicebant. Deum ipsum non delectari nisi albis vestibus, quod ego ex Salomone desumptum crediderim, qui dum morum candorem, et animi puritatem persuadere intendit: In omni tempore, inquit, candida albus sint vestimenta tua, utpote qui aetatem nullam, officium nullum, nullum otium et negotium toto vitae tempore sinceritate et innocentia vacuum esse debere praecipiat: ita enim sacrae literae vestimenta accipere [note: Et si peccata vestra purpurae in star rubuerint admodum nivis a albabo. Esaiae. c. 1. ] consuerunt, ita veterem hominem exuere admonemur, ita qui nuptiali veste non ornatus, convivio nuptiali Regis discumbere ausus erat, ad crutiatum in vincula conjicitur.

QUae vero suffibulo amictae sacrificabant, virgines Vestales erant. Fuit vero suffibulum vestimentum album, praetextum, quadrangulum, oblongum, quod illae in capite sacrificantes habebant, idque aub mento sibula comprehendi solebat, unde nomen. Eadem pene specie qua sufficulum erat, Romanae matronae nunc utuntur, cum domo exeunt, pudicitiae simul et pietatis, quae duo in illis egregie vigent, indicia et vera et manifesta.

LIbertos manumissione accepta, alba veste decorari solitos id ostendit, quod apud Tertullianum legitur de famulo libertate donato. Atqui et vestis albae nitore, et aurei anuli honore, et patroni nomine ac tribu mensaque honoratur et alibi talia, ut adversus Marcionem lib. 5. Et sacra tincturae candidatis mos fuit albam vestem induere, de quibus eleganter Pontius Paulinus:

Et quoniam per hebdomadam Paschatis una tingi plures consuerunt, ea de causa feriae illae, quae ad hoc omnes institutae sunt, et quae subsequitur hebdomada. In albis adhuc appellatur. Erat vero signum quoddam manumissionis, de quo supra dictum.

[note: Hint candidati cultu integritatem prae se ferebantin Magistratus petitione. ] ERat et modestiae signum alba vellis, animique qui praesentibus aequus, nihil ulterius tentare videatur: uti purpura ambitionis, animique sublimis et vasti, amplitudinis, magistratusque summi. Sane cum apud Alexandrum quidam Antipatri parsimoniam atque modestiam commendaret: Foris, inquit Alexander, albo utitur pallio, intus vero totus est purpureus: fictam notans in homine ambitiosissimo, qui maxima quaeque appeteret, parsimoniam.

SEd ut ad nostra redeamus, Canticorum cantico legitur, Fratruelis meus albus et rubicundus, [note: Cant. c. 5. ] quo loco Divinarum literarum interpretes, per colorem album Legem veterem intelligunt, per rubicundum praedicationem Evangelii, utrumque autem in Christo: ipsius est enim Lex, ipsius Evangelium. Sane ubi Levitico de cicatricibus agitur, albam, ajunt, cicatricem Legis transgressionem significare. Ita illi omnia hieroglyphice sunt intelligenda.

[note: Hinc Tibullus, Impediat crines nec stola longa tuos] STolam apud veteres invenias matrimonialis pudicitiae signum, de qua Tertullianus plura. Ovidius amoris et impudicitiae praecepta daturus, quo se tamen verecundum assimularet, ait:

EVangelii vero locum, Cito proferte stolam primam, pro juvene perdito, qui redierat in viam, [note: Luc. 15. ] veteres aliquot Theologi accipiunt pro baptismo, ut apud Eucherium. Supra vero exeuntibus a baptismatis tinctura, vestem albam parari ostendimus.

COntra vero nostrorum mores, sacerdotes AEgyptii, cum supplicabant, nigris utebantur vestibus, neque alias quam nigras vestes eum decere arbitrabantur, qui diis preces allegaret: quippe ut terram ipsam supplicare significarent, ex qua mortales conformati sumus. Ea vero apud ipsos nigra figurabatur. -

ET Cereri nigra vestis apud Arcadas induebatur. Et Falacralis flamen nigro utebatur pileo: erat [note: Etiamnum virilis hodie. ] enim Plutonis: cui cum immolabant, vestibus utebantur nigris, quem colorem ajunt inferis diis

dedicatum. Et lugentium vestis maxime nigra erat, unde eas Varro Anthracinas vocat, quasi carbonarias velit dicere: [gap: Greek word(s)] enim Graece, Latine carbones appellantur.

[note: Saceus seu saccium, quid Hebraeis. ] APud Hebraeos luctus supremaeque moestitiae indicium vestis erat saccus, et Saccium appellata, humilis illa quidem, abjectae utilitatis, et informis, quae quidem induta calamitatem, qua quis oppressus esset, indicabat, conscissa vero laetitiam. Genesi, [gap: Greek word(s)] , Jacob autem saccium indutus, mugnitudineque moeroris humi oppressus assedit. Sunt qui cilicium interpretentur, Sed et Graeci Sacci vocabulum usurpantutcumque, vestem hujusmodi induere consuerant, cum in aerumnas, quae omnem superarent consolationem, incidissent, qua demum levati saccum discindebant. Unde Psalmo trigesimoquinto legas: Ego autem cum mihi molesti essent induebar sacco, et macerabam jejunio animam meam. Eodem autem significato color niger luctum, et quam Theologi nostri facti poenitentiam vocant, indicare plerisque locis manifestum. Nam atratas in luctu vestire, a rerum primordio ad hoc usque tempus unanimi omnium consensu factum. Tum illud Levitico celebratur, Si non capillus niger fuerit, quod exponunt: si nullum poenitentiae signum per lachrymas dederit, aut aliquem omnino moerorem prae se tulerit.

[note: Mappae usus. ] ET mappa veli genus, quod mensis insternimus, quoque abstergendis manibus utimur, hieroglyphicum suum adepta est, si quidem ea signum erat in ludis, quo Equi de carceribus excitati cursum arripiebant: mittebat enim Praetor eam cum signum daret, quod nunc clangore tubarum significatur, de quo apud Martialem habes:

Nero libertos suos id facere voluit, quod tanto apud veteres honori ducebatur. Nam apud Livium legas VIII. ab Urbe cond. L. Plautio Praetore gravi morbo detento, Dictatorem creatum fuisse, qui ludis Romanis signum daret quadrigis emittendis: qui eo ministerio functus, Dictatura se abdicavit. Hodie quoque, mi Jane, Romae munus id ad ornatissimos viros desertur. Nam, ut non ignoras, Angelus Caesius Advocatorum sacile princeps, et Cardinalis pater, et nobilissimus vir Petrus Menus, tam eruditione, quam domestica celebritate insignis, duo S. P. Q. Romani Cancellarii (is enim titulus apud omnes Europae Principes inter honoratiores hodie celebratur) inter alia praefecturae tam praeclarae munera, cursorum in stadio emittendorum etiam negotio praeficiuntur.

[note: Sed et lictores authore Livie. ] TRibunum, vel Praefectum, aut Praesidem aliquem ex habitu significare qui volebant, imaginem ejus paludamento insignem faciebant. Erat enim paludamentum vestis militaris, quo Duces, Tribunique, et Praefecti ad id munus electi, cum in provinciam proficiscebantur, uti consuerunt, indeque Paludati dicebantur, quemadmodum milites praecincti. Paludamentum Nonius chlamydem mox appellatam dicit, sed id quoque antiquum nomen. Sedenim, omnia militaria ornamenta, paludamenta dicebantur. Unde Verrio libris auguralibus: Paludati, armati ornatique sunt.

RUbicunda vestis, tunica vel pallium deprompta, pugnae acieive committendae hieroglyphicum apud Romanos habebatur, de quo in Marcello, et in Pompejo, et in M. Bruto, Plutarchus.

[note: Aen. lib. 1. ] ET laena vestimentum militare, quod supra omnia vestimenta inducebatur, de qua Maro:

Id vocabuli a Graecis dubio procul mutuo sumptum, qui genus id indumenti [gap: Greek word(s)] , dicunt.

[note: Et lasciviae etiam, ideoque foeminis proquebitae. ] VErsicoloris vestis adolescentiae hieroglyphicum est. Eaque de causa veteres Comici adolescentis personam versicolori veste indutam, in scenam inducebant: ut scilicet ingenii volubilitatem,

cupiditatumque varietatem, in ea aetate praecipuam commonstrarent. In Josippo vero puero [note: Livius lib. 34. ex l ge Oppia. Vesieus ex duob. Textis induere vetitum, et quare. ] per versicolorera vestem doctrinarum et virtutum copiam, quae jam ex ejus indole concipiebatur, intelligit Adamantius. Quod vero lex nostra praecipit, vestem ex duobus textis non induendam, eo respicit, quod minime debeas Christum adorare simul et daemonas: id enim est abominabile vestimentum. Non vult enim hominem semel Deo dicatum, diabolicis sese immiscere negotiis, neque simul orationibus incantationibusque vacare, et hujusmodi alia, quae in spiritus contumeliam quotidie fiunt. Neque vetat hoc lex in textis tantum, verum etiam diversi generis animalia commisceri prohibet, circumcisionem quippe, atque baptismum, ut ait Hesychius, non esse commiscendos.

LIntea vestis alba supra caeteras vestes inducta, puellaris aetatis indicium fuit, quod eo genereamiculi apud veteres puellae ante duodecimum annum utebantur. Hinc illud apud Afranium citatur: [note: Supparum Nonii. ] Puella non sum, supparo si indutasum. Vult vero Nonius supparum linteum esse femorale, usque ad talos pendens, dictum quod subtus appareat. Sunt etiam puellares vestes ex Varronis jussu, chlamydes, encobomata, ac parnacides, quas jubet ut puellae habeant, potius quam togas. Utcumque, longa vestis omnino foeminea est, aut citharoedica, de qua Maro:

NOnianum vero supparum adducit in memoriam mihi linteum alterum, quo mulieres hodie passim utuntur domi. Id infra thoracem accingitur, et ad pedes usque propendet, anterioresque tantum partes velat, vulgo non improprie gremialia vocantur. Habet hoc vestimenti genus hieroglyphicum suum. Nam proverbium est. Nec mulieri, nec gremio credi oportere, quod et illa incerti et [note: Ad verbum ab Erasimo. chil. 4. centur. 4. proverb. 89. ] levis animi sit, et in gremio posita plerumque cum in oblivionem venere, illis temere, surgentibus, procidunt.

SInum hunc Latini mihi videntur appellasse, quamvis ejus locutionis late patet usus, praesertimque ubi potestatem aut quid fidei creditum significat, ut altero et vigesimo Pandect. lib. Tit. 3. Scaevorla: [note: Scaevol 1. l. Pandect. 22. Titulo, de probationibus. ] Titio C. do, lego, qua mihi pertulite quae ideo ei non cavi, quod omnes fortunas, et substantiam, si quam a matre susceperat, in sinu meo habui, sine ulla cautione.

PRaetextam nonnulli putant togam fuisse, quae ad talos usque produceretur, dictam quod in ea purpura praetexeretur. Per eam honorem intelligebant, qui esset cuipiam habitus: honestorum enim praetexta erat, ait Paedianus, toga viliorum. Alii nomine hoc purpuream quamdam fasciam valde latam intelligunt, quae tamen multipliciter plicata in angustum contraheretur, atque ita supra alia vestimenta nunc ab humeris, nunc a pectore in fasciae modum circumduceretur, nunc ejus capita utrimque ab humeris in pectus demitterentur: cujus generis amicula Romae plerisque antiquorum statuis inducta conspicias. Et in Veneta nobilitate qui togati incedunt, eo omnes amiculi genere utuntur, eo excepto, quod purpurea apud eos in usu non est, sed ex nigra panno plurimum. Purpura enim non [note: Apud Venetos praetexta in usu. ] nisi magistratibus conceditur, hisque insignioribus. Nuptialibus quoque, et cum primi honores, quos procuratorios vocant, alicui differuntur (Sunt vero hi sacrarum largitionum praefecti) tunc consanguineis et cognatis et affinibus licet per aliquot d[?] purpura in laetitiae gratulationisque significatum. Sed admonet me color purpurae, ut quid in Divinis literis manus coccino praeligato sibi velit, exponam: Zarae manus inquam Judae filii, quae se de matris utero porrexit: nulli enim dubium esse id hieroglyphicum, per quod Theologi, ut apud Irenaeum est, Judaicum populum simplicibus legis operibus et circumcisionis sanguine insignem, qui prius apparuerit, seque mox retraxerit, loco alteri fratri,

[note: Idem Macrob. lib. 1. Sat. cap. 6. Fratexta Nonii, et praetextatae fabulae. ] qui et ipse in utero matris erat, dato interpretantur, et per Pharea Christianos, qui secundo loco cogniti haereditatis primigeniae messem abstulerint. Sed ut Romam repetam, antiquissimum apud Romanos quoque fuit, ut magistratus praetexta uterentur. Nonius quoque ait, praetextam insigne Romanum esse, quod supra tunicas honorati quique sumerent. Et praetextatae sabulae dicebantur, ut apud Festum legas, quae res gestas Romanorum continebant, in quibus scilicet Imperatorum negotia agebantur, Regesque Romani vel Duces inducebantur.

JOvis quoque imago tota praetexta insignis dedicabatur, cui et palmatam tunicam, et togam pictam adjiciebant: quo habitu triumphales etiam viri conspicui incedebant, ut apud Livium legere est lib. 10. Et apud Juvenalem triumphantem vides in tunica Jovis superbire.

[note: Aetaes praetextata. Macrob. ibidem. ] Quantum vero pertinet ad pueros, praecipuum praetextae significatum fuit, ut pudorem indicaret, quem scilicet aetas ea, quae Praetextata dicebatur, sibi proponere deberet, ejusque rei indicium esse purpureum colorem, unde admonerentur verecundiam in dictis factisque omnibus amandam. Quod si nuptialibus, de quibus apud Catullum, ad aliqua petulantius dicenda adhiberentur, quod id facere liceret praetextae jure minime violato, eam in id tempus abjiciebant. Hinc pro lascivo sermone atque licentioso, alii qui praetextatum dixere. Sunt vero haec quae tangit Seneca, Medea:

[note: Suetonius in Augusto c. 25. Ordo manipularis. Manipulus. ] CAliga quoque suum habuit hieroglyphicum, ut scilicet ejus ordinis militem indicaret, qui manipularibus praefectus esset: eo enim calciamenti genere utebantur. Subjecti hi Centurionibus, et Caligati dicebantur, unde apud Tranquillum legas de Augusti facilitate, qui vallares muralesque coronas saepe etiam Caligatis tribuerit. Inter hos infimae notae milites, quia et enutritus, et assidue versatus eraet C. Caesar, qui Tiberio successit in Imperio, ab eo calciamenti genere Caligula vocitatus est. Qui vero esset manipularis ordo, et quo militum numero constaret, quoque signo turma hujusmodi cognosceretur, minime dissimulandum. Apud Livium enim numerus XXX. militum sub manipulo cogebatur, uno quippe vexillo. Manipulus vero praecipue dicitur fasciculus alicujus rei, quia manu capitur. Romulum quippe ajunt manipulos foeni pro vexillis habuisse, quod repentino tumultu excitatus, id signi genus praetulerit, reque bene gesta, boni inde ominis causa manipulos instituisse.

[note: Imperii omen penulae omissa. ] PEnula militaris vestis, quam coelo pluvio gestare consuerant, quam Horatius solstitio nihil prodesse dicit, Tribunitiae potestatis insigne suit. Hadriano autem Tribuno facto, Imperii omen fuisse penulas amissas, quas Tribuni gestare soliti pluviae tempore, Imperatores vero numquam, ait Spartianus. Potestas vero Tribunitia, quia sacrosancta erat ab Imperatoribus usurpari solita, ut quae maxima esset pars Regalis imperii, ut apud Vopiscum est.

[note: Sed et Magistratus ex Authenticis Instiniani Imper. Pontifex zona praecinctus. ] VIrginitatem per zonam significare tam Graecorum et Latinorum est, quam etiam Hebraeorum. Troezeniorum autem virgines zonam Palladi Apaturiae ante nuptias dedicabant, sicuti crines Hippolyto, cui Diomedes templum excitarat quod Aurigam in coelo positum Hippolytum crederent. Author Pausanias. Sed nos ad zonam. Denique plerisque locis Divinae literae zonam pro fortitudinis hieroglyphico ponunt, eaque Pontificem [?] facturum praecingi jubent. Sed quod variari cum opere plumatili praecipitut, non recte nonnulli pro Plumatili Topiario substituendum putant: multa enim hujus antiquitatis vestigia extant, ab extremis praecipue novi orbis nuper inventis partibus allata, ubi tam indumenta, quam gestamina, scuta etiamnum, et diversi generis vasa pleraque omnia,

psittacorum, et phoenicopterum, et aliarum pictarum avium plumulis intexuntur, opere tam venuste variato, ut nihil delectabilius possit oculis offerri. Nam quod superius dicebamus, hanc pro sortitudine poni, cinctus ipse apud Romanos strenuum significat, uti discinctus imbellem, et ignavum, ac nihili hominem notat. Tertulliano zona tormentum est. Hilario, efficax in omne opus bonum apparatus, ut ad omne ministerium Christi voluntatis cingulo simus accincti.

IUgalia vero vincula quae sint, apud Poetas omnes vulgata sunt, Nova sane nupta cingulo praecingebatur [note: Novae nuptae cingulum] ex lana ovilla facto, quod vir prima nocte, in Deae virginalis honorem, sponsae accubans in lecto solvebat. Unde Homerus, [gap: Greek word(s)] . E apud Ovidium:

Indicabat vero hieroglyphicum hoc, ut sicut illa in glomos sublata conjuncta inter se est, sic vir suus secum cinctus junctusque esset. Cingulumque hoc Herculaneo nodo vinctum, vir omnis gratia solvebat, ut sic et ipse in liberis suscipiendis felix esset, quemadmodum Hercules fuit, qui liberos septuaginta reliquisse fertur.

QUin etiam zonae solutio puerperii fuit hieroglyphicum: olim siquidem Solvere zonam dicebantur, quae primo pariebant, eaque de causa levatae partu mulieres, zonam Dianae dicabant. Unde fanum Solvizoniae Dianae Athenis fuit, de quo apud Apollonium Argonauticis.

HAbent et Divinae literae hieroglyphicum quod per zonam cingulumve significent, praecipue vero temperantiam et moderationem, qua fluxae animorum cupiditates coercentur, luxuriantia [note: Zona in Divinis significatio. ] compescuntur, et modus denique imponitur rebus, ut quinto supra quadragesimum Psalmo legas, Regis filiam in cingulis aureis conspicuam, quod alii in fimbriis transtulere. Apostolus tamen praecincti circa lumbos zonis aureis dixit, quod pro cordis munditia nonnulli interpretantur, alii vestem auro [note: In Apocal. ] contextam simpliciter accepere. Verum Euthymius zonam agnoscit, et pro temperantia atque modestia, quae concupiscibilem animae partem coercet, interpretatur: non hoc dicturus, si vestem simpliciter agnovisset, Quamquam et fimbriarum non respuit ornatum, et virtutum inde multiplicitatem non aversatur.

POsita zona, visum est [gap: Greek word(s)] et Peram apponere: nam et zona ipsa saepe pera est: ut apud Horatium:

Haec tam apud Graecos quam apud Hebraeos hieroglyphicum habet id, quod pro cura et solicitudine victus accipitur, unde Theologi transferunt ad impedimenta humanae vitae, quae animum alioqui paratum ad disciplinas interturbant. Graeci super hoc dicunt, Diogenes cui pera penus, cui scilicet minima harum rerum cura. Evangelium quoque, Nam peram in via, cum nec quidem solicitos esse de crastino imperaverit Dominus. Eodem facit et sacculus, quem habere non licet, hoc est, in hac peregrinatione minime thesaurizandum esse. Quod ibi apertius: Facite vobis sacculos qui non veterascunt,

EJusmodi est et cinguli significatum, quod ex lino factum, eoque cingere se jussus est Hieremias. [note: Lini et [?] comparatio. ] Quod quidem ut manifestius intelligatur, exigit locus, ut de lino quaedam altius repetamus. Linum enim ex terra nascitur; satumque prius in gramen pullulat, mox ut flore Iascivierit, vellitur, aqua immersum maceratur, exsiccatum mox frangitur, et quoquo versum perdomatur, inde

pectitur atque netur, neque tamen prius, quam ferventi mordacique subinde lixivio perpurgatum sit, effectumque candidum, texitur, ut vestes inde consuantur, quas induti ante faciem Domini preces allegemus. Haec omnia nobis diligenter inspicienda sunt, hujusmodique segetis herbaeve cura ante oculos proponenda: quippe quae probatioris, castigatiorisque vitae scenam quamdam pingere videatur. Siquidem nos e terra geniti, luxuriare ineptiis statim incipimus, magistra igitur disciplina avellendi a terra sumus, et lachrymarum aqua macerandi, ad sacerdotalem Solem mox exponendi, laboribus inde et perperam factorum poenitentia domandi, inde per omnes conscientiae scrupulos qam diligentissime pectendi, ut ita sordes excutiantur omnes, nihilque relinquatur, quod in filo vitae producendo possit officere: quod quidem filum longa bonorum operum continuatione nendum est, mordacique subinde lixivio dealbandum, ut eluto ita tetro illo colore, quem a terrena contraxeramus origine, candidissimum nobis amiculum puta cingulum contexamus: quod tamen ad Euphratem minime defodiamus, ne ibi computrescat, inutileque reddatur, hoc est, Assyriorum et Babyloniorum moribus corrumpamur, sed eo et integro et nitido custodito, clericos, qui vere sint per sortem electi, profiteamur. Atque haec est super sacerdotum amictu ratio nulla non hora repentenda. In universum autem linteas vestes sacerdotibus attributas habilitatem significare veteres plerique Theologi dixerunt. Inde lintea tunica justitiam, femoralia idemtidem lintea castitatem ostendunt: nempe id innuentes, quod veluti linum res est admodum parabilis, ita virtutes, modo eas appetierimus, minimo negotio comparantur.

HErodotus, ut Gentes quoque nobiscum in puritate vitae sentire commonstremus, nefas ait apud AEgyptios laneas vestes in aedes sacras inferre, proindeque linteis usos, de quibus ita Martialis:

Unde apud Tertullianum de Christo, cum linteo circumstringitur, propria Osiridis veste. At Plutarchus libro de Iside et Osiride, cur eorum sacerdotes linteis tantum vestibus uterentur, unicam eam [note: Sacerdetum vestes cur linteae. ] esse causam existimat, quod immortalibus diis omnia pura mundaque conveniant: non enim esse fas, Platone teste, pura deorum numina impuris et contaminatis rebus coli: quare cum linum iis quas superius recitavimus causis maxime purum fiat sitque ad eluendum expeditissimum, sacrificiis Deum cultoribus ante omnia congruere censuerunt. De nigris vero vestibus, quas tunc induerent cum Deos precibus placare instituissent, superius dictum est.

ADdemus et illud, receptissimum apud Poetas esse Lina pro Fato ponere, quod nescio quid sapit hieroglyphicum. Nam ut Parcarum stamina praetereamus, quaeque super his alibi dicenda sunt, cur linum pro sato Poetae ponant, causam afferunt interpretes Theocriti: quia scilicet terrae foetus est linum, quemadmodum etiam mortales: idque abruptum, significat, hominem rursum ad terram redire.

SEd ut ad vitae redeamus integritatem, moresque castos, nihil aliud sibi divina nostrorum monumenta volunt, dum sacerdotalia memorant indumenta, quibus Campestre adnumerant, quod alii Femoralia dixerunt, nisi ut hinc castitatem etiam nos assumere commonerent: indumentum quippe quo pudenda cooperiamus, et renes etiam constringamus: eo enim sacerdos praecingi jubetur, in holocausti faciendi lege, hoc est, ut Cyrillus interpretatur, fluxae libidinis Iuxuriam castitatis cingulo coercere. Sacerdos enim qui sacris assistit altaribus, id praecipue curare debet, ut castus et intaminatus operetur.

TAmetsi Origenes sublimiore quadam contemplatione raptus, cum octo ponantur Exodo sacerdotis indumenta, cur Levitico septem tantum recenseantur, inquirit, hoc scilicet Campestri

posthabito, eoque rem deducit, ut veluti de Mercurio nationes reliquae veteres intelligebant, per Genitale nos quoque Sermonem accipiamus, qui quidem tunc exerceri debet, cum spes profectus [note: Campestr[?] quid. ] aliqua visa fuerit affulgere, foeturamquam minime irritam futuram. Cum vero nos nulla profectus spes invitarit, sed aversas a bono aures, aversa hominum ingenia prospexerimus, Campestria subliganda, orationis quippe nihil quicquam profuturae fraenum imponendum. Sunt vero Campestria, perizomata, ut Eucherius, quibus juvenes qui nudi exercebantur, in campo, uti consuerunt, pudendis cooperiendis. Jam et illud continentiae significatum est maxime proprium, et admodum hieroglyphicum [note: Hujus rei rationem reddit Cor. Celsus l. 7. ] nisi oculos verecundiorum offenderet, quo pudendum fibula cohibitum ostentatur. Usitatissimum autem apud veteres fibulam apponere, praecipue his, quos ad Musicam educarent, ne scilicet Veneri operam dantes raucedinem contraherent. Unde et fibulare, et ejus contrarium. refibulare, verba.

[note: Calceus in Divinis quid. Et pro demissione conditionis extestimonio D. Jo. Bapitistae. ] SEd neque calceus est inter indumenta contemnendus, qui progressionis indicium est: pro viatoribus enim excogitata sunt calceamenta, proque expeditionum auspiciis in Divinis literis calceamentum ponitur. Inde Pfalmo LX. dictum volunt: In Idumaeam extendam calce amentum meum: hoc est, in Idumaeam progressus, eam mihi subjiciam. Sane veteres Theologi, ut Eucherius tradit, veluti per pedes humanitatem Christi significari dicunt, ita eum advenisse, et corpus nostrum induisse, per calceamentum ita porrectum interpretantur, et quod positum est, in Idumaeam, in plebem gentilium hanc manifestatum iri pollicentur. Quod quidem dictum, Jane mi, AEgidius noster cum tempora, quibus haec futura sint, dinumerasset, rem multis divinorum vatum oraculis comprobavit. Reliquum est, ut quae futura ille magnus omnino vir praedixis, nos assiduis precibus, ab Optimo Maximo fatorum Rege deposcamus, ut tu argumentum habeas ingenio tuo dignum, quod scriptis illustrare aggrediaris.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XLI. DE IIS QUAE PER BULLAM, ANULUM, INSIGNIORES ALIQUOT GEMMAS, ET gestamina quaedam significantur, Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD ORNATISS. PATRITIuM VENETUM JO. CORNELIUM FANTINI CLARISSIMI F.

CUm primum intellexi, Magnificentissime Joannes, te praestantissimi viri Aloisii Cornelii generum effectum, clarissima quippe Clara ejus Eilia in uxorem accepta, statim Venetias advolavi, de tam felici matrimonio tibi coram gratulaturus. Inveni vero domum totam exultantem gaudio, et auspicatissimis nuptiis bona commodaque omnia ominantem, te vero cum institoribus agere de muliebri mundo, de bulla aliqua pereleganti, aureoque torque, et anulo pronubo, in quo non splendorem tantum, sed et pulcherrimum aliquod signum, quod antiquitatem saperet, quaeritabas: ideoque adventu meo laetatus, super his multa interrogare coepisti, quod circa rerum hujusmodi cognitionem me diu versatum noras, de quibus cum multa dicta fuissent, longeque plurima dicenda essent, rogasti me, ut per otium ea scripta tibi traderem, ut haec quietius examinares. Bullam autem praecipue petebas,

anulumque cum gemma aliqua insigniori, praeclaraque antiquorum opera, quae non temere olim et magistratibus, et iis qui fortiter aut sapienter se gessissent, honori fuerint condonata. Haec igitur ego quoque per otium in unum tibi congessi commentarium. Quid enim ego antiquissimus domus tuae cliens negare potuisem, quod tu tam honeste posceres, quodque ad ingenii tui elegantiam facere mihi videretur? Antiquissima enim est imaginum disciplina, et gentibus omnibus quae ingeniis eruditione claruere, in primo semper honore habita. Idem de Regiis, de Romanorum fascibus, de sella, deque ornamentis aliis dici posset, cujus potissimum rei ratio ab AEgyptiis primum desumpta, reliquis mox nationibus communicata. Volui itaque, ut pars haec meum erga te studium, amorem, observantiamque declararet: eo enim consilio scripsi, ut haec qualiacunque sint, istiusmodi erga te cultus testimonium essent manifestum. Ingrati siquidem animi esset, non assidue esse memorem beneficiorum, quae in me domumque me am universam, clarissimus patritius Fantinus pater tuus, summae vir integritat aessidue contulit, quae quidem e memoria vitaque mea numquam evellentur. Accedit ad haec, quod tu quoque jure quodem haereditario eadem benignitate patrocinium erga nosidem suscepisti, meque praecipue vel a teneris utriusque nostrûm unguiculis in amicitiam tuam acceptumne dicam, an in domo tua compertum, fovere, ac omni officiorum genere prosequi numquam destitisti, disciplinam liberalitatemque eam, quam a patre sapientissimo atque optimo viro acceperas, egregie consecutus. Auxerunt autem tot merita summum ingenium tuum, suavissimique mores, probitas dubio procul singularis, quae ut te semper mirabiliter amarem et colerem, effecerunt: nam et tu aliquid dignum majorum tuorum gloria cogitas: futurumque est, ut inde virtutis etiam tuae lumen elucescat. Sed quoniam tam clarae sunt laudes tuae, ut meo non indigeant testimonio, eaeque suapte vi omnibus innotescunt, iis nunc dimissis ad negotium quod explicari quaeris, accingamur.

[note: Bullae commendatio. Haec a D. Laertio in ejus dem vita. ] BUllam apud Romanos cordis effigiem habuisse, multi profitentur. Hetruscorum sane gestamen illud ab Lucumone Hetrusco duce, quem Romusus tam condendae quam instituendae urbis socium, habuit acceptum. Eum vero Pythagoricum fuisse Ausonius ostendit, ubi Samii Lucumonis acumen celebrat. Sedenim Pythagoram Tyrrhenum fuisse, Aristoxenus Aristrachus et Theopompus asseverant, quod Theodoretus id ipsum sentiens authores habet, quamvis unus Neanthes eum Tyrium fuisse suspicetur. Multa vero hujusmodi excogitata sunt a Pythagora: quia non solum originatione motus, quod multae olim in Hetruria civitates ab AEgyptiis fundatae constitutaeque dicuntur, sed quod ipsos etiam AEgyptios adierit, a quibus sacri sermonis rationem, obscuritatem in loquendo symbolicam, et disciplinas alias reportavit. Cur vero Samium nonnulli eam fuisse dixerint, alibi disputatum.

[note: Idem Macrob. lib. 1. Satur. c. 6. ] ERat vero apud Romanos gestaminis hujus hieroglyphicum significatum, ut ingenui pueri figuram hujusmod de collo suspensam ante pectus inspicientes, se tum demum homines futuros cogitarent, si corde praestarent. Ideoque Tarquinii Prisci filium, quatuordecim non amplius annos natum, virili edito facinore, hoste quippe in acie caeso, Bulla primum omnium ea aetatula donatum ajunt, quamvis et Hersiliae filium adhuc infantulum, quod primus ex raptis conjugibus ortus esset, eo gestamine decoratum, proditum sit: puerumque Papyrium ob tacendi simulandique peritiam, qua in eludenda matris importunitate, quae Senatus ab eo secreta perscrutabatur, usus est, maxime nobilitatum. [note: Bullae etymon. ] Sunt autem qui vocis secuti significatum, [gap: Greek word(s)] , id est, a consilio Bullam dici voluerint, ideoquam datam pueris gestandam: quod aetas ea ulterius sit consilio regenda. Puerile enim omnino gestamen fuisse Persiani ad Cornutum versus ostendunt:

Apertius vero Tullius, Verrinis: Bulla in toga praetexta erat ornamentum pueritiae, indicium atque insigne fortunae.

VEl quod [gap: Greek word(s)] vel [gap: Greek word(s)] sit bullae affine. ALii significare voluisse dicunt, consilium a pectore proficisci, ideoque Bullae hieroglyphicum in eam partem residere. De consilio vero per figuram Cordis a gutture pendentis expresso, in Cordis ipsius Commentario satis disputatum.

AEGyptii sane cum veritatem ex humano corde gutturi appenso [gap: Greek word(s)] indicari dicunt, Bullam hanc intelligunt, insignemque sane hoc gestamine praedicant judicem illum, quem in Simandii monumentis fuisse tradunt, cujus a collo suspensa veritas penderet, oculisque esset in sinum dejectis, octo legum libris circumstantibus, quod nos admonere dicunt, Judices integros esse debere, et solam inspicere veritatem. Quod vero esset compendiosum veritatis hieroglyphicum, nullum [note: Ezech. c. 16. Justitiae sedes in pectoro. ] Corde ipso commodius invenimus. Adamantius ubi Ezechielis dictum illud interpretatur, Et catena circa collum tuum: Si me, inquit, posteaquam justitiae opus adimplevero, intellectus ornaverit veritatis, tunc mihi ornamentum nuptiale, tunc catena collo decora circumdatur. Nam et Platonici, qui justitiam volunt actionem esse quandam animae propriam, ei locum etiam circa pectus attribuunt. Nos vero cum veritatem esse quid ingenuum, et mendacium servile quiddam addidicerimus, [gap: Greek word(s)] , Ingenui opus viri est, ut vera proferat, eamque Bullam ingenuos tantum gestare solitos, quid illud fuerit gestaminis, quod veritatis indicium a collo penderet, praeterquam Bullam hanc, suspicari nequimus. Sane Diodorus signum id variis ornatum gemmis fuisse profitetur. Levitico etiam, ubi de Pontificis ornatu agitur, veritatis signum invenias in pectus incubuisse, de quo alibi suo loco diximus. Sed et Salomonis dicteriis cap. III. veritatem gutturi circumdare commonemur.

[note: Bullae triumphantium gestamen. ] ERat et triumphantium gestamen Bulla, quam in triumphis prae se gestabant, inclusis in eam remediis, quae adversus invidiam pollere credebantur. Illud adnotandum ex Asconio, Bullam suspendi in collo infantibus, ingenuis aureream, invenio etiam apud alios argenteam, libertinis vero scorteam, esse solitum, ut illud apud Juvenalem aperiatur, [note: Observatio gestaminis torquis aurei. ] Signum de paupere loro. Sane nostrae etiam aetatis mos est, ut si quis torquem aureum, catellamve gestare voluerit, neque tamen equestri, vel, ut ajunt, militari, aut alia quapiam dignitate, cui gestamen illud competat sit insignitus, ligulam ex loro gestamini ejusmodi alligare compellatur.

NEque tamen ubique Bullae nomen pro gestamine accipiendum, sed et pro baltheorum, et forium, et aliarum plurimarum rerum ornamentis, unde pars haec pro gloria fastuque ponitur, ubi quis non aliter gloria turgescere videatur, quam Bullae ipsae inturgescentis cujusdam figurae speciem prae se ferant. Unde dixit Persius:

Id quod alia metaphora alibi dixit, Ad populum phaleras. Bullae autem in zonasum ornamentis tanquam clavi affixae baltheis dedere nomen, quasi Bullatei vocitentur. Et clavorum capita tumentiora, qualia templosum, et privatarum aliquot aedium valvis ornamenti causa affigi solent, Bullae nuncupantur: quas Cicero ait, Verrem, quaecumque aureae essent, omnes auferre non dubitasse. Et apud

Plautum in Asinaria, Leonida servus in Atriani Sauriae persona, Jussin', inquit in splendorem dari Bullas has soribus nostris? Idque nominis est similitudine inde sumpta, quod perquam similia sunt bullis, quas aqua in aquam decidua suscitat.

[note: [gap: Greek word(s)] . ] QUoniam vero tumorculi illi perexigui, qui stillicidiis in aqua fiunt, cito praetereunt, ad humanae vitae fragilitatem ostendendam hieroglyphicum factum est proverbium, Homo bulla, cujus meminit Varro libro de re rustica primo: quamvis nonnulli de iis tantum dictum volunt, qui jam saturi annis prope casuri sunt, et morituri.

[note: Anuli usus apud veteres. ] PRaecipuum anuli significatum hieroglyphicumque verum, ingenui hominis fidem indicare: quandoquidem anulum veteres non ornatus, sed signandi causa circumferebant, nec plus habere quam unum licebat: quamvis laudatissimum ejusmodi morem, succrescente postmodum luxu et [note: Contra tamen Macrob. Satur. lib. 3. c. 15. a pisce Orata. ] divitiarum ostentatione, deliciosi populi labes violarit. Scimus enim invidiosum Sergio cuidam, nobili alioqui viro, cognomen additum, ut Orata diceretur, propterea quod duobus anulis aureis et grandibus uteretur: vulgus enim aurum, orum, ut nunc passim dicitur, enunciabat. Sed erat hoc ad gemmarum etiam ostentationem, quarum mox luxus crevit in immensum. Nam signum in uno tantum habere permittebatur, nec cuiquam nisi libero, quos solos fides decerneret, quae signaculo contineretur. In Divinis quoque literis anulus est fidei signum, quo spectare Evangelicum illud Theologi ajunt, Date anulum in manum ejus, et quod Psalm. legitur: Signatum est super nos lumen vultus tui Domine. Nam et Paulus ultimo Digestorum, anulum hujusmodi signatorium inter ornamenta recenseri negat. De hoc Cic. ad Q. Fratrem, Sit, inquit, anulus tuus non minister alienae voluntatis, sed testis tuae. Sane apud veteres testamentorum tabulae, septem testium signis anularibus muniebantur, quae facti testamenti fidem facerent. Quod vero servis atque libertis jus anulorum negaretur, quo tamen impetrato ingenuitas simul impetrata intelligeretur, XL. Digestorum lib. Papinianus, Neratius, Paulus et Ulpianus ostendere. Hic vero quaesivisti a me, quid sibi vellet in scenis anuli aurei legatus usus, quo non alibi, quam in scena liceret uti. Respondi, locum eum ex Pandectis desumptum esse, sed foedissime vitiatum eorum imperitia qui literas numquam attigerunt. Nam quod vulgata habent exemplaria, Proinde etsi scenicae vestis usus fructus legetur, aut anuli aurei, vel alterius apparatus, alibi, quam in scena non utetur, legendum ex antiquissimo Pisano codice qui Florentiae custoditur: Proinde si scenicae vestis usus fructus legetur, vel aulaei, vel alterius apparatus, alibi quam in scena non utetur. Habes enim vestem scenicam, habes aulaea, habes reliquum apparatum. Ac de aulaeis hujusmodi apud Horatium legas. Auditoris egent aulaea manentis, in hujusmodi ornatus scenici significatum.

[note: Haec a Macrobio 1. Satur. 7. c. 13. Digitus anularis cur anulo honestatus. ] SEd haec utcumque habeant, illud manifestum est digito qui minimo laevae proximus est, anuli gestandi munus demandatum, eaque de causa nomen illi inditum Anulari: erat enim is cordis indicium, ideoque institutum ab AEgyptiis, ut anulo tanquam corona honestaretur. Eundem Sacerdotes, ad deorum aras operantes confectis adoribus illinebant, idque propterea fieri solitum ajunt, quod dissectionum periti nervulum quendam a corde natum per dorsum ad eum tendere, et in eo desinere compererint. Sane solebant in hujusmodi anulus eorum etiam imagines fieri, quorum memoriam colerent et observarent, quod eos sibi praecipue cordi esse, qui eas gerebant, cum quadam, etiam ambitione omnibus ostentarent. Unde Cicero lib. de Finibus, Epicuri studiosos memorans: Epicuri imaginem, inquit, non modo in tabulis, sed etiam in poculis et in anellis habebant.

ALii putant anulum in hunc digitum immissum, ne aurum tam facile obtereretur. Ignavissimum [note: Idem fere Macrob. Ibidem. ] enim esse eum inter omnes digitos, manifestum est, ideoque ad auri et gemmarum incolumitatem aptior videtur. Non enim exporrigi sine aliorum comitatu potest, unde minus attritui obnoxius est. Itaque non desunt qui per eum digitum anulo honestatum, honores ignavo cuipiam habitos interpretari velint. Sed quantum pertinet ad locum subsecuta aetas nihil interesse indicavit, quo gestaretur articulo, sed ut quisque vellet, quacumque manu, quove liberet digito, ferre permissum est.

[note: Nimirum equestris. ] SEd utcumque illi philosophentur, apud Romanos anulus omnino signum nobilitatis fuit: nam ut apud Livium libro secundi belli Punici tertio, Mago, qui Cannensis victoriae nuncius Carthaginem missus erat, post rerum gestarum seriem enarratam, ad rerum tam laetarum fidem effundi jussit in vestibulo Curiae ingentem illum anulorum aureorum acervum: deinde verbis adjecit, quo majoris cladis indicium esset, neminem nisi Equitem, atque ipsorum primores, insigne id gestare. Et in calce noni ab Urbe condita: Tantum, inquit, Flavii comitia indignitatis habuere, ut plerique nobilium anolos aureos et phaleras deponerent. Et ubi Cicero oratione quarta objicit Verri, quod indignissimos in concione anulis aureis donasset, Honori, ait Asconius, et lucro sunt, ut hastae, vexilla, phalerae, coronae civicae, item anuli aurei ingenuitatis signa.

[note: Ut quod a [gap: Greek word(s)] , circumligo. ] ABanulis et gemmis, casu nescio quo, ad diadema progressum est, quo in sermone, quod fasciam esse diadema dicerem, et in numis aliquot eam gemmatam ostenderem, admirari videbare, cujus rei fidem afferebam, AEgyptios Sacerdotes, si principem hominem ostendere voluissent, hieroglyphice Canem solitos facere fascia velatum, de quo ad Florium loco suo plura.

IDem Regiae potestatis significatum a fascia etiam apud Romanos acceptum, exemplis tibi plurimis [note: Idem apud Plutarchum in Pompejo. ] confirmavi. Apud Ammianum enim Pompejo legimus objectum ab obtrectatoribus, quod esset rerum novarum cupidus, et Regiae majestatis affectaret insignia, quia crus fasciola candida obligatum, tegendi ulceris causa, gestaverit aliquamdiu: nihil enim interesse, jactitabant illi, quam quis partem [note: Lib. 7. c. 2. ] corporis redimîret Regiae majestatis insigni. Nam et Favonius, ut Valerius ait, dicere solebat, nihil referre, qua in parte corporis sit diadema, cum ita Pompejum eundem carperet. Eoque Senecae [note: Novissime quoque Imp. Graeci cothurnum pro diademate babuere. ] sententia nimirum spectat, ubi dicit: Fasciam solve, multum enim mali sub illa latet. Libro de Alexandri virtute Plutarchus ait, Tigranem Armenium candidam fasciam, quod insigne regni est, ad Pompeji pedes abjecisse, regnumque foedissime depositum in praedam concessisse. Cujusmodi vero esset ornamentum hoc in numis vidimus in quibus ejus Regis caput impressum est, cum inscriptione, BA[?]IAE[?] TIPPANO[?]. ab cujus altera parte hostem ipse prostratum calcat, palmamque dextera praetendens, hosti sceptrum sustollere videtur. Ibi vero diadema ita figuratum est, praealta fascia opere Phrygio, floribus et alitibus superadditis, elaborata, a fronte ad occipitium circumdetur, duaeque a temporibus hinc inde taeniae, ipsae quoque a medio deorsum scissae in humeros usque dependeant, [note: Diadematis descriptio. ] gemmis per omnem marginem bacchantibus. Et Cidarin Regis Persarum insigne, quod Darius capite gestabat, caerulea fascia albo distincta circumibat. Ad diadema vero facere fasciam, Antigoni dicterium indicat, usurpatum a Seneca. Ille enim vetulae cuidam felicitatem ejus admiranti respondit, Si [note: Antigoni dicterium et factum Myrilli in Gaesarem. ] nosses, ô mater, quanta quotve mala panni frustum hoc obtegat (diadema commonstrans) illud quidem vel e fimo tollere minime dignareris. Sane cum Caesaris imagini quidam ex adulatorum numero, ut Appiani more loquar, coronam lauream candida fascia praeligatam imposuisset, Tribuni Epidius Myrillus Cesetiusque Flavus, ut apud Tranquillum est, coronae fasciam detrahi jusserunt, hominemque qui id fecerat, duci

[note: Sueton. in Jul. Caesare c. 79. ] in vincula mandarunt, simulantes et in hoc Caesari rem gratam facere, qui ad Regni mentionem subirasci consueverat atque iis, qui aliquando eum circa portas regem salutassent, cum populum vocem eam indigne ferre atque ingemiscere animadvertisset, responderit, se Caesarem esse non Regem, quasi illi ad nomen ejus aberassent: cum tamen Myrilli factum adeo aegre tulerit ut in Senatu graviter conquestus insidias sibi strui per Myrillum, qui calumniam affectatae ab se tyrannidis astute commentus esset: cumque eum morte dignum censeret, id demum obtinuit, ut magistratu privaretur, senatuque summoveretur. Quod si quis adhuc dubitet diadema fasciam fuisse: qua principatus insigni Reges uti soliti sunt, si quae retulimus ambiguum quidpiam habent, illud aperte dilucideque declararit, quod super Alexandro Macedone fertur olim eum diadema sibi dempsisse, causa vulneris alligandi, quo Lysimachus in fronte vulneratus fuerat, quod auspicium Regalis potestatis Lysimacho fuisse rerum scriptores prodidere. Tradunt vero Graeci, fasciam hujusmodi candidam pro insigni Regum esse, et a Libero patre fuisse primum institutam.

[note: Corinnae puellae fascia data. ] EAdem fascia in victoriae significatum nonnumquam adhibita, ut quae Corinnae puellae poeticis studiis clarissimae, data capiti fascia traditur, quod Pindarum Thebis melico certamine superaverit: ejus enim picturam capite taenia vincto, hieroglyphicum dubio procul hujusmodi victoriae argumentum, in Tanagraeorum gymnasio fuisse Pausanias author est. In quo tamen, uti illi victoriam, ita nos principatum interpretari possumus. Nimirum fuit haec Corinna illa, de qua Propertius noster,

unde nos in nugis nostris puerilibus: Inclytae, quae Minervae clypeum canit Corinnae. Quod vero gestaminis hujus inventum Libero patri, Graeci adscribere voluerunt, manifestum est AEgyptios eo multo ante usos, neque in cane tantum, sed in aliis quoque simulachris, ut in Isidis taeniis, alio Commentario latius declaravimus.

ERat et aniculi sive redimiculi species, cui nomen Tutulo prius, mox Titulo fecerunt: ornamentum quippe capitis in sublime surgens, purpurea vita redimitum, instar coni, galerive rosarum.

EO Sacerdotium hieroglyphice significabant. Quin et uxores et ministrae Flaminis, eo erant gestamine insignes. Petronius ait Titulum a Numa Rege factum, fuisseque palliolum ex lino, quo Sacerdotes in sacris uterentur. Alii per Titulum mitras sive fascias accipiunt, quorum ussus esset Sacerdotibus ad ornamentum, non illae tamen otiose, neque temere appositae, cum sua prae se ferant significata. [gap: Greek word(s)] Eucherius pileum Sacerdotalem ait ex bysso, quem Graeci et nostri Tiaram dicunt, quidam etiam Mitram vocant, eamque incorruptam dicit Apollonius, cum integram et incolumen intelligit pudicitiam, propter fascias scilicet quibus id gestaminis praeligatur. Utcumque, ornamentum hoc capitis Hierosolymitanus Hesychius interpretatur, sapientiae signum est: propterea quod in capite cerebrum sapientiae organum habetur. Sed antiquioris illius Tituli species hodie quoque in usu est sub Regni nomine, quo quidem Pont. Maximi caput, maximis quibusque sacrorum solennitatibus insignitur, et ut summa ejus potestas eo gestamine significetur, triplici fascia auro, [note: Petalum Hebraorum. ] gemmisque ditissima, ornamentum illud redimitum conspicitur. Sed apud Hebraeos nullum venerabilius gestamen erat, quam Petalum, aurea lamina in fronte Pontificis, quae Dei nomen illud, quod nulla lingua mortali enunciari potest, quatuor Hebraeis literis scriptum praeferebat, quod Tetragrammaton adhuc appellant.

IN antiquissimis AEgyptiorum monumentis cernere est mulierem quandam tribus Regiis caput insignitam. Significare ajunt id, eam regis filiam, regis uxorem, ac regis matrem fuisse. Ea vero Simandii clarissimi Regis mater fuit, de qua scriptores rerum plurima: quorum si nos diligentiam sequeremur, tale aliquid in Blancam Philippi Magni Mediolanensium Ducis filiam diceremus, quae Francisco Duci nupsit, quae Galeatium Ducem genuit, de qua cultissimum extat Epitaphium a doctissimo ejus temporis viro Bartholomaeo [note: Spuriam tamen. ] Lampridio, Lyrici nostri clarissimi patruo editum. Id est hujusmodi:

[note: Variae titulorum formae. ] In aliis AEgyptiorum Regiis varias gestaminum formas inspicias, quae Regum capitibus imponerentur. Leonis quippe, aut Tauri, aut Lupi, aut alterius cujusque ferae priores partes, Draconum etiam capita, insignia principatus, pro virtutis aut operum conditione, quo quisque in argumento clarum aliquod facinus edidisset, quove rerum studio teneretur, quorum quidem significata de simplicibus [note: Causam Pierius superius reddit. lib. 15. ibi Rex tutelaris. AEneid. lib. 1. Palladis simulacrum. ] eorum Commentariis, quae conscripsimus, requirenda sunt. Neque vero sum nescius, coria Serpentum plerisque populis tegumentorum bellicorum usum praestitisse, quibus plurimum Amazones in Lybia uti solitae, unde quod nonnulli tradunt, Medusae figmentum emanarit.

SAne Phidias Draconem Palladi apposuisse perhibetur, quod cum optime caleret Maro, Dracones illos geminos a Tenedo in terram elapsos, post facinus in Laocoonta et ejus liberos perpetratum, ad summa Palladi delubra confugisse dicit, sub pedibusque deae, clypeique sub orbe locum tutelae sibi delegisse. Quod ut manifestius intelligatur, operae pretium est, quae Pausanias de simulacro Palladis tradidit, explicare. Ait enim simulacrum Minervae Athenis fuisse talari veste, Medusae capite eburno pectus obtegente, cum victoria, cubitorum quatuor, et hasta in manu, ad pedes vero clypeus appositus erat, juxta hastam Draco obvolutus cernebatur, quem Erichthonium suspicabatur esse. In basi, quae statuam sustentabat, Pandorae historia sculpta erat, quae mulierum omnium prima fuisse traditur ab Hesiodo, et in ultionem surrepti ignis, in humani generis perditionem emissa.

[note: Hinc Proteo mutabilior, proverhium. hunc tamen Plato Euthy demo ait AEgyptium Sophistam. Protei symbolum. ] INter insignia reliqua spectare est nonnumquam arborem, nonnumquam ignem flammulis promicantem, quandoque flores, quandoque plumas in varias cristarum species dispositas, quae modo ad decorem, modo ad stuporem comparabantur. Quibus cum Proteus AEgypti Rex nominatissimus varie uteretur, datus est fabulae locus, ut in tot se vultus commutaret. Quamvis non sum nescius Protei figmentum in longe seciorem intellectum ab antiquis interpretibus acceptum.

QUippe qui per ejusmodi fabulam, si quis hieroglyphici locutionem abhorreat, difficultatem eam ostendi dicant, quam in assequenda veritate rerum experimur: tot sunt quae nos eludunt species, sophistarum decipulae, atque subterfugia Dialecticorum posita, quae veritatis speciem prae se ferant, Oratorum inductiones atque soritae multis argumentorum acervis in immensum congestae, ut multum diuque laborandum sit, anteaquam Proteus ipse humana, hoc est, vera se facie spectandum exhibeat.

AJunt vero nonnulli, insignia haec ideo prius olim excogitata, at Principis et ductoris sui ordinem milites in bello servarent: quibus vero res prospere successerat, animal consecrasse, cujus auspiciis

victor evasisset: cum animalia singula singulis geniis et coelorum virtutibus credita, persuasum haberent, quos omni cultu sibi propitios reddere, et servare curabant, cujus aliquando numen voti compotes explorassent. Quam opinionem magnus etiam Jamblichus, ac plerique alii Platonicae factionis proceres enixissime fovere contendunt: esse quandam in rebus inferioribus congruentiam, ut nunc ita dicam, cum superis asserentes, ideoque ad sacrificiorum efficacitatem conferre. Neque animata tantum id praestare, verum etiam inanimata, colores, figuras, numeros: veluti hexagonarius numerus cum Sole congruit, in Crocodilo, in Cane rursus, et canicipite Simia. Quaedam a natura profectae rationes, et vires, pari cum Luna temperatura deprehenduntur, ita demum colores, figuras, formasque omnes, cuipiam superiorum convenire, vel animalium membra singula, ut Galli cor ad solares genios conciliandos efficacissimum.

ANimalia vero apud AEgyptios ideo, dicit Jamblichus, alebantur, quia dum conservarentur tenerenturque, familiarem proprietatem ad deos augerent, vimque communionis inter homines deosque conservarent. Quare Mathematici super hoc multa tradiderunt, ac nostris quoque temporibus plerique non postremae eruditionis viri, certis quibusdam siderum momentis imagunculas hujusmodi signant afflatu captato, ut astri geniive illius tutela, quibus se vel a genesi, vel a professione, vel etiam ab eventu aliquo commendatos credunt, fortunatiores simul ac beatiores fiant, [note: An propter alimoniam, sanitatem, damos, vestes focum chlucos et sapores. Ad hoc Pli. lia 23. c. 8. A. Cellius lib. 3. c. 6. Propter oleo fomentum membrorum. ] Sedenim omnia haec irrita fiunt: ac penitus summoventur, cum sanctissimum Christi nomen in omnes hujusmodi delusiones opponitur: inde enim omne bonum, inde felicitas vera, et incasura, beatitudo. Sed ut susceptum prosequamur negotium: in honore plantae etiam fuerunt, ne legumina tantum, ex iis quae terra nascerentur, cultu suscepta existimemus. Phoenices enim plantas divinis honoribus coluere, ut apud Eusebium, et casu aliquo avulsas terra, aut alio quopiam eventu intermortuas, miseratione, luctu et deploratione, expatrio sacrorum ritu prosecuti sunt. Ad horum fere imitationem non arborum tantum, verum herbarum atque florum observationes alias alia de causa excogitavit terra Graecia, uti lauream pro triumphantibus, et iis qui immortalitate dignum aliquid perpetrassent: quernam pro iis qui civem servassent, oleaginam et alia quaedam pro Gymnicis, de quibus multa passim Graeci tradidere. Namque hi Pandorae primum caput ponunt coronatum a Charitibus. Saturnum Pherecydes ante omnes coronatum ait. Jovem Diorus post evictos Titanos. Idem Priapo taenias dat, et Ariadnae sertum. Junoni vitem Callimachus, de quo alibi ex Tertulliano. Hercules nunc populum, nunc oleastrum, nunc apium capite praefert. Suam Apollo lauream, post Delphicum Draconem interfectum, de quo Pindarus, atque Callimachus. Liber hederam, cujus rei causam loco suo, ex Harpocratione recitavimus, quamvis idem India triumphata lauream [note: Legendi Geniales dies Alexan. ad Alexandro. ] tulit: namque is ut Saturninus, triumphatorum Deus habitus. Milites idem ait etiam myrto, quae propria Veneris est, coronari solitos, quamquam et olea, quae Minervae debetur in primis, redimiti aliquando processere. Praetereo castrenses, murales, et navales ex auro dari solitas, et quae late habentur apud Gellium, Suetonium, et alios, et quae vulgatissima sunt de insignioribus, Graeciae certaminibus. Olympiis, Isthmicis, Argivis, et Pythiis, quorum praemia, oleaster, pinus, apium et malum [note: Quia credita Ceres. ] erant. Unde ilud apud Max. Tirium: Minime fas est oleastro malove coronari, qui secum ipse deceret; ut victor praeconio declareris, opus est aemulo. Sed ne videamur immemores AEgyptiorum, Isis prima reperta spicas capite circumtulit, quod Leo scriptor AEgyptius tradit. Et ut nostrarum quoque literarum monumenta prosequamur. Eva omnium prima, diceret Tertullianus, pudenda sua foliis coronavit. Sed qui plura his petierit Claudii Saturnini librum quem de coronis edidit, inquirat, qui Tertulliano tesse, et origines, et causas, et species, et solennitates earum ita disseruit, ut nullam gratiam floris, nullam laetitiam frondis, nullum cespitem aut palmitem non alicui capiti invenias consecratum.

[note: Coronam ne caupseris. ] AD coronarum demum hieroglyphica reversi, coronam dicimus legum indicium esse, propterea quod certis est vinculis complicata, quibus vita nostra veluti religata coercetur. Atque haec D.

Hieronymi sententia est qui [gap: Greek word(s)] , Pythagorae symbolum interpretatur leges non esse dilacerandas, sed in vigore et incolumitate sua conservandas. Et quoniam sepes complicatione quadam ambituque certo coronis quodammodo similes habentur, eadem ratione factum, ut in Divinis literis ipsae quoque sepes sint legum hieroglyphicum.

ROseam tamen et florulentam praeterire noluimus, quae quidem corona hilaritatis erat indicium: veteres siquidem convivia celebrantes, ornare se coronis consuerunt cujus rei principium a diademate simplici fuit: ut scilicet frontem fascia constringerent, quod institutum est salubritatis causa, ut tradit Athenaeus, propterea quod conviviorum mos sit, sese ad bibendum liberius invitare. Ne igitur vinum aequo largius sumptum molestos ad caput vapores attolleret, experimento compererunt plurimum prodesse frontem ita colligare. Posteritas vero salubri huic invento decus et ornamentum adjecit, atque ideo fascias illas floribus pervestire coeperunt, quae res procliviter admodum in effusissimum mox luxum evagata est.

[note: Alii a Grae cavoce, [gap: Greek word(s)] quamquam etiam [gap: Greek word(s)] , i. e. cornua vel cervicem effero. Moyses cornuta facie depictus. AEn. lib. 12. ] QUae vero corona Regium est gestamen, eam a cornu dictam volunt, passimque in Divinis literis cornu pro Rege positum invenias, conveniuntque similitudine quadam inter se Cornu, radius et corona. Unde Moses cornuta pingitur facie, quae radiata esse deberet. Divini enim Solis afflata lumine, radiis quibusdam igneis promicare videbatur, quem splendorem cum Israeliticus populus ferre non posset, precibus ab eo contendit, ut velata ad eos facie loqueretur. Coronae porro Regiae ex instituto veteri, radiorum referunt similitudinem, ut non temëre olim institutum sit eas in Apollineo c. XII. preciosis lapillis confici, qui splendore suo fulgentes caput universum radiis illustrarent: atque, ut in Cervo rem hanc totam latius explicavimus, vetusti numi, marmoreae aheneaeque Regum statuae pleraeque duodecim conspicuae radiis ostenduntur. Hinc apud Virgilium Latinus rex foedera inter AEneam et Turnum sancturus:

ET frequentissimus authorum usus coronam pro muris urbium usurpavit. Pindarus Alcimedonti Olympiis, [gap: Greek word(s)] , metaphorice ajunt interpretes moenia: muri enim urbium tanquam coronae sunt. Hinc Anacreon:

Quod vero coronas Regias non esse discerpendas Pythagoram admonuisse dicebamus, sunt qui eodem argumento dictum existimant, quo ignem non esse gladio fodicandum edixit: quippe non esse ut quisquam principibus negotium facesseret. Quod vero de regno dicebamus, per Cornu significari, cum id passim in Divinis literis habeatur, superfluum est iis diutius immorari, ut: Exaltavit cornu Christi sui, et quae hujusmodi dicta sunt in Cervi commentario. Illud hieroglyphicum ante omnia videtur, quod apud Ezechielem Cherubim humano primum capite pingitur, eoque quatuor cornibus bubulis insigni, humeris inde alatis, et pectore leonino, qua in specie Theologi nostri, ut apud Hierosolymitanum Hesychium legere est, insigniores virtutes quatuor, per totidem vituli cornua intelligunt. [note: Cherubin in Ezechiele. ] Humana quippe facies sapientiam indicat, quam Philosophi aliquot Prudentiam dixerunt, sed sublimius atque divinius quid in Sapientiae nomine, Leoninam nimirum fortitudinem. Per partem eam, quae vitulum exscribit, justitiam interpretantur, de qua nonnulla in Bovis commentario. Aquilae species castitatem prae se fert, quae sublimi volatu in coelum sese erigit: nam Joannes, qui omnino Aquila est, scriptorum omnium consensu intaminata fuisse castitate perhibetur. Animadvertendum tamenest in Hesychiano codice vulgato desiderari quaedam, et perperam esse positum, In persona Leonis sapientia, nulla de persona hominis facta mentione.

JAm quod alibi per cornua vires significari diximus, antiquum insuper dicterium est, [gap: Greek word(s)] , [note: Ad verbum ab Erasmo, Chil. 3. cent. 3. prov. 12. L. 2. carm. Ode 16. Tamquam in expugnabile. Indidem. ] olim putassem te habuisse cornua, cum quis fortis antea habitus, spem mox per ignaviam fefellisset. Et Horat. de Baccho: En addis cornua pauperi. Quem secutus Ovidius ait:

Alibi vero super eodem dixerat: In praelia trudit inermem. Et Dialectici syllogismi speciem, Dilemma dictum, quod hinc et inde feriat, Cornutum appellant,

SCeptrum Regium diademati et coronae addere res ipsamet postulat, de quo tamen toto opere, uti variis imaginibus insigne apud hos vel illos haberi solitum, pro loco, et signo, quod occurrebat, multa disseruimus: nunc vero super eo quaedam generatim disserenda sunt.

APertissime quidem sceptrum sive virgam, hieroglyphicum esse regni, illud in Divinis literis ostendit, quod sceptrum de manu Judae non auferendum pollicetur Dominus, donec veniret qui [note: Virgae et baculi differentia. Festiva collatio Antisthenis virgae Homericae et Palladiae cum suo baculo. ] mittendus erat. Regium quippe nomen in Judaeis tamdiu duraturum dum veniret Christus. Nam et Psal. Virga regni tui habetur, et hujusmodi multa passim. Ponunt vero Theologi differentiam inter virgam et baculum, quod virga in Divinis literis plerisque locis sit castigationis, correctionis, et disciplinae signum, ut virga aequitatis, baculus consolationis, auxilii, sustentationisque, ut eo loco: Virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt. Pro sustentaculo, Thob. Baculum senectutis meae. Latini in hujusmodi significatum scipionem protulere. Invenitur et pro defensione, ut de Cleomene Atheniensium duce fertur, qui cum propter omnium in se odium effectus esset insanus, baculo se adversus insultantes muniverit.

[note: Plin. l. 7. c. 28. ] SUbsecutus hinc sermo est de torquibus, phaleris, armillis, quae praemia fuisse militaris virtutis Plinius, Gellius, et quidam alii tradiderunt, quippe Scinium Dentatum donatum torquibus ter et sexagies, phaleris vicies quinquies.

TOrquem aureum solidae virtutis praemium fuisse traditum est a Vegetio, quem qui meruisset, praeter laudem duplas consequebatur annonas. Species torquium in marmore incisas Brixiae videris cum inscriptione hujusmodi.

L. ANTONIUS L. F. FAB. QUADRATUS DONATUS TORQUIBUS ET ARMILLIS AB T. CAESAREBIS. LEX. XX.

BIni enim hinc, et inde alteri torques cum literis, quae vigesimae eum legionis fuisse declarant: inde duo signa militaria quadrata, ad cognomentum ejus exprimendum, aut forte legionis nomen. Et species quaedam candelabri in tridentis modum figurati, in medio sita, de quibus in Armis.

TOrquis quidem significatum aperuit Vegetius, de armillis nihil meminit, eas laudabilium operum praemium esse indicat Adamantius, dum in ea Ezechielis verba: Et imposuit tibi armillas circa

[note: Sueeon. in Caligula c. 35. ] manus tuas paraphrasim hujusmodi subjungit: Cum mihi dederit Deus occasionem bonorum operum armillas circundat manibus meis. Diffundebantur ad posteros gestamina haec, quo minores ad imitandas majorum suorum virtutes invitarentur. Hinc apud Tranquillum legas, C. Caligulam vetera familiarum insignia nobilissimo cuique adempsisse, Torquato torquem, Cincinnato crinem, Cn. Pompejo Magni cognomen,

[note: Unde Priscianus ea brachialia vocat, Armillarum etymon, et dona. ] ARmillae non humeris tantum decus afferebant, verum et brachia decorabant. Eas vero ita dictas volunt veteres etymologici, quod antiqui humeros cum brachiis armos vocabant, inde arma, quaecunque ab illis dependent, vel iis alligata sustinentur. De armillarum donis habetur apud Livium X. ab Urbe cond. post victoriam e Samnitibus ad Aquiloniam, a Papyrio quippe Sp. Nautium, Sp. Papyrium fratris F. et quatuor centuriones manipulumque hastatorum armillis aureisque coronis donatos. Idem ibi centuriones, militesque atque equites, corniculis armillisque argenteis donat. Et Decius Tribunus observatum ex obsidione praesidium Romanum, dissipataque Samnitium castra, aurea corona ab A. Cornelio Cosso donatus. Aurea vero corona erat quae castrensis, ex auro quippe in valli speciem fabrefacto, quae dabatur ei, qui hostium castra pugnando primus introiisset.

[note: Nempe ex perticula privativa. et [gap: Greek word(s)] , domo quod indomitus. Ab Horatii 1. epistola. Sic Hieremiae cap. 17. peccatum Juda scriptum est stilo ferreo, in ungue Adamantina Virg. 6. AEn. Cur Adamas dictus Pluto. ] HInc sermonem transtulimus ad Adamantem, quo super multa ultro citroque dicta sunt, dum tu ea quae passim praedicantur, quaeque lectione laboreque tuis super acquisieras, commemorares. Verum ea, quae tu meministi, quaeque tuopte studio consecutus es, hic repetere superfluum judicavi, quare ea tantum, quae paucissima illis ego addideram, recensebo.

NOn temere scilicet Adamantem pro fortitudine proponi, cui robur indomitum visque insuperabilis, nomen merito fecisset: quippe qui limae, scalpro, et malleo duritia inenarrabili resistat, quodque omnium maxime admirandum est, contra etiam ignis violentiam incolumis lapillus evadat, neque calore quidem admisso: unde Graeci ex ipso nomine a re imposito, gemmam indomitam intelligi voluere. Per hanc vero ea fortitudinis virtus ostentatur, qua quis ea, quae adversa acciderint ferendo pervincat, secundis nihil quicquam immutetur, atque, ut apud Horatium est, rebus angustis animosus atque fortis appareat, idemque vento secundissimo turgentia vela contrahere sapientia duce didicerit. Quinetiam id insitum divinitus habere fertur Adamas, ut mentem animumque gestantis vano metu liberet, ut superbae etiam fortunae responsare suadeat.

TRansit et in communem locum significatum hujusmodi, ut tam de animi fortitudine, quae virtus sit, hoc est, honesti justique causa concepta, quam etiam de obturara aliqua mentis destinatione, quae nulla queat ratione loco dimoveri, possit intelligi, eaque de causa Ditis pectora Adamantina fingi, et apud inferos solido ex Adamante portas et columnas esse, atque ita demum omnia dura et implacabilia, ejus lapilli elogio significari. Adamanta quidem Plutonem Theocritus manifeste nuncupavit Pharmaceutria:

Propterea enim dictum hoc nomine ajunt interpretes, quod durus sit et inexorabilis: ajunt enim hoc [gap: Greek word(s)] particulam intentionis esse, atque ita Plutonem mirum in hunc

modum in exorabilem exponunt. Sed ut ad eam partem quae virtutis est, redeamus, qua scilicet quis munitus aerumnosissima quaeque patientissime perferat, nullique calamitacum generi succumbat: Adamantius ubi causam quaerit, cur corpus etiam Jobis viri justi piique, Deus in potestatem daemoni concesserit affligendum, comparationem ab eo desumi, qui boni Adamantis dominus, cum cuivis periculis omnibus concedat explorandum, dicatque: Tolle, proba, experire, tormentisque omnibus examina, sic omnium Cognitor atque praescius, qui optime nosset Jobem Adamantem inviolabilem, poscenti diabolo eum dedit in potestatem, sibi quidem satis conscius Jobem verum Adamantem esse. Mox [note: Lege Plin. in prooemio lib. 20. Christus verus Adamus. ] illa de Christo subjecit: Sic namque et singularis ille et divinus, coelestis atque incorruptibilis Adamas, unigenitus Deus a Patre ad terras missus de quo dicit Deus Pater: Ecce ego ponam Adamantem in medio populi mei, quem neque ignis tentationum in deserto comminuet, quem ictus verbem, plagaeque impiorum in cruce non atterent comminuentve, quem neque descensus ad inferos vel minimum violare poterunt: sedenim omnia superabit, seque divinum et incorruptibilem probabit Adamantem. Et ne quis fabulosa putet, quae de hircino sanguine, cui rerum uni cedat Adamas, memoriae produntur, memoratu digna sunt, quae super hoc D. Cyprianus libro de duplici martyrio disserit, cum efferas, nationes quas Romani numquam frangere vel domare petuerint, Christi sanguine indicat emollitas. Qui natura causas scrutantur, ait, narrant Adamantem nulli chalybis duritiei cedentem, hircino sanguine maceratum, ictu mox malleorum dissilire. Nullus autem Adamas corde saxeo peccatorum durior. Hoc igitur cor ferreum, cor saxeum, cor plusquam Adamantinum emollit sangvis Christi.

[note: Pectorale summi sacerdotis, in quo medius Adamas. ] IN Hebraeorum sacris Adamas litationis signum habebatur, quia quae foret summi numinis de mortalium rebus sententia, manifestabat. Gestabat enim eorum Pontifex ornamentum quoddam ante pectus opere pulcherrimo elaboratum ex auro, non ultra palmi magnitudinem, in cujus medio veluti stella quaedam aurea, elucescebat, duo utrimque Smaragdi, quorum unus tribubus sex, totidem alter e XXII. Israeliticis insigniti erant. Inter Smaragdos medius Adamas erat. Sacerdos igitur Deum de re quapiam consulturus precibus rite prolatis, supinis in coelum manibus porrectis, oculos in id operis conjiciebat, deque proposita re Deum interrogabat: qui si prospera secundaque polliceretur, Adamas ardentissimo splendore promicabat, radiisque fulgentissimis coruscare quodammodo videbatur. Sin autem ex voto nihil promittebatur, lapillus nihil quicquam immutatus, sua se specie continebat. At si Deus populum caedi destinasset, sanguineus apparebat. Si mors cuiquam impendebat, nigro obfuscari conspiciebatur, idque gestaminis EPHUD illi appellitabant, de quo tota sacra historia plurima. Sedenim et genus vestis sacerdotalis erat Ephud, quae aliter Superindumentum, vel Superhumerale appellatur, cujus vestimenti duo erant genera: unum lineum simplex, quod sacerdotes habebant, alterum diversis coloribus; ex auro, purpura, et bysso hyacinthino gemmisque suprapositis ornatum, quo soli Pontifices utebantur. Logium quoque intec ornamenta Pontificia celebre, nostri Rationale appellitarunt, de cujus significato alio commentario diximus, contenti hic formam ejus ex Eucherio prodere. Erat vero pannus exiguus, ex gemmis et auro coloribusque variis, qui superhumerali contra pectus pontificis adnectebatur.

[note: A Jove regnum a Saturno sacer dotium. ] SApphirus et apud veteres et apud juniores, omni aetate, magna semper in celebritate fuit: siquidem per eum imperium, aut summum sacerdotium significari manifestum est. Causam nonnulli eam comminiscuntur: quod lapillus is coelitus a Jove et a Saturno vim quandam contrahat, ut ad ejusmodi eventa viam praeparet, et faciliora haec affectantibus omnia reddat: ita ab Jove regnum, ab Saturno sacerdotium impetrari. Sedenim pietas nostra sanctiora patrum documenta prosequens, Sapphirum in similitudinem Throni figutatum apud Ezechielem agnoscit, idque Dei

Opt. Max. sedem significare contendit. Eucherius hinc coelestes formas, ipsosque Angelos intelligit, ita per serenum coelum electorum conventus ostendi dicit. Neque dissimilia Hesychius super tunica coloris hyacinthini.

[note: Thronus Sapphireus. ] SPecies tamen ea Sapphirei throni, ut ab Isaache Philosopho explicatur, decimum coelorum orbem designat, Empireum ab aliis vocitatum: ex colore siquidem sapphiri nitorem intelligunt illius lucis, quae omnem supereminet lucem. Throni vero similitudo immobilitatem ejus indicat, siquidem orbis ille fixus manens, et quietus esse perhibetur. In Divinis sane literis legere est, Intuebuntur pii, quae sub pedibus Dei sunt, quasi opus lapidis sapphirei. Quinetiam profanae religionis authores Jovem in throno statuebant, quod firmae apud eum perennitatis indicium esset,

SUnt qul perpetuo claroque Smaragdi virore considerato, signum id esse virginitatis velint, idque insuper argumento addunt, in patranda re Venerea, quod ex perimento compertum est, si quis lapidem attingat, eum sponte frangi. Caeterum Astronomi Smaragdum Veneri coelesti dedicarunt, et ad impetrandum ejus numinis afflatum perquam idoneum esse profitentur. Nihil autem coelitus non undecumque purum, honestum, et candidum, mortalium animis, si Platoni et veritati credimus, inspiratur.

JAspidem pro gratia poni authores tradunt. Sumptum ab ejus vi, quod mortalibus persuasum [note: Vis Jaspidis. ] est gemmam eam hominum gratiam conciliare erga gestantem. Unde non otiose dictum a Virgilio volunt,

[note: AEneid. l. 1. ] quo praecipue tempore Didus gratia expetebatur, cujus amore detentus,

SUnt qui gemmas omnes in ornatu Veneri deberi putent, quod scilicet eam maxime comptam esse [note: Gemmae omnes Veneri debentur. ] deceat, et deliciis omnibus affluentem. Operae pretium vero est apud Tertullianum legere, quae de morosa gemmarum cura dixerit, dum nostras miseratur ineptias, qui tam anxie in re tam inani occupemur. Tarde (ait) terentur ut niteant, subdole substruuntur ut floreant, anxie forantur ut pendeant, et alia in hanc sententiam. Uniones tamen cum ad ornatum praecipue comparentur, venustatis significatum sibi ante alias usurparunt: lapilli enim reliqui non de pulchritudine tantum, sed de dotibus etiam aliis censentur: in unione nitor et laevor tantum expetitur. Quod vero fuerint, qui eos etiam devorare magnificum existimarint, id improbitati potius, quam ulli sit liberalitatis splendori [note: Ut Cleopatrae unio liquefactus. ] tribuendum. Divinae literae per hieroglyphicum margariti, praemium ostentant, quod recte facientibus offertur. Evangelilta: Invento autem uno pretioso margarito abiit, et vendidit omnia, quae habuit, ut id emeret.

ILlud magis receptum, unionem esse lachrymarum indicium, sumptum quidem a Conjectoribus, qui visos in somnis uniones lachrymarum profluvium portendere tradiderunt: ajunt enim

[gap: Greek word(s)] , ut apud Suidam est, Artemidorum, et alios: cujusmodi somnium cum nobis aliquando contigisset, resque postmodum subsecuta esset, ita cecinimus:

[note: A' [gap: Greek word(s)] ab [?] particula privativa, [gap: Greek word(s)] ebrietas, vel quod ad colorem vini accedat. ] NEque desunt qui Amethystum pro sobrietate poni dicant, quod ejusmodi lapidem contra ebrietatem stare compertum est: non enim vino tentari potest, qui eum gestet, in quo praeter nomen, quod ejus est significationis, nihil certi habeo, plerisque tamen, qualecumque sit, commentum placet.

ERam hic finem facturus, cum tu ut prosequererita hortatus es: Mulierem nobilem gemmis aliquot ornavimus, sed ea nisi caput compserit, parum profecerimus: addamus igitur et pectinem, et speculum, ut si qua eo uti velit, non aliunde quisitum eat. Subjeci ego.

VEneri quidem praecipue sacer est pecten, ejusque Deae statua cum pectine aliquando Romae dicata est: soluto quippe voto, quod mulieres Romanae voverant, comis propter insuperabilem pruriginis ardorem abrasis: quo quidem incommodo atque cruciatu liberatae, statuam hujusmodi Veneri erexere, quae comas restitueret. Eamdem etiam barbatam statuerunt, quod utroque sexu praedita sit Venus, quam e lumbis ad superiora, marem, ad inferiora, foeminam esse dictitabant. Atque huc spectat Maronianum illud, Discedo a ducente Deo, quamvis non contemnendi authores utrumque sexum diis attribuant. Sed super hoc alibi. Sane quod ad pectinem attinet, Naso eum Cytheriacum dixit:

[note: Propria muliebris curae vanitas, qua Hinc Terent, in Eunuch. Dum comuntur annus est. AEneid. l. 2. ] Metamorph ubi de Salmaci. Ea enim propria est muliebris curae vanitas, ut in comendo ornandoque capillo, studium omne suum exerceant. Quare in numismatis videas Faustinae caput multis et diversis capillorum concinnitatibus saepe variatum. Sane Seleucus merito duodecim eos versus sustulit, quibus Hesiodus inducit Palladem Theogonia Pandorae satagentem, comendo eam et ornando: indignum ratus sapientiae deam tanto studio circa muliebris ornatus curam occupari. Versus illi XII. hi sunt:

[note: Unde speculari pro explorare. ] SUnt autem qui speculum explorationis signum esse velint. propterea quod et naevi, et rugae, et uniuscujusque color, et alia, quae forent incognita, indice speculo deprehenduntur.

SEdenim, sapientius illi rem expendisse mihi videntur, qui falsum ex speculo significari tradiderunt, in quo scilicet quamvis similitudo quaedam appareat, eo tamen falsa est, quod in speculo, quae laeva sunt, dextera: quae dextera, laeva referantur, atque ita veritati fucus fiat.

ALioqui speculum Pindaro est hymnus, in quo scilicet res praeclare gestas, virtutesque cujuspiam celebres possimus intueri.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XLII. DE IIS QUAE PER ARMA SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD ILLUSTRISS. PRINCIPEM D. NICOLAUM RODIVILLUM OLICAE ET NESUESII DUCEM, PALATINUM VILENENSEM, AC MAGNI DUCATUS LITUANLAE SUMMUM MARESCALCUM ET ARCHICANCELLARIUM, BRESFENSEM, SAULENSEM, BORISSOVIENSEMQUE CAFITANEUM.

CUm jam varios commentarios diversis misissem amicis, dedissemque opetam ut argumenti ratio unicuique non inconveniens esset, diligenter dispiciendum mihi putavi, cuinam, hanc nostram de Armis elucubratiunculam inscriberem. Verum cum arma acri mittenda viro non ignorarem: tu certe Nicolae Rodiville magnanime Princeps, animo statim obversabare meo, teque unum e multis delegi, in cujus patrocinio ac tutela, noster qualis is cumque esset in hac re insumptus labor, conquiescere deberet. Nam cum multa sese offerrent causae, quae quemvis ad te vel amandum, vel suspiciendum allicere possint, ut animi tui celsicudo cum summa conjuncta clementia et moderatione, ingenium facile et

apertum, nulla malevolentia suffusum, nullaque avaritia inquinatum, bellica laudis militarisque gloriae flagrans studium, tum illa in primis Caroli V. Imp. Sigismundique Sarmatiae regit (quos majestatis causa nomino) de insigni tua virtute testimonia tot tantaque fuere, ut alter te Ducem renunciaret, ab altero multis maximisque Lituaniae imperiis et administrationibus ornatus longe clarissimus esses, dignusque habitus, qui in fortium bellicosorumque populorum vel flore, vel robore summam potestatem haberes: et in quo omnes rebus secundit animi aequabilitatem et religionis propagationem agnoscerent, adversis invictum robur cernerent, et disciplinam militarem prudentiamque in administrandis disponendisque singulis sequerentur, et authoritatem amplissimam libenter retinerent. Haec cum in te sint dona, conerisque tam pulchro laudabilique exemplo ad eorumdem lucem alios multos adducere, et quasi normam boni gubernatoris dirigere, merito te omnes strenuorum istic hominum florem, ditionum istarum firmamentum, bonique Principis ornamentum existimant: merito quoque nos tuae Excellentiae hosce nostros de Armis commentarios nuncupamus et consecramus. Arma certe hujuscemodi mit timut ad bellum ita delectabilia, ut eadem vel domi sedens, in alto contrectare possis otio, cum in iis ipsis et disciplinarum cultum, et variae eruditionis totiusque aentiquitatis imaginem honoratissimam sis agniturus. Haec qualiacunque a me conscripta, meae in te perpetuae observantiae testes, probata ad alios venire patieris: equidem nec dubito, quin tuo patrocinio defensa, gratiora omnibus futura sint. Faxit Deus Opt. Max. ut potestat et voluntas quo tibi dedit, eos exitus habeat, qui et illi maxime gloriae sint, et Christianis utilitati, et tibi dignitati, Vale.

[note: Hinc, Jus in manu, [gap: Greek word(s)] , apud Lucianum 1. in armis Mulierum Lacedae moniarum virtus. ] DEorum, ut hinc exordiamur, simulachra armis ornata, authoritatem, vimque armorum ihdicant. Nam Graeci praxipue deos omnes in universum ferro accinctos fingere consuerunt: ex eo scilicet innuere volentes, armis omnia parere, in armis jus esse, cum tamen Phoenices, ut pote mercatores, et assiduis dediti negotiationibus deos cum loculis et crumenis bene pecuniosos omnes effingerent: nempe, quod rerum omnium vim penes aurum et dividas esse arbitrarentur.

QUod vero Lecedaemonii Veneris armatae simulacrum dedicarint, virtutis id hieroglyphicum, quae praenituit in mulieribus. Nam cum Lacedaemonii bello cum Messeniis congressi eorum impetum sustinere non possent, pedesque sensim retroferrent, uxores eorum hoc animadverso, repente arma corripiunt, impetuque in hostes facto non tantum lapsam maritorum aciem restituere, verum et Messenios ipsos fugaverunt. Eas inde amplexi Lacedaemonii, prout erant armati, cum armatis promiscue, ut Lactantius ait, concubuere. Atque ita mox armatam Venerem colere coeperunt. [note: Sed habentem calyptram et pedicas. ] Neque tamen Venerem tantum, quam [gap: Greek word(s)] vocitabant, sed deos, deasque omnes cum lancea figurabant, ut eas ita redderent honestiores. Nihil enim apud eos ignavia turpius, nihil bellica virtute praestantius habebatur. Alia vero ratione armatae virgines in sacrificiis adhibentur: eas enim in numis aliquot, atque etiam in lapideis signis atque memoriis videas lacinia toga in humerum rejecta figuratas. Hae sunt virgines, quae Armatae dicebantur, quod in armum ita vestes conjicere sacrificii ritus deposceret. Unde etiam poma ex alieno in armum lagere, legibus prohibemur, tanto scilicet numero asportare, quantum humerorum onus sit. Hoc quidem [gap: Greek word(s)] fatemur, sed hoc loco necessarium.

[note: Cum hasta et scuto. Sumptum ab Aristophane in Pace. ] MARS ULTOR. CAP. III.

VIdere autem est plarisque locis, atque etiam in numis, signa Martis Ultoris cum scuto et hasta, quae nimirum belli indicia sunt, cum omnis ejus ornatus in eo versetur, ut arceat a se cladem, et hostibus inferat calamitatem. Hinc proverbium illud emanavit, [gap: Greek word(s)] , cum quid omni conatu aggrediendum innuimus. Hujusmodi vero statuam sibi Sesostris erigi curavit supra quatuor

cubitorum magnitudinem, ut ita mortales reliquos superasse gestarum rerum gloria testaretur. Nam eorum, quae plaeclara gesserit Rex hic AEgypti, pleni sunt omnes antiquitatis libri.

APud Romanos indicti belli signum erat hasta ferrata praeustaque, faecialis manu praetenta, quam ubi primum in hostium fines emisisset, tribus puberibus praesentibus, causa prius exposita, bellum justum indictum, fierique coeptum intelligebatur. Hinc apud Maronem Turnus primus,

AEGyptii sane sacerdotes tumultum, aut belli principium esse factum, significare cum vellent, armatum hominem figurabant, qui telum arcu contenderet, et ad feriendum paratus videretur. In Divinis tamen literis per arcum et sagittas ab improbis hominibus paratas, interpretes totum belli apparatum acipiunt, et hujusmdi significatione Psalm. LIX. Dedisti metuentibus refugium, ut declinare valeant artum, quamvis in Hebraicis codicibus longe alia lectio reperiatur. Ita tamen legit Euthymius, et hic arcum recipit Ecclesia.

IN Apollinis vero Dianaeque simulachris, arcus et sagittae vibratilem radiorum vim ostendunt. Unde Lucret ius hieroglyphice ita eos expressit:

Eaedem in Sagittario coelesti signo, vim ejus a remotissimis etiam locis in plantas et herbas permeare, [note: Gallieni numus. ] quae quidem ubiubi sunt, solari omnino vi vividae, et incolumes conservantur. In Gallieni sane numis Sagittarii signum est, quale coeleste illud fingitur, cum inscriptione, APOLLINI CONS. AUG.

MInime vero praetermittendus est locus in carminibus divinis Psalmo X. Siquidem impii arcum saepius intenderunt, promptuariis sagittis pharetram impleverunt, quas in quempiam probi cordis hominem immitterent. Nonnulli Paraphrastae, dum novitati forsan plus aequo student, pro eo quod apud Graecos est, [gap: Greek word(s)] , Sagittas ad nervum accommodarunt, ponere maluerunt: nempe quod ita id exponendum codex Hebraicus admoneat.

ADamantius tamen Graecam secutus lectionem, ita pharetram agnoscit, ut quid habeant hieroglyphici, etiam interpretetur: per eam enim cor intelligit, per sagittas, consilia, et cogitationes? per arcum, os, et labia. Nam et alibi dicitur: Cor impii repletum est veluti pharetra sagitis venenatis. Consilia enim cogitationesque pessimae impiorum sagittae sunt: arcus vero, os et labia: quo distento, quippe adaperto, virulenti cordis spicula depromuntur ad vulnera. Quod vero dictum est e latebris, non otiose appositum: si quidem hi cum lucem odio prosequantur, in tenebris delitescunt, et in coeca malignitatis atque ignorantiae latibula sese abdunt. Jam vero apud Lucianum legas, [gap: Greek word(s)] stare aliquem in insidiis incognitum, qui arcu semper intento speculetur, qua latus [note: Sic telum pro consilio, via, ratione, ut saepe Livius. ] exeras, ut ea te quamprimum parte conficiat. Ubi nimirum delatorum intelligas malignitatem, qui dicta factaque explorant tua, ac simul aliquid exciderit imprudenti, collectum statim ad dominum deferunt, ut aliquod inde tibi detrimentum accedat. Olympiis quoque Ode secunda, tela pro verbis pharetram pro sententiis a Pindaro positas in venias: in hunc modum, [gap: Greek word(s)]

[note: Huic rei aliud invenietur telum. Et Eras. Gbil. 2. centur. 2. Prov. 40. Cor Plutonis ab Herculea sagittapetitum. ] [gap: Greek word(s)] , Multa mihi tela velocia sub cubito in pharetra sonantia ex audiuntur, propter orationis acumen, et laudationum opportuitatem, inquiunt Interpretes. Prae clara enim esse debent, neque ab obtuso ignavoque ingenio prolata, quae dicuntur, sed ea opportuno etiam loco disposita. Alibi diximus, mysticae Philosophiae interpretes, Plutonis cor ab Herculea sagitta vulneratum, hieroglyphice significare velle nullum esse tam abditum in rerum natura locum, quo non pervenerit Philosophia: ejus enim scientiae latebras multi memorant. Nam et Nazianzenus ait Basilium Philosophiae latebras omnes penetrasse.

[note: Amoris sagitta. ] AMori vero arcus in primis dedicatur, propterea quod eo vulnere saucii semper eminus feriuntur, [note: Ex aspectuenim nascitur amor. ] veluti sagitta quadam ab amatis oculis emissa, et in amantium oculos recepta. Sunt vero illi, ut philosophatur Plato, radii quidam tenuissimi, qui ex intimo cordis expirant, ubi vitalis sanguis dulcissimus calidissimusque sedem habet, viaque sibi, ut Musaeus ait, per oculos patefacta, per amantis idemtidem oculos illapsi, ad intimum ejus cor penetrant: accensoque interim magis ac, magis sanguine, bilis etiam inflammatur, unde illi sequitur dolor, quem affixum esse cordi amantes omnes profitentur, quicumque illos eventus, aut durus, aut facilis sequatur. Hinc etiam adjectae ad amorem faces, de quibus alio loco disseruimus.

[note: Ad verbum ad Artem. lib. 1. c. 34. sub. sinem. ] APud Conjectores sane, si quis aetate florida vir aut foemina pectus sibi transfixum imaginatus fuerit, amorem significat. Non aeque id in grandaevo, siquidem huic id somnii triste aliquid, et illaetapile nuncium affert,

IN Divinis vero literis sagittae saepissime ponuntur pro doloribus, qui ex rerum perperam actarum conscientia cor stimulant, compungunt, exulcerantque. Ita Psalmo octavo supra XXX. Quoniam sagittae tuae infixae sunt mihi. Attigerunt me, transtulit Symmachus.

SEdenim Philosophi cum amoris cognomento coelum intelligant, non otiose commenti funt, et alas et sagittas velocitatis indicia figurare, simulque faces, utputa ignem, que et coelum ipsum maxime spectabile est, ac puerum denique, cum senium auferant a coelo. Amorem insuper primum omnium genitum autumant, et coelum initio creatum a Deo sacrae testantur literae.

[note: AEn. lib. 5. Et Medi. ] ESto igitur fagitta velocitatis etiam hieroglyphicum, cujus vero Virgilius juvenibus cursu pedum certaturis cum Equum primo praemium proposuisset, alteri Amazoniam pharetram, plenamque sagittis pollicetur. Et Armenii sagittam Tigrin vocant, unde et velocissimum animal Tigris, et fluvius rapidissimus, qui ex Armenia in Mesopotamiam labitur. Ibi enim sagitta Tigris dicitur. Et Psalmo septimo, quod minatur Propheta futurum, ut Deus gladium suum espediat, et arcum intendat, interpretes per gladium acerbitatem, per arcum celeritatem mortis indicari tradunt. [note: Alaris mirae volacitatis homo. Hinc de velocibus Nazianzenus ad Easilium [gap: Greek word(s)] , Ab aridis sagitta. Psal. 127. ] Ab hac sagittarum velocitate vulgus totius Italiae hodie cum quid properandum esse innuit, vocabulum formavit Affrezzare, ex quo sagittam Frezzam vocant. Sane Abarin genere Hyperboreum apud Scythas tantae velocitatis hominem fuisse tradit Nazianzenus, ut cum sagittam, veluti fabulantur, accepisset ab Apolline, emissam eam pari cursus pernicitate consequeretur, quo signo populos circumiens responsa dabat: inde sibi fidem acquirens, quod conatus ille longo supra humanas vires esse putabatur. Sed non fabulose apud nos dictum, Sicut sagittae in manus potentis, ita filii excussorum: per quas Eucherius Apostolos hieroglyphice significari tradit, qui orbem terrae volatu perniciosisimo peragrantes, doctrina sua mortalium. qui nondum Deum norant, corda penetrarunt. Filii vero excussorum, quia de prius excussis telis, hoc est, Prophetis, Apostolis geniti sunt. De iis Psalmographus ait; Misit sagittas suas, et alios alio delegavit. Plerisque enim locis sagittae verba divina sunt, quae penetrabili charitate corda nostra configunt. Hic arcus ille erat, quem tetenderat, paratumque adferiendum

asservabat quamvis hoc nonnulli ad minas referant, quod arcus inter alia significat, minarum [note: De arte poetica. ] etiam signum sit. Unde Horatius:

UBi tamen sagittae duae parallelari positu jacentes animadversae fuerint, quarum cuspides altera ad alterius pinnas vicissim convertantur, praesentaneae contrarietatis signum esse volunt.

[note: Regis Attila mortis augurium. ] QUemadmodum vero arcus intentus belli signum est, ita fractus sublatam belli ferociam ostendit. Et in ostentis eodem accipitur significato: veluti quod in recentiorum historiis legitur, ea nocte, qua Rex Attila sanguinis eruptione, quae profluvio effusissimo de naribus emissa est, suffocatus et extinctus est, supremum numen Martiano Imperatori apud Constantinopolim agenti apparuit in somniis, arcumque Regis defuncti relaxatum, ut alii fractum, ostentare visus est, quod de [note: Psal. 46. ] bellica ejus ferocia jam extincta signum fuit. Et in Divinis literis scriptum est, Deum eorum conterere arcum, et arma confringere, qui pietate posthabita spem omnem in ferocitate sua posuere.

[note: Darii et Artoxerxis numi. ] AB eo vero armorum genere, quo Persae plurimum utuntur, sagittas numis Darius impressit: sive ita gentem suam significare voluerit, sive potentiam suam late diffusam indicare. Nam et in Artoxerxis numo sagittarius miles cusus erat, eaque de causa numi illi Sagittarii vocitabantur, ut Plutarchus Agesilai dictum. in Apophthegmatis. Unde non infacete dixerit Agesilaus, triginta sec milibus Sagittariorum Asia pulsum, cum ea summa Rex corruptis per Timocratem Atheniensibus effecisset, ut bello adversus Lacedaemonios concitato is provincia decederet. Quod quidem dicterium proxime accedit ad Gylippi Noctuas, de quibus loco suo.

SAgittas autem Apollinis in Graecos immissas, pestilentiam manifestissime significasse nulli dubium, de quibus late apud Homerum. Hae vero hieroglyphice solares radios indicant corrupto coeli tractu contagem illam dispergentes. Et Christiana pietas e divinorum numero Sebastianum sagittis impetitum, dum Christo fidei testimonium praestat, adversus pestilentiam sibi tutelarem proposuit.

SUnt qui telum in sagittae cuspidem ita figuratum damnationis signum esse autument, aut explodendum summovendumve aliquod inepte dictum in scriptis: id quod Aristarchi summi Grammatici judicio inter hieroglyphica receptum est, quod eo ille signo usus sit in adulterinis apud Homerum carminibus summovendis.

QUod Palladem armatum ubique conspiciamus, indicat, arma parum proficere, nisi quae per sapientiam administrantur: nam stulto praecipitique ingenio Imperatores, quot et quantas et sibi et Reipubl. calamitates attraxerint, ut alia dissimulem, clades illae insignes ad Trebiam, ad Thrasimenum, ad Cannas acceptae, facile ostenderunt. Porro autem hasta in manu Palladis, ingenii vim atque promptitudinem ostendit. Unde apud Martianum legas,

[note: Alexandri statua. ] ADhaec lancea in quacumque videatur imagine, praeter militiam ipsam famae etiam celebritatem indicat. Quare Lysippus, ut Plutarchus ait, eam in Alexandri manu posuit, fulmen quod alii fecerant, aspernatus, utpote qui celebrem eum una vix aetate existimaret, dummodo quis veritatis studiosus, ea tantum quae re vera gesta fuissent ab Alexandro collegisset. Quod vero ad extensionem in longinquum facit, Telum appellant quicquid a manu jacitur, quod [gap: Greek word(s)] procul apud nos sonat. Quamquam apud Cajum Jurisconsultum telum vulgo appellaretur, quod ab arcu tantum mitteretur.

[note: Ad verhum a Plin. libr. 38. cap. 4. Saliva ictum aggravat. ] INfestissimum hostem, qui omnes, quo maxime laedat, vias exploret, nonnulli significare cum volunt, jaculum terrae appressum cuspide in ejus laeva statuant, dexteram vero oriri objiciunt, eo gestu, ut in eam inspuat: nempe quod persuasum sit ictus aggravari saliva in manum ante conatum ingesta. Id vero ea de causa fit, quia manus ita magis solidescit, et major in vibrando vis accedit: non autem quod ea quaedam sit fascinatio, ut Magiputant.

[note: Idem a Pli. lib. 38. c. 4. ] NAm illud forfan pertineat ad Magiam, quod a jactu, si quem inferendae jam injuriae poenituerit, in mediam expuendo manum, qua vibraverit, laevari percussum a poena prodiderunt. Alioqui pleraque alia expuere, contra omnes fascinationes et pericula amuletum esse creditur. Unde apud Theocritum [gap: Greek word(s)] , ter in sinum meum inspui. Meminere hujus rei et Plinius, et authores alii plerique.

[note: Hastae gestamen honoratum. ] SEdenim ne Lysippum adeo malignum aut invidum in Regem suum, ut paulo ante dictum, fuisse suspicemur, sciendum hastae gestamen haudquaquam inter vulgares honores habitum, tantaeque apud veteres venerationis fuisse, ut loco diadematis pro insigni Regio haberetur. Neque temere Virgilianus AEneas,

Et Regis filius Pallas apud eundem, telo rapto volat obvius ipse AEneae. Neque quidem ea solum Ibidem. donari solitos tradunt, qui fortiter in bello fecissent, verum et Junonem Curitin ab eo nuncupaverunt: Curis enim hasta Sabinis erat, quod jam apud omnes pervulgatum est.

[note: Plin. lib. 7. cap. 28. Hasta pura. ] EOrum qui fortiter fecissent insignia, more quodam hieroglyphico apud veteres fuisse reperio hastas puras, quibus milites ab Imperatoribus donari soliti, eaque de causa Sicinium Dentatum, Plinio referente, hastis puris duodeviginti donatum. Hastas vero puras, Donatus et Servius interpretantur, sine ferro, eo praesertim Maroniano visu:

APud Carthaginenses, genus intractabile bello, belli hasta erat indicium. Hinc cum bellum velle se cum Romanis professuri essent, Romam ad eos hastam suae voluntatis signum miserunt. Sedenim apud Macrones, dare accipereque lancem, sanciti foederis signum fuit, cujus rei meminit Xenophon, De reditu Graecorum IIII.

EA vero de causa viros fortes hasta donari putat Festus Pompejus: quod hasta summa armorum et Imperii esset, captivosque sub ea vendi morem fuisse, proindeque rei fortiter gestae signum

erat. Et sub jugum mittere, qui superati essent, quique per [note: Jugum militare. ] vim sub Imperium devenissent, apud historicos frequentissimum. Constabat vero jugum ex hastis tribus, duabus quidem fixis, et alia in transversum ad eas alligata: sub his enim distinctos transire cogebant, inquit Festus, ubi discinctos intelligendum armis spoliatos. Hinc etiam mos apud Romanos fuit, ut nuptarum capita coelibari hasta comerentur, [note: Hasta coelibaris. ] propterea quod quae nuberet, imperio viri subjiceretur. Coelibarem autem hastam vocabant, quae in corpore gladiatoris abjecti occisique stetisset.

[note: De hasta qua homo occisus sit, mira Plin. l. 28. c. 4. ] AJunt vero nonnulli conjunctionem maritalem hieroglyphicum id significasse, ut quemadmodum hasta ipsa in corpore gladiatoris haesisset, conjunctaque fuisset, ita debere sponsam viro conjungi, ut quod nostrae monent Divinae literae, duo sint in carne sua. Alii boni tantum ominis causa factum autumant, ut vota hinc ostenderentur, fore ut viros fortes geniturae essent.

PRaeterea, ut Justinus ex Trogo memorat, ab origine rerum pro diis immortalibus veteres hastas coluere, ob cujus religionis memoriam hastae adhuc, ait ille, deorum simulacris adderentut.

Quinetiam simplex baculus surrectus apud AEgyptios divinitatis hieroglyphicum fuit. Atque hoc [note: De delubrio Macro. lib. Sat. 3. c. 3. ] illud est, quod Paedianus ait in Divinationum commentario non placere sibi eorum opinionem, qui delubra existimant ligna delibrata, id est, decoriata, pro simulacris deorum more veterum posita.

Id fieri solitum a veteribus Cyrillus inquit, quod natura divina nullo modo neque dejici neque labefactari potest, sed inconcussa firmaque suo robore communiat, sustinereque omnia et omnium fundamentum esse perhibetur. Sed ut ea etiam, quae ad ineptias usque facta sunt in hoc genere commemoremus: Alexander Phereus hastam, qua Polyphranem avunculum interemerat, consecravit, additis etiam corollis, ei tamquam Deo rem divinam fecit. Tantum vero hastae a veteribus tributum, [note: Hastae a veterib. multum tribitum. Ovid Met. lib. 12. ] est, ut sceptrum illud Agamemnonis, multorum Regum successione apud Homerum celebre, Chaeronei Boeotiae populi divinos illi honores meditati, quo cultus ejus fieret angustior, Hastam appellitarent. Colebant vero illud uti numen singulis diebus hostiis a sacrorum antistite immolatis. Cui etiam (tanta fuit hominum vesania) mensa variis instructa carnibus parabatur, omniformiumque placentarum libis referta semper adstabat. Jam et Cenea illum, quem ex foemina in virum a Neptuno [note: [gap: Greek word(s)] . ] commutatum Graeci fabulantur, primum omnium ajunt comites suos jussisse per hastam suam jurare. Unde mox proverbium, Hasta Cenei, de quo apud interpretem Apollonii, et alios, Argonauticis, plura reperias.

ET Penates, qui apud Romanos tanta religione colebantur, armatos, hastatos quippe fuisse, memoriae proditum est. Dionysius enim duos ait adolescentes fuisse militari habitu, et vetusto opere, qui sederent, et pila in manibus [note: A Macrob. lib. 3. cap. 3. Saturn. ] tenerent, cujus rei testimonium titulus subesset. DII PENATES. Eos Nigidius putat esse Apollinem et Neptunum, quod in Apolline calor et aritudo, in Neptuno humor et frigus intelligatur, quae nostrae ompositionis principia perhibentur. Et quoniam Penatibus magnorum deorum cognomentum attributum est, unde Maronianum illud:

[note: A Macrob indidem. ] eruditiores particulam, Et, ad expositionem positam volunt. Alii eos Jovem et Junonem esse voluerunt, horum enim praecipuum esse munus, juvare mortales, atque inde utrique nomen. Alii Castorem et Pollucem Deos magnos vocari persuasum habere. Sed quoniam in nullo deorum magis, quam in diis Penatibus et Poetae et Historici occupantur, tum ipsa vetus Romanorum religio tam multa, tam saepe de his in medium protulit, haud quaquam ab instituto negotio alienum fecero, si [note: Deorum Pennatium origo et inspitutio. ] super his aliquid ex remotiore vetustate repetiero. Pallantis filiam legimus, cum Dardano in Arcadia nuberet, dotis nomine munera Palladis attulisse, scutum quippe breve coelo lapsum, quod Palladium appellarunt, cumque hujusmodi scuto, magnorum deorum simulacra. Orta autem seditione in Peloponneso, Dardanum inde cum uxore et magna Arcadum manu vertisse solum, atque in Samothraciam navigasse, ubi dotalibus muneribus templum erexit, quibus occultas instituit caeremonias, ut sacra ea separaret a vulgi cognitione. Simulachra itaque in subterraneo specu condidit, quae mox cum inde in Asiam transmigraret, secum advexit, et in Dardania a se nuncupata collocavit. Illus cum Ilion aedificasset, eo deos ipsos transtulit. AEneas ex incendio Trojano ablatos in Italiam vexit, eosque Lavinii posuit. Ascanius in suam Albam traduxit, pulcherrimo illis templo aedificato. Vemm ajunt sequenti nocte Penates, nullo ferente, Lavinium rediisse, ostia clausa inventa, parietes integros, et tectum nulla in parte violatum: quo miraculo motum Ascanium, ajunt, sexcentos curatores Lavinium misisse, qui sacra custodirent, praefectumque his antistitem Egestum nomine. Iidem demum Romam translati cum urbem approbassent, nequaquam abierunt. Cumque eos Romani in urbis Imperiique sui custodes admisissent, ne per vim aut dolum auferri possent, eos in subterraneo, ut Dardanus fecerat, specu, templo ibi dedicato, posuerunt. In quo quidem templo id praecipue religionis observabatur, ut spuere nesas esset. Ad hoc specu, et pristinum Dardani institutum, Virgilius allusit, cum scripsit:

Nam sacra Penatibus sine Vesta nunquam fieri solita, sed una cum Vesta semper illi colebantur. Quid vero Vesta foret, declarat NaSo:

Et Sinon apud Virgilium, ubi se Penatum offensam vereri simulat, si patriae secreta hostibus prodat, cujus cura Penatibus credita:

Sed quoniam de Vestali igne, et diis Penatibus alibi etiam disseruimus, hoc pro loco commemorasse sufficiat.

[note: Hinc Plautus in Mostellaria, Nimio plus sapio sedes. Bila quid. ] ID vero tutelares eos esse ostendebat, quo sederent, quod pila gestarent, quod adolescentes essent, Nam sessio hieroglyphicae firmitatis et constitutae rei consiliive signum habetur. Pila propulsationem malorum, incommodorumque significant. Adolescentia incrementum, quod Imperio esset in die accessurum. Quod vero genus teli pilum sit, a Vegetio ita describitur: Missilia pedestris exercitus pila vocabatur, ferro subtili praefixa trigono novem unciarum, sive pedali, quae scutis infixa non possent abscindi, et loricam facile perrumperent.

FRameae vocabulum, et id genus teli, Germanicum est, de quo Cornelius Tacitus in Germanorum moribus in hunc modum scribit: Hastas, vel ipsorum vocabulo Frameas, gerunt, angusto et brevi ferro: sed ita acri, et adusum habili, ut eodem telo, prout ratio poscit, vel cominus vel eminus pugnent. Ita Eques scuto frameaque contentus est.

IN Divinis literis framea, ut et alia telorum genera mortis hieroglyphicum habetur. Ita Theologi eo Psalmi loco: Erue a framea Deus animam meam.

[note: Seuto donati. AEneid. l. 9. ] LOcus exigit, ut hastis scuta etiam adjiciantur, quorum varia sunt hieroglyphica, quia variae sunt eorum speciej, varii etiam usus, neque facile est omnim rationes exquirere in tam varia tamque frequenti armorum pene omnium mutatione, quae unaquaque aetate facta est: eas tamen non formas amplectemur, quas in nurnis, aut veterum monumentis figuras observaviraus.

PAri honore cum hasta scutum fuit, quo inter praemia reliqua militaria donari soliti sunt, qui strenue fecistent, cujus rei exempla passim apud historicos. Et apud Virgilium AEneas clypeum afferri jussis, quo juvenem egregium Nisum praestanti munere donaret. Praecipuum vero honorificum apud Argivos fuit scutum Enhippi, puero, qui tale aliquid meruisset, gestandum tradere, eoque inserto pompam ducere. Argivi porro primi omnium scutis ligneis usi, eo praelio quod inter Proetum et Acresium fratrem gestum est, pro tyrannide occupanda. Sedenim de honoribus inferius.

[note: Palta coelo delapsa. ] CUm Palladium superius coelo lapsum, scutum fuisse diceremus, significatum ejus ad Imperii tu telam spectare interpretati sumus. At identidem observatum est Peltae quoque significatum salutis esse, quod interpretatione Numae desumptum est: is enim delapsam coelo peltam salutem urbi immissam interpretatus est, cum octavo ejus anno pestilentia peruniversam Italiam debacchata, Romam quoque urbem invasisset. Utrum vero gravis alioquin author peltam proprie necne dixerit, [note: AEn. lib. 9. ] quod scutum Numae tempore coelo delapsum fertur, et lapsa ancilia coelo Maro dixerat, alii viderint. Legi tamen de Sahorum ornatu, consuesse illos capite gestare pileum instar coni, non obrotundum, ut vulgo: thoraca aheneum induere, dextera manu anale, laeva peltam aheneam circumiulisse: quamvis, ut dictum, et laeva ancile gerebat,

[note: AEn. lib. 1. ] Quoniam vero pelta Maroni lunata dicitur, operae pretium me facturum crediderim, si figuram ejus ex antiquis monumentis descripsero. Nam ea Romae multis locis aspicitur, nusqua tamen speciosius quam in marraore quodam conditorio, quod nunc in hortis Pontificio Palatio subjectis pro aquae temporariae alveo ab Leonina porticu spectatur. Ibi pugna quaeda mAmazonum incisa mira quadam arte, sive ea Trojana sit, sive, quod potius reor, quae ad id genus erraticis in Scythia commissa est. Ita viri mulieribus parcere, invitique obvlas sauciare videntur, cupereque eas potius captivas facere, quam laedere. Omnes illae peltis armatae sunt, quarum species in hunc modum describi potest: ut scilicet circulus descriptus linea diametrali dissecetur, pars altera quantum cubiti manusque ministerio inserviat, relinquatur, altera duobus a lateribus excavetur, ita ut in eorum medio spatium sit insertando brachio, cujus hoc sit propugnaculum Extrema ad scuti marginem lunentur in cornua Orbes illi duo hinc inde exempti, insertandae si opus sit hastae alter commodus, alter ad inspectandum inserviat.

VAriabat vero peltarum sorma, qua parte manus erat inferenda: ut in prima Armenica incisura erat rectanguiaris.

QUae in secunda, orbicularis fieri consuerat. Tum etiam coribus, cum pelta primae caeruleo color est, in alba parma: secundae vero, purpurea in parma ipsa caerulea: in utraque vero pelta aureus umbilicus.

MEnapiorum autem pelta rubra erat in alba parma, sed infra in eoalbo sub pelta canis lutei coloris, pedibus ad cursum quantum fieri possit, exporrectis, utero ad peltam verso, dorso parmae superficiem spectante.

VEsontes, qui sub illustri viro Magistro peditum militabant, parmam habebant peltis quatuor caeruleis insignem, quadrangulari situ intra parmae marginem et centrum dispositis: centrum autem in partes quatuor decussatum, quarum duae albae, caeruleae duae. Circa centrum coloris rubri circulus, et in parmae ambitu alter itidem ruber conspidtur.

[note: Antonini Pii numisma. ] EJusdem omnino significati Ancile est, cujus figura, ut ex veterum numis habetur, ovalis est, ductu quidem oblongiore: quod, ne cui dubium relinquamus, ex Antonini Pii numo didicimus, ab cujus altera facie scuta tria una serie disposita, ea qua diximus figura conspiciuntur, quibus inscriptio subjecta est, ANCILIA. In altero Antonini ejusdem numo scuta sex habentur ancillorum specie, ut pariaduo, uno super alterum sublato, partem inferiorem ostentent, qua scilicet brachium insertatur: mox singula utrique pari appensa, quae umbonem spectandum objiciant, in eum quem vides modum. Literae nonnullae in eo quem attrectavi numo detritae sunt, una excepta locutione, SUPERATO: ubi etiam duo prima elementa ita curta sunt, ut vix discerni ab oculatissimo quoque possint.

EA plurimum forma scuta sunt, quae Palladi dedicantur quamvis non negarim orbiculari etiam specie nonnumquam facta, cujusmodi est Argolicus clypeus, quem Maro cum Phoebea confert lampade. Hieroglyphicum vero id esse plerique volunt, ut orbem indicare videatur, qui sub clypei specie regatur a sapientia. Quare Martianus Capella, qualisqualis author est, ita de Pallade ait:

[note: Quoniam Medusae caput inspicientes in saxa berterentur. ] DE Medusa vero, quae fit in umbone medio figurata idemsentit, quod in serpentis commentario diximus, ubi de Domitiano loqueremur, qui Medusae signum gestare solitus est ad stuporem, quem affectabat de se inter mortales concitari. Martiani versus de Medusa:

ITa vero scutum pro defensione ponitur, ut milites eos ignominiose notari passim videas, qui plus salutis et spei in scuto, quam [note: Scipionis dictum. ] in gladio posuissent, Scipionis praecipue dicterio notum, cum railiti. qui clypeum elegantius ornaverat, dixit: Non miror quod clypeum tanta ornaris cura, in quo pluspraesidii statuas, quam in gladio. Scuto

vero nos coronatos ait Psalmographus pro tuto circumseptos munimine: monitiones enim plurimum in orbem circumduci consuerunt.

ESt et deditionis signum clypeus, si caput ei summittatur, quod apud Appianum legas, ubi Afranii et Petreii turmae quaedam a Caesare circumventae, capita clypeis subjecere deditionis indicio. Alibi scuta supra caput sublata, et hujusmodi junctis umbonibus progressus oppugnationem ostendit: qualia Romae passim in columnis et triumphalibus arcubus, aris, clypeisque conspiciuntur.

[note: Mos antiquus pugna tueunda. ] SCuta vero hastis illisa pugnae initium significabant: siquidem moris erat cumprimum hostes collatis signis in propinquum ita processissent, ut jamjam pugna esset ineunda, ad concitandos militum animos, uno eodemque tempore sub datum signum scuta percutere hastis, strepitu quam maxi, mopossent excitato: quem morera apud Marcellinum invenias. Eundem morem hunc a Graecis observatum tradit Xenophon, sed ad Equos incitandos fieri solitum. Apud Philostatum etiam, ubi de expiationibus ad Achillis tumulum agitur, legere est, milites qui ad tumulum succederent, post hymnum, quem cecinissent, scuta hastis solitos incutere, quemadmodum in bello fieri soleret, cujus haec sunt verba: [gap: Greek word(s)] .

QUod vero milites initio pugnae facere consuerunt, togati, fabula vel concione, quam spectatum vel auditum venissent, absoluta, scabellorum crepitum faciebant, eo scilicet plausu actoribus [note: Scabellorum crepitus. ] gratulati. Hinc apud M. Tullium oratione pro Caelio legas: Deinde scabella concrepant, aulaeum tollitur. Dictumque illud de Callgula apud Suetonium: Et quondam tres consulares secunda vigilia in palatium accitos, multaque et extrema metuentes super pulpitum collocavit: deinde repente magno tibiarum et scabellorum crepitu, cum palla tunicaque talari prosiliit, et decantato cantico abiit.

CLypeis unde nomen incidi, describive facta pulchra moris fuit, unde qui nihil adhuc strenue in [note: AEnei. l. 11. ] bello gessissent, alba utebantur parma, de quo Virgilius: Parmaque inglorius alba. Donabantur ab Imperatoribus honori militibus, atque etiam diis, quare saepius apud Livium legas, argentea clypea templis illata, ac diis dicata. Hic nonnulli vocabulum a sculptura factum voluere, quod in his [note: Clypei etymon. Plin. lib. 35. cap. 3. ] omnino imagines haberentur, in qua quidem sententia Plinius est: scutis enim (ait ille) qualibus apud Troja pugnatum est, continebantur imagines, unde et nomen habutrunt clypeorum, non, ut perversa Grammaticorum subtilitas voluit, a cluendo deduci. Sed quoniam in Grammaticos incidimus, inter clipeum peri, et clupeum peru, differentiam ponit Cornelius Fronto, clupeumque peru, quae omnino ypsilon [note: AEn. l. 2. ] Graeca est, imaginis esse dicit. peri vero armorum. Apud Virgilium tamen, Mutemus clypeos legas, ubi de armis dubio procul intelligendum. Sed et in iis imagines fuisse, Servius attestatur, qui Graecorum in Clypeis Neptunum, in Trajanorum Minervam pictam fuisse dicit. Sed nihil sit horum, quomodo se pro Trojanis venditassent, nisi Trojanorum insignia in clypeis apparuissent? Sedemm aui sunt, qui genus, non scriptionem, differentiam facere putarint: ait enim Labienus, clypeum neutro genere Imaginem significare, virili vero inter arma poni. A quo diversus est Pomponius dubii sermonis libro secundo, ubi Clypeus et Clypeum indistincto genere dici ait, sed litera differre, ut pugnatorium peri, Clipeum dicamus, imaginem vero peru, Clupeum, ut etiam ex Cornelio dicebamus. Eam vero differentiam improbat Charisius, qui Clipeus peri, et Clupeus peru, non alia ratione dici asseverat, qua Maxumus et Maximus, Optimus et Optumus, propter communionem i et u literaru. [note: AEn l. 2. ] Sane Clypeum utroque genere pro scuto Virg. posuisse, agnoscit Nonius Marcellus, non malus author: [note: AEn. l. 9. ] Ardentes quippe Clypeos, et ita alibi, et noco: Clypeum superintonat ingens: Clypeum ingens recto casu indubitato legis Nonius, cuiServius assentitur, dum per hoc expressum ait illud Homericucto [gap: Greek word(s)] , quod etiam alibi Virgil expressit: Sonitum super arma debere. Sed ut has Grammaticornm altercationes omittamus, quamvis hae tibi doctissime Nicolae, numquam displicuere,

de significato rei potius agamus. Dedicabatur sane Clypeus iis, qui grave aliquod periculum a Repul propulsassent, sustulissentque penitus, propugnationis defensionisque memoriam: iisque rem gestam imaginibus explicabat. Denique hoc non tantum de militaris Clypei forma intelligendum est, quantum de quacumque dedicatione in alicujus praeclari viri memoriam posita, et vel sculpta. vel inscripta ad posterorum memoriam: cujusmodi marmoreae aeneaeque tabulae et Romae et alibi adhuc superant, quae omnia Clypei cognomentum usurparunt. Trahit vero me gestae rei tam praeclara magnitudo, ut [gap: Greek word(s)] , sed forsitan non importune dicam, qualianam essent, quae clypeos hujusmodi mererentur. In longa sane tempora spectatus est clypeus aureus in Romana Curia collocatus, qui senatus totius judicio in D. Claudii honorem affixus erat, quod ille ut primum Imperator salutatus est tricena XX. millia Barbarorum, qui adversus Imperium Romanum arma sumpserant, naviumque, si Pollioni credimus, duo millia selicissimo successu delevit, adeoque attrivit, ut paucos ad solum patrium redire permiserit. Extat adhuc exemplum ejus epistolae, quae ita scribitun Claudius Broccho. Delevimus trecenta viginti millia duo millia navium mersimus, et quae sequuntur. Adducit hoc in memoriam, quod duodecimo de bello Macedonico apud Livium legitur, clypea aerata ab AE DD. CUR. P. Claudio, et P. Sulpitio Galba posita. In codicibus vetustis manuscriptis clypea aurata legi. Quod vero ad arma pertinet, Poeni quoque clypeos ex auro factitavere, sculptis imaginibus, et secum in castris tulere.

[note: In clypeis picta, belincisae. ] ET literae nonnumquam singulae, hieroglyphieorum munus explevere. Apud Romanosid frequentissimum, in omnibus fere familiis appellandis. Sedenim de his dicere, tam longum quam superfluum esset. Id unum, quod ad arsua pertinet, dicam, a literam in Lacedaemoniorum scutis notatam, populum eum significasse.

AT in Messeniorum clypeis, qui et ipsi clarissimi olim extitere, M descriptum erat, sui et ipsum populi significatione.

[note: Dionysii dicterium. ] QUod ideo non sum referre gravatus, quia arrepta hinc occasio est in argutum Dionysii dictum illabendi. Erat in antiquorum sortibus M. litera morositatis et stoliditatis signum, unde proverbium, [gap: Greek word(s)] , obvenit tibi M. objectunque aliquando Dionysio cavilli vice, cui sors obvenerat M. [gap: Greek word(s)] , cui tamen et vasre, et vero de se praesagio respondit ille, [gap: Greek word(s)] . Quamquam ex eo quod res optime successit Dlonysio, proverbium iliud, Sortitus es M, de callidis, et longe majora quam in hominum spe, aut opinione fuerint attentantibus, dici mox coeptum.

ADdemus illud E, signum in Equos impressum apud Graecos curiosiores, indicasse ejus generis Equos, qui Samphorae vocabantur. Imo quia E, illis inustum fuerat, eo sunt nomine nuncupati, vocabulo ipso notae hujusmodi signum prae se ferente, uti Koppatiae, quibus K generis erat signum. Fuerunt enim. ait Eustathius, qui [gap: Greek word(s)] literam [gap: Greek word(s)] nominarent, uti nunc Theutones plerique omnes Papa scribunt, et Popa enundant. Ita Dorienses [gap: Greek word(s)] dicebant, ut apud Athenaeum. Samphora igitur a ferendo [gap: Greek word(s)] .

ET ne singulas literarum notas alieno loco commemorem, subsequentis in ordine literae M, sigmficatum in Pontificum libris tantum liceat addidisse: per eam liquidem nefasti dies notabantur. [note: N. L. quid. N. D. quid. ] Notum illud, N, L. pro non liquere, positum in judiciis Et N. D. neci datum interpretari, quod mihi non satis constat. Verum illud non importune addiderim, Neci datum intelligi, sine vulnere mortuum, utputa veneno, aut fame, sed haec tamen authores confudêre:

DE Salus, quorum insigne esset thorax aheneus, et Ancile in dextera manu, in laeva vero. Pelta, cum historia sit scholis omnibus notissima, supervacaneum judicavi plura repetere.

POst arcum et sagittas, jacula, pilaque et scuta demum, Gladius locum habeat, cujus plurimus ex omnibus armis usus.

ID vero praedpuum ejus erat hieroglyphicum, ut pro crudelitate poneretur, cujusmodi nuncupatione AEgyptii Ochum appellare soliti sunt, qui quidem Persarum [note: Ochi Regis crudelitas] Rex omnium crudelissimus, ac maxime formidabilis, caede omnia roedavit, quacunque per AEgyptum progrederetur, quodque apud eos inexpiabile facinus habebatur, Apin ipsum jugulavit, et amicis epulandum apposuit, atque ita universam AEgyptum unius animalis caede luctuolam fecit, tanto is odio gentem eam prosecutus est.

[note: Crudelitas praesagita. ] PRaesectum gladio sinciput, scelestum indicabat sacinus: ita enim [gap: Greek word(s)] . interpretabimur ex Hori Nilaici dictatis.

QUare apud AEgyptios machaerae nomen imagove, in Regum nomenclatura pro nomine Ochi hieroglyphice exponebatur, atque ita recensebatur, ab instrumento eo tam lethali sumpta similitudine. In Asino sane dictum, quonam argumento Persarum Magi crudelitatem in eo ab initi Regni principio praesagiverint: quia scilicet Artaxerxe patre defuncto, in ingressu regni lautiori, ut fit, mensa ex pluribus eduliorum condimentis apposita, Ochum animad verterunt manus primum ad cultrum injecisse, mox ad panem, et cames, quas avide et immoderate comedit.

DIogenes verba gladio comparavit, cum adolescentem formosum admosum turpia quaedam [note: Diogenis dictum. Huc spectare potest illud potest illud. D. Hie ronymi ad D. Augustinum, Melle litus gladius Ad berbum ab crasmo Chil. 1. Cladium acutum abertas. ] fabulantem audivisset: Non te inquit, pudet ex eburnea vagina plumbeum gladium exercere? In venies vero passim de maledicis verbis proscindere: et eloquentiam ipsam esse gladium, et gladium in ore aliquem gestare, qui ut ait Horatius, sit

Et sacrae nostrorum literae linguam gladio saepe comparant, ut Psal. 58. Lingua eorum gladius acutus. et subsequenti. Exacuerunt ut gladios linguas suas, ubi quidem de calumniis et insidiis sermo est, quae ab hossibus parabantur. Aliter apud Paulum, cum ait, vivum esse Dei sermonem, et efficaeem, et omni gladio ancipiti acutiorem, penetrabilioremque. Hebr. 4.

QUod vero declinadum subterfugio acutum gladium Pythagoras mortuerit, dicens [gap: Greek word(s)] , plerique symbolicum sensum secuti, a periculosis negotiis abstinendum interpretantur.

IUniorum autem inventum est justitiae severitatem atque rigorem, per exertum ensem manu virginea praetentum significare, cui ad aequitatis judicium trutinam etiam addidere. Sedenim apud veteres aliter traditum inveni, qui justitiam cum libratis omnino lancibus in laeva figurabant, sed in dextera non entem, sed fasces cum adaliigata securi statuebant, merita aequaque ex hujusmodi hieroglyphico

praemia merentibusimpendi atque distribui, hinc scelerum convictis castigationem impendere significantes. Sed enim species haec duas secum mulieres captivas trahit, unam, quae fractum ensem manu praetendit, alteram, quae conto innititur, duo ex hoc figmento vitia domita indicantestes, ut ex utriuque medio virtutem ipsam adstruerent. per fractum scilicet ensem severitatem nimiam retusam cohibitam veintelligentes: per contum, lenitudinem ad serulam revocatam, qua judicia plus aequo producebantur. Inde enim contatio, quae retardationem significat. Lenti vero sunt, qui nullo atroci quantumlibet scelere concitantur, neque publicis neque privatis injuriis commoventur. Sunt tamen et alia justitiae hieroglyphica, quae locis suis, prout res exigit, exponuntur. Apostolus tamen ait, judicem esse Dei ministrum, ideoque non sine causa portare gladium: vindex enim in iram ei, qui male operatur. Et quoniam satis constat gladium severitatis animadversionisque indicium esse, praetereundum non est, quod in Divinis literis saepe mentio sit ancipitis gladii, cujus hieroglyphicum est, quod in judicio corpus atque animam punire simul potest, vel quod et supplicio praesentis poenae, et suturae metu puniat. Ita accipi ancipites gliadios in Sanctorum manibus. Nam ut et Eucherius ait, qui mundi peripsemata et quisquiliae creduntur, de nationibus ac Regibus judicabunt.

[note: Quales forsan gladii Delphici [gap: Greek word(s)] Ignem gladio ne fodito. Satyra 3. His adde cruerem, atque ignem gladio scrutare. [gap: Greek word(s)] Eucianus in sectis. Apud Teretium in Phormion. A caso matris utero dictus Caesar, bel ab Blephanto easo. Unde caesones ettam dicti. Meminit Suet. in Tyberio. c. 10. Esaia. 27. ] IGnem vero gladio dissecare, quid sibi velit apud Pythagoram, non facile fuerit augurari, cum in ejusmodi symboli enarratione diversi abeant praeclari admodum viri. Nam D. Hieronymus, atque etiam Cyrillus, impudentem, ac ira percitum animum aseritate erborum (is enim gladius est) non esse lacessendum exponunt. Diogenes, potentiorum iracundiam non incitandam interpretatur, cui sententiae subscribit etiam Plutarchns. Et Flaccus Horatius cum in sermonibus dixit, atque ignem gladio secare, nihil aliud prorsus sibi voluit, nisi admonere nos, ne magnorum hominum indignationem adversus nos provocaremus, lacesseremusve.

REm, quae neque usui, neque efficaciae respondere possit non solicitandam, attendendamve, Lucianus, Basilius, et Plato, hinc significari arbitrati sunt, quorum si qua est authoritas, apte admodum, qui studium in nullius frugis opere insumptum significari voluerit, hominem pinget flammam gladio dissecantem. Cui simile dicterium illud, Aquam in moratrio tundere: neque non, Laterem lavare.

QUod vero fabulantur Caesarem per eultrum significari, juniorum inventum est, non inselix tamen. Nam cultrum pro dissolvendi incidendive significato poni apud Jamblichum reperias, in iis, quae scripsit ad Porphyrium.

JAm et inter insignia Pontificum, Flaminumve, eultri species aspicitur oblonga, manubrio, quod ex ebore fieri solebat, et ex auro, vel ex argento, rotundo, solido ad capulum juncto, fixo clavis aereis, aere Cyprio, ut apud Pompejum legitur, cui a secando secespita nomen fuit.

QUinetiam Pontificis nostri JESU CHRISTI gladius celebratur, qui, ut celebripentametro fertur,

quod apud Matthaeum praecipue legitur. Apud Esaiam vero Dominus intentato gladio visitare fertur. Per hunc Adamantius dissectionem Spiritus a carne videtur intelligere. Carnis enim sunt, sont fornicatio,

immunditia, adulteria, veneficia. idolorum servitus, et quaecumque dictu factuve foeda perhibentur, qux omnla Dominique Deique nostri secespita abscidit abstulitque. Antea enira quam ille nos inviseret coelo delapsus, non erat ensis hic inter mortales, neque caro quiequam adversus spiritum concupiscebat, neque spiritus adversus carnem. Adventu vero ejus edocti sumus, quae camis essent propria, quaeque spiritus, doctrinaque ejus quasi gladius vibratus carnem a spiritu essecuit, dissepara vitque, ut inde viveremus in spiritu, neque rerum nostrarum summam in carne, sed in spiritu statueremus, non corruptionem a carne, sed beatorum vitam a spiritu in lucro reposituri

[note: Lucianus in Toxari. Scytharum juramentu. ] APud Scythas, qui multa AEgyptiorum more confinxerunt, a quibus, ut veteres quidam authores tradunt, etiam instituti sunt, gladius mortis erat symbolum: fuitque maximum omnium illis juramentum, ventum et acinacem attestari (acinaces enim ut Medorum, ita eorum gladius est) per hunc quidem interitum, aut salutem: ineo enim salutis suae praesidia statuebant, per ventum autem animam, hoc est, vitam interpretantes, quod scilicet tamdiu vivamus, quoad vitales auras carpere permissum est. Pari modo in ostentis mali hominis et caedem minitantis habitus, ut Helvidio Pertinaci accidit, qui ante triduum quam occideretur, in piscina sibi visus est videre hominem, [note: Sueton. in Galba c. 11. Libelli dua in secretis C. Caligula in suet. in Caligula. c. 49. ] a quo gladio insestaretur. Eodem significato formidabilis minabundusque Galba, cognita Nero nis nece, fusceptaque Caesaris appellatione, iter ingressus est paludatus, pugione ante pectus a cervicibus dependente, usu togae non prius recuperato, quam omnes qui res novas moliebantur oppressisset. Quid vero libelli duo, qui reperti sunt in secretis C. Caligulae post ejus necem, in quibus notae nominaque continebantur morti destinatorum? praescripti enim erant diverso titulo, alterique Gladius, alteri Pugio nomen erat, per hunc eos qui clam opprimendi essent, intelligebat: per gladium, quos palam caedere destinasset: moliebatur enim Princeps carnificinae deditus, electissimum quemque utriusque ordinis interimere, mox Antium, inde Alexandriam commigrare.

IAm et potestatem et imperium ex gladio significari, a nostrae pietatis fundatoribus accepimus. Nam quod responsum a pio discipulo est, Eue duo gladii, sacrae Legis interpretes humanarum divinarumque rerum potestatem sub Christianae Reipublicae principe perventuram praemonstratum ajunt. Apud Chaldaeos idem indicatum, cum Darius vaginam acinacis, quem gestabat, Persico ornatu conspicuam haberet, longe ante quam Alexander e Graecia moveret in Asiam, eam ornatu Graecanico communiri jussit, quo facto Chaldaei responderunt, Imperium, quod Darius obtinebat, in eorum jus venturum, quorum arma imitatus esset.

[note: Plubarch. in Demosthene. ] ESt et Securi a secando nomen, quare Demosthenes Phocronem orationum suarum securim appellabat: brevi enim ille, sed acuta oratione, Demostheni plurimum adversabatur. Et Hieremias sermones Domini sicut securim ait, quae vel petras incidat.

EA non Romanos tantum Consules insignes faciebat, verum et Lydiae Reges, quorum gestamen erat. Inde Jovis Labradaei simulacrum, quod securis labris Lydorum vocabulo dicebatur.

ROmanarum vero securum significata cum scholis sint omnibus admodum vulgata, plurimique una cum Plutarcho rem interpretati sint, eas ad scelus, quod emendationem non reciperet, excidendum comparatas, ulterius ego de his quicquam in medium afferre supersedebo.

[note: Hic Tenedia securi. [gap: Greek word(s)] Tenedius numus Hinc [gap: Greek word(s)] pro inexorabili et tetrico bito. Plut. in collectaneis Adag. Proberbiu. ] NEque enim apud Romanos tantum, sed etiam apud aliquot Graecorum gentes securis severissmae fuit animad versionis hieroglyphicum, ut in Tenedio numo, de quo Pollux, cernere est. Tenediorum enim Rex cum legem eam tuisset, ut in adulterio deprehensi mas et soemina eodem supplicio securi subjicerentur, neque filio pepercisset suo, rem eo monumento jussit insigniri, quo Tenedius numus signatus est: de quo Aristoteles in Tenediorum Republ. una quippe parte securis est cusa, altera capita duo.

IN antiquorum memoriis plerisque securim et asciam, sed hanc frequentius, videas adsculptam, addito etiam elogio, Sub asciam dedi vetuit, quotiens defunctus non obliterandam de sepulchro memoriam cavet, aversaque ideo scalpitur ferri acies. Sed in Divinis literis, per asciam simpliciter pravorum hominum in insectandis abolendisque proborum operibus studium et conatum intelligimus: ut Psalmo 74, In securi et ascia dejecerunt eam,

FAlx praecipue in Saturni manu, temporis, quod uniuscujusque rei maturitatem attulerit, hieroglyphicum est, quod et nomen ipsum [gap: Greek word(s)] prae se sert. Nam aqud Graecos [gap: Greek word(s)] vindemiare est atque metere. Tempus autem edax rerum, omnia demetit.

UT vero Cyprianus sentit, rei rusticae, quam Saturnus docuisse fertur, signum fuit. Nam finis ejus industriae est, metere, fructusque colligere.

QUam vero falcem in custodis hortorum manu veteres posuerunt, ad fures arcendos, avesque ne fructus lae derent deterrendas, antiquum inventum est, castigationis quippe hieroglyphicum. Apud Zachariam Prophetam siquidem legas capit. 4. Falcem quam videre visus est longitudinis cubitorum viginti, latitudinis decem, contra fures eam, et contra perjuros exacutam, inferrique eam in domum furis atque perjuri.

[note: Hic illud Esa. cap. 10. Serra glori atur contra trabentem. ] INter instrumenta secandi et Serra est, eadem militare vocabulum. Ea sane in AEgyptiorum obeliscis frequens habetur: caeterum apud eorum authores, quos viderim, quid ea sibi velit, traditum non inveni.

PLaciades maledicentiam, sive ut ipse scribit, maliloquium, per Serram significari observavit, sive id ob dentium seriem, quae mordacitatem innuere videa tur: sive ob invisum stridorem, maximeque auribus infen sum, quem in nodos praesertim illapsos reddit, acerbo, ut inquit Lucretius, horrore concitato.

ANcipitem vero pugnara, victoriam alternatim modo in hanc, modo in illam partem, vicissitudine saepius variata, inclinantem, significare qui volunt, Serra pugnare dicunt, aut praeliari Id est tunc, Festus ait, cumfrequens est consertae puguae vicissitudo, cumque assiduo acceditur et receditur, neque ullo consistitur tempore, quod quidem ab secandi gestu desumitur: serra quippe modo in hanc, modo in illam partem assidue tracta.

IN militari disciplina Serra subsidium significat, de qua apud FI. Vegetium; Si ducenda serra, ex abundantibus ducendam esse, proptere a quod si de loco suo ordinatum militem transferre coeperis, univera turbabis. Serra enim a strenuis directa, ante frontem hostibus opponitur, ut turbata acies reparetur, sitque ad similitudinem A literae vel libellae sabrilis. Fuit etiam Germanici numi noca, de quo apud Tacitum legas, eaque de causa Serratus dictus.

QUoniam de armis ad offensionem comparatis est dictum satis, nunc de galea et thorace, quae ad defensionem accipiuntur, dicendum aliquid.

GAlea, qua Pluonis caputin primis tegitur, significat occulta esse principia generationis. Plutonem autem Solem interpretantur, eo tempore quo per hyemem remotas a nobis mundi partes circuit: unde etiam Proserpinam rapuisse confinxere, de cujus rei significato passim habetur. Illud addam, sceptrum illi et breve et aduncum figurari, quod inferioris regni indicium habetur.

ROraae quoque caput galeatum in numis passim, et aliis veterum monumentis. Id quanam alia [note: Sic Graci [gap: Greek word(s)] robur diunt. ] de causa fieri dixerimus, nisi ut fuisse eam omnino Martiam intelligamus?

ET Thelesillae Archivae poeticis studiis clarae statuam se vidisse Pausanias arrirmat, quae una manu galeam, altera velitarem hastam teneret, libris circa pedes appositis: ob praeclarum scilicet facinus, quod illa caesis acie ad unum Argivis a Cleomene Spartano, senes et pueros armatos moenia tueri jusserit, ipsa cum validam mierum manu hostem ad urbis direptianem incursantem exceperit, fuderit, fugave ritque.

CUr vero Periclis statuae casside tegerentur, si quaesierit quis, sciendum id a sculptoribus ea de causa excogitatum, ut eo remedio capitis vitium emendaretur: capite enim is [note: Pericles cur [gap: Greek word(s)] dictus. Unde Statius: Propugnat pectora thorax. ] fuisse traditur oblongiore, nec caeteris partibus respondente, quod deformiorem hominem reddebat. Constat eum ab obtrectatoribus ea de causa [gap: Greek word(s)] appellatum, utpote qui caput, junci instar acutum notarent. Quo vocabulo nonnulli decepti, [gap: Greek word(s)] apud Plutaschum legi credidere, commenti etiam causam, sed ineptam et importunam, id ei nominis datum, ob a gendi, fandique libertatem, quam is, ut iidem ajunt, ad impudentiam usque vendicasset.

THorax porro munimenti signum ponebatur: vitalia enim defendit universo pectori circumfusus. [note: Quin et pro septo ipso bitalia continente. ] Deque hoc Antisthenes Philosophus dicere solebat [gap: Greek word(s)] virtutem, quod auferri minime posset, munimentum esse. Nam et ensis et clypeus excuti amittique possunt: sapientiae arma, quae quis accinctus fuerit, firma sunt et stabilia. In pectore autem ita habere sedem sapientiam, ut pro sapientia pectus ipsum aliquando ponatur, ostendit Horatius, ubi dicit in Epistolis,

QUaesierit aliquis, quid in numis Bruti pugiones duo significent, adjecto pileo. Sed quoniam inter vestimenta, ubi de pileo agitur, explicatum est ex Dione, pugiones caedem, pileum vero libertatem significare, proindeque ex numo illo, Brutum et Cassium per caedem patratam patriae liberatores indicari, non esse hae duximus ulterius repetenda.

INter castrensia ornamenta honoresque, invenias plerisque locis non tantum signa, verum etiam et arcas pullarias, et castrorum ipsorum modulos, et signorum tum loculos et coronas, quae quoniam observatione digna sunt, et eruditis jucunda, minime gravatus tum quaedam subtexere: qualia uno marmore apud Paulum Cardinalem Caesium animadverti.

[note: Castrorum descriptio antiqua. ] Castra quidem hujusmodi quam adpinximus contignatione fabricata erant, tignis octo pro parte qualibet ita compactis, ut tribus quaeque locis in transversum conserta. clavis sive fibulis leonina capitaprae se ferentibus conjungerentur: quorum quidem clavorum hieroglyphicum in primis erat, ut in Leone suo loco dictum: Vigilandum esse. Supra hujusmodi castrorum speciera capita duo adsculpta erant, velo quodam a dextro usque in laevum protento, et superinsidente. Supra utrumque caput singulae laureae. A castrorum angulis, inferiore parte, loculi duo, unus hinc, inde alter, qui quadrata forma, intus vacui, in acutam cuspidem desinebant. Hi terrae impingebantur pro theca, mox signi pars ima in eum inserebatur. Ibidem erat et pullaria cavea cum duobus pullis pascentibus: inter quam et castra signum Aquilae conto praefixum. Idque manifeste ostendit, quaratione fieret, cum exemptus loculo contus suspensus videatur, loculo vacuo apparente. Alateribus longissimi conti duo, signis, praemiis, et gestaminibus militaribus instructi, in quorum summo cuspis ad loculorum formam, ima pars ferro praemunita, capulisque praedita, ut commode sisti et avelli possent. Sed jam et inscriptionem harum rerum indicem, et faciem ipsam marmoris repraesentemus

M. POMPEIO M. F. ANI ASPRO LEG. XV. APOLLINAR. CHO. III. PR. PR. PRIMOP. LEG. III. CYREN. PRAEF. CASTR. LEG. XX. VICTR. ATIMETUS. LIB. PULLARIUS FECIT ET SIBI ET M. POMPEIO. M. F. ET CINCIAE COL ASPRO SATURNINAE FILIO SUO ET UXORI SUAE M. POMPEIO. M. F. COL. ASPRO FIL. MINORI.

ApudDionem leges de loculo parvo, in quo Aquila aurea collocaretur, eum longissimo conto praefixum in exercitu a signiferis gestari, qui, ut facilius impingi terrae posset, in acutam cuspidem delineret. De quo videndus etiam Cornelius Tacitus, in expeditione Germanici, ubi de hoc loculo, sive de sistendis signis loquitur.

Sed quoniam superioris marmoris inscriptio quaedam habet, quae interpretatione indigeant, ut Centurionis signum apud veteres usitatissimum, et alia in dictionibus concisa, operaepretium visum est, ne quid a quoquam desideretur, totam eam explicare.

MARCO POMPEIO, MARCI FILIO, ANISIO ASPRO CENTURIONI LEGIONIS DECIMAEQUlNTAE APOLLINARIS CENTURIONI COHORTIS TERTIAE PRAETORIAE PRIMOPILARI LEGIONIS TERTIAE CYREN ENSIS, PRAEFECTO CASTRORUM LEGIONIS VIGESIMAE VICTRICIS, ATIMETUS LIBERTUS PULLARIUS FECIT ET SIBI ET MARCO POMPEIO MARCI FILIO, ET CINCIAE COLLIBERTAE, ASPRO SATURNINAE FILIO SUO, ET UXORI SUAE MARCO POMPEIO MARCI FILIO COLLIBERTO ASPRO FILIO MINORI.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XLIII. DE IIS QUAE PER SELLAM, CURRUM, FULMEN SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD REVERENDISS. PATREM NICOLAUM SCOMBERGUM CARD. CAMPANUM.

MAxime vereor, sapientissime Pater, ne aliquando me tacito cogitationis convicio verberaris, quod tuae erga me beneficentiae tibi conscius, tot que insuper meritorum, quae a te summa semper alacritate profecta sunt, nullum abhuc grati animi signum in me conspexeris elucere. Scias tamen accidisse, non negligentia, non russicitate, non ulla tuorum erga me meritorum oblivione, sed ob eximiam commodorum, quae abs te sum assidue consecutus, magnitudinem, ea quippe vel singula, pro quibus immortales tibi agere gratias debuissem, ingenium ita meum obruere videbantur, ne potuerim ulla unquam medit atione parem vorborum copiam excogitare, aut ulla mihi in parte satis facere. Dicendum enim erat, quanta me semper humanitate vir tantus amplecti perseraveris, ut mearum omnium rerum patronus extiteris officiosissimus, ut vitae dignitatisque meae rationem omnem favore, praesidioque tuo tuendam, juvandam, sustentandam, ornandamque etiam susceperis: denique author fueris, ut illustris adolescens Hippolytus, quem a summo pontifice ejus patruo mihi regendum, instituendumque mandari procuraveras, me tandem egere vetuerit: unde factum, ut aliquan mijo asserere, et interimissa per tot annos studia repetere licuerit, quodque parturiebam opus absolvere demum sperem: quod omnium meritorum maximum semper appellabo. Nam etsi alia perjucunda saepe mihi fuerant, nullum tamen hoc neque opportunius accidit, neque commodius. Cujus quidem consilii mei majorem in dies singulos fructum voluptatemque percipio. Hinc enim evenit, ut multa in amicos, quos mihi paria literarum commercia conciliaverant, non obscura forsitan extarent officia, dareturque interimoccasio, ut meum summum erga te studium inciperem omnino patefacere, quod omnium maxime cupiebam. Parum enim existimabam talia mecum cogitasse, quae menti semper firmiter inhaesenant, nisi res ipsa aliquo, utut fieri poterat, signo caeteris omnibus innotesceret. Visum itaque est unum e commentariis, quae per datum a te mihi otium

conscripsi, de mysticis AEgyptiorum literis tibi, si quid hoc ad rem facit, de dicare. In eo continentur Curna, Sella, et Fulmen. Sella, ut quies demum aliqua laboribus detur tuis, quos ut Rempubl. Christinam plerisque locis couvulsam firmares, bonam orbis partem ambiendo, quaeque ubique labe factata cerneres, prudentia consilioque tuo resarciendo, tolerasti: Currus, in quo doctrina sapientiaeque tuae sublimit as provehatur. Fulmen, quod tuae sit indicium et claritat is et famae. Dicent aliqui, impudenter a me factum, qui de picturis, de signis, de artificum operibus instituerim cum eo fabulari, quem consiliarium, quem socium, ubi arduae quaeque res inciderint deliberandae, nnximi quique principes sibi adsciscere contendat: agnosco quidem banc culpam, et inepte fecisse profiteor, qui te nugis his obtundere cogitarim: sed mali et a te, et ab aliis desiderari prudentiam meam, quam nisi hoc qualemcumque, est fecissem, me moriam, fidem, amorem, cultum et observantiam, officium denique ipsum forsitan exquiri.

SUmmorum Principum ornamenta, insigniaque et multa et varia fuisse, alibi recensuimus sed nullum unquam sella sublimius, neque augustius, neque venerabilius habitum. Reliqua enim ad humanae tantum amplitudinis decus facere videntur, hoc ad divinae propemodu majestatis honores proximum accedit. Quare minime arbitror me operam elusunu si multa, quae de sellae dignitate tradita sunt a Veteribus, commentarium hoc collecta, si quis hujusmodi rerum cognitione delectetur, in promiscuo usu fecero, measque super his lucubrationes studiosis omnibus communica vero.

POrro perennitatis, aeternaeque quietis hieroglyphicum esse sellam, plerisque locis toto opere disputatum est ex AEgyptiorum Sacerdotum institutis, eoque praesertim loco, ubi sedentis Cynocephali significata percurrimus: sic enim eum statuebant, cum AEquinoctii quietem aequalitatemque describebant: quae quidem necesse est ibi sit, ubi nihil subsultat quod alterum inquietet, sed omnia firma [note: Cynoceph a lus. ] stabiliaque in aequilibrio conquiescant. Quinetiam Veteres Deum infantiliaetate, utpote unicum atque perpetuum rerum omnium principium nullo conficiendum senio, inter loti arboris ramos conquiescere profitebantur: utpote qui divinitatem ex ipso sedentis habitu internoscebant, quem nulla unquam posset inquietatios sollicitare. Numa Pompilius Jovi flaminem assiduum Sacerdotem instituit, cui praeter alia ornamenta sellam etiam decrevit, et duos illi comites. Martialem et Quirinalem. Quod vero ad firmitatem attinet, ejusdem Numae praeceptum fuit, ut Post adorationem sederent, boni ominis causa, ut Plutarchus arbitratur, quo scilicet preces esse ratas augurarentur: Religionem hanc sella super, secuti plurimum sunt Romani Principes. Hinc Macrinus Imp. cum Bassianum Antoninum inter Divos referri, procuraret, tum multa alia, tum praecipue duas etiam statuas sedentes civili habitu illi decrevit, Divos eos, ex eo quod sederent interpretatus. Nasamones autem, quod ab obitu ad Deos evolare se arbitrabantur, eo quod sederent Diis ipsis propiores, cum morituri erant, inter expirandum sedere, ac sedentes etiam sepeliri volebant.

[note: Ausonius, Ammianus Marcellinus lib. 15. Alciatus embl. 114. Maro AEn. 1. aliique multi Romam AEternam dixere. [gap: Greek word(s)] sola Vesta manet in Deorum dome. ] CEllam hanc aeternitatis signum occulta fide perspicimus in numo quo dam in quo Romae simulacrum est in sede cum ancili et inscripdone: ROMAE AETERMTAS, cur scilicet Jupiter apud Virg. fateatur nec metas rerum nec tempora posuisse, sed imperium sine fine decrevisse. Nam et ipsum Romae vocabulum, nationes nonnullae ex patriae singuae significatione aeternitatem interpretantur. In numo cujus inscriptio est: CLOD. SEPT. ALB. AUG. idem simulacrum est sedens dextera genium porrigens Jaeva vero jaculum terrae affigens, cum eadem AEternitatis inscriptione.

EAdem aeternitatis significatio effecit, ut et Vesta per sedem exprimeretur, ut sella illi ante omnia, dedicaretur. Itaque Diis reliquis apud Platonem, Phaedro, duodecim ordinibus domo digressis, ac alatum Jovis currum subsequentibus, sola Vesta residet domi, eaque ubique sedens sculpi et pingi solita. Nam in Caligulae numo gemmata sella sedens, dextera pateram porrigit, sinistra contum terrae affigit, cum eadem inscriptione, VESTA. In alio Tiri Vespasiani, ipsi eadem sedens cum conto, dextera genium sustentat: literae, VESTA. In numo hoc inscriptio inferne, in altero superne posita est.

[note: Caligula et Titii Vespasiani numi. julia Augustia et Faustina Pia numi. M. Aur. Antonini Brit, M. Jul. Philippi numi. ] EAdem species, uti superiusde Bassiano dictum, relatum quempiam in Deorum numerum ostendit, quod ex inscriptione, quae est, Divus, intelligitur. Numus est cujus inscriptio, DIVUS AUGUSTUS, ab altera facie DIVA AUGUSTA, ipsa sella sedens conto innixa, dextera duas spicas porrigit. Juliae Augustae numo Dea signata est sella sedens, pinum dextera praetendens, Leone accumbente inscriptio, MATER DIUM. In Divae Faustinae Piae simulacrum muliebre est sedens cum lancea, signis ante affixis, quod pilam cui Aquila insidet porrigit, inscriptio, MATRI CASTORUM. Nam M. Antoninus ejus maritus Faustinam subito morbo exanimatam, divam a Senatu appellatam gratulatus est. Matrem vero castrorum ideo ipse vocitare solitus, quod eam secum et in aestivis habuerat.

CUm vero proprium Deorum sit perpetua srui quiete ne que ullos humanae vicissitudmis casus in postrrum expavescere securitatem invenlas hieroglyphice plurimum sella compositam. In M Aurelii Antonini Brit. numo dea sedens caput manu suffulcit, dextera radum tenet: quae vero manus caput sustentat, eadem sellae innititur. Inscriptio est, SECURITATI PERPETUAE. In altero Imp. M. Jul. Philippi Augusti Dea sedens est, quae dextera sagittam tenet, laevam supra caput tollit innixam sellae. Inscriptio, SECURIT. ORBIS. In numo quodam Imp. Neronis Caesaris Aug. P. M. TR. P. P. P. Dea sedens ara apposita, radium laeva tenet, dextera caput ab occipitio sustentat, cum inscriptione SECURITAS AUGUSTI, quod mihi reducit in memoriam dictum illud: In utramque, aurem quiescere.

[note: Clodii Pupieni et Domitiani numi. ] JAm et congiarium dari solitum simulacris tribus pro tribunali sedentibus, in numo Clodii Pupieni cernitur. Et in numo Domitiani Cos. XIII. congiarium ipse sedens populo elargitur, cum inscriptione, LUD. SAEC. AEdes vero juxta sita est, et in tribunalis facie literae appositae sunt, S. V. F. P. D. quarum sententiam ita reperi a nonnullis interpretatam, Sedem vovit firmam primo decennali.

AEDitumum quoque significaturi Sacerdotes iidem AEgyptii, hominem pro templi foribus in sede statuebant, eo amictum indumento, iisque gestaminibus ornatum, quae late Eusebius lib. 11. de praep. Evang. recenset, ubi templum Serapidis describit, et custodes. hos ipsos pastophoros enumerat, a Sacer dotali scilicet habitu sic cognominatos, a Latinis alias aeditumos, quasi aedium indumos, alias aedituos, a tuendis aedibus appellatos, ut apud Charisium est. Praevidit David principes Sacerdotum e Judaeis futuros, qui adversus Christum insurgerent, cum dixit: Adversum me loquebantur qui sedebant in porat. Nam et idem mos pro templo sessitandi, apud Hebraeos etiam fuit. [note: Thronus gloria quid] Sed cur ab AEgyptiis, a gentibusve aliis exempla quaerimus, cum Djvinae ubique literae de throno Dei tam multa protulerint? Vidit enim Michaeas Deum Israel sedentem in fede fua, et Esaias, Dominum sedentem super thronum excelsum atque sublimem, et apud Hierem. thronus gloria exaltatus abinitio locus, sanctificatio nostra, sustentatio Israel: quae quidem omnia firmum et stabiie Dei significant imperium: et, ut inquit Adamantius, sive de Christo volueris ista intelligere, non peccabis: sive de Patre, nonimpie senseris: est enim thronus gloriae excelsus et aprincipio, Assertor noster: propterea regnum esus et sanctificatio nostra Christus est: quia et ille sanctificans, et nos sanctificati ex uno omnes sumus. Ideo vero eum sedere dicimus, ait Euthymius, quod hinc Regiam ejus digniatem stabiliatemque, et ventrabilem judicis autioritatem imaginamur, Ita sedere super sedem suam dicitur Deus, qui late Dominus super omnes gentes regnat. Quin et malignus cum scythas, Turcas, et plerosque alios a Septentrione barbaros, alios impios, alios haereticos sibi addicendos praesagisset: Ponam, inquit, thronum meum ad Aquilonem. [note: Esai. 14. ] inde enim mali genus

omne, per tot aetates, per tot saecula, in quietions vitae provincias continenter effluxit. Cum vero super. Cherubim sedere ponitur Deus, intelligitur de summa scientiae plenitudine, quaetum [note: Cap. 24. ] Angelis, tum viris insigni pietate praeditis superastitit, de qua Salomon Proverbiis: Anima ejus sedes sapientia. At scabellum a somno sede dimmutum, humilitatis et subjectionis, inquit Eucherius, in dicium est, ut in Psalmo: Donec ponam immicos tuos scabellum pedum tuorum. Accipitur et pro Christi [note: Psalm. 99. ] humanitate, ut: Adomte scabellum pedum ejus. Nam et pedes pro Filio ponuntur in Divinis, sicut Pater, de quo loco suo.

[note: Per cathedram quid. Matth. 23. ] PLerisque vero hieroglyphicis cathedra doctrinae significatum habet, atque ita D. Hieronymus, et plerique omnes interpretantur locum Evangelicum: Super cathedrum Mosis sederunt Scriba et Pharisaei. Ita illud Psal I. Et in cathedra pestilentae a non sedit, quod pro doctrinanon sana interpretatur Euthymius, Haereticorum ait Eucherius: beatique porro illi habentur, qui pro sceleratis non steterint, et cum impiis atque perversis minime sederint. Quamvis pro pestilentia nonnulli accipiant, derisores, et pro cathedra, societatem ponant: ut sit, neque commercium habuit cum iis quorum ingenium et doctrina orrmis eludendis decipiendisque mortalium animis exercetur. Quod vero Paraphrastae nonnulli scripserint, neque socius fuit eoru qui studio faciunt male, multo minus eo deraentiae pervenit, ut impostorum illi vita placuerit. Latinum est omnino: Assidere cuipiam, pro socium esse, vel similem, vel imitatorem. Hinc Horatius in Epistolis.

hoc est, par, vel socius, aut similis est insano. Sunt qui cum superiore significato consentientes, per cathedram hoc loco perscverantiam, et firmitatem in malis operibus significare velint. Nam desidere, unde deses et desidia contationem indicat hujusmodi.

[note: Lib. 1. ep. 5. Nam sidedo et quieseendo fit amina prudes aitphi. losophus. AEnie. l. 9. Apud Varronem l. 1. cap. 2. de re rut. Virg. 6. AEnied. Vel. potius quodad artes, quam ad bires. Et cym boluptate. ] QUin et consultationem per sessum ex AEgyptiaca doctrina significari manifestum. Vulgatumque apud nos illud de Romanis, Sedendo eos vicisse, quod ea consilia referunt eruditi, ut apud Plautum is, qui nimio plus sapere se sedentem asserit, et quod apud Maronem: Turnus sacnata valle sedebat, legitur, exponit Servius, sedere est consilium capere. Multaque apud alios etiam in hanc sententiam. Non otiose positum est in sacris concentibus, Psalm. XLIX. Sedens adversum fratrem tuum obloqueris, id enim [gap: Greek word(s)] . indicat. Sedens, hoc est consulto, non subita ira aliqua percitus, non dolore concitatus, non repentina aliqua re commotus, sed animo conquiescete, et sponte de calumniis agitante, vel aliquid quod obesse posset, excogitante.

NEque desunt, qui sedere pro cessareponunt, Horatium secuti, qui de pusilianimo dixit:

[note: Ac pro cunctari, et se pigre gerere ut Cicero in Pisonem. AEneid. l. 2. ] ILlud non omiserim, implorantium opem fuisse morem apud hospites, quos adiissent, in foro sessitare: quod apud Alcinoum fecisse Ulyssem Homerus scribit, neque dissimulavit Apollonius. Et Martium Coriolanum patria prosugum. Actii Tullii Volscorum Principis supplicem factum ad focum sedentem scribit Dionysius Halicarnasseus. De Themistucle quoque in exilium abacto, talia invenies apud Graecos historicos.

ERat vero sella eburnea proprium AEdilium Curulium hieroglyphicorum, quod quidem quoniniam aliis aliquot Magistraribus debebatur, animad vertendum apud Plutarchum in Mario, duos apud Romanos AEdilium ordines fuisse, quorum alter sella, quae curvos pedes haberet, utebatur, in qua sedentes jus dicebant, huicque honori aderat Magistratus nomen. Inferiorem, alterum Popularem

vocabant. Quod si quis a majori honore decidisset, rursus ad alterius petitionem accedere consuerat. Pauloque infra: Marius cum ad Herennium responderet, hujusmodi sellam [gap: Greek word(s)] memorat, quae cujusmodi esset, in numismatis intueri licet: duae enim hujusmodi cause habentur super [note: M. Plaetorii rinmus. ] tribunali, in M. Plaetorii AEd. Cur. nnmo, ut omnino inde qua fieri specie solerent sellae illae conspicuum sit. Magna autem ambitio Romanis fuit eburneis hujus modi sellis ad clarissimos quosque Reges, quorum amicitiam sibi conciliassent, dono missitandis. Inter ampla quippe dona, quae Masinissae Numidarum Regi missa sunt, sella etiam Curulis fuit. Ad Syphacem quoque cum donis aliis sella missa, cum is se Carthaginensibus inimicum, Romanis amicum per Iegatos professus esset. Et Ptolemaeo Egypti Regi, cum legati ad commemorandam renovandamque amicitiam missi sunt, tulere dono, togam, et tunicam purpuream, cum sella eburnea. Et Consules, cum Magistratum inibant in sella eburnea sedere solebant. Unde apud Ovid. in Fastis:

Sed haec missa faciamus, quae omni um sunt historiis pervulgata: currumque protinus a sella ipsa insiliamus.

PRoximus ad sedem accedit currus, multis et ipse hieroglyphicis insignis, quae commemorare insigniti propemodum operis labor esset: sedenim ea tantum recensebimus, quae vel in numis, vel auctorum devetustate libris comperiuntur, et si qua facient ad pietatem, nequa quam dissimulabimus.

[note: Statuae triumphales. ] SAne constat, apud Romanos et gentes alias currum Triumphi significatum habuisse, cujusmodi victoriarum monumenta passim in numis, in aris, in arcubus conspiciuntur. lis autem qui triumphassent, statuae in curribus ponebantur, quae ob id triumphales appellatae sunt. Earum vero statuarum omamenta erant, quae Livius enumerat, Corona aurea, sella Curulis eburnea, eburneus Scipio, rota picta, et palmata tunica. Sellam autem Curulem ea de causa dictam volunt, quod curru honoris gratia soliti erant in Curiam vehi Senatotes, qui Curulem magistratum, hoc est, majorem honorem gessissent, in quo curru sella effert, supra quam considerent.

TRiumphalis autem effigies Romae iisomnibus decreta est, qui fines Imperii ampliassent. Augustus vero memoriae Ducum, qui populum Romani Imperium ex minimo maximum reddidissent, proximum a Diis immortalibus honorem praestitit: itaque et opera cujusque manentibus titulis restituit, et statuas omnium Triumphali effigie in utraque fori sui porticu dedicavit, professiis edicto, commentum id se, ut illorum veluti exemplar, et ipse dum viveret, et insequentium aetatum Principes exigerent a civibus.

[note: M. Agrippae numus. Carm. lib. 1. Ob. 5. C pro Q, litera usurpata. ] INnumo M. A GRIPPAE COS. III. ab altera facie Neptunus est Equos agens flagello sublato, ipse currui cymbae speciem prae se ferenti insistens. Cymba inter utrumque Equum sita. In puppi ejus navigii avis est alis surrectis quae Aquilae speciem refert. Literae, HIC OMNITOTENS CORIS. Unde apud Horatium illud: Suspendisse potenti vestimenta maris Deo, ubi animad vertendum est C, literam apud nos ordine tertiam pro Q, positam more majorum, qui Q, literam olim exclusere, ut Velius Longus attestatur, neque Nigidio Figulo in commentariis suis unquam posita est, teste Victorino. Numi vero hujus species nimirum victoriam ab Agrippa contra Sex. Pompejum, partam ostendit, quam Maro etiam celebravit in Scuto:

Sunt etiam numi alii in victoriae hujus memoriam cusi, in quibus triremes tridentalibus rostris [note: Ibid. lib. 9. ] praeditae conspiciuntur, ut tandem aliquando Virgilianum illud incolumitati suae restituatur,

Rostrisque tridentibus, quo in iis quae circa Virgilianae lectionis castigationem olim elucubravimus, plerique dubitant.

IMperium autem, aut summam rerum, speciosioresque magistratus, aruspicina quoque per currum significavit. Nam Tarquinius cognomento Superbus cum adhuc Romae regnaret, et Jovis Capitolini templum pene absolvisset, currum quendam fictilem Thuscis quibusdam ex Vejorum gente figendum locaverat, quem cum jam confectum figuli in fornacem intulissent, non ut reliqua fictilia humore expresso exuior evasit, quam impositus esset: sed sermentati panis instar intumuit, eoque magnitudinis concepto robore duritiaque increvit, ut vix sublato fomacis culmine, parietibusque disjectis, educi potuerit. Consulti super hoc aruspices, responderunt, apud quos ejusmodi currus asservaretur, felicitatem et imperium iis portendi.

EJusdem boni ominis causa, et aucupandae felicitatis affectatione institutum apud veteres erat, ut nova nupta curru vecta traduceretur: quod Hesiodus, sive is Aristophanes Grammaticus fuit, Scuto Herculis ita describit:

Et ligneum sponsae simulachrum Citheronis consilio fabrefactum, pro Asopi filia suppositum, et in curru constitutum ab Jove reperias: quo Junonem, quae divortium fecerat, illuderet. Eo vero nuptiali curru tres tantum vectari solitos, Sponsam, quae sederet in medio, Sponsum et Parochum, Pausanias tradit. Parochum eum nimirum intelligens, quem nos hodie anuli maritalis Compatrem appellamus: [gap: Greek word(s)]

QUod vero Cybelem curru invehi finxerunt, cum eadem et fellus sit, terrae ipsius libramentum in aere pendentis indicare Lucretius putat:

[note: A Plinie lib. 7. ] Illud addam, ex iis quas rerum natura partes habet, uni illi veteres matemae venerationis merito cognomen indidisse, quando ita hominum ilia mater, ut coelum Deorum, habita est. Haec nos nascentes excipit, natos alit, semelque editos sustinet semper, novissime complexa gremio, jam a reliqua natura [note: Tum quod [gap: Greek word(s)] . Cyberli Rhea a monitibus Cybelis dicta. ] abdicatos, tum maxime ut mater operiens. Quod si quis causam quaesierit, cur turrito capite conspicua sit, eam Lucretius rationem in hunc modum expressit lib. 2.

In editis enim et excelsis locis urbes ponere antiquis mos erat, non tam alterius diluvii metu, qui diu mortalium mentibus insedit, quam ut difficilior hostibus accessus foret.

ERat Delphis Batti effigies in curru, quem Cyrenenses dedicarunt, posteaquam is navibus in Libyam trajecit. Auriga erat Cyrene: Libiae vero capiti coronam imponebat. De Batto autem qui Thera insula pulsus, Apollinis oraculo in Libyam prosectus, Cyrenaicis rebus originem auspicarissime dederit, alio loco diximus copiosissime.

LUdos Circenses per bigas et quadrigas, quae tot numis signatae sunt, significari, satis omnibus innotuit, universa Graecia cum Romanis eo spectaculorum genere per multa secula detentis.

Id autem honoris habitum aurigarum factionibus, ut in victoriarum eorum memoriam numi ipsi et bigati, et quadrigati cuderentur: de quibus in vita Veri apud Julium Capitolinum legas, postulatum interdum a populo Prasinianorum aureorum modium propter Equum ex factione Prasina, cui Verus impotenter favit. Ubi cavendum ne, ut aliquot habent codices, Parsimanorum legas, aut quid hac locutione corruptius: sed veluti Capitolinus a Veneto, Venetianum fecit, ita Prasinianum a Prasino deduxit.

IN Coelo quoque Aurigae species ostenditur, de quo ita Theon in commentariis Arati: Fabularum scriptores, in quit, Aurigam eam, qui coelo adscriptus est, imaginem esse dicunt Bellerophontis, vel Trochili, qui Calitheae filius fuit: solemniaque hujus rei sacra in Agris primum instituta, quod primus junxerit currum. Sunt tamen qui putent Myrtili, sunt qui Cillantis, qui Pelopis auriga fuit, sunt qui Oenomai figuram esse contendunt. Atque ita Graecia demum est in unaquaque re contentiosa.

SEdenim cur nos mortalium fabulas aequo curiosus prosequamur, cum Deus Opt. Max. sua se conspicuum authoritate nobis exhibeat? cujus summa majestas, qualisque videri coelicolis et quanta solet invehitur curru, non eo in quam Platonico, in quo [gap: Greek word(s)] , sed de curru loquor quem Hetruscorum monumenta observanda nobis vetustate ostendere, quem ex Aramaeorum arcanis profundissimae doctrinae vir AEgydius Viterbiensis, in circum aetate nostra primus induxit. Verum super hoc quaedam altius repetenda sunt. Aramaei unum eundemque librum duas esse leges dixerunt: alteram scriptam, alteram a Deo Moysi traditam: illam populis, hanc sapientibus: illam proverbii rerum humanarum, hanc lucis rerum divinarum formam gerentem, in illa historiam orbis conditi atque admimstrandi; in hac formulam adumbratae atque ad effigiem expressae divinitatis osiendi. Duo itidem Plato regna commemorat. Jovis et Saturni, regnumque Saturni regno Jovis tamquam felicius anteponit: si quidem sub. Jove, actio vitaque humana, sub Saturno vero contemplatio divinorum significatur. De quorum temporum felicitate Platonicam ita sententiam Maro mihi videtur expressisse, ut cum Platone currum agitet ad palmam. Ait enim:

et quae plurima de humanis fere omnibus negotiis Subsequuntur. Hunc imitatus Naso utriusque regnum ita describir.

Sed ut ad rem nostram convertamur, utrumque duobus nominibus appellat Hebraeus, illud opus BERESCIT, ac creationis hocopus CURRUS, et arcanae intellectionis. Legis igitur secundae hujus [note: Currus Ezechielis. ] quae arcana est, per Messiam et suos aperienda, per speciem Currus apud eos conscribitur [gap: Greek word(s)] . Currum hunc Ezechiel quatuor eximaginibus excogitavit: vidit enim in divina luce tanquam ideas quatuor, atque iis veluti gemmis ac sigillis, formati a Deo sunt Angeli quatuor, omnium coelestium mentium et Duces et Principes. A dextera Dei gemma ea prima est, unde pulchra, grata, laetaque omnia proveniunt: eamque vim Michaelem vocant. A laeva gemma altera est, unde fortia, dura, castigataque manant, ea Gabriel nuncupata. Mixtum ex iis medicina et temperamentum Raphael. Quarto denique loco Uriel tertae proximus horum trium veluti dispensator. Ita Michael et Gabriel pro duabus rotis, Raphael pro sella. quae sit media inter rotas pofita. Quarta Uriel pro axe, circa quem sabricae hujus est totius fundamentum. Duo illa priora nonnulli Brachia vocant: tertium et pectus et zonam: quartum tamquam vel pedes, vel pedum scabellum. Idcirco dictum ajunt de Imperio Romano Hierosolymae eversore, Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Graeca Theologia Michaelis vim in Deo vocat Venerem, Gabrielem Martem, Raphaelem Jovem, cui sella proprie dicata est, et Solem quartum foeminae marisque vim habentem, omnis plane generationis initium, et Urielem nominal et Adonin Hebraeus. Orpheus ea quatuor uno refert versu, quod mas, quod foemina, quod rerum genitura, quod Adonis:

Ut non ita commentitia esse videantur ea, quae Plutarchus de Bacchi cultu apud judaeos observavit, et in Sympoliacis late disputavit. Eorum enim scenopegia in Bacchi celebritatem fieri putat. Adonimque et Bacchum eundem esse. Rotis quatuor, sive gemmas, sive currus ipsius partes, aut membra libeat appellare, quinto adjiciunt loco Nurielem tamquam temonem, cui alligatus trahitur currus. Atque quinque haec divini currus nomina alto mysterio una locutione scribuntur in Canticis: eam nostri ascensum purpureum interpretati sunt Salomon scribit currum hoc modo: ARGAMAN. Prima litera fit Uriel, per a enim illi scribunt. Sequenti R, Raphael. Tertia G, Gabriel. Quarta M, Michael. [note: Michael Psal. 89. ] Quinta N, Nuriel. Neque sum nescius, Hebraeorum quorumdam juniorum super Angelis, Planetisque et signis, quibus imperitent, commentationes longe diversas esse, aliterque tradi in diurnis iliis supplicationibus, quae secundum doctrinam Cabalisticam institutae dicuntur: caeterum Astrologos hi potius quam Theologos secuti mihi videntur, qui Michaelis in Deo vimita interpretantur, ut numen in comparabile significaredicant. Unde illud in Psalm citant: Deus, quis est similis tibi? Mercurium e Planetis huic ministrum esse, fandi et agendi potentem, divinaeque et humanae naturae totius interpretem: cujus laetiores receptus sint, sive (ut Graeci dicunt) [gap: Greek word(s)] : e coelestibus signis Gemini atque Virgo: hujusmodique genio die quarta preces allegandas. Et nostri Michaeli munus illud attribuunt, quod Mercurio Graeci veteres: qui scilicet animas coelo inferat, atque alias sub tristia tartara mittat. Ad haec trutinam in manu ejus statuunt virgae loco, ut pote, qui merita inquirat, bona malaque compenset, proindeque utut quisque apud superos vixerit, aut poenis, aut praemiis afficiatur. Sed antequam a Michaele discedamus, quamvis cuipiam [gap: Greek word(s)] dictum videatur, praeterire nolo id, quod Rabi Tedacus Levi libr. de duodecim numerationibus ait, Michaelem Occidentali [note: Torquantus ordo Gallo rum D. Michaelis. ] vento praepositum, ut magna mihi de causa institutuma Gallorum pietate videatur, quod ad nostra tempora magno eultu perdurat, honoratissimum ordinem cohortis Regiae D. Michaeli dicatum esse. Sed ut revertamur, Gabrielem isti Deum fortem interpretantur, minoris tamen cujusdam fortitudinis esse. Lunam e Planetis huic ministrare, cujus gratissimum hospitium Cancer [note: Raphael. ] esse perhibetur, secundaque ille die supplicandum. Ex Raphaelis nomine atque vi, rerum ajunt omnium medicinam emanare. Esse hunc Solem ipsum, qui et Phoebus. Nam is apud Ovidium [note: Metam. 2. l. ] dicit, inventum medicina meum est. Leonis unius domicilio gaudere: prima illi de vota coneipienda, nuncupandaque. Ac, ne Apoliinis et AEsculapii fabulas irrideamus, Jovis filius Apollo censetur, hujus vero AEsculapius: ipsa nimirum Theoretice, quae intellectum illuminat, Apollo est, AEsculapius arsipsa. Unde Maro:

[note: Z mael. ] Arsigitur AEsculapio attributa, per quam bona comparatur valetudo: utpote quae in curatione ipsa versetur. Est et Zamael, cujus munus ulciscendi, venenaque dispergendi esse perhibent, uberrimae illi bonorum omnium largitioni semper oppositus. Martem hunc esse Graeci volunt, Arieti et Scorpio [note: Nanael. ] praefectum: tertia illi die preces faciendas. Nanaelem mox enumerant, in nomineque id esse significatum autumant, ut Deum benigne nobis omnia respondere, ac omnia ipso horreo mortalibus elargiri interpretentur. Esse hunc Venerem, qui Tauro libraque delectetur, sexta illa die supplicandum. [note: Zachiel. ] Zachielem inde deprehendere, qui Dei justitiam, et quinta diei sacrificia, precesque procura ret: unde nonnulli quinarium justitiae dedicarunt. Esse hunc jovem, nam ut Maro: Rex Jupiter omnibus idem. [note: Caphziel. ] Isque, ut illi commenti sunt, Sagittario apud Piscibus praeficitur. Caphzielem demum septimae luciscuram gerere, eaque mortalium preces sibi deposcere. Ab eo vim frigidam emanare, qua scilicet singula inferiori mundo concreta condensentur. Nam uti calidi est dissolvere atque rarefacere, ita frigoris est solidare coagulareque. Satumum hunc nostri vocant, qui Capricomum et Aquarium sedes habet. [note: Platonis regna dito. ] Sedenim ut in curru satis expatiati, metamque ipsam rite circumvecti, eo dem, unde cursum auspicati sumus, revertamur, id aliqua egere videtur elocutione, quod a Platone regna duo posita diximus. Is siquidem multo ante tempore praesagisse videtur, quae nunc demum speramus eventura. Mundi circuitum is ab Oriente ad Occidentem Jovis esse, ac perinde Fatalem dici. Appariturum vero olim alterum sub Saturno huic oppositum, ab occidente scilicet Orientem versus, in quo sponte nascantur homines, et a senio in juventutem regrediantur, Id ita Platonici interpretantur, ut Jovem mundi animam intelligi velint, cujus lege fatali manifestus, hic manifesti mundi ordo disponatur. Praeterea animorum vitam in corporibus concretis ab Jove esse, sensibusque et rerum agendarum studio deditam. Satumum vero supremum inter Angelos intellectum, cujus radiis animi etiam ultra Angelos illustrentur, accendanturque, et ad intellectum pollentem vitam continue pro viribus erigantur. Que quoties ad vitam hujusmodi convertuntur, sub regno Satumi agere creduntur. Sub Jove vero, cum rerum humanarum negotiis imolicantur: Plotinusque regnare nos ait sub hoc vel illo, prout secundum hoc vel illum egerimus. In hac autem vita sponte regenerari dicimur, rursumque juvenescere, ac in dies magis efflorescere, cum sana bene institutae mentis optione ad meliora contendimus: de quo Paulus Apostolus: Homo interior renovatur in dies. Atque passim in divinis literis de juventute nostra, quae sit ut Aquilae renovanda. Quod si ullo umquam tempore spes affulsit ut mortales haec essent consecuturi, nunc sperandum maxime, cum eorum omnium ingenia, quae aliquem verae lucis fulgorem consecuta sunt, majorum nostrorum errores, qui tot annos uni tantum sensui adhaesere, deprendere jam incoeptarunt, omnemque studiorum suorum conatum ad veritaem ipsam convertere, sanctioresque disciplinas adamare. Adjuvant insuper hanc proborum horainum voluntatem, sanctissimorum auctorum scripta, lucubrationesque et documenta, quae de vetustatis eruta voraginibus quotidie prodeunt in lucem. Et jam ille minime censetur eruditus, quantumlibet Graece, Latincque sciat, qui Jovem scrutaturus caelestem non insiliat in currum, qui sacra non attigit, qui divina non est imbutus disciplina, qui Christum atque adeo Christians institutionis volumina non assectatur, quid mysteria sibi velint non exquisierit, quaqueratione Deo animum asserere possit, inspicere neglexerit. Verum ille omnium optime peritus, qui lutosas, faeceque conglutinatas alas in profluente puriter abluerit, perpurgaveritque, a terraque sublatus coelestium Circensium pompam comitatus eo pervenerit, ubi sparsas manu veri Jovis fruges, donariaque pereipiat, pipareque et ipse et jugales excepti, amoenissimi lautissimique diversorii tio perfruantur: quod qui secerit, dubio procul intelliget reliquas doctrinas omnes, studiaque omnium reliqua, nihil aliud nisi summam esse vanitatem.

JOvem igitur in alta sede conspicuum alato invecti curru consecuti sumus. Quo vero eum esse Jovem agnosceremus, nullum manifestius signum fuit, quam fulmen ejus manu praetentum: quare cum id gestaminis ad Jovem praecipue pertineat, non secus ac sella, de fulmine dicere, minime alienum est ab instituto negouo futurum.

[note: Jobi curdatum fulmen. ] OMnibus utiquevulgatum est hieroglyphicum illud: Fulmen supremi Jovis gestamen esse. Sed ut nunc fabulas dissimulemus, veram figmenti causam afferamus: si quidem hoc ipsius fulminis naturam exprimere videtur, quod quidem ita fit. Calor interdum per refrigeratum a ventis aera conspersus, ubi contrariae naturae viribus solicitari coepit, sese in globum colligit, et adversus algorem validissime reluctatur: urget algor ventis ingruentibus, ille sese magis ac magis adstringit, quoque angustius premitur, eo validior evadit, ac simulac extremam intentari sibi vim intelligit, totis erumpit viribus, crassioreque aere, qui cicumfusus est, disrupto, viam sibi cum strepitu et incendio patefacit. Suprema vero illa pars elementorum, unde calor emanat, cum Jovi sit attributa, ideo illum vetustas, fulgura et fulmina ciere confinxit, Signaque Jovis passim cum fulmine fieri consuerunt, cum uno quidem frequentissime: sed et cum duobus fulminibus aliquando Jovi statua pofita est: ut apud Elidem Olympiae Jovis Horcii nuncupata: ea quidem severa minacique effigie, utraque intenta manu fulmina tenebat, juxta quam pugiles in certamen descensuri super mactati Porci exta jurabant, nihil se dolo malo facturos, aut secus quam Olympiae leges paterentur ausuros.

[note: Varia fulminis significata. ] Illud vero praecipuum fulminis significatum est, ut vocem proeul auditam, hoc est, famam rerum gestarum longe lateque per immensa terrarum spatia diffufam expatiatamque prae se ferat. Transit et illustrem praeclari facinoris memoriam, in longam annorum seriem propagatam. AEgyptii enim facerdotes hujusmodi gloriae amplitudinem ostendere si vellent, Vocem, ut ipsi dicunt, aeris quippe tonitrum, hoc est, ipsius fulminis imaginem describebant. Nihil enim magis, nihil validius, nec terribilius tonitru sonare constat. Eaque de causa Apelles pictor, (uti in Armorum commentario diximus) cum Alexandri effigiem pingeret, fulmen in ejus manu posuit, quo nominis ejus amplitudinem ex rebus ab eo gestis longe lateque propagatam, et memoria numquam intermoritura celebrem indicaret. Posita ea tabula (ut Plinius ait) in templo Dianae Ephesiae, 20. talentis auri picta. Eo vero artificio fuit, ut digiti eminere viderentur, et fulmen extra tabulam esse. Sedenim Lysippus statuarius factum ut adulationis plenum improbavit, quare hastam ipse in manu Regis posuit: qui quidem, si vera quis de Alexandro, non fabulas conscripsisset, famam ejus ne una quidem aetate supersuturam judicaret, nedum id assequi meritus sit, ut divini honores ei decemerentur, datis ad Graeciae civitates literis, ut se decreto publico Deum instituerent. Ea res cum matrem Olympiam etiam offendisset, magnae integritatis foeminam, Rex ipse ut incoeptum excusaret, et institutum suum approbaret, infigne volumen ad matrem suam conscripsit, ut apud Cyprianum legi: quo rationes multas ostendit, Regibus suis Apotheosin decernere, atque hinc majorum Regum memoriam servari, indeque colendi et sacrificandi ritum inolevisse. Sane quidem Athenienses ipsi, qui doctrina et sapientia semper insignes habiti sunt; cum XII. tantum Deos antea colerent, Alexandrum tertium de cimum appellavere, honoresque illi adhuc iventi instituere, qui tamen vulneribus saepe confossus, morbisque tentatus, ac postremo vita functus, se mortalem ostendit, qui Deorum Interim concilio adjecrus Nimirum Damis. Plutar. in Apoph. erat. Quare Lacedaemonii literis acceptis, argute libereque admodu more suo responderunt, [gap: Greek word(s)] , Quando quidem Alexander vult esse Deus, esto Deus, quo decreto id declaratum voluere, nullam aliam fuisse causam, neque meritum aliud cur Deificatio esset Alexandro decemenda, nisi quod ipse ita vellet. Caeterum is, qui adhuc vivens divihis honoribus inhiabat, ne communibus quidem post obitum justis honestabatur, ad gravissimam usque Olympiae

matris lamentationem. Pervulgatum tamen apud multos populos et nationes fuit, Reges suos, ut nuper dicebamus, pro Diis colere. Nam et Romani non tantum Reges pierosque suos, verum etiam eorum uxores divinis honoribus honestarunt, et nonnullis templa, et sacra etiam instituerunt. [note: Lysimaehi ambitio. ] Quantum vero pertinet ad fulmen, eo tolerabiIius id Alexandro concedendum, quo insolentius Lysimachus ab Alexandri morte particulam ejus regni sortitus, non quam armis virmteve sua ulla subegistet, sed ex Regis tabulis adeptus esset, lancea coelum tangere se jactabat: quod tantumdem erat, ac si famam astris terminare se diceret. Qua de causa Pasiades Byzantinus hominis vanitarem irridens, ad suos conversus ait: Cavendum ne is lance ae mucrone coelum medium pertundat. Quodque impatientius aliquis ferat, Clearchus Heracleae tyrannus fulmen gestavit, et ex liberis unum Tonitru appellavit. Quanta vero Clyti, quanta Demetrii fuit insolentia, quorum iste non magna admodum regni parte ab Alexando accepta, Jovem se vocari passus est, responsa sua pro oraculis haberi gavisus: ille, quatuor ad summam navibus demersis, Neptunus vocitari voluit, tridentemque gestavit? Ut minus jam Salmonea miremur eo provectum insaniae, ut flammas Jovis, et Olympi sonitus imitaretur. Nam, ut apud Maronem:

[note: Fabula. ] Longe verofelicius atque tutius Numa Pompilius eliciendorum fulminum rationem invenit. Nam cum quaedam occulta sacra ad fulmina expianda noscere cuperet, Egeriam consuluit, quae respondisse fertur, ut Aventinum peteret, et fontem, qui in antro quodam erat, melle et vino generosiore in ficeret, quo solebant hora certa Daemones duo sitibundi convenire. Hi erant Picus et Faunus. Cura ret vero ille sibi latebras, in quas abditus ab advenientibus illis non conspiceretur, ipse tamen fontem intueretur, disponeretque per fontis marginem retia, prout opportunum sibi videretur. His peractis Dii venerunt, et potus allecti suavitate multum ebiberunt: tamdem sopore gravati, ibidem, ubi constiterant, somno se prostravere, quos ita gravatos Numa implicuit in rete, qui videntes se captos, in varias se formas transformabant. Sed cum nihil quicquam proficerent, ad veras tamdem effigies rediere, Numamque ut retia solveret oraverunt. Rex se non prius retia soluturum dixit, quam de placando Jove docerent. Illi et hoc docuerunt, qua scilicet rationec coelo Jupiter eliceretur, quoque modo fulmen expiaretur. Unde Jovi Elicio nomen datum, cujus templum in Aventino positum, ubi res haec contigerat. Scio fabulam importuno loco positam, sed quia non ita vulgata est, minime fuit dissimulanda. Ne vero nos alienae gloriae detractoribus favere videamur, Alexandro fulmen merito attributum dixerim, ea de causa, quod annos vix tres et triginta natus, celeritate mira Orientales fere omnes nationes subegerat, et Oceanum ipsum enavigaverat, ut non immerito Caesar, qui pari saltem animo ad eam rerum amplitudinem adspirabat, cum Gades venisset, animadversa a pud [note: In Casare. c. 7. ] Herculis templum Magni Alexandri imagine, ingemuerit, atque (ut Tranquillus ait) pertaesus sit ignaviam suam: quod nihil tum a se memorabile actum esset in aetate, qua jam Alexander orbem terrarum subegisset.

ESt enim fulmen ante omnia velocissimae omnino celeritatis indicium, quam Poetae cum volunt exprimere, diciunt, fulminis ocyor alis. Idem ex antiquomm numis manifestum est: ut in eo cujus inscriptio est, Q. PILIPUS, Equus habetur in pemicem cursum admissus, cauda exporrecta, fulmine subsequente, lancea protenta, quod innuere videtur, provinciam susceptam summa celeritate peragratam, negotiumque quam ocyssime confectum. Nam et Ptolemaeus, unus ex AEgypti Regibus, promptitudinis et audaciae causa [gap: Greek word(s)] appellatus est, ait Pausanias. Facit huic rei fidem numus alius, in quo caput humanum est, Capreae coopertum spolio, sub cujus jugulo fulmen est, et arcus ab occipitio: ab altera vero parte Pegasus, cum fagitta subjacente, omnia uti palam est velocitatis indicia, cum praesertim inscriptio sit, L. PAPY. De quo quidem Papyrio (qui ob mirificam in agendis rebus

festinationem atque celeritatem, Cursoris cognomentum meruit) multa rerum scriptores memoriae prodidere. Equorum porro velocitatem in Curuli certamine fulguri comparat Hesiodus Her culis Scuto, ubi dict:

IN Angurali disciplina fulmen tam in publica quam in privata opera vibratum, atque etiam per noctumam imaginem in somniis visum, celebritatem nominis, et magnarum rerum auspicia facit. Nam Olympiae Alexandri fulmen per somnium oblatum, futurae in filio claritaris indicium fuit. Illa enim priori nocte, qua se viro adjunxit, existimavit facto tonitru in uterum sibi fulmen illabi, ex cujus ictu magno excitato incendio, in flammas inde late diffusas abire visum. Quid vero hic memorem JuIiae filia Caesaris monumentum ictum fulmine? Quid Euripidis PoetaeTragici, atque Lycurgi sepulchra de coelo tacta? Quid Velitemum murum? Quid Eutimi Pictae, aut Horatii Coclitis, aut Probi Imperatoris, aut Taciti et Floriani statuas eodem modo afflatas? quaeque hujusmodi exempla plurima declamatione, quam olim de fulminum significationibus edidimus, explicata sunt: quorum significata in hanc nominis amplitudinem accepta, tam Aruspicum responsis, quam eventis postea comprobata reperiuntur.

QUod vero de claris Eloquentiae viris dictum, ut de Pericle et aliis reperimus apud antiquos, eos ciere tonitrus, et fulgura dispergere solitos, cum orarent, tanta erat animorum percussio et indicentium sententia motus, tanta verborum authoritas, de sacra dubio procul lectione metaphoram sumpsere. Psalmo enim centesimo supra quartum et trigesimum canitur. Educit nubes ab extrema terra, fulgura vertit in pluviam. Ubi per nubes viri sanctiintelliguntur, per fulgura vero persua dendi vis, per pluviam eloquentia: de quo plura alibi, Et quod alibi. David: Vox, ait, tonitrui tui in rota, eo hieroglyphico significat Evangelii voces, quae de coelo divinitus intonaturae essent, et universum terrarum orbem (id enim rota est) commoturae attonitumque redditurae. Eodem modo per fulgura verba Christi signari tradit Eucherius, eoque spectare Psalmi dictum: Et fulgum multiplicavit, et conturbavit eos, de Judaeorum confusione, qui ei nulla in re umquam resistere potuerunt. Et Hieronymus primis Hebraeorum castris, Ramesen, tonitrui gaudium interpretatus, divina verba, et quae voces sunt in sacris literis, per tonitrum accipi docet, quod coelitus editae exciplantur. Fulminis vero radii descripti, quae ipsae coruscationes sunt, ad cjusdem Evangelii pertinent claritatem et famam, de quibus Psalmo: l lluxerunt coruscationes tuae orbi terrarum.

IN Antonini Pii, atque etiam in aliquot Nervae numis cernere est fulmen in toto collocatum, quod manifestum et pulchrum admodum est clementiae signum: arguit enim offendendi potestatem penes ipsum Imperatorem esse, verum ob ejus clementiam quiescere: quod perinde est atque illud quod Apum regem ajunt aculeo quidem praeditum esse, verum eum invulnus numqdam exeri. Primam vero hujus virtutis laudem aetate nostra tulit Julius Medices Princeps noster, qui simul ac bonorum in eum studiis inclinatis Pont. Max. electus atque salutatus est, omnium statim, et earum quidem atrocissimarum injuriarum oblitus, iis omnibus evestigio pepercit, quos adversarios habuerat iniquissimos, quos hostes totius vitae cursu perpessus erat infensissimos, quique rioh bonis tantum et fortunis ejus, sed et vitae modis omnibus insidiati saepius fuerant. Quare Clementis nomen, ut tantae mansuetudinis pignus perpetuumque monumentum, assumpsit, ita summa totius vitae moderatione conservavit,

reque probavit, ut Christianum demum Pontificem mortales intuen se profiterentur. Sed enim cum nobis de tanti Principis laudibus loqui non liceat, qui ejus auspiciis annos aliquot in hominum luce versati sumus, negotium aliis relinquemus, eam fuisse nostri Principis clementiam professi, ut vel hostes ad eam aeternis literarum monumentis celebrandum impulsura sit.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XUV. DE IIS, QUAE PER SOLEM, LUNAM, ET STELLAS SIGNIFICANTUR Ex Sacris AEgyptiorum literis. AD JOAN. BAPTISTAM MONTANUM.

SCribis, Clarissime vir, vidisse te lemmata quaedam mea in breve admodum compendium redactae, de Hieroglyphicis, quae per Stellas apud AEgytios sacer dotes, in doctrinarum suarum arcanis habentur: quod ut ad se mitterem Reverendissimus Cardinalis utriusque nostrûm alumnus Hippolytus Medices, tamtopere flagitaverat. Addis in super, cognovisse te rei istiusmodi argumentum non in ea tantum schedula contineri, sed a me longe copiosius conscripium. Rogas itaque, ut rei totius Commentarium ad de mittam. Nam quicquid erat ad figurarum tantummodo formam spectabat, quibus pictor uteretur in Julio illo sidere adornando, cujus celebritatem Hippolytus ipse tanto studio fovet. Nimirum video te Montane eruditissime, Leonem ex unguibus aestimare voluisse: at in re mae non Leo, sed Musculus continetur, qui se olim apud Mythologos pro Leone ausus est venditare. Quamtulum cumque tamen id sit, quod ego praestare potuerim, officii mei fuit, omni posthabita cunctatione, obse qui viro, tum a primis studiorum nostrorum annis amico, tum aetatis totius demum cursu mihi semper admirando tam in Philosophiae, quam artis Medicae peritia, quam etiam in cultioris cruditionis elegantia, seu Graeca, seu Latina quis poscat, politissimo. Accipies igitur Stellarum hieroglyphica, prout a me fuerunt interprecta. Sed nostri Stellas sine Luna desolatas quodammodo videri. Nam quo illae rerum quaeque suarum semina conspergant, nisi in Lunaris orbis paratissimum, ut ita dicam, horreum condatur, quae post modum illa quasi se questra terris demum indulgeat, aut potius uberrime largiatur? Sed neque Luna neque Stellae sine Sole sui compotes esse possunt: quare Sol quoque his adnumerandus, imo anteponendus. Ridebis, scio, non erubescere me, quod ausus sim de Sole, de Stellis apud talem tantumque virum totius Encyclopediae decus et ornamentum verba facere: sed id me consolatur, quod tu, ut haec ad te darem, jusseris: quare si quid haec attulerint taedii vel molestiae, uni tibi qui crabrones irritaris imputato. Ut cumque si leges haec, quae sunt per nos in unum veluti corpus hinc inde collecta, opto non ea tantum quame longe accuratius legeris, in memoriam tibi reducant, verum etiam te Pierii tibi deditissimi memorem assidus faciant.

COElestium corporum, quae die nocteque micant, significationes dicturi, rationi consentaneum esse duximus a Sole ipso dictionem auspicari: quando nisi Sol esset, neque Luna, neque Stellae [note: Marcrob. l. 1. c. 1. in Som. Stip. ] ullae conspicuae essent, ut doctrina est Astronomorum, et res ipsa indicat. Cum itaque Sol reliqua hujusmodi corpora lumine illustret suo, nostrisque videnda oculis offerat, ab eo, ut pote lucis arbitro, initium merito faciemus.

[note: Sic omnes Deos referi ad Solem probat Macrob. Sat. l. 1. c. 17. [gap: Greek word(s)] . Adbersua Solem ne incito. ] DEXUS OPTIMUS MAXIMUS. CAP. II.

THeoiogi tam vetustae Religionis, quam nostrae pietatis interpretes, Deum Opt. Max. et unum et lumen, et bonum appellaverunt. Baque ratione Sol cum sit unus, unde illi nomen, quippe a solitudine sit lumen, ut sensu manifestu est: sit bonus, ut quotidiano cernitur experimento; Dei ipsius hieroglyphicum, nullo alio signo addito, perhibetur. Eprofano vero cultu ante omnes Persae, reliqua Deorum omniuro, quam gentes ipsae venerabantur, caterva rejecta, Solem Deum esse unicum arbitrabantur, ita ut nulla Diis templa condenda esse crederent, ea inducti ratione, quod uni Soli, quem colerent, vix mundus ipse sufficeret. Pythagoras tanta eum veneratione prosecutus est, ut ad versus eum nefas esse dixerit lotium effundere: utpote quem omni cultu dignum arbitraretur. Et Hesiodus praeceptum hoc summa religione observandum adhortatur. Omnino autem Gregorius Theolous id esse Deum dicit inter intellectuales creaturas (his enim locutionibus utuntur, qui divina tractant) quod Sol inter sensibiles. Quae vero de Solis similitudine cum Deo referuntur a Joann, a Paulo, ab Hierotheo, absolutissime vero aDionysio, qui horum documenta literarum monumentis quam diligentissime coramendavit, cum ea quotidie per templa scholasque omnes commemorata recitentur, ea hic ego duxi praetereunda, Phoenicum interim et AEgyptiorum in ventis gratulatus, qui primi omnium, [gap: Greek word(s)] . Solem candens ferrum esse acpeni. tus ignitum D. Laer. in ejus bita. Socratis pia opinio. ut Eusebius memoriae proditum ait, Solam et Lunam et Stellas ita esse Deos intellexere, ut eos tantum gignendarum abolendarumque rerum omnium causam affirmarent, quod iis congruit, quae Plato Legum II. de Parcis philosophatur. Nam et Anaxagoras Solem [gap: Greek word(s)] esse, hoc est, ferrum candefactum, arbitratus est, atque ita omnia ex eo gigni conformarique affirmabat. Ferrum enim ita dispositum, in quod volueris opus infortnabis. Magnificentius Euripides Anaxagorae discipulus, cum eodem sentiens, Solem Auream glebam appellavit. At Socrates apud eruditissimum optimumque Xenophontem eos reprehendit. qui Solem Deum posuere, lumenque ejus et formam ad Deum Opt. Maximum refert, quod omnis ejus potestas et magnitudo a Deo sit, a quo una cum Luna fuerit creatus. Eaque ratione reprehendit et Homerum et caeteros omnes, qui Solem unicum esse Deum crediderunt.

SI quid autem est in rebus, quae nostris objiciuntur oculis, quod unitatem significara possit, nempe Solis est: id quod uti dicebamus, locutionis etiam etymon attestatur, a solitudine deductum, sive. potius a Sole ipso fiat Solitudo. Sapienter itaque Alexander Macedo Dario amicitiam petenti respondit, nec mundum duobus Solibus posse regi, nec duo summa regna salvo statu terrarum haberi posse, quam sententiam ex Aristotelis Ethicis sibi desumpserat, qui discipulo adulaturus, tum haec, tum illam praecipue Homeri sententiam praetexebat:

[note: Non est nonum plures authoriatatem habere, sit unicus prin cops ac rex. ] Quod vero Solem in rebus egregie unum esse dicebamus, extra res Deus quoque unus, et [gap: Greek word(s)] cognomento ab Orpheo, a Platone, et a nostris agnoscitur.

ET qua ratione Sol unus est, eadem est veritatis hieroglyphicum, duplicia enim et multiplicia sunt veritati contraria. Simplex igitur sit, necesse est, quod verum censeri debeat. Hinc nudum effingitur [note: Et beritas nuda ba Horatio lib. 1. Carm. adbersus Solem. ] ipsius veritatis signum: et quia omnia habet in conspicuo, ex eo praecipue veritas est. Hinc Pythagoras [gap: Greek word(s)] quempiam loqui non debere monuit, facie scilicet contra Solem versa, quod non esse manifestis repugnandum significare contendunt, neque hominem loqui fere posse, quod unde cumque verum sit, cum omnem hominem divinae literae mendacem esse dicant. Sane de iis, quae liquido patent, apertamque in se continent veritatem, dici solet: Mercdiana esse luce clariora.

AT sacrae passim literae CHRISTUM per Solem imaginari tradunt, ut illud: Insole posuit tabernaculum suum, et, Exiit de tribu Juda cujus signum est Leo Solare animal. Plato in Rep. ut solet mysteriis suis inhaerescens, et Prophetarum quos adiit et audivit, oracula depromens, Solem visibile Dei filium appellat: quippe qui Deum ipsum exscribere non audeat, et a quoquam fieri posse diffidat. Atque

identidem intelligendum, quod ubique Christus ipse profitetur hominem imaginem esse invisibilis filii, qui si lux est vera, quae mentem omnem illustrat, expressissimum habet simulacrum hunc Solem, qui est lux imaginaria illuminans omne corpus. Hinc patiente Christo adversa Luna deficiens, consensum nobis suae naturae perspicue commonstravit, nosque jure optimo die, qui Soli a Mathematicis adscribitur, eum Domini vocitamus, et ejus cultui sacrum dedicamus, vel hinc ostendentes, non esse cur amplius corporeum Solem, ut olim Gentes, colamus, quasi Regem coeli et dominum, atque moderatorem, posteaquam Sol invisibilis, coaeternus Patri et coaequalis, per quem et coelum et terra condita sunt, sitos in umbra mortis homines illuminavit, estque, ut cum Simeone absolvam, Iumen, [note: Dies Domini. ] quod e gentium oculis tenebras discutiat, et electo populo gloriam afferat, nullo unquam tempore defuturam. In aliquot antiquorum numis cernere est humanum caput radiis circumquaque diffusis, cujus inscriptio est, ORIENS. Sive igitur pro Sole, sive pro regione, unde Sol oritur, imago ea recipiatur, utroque hieroglyphico Christum reserre videbitr, de quo Zachar. Propheta: Ecce vir, [note: Cap. 6. ] ORIENS nomen enus, qui dominaturus esset super solio suo. Alter quoque Zachar. antiquum hoc dictum attestaturus: In quibus nos visitavit, ait, Oriens ex alto, ut eos qui sedent in tenebris et in um. [note: Luc. 1. ] bra mortis illuminaret. Ideoque tam vox, quam imago Oreintis, Assertorem nostrum significat, ait Eucherius. Exorientis autem Solis imago altera erat apud AEgyptios sacerdotes, Lotos quippe arbor [note: Matthoel. in Dioscor. c. 109. l. 4. ] aquatica, ubi infantem in ea considentem figurassent. Hinc utique vapores illos matutinos, qui a Sole moventur, strictiori quadam aura refrigerantes potius quam adurentes intelligi volebant. Caeterum ego significatum hoc, ut exortum lotos indicet, inde sumptum crediderim, quod ea ante Solis emersum implicata folia habeat, quae quidem ita sensim exsinuantur aperiunturque, uti magis ac magis tollitur jubar Solis. Maxime vero panduntur, ubi medium is iter emensus est. Eodem vero decedente, folia ipsa vicissim contrahuntur, complicarique incipiunt ac insinuari, veluti nulli parere velint praeterquam numini, quod venerantur, atque ita quibus liceat modis, eo abeunte, sese intra claustra cohibeant, Quod, ut Proclus ait, observatum a Magis, ut sacram omnino eam Apollini crederent, effecit.

[note: Hinc Hierachia et Monarchia a Canonicis duob. luminarib. comparatur. ] RESIPISCENS. CAP. VI.

HAbet et Aurora suum hieroglyphicum, quod aperire non pigeat. Per eam siquidem vir ostenditur, qui de voraginibus emergens pravorum operum, et erroris caecitatem derelinquat, et ad justitiam et lucis puritatem evehatur, quae sententia ejusdem est, quem supra citivimus, Eucherii.

ASolis vero claritate, viros omnes insignes, qui vel rebus praeclare gestis patriam illustrarunt, sive sublimiori aliqua doctrina mortale genus (quod egregie tu facis) instituerunt, aut vitae sanctioris exemplo reliquis fuere documento, quo veram possent assequi beatitudinem, LUMINA nuncupare mos est. D. Ambrosius Luminaria, sanctos inquam homines, inter mortales versatos ait. Illi enim verae participes lucis, eas animas quas erudiebant ab ignorationis tenebris educentes, luminaria [note: AEn. l. 11. ] non injuria nuncupati sunt. Ita gentes reliquae viros, qui praeclari nominis essent, nomine Luminis appellarunt, ut Latinus Rex apud Maronem queritur. Lumina tot cecidisse Ducum.

APud eosdem Persas, quos paulo ante nominavimus quorum quidem disciplina recentior omnino fuit, deducta ad res humanas similitudine, Sol eum penes quem summa esset Imperii majestas, [note: Georg. l. 1. ] indicabat, Solem in ejus sublimitatis homines signa dare persuasum habebant. Unde etiam apud Maronem:

Et ultimo Domitiani tempore corona quaedam Iridi similis Solem circumdedit, quam lumen ejus ac radios obscurabat: quod portendebat, ut Arioli interpretabantur, fore ut is Imperator a Stephano jugularetur.

TAntus vero est Soli cum humana vita consensus, ut is claritate sua insignis, vitae identidem nostrae tranquillitatem: obscurus autem obnubilatusque rerum nostrarum perturbatione ostentet.

[note: Artem. l. cap. 36. ] Hinc apud conjectores invenias, quod etiam vester Hippocrates Medicis non otiose observandum praecipit: Si visus Sol in somniis obscurari, occultareve, aut nusquam apparere, periculum instare ut aegrotus vitam amittat. Si vero vim alicujus insequentis ipse Sol aufugiat, decumbentem in furorem agi praecipitem. Mentis enim lumen eo signo labefactari, inquietari, ac loco exturbari suo. Quae cum quis imaginatus fuerit, solicitus admodum est Hippocrates, ut aegroto certa victus ratione obviam eatur. Tantam vero Sol praerogativam in iis, quae ad nutriendi rationem spectant, habet, ut Physici omnes ex calores et humore nostrum constare incrementum asserant. Nam et Hesiodus posteaquam fluviorum quorundam nomenclaturam absolvit, subjecit mox: hos esse qui mortale genus enutrirent, una cum Sole. Interpres addit: Aquae enim et Sol nutriendi vim habent, eorumque beneficio res aluntur et gliscunt. Inde Catullus de flore quodam vivido:

Apud Aruspcies Sol annorum significatum habet, quorum ipse Dominus est. Quodque ad hanc rem facit, Cyri somnium memoratur, scilicet imaginatus per quetem sit, Solem ter manibus apprehendere frustra appetiisse: siquidem convolvebat se Sol, et elapsus abire videbatur; hinc Magi dixerunt, eum triginta annos regnaturum, quo scilicet tempore Saturnus Solem eodem assequitur puncto, unde simul deferri coeperat. Id utcumque interpretatum fuerit, tamen ipsis commentum placuit.

AEGyptii vates per Solis imagine Graecos in prodigiis intelligi tradidere, cujusmodi rei nota est historia. Cum Alexander Macedo Tigrin fluvium superasset, paulo post Luna prima vigilia defecit, deinde sanguinis colore suffuso lumen omne foedare visa est: quod Macedones laborum pertaesi dirum arbitrabantur, resque ad omnium desperationem processisset, nisi vates. AEgyptii quorum doctrina omnis per rerum imagines explicabatur, affirmassent, bene sperandum esse, quod Sol Graecorum, Luna Persarum indicium esset: ideoque ruinam stragemque eo ostento illis gentibus portendi, quorum signum laborare visum esset: quod effectus postmodum comprobavit. Interserere autem hieroglyphicis prodigia, somnia et ostenta licet, quia manifesta inter se congruunt germanitate.

[note: Genesis cap. 37. ] SEd ut ad hieroglyphica nostra redeamus, cum Sol generationis arbiter existat, Luna veluti lac humorem significat ad nutrimentum, liberi vitae lumen a patre sortiantur, non temere apud Hebraeos Josippus puer imaginatus est sopore oppressus se a Sole Lunaque et stellis undecim adorari: nam quod Patrem simul et matrem, et fratres totidem in olim facturos, tunc ostensum, eventu postea comprobatum, cum illi annonae Praefecto, et maxima quaeque negotia Regis in AEgypto administranti, cum nondum eum agnoscerent, procubuerunt.

SEd quod ad partus attinet, manifestissimo hieroglyphico id AEgyptii figurare consuerunt, apud quod bipartitus Solis robis, in media cujus scissura Stella imposita esset, humanum foetum in praegnantis mulieris utero significabat: non ea tantum de causa, quod uterum in corpore medio situm solari corpori ob rotunditatem aequipararent, sed quia Sol conceptus omnes irradiatione sua vivificat: a quo vitalis virtus praecipue demanat, quod quidem Aristoteles Physicae Auscultationis secunda affirmat: gigni hominem ex homine et Sole professus. Veluti vero Stella Iumen a Sole mutuatur, ita foetus in utero alimentum a matre consequitur. Neque hujus eruditionis imperitus Lucretius, cum Epicurum illum suum mortalibus vitae tranquillae intia dedisse conaretur ostendere, mortales reliquos Stellas dixit, Epicurum vero Solem appellavit, his versibus:

[note: Cur Solis ortu Stellae extingui vidcantur. ] At dicet aliquis: Si Sol ex ortu suo Stellas omnes extinguit, quomodo illis lumen mutuatur? Quibus responsum facio, accidere id ex oculorum nostrorum imbecillitate, qui luce illa omnium maxima perstricti, minora nequeant lumina conspicari.

ATque haec de Sole dicta sufficiant, non enim omnia prosequi volui, quae super eo dici potuissent ab instituto hoc non aliena: sed occupationum tuarum ratio mihi habenda fuit, publicae quippe professionis, Iucubrationum tuarum peculiarium solicitudinis quam pro laborantibus, quotquot opem implorant tuam, benignissime suscipis atque accuratissime, a quibus si longiore sermone avertere te voluissem, in alicujus omnino commodum peccassem. Ad lunam igitur breviter examinandam aggrediamur.

SOle pro sublimioris naturae imagine constituto, fuere qui per Lunae hieroglyphicum naturam humanam exprimi dissererent. Nam quod haec e limo terrave constant, terra etiam lunaris globus esse perhibetur. Pythagoras enim Lunam modo Terram coelestem, modo terrestre coelum appellabat, [note: Lunae ac hominis conbenientia. ] ac terrae similem eam dicit Aristoteles. Varia est praeterea Lunae facies, diebusque singulis, immutata conspicitur, neque variantiae quicquam magis obnoxium, quam rerum humanarum conditio. Quinetiam si uniuscujusque hominis vultum intueamur, numquam aut rarissime hac et illa vice eundem esse conspiciemus, modo enim iratum, modo lenem, modo tristem, modo hilarem, modo hoc, modo illo affectu perturbatum comperiemus, ac prout diversae rerum imagines animu perculerint, [note: Diog. Laertius in ejus bitae. ] ita varias in vultu figuras conformabunt. Hinc inter magna naturae miracula de Socrate fertur, eum eodem semper vultu conspectum. Ad haec, ut quae tam manifesta sunt, missa faciamus, cupida lucis Luna, cupidum intelligendi (ea enim lux est) mortale genus. Eam modo Soli suo adjunctam, modo abeuntem, modo redeuntem aspicias. Animus quoque noster nunc ipsius veritatis lumini copulatur, nunc longe recedit, nunc ad verae rationis intellum factarepetitione revertitur. Aberrare [note: Prob. 24. ] enim hominum est, et septies in die vel justus cadit. Luna ea semper parte clara, conspicua, et illustris est, qua Solem aspicit: obscura vero, cava et inanis parte ea, qua divertit a Sole. Homo qua se parte convertit ad Solem suum, micantissimis radiis velut alter Moses illustratur: ab eo vero aversus alio, turbulentissimis omnium errorum tenebris offuscatur. Hinc dies a Deo dictus Neomeniae, novae quippe Lunae, quem festum celebrare debeamus: Quod eo spectat, ut intelligit Adamantius, quando lex vetus umbra futurorum est, quod Apostolus Paulus ait, eandem ipsam [note: Herbr. 10. ] memorans Neomeniam, ut intelligamus justitiae Solem Christum esse, Lunam vero Ecclesiam, quae lumine ipsius repletur, ac cum Soli suo juncta fuerit, eiphe penitus adhaeserit, tum festum diem agit Neomeniae.

IGitur Theologi, qui Christum Soli aequiparant, in quo sit sensibilis humanitas et divini luminis imago, iidem per Lunam piorum, uti dictum, universitatem intelligunt: cum nulla sit gens, nulla natio, nulla sectae cujuslibet congregatio illustrata lumine, nisi quae, ut in Sole Luna, Christi radio verberatur. Eucherius quoque Lunam Ecclesiae dicit hieroglyphicum, nempe quod in hac mundi nocte resplendeat. Et quoniam defectibus menstruis imminuitur, et faciem quotidie variat, nostrae sit etiam symbolum imbecillitatis, de qua superius.

APud Gentes praecipuum erat Lunae significatum aeternitatis hieroglyphicum haberi: propterea quod, cum defecisse videtur, nova iterum fit, saepiusque anno toto juvenescit. Quare scite admodum [note: Carm. lib. 4. Od. 7. ] Horatus, cum brevem et imbecillam humanae vitae conditionem lamentatur, ait:

[note: Faistomae et Seberi Alix numus. ] In Faustinae numis aliquot simulacrum est, quod laeva pallam sustinet, dextera aviculam cum Luna supersidente porrigit: inscriptio, AETERNITAS. Alibi enim diximsu eam in Marci adulationem relata inter divos a Senatu. In numis etiam aliquot Severi Alexandri Aug. simulachrum videre est, quod dextera novam Lunam attollit in sublime, inscriptione addita, PERPETUITATI AUG. AEgyptius autor Horus ad hujus hieroglyphici supplementum et Solem adjecit. Et Catullus noster, quae de Luna dixit Horatius, ipse de Sole dixit:

[note: Per Sole et Lunam cur perpetuitas significatur. ] Causa vero cur per hieroglyphicum Solis et Lunae AEgyptii Sacerdotes perpetuitatem significarent, ea perhibetur, quod eos perpetua esse rerum elementa arbitrabatur: quippe quae virtute propria inferiora omnia generarent, conservarent, et perennare facerent. Hujus ergo perpetuitatis, quae semper fuit, est, et futura est in Christo, Psalmographus memor, futurum scripsit, ut Christum populi omnes revereantur per generationes omnes, quamdiu Sol et Luna circuitu se convolverint. Et Cabalistae vigesimam illam intelligentiam agnoscunt a perpetuitate desumptam, quae per meatum Solis et Lunae quotidie continuatur. Vita porro nostra (ut id identidem repetamus) eorum regimine ducitur, cujus cum duae praecipue partes sint, eaeque maxime propriae, sentire, et crescere, quorum alterum Graeci [gap: Greek word(s)] , alterum, [gap: Greek word(s)] dixere, sentiendi vim a Sole, crescendi a Lunari globo sortimur: atque ita utriusque luminis beneficio haec nobis constat vita, qua fruimur. Denique humore unius, et alterius calore sustentatae rerum species prorogantur, aeternaeque fiunt. Ad hoc faciunt plerique Corneliae Saloninae Augustae numi, cujus caput ex nova Luna prodire videtur, a quorum tergo modo FOECUNDITAS, [note: Luna mortalium corporum auctorem et coditricem bocat Macro. in Som. Scip. l. 1. c. 1. Ut Assyrii Solem Adad nomine taquam Deu potetissimu benerantes, et terra nomine Alagartim, his duob. omnia tribu entes. Lun [?] mascunlino genere. Carrenum mos notandus. Mensis Lunae annus est, nam et a Luna mosis dicitur. Macrob. in Som. Scip. l. 2. c. 11. ] b id quod modo dicebamus: modo JUNO, quod eadem Lucina est: modo PUDICITIA, quod Juno Luna, Diana, et idem Proserpina numen inscriptum apparet. Horum omnium summam Catullus ita breviter colligit.

Quod vero ad hujusmodi foecunditatem facit, plerique coelum omnium terra nascentium partem arbitrati sunt, terram vero matrem. Ipsum autem aethera propterea patrem, quod aquarum lapsus inde cadentium seminis vicem praebeant: terramque matrem, quod matris vice has excipiat, et inde pariat. Eadem de causa Lunam, quippe quae totius humoris domina perhibeatur quasi virilem operam in eo sumministrando praestet, a multis Lunum virili genere vocitatum reperias, quod professus est etiam Tertullianus. Et Cornelius Severus, quem Charisius citat, Phoeben epitheto generis masculini adjecto dixit:

Quamvis non desint Grammatici, qui eruditionis forte istius ignari, putent SUCCESSOR foeminino etiam sexu dictum ab antiquis: ut, Autor ego audendi, de Junone. Verum illud probabilius est, quod aliquam sapit eruditionem. Sane inveteratum esse constat apud Carrenos Mesopotamiae populos, eum qui lunam muliebri nomine ac sexu nuncupandam putasset, eo supplicii genere damnatum iri a Natura rerum omniu arbitro, ut is mulieribus addictus, eis semper servire cogeretur. Qui vero marem eam esse credidisset, futurum ut uxori semper suae dominaretur, neque ullas unquam muliebres insidias pateretur. Ii Hebraeorum arcanis, quae Cabalistica vocant, omnes siderum idearumque coelestium virtutes Lunari corpore suscipiuntur, a quo postea, uti diximus, in inferiorem materiam ut genitale semen immittuntur reru species, fructus, animantia, novatusque omnes per elemeta singula progeneraturae. Alibi simulacrum Panis, quod Panopoli visebatur, attigimus, eo gestu factum, ut Lunam a dextera sitam flagello verberare videretur: quippe ut quae apud eam quasi in penum quandam reposita essent, rerum semina loco et tempore depromi flagitaret.

QOd si Lunam AEgyptii dejectis infra cornibus pinxissent, hieroglyphico eo mensem significari praedicabant, cum palam sit eam in ortu cornua surrigere fursum versus, eo praecipue tempores, quo signa Zodiaci vel recta cadunt, vel oriuntur, quod pars inferior tantum, eaque oculis nostris minima, propinquo occidente Sole conspicua sit. Ad coitum vero properantem, sub septimum et vigesimum itineris decursi diem plane mane conspectam, deorsum cornua dimittere: duobus enim reliquis, quos in assequendo Sole, eoque mox praetereundo consumit, omnino latet, tertio see incipit ostentare. Hoc eodem significato Poetae quoque, Mensem intelligunt, ut illud: Lunae quater latuit: atque eodem modo apud alios passim.

[note: Antonimi August. Pii numus. ] IN T. Antonini Aug. Pii PP. numo, qua parte inscriptio est ALEXANDRIA, videre est humanae figurae signum, quod ambabus manibus Lunam affectet apprehendere: sive sit is adorationis gestus. Ea autem cornibus infra dejectis sita est, tribus in convexo tuberculis, duobus inferne, quae veluti guttulae pendentes sunt. A pedibus postica parte, spicae tres fructu praegravidae conspiciuntur: ab antica, Crocodilus humi repit, capite in simulacrum id reflexo. Quae omnia, ut hae partes alibi declaratae sunt suis quaeque locis, AEgyptum ipsam significare, etiamsi non adesset inscriptio, Alexandriae, nulli dubium relinquitur.

VArietas autem Lunae, mutatis quotidie faciebus, adeo conspicua, ansam dedit, ut nonnulli sophistas per Lunae hieroglyphicum intellexerint: et AEgyptii Sophistae quando Luna AEgyptii symbolum est, cujus provinciae Isis domina perhibetur, toto opere notantur. Alia tamen ratione Clitomachus, ut apud Stobaeum legere est, Dialecticam Lunae aequiparavit, quae numquam eadem facie sese mortalibus ostentet, nunc accretione nunc diminutione luminis assidue variante, numquam interquiescat.

[note: Hinc forsan insipientes: quin et insani lunatici quod natque interlunio. Jul. Firmicus lib. 4. Mat] NOstri hujusmodi varietatis ergo insipientiam per Lunae simulachrum indicarunt: quippe cum propter uniformitatis effigiem, veritatem, propter lumen in Solis corpore, ratione firma praeditum intellectum innuerent. Contra per Lunae varietatem, et nothum lumen, inconstantiam mentis accipiebant. Unde Ecclesiast. 27. Sapiens sicut Sol permanet, insipiens autem sicut Luna mutatur. Et Matthaei locus de juvene lunatico, qui nonumquam in ignem, nonumquam in aquam cadere consueverat. Quod si trahas ad spiritum, animadvertas in talibus impetus quosdam quasi bonorum operum surrepentes, ita ut laudandi videantur, ab iis tamen qui dilucida in eis intervalla non agnoverunt: rursus enim eos minui videas, quodque videbatur in eis lumen, non est diurnum, sed nocturnum lumen, quod quidem usque adeo imminuitur, ut jam penitus deficiat. Atque ii nonnumquam in ignem cadunt, id est, in ardorem concupiscentiae, in veteres excandescentias, in ulciscendi cupiditatem, in pecuniarum amorem, et vitia reliqua. Nonnumquam in aquam, hoc est, in lubricas mortalium curus in perseverandi desperationem, in ambitionis fluctus, civilesque undas perpetua instabilitate exagitatas. Humana enim vita, ut alibi ostensum, marinae instabilitati plurimum assimilatur.

QUod vero Luna Persarum hieroglyphicum esset, superius ex ostento dictum, et quid super eo senserint AEgyptiorum Magi.

[note: [gap: Greek word(s)] : Sed haecostentatio illis pro hor suit. ] PErvulgatum et illud est, Lunae gestamen apud Arcadas nobilitatis hieroglyphicum fuisse qui quidem Proselenes ea de causa nuncupati sunt, quod ab Deucalioneo diluvio primi ipsi Lunam inspexisse nascentem se credidere: quodque putarent universum humanum genus aquis obrutum

[note: Nam et [gap: Greek word(s)] dicti. Arcadum gestamen. Idem obserbatum a nobissimis magistratibus Constantino politanis, Niceta auctore. ] perisse, et a se rursus originem propagationis emanasse. Erat vero gestamen id quo uti soliti arcades, fibula in Eunae cornua porrigentis speciem, qua calceamenta connectabantur: de qua scommaticum. Herodis dictum fertur in Bradeam uxoris fratrem, qui cum generis sui nobilitatem aequo verbosius apud Romanos ostentaret: Nae tu, inquit Herodes, generis tui nobilitatem in astragalis gestitas. Quin et Romanis, qui nobilitate praestarent, gestandi lunulas morem fuisse Plutarchus tradit, nisi satis sit Martialis dictum, lunulatam pellem appellantis calceum in hanc sententiam. Et de Quintiliano Rhetore apud Juvenalem habetur.

Sunt qui causam hujus gestaminis eam commenti sunt, ut sic admonerentur considerandum esse rerum vicissitudinem, quae praesertim in Luna spectabilis est, ne solo nobilitatis nomine nimium turgeseerent.

SEd jam locus exigit, ut Stellas tuas aggrediamur, quarum significata recensere rationemque reddere, nostrae potius fuerit indaginis, quam alterius cujuspiam inventum: cum praesertim in restituendo contextu paucissimorum admodum verborum, quae Stella super apud Horum AEgyptium tradita inveniuntur, cura laborque non defuerit. Sed est omnino in damno libellus ille tam in vulgatis Aldina impressione, quam etiam in manuscriptis exemplaribus, quorum nobis copia fuerit. Sed jam ad rem ipsam.

[note: Nam AEgyptii primi planetaset stellas fixat depreh ndire, Macr. l. 1. cap. 20. in Som. Scip. ] APud Horum igitur legas Stellam hieroglyphicum esse Dei, neque fere quid amplius: quare necesse est rem ipsam paucis his inclusam verbis manifestius et latius aperire. Etenim cum AEgyptii Iuctamen et concertationem, quam Deus Opt. Max. in coelestibus orbibus, adverso motu atque eo etiam vario concitatis, instituit, contemplarentur, neque id alia quapiam ratione deprehendissent, quam Stellarum motu, earumque ab exortu occasum versus, vertigine supra mentis captum citatissima, ac nisi res ipsa quotidie fidem faceret, prorsus incredibili: obniti vero contra, ab occasu exortum versus sphaeras ex iis, quae nobis innotescere potuerunt, easque prout magis minusve a centro distant, pro ratione sua eo segnius aut velocius ad metam properare, nimirum fieri, haec absque Deo minime posse crediderunt. Quis enim tantarum molium rector constitueretur, qui certo temporum spatio omnia gubernaret, nisi mens suprema omnium arbiter haberetur? Cum igitur per. Stellas potissimum in Dei ipsius cognitionem pervenissent, ipsius universi Deum, per signum idem ipsum, quo rem deprehenderant, significare instituerunt. Ideoque stellae hieroglyphicum pro [note: Pertinacis numus. ] mundi totius Deo ponere voluerunt. Sententiam vero hanc Romanis etiam placuisse, possumus ex eo conjicere, quod in Pertinacis numo simulachrum est, manibus versus ingentem Stellam ad coelum sublatis, cum inscriptione: PROVID. DEOR. COS. II. Ita ille Diis gratias agere professus, quorum providentia rerum potius esset.

[note: Hinc Orpheus. [gap: Greek word(s)] . Pana boco magnu, qui totum conitinet orbe. ] ATque ea potissimum ratio est, cur Pana Deum ex hieroglyphico Stellarum intelligi contendebant: quin et pectus ejus variis insigne Stellis effingebant, cum omnino per Pana totam rerum naturam interpretarentur: qua de causa et fistulam septem calamis campactam, propter erronum totidem concentum, ori ejus apptimebant, de quo apud Orpheum plura. Probo autem idem et Pan et Jupiter est, quod [gap: Greek word(s)] omne, universam quippe, ut dictum est, naturam significet. Propterea vero et hinnulae pellis varietate, tegi solitum ajunt, ut ex maculis referri Stellae videantur, de quo in Serpentis commentario plura, quod quidem isti forsan de sacris nostrorum literis desumpsere, in quibus

legitur: Extendit coelum ut pellem, quamvis Adamantius dictum de sapienti anima interpretatur. Nimirum illa extensio in modum pellis, tamquam literis inscriptae luminaribus et Stellis, dicitur Rakia, et [gap: Greek word(s)] Graecis corium est. Nos vero tentorium illud Firmamentum appellamus, et aulea picturata vulgus etiam ubique hodie Racia nuncupat. Porro coelum propter micantes Stellas a coelatura [note: Et sericum pannum a Gallus satin dicbum. Coelum a coelatura. ] appellatum Probus idem putat, unde scilicet Luna bigis ferri incipit in superiorem usque coelestium orbium partem, quaecumque continentur, ea Graece ab ornatu [gap: Greek word(s)] , a puritia Latine Mundus vocatur, ait Varro.

NOn temere itaque in somniis, ut apud Philistum legere est, Satyriscus est celebritatis hieroglyphicum. Nam Dionysii mater, ejus qui Syracusanorum tyrannus fuit, cum praegnans eum ipsum alvo contineret. per nocturnam imaginem visa sibi est Satyriscum peperisse. Ex quo galeatae Siculi conjectores interpretati sunt, eum quem illa perperisset, clarissimum Graeciae sidus, ac diuturnum cum Fortuna fore. Hinc Naso etiam sidus pro nobili claitate generis posuit, ubi Maximum, ad quem de Ponte scribit, sidus Fabiae gentis appellat. In Divinis quoque literis, Doctorum et pietate insignium [note: Dan. 12. ] vororum lumina per stellas significantur, ut apud Danielem, Docti tamquam stellae fulgebunt. Et quae progenies Abrahae promissa divinius est, tamquam Stellae, non tam ad numerum innumerabilem refertur, quam etiam ad rerum, quibus posteri ejus illustrandi essent, claritatem. Praecipue vero Hyades in hujusmodi celebritatis hieroglyphicum delectae, ut admonet Eucherius: siquidem ortu suo solent pluviam inducere, atque ideo per id sidus sacrae disciplinae Doctores interpretantur. Cur vero pluvia divinae sit institutionis hiroglyphicum, suo commentario est abunde disputatum.

ARuspicum autem observationes Stellam asserunt prosperitatis, ac laeti alicujus eventi signum esse, ac Atteio Capitone traditum, quod (ut Festus ait) acceperat a P. Servilio augure. Hinc Iocis inaugurandis Stella ex lamella aerea, qua specie reliquae spectantur in coelo, Stellae, praefigebatur, Disciplinam hanc secutus Virgilius, felicissimum Trojanae posteritatis successum Anchisae ita praemonstratum ait:

[note: Suet in Jul. Caesar. c. 88. Eclo. 34. ] Neque immerito Caesar Augustus crinitam Stellam visendae magnitudinis, quae Julio Caesare sublato statim apparuit, cum paucis admodum sententiam suam professus, felicitatis, quae se deposceret ostentum interpretatus est: quamvis palam Julii Caesaris animam in eam Stellam commigrasse dictitare solitus esset, remque testatus sit numismatum monumentis, Stella scilicet impressa in eo numo, cujus inscriptio est: CAESAR AUGUSTUS. Ab altera vero facie, DIVUS JULIUS. Adjectum etiam est insigne capiti statuae ejus in foro positae. Et alii plerique numi Caesaris caput Stella supra frontem praefixa conspicuum ostendunt. Et Dionei Caesaris astrum Virgilius hac de causa celebravit. [note: Carm. lib. 1. Od. 12. ] Veluti etiam Horatius micare dixit Julium sidus, veluti inter ignes Luna minore. In numis vero quos Metius Macer in honorem Caesaris cuisit Cometa ab occipitio Caesariani capitis apposita est, ut ab ejus obitu signum id subsecutum innuat. Fuerunt autem ex junioribus nonnulli, qui per Stellam tantum Julium Caesarem intelligi voluerint, picturis publicatis. Verum haec consignificat, non simpliciter signifieat.

[note: Quomodo per Stellam fatum indicatam. ] ADjecere Sacerdotes AEgyptii, Fatum per Stellam significari, quoniam id ex fiderali dispositione consistere vulgata Doctorum opinione creditur. Per motum enim Stellarum negotia transiguntur, ut Hesiodi interpres ait super Asterie. Nam et Parcae illae, Clotho, Lachesis et Atropos, ut alibi ex. XII. Legum Platonis ostendimus, nihil aliud sibi volunt, quam tardum in primis Sturni

motum, quo singula maturantur, et multitudinem virtutum, quae in firmamento sunt, per quas tanta rerum varietas in inferioribus generatur, ac reliquorum denique erronum motum quo suo quaeque tempore perficiuntur. Quamvis enim a Solis et Lunae beneficio vita constet, qua fruimur nostra tamen negotiatio tam ad ipsa duo lumina, quam ad quinque vagas Stellas refertur, ut vulgus Astrologorum putat. Quinetiam nullum in coelo sidus, lumen nullum otiosum volunt. Et Cabalistae nullam esse herbam, plantamve in orbe hoc dicunt, quae non ab aliqua fimamenti Stella irradietur, foveatur, et ad incrementum adjuvetur. Errorum vero variis conjuctionibus et aspectibus, ut vocant, ea rerum vicissitudo in humanis rebus esse perhibetur, quae Fati cognomento a plerisque nuncupatur. [note: Praesertim Joan. Picus Mirandula] Tametsi clarissimi aetate nostra fuere viri, qui acriter in Mathematicos invecti, hujusmodi veterum commentationes plurimas evetere conati sunt. Caeterum, ut Divos August. et Ambros. ac plerosque e nostris alios missos faciam, qui lapidem hunc volvere, Plotinus e veteribus nihil vi et potestate fiderum hominibus evenire contendit, sed ea quae decreti necessitas quam nostri Praedestinationem vocant in singulos sancit, ita per horum septem transitum, stationem, recessumve, monstrari: ut A ves seu praetervolando, seu stando, futura pennis vel voce significare dicebantur, ipsae tamen rerum indociles, ac quid agant prorsus ignarae: quarum volatus, aut status, aut garritus, prout fausta infaustave, commoda vel incommoda portendere existimabantur, ita salutares aut terribiles habitas, eum a se ipsae neque salutem, neque terrorem ullum afferant.

[note: Stellae Sirii consideratio. ] QUam tamen prae se fert Stella Sirius praesagituram, non levi de causa, sed ex gravissimis Philosophorum observationibus adinventa est. Ajunt AEtaeos ortum Caniculae diligenter quotannis observare solitos, conjecturamque inde capere, salubrisne, an pestilens annus futurus esset. Ea enim Stella si obscurior ac caliginosa propemodum extitisset, pingue ac concretum esse coelum, ac perinde afflatum ejus gravem et pestilentum futurum abominabantur: sin illustris atque pellucida apparuisset, coelum idemtidem tenue purumque conjiciebant, futuramque inde salubritatem praesagiebant.

[note: Angelorum tres Hierar chiae. ] CAEterum nos cum pie simus instituti, cur non etiam pie loquamur? Sane constat apud Theologos, et Dionysium praecipue, tres Angelorum esse Hierarchias, quibus in Firmamento sedes praecipue constituta. Harum suprema soli contemplationi vacat, Deumque perrenni sono continuaque assiduitate nullo unquam tempore defutura, collaudat, Medius autem ordo, cum sit coelestibus, officus atque muneribus delegatus, per Firmamentum, quod ab excellentia coelum appellant, significatur. Postrema vero Hierarchia, etsi natura supra omne corpus est, supraque coelum, curat tamen ea quae sub coelo sunt. Et cum dividatur in Principatus, Archangelos et Angelos, omniu horum munus circa ea tantum versatur, quae sub Luna sunt. Principatuum cura circa Resp. Principes ac Reges, ut ex Davide cognoscimus Argangeloru, circa mysteria, et sacras caeremonias. Angelis privatis student rebus, et singuli singulis hominibus adhibentur. Euthymius porro Judaeorum fuisse custodem Michaelem nominat, ubi verba citat ex oratione Azaria, libro Danielis Angelus autem Domini descendit simul cum Azaria et sociis in fornacem: cum tamen Archangelus sit. Sed enim saepe admodum in quotidiano sermone omnes ordines Angeli nuncupatione usurpat. Cum igitur tertius rodo hujusmodi res humanas tueatur, et ad incorruptibile superioris dominii decretum dirigat, cuinam potius quam huic ordini Fati cognomentum dabimus? Qui demum cum octavae sphaerae, hoc est, stellato insideat orbi, a soli ejus excellentia Stellae significatum Fato conguere merito videtur. Neque tamen absurdum est Angelos per Stellas intelligi, qui Stellarum praesides habeantur: veluti cum [note: 1. Reg. 8. ] apud Salomonem pro coelo Deum intelligimus. Scriptum est enim historia Regum, Exaudi, ô Coelum: ubi non coelum tamen, sed coeli et terrae Rectorem ac Dominum, ex Theologorum interpretatione, Deum appellat. In Moseos etiam traditionibus, ut summi viri locum interpretantur, per Stellas Angeli

[note: Itaque bim sati bel Parcam Graeci [gap: Greek word(s)] dixerunt. ] perfectum reddere: si Parcis haec, ut forte non incongruum videatur adscribere voluerimus ne penitiora haec documenta sublimius aequo perscrutemur, Fatum id omnio esse constabit. Cui quidem opinioni subscribit Chrysippus: hoc enim authores citare compellor, propter nostrorum quorundam literatorum pervicaciam, qui profanis authoribus majorem adhibent fidem, quam Christo, et a Christo patreque ejus omnipotente Deo illuminatis. Igitur si Graecis Philosophis magis quam Paulo vel Apostolis aliis credunt, Chrysippum praecipuum ex antiquiribus audiant ita dicentem, Fatum [note: Fatum quid] esse potentiam spiritalem, certa quadam ratione universi constitutricem. Atque alibi: Fatum, inquit, est mundi ratio: vel, Lex eorum quae in mundo providentia constituuntur: aut, Ratio ad quam omnia quae fuêre facta sunt. Quin et Possidonius, dum Deum Jovem primum appellat, secundum Naturam, tertium Fatum, si quae de Angelis retulimus, et alia Theologorum scripta considerare volurimus, idem hoc, aut non multum dissimilia sentire deprehendetur.

AD haec Stella temporis etiam est hieroglyphicum, quia nihil in mundo toto statam tempris legem magis observat, quam coelestia corpora, quae sua quadam lege iterum ad saepius mota, eodem semper temporis intervallo, certisque periodis eo redeunt, unde ferri coeperant.

STella eadem apud AEgyptios circuitionis indicium habetur: quod sive ad orbicularem motum, sive ad coeli ipsius figuram, sive ad ea, quae de temporum repetitionibus modo dicebamus, quis retulerit, omnia quadrabunt. Sedenim quam hi circuitionem ponunt, Explorationem potius ego dixerim: propterea quod Stellae pervigiles facta consiliaque nostra omnia videntur explorare. Unde apud Catullum legas:

Apertissime vero apud Plautum exploratores per Stellas intelliguntur, si cui non satis est Christi ipsius testimonium dicentis, vel puerulorum Angelos facta eorum omnia referre coram Patre sui. Nam Stellas paulo ante Angelorum hieroglyphicum agnoscebamus. Apud Plautum igitur Arcturo Stella in scenam introducta, haec, Rudente, recitantur.

Romani enim veteres haec de Stellis opinabantur, quae nos officia Angelis attributa noscimus: cum animi illi, olim jam electi ad pietatem et religionem, cultumque Dei, in rerum divinarum curam, qua [note: Coronae ex ploratoria Caligulae. ] poterant, ante omnes propensi essent: quare hi de Stellis, quae nos superius de Angelis ex sapientissimorum hominum sententia retulimus, intelligebant. Hujuscemodi autem explorationis ergo C. Caligula novum quod excogitavit coronarum genus, Solis et Lunae, siderumque specie distinxit, easque coronas, novo etiam nomine exploratorias appellavit: utpote qui per Solem diurnos, per Lunam et Stellas nocturnos exploratores intelligeret. Cur vero noctem Sacerdotes iidem ex stella picta significarent manifestius est, quam reddi causam ullam oporteat.

VIdere est in numo quodam cujus inscriptio est, URBS ROMA. specum in arcum productum, cum Lupa et geminis infantibus circum ubera in medio sitis. Ab utroque autem specus latere assurgunt pueri duo colludentes: superne stellae totidem, sive pro geniis illae sint, quorum auspiciis infantes qui fuerant in fluvium abjecti, sospitati sint, mox famelicam lupae rabiem non effugerint. modo, sed ab ea perhumaniter etiam fuerint educati, atque ita argumentum hoc omne, CUSTODIAE sit hieroglyphicum, quae divinitus fuerit infantibus praeparata. Nam et apud nos certae sunt preces quibus Angelum nobis custodem dari depolcimus. Sive celebritatis, neque non apotheseos, quae subsecutae sint, Stellae illae signa sint. Siquidem Romulus fratris nomen etiam post mortem ejus publicis

actis adscribebat. Unde Virgilius dixit; Cum fratre Quirinus jura dabant, commentus quidem id Romulus, ut Remi fratris manes placaret, quibus terrificis imaginibus saepius infestabatur.

ESt etiam id apud AEgyptios stellae significatum, ut defuncti jam hominis animam ostendat, quod in manuscriptis codicibus habetur: quod dubio procul animae immortalitatem indicabat: quae scilicet deficiente corpore, vim atque vigorem suum efficacissime conservaret. Atqui vim luminis manifestam anima ipsa videtur obtinuisse, quam scintillam massae stellaris Heraclytus Physicus asseverabat. Timaeus vero Locrus uncuique animae collegam esse, sive consertam Stellarum aliquam tradidit, quod non dissimile est a genio sospitali atque custode, quo de spuerius disserebamus.

[note: Vide Arte. l. 1. c. 38. ] HIppocrates Medicus observavit Stellas per somnium in mare vel in terram cadere, atque evanescere visas, graves indicare morbos ei apparatos, qui sibi id videre visus fuerit: cum contra, clarae et exortum versus currentes, sanitatis affuturae indicia sint.

ADdunt AEgyptii sacerdotes (quod impressis codicibus non habetur) crepusculum ex micantissimae Stellae simulacro significari, propter Hesperi, Phosphorique notabilem fulgorem, ut puto: quae quidem eadem Veneris Stella est, nonnumquam Solem praecedens, nonnumquam subsequens: itaque per aliquot dies ante Solis exortum Strellarum omnium maxime splendesicit, alias occidentes eo, luce sua aliis praemonstrata, atque his quasi valere jussis, ipsum mox Solem subsequitur. Vel quia tota Stellarum ratio inter utrumque crepusculum, vespertinum scilicet et matutinum, munus peragit suum. Vespertino siquidem excitatae crepusculo, simul ac matutinum advenerit, suo quasi perfunctae excubiarum munere, Soli sua data vice, Stellae recedunt omnes. Et ut tandem Stellarum commentationem cum utroque crepusculo absolvamus, earumque principium et finis terminetur, [note: Noctis hieroglyphicu. ] pauca quaedam subjungam ex Divinis literis, in quibus Nox suum habet hieroglyphicum, cum praesentis vitae tenebras, et hallucinationem significet: matutinum vero tempus pro futuro seculo ponatur: [note: Rom. 14. ] de quo Paulus, Nox praecessit, dies autem appropinquavit. Eoque spectare dicit Hesychius Hierosolymitanus praeceptum illud Levitici, Ne de carnibus sacrisicii salutaris quicquam in matutinum relinquatur: quippe ne vitam nostram deprehendi sinamus imperfectam, quo scilicet tempore intercipiatur agendi facultas: quippe ubi misericordiae opus nullum cujuspiam alterius virtutis aggredi poteris, vel exercere. Quare quinque illae virgines parum prudentes ante oculos nobis proponendae sunt, quae [note: Matth. 15. ] dum lampadum suarum oleum comparaturae retrocedunt, adventu interim Sponsi clausa janua excluduntur, non amplius admittendae. Idem admoremur 3. Proverbiorum a Salomone: Ne dicas amico tuo, Vade, et receriere, nam crastino tibi dabo, cum statim possis dare: nescis enim quid pariat superventura [note: Sic Varro in Monip. Satyris. Nescis quid serus besper bahat: et Maro lib. 1. Georg. ] dies. Ad hoc ita Hesychius: Festina, neque quicquam differas, ne forte in eas coarcteris angustias, unde expedire te nequeas, eoque difficultatis adigaris, ut evestigio rerum omnium, quas tractaveris, rationes addere cogaris. Epicurus, qui plerisque in aliis, res agere deprehenditur, in eo versu prudentissime se gessit, cum dixit:

Quod si quis aetate nostra, praeter bonorum omnium spem oppressus, inter agendum obiit, quis umquam majore totius Romae luctu desideratus, quam noster Hippolytus? qui parata aere suo privata triremi, fortique militum manu ad Carolum Imperatorem, qui Libyam debellabat, Christoque asserebat, priusquam instructam navem, explicataque vexilla illa Julii sideris videre posset, modio itineris veneno lethali, quo perditissimus minister ferculum infecerat, nobis tam juvenis, tam Caesari charus, [note: Nimirum a Lautrentio Medice post modum Venetiis caeso. ] tam ejus gloriae cupidus, miserabiliter interceptus est. Paucisque post mensibus, nepos ejus Alexander Florentiae Dux, Imperatoris ipsius gener, a consanguineo sibi conjnctissimo, non minori sceleremucrone crudelissime, dum dormiret, trucidatus. Sed nolo vulnera tam atrocia refricare, potiusque tibi naeniam, qua infelicissimum utriusque casum, jacturamque luctum nostrum deploravis, pro libelli hujus Coronide subjungam.

HIPPOLYTI MEDICEI CARDIN. ET NEPOTIS EJUS ALEXANDRI FLORENTIAE DUCIS, MISERABILES EXITUS DEPLORANTUR.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIRBER XLV. DE IIS QUAE PER NAVEM, ET ALIQUOT EJUS PARTES SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD REVERENDISS. D. THOMAM CAMPEGIUM EPISCOPUM FELTRENSEM.

NUnquam putassem, Colendissime Praesul, accidere posse, ut mihi de Jure tecum disserendum esset, quod nunc casus tulit, et nec essitas poscere visa est. Nam cum mecum cogitarem aliquod tibi Commentarium de significatis AEgyptiorum, pro meo erga te cultu et observantia, dedicare (non enim vir tantus praetereundus eras, qui aetatem omnem, et jure publice profitendo sententiis, Romae dicnedis, sacrosancto Consilio praesidendo, et in Principum negotiis procurandis, insumpseris) argumentum quaerebam quod ad hujusmodi Personae nomen accommodari posset, opportuneque piscium meorum hieroglyphita commentaria prae manibus habebam, quae Praesulibus quibusdam, quos praecipuo colo, honoratissime Antistes, coeperam distribuere: atque cum non tam ipsi pisces, quam etiam instrumenta quaedam nautica interserenda essent, Anchora tibi deberivisa est, quae quod firmatae Christianae Reip. praesidio aliquando fuerit, antique clarimaeque nobilit atis Campegiae domui pro insignibus argentea hinc et inde gestare concessum est, ex illo, quo Ugolinus ipse Caempegius pisanae classis Imp. maris imperium ab impiis infidelibus inquinatum, pacificum reddidit. Sed priusquam de Anchom dicere incipiamus, ex re me facturum puto, si animadvertendum dixero locum libro Pandectarum 14. titulo, de Exercitoria actione, capite statim primo, altero mox paragrapho, perperam interpositam esse. Anchorae locutionem. Accursium hallucinari puto, quia corruptum sit codicem nactus: ibi enim Ulpiani ex libro ad edictum verba ita notam sunt: Magistrum navis accipere debemus eum, cui totius navis anchora mandata est, scilicet a domino. Nusquam vero legi ego Anchoram pro gubernatione poni, quod quidem munus pertinet adclavum: usitatissimaque omnium aut horum metaphora, temonem aut clavum aut gubernaculum regiminis loco poni passim observavi. Sedenim in Ulpiani verbis, nulla erit ambiguitas, si veluti in Pisano habetur codice antiquissimo illo, qui Florentiae asservatur, ita legerimus, Cui totius navis cura mandata est. Castigatissimamque lectionem hanc et in meo perveteri, et in aliquot codicibus manuscriptis, in quos nemo manus injecerit deprehendi. Elegi itaque te judicem, ut quae aliena assent, legitimos agnoscerent possessoresque, resque omnis nautica legitime tractaretur. Tu quod Juris est videris: nos anchom jam ablegata, quando hic standum minime necessum fuerit, ad iter institum peragendum, navim jam ipsam ascendamus.

NAvis, atque ejus partes aliquot, armanentaque ipsa multis locis in veterum monumentis sculpta, et in numis cusa non leve cogitationis argumentum spectantibus exhibuere, dum quid haec sibi velint plerique omnes investigant, quorum bonam explicaturi partem, a numo omnium antiquissimo exordiendum duximus. Quid igitur sib Jani numus velit examinemus.

[note: Nabi numus. Obid. lib. 1. ] ROstrum navis alias autem puppis, vel interdum navigium in aes signatum, Jani navigationem in Italiam ostendit: ex altera enim numi parte Janus geminus, ex altera rostrum navis, inquit Plinius, et nos inspeximus. Ovidius ita etiam interpretatur:

Quinetiam Onirocritae observant, quotiescumquequis vel navem vel ratem imaginatus fuerit se videre per quitem, nuncium ex longinquo peregre confestim auffuturum. Antiquissima vero est illa [note: Artem. lib. 1. cap. 7. ] numi species, quadrans scilicet, Raticus nomine, in quo ratis. Mosque inde duravit, ut pueri in aleae lusum denarios in sublime jactantes exclamarent, aut capita, aut navim: quorum altero post firmatum numum conspicuo, ejus esset victoria, qui divinasset, lusu teste vetustatis. Quanquam et altero [note: Galli cracem bel pilam, pro parte opposita. ] usi sunt numo, Ovem, Bovemque insculptos habente, quod numi genus documento erat, veteres gregibus et armentis abundasse, quippe quorum omnis res in Ovibus et Bubus collocata erat, ut author est Plutarchus in Problematis.

[note: Auctore Serbio Rege Rom. teste Plin. l. 18. cap. 3. Hinc nomen pecuniae, et Theseus Athenis numum notationis signabit, teste Plut. in problem. Hadriani numus et Augusti. ] ADhaec navis in aliquot veterum monumentis felicitatis hieroglyphicum est, ut in Hadriani numo, quae remigio vecta, pulcherrimeque elaborata visitur, cum inscriptione: FELICITATI AUG. Sub navi vero S. C. cos. III. P. P. In numo etiam Augusti cernere est navium longam cum remigio, cujus inscriptio: FELICITATI AUG.

QUae vero navis apud Athenienses erat SALUTIS indicium, in Thesei memoriam coli consueverat, singulisque annis Delon mittebatur Apollini cultum allatura, suscepto olim a Theseo voto hujusmodi, si civibus suis una secum salvis teversus esset. Eoque interim tempore, quo sacerdos Apollinis navis ejus puppim coronaverat, et Delong ea profecta esset, pelagoque [?]remenso in patriam rediisset, cautum erat, Atheinensium lege, ne quemquam publice interficerent. Eaque de causa, scribit Plato in Phaedone, longum temporis intervallum interjectum esse inter judicium Socratis, et mortem ejus: quod sententia pridie quam spectaculi auspicium fieret, lata erat.

HAbet et Christiana pietas felicissimi successus sui signum, navem cum piscatore Petro, tam in familiari summi Pontificis anulo, quam in aureis Apostolici fisci numis expressam, manifestissima ejus quae subsecuta est felicitatis indicia, tot annis antea praemonstrata. Nam quod Ovidius dixit: Hospitis adventum testificata Dei, sumptum omnino est ex altiori disciplina, qua prisci Romani [note: Nam sunt qui eundem Noachum et Janum bocant. ] divinitus admoniti essent, hospitem adventurum, qui verum Dei cultum afferret, sive Noam navigio ereptum undis, sive Janum salutaria tot praecepta Italiae daturum, navi ad nos vectum, ac navi mox insignem in numis, sive ipsum nostrae pietatis authorem fluctuanti naviculae affuisse meminerimus. Hoc verum ac unicum est adversus saevientis maris rabiem sospitamentum: hic unicus salutis nostrae portus, quem ejusmodi navis auxilio occupare festina verimus. Sapientissime Joan. Scholasticus vigesimosexto scalarum suarum gradu pericula recenset, in quae per mare hoc magnum et spaciosum navigantes incidimus, scopulos, vertigines, inundationes, piratas, belluas, siphones, procellas [note: Periculoru mari senumeratio. bide epistolas Guebara Hispani. ] ventis fluctibusque commistas, singulorumque adjicit interpretetiones: ut per scopulos, feram praecipitemque iracundiam intelligamus. Per vertiginem, res eas, quae praeter spem oblatae mentem circumsistunt, delirioque agitant, et in desperationis profundum rapide devoratos trahunt. Per inundationum tumores, ignorantiam, quae boni specie decipit. Malus enim et egregie superbus est, sibique omnia arrogat, quicumque est imperitus. Per piratas, gloriarum satellites, qui nostras opes omnibus vitae incommodis partas, interventu subito diripiunt. Per belluas, nostrum hoc corpus grave, brutum et efferatum, ac perdifficile cicuratu: utpote quod ventri tantummodo diditum, solam sibi finem constituit voluptatem. Per siphones, elationis nostrae impetus, per quod ad coelum usque sustollimur,

unde mox deturbati, in profundissimam tartari voraginem praecipitamur. Hujus, inquam, pelagi causa navis illa tot olim numis cusa, divinitus adventuram miseris mortalibus salutem indicavit. Ac ne de praesagio dubitemus, in ipsius Jani numis, tam gemino capite barbato, quam etiam imberbi, ut habetur in argenteo, in quo etiam navis cum rectore, literae superne C. FONT. neque non in aliis videre passim est inscriptionem, ROMA. Romae enim pietatis nostrae principatum, et in togata praecipue gente constituendum, ut Evagelicam interim veritatem praetereamus, vel Maro ipse supremae intelligentiae actus spiritu divinavit, dum Jovem inducit asterentem,

[note: AEn. lib. 1. ] Cui quidem imperium sine fine concessisset: quippe quod eorum institutiones essent in omnem terrarum orbem, ut Theophylacti verbis utar, exiturae, neque ullo unqua tempore defuturae. Neque vero mirum in Marone homine divini muneris exerte, et qui verum pietatis ritum adhuc abditum ignoravet, divinationis lumen illuxisse: quia verisimile est eum in hujusmodi vaticinio, ex veterum arcanis aut Marci, aut Sybillae, aut Hetruscorum, praeditionem illam excerpsisse. Vel quoniam summus ille spiritus nullum hominum genus, nullam unquam nationem aspernari compertus est: quare Balaam legimus hominem et alienigenam, et piorum hostem, praeclara tot super Israelitarum fucceffu divinasse.

[note: Usurpatur etiam pro periculo, ut in eadem nabi, a Cic. lib. 2. Epist. ad Curion. Q. Nasidii numisma. Non dissimile plenis belis nabigare a Cicerone pro Domo sua. ] IN Q. Nasidii numo navis est cum velo, et stella in antenna, et ab altero latere caput cum tridente, et inscriptione, NEPTUNI, subaudiendum, ope vel auxilio servatos. Hoc enim Stella significat in antenna sita, de qua loco suo inter coelestia.

QUoniam vero obiter in velum incidimus, minime praetereundum videtur, quod dici solet. Velificatione plena in quempiam ferri, quod est, aperto Marte, inimicitiis minime dissimulatis, rem aggredi, hostemque lacessere.

HUic contrarium est, Conto, remulcove navigare, cum tacite quispiam insidiatur, atque, ut vulgo etiam dici solet, Subaquanea ut opera. Locum hunc ad hanc propemodum sententiam interpretatur Ammianus, rerum gestarum libro 18. dicens: Non conto neque remulco, ut ajunt, id est, non flexilouquis [note: Conto nabigare. ] ambagibus, vel obscuris, sed velificatione plena in Rempublicam ferebatur, quamvis aliter expositum sit in collectaneis Suidae, Proverbio [gap: Greek word(s)] , quod quisquis ille fuerit, exponit, [gap: Greek word(s)] .

[note: Isidis nabis. ] QUod navigium in Isidis honorem AEgyptii coluerint, sunt qui raptam eam ab Jove navi, cujus insigne Vacca esset, arbitrentur: sed commentitium hoc mihi videtur. Mabis autem ad AEgyptiorum eruditionem quadrat, quod Plutarchus ait, Lunam apud eos navigio vehi fictam. Hanc Isidis navem Apulejus multis donariis ornat. Diodorus fabricatam a Sesostri navim ex cedro octuaginta cubitorum ait longitudine, deauratam exterius, interius vero deargentatam, quam dono obtulit, Deo, qui Thebis ab AEgyptiis colebatur. Is Isis erat.

IN Tyriorum numo navis est cusa, nimirum ea de causa, quod ipsis Tyriis commentum placet, navigationis primae se authores haberi. In hujusmodi eorum numo legitur BA[?]I[?]A[?] [?]HMHTPIOT T[?]PI[?]N. Est et alius cum eadem navi longa numus, in cujus altera facie caput est

cum corona irradiata, inscriptio: BA[?]I[?]E[?] ANTIOXO[?] [?]I[?]ONI[?]N. Ita demum Phoenices inventae navigationis laudem asciscunt sibi.

[note: Agrippa, numus. ] IN Agrippae numis navis illa tridentali rostro insignis, qualem scilicet Maro saepe describit, dum non uno loco ait, rostrisque tridentibus, partam ab eo victoriam indicat maritimo praelio, quod adversus Sex. Pompejum commisit, id quod Maro in Augusti gratiam ita immortalitati commendavit. [note: AEn. l. 6. ]

Aliquot in monumentis videas et Varronis insignia navalia, qui Propraetore sub Pompejo Piratico bello militavit, a quo, ob res bene gestas navali corona donatus est.

HIeroglyphicum anchorae non AEgyptiorum tantum est, sed a Graecis et Romanis Principibus usurpatum, ut minime importunum sit rem a plerisque tractatam repetere: ut quae sectamur significata, loco suo manifestentur.

CIrcumvolutus anchora Delphinus, quod signum in aliquot Titi [note: Ut et Oct[?] Augusti ex A. Gellio libro 10. c. 11. Noc. Att. ] Vespasiani numis observavimus, maturandum, ut Latini una locutione dixerunt, omnino significat. Sed quoniam rei causam in Delphino satis explicuimus, et res jam aevo nostro lippis et tonsoribus innotuit, plura super eo dicere supersedebimus. Id pro pictura animadvertendum est, anchoram, quae in numo Titi habetur extrema dentium in vomeris speciem dilatare, cujusmodi figuram Aldus noster imitatus est in omnibus, quos impressit libris. Alia vero forma esse, dentibus quippe in acutum recto ductu mucronatis, quam in numo veteri apud eruditissimum virum Romulum Amasaeum vidimus.

HOminem, qui rebus suis tutelam praesidiumve paraverit opportunum, per navem et anchoram significabant. Quod [note: Nimirum [gap: Greek word(s)] ubi Suidas subaudit anchoram, ut sitsensus. Non eadem anchora utitur, qua vulgus. ] si sola anchora manu praetenta figuraretur, refugium indica bat, quasi vellet innuere pictura haec si adversa ingruerit tempestas, resque nostrae fluctuare coeperint, paratum esse profugium, ut possimus ita servari. Estque dicterium apud Graecos in hanc sententiam celebre, quo Demosthenes utitur oratione pro Ctesiphonte. Et Propertius eruditionis elegiacae columen ad hoc innuens ait: [note: Anchora jacta mihi. ] Idem sermo apud Paulum rei nullius ignarum, epistola ad Hebraeos, capit. 6. Qui confugimus, ut spem propositam teneremus, quam veluti anchoram habemus animae cum tutam, tum firmam. Et Chrysostomus, de supremo firmoque profugio, concione in Lazarum IIII. haec ait: Sunt divinae sapientiae opera, haec maxima illius prudentiae sunt argumenta. Conscientiae increpatio sacra est anchora, quae nos nequaquam sinit in peccatorum profundum absorberi.

[note: [gap: Greek word(s)] , subaudi anchoris: ] Quod si firmitatem, ac immobile stabilimentum rei cujuspiam significare vellent, anchoras duas appingebant: similitudine sumpta a navibus, quae tunc

cum duabus anchoris innituntur. Qua similitudine utitur Aristides Panathenaicis. Sedenim Pindarus

[note: Duabus anchoris nixus. Aristides in Panach. ] duabus innixum anchoris dicit, qui duas habet patrias: unde proverbium, [gap: Greek word(s)] , Domo domum, de commode peregrinantibus: quippe de iis, qui arrepto itinere quotidie apud amicos aut necessarios divertunt. Nam pro firmitate Pindarus idem una etiam utitur anchora. Isthmiis, [gap: Greek word(s)] , Jam anchoram ad foelicitatem jecit: hoc est, firmitatem jam ad vitae tranquillitatem assecutus est. Vitae porro nostrae tumultus, perturbationes, cladesque omnes, marinis fluctibus, tempestatibus, vorticosisque aestibus solemus aequiparare, quemadmodum Archilochus facit, qui cum in Thracenses calamitates incidisset, bellum marinis fluctibus ita comparavit:

[note: [gap: Greek word(s)] . Sacram anchoram quod ajunt. ] Atque iis urgentibus infortuniis ad sacram, ut ajunt, anchoram confugiendum. Sapientes enim fere omnes hieroglyphico utuntur anchorae, tam scribendo quam loquendo: ut Pythagoras, quem Phocion ait super humana vita ita disserere solitum, [gap: Greek word(s)] , quae si primum amaritudine aliqua praedita videatur, sua vem ipsam redditura sit consuetudo. Divitiae si optentur, sciendum eas infirmam admodum esse anchoram. Gloriam, etiamnum infirmiorem. Quae corporis sunt, ejusdem esse tenoris. Principatus, honores, omnia haec imbecilla, et nullo robore suffulta. Quae firmae igitur anchorae? prudentia, magnanimitas, fortitudo, puas nulla procella discutiat. Nam divina lex est, virtutem solam atque unicam habere robur, reliqua omnia nugas esse.

[note: Anchora Indis pro caduceo. ] APud nationes aliquot anchora fuit interpretationis signum, quo scilicet caduceatores, et internuncii pro gestamine uterentur. Praecipue vero Indi anchoram pro caduceo habuere: proptereat inquit Philostratus, quod omnia tentet ac pervestiget. Eaque de causa cum Apollonius ad locum, quem Indi sapientes incolebant, appulisset, seque cum comitibus intra stadium cohibuisset, adolescens eum adiit a sapientibus missus qui auream anchoram pro caduceo manu gestabat, perque eum in colloquium adductus est.

ADhaec anchora moderandi compescendique signum est, fraenumque indicat, quod quidem ex Pindaro desumitur. Ille enim [gap: Greek word(s)] Ode quae inscribitur, [gap: Greek word(s)] , fraenum Argus navis dixit, ubi interpres ait, Anchoram [gap: Greek word(s)] , sumpta ab Equis translatione, quod ea naves compescat fraeni instar.

[note: Seleuci numi. ] EXtant Seleuci numi anchora signati, propterea quod is anchora signatum femur habuit ab ipsa origine, siliique et nepotes ejuseodem insigniti modo anchoram in femore veluti notam generis naturalem habuere. Et ut Graeci sunt ad figmenta promptissimi, fabulam etiam adjiciunt. Laodicen Antiochi nuptam, Apollinis congressum per quietem pati visam, qui anulum ei quendam veluti concubitus praemium donavit, jusseritque ut mox filio eundem redonaret, futurum eum aliquando felicissimi eventus auspicium: repertumque prima luce anulum in lecto, cujus signum anchora erat, admirationi fuisse: Seleucumque mox natu grandem, tradito anulo a matre, de origine sua, deque futura felicitate edoctum, cum mortuo jam Alexandro, quem in Persicam militiam secutus fuerat, regnum ipse Orientis occupasset, gemmae istiusmodi memoriam consecrasse. Nam et cum urbem Antiochiam patris nomine condidisset, campos vicinos urbi Apolloni, uti originis authori dicavit. Haec Trogus. Appianus indignum ratus fabulas historiis admiscere, rem aliter tradit in Syro: Apollinem quippe Laodicae per somnium mandasse, ut quem anulum aliquando reperisset, filio statim gestandum

daret: fore namque ut quibus in orbis locis Seleucus anulum eum amisisset, eam ipse postmodum regionem Imperio suo subjiceret. Is igitur cum Alexandrum sequeretur, anulum juxta Euphratem fluvium amisit, factusque ejus Provinciae Praefectus in divisione regni post Alexandri mortem, moxque inde deturbatus ab Antigono, Ptolomaei, cui AEgyptus obvenerat, auxilio in regnum restituitur.

ESt et obtinendae possessionis signum anchora, cujusmodi ejusdem Seleuci fuit interpretatio, reperto, [note: Seleuci historia. ] quem jam amiserat, anulo, in quem anchora incisa fuerat. Cujus quidem rei hujusmodi fertur historia, quae ad futurum augurium ab Apolline promissum facit. Seleucus cum ejectus Babylone, Ptolemaei mox copiis adjutus, posset quidem uti vi, ex amisso tamen anulo in spem regni omnino erectus, omnia prius quam armis experiri constituit, ne populum, quem per benignitatem sibi allexerat, belli metu exacerbaret. Internunciis ad rem usus, civium comperit studia erga se propensissima: itaque festinatione opus esse admonitus, paucis admodum, sed iis impigris et fidelissimis electis, Babylona versus quanta potest celeritate proficiscitur. Accidit vero, ut inter gradiendum pede lapidem offenderet, evelleretque, ex cujus impulsu tanto dolore affectus sit, ut ibidem evestigio subsistere, ac humi residere cogeretur. Ecce vero ibi amicis pedem demulcentibus, et evulsum lapidem inspectantibus, anulus ille affulsit, qui sublatus attrectatusque, magnae inter socios moestitiae argumentum fuit. Id quid rei esset cum Seleucus sciscitaretur, signatam illi anchoram anulo reperto moestitiae causam dedisse responderunt; ex qua captivitatem portendi interpretabantur. Tum Seleucus: Bono, inquit, animo estote omnes: nam quam terram calcamus, et retenturi sumus, firmiter possessuri: et cum dicto doloris immemor prosilit, iterque arripit alacriter. Cui paululum progressio adfuere obviam qui tuta et pacata omnia nunciarent, exceptusque ita omnium studiis, dignitatem pristinam et regnum illud obtinuit. Mox Indiam et Asiam omnem subjugavit. Anuli vero memor, urbem in Oriente condidit, et gemmam originis memoriam consecravit.

IN navi autem primas omnino partes tenet temo, de quo multa sunt apud veteres significata, quae tamen omnia in unum coeunt intellectum.

NAm regimen per figuram ejus significari manifestum: et cujus arbitrio res aguntur, is gubernare, et gubernaculum temo ipse dicitur. Hinc Juvenalis, Aut de temone Britanno decidet Arviragus, dixit, cum Domitianum Britannia potiturum praesagit adulator ille Veiento, expulso inde Arvirago, qui totius insulae imperium obtinebat. Nam ad ea tempora Britannia nondum venerat in ditionem Romanorum, tentata bello saepius, licet cum eorum aliquot Imperatoribus foedera junxisset, [note: Sueton. in Nerone. c. 46. ] quae nostri plus aequo forsitan extulerunt. Contra vero Nero, paucos ante dies quam moreretur, vidit per quietem sibi navem regenti extortum gubernaculum, trahique se ab Octavia in arctissimas tenebras: quod aruspices respondere, eum administratione dejectum mortem infelicissimam moriturum.

[note: Extat haec imago apud Galenum in oratione paraenetica ad bonas artes. ] QUapropter veteres cum Fortunae plurimum tribuerent, eamque negotiorum pene omnium quaecumque mortales gererent, arbitrum opinarentur, simulacrum ejus dextera clavum, sinistra cornu copiae tenere finxerunt, quod bona et commoda ab eadem omnia proficisci crediderunt: unde divitias et opulentiam, fortunas apellavere, uni illi regendi elargiendique facultatem concessam arbitrati.

UT vero inconstantiam ejus notarent, utpote quae, ut Horatius ait, possit imo tollere de gradu mortale genus, vel superbos vertere funeribus Triumphos, et valet ima summis mutare, sedentem eam in pila sculpebant: quod tum in marmoreis monumentis, tum in numismatis antiquis observa

[note: Nerva Trajani numus. ] servavimus. Talis ejus species est in numo Nervae Trajani, cum inscriptione, FORT. RED. S. C. ubi etiam legas, SENATUS POPULUSQUE ROMANUS, literis omnibus expressis, quod raro invenitur.

[note: Hadriani Septimii Getae, Domitiani, et Antonini Pii numi. ] EJusdem Fortunae Reducis simulacrum est in altero ejusdem Imperatoris numo, ubi Dea ipsa sede sedens temonem manu regit, qui a pedibus surrigitur: inscriptio est, FORTUNAE REDUCI. Atque hac eadem specie et inscriptione, literisque habetur in Hadriani numo, ubi thema insidet pilae, in nonnullis abest pila. Eadem vero sedens cum temone et cornu copiae est in numo Septimii Getae, cum inscriptione, FORT. RED. Sed illud observatione dignum, quod eadem species cum temone, et cornu copiae in Domitiani numo, quem apud Bembum vidimus, FORTUNA AUGUSTI scriptum est, prima syllaba per u vocalem ultimam, quae passim in ea locutione per o vocalem quartam enunciari solet. Eadem pene inscriptio speciesque cornu copiae et temonis pilae insistentis in manu Fortunae stantis habetur in numo Antonini Pii. De pila vero atque rotula alibi erit locus suus, ubi Fortunae ipsius ornamenta copiosius explicabimus.

PEtrum in navi superius inspeximus, sed habebat idem retia, quae tractaret. Hujus rei memoria nos quoque traxit ad sagenam, ad hamos et tridentes: quare priusquam exiliamus e navi, an possimus aliquid expiscari, videamns.

[note: Magis mutus ipsis piscibus, in Odyss. 5. Carm. lib. 4. Od. 3. ] PEr retia silentium significari tradunt, ea quidem ratione, quod praecipuum est praeceptum piscatoribus, ut dum gregem circumdant, silentio quam maximo navigent. Pisces praeterea altissimo silentio praeditos esse compertissimum est, paucissimis exceptis, ac praecipue Cane marino, unde etiam Proverbium emanarit, [gap: Greek word(s)] Sic eruditus Horatius eos Mutos vocat: Sic Lucretius, Mutas natantes appellavit, lib. 2.

IN Divinis autem literis retia sunt persuasionis hieroglyphicum, qua scilicet homines in veritatis cognitionem inducuntur, atque ita capi videntur. Ad hoc facere Evangelicum illud ait Eucherius Mittite retiani capturam.

ANtiquissimum esse reperio, insidias per rete significari, neque ea tantum de causa, quod ejus opus omne ad insidias comparatur, quantum etiam ex historia desumptum est. Nam Pittacum memorant, unum ex septem Sapientibus, adversus Phrynonem Atheniensium ducem validissimi corporis hominem, Pancratiasten scilicet et Olympionicam, de finium controversia, quae inter Atticos et Mytilenos erat singulari certamine dimicaturum, rete secum in occulto sub clypeo abditum tulisse, quo cum tempus visum est, jacto Phrynonem impedierit. Historia est apud Verrium, in iis, quae Festus defloravit: neque ea tamen in vulgatis codicibus, sed antiquo manuscripto, cujus partem [note: Ludus Pittaci. ] ultimam Romae comperi. Hinc sane ludus a Pittaco institutus, quo Retiarius Mirmillonem in certamen provocabat, cui adcantabatur, Piscem peto, non te peto, quid me fugis Galle? Erat autem eodem authore Festo, Mirmillonicum genus armaturae Gallicum, ipsique Mirmillones antea Galli appellabantur, in quorum galeis piscis erat effigies.

ESt et desolationis signum retis genus, quod verriculum appellatur, ad multa siquidem in spatia in mare demissum, restibusque longissimis hinc atque inde attractum, quantumcunque spatii complexum fuerit, totum abverrit, neque ulli piscium exitum patere permittit. Transiitque miserabile genus hoc venationis in urbium et agrorum desolationes. Accidit enim plerumque, ut edicto

[note: Everriculatio. ] universali oppressorum exitio agri sint everriculati. Fiebat autem everriculatio in hunc modum. Viri manus sibi mutuo tenentes, quasi restim unam texunt, occupatisque terrae, quam desolatam volunt extremis finibus, ita late extensi progrediuntur, latentesque passim incolas venando excipiunt, nihilque reliqui faciunt, quoquoversum peragrantes. Quod olim exemplum a Darianis militibus editum in Chio, Lesbo, Tenedoque insulis vi captis, atque everriculatis. Eretrienses quoque legas a militibus Xerxis eadem everriculatione omnes abductos.

[note: Hinc inesca re pro decipere. Terentius in Adelphis. ] HAbet Hamus cum Anchora similitudinem quamdam, si figuram inspectes. Sed quantum est in Anchora officii, tantum in hamo malignitatis atque perfidiae: quae cujusmodi sit, hinc apparebit.

SUnt qui non imperite, neque improprie, deceptionem per hamum pictum significari tradant: siquidem decipere, est unum ostentare, et aliud praeter opinionem inferre. Ita hamus escam esurienti offerre porrigereque videtur, saturitatemque polliceri, mox apprehendit, alligatque, et captivum facit eum, qui escam illam appetierit. Hoc habemus apud Horatium de coenipeta:

Et hunc secutus Lucianus eo opusculo, quod in Romanam invidiam de Aulicorum vita conscripsit, in hac plurimum similitudine immoratur, dum spes illas clientium, qui admissi ad Principum amicitias [note: In Bacch. ] montes statim aureos sibi pollicentur, hami istiusmodi vorationi similes esse contendit. Et de [note: Christi corpus per hamum. Ezech. 32. ] lenone in fraudem prolabente, Meus est, hamum vorat, apud Plautum. Longe vero aliter in Divinis literis hamum accipi videas, per quem sanctissimum Christi corpus significatur, de quo apud Ezechielem Theologi dictum ajunt: Et extraham te in hamo meo, et extendam te super terram, campos implebis, et a volucribus omnibus impeteris, perindeque omnes terrae bestias tuo pastu saturabo. Sicuti enim si hamum esca coopertum piscis rapiat, non solum escam ab hamo non sustollit, sed ipse de profundo esca aliis futurus educitur: ita mundi Princeps, penes quem erat mortis imperium, rapuit quidem in mortem corpus Adamiaci JESU, cum sub eo hamum divinitatis inclusum minime sentiret, quo devorato haesit ipse continuo, deque profundo tractus, eductus est, ut esca fieret iis, quibus calcandi super Serpentes et Scorpiones potestas a Deo data fuerat. Idem apud Jobum 40. capite reperias: Aut adduces Draconem in hamo, aut capistrum circa nares ejus appones.

HAmus enim per fallaciam quicquid acquirit aucupatur, sed tridens aperto marte, medio veluti [note: Infra l. 48. ] campo advenientem hostem accipiens, eum aggreditur, solaque fretus agilitate, conficit. Sed quid is in Neptuni manu, quid in Troezeniorum numis, et in Mantineensium scutis sibi vellet, alio Commentario docuimus. Haec vero plus quam satis esse, quae ad occupatissimum virum, et otii nescium mitterentur, existimavi, Vale.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XLVI. DE URNIS NILI, LUCERNA ET FACIBUS, THURIBULO, ET PHIALA, DEMUM IGNE, ET AQUIS, Ex sactis AEgyptiorum Literis. AD MAGIFNICUM VIRUM BENED. AGNELLUM.

ANTONIUS AGNELLUS Patruus tuusVir magnifice, cum esset olim Venetiis apud clarissimum, eruditissimumque Jo. Lascarin, ea tunc in civitate Ludovici Galliarum Regis Oratorem, tanta mihi familiaritate devinctus erat, ut amicitia nulla conjunctior esse posset, quam ea, quam communia studia inter nos conciliaverunt. Incumbebam ego tunc in primae literarum tyrocinia, audiebamque in arte dicendi Prunulum, in Eloquentia Sabellicum, in varia rerum eruditione Georgium Vallam, sed rarissimum Lascarin observabam in primis, in quo magna optimarum artium scientia, summa vetustatis investigatio, reconditarumque rerum studium atque cogritio non vulgaris, atque, ut semel dicam, vir erat omni liberali doctrina politissimus. Hunc itaque frequens invisebam, probatissima ejus consuetudine melior in dies evasurus. Quod si Lascarin occupationes distinebant, aderat illic Paternus tuus, qui diem sine line a praeterire minime permittebat: semper enim novi aliquid de Musarum penu depromebat nune Epigrammatum, quae faciebat, argutias, nunc: Hendec asyllaborum amoenitates, nunc hujus vel illius numeri Poemata, in quibus multum inerat leporis et elegantiae. In eo vero praecipue conveniebamus, quod ille numismatum antiquorum signis mirifice delectabatur, quorum festivam copiam habebat a Lascari, ad quem quicquid in hujusmodi rebus venerandam saperet antiquiatem, id a nobilitate illa sponte conferebatur. Idem propemodum studium ab Urbano patruo meo erat mehi quodammodo haereditarium, qui cum magnam orbis partem pererrasset, multorumque nosset hominum mores, de peregrinationibus suis AEgyptiis, Arabicis, Palaestinis semper habebat novi aliquid, quod scitu dignum et utile communicaret mecum. Quotidie igitur cum simul esse dabatur Agnellus aliquid habebat, quod super numismatis alicujus gestaminibus [note: Nisi hieroglyphicum. ] aut titudis disputaret. Ego, si quid diceret, quod ad AEgyptiaca faceret hieroglyphica, in eo summo opere delectabar. Quodam vero die tuus hic Patruus imagunculam quandam ex orichalco protulit, cujus gestus erat, ut corpore reliquo decumbente, caput manu dextera sustineret, cubito ad basim appresso: manu altera aquam ex tribus urnis una tantum ansa conjunctis effunderet: ad haec puerili minutissimi operis numero sexdecim circumfusi, pueriliter haec et illac peruniversum corpus lusitare videbantur. Super hoc Agnellus, qui argmentum hujusmodi haudquaquam temere factum arbitrabatur, quid hoc sibi vellet curiosissime percontabatur. Respondi ego, imagunculam esse Nilum amnem: tres urnas, causas itidem tres incrementi: puerulos XVI. totidem cubitos, quibus cresceret ad fertilitatem. Vix haec summatim dixeram, et horum omnium rationem reddere parabam, cum affuit tabellarius a Gallis, quo cum literis ad Lascarin ingresso, Agnellus quoque accersitus est evestigio. Ego digresso domum redii, ac triduo post Patavium â patruomissus, ubi Leonicum audirem: neque ex eo amplius Agnellum videndi facultas fuit, qui Principum negotiis addictus, statim ipse quoque alio migravit. Tantum id, non multo post tempore, cum diemsuum obiisse renunciatum est. Postea vero quam calamit osissimis totius Venetiae temporibus Romam me recepi, ubi locupletior mihi copia facta est hujusmodi rerum, quas alibi difficulter inveniebam: ibi vero tum publice cumprivatim toto calatho suggerebantur, incubui alacrius in idem studium, quo me semper oblectaveram et

[gap: Greek word(s)] plura ad amicos Commentaria conscripsi: cumque in Roma media vidissem effodi marmoreum Nili Colossum cum XVI. illis puerulis circum lascivientibus, de quibus in maguncula Patrui tui meminimus, subiit statim Agnelli memoria, praeque hominis mihi suavissimi desiderio lacrymas cohibere non potui, quod ereptam mihi videbam occasionem, ne hujusmodi rerum Commentarium ei dedicare possem, qui si fuisset in humanis, nihil illi opratius accidere potuisset, neque ego quicquam lubentius fecissem. Venit autem in mentem mihi, posse me saltem renovare memoriam ejus, quem unice adhuc colerem, si rem omnem ad te converterem, qui nepos ejus esses, in quo praesertim non alienam ab ipsius Patrui genio vigere mentem animadvertissem, videremque, si memoriam ejus qpud te suscitarem, id jucundum mihi, tibi vero gratssimum fore, cum hoc a me deposcere viderentur integritas, humanitasque tua dubio procull singularis, et reliquae virtutes tuae, quibus apud omnes clarus es et insignis, et quarum ergo coluerim ego te semper et observarim. Habe igitur et antiquae amicitiae meae cum Patruo tuo monumentum, et meae ergate observantiae, signum, ut ipsemet spero cofiteberis, manifestum.

[note: Nilus cur tribus cum urnis figuretur. ] FLuviorum sane fontiumque fimulachra cum urnis dedicari solita, magis apertum et obvium unicuique est, quam ulla indigeat interpretatione. Cur vero Nilus cum tribus urnis figurari soleat, non otiose quarendum est. Nam AEgyptii illi sacerdotes cum incrementum Nili tribus praecipue de causis fieri putarent, reliquis aliorum opinionibus abjectis, quae propemodum dssent innumerabiles, quo sententiam ipsi suam perpetuis testarentur monumentis, tres urnas Nilo attribuerunt, cum reliquis fluminibus singulae singulis adhiberentur: ut illud apud Maronem,

Harum vero trium causarum primam illam asserebant: quod tellus ipsa AEgyptia aquam ex se ipsa progigneret, uberrimeque proferret, sui ipsa humoris altrix. Unde Timaeus Mathematicus Nili fontem phialam appellarit, quasi ipse intra se contineret eam aquae vim, neque aliunde mutuaretur. Est tamen eodem vocabulo in Nilo locus a figura sic appellatus, quod nihil facit ad Timaei phialam. Phidias inter sculptores celeberrimus, vel ipse rerum peritus, vel ab iis, qui aetate illa peritissimi erant, admonitus, cum Victoriae signum in Marathone sub Nemeseos velamento confingeret, in dextera ejus statuae phialam exculpsit, in qua AEthiopes caelati videbantur propter Oceanum, qui Nemeseos pater habitus est: Nilum Oceanum vocari multa veterum dictata monuerunt. Quod vero gignat AEgyptus aquas, ex eo, ajebant ipsi, facile conjici posse, quod in quovis alio climate fluviorum exundationes circa hyemem plurimum accidunt, nunc imbribus coactis, nunc nivibus liquefactis: sola vero terra AEgyptiaca in medio terrae habitabilis constituta, quemadmodum in oculo pupilla, peculiari quodam aquarum profluvio aestatem mediam irrigat. Alteram [?] ceano causam adscripsere, a quo aquam in AEgyptum exundare incrementi tempore fama est, quae quidem praecipua fuit Euthymenis opinio, AEgyptiorumque in primis sacerdotum, ut Diodorus attestatur, qui rei fidem non aliam faciunt, nisi quod satis sit eorum auctoritas, ut sibi fides adhibeatur, qui rerum scientiam per manus a parentibus traditam, longa annorum serie obtinerent. Juniorum inde diligentia exploratum est, Nilum ab Oceano ex Atlante monte primum emanare, ibique Dyrin appellari: Heptabolum inde lacum stagnare: inde cognomento Nigrin effluere, mox Coloem paludem efficere, inde Astosobam et Astaboram flumina, donec ad cataractam perveniens erumpat, ac per AEgypti campos diffluens, Nili demum cognomentum accipiat. Tertiam causam imbrium esse dicunt, qui australibus in AEgypti regionibus, Etesiis nubila, ut ait etiam Democritus, illo ferentibus ex orbe reliquo, eo maxime effunduntur tempore, quo fertilis aestiva Nilus abundat aqua. Atque uti tradit Eudoxus, AEgypti sacerdotes imbres eos ibi fieri ob antiperistasin arbitrantur: cum enim aestus nobis est, qui viciniora Cancro Iota incolimus, tunc hyems iis, qui Capricorno propinquiora habitant. Addit ad haec Thales, mare in ora agi ultro, Etesiarum ex adverso fluminis flantium repercussu: de quibus ita Iucretius:

Incipit vero crescere Luna nova, quaecumque post Solstitium est, sensim modiceque, Sole Cancrum [note: Tibullus, Fertilis aestiva Nitus abundat aqua. Priscianus, Hoc fluvii pinguis de scendunt flumina Nili. ] transeunte: abundantissime autem dum in Leone progreditur, mox residet in Virgine iisdem, quibus accrevit modis. dQuanta vero feracitate universam AEgytum beet alluvione foecunda, multi prodilia, quae ex eo bibunt, et pinguiora, et obesiora fieri compertum est: quare suum illum Apim tanta cura cultuque nutritum, ex Nilo bibere, quam religiosissime vetuerunt: siquidem et macilentiam et gracilitatem omni pondere vacuam, divinitai propiorem arbitrantur, ut Plutarchus asseverat. Quinetiam sacerdotes eadem causa plurimo uti jejunio et abstinentia consuesse, Porphyrius attestatur, ut eorum copia liberati, eorumque pondere levati, quae intromittuntur in corpus, animi [note: Plin. lib. 7. In AEgypto foetifer potu Nilus. Anima sicca sapientissima, [gap: Greek word(s)] . Gal. lib. Quod animi mores, etc Nili effigies et descriptio. ] oculus a fumo fluctuque corporeo foras emicaret, neque commemratione, neque demonstratione jam indigeret, sui compos, vique pollens sus, ob naturalem sui solertiam, otii nesciam.

VEteres autem legimus agriculturam hieroglyphice per Nili simulachrum indicasse. Cujusmodi vero ejus esset effigies, lepida descriptione Philostratus indicavit. Lascivire enim eum cubitulis ait circumludentibus: huic enimsese ab undis attollenti, magnitudinis quippe istiusmodi pueri ridibundo adblandiuntur occursu, sexdecim numero, quod itidem cubitis ad fertilitatem facit exundatio: infantilisque aetas ea crescendi est hieroglyphicum. Circumsistunt vero Nilum hujusmodi pueri propemodum garrientes, quorum alii humeris insident, alii de cruribus pendent implicati, in ulnis alii cubitant, lusitant circa pectus alii: ipse vero pater flores suaveolentesque herbas de sinu depromit, et in eos spargit: ex iis alii coronas contexunt, alii sese illis obvolvunt, stratique per flores somnum captant: sistra quatiunt alii, alii subjicientes alteri cuipiam humeros, scalarum vicem officiose subministrant, alterique alteris catena veluti juncta sustolluntur: neque absunt, qui plausum sonitumque ab aquis excitent, applosis manibus. Crocodili vero et fluviales Equi procul hinc, summoti, imo se condunt fluvio, ne puerulos perterrefaciant, et numinis sui Iusum interturbent. Hanc speciem Philostratus, et agriculturae foecunditatem, et rei nauticae Iucrum, et communicatam longinquis regionibus et provinciis opulentiam significaro testatur. Sexdecim vero ponuntur cubiti: quia si infra XV. subsederit auctus, bona AEgypti pars non irrigatur, ac perinde redditur ad serendum inutilis. Si supra sexdecim attolatur, quanto altius inturgescit eo magis fames expectatur: quia diutius aquis immorantibus, serendi praeterit tempus, neque sata possunt ad frugem maturitatemve pervenire Auctu demum intra XV. et XVI. consistente, omnia ex voto succedunt, seminibus Iate jactis, et opportuno tempore maturatis.

ILlud etiam adnotatu dignum, quod simulacra fluminis reliquibus ex Iapide candido fieri solita, utundarum nitorem exprimerent, Nilo vero ex nigro, ut Pausanias ait: propterea quod ex AEthiopia delabitur:

Et ipse fluvius a nigrore Melanis olim cognomentum habuit. Unde Catullus eum, ait aequora colorare: late enim longeque inficit mare, quia limosus est, et unda turbidiore: quare in mare delapsus aquam nactus nitidiorem, per longa spatia colorem servans exs atiatur. Qui tamen Nili colossus antiquis Romae a Leone X. in Citriorum specula, ex Pario marmore factus est.

SEd ut reliqua praetereamus, quae plurima Nili super dicipossent, ad ignavia jam devenimus, quae quidem hieroglyphica multa secum trahunt, quae tam a lumine, quam ab ignis ipsius natura desumuntur:

ea quae et qualia sint, explicare jam cura fuerit, proindeque lucemam, fidam studiorum vigiliarumque nostrarum comitem, seligamus.

[note: Verba sunt Polyxena in Iphigenia Euripidis. ] PRimum quidem Iucernae significatum est, ut pro vita figuretur, cui oleum ad luminis vivacitatem infusum, vitalem eum humorem ostendit, quo pascitur calor, ut corpus vivificet: quo deficiente, et colorem simul et corpus extingui necesse est. Inde apud Euripidem plerisque fabulis vitam relicturi dicunt, [gap: Greek word(s)] . Quam opinionem Plutarchus sequitur, dum lucernam corpori, animae quippe receptaculo, similem dicit, Iumen vero animo. Nam et sacerdotes in captandis auguriis sumine hinime minime coeperto clausove ideo uti soliti, summaque aeris tranquillitate frui, quod animum, qui certi aliquid conjicere velit, tranquillum ab omni ventorum turbine, hoc est, ab impuris affectibus liberum esse deceat: ne veluti aves aeriae transversae plerumque vi ventorum aguntur, ita internae mundi nostri aves, quippe mentis agitatio solertiaque, et hujusmodi pleraque, errore perplexo disturbentur,

[note: Veterum super igne religio. Piis omnibus detinendus est animus in custodia corporis, Scip in Som. Ciceronis. ] CiHInc illa apud veteres super igne religio, ut eum porro extinguere nesas esset, quem potius per sese languentem deficere sinebant. Tale quid in nobis, veluti per hieroglyphicum indicantes, ne vi animam exturbaremus, nobismetipsis mortem conscientes: animam enim, inquit Plato, nobis custodiae creditam tamdiu observare debemus quoad a Principe repetatur ne si fractis ergastulis, persossisque carceribus effugerimus, divinas leges quotquot sunt, in nos, nullo relicto defensioniloco convertamus.

LOnge vero apertius sexto de Legibus animam lumini comparavit, ubi cives ait oportere liberis generandis atque educandis operam dare, ut vitam, quam ipsi a majoribus accepissent, vicissim, quasi taedas ardentes, posteris tradant. Hunc secutus Lucretius, ubi de animantibus agit, quae successione propagantur, vita per vices aliis in alia transfusa, hujusmodi hieroglyphico rem oculis subjicere visus est, lib. 2.

[note: Lampadum ludus, qui decebatur Lampadophorium. ] De ludo vero lampadum quem dicunt a Prometheo institutum, legendum apud interpretes Aristophanis, Ranis: apud Platonem lib. 1. de Republ. apud Pausaniam, Atticis: apud Herodotum, Urania: et in Rhetoricis ad Herennium.

EOdem argumento Hercules humanas victimas in lumina totidem Saturnalitiis sacris commu tavit, impietate oraculi per hunc modum perhumaniter emendata: nam Pelasgos tradit Varro post longos errores pervenisse in Italiam, ibique ex oraculi Dodonaei monitis decumatos homines Diti atque Saturno sacrificasse. Oraculum fuit, ut L. Manius se vidisse dicit super tripode quodam in templo Jovis characteribus:

Sedenim Hercules ex Hispania rediens, rei non sacrae, sed execrabilis immanitate offensus, cum Deos hos lumina, non homines sibi deposcere docuisset, quod [gap: Greek word(s)] commune utrique nomen, et lumen, et hominem significaret, oraculumque interpretandum:

obtinuit ut Diti oscilla, et Saturno lampades de dicarentur, atque ita Saturnalia instituta, in quibus praeter sigillaria mos fuit cereos etiam missitare. Sane humanas hostias Saturno immolare multarum

gentium mos fuit, sed immenius apud nullas, quam apud Carthaginenses, qui ut Diodorus tradit, praestantiores ex filiis suis sacrificare consuerant. Caeterum cum aliquando exuta feritate humanitatem demum induissent, aliorum filios aut clam surreptos aut emptos, pro suis educare, sacrificioque supponere coeperunt. Evenit vero ut ab Agathocle Siciliae tyranno post Alexandri magni interitum gravissima obsidione premerentur, atque uti mos est in calamitatibus, aut ad Deos, aut ad pietatem, nonnumquam etiam ad superstitionem confugere, suspicari coeperunt, Saturnum iratum, quod honore sacrificii, quod fuisset a patribus institutum, fraudaretur, tot in eos clades immisisse, cumque res palam facta esset, multique inventi essent, qui pro nobilibus et ingenuis sacrificabant, antiquum ritum instaurandum censuerunt, quoque Deos placarent, ducentos ex nobilissimis adolescentibus publice sacrificarunt: quamvis, ut in Porco scripsimus, apud Diodorum, et aliquot alios variaturhic sacrificatorum numerus adusque CCC. Sed hoc parvi refert, historia reliqua concorde. Plutarchus libro de Superstitione, ubi de hujusmodi religione meminit, eos aitqui sine liberis forent, pueros a [note: Xiphilinus in Adriano] pauperibus in hunc usum emptitasse. Id genus facrificii tangit Plautus cum dicit: Faxo ut bubulis coriis onustus sis Saturni hostia, Q. Curtius id a Tyriis usque ad urbis excidium servatum tradit. D. Augustinus juvenes Saturno sacrificare etiam apud Gallos morem fuisse dicit, Carthaginenses tamen Gelon Siciliae tyrannus legibus adscribere coegit, ut ab infanticidio desisterent, cum eos apud Himeram debellasset, author Plutarchus in Apophthegmatis, quodque alii tradidere immanem hunc morem, Cambyses rex Persarum abolere aggressus, mox et Alexander Macedo, nihil quicquam pro fecerunt: sed Hadrianus demum sustulit.

[note: Ignis Vestalium summa religio. ] AT Vestalis ignis ille, quem tanta diligentia Romanae virgines nutriebant, sublimiorem divinioremque vitam prae se ferre videbatur: hunc itaque et custodia, et nutrimento adjuvabant, quod superioris illius vitae symbolum aeternum videretur. Atque inter portenta, ut et Dionysius, et alii referunt, urbis periturae praesagium habeatur, si casu aliquo accidisset eum extingui. Hinc Camillus ad Quirites air: Quid de aeternis Vestae ignibus, signoque quod Imerii pignus cuflodia ejus templi tenetur, loquar? et Maro:

Cernere est nonnunquam lucernam in basi alicujus simulacri: id aeternitatem significare, nonnulli interpretantur.

OBtinebat sane primas ignis inter insignia augustalia, ut ex Herodiano conjici potest. ita in Commodo scribente: quod consilium suum ad Marciam retulit, unam e suis concubinis, cui scilicet plurimum deferebat, ac prope uxoris eam loco habebat, sic ut praeter ignem omnem honores illi velut Augustae tribuerentur. Extant quaedam Theodosianae militiae, et eorum, qui Theodosium aliquot ante annis praecesserunt, monumenta, Provinciarumque, et praefectorum, et Ordinum, et Manipulorum omnium, qui tunc Romano Imperatori parebant, quondam veluti rationario nomina et insignia descripta. In his videas Praefectorum abacos passim cum candelabris superimpositis figuratos, in plerisque etiam ara est in magni procerique tripodis speciem ex aere fabrefacta: quod nimirum ad hujusmodi dignitatis participationem referri debet.

[note: Matth. 5. ] IN Divinis literis saepe invenias disciplinarum professores, mysteriorumque interpretes, morumque moderatores, per lucernam intelligi, quam Assertor noster hieroglyphice monet super candelabrum statuendum, ut domesticis omnibus illucescat, discussisque tenebris ad obeunda munera cuique sua Iumen subministret. Addit et alibi, non occultandam esse Iucem hanc, sed in frequenti quovis hominum coetu proferendam. Quicumque igitur lucem de se daturus est, debet prius omnium vitiorum sordes perpurgare: neque enim unquam charum praestabit lumen faeculenta materia. Quod si lux vertatur in tenebras, ut recte Climace sua Scholasticus, tenebrae ipsae, hoc est, homines ii, qui sacris initiati non sunt, in quantam tenebrarum profunditatem conjecti caecutient, atque hallucinabuntur.

[note: AEn. lib. 18. Hinc officere luminibus dicusitur, qui gioriam alterius obscurant, metaphora a Plin. in 3. l. ff. de serbi. urb. praed. ] ANtiqui omnes lumen pro homine, qui vel ingenii vel corporis viribus fretus praeclara facinora edidisset, hieroglyphice ponere consueverunt. Unde Maro, lumina tot cecidisse virum dolet. Et eadem synepeia: Geminos terrarum lumine Reges, vir, quem citare minime pigeat, eloquentissimus Pontanus posuit. Sed nostra potius afferamus. Paravi lucernam Christo meo, legas Psal. 132. ibi interpretes per lucernam, gloriam exponunt, hoc est, splendorem nominis, praeclaramque famam, et victuram in illustri luce posteritatis suae celebritatem. Alii tamen per lucernam Evangelium intelligunt, alii Joannem Baptistam, qui etiam Lucerna ardens dictus est. Lucernae quippe erant et alii Prophetae, sed illunes propemodum, quia aenigmatice fere omnes loquebatur. At Joannes manife stissima declaratione Christum ipsum intento digito commonstravit. Eucherius plerumque bona opera per lucernam in Divinis literis accipi tradit, unde dictum sit Evagelio: Sic luceat lumen vestrum, ut vide ant bona opera vestra. Math. 5.

CUm vero n hominibus duae sint occumbendi rationes, una quae vi fit, altera quae natura ipsa [note: Mortis naturalis imago. ] contingit: extinctum idemtidem ignem, vi violentam mortem significare dicebant, cum scilicet quis, uti superius dicebamus, manus sibimet inferret. Quantum vero pertinet ad mortis rationem, quae natura fieret, esse hujus simulachrum volebant ignem, quem ita sponte deficere permisissent: cautum enim erat lege, ne cui prorsus ignem extinguere liceret, neque quidem alimenta adjiciebant, ne frustra nutriretur: extinctum porro nulli ex mulieribus licebat intueri. Sed qui veterum instituta eludunt, non alia de causa cultum apud Romanos ignem asserunt, quam apud AEgyptios vel Canis, vel Crocodilus, vel Lupus enutriretur.

PLerisquo vero monumentis ignis est pietatis hieroglyphicum. Quod si inferiora haec ulla nos superioribus concillare possunt, nihil est quod majore sit cum similitudine cum lumine polleat, et illustret omnia, ac perinde genios ac Deum ipsum nobis repraesentare videatur. Adde quod, nihil aliud viventi magis congruit animali, animal et ipse a nonnullis existimatus: non ea tantum de causa, quod ut animalia caetera nutriatur, imo etiam omnivorus sit et insatiabilis, sed quod etiam sensu pollere videatur, quod tunc praecipue cum extinguitur apparet: quippe qui veluiti principii vitalis expers minime sit, inclamat, excandescit, ulcisci studet, reluctabundusque resistit, veluti reliqua faciunt animantia, quae violenta morte perimuntur.

IGnem alioqui belluam animatum esse AEgyptii ferebant, quae quidem omnia absumeret, omnia depasceretur. [note: Ignis cur dictus sit animal. ] Hinc apud aliquos videas ignem symbolum esse perditionis, cum ita omnia consumat. Animal vero ess indicio est, mori eum deficiente pabulo: quare, ut alibi dictum, cadavera apud illos cremare nefas: utpote quae ita belluis devoranda tradi viderentur, ideoque in ignominiam combustum Amasios cadaver a Cambyse.

USitatissimum etiam est ignem pro bellorum significato ponere. Hinc Hieremias ollam fuccensam videt ad Aquilonem: unde scilicet tot in universum terrarum orbem bellorum essent incendia [note: AEn. lib. 1. Hecubae partu. igneus. ] motibus assiduis effundenda. Hinc tanti incendia belli, legas apud Maronem: et Italiam ardere bello, apud Ciceronem. Hecuba vero face praegnans, ignes enixa jugales est, in futuri belli, quo patria caperetur concremareturque, significatum. Aruspices enim ignem in hujusmodi saepe portentum accepere. Cujus non ignarus disciplinae Virgilius, de Lavinia, cujus causa bellum adeo funestum excitandum erat, it acecinit:

[note: Sic Galli bexillum Auriflam meum quoda in praeliis culibus praeforetat. ] APud Romanos inter alia militaria signa nonnunquam et flammulas rufas invenio gestari solitas, fuisseque flamma prosperi eventus signum ubique legas: veluti pugna quam Romani cum Sabinis ad Heretum commisere, ubi ferunt militares Romanorum hastas ad altam noctem pertinaciter ardere visas, nec, cum omnia consumat flamma, ex iis quicquam esse detritum: quo facti audentiores, veluti Deorum aliquis victoriam pollicitus esset, ubi primum illuxit in Sabinos illati, qui multitudine longe praestabant, insigni eos victoria profligarunt.

HInc etiam superstitibus animis umbrarum nomen, quia fumus adhuc vel torri carbonibus pertinaciter inhaerescens, diutius vaporat, nutrimento adhuc residuo. Vulgo enim creditur eorum diutius errare animas, qui ante diem violenter occubuerint. Quare ita Dido Maroniana minitatur,

[note: Amor inconstans. ] APud Onirocritas legere est lucernam ardentem esse mulieris signu, quae sit amore capta, propterea quod levis, inconstans, et infirmus admodum sit earum amor, qui lucernae instar, minimi flatus impulsu extingui potest.

[note: Meminit Varro l. 1. de ling. La. Hinc [gap: Greek word(s)] . Lucernam olet. ] VUlgatissimum vero est lucernam pro lucubrationibus ponere, unde Demosthenis illae ac Aristophanis Grammatici, et Cleanthis lucernae celebratissimae, atque illa Epicteti tam frequenter a nostris et a Graecis authoribus decantata, ut nulla apud omnes celebrior, nulla pretiosior habeatur, Sane quidem a Pythea objectum Demostheni quod ejus enthymemata lucernam olerent: quippe quod is nihil ex tempore diceret, sed meditatione et vigiliis singula elcubraret: neque segnis in respondendo Demonsthenes, qui non eodem pretio sibi et illi constare lucernam subjecerit, nocturna scilicet illi convivia exprobrans, quibus ille plus indulgeret, quam Demosthenes studio. AEschines quoque nimiam hanc hominis diligentiam incessans, [gap: Greek word(s)] eum appellat, sive quod semper, uti dictum ex scripto diceret: sive quod, ut nonnulli ajunt, in utriusque partis favorem aliquando scriptitarit. Unde jocus ille apud Aristoph. Irene, de lucernarum fabro, et quod omnia jam consilia sint [note: Ignis fidei symbolum. Demosthenes scilicet, tum quod descripto diceret, tu quod [gap: Greek word(s)] abstemius. Vol etiam a bene sapiendo. ] ad lucernam consultaturi. Sed ut ad lucernam redeamus, Plato summi boni, qua poterat cognitionem pervestigaret, id minime explicare posse contendit, sed ex diutino contubernio, tanquam ex igne statim prosiliente, succensum ait lumen animam irepere. Sed longe ante Platonem magnus dixerat Propheta: Lucerna pedibus meis lex tua, et lumen semitis meis. Et, Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine, Et, In lumine tuo videbimus lumen, Hinc illa Esaiae celebris adhortatio: Illuminare, illuminare Hierusalem, quia venit lumen tuum, et pleraque hujusmodi de adventu JESU, qui verum et unicum est lumen. Passim vero apud hos ignis fidei symbolum est, lucerna scientiae, quas in manibus habendas divina institutione commonemur. Et Psalmo 18. illuminandam a Deo lucernam praedicitur, ubi nonnulli interpretes per lucernam, intellectum, per tenebras corpus exponunt. Cedunt vero tenebrae, ubi verae scientiae lumen effulserit. Quod vero pro lucubratione lucerna accipiatur, in causa sunt nocturnae vigiliae, quae meditatinoni maxime commodae sunt, et ad excogitandum propter

propter silenium aptissimae. Unde illud, plus olei, quam vini quosdam absumpsisse, qua de causa [note: Plut. in Symposiacis. Deca. 7. Addit ad haec apud Lacedaemonios fuisse [gap: Greek word(s)] , nocturnum conbentum grabissimorum. ] silentium aptissimae. Unde illud, plus olei, quam vini quosdam absumpsisse, qua de causa Poeta noctem [gap: Greek word(s)] , a meditationis promptitudine vocitant. Epicharmi dictum est, si quid scitu dignum quaeras, noce meditandum: et ut semel dicam, nihil ad studia nocte commodius. incongruum lucubrationis symbolum est lucerna, cum praecipue frequens AEgyptiorum mos fuerit, per instrumenta saepius eorum usum significare.

ADdemus lucernae faces, utpote quae in eundem cum lucerna veniant usum: nam et Cicero aliquid se ad ligneum lychnum non sine delectatione scripsisse profitetur.

AEGyptii sacerdotes, qui odium per aquas intelligebant, sub hoc tamen nomine mare ipsum accipientes, pe ignem amorem exprimi voluerunt, ideoque faces passim Cupidini dedicarunt: [note: Et Maro Georg. 3. Uritque bidendo foemina. ] notum enim illud de amroe captis, uri eos intimis medullis. Et apud Maronem: Regina coeco carpitur igni. Alibi: Est molis flamma medullas. Atque eadem: Uritur infelix Dido: Ardet amans Dido. Cyrus apud Xenophontem, ignem ait urere homines, qui eum tangant: amorem vero non praesentes tantum, verum etiam longe absentes inflammare. Meritoque Porcius Licinius dixit hominnem ob [note: AEn. lib. 4. Ibidem. Amor cum facibus et alis cur. ] amorem non esse ignitum, sed ipsum ignem, cum ait: Quaeritis ignem? ite huc: quaeritis? ignis homo est. Vulgatum et Isidori dictum authoris Graeci de amore loquetis, ea de causa cum facibus et alis amorem pingi solitum, quod nonnunquam cupiditate impatientius exurat, nonnumquam vero prae satietate abvolet. Nam et Propertius alas illi in hujusmodi usum, traditas arbitratur, ut ejus ostendat instabilitatem, dicens:

Sed cum amorem firmissimam in se uno tantum posuisse sedem indicare velit, ita subjungit:

Sed quod ad faces pertinet, Hesiodus cum terram, aquam et aerem genitos posuisset, quarto loco amorem genitum subjecit, per quem interpretes hieroglyphice igneum elementum intelligunt.

[note: Idys. lib. 1. bers. 70. ] DUae face vinculo constrictae divaricataeque, nimirum indicia sunt amoris mutui, quae Graeci [gap: Greek word(s)] dixerunt, uti [gap: Greek word(s)] Homerus. Pinguntur vero hae accensa parte sursum versus erecta.

QUae si pingantur inversae, amatorum funera indicant, ut in Elegia, qua Tibulli mortem deflet, Naso legere est.

Sed rem AEgyptiacam, qua ratione quis evasisse de amoris ergastulis indicare possit, in Erycinae Veneris templo sculptam, idem admonuit II. de Amoris remedio:

Erycinae vero Veneris templum non tantum loco hoc ad Ecyris filii memoriam respicere videtur, quam

verum tacite innuit Graeci nominis significatum, hoc est, asserticis, quippe ab [gap: Greek word(s)] , assero, libero, defendo: unde [gap: Greek word(s)] munitio, propugnaculum. Inde etiam Eryci epitheton celsus, quod editioribus locis arces olim fieri solitae.

[note: Romanorum mos in nuptius. ] ERat et nuptiarum index fax illa, quam praetextatus puer apud Romanos patrimus matrimusque praeferebat, duobus aliis ejusdem ordinis et conditionis nuptam deducentibus. Noctu autem, prima aut secunda hora ducere mos erat, ominis causa: quod ita optima ac secundissima eventura sibi proponebant: quod nonnulli tradunt in honorem Ceteris institutum. In hoc autem sacro ea superstitio accesserat, ut fax ea ab utriusque amicis raperetur, perfuncto munere, quod ea inoesserat religio, ne aut uxor eam sub lecto viri ea nocte poneret, aut vir in sepulcro comburendam curaret: siquidem utroque mors propinqua alterutrius captari putabatur: Addemus, tametsi [gap: Greek word(s)] , institutumapud Romanos fuisse, ut virgo, cum ad virum trahebatur, de matris gremio, aut alterius, quae proxima necessitudine esset, rapi simularetur: eo scilicet omnie, quod ea res feliciter Romulo cessisset. Hinc illa apud Catullum:

[note: Graecorum mos in nuptiis. Euripides in Troadibus id tribuit Vulcano. [gap: Greek word(s)] id est, In nuptiis mortalium Vulcanus fers faces. AEneid. l. 4. ] Sed ut ad facem revertamur, apud Graecos ad id ministerii ancillae adhibebantur, ut cernere est in Herculis Scuto apud Hesiodum: opus enim id antiqui illius esse Apollonius et Stesichorus agnoscunt. Ibi novam nuptam plaustro vectam videas:

Quamquam moris etiam invenio apud Graecos fuisse, ut mater nuptiales eas faces praetenderet, unde apud Euripidem:

ET etiam Cereris gestamen fax, in ejus enim manu alicubi cernitur, quam ajunt ab ea incensam in AEtna, cum filiam perquirere instituisset.

QUinetiam Ilithyiae hieroglyphicum est, cum face in una manu, altera passa et exporrecta, a capite ad pedes tenuissimo panno contectum, prout apud AEginenses fuisse Pausanias meminit. Fax vero illa, vel partum, ob dolorem, ignis violentiae assimiari ostendit: vel lucis illius quam nascentes indipiscimur indicium est. Exporrecta discapedinataque manus eo significato ponitur, quod solvi gravidam partu dicimus. Amictus per se patet.

QUoniam vero multa super Urna prius et Phiala dicta fuerunt, contrariaque his addita Lucerna, et Faces, consentaneum est visum, ut quid utrumque simul junctum significet, videamus. Proposita autem sunt pro hieroglyphico Thuribulum et Phiala.

[note: [gap: Greek word(s)] . Nimirum [gap: Greek word(s)] . Proberbiu. ] SUnt enim qui thuribulum, aut aliquod aliud vas igniarium cum aquario pictum, unde scilicet ignem et quam inesse perspiceretur, quippe si ex uno ignis promicaret, in altero aqua desideret, discordiae signum esse tradant: quod ea naturae sint maxime contrariae. Unde Ignem aquae permiscere dictum de iis, qui se ea praestituros pollicentur, quae fieri nequaquam possint.

SEdenim AEgyptii sacerdotes per ignem et aquam, quippe thuribulum et phialam, labes maculasve detersas elutasque optime significari volebant: quin etiam ignorationem hallucinationemque doctrinae ope summotam, ubi praesertim ita illae officerent, ne quis discernere aut internoscere potis esset, ubi veritas latitaret, quod per hujusmodi elementa rerum omnium defaecatio peragatur, ac puritati suae restituatur, ut qualis sit appareat: aqua enim maculas eluit, quae vero aqua efficere non potest, [note: Sufficio. ] ignis exequitur, Hinc illa apud veteres aliarum quoque gentium appellata Sussicio, quotiens qui funus prosecuti fuerant, quod polluti haberentur, ignem aqua sparsi superingredi consuerunt, purgationem scilicet hinc fieri persuasum habetes, et quavis pollutione infectos ita liberari. Unde nonnulli per aquas quae super coelos sunt, purificatorias virtutes, ut ait Ambrosius, interpretati sunt. Aquas vero super orbes aetheris esse, idem die secunda validissime contendit. Docte autem Catullus cum in aqua puritatem hanc intelligeret, dixit, Aut quilibet, qui puriter lavit dentes, hoc est, aqua sola lavit, unam eam allutionibus aptam non ignarus, humores vero reliquos aut inficere, aut medicamentum esse. Ignis autem, ut nostri veteres tradidere, purgat, aqua expiat, lustratque. Hinc ille Plautinus jocus Aulularia.

Et apud Lycophronem legas Thetim indignatam se Deam mortali Peleo in matrimonium collocatam, [note: Thetis in dignatio. ] filios quotquot oriebantur in ignem exurendos conjicere solitam: quod ita rebatur mortalitatem exuri, et quod immortale esset perpurgatum conservari, veluti aurem aere confusum ignis ope [note: Atque ab eo tempore dictus Pyrisous tamqua ab igne serbatus, et Achilles, quodexusto labro careret. Deus ignis consumens. ] purgatur posteaquam quicquid admixtum erat aeris, in fumum et scoriam verterit. Atque ita sex jam filios absumpserat, donec ad Achillem ventum, quem pater super veniens ab igne exemit, Chironique curandum commendavit. Sacrae vero literae apud nos Deum esse ignem consumentem asserunt, igneosque fluvios hunc praecedere: quin et eundem ipsum instar ignis omnia conflantis incendere: in quo nimirum nequetia intelligetur, quae a Deo consumatur, cum omnis ab eo sit purificatio: nempe unumquodque opus quale sit probat ignis. Referta autem est natura humana tum plumbo, quo animi nostri pergravati ad terram inclinant: tum aliis impurioribus metallis metallis quae rubigne inducut, vel auri et argenti naturam adulterant, ut ait Adamantius: quare divino illo igne opus est, ut quae undequaque immixta est animi nequitia deleatur. In quam sententiam peccanti populo dictum in sacris literis: Habes carbones ignis, quibus insidias, hi erunt tibi in auxilium. Sed nusquam apertius quam in Esaiae visione purgatio haec osteditur, ubi unus de Seraphin a Deo mittitur, qui pruna de alteri incenso forcipe apprehensa, Esaiae labra tetigit dicens: Ecce abstuli iniquitates tuas, et peccata tua circumpuravi: [note: Aromatum hieroglyphica. Ut Diosior. lib. 1. c. 79. Ibi Mattheol. q. Ga. lenus etiam lib. 7. simpl. Medicam. ] labia enim immunda se habere profatus erat, et in medio populi labia immunda habentis habitare. Transfertur nimirum ignis ad thuribulum, per uqod in Divinis literis linguam Dominicam intelligunt, lingua vero ignis, in quo Spiritus. Unde David, Carbones succensi sunt a Deo, qui scilicet nos calefaciant ad pietatem, impellantque mentis nostrae impetum ad doctrinam Dei, ut oratio nostra in conspectu ejus tanquam thymiamatis odor ascendat. Aromata enim super ignem imposita, hieroglyphice orationem spiritalis doctrinae significant, ut traditum a Theologis ostendit Hierosolymitanus Hesychius Praecipue vero thus gratiarum actiones et oblationem significat, non solum quia dicatum est Deo, sed quia, ut Medici dicunt, multas oculorum sanat aegritudines. Quod vero thus, idque lucidissimum, super XII. propositionis panibus XXIV. Levitici poni jubetur, LXX. Sal reddiderunt, quod Apostoloru doctrinam significaret: illi enim Sal terrae. Hebraica tamen lectio Lebon habet, hoc est, thus. In iisdem Divinis literis mentio fit de carbonibus desolatoriis eos esse dici Eucherius, qui peccata

dissolvunt: hujusmodique fuisse illum, qui ab labia Esaiae Prophetae appressus est, ut quae is contraxerat vitia, perpurgaret. Ponuntur etiam pro igne charitatis, aut exemplorum, aut poenitentiae: quamquam de coronibus his aliter in Junipero traditum. Facit ad hunc locum id etiam, quod Ezechielem legimus, Deum uti corpus visum, a cujus lumbis vero usque ad pedes membra omnia igne conflagrabant, a lumbis vero usque ad caput electri species erat, quo nihil magis est hieroglyphicum. Nimirum indicat hoc, renes lumbosque, et quae partes ad terram tendunt exurendas esse: illecebras quippe, nequitiam, et voluptarios affectus omnes perpurgandos ita enim quae a renibus superne existunt, suprae mollitudinis et nequitiae opera attolluntur, in purissimam electri materiam evadere: electrum enim auro pretiosius esse contendunt. Sin nostrum igitur corpus Dei corpus esse volumus, vitia ejus igne percememus: eo quippe quem Deus immittit, ut ita sordibus exuti, loti, prpurgatique, electri speciem per ea, quae ad sapientiam pertinent, exhibeamus.

DUplex vero apud veteres erat ignis consideratio, quippe qui materialem hunc nostrum longe diversum a superiore illo dictitabant. Eum sane in sublimi positu, Volcanum appellantes, quasi Volicanum dicere voluissent. Vestam vero ajebant domesticum hunc nostrum esse, ut alibi dictum [note: Nec tu aliud Vestam quam biba intellige flammam Obid. lib. fast. 6. ] authore Varrone: quamvis AEgypti translucidum et purum illum ignem Pallade esse volebant, hunc vero, qui materiae applicitus est, Vulcanu intelligebant. sed hujus argumenti consideratio examinatur in Vulture locupletius. Quantum autem pertinet ad Vestam, simulacrum ejus strongilari figura, obrotunda quidem, et in acutum prominente, quae circa modios humoros resideret, cujusmodi est coagmentatae figura: terrae. Eadem et sedentis habitu statuebatur, et apud Graecos [gap: Greek word(s)] , quod sedes ponere significat, appellatam ajunt. Sessum vero ad divinitatis perpetuitatem spectare, alibi commodius disserendum est. Quod vero [gap: Greek word(s)] dicebamus qui vulgidicta consectantur, ab ea tradunt aedificationis principium esse. Scriptores enim rerum affirmant artes nullas a mortalibus inventas, priusquum ignis repertus esset, quo deprehenso, ejusque usu cognito reliquae omnes artes inde indies magis ac magis profecere, cum unusquisque ignis commoditate adjutus novi aliquid semper excogitarit, et modo hoc, modo illud mortalium usui proposuerit.

[note: Ex aqua et igni rerum formae. ] QUod vero purificatione super dicebamus, nonnulli ajunt inde sacris nuptialibus ignem et aqua praeferri solitam: nam et hujusmodi donaria novae nuptae apponebantur, quae scilicet uxore puram et castam permanere oportere docerent. Qui vero instituti hujusmodi rationem altius rimatur, naturae vicem hinc intelligi interpretantur. Ignem siquidem ajunt actionis vim obtinere, et agendi elementum esse: aquam vero patiendi. Hinc Philosophi non defuere, qui rerum formas ex aqua per admixtionem ignis produci existimarint, atque ita auspicatissime ignis et aquae sacramento nuptiarum foedera sanciri. Apponebantur vero haec in limine domus, qua sponsus et sponsa intraturi essent, ut ea oblata species, memores eos redderet quorsum essent hujusmodi sacris initiati:

SEdenim Graecus Poeta quidam acerbe nimirum rem hujusmodi interpretatus est, cum dixit:

[note: Dudum a M. Catone Censorio usurpatum. Sic et D. Petrus ipis. 1. ] tria quippe accidere mortalibus aerumnosa, mare, ignem, et foeminam. Et Theologi nostri ignem in Divinis literis pro aetumnis et calamitatibus quae probent hominis fortitudine, poni dicunt, in eamque sententia dictum autumant Psal. 66. Igne nos examinasti, sicut examinatur argentum, quodque ibidem est: Transivimus per igne et aquam, calamitates quaquaversum ingruentes, omneque genus aerumnaru uno impetu effusum intelligi volunt: quasi nihil jam atrocius, neque miserabilius esse possit, in ullo malorum genere, quod exant latum non esset: alterum enim horum atrocissimo cruciatus conficit, alterum inimicissimo animae mortis genere suffocat: quippe quae cu ignea sit, nihil indignius pati se posse putat, quam per adversarii sui violentiam exturbari. Ita et illud in Evangelio, Frequenter cu et in ignem et in aquam misit, ut eum perderet, quod pro periculosis eventis positum ait Eucherius.

SEd ut ad nuptias revertamur, longe honestius Metellus, qui de uxore ducenda sententiam interrogatus [note: , [gap: Greek word(s)] ] uxorem esse malum haudquaquam inficiatus est, malum tamen id esse necessarium: igibolem, quae praecipue causa est: verum etiam ut sit, quae domus et familiae totius cura suscipiat, et quodam veluti gubernaculo administret ac regat.

[note: Conjugii necessitas. Quia bumido et calido constat humana natura et bita. ] UT cumque vero senserint alii, scimus ignem et aquam vitae prius auspicia dedisse, vitamque quandiu vitales auras carpimus, conservare. Quis vero ignorat, sine maritali copula brevi periturum esse humanum genus omne, caeterorumque animalium species defuturas? Quare exules, qui vita censebantur indigni, aqua et igni privabantur. Sane Poetae cum fingunt Saturnum amputasse genitalia patri Coelo, eaque in mare abjecisse, indeque natam Venerem, id significare volunt, igneum seme admixtum cum humore, generationis fuisse principium,

NOn absurde etiam voluptatem et usum, quae soleant ex uxoria consuetudine, unanimique concordia percipi, qualem Homerus mirifice commendat: per hujusmodi ignis et aquae fercula interpretabimur, cum nihil fere sit in rerum natura igne jucundius, nihil utilius aqua, quae sola ex rebus omnibus necessitatibus innumeris opem affert, quare aquam Pindarus Optimam, Aristotele etiam comprobante, nuncupavit, igneum etiam ardorem auri pari elogio prosecutus.

ET ne longius a Pindaro recedamus, argumentum is pulcherrimo hieroglyphico subministavit, ode Olympiorum prima, ubi fulgorem ignis celebraturus inquit, [gap: Greek word(s)] : non ignarus scilicet, ignem soli expositum amittere omnem splendoris gratiam, quae noctu suam habet commendationem. Elegantia igitur ingenia virtutem cujuspiam praestantioris alicujus interventu obnubilatam, labefactatamve, significare cum vellent, ignem Soli expositum, pingere cogitarunt: siquidem ignis splendor, ut palam est, Soli expositus, vim amittit suam, noctu vero praevalet, et ut in suo regno pervigescit. Atque hoc est quod Pindarus ait, [gap: Greek word(s)] .

[note: Persarum super igne religio, et Lyciorum. ] CUm tot igitur sint ex igne utilitates, totque magnarum et admirabilium rerum similitudines habeat, non immerito a Persis in primis, et Sacer, et AEternus vocabatur, quem quacumque rex exercitum duceret, magni numinis instar argenteis altaribus impositum praeferebant. Super hoc Maximus Typrius: Persae diarium ignem adorant, nimirum divinitatis signum, insatiabilem, vorace. Huic cum sacrificant, illi alimentum praebentes his verbis utuntur: Ede, ignis domine. Neque Persarum tantum est ignem colere, ut idem Tyrius refert, sed Lyciorum etia, apud quos Olympus ignem emittit, hunc sacrum habent. Ferunt autem ignis, quo Zoroaster conflagravit, reliquias tanquam ignis divini a [note: Zoroaster quis. ] coelo delapsi, a quodam susceptas, ad Persas, ut perpetuis excubiis servaretur, esse delatas: atque hinc apud eos ignis cultum habuisse principium. Fuit vero Zoroaster is, ut a vetribus accepimus, Chamis filius, Mezraim nomine, qui Magia per manus a patre accepta, signa quaeda, veluti Stellarum scintillas de coelo deducere, et alia hujusmodi ostentare solitus, divinitatis sibi nomen asserebat, donec fulmine tandem ictus interiit: mortalium tamen imperitia, qui tunc erant, ita raptum eum fulmine et coelo illatum credidit, mutatoque nomine Zoroasirum, quasi vivum astrum appellavit, subsecutaque deinde aetas omnia fulmine tacta essent sacra existimavit. Sane Orpheus, a quo noctem alibi diximus Luminis parentem appellatam, aethera [gap: Greek word(s)] vocat, quippe igneum spiraculum. [note: Macro. Satur. l. 1. c. 15. ] Euripides autem, Vides excelsum qui illum infinitum aetherem, et terram undequaque circumplectitur humentibus ulnis, hunc crede Jove, hunc arbitrare Deum. Quem secutus Ennius: Aspice, inquit, hoc sublime candens, quem invocant omnes Jove, Veteres hunc Diespitrem, et Lucetium dixere. Graeci [gap: Greek word(s)] , a [gap: Greek word(s)] quod

vivere est. Unde Joan. Vica erat. Plato Cratylo [gap: Greek word(s)] dum vocat, transfert ad praepositionis vim, [note: Romani quidem lucetium a luce, Salii bidelicet, Diespitrem, quasi dici patrem ut et Cretenses, [gap: Greek word(s)] . Macrob. ibidem. Ab berbum a Plutarcho in libello cui titulum ficit. [gap: Greek word(s)] . Juramentu in Libonia obserbatum] ut Joannes idem: Per quem omnia facta sunt. De splendore vero: Et erat facies ejus sicut Sol: ut apud Malachiam: Orietur vobis timentibus Sol justitiae. Sed quae plurima pertinent ad Solis hieroglyphicum, cum ea commodiore loco plenius dicta sint, in coelestium corporum commentario, breviter haec tacta fufficinant. Quam vero attonita propemodum veneratione apud Persas coleretur ignis, ex eo manifestum est, quod gravissimus apud eos mos supplicandi fuit, cum quis igne in manus accepto supplex interminabatur, eum se in aquam injecturum, si voto excidisset: non esse illi fas ducebant eum rejicere, qui sic preces allegasset. Sedenim ut imprudentiae nonnullorum modus imponeretur, neque ulli violandi ignis occasio permitteretur, lege sanxerunt, ut qui eo supplicandi genere usus esset, supplicio multaretur. Author Plutarchus.

FUit et apud quosdam e nostris populos, juramenti atque judicii species super ferro candenti, superstitiose potius quam pie per aeditumos templi, in Livonia praesertim observata. Nam sceleris alicujus accusati, ad ferri candentis judicium vocabantur, et id subire nonnumquam vel inviti compellebantur. Id erat ejusmodi, ut criminis reus ferrum candens, e mediis prunis exemptum, in manus caperet accusatoribusque et judicibus ostentaret, sique adustione nulla subsecuta illae sus esset, absolveretur: Si autem vim eam pati non posset, objecti criminis ita convictus, damnaretur. Purgabant vero se prius jejuniis, confessione, et Eucharistia: mox ad horrificum illud experimentum accedebant: id, quia periculosum erat, et insontes aliquando ex eo condemnabantur, praecipue vero contra Christianae pietatis mores erat, Deusque tentari videbatur, Honorius III. fieri per gravissimum edictum vetuit, ut Decretalium lib. 5. tit. 36. de injuriis, c. 3. habetur.

AC, ne fumum etiam praetereamus, postquam super igne multa diximus, quod fumi significatum esset, jam aperiemus.

ORtus a terra fumus, et in coelum se attolens, ignem, ait Horus, significare perhibetur. Porro ignis Aristoteli nihil aliud est quam fumus incensus, et apud Homerum totiens fumus expetitur, unde ignem ac mox habitabilem esse regionem conjicere detur. Eo vero hierglyphicum fumi tendere videtur, ut suspicionem aliquam non temere obortam esse intelligamus. Nam cum rumor aliquis in vulgus emanat, dici solet, Absque igne fumum nullum oboriri. Et Petrus apud Clementem: Fieri minime potest, inquit, ut consurgat fumus ubi non sit ignis. Quinetia ubi Pindarus. Nemeis, inquit, [gap: Greek word(s)] , certet aquam apposuisse fumo: fumum, ait interpres, pro igne posuit, ex sequela scilicet signum quod praecedit indicans. Et Psalmo 17. legas, fumum ascendisse in ira Dei, et evestigio ignem exarsisse, ubi quidam ajunt interpretes, invectum quidem primo in Daemonis pervicacia comprimenda, mox ad vitia reliqua extirpanda aggressum. Alii fumum hoc loco initia futurae compunctionis intelligi volunt, et ita sentit Eucherius, quod ad AEgyptiacum accedit hieroglyphicum: quamquam et Dei comminationes significare posse non inficiatur. Nam, ut etiam apud Plautum, flamma fumo [note: Plaut. in Curculion. ] est proxima. Quae omnia nostri multo ante literarum monumentis mandavere. Sic Ecclesiastici 22. legas: Vaporem fumumque emanare in altum ante ignem, ita et contumelias et minas sanguinis esse praevias.

PErditionem multi per fumum intellexere, et mos est, opes divitiasque magnas, Regna, et unamquamque [note: Nepe Galli. Idem ollet illud Plautinum a Cicerone in L. Pisonem, e Trinumo. ] rerum amplitudinem. In fumum abiisse dictitare, cum ita comsumpta fuerint, aut ita collapsa defecerint, ut ne vestiglum quidem pristinae majestati frelinquatur. Jocatur in hanc sententiam Horatius, ubi Mennium paternorum maternorumque bonorum abliguritorem omnia in fumum ac cinerem vertisse dicit. Ad hoc succurrit Demonactis Philosophorum omnium festivissimi dictum, qui a quodam interrogatus eludendi causa, ut plerique literatos ita tentare solent, quot fumi minae ex mille

[note: Argentum decoctium [gap: Greek word(s)] . ] lignorum minis combustis educi possent: Cineres expendendos esse, respondit, reliquum in fumum abiisse, quod ea ratione supputatur, qua Archimedes detractum fraude aurum a Redemptore ex votiva Hieronis corona deprehendit, de qua late apud Vitruvium. Quod vero ait Hesiod.

praeclari admodum interpretes, Posteaquam combusseris, exponunt: utpote qui nolit fratrem ulteruis rei maritimae dare operam, sed solam exercere agricolationem.

SUnt tamen qui loco hoc Hesiodiano philosophari malint, et pro Fumo, vitae nostrae solicitudines accipiant, quae intellectum ac rationem ipsam obtenebrant. Difficulter enim posse nos pura sensuum claritate, hoc est, tranquillitate frui, ubi illa ingruerint quae mentis oculos lancinenet et caecutire faciant.

SUnt qui per fumum bonam proficiendi voluntatem, quae tamen fit erroris tenebris offuscata, interpretentur: cui si fomes adhibeatur, hoc est, si recta accedat institutio, flatuque verborum adjuvetur, ignem promicaturum, hoc est rectorum operum effigiem apparituram. Hinc Esaias, lignum a quo vel tenuis admodum fumus exhalet, minime extingui debere praecipit: ubi fumus tantillae illius pietatis quae sit in delicioso divite signum esse videtur: quam sententiam acutissimus etiam Scotus claro fretus lumine cognovit.

SAne fumus etiam imperitiae symbolum, cum lumen sit doctrinae signum, cujus contrarium est caligo [note: Vitia fumus immensus. ] ipsa: unde caligare errantes dicimus: fumus vero est, qui caliginem inducit. Transfertur et ad vitia, ut Alexandrinus Clemens: Vitia, ait, veluti fumum immensum esse, qui universam mundi hujus domum repleverit, atque haec institutionem malam, sodalitates pessimas, consuetudinem improbam, colloquia prava, opinationes haudquaquam rectas invexisse: unde primum error, inde contemptus, tum infidelitas, atque militia, parataque semper ad nocendem versutia, avaritia, vana jactantia, atque alia hujusmodi exoriantur.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XLVII. DE IIS QUAE PER LYRAM, ET ARMA QUAEDAM ALIA MUSICA SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD MARCUM MANTOUM JURISCONS. PRAESTANTISS.

[note: Scribonil Libonis numisma. ] SCribonius Libo, magnae olim apud Romanos celebritatis, inter opera multa quae magnifica et praeclara posteris reliquit, numum eum argenteum signavit, in quo putealis, quod pro judiciali fecerat, exemplum expressit, victurum operis a se instituti monumentum. In eo vero multi non incuriose quaeritare solent, quid sibi velint lyrae ad singulos puetalis angulos adsculptae. Quorsum enim, ajunt, lya ad litigiosa dissidia, discordesque contentiones? aut quid putealis aquae silentium et quies, ad ullam facit harmonia, aut clamosi strepitum fori? Quibus ergo respondere soleo, sapienter a Libone ornamentum illud eo loco excogitatum: utpote qui ob oculos ea posuerit, quae his, qui locum eum frequntarent, et utilia et salutaria viderentur. Litigantibus quidem, ut concordia memores, ad pulcherrimum suavissimumque ejus fructum oculos intenderent, quo quide nihil humano generi accidere possit utilius, neque commodius. Causidicis. si clientibus consultum vellent, congruentia susceptae materiae dicerent: ab iis quae incongruae et discrepantia essent, abstinerent. Qui autem judicaturi consedissent, rationum et argumentorum, quae allata essent, consensum, veritatem, aut non levem saltem verisimilitudinem acriter inspicerent. In cujusmodi sermonem cum proximis diebus apud communes amicos incidissem, evenit ut jucundissima tui recordatio e re natu surreperet, quod antea diu multumque cogitavera aliquodex hieroglyphicis meis commentarium tibi (Marce praestantissime) deberi, quando te potissimum impulsore labor hic omnis susceptus est et exantlatus. Ipsa autem Lyra magis conveniens visa est, quam res alia quaepiam, quae tibi donaretur, [note: Ab Horatio, epistola ad Julium Flo. rum 3. ] quam tu scilicet suaviter adeo, seu linguam causis acuas, seu civica jura respondere paras, concentu tam mirifico resonare facis, ut omnium mentes, tamquam Amphion alter, quoquo velis trahas: neque saxa tantum moveas, sed vel adamantina destinatorum hominum torda, quotiens adlibuerit, arbitrio verses tuo, sive disertissime discutiendo de cathedra intones, sive in foro agendo fulmines, sive mare terrasque publica vel privata tempestate perturbatas, claxissima ingenii tui serenitate tranquilles. Sed quoniam multi longe quam ego sim facundiores in laudes incumbunt tuas, ego ne decus tuum culpa deteram ingenii, ab aliorum me provincia cohibelo, et quod destinavi commentario procurabo.

IGitur, ut palam est, Romani veteres per Lyrae hieroglyphicum concordiam figurarunt, cujus tamen alia quoque sunt significata, eaque multis antiquorum tum Poetarum, tum Philosophorum praeconiis celebrata: sed nos ea tantum seligemus, quae ad hieroglyphicum institutum facere videbuntur: tamen, ut meus est mos, si res exigere videatur, numum, quo de meminimus, diligentius examinabimus. Ejus inscriptio [note: Liboniani numi hieroglyphica interpretatio. ] est, PAULUS LEPIDUS CONCORD. a cujus altera parte legitur, PUTEAL SCRI[?]ON. LIBO. Ibi figuram Putealis videas, de quo scriptores plerique meminere Hinc autem a singulis angulis Lyrae appensae sunt, corymbis

et sertis medio intervallo dependentibus. Ajunt vero Libonem primum tribunal et subsellia [note: Epist. lib. 1. epist. 19. ] prope Arcum Fabianum collocasse. Hinc Horatius: Forum putealque Libonis mandabo siccis: quia scilicet forensia praecipue sibi deposcunt sobrietatem. Et Ovid. de remedio:

hoc est, qui se rapi timet in jus, et qui alienum pascit aes, quod scilicet calendis singulis efflagitatur. Neque illud dissimulandum fuerit, in numi ipsius inscriptione duo esse observatione non indigna in Scribonii nomine [?] literam jacentem atque supinatam, et PAULLUS gemino LL, notatum ex Terentii Scauri sententia atque praecepto, neque non ex antiquorum usu, quod in plerisque monumentis observavi: neque proprium tantum nomen, verum et adverbium PAULLUM eadem lege scribendum Grammatici veteres censuere, ut illud Romae: HOSPES QUOD DEICO PALLUM EST ASTA ET PELLIGE: et hujusmodi pleraque.

ATque illud in Lyra praecipuum, quod hominem compsiti judicii, quique aures eruditas haberet, significabat: ea siquidem diversas componit voces et concordi omnes tono temperat: [note: [gap: Greek word(s)] . D. Laer. in D. Cynico. Suet. in Nerone capit 39. Pausaniat in Eliacis prioribus. mercurius cum Lyra quid. ] quod munus in diversae rationis affectibus componendis videtur homo praestare, ut non immerito Diogenes Cynicus carpere sit solitus Musicos, qui cum Lyrae chordas congruenter temperarent, animi mores inconcinnos haberent. Eadem mordacitate Isidorus Cynicus Neronem transeuntem in publico clara voce corripuit, quod Nauplii mala bene cantitaret, sua bona male disponeret, nequam ullum in vitae tenore temperamentum adhiberet.

STatuebatur et in Mercurii manibus Lyra, [?]que hieroglyphicum ostendebat, concentum omn[?] vocum inaequalitate constate: concentus vero hominum est, cum variae voluntates in consensum unum contrahuntur. In fingulis vero mortalium concentus ille est, quo quis beatitudinem assequitur, ubi scilicet res et congruenter temperavit, et ad amussim exploravit, Plato animam in Timaeo concentum et concordiam vocat. Aristoxenus et Dicaearchus harmoniam dixerunt. Lyrae igitur merito dominus Mercurius,

[note: Hinc Ho merus can torem morum correctorem appellavit Odys. lib. 3. Sic Plato animum harmoniae nomine appellavit. ] ESt et Musarum insigne Lyra. Musas Eusebius a [gap: Greek word(s)] dictas arbitratur, quod significat honesta bonaque disciplina instituere: easque Orpheus et Proclus in hymnis religionem hominibus commonstrasse dicunt, quemadmodum et Orpheo id attribuunt, ut suavisonae testudinis concentu, hoc est, placidis et apte compositis verbis fera hominum corda mitigarit, agrestes mores expoliverit, et dispersos vagosque mortales in coetum unum congregarit. Apud Aristophanem legas, per citharae callentem, hominem sapientem, et Gratiis omnibus ornatum, a veteribus judicatum. Divinae quoque literae citharam pro morali virtute acceperunt, utpote quae in actione consistat. Et in hujusmodi significatum Theologi dictum volunt Psalm. XLIII. In cithara tibi confitebor.

AThanasius in iis quae contra gentiles scripsit, rationem Lyrae comparavit, ubi de anima, mente et sensu disserit: quippe id Lyrae haud dissimile videri ait, quae rectae temperata sit, et Musico, qui eam resonare faciat, non imperito. Est enim in Lyrae nervis suus cuique sonus, gravis, acutus, medius, argutus, atque alius aliis. Concentus autem nullus discerni aut internosci potest, nisi fidicinis ars accedat. Tum vero modulatio et varia soni svavitas ostenditur, cum qui Lyram tenet, nervis increpuerit, singulosque apte percurrerit. Eodem modo, cum sensus in corpore sint tamquam Lyra compositi, si docta mens illis imperavit, discernet animus, quid absonum quid concinnum sit, quale sit unicuique rei temparamentum adhibendum, ut nihil denique facere, aut meditari aggrediatur, quod modulis et tonis non respondeat, unde concors concentus exaudiatur. Et nonnulli concordiam inde dici putant, quod chordae variae in unam conveniant harmoniam: tametsi alii concordiam a corde deductam malunt, qui Tullio innituntur Tusculanarum primo dicenti: Aliis cor ipsum [note: Coneordia unde. ] animus videtur, ex quo excordes, vecordes, concordesque dicuntur, ut in Cordis commentario disputatum: eamque afferunt rationem, quod id locutionis in monumentis antiquis aspiratione careat. Qui chordis insistunt concordem a Graecis [gap: Greek word(s)] dici opponunt consuesseque ajunt veteres elocutiones plerisque in Latinitatis usum receptis, adjectam consonantibus aspirationem summovere quatuor tantum admissis, quae Scaurus enumerat.

SEd nos ut ad concordiae significata redeamus illud ex Onirocritarum disciplina deprompsimus, ut si quis nuptiarum tempore Lyram per so[?] videre imaginatus fuerit, concordiam, id inter maritum et uxorem futuram significare.

[note: Neronis nu misma. Idque adeo, ut citharam a judicib ad se delatam adoravit. Suet. in Nerone c. 12. ] QUae vero Lyra est in Neronis numo, studium ejus in arte Musica, et victoriam ex certamine eo partam significare crediderim. Fidibus enim eum oblectatum ad insaniam usque, et in theatris Musica decertasse, non sine majestatis Imperatoriae dedecore atque ignominia, Scriptores eorum temporum omnes prodiderunt. Nam is praeter numos ea nota percussos, statuas etiam sibi citharoedico habitu posuit.

[note: Pomponii Musae numisma. ] ESt et Pomponii Musae numus: a cujus altera parte muliebre signum est cum Lyra et Plectro, id quid sibi aliud velit, quam ejus cognomentum, non video: sive is Pomponius Poeta fuerit, de quo apud Plinium, sive qui in bello Mithridatico captus, cum multis vulneribus saucius ad Mithridatem adductus, interrogatus ab eo esset, an amicus futurus esset, si opera jussu regio daretur, ut curaretur: respondens, Si tu, inquit, populo Romano amicus fueris, aliter me quoque semper inimicum habebis.

[note: Unde illud [gap: Greek word(s)] . Simitudo mater amoris. Ar. l. 8. Moral. AEneid l. 1. ] QUoniam vero voluntatum, studiorumque consensus atque similitudo amorem parit, celebratur a Platone Lyra inter amatoria monumenta; libro de Anima. Proclusque ubi Venerem Cytheream ab Homero et Hesiodo appellatam exponit, adversatur Hesiodo, neque dictam [gap: Greek word(s)] . Non assentitur, inquam Proclus ut Cythera dicta sit a Cytheris, ubi illi templum araeque tot frequentissimo mortalium conventu colebantur: quia inquit, [gap: Greek word(s)] vocantur insulae illae, et alta Cythera etiam apud Maronem, cujus scilicet vocabuli syllaba media per [gap: Greek word(s)] vocalem longam perscribatur. Dictam [note: Cytherea unde dicta. Hinc de Art poeti Dictus] vero Cytheream ait, quod universae consuetudinis amatoriae vim intra se occulat. Nam et alii Cytheream ab occultanda turpitudine dictam voluere, et illi in abdito templum fuisse alibi diximus. Lyra autem cum omnem in se suavitatem complectatur, quamdam cum Amore, cum Venere, cum

[note: et Amphion etc. Saxa movere sono testudinis. lib. 1. Historiarum. ] Gratiis similitudinem prae se ferre videtur, parique cum iis illecebra homines illectare. Demumque haec illa videtur Amphionis Lyra, cui sponte saxa etiam paruisse perhibentur: cujus rei mentionem facit Apollonius Argonauticis, et Antimenidas primo, donatamque Amphioni Lyram eam dicit a Musis, quamvis Dioscorides ab Apolline, a Musis tamen etiam Pherecydes Hist. lib. IC.

RIdiculum forte nostris videatur, si quis non unum hominem tantum armis instructum quippe Achillem cithara canentem pinxerit, verum et universum exercitum in aciem descendentem, ad citharae modulos progredientem fecerit quoniam neque citharoedi quicquam commune cum armis habere judicantur, neque milites, ferocesque homines ullam hodie liberalium artium disciplinam. assequi dignantur. Verum si Lacedemoniorum disciplinam et instituta respiciamus, inveniemus eos ad Lyram cytharaeque sonum acies instruxisse, rejectisque tubis, et classicis aliis, ad ejusmodi modulationis sonum pugnam inire solitos, id quod indicat illos sedatiori quodam animo praelium aggredi consuesse. Nam et Homerus strepitum et tumultum in congressu primo barbaris dedit. cum Graecos sensim et taciturnos progredi dixerit. Hanc tamen in Pompejo contationem reprehendit Caesar, cum in Pharsalia victor evasisset.

[note: Obloquitur numeris septem discrimina vocum. AEn. lib. 6. Tenor humanae vita] Qui vero per Lyram humanae vitae rationem exprimi dixerunt, tam eorum, quae superius de sensibus, atque anima, deque mortalium institutis attulimus, rationem habuisse mihi videntur, quam etiam de naturae nostrae conditione rem ipsam perpendisse. Nam cum in Lyra septem discrimina vocum celebrari comperissent, humanae vitae tenorem eadem assidua agitari varietate anim adverterunt: septima enim hebdomada mas in utero fabricatus existit: septima post partum hora manifestum aut vitae aut mortis argumentum affert: septimo post die umbilicus astringitur, ac folidescit, post bis septem manifestum est luminis indicium, post septies septem obtutus firmitas, atque cognitio. Videmus mox a mense septimo dentes pullulare, post bis septem sessionem esse tutam, post ter septem verborum articulationem, post quater septem incessum, post quinquies septem lactis horrorem suboriri, post annos demum septem primoribus dentibus expulsis validiores enasci, ac perinde vocis sonum integrum fieri: secundo vero septenario pubescentiam, ac emittendae geniturae facultatem, roburque jam ad virilitatem spectare: tertio lanuginem, et crescendi finem: quarto robur, et membrorum plenitudinem. Quinta vero hebdomada, cum virium augmentum, quantum unicuique esse datur, absolutum sit, congruum nuptiarum tempus a Platone conscribi, quod septimo Legum habetur. Sexta autem, partas collectasque vires incolumes servat, ac prudentiae vigorem affatim subministrat. Septima, diminutionem quippe virium, sed perfectum intellectus et rationis incrementum habet: quare soliti sunt milites ea aetate rude donari, et consiliis rebusque publicis [note: Epistolae 1. ] adhiberi. Atque hac de ratione Horatius ad Mecoenatem scribit, se jam donatum rude: nam qui undenos Decembres quater jam, ut ipse de se dicit, expleverat, per septimam hebdomadam deferri [note: Idem David psalmo 40. ] jam occeperat. Octavo mox septenario perfectionem et in intellectu, et in ratione videre est, qualis major in unoquoque jam sperari debeat. Nonus humanitatem ac mansuetudinem adducit. Deicimus vitam finiendi plerumque desiderium: quae omnia versibus elegiacis Solon luculentissime complexus est, Lyramque suam ita temperavit, ut humanae vitae concentum, sonoramque vocalitatem anno septuagesimo terminaret, quem ubi mortales excesserint, desipere jam, et corda modo hac, modo illa subinde videntur aberrare. Neque multum ab hujusmodi consideratione, quod Magnus Basilius per citharam corpus interpretatur: nam et alii Theologi Psalm. 57. Exurgere psalterium et cithara: per psalterium animam, per citharam corpus intelligi volunt, quod ita pluribus esse locis acceptum Euthymius observavit.

SI quis vero Lyram, qua fuerit apud antiquos specie, intueri velit, non ignoret constare illam ex binis cornibus, jugo, testudineaque testa: talem enim, ut in Amphione I hilostrati est, Mercurius

excogitavit, compegitque: qua posteaquam, ut ajunt, Apollinem et Musas honestavit, Amphionem etiam, uti dictum superius, donavit. Cornua vero illa sublimipetae Capreae fuisse volunt, quibus Musici, antequam ligni usus ad hoc commodus haberetur, ad Lyras conficiendas uterentur. Ex lignis vero quae Lyrae apta censeantur, buxum maxima laudant, utpote quae solida sit materia, et ad polituram aptissima. Potentiores huc ebenum adhibuerunt. Rhaeti atque Norici acerem arborem egregie crispatam exhibuere: utpote quae mirifice colorum varietate delectet, quaeque fissa non fallat, neque excavata dissiliat. Elephas, ait Philostracus, nihil ad Lyram. quocirca sciti viri neque animal ipsum [note: Testudinis testae formae. AEn. l. 6. ] magni quicquam faciunt, neque cornibus ejus utuntur, quanquam nostri, pectine pulsat eburno, libentissime dixerint. Videtur vero natura ipsa opera perquam diligentissime de dita, testudinis testam, ut huic inserviret usui, fabricasse, ita illam excavavit, et vas veluti quoddam vocum repercussioni collectionique praeparavit: vacua quaedam foramina hinc inde fecit, in quae umbilici inseri possent, atque alter alteri apprimi: chordae enim ex una parte, quippe in imo, quadrae suae applicantur, ex altera umbilicis obvolvuntur. Atque haec in iliis ratio potissima consideratur, ut recte in Lyram ductae aequis inter se distent intervallis, et parallelos binae quaeque efficiant: quae quidem species in hodiernis adhuc quodammodo refertur, quamvis cornua non in vacuum, ut olim, sed in ip sum Lyrae corpus inflectantur. Atque haec ea quidem species de qua Graeci scriptores, et Romani Graecos secuti, inventionis laudem partim in Mercurium, partim in alios conferunt. Sed Hebraeorum literae Tubalem appellant, qui primus omnium et hujusmodi instrumenti, et Musicae inventor fuit. Sedenim quam [note: Mercurii Lyra. ] Lyram a Mercurio inventam tradunt, trium tantum chordarum fuisse dicunt: voces enim ab eo tres trium instar temporum inventas ajunt, acutam quippe, gravem et mediam, prout tria tantum apud AEgyptios fuere tempora, aestas, hyems, et ver, singula quadrimestria. Sic aestati acutus sonus attributus, [note: Ab amphione. Quin. Eras. citat Plut. in Apophthegmatis. Chil. 4. cent. 3. [gap: Greek word(s)] . ] hiemi gravis, veri medius. Thebarum tamen portas ea ratione septem institutas Graeci dicunt, ut totidem in Lyra tonos repraesentarent. Et memorabile illud Emerepis Lacaedemonii factum celebratur, qui cum Ephorus esset, cujus scilicet magistratus censurae Graecia universa olim acquiescebat, Phrynidi Musico duas e novem chordas bipenni excidit, dicens, Musicam ne depraves: de quo nono Symposiac[?]n apud Plutarchum. Adhaec ipsa hominis constitutio cum sit quatuor ex clementis, et anima, et quaternarius numerus multis de causis corpori competat, ternarius vero animae de quo alibi copiosius: juncta haec, et in concentum excitata omnem reddunt harmoniam, quae tam ex operibus, quam ex cogitationibus nostris percipitur: ut non immerito humanam vitam tot septenariis variari paulo ante disputaverimus.

FAcit ad hoc et fistula, ut chordis Lyra septem, ipsa quoque septem compacta cicutis: cujus forma conspicua est passim in Panos et Satyrorum manibus.

[note: Fistulae munus. ] HOminem AEgyptii diu quidem mente captum, postea vero quasi somno excitatum, ad intellectus officia redeuntem, et vitae suae jam modum imponentem significare si vellent, fistulam, inquit Horus, pingere consueverunt: hujus enim munus, animum ab odiosis et gravibus atque etiam impuris cogitationibus avertere, et curarum oblivionem, ut diceret Hesiodus, inducere, et ut exemplo Pythagorae comprobatum est, impotentiores etiam lascivientis animi se dare motus dum composita soni suavitate animum arbitrio suo versat et moderatur. Facit hoc ad illud Antiphanis, sive, ut alii, Bionis, qui Bucolica scripsit, [gap: Greek word(s)] . Tu tibi fistulam ames cera conjungere, quando non labor aut opus hoc magnum.

EAdem vero, ut alibi dictum, cum Cervo picta perniciosam indicat adulationem, ob historiam scilicet quae super ea et Cervo fertur, animal id ejus sua vitate modulisque mulceri, et ad stuporem usque delectari: unde accidat, ut dum Cervus intentior in eam incumbit, incauto illi abalienatoque mors inferatur.

[note: A. virgilis AEneid 9. ] SEd jam altius insonemus, neque semper in molli Lyra aut fistulis immoremur, sed et Tubam strepitu procul aere canoro exauditam, ad Musica instrumenta reliqua adjiciamus.

[note: Tritonum Tubicines quid. ] SIgnificat tuba famam et celebritatem, unde Romani in Saturniae aedis fastigio Tritonas tubicines imponebant, caudis abditis et absconditis: id scilicet eo hieroglyphico significantes, quod historia gestarum rerum ab Saturni commemoratione ad nostram usque aetatem in obliteranda celebritate, nota, clara, et quasi vocalis esset: quae vero ante Satum um gesta fuerint, obscura et incognita in tenebris delitescere: idque sibi velle Tritonum caudas ad humum inclinatas, absconditasque. Erant vero Tubae Marti dicatae, uti etiam nunc sunt: in acie enim mos est

[note: Num. c. 9. Esaiae c. 58. et Oseae c. 8. et passim in psalm. ] IN sacris vero literis tuba suum habet intellectum. Nam quae memoria tubarum celebranda mandatur a Deo prima septimi mensis die, nihil aliud sibi vult, ut interpretantur Theologi, nisi debere nos Prophetarum oracula memoria repetere, Evangelicas voces omnino recogitare, Apostolorum praedicationes coelestium tubarum instar, quarum sonus in omnes terrae fines exire destinatum erat, reminisci, et ita initio mensis tuba canamus, et in Psalmis Deo jubilemus.

SEd tibiae Veneri sacrae ferebantur, eaque de causa in ovatione tibiis et myrto Romanos uti solitos Plutarchus ait in Marcello.

[note: Apollinis in Delo simulacrum. ] E AEdem Pani perinde ac etiam fistula, attributae, quippe quem sensilis mundi rectorem intelligebant: sonus enim non nisi sensu percipitur. Atqui Apollinem etiam ajunt a Pallade doctum libenter tibiis cecinisse: et in altera simulacri ejus, quod Deli erat, manu, tres insidebant Gratiae, quarum una Lyram, alia tibias, tertia sistulam, quae inter has media crat, gestabat: et dona legas ab Hyperboreis Delum missa, Cithara, tibiis et fistula comitantibus.

[note: Quin et qui a coenis Pontificalibus aderant lauteque immunes vivebant in eos dictum, Tibicinis vitam vivis, [gap: Greek word(s)] . ] Tlbia sane rei sacrae signum erat, praecationumque faciendarum tempus indicabat, quasi adesse jam Deum per eam admonerentur, qui sacris assistebant. Nos quoque cum in sanctis aedibus sacra facimus, aeris tinnuli sono divini libum mysterii adorandum innuimus. Sed quou ad tibiam spectat, minime recens, neque imperitae plebeculae dicterium est de cessantibus tibicinem expectare, sed antiquum et nobile, quippe quo Scipio minor usus est in Pompejum, qui tibicinis filius credebatur. Pompejus enim C. Laelio Consulatum ambiente, cui Scipio maxime favebat, negaverat Scipioni se petiturum, ad fruturum vero Laelio, eumque deducturum: quem dum expectarent, auditum est eum jam candidatum prehensare obvios. Tum Scipio ridens: Nae, inquit, nos egregie stuli sumus, qui perinde ac Deos, non homines praecaturi simus, tempus terimus tibicines expectantes. Hinc ansam arripuit Cornelius Tacitus, ubi lib. 14. de Octavia Messalinae filia loquens: An quia ait, veram progeniem penatibus Caesarum datura sit, malle populum Romanum tibicinis AEyptii sobolem imperatorio fastigio induci? Nempe propter Pompejum, qui, uti dicebamus, Tibicen a Scipione vocatus est. Octavia vero a Scribonia Augusti uxore descendebat.

[note: Laudate Dominum in tymp. ino et choro, Ps. 249. vers. 4. ] TVmpano etiam et choro laudari gaudet Deus. Per tympanum Gregorius lib. Epist. sexto ad Anastasium, abstinentiae tenuitatem [gap: Greek word(s)] interpretatur, a materia scilicet ipsa qua constat tympanum: nam id dubio procul corium est ex pelle jam arefacta, quae tamen prius diu fuerit macerata: ita vir jejunio confectus, ab omni luxu alienus, parce et duriter vivens, qui laudes Deo canat.

CIere ad se nos videtur etiam tintinnabulum, quod Mosaicus Sacerdos, de quo 28. Exodi, ornatu Pontificio gestare jubebatur: ad imas enim tunicae fimbrias aurea tintinnabula, malaque punica alterna appendebantur, ut eorum sonitus, quotiescumque Pontifex ingrederetur, egredereturve Sanctuarium, exaudiri posset. Significabat id, oportere sacerdotem, ut etiam in Cane dictum, assidue vocalem esse, nunc docendo, nunc arguendo, nunc exhortando, saepissime vero consolando, [note: Tintinnabuli forma. Nimirum Tin tin. ] quod nostra sibi fragilitas deposcit, oportuna remedia conquirendo. Itaque tintinnabulum praedicationis est et institutionis hieroglyphicum, de quo plura Gregorius idem lib. primo Epist. XXIV. Tintinnabula hujusmodi antiqui operis domi habemus: sunt autem ex orichalco, mespili cavi forma cum fibula superne ad appensum apta. Intra concavum aerea immissa pilula est, quae motata sonum impulsu reddit argutum, atque admodum suavem.

ATque ut ad Musicam redeamus, aliis quoque signis ea pingi solita est, non iis tantum, quae propria sunt illius instrumenta: quare superest ut quid AEgyptii per vocales numero VII. significarent, afferamus, et ita Musicos hos numeros absolvamus.

ILli siquidem digitos duos literis septem insignitos praeferentes Musam, ut Horus ait, significabant. In quo advertendum vulgatos Hori codices foede depravatos circumferri, qui [gap: Greek word(s)] septem, non [gap: Greek word(s)] , habent. Cur vero nos Vaticanae bibliothecae codicem. in quo [gap: Greek word(s)] , non [gap: Greek word(s)] , scriptum est, castorem judicaverimus, ea in causa sunt, quae apud veteres tradita reperimus [note: Sic Boetius lib. 1. de Musica, tradit antiquitus harmonicam rationem heptachorda tantum constitisse, hoc est, fidibus septem quarum summa [gap: Greek word(s)] , ima [gap: Greek word(s)] . Vocalium sedes. ] super septem vocalium significato, quibus Musica omnis exprimi solita. Nam Demetrius Phalereus in Commentariis [gap: Greek word(s)] , AEgyptiorum fuisse morem ait, septem vocalium modulata enunciatione Deos collaudare. Septem porro vocales Plutarchus Musicae totidem vocibus accommodat. Et Phurnutus ex veterum dictatis observat, septem esse diversos tonos, quibus olim tota modulatio constaret. Vox vero ipsa septem patitur qualitates, acutam, gravem, circumflexam, densam, tenuem, longam, brevem. Ac veluti est apud Philonem, septenarii numeri proportio est valde Musica, quippe qui sex ad unum sexcuplarem habeat: sexcuplaris vero ratio maximum in re proposita intervallum facit, quo quidem acutissimum a gravissimo separatur. Caeterum et quinque ac duo vim plurimam in harmonia demonstrant, ipsi [gap: Greek word(s)] fere aemulam. Et ut semel dicam, hebdomada cum ex ternario quaternarioque constet, harmoniam omnem amplexatur, quippe [gap: Greek word(s)] , et [gap: Greek word(s)] . Omnes quoque proportiones, Arithmeticam, Geometricam, et Musicam. Quod vero diximus ex Plutarcho, vocales eas fuisse literas quibus forte uterentur AEgyptii, ne qui Graece nesciunt, dictum mirentur, sciendum apud Latinos vocales duas, E, scilicet et O, figura unamquamque eadem vi tamen et tempore et enunciatione diversas esse, quarum unaquaeque apud Graecos suo insignis est charactere, atque ita septem omnino esse, ad humanae ipsius vocis conditionem excogitatas. Ex his notum

est, A, sedem habere in imo barathro pectoris, quam enunciatam palma ad pectus admota ibidem trepidare sentimus. E, in faucibus, qua manu itidem deprehendimus, atque illa duplex, acuta, et gravis. Gravis enim (nam eam sono E, Latinae literae veteres enunciasse, paulo post in B, litera ostendemus) vocalis haec tunc exauditur, cum spiritus aliquanto inferius contrahi videtur, et suppresso quodammodo sono enunciatur. Acuta vero sub signo e apud Graecos, E vel e apud Latinos cum ad aperta usque labra porrigitur, et vocaliore sono se prodit. l, tanquam columna quaedam, ad cujus imaginem figuratur, palatum medium inhabitat, idque sustentare quodammodo videtur. O item duplex, acuta, et gravis. Acuta, cura emissum ab imo pectore spiritum circa dentes sistit, et expedito cum ore resonare facit. Gravis, cum usque ad dentes emissum interius revocat, et aliquantulum remoratur, quod ex ipsa etiam figura quodammodo replicata, [?] vel [?] Graeci constare voluerunt. V, dubio procul in labiis tota conquiescit. Vocalis ea apud Graecos non habetur, sed ejus soni vice diphthongum ponunt [gap: Greek word(s)] , quam Latini, cum uno charactere [?] saepe scribi observassent, contracta in acutum parte inferiori, V, suam fecere, per quam suum illum usitatissimum peculiaremque sonum exprimerent. Verum multa etiam quae Graeci per [?] scriptitant, ipsi per vocalem hanc suam signare instituerunt, ut [gap: Greek word(s)] , duo [gap: Greek word(s)] , Furrus (ita veteres scribebant, ut antiquae indicant inscriptiones aliquot) nos ad Graecos redimus, et Pyrrhus facimus. Quod ne dictu leve adeo videatur, Verrius Flaccus ita commentatur. Quod illi dicunt [gap: Greek word(s)] , nos cuminum: quam illi [gap: Greek word(s)] , nos cupressum: quem illi [gap: Greek word(s)] : nos gubernatorem. Neque negarim cum Scauro Graeca nomina plurima in nostrum sermonem admissa [gap: Greek word(s)] sonum et figuram conservasse, ut hymnus, hyacinthus, de quo plura Victorinus. Sed ut argumentum susceptum prosequamur, ex literis mutae novem (tot enim Graeci ponunt) [note: Ratio figurae O longi vel magni Graecorum. Ratio figurae vocalis quintae Latinorum. ] eodem authore Plutarcho, Musis totidem dicatae. Octo inde semivocales, voces musicas reliquas absolvunt una cum vocalibus septem, quas natura ipsa commode variare potest, ad quintumdecimum usque gradum ascendendo. Neque vero hic Sophistas audio, neque superstitiosa multorum conamina in hoc albo reposuerim, qui ad unum et vigesimum usque gradum ascensum dari disputant, qui quidem stridor potius est, quam humanae vocis sonus. Verum ego satis habiturus sum, si cum Josquino Musico aetate nostra clarissimo senserim, qui materiam hanc in Theoreticis lucubrationibus ab AEgyptiis, a Plutarcho, et Marone, minime diversas, accuratissime pertractavit.

VErum haec alii viderint, nos ad Musarum hieroglyphica revertamur, quorum illud praecipuum, [note: In ejusdem vita c. 10. Musae quatuor, novem, plures, et qua. ] ut si lingua dentes quatuor e regione oppositos incutiat, eo gestu Musae cum Apolline significentur, dentes enim Musarum instar sunt: per linguam vero, quae illos pulset, Apollinem uti plectrum aliquod intelligimus. Nam et Romani linguam similem plectri dentes chordarum dicere solebant, ut lib. de Natura deorum Cicero. Et Ambros. in Hexam. linguam veluti plectrum esse dicit. Tranquillus de Claudio: Plectra lingae titubantia. Sedenim cum quatuor tantum Musae positae sint, altior inquisitio est, cum semper multiplices habitae sint apud eruditos. Cur autem eas nonnulli novem posuerint, non linga tantum, aut dentes quatuor, sed tota oris facies discutienda: quia sic ea per totidem oris instrumenta repraesentari tradidere, quae sunt dentes, quos nominavimus, quatuor: labia mox duo, quae cymbalorum usum ad augendum sonitum praebent: inde palatus, in cujus concavitate sonus inturgescit: gutturis fistula, quae spiritum immittit: pulmo denique, qui veluti aeternus follis spiritum concipit, et pro usu rei temperatissime remittit: denique in medio residens Phoebus omnia complectitur. Singula haec contarentur, nihilque proficerent, ignavia veluti quadam torpescentia, nisi sedulae linguae plectra excitarentur, et ad solicitam operis properationem accenderentur: quorum omnium rationem Anaximander Lampsacenus, Leophantes Heracleopolita, Pisander Physicus, et Euximenes latius explicuerunt. Neque tamen desunt qui nonarium numerum pro pluralitate positum contendant, ut apud Nicandrum, ubi descorpii cauda [gap: Greek word(s)] , quasi cauda ejus novem esset spondylis compacta, quae nodis septem tantum insignis est. Quinetiam Nicander idem [note: Georg. lib. 1. ] [gap: Greek word(s)] dixit de eo, qui duos tantum aculeos haberet, observatum ab Apollodoro. Sic apud Maronem, Novies Styx interfusa, et porrecta novem per jugera corpus: et quod observat Theonin Arati

carmine, [gap: Greek word(s)] ; non quod novem, inquit, aetates vivat, sed perquam diu. Et apud Alcaeum [note: AEn. lib. 6. Novem capitum. Quinquaginta capitum. ] hydra [gap: Greek word(s)] , quae [gap: Greek word(s)] est apud Simonidem, quem imitatur Maro:

Itaque qui Musarum numerum supra novem augent, eo nituntur argumento, quod scientiae plurimae sunt, non autem novem tantum: unicuique enim scientiae suam esse Musam praesidem oportere. Ex eorum vero numero qui tres tantum Musas ponunt, est Eumilus Corinthius, qui etiam earum nomina haec prodidit, Cephiona, Apollonida, et Euristhenida, quas Apollinis fuisse filias fabulatur. [note: Et Cicer. l. 3. de natur. Deor. quarum tres colendas ait Pausanias in Boeoticis. ] Aratus quinto de astris, quatuor enumerat, Argen, Meleteam, Thelyonem, Aaeten. Qui has quinque posuere, nomina his a quinque sensibus indidere. Epicharmus in Hebes nuptiis septem ait, et filias Pierii Pimpleidosque Nymphae, quarum nomina, Nilus, Tritone, Asopus, Hebtoporta, Achelois, Titoplus, et Rhodia. Apud Hesiodum in Theogonia novem sunt, haeque Latinis jam celebres, quarum inventa sunt toni tres, [gap: Greek word(s)] , plenus, medius, tenuis. Accentus totidem, acutus, gravis, circumflexus. Tempora itidem tria, praesens, praeteritum, et futurum, quae si ad Musicam referantur, praeteritum longi temporis instar erit, quod ab eo quotidie longius abscedamus: futurum pro brevi accipietur, quod illi quotidie propinquiores efficimur: praesens vero communis, quam Graeci [gap: Greek word(s)] [note: Quaternarius. ] vocant, instar erit syllabae: instantis enim temporis natura est, uno eodemque momento praetereuntia venientibus conjungere. Alii hunc Musarum numerum alio atque alio modo interpretantur: atque ex his qui quatuor statuunt, nonnulli linguarum quatuor differentiam excogitarunt: utpote [note: Quinarius. ] quod Musarum inventum fuerit, Jonicam, Atticam, Doricam, et AEolicam linguam a communi distinguere, et pleraque insuper quaterna ad ostentationem usque dinumerant. Qui quinarium earum numerum [note: Septernarius. ] recensent, quinque, uti dicebamus, sensus ab eis animadversos, distinctaeque cognitioni traditos praedicant. Qui septem, septichordem lyram, septemque compactam cicutis fistulam, climata septem [note: Novenarius. ] et Planetas totidem, vocalesque, uti initio commonstravimus, memorant. Qui novem esse contendunt, historiam Clius inventum ajunt, plantandi rationem Thaliae, conjugalia et saltationem Euterpes, agriculturam Polymniae, Astrologiam Vraniae, Calliopes Poeticam, atque ita demum unicuique invento, quod ad mortalium usus faceret, sua est cuique Musa excogitata: unde necesse est infinitum earum numerum constituere. Sed haec nullo apud Graecos fine disputantur. Apud AEgyptios, uti palam fecimus, compendiosius colliguntur, ambagibusque evitatis, recta per planissima toto constrato itinere traducuntur.

CUjusmodi vero essent literarum characteres apud AEgyptios, si quaesierit quispiam, putarim ego partim instrumentorum aliquot, plurimum vero animalium effigies fuisse. Illud enim ex Plutarcho constat, Mercurium, qui primus literas AEgyptiis eommunicavit, Ibin primam esse literam voluisse. Refert quidem ea in ingressu triangularem effigiem, cruribus ita dispositis, ut loco suo dictum, et quae prima apud nos et Graecos litera est, ad isoscelis trianguli faciem accommodatur. Atque ita conjicere possumus, reliquas quoque literas, vel 15. vel quotquot fuerint, alicujus animalis effigie membrove figuratas, quae tam longa inde annorum serie sint abolitae, atque ab eo praesertim tempore, quo Ptolemaei Graecas literas in AEgyptum deduxere: AEgyptiacorum porro characterum formae, una hac excepta, fere omnes absolvere.

QUod si ejusmodi exemplis insistendum esset, forte B, per pictam pecudem figurari possit, aut membrum statumque ejus aliquem qui Ovem saperet, quod proprium est illi literam ejusmodi articulato proferre sono. Agnoscunt hoc interpretes etymologici, Cratinumque citant [gap: Greek word(s)] ,

Atque ita nonnulli, uti paulo ante monuimus, H. tertiae apud Graecos vocalis sonum per Egravem pronunciant, quod Latini receperunt, Penelope, Anchises, Aristoteles, naturae quidem, in Ove sonum imitati.

QUinetiam [?] aliquid habet quod hieroglyphice notari possit: siquidem authores Graeci literae hujusmodi etymon [gap: Greek word(s)] , quod metere est, deduci volunt, et simulacrum ejus saltem ponunt.

DElta dubio procul per stellas tres aequidistantes fere, easque in trigonum sitas notant: et ea de causa signum coeleste inter aestivum et aequinoctialem circulum supra caput Arietis [gap: Greek word(s)] vocant: et AEgyptum Graeci a triangulari forma nuncuparunt. Verum haec curiosioribus relinquemus: id unum dicam, signum id aequis esse lateribus duobus, uno breviore, sed prope reliquis aequali.

QUoniam vero incidimus in literarum notas, et cunctarum rationes [note: Sic Lucian pentagonum salutis symbolum ait, ubi agit de quodam, qui lapsus erat inter salutandum. ] reddere difficilimum, et inexhausti laboris opus est, et quod fortasse sastidium potius quam delectationem ullam sit allaturum, [gap: Greek word(s)] inter has minime praeteribimus, ex qua praeter delectationem, usum etiam et utilitatem aliquam percepturi sumus. Signum id ex alpha quinque numero complicitum: lineis enim a pentagoni recti punctis alternatim ductis ea prosilit figura, de qua multa scitu digna minime sunt dissimulanda. Antiochum ferunt cognomento Soterem, antiquum illum a quo reliqui Syriae Reges Antiochi mox dicti, cum adversus Galatas acie decertaturus esset, per nocturnam [note: Idem Agrippa de occulta Philosophia libri. i. et infra et 60. ] imaginem videre visum adstitisse sibi Alexandrum, qui mandaret, ut militibus tesseram daret [gap: Greek word(s)] , cujus dicti hieroglyphicum olim jam adinventum erat triplex triangulus inter se complicitus, ex quinque paribus lineis sese invicem in puncto contingentibus: quo non cunctanter a se facto, pentagrammoque hujusmodi tum in vexillis imposito, tum et singulis, et reliquis militaribus indumentis superaddito assutoque, admirabilem mox est a Galatis victoriam consecutus. Antiochi porro numus argenteus passim habetur, [note: Antiochi Soteris numus. Id est, sanitas. ] istius rei memoria sempiterna, in quo nota ea impressa est, additis singulis per angulorum intervalla literis [?]EIA, in eum quem hic vides modum. In militia vero Imperatorum, qui praecipue Byzanti claruerunt, ordo qui sub illustri viro Magistro peditum merebat propugnatores nomine, caeruleam praeferebant parmam, cujus margo purpureus erat, viridis autem umbilicus intra [gap: Greek word(s)] hujusmodi contentus, quicquid aut erat spatii reliquum inter umbilicum et lineas quae pentalpha illud describebant, purpureo erat colore illitum. Merito autem propugnatorum iis nomen datum, quorum opera salus exercitui comparabatur. Sed quoniam haec parum forte suavia videantur, multa hujusmodi praeterire confilium fuit: tum etiam, quia non aequum erat virum gravioribus deditum rebus exilibus his legendis occupare. Sed illud minime dissimulare possum, posse nos in verae salutis significatum accipere quinque Christi vulnera, pectoris unum, manuum duo, totidem pedum, quae in propatulo posita pentalpa ipsum commode constituunt: patefactis enim manibus, quae deorsum a lateribus porrigantur, pedibusque ipsis modicum divaricatis, puncta aequidistantia quatuor assignantur, quintum vero in ipso pectore costas inter: a quibus punctis lineae quinque numero aequales omnes, quae altera alterius punctis se contingant, [gap: Greek word(s)] faciunt, duae quippe a pectore ad utrumque pedem duae alterae in chiasmi fere modum decussatae a dextera manu ad pedem laevum, atque a laeva ad dexterum, quinta ab alterutra manu ad alteram. Neque [gap: Greek word(s)] id fuerit,

si quae de salutatione Lucianus collegit, saluti subjecerimus [gap: Greek word(s)] ait ille, hoc est, Gaudere, antiquam fuisse salutationem, cujus exempla complura ponit. Platoni demum visam esse amicabilem hanc compellationem in [gap: Greek word(s)] quod bene agere est, convertere: unde noster Horatius utrumque complexus [note: Hor. Epist. 8. lib. 1. ] morem, epistolam ad Celsum ita exorditur:

Verum Archytas Pythagoram secutus, una cum plerisque ejusdem sectae [gap: Greek word(s)] atque [gap: Greek word(s)] repudiatis, [gap: Greek word(s)] induxere, quod mox alter alteri scribentes usurparunt. Latini horum sententiam approbantes, SALUTEM, ut apud Tullium et alios frequentissimum, perscripsere. Existimarunt vero sapientissimi viri, compellationem hujusmodi et animae et corpori esse maxime congruentem, et simul omnia intra se mortalium bona complecti. Quinetiam Epicurum ferunt, qui voluptatem maxime omnium adamavit, in quibusdam doctis admodum epistolis non [gap: Greek word(s)] , sed [gap: Greek word(s)] , praescripsisse.

[note: Nullam habere expe rientiam. Nam [gap: Greek word(s)] , hoc est; experior, tento [gap: Greek word(s)] finis, et [gap: Greek word(s)] , finio, termino. ] SEd ut jam ad priores illas vocales redeamus, earundem literarum numerus infinitum significat, si quem sequimur codicem fidelis est, quod alii vulgata exemplaria secuti. Rudem, alii inexpertum traduxere, quod [gap: Greek word(s)] apud Horum habetur. Neque sum nescius [gap: Greek word(s)] dici posse [gap: Greek word(s)] : verum iisdem authoribus etymologicis dicitur etiam [gap: Greek word(s)] , quod finem aut terminum non habeat. Hori vero authoritate dicunt [gap: Greek word(s)] significare tunicam, quae non habeat exitum, eoque significato Sophoclem in Polyxena dixisse.

Est et alia ratio cur hic infinitum significare locutionem eam contendamus, quam, ex ipsius numeri ratione desumimus, quem Pythagoras immobilem dixit, suaque firmitate solidum, adeoque plenum, ut quod infinitum in rebus est, ipse comprehendat. Sedenim super hoc loco suo in numerorum hieroglyphicis locupletius.

ET ne ab infinitate hac discedamus, quae germana est aeternitati, minime praetereundum videtur, [note: [gap: Greek word(s)] . Apoc. cap. 1. [gap: Greek word(s)] , principium et finis. ] quod hieroglyphicum primae hujus apud omnes literae significatum, quod in Divinis habetur literis, principium exprimit, veluti [?] apud Graecos ultima, finis est indicium: unde illud jam omnibus cognitum: Ego sum A et [?]. Apostosus autem Epistola quam ad Ephesios scribit, Deum proposuisse dicit in semetipso, ad dispensationem adimpletionis temporum, ad caput, id est, ad initium reciprocare universa in Christo, quae sunt super coelos, et super terras in ipso. Et duas Graeciae literas, primam scilicet et ultimam, sibi induit Dominus, initii et finis concurrentium in se figuras, uti quemadmodum A ad [?] replicatur, ita ostenderet in se esse, et initii decursum ad finem, et finis recursum ad initium, ut omnis dispositio in [?] desinens, per quem coepta sunt, per verbum scilicet Dei, quia caro factum est: proinde desinat quemadmopum et coepit, et a Deo in Christo omnia revocarentur ad initium. Repetuntur haec a Tertulliano lib. de Monogamia, ubi secundas impugnat nuptias. Apud Hebraeos, quorum tam multa cum AEgyptiis communia sunt, magna est significationum sylva, singulis in literarum characteribus: sed enim haec, quia latissime apud Cabalistas explicantur, ne actum agerem, praeterire consilium fuit: ea siquidem nos tractanda desumpsimus, quae per rerum figuras, non per literas scribi consueverunt.

ADdunt et Fatum, sive Parcas, per eandem vocalium designationem intelligi: non tam ob Planetas septem, qui Fatorum ministri sunt, uti latius in Stella disseruimus, quam ob id, quod imago Dei habetur Septenarius, dux idem et princeps universorum, immobilis, indomitus, omnium victor, gubernator omnium: de quo plura eo loco habentur, ubi de numerorum significationibus ordine suo disputatum est.

ALiteris ad librum transire ipsa rei natura compellit: literae siquidem locutiones adstruunt, locutiones orationem, librum oratio.

DEscripta folia, codicilli vel liber quomodocumque compaginatus obsignatusve antiquitatis hieroglyphicum esse perhihetur. In manuscriptis enim Hori codicibus [gap: Greek word(s)] , legitur, non [gap: Greek word(s)] . Folia quidem codicillique propterea quod antiquorum mos fuit in foliis, et [note: AEn. l. 6. ] quarundam arborum corticibus scribere, unde et Codicis et Libri cognomenta permansere. Et apud Maronem AEneas orat, ne Sybilla foliis mandet nomina:

[note: Liber obsignatus. De arto poetica. ] Ideo vero obsignatus liber, ut superius, quod in eo vel veteres sapientum disciplinae, vel res gestae, longae posteritatis memoriae commendentur, atque ita liber ut diceret Horat. Longum scriptori prorogat aevum. Stesichori Poetae statuam senilem, incurvam, cum libro, temporibus suis fuisse in Sicilia tradit Tullius in Verrinis. Et nos Romae apud Raphaelem Urbinatem marmoream Philemonis statuam validae senectutis vidimus, qui una manu volumen replicatum continebat, alteram ad mercedem operis passam porrigebat: de cujus avaritia in scriptis suis vaenundandis alibi meminimus. Sed quoniam de literis sermo fuit, quae Musicam significant, Musica vero tam animi quam morum concordiam et concinnitatem ostendit, ut in Lyra commonstravimus, succurit mihi quam memorabile [note: Athenodori commentum. ] sit commentum illud Athenodori Philosophi, qui Augustum Octavianum docuit Philosophiam. Nam cum videret hunc ad iracundiam facile commoveri, ne asperum aliquid statueret, ex quo postea poenitentia subsecutura esset, eum monuit, ut ubi irasci coepisset, quatuor et viginti illas Graecas literas memoria recenseret, ut illa concitatio, quae momentanea est ac brevis (ut Horatius ait) furor, alio traducta parvi temporis interjectu languesceret: quod et alii Augustum imitati non sine fruge [note: Epistola ad Max. Lollium 2. Ira furor brevis est. ] factitarunt. Salvete igitur literae vere sacrae, vere coeleste donum beneficio summo mortalibus elargitum: sive vos Musicam, sive concordiam, sive animi concitatioris impetum componatis. At quanta mox in dictionibus, quanta in orationibus virtus, si pura ipsa, nuda, simplicia, et inania propemodum elementa tantum habent virium, ut soni, quem singulae reddunt, commemoratione saltem, a perperam factis incoeptisque abstinere compellant?

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER XLVIII. DE IIS, QUAE PER INCUDEM, MALLEUM, ARATRUM, FLAGELLUM, FRAENUM, LAQUEUM, CATENAS, JUGA ET UNCUM SIGNIFICANTUR. Ex Sacris AEgyptiorum literis. AD ERUDITISS. ARNOLDUM. ARLENIUM.

NOn sum nescius, Arnolde eruditissime, ubi commentarii hujus tibi dedicati titulum inspexeris, animo te concitatiore ac subirato forsitan dicturum esse, quorsum mihi incudes has et malleos aratra, flagella, fraena, laqueos, catenas, juga, et odiosum ubique nomen Uncum, id genus proposueris: an ego veluti Vulcanus alter, fabrilem facere jubeor? an alia quaeris vincula mihi superinjicere, quam quibus opprimor, tot AEgyptiorum nugis, ut recta et castigata prodire possint procurandis? Tolle, tolle ista, et exquire aliquid, et excude quod me deceat, vel unde optatissimum mihi possim otium comparare. Responsurus sum, Bona verba, quaeso Arnolde mi nullum hinc tibi bellum intentatur, nullum paratur incommodum: mea instrumenta sunt ejus generis, ut vel sedens, vel stratus, nullo labore singula possis attrectare: quod si quid in his laboris desumendum fuerat, id a me jam exhaustum tibi per suadeas. Memineris tantum Pierium tui memorem esse, nihilque cogitasse, quod tibi vel molestum, vel injucundum accideret, aut minime liberale: voluisse vero in hac commentariorum suorum divisione, te sibi unamini amicitia necessarium: in adoptionem ad rerum suarum participationem admittere, herciscundae familiae jure. Quod vero instrumenti tibi evenisset, ne ulla haeredum cavillatione auferri posset, donationis etiam nomine censeri: sed quae simplex donatio sit, nulla Homerici carminis additione facta.

Sed haec plus nimio, cum amicitiae nostrae simplicitas omniaboni consulere debeat, nullaque indigeat ratione, quicquid dictum factumque sit. Quid vero sibi velint instrumenta tot, facile disces ex eorum unoquoque quod in manum sumpseris.

INter instrumenta primum non injuria locum occupant Incus et Malleus, quorum quidem opera ea fiunt instrumenta, quae faciundis reliquis ministerium praebent. Ab Incude igitur prius exordiamur.

JUniorum inventum esse putaram olim, ut ad casuum damna ferendo vindicanda, Incudem quis proponeret: sed posteaquam in Graecum distichon incidi, luculentum quidem, sed incerti authoris, figmentum hoc antiquum quid sapere perspexi. Est id hujusmodi:

Incus igitur hieroglyphicum fortissimi ponatur animi, sive pro praecepto, quo in adversis durandum admoneamur, neque ullis procellarum saevientium tempestatibus moveamur, sed contra Fortunae quantumlibet injuriosae ictus enitamur, ne ullus labefactandi locus illi relinquatur. Neque aspernatus est Cicero hieroglyphicam hujusmodi similitudinem lib. de Orat. secundo, ubi dicit, Assiduis uno opere eandem incudem noctemque tundentibus, de iis qui perstante, ut Lucretius ait, labore, vincunt, quod designarunt facere.

SEd quae fierit hic forte aliquis, quid sibi voluerit Homerus [note: Incudes duae Iunonis pedid. appensae, quid. Vide Macrob. insom. Scip. l. 14. et infra l. 59. ] per incudes duas, quas Jupiter se Junonis pedibus appendisse dicit, quam prius aureo funiculo suspenderat. Atqui fabularum ubique aerem per Junonem intelligimus, Funiculus autem aureus aethram stellarum globis conspicuam ostendit. Incudes vero duae terram et aquam, inter quae Juno ipsa suspensa configitur. Hinc Fulgentius ex authoritate Theopompi in Cypriaco carmine, et ex Hellanico [gap: Greek word(s)] , Junonem ait ab Jove vinctam catenis aureis, et incudibus ferreis degravatam, quamvis prave quidam depravatam legunt; sed longe foedius interpretantur, dum exponunt Devirginatam: et quod magis rideas (animadverte hominis phrasim et impudentiam) depudicatam, imminutam, incudibus, veluti stragulis et lecto geniali praepositis, ob nimii tendoris et libidinis impatientiam (sic ille stolidus insanit, et enormia longe magis sibi confingit super Angelis.) Nec tamen me praeterit, alicubi legi Angelos quosdam depravari, et compedibus coerceri: sed ibi depravari non significat depudicari, ut stupor iste putat, sed gratia lumineque Dei privari. Homeri autem carmina, unde haec a Theopompo et Hellanico desumpta sunt, habentur Iliad. o.

INcudi Malleus, ut diximus, non indecenter adjungitur: de quo quidem apud AEgyptios nihil habetur, apud Divinarum literarum authores multa reperiuntur.

[note: Hic potuit adjici illud Origenis Theologi in Hieremiam, Inter malleum et incudem, de iis, ait ille, qui anxietatib. et ingentib. malis premuntur. Malleus figura Zabuli. ] VIdetur vero Malleus pro malorum irritamento accipi, arma siquidem, pugiones, cuspides, et cultros malleus excudit, unde mala tot in mortales oboriuntur. Eo etiam fiunt tubae ductiles, per quarum clangorem animemur in bellum. Eo franguntur opera, et quae solida sunt conteruntur. Quare nonnulli Divinarum literarum interpretes Zabulum per mallei figuram intelligunt, a quo malae omnes procedunt cogitationes, pravaque consilia, et bonorum operum perturbationes. Hunc malleum [gap: Greek word(s)] universae terrae confractum contritumque intelligit Hieremias adventu Christi, subindeque confringi quotiescunque pravis posthabitis operibus, ad rectam vivendi rationem convertimur. Unde ait Apostolus: Deus autem conterat Satanam sub pedibus vestris quam ocyssime. Sed super hoc plura legas homilia tertia in Hieremiam apud Adamantium. Zabuli vero nomen,

quo Theologi veteres plurimum utuntur, idem est quod Diabolus, uti Zacynthus per resolutionem Diacynthus. Theocritus, [gap: Greek word(s)] , quod et alibi notavimus.

[note: AEneid. l. 8. ] SIstrum in Cleopatrae manu Virgilius statuit. Idem in Isidis sacerdotumque et Regum aliorum manibus spectatur, mysticum quidem instrumentum, sed quo crepitum admodum sonorum prociebant, de quo apud Maronem legas:

Interpretes quidem situlam et sistrum Niliaci accessus et recessus hieroglyphica fuisse dicunt. Sedenim necesse est hoc altius atque diffusius explicare.

[note: Eleganter ejus forma, erat autem musi[?]um instrumentum cornurecur vum, quo AEgyptii in Isidis sacris usi, argutum et sonorum, dum percutitur. Sistri forma ex Plutarch. ] SIstrum itaque, cujus usus totus erat in motu, eam rerum vicissitudinem, quam juniores Alterationem vocant, continuumque formandi deformandique motum indicabat: nam ejus quassatio assiduum rerum motum ostendebat. Caeterum quia quaeri solitum a plerisque, sistri species quaenam esset, pro re fecerim, si priusquam partium ejus significata tractare aggrediamur, formam instrumenti ejus a Plutarcho traditam descripsero. Erat sistri species orbicularis, et aeque cava, in cujus circumferentia mobilia quatuor veluti tintinnabula appendebantur. Portio siquidem ea, quae generationi corruptionique obnoxia est lunari subjicitur globo, infra quem omnia commutantur, alternantque vices variabilis aevi: quippe quae sint ex elementis quatuor, igne, terra, aqua, et aere conflata, et in hanc vel illam speciem conformata. In apside vero, summo verticis loco, felem effingebant, quae faciem humanam haberet: infra vero sub mortalibus illis orbiculis, hinc Isidis, inde Nephthyos effigiem: quibus quidem figuris ortum et obitum indicabant, cujusmodi sunt elementorum quas vocant alterationes et motus. Quid vero sibi felis vellet, suo commentario dictum, ut scilicet Lunae symbolum esset: quod animal id temperaturam cum Luna perquam similem habeat, sive coloris varietatem, sive astum, sive nocturnam potius quam diurnam exercitationem, sive procacem admodum salacitatem consideremus. Quid vero illud quod ajunt felem unum primo partu XXIX. edere, secundo duos, ac singulis ita vicibus usque ad septenos unum addere, ut tot denique tota vita. pariat natos, quot in Luna dies connumerantur? Jam vero pupillarum incrementa decrementaque pari cum Luna consensu omnibus innotescunt. Humana vero facies nihil aliud sibi volebat, ait Plutarchus, nisi ut intelligeremus animal id peritiam et rationem mutationum, quae lunari globo accidunt, habere, quando uni homini per rationem intelligere datum est.

EX sistri figura igitur elementarem omnem plagam intelligimus: ex incude, terram et mare. Si vero quis mare tantum hieroglyphice signare voluerit, habebit ex numis unde figuram sibi desumat.

[note: Sed et pro triplici ejusdem potestate, aut triplici aquarum gustu. Nat. Com in Neptuno. ] IN promptu siquidem est tridens, qui in Neptuni manu positus, symbolum, uti Plutarchus ait, erat tertiae regionis ab igne: qua de causa ita et Amphitriten et Tritonas appellant. In numis sane passim pro symbolo Maris ponitur, ut multis est locis cernere.

ALiquot vero numi tridentis nota signati, Troezeniorum indicant rempublicam. Siquidem cum illi Neptunum religiosissime colerent, hieroglyphicum tridentis in numis cultus sui testimonium imprimebant, autor Plutarchus idem. Et [gap: Greek word(s)] aliquando Troezen ipsa dicta, hoc est, Neptunia, ut apud Stephanum habetur: tametsi ea sit olim aliis atque aliis nominibus appellata,

quippe nunc Aphrodisias, nunc Soroniam, nunc Apollonias, et Anthanis. Peloponnesiacam autem hic intelligo: nam alia est omnino Troezen juxta Massiliam, quae pertinet ad Italiam, a qua provincia etiam ipsa Troezenis olim nuncupata. Sed, ut ad priorem revertamur, Pausanias Palladem et Neptunum de regione ea certamen iniisse tradit: pugnam Jovis sententia diremptam, qui regionem communem utrique eorum esse sanxerit: eaque de causa Palladem apud ipsos [gap: Greek word(s)] nuncupatam, Neptunum vero [gap: Greek word(s)] , esseque in eorum numis una parte tridentem, in altera autem Palladis ipsius caput.

IN Mantineensium etiam scutis tridens signatus erat, quare ejus urbis civis per gestamen id cognoscebatur, ut est apud Pindarum.

SPectare est Brixae antiquo in monumento tridentem in insignium quorundam militarium medio positum, in candelabri quodammodo speciem figuratum, supra quem literae sunt. LEG. XX. Inscriptio est, quae Lucium Antonium Fa. Quadratum in torquibus et armilius a Tito Caesare bis donatum indicet.

TAnta fuit olim agriculturae reverentia, tantusque honos illi semper habitus, ut veteres sceptra Regia in Aratri formam effigiarent, quo et ipsi quoque Sacerdotes perinde ac Reges utebantur.

CIrcumducendi vero aratri observatio non in condendis tantum urbibus reperitur, verum etiam in evertendis delendisque. Quare illud apud Modestinum Digest. lib. VII. tit. Quibus modis, etc. observandum, Aratro in civitatem inducto, civitas esse desinit, ut passe est Carthago. Eoque spectat Horatianum illud primo Carminum.

Et secunda Philippica M. Tullius: Ut vexillum videres, et aratrum circumduceres, cujus quidem vomereportam Capuae pene perstrinxisti.

[note: Scipionis Africani numus. Pacis omine enim Christus salutat suos, nihil illis praeter pacem donat et relinquit: eam Christo nato canunt Angeli. Aratrum in sacrisquid. ] NImirum etiam est aratrum agriculturae frumentariique proventus, signum, ut in numo argenteo cernere est, cujus inscriptio est ab occipitio, SCIPIO IMP. cujus caput Elephantino est insigne capite, quod dubio procul Africanum signat: inferne aratrum pulcherrime factum. Ante faciem spica, inde literae, Q. METELLUS. Ab altera facie sigillum nudum, cujus dextera innititur femori, laena supra magnam spicam toto brachio exporrigitur: literae hinc, REG. F. inde, EPIUS. De frumentaria vero Africae feracitate alibi saepe dictum. Quod vero Prophetae olim dixerunt, Ex Sion procedet lex, et verbum Domini de Hierusalem, corrigetque vim magnam populorum, ut concidant gladios suos in aratra, frameas suas in falces, Irenaeus lib. in Valentinum quarto, pacificum Christi dogma praemonstrasse tradit. Christiana igitur institutio ad pacem, ad concordiam, ad unanimitatem comparata est. At quo nos decidimus? quae nobis tempora destinata sunt? quibus quae plurima tanpublice quam privatim Christianis accidant mala, non aliunde sint, quam et ipsis Christianis.

JUnoirum inventum est, per flagella duo frumentaria in transversum alterius alterum posita, Augustum mensem indicare, quod eo potissimum tempore tritura peragatur, inter messem scilicet et vindemiam, nisi hoc fiat, agricolis vix quod agant, habentibus. Sedenim cum non eadem sit regionibus omnibus triturandi ratio, hieroglyphicum hoc iis tantum inserviet, quibus id instrumenti usus est.

ID receptius apud veteres est, ut per flagellum imperium significertur, quod saepe in Consularibus numis cusum observes. Quinetiam in conjecturali disciplina nihil ab hoc diversum notat, quod [note: Plutarebus in Cic. bita, et Suet. in Augusto cap. 94. ] velipsius M. Tullii Ciceronis somnio satis innotuit, cum is C. Caesarem in Capitolium prosecutus, Auusto viso affirmavit ipsum esse, cujus imago sibi secundum quietem observata, coelitus aurea catena demissa, cui Jupiter flagellum obtulisset.

ESt et tolerantiae symbolum per se manifestum satis flagellum ipsum, quo uno signo Laconum patientia verberibus tolerandis assueta, clara et illustris habebatur. De qua Tertullianus: Certe Laeconum flagella, sub oculis etiam hortantium propinquorum acerbata, tantum honorem tolerantiae domni conferunt, quantum sanguinis fuderit.

AB officio vero gubernandi regendique, habenae quoque in Regis significatum veniunt. Hinc [note: Et laxare habenas pro sistere bim dominandi et, [gap: Greek word(s)] , Imp ritus non tractet habenas, id est regimen. AEneid. l. 5. Hinc Philostr. in Antae. [gap: Greek word(s)] franum injecit, pro moderatus est iram. Camus et fraenum. Psalmo. 32. ] fraenum nonnulli in fortunae manu statuunt. Hinc plerisque locis eadem clavum tenet navigii gubernaculum. Sed habenas tenere, pro regere, passim apud autores usurpatum. Quia vero funem ex corio primum fuisse constat, ut naves apud Homerum [gap: Greek word(s)] ligantur, funes interdum habenas vocitari comperias. Et nostri Bellunenses, toto agro, validissimos funes ex crudo corio in lingulas longas secto, in tricasque mox arcte complicato conficiunt, quos etiam rusticorum vulgus funes appellitat. Quin et Virgil. vetustatis amor dixit, classique immittit habenas, cum funes intelligeret velo regendo aptos, ut Caelius Urbanus antiquus Grammaticus interpretatur. Quamquam eruditissimi nostro tempore sint, qui eo loco habenas metaphorice pro clavo positas arbitrentur.

EAdem porro ratione qua clavus in navi moderationem significat, fraenum tum moderationem, tum quam Theologi nostri temperantiam appellant, significare dicunt: Nam quod temo navibus, in Equis fraenum est. Jocatur in hanc sententiam Plautus, Rudente, navem pro Equo intelligens, ubi Sacerdos ad puellas ejectas ait: Nempe Equo ligneo per undas caeruleas estis vectae. Camus et fraenum idem sunt, quamvis camus ad inflectendam cervicem comparatur, fraenum ad oris, ac perinde totius corporis regimen. Horum significatum est, malarum incitationum coercitio, ut exponunt Theologi eo loco, In caemo et fraeno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te. Dicitur autem [gap: Greek word(s)] ab inflexione [gap: Greek word(s)] , quod domare est. Hujusmodi enim fraenigenere celebratum, insigne cubiti mensura manu praetenta, neque non fraeno, in hunc scilicet modum:

HAbenarum mentio turbinem in memoriam attraxit, quia turbinis concitatio ab habena est. De hoc autem Graeci Latinique potius quam AEgyptii, quantum investigare potui, meminerunt. Quoniam vero clari admodum viri similitudinem a rhombo, qui turben est, desumpsere, quid in eo lateat hieroglyphicum, exponere visum est operae pretium.

[note: Rhombus quid. Galli, une pl robete, une trompe. ] ESt autem rhombus, ut hic exordiamur, lignum buxeum, vel ex solidiore aliqua arbore tornatum, plana lataque primum basi, cono sensim in angustum abeunte cujus apex clavo armatur ferreo. Usus ejus in puerilibus ludis cum antiquissimus fuerit, Fllorentini, apud quos plurimum exercetur, eum vulgo Palaeon appellant, vocabulo ipso vetustatem indicante. Implicatur is a cuspide praelongo loro, atque ita ludo puerili, quanta vi fieri potest excussus, basi superne cuspide inferne versa solo alliditur: dum vero ab intorto se loro explicat, in raptissimam concitatur vertiginem, atque ita volubiliter rotatus, spatiis ampliter curvatis hac illac fertur: pueri superinstantes flagello illum exgitant, acrique intorta plaga impetum vehementiorem adjiciunt: Turben hic a Tibullo, a Marone autem turbo, ut sosipater Charisius observavit, dicitur. Ob eam igitur concitatissimam vertiginem agitationemque, Poetae mentis volubilitatem, quae nullo possit loco consistere, rationeve separari, quod plurimum in furore accidit, expressere. Atque ita Tibullus amtorio furore exagitatus, de se dicit:

[note: AEn. lib. 7. ] Ludum hunc Maro dilucidius pinxit, ubi correptam furiis Amatam Reginam nusquam consistere posse, ita luculenter ostendit, ut versus hi, vel decies repetiti, nullius umquam taedio recitentur:

Quoniam vero inter furoris species quinque a Platone memoratas, amatorius locum obtinet, thombum Magi alliciendis amatoribus aptum venficiis adhibuere: de quo apud Theocritum, Pharmaceutria.

NEque quidem in mystico hoc scribendi genere contemnendae sunt colus et fusus, cum ex iis antiquissima quadam referantur significata.

PEr colum autem et fusum significari fatum, longe manifestius est, quam ulla debeat commentatione ulterius explicari: plena siquidem sunt Poetarum volumina, fatum ipsum per flumina, per [note: Plato lib. 12. de Republ. Parc. irum pictura. ] fusum, per colum, per fila ubique significantium. Tres vero Parcas illas hujus negotii arbitras, qua de causa vetustas finxerit, Platonem latissime interpretatum alibi diximus. Tres autem illas esse, quarum una colum sustineat altera neat, tertia adactis in fila forficibus modo haec, modo illa occet: ita rebus quotuquot in mundo sunt, ortum, auctum, interitum esse proprium, ignorare neminem

[note: Vulgatus est hic bersus: Clotho tenet stamen, Lachesis trahit, Atropos occat. ] crediderim. Si vero tabulae hujus seriem quis delineari sibi cupierit, ita picturam degeramus, ut Clotho vestem induta versicolorem, cum corona septem stellis insignita colum teneat ingentem admodum. Lachesis veste passim stellata in signis, in pendentium magno numero fusorum fila immissis, modo hunc, modo illum torquere videatur, utraque palma ad torturam composita. Atropos atrata insultet filis forfice detruncandis. Fusi solo passim jaceant, alii modico, alii plurimo obvoluti stamine. Fila variis sint picta coloribus. Minime vero dissimulanda sunt, quae filo super ex Divinis literis tradit Hesichius: subtegmen qui idem mortalium intentionem indicare, stamen vero Dei nutum, utpote firmius, eaque gratia quae stabilis atque incommutabilis in nobis permanet, quae nostrae intentionis subtegmen admittit, ut boni operis indumentum contexatur.

QUod vero colus et Fusus novam nuptam indicet, aliquis forte dubitarit. Sciendum autem id inde sumptum boni ominis causa, quod C. Caeciliae, quo alio nomine Tanaquil Tarquinii Prisci uxor fuit, lana cum colum et fuso iln templo M. Anci diutissime adservata perdurarit, cujus rei mentionem facit Varro. Et quoniam res Tanaquili feliciter cessit, institutum ut nubentes virgines comitaretur colus corrupta, [note: Colus et fusus nobe nupitis dantur, et quare. Bellunemsiu mos in solin nibus nobarum nuptarum. ] et fusus cum stamine. Hinc gratulari libet antiquitati patriae meae: ubi toto territorio adhuc hujusmodi observatur, ut postero die quo nova nupta traducta fuerit, mane praesto sint domestici conjunctiores sponso, cum colu et fuso, quos novae nuptae offerant, armaque alia quibus opus aliquod domesticum fieri soleat: quamquam vulgus interpretatur id ea de causa fieri, quasi subinnuere velint, hesternum quidem diem et genialem et festum fuisse, postero autem ad officia muliebria redeundum. Nam et alibi de olla meminimus, quam nova nupta postero a nuptiis die jubebatur a socru petere, quam illa peracerbe conviciis etiam superadditis abnegaret. Sedenim tam pervulgatus de colo fusoque mos antiquitatem sapere mihi videtur.

SEparatim autem per fusum glomo obvolutum, sunt qui paulatim quid effectum intelligant, quod apud veteres nusquam inveni. Nam fila ipsa dum nentur, paulatim coeunt, sensimque torquentur, et ex molli vellere linove per patientissimam contationem in eam soliditatem ac firmitudinem, quae operibus faciendis apta sit et idonea, coalescunt.

[note: An quod Jobis et Themidis filia perhibentur. [gap: Greek word(s)] sortior, qbia omniu sortes moderatur Atropos qui mutari aut berti ne quintur: Clotho, quod omnia coordinet. ] AT colus atque pensa tantum, staminibus abruptis, mortis habere significationem tradunt, vulgata quam citavimus Parcarum fabula, quarum munus esse diximus, suum unicuique rei finem praescribere: inde etiam ficto nomine, quod, ubi fatalis advenerit dies, nemini pareant. De vi autem earum, quam [gap: Greek word(s)] esse dicit Plato, nos inconvertibilem dicere possumus, quoque pacto non circa stabilem corporis sanitatem tantum, verum etiam ad animos in legum cultum et observantiam inducendos munus exerceant suum, quin legibus et sanctionibus firmam praestent incolumintatem, duodecimo Legum libro circa finem Plato disserit, ibidemque interpretes de fixarum stellarum orbe multa. Lachsin quippe firmamentum esse (ut superiorem sabulam apertius interpre temur)

[note: [gap: Greek word(s)] nio, glomero, silum scilicet [gap: Greek word(s)] . ] in cujus stellis vires sortesque inferiorum omnium contineantur. Clotho vero Planetarum coetum, in evolvendis rerum sortibus firmamento subministrantem. Atropon denique Saturnum, qui stabilitate sua eductas in effectum sortes immutabiliter confirmet: quae quoniam late apud eos disputantur, a me nunc praetereuntur.

HAEc vero Parcarum lina in opus deducta, laqueum neverunt, artificique astu composuerunt: de quo dicere non fuerit importunum,

LAqueus vel vinculum, nunc rete, nunc decipula quaelibet, amorem hieroglyphice significat, quippe qui artibus his homines convenetur, tacitaque aggressus incautos in insidias trahat. Addunt etiam nonnulli hamum, de quo loco suo dictum. Quod ad laqueum facit, aliqua spe proposita voluptatis ita decipimur, veluti feras quoque, apposita esca, spe boni, cepere moris est. Neminem enim facilius decipias, et arbitrio colligatis tuo, quam amantem: unde etiam vinculum, et vinciendi, et captivum reddendi, significatum habet.

[note: Cum Calytra. ] IPsi vero Veneri amoris genitrici a vinculo nomen inditum: siquidem a viere, quod ligare est, dictam ait Varro. Quod vero apud Lacedaemonios Venus cognomento [gap: Greek word(s)] , pedicis circa pedes obvolutis ostendebantur: nam Tyndarum ferunt conjecisse Venerem in vincula, quo filiarum opprobria, quae impulsu ejus acciderant, ulcisceretur. Sedenim Pausanias figmentum hoc a vulgi fabula sommovet, remque eruditius hieroglyphice interpretatus, ea specie significari tradit, quod debeant mulieres erga viros suos in fide firmiter et constantur permanere. Nostri in universum castitatem et sobrietatem ita comparandam monuere, si tali utamur hieroglyphico, dum ajunt:

APud eosdem Lacedaemonios, Dianae simulacrum, quod Iphigenia et Orestes ex Taurica regione detulerunt, vitice colligatum colebatur, nempe quod eam auferentes viticem fasciculo obvolutam occuta verint. Huic quondam homines sorte ductos immolabant, quod sacrificii genus Lycurgus in Epheborum stagra commutavit, simul ut aram Dianae, quod ipsa oraculo sibi deposcere visa erat, humano sanguine conspergeret, simul ut plagarum cotemptu fortiorem redderet juventutem.

APud Caphyatas Arcadiae populos, Dianae strangulatae simulachrum, atque eidem templum erat. Significabat id non hieroglyphice, sed historice, rem super ea gestam: propterea quod pueri quidam circa templum ludentes funiculum repertum simulacri collo injecerunt, se Dianam suspendisse dicentes, quos Caphyatae lapidibus obruerunt, oraculo inde moniti eos sepelire, et sacra quotannis facere, cum eorum uxores omnes abortivos partus ederent. Author Pausanias.

[note: 2. Martim. Sic Satura. in compedi. bus bisebatur per annum laneo] SUum vero [gap: Greek word(s)] Lacedaemonii pedibus vinctum colebant, cujusmodi vetustissimam apud eos statuam fuisse Pausanias attestatur, ne scilicet aliorsum aburbe sua secederet, sed in ea firmus stabilisque permaneret. Cujusmodi insania Tyrios etiam vexavit, quo tempore ab Alexandro Macedone obsidebantur: nam

[note: binculo cujus moris causam reddit Macrob. Satur. lib. 1. c. 6. ] et Apollinis ipsi sui basin aurea catena religarunt, cum quidam in concione progressus affirmasset, visum sibi per nocturnam quietem Apollinem dicere, velle se transire ad Alexandrum: post quod vinculum injectum super eum Tyrii Alexandrinum cognominarunt. Sedenim aliorum quoque deorum statuis Plutarchus in Problematis Tyrios vincula injicere, id scilicet indicantes, quod lento gradu in scelerum castigationem ferantur. Et Horatii locum de poena quae claudo incedit pede, in hanc eandem sententiam Porphyrio interpretatur.

[note: Milonis statua. ] ET ahonea Milonis statua in Olympia fuit, quae super discum posita vinctis simul pedibus inniti videbatur. Malum autem Punicum sinistra tenebat. Dexterae digiti recti, et rigentibus similes apparebant, vittaque caput habebat redimitum. Rem ita interpretatus est Philosophus Tyancus, ut Milonem athletam dixerit Junonis Sacerdotem a Crotoniatis institutum, idque mitram et redimiculum indicare. Arborem vero malum Punicam solam in Junonis honorem plantari.

[note: Minerba obligata quid. ] QUamquam alii eruditionis hieroglyphicae non ignari, dicunt pedes colligatos, dimoveri posset. Malum manu comprehensum, digitorum ejus fortitudinem indicare, quod identidem nullius conatu avelli posset. Porrectionem vero digitorum eodem roboris argumento significasse, quantum illi virium inesset, quod a quoquam vel robustissimo, neque inflecti, neque dimoveri potuerint. Per vitam vero temperantiam hominis ajunt indicari: athletae enim vires suas ea potissimum ratione custodiebant, quod ab iis, quae corpus enervant, libidinibus, studiose admodum abstinebant.

NEque quidem Dianae tantum simulachrum obligatum erat apud Arcadas, verum etiam Minervae signum obligato crure ostendebatur. Significabat id vulnus, quod ipsa a Teuthi Arcadum duce acceperat, dum illi suadere, et obstare conaretur, ne Graecorum societatem deserevet, quam ipse ob simultatem in Agamemnonem repudiaverat. Teuthis autem apud Arcadas colebatur, et certamen id cum Minerva illi laudi adscribebatur. De stupore vero, et imperitia Arcadum, qui nihil cum Minerva commune aut sociale habuerint, in Quercu, atque etiam in Asino, satis dictum

[note: Notantur quoque a Luciano, in Astrologia, ab Athenaeo, lib. 14. et Aristoph. in auribus. Saturnus alligatus. Adberbum a Macrobio lib. 1. cap. 5. Saturn. Hinc artisiciosa et ingeniosa Daedala Home] SEMEN IN UTERO. CAP. XXXVII.

SAturnum Apollodorus alligari ait per annum laneo vinculo, et solvi ante diem sibi festum mense Decembri: atque inde proverbium, Deos habere pedes laneos. Hinc vero signisicari semen in utero animatum (nam a satu Saturno nomen) in vitam grandescere, ac donec erumpta in lucem, quod decimo fieri mense, et Virgilii et aliorum testimonio, iis quae recte ferunt, comprobatur, mollibus interim naturae vinculis detineri. Sunt vero qui referant id ad tempora, quae certa naturae lege connexa sunt: vel quod fruges omnes vinculis nodisque quibusdam alternentur: vel quod in Tartara conjectus, propter loci, in quo versatur, profunditatem, quasi quibusdam ibi vinculis detineatur, ut deportatus. Alii fictum volunt ob motus tarditatem, de quo alibi.

QUae vero vincula statuis, quas Daedalus elaborasset, injici solita sunt, id sibi volunt artificiose adeo fuisse fabrefactas, ut abire viderentur: quocirca vinculis compescendae esset. Meminit hujus

[note: rus, et Pindarus in Olympi is, dixere, et Virgil. Dada; a Circem. AEn. lib. 7. Nimirum Aristoteles l. 1. de Anima, refilles opinlonem Democriti. Amor cacus quid. ] rei Plato in Menone, Daedali signa, inquiens, ni religata fuerint, abire et fuagam arripere: ubi vero revincta sunt, consistere. Proinde siquis aliquod ejus habeat, et solutum esse sinat, incertam eam esse possessionem, perinde ac si quis servum habeat fugitivum, et I. Politicorum Aristoteles Daedali statuas memorat, quas vulgus raoveri. et opus facere dictitasset. Neque desunt qui ligneam Venerem, a Daedalo fabricatam autument, quae argento vivo infuso moveretur. Hinc quotiens opera hujusmodi et pulcherrima et absolutissima esse ostendere voluerimus, si Platonis sententiam approbemus, eorum pedibus, aut quae opportunior fuerit parti aliquid adalligabimus.

JUniorum incoeptum esse volunt nonnulli quantivis pretii viri, amorem obligatis oculis pingi: neque id antiquam sapere eruditionem, cum eum ipsi dicant oculatissimum. Plerique tamen veterum, ut Theocritus, Menander, Archilochus, et e nostris praecipue Virgilius, amori caecitatem attribuerunt, eum scilicec amorem intelligentes, cui assidua est comes nequitia. Affectum enim in turpitudinem coecum esse, nemo non dixerit. Appetentia enim quae ab oculorum sensu est, intellectum concitat ad voluptatem: ea vero tali orta principio, quae putat in conspectu esse bona, ea tantum concupiscit, addictaque sensui a contemplatione avertitur, neque sui compos est, ut possit eligere. Impetu igitur raptatur, et in furorem fertur. Furor dubio procul intellectum obcaecat: [note: AEn. lib. 1. ] quique ita affectus est, is caco carpitur igni. Qui vero electionis est compos, auream colit Venerem, nihilque prius curat quam caeci stimulos a vertere amoris: caeci, quia dubio procul affectus ille a sensu rectus, aut exoculatus est, aut ita oculos habet obligatos, ut nec quae attingunt ad rem, nec sumptus videat. Quod vero sint qui, Caeco carpitur igni, exponant, caeco, validiore, quia dixerit Ovidius, Quoque magis tegitur, tanto magis astuat iguis, cur non dixere potius, caeco, intellestus [note: Si sapin amente dicas non Lector amantem. ] et rationis lumine privato? Id tamen active, quia non videbat omnino Dido quo raperetur, in quantam aerumnarum tragoediam se praecipitaret. Amat Scyllam Glaucus: Scylla lupis est canibusque succincta, quod meretriciam protervitatem et impudentiam ostendit. Glaucus idem vel caecus, vel, ut significantius loquamur, luscitiosus, et glaucoma caecitas Latinis est. Sed cur non ea etiam de causa laqueum amoris insigne dixerimus, quod ubi quis perdite insanire coepent, extremo sibi ausugio, et miseriarum liberationi laqueum agnoscat? ut elegantissimus ille monet senariolus:

Passim vero Poetae amoris retia decantant, quae statim declinare studeamus. Nam, ut sapientissime admonet Lucretius,

[note: Arma benantium praecipua. ] SEdenim cum venationla praeses Diana fingatur, jure illi et laquei et retia sunt attributa, utpote praecipua venatorum arma. Unde Ps. 90. scriptum. Libera me de laqueo venantium. Et 125. canitur: Anina nofira sicut paesser erepta est de laqueo venantium. Ubi animad vertendu est apud Graecos quidem

[gap: Greek word(s)] legi, quam literam nostri secuti sunt, sed apud Hebraeos vocabulum esse, quod ajunt sigrificare Sidonios, populum Judaeis semper infestissimum: venatores enim Sidonii, inquit Adamautius. Neque ignoravit hoc Maro noster, apud quem Venus mater AEneae filio:

[note: Venationis hierioglyphicum. ] QUinetiam ipsa venationis locutio aliquid prae se fert hieroglyphiorm: siquidem venatio tum victum, tum annonam, et quicquid in humanae vitae usum comparatur, significare dicitur. Venatui enim primae ciborum deliciae comparatae. Quare videas locum Psalmographi: Viduam ejus praecipue benedicam, quod in antiquis Graecorum exemplaribus [gap: Greek word(s)] , non [gap: Greek word(s)] , legitur, quod venationem significaret: ex qua locutione Theologi omne ciborum genus quod ad pulpamenta comparatur, accipiendum dicunt. Nam et qui Hebraicam lectionem sequuntur, aliquid simile deprehendere, cum pro, Viduam ejus benedicens benedicam, annonam illius; alii, praecipue benedicam; alii, amplificabo, copiosissimamque faciam, reddiderunt.

[note: Hinc in laqueum inducere, et illud Platonis in Sophista, baud facile esse omnes laqueos effugere, id est omnes dolos. [gap: Greek word(s)] ] SEd ut ad laqueum revertamur, id instrumenti occultos dolos et calliditatem, insidiarumque, indicat cogitationes. In occulto enim tendi solent insidiae, quemadmodum et laquei, et in ejusmodi sententia a fatidico vate Davide positum invenias. Idem alibi mortis laqueum memorat, pro morte per insidias intententata. Nam quod laquei venatoribque adversus feras id insidiae in hostes praestant. Dubio procul enim ubi in Psalmo legitur, Laqueum paraverunt dolos omnino significat Eucherius. Atque alibi in iisdem sacris literis de meretrice legas, vinculum in manibus ejus de vitiis: Dirumpamus vincula eorum, et projiciamus a nobis jugum ipsorum, ut contrito laqueo liberemur. Nam haec quamdiu rupit Samson, inimicos vicit.

CAtena vero vim apertam significat, quia victis palam catenae injiciuntur, neque ullam exigunt occultationem.

THeologi nostri veteres catenas vitia significare contendunt: quod vitia se invicem gignere, atque arctissime complecti consuevere. Nam qui de moribus disputant, necesse ajunt multa illi inesse vitia, in quo vel unum tantum suerit in conspicuo: usque adeo peccatura esse transire lineam, finivere. Sic e manibus Petri Apostolum principis catenae ceciderunt: sic illi solvendi jus divinitus attributum. Hoc tamen sgnificato juniores libentius dixere.

[note: SUnt tamen et maritalis vitae indicia, propriaeque similitudines Hinc Seneca in dialogo affectus et ration eompedes aureas uxorem sormosam bocat, et Horat us amitam formosam, gratam sompedem. [gap: Greek word(s)] ] catenae, quae pedibus, quaeque manibus injiciuntur. Nam pedicae vitae liberioris progressum impediunt, hominemque intra certae rationis ergastula cohibent, neque licentius evagari permittunt. Manjcae vero sunt negotiorum impedimenta, quibus implicari necesse est: familiae patrem, si rem, liberos, domumque suam recte administratam, institutamque velit.

INter vinculorum genera et jugum est, cujus varia omnino sunt lignificata. Sed quoniam de maritali viriculo quid coepimus, eidem hoc adjicimus.

[note: Conjus, et conjugium. ] PRo vita conjugali, vel ipso nomine rem indicante, honestiori argumento jugum accipi, Ea siquidem est conjugatio et copula maxime maritalis, unde conjugium et vincula jugalia, et parem denique [note: Theocritus in Vita de amore mutua, [gap: Greek word(s)] parique jugo sese inbicem amabant. Jugum militare. ] conatum, curam, amoremque, et studium in consoitibus esse debere indicat, atque hoc est, quod apud eruditos dictum invenias, Pari jugo.

APud Horatium jugum aheneum, pro violenta subjugatione politum reperias, ut Carm. lib. I. od. 33.

Nam et subjugare, militare verbum, et sub jugum mittere, passim apud historiae scriptores invenias. Erat vero hujusmodi jugi species, ut in Armorum commentario diximus, ad similitudinem Graecae literae, duabus scilicet hastis in terra defixis, tertiaque ad summum earum deligata, sub qua victi hostes omnibus armis exuti subeuntes, transire per ignominiam jubebantur.

INvenias et pro servitute jugum poni, ac perinde pro fatigatione: unde subdere colla jugo, pro trahi in servitutem et [note: jugum Domini suabe. ] labores, passim apud Poetas, a Bobus nimirum sumpta metaphora, qui ad hoc junguntur, ut laboribque exerceantur. Hoc significato Assertor noster, qui calicis amaritudinem suis pollicetur, de promptae voluntatis alacritate loquens, suave esse jugum suum, et onus leve profitetur.

SUnt qui per ejusmodi dictum leges intelligi putent, quod appellatione jugi legum onus fuerit etiam Davide nuncupatum. Omnino vero leges pro subjugatione et imperio [note: Alias mores AEn. l. 1. ] vicissim a Marone dictum: Legest viris et moenia ponet. Nam qui legibus parent, similitudine quadam colla jugo subdere videntur: et qui potentiorum arbitrio subjiciuntur, subire jugum identidem.

SUnt qui jugum significato patientiae praeferant, quo plurimum insigniri gavisus est LEO X. PM. Cum enim ab ineunte aetate Virgilianum illud admirari coepisset, quod solitus sit ille, ut ajunt dicere, nullam homini virtutem patientia commodiorem esse, eam sententiam ita carmini mox inservit:

[note: AEneld. l. 5. Leonis X. P. M. patientia tessera familiaris. ] Nullum unquam is opus neque publicum, neque privatum, etiam cum ad Pontificatum evectus esset, faciundum locavit, cui jugorum insignia non apposuerit, cum inscriptione, SVAVB, ut scilicet ad virtutis ejus fructum percipiendum alacrem esse necessariam voluntatem innueret, jugumque id suave futurum quod libenti animo toleraretur. At contra nihil tam facile, quin diffidle appareat, quod invitus facias. Postea vero, cum is rerum potitus esset, ad insigne id ea accommodata est interpretatio, quae orta est ex re ipsa, eo scilicet principe justam et dementem, atque adeo suavem human generi servitutem obtigisse.

SEd quid illud, quod ipsius Jovis symbolum est, jugum? Jugare siquidem Jovis inventum esse veteres tradiderunt, et a Jovis nomine Graeci [gap: Greek word(s)] deduxerunt. Ipsum autem ajunt primum jumenta junxisse, ut ea in frugum satu frugalem nobis operam praestarent. Nam

HAbet quid simile cum jugo, cumque laqueo, clavus, quantum pertinet ad colligationem, applicationem, unionem: quare locus exigit, ut super eo quoque [note: Sic Horat. Figit adamantinos summis berticibus dira necessitas Clabos. Clabi hieroglyphica. Carm. Ode 35. ] aliquid disseramus.

CLavusutique sistendi firmandique signum habitus apud antiquos. Et Dea ipsa Necessitasada? mantino clavo insignis fingebatur, quae ubi quid faciundum decrevisset, non licere vel Diis ipsis intercedere, Homerus ait. Hinc apud Horatium Fortunam ipsam, quae rerum humanarum domina, fingitur, semper anteit sava Necessitas, sipe, quod in antiquissimis codicibus observavi, serva Necessitas,

Eodem utitur hieroglyphico Tullius in Verrinis, ubi ait: Et ut hoc beneficium, quenudmodum dicitur, trabali clavo figeret, cum consilio causam Mamertinorum cognoscit, et de confilii sententia Mamertinis se frumentum non imperasse pronunciat.

QUi vero clavus aheneus, nonnumquam et ferreus in postico pariete templi, quod Minervae dicatum erat, in Capitolio visebatur, praesentanei remedii ad mala quae impendere viderentur signum habebatur, atque amuletum erat praecipue contra pestilentiam eoque vim morbi sisti persuasum suit. Figebat eum Consul solenni sacro. Et aliquando Dictator solius figendi clavi causa creatus est: quo in albo Cincius Manlius, Cn. Quintilius, et alii nomen habent apud rerum scriptores, Cujusmodi rei adhuc Romae extat monumentum hoc:

M. HORATIUS CONSUL EX LEGE TEMPLUM JOVIS OPT. MAX. DEDICAVIT ANNO POST REGES EX ACTOS. A CONSULIBUS POSTEA AD DICTATORES, QUlA MAJUS IMPERIUM ERAT SOLENNE CLAVI FIGENDI TRANSLATUM EST.

[note: Clabus an nalis. ] ERat et alterius generis clavus, qui Septembribus Idibus figebatur per annos singulos in sacrarum aedium parietibus, ad annorum numerum colligendum, quia parvus tunc erat literarum usus isque clavus annalis appellabatur.

COntra vero Cuneus, quae vel natura sunt solida, velarte compacta, conglutinata et applicita sunt, discutit atque dissolvit, discissiaque separat, et a clavo totus diversus abit. Ideoque inter instrumenta necessitatis, quae fortunae operam suam subministrat, appingitur. Super eo est igitur disserendum.

POsito siquidem firmandi signo, quod per clavum indicatur, ubi scilicet sortuna quippiam stabilivisse videatur, cum et ejusdem munus sit, ea quae firmissima judicentur in humanarum rerum ludibrium dissiolvere, loco dimovere, discutere, atque disjicere: additus est ad necessitatis insignia [note: Hinc Hora. lib. 3. Car. ode 31. Exegi monumentum AEre perennius. ] cuneus, qui nimirum, uti dictum, dissolvendi, discindendi, atque separandi symbolum est. Et veluti per clavum firmatum aliquid ostendimus, ita per cuneum, infirmatu aut loco dimotum indicamus. Additum et ahenea haec gestari manu, ut vicissitudinis hujus perpetuitas numquam defutura commonstretur: siquidem, ut saepe alibi docuimus, perpetuitatem indicat aes: propterea quod rubigine non absumitur: ideoque Vegetius probat aereos clavos configendis navibus, quos ferreis anteponit, quod eos tempore et humore celeriter rubigo consumat: illos etiam in fluctibus permanere incolumes manifestum sit.

[note: Quinetiam forsan rapacitati, hinc Pythag. [gap: Greek word(s)] Quae sunt unguib. uncis, ne nutrias. ] QUae vero de Unco et Plumbo subsequuntur apud Horatium, eandem faciunt sententiam: siquidem unco trahi, quo loco dejecti fuerint, laesae praesertim majestatis rei, solitum, apud rerum scriptores saepe legimus: quare congruit uncus cuneo.

PLumbum vero clavo perquam simile est, propterea quod eo infuso, et statuae, et aliae operum ae dificiorumque moles cohaerescunt, et firmitate stabiliuntur: et suapte natura est adeo ponderosum. ut etiam si non ad operis adhibeatur firmitatem, quam difficulter loco dimoveas, per se valeit significare.

[note: Plumbeum ingenium. Cicero in epistolis ad Atticum. Atticum. lib. 4. de finib. bonor et D. Angust. libr. 3. contra Julianum. ] ALioqui plumbum hebetudinis indicium est. Nam cum veloclssima esse debeat mentis agitatio in eo, qui acutioris ingenii laude commendandus sit, ubi quem tardiorem ad ea excogitanda, consulenda, constituenda, adeunda, peragendave, quae usu veniunt, inspexerimus, a contatione ipsa, vel ab immobilitate, plumbeum ingenium per cavillum exprobramus. Unde in Tuseulanis Cicero: Ni sane in Physicis plumbei sumus. Et pro inefficaci et inutili, atque inani sermone plumbeum gladium, aut pugionem, apud eumdem Tullium invenias.

JLiud etiam in Divinis litens observatur, quod iniquitas per plumbum inteliigitur. Iniquitas enim secundum Zachariae Prophetae visum, super plumbi talentum sedet. Vetus enim ponderis modus est

talentum. Ideoque Pharaonis exercitus, utpote qui in iniquitate permansit, tanquam plumbum in imas aquas pessum iit, ibique supinus in cavo profundi alveo recubuit, ut ait Adamantius.

QUid pondus significaret indicavimus: sed reliquum est instrumentum ponere, quo magna quantumlibet pondera facile moveantur.

IS vectis est, per quem, artem humana industria comparatam, quae naturam longe vincat, indicamus, negotiave perdifficilia minimo conatu confecta. De vecte sane, deque aliis machinis Antipho Poeta senariolo eo, quem citat Aristoteles in Mechanicis, arte nos ea superare docet, quibus rei na tura ipsa repugnare videbatur. Magnas enim rerum moles loco dimovemus adacto vecte, hypomochlio, quem nostri Suppressam vulgo vocant, centri loco summisso, pondera supra [note: Vestis usus. ] omnium, qui rem non inspexe, fidem tollimus: et eorum qui inspexere, sed causam non intellexere, admiratione, huc illuc arbitrio nostro promovemus. Atque hoc est, quod in primis admirabile dicit Philosophus, quod quispiam pondus virium imbecillitate loco movere non potest, id ipsum facile commovere, et hac illacque ducere, adjuncto vectis pondere tam exiguo, si reliquae molis motae magnitudinem contempleris.

PRaestat utrumque clavis, quod et cuneus et clavus: eadem enim aperit et claudit, hoc est, ligat et solvit, et in manu Jani praecipue statuebatur.

DE qua quidem multa Poetae nostri. Sed ut sigmenta, ubi agitur serio, praetereamus, Fabii Pictoris si modo legitimum [note: J. nuae un[?]. ] est id opusculi, interpretationem afferemus, qui Janum dicit ad pudorem et sanctimoniam, domorum primum [note: Apollo [gap: Greek word(s)] . Quin et clavis ad linguam silentium notat Hinc AEschy lus citatua a D. Claemente strom. 5. [gap: Greek word(s)] . Et nostra profert lingua custodem clavim toquens. ] valvas, seras et claves excogitasse, ab eoque, januas appellatas: unde claves in simulacris, in beneficii hujus memoriam gestet.

ALii dicunt fecuritatis ejus signum esse, quae passim eo regnante fuit: domos enim omnium religione ac sanctitate munitas fuisse praedicant. Alii a cludendi aperiendique anni officio, quod munus ejus esse Dei putabant, claves additas arbitrantur: eaque de causa Clusium et Patulcium appellatum. Ad hujus instar Apollo cognomento [gap: Greek word(s)] , colebatur apud Graecos, quod ineuntis et exeuntis anni arbiter haberetur. Janumvero eundem esse ac Solem, a multis ubique disputatum.

NEque tamen Janus tantum cum clavibus, verum et Portunus cum clavi figurabatur in manu: nam et portarum Deus esse putabatur.

ERat etiam olim ritus, ut nuptialibus inter alia clavis quoque mulieribus traderetur. Id ajunt boni ominis causa geri solitum ad partus scilicet facilitatem illis comprecandam. Et hoc significato in sacris literis saepe invenies, Vulvam aperire.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIRBER XLIX. DE IIS QUAE PER LAPIDEM, ET ALIQUOT AEDIFICIORUM PARTES SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD MAGNIFICENTISS. VIRUM ALOISIUM CORNELIUM.

CUm mecum reputo, Vir magnificentissime (nulla vero non hora reputo) quantus sit tuus erga me amor, quae beneficentia semper extiterit, suffundi me verecundia necesse est quod tibi nunquam alia ratione respondere cogitarim, quam redamando, beneficentiae vero hactenus immemor mihi fuisse videar. Nam quod ad amorem attinet, commune id est cum plurimis, cum tu innumeros alios, imo quotquot semel allocutus fuerit, ad te amandum, colendumque, trahas, et jucundissimo suavis naturae tuae blandimento novos quotidie amicos pares: adeo singularis est integritas illa tua dubio procul incomparabilis. Sedenim quamvis hoc maximi faciendum sit, longe majoris ponderis apud me est benignitas, qua me semper es tam liberaliter prosecutus: cui si parem referre gratiam non poteram, saltem ejus praedicatione liberarem me a dissimulationis suspicione: quae merito suboriri poterat, nisi aliquando eam confessus essem. Nunc igitur cum labores meos AEgyptiorum hieroglyphica, qualiacumque sint, publicare constituerim, pro amicorum moribus et ingeniis convenientis materiae commentaria in hune et illum distribuere consilium fuit: atque ita hoc de Lapide et fabricis nonnullis tibi deberi existimavi, quando hodie nemo privatorum hominum fabricae rationem, pulchritudinem et elegantiam te uno melius intellexit, intellectamque in usum et artem evexit. Quod si digna magnanimitatis tuae sors fato aliquo tibi obtigisset, aetas nostra nulli veterum in rei tam praeclarae amplificatione cedere judicaretur. Accipies igitur, Lapides meos primam aedificiorum omnium materiam, eosque ita tractabiles, ut vel in aere mansurum opus aedificare possis, quod contra fulminum casus incolume resistat, nullam fluviorum illuviem pertimescat, terrae motus, hiatus, eructationesque omnes, aspernetur: quae si tibi aliqua parte arriserint, magno ego beneficio affectus mihi videbor, qui multis olim a te commodis acceptis, per nugarum mearum distributionem obligationis illius meae partem aliquam tibi depensam existimaveris.

ANtequam ad aedificia aggrediamur, de Lapide prius dicere consentaneum est: non enim [note: Lapidis juramenti praesagium. ] quispiam nisi materia prius comparata, fabricare incipit. Sedenim et rudis lapis sua apud antiquitatem omnem habuit significata. Neque forte Romani temere Jovem lapidem jurabant, apud quos futurum erat, ut verae pietatis fundamentum ex petra solida jacerent. Petra enim erat Christus, de quo paulo inferius dicturi sumus: nunc enim a Gentibus incipere visum est. Multipliciter siquidem apud hos et illos lapis in cultu fuit: ut apud Thraces colebatur saxum, in [note: 1. Cor. 10. ] quo vestigium Herculis impressum esse persuasum habuere. Et Arabes, ut legere est apud Maximum Tyrium, tetragonum colebant lapidem. Apud Romanos lapis alter extra portam Capenam erat, qui cum siccitas temporis frugibus officeret, intra urbem solemni pompa ferebatur, et

[note: Petra manalis. ] statim pluvia, ut memoriae proditum est, cadebat: proptereaque Manalis appellabatur, quod ejus beneficio impetraretur, ut aquae a coelo manarent.

APud eosdem lapideus Terminus in Capitolio Divinis est honoribus celebratus: authoresque [note: Saxum Capitolii. ] sunt, saxum illud fuisse, quod Saturnus devorare non potuerit propter magnitudinem, cum Jovem deglutire se crederet. Nam vetusta illa superstitio omnis comminiscendis fabulis implicabatur. Cassiodorus, ut quae recepta sunt ponam, meminit aruspicem interrogatum, quando imperium Romanum casurum esset: respondisse, quando saxum Capitolii cadet: addidisseque insuper si eveniret, ut unquam caderet, futurum ut post XXX. annorum millia iterum resurgeret: tanta ejus artis fuit impudentia: nisi aruspex is per tantae multitudinis numerum perpetuitatem intellexerit, quam apertius explicuit Maro:

Nam et Serpens apud Homerum post novem Passeres devoratos in lapidem mutatus, significasse [note: Iliad. lib. 2. Serpens in lapidem versus. Cujus gloria nunquam perit. Ut qpud Arabes ex Herodoto. l. 3. Quibus modis firmabantur foedera antiquitus. Hinc juramentum per lapidem apud Cicer. Epistola ad Trebatium lib. 7. Et Apulejus libr. de Deo Socratis. Quid igitur jurabo per Jovem lapidem, Romano vetustissimo ritu. ] dicitur, captae eversaeque Trojae gloriam nullo unquam tempore perituram, ut scilicet Calchas attestatus erat, [gap: Greek word(s)] : quamquam super hoc aliter alibi.

SEd ut significationes, quod nostrum est institutum, prosequamur, illud omnibus constat, lapidem foederum firmitatis hieroglyphicum fuisse, quod teste lapide apud veteres foedera sint firmari solita: quae ut homines rata scirent fore, Fecicalis Agnum laeva manu, dextera silicem retinens, si falleret, Jovem caeterosque precatus Deos, ita se mactaret, quemadmodum ipse Agnum: et secundum imprecationem saxo caput pecudis elidebat: quae latius explicata sunt apud Polybium libro tertio in foedere cum Carthaginensibus primum icto, quod aeneis tabulis inscriptum in aede Capitolini Jovis diutissime permansit. Et tale aliquid VII. Epistolarum, quas vulgus Familiares vocat, apud Tullium, epistola ejus libri prima, ubi de histrione AEsopo loquitur. Erat et juramenti species per lapidem simpliciter, ut Athenienses jurare soliti, quod Aristoteles et Philochorus subinnuunt: et Demosthenes contra Cononem, [gap: Greek word(s)] . Id quod sacratissimum intra se continet verae divinitatis arcanum: nam apud Hebraeos, AB, pater: Ben, filius: ABEN, lapis. Hic vero lapis ille est, si mysticum sensum introspicias, quem non temere Propheta memorat, et Petrus principibus populi et senioribus objectat, quod eum reprobaverint aedificantes, atque mox constitutus fuerit in anguli caput.

NOn praeteribo illud lapidem e coelo lapsum felicissimi, constantisque successus in gerendis rebus aliquando fuisse signum: ut qui ad AEgos flumen visendae magnitudinis e coelo delatus traditur paulo antequam Lysander angustissimo temporis spatio, tam magna, tam continua felicitate, tam gloriose faceret adversus Athenienses. Quamvis perniciosum augurium Aristotimo AEliensium tyranno praestitit saxum e sublimi loco ab Aquila demissum in eam tecti partem, sub qua tyrannus cum uxore coenam, quae instruebatur, opperiebantur: nam paulo post ab Hellanico et aliis civibus foedissime trucidatus est.

SEd quod ad saxum ab ea volucre demissum facit, in Aquilae Commentario statutam firmiter sedem per Lapidem in nido ab ea alite positum significari docuimus; quippe et cujusmodi ille lapis

esset, quaeque ex eo utilitates habentur, antiquorum secuti opiniones, commemoravimus. Ut vero nunc AEgyptiorum commentum magis approbemus, quidnam aliud Petra quam firmamentum et stabilitatem affert? Unde Psalmo XXX. qui apud Hebraeos XXXI. est, habetur: Quia petra mea, et munitio mea, quippe veluti arx in rupe sita, et turribus munita. In vulgatis, robur legitur; interpretes alii fortitudo mea: Romanus firmamentum habet. Nam cum nos passim Christum Assertorem nostrum petrae nomine accipi legamus, per petram nimirum pietatis nostrae stabilimentum intelligimus, super [note: AEN. lib. 9. ] qua Ecclesiam ipse suam aedificaverit, quod vere sit divinitus decantatum passim, Capitoli immobile saxum. Romano enim Pontifici haec promissa sunt, quippe Petro, qui Romae (nemo hoc inficiari, nisi imperitus ausit) sedem fixit: cui, ut Evangelia testantur, potestas data est in orbem universum: [note: Daniel. 2. ] quem locum etiam Theophylactus diligenter examinans: Non unius, inquit, Ecclesiae, non unius provincia imperium est Petro et successoribus ejus dem andatum, [gap: Greek word(s)] sed universi, ait, terrarum orbis. Adhanc sententiam facit Nabuchodonosoris somnium, quem [gap: Greek word(s)] appellat [note: Somnit Nabuchodonosoris explicatio. ] Strabo, qui per quietem imaginatus est, se statuam cernere visendae magnitudinis, cujus caput aureum esset, humeri et brachia argentea, ex aere venter, et femora: crura et pedes ferrei, luto ferruminati: ac saxum mox ingens, impulsore nullo, repente jugo montis avulsum in statuam procubuisse, eamque in cursu ejus prostratam et attritam in pulverem abiisse, qui ventorum mox flatu dissipatus est: saxum mox adeo crevisse, ut totam sua magnitudine terram occuparet. Cujus quidem ita conspecta statuae significatum Daniel, qui et Azarias, Propheta potius quam conjector, ita explica vit, ut per caput aureum diceret Assyrium regnum demonstrari. Brachia et humeros argenteos, duos esse Reges, qui Imperium illud eversuri essent, atque horum alterum aeramento similem, moturum ab Occidente in hujusmodi regni perniciem et eversionem: Mox rerum summam ferreum excepturum, lateque omnia obtenturum. Alii post rem gestam faciliore conjectura, imo animadversione potius oblata, ex subsecuto rerum eventu ita statuae rationem accepere, ut dicerent aureum illud caput Assyrium quidem regnum significasse, quod primum omnium fuit in terris constitutum. Sed per argentea brachia, hinc Arbacem Medum, illinc Cyrum intelligunt, quorum alter, Assyrio sublato Imperio, regnum Medicum, alter Persicum constituerit. Per ventrem et femora ahenea, Alexandrum Macedonem, qui rubicundo colore fuit, significari, qui ab Occasu Profectus Orientem subegit: cujus regnum post ejus mortem a successoribus, quos per femora possis intelligere, scissum est. Per ferreos pedes Romanos interpretantur, qui magis adhuc Occidui quam Macedones fuere, Macedonumque opibus eversis, late sunt terris omnibus dominati. Haec quidem illi tam vere, quam etiam ingeniose, omnibus dubio procul approbanda protulere.

SEd quod ad saxum pertinet, neque hi exequuntur, neque Josephus explicare voluit, consulto se interpretamentum illud praeterire silentio professus: quoniam ex historica lege, praeterita scriberet, non futura. Quod quidem homo Judaeus ideo mihi videtur subticuisse, nequae de Christo subsecutura [note: Amplior somnii Nabuchodonosoris, et sacrae historiae expositio. ] manifeste conspicere poterat, prodere cogeretur. Cui enim dubium sit, per saxum illud, quod universam statuam, atque adeo totum uniuscujusque statuae cultum sustulit atque dissipavit, Christianam intelligi pietatem, cujus sonus, pervulgata quippe doctrina, in omnem terram esset exiturus, Pontificemque summum Petrum, et successores, non uni tantum provinciae impetraturum, sed ut Theophylacti verba repetamus, universo terrarum orbi leges et salutifera praecepta praescripturum? quod etiam tradit Cyprianus lib. contra Judaeos altero, cap. 15. 16. 17. Quod vero dictum est a Daniele lapidem sine ullius manibus impulsum, id porro eo spectare ait Hesychius Hierosolymitanus, [note: Christi adventus. Exod. c. 20. vers. 2. 5. Esaiae. 28. cap. 2. ] quod sine congrestu viri et mulieris conceptus ejus processit et partus. Ita alibi: Quod si altare lapideum feceris mihi, non excitabitis illud de sectis lapidibus: si enim cultrum admoveris ei, polluetur: neque enim, secta, neque dolata est Christi caro ab ulla hominis manu. Apud Esai. quoque celebre est, Christum hieroglyphice per lapidem intelligi, ut eo loco, Ecce ego mitto in fundamenta Sion lapidem pretiosum, electum, summum, augularem honorificum: quae omnia agnoscit et Petrus epistola prima, addito, futurum ut qui crediderit in eum, minime sit aberraturus. Ipsa ad Esaiae verba ait Irenaeus, uti non ex voluntate viri, sed ex voluntate Dei adventum ejus, qui secundum hominem est, intelligamus. Nam et quod

Daniel lapidem sine manibus excisum ait, hoc idem significat: id enim sine manibus est, quod non operantibus humanis manibus, hoc est, virorum illorum, qui solent lapides caedere, nulla scilicet viri opera ejus in hunc mundum adventus futurus erat: hic enim lapis a terra ex virtute et arte constat Dei. Et apud Hebraeos Psalm. 28. primo statim versu: Clamo ad te Domine, qui petra, arx, et praesidium meum es, quo scilicet hostes numquam accedere potuerunt. De petra hac Tertullianus, ubi circumcisionem utramque comparat: Circumcisis, ait nobis petrina acie, id est, Christi praeceptis: petra enim Christus, multis modis et figuris praedicatus est.

[note: Psal. 137. ] QUoniam vero, ut Theologi consentiunt, petra Christus est, animadvertendum in Psalmis, ubi de parvulorum allisione ad petram sermo est, id nobis omnibus ita faciendum, ut scilicet cogitationes, affectuum pravorum plenas, pueriles et fatuas, priusquam adolescant, firmitatemque consequantur, deliberationique adhaerescant, esse quamprimum ad Christi petram allidendas, ita sentit Euthymius, idemque prius dixerat Adamantius. Hic ilie omnino lapis est, ut saepe dictum, qui ad Angeli statuitur caput, quem ii reprobaverunt qui usum ejus non agnoverunt. [note: Matth. 18. Psal. 118. Matth. 21. Esaiae 28. Hinc dictum Aristippi de erudito in theatro spectante ubi non sedet lapis super lapidem, et Plautus in Mercatore stupidissimum lapidem maximum vocat. Matth. c. 3. ] Repudiabant enim eum inter Judaeos sacerdotum principes, et ut Samaritanum explodebant, seductoremque, et novarum rerum authorem criminabantur: cum ecce in aedificii angulum a Deo translatus est, ibi que positus, et firmiter stabilitus, duos conjunxit parietes: Judaeorum unum, eorum, inquam, qui pietatem hanc secuti sunt, et Gentium alterum, qui Bapti smum suscepere:

PLerumque autem per lapidem expertem sensus hominem intelligimus, unde illud apud Comicum: Quia stas Lapis? Et Amaryllis a Theocritiano pastore tota lapis di citur, quod nullis amiculi, ut idem ait, precibus moveatur. In hanc vero sententiam vir sanctitate ante alios mortales omnes insignis, vatesque summus, clamat in deserto, solitarioque secessu: Potest Deus e lapidibus istis suscitare filios Abrahamo: quippe de stupidis, peneque brutis hominibus, qui nihil adhuc divinum sapiunt, proptereaque tamquam lapides sine sensu sunt. Nam qui lapides adorabant, lapi dibus similes, ut in Psalmo est, evadebant. In Exodi Cantico [note: Exod. 15. ] scribitur: Vertantur in lapides, donec pertranseat populus [note: Jocus pervenustus Graecorum. ] tuus, Domine: quem locum ita interpretatur Adamantius, ut intelligat de gentibus dictum, quas tantisper lapidescere supplicetur, donec pertranseat populus Judaeorum, cum illud subsecuturum esset, ut deletis illis, et a Deo recedentibus, gentes lapidem exuturae essent, proque duro et stupido corde, viventem, sensusque et intelligentiae participem rationem, per Christum suscepturae. Nam et Cyprianus epistola libri secundi tertia: Evangelium illud, ex lapidibus excitari filios Abrahae de gentibus colligi ex Joannis ipsius verbis interpretatur. Graecis quidem, qui lapides totiens in populos mutari fabulantur, ansam dedit vocabulorum vicinitas et similitudo, quibus [gap: Greek word(s)] , et [gap: Greek word(s)] lapis est, [gap: Greek word(s)] vero populus, cum forte existimarent tam facilem esse mutationem ex lapidibus in populos, quam parvo momento [gap: Greek word(s)] paroxitonus in [gap: Greek word(s)] oxytonum transire potest. Sed joci satis. Sane apud Esaiam primo supra quinquagesimum capite in hujusmodi similitudinem legas. Attendite ad petram unde excisi estis, quod paulo post explicat, Attendite ad Abraham patrem vestrum Ut

vero ad Evangelium redeamus, Eucherius secutus Originem, ipse quoque de insipientibus dictum [note: Ezech. 11. et 36. ] intelligit, cum praesertim alibi dicant Divinae literae, Auferam cor lapideum de carne vestra. Irenaeus ita suscitari filios Abrahae ex lapidibus, cum nos et lapidum religione removit, a dirisque et infructuosis cogitationibus transtulit ad potiora, et fidem Abrahae similem in nobis constituit atque firmavit.

ET Mola lapis est, unde molares lapides, pro ingenti massa et pondere. Ipsa vero in Divinis literis hieroglyphicum habet suum minime contemnendum.

[note: Amicitia hieroglyphicum. Hinc illud: Amicus magis necessarius, quam ignis et aqua Plut. in l. de Discrimine amici et adulatoris. Recte enim Zenodotus. [gap: Greek word(s)] , Unus vir, nullus vir. ] SUnt enim qui per molam humanae vitae commercia significari velint: propterea quod molae semper duae: atque alterius altera ita ope indiget, ut singulae opus nullum faciant: unde amicitiae nostrae necessitudines appellantur, quod unicuique necesse sit habere amicum, cum quo sua consilia conferat, qui se mutuo adjuvent, et alter alterius officiis sublevetur. Unde recte, Vae soli, dictum. Eucherius locum Evangelii, Duae molentes in mola, eo trahit, ut per molas utrumque intelligatur testamentum (utar enim ejus verbis, quae per annorum millia in disciplinae nostrae traditione receptissima sunt, et maxime propria) quarum scilicet molarum opera, labore quippe disserentium, veteris Testamenti triticum in farinam, quippe pastum Evangelii, convertatur.

SEdenim aedificationem jam incoepturi, nihil prius quam aras excitare videmus admoneri, ut quod auspicatum esse cupimus, a divum immortalium cultu principium assumat.

SI tamen prius id explicuerimus, cur in Divinis Hebraeorum literis aquae de petra prosiliunt: Petra, inquit Philo, firmam Dei sapientiam demonstrat, unde firma idemtidem exhauritur doctrina. Nam, aquae passim in Divinis literis, ut suo docuimus Commentario, ita pro disciplina accipiuntur, ut apud AEgyptios ros pluvius, id quod etiam de manna pluvio in solitudine affatim redundante possumus interpretari. Sed haec alibi, nos ad Aram.

[note: AEn. lib. 12. Non enim sola litabat oratio nisi orans aram manu apprehenderet. Macro. Sat. lib. 3. c. 2. Ignis internuncius hominum et coelestium. ] EA vero praecipua est arae significatio, ut nostrae erga Deum pietatis indicium sit, precesque nostras igne, ut veteres opinabantur, internuncio ad Deum deferat. Unde apud Maronem, Tangoaras, mediosque ignes, dictum, quod inter humanam naturam et coelestem, ignis medium ita obtineat, ut merito dici possit internuncius. Materiae autem adhaerescit, et in sublime semper fertur, tanquam rerum omnium nostrarum conscius inferiora haec coelicolis manifestare videatur. Hinc sacrificiorum ritus eo tempore, quo naturae tantum leges observabantur, non temere instituti sunt: et posteaquam clarior illuxit veritas, ignis ita sacris nostris adhibitus, ut si absque igne Deo preces allegemus, vix litare posse nos persuasum habemus. Quod si, ut alibi latius disseruimus, inferiora haec ulia nos superioribus conciliare possunt, nihil est, quod majore sit cum animo similitudine, utpote qui et lumine pollet et illustrat orania, ac perinde genios, ac Deum ipsum nobis repraesentare videatur. Quamvis impia improbaque perditorum Anabaptistarum factio tempore hoc, nos ignes modo ritusque facros omnes in pietatis nostrae signum exhibitos, extinguere, perdereque conentur, sed et etiam bonos mores, ipsumque Dei cultum profanere aggrediantur. Dedicata vero nimirum ara sacrificiis faciendis, et precibus allegandis, quibus divum animi nobis concilientur. Qui tamen esse apud veteres probatus sacrificandi ritus, pauci admodum prodidere. Deo siquidem Deorum omnium supremo, mente et intellectu solo, sine sermone, sine sono facrificabant. (Unde Crocodilus, quod elinguis est,

Divini silentii ratione habita, cultus apud AEgyptios) Spiritibus et beatorum animis laudes adhibebant. [note: Ad verbum a Macaro. lib. Sat. 1. c. 7. ] Coelestibus materia constantia, quae scilicet similitudine aliqua ad eos facere viderentur, ut ignem Solis et hujusmodi pleraque toto hoc hieroglyphi [gap: Greek word(s)] opere perquisita; malis vero daemonibus, ne nocerent, vel ut eorum impuritas arceretur, libaminibus et nidore carnium faciebant. Caeterum AEgyptii veteres pecudibus aut sanguine praeclare Deos semper abhorruerunt, precibus et thure solo contenti. Adegerunt vero eos Ptolomaei sacra Saturni Serapidisque suscipere, quod facere coacti, fana eorum extra pomoeria posuerunt, quibus hostiae de more mactari debebant. Quamquam iliaudato Busiridis exemplo, homines postea immolari occeptum, cum is apud proxima Nilo loca [note: Ara in numis plurimorum. ] tyrannidem occupasset. Sed quod ad aras et pietatem attinet, in numis T. AElii Caesaris Antonini simulachrum est utraque manu passa, ara apposita, cum inscriptione, PIETAS. Manus porro passae, ut in Cynocephali Commentario docuimus, adorationem significant. In Hadriani Augusti idem simulachrum eodem habitu, ab cujus uno latere Ciconia adsit de qua loco suo: ab altero ara est corymbis ornata inscriptio, PIETAS AUG. In numo Divae Augustae Faustinae simulachrum est, quod laeva pallam sustentat, altera in ignem, qui de pulcherrime facta ara promicat, libamina porrigit, cum inscriptione, PIETAS. Est et ara posita ante signum, in cujus manu patera est libationi parata in numo Lucillae: inscriptio, PIETAS. Eadem Inscriptione pietas ipsa in Antonini numo dexteram exporrigit passam, laeva in subjectam aram libat. Illa porro passa dextera, adorationis, ut alibi loco suo declaravimus, indicium. Supplicationes porro fieri solitae, aut cum vota facimus, aut cum damnati votis gratias agimus. Hinc aliae atque aliae inscriptiones in numis inveniuntur, omnes tamen ad pietatem ipsam referuntur: sive divini numinis auxilium imploremus, sive vota persolvamus. In Juliae Piae Felicis Aug. numo signum est laeva pallam in ulnam sustollens, dextera in aram porriciens: inscriptio, VOTA PUBLICA. At in Adriani numo cernere est duo simulacra quorum stat unum ipsius Imperatoris effigie, alterum laeva palmae surculum tenet, dextera pateram offert Principi: inscriptio, ADVENTUI AUG. Est et Domitiani numus cum ara et igne super accenso, cujus inscriptio est, PRINCEPS JUVENTUTIS. Pulcherrima vero omnium, quas viderim ara est [note: Nimirum Varro Divinarum libro 3. [?] Et clarius l. 3. de nat. Seo. Quod vos cum facere non potestis tanquam in aram confugitis ad Deum. ] in ipsius Caesaris Domitiani numis, in quo ansas illas, unde arae nomen nonnulli volunt, apertissime licet intueri.

FUisse vero aras apud veteres, uti etiam nunc sunt sanctioris asyli loco, nulli non exploratum est. Hinc apud Maronem Priamus, omni alia salutis spe abjecta, ad aram confugit, cui dixerat uxor: Haec ara tuebitur omneis. Et M. Tulli dictum pro Roscio Comoedo: Sicut in aram confugit ad hujus domum. Et apud Terentium: Nemo te accusat, Syre; ne tu aram tibi, aut deprecatorem pararis Et Ovidius de tristibus:

APud Athenienses ara peculiaris fuit miserationi sacra, de qua Papinius Poeta, et Lactantius Grammaticus, neque non Apsinis in Rhetoricis, meminere: et Plutarchus libro de Superstitione, [gap: Greek word(s)] eam appellat. In profugii sane significato Vestam pro ara poni apud Xenophontem [note: [gap: Greek word(s)] ara, acerra, Vesta. nat. Comes et c. l. 8. c. 19. ] invenias rerum Graecarum libro secundo: [gap: Greek word(s)] , Haec cum Theramenes audisset, ad Vestam sibi profugium paravit. Et sacrificalis ara Vesta est Polluci, praecipue vero quae in Prytaneo fuit, ubi inextinctus ignis asservabatur. Et triginta curiarum Vesta collocata apud Dionysium Halicarnasseum antiquitatum secundo. Tale quiddam et apud Tranquillumin Tiberio.

QUod vero XII. Jani simulacro adsculpi solitae sint, sunt qui ob id factum putent, quod Janus pomoeria et aras duodecim Hetruriae coloniis sacrasset. Alu aras illas XII. ad mensium numerum dedicatas ajunt, quod Janus pro anni tempore sit Romanorum religione pingi solitus. Nam de CCCLXV. diebus, quos gestu manuum referre, alibi disseruimus.

[note: A Plutarc Decad. 8. probl. Sym. pos. additque mensas antiquorum rotundas Vestas dictas. ] ROtundam dem Vestae Numa Pompilius Romanorum Rex consecrasse fertur: quod eandem esse terram, qua vita hominum sustentaretur, crediderit. Eam ad pilae formam esse, ut sui simili templo Dea coleretur. Pro eorum vero sententia, qui per Vestam nil aliud quam puram flammam intelligebant, de strogilari lapide, qui Deam figurae similitudine referret, alibi diximus.

ET mundo aedem veteres ea, qua conspicitur forma, posuerunt, Mundumque eam appellavere, ab eo mundo, inquit Cato in commentariis Juris civilis, quem Festus citat, qui supra et infra nos est. Ejus inferiorem partem veluti Diis manibus consecratam clausam omni tempore custodiebant, neque nisi ter in anno patefaciebant, ut ait Atteius Capito, quippe diebus his, prostridie Volcanalia, et ante diem sextum Idus Novembris, et ante diem tertium Non. Octobris: quos dies, ait Festus, etiam religiosos judicaverunt: propterea quod eo tempore, quae occulta et abdita religionis deorum Manium essent, veluti in lucem adducerentur, et nihil eo tempore in Republ. geri voluere. Itaque per eos dies non cum hoste manus conserebant, non exercitus scribebatur, non comitia habebantur, non aliud quicquam in Republica, nisi quod ultima necessitas admittebat, administrabatur. Volcanalia autem antiqua monumenta in Circo Flaminio X. Cal. Sept. celebrare solita comperimus. In aliis, Fer. Volca. N. X. Calend. Junias. Ibique N. litera diem nefastum notat, apud Ovidium Tubilustria Volcano XIII. Calend. Jun.

[note: Pantheon Romae templus hodie la Rotendo. ] OMnibus vero Diis, Agrippa templum rotundo ambitu Romae dedicavit, eaque de causa Pantheon appellavit: in quod quidem minus quam in alia veterum monumenta saeviit ipsa vetustatis injuria: idque nunc Virgini Deiparae dedicatum, magno mortalium concursu invisitur, et ab ea, qua factum est forma nomen habet. Sane Augustus Caesar, qui templum id excitavit, licet Agrippae inscribi dedicatione ipsa voluerit, nulla commodiori forma deos omnes complecti poterat, quam orbiculari: de qua quoniam alibi dicturi sumus, ulterius nunc de figura hujusmodi loqui supersedebimus: si tamen id dixero, Aristotelis dicturi esse, veteres gavisos diis templa rotunda specie dedicare, cuiusmodi sane multa Romae superesse adhuc, vel magna ex parte diruta, vel nostrae pietatis diis instaurata conspeximus.

JAno contra templa quadrata specie dedicari solita, quatuor quippe pilis, quae totidem fornicibus jungerentur, perviosque a frontibus quatuor aditus patefacerentur, qui tamen in primario Jani templo solemni facro pacis tempore claudebantur.

ERant autem et alii Jani, in quibus trapezitarum mensae, ubi mercatorum conventus, et omnium [note: Epist. lib. 1. epist. 1. ] quae ad rem pecuniariam pertinent negotia tractabant: de quibus Horatius:

Hujusmodi generis aedificia plurima Romae erant: nunc unum minus dirutum in velabro perduravit juxta aedem, quae D. Georgio dedicata est.

[note: Hujus rei tausam tradit Macro. lib. 1. c. 9. Dira, etc. claudentur belli portae. AEn. liba. Templa in numis habita. ] QUod vero Jani templum in numis habetur, quadrata et ipsum specie, sed clathris, repagulis, de foribus praemunitum, ipsi tantum Deo dedicabatur. Clausum hoc, pacem indicare: adapertum, belli tempus, non tam ex Virgilii carmine cantatissimo, quam etiam ex numis passim in conspicuo, est. Sed illud praecipuum numisma tum opere tum etiam inscriptione spectabile, in quo legitur, PACE P. R. TERRA MARIQUE PARTA JANUM CLUSIT. Fuit vero is, ut ex altera numi parte habetur, IMP. NERO CLAUD. CAESAR AUG. GERM. TR. P. P. P.

ALia etiam atque alia templorum exempla multifariam in numis habentur, quae prosequi ad fastidium potius quam ad delectationem inclinaret. Illud dicam, in numo cujus inscriptio, DIVUS AUGUSTUS PATER, ab altera parte legi PROVIDENT. Idem templum est in Imperatoris Constantii numo, cujus inscriptio est, PROVIDENTIA AUG.

IN Domitiani numis templum est SALUTI AUGUSTI inscriptum. In Volusiani, Dea in delubro sedens cum inscriptione, JUN ONI MARTIALI, de quibus dicere, hic nullum est operae pretium. Neque vero veteribus tantum Dis, sed et iis, quos apotheosi consecrabant, templum etiam dicare mos erat: ut videre est in Antonini numo, in quo templum est cum inscriptione, DIVO PIO

TOta vero aedium sacrarum forma antiquitus pro conditione numis aedificari solita: quare ex ipsa statim aedis facie numinis qualitas intelligebatur. Jovi siquidem, fulguri, coelo, Soli, et Lunae subdiales, ut Vitruvius monet, aedes, quae Graece [gap: Greek word(s)] dicuntur, aedificabantur, quorum numina, [note: Orientem Solem excipiendo, ut tiber esset prospectus. Plut. in Numa. M. Vitruvius l. 4. c. 1. et in eundem Gul. Philander. De his tribus columnis Plin. lib. 36. c. 23. et Vitruvius l. 4. c. 7. ] potestates, vimque ac effectus omnes sub dio spectemus.

MInervae autem, Marti et Herculi numinibus, ut idem ait, virtute ipsa memorandis, aedes opere Dorico erigebantur: nullis quippe deliciis, neque lascivioribus florum ac foliorum ornamentis, neque denticulatis coronis, ac guttulatis metopis, sed rudi ac hispido potius aspectu: qualis dignitas in viris expetitur, a peregrino omni cultu aliena.

AT Veneri, Florae, Proserpinae, et fontanilibus Nymphis, numinibus quippe delicatioribus, ob mollitiem atque nequitiam Corinthiacae constituebantur: genus quidem aedificii tum gracilitate operis, tum florum ac foliorum lascivia, volutarumque multiplici perplexitate, triglyphorum, ac aliorum ornamentorum varietate visu admodum delectabile.

JUnoni vero, Dianae, ac Libero Patri caeterisque ejusdem ordinis numinibus Jonicum adhibebant opus, medio quodam inter Doricum et Corinthium temperamento: quippe quod neque

horrorem et austeritatem ipsa operis simplicitate prae se ferat, neque quidem enarvatam illam mollitiem ex tot ornamentorum luxuria commonstraret.

NEque quidem templa tantum, verum etiam columnae non sine mystico aliquo intellectu fieri consueverunt, quarum et rationes retulisse non incongruum videatur: siquidem haec haudquaquam sunt ab AEgyptiacis inventis dissimilia, dum aliae firmitudinis, aliae rei praeclare gestae, samaeque supra mortalium conditionem ad usque coelum attollendae, aliae captivitatis, aliae profligationis, aliae opprobrii sint indicia.

CAEterum antiquissimum fuit per columnam terminum significare, quod columellas in terminis [note: Columnarum hieroglyphica. ] ponere mos fuerit. Hinc regionum multarum fines terminosque columnas appellamus, ut in Hispania Herculis: eo enim usque et imperium et labores ille suos extendisse fertur. Eodem modo in Africa sub Atlante monte, et Asia ad Euphratem fluvium, et supra Armeniam terminos Romani Imperii columnas dixerunt, et eo significato Atrides Protei, Menelaus adusque columnas exulat apud Virgilium legas, quod pro AEgypti finibus positum notat Servius.

IN sepulcris vero, neque non monumentis reliquis, columnarum ratio fuit, ut cujus nomini dicatae essent, gloria supra caeteros mortales attolleretur. Hinc illa Ennii de Scipione [note: Hinc Pindarus in Olym. piis, Hectorem inexpugnabilem et immobilem columnam vocat. Trajani et Hadriani columnae. ] verba: Quantam statuam faciet populus Romanus, quantam columnam, quae res tuas gestas loquatur? Hinc in argenteo numo videas columnam, cui mediae ancile affixum est, urna in summo superposita, duabus hinc et inde laureis appensis, quam senatus Divo Augusto Vespasiano decrevit. Sed ut reliquas praeteream: duae adhuc Romae visuntur, quae Romanae potentiae atque splendoris testimonium faciunt, Trajano una, altera Hadriano erecta, summam quarum altitudinem, quae admodum excelsa est per interiores gradus coclitis in modum circumductos commodissimus est ascensus: non enim in re tam omnibus obvia nobis immorandum est. Decretae autem in columnis statuae a Senatu plerisque fuerunt, quos enumerare, nostri non est instituti rerum enim quae tractandae sunt multiplicitas breves nos esse cogit. Illud admonuero, quod apud Plinium legitur, Senatum Galbae ut primum licitum fuit statuam decrevisse rostratae columnae superstantem, placere nonullis ut striatae legatur. Antiquam autem esse celebritatem statuarum in columnis, ex eo manifestum, quod C. Menenio supra columnam statua dicata est, qui Latinos priscos dejecerat una cum Camillo collega, quae res, inquit Livius, rara illa aetate fuit. Et illa adeo celebris Trajani columna colossum habuit superimpositum, cujus rei fidem faciunt ejus numi.

[note: Nempe Suidas et adag. Collect. Ch. 1. centur. 8. prover. 14. Euphranoris pictoris statuae. ] HOrum loco AEgyptii suos erexerunt obeliscos, et Graeci [gap: Greek word(s)] dixerunt, cui maximi quique honores deberentur. Non ineptum autem fuerit animadvertere AEgyptiorum statuas, quae antiquitatem sapiunt, graciliores esse et truncis oblongis propemodum similes: quod quidem non est artificum vel stupori vel imperitiae imputandum, sed eorum potius diligentia studiumque considerandum, quippe qui ita facerent, ut divinitatem minime corporatam esse ostenderent. Qua. ie Euphranor pictor, idemque fictor nominatissimus, quem in omni specie admirandum perhibent, non ita forte reprehensioni obnoxius: propterea quod in universitare corporum exilior fuerit, in capitibus articulisque grandior, cum is praesertim primus dignitates, ac herorum insignia dicatur expressisse.

[note: Malebant enim bideri, et esse maximi quam optimi, hinc colossi. Jucus Cice ronis in statuam fratris. AEn. lib. 4. ] SEd quoniam in Heroas incidimus id minime dissimulabo, quod Romani Graecos potius quam AEgypdos imitati, Heroum statuas, et eorum, qui bene de Republic. meriti essent, eo majores faciebant, prout eos majori honore dignos arbitrabantur, de quo apud Macrobium. Hinc jocosum illud M. Tullii dictum in fratris statuam: nam cum in Provincia, quam ille rexerat, clypeatam ejus imaginem conspexisset ingentibus lineamentis usque ad pectus de more pictam: erat autem Quintus staturae parvae: Frater, ait, meus dimidius major est, quam totus. Apud Virgilium vero Dido cum voluntariam mortem excusat, quasi ea omnia absolvisset offioia, quae a se exigi potuerint, nihilque a se ulterius expectari posse, quod ad apotheseos gloriam pertineret, ita secum ratiocinatur:

Deorum in templa recipi meruerunt, ut est apud Horadum. Cum itaque majores juso statuae vita sunctis fieri solitae essent, Onirocritae, qui, ut saepius ostendimus, hieroglyphicis adhaerescunt, ubi quis supra humani modi staturam fieri se magnum conspexerit per quietem, mortem illi praesagiunt affuturam: et qui filium parvulum ad virilem magnitudinem imaginatus fuerit excrevisse, ejus identidem [note: AEn. l. 2. ] mortem expectandam. Hinc Virgilianum illud super oblata visui defuncti corporis anima, Et nota major imago: nempe quod corporeis claustris veluti praelis exoluta anima post mortem latius dilatari videatur. Sedenim illa de honoribus opinio et verior est, et probabilior.

ILlud minime praetereundum, sextidecimi Psalmi inscriptionem apud Graecos esse [gap: Greek word(s)] : alibi aureum insigne Davidis, ubi interpretes antiquorum repetunt morem, qui columnas imagihes, aut statuas iis, qui strenue seliciterque militiam exercuissent, erigere consueverant. Id vero laudis victori Christo attributum, eo Psalmo declarari.

[note: Ubi sepeliebantur pro patria occisi operibus Praxitelis nobilitasum. ] APud authores Graecos locum Athenis fuisse legas, Ceramicum appellatum, columnis undecumque frequentem, quae in eorum memoria erectae erant, qui pro patria pugnando cecidissent, inscriptione adjecta quo quis praelio oppetiisset.

ubi interpretes per columnam Poema intelligunt. Nam statim subdidit ipsemet Poeta: quantum claritatis addant Poemata in praestantis alicujus viri laudem elucubrata.

[note: Statua Telesillaae. ] TElesillae Argivae poetica sacultate celebri, galeata statua erecta est in columna, libris circa pedes adjectis, ut alibi diximus fquod maribus Argivorum, qui prodierant ad bellum, ad unum caesis, foeminas armarit, et contra hostes eduxerit, eosque urbis diripiendae spe profectos retrocedere coegerit, Exemplum muliebris virtutis inter paucissima saepe commemorandum.

ISocrati vero Eroquentiae magistro statua in columna decreta est ab Atheniensibus: quod octo jam et nonaginta natus annos ab institutione numquam cessavisset.

COnspicuae fuerant apud Graecos columnae quaedam in coni [note: [gap: Greek word(s)] columna ante fores stans, in summa parte acuta. ] formam desinentes, quas ante fores erigebant Apollini facras, ut vero quidam dicunt, Baccho, ut plerique alii, utrique: nam idem utriusque nomen esse, ostensum asibi. Hinc Apollinem Horatius Agyieum nuncupavit. Eas nonnulli aras vocarunt, sed columnarum omnino habere speciem non inficlantur. De his apud Sophoclem:

Ea vero de causa Agyieus dicebatur, quod hujusmodi columnae in compitalibus vicaneisque viis erigi consue verunt: [gap: Greek word(s)] enim viae quae ab utraque parte exitus habent.

[note: Persica porticus. ] EXcogitatae etiam sunt columnae trophaeorum vice, quae victoriam ostenderet, cujusmodi porticus conogmento. Persica Lacedaemone visebatur, victoriae illius index, quam Pausanias Agesipolidos filius consecutus est in Plataeo praelio, ubi parva manu ingentes hostium copias profligavit: in cujus praeclari facinoris meraoriam statuas habitu Persico pro columnis porticu subjecere.

SImile in Caryatas Peloponnesi populos exemplum editum, quorum mulieres matronali habitu stola quippe ad pedes usque demissa, in captivitatem abductae sunt, viris prius ad unum caesis, totius Graeciae in eos conspiratione facta, quod Persicas partes adversus Graedam secuti essent. Historiam in exemplo posuit Vitruvius.

ALiqua etiam columna belli significatum habuit, ut quae Romae olim erat ante Bellonae templum, super quam quotiescunque bellum cuipiam indiceretur, hastam jaciebant, ejus scilicet ominis causa, quod spes esset per hujusmodi susceptum bellum, aut hostes a finibus summovendi, aut ultra praescriptos fines imperium proferendi. Ea autem columna Bellica dicebatur.

INvenire est in numis aliquot columnam ad securitatem additam, ut in eo quem IMP. CAES. VAL. HOS. MES. QUINTUS AUGUSTUS cusit. Ibi enim muliebre signum molli et enervato habitu stans, laeva columellae innititur, dextera palmae surculum tenet supra verticem exporrectum: inscriptio est, SICUR. AUG. Quae quidem species cum forta [note: Lib. 1. Car. Od. 35. ] antiquitus fieri soleret, faciie credendum purpureos Tyrannos hinc ab Horatio dictos:

[note: Columna Doricae. ] NAm vetustissimum omnino columnarum inventum ad firmitatem fuit, quae praesertim Viriles appellatae sunt, quas alio mox vocabulo, uti superius dictum, Doricas vocaverunt. Nam cum Graeci olim in colonias missi per Asiae loca Caribus finitima regionibus quibusdam occupatis aedem Apollini Panionio aedificare statuissent, nullaque adhuc esset symmetriae proportio, nulla menfionis norma, commenti tamen sunt a pedis mensura, quae sexta pars est virilis corporis, columnas dimetiri, rati sic firmitatem aedificiis duraturam apposuisse: easque columnas nudas, sine ullo prorsus ornatu, ut virilem omnino speciem prae se ferrent, erexere. Author Vitruvius. Sedenim et in Divinis [note: Ut 20. Judicum, et Exod. 13. ] literis columna pro firmitate accepta est ubi de Prophetico ore dicit Dominus: Ego confirmavi columnas ejus, de terra loquens, non utique quod eam columnis subnixam esse diceret, sed virtutem, quae terram in medio rerum omnium sitam suffulcit, sustinetque, per eam loquendi figuram symbolicam, seu diceremavis, hieroglyphicam, nobis indicavit, eam utique firmitatem columnas appellari Basiliuis etiam interpretatur, et aliis saepe locis Testamenti veteris eodem significato columnae accipiuntur.

CUm vero Dianae etiam aedem construere vellent, gracilitatem in columnis, admuliebris corporis effigiem, commenti sunt, easque octava parte crassitudinis produxere, spira etiam pro calceo supposita, capitulo volutisque uti capillamento concrispatis, atque aliis muliebrem mundum reserentibus ornamentis additis.

ADditae his Virginales etiamnum columnae, quae Corinthiae nuncupatae sunt, et gracilitate et ornatu, propter aetatis teneritatem, et hilariores, et venustioret. Puellae siquidem et sumptuosius, et magnifitentius omari solent, quam matronae quas cum vitiis stola satis deceat ad honestatem. Neque negarim succrescente indies hominum diligentia, aliis atque aliis dimensionibus columnas excidi coeptas.

[note: Haec a Vitrubio l. 4. cap. 1. ] OBservatio calathi, qui locorum ubique Cereris capiti superponitur, de quo multa in alio commentario, cur id facere consuessent AEgyptii, disseruimus, effecit itidem, ut capitula in calathiscorum effigiem columnis praesertim Corinthiacis superaddi placuerit: quamvis Graeci omnia suis inventis libenter adscribunt, et Callimachum quendam cognomento Catatechnon praedicant, qui genus id capituli primus exeogitaverit, verifimili etiam fabula, ut ad confingendum felicissimi sunt adinventa. Mulierem quippe Corinthiam quandam, amissa filia corpus sepulturae mandasse, ac super [note: Itali et Galli bant brancham ursinam bocant, ] tumulum calathum rebus iis oppletum, quibus maxime nata dum viveret, oblectabatur, statuisse, atque demum testa superimposita coopertum reliquisse: accidisse vero ut calathus ille casu super achanti radice ibi nata insideret, quare verno adveniente tempore gramen id pullularet, et calathum foliis primum amiciverit mox et floribus ornarit: cumque cauliculi procrescerent, obstaculo superstratae testae concurvati, capreolos in volutarum speciem coroplicarunt: quo quidem observato ingeniosus faber venustam eam capitulorum speciem meditatus sit omnium applausu conformare. Commentum quidem hoc eo favore legentium exceptum est, ut architecturae magistri sine ulla prorsus contatione illi assensisse videantur.

OBservare etam est in omnibus fere veterum aedificiis imagunculas quasdam nunc virili, nunc Bovilla, nunc alterius animalis facie, quae vel mutulos vel coronas sustentant. Id ab AEgyptiacis inventis non omnino alienum suo legitur significato.

NAm quantum ad humanam pertinet effigiem, Atlantem, totius quippe ponderis patientem, id [note: Atlantes. ] significare dicunt, et hujusmodi sustentacula nimirum a Graecis Atlantis nomine nuncupantur,

quae cur a Latinis telamonas vocari nonnulli dicunt, et antiquis architectoribus et nobis in [note: Telamottes. ] compertum est: si cui tamen ariolari licet, [gap: Greek word(s)] scimus esse lora, quibus sustinetur clypeus, quibusque brachium insertatur, atque etiam vinculum, quo ensis vel appenditur, vel manui nonnunquam, ne vehementiori aliquo excutiatur ictu, adalligatum: quare crediderim a sustentando desumptum nomen: [gap: Greek word(s)] est, quod pati et tolerari Latini dicunt. Illud [note: AEn. lib. 6. ] super Atlante vulgatum, gestare eum humeris universam mundi machinam, de quo Maro,

Inde scilicet fabula conficta, quod is omnium primus Solis et Lunae cursus syderumque omnium motus, ortus, et occasus, certa quadam moveri lege deprehendisse creditur, eaque diligenter observata [note: Auctor Zezez bistr. lib. 1. Chiliade. 5. ] mortalium usui promulgasse. Quod vero pro Atiantibus Bovilla etiam capita fieri solita dicebamus, vidimus id apud Melinos Romae: habet enim Petrus compater meus Bovillum caput aheneum quatuor circiter unciarum magnitudine, pulcherrime fabrefactum, eo gestu, ut aliquid omnino sustentasse videatur, de quo tamen alibi diximus.

QUando vero in haec aedificiorum opera provecti sumus, quid sibi velit etiam Perpendiculum, explicemus.

[note: Perpendiculi forma docet G. Philander in Vitrub. lib. 6. c. 11. et l. 7. c. 3. ] AEDificationem, vel positum aut constructum opus, per id appensum linea, libratumque, denotabant. Nullo enim pacto erigi possent aedificia, nisi facierum, angulorumque rectitudo per perpendiculorum indaginem exploraretur: eaque praecipua est observatio in aedificiis moliendis, ut structurae omnes perpendiculo respondeant, neque proclinationes, ut vocabulo utar Vitruvia no, in partem ullam habeant.

[note: Ad amussim, id est. recte, perfectem, [gap: Greek word(s)] Doricum proberbium. Ad perpendieulum, exacte, absolute, [gap: Greek word(s)] cardinis significata. Huc allusit Virg. Hand tanto cessabit cardine eorum. AEn. lib. 1. ] TRansit et ad res alias id significatum, et ad perpendiculum amussim adjiciunt, cum quid undecumque et quoquo versum delibratum directumve significare voluerint: utriusque enim numus est, ut justus tenor, ipsaque rectitudo adinveniatur. Sed perpendiculum in iis deservit, quae surrigenda sunt: amussis, et planis, et obliquis, et omnibus denique uniuscujusque corporis lateribus, per quae recta linea fuerit deducenda.

AD fabricam omnino pertinet cardo: quare liquid super eo dicendum sit, hoc potissimum loco disserendum.

HAbetvero significatum ab eo munere, quod in valvis, ostiisque sustinendis praestat, lita ut nunc dignationem, nunc authoritatem, nunc rei summam significet, exarbitrio scilicet aut ministerio, cujus resunaquaeque pendeat. cuique rerum pondera innitantur. Hinc in litibus et causis tale aliquid appellatur cardo, a quo scilicet tota persuadendi ratio pendere videatur, quove omnia conigeruntur argumenta: sitque status is, circa quem tam rei quam accusatoris conatus omnis unde cumque exerceatur.

HAbet et pietas nostra dignationis gradum a cardine nuncupatum. Nam veluti cardines in ostiis admittendi excludendique arbitri videntur, ita illi admittendorum exigendorumque operum, quae ad Christianam faciant pietatem, concessamque summo Pontifici authoritatem potestatemque tuendam, authores honorificentissimi perhibentur. Fratres hos appellat Pontifex M. decretaque omnia, legesque in comitiis istius ordinis perlatae, de consultatione eorum, tametsi ornnia perse possit, sancire se profitetur. Is enim honos eis habetur, ut hujusmodi sententiarum rogationes in acta summa cum fide referantur.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER L. DE IIS, QUAE PER PALMAM ET LAVRUM SIGNIFICANTUR, Ex Sacris AEgyptiotum literis. AD HIERONYMUM FRACASTORIUM.

QUamvis parva admodum inter nos confuetudo fuerit, eoque secessu Olivetano Veromnsis agri, quo mihi per continuum triennium frai temporum eorum permisit quies, dum tu Verrona tuis, ego ibi meis tum studiis tum negotiis incumbebamus, vix terfacultas data, ut esse una possemus; nequam antea te Patavii, quo me ad Philosophiae studia contuleram, videre licuerat, quod inde paulo ante discesseras, quam ego advenissem: tua tamen te virtus im mihi ex eo tempore conciliaverat, ut quem ob summum ingenium, summamque doctrinam plus te uno diligerem, certe neminem haberem: omnium enim voce commendationeque politissimis literis, et liberalium omnium artium studiis storebas, clarusque et celebris habebare: unde meus ergate, quem adhuc ex facie non agnoscebam, coepit cultus, quimox cum atate accrevit simul, majoribus scilicet in dies ad virtutem profectumque tuum additis incrementis. Ab eo vero tempore, quo bella illa calamitosissima, tam aspem, tam continua, non modo ex tranquillo eo secessu extur baverunt, verum tota etiam patria expulerunt, quamdiu foris profugus errabundus inops vixi, tui semper memor, atque soticitus fui, quod vicem etiam tuam, et bonorum omnium ingemiscebam, et ubicunque locorum cives tuos dispersos etiam ipsot comperissem, nunc per Aligeros fratres Petrum et Ludovicum, nuc per Alithaeum, Zavarisium, Turranios, nunc per alios amicos tuos, quos doctrinae nomine venetor, curabam ut meus erga te amor tibi fieret perspectissimus: tdque officii ab aliquibus ex his mihi non indiligenter praestitum confido. Sed quoniam vel hus testibus tam locupletibus mihi nondum satisfaciebam, decrevi andem quaqua ratione possem aliquod hujusmodimei ergate animi signum manifestius exhibere. Igitur cum labores meos in AEgyptiorum hieroglyphica explicanda recenserem, pleraquam id genus commentaria in amicos distribuerem, tuque non in postremis esses plantas duas insigniores elegi, Palmam et Laurum, easquam a nostratibus longe diversas, ex AEgyptiorum quippe lucis a me primum in Italiam translatas, quas tibi dono mitterem, Palmam quidem, ob sublime illud ingenium tuum, quod ad excelsa quaeque prospero eventu sese attollere contendit, cujus evectus pennis toto primum coelo Epicyclos summovisti, totque priorum Astrologeru machinas demolitus, facilem et permeabilem Planetis viam complanasti. Laurum autem, quia tu, re optime in coelo gesta, ad infima mox terrae loca descendi, tanquam Hercules alter triumphabundus: sed qui in me in coelo gesta, ad infima mox terrae loca descendi, tanquam Hercules alter triumphabundus: sed qui in superiorem orbem non ut ille, de visceribus terrae Cerberum traxeris, qui aconitum ad mortalium perniciem evomeret, sed ad Antibodibus Siphylam illam tuam admirandi vigoris plantam asportares, quae morbis omnibus tam cognitis, quam incognitis, praesentanea remedia, et incolumitatem efficacissime conferret. mitatem colligari posse, quam diuturnam perpetuamque fore mihi persuadeo: quia meus erga te amor, cultus, et observantia, talia mihi pollicentur: tuque ut ameris ac omnibus, ingenii, doctrinaeque tuae monumenta, uno Doctorum omnium ore celebrata deposcunt: quorum quidem operum, studiorumquam tuorum omnium felicitatem agnoscimus, et omnium posteritati celebrem et illustrem fore plurimum et ex animo gratulamur.

PAlmae significata plurima traduntur, quorum praecipue quatuor ex gravissimis authoribus seligere visum est; quippe annum mensem, justitiam sive aequalitatem, atque victoriam: quorum significatuum

causae diligentius examinandae sunt, Reliqua, utpote manifestiora, sponte nulla solicitata cura provenient.

[note: Cur ansum et mensem Palma signifieet. ] CAusae vero cur annum Palma significaret, tres esse perhibentur, eaque oranium prima: quod sola omniura arborumper ortus Lunae singulos, ramos singulos progenerat. Atque ita etiam significatum mensis observaverunt, ut per singulos Palmae surculos, menses totidem adnumerarent. Par itaque ut si annus exprimi debeat, Palma duodecim ramis praedita figuretur. Sedenim, etiamsi haec non adfuerit curiositas, annum oranino significabit, vel quantum ad mensem attinet, quod in ossiculis ejus ea maxime figura expeteretur, quae lunata esset, quam contra fascinationes pollere plurimum arbitrabantur. Lunam autem maxime cavam, qualis est cum octo et viginti dierum numerum explevit, comibus scilicet inferne dejectis, mensis indicium esse in coelestibus loco suo dictum. Dianaque ipsa apud Homerum Apollinis hymno, mensis et annis arbitros paritura, Palmam amplexata describitur. Altera causa est, quod Palma, uti Babylonii tradunt, referente Plutarcho, trecentas [note: plin. idem lib. 13. c. 4. ] et sexaginta utilitates mortalibus elargirur, ideoque anni simulacrum et insigne: tot enim diebus annus constat, intercalaribus quinque, de quibus in Vulture, subductis. Alia ratio est, quod palmae satus quatuor ex lignis, sive Ossa ea maluerimus appellare, quae, uti paulo ante dictum, in ejus fructibus insunt, fieri solet, quae bina juxta composita subter, binaque superne colligantur, pronaque omnia seruntur, quorum inde radices amplexu mutuo connectuntur, atque ita primi ortus promiscui coalescunt, et unus ex cunctis caudex conficitur.

Annus quoque solaris quatuor qualitatibus constat, quae tamen ita mutuo connecti videntur, ut fallente de die in diem qualitatis ipsius mutatione, unus quasi taude fieri videatur.

[note: Virtutis locus, et sedes. ] NOn dissimulabo quasi [gap: Greek word(s)] , quod Quintius Graecus author aiperum quendam locum, et admodum editum, superatuque perdifficilem ponit, in cujus vertice Palma consurgat, cujus in cacumine insideat virtus: ex montis utique asperitate labores varios, ex Palma temporis, ut Hesiodi interpres ait, diuturnitatem innuens. Non enim putabat quempiam ad perfectam aliquam virtutem pervenire posse, nisi per labores, quos diu tolerastet. Temporis autem diuturnitas quo convenientius signo figuretur, quam per id quod anni et mensis habetur hieroglyphicum adeo manifestum? Sententiam hanc ita sibi desumpsit Quintilianus: Desinit in adversa niti qui pervenit ad suminum: scandenti circa ima labot est. Quod nos in adolescentia ita retulitnus:

AEQualitatem vero ea de causa significabat, quod cum initio Soli dicata fuerit ante Laurum, gravissimi [note: Pausan in Arcadicis et Plutar. Conbibialib. et c. l. 8. ] authores asserunt, et Phoebum, et victores hac, non alia quapiam arbore coronari solitos. Quae cum aequale esset victorum omniom praemium, aequalitatis inde symbolum assecuta est Sane Plutarchus et Pausanias authores sunt, Palmae pretium, qua multis in certaminibus victores aque coroharentur, a Theseo primum institutum, cum a Greta reversus in Delum applicuisset, et Apollini ludos edidisset. Sive ea de causa sit excogitatum, quod arborea foliis sit maxime aequalibus, ideoque victoribus conveniret, quod qua eorum laus atque praemium esset.

[note: Palmae proprictates baria. Semper folia babens et [gap: Greek word(s)] solierum perpetuitas. Cui sua folia firmiter manent, solia non a mittens. Ps. 91. b. 13. ] FRuctum praeterea reddit pari cum foliis aequibrio, atque hinc justitiam significari volunt. Praeter haec incorrupta est Palmae materies, ac propemodum senii nescia, perinde ac decet incorruptos esse, neque umquam temere flecti aliorum quorundam arbitrio, Justitiae administratores. Folia demum, nisi vi tollantur, numquam amittit, quare illam congruenti epitheto [gap: Greek word(s)] , atque etiam [gap: Greek word(s)] appellaverunt, cum et Laurus, et Oliva, et Myrtus, ac aliae quaedam, quibus est perennis foliorum viror, succrescentibus aliis priora decuciant. Eademque immobilitas expetitur in Justitia. Quod vero ponderibus resistat, et in adversum incurvetur, facere idem Judices debent, atque reluctabundi, seductores, pellacesque omnes detrectare, neque mulieribus, neque violentiae cedere. In hanc seritentiam Levitico celebrandis feriis XV. mensis septimi, Palmarum surculos, quos Graeci spathalas a gladii forma vocant. Legislator sumendos praecipit. Theologi per eos juvenescentia Justitiae germina interpretantur. Justus enim, ait Psalmagraphus, sicut Palma germinabit: propterea quod nihil est in universa Palma quod respui debeat, ita tota ab intima medulla ad extremum usque folium humanae necessitatis usibusest commoda, idque multipliciter, perinde ac in iis, qui juste vivunt, nihil reperias, quod non undecumque utile sit ac commendabile.

NEque quidem ea de causa tantum Palma Solis hieroglyphicum est, quod anni vicissitudines reserat, quantum quod siguram solarium radiorum imitari quodammodo videatur. Unde sacerdotii veteris autores, qui (ut Proclus ait) arebus apparentibus superiorum virium cultum adinvenerunt, ab hac similitudine solare quid in Palma esse arbitrati sunt. Et apud L. Apulejum legas, mystico eo sacro quo surtiabaritur Isidi, caput ad solarium radiorum similitudinem ostendendam, Palmae candidae foliis in modum ratiorum prosistentibus redimitum.

[note: Lib. 7. Problematum A. Gel. libr. 3. cap. 6. Pluta. l. 16. c. 424. Neronis numque Suetonius in Augusto. c. 94. ] VIctoriae demum in Palma significatum, ex numis, picturis, sculpturisque omnibus universae jam plebeculae manifestum est. Eaque elocutio toties usurpata Ciceroni: Docto Oratori Palma danda est. In quadrigis qui Palmam primus acceperit. Quam palmam utinam dii immortales tibi, Scipro, reserrent, et similia. Et causam multi prodidere, praecipue vero Plutarchus Symposiac et octavo: quam etiam posuerat Aristot nempe si super arboris eius lignum, magnum quantumsibet pondus imponas, Palma minime deorsum cedit, nec infra flectitur, sed adversus pondus resurgit et sursum nititur in contrarium fornicata. Eaque de causa in certaminibus Palmam signum esse placuit victoriae, quoniam, uti dictum est, ingenium ejusmodiligno est, ut urgentibus prementibusque non cedat. Videre vero est Palmam caudicibus sursum versus collectis in numo Neroniano, ubi idem ipse Aprum impetit veru victoriae nimirum, quam de confecta fera consecutus esset, hieroglyphicum. Et selicis augurii causa Augustus Palmam inter juncturas lapidum enatam ante domum suam, in compluvium deorum Penatium transtulit. utque coalesceret magnopere curavit, Caesaris factum secutus, qui castris locum capiens, inter sylvas, quas caedebat, repartam Palmam conservari ut omen victoriae jussit. Adhaec Caesarianae victoriae adversus Poropejum in Pharsalia praelio commisso Trallibus Palma ostentum dedit, exorta repente eodem ferme tempore, quo haec gesta sunt penes Caesarianae statuae basin, quae in templo Victoriae dicata erat: quamvis omnis circa statuam locus natum solidus, et durissimo lapide instratus esset: atque hujus generis ostenta multa apud veteres memorantur. Minime vero praetereundus est numus aereus cum ingenti Palma, eaque dactilis faecunda, cujus inscriptio est AL. AE. quae dubio procul victoriam Alexandriae AEgyptiacae significat: quod ut magis explicetur, ab alta facie spica est cum inscriptione, KAIEAPOS.

DEsumuntur hieroglyphica plerumque arebus quas egregie aliqua regio ferat: ut Cyrenaica per Silphium, quod in Batti numis cusum videas. Apalmarum vero feracitate Judaea ejus arboris pictura significatur. Sane in Titi numis passim videre est ejus provinciae simulacrum arbori Palmae adailigatum, cum inscriptione, Jud. CAP. Ubi vero inscriptio est Caesaris Vespasiani, atque ibidem

JUDEA CAPTA, moesta sedet ipsa manu quasi faciem complodens, adstat ipse juxta Palmam. In alio cum eadem inscriptione signum est, quod dextera alte innititur pilo, laeva sceptrum gestat, laevumque pedem jacenti galeae superponit,

[note: Palma aenea Atheniensium. ] COntra vero, vel dejecta, vel casu aliquo vitiata, jacturae imminentis prodigium habebatur: veluti aenea illa, quam Athenienses in Delphici Apoliinis templo dedicarant, rei adversus. Medos seliciter gestae monumentum. Paulo ante quam ad versus Syracusanos moverent, infaustae signum expeditionis fuit: quod ejus fructus, qui ex auro constabant, Corvi, alices inauspicatae, pluribus diebus impetierunt, eosque partim devorarunt, partim dejecerunt.

SEd curnuptiarum etiam significatum in palma dissimulemus? qui pictura; hujusce rei tam elegantem legerimus apud Philostratum, Imaginibus: qui paludibus et fluviis hoc superaddit ornamentum, [note: Palmae, maris et soemina amor. ] Palmarum quippe veluti fornicibus ductum, pontem fluvio superinjectum. Nam cum Palmarum alia mas, alia foemina sit, invicemque maritali quadam copula conjugentur, maresque attrahant ad sese foeminas, neque iliae congressum, quantumcumque adniti possiint, aufugiant, sed ultro ramis abutraque vicissim contra adosculum quodammodo exporrectis, manifesta dent mutui desiderii signa, is duas, et hujus scilicet et illius exus Palmas in ripis fluvii oppositas e regione statuit. Hic vero masamore correptus plurimum incurvatur, alteque sese supra fluvium protendit. Foemina vero, quantumlibet procul sita sit, neque apprehendi possit, inclinat se tamen, et obsequii quoddam et ipsa studiu praese feit. Aquam itaque quodam veluti ponte conjungunt, difficili tamen et inaccesso transitu, propter foliorum asperitatem. Hanc utique speciem ex Philostrato qui pinxerit; nuptiarum et conjugalis amoris hieroglyphicum, ex ipsius naturae gremio desumptum, summa etiam cum venustate descripserit. [note: Quinetiam addit Plin. lib. 13. c. 4. Adeoque est Veteris intellectus ut coitus etia excogitatus sit ab himine, ex maribus flore et lanugine, intertm bero tantum pulbere inspersofoeminis. ] Quo vero major huic argumtento sit fides, eam palraarii diligentiam adhibent, ut mares eo saltem intervallo a foeminis distent, ut pulvis ventorum flatibus a foliis sublatus in foeminarum folia incidat, quod satis ad foecunditatem facere compertum est. Sed mirum dictu, quod si qva procul, amare abstitet ut neque pulvis, neque aura, odbrve ejus ad eam perrneare possit, excogita verum coloni funem a mare religatum ad foeminam usque producere, atque ita quasi maritali vinculo copulatam, masculo viru clanculum per funem irrepente foecundam fieri, quae prius in ea sterilescebat solitudine. Diophanes author Graecus, Florentinum citat, qui suis in Georgicis multa de Palmae amore conscripsit, contabescere eam maris desiderio, quod nulla dissimulatione profiteatur, modo radices versus cum porrigens, modo verticis in eum proclinatione, fructum ferre pernegando, agricolamque demum cogi amantem huic mvestigare, qui multas Palmas mares manu amplexuque contingat, mox adamore perditam rediens, eam amplexetur, attrectetque manibus. Flores quoque mari prius impositos tollat, et supra foeminae verticem imponat. Quae nequis fabulosa suspicetur, istiusmodi amoris exemplum atque conjugiinostro dedere tempore. Siquidem vir clarii. Jo. Pontanque, homo minime futilis, et quem fabulas pro historia, de re maxime suo tempore omnibus conspicua, scribere puduisset, duas celebrat Palmas, marem unum Brundusii, foerainam alteram Hydrunti, quae diu steriles permanserint, donec sciliqet paulatim succrescentes, nondum alteram altera contueri poterat: ubi vero tantum adolevere, ut sese invicem conspicere potuerint, longo quantumlibet multorum stadiorum tractu dissidentes foetificare coeperint. Sed cur non ipsum audiamus?

Est idem amorin pistaciis, ex quibus semina cum panguntur, mas et foemina committi debent conjunctis naturis, ita tamen ut mas ad Favonium, dorsum vertat, ut monet Demageron.

[note: Cantic. 7. ] NE vero nostratia praetereamus, in sacris nostrorum literis eo locoubi, Statura tua similis facta est palmae, legitur, Ambrosius significari ait viriditatem pueritiae, atque naturalem ejus innocentiam, quam a vitae primordio receperimus, servandam esse et ut fructu nullo foliorum de fluvio suo tempore maturemus, admoneri. Idque de Assertore nostro piorum concentus canere, Justus ut Palma florebit. Tarde vero proficit Palma, sed diu in viriditate persistit, ait Eucherius: ita Ecclesia sancta per multas difficultates ad firmum fidei statum venit, auctaque jam et propagata, statura nhnirum diu.

SIgnificat et piorum vitam Palmae species: propterea quod sicut interior ejus caudex et tenuis est, et corticum scabritie perplexitateque visu minime jucundus: superior vero pars visenda, tum trunci tum ramorum amplitudine, amoenaque pulchritudine viriditatis expanditur, ita piorum conditio prima sacie contemptibilis videtur, sed in mirificam demum exit morum virtutumque pulchritudinem. Sed cur non ipsa Eucherii sanctissimi doctissimique viri verba subtexam, in hanc sententiam? Habet quiddam aliud Palma, quo a cunctis arborum generibus differat. Omnis enim arbor quae in suo robore juxta ierram vasta subsistit, crescendo superius angustior evadit, et quantum paulisper sublimior, tanto in altum redditur subtilior. Palma vero tenuis acimo inchoat, et juxta ramos mit fructus ampliori robore conturgescit. Quibus itaque alia arbusta nisi terrenis mentibus assimilari possunt, inferius vasta, superius angusta? quia nimirum omnes mortalium in hoc saeculo degentium delectationes in terrenis rebus sunt fortes, in coelestibus debiles. Pro temporali enim gloria, usque ad mortem appetunt desudare: pro spe vero perpetua, ne parum quidem in labore subsistunt. Pro terrenis lucris quaslibet injurias tolerant, et pro coelesti mercede vel tenuissimas unius verbi contumelias ferre non possunt. Ut terreno judici totos dies assistant, fortes sunt: in oratione vero coram Domino vel unius horae momento lassantur. Saepe nuditatem, vigilias, [note: Justi ex aqualitate Palmarum designeti. Nempe Apostolorum discipulis. Crucis Christi hierogly phicum. ] famem pro acquirendis divitiis et honoribus tolerant, et multa se abstinentia cruciant: quod bis aut semel in hebdomada pati pro salute animi, gravissimum ducunt. At contra ex aequalitate Palmarum designantur justi, qui vita proficiunt, qui nequaquam in terrenis studiis sunt fortes, et in coelestibus debiles, sed longius atque distantius studiosos se Deo exhibent, quam seculo fuisse meminerunt. Recte itaque, uti supra dictum, Juslus ut palma florebit. Illud addam ex sextis Hebraeorum castris apud Hieronymum: Veluci XII. dulcis aquae fontes ad Elim reperti. XII. indicarunt Apostolos, de quorunt fontibus aquae derivatae, universi terrarum orbis ariditatem affluenter irrigarunt: ita Palmae numero Septuaginta cibum ostenderunt, quem mortales a totidem secundis Apostolis appositum essent accepturi. Cibus enim doctrina, uti sapius dictum. [note: Capulus. Loculus. ] Quoniam vero Crux. Domini, quae Palma ea est, in quam ascensurum esse Dominum Prophetae praedixerant, longo stipite et in altum surrecto, in transversumque late porrecto fuisse fertur, significasse etiam videtur illud antea dictum, Cum exaltatus fuero, omnia traham ad me: ipsa enim manuum [note: Joan. 12. ] extensio duos populos, Israeliticum et Gentilem ad Deum trahere, et in unum congregare videbatur, ut seniores dixisse scribit Irenaeus: non abs re fuerit, ut piis quacumque ratione possumus satisfacere studeamus, signum id et victoriae et salutis, quo pacto pii veteres figurarint, adscribere. Contus erat praelongus, cujus apex in e, Graecae litera

similitudinem incurvabatur: inde paulo infra X, Graeca idemtidem litera sua insignis decussatione addita erat, id Christi nomen ostentat. Inde qui Crucis signura faceret bacillus transversus, cui velum aut mappula solebat appendi vexilli loco. Haec duo significant apud Graecos, quorum characteribus signata erant, Christus Passus, aut CRUCIFIXUS. Inde pro delubro pedamentoque aliquo, vasis alicujus forma, orbiculis, aut ovis, aut aliis gestaminibus castrensi more altero super alterum suffixis subjiciebantur, in hunc scilicet modulum. Quod ultimo loco subjecimus, sorma [note: Apposita et pia parenasis. ] loculi est, in quem vexilla figebantur, de quo alibi plenius. Agite vero qui signum hoc sequimini, et, ejus imperium jurastis, salutem vobis atque victoriam inde certissimam pollicemini. Non enim tumultuarium hoc, aut temere concitatae cujuspiam multitudinis fortuitum est signum, quod elementa porro omnia, quod humana omnis natura, quod bruta, qua licet, exprimere conantur. Dissecatur terra punctis quatuor, a quibus ductae lineae crucem figurant. Puncta, Oriens, Occidens, Septentrio, et Meridies. Sanctius in ea animal Homo, brachia cum precatur in crucem extendit, vel saltem pectus signat a fronte, ad umbilicu, ut descensum a coelo in terras nostri numinis indicet, mox ab laeva, a corde quippe ad dexteram papillam (in dextera enim bonorum operum motus) crucem delineat. Per mare vero quae volitant navigia, si optatum cursum arreptura sint, antennas malo crucis effigiem applicant: quaeque coesum alites secant, passis alis crucem ostentant. Nos igitur saciem et pectus cruce signati, tutius et animosius unumquodque virtutis opus aggrediamur, fluxarum cogitationum inundationes transeamus incolumes, praepetique volatu supra coelum attolamur, adminiculo signoque crucis omnia feliciter executuri, stratisque et superatis dolosissimi hostis insidiis, ejusque conatibus eversis, in Domini nostri cruce tantum gloriati, trophea, more veterum, victoriarumque triumphos ipsa cruce designata suspendamus.

[note: Lauro palumber perpluresque alia abes annuum fastidium purgant. Mattheolin Diose. l. 1. c. 90. Corbue occiso chamaleonti, fronde Lauri deborata, birus ex Linguit. Matt. ibide Laurus bis Medica. Ad hoc Macrob. libr. 6. Saturb. c. 4. citans Lucilium. Sit efficax ad asstatum poetici furoris. ] VUlgatum illud est, Laurum Apollinis insigne perhiberi, ejusque fronde, Palma jam posthabita, ejus simulacra coronari. Neque tantum ea de causa, quod Laurus in ore palumbi vim medicam indicet, quae plerisque volucribus praesentaneo est remedio, quantum quia sit, ut Eusebius ait, ignea ideoque a daemonibus maxime odio habetur. Usta praeterea resonat, quod quandam praedicendi vim habet. Ignispicium enim non tantum splendore, verum etiam crepitu portendit, frequentissimo Poetarum omnium astensu. Ferunt vero Empedoclem, qui animam esse igneam statuebat, Lauri natura considerata dicere solitum, si homini sit in animalium quodpiam transmigrandum, optandum maxime ut in Leonem transiret: commodissimum enim id animae quae hominem incoluisset hospitium futurum. Sin vero arbor esset subeunda, in nullam commodius quam in Laurum fieri transmigrationem. Pindarus atque Callimachus Apollinem memorant interfecto Delphico Dracone Lauream induisse quasi supplicem: erant enim supplices coronati apud veteres. Aristophanes dominum et servum oracula consulturos coronatos inducit, Pluto. Quin et Liber Lauro coronabatur, in qua ex Indis triumphaste fertur, diesque in illum soleranes, magna olim corona dicebantur, ut tradit Tertullianus. Laurea itaque Apollini et Baccho sacra, illi ut Deo bellorum, huic ut Deo triumphorum. Quamquam et Myrto milites redimiri soliti: ita Claudius Saturninus, qui librum edidit de coronis. Est et alia ratio cur Laurus Apollini sacra dicatur: legimus enim apud Serapionem Ascalonitam, Lauro ad dormientium caput apposita, vera videri somnia. Id ipsum Antiphonem, Philocrum, et Artemonem, qui de somniorum interpretatione scripserunt, asseverasse comperimus. Neque quidem Eustathii interpretamentum super hoc parvi fecerimus, qui Daphnen ideo dictam ait, quod [gap: Greek word(s)] intensionis particula, et [gap: Greek word(s)] , quod loqui et canere est, in compositionem accedant Apud Hesiodum interpres Theogoniae, Laurum ait [gap: Greek word(s)] . Hinc vaticinantes Lauro coronari solitos ait interpres Aristophanis. Et qui bella sequebantur Vates, in summa galea Lauri conum gestabant.

[note: Vaticina triecem plan tam. [gap: Greek word(s)] cur dicti Vatis. ] QUocirca non imperite Aphthonius Laurum vaticinii symbolum esse dicit, quam [gap: Greek word(s)] Dionysius in praeceptis de Panegyricis scribendis appellat. Nam quod Vates [gap: Greek word(s)] vocitarentur, non ex eo tantum, quod ille dixerit, Laurumque momordit: et Sibylla apud Tibullum, Sic usque sacras innoxia Lauros vescar, desumptum est, verum etiam ex Sophoclis Cassandra dicentis, [gap: Greek word(s)] , Eodem modo Lycophron, [gap: Greek word(s)] . Porro Daphnem puellam, ut Plutarchus scribit in Agide, Pasiphaes nomine Spartani coluerunt, quae oracula, ut ajunt, certissima sit dare solita.

PRo custodia vero Laurum poni, et incolumitatis esse symbolum ex Proclo didicimus, qui veteres ait Laurum tutelae consecrasse, et in sacrificiis, et in locis ubicumque vel sata, vel affixa fuerit incolumitatem praebere; cujus rei non ignarus Ovidius, tutelae hujus ergo illud de Lauro dixit: Mediamque tuebere quercum, quod ita mihi libet interpretari, ut ad civicae coronae sospitamentum et tutelam statueretur: id quod ex numis quibusdam intellexi, in quibus civica posita est, quam duo Laurei rami circumplectuntur, non ipsi in coronam deducti, sed ad osculum quodammodo adcurvati. Literae OB CIVES SERVATOS. Duo hujusmodi sunt apud me, in quorum uno Iiterae circumductae, C. GALLIUS. C. F. LUPERCUS III. VIR AAA. FF. In altero, L. NEVIUS SURDINUS. III. VIR. AAA. FF. Quid vero sibi velint elementa illa, quippe A triplex, et F geminum, si quis quaesierit, sciat id significare, Auro, Argento, AEre, Faciundo. Inveniuntur vero et in Augusti numis, et alibi. Eadem vero specie civicam eam fuisse crediderim, quam Augusti foribus affixam Ovidius scribit, quamvis nonnulli arbores ipsas satas putant, quia ita scriptum a Poeta sit:

Idem sibi vult numus argenteus, in quo duo Lauri surculi cum radicibus, in quorum medio erecta est columna Jonica, supra cujus capitulum carchesium est, in medio parma affixa, cum literis S. C. Nam ab utraque columnae parte in albo singulatim. Literae E. X. adscriptae. Altera inscriptio est, DIVUS AUGUSTUS VESPASIANUS. quo apotheosin ipsam sapit. Sed ex his satis superque est ostensum, [note: Ideoque [gap: Greek word(s)] dictus. Sueton. in Tiberio cap. 59. Suetonius in Augusto. c. 90. ] Laurum pro custodia et tutela poni, et eorum, quae perpetuo sospitari, conservari, ac vivere volumus signum, accedit et illud ad sospitamentum: quod ejus arboris folia sulmen non icit: eaque de causa Tiberius, cum fulmina coruscationesque supra modum expavesceret, coelo turbido Lauream sibi solitus est imponere, non secus ac eadem de causa Augustus ex Vituli marini pelle cingulum gestare.

QUae quidem perennitatis aut diuturni temporis vita cum a nullo magis, quam a Poetis ipsis expetatur, merito Laurus una cum hedera, cujus circa vetustatem opus omne, Poetis dedicatae sunt: aliorum enim scriptorum authoribus non tam fama quam utilias etiam quaesita, sola Poetis gloria, et victuri nominis cupiditas insita est, nec, ut eleganter et vere dixit Ovidius, petitur sacris nisi tantum fama Poetis. Quod vero datum sibi Laureum sceptrum a Musis canit Hesiodus, laborem et diligentiam scribentis indicat, propterea quod veluti sunt amara Lauri folia: ita virtutis sudor, vel ipso eodem teste, laboriosus. Unde chartas Cornelii laboriosas Catullus pro magna laude celebrat. Nam cum Hesiodus pauperibus fuerit parentibus genitus, virisimile est eum non sine magna difficultate proficere potuisse. Ita enim Zezes, quod Musae novem eum Lauro coronarint, labores et amaritudinem ejus in doctrina comparanda commonstrat.

ESse vero Laurum insigne triumphantium, non ex eo tantum quod apud Ovidium legitur,

quantum ex multis veterum monumentis innotescit. Illud quoque fatis constat, Imperatores trium phi Lauream ad Jovem Capitolinum ferre solitos, atque eam in ejus gremio relinquere. Laureata vero Imperatorum capita in numis passim habentur. Atque hic non incongruum suerit ea, quae de Laureto, unde triumphaturi Laureas sibi decerpere consverant, memoriae prodita sunt, repetere [note: Lauretum. ] Liviam quippe olim post Augusti statim nuptias Vejentanum suum revisisse, ibique tum illi Gallinam albam, quae ramulum Lauri rostro tenebat, a praetervolante Aquila, quae illam rapuerat, in gremium [note: Suetonius in Augusto c. 94. Sueton. in Ful. Caesare c. 81. Sueton. in Galba c. 1. Laurus Alexandro Severo por tentosa, boni ominis Pompejo. ] demissam, cumque nutrici alitem, pangique ramulum placuisset, tantam pullorum sobolem provenisse, ut Tranquillus ad sua usque tempora villam eam, ad Gallinas, vocitatam attestetur. Tale vero Lauretum fuit, ut triumphaturi Caesares inde Laureas boni ominis gratia decerperent. Fuitque mors triumphantibus, alias confestim eodem loco pangere. Adeo vero Laurus triumphantium propria fuisse videtur, ut observatum sit in hujusmodi Laureto sub cujusque obitumarborem ab ipso institutam elanguisse. Ex quo etiam prodigii causam intelligas, quod Julii Caesaris caedem praemonstravit, cum pridie Idus Martias avis Regaliolus cum Laureo ramulo Pompejanae Curiae sese inferens, a varii generis volucribus ex proximo nemore persequentibus ibidem discerpta est. Novissimo vero Neronis anno, in quo Caesarum progenies defecit, sylva illa Vejentana radicitus omnis exaruit, et quicquid ibi Gallinarum erat, interiit. Tali portento fuit Alexando Severo Laurus alia ingens et antiqua, quae in palatio cujusdam civitatis, a qua proficiscebatur, ad bellum quod contra Germanos paraverat, subito collapsa, mortis itidem ejus indicium habita. Contra non temere boni ominis Lauri folia, quae circa Pompeji fasces illigata fuerant, cum longo itinere per arida et inculta loca jam exaruissent, eo tempore quo in vico quodam Galatiae cum Lucullo in colloquium descendit, detracta, et a Lucullianis lictoribus recentia et'viridia, quae penes eos plurima erant, liberaliter suffecta: quod summam gloriae rerum a Lucullo gestarum ad Pompejum transiturum interpretatum est, ut paulo post subsecutum. Et Romae lamentabunda Luculli vox audita Pompejus res me at in Asia gestas elevavit.

SExtus ait Laureatos milites currum triumphantis sequi solitos, ut quasi purgati a caede humana intrarent urbem. proindeque suffitionibus omnibus Laurum adhiberi folitam fuisse, vel quod medicamento siccissima sit, vel quod omni tempore vireat, boni ominis causa perpetua Reipublicae viriditas hinc optabatur.

[note: Alexandri Severi Laurus. ] QUantum ad aruspicinam pertinet, Laurus victoriam aliquando praemonstravit, ut ea quae in domo Alexandri Severi jam insantuli nata juxta Persicum arborem, intra unum annum Persicum ipsam incremento mirabili superavit: unde Aruspices futurum praedixere, ut puer is olim Persas evinceret, quod eventu postea comprobatum est: sub eo enim primo Persae servi apud Romanos fuere. [note: AEn lib. 5. ] Quare apud Virgilium ex ea desumptum doctrina legas de victore: Virique advelatt tempora Lauro. Notum illud est, solitos esse Imperatores Romanos, re bene gesta literas Lauro revinctas mittere, victoriarum et Iaetitiae nuncios, quae Laureatae dicebantur, quod in Epistolis ad Atticum et alibi habetur. Hinc Ovidius:

Apud Marcellium, ubi de vanitate Constantii loquitur, suorum ducum victorias sibi adsciscentis, Laureatas literas missitatas invenies. Quare Plinius XV. Laurus Romanis praecipuae laetitiae victoriarumque nuncia, additur literis, et militum lanceis, pilisque. Unde legere est in Pompeji gestis, cum is in Arcadia equestre certamen ageret, ludi gratia, ad venisse tabellarios ex Ponto, gestantes jaculorum cuspides Lauro coronatas: ex quo laeta nunciare antequam literas redderent cogniti sunt.

Mithridatem enim sibi mortem conscivisse nunciaturi venerant. Victores Delphis Pythiis certaminibus, ea peculiariter Lauro coronabatur, quae Delphica nominabatur, cujusmodi genere et triumphantes Romae: ea enim longe viridior est, maximis baccis, aeque ex viridi rubescentibus: unde nonnulli commentati sunt, in quatuor certaminum praemiis, quae recensentur ab Archia, per malum grandiores has Pythiae Laurus baccas intelligi: de quo apud Lucianum videas de pomis in templo Apollinis decerptis.

[note: Bebrycia Laurus. ] QUod vero jurgiosum notari per Lauri ramum alicujus manu praetentum nonnulli dicunt, Graecorum commentum est, non AEgyptiorum, idque desumptum ex historia. Nam Bebrycia Laurus erat in Amyci portu, a qua ramum quicumque decerpsisset, tamdiu fieri jurgia solebant, quoad abjiceretur: quod traditum est ab Apollodoro lib. primo de Pontisicis Heroibus. Sedenim particularia haec inter hieroglyphica locum non habent, quia necesse est, quod recte sit exprimendum, id universo generi competere, unde ipsa desumitur significatio.

[note: De virtutibus Lauri Die scorides lib. 1. cap. 15. et ibi Mattheolas. Gale. l. 6. simp. medica. et Plin. l. 15. Foliorum Lauri remedium. ] QUae vero de Scipione Laureo memorantur, significare id remedium contra pericula et insidias, quae a quopiam intententur, ut apud Suidam legitur non ea tantum causa est, quod contra venena pollere Laurus creditur, sed huc faciunt ea omnia, quae superius recita vimus, ubi tutelam et custodiam per Laurum significari docuimus. Quin et AEsculapii caput Laurea redimitum non alia de causa dicunt, nisi quia ea arbor plurimorum sit remediorum. De medicina vero divinitus revelata, quae per Lauri ramum aut folium in Columbae rostro ostenderetur, in Alitis ejus Commentario diximus. Praestant et hordeo condito incolumitatem Lauri folia, si sicca grumis immisceantur aut superne sternantur, diuque a vitio conservant, ut Demagerontis praeccepto admonemur, in iis quae a Constantino Caesare selecta sunt. Quin Romani, ut apud eundem Caesarem Laurum boni genii plantam sunt appellare soliti: persuasumque habuere, locum, ubi Laurus esset, neque a sacro ullo morbo, neque a daemone infestari. Et salutaris ominis gratia folia ipsius a populo Calendis Januarii Magistrathus offerebantur, una cum caricis.

[note: Persius, et Horat de Arte Poet. Carmina linenda cedro, ait. De Codri virib. Mattheolus in diescoridem lib. 1. 6. 89. ] AD Palmam et Laurum pro Poetis, et Cedrum et Myrtum adjungere gloriosum est, cum de praestantibus insigne dictum illud proferri soleat, Et Cedro digna locutus. Ante alias enimarbores Cedrus aeternitatis hieroglyphicum est, quia materia ejus neque putrescit, neque cariem patitur. Hinc Area foederis ex Cedro fabrefacta est. Et Cedro digna loqui dicuntur illi, qui ea scribunt quae nulla temporis injuria sint abolitura.

ALibi Divinis in literis excelsioris potentiae viros indicat, Ps. 92. Sicut Cedrus Libani multiplicabitur. Et a. Esa. Confringet Dominus Cedros Libani hoc est, potentiores. De medulla vero Libani ablata a Rege barbaro, pro nobilitate protrita, dictum in Aquilae Commentario. Sed jam ad Myrtum.

[note: Formosa Vtneri myrtus gratissima. 6. Virg. Ecl. 7. ] SAtis quidem exploratum est omnium fere Foetarum lectione, Genium et Voluptatem ex Myrto significari. Arbusculam eam omnium delicatissimam ajunt, perpetuo tam virore spectandam, quam foliorum specie, suavissimoque odore praestantem, ut non immerito sit Veneri Deae omnium

delicatissimae dedicata, unde meruerit Pelops Hippodamiae nuptiis potiri certaminis victor auxilio Veneris, quod ei simulacrum ex pullulante Myrto fecisset.

NAm qui Venerem pingunt, libenter illi myrteam coronam imponunt, qua coronatam eam in judicio Paridis astitisse, Nicander ait Alexipharmacis, atque ea de causa hujusmodi arbusculam et Junoni et Palladi odio habitam in posterum. Apud quem animadvertas, Dictynnam Palladem [note: Polluxl. t. Nempe a baccae myrti similitudint. Hecates fabula. ] appellari, quamvis glossemata quaedam aliter exponant. Neque vero dissimulandum, Myrtum pudendi muliebris habere significatum, unde apud Aristophanem legas, [gap: Greek word(s)] , quod ita reddemus: Neque rem aggredi veneream, priusquam Graeciam foedere junxerimus. Sed Myrtum Pollux carunculam intra pudendum muliebre ponit lascivo quodam motu interim subsultantem: quo forsitan spectat Aristophanicus ille jocus, ubi chorus senum Lysistrate ait: Ensem posthac gestabo in Myrti ramo. In Commentario Serpentis Hecates fabulam recitavimus, quam multis modis Faunus pater solicitaverit ad stuprum, cum eam paternae petulantiae reluctantem modo virga myrtea verberaret, modo vini tormentum adhiberet, mox in Anguem conversus spiris totam implicaverit, atque voti compos evaserit. Ibique virgam myrteam, nequitiae imaginationem, vinum mentis hilaritatem, anguem multiplices [note: AEn. lib. 6. ] voluptatis nodos hieroglyphice significare ostendimus. Nam quod ad Myrtum attinet, apud Maronem:

MYrtea vero corona triumphantium militum capiti gestata, rem bellicam sine sanguine confectam significabat: vel cum quid bello non indicto per occasionem captum fuerat: tunc enim ovatio decernebatur, non triumphus, atque ita myrtea utebantur corona, facilitatis indicio, cum in triumpho ob victoriam cum labore partam laurea gestari solita esset, de qua superius.

ERat et hilaritatis indicium ramus Myrti, quem veteres inter vina alter alteri porrigebant. Mos enim fuit in conviviis eo circulato ramo unumquemque discumbentium ad cantandum excitare. Singuli enim convivarum accepto in manus Myrti ramo, partes canebant suas: quem morem in [note: Sympos. l. 1. hinc canere ad myrtum. Paramiog. Ch. 2. cent. 6. pro. 21. AEneid. l. 3. ] Symposiacis Plutarchus late disputavit. Et Horatius adveniente verno tempore, quo se undecumque patefacit hilaritas, dum Cytherea choros ducit Venus, decere ait viridi nitidum caput impedire myrto. Atque ubicumque conviviorum laetitiam celebrat, coronas e myrto inferri jubet.

INprodigio autem, quod ad Polydori tumulum AEneae sese obtulit, corneis virgultis, et Myrti densis hastilibus, ad evulsionem sanguinem stillantibus, Tib. Claud. Donatus per id genus virgulta, hostilem illic esse locum significari dicit: quippe quod duo ea genera lignorum hastilibus bellicis apta sint proindeque pacis auspicium nullum illic esse potuisse. Ac per hoc sacrificanti in novae civitatis causa, portendi, id quod accidit, crudele illic hominum genus, et humano infestum sanguini. Sedenim crediderim ego potius Maronem nostrum locum hunc de sepulcrali myrto mutuatum ab Elpenoris tumulo: quandoquidem Theophrastus ait ad Circeum in Italia locum esse eminenti quodam situ, densissimo variarum arborum nemore, sed arborosis praecipue myrtis densum, ubi parvus visitur locus, quem incolae Elpenoris tumulum perhiberent. In eo, qui supini hominis mensutam non excederet, myrtos coronarias nasci, minutis quippe foliis, et odoratioribus quam latifoliae sint, neque alibi toto tractu eas quam, angusto eo spatio reperiri. Sane Myrtus corona quoque funebris est, de qua Pindarus in Isthumii, ut in Cupresso diximus:

Thebis enim qui vicerant Jolea, Myrto coronabantur, ea de causa, inquit interpres, quia funebris est. Jolam enim heroem Thebani colunt, ad cujus tumulum Jolea celebrabant.

[note: Myrtus foliae habens perforata. ] ESt Myrti genus, quae folia habet perforata, ea Troezeniis latissime provenit: per hanc amoris vulnera, moeroremque ipsum, quo plurimum amantes ex desiderio conficiuntur, significari tradiderunt celebres doctrina viri. Alii (dicenda enim omnia sunt) fabulantur ab acu, quae Phaedrae capillos coercebat, ea foramina processisse: de quo, ut nullam esse fabulam tam ineptam, quae apud Graecos authore careat, admoneamur, apud Pausaniam lib. 1. videndum.

SUnt qui per myrtum Ganymedem referri putent, quod persuasum sit eam ibi latissime natam, ubi puer is pedum vestigia pressisset. Argumento esse locum in Chalcide Harpagium a re ipsa nuncupatum, quod ibi Ganymedem ab Jove raptum fabulantur, ibidemque Myrtos pulcherrimas, atque admodum copiosas nasci. Quod ea de causa a Chalcidensibus confictum ajunt, quod insulares illi impurum genus fuerint, puerilium amorum turpitudini quam deditissimi, pudore omni posthabito. Id quoque apud Pausaniam.

IN numis aliquot aspicere est Papyrii caput myrtea corona redimitum. Significat id Sardos ab eo in campis Myrteis superatos, ob cujus rei memoriam myrtea ipse corona usus est.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER LI. DE IIS QUAE PER QUERCUM, HEDERAM, FERULAM, MILACEM ET AMYGDALAM SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD ILLUSTR. HIERONYMUM ROBOREUM VICINOVI DOMINUM.

ECce vero tibi Quer cus tua, honoratissime Hieronyme, quam ex AEgypto advectam tibi dari tantopere cupiebas, neque id immerito, neque temere: nam cum ea arborum validissima vulgo a robore nomen consecuta sit, sive potius vires ipsae ab arbore Quercu, quae robur ipsa est, nomen acquisierint, cui potius dari debuerat, quam illi qui de clarissima Roborea stirpe prognatus, duorum aetate nostra maximorum Pont. Sixi IV. et Julii II. illustris gloria, clarissimum quemque eorum decemre videatur? Nam Sixtus Saonae ortus veluti postliminio Taurinum veterem patriam studiis florentem revisisset majorum tuorum, quos agnatos habebat, liberalitate adjustus, paratam sibi ad Pontificatum viam invenit: tantum enin virtute et disciplinis optimis profecit, ut vel ante aetatem primos in congregatione sua titulos sit honorifice consecutus: mox doctrinae et praestantis ingenii nomine Sacerdos Card. factus, integritate hominis cognita, nullo negotio fuerit ad summum Pontificatum evectus, ac tum ipse, tum Julius II. qui ei paulo post sucessit, progeniem, unde fuerant oriundi, honestissmis titulis et honoribus ernaverunt.

Sed ne singula refer am qua et alias a me dicta sunt, paucis explicari non possunt, qud magni illi Gallorum Reges, nonne Roboreos semper semper magni fecerunt, et eorum aliquem apud se forverunt? teque adeo ipsum sapientissmus Res Franciscus, ac deinde Henricus ejus filius, singulari humanitate sunt amplexi? quibus tu bonarum disciplinarum studio politiorisque eruditionis nomine gratus in primis extitisti, eique opinioni, quam omnes de te concepimus, in hac ipsa adolescentia non avare coepisti respondere: unde ipse etiam Rex Henricus tua ad res gerendas opera atque industria uti in animum induxerit. Itaque non plus tibi familia tua splendoris adjungit, quam abs te illa accipiat, eique indies magis accessurum esse videtur. Quod autem ad Quercum attinet, Heder a quoque se illi applicuit ad ornamentum, proque septo Myrtus, et Ferula, Milasque cum Amygdalis accessere, quibus venuste aedium tuarum hypetron poteris convestire, amoenioribusque umbris festive admodum opacare. Vale.

[note: Corona civica ex Quercu, et quare. ] INter coronarum genera querna in primis celebratur, quae civis in bello servati signum magno apud veteres in honore semper habita. Cur vero civicas ex Quercu fieri sit institutum, plures enumerantur causae. Alii enim dicunt honorem hunc Arcadibus attributum, quos oracula solita sint ob vetustatis honorem Glandiphagos appellare. Alii ea de causa, quod facilem et promptuarium cibum Quercus sit militibus afferre solita. Alii quia Jovi sacra sit, in cujus tutela sunt civitates, congruensque haberi, ut qui civem servasset, ea coronaretur fronde, quae civitatum omnium tutelari Deo dicata esset. Apud Celtas autem, ut Max. Tyrius tradit, altissima Quercus deligebatur, eaque erat Jovis signum. Sunt qui eam tradant primam Plantarum omnium genitam, atque ita populorum altricem [note: In Dodont monte Chaeniae Molossorum regionis. ] fuisse, et primariam oraculorum authorem. In numo quodam, cujus Dorica inscriptio, AHEIPOTAN. Auila habetur fulmine subter pedes dejecto, et rami duo querni in coronam flexi, quae dubio procul Epirotarum moneta glandes Chaonias, et oracula Dodonaea significat. Quantum vero pertinet ad servatos cives, quamvis in Lauro de C. Gallii et L. Naevii Surdini numis rem explicuisse satis esse possit, non importune tamen loco hoc repetetur quod Ovidius de Quercu ad Laulum dixit, cum iu arborem eam Daphne transmutaretur, Mediamque tuebere Quercum. In numis quippe aliquot coronam civicam esse positam, quam duo Laurei rami circumplectuntur, non ipsi in coronam deducti, sed ad osculum quodammodo incurvati: literae, OB CIVES SERVATOS, quorum duo hujusmodi apud me sunt. Qua specie civicam eam fuisse crediderim, quam pro Augusti foribus affixam scripsit Ovidius:

Quamvis nonnulli arbores ipsas eo gestu satas fuisse putant. Libet autem et aliorum quorundam addere monumenta. In numo C. Caligulae civica tantum cum glandibus spectatur, in quo literae sunt hujusmodi, S. P. Q. R. PP. OB CIVES SERVATOS. In Sergii vero Galbae Aug. numo civica eadem est cum inscriptione, S. P. Q. R. OB C. S. Eadem in Vitellii Germanici, in cujus medio hae literae sunt, S. P. Q. R. OB. CIV. SER. In numo etiam quodam aureo, et aliis plerisque observavi civicam hanc Neroni etiam ex S. C. dedicatam: quamvis alia non adsit descriptio, idem tamen est significatum. Eodemque S. C. Antonino numus datus est cum Porca foeta et natis sub ubere, quibus imminet quercus, quod animal id dubio procul glande plurimum pascatur, unde antiqui omnino cibi admoneamur: quam causam Plutarchus praecipuam putat in civicae coronae dono, quam vis primas Jovi partes tribuat, cui sacra sit arbor, et in cujus tutela, uti dicebamus, sunt civitates. Videas et in numo quodam [note: De cerona quernea Lu caenus lib. 1. Sevati civis referentim praemia quercum. Haec omnia a Plin. libr. 16. c. 4. Tum quod [gap: Greek word(s)] apud Gracos univirsim quamcumque arborem glandiferam significat. ] Augusti Caesaris, quercus arbores duas cum ingenti patina in medio earum sita, circa quam literae sunt ad quadrati posituram S. P. QR Neque sum nescius civicam etiam ex Ilice fieri solitam: nam et ipsa glandisera est, Caeciliumque Comicum Poetam coronam civicam ligneam appellasse, omnino enim

lignea primo suit. Rationem Festus tradit, quod frondem prae se perennem ferat: postea vero magis placuit ex esculo Jovi sacra, ubique custodito honore glandis, ut Plinius author est. Nota sunt quae et quanta tribui solita sunt iis qui civicam meruissent. Ea quippe uti licebat perpetuo in Iudis. Induenti assurgi etiam a Senatu moris erat, Senatuique proximus erat locus assignatus, Vacatio munerum ipsi, patrique et avo paterno dabatur, quod filium adeo publicae rei utilem genuissent. Ne vero temere daretur, arctiores additae sunt leges, ut quippe civis qui servatus esset, servatam se esse fateretur, aliter testes in eo negotio nihil proderant, neque si quempiam alium quam Romanum civem servasset, quantumvis Regem. Ciceronem civica ad donandum L. Gellius censuit, quod ejus opera esset atrocissima Catilinae conjuratio detecta, vindicataque, atque ita non civis unus, sed universa Romana civitas servata, meritoque ut ait ille:

HEcate quoque quercu coronari solita est, in cujus manum hasta imponebatur, et homeros multis Draconum spiris implicabatur. Hujusmodique Deae simulacrum ante januam dedicari solitum AEschylus tradit, ibique incantationum amuletum habebatur.

[note: Clava Herculae. ] HErculeam vero clavam illam valido plurimum de robore fieri solitam, virtutis simulacrum esse, optimi quique authores tradunt. Tum etiam numus Gordiani Pii declarat, in quo Hercules nudus cum clava spectatur, cum inscriptione, VRIRTUS AUGUSTI. Nervae autem Trajano ex S. C. quod in numis apparet, decretum est Leonis caput clava supererecta, cum inscriptione uni illi maxime attributa, quae est, OPTIMO PRINCIPI. Nec praeteribo Commodi vanitatem, in cujus numo vidimus ingentem clavam cum inscriptione, HERCULI ROMANO AUG. S. G. et ad haec coronam civicam circumductam. In aliis ad adulationem hujusmodi cusis, Hercules est facie ad ipsius Commodi similitudinem informata, cum spolio et clava in laeva, dextera coronam trophaeo superimponens: literae, HERCULI ROMANO AUG. Accepit enim is statuas Herculis habitu, eique immolatum est ut Deo. Harum unam adhuc integram cum clava et Hyla, Julius II. restituit pro foribus aulae superioris palatii Pontificii, ubi nunc porticus Leoniana. Sedenim Leo X. statuam amoveri jussit, neglectamque in angulum rejici. Neque vero clavam Herculi semper ex Robore fuisse perhibent: verum et ex Oleastro, cujusmodi ea fuit quam Mercurio [gap: Greek word(s)] dicavit, quam iterum pullulasse fama est. Nam Troezenii Oleastrum ex ea clava natum ostentare olim consveverunt. Pisander et ahe neam Herculi clavam fuisse dicit.

[note: Sumitur etiam per translationem pro a nimi fortitudine ne dum corporis. ] JAm vero fortitudinem validasque vires Quercum significare mos est multorum, sive nomen ipsum sequantur, quae roboris elogio censetur: viribus enim praestantes viri, ut Festus ait. robusti a robore nuncupantur: robur vero a robo colore rufo, quod ea materia plurimas ejus coloris venas habet, sive insitam illi vim admirentur, quo incorrupta materies, et ad aedium perennitatem facere, magnis inde acceptis utilitatibus, comperiatur.

[note: Sueton. in Galba c. 4. ] EAdem autem de causa diuturnitatem etiam significat Quercus, quod ejusmodi sit ejus vis, ut in seros usque annos prorogetur, praecipue cum vel defossa, vel aquis macerata per tempus aliquod fuerit. Quare augures non injuria avo Galbae fulgur procuranti, cum extra de maribus Aquila rapuisset, et in frugiferam Quercum contulisset, summum, sed serum imperium portendi familiae responderunt: quod eventus mox comprobavit.

[note: Quin Rheae ara frondib. guernis cononabatur. ] IMperii firmitatem per sceptrum ex querno trunco significatum invenio. Scepfrum autem cum foliis quernis in columna quadam ex alabastrite Viterbii spectare licet, inferioribus quippe ramis

[note: Appolionizi lib. 1. Argon. Profert etiam plurimas alias res quas recenset Theophrastus, libr. c. 8. et. 9. de Plant. hist. Macr. lib. 1. Satur c. 21. Ad verbum a Suetonio in Vespas. c. 5. ] amputatis, superioribus autem ita mutuo complexis, ut oculi speciem reddant. Plutarchus Osirim hujusmodi signo redditum arbitratur, qui, ut nonnussi prodidere, non AEgypti solum, verum et Ita liae, et totius fere terrarum orbis imperium obtinuerit. Ajunt vero sceptra hujusmodi ita pluribus ramis ornari solita, ut plures erant provinciae, quibus is imperitaret, cujus honori et nomini dicatum esset id monumenti. Quercus enim Rheae, quae terra est sacra, ut Apollodorus, 3. de Diis, ait. Quin eos omnes quernis coronari tradit, ob utilitates quas arbor ea tam in aedificiis, quam in primo victu praebuit.

MAcrobius in hac oculi specie, quae ab incurvatis ad complexum hinc inde ramis, ut in nobilitatis vestre gestaminibus spectare est, cum Osiridis nomen agnoscit, tum Solis id esse signum contendit. Oculi vero similitudinem ideo poni, quia Sol regali potestate cuncta despiciat, unde illi oculi cognomentum apud antiquos. Sedenim de oculo eo commentario disputatum, quo per singulas humani capitis partes, quae aliquid significant, decurritur.

[note: Flaviorum QuercusSueton. in Galba. c. c. ] CAEterum et in Aruspicum disciplina Quercus principatum ostendit, quod multis olim auguriis observatum est: ex quibus illud praecipue referendum videtur, quod in suburbano Flaviorum Quercus antiqua, quae Marti sacrata erat, per tres Vespasiae partus singulos repente ramos a frutice dedit, haud dubia signa futuri cujusque fati. Primum quidem exilem et haud ita multo post arefactum, ideoque puella nata non perennavit. Secundum praevalidum ac prolixum, et qui magnam portenderet felicitatem. Tertium vero instar arboris: quare patrem Sabinum ferunt aruspicio insuper confirmatum renunciasse matri nepotem ei Caesarem natum. Contra vero sceptrum novissimo Neronis anno de Augusti manibus excussum fulmine, imperium Caesaribus divinitus abrogatum indicavit.

[note: Hom Odys T. Nam neque fatidiquercu satus es. ] QUorundam etiam inventum fuit animi feritatem ex Quercu significare, quod etiam non ignobiles Poetae agrestes homines, immites, atque saevos, nullisque humanis moribus expolitos, duro ex robore natos dictitabant: de quo interpres Hesiodi: Veteres ait filios in quercubus aut petris exponere solitos, urbium tectorum ve commoditate nondum adinventa, datamque hinc ansam, ut ex petris aut roboribus geniti viderentur.

HAbet et glans ipsa suum significatum, idque obscoeno satis intellectu, ob eam scilicet qua praedita est figuram, pudendi virilis mucroni pene similem, atque hinc Arcadum obscoenitatem incessi reperias, quod [gap: Greek word(s)] essent. Unde Diogenes ejusmodi notae adolescentem Arcadem dixit, is cujusmodi videretur esse interrogatus: intelligebat enim Arcadiam infamem esse, utpote quae luxu deliciisque barbaricis corrupta esset. Alii referunt ad stuporem, unde dixerit etiam Juven. [note: D. Laertius in ejus vita. Qui a cellussae tecti instar. ] Laeva in parte mamillae nihil Arcadico juveni subsultare. Sed cum priore sententia facit alterum ejusdem Cynici dictum, apud quem cum mentio fieret de puero quodam qui male pudicitiam tutabatur, Diogenes cujusnam is esset interrogatus. Tegeates, respondit, ludens scilicet ex ambiguo: nam Tegea civitas est Arcadiae: Tegos autem interdum pro lupanari ponitur.

[note: Plin. lib. 24. cap1. Videndus Theophrastus, ubi suprae. ] IPsa denique arbor Quercus, ea insignis asperitate, quae omnibus conspicua est, non immerito fertur usque adeo inimica oleae, ut eam juxta se positam extinguat. Olea vero cum sit pacis, mansuetudinis ac lenitatis indicium, excogitatum est Quercum olea complicare, cum iracundiam atque inexorabilem animi asperitatem sese ad lenitatem dedisse significandum fuerit. Contra addam [gap: Greek word(s)] ea, quae beneficium a Quercu consequuntur: scriptores enim naturalium rerum, hederam quercinam, viscum quercinum, et polypodium quercinum optimum dicunt.

HEdera autem non quercina tantum, sed qualiscumque esset, haudquaquam obscurae celebritatis erat apud AEgyptios: quippe quae propter continuum virorem vitibus etiam praeferebatur in sacris quod illae a fructu folia identidem amittant.

EA vero in primis quae corymbos nigros fert, sed et sine delectu coronamentis accepta Dionysio sacra, quod aeque est ac apud AEgyptios Osiridi, a quo etiam isti nomen: Chenosiris enim eorum lingua nominatur, quod Osiridis planta interpretatur. Praeterea Dionysius, Nysa urbe a se posita in ertrema fere India, hederam quam sevit, aeternum nominis sui monumentum esse jussit.

[note: Tum quod BAccho initiati hedera coronabantur Euripitur Euripides in Bacchis, et Dionysius in Cos mographia. Macr. lib. 7. Satnr. c. 1. ] THyrsis vero, quod telum est ligneum, circumfusa Hedera coopertum vini nocumentum hieroglyphice indicat sub ipsius suavitate latitare. Hinc Macrobius Liberum Patrem ait ferire per obliquum, circumfusae hederae latitante mucrone. Neque aliud sibi vult vitis supra caput Hecates praetendi solita, quae nimirum ostendit Fauni patris insidias, quas in natam vini opera construxit, de quo latius in Serpente.

USque adeo vero adhaesit haederae tenacitatis nomen, ut illigandi complectendique significatum, ut olim apud nostros flamini Diali non modo eam tangere ominosum esset, verum etiam nominare, [note: Nec ullum omnino nodum in cor pore habere, teste Fest, Pomp. ] ne inde illigatus aliquo modo, vel re, vel cogitatione deprehenderetur. Eaque de causa neque anulum quidem ei gestare licebat, libera siquidem omnia esse volebant sacrificulis. Unde sacrum factura Dido apud Maronem, unum exuta pedem vinculis in veste recincta legitur. Manifestum autem est hederam vincire quicquid fuerit, ad quod se applicuerit. Hinc Horatius Carm. lib. 1. od. 63. lascivis hederis ambitiosior dixit. Hinc Catullus mentem amore revincens, ut tenax hedera hac et illac arborem implicat errans. Et Gallienus Imperator:

Ea denique sive ab haerendo, sive ab eo quod edita petat, sive potius ab edendo ea, quibus adhaeserit nomen habeat. Libero Patri dedicata est, ut initio dictum, quod ita semper vireat ut et ille semper juvenis. Nam, Solis aeterna est Baccho Phoeboque juventa, vel quia mentes hominum ita Liber liget, uti ea quaecumque tetigerit impedit: ebrius enim quamvis solutum eum vel in angusta paupertate dicat Horatius, et Lyaeus a solvendo nomen acceperit, irretitam tamen habet mentem, neque sui compos est.

[note: D Epist. 5. ad Torquatum, lib. 1. ] IN numis plerisque caput hedera redimitum aspicias cum assertoris inscriptione: ut illud cum cornibus, ab cujus altera parte sigillum est cum racemo in dextera, in laeva spolium gerit: literaeque legi possunt, [?]. In aliquot aliis caput identidem hedera redimitum, ab altera vero facie Hercules cum clava et spolio literae sunt, [?]: infra vero, [?]. Sed dicerem ego populeam potius esse frondem, nisi flexuosus viticulae ambitus hederam potius referret. Sunt vero Thasii ab insula, quae Thraciae adjacet, unde Herculis progenitores oriundi, quo nomine illi sibi plurimum plaudentes, imaginem ejus numis exprimere instituerunt.

VInaria vero vascula, quae Cissibia plurimum appellant, orificium ad hederacii folii speciem informatum [note: Nomen esiam poculi Lugdunensis. Legimus tamen apud Serenum Samonicum Mollibus es hederae tornantur pocula lignis. Legendus Macro. l. 5. c. 28. super Cymbio et Cisimbio. Cantharus Bacchi. A Plin. lib. 16. ca. 35. Eclog. 3. ] habent: [gap: Greek word(s)] hedera: cujusmodi vasa quamplurima, quae longam sapiunt vetustatem, ubique Romae videas. Et quae nunc etiam e luto formantur, ad eandem pene formam rediguntur, a foliisque vulgo nomen habent, nam Folietae nuncupantur. At bona pars Italiae vasa vinaria quotidiani usus Boccalia, quasi, utputo Bacchalia dicere velint, appellant. quamvis [gap: Greek word(s)] pro vase vinario sit apud Homerum. Qui [gap: Greek word(s)] dicta putarunt, quod vasa olim ex hedera fieri solerent, hallucinari mihi videntur: nam neque quidem lignum satis idoneum, neque materia commoda est, cum satis constet, si poculo hederaceo mixtum infundatur, vina transfluere. Neque ego nunc poculorum genera perquiram, quae copiose satis ab aliis enumerata fuerunt: illud ostendisse satis fuerit, qua de causa bona eorum pars hederam supremo margine assimularent, quinetiam in nonnullis juxta ansam impressum hederae folium observes: et apud Maronem Pastor alibus quibusdam poculis super addita vitis, Diffusos hedera vestit pallente corymbos. Qua vero specie esset cantharus, qui Baccho dedicabatur, ut scyphus Herculi, si quaesierit quis, picturatione commodius quam verbis explicabitur. Pedem enim habet a latiori ambitu in angustum flexuoso interius ductu se contrahentem, ita ut ea pars tota desidentibus incurvis costulis describatur: mox intumescit in calicem, quod nomen nostris in sacrificiis tot jam ab hinc annis, specie nihil quicquam immutata, receptum est: hinc iterum angustari incipit, totoque ambitu intro versus incurvari, quo ductu ubi aliquantulum processerit, rursum aperitur, et cratera in summo patefacit. Adduntur hinc atque inde ansae, quas Aures Graeci libentius appellarunt, sed aures ego eas alia quam ansae sint forma factas intelligo: utpote quae quidem prostarent a summo vase, seu minime ad inferiora flecterentur. In morem autem Delphinorum alias ansae, alias anguium figuras. plerumque volutarum in modum [note: C Eclog. 6. ] fieri solitae. Sed et una tantum ansa praeditos plerisque locis cantharos in antiquorum monumentis aspicias, cujusmodi apud Virgilium est. Silenianus ille,

QUod vero Poetis hedera decerneretur, ut una cum Lauro coronam eorum perficeret, non tam [note: Hinc Mare Eclog. 6. Pastores hedera crescentem ornale Pottam. ] perpetuus utriusque viror, qui diuturna eorum opera significaret, in causa fuit, quam ut ostenderetur, eos, qui dignos hedera evasissent, Laureamque meruissent, et ingenio et arte praecelluisse: per Laurum enim insitam in ingenio vim, ac venae foecunditatem Apollinis irradiatione Iocupletem intelligebant: per hederam vero artem et industriam pervigili labore partam. Cujus rei id est indicium, quod hedera suapte vi admodum imbecilla humi semper reperet, neque se umquam attolleret: pertinaci tamen labore artificiosoque conatu pervincit, ut vel arboribus vel parietibus adhaerescens, paulatim irrepens supra omnium fastigia victrix evadat, et supremo in vertice dominetur, utroque [note: D Hedera cur poetis dicata. Horat. de Art. poct. Ibid. ] enim opus est, si quis velit excellere: nisi vero excelluerit, nihil quicquam profecit, quia Mediocribus esse Petis, non homines, non Dii, non concessere columnae. quare sapientur ait Horatius:

In eandem sententiam apud Pindarum legas, ut in Ape diximus, Poetas Iacte simul et melle pasci: quorum lac naturam facundiae ubertate affluentem, mel artem laboriosumque proficiendi conatum ostendit. Non enim sine magno labore, industria et artificio comparatur. Apud Athenaeum, quod minime dissimulandum est, legas, ex Seno Eliensi Grammatico desumptum, Aurocabalos, qui postea Jamborum Poetae nuncupati sunt, hederacea corona uti solitas: Ithyphallos vero talari tunica

manicatos, ebriosorum personas ridiculum in morem gestasse. Hinc apud Virgilium:

Sed ut ad Athenaeum revertamur, Phallophoros demum ait (ideae sunt hae impudentioris Musicae, lascivaeque apud veteres ceremoniae) serpyllo et paederotae herbis faciem occultasse, sertaque sibi ex viola et hedera nexuisse.

PRaeter haec vetustatis symbolum est hedera, cum semper circa vel arbores, vel aedificia, vetustate consumpta ruinosaque saxa maxime versetur: quin etiam ex eo Baccho sacra, veluti vina etiam de vetustate commendantur. Pindaricum porro est vinum a vetustate commendare, ut Epharmosto in Olympiis, [gap: Greek word(s)] . Ita Horatius passim:

[note: Nimirum quia jactarent perbetustam generis nobilitatem, qua Jubenalis beteres ceras dixit. Hedera cur betustatis symbolumsit. hinc a Ciceron. in Pisonem, Obrepsisti com. mendatione fumosarum imaginum. ] Sic Tibullus, ut corrupta obiter lectio corrigatur, lib. Amorum secundo, Elegia prima:

Fumosi enim Consulis, non Fumosos Phalernos, ut imperiti nonnulli putant, eadem synepeia apud Juvenalem habetur:

Notum enim quemadmodum Romani studiosissime curarint, ut atria sua majorum illustrium imaginibus complerentur, ad excitandam scilicet posteritatem, ut quod sibi ad imitandum proponerent, assidue conspicerent. Fumosos igitur, prae vetustate quadam veluti fuligine coloratos. Hedera autem cogere in senium arbores creditur, ipsaque non nisi senescentibus libenter adhaerescit. Extant super hoc luculentissima Laberii carmina, quorum ea duo tantum afferam, quae ad sententiam, qua de nunc agitur, congruere videntur:

Neque quidem ea tantum de causa, quia vetustas vinum commendet, et hedera sit vetustatis indicium, ea Baccho sacra pernibetur, sed quoniam, ut super ejus vi Plutarchus disserit, commanducata hederae folia ebrietatis speciem quandam repraesentant, et proclives ad furorem mentes incitant.

ATque hinc demum existimant eruditissimi viri coronas hederaceas Poetis attributas, siquidem motus ille divinitus fit, ut author est Plato, quo Poetarum mens concitata, imagines rerum tot supra naturam concipit, et in ea interdum mysteria scriptis mandat, quae paulo post ipsi abeunte furore vix intelligunt. Unde non immerito excludit sanos Helicone Poetas Democritus, eosque tantum [note: Horat. de arte Poet. ] admittit:

QUoniam vero Milax, ut vocabulo utar AEginetae, quadam cum hederae foliorum viticisque similitudine ita congruit, ut ea multi magno ceremoniarum errore pro hedera usi sint, ignorantes funestam esse, et omnibus sacris et coronis infaustam, ideo visum est in hoc hederae commentario

eam dissolvere ambiguitatem. Quatuor enim distinguitur speciebus: arborea una, quae nostris taxus [note: Hederassacies quatuor. ] est virgulto assimilis: sed aspera et spinosa, surculis, ramis, pediculis, et foliis paluri instar hamatis, labruscae propemodum racemis praedita, quam Venetiis in semotioribus Lignipedum hortis in pergula surrectam aspexi. Hederae aliae duae propiores, quarum una Laevis, altera Hortensis appellatur, sed usque adeo sibi invicem assimilatae, ut utramque plerique unam tantum speciem existimarint. Siliquis hae lupinorum tunicas magnitudine adaequantibus foecundissimae, in quibus grana ad faseolorum similitudinem renunculorum figuram referentia delitescunt pressiora in aliis, in aliis torosiora. Colorum multa varietas, in aliquibus lutea, in aliquibus purpurea, nigra alia, alia variegata ex nigro et albo, furculo in omnibus junceo ad admirandum altitudinem excrescente: foliis propemodum hederaceis, nisi quod hederis unicuique singula, his passim trina: hederae tenacia, et perpetua, et laevore quodam placida, his asperiora debiliaque, et cum vento simul interdum abeuntia Autumno prorsus decidua.

FLos harum coronis intextis funestum habet hieroglyphicum. Florem vero ferunt violis admodum [note: Plin. lib. 16. c. 3. haec omnia. ] similem, colore in aliis candido, in aliis puniceo, in aliis etiam subpallido, ex quibus Iugubres coronas fieri Plinius attestatur, infandosque esse dicit omnibus sacris et coronis: causamque affert, ob crocum in eam herbam amore smilacis conversum: quam quidem sabulam Naso 4. Transmutationum libro, unico eo versu tangit:

De qua quidem fabula cum nihil aliud extaret, nos olim de cultu ejus herbae viticulive justum opusculum hexametris cecinim us fabulaeque totius argumentum explicuimus. Idem Plinius ait Vulgus ignorando, hancque hederam existimando, festa sua polluere. Nam et Poetis, et Libero Patri, aut Sileno, Smilax jam pro hedera facrabatur ab iis, qui omnino quibus coronandi essent ignorabant Legumen hoc diu nostris regionibus ignotum, nunc nuperallatum e Sicilla Romam, multorum hortos tota jam Italia coepit multiplici fruge foecundare. Oblectat mirifice fructus tum lepida colorum varietate, nitoreque gemmarum instar arridentium, tum opere topiario surculus, qui foliorum sylva densissima in metas erigitur altissimas, et muris applicata paucorum dierum spatio ad celsa quantumlibet [note: ADioscor. c. 140. ibique Mattheol. ] aedium fastigia prorepit, turres exuperat, nullius arboris proceritate superatus. Ideoque in spatiosas scenas latissimaque tentoria, quo praecipue anni tempore magis expetuntur, mirabili pampinorum feracitate contexitur. Tum cibus leguminis non, ut multi tradunt abominabilis, sed gustu gratus atque suavis: nam et disclusus a tunicis, et cum teneris adhuc siliquis aqua incoctum, lautis etiam coenis apponitur. Quam vero medici damnant, forte trachea illa est, paliuri spinis praedita, quae racemulos quosdam ad instar labruscae producil.

QUoniam vero nobilissime Hieronyme, spem eam quam de praeclara ista indole tua optimam omnes conceperant, vel ante tempus explere, tam in bonarum artium studiis, quam in insignium morum elegantia jam dudum occoepisti, Amygdalam tuum esse hieroglyphicum animadverti: ea enim arbor ante alias omnes floribus induta, non suae tantum spem ostentata opulentiae, sed et aliarum [note: Georg. l. 1. ] frugum annum feracem pollicetur. Unde Maro cum videret eam primam omnium florere, nimentis concipere nos posse monet his versibus:

Quod si spes, ut Speusippus Platonicus definit, est expectatio boni, velut e converso metus animi concitatio in expectatione mali, sic que floribus inspectis usum inde fructuum expectare solemus,

nulli dubium erit, quin flos sit futuri boni praenuncius, et frugem paulo post fuccrescentem pollice. atur: nam et Themistius jucundissimam et floris speciem fructuum praenunciam esse dicit.

[note: Tubentus spei semper plena. Hinc Virg. de obitu Maec. jubentam florentem, Obi. 3. Amor biridem dixere, et Cherea in Eunuchio, pu. ellam 15. annorum florem bocat. ] AD haec flos omnis juventutis habetur hieroglyphicum: juventus autem omnis semper Spei plena, cum senetus contra omnia desperet: sive hoc accidit juvenibus ex exiguo rerum usu, senibus vero ex irrita multorum votorum experientia: sive quia juvenes natura vegetiore, quae cupiunt ardentius sutura etiam sibi proponunt, spemque impendio pascunt, senes debilitate confecti, prae timore etiam cum assecuti sunt, diffidere videntur, ideoque bonis minus gaudent. Alii dicunt aequius ideo sperare juvenes quam timere, quia spes est de futuro tempore: in senibus autem multa memoria residet, ac earum praecipue, quaespem plurimam elusere, tum autem memoria ipsa spe quodammodo contraria constituitur.

DOrro senectus, quae sese hic obtulit facit ut ad amygdalam rursum revertamur, ejus siquidem hieroglyphicum in Divinis literis accipitur ex plantis, quia, ut etiam ex Maronis descriptione vidimus, arbornulla densiorem florum ubertatem reddit quam Amygdala. Locus autem est in hanc sententiam apud Salomonem ad calcem Ecclesiastae: Florebit Amygdalum, et pinguescet locusta, et dissipabitur capparis, atque haec incoeptabunt, homine jam in domum aeternitatis suae profecturo. hoc est, [note: Eccles. c. 12. ] ut apud Eucherium, canescet homo, tumebunt pedes, et concupiscentia frigescet: nam haec plurimum homini in postremo vitae tempore accidere consueverunt, ut inde in terram, quasi in aeternitatis suae domum redeat. Proculdubio autem indicium appropinquantis mortis est, cum canis caput albicat capillis. Mitto illud quod D. Hieronymus notat, quosdam interpretari per amygdali florem sacram spinam, quod decrescentibus natium carnibus spina succrescat, et floreat: nam hoc et illud senii est.

APud Hieremiam primo capite, ubi se in virgam vigilantem videre asserit, Theodotio reddit amygdalinam. Unde colligitur, amygdalum castioris hieroglyphicum esse temperantiae: nucem enim eam videmus amarissimum habere putaminis corticem, testaque lignea, eaque durissima cingi, amaritie corticis difficultatem indicante, integumenti duritia virtutem ipsam: fieri autem ut cum putamina illa et amara et dura summoveris, fructu fruare suavi admodum et delicato. Sic continentiae castigata coercitaque custodia, amata primum videtur, perdifficilis, et ab omni delectatione remotissima, sed ex qua fructum colligas ducissimum sua vissimumque: ait enim Hesiodus, virtutis radies amaras esse, fructus vero suavissimos.

[note: A Plin. lib. 15. cap. 22. hac. Eccl. 8. ] AB amygdalo ad nucem juglandem transire non incongrum, cujus est hieroglyphicum ut nuptias prae se ferat. Credidere multi, ait Plinius, quia nuces cadendo tripudium sonumque faciant; qua de causa dictum illud. Sparge marite nuces. Sed verisimilior causa est, quam ipse comminiscitur; ob integumentum duplex, pulvinati primum calicis, mox lignei putaminis, quali propemodum operimento foetus muniantur.

[note: Capparis Hebraeis Abion. ] UT vero et Capparim absolvamus, super eo multa et varia tam Hebraici interpretes, quam Latini et Graecibunt. Sed qui diebus nostris scripsere Capparim libidinem perfrigerare, hoc loco, teste eo, decepti

videntur, quod minus animadverterunt Salomonem id notare voluisse, cessare tunc libidinis ardorem, cum Capparis nulla esse coeperit: id enim aperte signat, Dissipata fuerit: perinde ac si [note: Eccles. c. 13. ] Graeci per fabulas suas philosophentur, tunc ardorem Leandri gelidis aquarum fluctibus superari, cum primum Herus lucerna fuerit extincta.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER LII. DE FUNESTIS ARBORIBUS, ET CORONIS ALIQUOT. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD LAURENTIUM GRANAM.

LUctuosissimo illo die, quo Celsi Melini justa, Academia universa deposcente, pervetusto majorum ritu celebravimus, memini te (facundissime Grana) dum funeris apparatus instruebatur, multa de me quaerere super funestarum significationibus, quod nonullam hujusmodi rerum inquisitioni operam dare me non ignorabas. Tuque meminisse debes pauca admodum ea fuisse, quae mihi tunc, tanti ac talis amici casu consternato, memoriae succurrissent: tum quod eo totus conversus eram, ut quae multa n praerepti juvenis desiderium ad octissimo quoque conscribebantur, sedulo colligerem collectaque publicarem: tum quod nolebam eo tempore te nugis meis occupare, studiorum tuorum socium laudare meditantem. Quem quidem tu non laudasse tantum, sed diuturniori, vel aeternae potius vitae visus es mihi restituisse. Dignus quidem Celsus, qui tam eruditum, tamque elegantem funeris sui laudatorem sortiretur: Dignus tu quoque, qui de juvene tam praestanti, tam docto, tam probo verba faceres, quamvis id laetiori argumento factum omnes maluissemus. De qua quidem oratione tua multa alii praeclare predicant: noc ecuperasse te et nostram et omnium expectationem, qui de optima quaeque conceperamus, verissime profitemur. Tibi vero an ego responsurus sim in iis quae percontatus eras, adhuc ambiguum est mihi: curavi tamen, ut si quid per diligentiam assequi possem, tuae me flagitationis memorem fuisse comprobarem. Itaque Cupressum, et Pinum, et Populum, et pro corona Smilacem, et quaedam alia, quae funesta sunt, per quisivi, de quorum significatis commentariolum hoc ad te conscripsi. Illa vero meminisse debes, cum de coronis quaereretur, quibus cenotaphium cingeremus, respondisse me, ex Salice, ex Moro, ex Caprifico et Loto demum serta contexenda. Ex Moro, quoniam senilem prudentiam tam juvenili aetate prae se ferebat. Ex Salice, proptere a quod summa erat adolescens continentia praeditus. Ex Loto, ad divinum ejus ingenium, et omnifariae doctinae studium: quorum quoque omnium futuram spero industriam, quaecumque esse potuit, meam, quod non contanter satis amico facere procumrim. Esto igitur apud te nostri hoc amoris qualecumque monumenturm: neque id horrori sit, quod feralia donamus: utpote qui Philosophus non minus rerum fines, quam ortus progressusque sis contemplari solitus. Sed jam quid haec sibi lignorum strues velit, inspiciamus.

CUpressi significata apud Horum nulla sunt, apud Latinos et Graecos pleraque memorantur.

[note: Qui a Diti sacra, ideoque pro signo funebri ad domos posita. Plin. l. 16. c. 33. Palma pro Judaea cur. ] ATque illud in primis, quod pollutonis aut incestati de alicujus morte loci, aut funeris signum fuit, feralique illi apud omnes cognomentum: quia cum minime recidiva sit, humanae conditionis sortem referre videatur. Quamquam Herodotus unam solamque Pinum ex arboribus recisam minime repullulare tradit, esseque, ut ipse ait, [gap: Greek word(s)] . Nimirum animadverterat homo multae diligentiae, recisam Cupressum in Creta beatiore insula repullulare, quod de Pinu nusquam observarat.

QUoniam vero Cretae id praecipue concessum, ut renascentes, quae praefectae fuerint, Cupressus videat, nonnulli Cretam per ejusmodi arborem significari tradiderunt, non aliter quam Palmam pro Judaea poni in Vespasianorum numis observatum: Palmae siquidem et laetius et frequentius in Judaea proveniunt, quam usquam alibi. Cupressata porro Gnosiorum celebrat Plato, in quibus aestivo [note: Suet. in Vespasiano c. 8. ] die de legibus commentum a Megillo et sociis tradit. Non immerito autem magno habitum ostento, cum arbor Cupressus altitudine conspicua in Vespasiani agro avito sine ulla vi tempestatis evulsa radicitus repente procidit, ac insequenti die viridioratque firmior eodem vestigio resurrexit, grande ut inquit Tacitus prosperumque, assensu aruspicum et summa claritas juveni admodum Vespasiano promissa. Apud Plinium legas, ubi de prodigiosis arboribus disserit, arbores multas, sine tempestate, ullave causa alia, quam prodigii, cecidisse, ac sua mox sponte surrexisse quae fuerint fausti ominis et ostenti. [note: Medice arborisprodigiis mirandum. ] Sedenim ne nostra negligamus, vetustis rebus nimium applaudentes, in Mediceis aedibus quae thermis Alexandrinis dirutis incumbunt, hoc Romae vidimus, quod huc inservisse minime fuerit importunum. Paucis admodum ante diebus quam Leo X. Pont. Max. moreretur, Medicam arborem, procerae admodum magnitudinis, sed magna sui parte in latitudine ramos ad parietem affixam, ut perpetuo virore aulaea, quae dicuntur, facere viderentur, casu nescio quo, noctu solutis pergulae compagib. ita concidisse, ut cacumine terram attingeret, et a porticu in xystum prodeuntibus praealtae curvaturae [note: Quia praeceptor et agnostes Careli 3. Imp. ] arcum exhiberet. Subsecuta mox clarissimi principis mors. Neglecta arbor, omni tunc familia aliis negotiis occupata. Creatur interim Hadrianus VI. Pont. Max. ab extremis usque Morinis in Italiae ludibrium perquisitus. Insequitur statim ab electione, maxima hyemis inclementia, nives juges, et in multos dies terrae, pertinacia Romano solo insolita, inhaesitantes, qualem tempestatem et nivium altitudinem, asperitatemque acris nemo quantumlibet natu maximus Romae se vidisse profitebatur. Saeviit ea hyems in citreos lucos, et viridia omnia, Medicis arboribus consita perstringit, et ad radicem usque adurit: omnesque illae hujusmodi arborum deliciae, quae Romae plurimae frequentissimaeque erant, auferuntur: sola e nostris illa observata incolumis, quae ante Leonis obitum prociderat: ac omnis ille ordo, qui ad eundem parietem adhaerescebat, minima jactura laesus, caeteria omnibus ad repullulationem succisis ad imum caudicem. Quod si altero vix anno completo Clementem VII. Leonis praemortui fratrem patruelem ad Pontificatus fastigium evectum vidimus, cur Medicam illam arborem in ejus aedibus, et inclinatae fortunae dejectam, et felicissimi successus, ab hyemis tam horridae saevitia servatam, fuisse praenunciam affirmare vereamur.

SUnt qui Cupressum funus quidem et sepulcra, sed non nisi nobilitatis significasse contendant: [note: Lib. 3. Arcae ex Cupresso. ] quod et Lucani testimonio confirmatur, ita dicentis: Et non plebejos luctus testam Cupressus. Sane Thycydides libro historiam II. arcas fuisse dicit ex Cupresso, in quibus eorum efferrentur ossa, qui pro salute patriae mortem oppetere non dubitassent. Hujus autem instituti, ut Cupressus defunctis accommodaretur, principium non nulli ad historiam refferunt: ajunt enim Asclepiadis authoris gravissimitestimonio, Boream Celtarum Regem cum filiam Cyparissam nomine amisisset, arborem hanc in ejus tumulo saevisse, a qua inde nomen inditum Cyparisso: mox a satu illo luctuosam feralemque haberi coeptam.

[note: Unde arae defunctori, ] NAm et in ostentis mortis in dicium fuit, quod tim aliis eventis tim Imper. Severi casu comprobatum est, cum AEthiops quidam clarae inter scurras famae, cum corona e Cupresso facta illi obviam

[note: seu tumulia cupresso ornabantur. ut Polydor. AEne. lib. 3. et flores demorum. Seberi Imperatoris casus. ] processisset, quem cum ille iratus removeri ab oculis praecepisset, coloris tactus omine, respondisse ille dicitur. Totum fuisti, totum vicisti, jam Deus esto victor. Paucis vero post diebus Severus est vita functus. Quod vero pertinet ad colore, fertur et Hadrianus Imp. ex Mauri occursu extrema sibi jam ingruere concepisse.

CUperssus porro in tutela Ditis Patris, et ejus arboris rami sepulcris affixi, adsculptive, Dis Manibus commendari defunctos indicant. Atque hoc est, quod apud Horatium legas, arborem nullam hominem ad inferos sequi, praeter invisas Cupressos.

[note: Simulacra ex cupresso. ] EX ea autem arbore simulacra Junoni Reginae fieri jussa, in Plerisque prodigiorum expiationibus observatum: ut Cn. Cornelio Lentulo, P. Licinio Coss. Cupressea simulacra Junonis Reginae posita per virgines viginti septem, quae Urbem lustraverunt.

ET in Lebetharis Orphei simulacrum ex Cupresso cultum, quod cum Alexandri temporibus sudorem multum emisisset, omnibus eo prodigio perterrefactis, responsum est ab Aristandro viro sapiente, bene sperandum, siquidem quod nunc opus Alexader aggrederetur, ob rerum gestarum magnitudinem maximum esset sudorem et laborem Poetis ac Musarum cultoribus allaturum.

[note: Hinc Plin. l. 16. c. 33. illa ait morosam fructu superbacuum. ] INdicat etiam Cupressus rei cujuspiam sublimitatem atque pulchritudinem, ex qua tamen nullus percipiatur fructus. Quare Phocion, cum Leosthenes Athenienses in bellum impulisset magnaque spe ad libertatis et principatus nomen erexisst, illius verba dicebat Cupressus esse similia, quae cum procetae admodum sint et pulchrae, fructum tamen non habent. Cessit inde res in proverbium [gap: Greek word(s)] , de re speciosa quidem visu, sed prorsus inutili. Spectatu quidem jucunda est Cupressi proceritas, effigiesque illa metas imitata, fructu tamen supervacua est baccisque torva, diceret Plinius

[note: Diu simula. cra ex Cupresso cur: fiebant. Plin. ibid. Lignu ejus nulla teporis teporis diuturnitate suabeolentiam exuit. Mat. in dioscor. lib. 1. c. 87. ] CUr vero Diis simulacra ex Cupresso fieri soleret, in causa est materiam perpetuitas, odorisque suavitas, quae perpetui thymiamatis loco esse videretur. Cupressum enim neque cariem, neque vetustatem sentire tradunt, neque temere rimam aperire, ullave parte fatiscere. Simulacrum Jovis in Arce ex Cupresso a condita Urbe sexcentesimo sexagesimo primo anno dicatum, tempore adhuc suo durare Plinius attestatur, qui quidem anni essent circiter CC. Plato leges publicas acta decretaque sacris monuit inferendas tabulis Curpressinis quod eam materiem aere perenniorem arbitraretur. Quantu vero pertinet ad odorem, Inde Cupressum inter aromata propemodum venerantur.

ET Pinum, mi Grana, non parvam habere cum Cupresso similitudinem, exploratum est.

NAm mortis ipsa quoque indicium est, de qua idem observatum ubique, arborem excisam semel minime subpullulascere. Unde Staphylus Poeta, [gap: Greek word(s)] , hoc est, in morem piceae dixit. Et apud Homerum [gap: Greek word(s)] , lethale telum exponunt interpretes vetustissimi, quamvis alii ad solam referant amaritudinem et acerbitate, qua sit arbor ea praecipue praedita: quandoquidem amaritudo ipsa ita est morti affinis, ut vice versa mors interdum pro amaritudinem usitatissimo mortalium sermone proferatur: neque hodie tantum, verum et apud vetustissimos hominum ita fieri solitum inveniamus. [note: Amaritudi nis in sacris significatio. ] Nam 4. Regum, cum Prophetarum grex Elisaeum esset, et eorum unus egressus in agrum colocynthidas agrestes ligisset, easque conscissas in ollam pulmentariam parasset, neque eorum quisquam propter amaritudinem gustare posset, clamaverunt ad Elisaeum dicentes, Mors in olla est:

hoc est, tanta est pulmentarii amarities, quanta mortis est. Eodem modo paucis ante diebus, cum post raptum in coelum Heliam, Hierichonta se recepisset, queti sunt ejus loci cives, aquas esse apud se pessimas, quas divinitus cum dulces reddidisset, numinis dictum citaverat: Sanavi aquas hat, et non erit ultra mors in eis, Sed ut ad piceam revertamur, Herodotum nonnulli carpunt, quod solam piceam praefectam non repullulare dixerit, cum et Cumpressum, et alias quadam plantas ipsi agnoscant, [note: Citatus a Diogeniano meminit et Suidas. ] quae idem patiantur. Sed quantum ad Cupressum, attinet, diximus nos Herodotum ad Creticam respexisse, quas repullulare constans fama est. De Pinu vero, quod Staphylus Pini more dixit, pro abolitione, excidioque supremo, in memoriam adducit terribilem eam Croesi denunciationem, qua per caduceatorem Lampsacenis interminatus est, eos ut Pinum exterere, nisi Miltiadem, quem per insidias ceperant, missum facerent. Cumque Lampsaceni inter se quaererent, quid illud esset, quod Rex se ut Pinum diceret, extriturum, a grandiore natu cive edocti sunt, eam arborem semel excisam numquam amplius subpullulascere. Quod illi excidium veriti, Miltiadem confestim e vinculis exemptum liberum abire permiserunt.

[note: Isthmia quid [?]] ISthmiaci quoque certaminis praemium Pinus erat. Neque vero Pinu tantum, verum etiam arido olim apio sacri ejus victores coronabantur. Funestum enim esse etiam apium, suo loco docebimus. Quae vero apii corona Nemeorum victoribus dabatur, ex eo viridi texebatur apio, ut interpretes Pindari monuerunt. Erant vero Isthmia in Melicertae memoriam instituta. Et Pausaniae adhuc temporibus Pinus apud aram Melicertae germinabat, quem puerum a DeIphino delatum expositumque, Sisyphus rei miraculo motus in Isthmo sepelisse fertur, et certamen illud instituisse.

NAturae imaginem esse Pinum dicit D. Ambrosius: quippe quae semina a primo illo divino coelestique privilegio accepta custodiat, partusque suos quadam veluti annorum vice et ordine reserat, neque nisi vi caloris admota excludat. Atque eadem ipsa nux flammae speciem imitatur, lacunatis in turbinem toris reticulato opere circumductis.

EOdem argumento et causa Cybeles Deae symbolum erat Pinus: nam et ipsa Dea rerum omnium [note: Quia ab ea Attys pastor in Pinu conbersus fertur. Numi cum capite Cybeles explicatio. ] mater habebatur. Videre vero est numum, in quo caput Cybeleium est de moret turritum, ab altera cujus parte corolla impressa est ex duobus ramis Pineis, intra quos literae sunt [?]MTPNAI[?]N. Ubi illud quoque adnotatione dignum, quod litera [?] in eo numo figuram habet Latinae aspirationis in latus prostrata, ac solo projectae, [?] Hinc enim crediderim multa ea Graecorum vocabula, quae apud eos a vocali incipiunt aspirata, per S a Latinis enunciata, utpote qui aspirationem S literam esse arbitrati sunt. Sic [gap: Greek word(s)] septem, [gap: Greek word(s)] serpo, [gap: Greek word(s)] sus. Sive ea literae Z nota fuerit, quod veteres inscriptiones plurimae Z pro S litera ponunt: ut ZMYRNA Romae in Divae Anastasiae, et in Campo Florae in Vejentibus arce castri novi, OS SUIS ZMARAGDI: in foro Trajani, AEMILIUS ZMARAGDUS. et innumera alia, de quibus Grammatici viderint. Per Hetruriam vetusta pleraque conditoria Pinum insculptam habent, sive funerali argumento, sive quod apud eos Cybele olim vere coleretur.

APud Sicyonios Pinea nux AEsculapii symbolum habebatur. Nam et Pausanias author est, eum Deum cum sceptro, et nuce Pinea in manu altera, sculptum esse.

[note: Quae arbores ferales. ] ACcedit his Populus, multae et ipsa apud venerationis, quamvis inter infelices damnatasque religione recenseatur: quo in numero sunt omnes, quae neque seruntur, neque fructum ferunt.

[note: Quod neque semen neque fructum ferat. Plin. lib. 17. c. 10. ] FUNUS. CAP. XVIII.

EA quoque apud aliquos inter ferales habita. Nam apud Rhodios udi funebres in honorem Tlepolemi celebrabantur ab impuberibus pueris Populo coronatis.

PEr eam tempus etiam indicabant: propterea quod arbor ea bicoloribus sit foliis praedita, ex quo praecipuas ipsius temporis partes, quippe diem ac noctem refere videatur. Ideoque Probus [note: Lib. 16. 53. ] Herculi dicatam ait, quod Physici tempus per Herculem interpretantur. Quinetiam hoc habet Populus commune cum temore, quod ejus folia post solstitium circumaguntur: nec alio argumento [note: Eclog. 7. Olympioni cus in libro de plantus. Fabula. ] certius intelligitur sidus confectum, ait Plinius. Sunt vero et aliae arbores, quae foliis bicoloribus variae conspicuntur, ut salices, oleae, citri: in illis tamen color pene idem, licet ab una parte dilutior, ab altera densior atque coloratior habeatur. In populo vero, hac praesertim quae alba nuncupatur, nam ea est Alcidae gratissima, ut Maro, et in ejusmodi accipitur significatum, candor ex una parte pene nivenus ac cerussatus, ex altera porracei folii instar validissimus. Narrant nonnulli fabulam, Herculem cum ad inferos descendit, ejus arboris coronam gestasse, atque eam foliorum partem quae foris conspicua erat, fuligine tetri chaûs obscuratam, quae interius condebatur sudore ablutam candidiorem evasisse: inde cum surculos eos in Acheruntis ripe sevisset, seminium id late propagatum. Sedenim ut apud Pausaniam est, Hercules Populum albam ex Thesprotide regione juxta Acherontem fluvium genitam ad Gracos transtulit, atque hinc locus fabulae datus. Acheron enim Thesprotidis fluvius leucem, quae alba est Populus, passim fert, perinde ac Alpheus oleastrum, Asopus Boeotiae juncos, Menander myricas, Perseam Nilus.

[note: Plin. lib. 19. cap. 8. [gap: Greek word(s)] vos. Corona in Nemeeis ex apio connexa. Luciamus. De Gymnasiis. ] EX herbis vero ante alias omnes maxime ferales est apium. Neque tamen hic ego contenderim, utrum Selinon atque Petroselinon idem sint, an aliquid inter se dissideant, quam provinciam sibi doctissimi hac aetate viri suscepere, satis habiturus, si, quae ad hieroglyphica quomodocumque pertineant, significata commemoravero.

HOminem apio, verum eo viridi, coronatum, Nemeeorum victorem significare magis vulgatum est, quam ulla indigeat repetitione. Quodque ea certamina in Archemori, ita ab Amphiarao vocitati, celebritatem instituta essent: quamvis nonnulli dicant, Herculem Nemeeo Leone domito certamen id sacravisse, cujus pretium apium esse voluerit. Ideoque herbam apium appellatum, de qua Pindarus Numeeis Alcimedae AEginetas, [gap: Greek word(s)] . Historia tradit herbulam hujusmodi ex Archemori sanguine progenitam. Alii volunt inde Leonis herbam dictam, quod apium in Nemea laetissime vulgoque proveniret, qua Leo ibi versatus affluenter admodum pasceretur.

NImirum igitur apium luctus indicium est, quandoquidem herba ea, ut Pindari interpretes ajunt, est inferis sacra, luctuique dedicata. Nam, ut Graeci authores prodidere, terrestre admodum est: effunditur enim libenter humi, plurimumque occari gaudet, ut solo propinquius adhaerescat. Satum ejus semen, ut aniculae nostrae fabulantur, ad inferos proficiscitur, prius quam enascatur. Orta inde fabula, quod ob soliditatem atque duritiem, qua praeditum est, aliquanto diutius quam alia intra terrae viscera morari videatur. Itaque mortalis Opheltes, qui mox Archemorus, terreno fuit honore decorandus: ex quatuor enim illis insignioribus certaminibus, Olympiis, Pythiis, Isthmiis, Nemeis, ut Archias:

[note: Quiae mortem Am phlaraeus et [?] principio bitae esset baticinatus [gap: illustration] principium, [gap: Greek word(s)] mort. ] Mortales Archemorus, et Melicerta, qui et Palaemon Dii, Jupiter et Apollo. Praemia, Apollini Laurus, quae pomi etiam nomine nuncupatur, ob gradiores baccas, quae Laurus Deiphica producebat, unde coronae illae decerpebantur, de quo vide apud Lucianum. Jovi oleaster, Palaemoni pinus aut aridum apium, viride vero Archemoro, olimque oleam. Minime vero praetereundus his locus est, ad utrumque significatum funeris et victoriae optime accommodatus: quippe cum Timoleon copiarum Graecarum dux, audito Bomilcaris et Asdrubalis Carthaginensium adventu, qui classe bene magne comparata missi fuerant ad Graecos tota Sicilia pellendos, ipse cum quinque tantum peditum millibus, et equitibus mille, hostibus occurrere statuisset, profectusque Syracusis cum ad Crinisium amnem, quo sciebat hostem venturum, processisset, factus est obviam mulis apium ferentibus: perterrefactis omine militibus, qui apio sepulcra coronari non ignorabant, quem morem plutarchus in Symposiacis enarrat: vulgatumque erat inter Graecos adagium, incurabilem valetudinem apio indigere. [note: Timoleontis apophthegma et stratagema. ] Imo, inquit Timoleon, Coronae vobis vel ante victoriam offeruntur, ad id scilicet alludens, quod Isthmiis victores apio coronabantur: dictumque eventus comprobavit, Carthaginensibus postridie victis profligatisque majore suorum civium strage, quam unquam antea passi essent, insignique ac memorabili victoria Timoleonti acquisita. Sane plerisque in antiquorum monumentis, et in adicultis cantharis atque carchesiis, apium observes, quippe mortis atque luctus indicium. Eo autem sepulcra, et alia mortuorum conditoria substerni solita priusquam cadavera inferrentur: eaque de causa cum veteres in conviviis omnibus fere aliis coronamentorum generibus uterentur, flores et herbas omnes huc admiscerent, uno in primis apio, utpote quod nihil ad hilaritatem faceret, abstinebant.

[note: An quia prima fertur Circeis in Elpenoris tumulo bisa. ] ESt et Myrtus inter funestas arbores adnumerata, qua Thebis qui vincerent Jolea, coronabantur, de qua Pindarus in Isthmiis, [gap: Greek word(s)] . Fuit autem Jolaus heros apud Thebanos divinis cultus honoribus, ad cujus tumulum Jolea ludos celebrabant, et hujusmodi conam ex Myrto praemium instituerat: propterea quod, inquiunt interpretes, funebris esset arbor. Verum cum longe plura sint ab ea et genii et boluptatis significata, inter funestas has Myrtum prorsus inserere noluimus, sed eam cum laetioribus, Rosa, Hedera, et quibusdam aliis conventiori loco pangendam existimavimus.

POstea vero quam justa iis, qui praeclaro fuerunt ingenio, rite persolvimus, tempus est ut ad laetiora convertamur argumenta. Promiseram enim superioribus diebus (Grana) tibi, priusquam funus hoc incideret, de Salice, de Maro, de Caprifico, de Loro, quae deducta essent hieroglyphica praescribere. Ea igitur in hunc modum disponemus.

SAlicem in primis esse vinculorum symbolum, tum ex quotidiano ejus virgulti usu manifestum ad id enim plurimum comparatur: tum Divinae etiam literae attestantur, cum Judaeos dicunt patriis [note: Psal. 136. ] abductos sedibus, miserrimo Babylonis incolatu organa sua in salicibus suspendisse, de uqo paulo post.

[note: Ideoque a Graecis agnon dicta, Plin. lib. 24. cap. 9. ] QUod autem nonnulli ajunt salicem castitatis indicium esse, tametsi de ea nihil AEgyptii, non incongrue tamen confictum est: sive sit propter vinculi significatum, quod ejus materia sit plurimum apta vinculis, atque coercitionis indicium sit: et castitas ipsa modo zona, modo campestri modo alio atque alio vinculo coercenda praecipiunt. Sive sumptum ab Amerina salice quae lectis accubilisque impositas, castitatem inducit. Sive ab eo, quod plerique authores tradunt, folia hujus

arboris contrita et pota, intemperantiam libidinis efficaciter fraenare: saepius vero sumpta, usum in [note: Ad Venere [?] impetus in bibet. Ibidem Plin Salices cu frugiperd e dicta sint. Hom. Odys [?] et Theop de Plant. lib. 3. c. 21. Plin. l. 20. c. 21. ] totum auferre. Unde Homerus sapienter salices [gap: Greek word(s)] , nostri veteres Frugiperdas appellarunt, vel intructuosas, cujus scilicet semen in potu acceptum efficit ne conceptus subsequatur. Sane Porphyrius in iis, quae circa Homerica philosophatur, salicem ab eo [gap: Greek word(s)] vocari tradit, quod semen prius quam maturescat abjicit. Sed idem ea potius de causa dictum putat [gap: Greek word(s)] quod semen illud, sive fructum appellare quis mali ex vino propinatum sterilitatem faciat seminali omni vi protinus labefactata. In Divinis porro literis, ubi jubetur populus Dei tabernaculorum festa celebrare, quippe in tentoriis omnes habitantes Palmarum ramos, ac frondes salicis manibus praetendere, nimirum per salicem continentiam intelligimus. Idque volumus admonitum, apud Orig. homil. 9. super Exodum, in qua de tabernaculo agitur, eo loco in damno esse impressos codices, ubi legitur: Arbor autem populi et salix, virgulata sunt castratis, Neque alia de causa crediderim apud gentes lascivissimo, quem fingunt, hortorum custodi salignam falcem adhibitam, nisi ut Veneris pruritum, et impudicas cogitationes castitatis falce rescandas admoneremur.

[note: Plin. d. li. 14. c. 9. ] SAlicem porro sterilitatis hieroglyphicum intelligi voluerunt, Maronem secuti, qui alicem inter infoecundas memorat plantas: ubi Servius semen salicis esum infoecunditatem ait muieribus gignere, quippe qui Maronem ajunt eam infoecundam appellasse, quin semen non habeat, norint salices habere in foliis grana quaedam, quibus vis seminis inest, ut eo commisso terris arbor surgat tanquam surculo desosso, vel aeque ac si de semine pullularet. Sciendum tamen eam ocyssime semen perdere, quippe quod ante maturitatem in araneam abeat. In Creata tamen insula fructum ad maturitatem ferre perhibetur.

[note: Psal. 157. ] EUthymius ubi, quod superius attigimus, legitur, In salicibus suspendimus organa nostra, per salices otium interpretatur, propterea quod arbores hae sunt infoecundae, quippe sine ullo utili, ut dictum est semine. Nam cum Judaei in eam tracti captivitatem prope Babylonis flumina desedissent, captivitatemque suam tantam deplorarent, nihil habebant quod eos ad cantus hilaritatem invitaret. Ignavam igitur per otia vitam trahere cogebantur.

SUnt qui per integram hanc et adultam jam arborem praematurum incrementum, adolescentiamque ante annos mira auctam proceritate, significari velint. Manifestum enim unicuique est, quam cito, quantaque ramorum densitate constipata crescat salix. Hinc Verrius eam ita dictam interpretatur, quod ea celeritate crescat ut salire videatur. Quamvis non ignoro sententia hanc a Festo Pompejo irrisam, qui etiam id damnat, quod non virgulti genus potius, quam arbore jam appellarit, [note: Lebit. 27. ] Sed haec austerea nimis est Grammatici censura. Levitico feriis quae XV. septimi mensis colligendis fructibus celebrantur, salices de torrente sumi praecipiuntur. Theologi plerique omnes hic quoque per salicem castitatem interpretantur, moderatique conjugii continentiam, sive, uti superius dictum propter vinculorum ex ea usum: sive, quia fructum non facit, veluti Eunuchi, quos viros vocat Evangelium, [note: Esai. 56. Poenitentia hieroglyphicum. Psal. 137. Esai. 44. ] de quibus apud Esaiam: Non dicat Eunuchus aridum se lignum esse, quiae in domo mea dabo eis locu nominatu a filiis fili abusque. Mox attestationibus loco subjungit: Dabo inquam eis sempiternu nomen. Quod vero loco hoc postium est, salicem de torrente, sunt qui orationis et poenitentiae hieroglyphicu esse velint, ut eo identide loco Psalmographi: Super flumina Babylonis illic sedimus, et flevimus, cum recordaremur tui Sion. In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra. Orationes enim et quae poenite do

lachrymae oboriuntur, indigent invicem commisceri, de quibus Esaias: Sicut salices super praeterfluentes aquas. Alii torrentem loco hoc pro praesentis vitae decursu capiunt, in quo subita tot incommoda quotidie nobis ex improviso ingruunt, qualibus Christus noster exerceri voluit, qui et ipse de torente, qui secus hanc viam praeterfluit, bibere non recusavit.

IN quibusdam arborum variarum commentariis, in amicorum quorundam gratiam conscriptis fortitudinem ex quercu, justitiam ex palma, temperantiam nuper ex salice significari ostendimus. Nunc autem (Grana) quartam etiam his addemus Heroinam, quae quidem prudentia est.

[note: Ad verbum a Plin. libr. 16. cap. 25. Morus quo tempore germinat. ] EAm per morum ex arboribus significari ex eo compertum est, quod una omnium praedicatione prudentissima censetur: utpote quae non ut multae, properat, quae ubi primum lenioris mitiorisque aliquantulum aurae spiraverit, erumpunt in germina, et flores exsinuant magna interdum strage, ob temporis inconstantiam. At morus ne pruina laedi possit, quam hostem sibi perniciosum agnoscit, non ante germinat quam frigus penitus fugatum esse cognoverit, atque ad amoenissima adulti [note: Hinc forsan illud AEschili apud Atheneum l. 2. [gap: Greek word(s)] . Moro maturior. ] veris tempora perventum omnino sit. Addit hoc, quod rem propere conficit, et quod sapientis illius praecepto mandatur, [gap: Greek word(s)] . Una enim fere nocte tota germinat, foetum celerrime grandit et maturat, ne caloris etiam adventantis injuria laedi possit.

SEd enim cum salicem pro castitate posuerimus, quae bonae mentis vinculo uti zona coercita sese, probet, eamque temperantiam etiam esse interpretati simus; cum virtus haec ad alias quoque cupiditates [note: Temperatiae definitio. A Plin. libr. 27. cap. 7. ] coercendas, fraenisque atque catenis compescendas progrediatur, sitque omnino temperantia, ex Ciceronis definitione, moderatio cupiditatum rationi obediens, optime videntur AEgyptii fecisse, qui virtutem hanc per Caprificum expressere: ea siquidem collo Tauri quantumlibet lascivientis alligata, animal ferocire minime permittit, sed lascivia ejus atque petulantia omni cohibita, eum obtemperantem reddit, neque quicquam sinit immodestius facere.

QUod vero alicubi videas Caprifici ramum simulacro Junonis appositum, ea de causa factum quod Nonae apud Romanos erant Caprotinae nuncupatae, quibus, [note: Ad verbum a Macrob. Satur. lib. 1. cao 11. Philotis ancillae sententia laudabilu. ] ut author Varro est, matronae sub ficu Junoni sacra faciebant, et ex Caprifico virgam adhibebant, nempe ob memoriam pudicitiae servatae: cum Philotis ancilla Senatui suasit, ut pro matronis et virginibus, quas hostes dari sibi obsides petebant, ipsa cum ancillis aliis habitu matronali cultae submitterentur: cujus laudata sententia, cum omnes hae secum potiones meracas in laetitiae signum attulissent, conviviumque simulassent, hostes laetabundi, comessatione et potu gravidi, post jocos quieti se dederunt. Hic Philotis signum dedit ex Caprifico, per quam de moenibus, ubi nata erat, propendentem

irrepserat. Romani exciti impetum in dormientes faciunt, eosque caedunt, et clade foedissima fugant, potitique victoriam, sacrum id instituere, ut ancillae matronis aequatae Iunoni, quam a Caprifico Caprotinam appellavere, sacrificarant. Ad hoc sacrum respexit Ovid. cum in arte dixit:

INTER arborum significata nulli apud AEgyptios major honos habitus quam Loto mirificae omnino arbori, et quae magnum cum coelestibus consensum habeat, sitque veluti nostrarum rerum ad superos internuncia.

ERat vero Lotos apud AEgyptios Sacerdotes exorientis primum Solis imago quaedam, ubi infantem [note: Haec a Theo phrasto lib. de plantis. cap. 10. hanc Serapic Ham dachocham vocat. ] in ea residentem apposuissent: hinc utique vapores illos matutinos, qui a Sole moventur, strictiori quadam aura refrigerantes potius quam adurentes, intelligi volebant. Caeterum Solis ipsius significatum, exortum quippe, Lotos indicat: idque inde sumptum crediderint, quod ea ante Solis emersum implicata folia habeat, quae quidem ita sensim exsinuantur aperiunturque, uti magis et magis tollitur jubar Solis: maxime vero panduntur, ubi medium Deus iter emensus est. Eodem vero decedente, folia ipsa vicissim contrahuntur, complicarique incipiunt, ac insinuari, veluti nulli patere velint quam numini quod venerantur, atque ita quibus liceat modis, eo abeunte sese intra claustra cohibeant. Quod, ut Proclus ait, observatum a Magis, ut nulla prorsus contatione sacram eam esse Apollini crederent, effecit.

ERAT et Romae maxima in celelebritate Lotos capillata, cui Vestalium virginum capilli caesi deferebantur, veluti puberum adolescentium Apollini, vel AEsculapio ejus filio Graecivero fluminibus patriis caesariem offerebant, illis eam dicebant, offerebantque, quod quandam omnino cum Loto rationem alimoniae prae se ferebat, perinde ac arbor ipsa felix cognominata, tum ea, quam superius [note: Apud Macrob. lib. 4. c. 19. ] attulimus ratione, quod Deo tam familiaris habeatur, ut sedes ejus statuatur, tum quod irriguo semper solo pullulet. Neque me fugit quasarbores Verranius dixerit felices, sed quae ille scripsit, ad auguralem disciplinam retulit. Nobis haec AEgyptiaca de ipsius naturaevi satis fuerit desumpsisse.

[note: Ad haec pagmata Costalii cap. 1. Thebis. ] VT vero ad Solis ortum revertamur, minime praetereunda est Memnonis statua sedens, nigro e lapide, quae magna religionis celebritate in AEthiopia visebatur: in quam ducem ipsum posteaquam ab Achille confossus fuit, transmutatum fabulantur. Erat ei dici advenientis indicium, ut Aurorae filius maternum officium imitaretur. Eo autem artificio fabricata erat, ut Sol primo statim ortu radios suos in os ejus ejacularetur, ac veluti plectrum aliquod ibi sonum excitaret, vocalique significatione jam adesse Deum annunciaret.

[note: Imo et Deo rum, unde Orpheus in hymnis. Oceanum dico patrem, Tethymque parentem, Vnde ortus Divis. ] ALii mundi molem ex ea specie, Deumque in ejus medio compositum residentemque intelligere maluerunt. Interpretatur hoc Jamblichus ad Porphyrium scribens: commentumque hoc ideo ab AEgyptiis excogitatum ait, quod Lotos limosis praecipue locis fructificet, sitque in primis aquatica: quod veteres illi praecipuum generationis argumentum contendebant, qui Oceanum rerum parentem omnium dictitarent. Observaverant autem in ea demum omnia orbiculata et rotunda, quippe folia atque poma, ex qua quidem effigie perfectissimaque forma mentis actionem perfectioni intentatam ostendi profitebantur. Deum vero infantili aetate, utpote unicum atque perpetuum rerum omnium principium, nullo conficiendum senio, neque ipsum ulli, aetatum variantiae obnoxium, super

actionem ejusmodi in seipso totum consistere, ac principatus reliquos exuperantem, sanctum, incorruptum, et ubique venerandum conquiescere. Nam divinitatem ex ipso etiam sedentis habitu internoscebant. Sessum enim Deo in primis accommodabant, quem nulla unquam potest inquietatio solicitare, commovereve. Quin et sedentem Cynocephalum statuebant, cum aequinoctii quietem aequalitatemque describerent, quae quidem necesse est ibi sit, ubi nihil subsultat quod alterum inquietet: sed omnia firma, stabiliaque in aequilibrio conquiescant. Quod vero initio diximus infantem insidentem in medio Loti poni solitum, observata sunt etiam ab Ovidio, apud quem mater ita loquitur 9. Metamorph.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIB. LIII. DE IIS QUAE PER OLEAM, VITEM, ET FICUM significantur. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD ILLUSTRISS. ET REVERENDISS. REGINALDUM POLUM CARD.

FAMILIARIS mihi tota vita mos fuit, optime clarissimeque Reginalde, ut clarorum hominum, quos praecipue colerem, moribus contemplandis non parum adhiberem studii atque diligentiae, ut scilicet qua quisque parte excelleret, ea praecipue commendaretur. Nam, ut optime nosti, Deos hominesque a partibus laudare Homerus instituit. Cum itaque, qua tu inprimis laude praestares mecum examinarem, per spiciebam, Vir rarissime, tria esse, qua de laudum tuarum principatu inter se contendere videbantur. Hinc enim bonarum literarum, optimarumque artium doctrina primum sibi locum asserebat: inde admirabilis ea morum suavitas, quam et summa benignitas, et singularis humanitas comitabantur, doctrinam sibi cedere imperitabat. Urgebat tertio loco pietas integerrima, vitae moderatione conspicua, divinarum rerum studio fervida, omnibusque probitatis numeris absoluta: quae licet ab omni esset ambitione alienissima, nilque speciosum in propatulo jactaret, suaque se virtute involuens, alienae nihil opis indiga, si uni sibi pretium esset, satis habere videbatur: quo tamen magis ab ostentatione aliena erat, ea admirabilior illustriorque apud omnes evadebat. Quocumque me igitur animo et cogitatione convertebam, ambiguus quam tibi praecipue partem attribuerem, mecum aliquandiu dubitavi. Nam si tu cum reliquis et probis literatis viris, quos tu semper unice liberaliterque fovisti, ad mensam mea AEgyptiacam, adhibendus eras, consentaneum videbatur, ut quam tu symbolam in talium convivarum sodalitium conferres agnosceretur, quique tuus esset nuptialis ornatus appareret. Sed enim animadverti demum nullam earum, quae in te conspicuae sunt, virtutum partem ab alterutrius societate disjungi. Quorsum enim doctrina, nisi qui per doctrina mores comparantur, ita praesto sint, ut et doctrinae laus moribus optimis adjuvetur, et mores ipsi doctrinae, firma~ento innixi stabilitique fulciantur? Divina vero illa pars vix apud illos umquam illustris habita, nisi et mores et eruditio fidissimi conites accessissent;

sent; ad ru~inatio~e~n. bisulcae etiam ungulae quaerebantur. Quae cum in te omnia ita nimirum elucescerent, ut velregiam ipsansaguinis tui sublimitatem facile superare putarentur, cognovi demum te non a partibus, sed a toto celebrandum: quae quidem omnia in uno apud te conjuncta eo nunc acciderunt illustriora, quod hac fama impulsus Paulus III. P. M. sponte, te nihil tale cogitantem in sacrosancti Senatus Collegium adscivit, non modo, ut virtutem ornaret tuam, sed ut tu quoque non parvo patribus esses ornamento: qui quidem nostrae pietatis partes, hoc praecipue tempore labefactatas, tam acriter defendendas susceperis, ut multas saeculi nostri infectas labes tum aut horitate, tum eruditione tua deterseris eluerisque tum exemplo vitae laudatissimo optimi atque integerrimi Praesulis formam praebueris ad imitandum. Quoniam vero clientium mos est, ut patronis ad hujusmodi honores evectis, eorum nomina gentiliaque insignia, corymbis, sertis, floribus, foliisque honoratioribus redimita postibus quisque suis affigant, horum ego secutus ambitionem, sertum insignibus tuis ex olea, vite, atque ficu circum ducendum institui: ex olea, ut tuae ea esset mansuetudinis et serenitatis indicium: ex vite, ut et meam et literatorum omnium laetitiam indicarem: ex ficis, ut tuorum inde suavitas morum ostenderetur. Sedenim quid hoc rerum sit, ex ipso jam Commentario apertius inspicias licet.

PAcificum in primis Oleae hieroglyphicum esse, tam apud Poetas quam Oratores vulgatissimum [note: Aenei. li. 9. ] est, cujusmodi illud est Maronianum:

[note: Ideoque imbellu a Valer. Flacco, l. 2. dicitur. ] Et Aristophanes in avibus, ubi Hercules legationem exponit; a Deis se venisse, conciliandae pacis gratia: atqui, respondet Pistotherius, [gap: Greek word(s)] . olei in lecytho prorsus nihil. [gap: Greek word(s)] , misericordia dicitur, quae qui contingit iis, quibus pax datur, olea apud Probum pacis est hieroglyphicum. Sed enim non a Graecorum fabulis, neque ab alienigenarum gentium commentis, sed divinitus, vel ab ipso fere novi mundi primordio, inesse oleae pacificationis vim nobis demonstratum est. [note: Ad verbum a Paroemio gr. Chil. 3. cent. 7. Prov. 73. ] Diluvio enim cessante ab Noe columba emissa, quae praepeti volatu regionis aliquantulum circumlata, paulo post olivae surculum habens in arcam reversa est: eoque argumento laetatus Noe, sensit tempestatem diluvii jam tranquillatam, terramque ipsam pacatam, et remittente inundatione jamdudum in emersu esse. Sed quid illud? Cum ferrum, ferrique usus bello in primis inserviat, et symbolice pro hello ponatur, tantam inesse oleo vim, ut id emolliat, et ad feriendi usum ineptum, et inutile reddat: siquidem fabri, qui ferrum lentescere et emollirivolunt, candefactum id oleo intingere consueverunt.

[note: Quin et maretranquillat in oreurinantis. Plin. lib. 2. Odii compositi hieroglyphicum. Nulla enim est ars qua non oleae beneficio utatur. N. c. lib. 4. c. 3. Myth. Ha[?]] QUare nonnulli mollitam esse duritiem hieroglyphice significare si vellent, cultrum in aliquot oleae baccas impactum facere instituerunt. Quod illi non seciore significato propemodum simile est, quod oleae surculum querno raino quidam implicarc excogitarunt, immortalis odii dissidium compositum esse signisicantes: propterea quod quercus et olea tam pertinaci odio dissideant, ut altera in alterius scrobe depactae moriantur.

SUnt qui oleae ramusculum in Mercurii manu propter agriculturae studium ponidicant, cum ipse mitium et fructiferarum arborum sospitator habeatur, eumque honorem olivae potius, quam altericuipiam arborihabitum, ut pro agricolatione poneretur, quialonge plures utilitates exolea desumuntur, quam ex quavis alia fructiferarum arborum. Neque tamen desunt qui rem ad pacis significatum deferant, quod ille rerum internuncius pacem feratur conciliare, de quo multa diximus in Caducei Commentario. Operaepretium vero est videre veterum monumenta, in quibus Olea insigne pacis ubique praetenditur. Nam in Hadriani numo quodam simulacrum habetur flexo genu, quod dexteram ipsi Hadriano stanti porrigit, laeva oleae ramum humero demissum tenet: inscriptio, RESTITUTORI HISPANIAE. In alio Imperatoris ejusdem, provincia eadem humi sedens levo

cubito lapidum tumulo innititur, dextera ramum oleae habet: inscriptio, HISPANIA, quo ex argumento pacata quietaque provincia subintelligitur. In ejusdem alio, signum est cum olea in laeva, cum [note: AEnei. li. 6. ] genio in dextera, quod forte refertur ad augurium ex oliva, sorte sibi oblatum, unde aspirare coepit ad Imperium, sortibus Virgilianis fretus, cum ei versus illi obvenissent:

Quibus quidem ramis olivae insignem Maro fingit Numam ab Anchise praecognitum, cui ob justitiam et integritatem nemo umquam bellum intulit, ipse ultro pacem semper fovit. Quocirca Hadrianus Imperio potitus aeque pacis studiosus fuit, expeditiones enim sub eo graves nullae fuerunt, bella etiam silentio pene transacta. In numo vero Severi Pii August togatum est simulacrum cum oleae ramo cujus inscriptio, FUNI ATOR PACIS. Quamvis vero vidisse juvet in Maximiani numo simulachrum quod oleam praetendit, cum inscriptione, PAX AUGUSTI: Illud tamen mihi magis arridet, quod in numismate Philippi patris sigillum illud est olivae ramum tollens, cum inscriptione, PAX AETERNA.

QUOD vero olea adjecta caduceo felicitatis hieroglyphicum habeatur, multa veterum numismata indicio sunt, quae in ipsius Caducei Commentario continentur. Apud Pausaniam legas Pacem gestare in ulnis Plutonem puerum pectori appressum, eo quidem significato quod pax opulentiam alit, educatque: ubi vero opulentia, ibidem et maxima felicitatis pars, eaque nimirum omnibus expetita.

[note: Olea in sacris hieroglyphica. ] IN Divinis Hebraicae vetustatis monumentis oleum condonationis, veniae, ac misericordiae signu habetur. Et in Evangelica historia Assertor noster condonaturus adulterii poenam mulieri, quae rea agebatur a Pharisaeis, ex oliveto in templum perrexerat. Et apud Athenaeum non absimile, [gap: Greek word(s)] quae tamen omnia ex Hebraeorum sacris deprompta sunt, quibus jubemur erustulum abique fermento quod oleo sit irroratum, offerre Deo. Et alibi, ubi anima donum affert, simila erit ejus oblatio, fundeique super eam oleum, et panesabsque fermento conspersas oleo Et alibi oleum esse pro peccato legas, et hujusmodi pleraque, quae omnia delictorum hujusmodi condonationem indicant: siquidem, ut Adamantius ait, omnis anima eget oleo divinae misericordiae, ut sospitari possit. Hinc Hilarius super Matthaeo Oleum fructum misericordiae coelestis esse, propheticus quoque sermo profitetur. Ergo cum jejunamus, oleo caput nostrum inungemus, bonis quippe operibus caput nostrum, id est, vitae nostrae sensus ornabimus: quia intelligentia omnis in capite est. Jam, ut Hierosolym. Hesychius interpretatur, fere passim in Levitico superfusum oleum pro eleemosynis accipitur, uti thus, orationes, et preces interpretantur. Quodvero scriptum est animam quae peccaverit, offerre donum similam cum oleo, virum nulla vel ingenii sublimioris, vel doctrinae gratia praeditum, sed vita tantum hominem professum, alioqui vel mercaturae, vel agricolationi, vel piscatui, aut militiae, aut sellularii artibus deditum Cyrillus intelligit, qui simplicitatem suam, cujus simila est indicium, quaerat Deo per oleum divinae misericordiae commendare. Neque praetereundum quod aliquorum historiae prodiderunt, Augusti temporibus e taberna meritoriatrans Tiberim oleum erupisse terra, totaque die nulla intermissione fluxisse: quod forsitan ad ortum Christi, et eam quae subsecuta est mortalium, quae summa ejus fuit misericordia, redemptionem, et gratiam peromnem terrarum orbem longe lateque diffusam, referri potest Sunt quide fossi in terram cadi defluvium illud olei fuisse dicant, cumque apotheca, ubi vasconditum

fuerat, in ripae Tyberinae summo margine sita esset, amphora casu aliquo vitiata, liquorem inde sibi viam aperuisse. Utcumque, maximi omnino ostenti loco habitum, ejusque rei monumenta [note: Epopaei religio. ] longa annorum serie posteritati commendata. Epopaeus Thessalus, qui Coraci Sicyoniorum Regi successit in Imperio, a Nicteo Thebanorum Rege bello impetitus, commissaque pugna gravi accepto vulnere cum victor evasisset, Palladi templum erexit, qua rogata ut signum aliquod ostenderet, ex quo an id gratum deae donum fore conjicere posset, ajuntoleum sponte ante templum fluxisse, simulque Epopaeum haud ita multo post vulnere negligentius curato periisse. Ex Gentilium enim religione observatum est, Deos tunc suae in nos misericordiae signa exhibuisse, cum ex carcere corporis migrare jussi essent, id quod aliquod exemplis declaratum est. Simile fuit in Cleobe atque Bythone fratribus juvenibus, qui pientissimi erga matrem Junonis deae sacra petituram, jumentis aliis deficientibus, ultro ipsi jugum subiere, pro quorum pietate merita a Junone filiis dona mater cum poposcisset, mane ambo inventi sunt animam efflasse. Quod vero ad misericordiam et veniam impioratam artinet, quae multis veterum exemplis per oleum significata fuerint, interpretari libet AElii Lampridii locum in Heliogabali vita: Sybaritas eo anno periisse, quo missum ex oleo et garo commenti sunt: quod si quis ad cibigenus id et ganeae delicias referat, subfrigida admodum causa videatur: sin ad oraculum, cujus mentionem ex Stephano Hermolaus Byzantius facit, AEgyptiacum aliquid, hoc est, eruditius oleat. Tunc quidem Sybaritas petituros oraculum nunciavit, cum major olim honor mortali cuipiam. quam Diis habitus esset, forteque evenit, ut servus heri saevitiam subfugitans, ad aras deorum confugiens, nihil profecerit: ut vero ad patris herilis monumentum se recepit, veniam implorarit, atque ita oleum garo, pisculento quippe ac perinde profano, ut in piscibus habetur, pulmentario, commixtum: condonatum quippe crimen profanae reigratia, posthabita divina.

PLVRIBUS vero locis olea in Divinis literis virum probum indicat, qui misericordiae praecipue fructibus [note: Psal. 52. Rom. l. 11. ] abundet, dequo in Psalmo: Oliva fructifera in domo Domini. Contra oleaster minimae frugis hominem, vel idololatram ostendit. Paulus: Si autem tu ex naturali excisus es oleastro. Tum lucernoas in tabernaculo testimonii a vespere usque mane illucescere jubet Dominus, hoc est, juge esse [note: Eccles. 9. ] commiserationis opus. Nam Salamon, Oleum, ait, de capite tuo non deficiat. Coram Domino autem illa accendi debet, quia, in abscondito fieri debet eleemosyna, et uni Deo tantum innotescere, ut ignara sinistra sit quid fecerit dextera. Quod mundissimum esse vultcandelabrum; ostendit opus hoc tam pium a colluvie ostentationis et hypocriseos ab stersum esse debere. Aliter lucerna super candelabro mundissimo posita semper in conspectu Domini, candelabrum Evangelica est doctrina, in qua Christus virtutes, lucernae instar, splendere praecipit, absurdum esse dicens sub modio eam occultari: oleum vero quod his lucernis in funditur, ipsa est eleemosyna: unde jejunium, virginitas, oratio, justitia, et alia vitae nostrae lumina irrigantur et ut perpetua inextinguibilique flamma vigeant custodiuntur.

IAM vero notum est illud imbellem olivam a Valerio Flacco quinto Argonautiôn appellatam, de qua Statius non alia de causa dixit,

Ramus enim oleae laurive lana circum volutus, manibus legatorum supplicantium gestari solitus erat: [note: Olea ramus a legatis gestabatur. AEne. lib. 8. ] quo de more Probus AEmilius in Pausania. Id postquam Lacedaemonii resciverunt, legatos ad eos cum lana miserunt, Maro quoque morem hunc tangit:

Quod quidem hieroglyphicum Servius ad imbecillitatem indicandam institutum putat: nam qui precantur, et supplicant, suam arguunt imbecillitatem. Ex lana vero velamentum id accipi solitum, quod Oves alieno semper auxilio egeant. Hinc sacra illa [gap: Greek word(s)] , de quibus in Theseo Plutarchus: nam

Theseus oleae ramum sertis coronatum vovit Apollini, si Minotauro interfecto incolumis rediisset Hinc [gap: Greek word(s)] .

[note: Nam motum aut percussum non strepit, late diffundiurt non, luctatur cum igni sere successit, emollit plurimum ac lenit, cor pus tepefacit, et contra algores munit. Deorum simulacra eur ex Olea. Geor. lib. 2. ] QUANTUM autem pertinet ad mansuetudinem, sunt qui illius ergo Deorum simulacra fabricari ex olea contendant, quasi benignitatem illam, qua superi sunt praecipue praediti, ita ad unguem referre videatur. Hinc apud Herodotum Terpsichore, orta in Epidauriis sterilitate, consultum ab iis oraculum respondit, Damiae et Auxesiae simulacra ex olea erigenda. Non immerito itaque sacra oleae stirps apud Milesios tunc sponte sua conflagrasse dicitur, cum illi inter se omne crudelitatis et immansvetudinis genus truculenter exercuissent. Ajunt vero oleo contra furorem tantam inesse vim, ut effusum in perturbatos vesanientis maris fluctus, tempestatem efficacissime tranquillet. Hinc Joannes Synae monachus: Velut uter oleo repletus fluctuum rabiem in serenitatis tranquillitatem commutabat.

ALii, qui ligni naturam et soliditatem exploratam habebant, aeternitatis ratione habita id fieri crediderunt: ea siquidem materies aeterna est, quam neque tempestas, neque caries, neque vetustas labefactat. Eadem non in muro tantum obstrusa, sed et in substructionibus, et in terra obruta, et in aqua defixa, collocatave, sempiterno propemodum officio perseverat incorrupta. Cumque Maro dicat solum ignem inimicissimum oleae, quo si comprehensa semel fuerit, non a stirpe valere, non caesam reverti posse, atque ima similem revirescere terra, illud Athenis admiratione dignum olim evenit, quodeo tempore quo urbis Medorum incendio conflagravit, simul arsit olea, qua de lis illa inter Palladem et Neptunum orta fingitur: sed eandem ajunt eodem die in duorum cubitorum mensuram excrevisse: author Pausanias, a quo nonnihil diversus abiit Herodotus, Urania. Atque hoc illud est, quod libro de Legibus ait Tullius: Nisi forte Athenae tuae sempiternam in arce oleam tenere potuerunt.

COrporis autem exerciitationes, et gymnasii labores, per oleum significari passim invenies, quamquam non sum nescius Anacharsin Scytham oleum concitandae insaniae pharmacum appellasse, [note: Meminit Plin. lib. 15. c. 4. Epaminondae ojocus per ligans. ] quod Athletae eo peruncti magis ac magis insanirent: putabat enim, aut putare se fingebat, eam oleo inesse vim, ut eo qui delibutus esset, inde ad certandi furorem concitaretur. Sed hae cut Philosophus Anacharsis, qui tecto gauderet et umbra, quique olei usum apud Scythas suos nullum esse viderat. Contra vero Epaminondas permoleste tulisse fertur multum olei se intra corpus recepisse, cum ejus coquus impensarum redderet rationem: Maluissem enim, inquit, id extra consumpsisse, nempe ad exercitationes alludens Idem apud Horatium significatum, ubi libro Carminum primo, Sybarim dicit amore perditum deliquescere: quaerit enim curis olivum sangvine viperino cautius vitet. At [note: Vt Aristophanis et Cleanthis. Nimirum Ciceronis l. 2. de Oratore. Epicharmi dictum. Sed et oleae coronis Romae turmae equitum, Idibus Iuliis et minoribus. ] Artis Catulligalliambico ait:

Neque quidem ad corpus tantum, verum ad mentis etiam labores et exercitationes proptervigilias et lucubrationes refertur: unde dictum de studiosissimis nonnullis, plus olei quam vini eos insumpsisse. Et ad alicujus veteris et praeclari viri lucernam aliquid elucrubratum, cum ejus imitationem exprimere voluerint.

QUos vero [gap: Greek word(s)] vel Marci nostri, vel alterius cujuspiam celebrati videmus, inde nitores quosdam, et inspersa lucubrationibus fulgura quaedam intelligenda, quae splendidiorem orationem reddant. Id a balnearum usu sunt qui depromptum putent, quod lecythi usus eo potissimum loco inserviat, in quo oleum ad hujusmodi nitores et elegantias comparatum, infusum sit. Qui vero ad lucubrationes et vigilias rem deducunt, eas ajunt, meditationi maxime commodas, et ad excogitandum propter silentium aptissimas. Epicharmi enim dictum est, si quid scitu dignum quaeras, nocte meditandum: [gap: Greek word(s)] .

[note: triumphis ovantes utebantur. Plin. lib. 15. c. 14. Athenis quoque, ibidem. ] VICTORIA. CAP. XII.

AN vero eâ de causa victoriae hieroglyphicum per oleam indicari nonnulli prodiderint, quod ex ea veteres trophaea constituere consuerint, an quia victorib. ex oleastro corona plurimum pararetur, in ambiguo est: dubio procul enim Olympionicae oleastro coronabantur, ut Aristoteles, oleae specie, quae quidem ea de causa [gap: Greek word(s)] appellatur: folia enim coronis hujusmodi dedicata, contrario quodam modo habent cum reliquis foliis: alia siquidem quod albicat interius claudunt, virore forinsecus patefacto: haec vero intra se quod viride est insinuant, quod candidum habent foras spectandum exponunt. Ajunt vero Herculem Paeoneum, Epimedem, Jasiumque et Idam fratres, ex Ida Cretensi in Elidem delatos, ibique Herculem, qui natu maximus erat, reliquis certamen fratrib. proposuisse, victoremque oleastro coronasse, quam plantam ipse ex Hyperboreis regionibus in Graeciam detulisset: cujus rei meminit Pausanias, Olympia. Et apud Pindarum legas eum ex oleastro lucum sevisse, quem victoribus dedicarit. Nam et Aristander et Alexandri Magni vates oleum victoriae, sed laboriosae, signum esse interpretatus est. Cum n. Rex ad Oxum flumen applicuisset in Sogdianos movens, castris positis non procul ab ejus tabernaculo gemini fontes repente exorti, alter aqua, alter oleo fluxere. Consultis vatibus, Aristander respondit, olei fontem, laborem quidem, sed et victoriam promittere: unguntur enim athletae, et olea victores coronantur. Unde in antiquorum memoriis nonnunquam legas legatum oleum, ut Reate, T. Fundilius Gemilius VI. Augustalis H. S. XX. dedit, ut redditu ejus summae, die natali suo IIII. Kal. Febr. praesentes vescerentur, et ob dedicationem statuae decurionibus et seviris, et juvenibus sportulas, et populo epulum, et oleum eadem die dedit: oleum nimirum ad gymnica certamina quae funeralibus celebrari consuerunt. Neque vero praetereundum Panathenaicis, quae in Palladis gratiam celebrabantur, olei vas plenum victoribus dari solitum, quod olivum invenerit Minerva quamvis non desint, qui oleam inventam a Mercurio tradant, non a Pallade. Sed enim cur oleae ramus in Mercurii manu poneretur, superius exposuimus. Sane quidem non ignoramus ministros triumphantium oleagineis coronis uti solitos in honorem Minervae, [note: AEneid. l. 11. Xerxis somnium. ] quae belli dea putabatur, et hinc illi Bellonae nomen. Unde illud Maronem, Praeses Tritonia belli. Xerxem tamen fefellit insomnium, quo sibi visus est coronam oleagineam gestare, ex arbore, cujus ramis terra tota occuparetur, quod eum maxime impulit, ut tanto belli apparatu in Graeciam trajiceret, ubi postmodum magna victus clade, turpissimam fugam arripuit.

[note: Iudic. c; 9. ] SAcrae nostrorum literae ubertatem interdum per hieroglyphicum oleae acceperunt: nam eam pinguedinis et laetioris cujusdam ubertatis signum esse ex eo perspicias, quod libro Judicum cum a sterilibus arboribus olea ad imperium accerseretur, respondit ea, nolle se pinguedinem suam derelinquere, [note: Horat. l. 3. Carm. Ode 11. ] quae usui et Diis et hominibus haberetur. Apud Horatium, lecta de pinguissimis oliva ramis arborum, habetur.

[note: Mysticus olei sensus. ] ET pro hilaritate oleum poni in iisdem Divinis literis invenias: ut Psalm. XCII. Senectus mea in oleo pingui, ubi interpretes per oleum hilaritatem exponunt, citantque ex alio Psalm. nempe 104. locum, ut exhilaret faciem in oleo. In iisdem Divinis literis invenitur cibus panis non fermentati, collyridonque oleo conspersarum, et obunctorum oleo laganorum: per quae, ut Hierosolymitanus Hesychius interpretatur, Apostolorum doctrina, legis eloquium et mystica Prophetarum verba intelliguntur. Obuncti Prophetae, quia res non ita liquido, neque tam opulenter explicuere. Conspersae collyrides quia passim doctrina Christi, legis utitur testimoniis: de Christo enim Moyses locutus est. Panes vero nulli non adjiciuntur obsonio, plenissimeque hominem pascunt, magisque omnino nutriunt, veluti Apostolorum traditiones, quae eaedem et Christi documenta sunt, in omni vitae tenore coloreque usul veniunt, et opulentissime sufficiunt.

ESt et spei simulacrum olea propter continuam viriditatem: nam nostro etiam tempore Virorem multipro Spe ponunt. Hinc similes nos esse oleae Basilius cuperet, quo gravidi refertique fructibus,

[note: Iuvene ad huc spei pleno. ] numquam spe denudaremur, et quia miserationis etiam indicium eam esse ostendimus, omni, ut idem inquit, tempore misericordiae munus exercentes, foecunditatis ac ubertatis ejus, quae semperuberrima est, aemuli evademus. Quod vero proditum est Jovem olea coronari solitum, id ea de causâ factum Phurnutus putat, quod in ea viriditatis perennitatem et pinguedinem animaduerterant: itaque Deum omnium bonorum authorem, foecundissima utilissimaque omnium arbore insigniri placuit. Alii dicunt propter glaucedinem, quae sit coelo propemodum similis: nam et id ad historiam additur, ut a Pallade, quae Glaucopis dicitur, producta credatur, de qua quidem fabellam ex Marco Varrone recitare non pigeat. Enata forte in Athenarum arce oliva arbore, sed et quarum scaturigine mox emanante, Cecropem per id temporis Regem, animo ad haec prodigia obnoxio, sane quam territum, et ne futurarum forte calamitatum haec portenta forent praenuncia, sciscitatum Apollinis oraculum missos certos homines, qui et ostenti causam perquirerent, et averruncandae Deorum irae, si quid illi ininitarentur ostento, rationem discerent. Legatis vero post sciscitationem respondisse Pythiam, [note: Ovid. lib. 6. Metam. ] jussisseque interim illis bono essent animo, neque enim ostentum id hominum malo aliquo factum, sed deorum duorum contentione certantium inter se, uter eorum Athenis imponendi nominis author esse debeat: peroleam enim Minervam, perundam Neptunum significari, et quae sequuntur ad hoc pleraque alia, quae de industria missa facio. Porro de deorum concilio, ut apud Ovidium est, pleriqueomnes tradidere, decrevisse eos, ut is imponendi nominis author esset, qui rem humano generi utiliorem protulisset. Oliva quidem quantas habeat utilitates nemo non novit. Unde vero quanto sit mortalibus usui, loco suo declaratum a nobis est. Sedenim oleam ideo praelatam ajunt, pronunciatumque pro Pallade, quia arbor ea pacis indicium haberetur. Pacem vero bonorum omnium opulentiam et ubertatem secum afferre, parentes nostri forsitan experimento cognovere. Nos Italia universa per tot annos assiduo continentique bello afflicta, vix ejus felicitatis famam, ut diceret Homerus, audivimus.

QUAMVIS autem tanta sit laeta pinguedine, est tamen et frugalitatis indicium oliva, de qua saepe legas, [note: D. Laert. in Diogene Cynico. Minerva cur detur olea. ] ejusmodi baccas apud veteres parsimoniae causa appositas, et a Platone lauto etiam convivio, deliciis contemptis, esitatas. Eodemque constat in convivio quodam oleis vescentem, irrisum a Diogene, qui dixerit, Si sic prandisses, non ita coenares: qui scilicet sentiret, non esse id frugalitatis, sed stomachi lauto prandio gravati. Quod vero pertinet ad Minervam, quae innupta, quae virgo perhibetur, merito eo sibi oleam asciscit, cum puritate pudicitiaque non minus olea quam Minerva delectetur. Graeci enim, ut Rutilius Taurus ait jubent olivam cum plantatur et legitur, a mundis pueris atque virginibus operandum, credo, inquit, recordati, arborihuic esse praesidem castitatem Florentinus quoque libro De re rustica, adeo puram esse oleam tradit, ut collectores etiam non nisi puros amet, qui cum ad olivationem accedunt, jurant se non aliunde quam ab uxore sua venire: ita ut anno insequenti uberiorem proventum exhibeant. Praecipue vero ajunt Anazarbi, quae Celiciae est civitas, oleas esse foecundissimas, quoniam a castis tantummodo pueris colantur. Sed neque illud dissimulandum, tametsi ridiculum, quod apud authores Graecos, qui nihil nonausi sunt mandare literis, invenias, amuletum praesentaneum ad capitis dolorem esse si oleae folio Minervae nomen, [?]HNH scilicet, inscribatur, ipsumque folium filo religetur ad caput in coronae modum.

OFFERT vero se post oleam Vitis, neque minoris ipsa utilitatis, ut non immerito multis et his insignibus atque praeclaris sit hieroglyphicis decorata.

QVORUM illud praecipuum et omnium praeconio celebratum, ut per eam laetitia intelligatur: id non AEgyptii tantum, verum et Philosophi et Poetae Latini Graecique omnes eodem admisere consensu. Sed ut plurima super hoc a Platone et ab Homero dicta, dissimulem, nonne Divinae etiam

[note: iud. c. 9. Artem. l. 1. c. 6. Vinum laetificat cor hominis, David Ps. 104. ] literae sententiam hanc eandem plerisque locis prosequuntur? cujusmodi illud est, quod requisita vitis ad aliorum arborum imperium respondit, non posse se deserere vinum suum, quo Deus atque homines laetiredderentur. Quare Socrates apud Xenophontem, Symposio, vinum ait non aliter moerori mederi, quam mandragora hominibus, laetitiamque non aliter excitare, quam oleum in spersum igni flammam adauger. Et conjectores, vel modici vini haustu in somniis attentari viso, laeti alicujus eventi signum arbitrantur. Apud Philostratum vinitor sub vite considendum Phoenici suadet, quod ex ea aspirare soleat laetitia. Epigrammatarius Poeta quidem non inelegans nec infacetus, acerbe in eum invehitur qui racemum immaturum aspernatus humi abjecerat, et insuper pedibus conculcaverat: non immerito quidem indignatus, propterea quod primo eo gustu deceptus, vitem omnem male acceperit, et in prae ciso racemo succrescentem laetitiam extinxerit. Ita enim dicit:

[note: Eceles. 13. c. ] Sed ut laetitiae huic modum imponamus, Sapiens ait: Exaltatio animae et cordis, vinum moderate sumptum: ad jucunditatem enim creatum est, non ad ebrietatem, quae te vita defraudet.

AT non in omni uva suavitas, neque quidem in ulla, nisi maturuerit, nisi aeris clementia, locique et situs opportunitate adjuta fuerit. Nam uvae pleraeque neque tempore, neque loco suo decerptae, amaritudinem potius quam suavitatem ullam prae se ferunt: quare suum est omphacio significatum, ut scilicet in suave, acerbum et intolerabile aliquod damnum per immaturam uvam indicetur. Hinc illud in sacris literis: Patres nostri comederunt uvam acerbam, et dentes nostri obstuperunt: [note: Ier. 31. Ezech. 18. ] quam sententiam divinitus Cicero mihi videtur explicuisse, ubi ad Brutum scribit: Nec vere fugit, quam sit acerbum parentum scelera filiorum poenis lui. Sed hoc praeclare legibus comparatum est, ut charitas liberorum amiciores parentes Reip. redderet: et quae mox de Lepidi crudelitate in liberos subsequuntur, quae omnia in parentis scelus aggeruntur.

[note: Adsit laetitiae Bacchus dater, et bona] EAdem ratione qua laetitiam significat vitis, publicam etiam hilaritatem ostendere videtur, quare apud Maronem Trojani longa navigatione et saevissima mox tempestate fatigati, Dei Bacchi

[note: u[?] luno. AEnei. l. 1. Carminum Ode 37. Stimulus Musicoe. Erant et sesta vina[?]a. Plin. l. 18. c. [?]9. ] laetitia exhilarantur, atque alio etiam loco, adesse eisdem laetitiae datorem Bacchum votis precari videmus. Tum apud Horatium, si qua celebratur hilaritas, vel ipsa pavimenta vino natant. Tristi vero et perturbato homini Plautus propinandum monet, qui bilem diluat. Cui simile id, quod apud Ciceronem 3. Tuscul habetur: Huic calix mulsi impingendus est, ut plorare desinat. Quin et ipsa Musica, quaetota ad hilaritatem comparata est, non alio magis stimulo concitatur quam suavis vini gustu. Hinc apud Ovidium legas:

quod ex Tibulli synepoeja dictum. Ille enim cum Osirim vitisatorem laudaret, ita de vino cecinit:

Hinc AEschylus quasi nimium oblasciviens, dictus est tragoedias suas potando scriptitasse, de quo Plutarchus in Symposiacis. Contra reprehensus est Gorgias, qui tragoediam suam Martidedicavit, cum Baccho potius tribuenda fuerit: nam ea de causa dictum: [gap: Greek word(s)] nullam quippe adesse hilaritatem ei, qui aquam bibat. Quam sententiam sibi desumpsit Horatius eo Epistolarum loco, ubi festive admodum bibacitatem hanc eludit ad Mecoenatem:

[note: Anacharsis super vino juditium. ] Agnovit hoc et Anacharsis Scytha, quamvis super vino severe nimis judicaret: quippe qui cum in convivio quodam vitisatores quosdam cantilenam admodum variam crispara voce cum sibilo simul emodulantes auscultaret, interrogatus, an in Scythia tales essent modulatores, respondit illico: Neque quidem vitis: utpote qui innuere vellet, non aliam esse causam emodulationis ejusmodi, quam epotum vinum, atque hinc dicterium, Nemo cantat sobrius. De his queritur David Psal. 68. Vini potoret contra se canere. Anacharsis dictum. ab Aristotele commemoratur eo loco [gap: Greek word(s)] , ubi argumentorum quaedam genera a causa desumi solere ostendit. Idem Anacharsis tres in unaquaque vite racemos inveniri dictitabat, qui diversa inter se vi pollerent: primum enim voluptatem afferre, ebrietatem alterum, tertium molestiam. Sed utcumque Scytharum suorum sobrietatem praetendat Anacharsis, [note: D Laert in ejus vita. Sententia Platonis super vini abstinentia. ] Cleomenem tamen Sportanorum Regem apud Scythas utalibi diximus, vino versum in insaniam accepimus, quod scilicetcum eis meri potationibus contendere voluisset. Merito autem Plato, ubi secundo de Legum ferendarum ratione disserit, optimum futurum existimat, si Carthaginensium more miles in castris numquam vinum gustet, sed toto expeditionis tempore aquam biberit. Servis ne vinum unquam concedatur. Magistratus, quamdiu munere funguntur, abstemii sint. Praesides et judices, eo tempore quo negotia causarum tractantur, vinum penitus non attingant, Et qui magnis de Reip. rebus consilio adhibentur, remque publicum administrant, aquam omnino bibant, quam sententiam Philosophus ille summus ex XXXI. Proverbiorum Salomonis capite sibi desumpsit. Sane Romanorum in hoc [note: Val. Max. l. 1, c. de Instit. antiquis. Val. Max. l. 1. Ibid. Et apud Eleutheras urbe Boeoiae Eleih??rius, id est, liber dictus Epistola 5. ad Torquatum lib. 1. ] quoque prudentiam, qui sobrietatem in imbecillo foeminarum genere accuratissime custo dirent, multi commendare. Sed Tertullianus egregie, qui mulieres Romanas ait olim usque adeo vino abstinere civitatis ejus instituto jussas, ut matronam ob resignatos cellae vinariae loculos suiinedia necarint. Sub Romulo vero quae vinum attigerat, impune a Mecenio marito trucidata sit: idcirco et oscula propinquis offerre necessitas erat, ut spiritu indicaretur, exploratumque inde esset, an te~etum olerent.

QUod vero et libertatis indicium sit vitis, ipsa Bacchi nuncupatio, quae apud Graecos Lyaeus est, apud Latinos Liber, argumento esse potest. Tum apud Platonem invenias, explorandis adolescentium

ingeniis convivia nonnumquam indulta, quo illi ad pocula sese benignius invitarent, eoque tormento coacti, ab intimis sese precordiis expectorarent, utpote qui nihil tunc simularent, sed cupiditates omnes suas, studiaque omnia propalarent. Unde sapienter Horatius:

[note: Dionysius cur [gap: Greek word(s)] dictus. ] Merito itaque apud Spartanos Dionysius cognomento [gap: Greek word(s)] dicitur idiomate Dorieo, quod pennatum significat: vinum siquidem mentem, non secus ac alae corpus, attollit, et modo huc, modo illuc volitare facit perquam agiliter: cujus rei meminit Pausanias, tertio. Facit ad hanc libertatis significationem quod ab Heliogabalo profectum est, ut vindemiarum festivo liceret unicuique multa in dominos jocosa atque scurrilia, petulantissima quadam licentia ipsis etiam audientibus dominis jactare; quem morem adhuc in agro Neapolitano vigere passim vidi, cum eo forte tempore ad visendam ejus honoratissimae civitatis Academiam illo me contulissem. Et quoniam vinum in laetitiae libertatisque significatum abiit, libet ex Moseos historia quod ad rem facit exemplum recitare. Cum Pharaonis pincerna qui eodem custo diebatur loco, quo et losippus, ob custo ditam innocentiam, ut nocentissimus detinebatur, per quietem existimasset se triplicem videre palmitem ternis praeditum racemis, quicum tempestive maturuissent, essentque a se resecti et expressi, subito Regi mustum propinasset: ex quo Iosippus bono eum esse animo jussit, futurum sane ut triduo liberatus eo situ, quo intabescebat, in pristinam dignitatem restitueretur: atque ita uti a Josippo praedictum fuerat, tertio post die liberatus, et honori suo redditus, conjectorem haudquaquam vana nunciasse comperit.

[note: Asclepiades tantum tribuit vino, ut ejus utilitatem aequari vix deorum potentia deceret. Plin lib. 23. cap. 1. Sophocles in Electra. citra laborem nihil bene est. Vitis imbecillitas. ] Ejus enim scientiae periti scribunt, ubi significata vitis examinant, uvam in somniis visam, etiam extra tempus, felicis esse praesagii. Cujusmodi etiam vitis fuit quae visa est Astyagi per quietem nocturnam de Mandanes gnatae suae genitalibus oboriri, universamque Asiam palmitibus inumbrare: quod de Cyro nepote ejus eventu adeo felici post modum comprobatum est: terrarum enim latitudinem id siguificabat, quae Cyri esset imperio subjuganda. Rheae siquidem vitis sacra est, et ejusmodi deae de vite fieri simulacrum tradit Euphorion. Fuit autem hoc attestatum ostentum, ad alterum, ad alterum, quo prius imaginatus fuerat Astyages idem videre se micturientem filiam, quae Regiam urbem cum universa Asia inundaret. Et quamvis Rex quid utrumque sibi vellet a Magis edoctus, contra filiam et infantem natum multa esset machinatus, fatalem tamen necessitatem evincere non potuit. Everso enim Medorum regno, Persicoque constituto. Cyrus mirum in modum crevit.

NEque tamen ita felix tranquillumque est hieroglyphicum vitis, ut non et laboris plurimi sit etiam argumentum: si quidem arborum nulla majore indiget cura. Usque adeo imbecilla est, ut nisi humana diligentia excolatur, pergulis sustentetur, velarboribus maritetur, falce comprimatur, ac annis singulis praecidatur, multo denique labore custodiatur, brevi admodum tempore vel pereat, vel in labruscam degeneret. QUare non imperite dixit Hesiodus, sive is Apollonius fuit, qui scutum Herculis doctissimis carminibus celebravit:

Ut laetitiam et laborem simul hominibus a Baccho datos affirmaret. Neque sum nescius, [gap: Greek word(s)] ad animi etiam anx etatem atque moestitiam referre posse: siquidem compertum est eos, qui meraco plurimum utuntur, melancholicos fieri, atque inde tristiori esse corde: tum obliviosos, ut Florentinus id rerustica ait, inprimis fieri, ut ea taceam, quea per ebrietatis furorem infanda pleraque perpetrantur: quorum omnium memor Maro noster, ne unum olus aequo laudaret, ita cecinit:

Habet et illud incommodi, quod linguam vinum praepedire solet, eaque de causa Mercurio, non vino, sed lacte supplicabatur, ad ipsam etiam eloquentiae dulcedinem indicandam, idque Romae vico etiam Sobrio nuncupato fieri solitum.

[note: Terent. in Eunucho. [gap: Greek word(s)] . Mortua res Venus sine Baccho et Cenere. In Graecorum collectantis Nox et amor vinum que nihil moderabile suadent. Illa pudore vacat, Liber amorque metu. Ovidius. AEne. lib. 4. ] ET quodajunt sine Cerere et Baccho Venerem frigere, adducit in memoriam, Lampsacum ea de causa salaci Deo sacram olim dictitatam, quod optima generosissimaque vina proferebat: ludibrium enim illud Veneris et Bacchi filium fuisse antiquitas fabulatur. Citat Stephanus Demosthenem, qui rei istiusmodi causam memoriae prodiderit. Cum itaque vinum praecipuum sit nequitiae fomentum, merito signum Virginis vitem aversatur, cavendum enim, ut Orpheus monet, ne Luna signum Virginis prae currente vitem seramus: eam enim virgo odio prosequitur. Atque ne ullus unquam sit fabulis modus, alii dicunt, propter Icarium patrem, qui ab ebriis colonis fuerit interfectus.

FUIT et sanguinis signum oblatum in sacris vinum, atque eo nonnumquam cognomento nuncupatum: quare quodapud Maronem,

non tantum ostentiloco positum, sed antiquum videtur significatum attigisse, quod et pro vino sanguis, et pro sanguine vinum acciperetur. Nam a Mose secundo Deuteronomii cantico: et sanguinem uvae biberet meracissimum, et a Psalmographo dictum, Sanguinem uvae hiberunt. Sane quidem AEgyptii sacer dotes vino pertinacissime abstinebant, et antiquissimi eorum reges: nam et illi tunc non nisi sacerdotes erant, ut tradit Hecataeus. In Deorumtamen ceremoniis vino utebantur, eoque libabant, utidem author scribit, non gratam siquidem coelestibus oblaturi, sed eorum sanguinem, qui contra Deos pugnassent propinaturi, indeque sibi nomina conciliariarbitrabantur persuasum enim habebant AEgyptii, vitem ex fuso in terram Gigantum sanguine pullulasse, unde et amentia, et furor inesset vino. Quamquam posteriores Reges, Psammeticho inprimis authore, vinum sed certa mensura, mensis adhibuere. Ponit vero et Hesiodus mensuram, qua sit ad salubritatem bibendum:

Et venustum admodum est Epigramma Meleagri, quo a Meraco salubriter exterreremur.

Haec autem miscendi meri admonitio, adducit in memoriam mihi locum in Divinis literis, quem nefas est praeterire: Calix in manu Domini vini meri, plenus mixto. Calix Dominimixto plenus, idem est, ut sentit Eucherius, ac si diceretur misericordia et judicium. Inclinatur vero ex hoc in hoc, cum de misericordia in judicium divina severitate transitur. Faex autem non exinanitur, quia adhuc ultimum judicii reservatur: ea siquidem erit vindemia, quae ipsis in divinis literis hieroglyphice ponitur, significatque rerum finem, quam Theologi seculi consummationem vocant, aliquando depopulationem, ut Psalmo: Vindemiant eam omnes qui transgrediuntur viam. Pro fine vero rerum Joel: Mittite falces, et vindemiate vineam terrae, quia maturae sunt uvae ejus. Et ne hoc imprudentibus excidat, vindemiae ipsius instrumentum torcular, nomen in sacris literis hieroglyphicum, per quod scilicet, tum alia quaedam, tum praecipue tempora aerumnosa, pressurae, vexationesque significantur: quam in sententiam totus fere Psalmus evagatur, cujus inscriptio est, In finem pro torcularibus.

NOn inepte vero quispiam feracitatem hieroglyphice sinificaturus, vitem cum racemis pinxerit. Inter enim foecundiores plantas principatum obtinere vitem nemini dubium, siarbusculae

[note: Eucarpiae fertilitas. ] uniuscujusque ratione habita, vini copiam expenderimus. Addam etiam, eam alicubi esse racemorum magnitudinem, ut racemi singuli singulos expleant currus, cujusmodi fertilitas est Eucarpiae minoris Phrygiae urbe. Quin etiam currum medium ibi diffractum defecisse unici racemi pondere Metrophanes tradit. Ita recte Plinius, nullum apud Graecos mendacium esse dicit, quod teste careat: utcumque ramen, haec, et alia super hujusmodi urbe a Stephano memorantur in iis, quae defloravit Hermolaus Byzantius.

[note: Vitis mysticus se[?]sus. ] SEd ut de vite simpliciter sermo sit, debere nos, ait Basilius, rationem ejus contemplari, qua Dominus sese vitem, et Patrem agricolam esse, vinitoremque dixit, nosque singulos in piorum conventu per fidem satos, Palmites appellavit: hinc nos ad uberrimi fructus feracitatem invitat: ne ut inutiles atque superflui ludibrio simus, et a foecundorum palmitum consortio recisi amputatique igni destinemur. [note: Ioan. 15. ] Assertor vero noster nusquam cessat animas nostras viribus comparare. Vinea namque facta est dilectio, dicit, in cornu, in loco pingui: et vineam sevi, septumque circumposui. Animas humanas plane vineas dicit, quas circumdedit septo, tum ea securitate atque tutela, quae resultat ex praeceptis, [note: Psal. 3. 4. ] tum ipsa gemmarum custodia. Dictum est n. Ver sabitur Angelus Domini in circuitu metuentium eum. Deinde quasi valla nobis defixit positos in Ecclesia primum Apostolos, mox Prophetas, mox Doctoresalios: indeanimum nostrum, ne dejectus despectusque humireperet, et praetereuntium pedibus conculcaretur, majorum nostrorum exemplis, qui per summam innocentiam et probitatem clari et illustres habentur, in altum erexit, eorumque vestigia sequi jussit, qui per virtutem et integritatem, ad summum evasere. Adhaec vitem Ambrosius plebem Ecclesiae significare contendit, quae veluti quadam fidei radice plantatur, propagineque humilitatis reprimitur: ubi vero circumfossa fuerit, religatur, erigiturque ne reflectatur in terram. E sarmentis alia reciduntur, propaganturalia. Reciduntur [note: Non sacrificabis Divis ex vite sectionem non passa. ] quidem ea quaeinanisylva luxuriant, de quibus Pythagoras symbolice dixit, [gap: Greek word(s)] , pura purgataque omnia esse volens quae Diis offerantur. Ea vero propagantur, quae bonus agricola fructifera judicarit. Adminiculorum vero ordines jugationisque concinnitas, vere atque manifeste docent aequalitatem in Ecclesia fervari debere: ut se se nemo quantumlibet dives et honoratus, extollat, nemo pauper animam despondeat, seque despectum atque contemptum esse vereatur: ignobilis nemo desperet, verum aequa sit omnium conditio, pariterque omnium mens ad superiora sustollatur, suamque in coelis futuram consuetudinem atque commercia sibi proponat. Ne vero illis ingruentium tempestatum procellis vexari, locove deturbari dejicive possit, claviculis quasi charitatis amplexibus proximos quosque complectitur, et in eorum conjunctione requiescit. Appellat nos Jesus vitis suae palmites, propterea quod, inquit Origenes, palmes arbore connectitur, et claviculis tanquam manibus vitis stricta confirmatur a lapsu, quo freta adminiculo ventos turbinesque contemnat. Futurorum id bonorum indicatspem: quia fideles quique non solum in iis, quae gerunt, sed etiam in iis quae sperant et credunt, persectum salutis statum expectant: quapropter quasi ad quendam patientiae ardorem [note: Palmites cur nos appellat IESVS. ] spe juncta atque confirmati, naturalium motuum procellas, cupiditatumque turbines insultusque perferuntatque contemnunt. Haec et hujusmodi pleraque commentationibus in hieroglyphica nostris libenter inseruimus, quo mihi sint aequiores ij, qui studium in hac re meum acrius incessunt, quorsum id tendat ignari, cum viderint similitudinariam hanc loquendi figuram non tantum ab AEgyptiis quos immmerito contra Dei praeceptum abominantur, inventam, verum etiam ab antiqua et novalege receptam: quinetiam ab ipso nostrae institutionis conditore CHRISTO JESU frequentissime in usum deductam: nihil enim aliud est hieroglyphice loqui, quam divinarum humanarumque rerum [note: Genes. 49. ] naturam aperire. Addenda vero huc fuerant ea quoque de Juda Israelis dicta: Lavabit in vino stolam suam, et in sanguine uvae amictum suum, sed quoniam haec copiose sunt a sacrorum interpretibus discussa, praesertimque ab Adamantio, ad ultimam ejus homiliam in Genesim unumquemque pietatis studiosum accedere cohortamur.

INchoavit, honoratissime Domine, oliva apparatum nostrum, accessit uva, quae plurimum forte attulit saturitatis: pro bellariis addere ficus libuit, ut si quid amaritudinis in oliva fuit, si acerbior uva, quod nostri quippe Bellunensis coeli rigor eam plerumque maturescere non sinis, errorem omnem missus tertii suavitas emendet.

DE ficu sane quicquam, quod magnam mihi affert admirationem, apud Horum AEgyptium, Caprifico excepto, non invenimus: paucissima enim admodum ejus authoris fragmenta temporis injuriam evicerunt. Apud Authores alios inter arbores primas celebratam passim comperimus: atque illud praecipuum ejus est hieroglyphicum, ut per eam dulcedo intelligatur, eaque tam in grata hominum consuetudine, ac morum sua vitate, quam in caeteris rebus, quae jucundae amabilesque sint, ac voluptatis plenae. Hinc illud apud Theocritum de suaviter canente, [gap: Greek word(s)] , e mediisque cibus tibi ficus Athenis. Ab AEgilo vero dictum, quod ea sit ex Atheniensium tribubus, et suavissimas Athenis ficus esse Dion etiam testatur. Ita vero ficus ad victus humani commoditatem nata, ut Hipponax Poeta vetus eam auro praetulerit, dum scazonte illo suo licentioso dicit:

Sane [gap: Greek word(s)] non nulli appellant purioris mansuetiorisque vitae duces. Harum vero commendationem auget summo opere Artaxerxis cognomento Mnemonis testimonium, qui junioris Cyrifrater fuisse fertur: is cum aliquando arrepta fuga commestuque direpto, coactus esset ficus, et hordeaceum panem esitare, indoluisse fertur, ob regalem effluentiam apparatioresque lautitias tantae se voluptatis [note: Idque forsan propter famis condimentum ut Darius ab Alexandro fusus haustum aquae turbidae suavissimum dixit. Iudic. c. 9. Artem l. 1. c. 71. Fici prodigiosa omina. ] expertem tandiu fuisse. Quid vero quod ruta, sua satis insignis amaritudine, si juxta ficum seratur, mitior evadit? Merito itaque ficus apud Israeliticos judices nequaquam velle se ait dulcedinem suam delinquere, ut reliquis arboribus, a quibus in imperium adsciscebatur, dominaretur. Ut vero alibilegimus in iisdem Divinis libris, justos et sanctos homines sub ficurequiescere perhibent, hoc est, tranquillam atque suavem vitam agere. In veterum etiam numis suavitatis istiusmodi significatum observes. Nam in quodam, ficus est inter duos tumulos sita: unius tumuli inscriptio est. AMBPO[?]IA. Alterius ita detritae literae sunt, ut legere non potuerim: puto tamen ex nota Nliterae, quae vix dimidia discernitur, NEKTAP esse debere: quasi ficus utriusque vicem gerat. Sane conjectores inspectam insomnis ficum, albam praecipue, atque suo tempore, bonorum multorum praesagium habent.

NEque caruit omnibus ficus, quae sublatam suavitatem extirpata significaret, eo praesertim tempore quo publica civium Ro. suavitas et dulce commercium: extincto Alexandro Severo, adempta est. Paulo enim ante quam is satis concederet, arbores fici tres, quibus tentoria Imperatoria adnexa erant, quaeque ficus eas ferebant quibus Alexandrinarum nomen est, subito ante illius tentorium prociderunt. Idem in Caprifico portentum in Messenios accidisse memoriae proditum est. Nam cum illi sylvestrem ficum [gap: Greek word(s)] appellarent, quos nos imitati sumus Caprificum appellantes, oraculum super excidio suo hujusmodi habuerunt:

[note: Mar. c. 11. Matt. c. 21. Ficus Idumaea. Nam [gap: Greek word(s)] fructu cognosco arborem. ] Accidit vero ut Caprificus in Nedes fluvii ripa nata, ramos eo usque declinarit, utaquis profluentibus rami alluerentur: quod cum Thaeolcus vates animadvertisset, instare dixit Messeniorum exitium, ut oraculo Pythio praedictum fuerat. Rem tangit Pausanias, quarto. Sed cur ficum Idumaeam dicere contamur, ad quam Assertor noster a Bethania rediens, fructum ex ea capturus accessit, famescebat enim: verum cum fructum in ea nullum invenisset, arborem devovit, ne ullo unquam tempore fructum ferret. Sane mystice factum hoc, ut tam multa alia: nimirumque ficus haec populus Judaicus erat, ad quem famelicus Dominus venit: in quo cum nihil praeter quandam speciem vitalem sine ullo profectu comperisset, eum in aeternam perfidiam execratus est: Fructum enim ipse e synagoga quaesierat, quem nullum invenit: quia ea, ut inquit Gregor. folia legis habuit, sed fructum operis non habebat, de qua dictum ait Euthy. ab Abacunte, ficum fructum non allaturam. Quod vero per tres annos frustra quaesitus fuerit hic fructus: Eucherius tria vult tempora intelligi, ante legem, sub lege, et gratiae tempore, quibus Judaei ipsi fuerint semper a Domini praeceptionibus alieni, et nullum boni operis fructum protulerint. Eodem facit quod ait Dominus Nathanaêli: Cum esses sub ficu, vidi te: quippe cum in originali labe Judae orum ritu consisteres, adieci animum ut te redimerem.

[note: Zachaei sycomorus. ] ET sycomorus aliquid habet hieroglyphicum, quam Zachaeus inscendit: nam arbor ea cum sit ficus fatua, indicat ecos, qui, ut Eucherius refert, mundi sapientiam humiliter sectati, eligunt, mox Dei sapientiam subtiliter aspicere. Prudenter enim aitis, sycomorum ascendimus, si proinde eam quae divinitus praecipitur, laudabilem et sapientem fatuitatem tenuerimus. Quid enim inter mortales insipientius, quam amissa non quaerere, possessa largiri, rapientibus reluxare, nullam pro acceptis injuriis injuriam reddere, sed juxta praeceptum Dominicum, in omnibus praestare patientiam?

CAEterum quod ad opera ex ficu facta pertinet, Graeci ficulneum pro imbecillo et contemnendo [note: Serm. lib. 1. Satur. 7. ] ponunt, quo significato Sermonibus apud Horatium:

[note: [gap: Greek word(s)] ] hoc est, minimi pretii, minimique usus, de quo scilicet faber merito ambigeret, faceretne scamnum an simulacrum pudendum, Deum omnino despicatissimum. nam fici materia paucissimis est, et iis admodum exiguis fabricis idonea. Eoque spectat proverbium de Mandronis navi, quae ficulnea fuerit: cum is notatur, qui tenuissima olim re angustoque patrimonio despicabilis, ad amplissimos honores [note: Aristoph. in Pluto [gap: Greek word(s)] , Deum ficuln[?]um et [gap: Greek word(s)] , aliquem ficulneum subvirum, et in Eucis, [gap: Greek word(s)] lignum ficulneum. ] emerserit, nihilo tamen venerabilior habitus ob insolentiam importunamque superbiam, qua sese intemperantius efferat. Nam Mandro, ut plerique alii, a remis ad imperium venit, neque ob id tamen ullam assecutus est authoritatem. Ita denique veteres per fici nomen nullius frugis hominem, imbecillum et abjectum significabant: nam et Graeci olim hunc [gap: Greek word(s)] , dixere, ut apud Theocritum Ergatinis, et apud Aristophanem saepius invenias. Et nunc quoque vulgus stupidos et ineptos, ficones appellat.

LAcedaemonii ficum a Baccho inventam opinantur. eaque decausa eum Sycitem nomine, ut Sosibius tradit, coluere. Apud Naxios fimulacra ejus nunc ex vite nunc ex ficu fieri solita sunt. Milichius a nonnullis appellatus Bacchus, quod Milica pro Ficis nonnumquam accipiuntur. Et Dionysiis praeter vini amphoram, et vitem, quae praeferebatur, et praeter hircum quitrahebatur, cophinum etiam gestare mos erat, inquo caricae forent: author in Moralibus Plutarchus.

[note: Ficus enim folia ei sacra, propter Sycen in ficum versam. ] VT vero ad folium revertamus, quod Thrion appellatur, progressionis olim signum fuit. Veteres aliquo profecturi ficulna folia suspendebant progressionis caeremonia, atque ita sibi auspicatum iter fore augurabantur. Ea autem de causa Thrion dicitur hujus arboris folium, ut interpretes Theo

critiani volunt, quod in tres partes divisum est, visendo inter utrasque partes intervallo, scribique et trion tenui, et thrion aspirata, atque etiam thriambon, quin et [gap: Greek word(s)] dicunt hujusmodi folia colligere, et in aliquem usum parare.

[note: Thrion in Serapidis Osiridisque sacris. ] PArabatur autem Thrion religiose admodum Serapidis Osiridisque sacris, gestamen scilicet foliceum, quod capiti superponeretur gestandis hydriis aut calathis commodum, eratque illi suum etiam significatum: siquidem et Regem, et Septentrionalem regionem, polum quippe Arcticum, per intort ille gestamen hujusmodi intelligebant. Regem, quia polus coelorum omnium rotatum regere videtur: et circulus ille foliaceus in gerulicapite orbiculum Arcticum exscribit, ab axis illius quiprae oculis est similitudine.

QUinetiam praeter motum, cujus primarias partes illi tribuebant, rerum etiam omnium semina inde demitti plerique veterum magno ex argumento arbitrati sunt: de enim actionis esse principium, quae Mathematici veters latissime disseruerunt: quocirca Thrion cum et humoris redundantiam, ob viridis crassique folii viriditatem, et motum omnium, ob convolubilem texturam significaret, pari quadam natura cum genitali aestimabatur, atque ejus esse simulacrum videbatur, ubertate scilicet humoris et motu ad prociendae geniturae principia convenientibus. Sed haec in Serapidis calatho locupletius.

HUjus generis fuisse praedicant Adami pomum, praeter ipsius Dei praeceptum nimis expetitum: id enim delectationem et voluptatem, quae sensu percipitur, significasse plerique Theologorum [note: Cur Adamus se fici foliis velarit, et Evam. ] docuerunt. Nihil enim mentem nostram etranquilla Paradisi statione facilius exturbat, quam nimia voluptatum consectatio. Is tamen suae praevaricationis amaritudine exacerbatus, fici foliis semet velare pudoremque obtegere properavit. Ficum enim fuisse tradit Irenaeus. Tertullianus autem ea re super ait: quod in novo corpore indebitum adhuc pudori erat protegere festinans, ficulneis foliis interim circumdat. Ad hoc addit Irenaeus, non alterius arboris aut herbae, quae mollioritactu esset, ad indicandum poenitentiae duritiem atque cruciatum, propter scabritiem scilicet et asperitatem, qua folium hujusmodi praeditum est. Et quia cingulum id, et sibi et uxori suae circumligavit, nonnulli exponunt, ut petulantem carnis impetum retundere se polliceretur, id veluti continentiae fraenum adhibuisse: quoniam scilicet stolam eam, quam habuerat a Spiritu sanctitatis, amiserat, eo tegumento, quod nullam prorsus delectationem afferre posset, sed morderet potius ac pungeret, utevetur.

FOlia vero reliqua Divinis in literis pro ipsa, ut ita dicamus, legis litera hieroglyphice accipiuntur: quia quemadmodum arborum fructus foliis velatur ac tegitur, ita sub legis litera spiritus occultatur. Idcirco nos, ait Hesychius, literae folium aperimus, ut qui latet interius fructum spiritus inveniamus, de quo Hierem Si vindemiatores ingressi fuissent in te, saltem reliquissent racemum tibt. [note: Hierem. 4. 9. AEnei. l. 6. ] Et Virgilianus AEneas apud Sybillam, cum ambages et verborum involucra cupiat evitare, et rerum eventa aperte sibi declarari comprecetur, quod folia omnia conturbarent, id unum orat: Foliis tantum [note: Cur ficus causa fuerit eversionis Carthaginensis. Plut. in vita Catonis. ] ne nomina manda. Sedenim quantum pertinet ad voluptatem, de qua satis, cum hoc ipsum argumentum sequeremur, in Serpentis commentario disputatum. Illud hic potius memorabo, ficum non eo tantum rerum primordio humano generi calamitatem et assiduos labores attulisso, verum annis volventibus in causa fuisse, cur potentissima opulentissimaque regna duo ad internecio~em usque corruerint, Carthaginis Imperium, et Romana potentia. Carthagoquidem, quia ficum ex hortis suis decerptum velocissima festinatione tertio post die Romae repraesentavit: doluitque Cato, et in

[note: mis, et prolixe Plinius 7. 15. c. 18. ] Senatu conquestus est, hostes non triduo magis procul Roma proprias habere sedes. Romana vero potentia, ac universum Italiae robur a Transalpinis gentibus sese nobis totiens superfundentibus, ea de causa quassari confringique coepta, quod, ut Plin. inquit, Hellico quidam Helvetius, qui Romae ob fabrilem artem aliquamdiu commoratus fuerat, in Galliam remeans ficum siccam, et uvam, oleique et vini praemissa secum tulit, quorum usu delicato suavique concitati feroces populi, ad hanc usque diem assiduis non calamitatibus affligere numquam destitere: quamvis natura ipsa Alpibus, et tam in exuperabili munimento Italia procul Gallias atque Germanias coercuerit: quorum feritas si quando gravis Italiae fuit, nullo certe umquam tempore calamitosior extitit, quam quinto jam et vigesimo ab hinc anno, quibus universa Italia caedibus, rapinis, incendiisque desolata pervastatur, hinc Germanis, hinc Hispanis extremum ejus excidium assidue meditantibus.

SEd ut querelae facessant, adeo ficum alimentis idoneam esse compertum est, ut eam Cereris donum dictarint, proque alimoniae symbolo susceperint. Quantum enim ficus humanae prosit alimoniae, vel eo manifestum esse potest, quod athletas siccis ficubus pascere moris fuerit, ut author Plinius: experimento enim comprobatum est: eo cibo frequentius fumpto, corpora et vires mirum in modum adjuvari. Quod vero Artica eo fructuum genere magnam est nobilitatem assecuta, Pausanias ait, Cererem primum in ea regione ficum Phytalo cuidam hospitalitatis praemium donasse, ejusque [note: Nimirum Phytalo hospiti gratiam referret Pausanias in Atticis. ] rei monumentum extare his versibus celebratum:

DIvitem hominem adulatoribus deditum Thebanus Crates per ficum arborem in praerupta asperaque rupe satam describebat: quippe quo sit hominibus difficilis accessus. Ejus vero fructus [note: D. Laert. in ejus vita. ] a corvis et milviis tantum decerpi: ita horum opus ab impuris tantum et adulatoribus depasci. Idem de reliquis etiam arboribus quotquot fructiferae essent, Diogenes dicere solebat.

[note: Ficus sacr Mercurio. a. ] ET Mercurius sibi ficum vendicavit, cui undevigesimo primi mensis die AEgyptii sacra faciebant melle et ficu, quae sacra eo clamore prosequebantur, ut quod hieroglyphice in eis latitaret exponentes, idemtidem clamitarent, [gap: Greek word(s)] quod dulcem esse veritatem significat.

[note: Hinc a satis dictus. Macrobio l. 1. c. 10. ] STatuae vero pleraeque ficis coronatae, Cyrenensium religionem indicabant, quia et Saturnus decus in agricultura suum meruit, quem agri colendi authorem, et insitionis putationisque et stercorationis repertorem memorant, neque minore quam Cererem honore honestandum existimabant. Huic Cyrenenses cum rem divinam faciebant ficis recentibus coronari consueveran, quod et alimonia in iis, et gustus suavitatis egregie vigerent. Hae sunt, honoratissime Princeps, arbores illae ad ingenii tui naturam accommodatae, quas desumpsi ex hortis meis ductilibus, limoque Nilotico in arcas ingesto, mecum quaqua iter est circumvecto. Neque vero folia his arboribus ulla umquam decidunt tempestate: licebitque perinde tibi, si plantis his delectari coeperis, eas hoc terreno pactas in Britannias usque tuas asportare: quae mundi pars, cum olea, vite, et ficu careat, illas aspiciant non modo suo tempore frondescentes, sed toto etiam anno, folio numquam deciduo, perpetuo virides admirentur. Sedenim, ut serio loquar, eas tu si pertractabis earumque vim diligenter inspexeris, cordi ita insitas, tuo comperies, id nihil tui similius esse, et si modestissimus es, confiteri necesse habeat. Nam boni quicquid in Divis illae significant, ea omnia tuae congruunt pietati.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIB. LIV. DE IIS QUAE PER POMUM ITALUM, PERSICUM ET PUNICUM significantur. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD ERUDITISS. ALOISIUM, PRIULLUM PATRICIUM VENETUM.

HERI (Pruille doctissime) cum veterum signa quadam singulari opere artificioque perfecta hic et illic inspecturi per urbem equitaremus, multisqque praeteritis Capitolium demum inscendissemus, Herculis ibi signum summae nobilitatis ex aere conspectum est, quo non facile quicquam tota urbe dixerim me vidisse pulchrius, neque praeclarius, sive haec ea fuerit statua, quam Q. Max capta Tarento, opus Lysippi, obtulit Capiolio, sive quam Fabius Verrucosus eo transtulit, sive aliorum fuerit dedicatio: utcumque, antiquissimum omnino opus est, et Graecis scriptoribus honorifice celebratum. Nam praeter Leoninum spolium laevo injectum brachio, clavam manu dextera retinet, laeva tria poma cydonia praefert. Quae cum comites, qui te multi sequebantur, eruditi viri animadvertissent, de spolio et clava dixerunt cognoscere se mentis praestantiam, et generosum animi robur, quibus virum, qui veram virtutis gloriam affectet, praeditum esse debere commonemur. Herculem vero positum a veteribus: quia quicquid praelare geri potest, id totum Herculi attributum. Nam et Arrianus ubi petram [gap: Greek word(s)] memorat, difficillima quaeque et maxime ardua, quae humano quopiam conatu vinci minime posse videantur, Herculi attribui solere dicit. De pomis, quid ea sibi vellent, dubitari coeptum, nisi ea Hesperidum esse quis arburaretur. Tuque ad me conversus, AEgyptiacum quidpiam poma haec nimirum sapiunt, addidisti: tuum igitur, Pieri, fuerit id explicare, qui studiis istiusmodi delectaris. Respondi, ut res erat, esse ibi etiam alios eruditos, qui me forsitan eruditius rem, quam petebas, explicare possent: sed quoniam me appella veras, ne rusticus viderer, quid ego sentirem, non dissimulaturum. Graecos quidem per tria illa mala manu contenta, virtutes tres, quibus vir quisque probus et sapiens insignitus esse debebat, interpretari, quarum unam esse volunt, non excandescere: alteram, non esse deditum avaritiae: tertiam, liberum a voluptatibus animum sibi comparasse. Incidit hinc, uti fit, de Pomorum significationibus alius atque alius sermo: quem cum tu avide admodum excipere visus esses, in eam spem adductus sum, ut si quid hujusmodi tibi destinassem, quicquid id esset nugarum, gratum tamen acceptumque esses habiturus. Domum itaque reversus, selegi statim ex pomario meo AEgyptiaco plantas tres, quas tibi dono mitterem: Italam unam alteram Persicam, tertiam vero Punicam, ob tres scilicet virtutes, quas idemtidem in te sitas optime noveram, insignem quippe humanitatem, miram in omnes beneficentiam, et singularem quandam animi moderationem, quibus semper fuisti egregie clarus: sive tu adolescentiam temperares tuam, sive amicis praesidio atque ornamento esses, ultra etiam quam aetas tua deposcere videretur, sive bonarum omnium artium, et verae pietatis doctrinam tanto sis studio complexus, ut nihil in humanis divinisque rebus esse velis, quod tibi non cognitum et perspicuum fiat. Quare bene ominor pomis meis, quibus ad te transferri contigerit, apud quem culturam mea longe fructuosiorem consecutura. Tu modo pro tuo prompto alacrique animo ad arborum, quae tuae jam sunt, polituram aggredere.

[note: Mele Italice, [gap: Greek word(s)] Graece. ] INter fructiferas arbores malo nulla voluptuosior, pulchrior nulla, nulla delicatior. Sed quoniam pleraque sunt quae ad alia quoque fructuum genera accommodari possunt, multasque intra se malus species complectitur, hic malum eam intelligimus, quae plerisque Italiae locis nomen suum tutata est, nisi vulgus syllaba prima fructum ipsum Graecae potius enunciationis vocem, quam Latinae sequeretur. Malum enim dicunt, atque ita omnes ultra citraque Apenninum gentes. At circa Padum, ad ipsum usque Timavum, pomi vocem sibi unice usurpavit. Horum vero pomoruni cum jucundus sit non gustatus solum, diceret Cicero, sed odoratus etiam et aspectus, amoris in primis hieroglyphicum ex ejus simulacro excogitatum est.

QVique amorum agmina pingere delectantur, lusitare eos malis, et inter arbores ejusmodi lascivire, poma decerpere, abrodere, jactareque confingunt. Hinc apud Theocritum [gap: Greek word(s)] , [note: Ecloga. 3. Quod inseriptum in Cydippes gremium misit. Ovid. l. 20. Metam. ] [gap: Greek word(s)] . Et, Malo me Galatea petis, Damoetas ait apud Virgil. Malo Cydippen Acontius venatur. Mala non temere Hyppomene Venus elargitur, quae usque adeo grata fuerunt Atalantae, ut zonam abstulerint diu ligatam, de quo Theocriti carmen non indiligenter animadvertendum:

quod interpretes exponunt amabilia, amorem quippe facientia. Mala enim illa Philetas ait de coronatis Bacchi temporibus decerpta: non enim quispiam in amorem ferretur, nisi prius laetitiae titillatione concitaretur: laetitiae vero datorem Bacchum Poetae passim celebrant, ut in vitis commentario latlssime declaratum. Apud Lucianum dialogo qui Toxaris inscribitur, legas, [gap: Greek word(s)] . Corollas quippe magna ex parte flaccidas et ambesa quaedam mala, [note: Artem. l. 1. cap. 79. ] morsuve tacta, in amoris indicium a Chariclea matrona nobili Diniae cuidam dono missitata. Et missum sponsi furtivo munere malum, memorat Catullus, quod adventu matris excussum e castae virginis gremio prosilierit. Jam et apud Onirocritas mala venerearum illecebrarum plurimum indicia sunt praecipue vero, iis quorum cogitationes ad amicas suas tendunt. Et mala demum, praesertim dulcia, Veneri esse dedicata autumant. Philo insuper in hanc sententiam primam iilam malum, cujus fructibus nostri generis authoribus interdictum fucrat. ex mystico sensu ab iis, quae posuimus, non admodum alieno deducit, quae Theologi. tam Graeci quam Latini multis et magnis voluminibus tractavere, nobis id afferre nunc satis fuerit: parentes illos nostros Dei Opt. Max. manibus informatos, vitam primo beatissimam egisse, calamitatum et aerumnarum omnium expertem terra sua sponte omnia ferente. Caeterum lege aberrantes, quia qua fuerat eis arbore interdictum, non abstinuissent, amoenissimo incolatu pulsos, solum flebiliter vertisse: atque hinc constare, mali ejus gustum omnium fere molorum causam mortalibus extitisse. Quae quoniam ex veterum sententiis [note: Interpres Aristophanis in Nebulis, ibi, [gap: Greek word(s)] , malo percussus scribit malum esse symbolum amoris, quia Veneri ditatum. ] in Serpente nostro fuse lateque disputata sunt, minime mihi videntur hic ad repetendum necessaria.

EA vero de causa malus potius, quam arbor alia, est amori dedicata, quod ejus faciesomnem rerum amatoriarum progressum ostendere videatur, earum enim arborum trunci coerciti primum recti surgunt, a medio vero, ubi dilatari coeperint, in spatia diffunduntur: cujusmodi etiam in amatore ratio est, qui munus suum semper ab ingenuo pudore quodam cohibitus auspicatur: inde ubi paululum processerit, frontem perfricat, ac verecundiae compedibus expeditus, quaqua voluerit libere pervagatur. Fructus praeterea fert aureos et rubicundos, palloris eadem et erubescentiae, ut ita dicam, signa. Nam apud Horatium tinctus viola pallor amantium: et apud Catullum quidam inaurata

[note: Malus cur Amori decticatae. Carm. Li. 2. ] est pallidior, statua Poma Vero ita magis rubescunt, uti magis exposita Soli ab eo continguntur: perinde ac amator eo magis erubescit, quo nequitia palam magis prosertur, et in aperto deprehenditur. Sub ipsa malo Amores ludo editi confinguntur, sub quailli cursitantes, variis molliium herbarum involucris impediuntur: quique ita sunt implicati ut sese nequeam exolvere, labore conatuque quodammodo delassati, somno se dedunt, cujususmodi lascivia gressus amatoris occupat et in ergastula cohibet: mox luxu inhaesitantes foporat, profundissimoque opprimit veterno. Auroinsignes eorum pharetrae, aurea quae inde promuntur tela, auro Danae capta, auro comparatur, auro detinetur amor. Nudi illi omnes, laetique ac alacres obvolitant magno numero eircum unamquamque malum. Amicula eorum variis texta coloribus, multiplicique arte laborata, in herbis neglecta jacent, multhudine florum involuta: quorum vis magna circumquaquetoto eo agro pullulat: neque tamen illi capita coronant, utpote quibus comae illae flavescentes, nitidae, crispuiae, satis afferant ornamenti. Alarum pinnulas habent caeruless et piniceas, nonnulli etiam aureas Psittacorum, Pavonumque instar, quibus quodam veluti concentu, sonoroque strepitu aera diverberant. Sed qiud ego de calathiscis, in quos mala congerunt, dicam? quanta illos gemmarum Sardonicarum, quanta Smaragdorum, quanta Margaritarum vis debacchatur? Vulcanum id opus effinxisse putes. Iucundum vero visu est, ut sponte sua, ac suapte vi, ad quantumvis alta, summotaque mala provolant, ut nulla his scalarum necessitas sit ad scandendum. Sed ne interim alios saltitantes, alios cursitantes, alios quiescentes memorem, vel qualem in abrodendis malis lartitiam prae se ferunt, illud spectatu praecipue dignum, quod ex his quatuor omnium speciosissimi certamen ineunt, quorum duo malis [note: Heat a Philostrato in iconibus, cap. De amoribus. ] invicem se petunt, alii duo sese confodiunt telis, alternis sese ictibus lacessentes: neque dum mutuis vulneribus confodiuntur, vulnera depellere, prohibere, vel declinare quitquam curant, verum ultro alter alteri pectus obiectat, ipsisque vulneribus exponit, eo quidem cousilio, ut in medio omnes pectore insideant sagittae.

EXiis antem certatorum paribus duos illos qui malo lusitant, voti compotes esse dicas. Nam qui: jaculatur, exosculatum prius malum emittit, quod alter subiatis supinisque manibus excipit, neqque ulla contatio futura videtur, quinidem comprehenso malo sit oscula relibaturus, atque itae in socium paricertamine remissurus.

EXillo vero sagittariorum pari, unus alteri vincula injicit pene moribundo, insultatque ferocius ut captivum faciat. Ille contra nihil molitur, nihil reluctatur, sed tanquam perdita re manus [note: Ibidem. ] vinculis objectat: proinde quilusitant, amorem auspicari: qui se feriunt sagittis, nullum amori finem appetere videntur.

SUnt et alii ad quos innumerispectatores confluunt, hi manus in palaestram confernt animosiores, ac Athletarum alter, manibus ad alterius humeros appressis, complexus hostem quodam vesuti suffocandi studio collidit, sub ditque crura astu artisiciosa complicata. ut pedepest colluctatoris calcem obfirmato, una ipsum protrudat, et in lapsabundum super et ipse corruat: neque tamen alter animum despondet, ac erectus contra instat et obluctatur, quaque maxime angitur parte colluctatoris manum solvere conatur, uno digitorum obtorto, quo ita aliis facultatem eripiat firmiter apprehendendi. Qui vero digito laeditur, dolore percitus hostis aurem admordet, quo animadverfo Amores caeteri graviter indignati inperperam et insolenter facientes, ac luctarii certaminis leges, jura, fas, atque mores transgredientem feruntur, malisque illum certatim impetentes, toto in unu agmine concitato eum in fugam avertunt, totisque hortise [?] ciunt eliminantque. Atque itademum ludi Amorum omnes circa mala versantur.

[note: Sed et [gap: Greek word(s)] etiam exponitur, [gap: Greek word(s)] amor quod [gap: Greek word(s)] sit ill ecebra ad Venerem, ex Theoer. Idyal. 6. Veneris statua apud Sicyonios. ] ET mala puellarum ludicrum vocat Nicander in Alexipharmacis.

[gap: Greek word(s)] exponit interpres: ludunt enim puellae, oblectanturque malis. Multa vero hujusmodi, quae ad insaniam propemodum tendunt, interineptientes amatores fieri videmus, ut merito nonnulli dicant [gap: Greek word(s)] dictam, [gap: Greek word(s)] id est, a desipiendo, cum praesertim Euripides dicat, [gap: Greek word(s)] Mortalium esse ineptias quaecunque Veneris causa. Atque ob hoc ipsum Catullus amicum Flavium veretur, ne quid ineptiarum faciat.

IPsa etiam Venus malo insignis est. Nam apud Sicyonios statua ei erecta erat cum malo in manu una, pap vere in altera: ex malo quidem amorem, ex papavere vim prolificam, ac seminis copiam significantes. Nam et lepus illi ob foecunditatem dedicatus, id quod in Amoribus Philo stratus, ut ejus animalis commentario alibi explicuimus, summa narrationis lascivia percurrit. Idem author Venerem in antro statuit molliter in stratis floribus recubantem, juxta quam fons irriguus vitrea perspicuus claritate prosilit. Ibi amatoriam Veneris suppellectilem pyxidas, pectines, specula, cymbalacum crotalis, omniaque arma pruriginis, amoenitatumque et illecebrarum alia atque alia illectamenta recenserepossis, [note: Hinc Musaeus eam secretam Apulejus clandestinam, et Ovid. lib. 2. de Arte, furtivam vocant. ] quibus collustrandis oculos quidem delassari sentias, fatiari vero numquam. Quod vero in antro cubitet Venus, apud Graecos est [gap: Greek word(s)] Mychea Venus, quod secessu et abdito loco gaudeat [gap: Greek word(s)] interiores, maximeque remoti, et occulti obscurique loci. Tum ipsius Deae munera Latini Furta nuncupavere, quia celari vult sua surta Venus. Quare Daphnis apud Theo critum in Venerem indignatus, eam in Idam montem remittit ad Anchisem, ubi quercetum est, in quo scilicet occultari possit, nullouque rubore in molli cyperi prato lascivire.

ERat et mali arboris ramus in manu laeva Nemeseos, quam Marathoniae pugnae monumentum Phidias lapide Pario dicitur excidisse Athenis, corona cujus, et cervis, et parvis quibusdam victoiis insignita: dextera vero phialamtenebat cum Aethiopibus insculptis, propter Oceanum fluvium, quuem Aethiopes accolunt. Ea vero decausa mali ramus Nemesi gestandus dedicatur, quod Veneris habitu Nemesis deasit primum folita figurari, ut habetur in Suidae- collectaneis: nam alterum illud de statua Phidiaca, apud Pausaniam est.

NEque tamen ierim inficias, aliis quoque diis malum fuiffe gratam, ut victimarum loco nonnumquam [note: Pollib. 1. de vocabulis rerum. Boeotorum hostia Herculi. ] acciperctur, ac felicissime litaret. Nam si quando Bos, quam Herculi sacerdotesimmolare voluerant, aufugisset, malum illi ramis quatuor compositis, quadrupedis illius instar sacrificabant. Hujus rei mentio est apud Suidam, neque non apud Pollucem. Narraturq. res super historia de Boeotorum hostia, quae fluvio Asopo ita aucto, ut transiri non posset, eo loco unde victima erat adducenda, ne qua sacrificio mora fieret, pueros ajunt malum quatuor stipulis vice pedum sustentasse, duasque loco cornuum addidisse, atque ita Herculi obtulisse: cumque ita litare visi essent, remin consvetudinem [note: Hinc proverbiur [gap: Greek word(s)] Pomarius. Hercules Chil. 2. cen. 7. de specie magnisico, sed re ipsa impotente. ] porocesissie, atque [gap: Greek word(s)] inde Herculem appellatum, quarsi Pononum dicamus. Alii eventum hujus pomipro Bove oblati ad Athenienses transferunt: nam Boeoticum sacrum loco arittis fuisse volunt, Apollodoro haec apud Zenodotum tradente.

QUin et Apollo mali coronam, priusquam laurum seligeret, adamavir, eaque victores in certaminibus coronari voluit, ut in laculento Archiae transticho legitur: [gap: Greek word(s)] quod Epigramma in omnium jam manibus versatur. Apud Pausaniam legas statuam Apollini [gap: Greek word(s)] erectam: sive a malo quo gauderet, sive ob pastoralem, quam per aliquot annos vitam egit. Nam [gap: Greek word(s)] proprie [gap: Greek word(s)] Unde uniuscujusque quadrupedis tergus melote didtur, ut obiter Pauli locus animad vertatur ex epistola ad Hebrae oscap. XI. Circumierunt in melotis. Sed et [gap: Greek word(s)]

[note: Aucto Isther. lib. de Coronis. Praesertim oves. Psalm. 1. Homer. Il. lib. 6. ] quippe, ut etiam apudnos unumquemque denotat fructum. Ab eavero aequivocatione factum ut Herculis sacro quo de paulo ante dictum, aequipollere malus pro Bove indicaretur: cum et minime redargui posset, quin quadrupes, et eodem nomine victima censeretur. Fructiferarum autem arborum plantatio hieroglyphice in Divinis literis accipitur pro disciplina Doctorum, ut sentit Hesychius. Hinc David: In lege ejus meditabitur die ac nocte, et erit tanquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore suo. Et, Ego plantavi, Apollo rigavit, ait ad Corinthios Paulus. Ad hoc pertinet, quod de plantatis arboribus lex jubet primo, fecundo et tertio anno decerpi nihil: quarto quae leguntur, offerri Deo, quinto etiam reliquis usus permittitur. Ex quo tempora quatuor significantur a tempore legis usque ad Davidem, a Davide usque ad transmigrationem Babylonis, a transmigratione usque ad adventum Christi, quibus annis fructus inutilis omnis fuit, sed spes tantum promissa bonae frugis. Christi autem tempus proventum Deo dicavit, annusque sanctus appellatus, Anno autem quinto facta omnibus copia, permissusque fructuum usus tam Judaeis quam gentihus, Apostolis eos liberalissime effosissimeque distribuentibus. Sed quod ad Pytliia spectat, quamvis victores lauro mox coronari coeperint, mala tamen ex Apollinis templo decerpta, ut Lucianus ait, coronis inserebantur. Hinc illud apud Apuleiu de Paride: Tunc animo volenti Phrygius juvenis malum, quod tenebat aureum, velut victoriae calculum, puellae tradit. Sunt qui, uti superius suo loco dictum, Delphicam laurum baccas tantae magnitudinis habuisse dicant ut poma dici meruerint. Plinius maximis quidem eam baccis fuisse memorat sed nihil ad pomum. Et Archiam in ea sermonis puritate quicquam improprie posuisse, mihi persuadere non possum. Si cui tamen de baccis illis grandioribus commentum placet, contra ego haut sane multum contenderim: nam hodie uniuscujusque arboris fruticisve baccas Pomella vocitamus.

Poma triae in Herculis statuae quid. Plin et So linus inter pretantur estuarium maris meatu flexuoso inflar Draconis. QUod vero ad Herculem pertinet, initio diximus statuam ejus esse in Capitolio egregie factam ex aere Leonino insignem spolio, et clava, quaeque trialaeva manu poma contineat: eas signisicare tres in Heroe virtutes insigniores, quarum una esset excandescentiae moderatio, altera avaritiae temperamentum, tertia generosus voluptatum contemptus. Verum quod sabulantur illim, quo mala haec ab hortis Hesperidum auferret: draconem extinxisse, qui pervigili custodia hortos eos tuebatur, significat illum concupiscentiae modum imposuisse, ut alibiper Draconem voluptuosam libidinis mollitudinem intelligide claravimus ex Philone. Spolium vero Leonis dubio procul generosumanimi robur, mentisque praestantiam ostendit. Quid vero clava sibi velit, alibi explicuimus, cum illam et rationem et disciplinam sigificare contender mus, quoque praestrantius haec in Hercule vigescum, eo illi ex firmiori validiorique trunco, quippe ex quercu materia incorrupta clavam attribuunt. Firmitate enim et vires indicari ex quercu superius ostensum. Nodosa vero suigitur [?] propter scrupulos et difficultates, quae virtutem indaguntibus, qua duce veram virtutem agnoscere possumus, se se contra magno errorum agmine contracto frequenter objiciunt ac omnibus occursant locis.

[note: Qua et Atlantides a Patre Atlantides a Patre Astronomiae peritissimo. Nam heras eleos, aeris gloria, Soli maxime competit. ] Quae quamvis ita habeant, non desunt tamen, qui aliter philosophentur, et prout quisque huic vel illi deditus est discipliuae fabularum sensum in eam trahit sententiam, quam prosessionis studiorumve suorum conditio suggerit. Nam qui moralem sequuntur Philosophiam, ea de malis, quae superius recitavimus, commenti sunt. Qui Astronomia delectantur, per aureamala astra signisicari contendunt, praesertim apud Hesiodum, ubi Hesperides Noctis filiae commemorantur, Herculem vero Solem esse dicunt, quo decedente preciosa illa messis passim oboriatur, et mortalium oculis offeratur.

SEd ut ad amove unde digressi sumus, revertamur, ipsa etiam numismata omnium aetatum testimonio pomum Veneri dedicatum ostendunt: sed ei Venei de qua fructus expetitur, propter quem rerum natura amoris vim universo animantium generi elargita est: nempe ut satis rite seminibus, rerum

omnium species prorogentur, aeternaeque siant, quatenus rerum opifexhanc mundi molem durare permiserit. Ad hanc igitur soecunditatem numismata nos invitant, in quibus ipsa prolis susceptio monumentis celebrata est. Nam in Juliae Piae Aug. numo Deaipsa cum pomo sese ostentat, cujus inscriptio est, VENUS FELIX. In alio ab una facie, FAUSTINA AUG. ANTONINI AUG. FIL Ab altera Iuliae Piae numus. signum molliter stat laeva conto innixum, dextera pomum exporrigens, cum inscriptione, VENUS S. C. Quoniam vero plurimae sunt hujusmodispecies, quotidieque hominum manibus attrectantur, his modum imponemus.

ILludaddam, molles Persarum reges selectorum suorum mille numero thoraces malis insignire consucesse: qua de causa Mellophori appellabantur. Sed quoniam hoc forte Persicum erat malum, patriaeque nomen secum afferebat, invitat nos nominis recordatio, ut de Persico pomo dictionem nostram prosequamur, rei quidem serie idipsum deposcente.

[note: Hinc illud Plauti, acetum in pectore, in Bacchi dib. Et Horat. in Bacchi dib. Et Horat. in Art. Poet. Itale persusus acete. Ingenia aeutioraubi. Satyra 10. ] Sunt qui pomi hujus acore considerato, qui gustus appetentiam mirifice, quantum libet etiam maturi, expergefaciat, acutum hominem ex Persici vocabulo significari putent, cum praesertim apud Plautum legerint, Qui Persicus sapis. Caeterum hoc non a pomo, sed a gente deducitur, quam tali praeditam ingenio authores tradunt. Quibus enim purius est coelum, eo acutiore suntingenio: et, ut inquit Ciceio, perspicaciores sunt qui ad Orientem, quam qui ad Septentrionem habitant: quodnulla alia de causa provenit, nisi quod actus mentis excalore nascitur, et vigorem inde duscipit. Quare multa majora et veriora contemplamur aestate, quam hyeme, quoniam brumali tempore ex crassitudine aeris hebetiores sumus, et frigore pigriores: vis enim ipsa mentis ab igni, id est, a coelo est: tametsi quod verissimum est, Juvenalis ait,

[note: Nemo enim prepheta in patria. Sic Seythia Anacharsin Cappadocia Basilium magnum, et Nazianzenum Graecia. Plin. l. 15. c. 12. Pomi Persici virtus. At Persicorum omne genus damnavit Galenus l. 1. de aliment facultatib. ] Alii hominem qui domi vel seditiosus, vel tetro aliquo flagitio insignis fuerit, in alieno tamen coelo, aut patria profecerit, in viamque redierit, omni animi deposita pravitate, per Persicum ostentant, propterea quod ajunt, pomu id in Perside, unde translatu est, veneni vice fungi, eaque de causasâ transmiium. Ut nobis venenum esset; in Italia tamen mutato solo naturam etiam mutaverit, et salubrerepertum sit: quam quidem opinionem admittit Columella, dum scribit:

Hinc pomum ejus innocuum aegrisexpeti, ait Plinius, neque alium eo pomoinnocentiorem esse cibum. Dioscorides stomacho Persica tradit accommodata, quae si matura comedantur, aluum leniant: si acerba, sistant, quorum alterutro pro tempore et loco opus est. Et nos Romae aliquando lethalicorreptimorbo, quo stomachus nihil cibi prorsus admittebat, et imissum evomebat evestigio, post diururnam inediam non alio cibo adjuti pertres continuas hebdomadas, quam singulis pomis hujusmodi in singulos dies ex vino acceptis, hac una opella praeter amicorum omnium, atque adeo Medicorum etiam spem, reviviscere potius quam convalescerevisi Sumus. Sed enim quod de fructus hujus transmigratione a Persis sertur, vel, ut plures tradunt, ab. AEthiop. in. AEgyptum malo animo transmissi naturam soli benignitate commutasse, aliter sentire Callimachus videtur, qui Persicumin Aegypto primum satam inquite Perseo verbishis: [gap: Greek word(s)] Nicander vero Mycenis primumsatam contendit his versibus,

[note: Not. Mattheolus in Diesc. L. 1. c. 131. et 146. ] Et eruditiores negare Plinius inquit, eam ex Perside proprer supplicia translatam, sed a Perseo Memphi satam, et obid Alexandrum illa coronari victores ibi instituisse, in honorem atavisui. Fabulantur autem eam semper folia et poma subnascentib. aliis habuisse, cujusmodi est citriorum natura. Qui vero pomum hoc venenatum in Persis gigni putaverunt, derceptiforte sunt nominis vicinitate, nam id de Persea diligeutiores tradunt, quae omnino alia est, myxis rubescent b. similis (pruna ea sunt sorbis insita) in AEthiopia lethalis, in AEgypto satubris, quamvis Columella poetica licentia utramque consundere videatur, quae tamen ille ex Nicandro mutuatur, apud quem videnda Commentaria, ubi de phalangis agit.

INter picturas omnino multas, quibus Aegyptii silentium significabant, Persicum etiam his admiscuere, eaque de causa arborem eam Harpocrati dedicarunt: fructum enim habet cordi, folium linguae simile, quasisermonem, qui fructus est intelligentiae, Sede in corde, non in lingua habere deccat.

SAne cor perid pomum ostendi ita vulgo innotuit, ut id repetere superfluum videatur, tum nostro praesertim aevo juvenes puellaeque passim Persico telo transfossa missitent, quae cordis ita exulcerati indicia sint. Quin et Medici pomum id cordi tradunt mirifice conferre, naturamque ajunt cordis [note: Scio, intelligo. ] figuram impressisse, ut cui esset genitum parti vel exipsa specie patefaceret. Ea quoque manifesta sunt, quae Plutarchus libro de Iside et Osiride conscripsit, arborem hanc Isidi fuisse sacram, quod pomum ejus humani cordis siguram folium voro linguae prae se ferat. Nam cum Isis [gap: Greek word(s)] sit, sapientiam hoc indicat intellectu primam concipi, sed parum hoc prodesse, nisi etiam in mortalium usum enuncietur.

QUodsi pomum adhaerescente folio uno tantum pinxissent, veritatis id signum erat: quippe quod ea species linguam cordi conjunctam ostendit, ac perinde sermo cordis ipsius penetralia adaperiat, non aliud quippe sentiat, aliud proloquatur: cujusmodi orationem ingenue et citra fucumloquentis esse debere diximus in Bulla. Quare Gregorius ad Joan. Episeopum Ravennatem sceribens, Coristiani viriofficium esse monet, ne aliud ore loquatur, liud in corde habeat.

SUnt qui caedem multiplicem, omni tructilentia perpetratam, stragemque multa editam occisione, significre si velint, nucem ipsam Peisicam carne spoliatam praeferant: nempe quod in ea teste, vel osseo malumus dicere in tegumento, omnium telorum, quae punctim caesimque feriat, et quibuccumque modis laedaut, signa vulneraque impressa conspiciuntur: ut in nulla propemodum re magis quam in eo cortice multipliciter dilaniando natura lascivire gestiverit.

Alii significatum ad animum transferunt, qui variis curis solicitudinibusque sit undecumque exulceratus, [note: Non aliud sugarius, longissima decerpto bidui mora est congitque se venundari. Haec Plin. l. 15. c. 12. ] ut nullum sit aerumnarum anxietatumque genus, quose non afflictatum sentiat, vicemque suam miserrime deploret.

FUerunt et qui aetatis florem, et unumquodque bonum, quod celerrime deficere videretur atque adeo humanae ipsius vitae imbecillitatem perdecerptum Persicum et in lance positum non ineptum dieeret hieroglyphicu. Pomu enim nullum aliud fugacius, longissimaque decerpto bidui mora sit, cogatque se quamprimum venudari: quod non immerito miranturrerum naturalium Scriptores cum ad ejus pretia respiciunt; nullius unqua majora, cu memoria proditu sit, tricenisnumis singula

nonnumquam aestimata. Quare huc forte illud accommodabitur, quod altiore quodam fensu non temere autes vellicet, a Philodemo, vel, ut alii tradunt, ab epigrammatario Platone dictum nobili disticho:

MAli Punici apud AEgyptios nulla reperiri signisicata: Graeconun nonnulla sunt, sed longe plura quae in Divinis habemur litens.

E Rat vero illud praecipuum ejus mali symbolum, ut populos gentesque varias uno collegio congregatas significaret, Id ea de causa factum, quod grana illa sua folliculis quibusdam aliquo numero ab aliis segregata, provinciatum veluti limites quosdam prae se ferre videantur, et singula hominum vel collegia, vel nationes potius ab aliis distinguere. Varii enim loculi. cicco quippe suo dirempti, cum granis suis, varias itidem gentes, suis quasque finibus terminatas, indicant.

[note: Malum Punicum Iunoni sacrum. Sic. n. Venerem Iune alloquens moenia Carthaginis sua vocat. Aene. lib. 4. Africa figura. ] Gum vero Juno regnorum praeses haberetur, malumilli Pun cum dedicarant, quod in ejus manu Mycenis spectabatur, cum sceptrum altera teneret, eo opere quod Polycleti fuisse ferebatur, de quo apud Pausaniam. In Junonis itaque gratiam reginae cum sacrificabant, incurvatam ex malo Puni [?] virgulam in capite gestabant, quam a veteribus Inarculum appellari reperias. Sed enim cum satis constet Carthaginem Punici regni sedem in Junonis tutela fursse, facile potuit insigne illud ei accommodari, quo res ipsa significaretur.

NAm in aliis quoqua veterum monumentis animadverti fercula Punicis malis ornata praeferri, ineorum celebritatem, qui de Poenis victoriam consecuti essent. Ea Africam ipsam muliebri specie apud Pactios Florentiae vidi, in cujus manu altera, lave quippe quae decumbentis molliter capiti sustinendo subjecta est, malum Punicum habetur: in altera flabellum, ad tegion sardores indicandos. Pro puluillo undae duae, utrumque mare significant, Oceanum et Mediterraneum, quorum circa se ambitum ut ostenderet, annulos etiam duos in extremos digitos induxit.

PUnicum malum tintinnabulo adjectum, cujus species apud Hebraeos potissimum reperias, ut olim [note: Mali Punici sensus mysticus. ] Eucherius mox Gregorius Pontifex interpretatur, unitatem Ecelesiae ex multis gentib. in cundem sonum, hoc est, in eadem praecepta convenientium indicar, Sicut enim, ut ille inquit, in malo Punico uno exterius cortice multa interius grana uniuntur, sic innumeros sanctae Ecclesiae populos uoitas fidei contegit, quos intus diversitas meritorum tenet. Quod vero piorum [note: Cantic. 6. ] conventus canit, Et cortex mali Punici genae tuae, et storuit vitis storuerunt mala granata, ut Ambrosius ait, bonum fidei fulgorem, confessionisque pratendit, tot Martyrum sanguine pretiosa, et, quod est amplius, CHRISTI cruore decorata, simul pluiimos intra se fructus usu istius pomi subuna munitione servat, et virtutum negotia multa complectitur. Sentit idem Hieronymus, ubi sextodecima Hebraeorum castra, Remon Phares dicta, tradit, quod [gap: Greek word(s)] Grarci reddidere: Latini, mali Punici dissepimenta Arboris enim hujus fructum granorum numerositate refertum, indicare ajunt pii omnem tuibam credutium, in Ecclesiae uno gremio quasi cortice contentam. Addemus, id eo magis unitatem hanc in Christianis malo granato convenire, quod pomum id hoc habet praecipuum, ut quot in uno grana sunt, tot in reliquis reperiantur. Nam, ut Africanus ait, parva et magna granata non eo inter se dissident, quod haec

plures, illa pauciores habeant acinos, sed quod parva minores, magna grandiores nutriat: ita Christianae pietatis opera non quam multiplicia sint considerantur, sed quatenus uno eodemque numero, cum fide, spe et charitate in unoquoque deprehendantur, et fine terminove uno conclusa: uno quippe cortice divinae gratiae comprehensa: pro uniuscujusque virtutis magnitudine vel exiguitate praemia consequantur.

QUONIAM vero nullum malum Punicum invenitur, in quo non sit aliquod granum subputre, indicium est, nullum humanum corpus esse absque naevo aliquo vel cicatrice: nullum quippe hominum reperiri, qui vitio sine nascatur, cum vel justus homo septies in dic prolabatur. Ita neque collegium ullum est, in quo non aliquis sit praevaricator. Usurpabat similitudinem hanc Thebanus secta Cynicus.

[note: Vulgus italicorum hos assignat eastanca. ] SED ENIM plurimum ita homines sunt, ut appatere potius quam esse studeant, malumque Punicum emptorem egregie ante omnia poma ludificecur, et se probantib. imponat, purpureo scilicet, rubicundo, lepidoque cortice spectantibus adblandiendo, mox interiora aperientibus pletumque situm, putorem marcoremque patefaciendo: hinc factum est, ut plerique veterum simulationen probitatis per id genus pomum significari dixerint. Unde Scholasticus ille severioris doctrinae magister: Superbus, inquit, malum Punicum est quod interius putridum sit, exterius mirabilem prae se decorem ferat. Hoc hominum genus ita notat Horatius:

Lucianus hos tragoediarum codicibus auro purpuare que vestitis ae quiparat, qui miram ipso compaginationis ornatu pulchritudinem ostentent, adaperti vero non nisi parricidia, incestus, stupra, furores, aerumnas, luctus, familiarum urbiumque excidia, et atrocissima profligatissimaque scelera quaeque contineant.

EUM denique hominem, qui vel morum aspetitatem, vel vitium aliquod in melius vetterit, ac virtute comutarit, significare qui volunt, cuneum ex Pino per mediam arborem Punici mali adactum pingunt. Siquidem evenire ait Basilius, ut si cuneus ejusmodi in acidas Punicas impingatur, ita ut per mediam medullam adigatur, mala saporem ex acido et austero in dulcem atque suavem commutent. Id autem fieri solet ima in parte radici propinqua stipite perforato. Ac perinde magnus ille vir docet, posse unumquemque sibi vitii medelam enancisci, quando agricultuta stirpium quatitates commutare potest, curam autem et studium in animi virtutibus consequendis morbos omnes evincere. Nam si modo quis, ut inquit Horatius, culturae patientem accommodet aurem,

AMICITIAM modis plurimis hieroglyphice pingi sculpive posse, toto opere diximus, ut in Palma et foeminae, quae quamvis mira sit, in suo tamen genete est, majus nescio quod in hedera cum vite, maximum in Punica cum myrto: amatu enim se invicem et myrtus et Punica, ideoque, ut observavit Florentinus, et asserit etiam Dydimus, ad Punicorum feracitatem myrtus juxta serenda est. [note: Idem Mattheolus in Dios lib. 1. c. 117. ] Quiu, ut ait Democritus, ita se amant, ut etiam aliquando procul positae radices mutuo complicent, ideoque mutua earum iositio mirifice foetificat. Si quis igitur fructiferam amicitiam Aegyptiorum in morem scribere voluerit, apre coronam myrteam malis Punicis ornatam faciet. Coronae enim ipsius sorma amicitiam, qua quis mutuo devinctus est, poma illa fructum et utilitatem inde susceptum indicabunt.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIBER LV. DE IIS QUAE PER ROSAM ET FLORES ALIQUOT SENTICETAQUE SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgygtiorum Literis. REVERENDISSIMO ET ILLUSTRISS. CARDINALI, DOMINO MEO, IULIO MEDICI, FLORENTINAE Reipub. Praesidio singulari.

INTERROGASTI me superioribus diebus (Reverendiss. Et Illustriss. Domine) quo exprimi possit hieroglyphico sententia illa, quam toto vitae tuae cursu unice adamasti, qua nulla moribus integritatique proprior convenientiorque excogitari possit, Aliorum quippe Pravitatem Bonorum Operum Ope PERVINCENDAM. Cujus quidem argumenti apud Aegyptios figurae, apud Graecos symbola, apud nostros documenta innumera comperiuntur, quaenunc inepta admodum esset morosittatis enumerare, cum tu breve quid, Laconicum scilicet dictum aliquod, si fieri possit, monosyllabum figurae unius compendio elaboratum deposcrere visus fueris. Ego vero si in hujus modi brevit atis angustias includar, a vobis potius, hoc est a clarissimo patretuo Iuliano, Magni Laurentii fratre, argumentum quod in promptuest, mutuabor. Animadverti siquidem in manu dextera imaginis ejus, quam Florentiae magno in bonore habetis, Rosam candore niveo insignem adpictam, quam pollice foliis superimposito continere videatur. Hoc est mihi breve et expeditum illud hieroglyphicum, quod quaeris, MALA Bunitatis Ope Superare. Nam Rosa quid aliud prae se ferat, dum pulcherrimam floris speciem ex calicibus explicat, depulsa spinarum asperitate, qua floris tamelegantis amoenitatem epprimebant, eamque quodammodo strangulare videbantur, nisi illa virtute, conatuque suo semetipsam expedivisset, commodissimeque, patefecisset, indisareque ita voluerit, nullum esse tam pertinacem in pravitate conatum, nullamtam gravem difficultatem, quam bonitas non possit evincere, dissipare, et imperio suo subjicere? Quoniam vero (praestantissime Domine) in theatrum me jam induxisti, ubi Rosam agerem, quae flores etiam secum aliquot alios trahit, reliquos eorum actus prosequar, ita tamen digestos, ut ubicunque volueris, fabula desinat. Nam vere esset in publica peccare commoda, eum principem nugis longioribus implicare, qui tot tantaque magarum rerum negotia sustineat. Sedenim qua modestia, quoque temperamento tua et publica omnia moderaris, parva etiam haec et exilia, quae nos praestare possumus, per otium invisere non aspernaberis.

AC de bono quidem, quod suapte vi pravitatem evincat, satis superque suffecerit Patris tui gestamen pro hieroglyphico tam congruo, tam proprio. Subsequitur alterum non minoris efficaciae, quod flos is tam venustus, tam suaveolens tam pulcher visu, tam suavi odore delectabilis, humanae sit imbecillitatis hieroglyphicum, ac boni momentanei signum: tam brevis illa vita, tam cadocus decor, utquo die florens vigensque enituerit, eodem ipso defloreat, et elanguescat. Hinc elegantissimus Poeta qaicumque ille fuit, qui Rosam, quae Maroni adscribitur, celebravit, vel deploravit potius, repentinam hanc jucunditatis rapinam ita lamentatur:

In universum autem flores pene omnes decerpti, sine foliis conspecti, fragilitatis humanae, aut fugientis boni indicia sunt. Unde apud infelicem amatorem Theocritus rosam evestigio tabescere, violam cito senescer, lilium parvo post tempore marcescere, et veluti albam nivem illico liquescentem effluere lamentatur. Quod vero in antiquorum memoriis aliquot observes lilia et rosas et flores alios adhiberi in sepulcrorum ornatum, vetustum esse morem multa hujus generis dona Manibus mitti solita indicant. Imo quosdam testamento etiam cavisse legas, ut iis vel illis floribus quotannis sibi parentaretur: cujusmodi memoria

Raevennae lapis ita inscriptus: [note: Sepulera ernata floribm. ] OB MEMORIAM PATRIS SUI DEC. VII. COLLEGII FABR. M. R. H-S. B. N. LIBERALITATE DONAVIT SUB HAC CONDITIONE UT QUOTANNIS ROSAS AD MONIMENTUM EJUS DEFERANT, ET IBI EPULENTUR DUMTAXAT IN V. ID. JULIAS. QUOD SI NEGLEXERINT, TUNC AD VIII. EJUSDEM COLLEGII PERTINERE DEBEBIT CONDITIONE SUPRA DICTA.

ET Comi in aede D. Benedicti lapis est stratus memoriis cujusdam Valeriana, et Apii Valeriani filii ejus, in quo mandatum est Per offic. tesserarior. quodannii (ita enim per D. seriptum) LECT ISTERNIUM PONATUR ET PARENTETUR ITEM CORONAE MYRT. TERNE, ET TEMPORE rosAE Iulio ternAE eis ponantur. Item Appius Eutychianus maritus ejusdem Valerianae, scholae vexillariorum largitus est magnam pecuniae vim, ut quae ibi notata sunt, fiant demum OLEUM ET PROPITIATIONEM PER ROSAM PRAEEEANT. Como Mediolanum proficilci invitat brevitas itineris rosas hujusmodi decerpturos. Nam in propyleo D. Ambrosii porta Vercerllensi legas:

PETRONIO JUCUN. VI. VIR. SENI PETRONIA MIRA. L. F. PATRONO QUAE H-S. CCCC. LEG. POSSESSORIB. VICI BERDOMAG. IN HERM. TUEND. ET ROSA QUOTANNIS ORNANDUM.

UBi Adria Tuscorum, pars insetiptionis cujusdam est, in qua sestertia numero quadringenta data ad rosas et escas ducendas cuidam Ottitio Scroniano omnibus annis. Est etiam monumentum, de quo alibi, P. Corneliae Anniae, quae ne in desolata orbitate superivetet, vivam se ultso in arcam cum viro defunclo damnavit, ubi scriptum est mandasse illam sacrificio super arcam Plutoni et Proserpinae peracto rosis eam exornari. Hinc mendum corrigere possumus in appendicibus Virgilio adscripis, ubi eleganti admodum in Goppam Elegia, postquam suasum est aureo redimiculo caput nectere, et indulgere genio: quippe ubi omnia comparata essent ad voluptatem,

Hic tegi mendose legitur, quia legendum, Coronato vis lapide ista legi? Interrogat enim Poeta, an fevetus is, et priscorum in morem superciliosus, velit ideo rosas spargere, ut in ejus defuncti memoriis legatur testamento caurum, ut quotannis tofae ad monumentum ei deferantur? Haec fateor [gap: Greek word(s)] non tamen bonis ingeniis inutilia. Nune ad hieroglyphica redeundum.

[note: Rosa currubes et pungit. ] ILlud etiam memoratu dignum, quod rosae simulacrum, bonum significat, quod undique circumseptum sitmalis, ac perinde voluptates nostras amaritudinis et asperitaris plenas. Nam, ut Ambros. in Hexamero philosophatur, rosam spina sepsit, tanquam humanae vitae speculum ostentaret, quae quod esse potuit suavitatis, finitimis curarum stimulis saepe compunctum, amarescere videatur, vallata enim est elegantia vitae nostrae, et quibusdam solicitudinib. obsepta, ut tristitia semper adjuncta sit hilaritati: quare non illepide Catullus Venerem, quae jucunditatis hilaritatisque author praecipuos habetur, spinosas ait in pectore curas sercre. Quod autem rosa et rubet et pungit, affectus amatorii signum esse Placiades affirmat, utpotequi sine verecundiae rubore, et facinotosi criminis exulecratione esse non possit. Rosam primitus spinis caruisse Basilius tradit, postea vero pulchritudini floris abditos esse aculeos, ut quod ex voluptate oblectamentum perceperimus, propinquo inde dolore exulcerati, quiex delicti recordatione emetgit, statim amittamus. Cujus rei monumentum spinastribulosque tellus ipsa nobis passim ostentat.

ATque adeo Vepris omne genus hieroglyphice ad delicta nostra referuntur, eaque de eausa Christi caput spinis coronatum, ut indicium hoc esset nostrorum scelerum, quae supra caput [note: Genes. 3. Prov. 26. Spina quid in Divinis. ] suum expianda suscepit, Spinas terra germinat Adamo: quia propter ejus praevaricationem peccata pullularunt. Apud Salomonem Spinaenascuntur in manu temulenti, actiones ejus sceleribus et perperam quibusque; factis plenas esse commonstrantem. Esaiae cantico legitur. cap. 5. Expectatum, uti vineauvas daret, eamque spinas pretulisse: ait Eucherius loco hoc, hieroglyphicum sunt iniquitatis, ut uva justitiae. Sane ager, ut Hesy chius, in Divinis literis pro divina accipitur institutione, quam Prophetae, Jesus et Apostoli tradidere, cujus vitis Christus agricola Pater, in quo absconditur thesaurus, id est, salutaris praedicatio. Semen, verba doctrinae. Poma, bonorum operum proventus. Spinae, scelera, pravaeque consuetudines atque pestilentes.

NAm et Sin apud Hebraeos, apud nos rubus est, cujus id est hieroglyphicum, ut odium significet, ut octavis apud Hieronymum Hebraeorum castris habetur.

USque adeo vero rubus in asperitatis significationem abiit, ut homines ingenio moroso et difficillimo [note: Rubi hieroglyphita. ] praeditos, qui prae suo vivendi instituto omnes aliorum mores impendio fastidirent, per Rubum siccam indicarent: eam enim ita affectam frangas potius, quam minimum flectas. Denique rhamnus, urtica, carduus, sentes, paliurus, et herbae reliquae aculeis armatae, in facris literis significant homines immites, dolosos, insolentes, et omnino improbos, quos nemo ex probis et mansuetis attrectare potest, contingere vel castigare, sine doloris compunctione, dicerit Eucherius.

ESt enim [gap: Greek word(s)] SUnt praeterea omnia haec perturbationum, quae memi nostrae accidunt, hiereglyphica. Rubus, ut sentit Hesychius Hierosoly mitanus presbyter, afflictatio ea est, quam nostri Tentatione vocant, asperu quippe virgultum, et quod difficulter manibus attrectare possis. Hinc vero curae, oppressiones,

adversi casue omnes intelliguntur, quibus corda nostra vellicantur, lacërantur et aerumnosa fiunt: de quibus Paulus 2. ad Timoth. Omnes qui volunt pie vivere, Christo jesudediti, persecutionem patiuntur. Ita apud Graecos dicterium, [gap: Greek word(s)] , pro vita incommoda atque perdifficili.

HIEROKLYPHICE passim loquitur Evangelium, ut ad hanc sententiam semen ait inter spinas concidisse, unde anxiae divitiarum curae significantur. Sed durum fortasse videatur, divitias per Spinarum vocabulum intelligi, nisi Dominus noster JESUS CHRISTUS, qui eo usus est hieroglyphico, dictum ipse suum explicuisset. Quis enim mihi crederet, ait summus Pontifex Gregorius, si spinas divitias interpretari voluissem, maxime cum illae pungant, istae delectent, et tamen spinae sunt: quia cogitationum suarum punctione mentes lacerant: et cum usque ad peccatum pertrahunt, quasi inflicto vulnere cruentant: et quae plurima in hanc sententiam disputat. Expectet vero aliquis, ut [note: Georg. li. 2. ] huc citem locum ex 32. Psalmo: Conversus sum in aerumna mea, dum configitur spina. Sed loco satis fuerit Lectorem admonuisse, in Hebraeo codice nullam esse hic de spina mentionem, sed de aristarum spriculis, quae per aestatem torrefactae facile confringuntur. Hebraicae prorsus literae sensus est, ut paulo altius repetam, conversum esse Humorem, quod alii pinguedinem reddidêre, in eam jam ariditatem quae spicis accidit eo praesertim tempore, quo aristae triturantur. Nam tritura cum magno plurimum calore venit, ut Maro diecret. Dicendum igitur, Humor omnis meus ita exaruit, ut aristae (nam hae ab ariditate nomen habent) eo aestatis tempore quo tritura fervescit. Et hoc sibi vult illud, Dum configitur spina. Nisi forte spina in linguis aliquot aliis spicae etiam significatum habet.

[note: Rosa sine spinis hieroglyphita. ] UT vero diu per senticeta tot peregrinati, postliminio tandem ad rosam redeamus, ea sine spinis considerata, tum venustatis, tum amoris, in primis autem gratiae ejus signum est, qua quis praeditus omnium in se amorem contrahat, omnium sibi animos conciliet. Inde factum est, ut purpureum rosae colorem Veneris sanguinem esse Poentae dixerint, qui quidem ex icto ejus pede defluxerit, et rosam, quae peius ubique alba erat, aspergine sua continxerit:

Et Europa, Theocritus: Dum regiae puellae alios aliae flores legunt, ipsa Regis filia purpuream manu rosam legerat, qualis Vennus inter Gratias excallens. Inde rosas loqui, proverbium de re gratissima jucundissimaque. Et Persianum illud, dum nutricula gratiam omnium alumnulo comprecatur, Deos votis onerando ait; Quicquid calcaverit hîc rosa fiat. Sed quod alii fabulose dicunt, Philosophi illi veteres, qui rerum omnium originem altius perscrutati sunt, odorem coloremque illum a Veneris [note: AEnei. li. 4. ] ipsius stella proficisci autumant. Hinc Maro Venerem roseo semper ore loqui dicit. Quod denique ad afflatum pertinet, nemo luculentius expressit, quam idem explicuerit; ejus enim id de Rosa opusculum de cujus authore dubitatum diximus, Charisius agnoscit. Ait vero Poenta:

[note: Magis Indicis Rosae in quanto pretio fuerit. ] Quo vero Gratiae significatum inesse rosis apertius intelligamus, Indorum etiam monumenta conquiremus: siquidem eorum Magi rosam tanti fecerunt, ut ad conciliandos magnorum principum animos, non alia re quapiam libentius quam rosis uterentur. Libet vero ex eorum dictatis unum hoc, quod ad argumentum facit, recitare. Ajunt illi, si Princeps quispiam sacer profanusve sit adeundus,

quem tibi conciliatum velis, ut et te amet et votis tuis faveat atque benigne respondeat, observandum esse coeli situm, cum Sol vel in Ariete vel in Leone gradu eo ascendente fertur, quem Luna laeto felicique aliquo aspectu intueatur. Hic tu phialam rosaceo niditissimo plenam in manum dexteram sumens, facie adversus Solem conversa, summis pedibus insistens, et phialam praetendens in haec verba [note: Oratie Magorum ad Solem, plane magica et impia. ] duodecies repetitione facta, voce clara orationem habeas. Saluere te jubeat Deus, ô Planeta tuo potens lumine, ac omnigenae foelicitatis foecundissime, qui tam formosus, tamque omnibus exoptatus, tam beneficus oriris radiorum difflatione mieantissimus. Tu Sol ille es, qui Iuce, spiritu et vigore tuo mundum universum regis: tu coeli lampas, tu rerum omnium lumen, tu eorum quae ubique gignuntur author: tu per vim, quam tibi Deus Opt. Max. infundit, tibi omnia devincis: tu quatuor mundi cardines continuo infatigabilique cursu pervestigas: tu lumen et pulchritudinem ex ipsa divinitatis facie mutuaris: tu viam luminosam, et perpetuae usum Iucis nullo interposito velamento Lunae liberaliter elargiris: tu reliquos stellarum globos luministui lampadibus accendis. Quae si ita habent, exoratum te velim, ut amicitiam, benevolentiam, amplexum, et affectum erga me omnium benevolentiae in hoc oleo mihi concedas, ita ut me omnes appetant, et amicitiam meam ultro concupiscant, ac perinde maximos minoresque Pontifices, Reges, Principes, reliquosque potentiores, Senatum, populum infimumque gregem, mihi amore atque charitate conciliem. Hic quo illi appellarentur nomine profitebantur, rogabantque insuper et adjurabant, obsecrationibusque adigebant per ejus potestatem, ut amicitia haec et amor et pietas ita in horum cordibus et linguis et operibus insideret, ut magno se affici gaudio experirentur, quotiescumque hominem ejusmodi intueri atque alloqui facultas esset. Proinde Sol virtute et potestate sua, ut mores etiam congruerent, hominisque praesentiam illi omnes admirarentur, honorarent, et esse quantumvis pretii existimarent, efficeret. Ad haec quaedam geniorum nomina intermiscebant, quorum interventu eadem ficri supplicabant, praecipueque nomen illud quod amores et amicitias vivificat, et amantum corda in unum conflat, insolubilique copula conjungit. Ea vero tum quia videbantur absutda (sunt enim, ut Lucianus ait, [gap: Greek word(s)] ) tum quia ex Christianae pictatis instituto profana jam habentur, de industria praetermisi. Id ritecum exegissent, olcum summa veneratione susceptum observabant, quo faciem obungerent, quotiescumque Principem aliquem adituri essent. Quo minime ridiculam videatur, Ulyssi in Phoeniciam appulso, fracta quippe navi, mari ejecto, et omnium egeno, Deam Pallada oleum attulisse, quo ille perunctus, omni abjecto squallore, quem ex maris [note: Ol[?] rosaceo, [gap: Greek word(s)] , et odoriferum oleum, Odyss. lib. 2. verb. 339. ] salsugine inediaque per quatriduum tollerata contraxerat, [gap: Greek word(s)] , dignior et venerabilior effectus est. Rosaceum vero Homero fuisse cognitum ex eo conjicimus argumento, quod [gap: Greek word(s)] Venus Hectoris cadaver obunxerat, quod a canum injuria, quibus id Achilles objecerat, inoffensum praestitit. Tantam inesse Rosa vim, Homerus persuasum habuit. An nos autem oleum aliud a Venere quam ex rosa sua comparatum existimemus? aut alia quapiam ope usam crediderimus, quam ea ipsa vi, quam rosa ipsamet infundit, cum in Carthaginis templo

Sed quoniam rosa super satis superque jam provecti sumus, praeteribo AElii Veri Imperatoris lectulum, minutulumque reticulum soliis rosae replerum, quem sibi substerni jubebat, in quo Persicis odoribus perunctus recubare consueverat, majorem inde sibi gratiam adepturus. Dissimulaboque fabulas Apulejanas [?] quibus Lueius ipse prius in Asinum ex homine conversus, rosis toto terrarum orbe perquifiris, tam mulra pertulit incommoda, donec demum oblata earum copia, quas decerperet, humanae formae rest tucus, ptistino decori et venustati est redditus. Quod autem pertinet ad odorem, rosa sordicussimum animal Scarabeum, cui res plurimum est cum stercore, ut alibi diximus, odore enecat suo. [gap: Greek word(s)] autem eam idcirco appellatam Plutarchus ait, [gap: Greek word(s)] , quod ingenti odotis redundantia diffluat. Divinae literae, ut Cyprianus ait, gloriosam famam appellare solent

odoramenta. Unde Paulus, Christi bonus oder sumus. Et quod unguentum in Aaronis Pontificis barbam diffluebat, bonae index est famae, quam sibi sacerdos quilibet comparare debet. Et pro martytibus hieroglyphice poni rosas a rubore sanguinis, ait Eucherius.

[note: Florum prarogativa. ] UT vero coronam ipsam nostram elegantius contexamus: purpureis aderunt lilia mista rosis. Sciendum autem in primis, unumquemque florem hieroglyphicum esse spei. Nam si spes, ut Speusippus Platonicus finit, est expectatio boni; velut e converso, metus, animi concussio in expectatione mali: sique floribus inspectis, usum inde fructuum sperare solemus, nulli dubium erit quin flos sit futuri boni praenuncius, et frugem paulo post succrescentem polliceatur. Nam et Themistius ait per florem, ubi praevius apparuerit, in frugis inde nos spem surrigi. Sed quamvis sit haec florum omnium praerogativa, ut nos bene sperare jubeant, unus tamen praecipuus, quippe lilium, uno omnium consensu hieroglyphici hujus primas obtinet. Hic in antiquorum monumentis cum inscriptione SPEI, lilii potius figuram, quam alterius cujusquam floris speciem ostentat. Nam in [note: Numi Imp. Alex. Pii, Imp. AEmiliani, Impe. Claud. August. Hadriani August. ] numo Imper. Alexandri Pii Aug. ab altera facie Dea lilium dextera praetendit, cujus inscriptio est, SPES PUBLICA. Eadem inscriptio cum lilio manu Deae praetento in Imper. AEmiliani numis habetur. Nusquam vero frequentius neque manifestius haec lilii facies pro spe ponitur, quam in Imper. Claudii. P. T. Aug. numis, quorum vis magna proximis annis in Bellanensi agro effossa est, in quibus Dea ipsa pallam laeva sustinet, dextera lilium praetendit, cum inscriptione, SPES PUBLICA. Et in Tib. Claudii numis eodem gestu Dea, palla quippe sublata, lilioque dextera porrecto, cum literis, SPES AUGUSTA. Eodem statu habituque in Hadriani numo dea lilium praetendit cum inscriptione SPES P. R. Ac ne taedio sit horum multiplicitas et numerus, hieroglyphici hujus non ignarus Maro [note: AEneid. l. 6. ] noster, cum spem de Marcello conceptam significare vellet, tacita quadam ad clarissimum illum allusione, eruditius saue quam fronte prima polliceatur, haec scripsit:

Lilia poscit Anchises, quibus donis nepotis animam cumulet, ut inde praereptam iri spem publicam populi Romani prout ex superioribus numis ostensum, indicaret. Hinc Flaccus cum spes nostras saepe fallere animadvertisset, indolisque bona de manibus saepe saepe conspexisset, postquam VIVAX apium dixit, breve mox lilium subjcit.

IN Divinis literis lilium, praecipue album, nunc Christi, nunc Angelorum hieroglyphicum est, a [note: Cantic. c. 2. ] candore quippe justitiae, ad quod spectasse volunt Salomonem, cum dixit: Flos campi, et lilium convallium. Hilarius in Matthaeo, pracipuum Angelorum hieroglyphicum ponit lilia, de quibus dictum [note: Hinc lex Salica hierogly et hite. Lilii natura. ] Evangelio, Non laborat, nequenent, quibus scilicet extra humanae scientiae eruditionem, suique operis mercedem, a Deo gloriae candor indultusatque indutus est, ne quid ex principio, labore et arte existimatentur habuisse. Ea autem est istius germinis natura, ut coelestibus Angelorum substantiis aptissime comparetur; hoc enim efflorescens, cum a stirpe detentae humi radicis avellitur, naturae suae virtutem, licet aruisse videatur, occultat, et redeunte tempore rursum lilii sui honore vestitur. Ex se igitur reflorescit, sibique redditur: quod sit, quod vigeat, nec radici nec terrae debet, cum ille qui se suggerit succus ex se dimaner et suffundatur, atque ita annuae hujus viriditatis exemplo, virtutem coelestis substantiae aemulatur, cum tamen ex eo tantum quod intra se divinitus acceptum

habet, alatur in florem. Ideo ergo lilia non laborant neque nent, quia virtutes Angelorum ex ea, quam adeptae sunt originis suae sorte, ut sint semper, accipiunt. Generatim vero florem Eucherius hieroglyphicum [note: Cant. ca. 2. ] esse dicit eorum operum, quae bene riteque fuerint inchoata: et Canticorum cantico ea de causa Sponsum dicere, Fulcite me floribus.

ESt et pulchritudinis signum lilium sive formam, sive colores ejus contemplêre, Susasque mollem delicatamque Persarum urbem, ubi Regum erant hyberna, ob mitissimam coeli plagam et amoenitates alias, inde cognominatam tradunt, quod Susa Persarum lingua sit. Volentes itaque loci pulchritudinem signare, nomen a lilio fecerunt, quamvis Stephanus a multitudine potius liliorum, [note: Florentia a flore dicta. ] quae passim illic et feracissime proveniunt, cognomentum urbi inditum inscripserit. Utcumque vero, velut a liliis susae, non immerito inter Italicas urbes a flore Florentia nuncupata, utpote quae, Domine mi praestantissime, patria haec tua, quam tam libenter incolimus, tam forma [note: Vo Politianus, epis. li. 2. epistol. 2. ] quam situ, et incomparabili rerum omnium amoenitate, totius sit Italiae flos: ut invide mihi facere videantur, qui Fluentiam antiquum urbis nomen sibi somniant.

PUdicitiae, virginitatisque florem lilium, Hieronymus adversus Jovinianum interpretatur, dum [note: Cant. ea. 6. et Cant. c. 4. Gamelii pascutur in liliis. ] Canticorum cantico Sponsa illa coelestis fratruelem suum inter lilia pasci canit, hoc est, inter candidissimos virginum choros. Illa enim tota speciosa, nulla notabatur macula, neque etiam ruga, ut Apostolus addidit. Et quod a Libano accersitur [gap: Greek word(s)] , id est, candor interpretatur. Sane Nymphis qui sacra faciebant, etiam Gentium Sacerdotes, Itlia praesertim candida offerre soliti erant. Ita apud Propertium Terpeia:

Sciendum tamen inunivetsunt flores [gap: Greek word(s)] dici ab Apollonio, ut Argonauti [gap: Greek word(s)] primo:

Quamvis proprie flos est qui litium appellatur, quem Theophrastus libro de plantis, narcissum [note: Lilia in visa Veneri, ] esse dicit, alii autem lilium. Et licet et pulchra et delicata lilia sint, ea tamen invisa Veneri ait Nicander in Alexipharmacis: quod olim de candore cum Dea certare voluerint, eamque indignatam lilia in a asinini pudendi formam transmutasse, adeo nihil tam ridiculum, tam ineptum, quod sibi Graeci non permittant.

VErum odium hoc in lilium, inde potius processisse videri potest quod flos Junonius lilium esse dicitur, ut ex Deae lacte progenitum, cum subjecto clam Herculi ubera admovisset, doloque statim cognito se retraxisset: guttas vero lactis a junt aliquot in terram decidisse, ex quibus mox [note: Regina florum hodie et flos regum, ninirum Francorum. ] lilia pullularint. Meritoque flos Regius etiam appellatur, non a Junone Regina tantum denominatione sumpta, sed a Regia qua praestant celsitudine, quod tanta proceritate super flores alios attollitur, ut ad tria interdum cubita surrigatur.

ET quoniam hodierna dictio per flores volatatur, bonaque eorum pars, boni parum admodum pollicetur, ut conditionem quisque perpendat suam, de cardui Scolymo, deque Fremio quaedam minime dissimulanda.

IMbecillitatem humanae vitae Sacerdotes AEgyptii nullo significantiore ostendebant hieroglyphico quam cardui flore figurato, quem Graeci [gap: Greek word(s)] vocant. Unicaulis enim carduus simulac scolymo in calicem apparuerit, florem purpureum mittit inter medios aculeos celeriter canescentem, et abeunrem cum aura: perinde ac spes nostrae plurimum evanescunt, et minima quaque de causa homines plerumque exanimantur.

SI vero morbos, quibus plurimum tentatur affligiturque humanum genus, significare voluissent, Fremi fecissent flores; vel quia rerum natura flores odoresque de die in diem gignit, magna hommum [note: Esaia 40. Vere foenum est populus. ] admonitione, quae spectatissime florent, evestigio marcescere, et ut apud Esaiam est: Omnis caro foenum, et omnis gloria ejus flos agri: sive ut Cyprian. reddit, omnis ejus claritas, ut flos foeni: simulac enim foenum aruit, decidit et flos: id quod fatidicus etiam Rex lamentatur, cum ossa sicut foenum aruisse clamat. Vel quia tradunt Magi, colligi anemonas (sic enim Graeci vocant) tertianis et quaternis remedio, postea alligari florem panno roseo, et in umbra asservari, ita cum opus sit adalligari. Florem haec habet aut phoeniceum, aut purpureum, aut lacteum qui se nunquam aperit, nisi vento spirante, unde et nomen accepit, [gap: Greek word(s)] scilicet. Quam vis non sum nescius, eruditos esse authores, qui hoc nomine flores omnes intelligant in hujusmodi significatum, quod floribus omnibus contingat, spirante vento aperiri. Ad eorum vero quae pulchra, grata, et amabilia putamus, imbecillitatem in dicandam, Catullus affectus aliquot accidere ait, velut prati ultimi flos prastereunte postquam tactus aratro. Quam sententiam dixisse semel non sat habuit, quare alibi eamdem repetit:

[note: AEnei. li 9. Herba hierogh phicum. ] Neque forte importune dixerim, loco hoc herbam in Divinis literis, ut apud Eucherium, hieroglyphicum esse jucunditatis, nonunquam indicare quaedam proficientis rudimenta, quaemox florem, hoc est, spem, inde semen, hoc est, fructum darura sit. Ad superiorem vero sententiam Hilarius in Matthaeum, sub hieroglyphico foeni nomine gentes a Deo saepe nuncupatas ait: Germen, inquit hic, illud est quod est quod virtutis suae flore dilapso, ad calorem Solis arescit. Igitur requies nullae genitibus: neque mortis, ut volunt compendio quies dabitur, sed ipsis corporibus etiam aeternit as destinabitur, ut ignis aeterni in ipsis sit aetrna materies, et in universis sempiternis exerceatur ultio sempiterna. Et hoc illud est quod Paulus ait: Omnes quidem resurgimus, sed non omnes immut abimur.

DE humanae vitae imbecillitate, bonisque caducis et ante diemereptis, haec per florum imagines AEgyptii afferre consueverunt.

COntra vero si quem inoffensa valetudine vixisse corporis ad extremum usque dignitate viribusque servatis, hieroglyphice ostendere voluissent, amaranthi corollam capiti ejus imponere

[note: Hae a Plinio l. 21. c. 8. idme Mattheolus in diosco. l. 4. cap. 52. ] mos erat. Est autem amaranthus spica purpurea verius quam flos aliquis, asservaturque decerpta, ac postquam defecere cuncti flore, madefactus aqua reviviscit, et hybernas coronas facit: summaque ejus haec natura nomen invenit [gap: Greek word(s)] id est, propterea quod minime marcescat, Amaranthus sit appellatus. Hinc Thessali ad tumulum Achillis libamina et expiationes quotannis oraculi Dodonaei admonitione ferre jussi, cum omniaquae sacrificio rite operando necessaria effent, ex solo patrio asportare consuessent, duos quippe Tauros, album unum, nigrum alterum, utrumque vero manfuetum: sylvam ex monte Pelio caesam, ignem ex Thessalia, molamque et aquam ex Sperchio haustam. Coronas insuper amaranthinas primi omnium excogitaverunt, easque ad sactum, ejusmodi ferri sanxerunt, ut si forte venti navem repulissent, aut alia quapiam de causa mora injecta esset, coronae tamen neque flaecidae, nequi deformes suspenderentur.

[note: Plin. li. 227. cap. 1. ] QUam Baccho sacram, et inde [gap: Greek word(s)] ministros ejus multi tradidere. Sed quod ea de causa Baccho dedicetur, quia Asini ea vescantur avidius, quam animalibus reliquis, ut tradit Plinius, praesentaneum sit venenum, leve commentum forsan videatur, quamvis non ignoremus animal id gratissimam fuisse Libero patri victimam. Id vero magis arridet quod a Plutarcho accepimus lioro de instituendis mulieribus: hic enim et ferulam et oblivionem Baccho dedicatas ait: Ferulam quidem, propterca quod virga ea admonitionem significat, qua pueros castigare soliti sunt veteres, ut se quoque subduxisse manum ferulae profitetur Juvenalis: itaque innuete voluerint, quae quae per ebrietatem admissa tantum sunt, puerili indigeant castigatione. Oblivionem addidere, puto, per lyncis ejusdem Bacchi simulacrum, quae pascendo si casu aliquo avertat oculos, propositi [note: Ebrietatis evitanda eemedium. Odi memorem compotorem. D. Laercius inejus vita. ] cibi obliviscatur, ut ajunt, et alium quaerat. Ajebant vero eorum recordari non oportere, quae inter vina dicta factave essent: notum enim illud est, [gap: Greek word(s)] . Quod si quid est cujus meminisse debeat ebrius, ea dubio procul omnia, ut Pythagorae sententia est, non tantum reminisci, sed idemtidem etiam animo repetere debet, quae in ebrietate ridicula aut perniciosa dixerit fecetitve: id enim unum esse evitandae ebrietatis remedium. Nam et Anacharsis ita nos docuit ebrietatem cavere, si quae ebrii faciant, inspexerimus. Quod vero Plutarchus admonendis mulieribus ferulam adhibet, aurem nobis vellere videtur, ne distichi illius immemores simus, quod toto terrarum orbe cantatissimum est:

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHIGORUM LIB. LVI. DE IIS QUAE PER SPICAM, ET CEREALIA QUiEDAM ARMA sigmficantur. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD JOANNEM ANTONIUM POLLIONEM, GELOUM PRIMATEM.

CVi vero libentius Spicas et Cerealia quaedam arma donarim, quam tibi praestanti viro, tam frugi, tam probo, tam benigno, tam liberali? qui praesertim spicam habes in gemma domesticae nobilit atis insigne: addam etiam, qui Siculus es, magnoque ingenii acumine praeditus, verum quo non nisi modeste utaris, atque sapienter. Ero enim ego semper hujus rei testus, qui prudentiam moderationemque tuam tamdiu expertus sum, cum in eodem convevebamus contubernio, ad idem munus tecum a Clemente P. M. delegati, qui nepotes suos adolescentulos nobis commendarat, quos tanta rerum perturbatione vexatos, infelicissimo illa tempore huc et illuc peregere circumduximus, cum hostica essent omnia, adversa omnia, omnia suspecta. Tot illae erant insidiae, quae illi etiam atatulae patabantur. Nos tamen per tot rerum omnium difficulates evicimus, ut sospites eos Clementi tandem restituto redderemus, atque ita moribus excultos, quantum in utroque nostrûm fuit, ut nihil jam ad nobilissimae indolis instit utionem desiderari posset. Neque vero Legationes tuas illas memorabo, Germanicas, Noricas, Pannonicas, Bohemicas, Gallicas, Britannicas, et alia tibi saepe muner a demandata, quibus gerendis talem te praestitisti, ut ob sapientiam et probitatemomnibus esses admirationi. Quod si consiliis tuis faciliores accessissent aures, in tot, quae mox perpessi sumus calamit ates minime incidissemus: tot erant ea, quae desperata ab aliis, tua tu dexteritate restitueras, nisi obstitissent fata, quae prudentiae tua sese opposuerunt adversaria, vel, cum te vera loqui, optima sentire, salutaria consulere homines cognoscerent, quod plerumque accidere solet, optima videntes, ad deteriora tamen sponte non declinassent. Sed haec missa faciamus. Id unum profiteri numquam desistam, quam jucundum, quam suave mihi tum fuerit totum id vitae tempus, quod in ea non nostra tantum, sed Italia totius communi calamitate una conviximus: quantumque me tibi debere intelligam, qui non minorem mei consolandi, cum desperarem omnia, rationem habueris, quam eorumdem, qui nobis commendati erant pricipum. Quae vero utrique nostrûm res praeter ominium acciderint expectationem, quamque varia fuerit rerum fortuna, longe magis quamvellemus insident momoriae, neque quidem si oblivisci velimus, ullo modo possumus. At dices, Quorsum haec rerum publicarum commemoratio, si de Spica et Cerealibus futurus est sermo? nempe quod eo me trahit earim reum recordatio, quae toties deambulando, sedendo, obequitando, super iis quae ad nos et Principes nostros attinebant, fuere saepius a nobis non modo praevisae, verum etiam deploratae. Idcirco neque ad Pollionemscribere, neque cum eo loqui, neque quicquam meditari, quod mihi non suggerat eorum sermonum memoriam, qui tam frequentes, tam necessarii quotidie intercidebant. At effluxere omnia haec effluxerint. Vt te igitur audiam, nobis quid nunc agendum, posteaquam studium, fides, industria, contausque noster ominis iis nihil profuit, quibus omnia prospera, felicia, faustaque cupiebamus, sed eversa omnia sunt, fatone dicam, an eorum culpa, nostri officit memores ea meditari, quae aliquam aerummarum oblivionem afferre possut? Egonempe postrem certa jam despersatione conclamatam, ad studia me mea retuli, commentationibusque.

illis hieroglyphicis, de quibus saepe tecam, nunc totus incubui: quascum per sua quaeque segmenta disponerem, reisae mihi sunt pollicerei, fore, ut hijus, industriae meae laiquis fructus iis, qui politiores has literas assectantur, acquiri possit: quare lobori nihil quicquam peperci; donec remomnem digessissem. Ea vero quoniam in partes dividenda fuit, quae ad te pertinere arbitratus sum, tibi dedicavi. Vtinam eo tu atque alii animo hae suscipiatis, quo a me studio atque benevolentia conscripta sunt.

[note: Insigne Antonii Pollionis. ] ONyx ille tuus, Antoni Pollio, modiolo, qui spicas duas continet, insignis, ab cujus utraque parte copiae cornua arte admodum eleganti incisa conspiciuntur, vetustatis omnino venerandae monumentum, signum olim aut AEdilium fuisse, aut eorum qui rei frumentariae praeterant facile credere possmus.

[note: Iulia Pia numus. ] VIdere enim est Juliae Plae numum, ab cujus altera facie sigillum est laeva conto innixum, dextera spicam gerens, calatho ante pedes proposito, cujus inscriptio est, quarto casu Cererem.

[note: T. Casaris Vespasiani numus. ] ESt et T. Caesaris Vespasiani numus, in quo simulacrum est, quod dextera sigillum exporrigit, in cujus una manu libella est, in altera cornu copiae, apposita na vi, et calatho cum spicis: insceriptio, ANNONA. In ejusdem aliquot aliis eadem omnia sunt praeter cornu copiae: ejus loco caduceum spectes: nam et is, utalibi diximus, in felicitatis significatum accedir: quod pax ipsa, cujus symbolum est caduceus, rerum omnium copiam et affluentiam inducit.

[note: Africa pictura. ] SPectare vero est, Africae picturam eo libro, quem de Imperio, magistratibus, et militiae ordinibus Theodosianis temporibus conscriptum vidimus. Ibi enim, ubi de Proconsule Africae legitur, urbesque et officia et magistratus tota ea provincia distributa continentur, mulier quaedam inspicitur, pileo in primis cooperta caput, caerulea palla hinc inde ab utroque humero rejecta, eaque ad humum usque fusa, interiore vero tunica rubra, imo limbo ad pedis unius altitudinem albo, cujus superiorem inferioremque marginem auteae fibrae duae circumcunt. Brachia nuda utrimque exporriguntur, binas utraque manu spicas ostentantia. Sub pedibus naves duae frumento onustae, adpictae sunt literae superne, PROCOS. AFRICAE. Apud Horatium sane de terrae hujus feracitate frumentaria legas:

IN iisdem monumemis observavi gestamen caeruleo colore subobscuro pictum, circulo nigro juxta marginem circum ducto, a summa cujus parte stella adpicta est radiis octo praedita: in medio orbiculus est cum umbilico, utroque coloris aurei; ab eo orbiculo usque ad circulum, qui juxta marginem est columella summissa coloris rubri: a lateribus columellae spicae duae utrimque furgunt singulae, quas aviculae totidem volatu suspensae impetunt. Insigne hoc erat eorum militum, qui BRACCATI IUNIORES appellabantur, militabantque sub militum Praesentiali tunc nuncupato, qui [note: Hadriani et Antonini Impp. numi. ] titulus eorum erat notae, qui Viri illustres vocabantur. Sed ut ad annonam revertamur, in Hadriani quoque numis corbis est cum spicis, et in Antonini, spicae et cornu copiae cum eadem ANNONAE inscriptione.

[note: L. Livinei Reguli numisma. Ad verbum ab Artem. lib. c. 25. Spicae in divinu quid et stipulae. Matt. c. 9. ] QUae vero spicae duae, dolio vuis pleno in earum medio constituto, spectantur in numo L. Livinei Reguli, proventum bonorum, fructuumque copiam et feracitatem ejus viri magistratu uberem ostendit: nam ubi consultum est iis, quae cibo potuque inserviunt, annona omnis large populo videtur erogata. Usque adeo vero spicae proventus indicia sunt, et apud Conjectores reperias eum, qui natas in aure spicas per nocturnam imaginem videre visus fuerat, et delapsa inde grana manibus collegerat, fratris mox demortui haereditate locupletatum: spicis quippe proventus, aure fraternitatem ostendentibus: germanas enim invicem esse aures manifestum est. In Divinis quoque litetis spicae, hoc est, messis eodem modo proventum hieroglyphice significant, dicente Domino, Messis quidemplurima, oper arii autem pauci admodum. Humanam enim messemuredini, procellisque objectam, cupiebat ille in horrea aeternitatis suae transferre. Hesychius Hierosolymitanus pro messe accipit virtutes, quae ex Divini verbi semine oti untur. At stipula pro nullius boni operis fructu ponitur: unde [note: Esaiae 17. Luc. 3. ] Propheta lamentatur: Hei mihi, ut factus sum sicut qui colligit stipulam in messe. Idem paleae, ut illud, Paleas autem uret igni.

SAne plerumque invenias aestatem ipsam per spicarum fasciculum [note: Li. 1. Meta. ] significari. Unde apud Nasonem: Stabat nuda aestas, et spicea serta ferebat. Nonnumquam vero mesesem ipsam, alias et frugum inventorem.

[note: Iulii mensis symbolum. ] SEd enim Hesiodus in Theogonia, falcem pro messe posuit, ubi dicit, [gap: Greek word(s)] subjiciunt interpretes. Drepanon messis tempus. Hinc juniores spicasduas, manipulos spicarum interdum duos in transversum adclinatos, pro mense Julio ponere excogitatunt, quod nimirumeo mense messis omnis triticea demetatur.

ET quod pertinet ad falcem, quoniam tempus omnia metit exsccatque et aufert, ideo falcem Saturno [note: Macrob. li. 1. c. 8. Eclog. 9. Macrob. li. 1. c. 10. ] attributam nonnulli volunt. [gap: Greek word(s)] enim Saturnus, cui rempora subjiciuntur, quae voce eadem Graeci sola adjecta aspiratione pronunciant, quippe [gap: Greek word(s)] in [gap: Greek word(s)] vesa. In hanc sententiam Maro Omnia fert aetas.

ALii falcem agricolationis totius signum arbitrantur, quod insigne Janus Saturno dedetit a messe et fertilitate, cui posteritas rationem etiam inserendi, et artem faciendi surculos fert acceptas. unde Saturnum a satu Latini vocitarint.

[note: Spicea eoronae hieroglyphica, ] ALioqui spinea corona fratres Arvales indicabat, quam primam Acca Laurentia Romulo sacrificanti dedit.

[note: Instituti, ut arua fruges ferrent. ] SI vero spicea corona vitta alba alligata esset, sacerdotes arvorum significabant, quorum illud erat insigne. At Cereris caput spicis redimitum spectavimus, in numis quibusdam, ab altera quorum parte spica magna est nonnunquam sola, nonnunquam cum caduceo et lituo, eo quo retulimus significato.

ERat et spicea corona insigne atque gestamen eorum adolescentum, qui Dianae Triclariae sunt immolare soliti apud Patrenses, mollienda numinis indignatione, quam Menalippus atque Camaetho templo deae turpiter violato in cives contraxere.

TRiticeae coronae gestaminive comtrarium est solium, quod quantum seges ipsa felicitatis affert, tantum hoc infelicitatis, et incommodi: secum enim invidiam, et quandam animi pravitatem trahit.

[note: Idem D'. Laert. in Antisthene. Epistola 2. Et in Evangelio. Inimicus superseminavit zizania, id estlilium, inter triticum. ] MOrum enim corruptorum id omnino indicium est: quarr Antisthenes non temere dicere sollebat, absurdum esse triticum a lolio non repurgare, qui sentiret ex hoc invidos a Repub. summovendos, ut Plutarchus interpretatur: tam enim inutiles invidi sunt civitati, quam lolium est tritico; qui vero invidus est, suam ipse sibi fovet infelicitatem: quandoquidem Horatius ex Phalaridis sententia dicto sumpto,

Et quod ad corruptos degeneresque mores facit, ita Virgilianus pastor lamentatur,

[note: Hominis providi symbolum. ] VIrtus ideo humano generi utilis atque commoda, qua milium egregie pollet, efficit, ne ab hieroglyphicis expelli debeat. Nam si quis hominem, qui declinare sciat infortunia, hoc scripturae gerrere ostentare voluerit, apte Serpentem pinxerint milii surculo circum volutum, anguis ipsius capite deorsum dejecto, cauda superne sita; quandoquidem ex milio panis praesumptus, incolumem sospitemque praestat a veneno, naturae beneficentia, quae mortale genus remedio tam parabili, atque omnibus obvio praemunire voluerit contra pestem adeo perniciosam. Idque tradit Dydimusioiisjquaede re rustica cripsit.

[note: Sed potius milium a mille. ] SUnt etiam qui spicam milii hieroglyphice pro millenario nummero ponant, ac perinde pro innumetis, quia tale etiam est millenarii significatum. Neque desunt, qui numerum ipsum mille, a milio dictum velint.

SEd ut ad onycem revertamur, modius in ea incisus est: is quid sibi velit explicemus. Sed quoniam in numis, in picturis, in sculpturis, atque aliis antiquorum monumentis spectare est alibi modium, alibi late patentem urnulam, nonnumquam et cyathum, saepius vero calathum, et quicquid vel humoris, vel solidorum est corporum capax, in Serapidis capite superpositum (illi enim plurimum vasa

haec dedicabantur, quod divitiarum et omnium proventuum numen habetetur) necesse erit haec omnia colligere, ac (veluti vetustas fecit) in unum commiscere.

[note: Bonorum largitor. Modii sive Calathi usus: Ab ipso canistro. Eclog. 2. AEne. lib. 1. ] SIve igitur modius, sive calathus sive quid hujusmodi figuretur, frugum id opulentiam indicabit, quas ipse sive Serapis, sive Ositis, sive quocunque nomine [gap: Greek word(s)] nuncupari placeat, humano generi, satu invento, et aratione commonstrata, comparasse dicitur: de quo multa alibi, et quo pacto Osiris quoque in hujus inventi participatum admitteretur, disseruimus. Illud vero constat, cibarias opes et donaria in canistris offerre, et antiquorum fuisse morem, et nunc palam omnibus esse: quin etiam ubi liberaliusque aliquid erogatum significare volumus: [gap: Greek word(s)] dicere consuevimus. Hinc apud Maronem ferunt nymphae calathis pallentes violas, et alia dona. Alibi Cererem canistris expediunt ministri. Osirim quoque, neque non Cererem, eodem insignitos gestamine Diodorus attestatur, et antiqua pleraque signa ostendere. Neque vero hic reperenda sunt ea, quae plurima docuimus eo commentatio, quo de Capitis, atque Tricipitii significationibus agitur, utrum scilicet Serapis pro Sole, an pro Jove, an pro mundi totius machina, ut Nicocreonti Cyprio Regi ipso est oracula proditum, accipendus sit, quoniam eo loc haec comnia sunt explicata.

[note: Vrna cur Osiridi dedicata. ] SEd enim urnam potius Osiridi dedicatam videas, idque ea de causa factum, quod eum non vini tantum, verum totius humoris dominum intelligebant, eumque Oceanum, perinde ac Isidem Thetin. Praeferri enim urnam in sacrificiis, qua Deum colerent, mos erat. Hydriam enim quandam ingentem summo cultu, et attonita pene veneratione prosequebantur, quam obtectam, et casta religione susceptam, in sacram aedem solenni pompa gestabant, quo cum pervenissent, terrae procumbentes [note: A Thaleete, ut D. Laer. in ejus vita. ]

[note: Canopi figura unde. ] ALii, qui philosophiam eam eludebant, quorum e numero Ruffinus est. Canopum quendam apud AEgytios in hidriae speciem figurari solitum ajebant, quod invento callido, cum in certamen contra Persas deventum esset, victorem ignem evicerit. Persae enim, ut alibi saepe ostendimus, ignem muminibus anteponunt. Is itaque minutioribus quibusdam foraminib. hydriam, quam contra ignem in periculum adducturus erat, a fundo perterebraverat, ceraque diligenter obturaverat, qua super ignem solenni certamine posita, vi caloris soluta ignis extinctus expiravit. Quoniam vero de urois locupletius alibi dictum, reliqua nunc vasa persequemur.

SEd id quoque nescio quid AEgyptiacum sapit, quod Pythagoras super modio sedere nos vetat: [note: AEnigma Pythagora. ] quippe rationis portionem eam, qua anima ipsa metitur, explorat; atque examinat omnia, non esse otiosa desidia remittendam, habendamve negligenter: verum omni exercitatione modoquo et regula dirigendam, assidueque per cogitationis spatia agitandam. Caeterum D. Hieronymus hoc subindicare dicit, non debere nos de victu solicitos esse in diem cratinum, prout etiam Dominicis prae ceptis admomemur: quunquam Cyrillus priorem sequitur sententiam. Plutarchus in Symposiacis symbolum ita exponit, ut ex praesenti mensa semper aliquid in futurum relinquamus, et crastini diei hodierno [note: Faceta historia. ] meminetimus. Re siquidem parata non erit ulterius consultandum, ut nudipes ille Phrator hospitem elusit, cum satur recederet, et ex reliquiis capum integrum coctum in manicam conjecisset hospes, Atqui lex nobis descripta est, ne de crastino cogitemus: suscepit ille Phrator, Pareo igitur legi, qui hoc mihi prandio destinato, nihil quicquam ero super crastino solicitus. Sed ut in re seria facessant joci, Plutarchus ad eorum morem, quibus mensas inanes tollere magna erat religio, symbolum videtur accommodare. Nam Choenicem

pro diurno victu capi, quam Latini Sportulam appellarunt, tum ex eo manifestum est, quod apud Herodotum legitur, Regibus Spartae coenam non euntibus, binas farinae choenices mitti solitas, tum [note: Diarios cibos. ] quod Alexarchus choenca vocat [gap: Greek word(s)] . Significaret igitur sumbolum, non debere nos in sportulis vitae nostrae totius ita spem collocare, ut sede in eis statuta, totum vitae tempus ignaviter desideamus: sed aliquam in ecamus rationem, consiliumque capiamus, ut nobis aliquando vivere possimus, opesque nostrae tandem in nobis ipsis, non in alieno arbitrio sitae sint. In Divinis literis Modus hieroglyphicum est dogmatis atque doctrinae, quam Judaei profitebantur, veritatis lumen sub eo recondentes: quam sententiam explicat Hilarius super Matthaeo: ideoque proferendam esse lucernam JESUS admonet Apostlos, et quae apud eum copiose.

[note: D. Laert. in ejus vita. ] ZEno multipliciter solitus Dialecticorum argutias eludere, sed eo praecipue dicto, quod eam justis quidem mensuris aequiparavit, quibus tamen non frumentum, sed paleas, fimumque quis dimetiretur. Ita hieroglyphicum Zeno faciebat, Dialectiam ostensurus paleas modio dimensas.

[note: Vasis hiereglyhica. ] VAs obturatum plerumque animi significatu habere perhibetur. Unde Lacenae mulieres Ollas in Regum suorum justis pulsitabant per urbem discurrentes, utita civitatem orbam Rege, animo carere significarent, quemadmodum ollae illae inanes erat. In Divinis vero literis, ubi Psalm 72. [note: Pierii depre catio hieroglyphicorum. ] legitur: Pene effusi sunt gressus mei, de rupti aut inversi vasis similitudine sumptum ajunt interpretes: uti enim liquor e vase in terram effusus perditur et evanescit, ita cogitationes suas et animi sententias dicit pene effusas, in vanas scilicet et inanes rerum fabulas evagatas: quod forte de nobis nugas has scribentibus dici possit. In quo tamen illud me consolatur, quod multa omnino in his nugis disciplinae veteris arcanae, quae hactenus sepulta jacuere, ne~ine ante me lapidem hunc movente, industria nunc primum me coepere in lucem proferri, et tibi similibus, quod satis est mihi, et aliis, oblectamentum aliquod afferre. In Chaldaeorum quoque scriptis animus appellatione Vasis accipitur: ut illud, Vastuum inhabitant bestiae terrae: ita videlicet et libido, cupiditatesque aliae quoas affectus communes cum belluis habemus, et quod infelicius est, tantae interdum apud nos tutoritatis, ut ad brutalem saepe nos vitam [note: Genes. c. 1. ] impellant. Hoc illud est, quod Plato ait libr. de Repud. alere nos domi diversa brutorum genera, quae Deus ad hominem, ut in Divinis literis habetur, accersivit adjumento futura, ea tamen omnia interturbant, [note: Sic dkfjd, Plato dkfk corpus tanquem sepul chrum. ] omnia subruunt, cum fraeni impatientia nullo possunt regimine, nulla castigatione coerceri: id quod tunc accidit, cum nostri vigoris, nostrae immemores ingenuitatis, iis sponte nosmet dedimus in servitutem. Concitatus enim animus, nisi parere cogatur, imperium sibi arripit, et dominationem exercet. Vas animae vocat Paulus carnem nostram, quam etiam honorifice tractandam monet. Nonnunquam tamen eandem exteriorem vocat hominem. Vas vero capacitatis nomine dicta est, qua ipsam capit animam et continet. Homo vero de communione naturae, ut Tertullianus diceret, quae eam non instrumentum in operationbus praestat, sed miniterium. Apud Hieronymum septimis supra tricesima Hebrae orum castra, invenias nos mortales hieroglyphice pro fictilibus vasis intelligi, in quibus preciosissimum thesaurum reconditum habeamus, quae cum ita fragilia sint, ut vel minutissime confringi possint, omin studio, cura atque diligentia cavendum, ut cor nostrum recte muniamus, [note: Olla hieroglyphicum in divinis. ] sepimentisque vlidioribus circundemus, ut adictus quoslibet firmum integrumque servetur. Olla, ait Eucherius, cum sit condimentorum, quae ad homanum vitum pertinent, receptaculum, in Divinis literis pro sobole vel progenie solet accipi: nam veluti ex olla desumitur, quod ad victum facit, cujus beneficio humana vita sustinetur, ita de humano vasculo genitura depromitur, quae in multas hominum aetates propagatur. Ideo Psalmo 60. legas. Moab olla spei meae: hoc est, Ruth, quae Moabitis fuit progenies, illa est, quam spe concepi: nam Christi generatio, quantum ad humanitatem, per Ruth [note: 2. Thim. 2. ] psam in posteros propaga est. Eo dem spectat Apostoli dictum: In domo magna non sunt tantum vasa aurea et argentea, sed et lignea, et fictilia, alia quidem in honorem, alia porro in contumeliam. Et inhonoratus est Juchonias, quasi vas cujus nulla esset utilitas: quoniam cum in domo Dei ex numero esset famoliarum, se turpitudinibus sceleribusque summisit, ideoque easuper homine scripta sunt, Nunquid vas fictile,

curtumque velattritum viriste Iechonias? At bone Deus, quid aliud clamat oedipus apud Sophoclem? [note: Rom. 9. Sustinuit vasa ira. In lib. Opera et dies. ] Ita me tuopibus bellum educastis vas repletum sordibus? Alibi adapertis thesauris vasa indignationis a Deo prolata comperias, hoc est, rejectos animos, in quibus et ira, et pravi affectus reliqui concluderentur, de quibus plura apud Theologos. Hesiodi quoque interpretes dolium vas allegorice pro vitae animique nostri sustentaculo acciptur, eo Agriculturae loco:

ubi dictum ajunt de pueritia, virilitate, et sencture, quippe pueros et senes jucundiorem vitam agere debere, genioque liberius indulgere: viros vero, aetatem firmiorem, parce omnia sibi permittere, modumque voluptatibus omnibus adhibere, vitamque undecumque laboriosam adamare. Utrum vero Hesiodum hoc sensisse dicamus, an quod Aelxander Aphrodiseus interpretatur, de vini parte meliori, viderint alii: nam ad Alexandri sententiam accedit etiam proverbium vulgo dictatum, Seram esse in fundo parsimoniam.

APud Platonem in Gorgia, legas Socratem ex Italia cujusdam virielegantis commento, eam animae partem in qua vigescunt cupiditates, propter persuasionem crudelitatemque lubricam Dolium appellatum, quod Graeci nominis vox [gap: Greek word(s)] , non a [gap: Greek word(s)] , sed [gap: Greek word(s)] deduci videatur. At quaesierit fortasse aliquis, quid sibi voluerint dolia duo, quae olim sacello quodam Romae ad cloacam maximam, [note: Doliola Plutarchi. ] via quae ad Crinas ducit, habebantur: quo quidem in loco spuere nefas erat: quod porro sacellum Doliola Plutarchus sacra quaedam olim reposita fuerint, alterum inane, sedin quo Gallorum Senonum irruptione sacra quaedam a Vestalibus virginibus abscondita servataque fuerint, cum ipsae metu perculsae, deserta Urbefuga sibi consuluissent. Ibidem ajunt simulacra duo fuisse militari habitu, quae sedebant, et peila manibus tenebant, quibus titulis suberat, DI PENATES. Signifibat vero sessus, firmatam Imperii sedem: peila, hostes summotos, procul arma reliqua, Romani populi virtutem, et munimentum, ut apertius alibi singulapertractavimus.

[note: Dolium perforatit. Sic Plaut. in Pseudolo dolium periusum vocat obliviosum. ] SEd ut ad Platonem redeamus, eam animi partem, quae libidinibus agitaretur, Italus vir ille pro sapiente citatus a Socrate perforatum dolium existimabat, cujusmodi essent dementes, profani, et judicio damnati viri inexplebili incontinentia praediti, qui propter infidam animi compagem, oblivionemque fluxam eorum, quae honesta justaque percepisset, nihil quicquem infusum continere possent. Ideoque Lucretius hunc secutus ait, lib. 3.

[note: Philosopho rum super modio sontentia. Epistola. 2. lib. 1. ] PHilosophi, qu sacras literas ad morum tantum rationem trahunt, cum in arcam Noeomnes ferarum species introdutas legerent, arbitrati sunt intelligi debere ex hujusmidi historia, in humanum corpus ferinos omnes affectus, cupiditates, et appetentias introductas. Sunt vero ex iis, quae difficulter exarmari cicurarive, aut mansuescere possit. Quare clamat Horat. Regendum animum, qui snisi paret, imperat: hunc fraenis igitur, hunc catenis igitur, hunc catenis compescendum. Rerum itaque opifex terram affluentibus aquis expurgaturs, hoc est, ut Philo ait, animum ab iniquitatibus expurgaturus, Noam in

arcam, animi quippe vas, septem expuris jumentis deferre jubet, visum scilicet, auditum, olfactum gustatum, tactum, sermonem ac concupiscentiam quos defaecatos habere sapientem, cum mala indumera ab exlegibus et rationis expertibus animae portionibus erumpant: a quibus maximum assiduumque bellum insurgit, eo praecipue tempore, quo mortale genus otio desidiqque torpescit. Quare Persius, udum et molle lutum ne obdurescat, et ad opus fiat inhabile, properandum, et acri fingendum sine fine rota monet.

IDem animum fideliae comparat, percussamque sonare vitium ait, maligneque respondere, quae viridi informata limo non satis excocta sit. Et futile illud et apertile vas animum prorsus inanem ostendere profitetur, cum dicit, Effluis amens, contemnere. Apud nostros etiam vas corpus est: Paulus enim corpus Tabernaculum vocat: nam dubio procul corpus animae receptaculum est.

[note: Cibum in matellam ne immittas. ] QUod vero monuit Phythagors, dkkd, Plutarchus sermonem urbanum, qui cibus est animi, in improdi hominis animum non immittendum esse interpretatur. Epictetus quoque cum sermonem AEgytiorum more pro liquore, autrore pluvio, vel unda profluente accipiat, in minime suncerum vas, ne acescat computrescatve, infundendum vetat. Ad quodnimium respexit Horatius, cum dixit.

ILlud etiam ad animi significatum facit, quod ubi olla a cinere sustuleris, Vestigium turbandum Pythagoras censet: hoc est, simulatque deferbuerit atque resederit animi tumor, mali praeteriti memoriam obliterandam, et iracundiae vestigium omne penitus tollendum, ut Plutarchus in Symposiacis interpretatur. Eoque divinum praeceptum facit, Sol non occidat super iram vestram.

QUam vero ollam nuptae novae postridie nuptias a matre sponsi petere jubebantur, quam illa et [note: Ephes. 4. ] jurgiis et convitiis asperius intortis abnegaret, institutum ferunt apud Leptitanos Libyae populos, ut sponla vel ab ipso primordio socius difficultatem patienter ferre consuesceret.

AMinisterio autem vas servitutis indicia sunt: unde apud Plautem legas deinsolentissimo adolescente, [note: Vasa servi tutis indicia. ] qui omnes pro solutis scopis habebat: Nisi mihi matulam dederitis, vos habebo pro matula. Inter enim vasa vilissimiusus lotiaria sunt: Et tale aliquid apud Lucianum olfacies, [gap: Greek word(s)] ubi potentiorum fastum tangit [gap: Greek word(s)] mingentium. Id ut cumque, in Divinis quoque literis vasa pro servitiis pountur, proterea, quod non nisi in ministerim aliquod comparantur. Hinc nonnulli quem Psalmi 60. locum ex Eucherio citavimus. Moab lebes spei meae, simplicius intelligentes [note: Act. c. 9. Psal. 80. Cestarolli. ] exponunt, Moabitae ad servitium meum sistendi sunt. Iam illud de Paulo vulgatissimum est, quem pro vase, verum eo pretioso, Dominus noster JESUS CHRISTUS se professus est elegisse. Ita plurimum calathus hierglyphicum est servitutis, sive corbes, sive cophinus appeltur. Unde illud de Josippo ex Psalm. 80. citat Eucherius: Manus ejus ad cophinum servierunt. Nam et geruli dicunturviri gestandis oneribus conductitii et Venetiis passim foro plurimum cetario, olitorio et boario qui operam hanc praestant, Cistae autem nuncupatione accersuntur. Et quoniam cibum alibi referri ad animi pastum ostendimus panemque esse doctrinae sumbolum, duodecim illae fragmentorum corbes, quae de prosusa Christi liberalitate superfuere, duodecim Apostolorum doctrinam, ut idem Eucherius sentit, indicasse videntur, quae ne perirent accuratissime procuratum.

[note: Poculum porrectum amicitia symbolum. ] POcula vero vicissim porrecta, invitationesque ad compotandum, amicitiae confirmationem esse, tam nostri temporis mos est, quam antiquorum omnium institutum. Hinc apud Maronem

[note: Idem Athe naus in princip. l. 5. Iuppiter nimirum Xenius, i. hospitalis. ] Dido cum Hospitali Iovilibasset, mox Bitiae dedit, inde alii proceres ad poculum invitati. Sed nihil pigeat temporariae hilaritatis ergo Virgilianum super hoc carmen repetisse, AEn. lib. 1.

[note: Tantali pkiala. ] In hujusmodi significatum trahunt Tantali phialam ex qua Brachmanae Philosophiprius bibere soliti essent, quam somno indulgerent, humore per se numquam deficiente. Philostratus enim amicitiae confirmandae causa ejusmodi compotationem apud eos insstitutam autumat. Moris hujus meminit D. Hiernymus in veteris Instrumenti liminari pagina, sed pro phiala fontem ponit, eodem omnino significato, quo super quidam Grammaticorum proceres diutissime concertarunt. Mihi vero videtur fontem dixisse Hieronymus, ad vim illam uberem et inexhaustam ostendendam, cum liquor ille, veluti ex perenni fonte, manare quotidie videretur, Demystico autem siquoris ejus significato in Roris pluvii commentario est abunde disputatum.

ADamicitiae confirmandae significatum signa etiam veterum numorum accedunt, in quibus frequentissime [note: Orbianae, Iulia Paula, et Sabinae Aug. numi. ] pateram exporrigi videas: ut in Orbianae numis, quorum inscriptio est, CONCORDIA AUGUSTORUM. Sed et ipsa Dea sella, patera per dexteram porrecta, laeva duo copiae cornua tenet. Haec eadem sunt in numo Juliae Paulae August. cum inscriptione, CONCORDIA. Sed in Sabinae Augustae numis, figillum id quod sella sedet, laeva innititur lanceae, dextera pateram porrigit: inscriptio, CONCORDIA AUG.

HAEc eadem habentur in numo Antonini Augusti Pii, cujus inscriptio est, CLEMENTIA AUG.

SUnt qui patinam expansam inter haec AEgyptiorum commenta liberalitatis indicium esse dicant, quod ego nusquam apud veteres, quod meminerim, observavi: feliciter tamen excogitatum non negarim, habereque cum calatho similitudinem: de quo multa superius, ubi de modio disseruimus.

ALii pelvim et guttum eodem pene significato, vel etiam ubertatis significatione describunt: quaeque defunctorum cippis signa hujusmodi hinc inde passim apposita conspiciuntur: nimirum indicant justa rite atque liberaliter persoluta, neque esse ut manes quidpiam alind a pietate nostra desiderent. Speciem vero hanc antiquam esse ex plerisque veterum nonumentis asserimus, sed ex [note: Sculptura Romae pulcherrima. ] ea praecipue sculptura, quae mihi omnium in hoc genere pulcherrima visa est Romae in AEsculapii pronao, ubi sepulcrum est, a fronte cujus prima patinam et guttum, et corymbos omnibus fructuum generibus, cum pediculis et foliis suis artificiosissime laboratis suspensos videas, a captite vero speciosissimum candel brum duabus lauris hinc inde adsitis, cum baccis et foliis suis subtili adeo arte factis, ut ad obtutum tremere et crepitum ciere videantur. In Divinis vero literis multa super calice proponuntur, quae stomnia complecti velim, nullus umquam erit operi finis: quae paucissimis contentus, satis habebo locum aliis intento digito commonstrasse, Argumentum enim hoc totum pertinet ad Theologos.

[note: Psal. 10. 15. 74. etc. et Apoc. ca. 15. ] FREQUENTISSIMUM est in Divinis literis poculum aut calicem pro capitali supplicio ponere, quod intersanctiones suas Athenienses praecipue susceperunt. Iudicii enim capitalibus vel cicutae succum, vel venenum aliud sontibus propinabant, ut ex Socrate et aliis manifestum est. Et Psalm. 10. calix [note: Domino al loquente filios Zebedai. ] pro mortis cruciatu ponitur. Et in Evangelii eodem signisicato: Calicem quem ego bibo vosne potestis bibere? Et: Pater si fieri potest, summo veatur a me calixiste. Apertissime quoque eo versu Psalm. 74. Quoniam calix in manu Domini vini meri mixtione plenus. ubi de poenarum dispensatione sermo est, ut Graeci Theologi disputant: Dominus enim uno calice merum propinat, hoc est, amaritudinem [note: Luc. ca. 22. ] suppliciorum. Amariora enim vino tum Catullo, tum aliis dicuntur, quae meraciora sunt. Altero mistum, hoc est, aquam misericordiae ad poenarum temperamentum, quod sub sequentia statim [note: Psal. 115. ] verba declarant: Et effudit ex hoc in hoc, quamvis qui literam Hebraicam sequi se profitentur, longe aliter rem exposuerint, Illud enim, Calicem sulutaris accipiam, Euthy mius ita interpretatur, ut dicat, Quoniam tot et tam magna sunt beneficia quae Dominus in me contulit, ut nullo possim modo parem illi gratiam referre, ita me comparabo, ut si usu veniat, animam propter amorem ejus sim audacter effusurus, quippe quovis martyrii cruciatu emoriturus. Hinc nulla tormentorum atrocitate territus clamat heros Rotatus meus, quem tulibenter adeo legebas:

Quamquam salutaris calicem et Chrysostomus, et plerique alii aliter acceperunt, quod brevitatis causa praetereo.

[note: Tripos aurens Apolli nis. ] QUEM vero tripodem aureum Graeci Apollini dedicarunt, ejusque capiti gestandum superimposuere, sapientiae hieroglyphicum essenemo dubitarit, qui norit historiam super eo traditam. extractum quippe tripodem aureum e mari, sapientissimo adjudicatum Apollinis ipsius oraculo: cumque mortales ad Socratem munus id detulissent, quod ei deberi publico omnium judicio decretum esset, remisit is tripodem, et Apollini deberi, non cuipiam alteri, respondit.

REliqua sunt in Onyce tuo Cornua copiae duo, de quorum significationibus disputare superfluum videtur, propterea quod nihil his vel universo vulgo notius: quia tamen antiquorum numum commemoratio, quae plurimum ad hoc negotium facit, non injucunda futura est, hanc quoque [note: Propter Acheloi fluminis cornu ab Hercule coereitum. ] partem nihil gravi tractare aggrediemur.

JLIud sane et antiquum, et maxime celebratum est, in liberalissimae benignitatis et Iargitionis effusissimae signum Cornu copiae figurari, quod tum in fluviorum, praesertim navigabilium, tum in aliorum numinum manibus ubi larga significanda sit opulentia, spectatur. Multa vero passim in

numismatis ejusmodi cornua videas, nunc liberalitatis, nunc felicitatis, nunc concordiae, nunc pacis, nunc annonae, nunc hilaritatis, nunc hujus velillius indicia commoditatis et boni, ut quicquid denique laetum aut oportunum humano generi sit, inde nobis afferri videatur. In numo enim [note: Antonini Antonini Aug. L. Saptimii, et Antonini Pii numismata. ] Aug. Germ. simulacrum est laeva cornu copiae tenens, dextera vero ventilabrum cereale, cujus inscriptio est, LIBERALITAS AUG. Eadem insignia cum eadem inscriptione habentur etiam in Hadriani numis aliquot. Quem vero L. Septimius Geta Caesar cusit, sigillum habet cum caduceo in dextera, in laeva vero Cornu copiae, cum inscriptione, FELICITAS TEMPORUM. Duo vero cornua semicirculum facientia vasculis sursum versus erectis, juxta vero mucronem invicem colligata, habentur in Antonini Piinumis: inscriptio, FELICITAS. In alio ejusdem Antonini simulacrum est laeva Cornu copiae gestans, dextero vero intenta face arma a pedibus strata incendit acperdit cum inscriptione, PAX AETERNA AUG. Sed enim et clarissimae foeminae non dissimili fere argumento numismata meruere, veluti Iulia Paula, cujus numum in patera citavimus, cum inscriptione, CONCORDIAE. Et Marcia Otacilla Severa Aug. in numo pateram, et copiae cornua duo praefert, cum inscriptione, CONCORDIA AUG. Eadem inscriptione in Orbianae Aug. numo, de quo paulo ante. Sunt vero cornua haec non adversa, ut quae in superiore Antonini numo pro felicitate posita sunt, sed invicem cohaerentia.

COncordiam non immerito sequitur hilaritas, quare venit in mentem mihi numus Faustinae in quo sigillum est quod laeva Cornu copiae, dextera thyrsum asolo ad caputusque frondibus et corollis ornatum tenet: unde sumpta inscriptionis occasio, quae hujusmodi est, HILARITAS. In alio quodam surculum palmae videas a solo supra caput assurgentem, quem medium dextera Dea ipsa comprehendit, laeva Cornu copiae gestat: inscriptio est. HILARITAS. Non temere vero ubi pax aetena, ibi concordia: ubi concordia, ibidem hilaritas: ex his autem oritur felicitas, quam in Vespasiani numo caduceo insignem, et Cornucopiae ornatam videas: cum inscriptione, FELICITAS PUBLICA. Caduceusque idem, atque idem cornu copiae in Trajani numo est, cum [note: Epistola. 12. ] inscriptione, FELICITAS AUG. Horatius quoque hilaritatem et felicitatem hujusmodi eo tempore universae Italiae scribit obtigisse, quo tempore rebus ab Agrippa contra Cantabros, a Claudio Nerone contra Armenios optime gestis, eo loco erat res Romana, ut ex voto omnia succederent id eoque, ut ille ad Iccium ait:

[note: Fortuna simulacrum] ERat olim AEgyrae (ea Achaiae civitas est) Fortunae idolum cum cornu copiae, juxtaquam Amor alatus assidebat, indicio ut Pausanias arbitratur, ea quoque quae ad amorem pertinent, fortuna magis quam pulchritudine secundari. Quod vero divitias fortunas appellant, neque, incongrue, neque Fortunam polum ferentem. Bellaria quib. profundabantur sponsi t, et sponsa et serui novitii primum domum ingressi. novo invento fictum. Pausanias enim Bubalum ait omnium primum Fortunar simulacrum Smyrnae is effinxisse, in cujus capite polum statuerit, in altera ex manibus [gap: Greek word(s)] quae nunc vulgo divitiarum cornua nuncupamus. De polo Pindarus, qui [gap: Greek word(s)] appellavit. Huc facere videntur [gap: Greek word(s)] illa, de quibus meminit Aristophanes, Pluto, quae servorum novitiorum cum primum domum ingrederentur, capitibus ante focum profundebantur, dactyliquippe palmarum, numuli, legumina, caricae, nuces et hujusmodi bellaria cum servis oninib. impune diripienda, que quidem in annuae ubertatis omen fieri consueverant, vel ut ipsi frugiesse meminissent. Institutum mox idem ex Theopompo didicimus fuisse, boni auspicii causa, in sponsicaput.

PRaebuerunt autemolim cornua poculorum usum cum nondum vasa excogitata essent, ut apud Nicandri interpretes legimus: indeque [gap: Greek word(s)] quod miscere est, a cornu deductum. Sive quod [note: Cornua pro poculis olim. ] potatores taurinum quiddam assequantur: quippe animos, ferocitatem, et pugnacitatem, neque dicto neque facto parcant, sed ut animalia quae cornibus praedita sunt, ad feriendum sese paratiores ostendant.

Unde Horatius dixit, ebrietatem ad praelia vel inermem trudere: eaque de causa Bacchum taurinis cornibus insignitum ajunt. Atque hoc illud est quod convivas coronari mos fuit. Nam coronam a [note: Epistola ad Torquatam. ] cornu fluxisse in Commentario suo, et quae plurima ad hanc rem faciunt, ostendimus. Apud Xenophontem tamen de Graecorum reditu plerisque locis invenias, eos non nisi corneis poculis acceptos, quod apud Gentes innumeras cornua vasculorum usum subministrarent: quare Nicandri dictum ad historiam potius, quam ad Philosophiam referendum.

VIdere vero est Cornua illa copiae nuncupata, et vasa reliqua, variorum modo fructuum, modo arborum, modo herbarum plena. Quale igitur significatum habet id quod ex vase pullulat, tale aliquid insidere animo intelligendum: quippe si fructiferae oleae ramusculos inspicias, clementem animum interpreteris: si Palmam, invictum et victoriae compotem: si Laurum, ab humilibus negotiis, caducisque rebus alienum, coelestiaque et permansura semper attentantem.

PAri modo vasa sterilibus arboribus, et inutilibus fructibus oppleta, hieroglyphice inanes artes, [note: Steriles fructus in Divinis. ] vanasque disciplinas ostendunt. Per steriles enim et inutiles fructus in Divinis literisartes illae intelliguntur, interprete Philone, quae contra verita tem justitiamque comparantur. In quibus medicinam in primis enumerat, ubi non ad sanitatem, sed ad lucrum comparata sit. Cui mox oratoriam adjungit, advocatoriam scilicet illam et mercenariam, non adjustitiam, sed ad decipiendos fallacibus suasiunculis auditores intentam. Iis dialecticam illam comitem adhibet, quae nihil ad mores, hoc est, [note: In libello de Auscultando. ] ad veros animi fructus facit: utpote quae nugarum tantum argutiis et subtilitatibus gallinaceum lac exillo suo copiae cornu propinarese polliceatur, cum tamen sit rerum omnium inanis, ollasque, tantum, ut Plutarchus de iisdem ipsis ait, ostentet. Invehitur et Origenes in hosipsos, ubi eos piscibus squa~a pinnisque carentibus similes esse dicit, haesitareque semper in luto, necad aquarum superficiem; aerisque participatum umquam attolli esseque hoc genusillud piscium profanum, quod a sacris omnino pellitur.

[note: Vera agricultura quae. ] COrnu vero copiae verum illud est, quod ab animo, qui veram profiteatur agriculturam, impletur. Ea vero est quae ab agro suo insipientiae, intemperantiae, iniquitatis ac fortitudinis arbores exciderit, et a radice penitus extirparit: voluptatis insuper, cupiditatis, irae, furoris, et venenorum aliorum plantas ad coelum usque porrectasita eradicarit, ut neque vestigium carum ullum relinquatur, ac quic quam aliud, qupd occulta tacitaque propagine prorepens aliquando subpullulare contendat. Cujusmodi vero sintarbores quae pravos indicent affectus, ostendit Horatius, cum de spinis pluribus exemptam unam, nihil aut parum juvare disserit. Atque alibi,

His inquam evulsis, earum mox loco subpullulent panganturveplantae, quarum fructibus repletum [note: Gen. 27. ] cornu otferamus Deo, ut illud: Ecce odor filii mei sicut odor agripleni, quem Deus numinissui rore foecundarit, et ad optimam frugem jusserit pervenire de nobis dici mereamur.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIB. LVII. DE IIS QUAE PER PAPYRUM, FABAM, CICEREM, ARUNDINEM, SINAPIM significantur. Ex sacris AEgyptiorum Literis. AD MAXIME REVERENDUM PATREM LUDOVICUM BECCADELLUM, ARCHIEPISCOPUM Ragusinum.

CVm ea plurimum de causa, honor atissme Pater, Vernetiis, omni Bellunensium hortorum meorum amoenitate posthabita, sub stiterim, quod et tur, et aliquot aliorum praestantium amicorum juncundissima consuetudine frui posse mihi pollicebar, accidi (ut quod aetas jam olusquam septuagenaria sponte afferre solet) modo pedum, modo stomachi imbecillitate alborare coeperim: unde coactus sum me domi, tamquam intra caveam continere, non ita tamen ut non omnis mea cogitatio ad vostenderet, et qua ratione congressu vestro frui possem, assidue cogitarem. Habebam autem ante oculos labores meos in AEgyptiacae disciplinae, non injucundam forsitan interpretationem, quam inter amicos impertiebar, meae erga illos observantiae futurum internuncium. Cum dies aliquot, quodnam ex his Commentariis (id enim operi nomen) Baccadello tam praestanti viro mitterem, examinassem, visum denique est, Papyrum illi, Fabam, Cicerem, Arundinem, et Sinapim dedicare, quod ad ejus frugalissimos mores ex amussi facere viderentur. Memineram enim sermonum eorum, qui biscum Patavii olim cum infelicissimo illo adolescente, tam multum fleto, ad superos, Cosmo Gerio Phanensi jam Praesule habiti fuer ant, cum juvenis ille non tam Graecarum Latinarumque liter arum eruditione dubio procul admir andus, quam sanctissimorum morum et pietatis in primis nostrae propugnator acerrimus, tam docte, tam copiose disserere consuerat. Nam cum de frugalitate sermo e re nata inter nos incidisset, egoque Papyrum in exemplum ab AEgyptiis desumpsissem, per quam illi victus parsimoniam, frugalitatemque significare soliti essent: Atqui, Cosmus inquit, quam multa ea quoque sunt in hanc sententiam tum nostrorum, tum exterorum Ducum, Regum, et Imperatorum responsa, factaque scite et sapienter, quae victus queant petulantiam castigare: cujusmodi est nostri illius, qui militibus frustra vianum peti respondit, quibus a vicina Nili ripa liceret aquari. Quem secutus Pescennius Niger, Militibus vinum idemtidem efflagitantibus respondit: Nilum habetis, et vinum quaeritis? Idemque tumultuantibus his qui a Saracenis victi fuerant, et dicentibus: Vinum non accepimus, pugnare non possumus: Erubescite, inquit, illi qui nos vincunt, aquam tantum bibunt. Cumque nos taciti eum libenter auscultaremus, ardore ille juvenili, honestissimaque ambitione concitatus, prosecutus est: Quid autem Alexander Macedo? cum illi Regina Carum Ada, obsonia quaedam exquistissima, magnaque impensa, nec minori arte et diligentia condita missitaret, quam sapienter eam illusit, quae coquos etiamse missuram offerret, obsonia lautiora, et peritiores coquos habere se domi respondens, nocturnum quippe iter, quod prandium pararet: matutinam frugalitatem, qua coenam [note: Socratius, teste D. Laeritio, et Cicerone lib. 2. de finibus. ] instrueret. Vnde Philosphi clarissimi dictum, Nullum obsonium fame melius. Apud Max. Tyrium legas Mithecum quemdam ganeae magistrum Sparta ejectum, quod illi labore potius, quam per condimentorum lenocinia edendi desiderium quaeritarent. Illud praecipua memoria dignum, quod Guefacto AEgyptiorum Regi Bacchori filio accidisse memorant, qui licet et ipse inductis a Rege Meni deliciis et imbutus et educatus esset, et fere enervatus, genero sit tamen animi specimen praebuit, cum exercitum per Arabiae solitudines ductaret: deficiente commeatu cibum despicatissimum quemque mendicare humanae

necessitatis commoda locerum ubique satis opulenter suggeri per spexit, ac Regiis demum appartibus luxu et opulentia posthabitis, nullo umquam exquisitiori condimento ex eo usus est, victu eo content us qui pro locorum natura suppeteret, parcissime pervixit, remque sacris annalibus deseribendam Thebis in templo non incuriose demandavit: ut reliqui ad frugalem hanc recte vivendi normam exemplo subinvitati, quierius degerent. Hujusmodi frugalitatis Cyrus Rex etiam fuisse traditur, qui, ut apud Ammianum legitur, rogatus ab hospite quidnam ad prandium sibi juberet apparari? Nihil, inquit, quam panem. Hic tamen tam parcus cibi a Platone reprehenditur Legum III. quod non et Cambysem filium in eadem parfimonia educandum cur averit: perinde ac Darium etiam appellat, qui se tantum defraudans, silium negligenter educari permiserit. De Artaxerxe, cognomento Mnemone, memor abile illud constat, cujus direpto in fuga quadam commeatu, cum aridis ficubus et hordeaceo pane vesii coactus esset: Dii bone, inquit, cujusmodi voluptatis hactenus expers fui? Haec, inquam, ut tu quoque meminisse potes, Cosmus noster ex antiquorum historius referebat, cum ego circa AEgyptiaca tantum insisterem, et quam ipsi sententiam ex rerum suarum usu sequerentur, commemor arem. Declamaver am enim ut cibum illi per Papyri figur am significarent, aut priscis illis herbae quodque palustres, caules, et radices, quas gustu mites experti essent, victum large subministrarent, sed omnium maxime Papyrus.

[note: Papyri commendatio ob radicem. AEgyptii eam mandunt, succum tanzum devorantes, et mansam expuunt. Diostor. lib. 1. c. 98. ] MErito quidem pro victu Papyrus poni solita est, tam ob cibi copiam, quam etiam ob raram quandam ejus herbae daturam. Licet enim fructus habeat infoecundos, radicem tamen eam fert, quae praeter quod ignis gratia vellitur, summam tamen frequentissimamque opem in re cibaria prastat. Omnes quidem incolae, et crudam, et assam manducant, et elixa etiam utuntur, succo tantum devorato, cum alioqui manducamentum exputant Frugalissimis enim viris, et tenui cibo con tentis, satis ad alimoniam succus ille facere videbatur.

CUm itaque tam larga Papyrus cibi commoda subministraret, inde factum ut quoties hominem parvo contentum innuere vellent. simplici quippe naturalique cibo utentem, quique in medio positorum, ut diceret Horatius, abstemius herbis vivetet, illud dictitarint:

hoc est, non esse ut graviorem plenioremque aristam disquirat is, cui papyri fructus victui necessaria suppeditare potest. Neque enim Helisaeus in praebendis epulis vilis habitus, quamquam oleribus sylvestribus amicos exciperet. Invenio traditum a Chaeremone Stoico, quem Martia lis, ut factionis suae maxime contrarium, eludit eo epigrammate:

[note: AEgyptiorum moscultui divino initiatorum. Nimtrum papyro. ] et quae sequuntur claumniosa omnia AEgyptios olim omnibus negotiis curisque rejectis, semper in templo perstitisse, rerumque naturas, caussasque et et rationes siderum contemplari assidue solitos, mulieribus numquam se miscuisse, nunquam cognatos et propinquos, ne liberos quidem vidisse, ex eo tempore quo coepissent divino cultui famulari: carnibus item et vino semper abstinuisse, imo etiam hac raro vesci solitos, ne stomachum onerarent, quae si quando comederent, tunsum pariter hyssopum sumebant, ut escam graviorem illius calore decoquerem: oleum tantum in oleribus noverant, Ecquid loquar, inquit Chaeremon idem, de volatilibus, cum ovum quoque pro carnibus vitaverint, neque non lac, quorum alterum carnes liquidas, alterum sanguinem esse dicebant, colore tantum mutato? Cubile eisdemex foliis palmarum, quas [gap: Greek word(s)] vocant, fuisse, assuetosque bidui atque

[note: Q Curtius et Plutare. in ejus vita. ] etiam tridui inediam sustinere. Quare minime mirum est in tanta victus patsimonia eorum corpora, quod plerique authores tradunt, vel nullis odoribus delibuta, sponte auramsua veolentem emisisse, odoratasque transeuntium umbras miram inspirasse fragrantiam. Quamquam et Alexandri Macedonis corpus suapte vi aromaticum quid oboluisse Theophrastus asseverat: sed forsitan in Rege cura, quod in illis negligentia, praestabat. Quid vero Chaeremon scripturis, si nostri generis eremitas per deserta Thebaidos, et montem Sinam inspexisset? Quid, si universa interdum collegia ad durissimam corporum macerationem spontanea etiam supplicia, flagra, labores addidisse cognovisset, nullumque neque nocte cruciatus alicujus vacuum tempus sibi permisisse? Sedenim multa AEgyptiis attribuuntur, quae nostrae pietatis proceres praestitere, praeclaraqua illa patientiae documenta, dissimulatis nostrorum nominibus, in regionis tantum, quam incolebant, laudem transtulerunt. Neque tamen AEgyptii solum, de quibus Chaeremon Stoicus tam multa disseruit, herbis et arborum tantum fructibus victitarunt, verum et gentes reliquae, ut Porphyrius attestatur, hoc cibi genere usae sunt aliquamdiu primique sacrificantes, non animalia, sed herbas, floresque, deinde arbores sacrificarunt, atque aromatum suffitu operati sunt, cujusmodi sunt thymiamata apud Orpheum. [note: Metam. lib. 15. ] Qui vero primi animalibus vesci coeperunt. penuria frugm id facere coacti perhibentur, quare luculenter simul ac erudite Ovid.

[note: Ibidem. ] Quantum vero illa delectant, quae tam eleganter Pythgoras apud eundem disserit?

[note: Varius variarum gentium cibus. [gap: Greek word(s)] Latine Terebinthus. ] et quae plurima in hanc sententiam modulatur. Quin et Graecos illos veteres, tam quam proxime Deo genitos, optimos fuisse natura Dicaearchus Peripateticus asseverat, nullumque animal occidisse. Vetus autem Atheniensium cibus, ficus: Arcadum, glans: Indorum, calami: Carmanorum, palmae: Meotiorum Sauromatumque, milium: Persarum, cardamum ac Terebinthus, ut observavit AElianus. At Eusebius homines ferino ita victu ptius ali solitos, rerum imperitiae videtur adscribere, ubi dicit: [gap: Greek word(s)] Hominet quippe rerum principio genitos, ajunt parabili ferinoque victu pasci solitos, sparsimque in pascua prodiisse, deque graminibus, quae mitiora viderentur, cibum sibi comparasse, atque etiam fructus qui sponte, nulla mortalium cura culti, nascerentur. Sed enim utrumque senserit Eusebius, fuit tamen Theologorum veterum praeceptum animantium nullum sacrificandum, sed usque ad farinam et mel, terraeque fructus atque flores. Novir enim Deus (ajebant illi) virum pietatis verae cultorem, etiamsi minimum [note: Porphyrii senientia [?]] quodque folium altaribus intu[?]et, atque ipsum, quantum quisque animo, non quantum manibus afferat, intueri. Quod vero ad carnes attinet, earum usum Porphyrius libro de Abstinentia, dicit recuperatur bona valetudo, per eadem conservatur: eam si quando amiserimus, per victum tenuissimum, et praesertim a carnibus alienum, recipimus: per eundem igitur salubritas in incolumitate perseverat sua. Sed ne tam multa quae ille conscripsit in hanc sententiam compilem, et [note: Pecleganus fimplie[?]] Ch[?]ysippi Medeam repetam, ad nostra regrediendo, quae apud pios domi nascuntur apponam, qui quidem ipsius Dei summi providentia simplicem victum, et natura ipsa provenientem, reliquis cibis antelatum autmant, perinde debere nos idem approbare. Terraenim antequam solcreatus esset, germinare jussa, cibum sobrietatis prius eduxit, quam reliquos deliciarum atque luxuriae,

quibus quamvis humana improbitas sit nunc usque adeo dedita, ut jam unus quisque supra etiam vires et censum, exquisitiores uberioresque epulas disquirat, ille tamen cibus divino primum effusus munere, sine satu, satu, sine semine productus, tam dulcis et gratus permansit, ut etiam repletis dissentisque, voluptati atque usui sit, et avidius appetatur, primis denique mensis appositus, secundis minime festidiatur, atque ita simplex divinitatis opus humanam omnem exuperat industriam. Nostri vero temporis helluones institutum je junii sacrosanctum ad pietarem nihil facere arbitrantur, [note: Helluones damnantur. Iejunii comenssatio. ] totque jam voluminibus in sanctos mores invecti, nostram hanc vivendi temperantiam uihil antiquum sapere contendunt, muliercularumque superstitiones esse: cum tamen et illi ipsi veteres qui nondum veritatis lumine fuerant irradiati, jejunia tam multis caeremoniis indixerint. Praecipue vero Romani jejunia feruntur inssituisse, M. Acilo Glabrione, P. Cornelio Scipione Coss. post victum Antiochum Siriae regem. Reliquum esset sanctissima tot nostrae pietatis collegia recensere, quae ut sanctius atque castius Deo famulentur, perpetuo sibi carnium usu interdixere: sed quoniam haec in omnium oculis versantur, satisque omnibus innotuere, iis nunc praeteritis, ad reliqua Papyri significata stylum direxisse praestiterit.

CUm vero apud AEgyptios nihil eo cibo antiquius haberetur, factum est ut si progeniem antiquam describere vellent, papyraceum fascem pingerent: tametsi nobitatis nullum inter ipsos discrimen habebatur, sed omnes pariter nobiles censebantur. Herbam vero illam magna veneratione susceptam in manus, quotiescumque diis supplicaturi essent praetendebant, quod e limo se [note: Romanerum in Triumphis institutum] quoque genitos profitebantur, atque una cum ipso caule se idemtidem esse palustria propemodum inimalia. Eoque spectare videbatur praeclarum Romanorum institutum, qui multis in rebus, tum, in ea praecipue prudentes, cum hominem re bene gesta summis honoribus decorare instituissent, triumphales illos currus in tunica Jovis decernebant, idque sapientissime caverant, ut ne supra modum insolescerent â tergo esset qui Hominem memento te esse, idemtidem succlamaret, ita Tertuilianus. Sane Plinius maximum esse dicit victoriae signum, cum herba traditur, quia per eam se indicant esse de terra altrice, atque humatione cedere, quamvis Servius eo carmine Virgiliano,

[note: AEne. lib. 8. ] Aliter ex Varronis AEtiis dare herbam exponit. Sane Virgilius terream et ipse progeniem homi, num agnovit, Lactantio ita verum ejus referente:

[note: Georg. lib. 1. ] quod in vulgatis exemplaribus habetur Ferrea, id quod nihil ad ea primordia, quae Maro tangit. Tollenda tamen ex Lactantii codice verba sunt illa procreata ex lapidibus, quae itidem ex Servii commentatio, importune sunt eo translata. Sed ut ad Papyrum revertomur, vel ob eam, quam retulimus causam, vel ob humilem naturalemque ortum, ut Diodorus ait, vel quod magis humidis quam siccis cibis victus humani constet alimonia, parem sibi cum Papyro generationem existimabant.

[note: Papyraceorum calceorum symbolum. ] IPsos vero Sacerdotes suos hujus nobilitatis gratia papyraceis calceis insigniebant, neque eos iis ex alia quapiam materia contextos ferre licebat: usque adeo illa omnia evitabant, quae vel minimam impuritatis suspicionem afferre possent. Hinc etiam apud Romanos nostros, hujus puritatis ergo, Flaminicis mortuae per se pecudis corio cal eos aut soleas fierinefas habebatur, sed aut occisae alioqui ut illud Homericum, [gap: Greek word(s)] , aut imolatae, quoniam haec macta essent, sua vero morte extincta omnia, vetus illa superstitio funesta esse decreverat. Atqui etiam Assertor noster praecepit Apostolis suis ne calceamenta pedibusinducerent: quod ita interpretatur Adamantius, ut ipsorum pedes, qui ad annuncianda felicissimae viae perpetuitatem properabant, omni carerent mortalitatis indicio. Nam et Moses cum exiret de terra AEgypti calceamenta ex mortuis pellibus induxerat, quibus veluti quadam mortalitate constrictus erat: cum vero coepit per virtutem proficere, et ad montem Dei conscendere, ibique immortalibus ministrare mysteriis, tunc ei praecipitur, ut lora calceamenti solvat,

quia locus in quo consisteret, sanctus esset: hoc est, ut indicia mortalitatis, quae in pelliceis calceis, designantur, abjiceret. Quantum vero ad papy racea AEgyptiorum calceamenta pertinet, nonnulli [note: Ad verbum a Plin. li. 13. ca. 11. ] nihil aliud inde quaesitum autumant, quam puritatis argumentum. Nam eadem de causa pietas nostra indumenta ex lino Sacerdotibus imperavit, in quibus omnium fere gentium et nationum consensus fuit: et eo vestis genere Apollonius Tyaneus semper usus est, quoniam illa vestis purior et syncerior videtur, quam vestes ex lanarum aut vellerum pollutione contextae. Papyrus antem non tantum calceis conficiciundis commoda, verum et ad multa utensilia vasorum aptissima: quin et ad navigia texenda, velaque et tegetes, nec non vestem stragulam, ad funes e libro conficiendos: et nulla denique herba sit, quae tot et tam variis modis humano consulat usui, et majores pluresque afferat utilitares.

FAba AEgyptiis instar venerandi numinis fuit, tantae rerigionis, ut eam neque sererent. neque comederent, [note: Haec et se quentia ex paroem. Ch. 1. cen. A fabis abstineto. ] quin etiam aspicere vererentur, quod Theon Grammaticus apud Plutarchum in Symposiacis enarrat, et alii plerique tradidere.

PEr eam velo coopertam improfanabile numen intelligi volebant: quamvis Herodotus vulgi opinionem secutus, id ea de causa factitari solitum dicat, quod impurum adeo legumen id existimarent, ut non tactu gustuve tantum, verum etiam visu profanum haberetur.

NAm et apud Romanos fama inter funesta recensebatur, neque Diali fas erat eam tangere, neque quidem nominare, putabantque omnino ad mortuos pertinere: nam et lemuralibus jaciebatur larvis, et parentalibus adhibebatur sacrificiis: in flore enim ejus luctus quaedam inesse literae videntur, ut Festus Pompejus attestatur: et quod ad parentalia pertinet, fabacium epulum in funeralibus ad nostra usque tempora persoverat. Sane Varro ea de causa Flaminem ait ea non vesci, quod in ejus Pythagora opinio. D. Laertius in Pythagora. flore literae illae luctus indices inveniantur. Aliorum fuit opinio, mortuorum animas in fabis habitare: inde Pythagoras cum percussores fugeret, et in arvum fabis consitum incidisset, qua tutus ei dabatur exitus, si se in eam segetem immisisset, ab inimicis potius trucidari, quam fabas animarum conceptacula conculcare maluit.

SUnt qui fabam eam velo coopertam nihil aliud sibi velle disputent quam amovendas a manibus oculisque nostris omnes nequitiae causas, ut castiorem agamus vitam: eosque spectare Pythagoricum praeceptum, ut a fabulo abstineamus, quam sententiam Empedocles ita pronunciavit:

Cyamon vero, ut inquit Geillus, multi Fabam intelligi voluerunt, peritiores tamen pro resticulis [note: Faba protesticulis. D. Laertius de hoc mihil. ] accipiunt, quos ita aperte ac symbolice Pythagoras appellarit: quia scilicet fabae mollitudine sua, et ingenita quadam tumoris efficacia, humanae geniturae vim suggerant, atque insuper facillimae sint corruptionis, et denique testiculis ipsis forma quam simillima. Idcirco Empedoclem versu illo non a fabulo edendo, sed a rei Venereae proluvio voluisse homines avertere, quibus veluti animi ergastulis liberati, possimus ingenio expeditiorem navare operam.

[note: Hinc Martiales probat togam ratam. ] SEd enim Plutarchus commentario de Liberis instituendis, Aristotelem secutus, abstinendum ex hoc monet a tractandis Rerumpub. muneribus, quod in creandis magistratibus fabae calculorum vice usui essent: quem morem pleraeque adhuc civitates obtinent. Romani calculis usi videntur, iisque

albis aut nigris, quorum niger in comitio funestum significabat, ut alias Romuli motti destinatus, [note: Ibidem D. Laertius. Ad verbum ex Ch. 4. cent. 1. pro. 17. ] sed non usu obvenit. Aristoteles hinc opinatus est civiles administrationes a Pythagora improbatas, ut ex ejus libro de Fabis Laertius observavit: usque adeo omnes aliorum dictata sententiasque suis studiis ac commodare contendunt. In Suidae collectaneis, ubi proverbium est, Neque fabas, neque allium condendum fuisse morem apud antiquos legitur, ut in judiciis fabas esitarent, ne obdormiscerent: id hodie Romae ludis testaceis ad morae taedium leniendum, in lupinos aqua maceratos, vilique per gradus omnes a solis Judaeis institoribus venditatos, conversum est. Quod vero allium admiscent adagio, notum est et allia et caepe cibum esse militarem dicterioque nos admonitos, si tranquillam agere vitam velimus, neque bellica, neque civilia negotia attingenda.

IDem tamen Plutarchus dictum in Problematibus aliter quam in educatione puerorum exponit: [note: Ad verbum a Macro. Satur. lib. 1. c. 12. Quia hoc mensa adultae fabae divinis rebus adhibebantur. Ibid. maer. Fabis cur abstinendum. ] facere enim ad castimoniam leguminum abstinentiam docet, quod eos, qui sancte et immaculate vivere curant, pura et tenuia corpora habere oporteat, legumina vero maxime vires corporis corroborant. Unde institutum ut Carnae deae, quam vitalibus humanis praeesse veteres confixerunt, polte fabacia et larido sacrificaretur, quod eo ciborum genere vires corporis egregie roborentur. Constatque calendas Junias ea de causa Fabarias vulgo vocitatas, quod sacrum institutum est a Junio Bruto, a quo etiam mensi nomen. Eadem praeterea tum ob ventositatem, tum ob plenioris cujusquam nutrimenti redundantiam, plurima itidem purgatione indiget, atque ita Venerem ciere perhibetur. Atqui jubet Plato sic ad somnium proficisci corporib. affectis, ut nihil sit quod errorem animis perturbationemque afferat. Didymus Amphiaraum ait primum omnium fabis abstinuisse, quod is vaticinio per somnium uteretur: impediunt enim aut obturbant fabae somnia, ex quo etiam Pythagoricis interdictum putatur, ait Cicero 1. de Divin ne faba vescerentur, quae res habet infla tionem magnam, ac perinde cibus is tranquiliitati mentis vera quaerentis omnino contrarius est. Idem Didymus ait, fabas corda eorum qui eis vescantur hebetare: sed ea primum de causa prohibitas a Pythagora suspicatur, quod lugubres illae literae in earum floribus observentur, de quibus supra dictum. Quantum vero ad AEgyptios pertinet, devitabant illi ea omnia, quae animam corpori pertinacius affigere possent, neve sensu voluptateque invalescentibus eam profundius in corpus immergerent, ut Porphyrius attestatur, ideoque operam dabant impensissimam, ut non vitiorum tantum [note: Matth. c. 3. ] effectus, verum et affectus ipsos radicitus extirparent. Hac eadem de causa D. Joannes Nazaraeus locustis tantum et agresti melle toto vitae tempore nutritus, eo simplici tenuique cibo contentus, ne corpus ipsius crassioribus pulmentis pinguefieret, et exquisitarum dapum copia gravaretur. Hujusmodi quippe naturae corpora nostea sunt, ut escis superfluis gravia reddantur, cumque ita corpus aggra vatum fuerit, animam quoque ipsam, quae per totum diffusa corpus, ejus tentatur motibus, identidem onerari, segnioremque fieri necesse est. Namque, ut Sammonicus Poeta dictitare solitus, a comessationum cruditate vitiato stomacho rectos a cerebro sensus averti manifestum est: et Plotini sententia, qui ventri penitus obediunt, periculum esse ne senticescant. Sed undenam verius sententiam hujusmodi conquiramus, quam a Divinis literis, ubi de crassitudine animae tam [note: Genes. 6. Protogenis continentia. ] multa traduntur? Illa nimirum a Deo verba emanarunt: Non permanebit spiritus meus in hominibus istis, cuia caro sunt. Porro anima quae peccat, crassior efficitur, contra vero virtute atrenuari, gracilio[?]que reodi fertur: virtus siquidem quicquid in ea corporeum est, abstergit et perimit, illaque sublataita faece, veluti igne examinata purior efficitur. Quare Protogenis pictoris continentiam numquam satis laudaveris, qui in Jalyso pingendo parce adeo et duriter vitam duxit, ut non nisi lupinis frigida maceratis victitarit, qui simul famem sustinerent et sitim, neque sensus nimia dulcedine obstruerent. Dignus ille quidem propter quem Demetrius Rex Jalysum civitatem, cum ab ea parte sola posset Rhodon capere, ne tabulas cremaret, non incenderit, dumque picturae parcit, victoriae occasionem amiserit. Invenies apud nostrae pietatis proceres, et fabas, et legumina reliqua tantum aqua macerata, in continentioris vitae usum sumpta. Extat Eutychiani Pontificis ad Baeticos epistola, ubi legas, fabas tantum, et uvas, et quaedam hujuscemodi, ab Apostolis instituta, super altare offerri solitas.

NEque illud est contra hieroglyphicam legem, si quis vel legumen, vel fructum aliquem nomini suo consonum, pro nomen ipso usurparit, lentem quippe pro Lentulo, Fabam pro Fabio.

[note: Au quod Cicer Venerem stimulet, et generet semen, unde Venerium dicitur, Plin. li. 18. c. 12. ] FEcit enim idem Cicero, qui cum poculum argenteum Diis esset dedicaturus, praenomen ac nomen literis signavit. sed pro Ciceronis, ciceris figuram insculpsit: nihil veritus, quod jam id cognomenti verterat in cavillum, ad gravem usque amicorum expostulationem monentium, ut ad ludibrium evitandum aliud sibi cognomen adscisceret, quod numquam impetrare potuerunt. Cur enim ipse leguminis honorati, maximeque utilis nuncupationem abhorreret quod honestissimis familiis olim esset summa cum laude datum, ut quisque scilicet aliquod optimum genus sereret? ita Piso, Lentulus Fabius vocabatur.

SUnt qui percicetis imaginem rerum indicent perennitatem, siquidem ciceri tamum nullae bestiolae in horreis innascuntur: quin etiam ad olerum incolumitatem excogitatum sit, cicerem una seri, propterea quod erucas eum arcere experimento compertum est.

[note: Plin. ibid. ] A Figur vero similitudine pro arietino capite ponitur, cui vero nihil similius videas, sive ejus pecoris rictum, sive tortuosam in eo cornuum reciprocationem contemplere: unde optimo ejus generi nomen etiam Arietino, ut Plinius tradit, idque religio pervigilio solita est adhibere.

[note: Munificentia Romana. ] INvenies et inter Romanae munificentiae partes cicerum largitionem ab AEdilibus populo erogatam, cujus rei mentionem apud Ciceronem invenias, ubi Quaestores magnificentius facere potuisse dicit si quantum in cicere expensum est, in aliis, quae Rempublicam ad juvarent, insumptum esse. Unde Horatius de largitionibus ambitiosis.

[note: Florentinorum ritus. ] Quamquam rem omnem alii referunt ad suffragia, quae per legumina ferrentur. In Florentina civitate, utpote antiquissima Romanorum colonia, utrumque observavi, fabis quippe ferri suffragia, et festo D. Praecursoris die, qui eos maxime omnium sanctus atque venerabilis est, ciceres a popularibus in siliquis suis publice tota urbe perfunduntur, ut omnibus esitare volentibus usui sint.

AD papyrum addere libuitarundinem, propterea quod maximam cum ea otiginis habet similutudinem. utraque enim palustris est, terrenoque gaudet plurimum limoso, multasque et varia afferunt mortalibus utilitates.

SUnt vero plures arundinis species, ac perinde diversa significata, sed quemadmodum junces literas significabat: propterea quod apud AEgyptios eo uterentur in scribendo, ita calamorum [?]scuculus, quibus nos utimur, eadem ratione literas indicat: ut apud Persium,

[note: Virg. AEne. 4. arundinem lethalem, AEne. 5. volantem vocai. ] SAGITTAE. CAP. XVIII.

ALii calami sunt longioribus inernodiis, laevore, proceritate, rectitudine, et soliditate praestantes: per hos sagittas innui, ob usum, quem his conficiendis praebent, Poetarum fere omnium testimoniis comprobatur.

QUoniam vero ex latioribus arundinibus fistulae plurimum fieri consueverunt, cieutis aliquot cera compactis, AEgyptii sacerdotes fistulae conditione considerata, per eam hominem mente olim captum, postmodum tamen et mentem et rationem adeptum, quique vitas suae modum imposuisset, significabant; inanis enim arundo mentis identidem vanitatem indicat: verum ubi juncta [note: Fistula vu. ] spirituque animata concentum harmonicis numeris reddere coeperit, rationis se quodammodo participem effectam ostendit. Ad haec, tanta illis vis, ut furibundum hominem composita modulatione possit in meliorem sedatioremque mentem restituere, cujus exemplum rei a Pythagora editum in omnium jam ore versatur: neque alia de causa Mercurio adsculpebatur, quem etiam harmoniae inventorem fuisse tradunt, nisi quod proprium est caduceatoris munus, in diversum abeuntes animos atque dissonas voluntates ad concordiam et concentum revocare.

[note: Citatur a Matthaeo c. 12. Esa. c. 42. Sie AEgytus et AEgypti rex baculus arundineus dicitur, Esa. c. 42. Sic AEgyptus et AEgyptirex baculus arundineus dicitur, Esa. ca. 36. et Ezech. c. 29. Calamitatu etymon. Nempe grandinem. Arundinis Iesu hieroglyphicur. Matth. 11. ] ALioqui arundo humanae fragilitatis indicium habebatur. Hinc illud Esaiam, Arundinem quassatam non confringet, quam sententiam acutissimus Scotus ita dilucidat, ut ex eo debere nos miseratione prosequi peccatores admoneat. Interdum et auxilium infirmum. Idem Esaias: Quid confidis in baculo isto arundineo AEgyptio? cui si quis incubuerit, conquassabitur, et perforabit manum ejus.

AB ejusdem calamitatis significato illud etiam deducitur, ut per distractas prostratasque arundines, aerumnae, damna, jacturae, et quae miseris mortalibus accidunt mala, significentur, vocabulo inde etiam apud Latinos facto, ut hujusmodi incommoda Calamitates appellentur.

VUlgatissimum vero illud est, per arundinem mane aliquid significari, cujus rei causa magis re ipsa patet, quam verbis explicare necesse sit. Illud minime praetereundum, quod arundo in Assertoris nostri pro Rege salutari manum tradita, mysterium fuit vani fragilisque sceptri, super quod Gentes omnes prius innitebantur, de quo Esaias 36. Ezech. 29. Regum 4. 18. Confidebamus enim in arundinea virga, vel AEgypti, vel Babylonis, vel cujuscumque alterius principatus, qui Deo contraris sentiret. Eum igitur calamum JESUS de manibus nostris accepit, ut de illo triumphaus pro vano et inani, infirmo fragilique bacillo validissimum firmissimumque nobis sceptrum compararet. Idem Assertor noster ad inanitatem hujusmodi respexit, ubi dixit: Num quid spectatum exivistis arundinem vento agitatam? Et psalmo 68. legas, Exstimula feras ex arundineto: per feras ajunt interpretes, Leones intelligendum: propterea quod apud Jobem legitur, sub omni arbore dormire Leonem, juxta quam densentur arundineta, esseque Leones illos rugientes, hoc est, daemones, qui cubile sibi sternunt in arundineto: quippe inter eos homines daemonem habitare, qui leves inanesque sint, atque etiam instabiles, quos scilicet in petra fiermare nequeas, utpote qui vento vel levissimo expost, continuo huc et illuc agitentur dissipenturque. Deque eadem istabilitate dictum Psalmo altero supra 80. Vt arundinem vento expositam.

[note: C. Mamilii numus. ] INnumo argenteo C. Manilii, abuna facie Mercurius cum pileo et caduceo, ab altera Mamilius ipse cum arundine et Cane, qui a pedibus illi allatrat. Supra Canem literae LI. MEAN. quae omnia magistratum ejus indicant, qui limitibus metandis praefectus fuerit. Arundo enim propter internodia, quae modo pedum, modo palmorum speciem prae se quandam resert, mensurae signum habetur. Canis fidei, quam praestare debetis, qui ejusmodi negotio prae ficiatur. Et a tergo Mercurius concordiam ossendit, quae ex ipsa limitatione consequi debeat. De arundine id insuper animadvertendum est, in hanc usque diem aliquot Italiae locis usitatissimam mensuram pedum circiter senum vulgo Cannam vocitari. Id etiam animadvertas in literis numo impressis, MEAN, ubi figura A Graecae litera pro TA posita est.

SUnt qui surditatem ostendi velint per arundinis panniculam illam densam, oblongam, teretem, gravem, villo uti sericeo praeditam, ac arctissime constipatam: ejus enim flos, sive potius floccus, [note: Sed et in Tectosagis, praesertim Tholosa. ] si aurem intraverit, exsurdat: ideoque plerisque locis Surdones vocitantur. Lanugines eas Latini Pollulas appellarunt, est quibus strata fieri consueverunt, sed quae nihilo secius auribus noceant.

SEd jam quid sibi Sinapis velit, inspiciamus: quamquam, ut verum fatear, eram partem hanc praetermissurus, quasi superfluam: quiam postquam super Sinapi ea collegoram, quae nostra praestare poterat imbecillitas, venit in mentem mihi videre, si quid Theologi nostri, praeter quos sequimur Graecos, ea super philosophati essent, cum ecce primo atque secundo statim sermone, qui Ambrosio attribuuntur, comperi, et copiose et erudite, utile salutiferumque ex sinapi condimentum esse confectum: quod quidem sive Ambrosii sit, sive cujusquam alterius, dubitare coepi meum hoc, extante illo, et fatuum et insipidum forte omnibus appariturum. Postea cum me collegissem, et alia me condiendi ratione usum animadvertissem, multasque in domo Domini mansiones esse recordarer, et nullius generis vasa in ea esse, quae non alicui apta usui essent, resumpli animum, porrigente mihi manum Origene, et prudenter, ut decebat, viridia haec ingressus, alia quaedam super Sinapi, quae Papyro tuo, clarissime Beccadelle, subjungeres, tanquam spicilegus in unum eundemque manipulum congesta colligavi. Sed illud praemonebo, sinapin ab AEgyptiis positam me non invenisse. Sacras vero nostrorum literas, Graecorumque veterum monumenta habere multa, quae nostra ex eo locupletare possunt hieroglyphica. Quare non temere fecisse visus fuero, si hujus quoque graminis significationes explicuero.

[note: Matth. 17. ] PRaecipuum autem ejus significatum ut ex tenui admodum principio laetissimae sit feracitatis indicium. Unde illud Assertoris nostri dictum, Si quis habeat fidem quantum est sinapis granum unum, jussu illius montes transferri, eaque omnia fieri, quae nullius conatu imaginationeve effici posse videantur. Exiguum est enim sinapis semen, et pusillo illud corpore scribit Athenaeus: id tamen foecundae terrae demandatum, quam diligens et laboriosus agricola poliverit, omnium olerum maximum [note: Sinapis foecunditas qualis. ] evadit, demumque abit in arborem vel volucrib. sustinendis idoneam. Talis quippe foecunditas rerum ex antiquae Theologiae nostrae lectione feracissime provenit, cujus quidem semina primo aspectu pusilla admodum videntur, verum ubi a perito agricola sata fuerint, in immensum coalescunt, augenturque in arborem, in ramos, et in virgulta undequaque prorumpentia, in quibus aves coeli congregentur, ut in sacris habetur institutionibus. Aves igitur, hoc est, disputatores, quod interpretatur Adamantius, quippe Rhetores, qui velut aves coeli levibus pennis verborum duntaxat Aves coelestes quid. elegantium nitore freti, disciplinarum excelsa prius sectari, et ardua quaeque appetere videbantur. Pennata enim Homero verba. Et per bracteatas argento columbae pennas. sermones Dei Theologi ajunt intelligendos. Hujusmodi igitur Rhetorum alites, simul ac nostram in sinapin inciderint, ipsis denique rationibus, et rei ipsius veritate allectae, non ingratam sibi sedem in ea delegerunt. Ex cujus quidem ramis non admodum delicate frondescentibus, vi tamen sua consistentibus, nullus forte loquendi decor, sed optimae vitae tantum ratio, quae sola sit appetenda, decerpitur. Quanquam Hesychius Aves loco hoc Evangelico accipi contendit pro hominibus contemplationi deditis, qui si terrena aliqua tractare necesse habuerint, hoc est, si super sinapis ramo quiescere contigerit, paulo post tamen volatu repetito, non ignaviter in sublime tollantur.

INdicat vero semen ipsum (ut nos quoque de puteo nostro aliquid hauriamus) magnam altissimi intellectus efficaciam, quae sub exili ac propemodum contemptibili semine lectionis, ut multi

[note: Vires seminis ipsiur sinaepis. ] putant, etiam fatuae, delitescebat. Nam simulac semen id ori ingestum est, ac mandi coeptum, acutissimi vi saporisos omne incedit, omnemque, reliquorum ciborum fatuitatem temperat, condimentumque omne cui damixtum fuerit, miri ficecommendat, commanducatum capitis pituitam purgat, perque os egerit. Sic sacra lectio gravedinem intellectus emendat, abstergitque, ut purificatus, per os, quippe per Doctorum verba, divina possit mysteria degustare. Nam, ut ait Horatius.

[note: Ioan. 5. et 6. 5. ] Sed qui indigemus Horatio? cum Dominus noster dicat, Serutamini scripturas. quas ne fastidiamus, utpote quae nonnullis gustu asperiores videantur (fuerunt enim qui dicerent, Durus est hic sermo ) sinapis hujus condimentum efficiet. At lacrymas ciet, quod illi objicit Poeta quidam dicens:

Sed o dulces lacrymas, nulla salsuginis a marizudine vitiatas! O amoenissimam lacrymarum vallem, ô jucundas, ô amabiles, ô semper appetendas lacrymas, si quis ita sit felix, ut lectulum ubique suum lacrymis irroret, eas instar panis ducat, et ad surrectae Crucis conspectum, confixique in ea Servatoris nostri lacrymulam saltem unam aliquam expersserit, quam videat Dominus erumpentem! Quid vevo [note: Psal. 126. Sinapis etymon et virtutes. ] si uberiores fuerint, et donec omnis totius corporis inarescat homor, emanare non desinant? Quicumque enim ita seminarit in lacrymis, laetissiman frugem postmodum est in exultatione demessurus At inde nomen sinapis habet, quod olfactu luminibus officiat. Nam etymon illi, [gap: Greek word(s)] , ut medicorum tradit disciplina. Unde acrem et incommodam ejus naturam incessit Graecus Athenaeus. Facolus id incestum oculis et perniciosum nostrum quod ex agro Domini colligimus, [note: Tritum cum ficu aurium gravitati prodest, Dioscor. li. 2. c. 98. ] cor in primis exhilarat, cerebrum illustrat, oculos aperit, ut videant sicut Agar fontem aquae vivae: paulatim lenit, et ad Ambrosii vereque coelestis cibi gustum reddit idoneum: faucium asperitatem emollit, ut nullius unquam uvae afficiatur incommodo. Prodest etiam sine ficu adhibitum auribus, ut illae angelicae etiam fiant harmoniae capaces. Alopecias emendat, omnemque pruritum extinguit, ut nullo prorsus vitio contaminatum corpus offerre Deo properemus Contra lepras intingitur. Quid enim aliud lepra in sacris monumentis, quam vitiorum sordes, malaeque consuetudinis contagiones.

[note: A Plin. li. 19. c. 8. ] QUid autem illud, quod sem Isatum difficulter extirpari potest? Nam semina simulac decidere, haud ita multo post et virent et feracissime pullulant: unde doctrinae stabilitatem et propagatione [note: Nam crocum gaudet calcari, et melius ita provenit. ] ex eo possumus interpretari. Nam qui semel nostrae hujus sinapis sua vitatem gustare coeperit, ab eanumquam amplius tanquam Ulyssis comites a loto, avelli poterit. Pullulabit in corde quotidie caulis amoenissimus, totaque piritus conceptacula seminibus his confarcientur, neque hunc proculcabit Lupus aut Ursus, aut rugiens Leo non effraenis Equus, non Taurus ferox, non dolosa Vulpes in pabulum absumet, no frigus aduret, non aestus desiccabit, non aratrum denique contundet: virebit in dies magis, et ad procellas et conculcationes omuium tanquam insuperabile crocum laetius proveniet.

[note: Nam finapi lethargis de rafo capite illinitur. Diose. li. 2. c. 98. ] ADhaec sinapis expergefactum ac minime somno gravatum significat intellectum: siquidem terrestris illa contra lethargos, deraso prius capite, illinitur. Noster hic sinapismus deraso circumcisoque cordi contra hujusmodi morbum admovetur. Quid enim aliud lethargus est nisi somnus inexpugnabilis? Atqui quotidie ut vigilemus, et Deo preces allegemus, ne gravati eo, longe scilicet desidiae indormientes, obtorpeamus ignaviter. Nam Gallicantu, non aeris tinnuli strepitu, non ullius ortu sideris indigemus, ut mane, sed plane mane excitati corpus strato corripiamus, atque tunc, in dies septies laudes Deo concinamus.

[note: Sinapis ramusculus quid ore decorptus. ] SUBLIMIUM APPETITOR. CAP. XXX.

QUidvero quod persinapis ramusculum, quem quis ore decerpat, mentem et cogitationem in sublime sese attollentem accipimus? propter praesentaneam excitandi virtutem, quam in eo semine

[note: Plin. libr. 8. c. 29. ] mine Pythagoras maxime omnium admirabatur: quivix illius terrestris folia degustaverat, praecipuo tamen unumillud amore prosequebatur, quod vim ejus in sublime ferri conspiciebat, perinde ac si in coelum niteretur, cum per nares in cerebrum penetraret, omniaque hinc purgatiora, et ad visum mentis vegetiora fieri asseveraret. Maxime itaque studendum, ut cibos omnes oleris hujus intingamus pulmentario, cum praesertim modico ejus in ollam invecto, legumina omnia, ut Democritus ait, facillime decoquantur. Agite igitur, agiteferculis omnibus, tam aestate quam hyeme, tam mane quam resperi, vel grana, vel succum ejus admisceamus. Utuntur hoc libenter probi omnes, hoc Pontificiis coenis adhibuit assidue Clemens VII. Nulla enim unquam vel publica vel privata coena est ab eo instituta, quin nostrae hujus sinapis agricolae politoresque plenis adstarent calathiscis, jucundumque inter eos certamen oriretur, quis eorum id melius vel serere, velcondire didicisset. Idem nobis faciundum, ut noster exemplum nobis Ponifex dedit, ut ita nos neque fames occupet, neque sitis etiam molestet: supra enim nectar, supra omnem quod ajunt, ambrosiam cibus hic, et melle et favo suavior, mortalibus ad vitam est omnibus profuturus.

JOANNIS PIERII VALERIANI HIEROGLYPHICORUM LIB LVIII. DE IIS QUAE PER CAEPE ET HORTENSIA QUAEDAM ALIA SIGNIFICANTUR. Ex sacris AEgyptiorum Literis. FRANCISCO FANTONO BIDIZOIENSI, MEDICO SALODIANO.

OVantum risurus sis, Fantone doctissime, super apophoreto nostro, non sum nescius, quippe qui odoratissima suavissimaque citria, Salodianam scilicet, quibus nusquam pretiosiora nascuntur, a te dono acceperim: ego contra Caepe, alliumque, tam olida, tam insuavia tibi et Medico Salodiano redonare cogitarim, reliquorumque olerum corbes, quorum tu istic vel hortos integrosuno asse comparare possis. Sed quid facias? non eadem sunt omnibus ingenia. Attamen si quanti haec, qualiacumque sint, mihi steterintnoveris, forte non ita vilia esse dona aestimabis. Non enim coelo nostro haec nascuntur, sed ex AEgypto intima hueusque magno portorio transferuntur. Neque sperandum ut hic sata his similia renascantur, quia talia sunt, ut in alieno solo semina corrumpantur, vel omnino degenerent. Dices: At malo egonostratia, sapores quorum et cognovimus, et quibus apti condimentis sint, toties experti sumus. Sed vide ne fallaris, priusquam nostrorum experimentum facias. Memineris AEgyptios olim et doctrina et ingenio plurimum claruisse, neque temere ex tota Graecia viros summos doctrinae nomine ad eos transmeasse, cum tamenii Caepetanti facerent, ut ed numinis loco coluerint, quod a: am celebri natione factum nos minimeridiculum existimare debeamus. Vtcumque autem, ne hic, totam Commentarii rationem alieno loco explic andam suscipiam, ex ioso omnia loco suo videnda tibi proposui, quorum multa, licet antiquitate jam obsolevexint, solent tamen vel eruditis aliquam afferre delectationem, quae veteres quomodocumque tradiderint: propterea quod exquisitioribus juniorum inventis magis ex comparatione gaudere consueverimus.

OLera igitur et sagminea quaedam collecturus. ordia a Caepe: proptereae, quod inter herbarum bulborum, caudicum, surculorumque genera memoriam sibi primam Caepe apud AEgyptios vendicaxit, quinetiom inter hortensia eorum numina principatum prorsus obtinuit.

[note: Allium capasque inter deos jurejus rando habit AEgyprius. Plin. lib. 19. c. 6. De cape Pe lusiotarum opinie. ] LUNA. CAP. II.

EA enim tota lunaris est: cumque nullum apud nationem eam numen vesaniore cultu habitum fuerit, quam Luna ipsa, in unius Lunae honorem caepe coluerunt. Nam ut taceam, quod ea dissecta multiplicem Lunae ipsius effigiem, et quas Graeci [gap: Greek word(s)] nuncupant, omnes ostentat; sive ea curvata in cornua, sive aequa portione divisa, sive protuberet, sive quotidiana facie varia sinuetur, nunc inmensa sit orbe pleno, acrepente nulla. Habet autem Caepehoc peculiare, quod Plutarchus 4 in Hesiodum Commentario tradit, ut reviescat et congerminet decedente paulatimque deficiente Luna, contra autem inarescat adolescente, quasi ipsa pro alimento corpus exponat suum. Quamvis rem aliter acceperint Pelusiotae, qui Caepe profanum adeo existimarint, ut cibum ejus pollutum esse crediderint: ideoque mensis inferri vetuerint, propterea quod solum olerum omnium contra Lunae auctaa atque damna vices minuendi et augendi habeat contrarias. Quod vero cibus tam acristamque vehemens in mensarum etiam delicias venerit, Socrates apud Xenophontem Philosophorum symposio, bellatorum vires acriter eam excitare dicit, et ejus esu vino commendationem augeri, ibidem legas. Laudat eam etiam quisquis ille est Apitius, quod ad omnia condimenta optima sit et idonea. Quamquam Morus ille Florentinus, cognomento Nobilis, parasitorum omnium, quot sunt, quotque suerunt, festivissimus, cum Caepas Pontificis Leonis X. coenis avidius appeti, trucidarique in dignissime ferret, aspera declamatione contra oleris ejusmodi esitationem invehi solitus est, impios, impuros, intestabiles eos omnes dictitare atque reprehendere, qui humanum corpus tam puro elementorum candore munditiaque compactum ab optimo maximo numine, dignitate facieque sibi perquam fimili fabrefactum, quod idem ipse rerum opifex spiritu afflasset suo flammeisque stellarum scintillis animasset, isti per spurcissimum caeparum allive cibum, maleolenti, ipsus demum sanctioris animalis animam reddere diis hominibusque abominabilem conniterentur.

SEd ut ad AEgyptiaca nostra revertamur, alia insuper affertur causa, cur profanum hoc aqud aliquos olus haberetur: sed ea fabulosa, atque ex vulgosumpta, forsitan a calumniatoribus in ejus gentis irrisionem [note: Cur AEgyptii capis non vescereniur. ] excogitata. Ajunt enim caepis ideo non nesci AEgyptios, quia Dictys Isidis alumnus, sum has in Nili ripa enatas avellere conaretur, in amnem decidisset, extinctusque hac inde sit memoria coli coeptus, ut olus id, quasi necis patratae causa, profanum haberetur. Alii rem in religionem convertêre, quod numen ultione ea sese improfanabile esse commonstrarit.

[note: Horum enim oder est lacrymosus. Plin lib. 2. Ego jubeo Alyattam cae pas edere. Plinius idem l. 2. c. 5. ] ID non omiserim, apud quosdam caepelacrymarum hieroglyphicum fuisse, eaque de causa imperatum esse a Biante Philosopho Alyatti Regi eum ad amicitiae suae fructum amice benevoleque accersenti, ut caepe vesceretur. Ita enim tetricum ejus Philosophi dictum ferunt, [gap: Greek word(s)] Nam quod caepe oculos acriter mordeant, lacrymasque vel sola contrectatione cieant, omnibus exploratum: apteque Columella lacrymosam eam vocat. Iam et Dionysius apud Aristophanem interrogatus, cur ita fleret, caepe olfacerese respondit, et ea de causa [gap: Greek word(s)] Graecis dicitur, [gap: Greek word(s)] , quod comedentes jubeat oculorum pupillas occludere. Dantur vero remedio contra caliginem oculorum quod eam vel olfactu purgent.

SI quis vero velit quempiam indicare, qui ex inimicorum obtrectationibus et injuriis creverit, longeque illustrior atque potentior evaserit, quo adversaria magis vis in eum incubuerit, pro hieroglyphico surculum rosaeflore praeditum, emergentem e caepe figurabit. Ex perimento siquidem comprobatum [note: Inimicitirum commoda. ] est, rosas violasque juxta caepevel allium satas, fragrantiores fieri: ita unius foetorem ad alterius benevolentiam conferre. Tangitrem Plutarchus, ubi ea recenset commoda et utilitates, quas consequi possums ex susceptis inimicitus: fieri quippe nos vigilantiores advitia declinanda, et ad virturem capessedam ardentiores, atque in his omnibus mafori conatulaborare, ut quae veram gloriam paritura sint, omni studio solicitudineque complectamur.

VNum tantum ex allio hieglyphinicum inveni, ut per id militiam intelligamus, propterea quod et allium et caepe cibum esse militarem constat. Atque hinc proverbium apud Suidam, Neque Allium, Neque fabas esitandas iis, qui tranquillum sibi vitae statum proposuere. per summotum allium, bellica negotia dimittenda, perfabas civilia non attingenda: quae latius in Fabae Comentario expucuimus. Sed quod admilitarem cibumattiner, Aristophanes, Equitibus, milites memorat, quicoemptis alliis et caepis naves inscendissent. Et chorus jam ante Allantopolam ineitans. dixerat: Vt inalliatus strenue magis pugnes. Neque rem tantum bellicam adjuvat aluum, sed rusticae etiam opem affert. Siquidem, ut Africanus ait, oleum inquo allium contritum fuerit, mireprodest viribus eo obunctis, ne pediculos gignant, et absque olco tritum oblitumque arborum truncis, ne ab erucis in festentur, optitulatur.

APud AEgyptios sacerdotes veluti caepe Lunae, ita rapum Solis erat hieroglyphicum, numinibusque alterum, et alterum suis dedicabantur: corpus enim rapi solidum immutabilem Solis effigiem refert: veluti caepe, ut dicebamus, multiplicitas illa tam multiformis tunicarum, Lunae varietates ostendit. Sane authores sunt, rapum e plumbo dicatum olim fuisse in templo Aplollinis Delphici, quod Phoebei corporis soliditatem ostenderet.

ET fungus nescio quid sapit hicroglyphicum, qui tametsi apud AEgyptios quos sequimur, nusquam apparet, apud Graecos tamen et Latinos non illepido celebratur significato.

NAm id praecipuum fuit estque adhuc apud omnes hieroglyphicum fungi, ut quotiens novi aliquid praeter expectacionem repente factum apparuerit. Fungum id dictemus. Poetas quippe Funginos, Oratores, Historicos, Philbsophos, Jurisconsultos, unius triduis studio autoritatem adeptos, et quae plurima sub Leone X. Pont. Max. miracula vidimus. nocte una praestantes aliquot, tamquat in Parnasso somniassent, haberi coeptos, eoque processum temeritatis, ut ex iis nonnulli milites etiam sibi compararint, qui non applaudentibus mortem minitareptur.

Sed ut ad fungos revertamur, proverbium est, quod de re subitaria et insperata fertur in primis, noncte una fungum nasci. Quare apud Dionem legas, Trajani vita, fungum quendam magnum in Decebalis castri; a barbaris circumlarum, Latinis etiam Fiteris inscriptum. Literas non ponit author: sed ex iis quae subsecuta funt manifeste percipitur, admonitionis aliquid id fuisse, cavendum scilicet Trajano, ne setantistamque ferocibus copiis committeret: rpente enim oriri solere, quod nemo unus umqam expectasset. Quod ut existimem id admonet, quod in exercitu vociferationes etiam exaudiebantur a brutis praecipue, atque allis gentibus cum Romanis societate cunjunctis, Trajanum ad pacem hortantibus, et ut salvis rebus retro domum abiret admonentibus

APud Plautum in Bacchidibus, fungus fatuitntis, et stupidae admodum credulitatis hieroglyphicum est:

Quod quidem sigruficatum Nicobulus eadem fabula manifestius declarat, dum se omnes quicumque ubiubi sunt, quifuere quiqque futuri sunt posthac stulti, stulidi, fatui, fundi, bardi, buccones, blenni, anteire longe stultis et indoctis moribus profitetur. Et prius de re nihili Chrysalus.

CUcurbitam apud AEgyptios non invenii in suas literas receptam, apud alios tamen in hocgenere minime praetorium.

[note: Et gravis in latum de missa cucur vita vantrem. Artem l. 1. cap. 59. cucurbita salubrior. ] NAm apud Onirocritas cucurbita spesinanes praesagit: ut pote quae cum ventricosam admodum; specicem praese ferat, multuraque idemtidem nutrimenti polliceri videtur, illud tamen et tenue, et nisi condimento aliquo juvetur, gregrie fatuum est.

NEque tamen cucurbitae fautores desunt, ut qui pro salubritate poni eam contendunt, ansa, ut puto, capta ex proverbio, [gap: Greek word(s)] , quod ex Epicharmo sumptum memorat Athenaeus, libro 3.

[note: Georg. li. 1. ] PApaver nonnulli inter fegetes enumerant, propterea quod Maro id Cereale dixerit: quasi non et e olera, et edulia omniae terra nascentia, Cereris esse munera cognoscant. Ab hac igitur parte significata ejus exordiemur.

[note: Papaveris hieroglyph. terra. ] PApaver quidem. Cererem, atque adeo terram omnem hnmano commercio babitatam hieroglyphico suo referebat, neque quidem hoc una tantum de causa: orbicularis enim figura ejus perinde ac terrae, protuberat. undecumque, convallibus quibusdam veluti subsid ntibus, montium quodammodo jugorumque specie, locorumque reductorum effigie: interiora denique fouiculis quibusdam distincta gerit, veluti etiam nationes hominum et fluviis et montibus, et urbibus dispertiuntur. Innumera praeter haec includit senina, est et hoc terrae benignae proprium. Neque quidem hoc cibum, nisi concutiatur, et obtundatur, et ventiletur, emitritur: neque terra, nisi exaretur, sarriatur vertatur, obteratur, multisque modis excutiatur agiteturque, quicquam proficit.

[note: Vel quia agiryniam ob filiea molestiam contractam papaver sustulit. ] PRopter vero receptacula aequis inter se intervallis disgregita justitiam, ac legum lationem, quae Cereri attribuuntur in primis, hieroglyphice commonstrat: eaque de causa De: ipsa et legifera, justitiae autor appellata est: sive, ut arbitrantur quidam, propterea quod semins penes se deposita magnocum foenore reddere consueverit. Sane Virgilius et his, quae superrius dicta sunt, consideratis, nonimmerito [note: Cereale papaver] appellavit. Sunt qui nihil, quod ad eruditionem faciat, investigautes, Cerele papaver a Poeta dictum autument, quod Cererm in Proserpina filia conquiren

quirenda cibos sibi ex papavere confecisse tradant, quasi per somnium ea fuerit investiganda: quae merae sunt nugae.

APud Sicyonios Venus, ut author est Pausanias, cum papavere in altera ex manibus contento [note: Veneris statua. ] figurabatur, quod dubio procul ad seminii copiam referendum est. Nam quantum ad amorem pertinet, in altera inanu malum habebatur, quo de commentario suo dictum. Erat vero ejus De statua auro eboreque fabrefacta, in summo cujus vertice poculum insidebat, quod hieroglyphicum eo spectat, quod Maritum Graeci, vel dicere velimus Amatorem, potionis nomine nuncupabant: [gap: Greek word(s)] enim utriusque nomen, et [gap: Greek word(s)] Platoni amor.

NImirum autem papaver florens amoris indicium habetur apud sortilegos, cujus quidem folium qui amoris periculum facere volunt, pugno superponant, alteraque passa manu illud allidentes, ex crepitu conjiciunt quod quaerebant. Explorant enim: an amantes redamentur; nam quo clamosius insonuerit, eo se magis amari putant: quodsi sonus oblanguerit, contemptui se habitos arbitrantur: cujus reitum eo loco meminit Theocritus:

HUmani vero generis hieroglyphicum prae se ferre videtur, non ex iistantum quae superius de granorum dissepimentis dicta sunt, sed eo etiam constat, quod compitalibus, quae in compitis Larae, sive Larundae, vel Maniae Larum matri fiebant, humana capita sacrificabantur. Sed Junius Brutus Consul sacrificii genus abominabile et abhorrendum, suppositis puerorum loco allii papaverisque capitibus, celebrandum instituit.

ESt enim illud haud ob scurum papaveris significatum, ut omnino capitis hieroglyphicum haheatur, adeo nullus olerum faetus insigniore capitis honore conspicuus est: sorte vastior fructus cinarae, sed aut spinarum, aut integumentorum, quibus Confertim circumvallatur, asperitate horridior, cum papaveris et laevore delicatus, et Regia corona rediminis, majestatem quandam prae se ferat. [note: Capita papaverum detrahere. Plin. lib. 19. cap. 8. lib. 1. ] Jam et apud interpretes Theo criti [gap: Greek word(s)] . Sed mihi Videtur locus, potius ex historia desumptus, ubi Tarquinius cognomento Superbus, per hortum inambulans, nullo responso dato ei nuncio quem Sextus ejus filius, quid sibi agendumin Gabios esset sciscitatum miserat, tantum baculo eminentiorapapverum capita decutiebat. Ex quo Sextus intellexit, proceres pepuli paulatim summovendos. Sed hoc vetus fuit Corinthiorum exemplum, a quibus oriundi Tarquinii. Siquidem ferunt Penandrum, qui Corinthi tyrannidem exercuit, cum perfidum nundum Thrasybulum Milesium consuluisset, quanam arte quave vi sibi principatum stabilire posset, nullum ab eo responsum accepisse: vidisse enim se tantum nuncius memorabat, eum in campum triticeae segetis ingressum, eminentiores picas baculo decussisse, atque ita Periandrum instructum, capitibus civitatis caede et exilio sublatis, tyrannidem occupasse.

CApitis quod in papavere, est sigmficatum, verbenae reminiscifacit, in qua de capite idemtidem non incuriosa et nunc, et olim fuit investigatio.

VErbenarum sasieculi pulvinaribus dicati, Deos apud veteres significabant. Struppos eos vocitabant. [note: Struppi quid. ] Erat vero mos olim dona ejusmodi Deorum capitanuncupare. Sane apud Tusculanos fasciculus, vel corona herbacea imposita pulvinari Castoris, Strunpum vocabatur. Alii struppum idem, quod strophium intellexerunt. Unde apud Filiscos Struppearia nuncupabantur festa, quibus ambusabant coronati. Attejus Philologus Giaecum esse vocabulum struppum puta, quippe [gap: Greek word(s)] , et insignefuisse, quod Sacerdotes in capite ornando gestarent, sive ea corona esset, sive aliud gestaminis pro corona: de quo videndus Festus, sed in codicibus emendatis.

NOn temere vero in nostram usque diem mos plerisque Italiae civitatibus perduravit, unam e verbenis speciem, eamque et grandiorem et odoratiorem in D. Johanuis Praeciusoris memoriam celebrare. [note: Verbena doscriptio, et usus. ] Herba enim ealato folio est, crispatoque, aspera admodum lanugine, coloris cineritii multis scissuris corrugato, acutissimi odoris ac perjuciendi, caule praealto, ramoso, quadrangulari, puniceis floribus ad buglossae propemodum similitudinem eomlensatis, intra quorum calices grana quatuor singulis, veluti panici papaverisve reperiuntur, quibus excussis pediculo pars adjuncta remanet, quasi quaedam macilenti capitis effigies, idque D. Joannis caput vulgus dictitat, herbamque ejus nomini dicatam, non sine pietatis ostentatione pulvinaribusim ponit, eademque privatarum aedium januas parictesque [note: A Plin. lib. 2. 2. c. 2. Vna cum sua terra. ] ornat, tamquam amuletum sit minime contemnendum. Nec me latetverbenas pro quibuscumque sagminibus in sacris acceptas, et coronationum ritibus herbas quascumque e Capitolio decerptas, pro verbenis babitas: ipsam autem verbenam multis a Dioscoride nominibus appellatam, et quae super ea plurimi aetate nostra conscripsere, quae hic repetere super fluum esset.

QUi vero puellam pingunt verbenam sub amiculum occultantem, hieroglyphicum hujusmodi novam nuptam significare tradunt. Siquidem mos erat nuptiarum sacro faciendo, ut nova nupta corollam de verbenae flotibus a selectis sub amiculo gestaret. Sunt et alii verbenae sive verbenacae [note: Plin. lib. 2. 5. 6. 9. ] usus aliis atque aliis antiquorum ceremoniis, magicisetiam clusionibus accommodati: sed nos ea tantum delibamus, quae adalicuj us hieroglyphici significationem perrinent.

FIlix quoniam struthiorameli pennis assimilatur, sunt qui volatamperherbam eam figuare coeperint, quod mihi non usque quaque approbatur. Nam licet una quaeque penna volatus hieroglyphicum sit, instramentumque cjus rei proprium, cum tamen manifestum sit Struthiocamelum ex omnibus atitibus unum ob vasti corporis molem, vix posse sese humo attollere, alis vero uti ad cursum [note: Dioscor. li. 4. c. 78. et. 79. Plin. lib. 27. c. 9. ] tantum adjuvandum, congruum mihi non videtur ab eo significatum id desumere, quod ipse sibi mtura repugnante praestare minime possit. Sed de struthio camelo satis inter alitum significata. Id de filice proditum, non Structhiocameli tantum causa herbam eam Pterygavocari a Graecis, sed quod: nuniversum folium ejus sit pennis alitum simile: de quo et Dioscorides et alii plura.

MAgis autem placet illud quod securitatem per filicis hieropryphicum indreari quidam memoriae prodiacrunt, propterea quod ejus, herbae odor serpentes fugat, animantum quippe genus

omnino perniciosum: eaque praecipue de causa rusticos ejusmodi follis grabatos suos farcire consuesse, ut interpretes Theocriti tradiderunt.

[note: A Dioscorido lib. 4. c. 78. ] ID etiam est silicishieroglyphicum, ut arundini adalligata capitales indicet inimicitias: adeo enim inter se dissident, ut altera alteram enecet, coronae modo circumducta, vulneribusque alterius stirpe factis: contusa altera et imposita effica cissime medeantur. De quibus ita Celsus: Pessima ex surculis arundo est, quia aspera eademque offensa etiam in filice est, sed usu cognitum est, utramque adversus alteram medicamemtum esse, si contrita superimponatur. De disseatione ita Plinius: Filices asunt non reasci arudine secta, aut exarata arundine vomeri imposita: et arundinem exarari vomeri imposita filice praecipiunt. Quod vero ad supradictam pertinet mediciam, apud eundem lib. 24. cap. 11. eadem que Celsus tradit, legas.

QUid sibi vellet Absinthium defavo mellis enatum, in Apis Commentario Lucretianum secuti carmen indicavimus: quid simplex sibi velit, exponamus.

SIgnificatenim graminis hujus hieroglyphicum objurgationem, quae cuipiam salutem attulerit, qua scilicet increpitus qui tota aberabat via prolasus in scelerum voraginem, in meliorem mox [note: Absinthii et Mellis virtua contraria. Adioscor. et 3. c. 23. ] regressus semitam, abjectis a se vitiis vitam inde degat inculpabilein. Amarissimum est enim Absinthium gustu, perinde ac objurgationes unicuique videntur acerbae, sed si haustum non revomatur, omnem perpurgat interstinorum faecem: contra vero mel, quae placidae sint adulationes, bilem auget. Dicit enim Horatius ex medicorum dictatis, Dulcia se in bilem vertunt, ideoque hominem in morbi alicujus incommodum trahunt: qua de re satis in Cervo, qui fistulae sonantis adulatione deceptus venatoris jaculum inse directum minus advertit.

ERatvero AbSinthium marinum, quod quidam Seriphium vocant, Sacerdotum Isiacorum gestamen: [note: Dioscor. li. 3. cap. 24. Plin. 27. cap. 7. ] hujus enim ramum illi praeferre solemne hahebant oleaginorum ramorum loco, ut apud Dioscoridem lib. 3. Quod veroScriphium Absinthium quod et marinum dicitur, author idem, neque non Plinius ajunt Taphosiri in Egypto laetissime provenire, Taphosirin uibem Stephanus ide dictam ait, quod ibi sepultus sit Osiris.

QUod vero poculum Absinthii quadrigarum agitatoribus propinatum legas, indicat id Latinorum victorem. his enim feriis qui quadrigis vicerat, Absinthium in Capitolio bibebat: idque majores nostri sanitatem interpretabantur, quod magni satis praemii loco dare se prositebantur.

[note: Divina Hyssopi significatio. Psal. 51. ] Hyssopus in Divinis literis hieroplyphicum est gratiae spiritalis, perquam inquinati labe aliquâ eluimur. Ejus aspergine mundatur quoddam leprae genus. Lepra passim humana delicta significat, sive peccatorum maculas applellare libeat. Hinc apud Psalmographum, Asperges me Domine hyssopo,

et mundabor, habetur. Eucherius eam prohumilitatis patientiaeque hieroglyphico ponit, propterea quod humilis admodum herba est, et lapidi, cui nascendo adhaeres cit, aditricta; cujus radices [note: Mattheol. in Dioscor. lib. 3. c. 26. ] saxum etiam dicuntur penetrare. Ipsa vero praecipue pulmones curat. Inpulmone sedem babere dicitur superbia, in quo scilicet tumor, et anhelitus. Cicero de natura Deorum: In pulmonibus in est raritus ad hauriendum spiritum aptissima. Quod vero Spiritus pro superbia vel animi clatione ponatur, idem oratione pro P. Sylla: Res gestae credomeae me nimis extulerunt, et mihi nescio quos spiritus attulerunt. Ibi autem apertius: Nunc Capus campano praesidio ac regio spiritu cum viderem, Blosios illus mihi videbar videre, ac Jubellios.

[note: Dioscor. li. 2. CAP. 12. Boetiorum mos in nove nuptis. ] Mite aliquid et lene, quod exaspera. duraque re provenitet, Significarcqui vellent, hicroglyphicum Asparagi faciebant, surculum quippe jam maturum et seminibus instructum. Nam spina est, quae semen illud fert, quo sato molles inde aspiragi succidantur. In Boeotia sane qui novam nuptam comebantornabantque, eam spinolo asparagi frutice coronabant, quoniam (ut apud Plucarebum est) de Conjugali, vita, sicut suavissimum ille fructum de aspeirima spina producit. Sicuxor viro primam illius asperitatem ac duritiam minus aspetnanti, dulcem postmodum et suavem convictum praebet. Qui vero, ut idem Plutarchus ait, primas virginum rixas ferre nequeunt. similes profecto sunt iis, qui prima uvarum acerbitate offensi, eas etiam cum maturuerint, abhorrent.

[note: Sueton, in Augusto c. 87. ] ATque haec de spina, Tenenores vero coliculi significatum habent rei quam ocyssime paratae, vel ipsius Augusti dicterio, cui frequentissimum illud erat diecre, cusus quam asparagi coquantur, cum quid momento minimo properaium inmiere volebat. Ita illud apud Dioseoridem animadvertendum, [gap: Greek word(s)] quod in amiquissimae traductionis codice, Latina quidem phrasi, sed literis Longobardicis scripto, quem perlegi Flotentiae, quemque Marcellus translationis suae ducem habuit, brevi coctura atlixum, legitur. Philemon Comicus, victitanubus asparago, perinde ac thymo etiam ac cappari, extenuationem corporum videtur exptobare, ubi rurasis parsimoniae poemtentem virum in sceuam ptoducit, querentem scilicet quod rus, ut medici, convenientia aegrotis tantum escunlenta subministret. Addit illud:

Quod vero Philemon [gap: Greek word(s)] dicit, vide apud Dioscoridem quoque in petrosis nasci asparagum, nulla facta de sativo, quo nunc plmimum utimur, mentione.

SEd quod ad Capparim attinet, ad hanc philemonis sententiam facit Dioscoridis locus, qui eam nulli rei dixit esse utilem: nempe adeo tenue esse nutrimentum ejus, ut nullam afferat utilitatem.

[note: Quin et perniciosum si Dioscoridi credendum, vomitum, ciens, quod negat Matheo'us. ] MUlta super Mandragora dicenda essent, sed ea vel insuavia, vel abhorrendar: quarum in iis quae humano geneti perniciem afferunt, temperamento utendum est, quoniam etiam nescire quae dam inter virtutes reponi solet.

ID omnino non dissimulabimus somniculosum hominem per id genus herbam signifieari, proptere aquod vis ejus media est inter venenum et soporem. Nam si quis vinum ea medicaverit, bibentem in profundum adeo somnum injiciet, ut expirasse credatur, memorabili Annibali exemplo, qui missus a Carthaginensibus in Afros qui rebellaverant, non ignarus ille gentem esse vini avidam, magnum ejus modium mandragora permiscuit, mox levi cum eis commisso praelio ex industria cessit, nocte inde intempesta relictis intra castra quibusdam sarcinis, et eo vino quod infecerat, [note: Stratagema belli cum Annibalu. ] fugam simulavit: cumque Barbari occupatis castris gaudio effusi medicatum viaum hausissent, jacetentque strati defunctorum in modum, reversus Annibal nullo negotio eos trucidavit: Rem Fronto exemplis suis adjecit. Quod vero ponit historiavinosos Afros, Gyprianus quoque de Afrorum suorum bibacitate multa conqueritur, quae propemodum jam, ut nunc apud Germanos, in civilium laudum locum irrepsisset. De soporifera vero Mandrogorae vi Medici multa tradidere, idque praecipue, quod plurimus et efficacissimus est ejus usus in soporandis iis qui vel inurendi vel secandi sunt: altissimum enim per quatuor ferme horas somnum, potionem ita medicata exhausta, perseverare, ut neque ignemneque ferrum sentiant.

[note: A Dioscoride. l. 4. c. 61. ] PRoposui de veneficiis amandragora nihil me dicturam. praesertim ea quae pertinent ad amato ria, de quibus aliquid omnino habetur in sacris literist: sed nunc majoris illud curae pretium esse duco, ut radicis ejus, figuram, non temere tam insignem a Deo, sive a natura, ducente Deo, conformatam [note: Radisis Mandragorae de scriptio. Nimirum a Matthaeolo in Diosc. li. 4. c. 61. ] enarrem: cujus altera est virili specie, capite capillamento veluti quodam undecumque cooperto pube etiam densissimis radicularum filis pudenda virilia cooperiente. Altera foemina, iisdem velamentis, si quis cutiosius rem ipsam inspectare voluerit, naturae miraculum occultantibus, quotidianis testimoniis veritatem ipsam comprobantibus. Quod miros a quibusdam tam pertinaciter negari, cum praesertim vulgatum sit, Pythagoram herbam hanc. [gap: Greek word(s)] appellasse, quo vocabulo nihil manifestius ad humani corporis formam exprimendam. Sed, si Deo placet, Pythagoram isti dicunt mysticum aliquid perid nominis intellexisse, eam quippe Philosophi locutionem ad poma ea spectare, quae putant nonnulli Melenzana esse, quod ovalis figurae sint, acperinde [note: Ibid Mattheolus contra Brasa volum, et Fuchsium Melenzana seu Manezana. ] testibus assimilentur. Laevis haec est conjectura, siquidem [gap: Greek word(s)] utriusque generis vocabulum est, testiculi vero forma ad marem tantum pertinet. Sed quod arbitrari videatur Hermolaur Barbarus, vir undecumque doctissimus, Melenzana apud Ligures, quasi mala insana dici. quam quidem conjecturam, ut inferius apparebit, puto eum ex Columella desump sisse, cur non ab amatore potius, quo, nisi condiantus, egregie praedita sunt, dici ea arbitrentur? quod quidem propius ad Ligustici vocabuli simplicitatem accedit, qui Marezana ea vocant. Caeteram cum Dioscorides et reliqui Medici hane et aliam Mandragorae speciem frequenti usu sumptam inter venena connumerent, Marezana vero, quae totius litteralis Liguriae tractu modo recentia in jusculentis, modo condita accto foeniculoque superinsperso, in acetariis et frequenter et copiose anno toto eduntur, nihil afferunt incommodi, sed et grata gostui, et corpori salubria sunt, nullo mihi pacto videntur inter mandragoras recensenda. Ad haet cum Dioscor. Mandragora poma ovi vitelli similia dicat, avellanae nucis alii Marezana nihil habent quo vel ovorum vitellis, vel id genus nucibus aequiparari possint: imototius ovi speciem et magnitudinem prae se ferunt, plerumque iis etiam grandiors, eo dissimilia quod punicei coloris fimbriis ab ea parte, quae Soli exposita est, non sine spectantium applausu

et oblectatione dispescuntur: cumque valde maturuerint, totae puniceae fiunt, parte a Sole tacta semper densius colorata, Sed ut ad formam radicis quae vere mandragora dicitur, revertamur, id etiam miror, cur una cum Pythagora Columellam etiam nihili pendant, qui Pythagoricam secutus nuncupationem, ita super ea canit:

Ouod vero Columella vesano gramine posuit ad herbae vim respexit, quae aliter et Morion dicitur: ea enim, ut Medici tradidere, drachmae unius pondeec, vel in polenta, vel esculentis aliis data, fatuitatem inducit. Eucherius super hac in Genesi, nihil aliud dicit, nisi mandragoram genus pomi esse parvo peponi simillimum; quae quidem forma ad Ligustica, quae dicebamus Amarezana, proxime accederet, nisi obstarent reliqua veneno super tradita.

SEd ut mandragoram ab omni absolvamus ignominia, Xenophon eam pro laetitiae argumento citat, apud quem in Symposio Socrates ait, vinum non aliter moerori mederi, quam mandragora hominibus, laetitiamque non aliter excitare, quam oleum inspersum igni flammam. Porto si mandragora venenum esset, aut mansa incommodum aliquod afferret. cur 30. Geneseos cap. Ruben triticeae messis tempore in agrum exicrit mandragoras reperturus, quas ad Liam matrem suam deferret, et Rachel explorata repetierit a sorore, ut in ejusmodi plantae participatum admitteretur? cui Lia [note: Ganes. 30. ] responderit: Parumne tibi videtur, quod maritum mihi praeripueris, nisi Mandragoras etiam filii mei industria conquisitas tibi vendicare cogites? et quae de nocte mox pacta sequuntur mandragorae pretio concessa. Unde suspicari possum, apud scriptores nostros partim de mandragora liquere, antiquissimum ejus usum et utilitatem esse temporibus nostris incognitam. Quod vero manifestissiraum est, prisco ilii seculo, ex historia sacra cibum omnium pretiosissimum fuisse apparet: nostro autem tempore, si ea Ligustica Amarezana est, cum tot condimentis inserviat, et olerum [note: Mattheolus in Dioscor. ibid. ] omnium per universum anqum sit usitatissima, facessere jusserim eos qui eam infamem imaginantur. Sedqui plura super ea quassierit, ad Plinium se conferat, l. 25. c. 13.

[note: Dioscorides l. 2. c. 165. Bulborum. usus. ] SUnt qui nuptias, atque maritalem copulam (ita enim Graeci [gap: Greek word(s)] intelligunt) per hieroglyphicum Bulbi significari velint: eo enim plutimumveteres utebantur ad languentem Venerem excitandam. Et viri in novis nuptiis prima die, authore Varrone de vita Patrum, bulbos comede bant. Hinc illud apud Martialem facete dictum:

[note: [gap: Greek word(s)] : Qui decoraret bulborum ollam. ] Sed hoc Martial. ex Aristoph. desumpsisse videtur, ubi juvenis, Concionatricibus, a duabus vetulis distractus, quaerit ab eis; quanam possit ratione duo eodem sempore navigia agitare? respondet una, Postquam bulborum ollam devoraveris. Docet vero M. Varro bulbos aqua decoquere ad usumVeneris. Apitius addit nucleos pineos, et semen erucae cum pipere.

SEd quoniam nequitiae satisubique est, longe utilius fore existimo si quae ad ardorem Venetis potius extinguendum proponantur, quam quae lasciviam fovere doceant, commemoremus.

[note: Diosc. li. 4. cop. 74. cicuta. efficacia. Pollutiones nocturnas. Quo Socratem mori Diose. li. 3. c. 45. et Plin. l. 20. 23. Rutae pro prietates varis. ] CIcutam nonnulli pro hieroglyphico castimoniae posuere. Causam ego eam esse crediderim, quod si ejus herbae succo testes illinantur, Venus cohibetur, praecipueque [gap: Greek word(s)] quae scilicet per somnium accidunt Venetis imaginationes compescuntur.

UBi vasa quaedam, quid sibi quaeque velint, recensuimus, incidimus in calicem, eumque non alia de causa supplicii de aliquo sumpti hieroglyphicum esse docuimus, nisi ob cicutae succum, qui sontibus capite damnatis propinari solitus esset, idque praecipue Atheniensium instituto: ibique de calice in sacris etiam literis disseruimus.

EAdem ratione Ruta quoque hieroglyphicum est castimoniae, qua cicuta, diversa tamen naturae vi: illa. quia plurimum refrtigerat: haec quia supra modum exsiccat: atque, tit Dioscorides tradit genituram in potu ciboque extinguit ruta. Theophrastus ob siccitatem durare, et ob caliditatem exueece dicit. Utcumque ita Ovidius:

Est et magis arcana causa, quam siccitas caliditasve nimia, quae ratam continentioris vitae hieroglyphicum esse jullerit. Nam cum Serpens, ut suo loco dictum, voluptariae nequitiae signum sit, ruta nimirum cum tota sit Serpentibus et adversaria, eosque vel odore fuget suo, ut plerique veterum tradidere, quam quam vim eam inesse uni sylvestri tradunt, merito pro castimonia ponitur. Ad id porto quod acuere lumina dicit Ovidius, Apulejus rorem ejus herbae matutinum prodesse tradit, vel cum matutino maduerit, succos in hunc usum colligendos. Atque alibi, roscidaefolia de cocta in vasculo vitreo decoqoenda, vino veteri admixto, atque ita inungendum. Cur vero serpentes runtam exhorrescant, causam eam Philosophi comminiscuntur, quod Serpentes frigiditate siccitateque sint [note: Plin. li. 20. 2. 13. ] praecipua praediti, unde non immerito terrarum orbis per Serpentis effigiem ostendatur. Siccum enim et frigidum est elementum terrae, et Saturno Anguis, ut alibi dictum, in manu statuitur, cujus. sidus et frigiditate et siccitare censeri autumant Astronomi. Ruta vero quamvis calida admodum, ipsa tamen siccitate longe praestat, adeo ut affluentiori quadam ariditatis vi apta sit ad simile corrumpendum, [note: Diose ibid. Mattheol. ibid. Plin. li. 8. c. 27. et. li. 20. 13. ] eodem modo quo Proclus non aliam ob causam Galli cantum Leonibus horrori esse putat, nisi quia solaris virtus utrique insita sit animali, sed longe praestanlius Gallo, quam LeoniNeque dissimulanda est vis rutae prorsus admiranda, quae non Serpentes tantum fuget, verum etiam Feles (ita Foinas nonnulli vocant, de qua loco suo in AEluro) prohibeat ne adrepant, si ejus herbae ramuli in columbarii fenestris et ingressibus aliis suspensi fuerint, traditur a Florentino in Constantini Casaris collectaneis. Quod vero venenis ruta resistat, Mustelae sunt documento, quae cum Serpentibus dimicaturae, cibo ejus armantur, unde eam a nonnullis Viperalem appellari, tradidit Apulejus. Et Mithridaticum illud adversus venena medicam entum nulli jam non innotuit: regem quippe Ponti Mithridatem cum fratris sui timeret insidias, rutae folia XX. cum duabus nucibus juglandibus, et cotidem caricis, admixto salis grano, jejunum quotidie accepisse.

AEgyptii Sacor dotes hominem qui bona sua abligurrisset, et, ut Horatius diecret, paternas maternasque, res fortiter absumpsisset, significare si. vellent, pecudes caprasve Conizam depascentes, pro hieroglyphico facere consueverunt: siquidem constar animalia ea, quae Coniza vescuntur, insatiabili

[note: Gen. c. 47. ] inde siti confecta deficcre. Quoniam vero peculium AEgyptiorum fere omne in gregibus constabat, unde universa ea gens Pattores a nonnullis in opprobrium vocitati, quamquam, ut alibid diximus, sacerdotes eorum, quique sacro cuipiam initiati essent, Pastores ita abominabantur, ut ne alloqui quidem eos fas putarent, notum ex historia sacra, cum Pharao coloniam Josippi parentibus et fratribus indulgere meditaretur, non admittendos in AEgyptiorum commercia censuit: quia Josippus industriam eorum omnem in armentis esse confessus erat, eos tanem et commnde et liberaliter, opportuno feracissimoque loco, seorum, a suorum consortio habitare jussit. Utcumque autem, censum AEgyptiorum per Oves et Capras exprimere moris erat.

SEd enim quae vis herbae ejus esset in polypos, curque hominem amata relinquere pernicem, subito tamen eventu aliquo aba lienatum, per conizam ad motam Polypo, sacerdotes ipsi common, strare soliti essent, in Polypi commentario inter pisces enarratum est. Exigere vero res mihi videtur, quoniam de coniza facere mentionem saepe cominget, super ea loco hoc quaedam aperire, quae apud authores tam Graecos quam Latinos varie tradita sunt, atque ea quidem perplexe admodum. [note: Origani Graecis Conizae, ampla descriptio, ejusque virsutes. ] Origanum herba est vulgo nota Romae, atque aliis universae Italiae locis, [gap: Greek word(s)] Graece, Cunila plurimum Latinedicta, quam, utpote praecipue suam, Ligures littorales Cornabuliam vocant, putri, ut proverbio fertur, aptissimam salsamento: nomen ab ea specie sumptum, quae Cunila bubula appellatur. Caeterum cum permultae ejus species ab authoribus referantur, eademque variis cognomentis appelletur, diligentiori cura ad Medicos delegata, satis nos habituri sumus, si Cunilam bubulam eam acceperimus, quae Origani species est, quam a testudine cum eam Viperam ederit, ad incolumitatem carpi dicit Aristoteles, et ab eo Plutarchus. Apud Plinium legas. contra Serpentes privatim in vino bibi, quae Cunila bubula appellatur. Apud Anstotelem, Ciconiae cum vulnus acceperint (eas enim cum Serpentibus assidue dimicare cognitum) Origanum plagae imponunt. Theodorus [note: Ita et Discor. lib. 3. c. 28. ] Gaza, vir accuratissimus, Origanum libenter Cunilam vocat, alicubi Pulicarem, quia pulices necat, stritis supposita, strataque sub lecticis. Cunilam hanc nostratem Saturejam a rusticis vocari tradit lib. 10. Columella. Horum testimonia fuerunt adducenda, quia sunt nonnulli, qui Cunilam bubulam eandem et Origanum esse pertinacius negant. Addam et illud, cum inter tres praecipuas Origani species Onites connumeretur, doctissimos aetate nostra viros de hac non parum dubitare, eamque sibi incognitam ingenue profiteri. Noltri Bellunenses agrestem quandam Origani speciem vulgo provenientem, caule, foliis, et floribus grandioribus, odore tantum non usquequaque suavi sed vastiore, Pulelium afininum vocant, quae nimirum Cunila bubula est, quae in Ligunbus Cornabulia, et eodem apud nos asu, quo apud Ligures, salsamentis inspersa. Putarim vero Onitis vocabulum [gap: Greek word(s)] qui Asinus est, commodissime deductum. De Formicis vero nostrae hujus odore furatis, experimentum ipse feci, quod ad biduum post inspersionem effica citer successit, ut locum omnino desererent. Ne vero cuipiam mirum adeo videatur, gramini huic eam in esse vim, Ambrosius herbam quandam memorat, Gillam appellatam, cujus folia turtur nidis fuis excluso foetu superjaciat, eoque pacto pullos a Luporum incursu depraedauoneque tutetur: Lupus enim folium ejusmodi usque ad fugam abhorret. Leopardus vero allium ita sibi sentit abominabile atque contraiium, ut si quis [note: Lupi Gilla herba fugantur, Leopardus allio. ] eo locum, ubi ille morari sit solitus confricuerit, exilire cogatur, et aufugere. AElianus 1. de Animal naturis sciibit, Noctuas a Ciconiis suo nido procul summoveri, plarani eo foliis importatis, quorum contactum Noctuae ferre nequeant, ex eo in torporem dilabentes, Ciconiisque ita pultorum suoram incolumitati prospicere, quibus assidue Noctuae inimicabiliter insidiantur: de quarum alitum inimicitiis suo loco dictum. Neque vero Cico iae tantum, Turturesve, aut Testudines medelam [note: Canes, Sues, Angues. naturae ductu repedia sibi propria comparant. ] sibi nanciscuntur naturae ductu, verum etiam et Canes, et Sues, et ex brutis pleraque alia. Canes quidem cum Fellis vitio laborant, gramen illud suum depascuntur. Sues si cephalagia crucentur, fluviales Cancros in vestigant. Mustelae rutam, si venenatum quid comederint, carpunt. Angues marathro lippientes oculos depurgant. Hujus rei quaemnam sit causa non otiose quaeritur a quibusdam: quippe cum animalia haec neque talia didicerint ab aliis neque quidem doceri potuerint, cut ita

norint quae suis sint aegritudinibus utilia. Putant igitur accidere, quemadmodum favi odore solo Apes ad sese alliciunt, et cadavera Vultures, vel procul absentes, sic etiam Cancri Sues illectent, Origanum Testudines, Ursam Formicae, de qua suo loco diximus, id vero nulla ratione fieri, neque quod sensus et facultatis ejus, qua vel intelligere vel cognoscere queant, participes habeantur, commentique sunt corporum conflaturas, diceret Plinius, in causam adducere, quae hujusmodi appetitus in animalibus concitent, quae humorum mutatione varios, dum laborant, appetant vel acores, vel dulcedines. vel alias, uti usui venerit, qualitates, fierique plerumque id importune, ac praeter morem, et indecenter: id quod in mulieribus praecipue videre est, quae dam praegnantes sunt, et lapides, et [note: Mirum muliere gravida. ] terram, et sordes alias, et humanam interdum carnem appetunt ad vescendum: quod superioribus annis in Insubria accidit, ubi matrona quaedam nobilis. cum oculos incoloni sui torosiores musculos, qui de coxendicibus protuberabant, injecisset, tanta arrepta est aviditate carnis ejus frustulum gustandi, ut nisi compos fieret, defecturam se profiteretur, aut abortum facturam: quo metu conjux ejus commotus maxima mercede cum colono convenit, ut abscindi sibi musculi partem pateretur, ne patrona sua exanimaretur: ille pretii lenocinio ductus, conditionem accepit, succisumque est frustum, modicoque insperso sale prunis tostum quo illa devorato incolumis quam primum evasit. Quocirca Medici cum in effraenatas hujusmodi appetentias incidunt, quae salubria, quae minus, novisse debent: nam aliquid hujusmodi fere graviter decumbentibus accidere interdum solet. Scribit Mnesitheus medicus in pneumoniae principio, quendam qui caepe concupierat, evaluisse: quendam vero qui ficus appetierat, periisse: propterea quod appetitio corpotis, qualitas vero texturaque [note: Appetentiarum eventus. ] ipsa, ut quaeque est, morbis obsequitur. Ex quo manifestum esse autumant, feras quoque, cum in perniciosas et lethales aegritudines inciderint, non alia de causa in hujusmodi appetentias ferri, quam ob naturae ipsius (utar Lucretiano vocabulo) composituras, quae illas ad ea sponte incitant, quae saluti futura videantur. In hund modum disputant hi, qui nihil aliud brutis animalibus concessum volunt, quam sentire et pasci. Antiquiores tamen Philosophi plerique bruta etiam in mentis intelligentiae participatum admittunt, quorum nos argumenta validiora alibi, et in Elephanti et Formicae commentariis recitavimus. lis vero hic contenti, quae ad veterum hieroglyphica facere videantur, prosequamur.

DE HELIOTROPIO ET SELENOTROPIO. TERRENORUM CUM COELESTIBUS TEMPERATURA. CAP. XLVII.

QUod si cognationem, consensumve, aut temperaturam, quam inferioris naturae istius res cum coelestibus habent, infimis quippe suprema, et supremis infima, occultis quibusdam viribus [note: Plin. li. 22. c. 21. De lunisequa nihil constat. ] colligara esse ostendere voluiffent, nullo cvidentiori signo, proprioreve hieroglyphico id exprimere consueverunt, quam cum herbas duas, Solisequam et Lunisequam figuraffent. Liceat vero mihi [gap: Greek word(s)] , ita Latina facere: illa enim ad Solis motum Solem versus movetur, haec vero ad Lunam vertitur. Sunt vero et alii flores tam arborum quam herbarum, qui hoc imitari videntur, sed his duobus nulli manifestius. Proin AEgyptii candem rerum omnium rationem esse contendebant, ut intellectu alia, ut ratione alia, alia natura, alia sensu superioribus devincirentur, et suam quaeque concordiam assectarentur.

[note: Plin. lib. 18. c. 14. Rusticorii elepsidra. Necnon a Plin. li. 18. c. 14. Plin. ibid. ] TRahit similis quodammodo natura, ut Heliotropio Lupinum subjiciam: nam id quoque ad Solis cursum vertitur.

PEr ejus autem figuram temporis dimensio, vel horae hieroglyphice significantur: quae quidem ab eo surculo tam manifeste distinguuntur, ut agricolae peritiores diurnas horas, aere etiam nubiloso ex ejus motu conversioneque deprehendant. Traditum ab Apulejo lib. de Re rustica.

ETquoniam in ingenium est lupino ut coli nolit, sitque negligentia ipsa fertilis, apte quis fecerit, si hominem, qui suopte ingenio vel industria sibi necessaria comparet, ejusmodi surculi gestamine insigniverit.

[note: Hac omnia a Plin. libr. II. c. II. Vel Nyctilopa, ut ibi Plin. Qua ideo a Plin. iners. li. 20. c. 22. et a Diose. nullius usus in medicinis l. 2. ca. 110. ] SI vero hominem occursum cujuspiam rei natura expavescentem ostendere curassent AEgyptii, Nyctereton herbam et Anserem faciebant. Ferunt enim Anserem ad primum conspectum ejus expavescere, unde et [gap: Greek word(s)] vocatur. Herba est coloris, ignei, foliis spinae, nec a terra se attollens, noctibus interlucens, et quoniam e longinquo etiam noctibus fulget, [gap: Greek word(s)] appellatur.

FAtuum et insulsum turpique deditum inertiae hominem, per Blittum herbam significare mos erat. Stupidi enim saporis herba omnino est, neque ullam habet acrimoniam: unde convitium in foeminas mariti faciunt apud Menandrum, [gap: Greek word(s)] eas appellantes. Et Truculento Plautus non infacete dixit, blitteam meretricem, quae non saperet in vino ad rem suam: qui locus imperite satis a nonnullis [note: Hinc forsan Gallicum convitium balistre. ] invertitur, qui Bletetam et Bletem nescio quod incommodi calceamenti genus exquisivere in ejusmodi contemptum. Laberius dixit bipedem blitteam belluam. Et Empedocles, ut apud Varronem est, humilem humani generis conditionem ostensurus, natos homines ex terra ait, ut Blittum. Sane illi nomen herbae a stupore est: [gap: Greek word(s)] enim stupidus Graecis, stolidusque et ignarus.

[note: Li. 2. c. 110. Beta et Blitti differentia. ] SUnt qui betum et blittam idem esse sentiant, Martialis puto carmine decepti, qui scripserit,

quas aliter paratas nihil sapere exquisitioris ganeae proceres profitentur. Sed enim Dioscorides blittum a beta secernit, et blittum quidem apud AEgyptios AEclotoripem apud alios Eriplem, apud Romanos pariter et Graecos blittum appellari: edi oleris modo, ventrem tantum dejicere, medicas vires habere nullas: cum beata ea sit, quae Atticis [gap: Greek word(s)] nuncupetur, olus ubique locorum celeberrimum [note: Quinimo folia sune delic etissima ad instar Catti, quem Cardonem dicimus, praepaucis. Diogenie Cynici dictum. D. Laert in ejus vita. Capilli Veneris varia nomina. et etymologia. Plin. li. 22. c. II. ] usitatissimumque alicujus omnino luavitatis, quodque a civilibus mensis minime rejiciatur, quae pluribus apta medicinis, multas humano generi conferat utilitates, quas qui nosse voluerit, Dioscoridem legat lib. altero, cap. 110. Theophrastum8. AEginetam6. Plinium19. item alios.

PEr ejus vero hieroglyphicum cynaedica petolantia, mollisque et enervis lascivia notatur, pervulgato illo Cynici Diogenis dicto, qui cum a perulciotibus quibusdam pueris convitio incesseretur: quod Canis esset, ac subinde fugitarent, quaerente eo cur fugerent, Ne mordeas, respondentibus: Bono estote, inquit, animo, Canes non edunt betulas.

QUi siguificare hieroglyphice volunt hominem ebriositate laborantem, ac sibi remedium comminiscentem ut praemonstrarunt. AEgyptii, Upupam et Capillum Veneris herbam faciebant.

[note: A Vide Mattheol. sub finem c. 132. li. 4. Diosc. ] Upupa siquidem uvis vescitur immodice, ita ut pletumque inde ebria fiat: verum simulac se tentari senserit, Capillo Veneris decerpto, efficacissime sibi medicatur. Herbam hanc Adianton Graeci vocant, [gap: Greek word(s)] , hoc est, a non marcescendo: neque enim bruma, ut herbae reliquae, marcescit, neque aqua perfusum mersumve [gap: Greek word(s)] multi, hoc est, pulchricomum, alii [gap: Greek word(s)] id est, multicomum, utrumque ab effectu vocant, licet [gap: Greek word(s)] , nonnulli canocomum interpretentur, quin etiam ab effectu Saxifragum appellarunt. Capillum vero Veneris ideo Latini dicunt, quia capillum praecipue tingit: ad hoc decoquitur in vino cum semine Apii, adjecto oleo copioso, ut crispum densumque faciat. Defluere vero prohibet, Ursino adipe et ladano admixtis.

[note: Vide Plin. li. 21. c. 12. ] APem suo cominentario populum inter alia significare diximus. Eum vero legibus coercitum hieroglyphico aliquo figurare qui vellent, Apem et apiastrum herbam proponebant: qua si perungantur alvearia, non fugere Apes tradunt: nullo enim magis gaudent flore, eaque de causa [gap: Greek word(s)] , et melitaenam appellatam constat, quae marrubium est nonnullis.

[note: Athenaus dipnos. Theophrastus et Plin. li. 20. c. 9. ] QUod autem ad modo memoratam Upupam et Adiantum facit, auxilio etiam esse ajunt brassicam: ubi quis ebrietate tentetur. Nam ante cibum sumpta, largiores potationes ne laedant, efficit, ut authores plerique tradunt, praesertim Graeci.

UNde qui laetitiam interturbatam importunitate cujuspiam hieroglyphice notatam volunt, Brassicam inter duos vitium surculos adsitam constituunt. Vino enim, quod praecipuum est laetitiae hieroglyphicum, ea, ut apud Plinium est, aversatur, in primisque est vitib. inimica, vitesque illi, ut [note: Plin. Ibid. C] perniciosa alterutri foveant inter sese odia. Nam vites, ut secundo de Divinatione Tullius, a caulibus Brassicis, si propter sati sati, ut a pestiferis et nocentibus refugere dicuntur: et quam vis rei cujuscumque adminicula claviculis pervestigent, quae tanquam manibus apprehendantat, atque ita se erigant, hos tamen, utcumque prope adsint, nulla ex parte contingunt. Ad haec Beritius, ubi et sua, et Tarentini sententia, nihil in vinetis seminandum censet, Brassicam praecipue summovendam praecipit, utpote quae vitibus egregie contratia sit: et cum propter naturae suae siccitatem multo indigeat humore, evenit ut juxta adsita vitibus alimentum subtrahat. Tanta vero inter vitem et brassicam [note: Vitis et Brassicae dissensso mirabilis. Plin. ibid. ] dissensio est, utsi quis vinum dum ea coquitur instillaverit, ne postmodum coquatur, efficiat, et oleris colorem vitiet. Quique prius crudam brassicam edetit, vino quantumvis largiter hausto tentari non poterit, quia vis ejus occursu brassicae hebetatur, fractaque labascit. Hinc plerisque Italiae regionibus, et totius etiamnum Europae provinciis mos inolevit, ut cum calendae Augusti vulgo Baccho dicatae habeantur, permissa eo die unicuique volenti largius epotandi licentia, symposiisque ad hoc institutis, et cuciosissime celebratis, in quibus Augustum se capessere glorientur, brassicas idemtidem ut ebrietatis antidotum in ferculis praesumant. Affirmat et illud Beritius, quod ex Cicerone retulimus, si juxta deposita vitis sit, ultro eam effugere, et in contrariam pattem sarmenta convertere: id quod nos in hortis nostris Castalioneis fieri vidimus extra quorum septum excitata pergula, quam juxta positae vites inscenderent ad meridiem, accidit ut hottulani incuria differtim brassicae subseminarentur, tum vites quumprimum pampinos emittere coeperunt, brassicarum juxta surgentium odore offensae surculos converterunt, omissaque percommode parata pergula, ultra septum ad septemtriones sese porrexere. Abfueram ego tres menses, dum haec nulla curantur diligentia. Reversus autem avulsis inde caulibus coactus sum bonam earum partem pedamentis ac ridicis alieno loco sustentare, quod praeter spem feliciter cessit, pergula intra

et extra hortos duplicata. Citat Varro Nestoris Alexicepon, elegiaco numero conscriptum, in quo harum inimicitiarum causa decantatur, Bacchum quippe furibundi Lycurgi timore perculsum in mare se proripuisse, in eoque delituisse, mox ab emersu clandestino Lycurgum in insidiis invasisse, quem vite devinxerit: illum indignabundum cum improvisam capturam ferret impatienter, lacrymas [note: Fabulosa antipathia brassica et vitis causa. ] emisisse, ex quibus enata sit brassica: atque hinc orta dissidia, et implacabilis plantarum earum contrarietas. Tabescere enim eam necesse est, si fortiori viti proxima fuerit: vel vitem, si tenella si, ipsa tabefaciat. Usque adeo vero odia haec in uvae nomen exercentur, ut (quod idem Varro tradit) quod incommodum uva in humano gutture appellatur, odiosum admodum, si nimia destinatione laxata fuerit, cohiberi, retrahique facillime posse credatur, si crudae brassicae succus capiti superfundatur. Sed mirum est admodum has foliis et pampinis insitas esse adversus vinum inimicitias radici vero conciliationem inesse. Nam qui vinum in acetum trium horarum spatio verti docent, inter quos Varro ipse est, radicem betae contusam in dolium conjiciendam monent: sin vero restituere vinum malueris, brassicae radicem eodem modo praecipiunt immittendam.

ERUDITISSIMI VIRI HIEROGLYPHICORUM COMMENTARIORUM LIBER PRIOR, EA CONTINENS, QUAE PER VARIA DEORUM ET HOMINUM simulacra significantur. AD BASILIUM AMERBACCHIUM J. C. PERITISSIMUM.

CVm difficillimum sit ea in lucemedere, ob ingeniorum morosam saepe variet atem, quae omnibus placeant, opus est illa alicujus viri authoritate fulciri, qui et calumniator es ac detractores deterrere possit: et si quid in controversia fuerit, dijudicare, rectaque et vera comprobare falsa autem refellere. Vnde etiam fit, ut virtutes illorum quibus scripta dicantur, ejusdem saeculi hominum testimoxio celebrentur, et sic patrocinii sui praemium amplum referant; memoriam videlicet earum virtutum, quarum quamvis docti ipsi sint, nulla fama ipsorum scriptis ad posteros perveniret. Nam Principum quidem atque Heroum res gestas memoriae mandant Historici: eruditionis suae monumenta alii docti viri velinquunt; horum autem omnium humanitatis, sapientiae, virtutum testes et praecones non alii sunt, quam omnis generis scriptores, qui illis monumenta sua inscributn. Quamobrem aeque prudenter mihi rebus suis consuluisse videntur, et qui scripta sua doctorum patrocinio commiserunt, et quita ita rationes suas instituerunt, ut et docti ipsi essent, et a bonarum literarum studiosis celebrarentur. Illi enim scriptis suis authoritatem conciliarunt, hi virtutes suas ab oblivionis tenebris vendicarunt. Hos igitur ego mitari cupiens, quem alium huic meo Hieroglyphicorum prieri commentariolo patronum conciliarem potius quam te, qui et tanta eruditione atque authoritate es, ut tuo fretus patrocinio libere in omnium manus venire possit; et familiae nostrae ita conjunctus, ut primae aetatis bonam partem simultransegerimus, cujusque humanitatem singularem ac benevolentiam quotidie experimur? Hunc igitur meum laborem eodem animo complectere, quo me nostramque domum jamdudum amplecteris. Vale.

[note: Eneph explicata destriptio. ] PEr Eneph, quem pro Deo colebant AEgyptii, ipsum totius mundi atque universitatis creatorem opificemque pulcherrimo hieroglyphico ostendebant: cui hominis formam tribuebant, eumque coerulea veste indutum, zonamque tenentem et sceptrum pingebant, ac ejus in capite pennam ponebant: ut testatur Eusebius in libris de praeparatione Evangelica. Penna enim in capite, significat difficilem inventu esse creatorem, et nemini conspicuum, sed sublimem, non modo supra sensum verum etiam supra humanae intelligentiae captum: humana vero forma, eundem vitae authorem, et motu qui intellectu comprehendi possit, circulatum indicabat, quoniam ut hominis corpus quidem cernitur, mens vero ipsa quae hominem a caeteris animantibus disjungit, estque ejus naturaepropria, cernia nullo potest: sic etiam Dei ac summi opisicis actiones et motus, quae ipse in facris literis Posteriora vocat, non secus atque Aristoteles effectus Posteriora, causas vero Priora nominat, ab humano intellectu cerni possunt. mens vero ipsa et Divina natura, quae illa moderatur et gubernat, in hujus corporis carcere absolute cognosci non potest: et ideo coerulea veste indutum eum pingebant, ut coelestem illum esse significarent, et in coelo habitare, nullius coloris vel accidentis, mixtionisve participem, etiamsi nobis ea fortaffe suscipere videatur: et modo irasci, modo placari, quemadmodum coelum ipsum, cum nullius coloris sit, propter intervalli longitudinem coeruleum videtur: et sic simul quoque ejus naturam tantum a nostra distare indicabant, quantum coelum a terra Cdistat. Sceptrum vero potestatem ejus regiam in universam naturam significat, et zona vinculum, quo creata omni a colligat, et quo vitaenecisque sata continet: hoc est ortus atque interitus, et rerum naturalium causas. Est autem zona circulus ill, quem Astronomi Zodiacum vocant. Praeterea hunc Deum ovum ex ore producentem faciebant, quod mundum significabat Deiverbo creatum, ut etiam Sacrae literae testantur.

[note: Panos figuta, ejusque explicatie bieroglyphica. De eadem figuna et hieroglyphiso Pietinus lib. 10. et44. Idem Macro. Satum lib. l. c. 22. ] PAne, quem et Innuum et Faunum vocavere, sicpingebant veteres; Caprina facie, rubro colore, hirtis cornibus, varia Pantherae pelle indutum, infima su parte hispida, et caprino pede: altera manu sistulam septem calamorum tenentem, altera pedum sive baculum incurvum: hacque figura universi symbolum contineri volebant. Faciesn rubens aethera significat, bina cornua Solem et Lunam, Panthere pellis coelestium siderum varietatem. Pars ejus inferior hispida fingebatur, propter arbores, virgulta et feras. caprini pedes terrae soliditatem ostendunt: sistula septem calamorum, harmoniam coeli,

inqua septem soni, et septem discrimina vocum: virgarecurva annum qui in se recurri, et ideo [gap: Greek word(s)] , idest, totum appellatus. Sic autem symbolum hoc interpretantur Eusebius, Phurnutus et Servius.

EJusdem Panos simulacro indigenam significari, testatur Virgilius his carminibus:

Nam Deorum filiosajebant esse Faunos, e terra et divino semine genitos, Faunorum vero liberos heroas, et demum ab heroibus homines natos; unde recte per Fauni simul: crum etiam generis nobilitas significabitur: est enim in magna parte nobilitatis, non advenam, sed indigenam esse. Quamobrem legimus apud Platonem Atheniensium nobilitatem idcirco caeterarum civitatum nobilitati praestitisse, quodilli ex ipsa terra geniti essent, nec alio commigrassent.

PEr eundem Pana et sermonem significari, tradit Plato, AEgyptiorum arcanorum interpres in Cratylo, quod non secus ac Pan vagariac circumire singitur: sic sermo omnia complectatur, et per omnia vagetur, versetque cuncta: et geminus sit, verus ac fallsus. Quod autem verum est ex ipso, id quia leve ae divinum est, et superne apud Deum babitat, pectore et capite significari: quod vero falsum, quia inferne inter vulgus hominum manet, inferiore parte quae hispida est et hircina, ob asperitatem turpitudinemque ostendit: et ideo a Graecis [gap: Greek word(s)] appellatum dicit, id est, totum, quia sermo totum comprehendit et versat.

MUndum alio etiam modo AEgyptii hominis effigie pingebant, complicatis pedibus eum facientes, vestem variam adtalosusque indutum, et aureum globum capite sustinentem. Pedibus quidem complicatis, propter terrae firmitatem, varia et oblonga veste in dutum, propter elementorum ac rerum quae ex illis gignuntur, et quibus terra vestitur varietatem et copiam: aurcum vero globum capiti ejus [note: Ideoque ab Ovi. I. Me taem. liqui dum dictum A Pier. lib38. in doctrina coelesti. Psal. 148. v. 4. alii tamen coelum decimum aquium et crystall inum empyres proxime inferius. ponunt. ] imposuerunt, qui coelum significaret sphaericum, et circularem ejus motum.

SOlem pingebant juvenili et rotunda facie, eumque in navi collocabant, quam crocodilus ferebat: per navigium motum ejus in humido significantes, hoc est, in aethere velintelligentiis: nam et aether multi humidum esse putarunt, et in sicco tam diuturnum notum fierinon posse, et coelos aqueos dixerunt: unde in sacris literis tam saepe coelestium aquarum mentio fit, et Angeli ipsi Aquarum nomine a Davide comprehenduntur. Per Crocodilum vero aquam pluviam, cujus causa Solitribuitur.

[note: Sie Osiris AEgyptiis pro Sole Macro Saturn. lib. 1. c. 21. A] OSIRIS. SOLIS ET LUNAE CONJUNCTIO. CAP. VII.

INElephantinopoli AEgyptia urbe Osiridis simulacrum colebatur, viri corpus habens coerulei coloris, caput vero arietis, quod Solis ac Lunae conjunctionem signisicasse tradit Eusebius. Coerul us autem color ei propter humiditatem tribuebatur, quia Lunaris conjunctio humidior est nec non, quia noctes coeruleas facit: tunc enim potissimum noctibus serenis coeruleum videtur coelum.

INHeliopoli vero ejusdem provinciae urbe, Lunae simulacrum hoc symbolo consecratum erat: Homo accipitris habens faciem, lancea Typhona interficiens. Pingiturautem Typho fluviatilis equi forma: et totum hoc simulacrum candidi coloris erat, qui color ab alio lumen accipere Lunam significaret: accipitris vero facies a Sole eam lumen capere indicabat, unde et spiritum attraheret. Soli [note: Pier. lib. 21. in Deus. ] enim accipiter dicatus erat, qui ut etiam Pierius testatur, lucis ac spiritus symbolum est, tum propter motus velocitatem, tum quia alii altiora et lucidiora petit.

[note: Pluto galea tus, occulta principia generationis indicat. Pier, li. 42. in Galea. ] VEteres cum consilia et cogitationes occultas esse debere significare volebant, Plutonem pingebant galeatum, et Proserpinam rapientem, tum quod subterranea, quorum Deus dicitur Pluto, lateant absconditaque sint: tum quia raptus clam fiunt: tum denique, quod cum in capite consilii sedes effe putetur, galea illud tegens apte consiliorum occultationem significet.

EIusdem quoque Plutonis hieroglyphico, brevesceptrum in manu ejus ponentes, minorem inferioremque [note: Aqua obeoe catus dicitur. ] potestatem, ut ejus qui alium majorem Principem agnoscit, iunuebant: propterea quod Pluto inferorum rex dicatur, et tamen Iovis imperio subjectus.

[note: De graphica Silenifigura Lucia nus in Concilio Deorum. Ad hoc ratus in li. de signis aquarum et Ventorum. Vulcanief figies Huc spectat Pitriitraditio. lib. 18. Ibid. Ignis duflis. ] SIlenum, quem sonem et dormientem pingebant, spirabilis motus symbo um fuisse, testantur veteres: cujus caput candore fulgens propter coelestem motum faciebant, caesaries vero longa crassitudinem terrestris aeris significat. Dormire autem illum ebrium finxerunt, quia crassiores spiritus et vapores caput quasi ebrietate quadam gravant, somnumque inducunt.

IGnis virtutem sub vulca~i, hoc est, hominis forma pingebant, in cujus capite pileus erat coeruleus, aethereae symbolum regio~is, ubi, integer purusque ignis invenitur:

nam qui e coelo in terram delapsus est, cum i mbecillior sit, materiaque indigeat et fomento, claudicans fingitur, ut qui seipsum, nisi baculo innixus sustinere non possit, cum aethereus ille absque ullo fomento seipsum iustineat, alat, et tueatur.

[note: Herculas Luciani. ] VIsum est no bis hic recensere hieroglyphicum, quo Galli antiquitus Eloquentie vim exprimebant. Id autem ex Luciani libello de Hercule Gallico conscripto, sumemus ad verbum, quemadmodum vertit vir Doctus. Sic igitur inquit: Herculem Galli linguagentis vernacula Ogmium vocant. Porro Deum ipsum nova quadam atque inusitata figuradepingunt. Decrepitus est apud illos, recalvaster, reliquis capillis, si quireliqui sunt, plane canis, cute rugosa, et in aterrimum exsusta colorem, cujusmodisunt nautae isti. Charontem potius aut Iapetum, quampia~ve ex iis quae apud inferos versantur, diceres. In summa, quidvis potius quam Herculem conjiceres ex imagine. Atque tali speciecum sit, ta~en Herculis ornatum gerit, ut qui cum Leonis exuvium indutus sit, tum clavam dextera teneat, tum pharetram humeris aptatam portet, tum arcum tensum laevapraetendat. Denique modis omnibus Hercules est. Haecequidem arbitrabar in Graecanicorum deorum contumeliam facere Gallos, cum ejusmodi pingerent effigie, quo nimirum illum talibus picturis ulciscerentur, quod olim regionem ipsorum incursasset, praedas agens, id temporis cum Geryonis armenta vestigans, Occidentalium gentium plerasque regiones pervastavit. At nondum dixi id, quod erat in imagine maxime novum atque mirandum Siquidem Hercules ille senex, ingentem admodum hominum multitudinem trahit, omnibus per aures revinctis. Porro vinculacatenusae tenues auro, electrove confectae, pulcherrimis monilibus similes, Atquicum vinculis usque adeo fragilibus ducantur, tamen neque de fugacogitare videntur, cum alio qui commode possint, neque prorsusobnit untur, aut pedibus adversustrahentem obtendunt, sese resupinantes: verum alacres aclaeti sequuntur, ducentem admirantes. Vlero festinantes omnes et laxatis funiculis etiam anteves tere studentes: perinde quasi graviter laturi. si solverentur vinculis. Neque illud quidem pigebitreferre quod mihi videbatur omnium absurdissimum. Et enim cum non inveniret pictor unde catenularum summas ansas necteret, videlicet dextera jam clavum, laevae arcum tenente, summam Dei linguam perterebravit: atque ex hac religatis catenulis eos trahi fecit: ipse nimirum adeosqui ducebantur, vultum et oculos convertebat arridens. Hae ego cum diutius adstans essem contemplatus, ad mirans, haesitans, indignans, Gallus qui proprius adstabat, nostratium literarum non ignarus, id quod declaravit Graece optime loquens, Philosophus opinor, ex eo genere Philosophorum, quod apud eos esse fortur; Ego tibi hospes, inquit, picturae istius arcanum explicabornam videris vehementer ad eam attonitus ac mirabundus. Orationem [note: Hercules orationis numen. ] nos Galli nequaquam arbitramur esse Mercurium, quemadmodum vos Graeci, verum Herculi illam tribuimus: propterea quod hic Mercurio longe robustior extiterit. Nam quod senex fingitur, nihil est quod mirere: [note: Hom. Iliad [gap: Greek word(s)] ] siquidem facundia solet in senecta demum absolutam vim ostendere. Si modo verum vestri dicunt Poetae.

contra senectam posse quiddam dicere rudi juventa melius ac praeclarius. Hinc videlicet apud vos, et Nestoris lingua melle profluit, et Trojanorum Oratores lirioessam edunt, videlicet floridam quandam [note: Hue spectat quod Servius6. AEneid. annotat ad illud Tartareum ille manu custodem in vincla petivit. ] vocem; nam liria, si satis memini, flores appellantur: proinde quod auribus linguam vinctos trahit se nexhic Hercules, qui non aliud quam ipse est sermo, ne id quidem debes mirari, qui quidem non ignores linguae cum auribus esse cognationem. Neque vero ad contumeliam illud pertinet, quod ea perforata sit: nam memini, inquit, et jambicos quosdam versiculos apud vos dicere, viris loquacibus extremam linguam perforatam esse omnibus. Quin de eodem hanc in summa habemus opinionem, ut quicquid egit, id illum oratione facundiaque egisseputemus: utpote virum sapientem, ac persuadendo plerosque sihi subegisse. Iam tela illius nimirum rationes sunt acutae missiles, citae, atque animum sauciantes unde pennigera dicta fuit aratio. Haec Lucianus, quae ad hujus hieroglyphici explicationem sufficere opinor.

[note: Herculis cum Antheo pugna hieroglyphicum. Huc spectat nomen An thei contra rietatis nimirum. ] HErculis Antheum interimentis simulachrum in multis antiquis numismatibus cernitur, quod quid significet, nunc explicabimus. Hercules animae rationis participis, spiritusque symbolum est: Antheus vero corporis Herculis pectus sapientiae sedes, atque prudentiae: quibus perpetua est cum appetitu ac voluptatib. pugna; semper enim appetitus rationi obsistit, nec potest ratio superare, nisi corpus ita in altum, et procul ab terrenarum rerum intuitu extulerit, ut pedes, hoc est, affectus, nullum amplius fomentum a tellure accipiant: imo cupiditates et affectus quiterrae sunt filii, prorsus interficiat. Quo de genere mortis loquitur D. Paulus, Coloss. 3. cum a. t: Mortui estis, et vita vestra abscondita est, cum Christo in Deo. Et David, Psa. 116. Pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum ejus Et Servator ipse: Nisigranum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet: si autem mortuum fuerit, multum fructum affert. Ioann. 12. Et haec est omnium victoriarum praestantissima, unde in Scipionis Africani tumlo legitur hic elegantissimus versiculus:

et Boetius hoc ipsum Herculis factum celebrans ait. SUPERATA TELLUS, SIDERA DONAT.

[note: Pierius, hic tres virtutes Herculi attribuit l. 54. ex simu lacro Capitolii. Sagitta trium cuspidum quid. ] SYmbolica non solum AEgyptiorum, verum etiam Graecorum Theologia Herculem pro humano ingenio vel intelligentiae vi ponit, pingitque illumarcutrium cuspidum sagittam jaculantem: propterea quod humani ingenii acumen, coelestia, terrena et inferna scrutetur: vel propter tripartitam Philosophiae distributionem, quia ingenio Mathematicas disciplinas, rerum naturalium causas, et divina mysteria indagamus: aut alio modo, ex Socraticae scholae divisione in disserendi subtilitate, naturae obscuritate, vita et moribus eo utimur, ita ut sagitta trium cuspidum aut triplicem mundum, aut triplicem contemplationem, aut tripartitam significet.

[note: Facula de artium ori gine Platonis. ] PLato in Protagora sub persona Socratis, hujasmodinarrat de Artium originefabulam. Erat, inquit aliquando tempus, quo dii quidem erant mortalium autem genera non erant. Post quam autem et his tempus fatis constitutum venit, ut crearentur, formabantipsa dii intraterram ex terra et igne permixtis et ex iis quae igne acterra permiscentur. Quum vero in lucem jam illa producturi essent, illorum ornandorum facultatumque singulis, prout deceret, distribuendarum curam Prometheo et [note: Vt quiprudentissimus [gap: Greek word(s)] a providen tia crens et cognitio. ] Epimetheo demandarunt. At Epimetheus sibi distribuendi munus deposcit, et Prometheo, dum ego distribuo, dicit, Aspice et considera. Sicqueillo persuaso distributionem ficit. Hic vero aliis robur absque celeritate apponebat alia debiliora velocitate ornabat, alia armabat, aliis inermi data natura, alianquandam facultatem ad salutem excogitabat. Quae enim ex ipsis parvafecerat, iis

volatilem fugam aut subterraneam habitationem tribuebat. Quae vero magnitudine auxerat, ea hac ipsa servabat, et reliqua hoc modo exaequans distribuebat: ea industria, ut caveret, ne quod genus interiet. Postquam vero mutuae corruptionis effugia ipsis suppeditasset, facilitatem anni, tempora et varias coeli tempestates sub diu ferendi excogitabat, induens illa densis pilis, et solidis pedibus quae et hyemem et astam arcere possent: et quae singulis cubilia petenibus proprium ac naturale stratum itidem essent, sub pedibus alia ungulis, alia pilis et coriis solidis ac exunguibus munivit. Necnon alimenta [note: Cognitio a rerum eventu, cujus filia poenitentia. ] aliis alia suppedit bat, his herbam exterra, illis arborum fructus. aliis radices, quibusdam vero aliorum animalium laniatum in alimentum dabat. Et his quidem paucam sobolem tribuebat, his vero quae ab illis dilaniarentur, multam, quo genus ipsum conservaretur. Proinde Epimetheus, ut qui non usqueadeo sapiens esset, non animadvertit, se facultates in bruta animantia expendisse. Restabat adhuc ipsi inornatum hominum genus, et quid cum ipso ageret, ambigebat. Quo dubitante, venit Prometheus, inspecturus distributionem, et videt reliqua quidem animalia accurate omnia habere, hominem vero nudum, non calceatum et inermem, jamque fatalis dies aderat, qua etiam hominem exterra in lucem prodire oportebat. Consilii itaque inopia prehensus Prometheus, et quamnam homini salutem reperiret nesciens, Vulcani et Minervae artificiosam sapientiam una cum igne furatur. Fieri enim nullo modo poterat, ut illa absque igne ab ullo possideretur, aut ulli utilis esset: et sic illam homini largitur. Sapientiam itaque circa parandum victum hoc modo homo accepit: artem vero versandi in Republ. non habebat. Illa enim apud Jovem erat. Prometheo autem Jovis arcemingredi non licebat, quoniam Jovis munitiones horrendae erant: atin communem Minervae [note: Hinc Hora tius Audax lapeti genus libr. 4. Carm. ] et Vulcani domum, in qua artes exercebantur, furtim ingressus erat, et furto sublata ignea Vulcani arte et alia Minervae, eas homini contribuit. Et ex hoc contigit homini victus facultas. Prometheus vero post eam quae fertur furti poenam Epimethei caussa dedit. Postquam autem homo divinae sortis particeps factus est, primum quidem propter Dei cognitionem ex igne contractam, solus inter omnia animantia deos esse putavit, iisque aras et statuas dicavit. Deinde vocem et nomina breviper artem articulavit, habitationes, vestes calceos, strata, et alimenta ex terra invenit. Hoc autem modo instructiiuitio homines sparsim habitabant, nullas habentes civitates. Cumque feris imbecilliores essent, passim ab illis interimebantur. Ars namque opificiorum ad alimentum quidem idone erat auxiliatrix: verum ad bellum contra feras manca: Reip. enim artem nondum habebant: cujus pars est ars militaris. Quaerebant autem quomodo congregarentur ac servarentur condentes civitates. Quum vero congreg[?]ti essent, injurias mutuo inferebant, ut qui artem gubernandae Reipubl. non haberent, quare rursus dispergebantur ac peribant. Jupiter igitur timens generi nostro ne ique totum aboleretur. Mercurium mittit, ut pudore et justitia homines imbuantquae, civitatum essent ornamenta et vincula, et amicitias inter hominis conciliarent. Interrogat itaque Mercurius, quomodo jusitiam et pudorem hominib. distribuere debeat. Num ut artes distributae sunt, ita et has distribuam? artes enim sic sunt distribute, ut unus qui artem medicam aliave quampiam teneat, multis imperitis sufficiat. Itane ergo et justitiam et pudorem inter homines ponam? aut in omnes distribuam? In omnes, inquit Jupiter, ut omnes ejus participes fiant. Neque enim constabunt civitates, si pauciillarum participes fuerint, velut ex aliis artibus. Legem item nomine meo promulges, ut qui pudoris et justitiae particeps esse non possit, tamquam pestiscivitatis occidatur. Ex qua narratione colligimus, per Prometheum facem accensam, quae ignis furtum significet, tenentem, ingenii vim in inveniendis artibus, artiumve inventionem et ipsum inventorem denotari: fax enim animaella vis est, quam Aristoteles intellectum agentem vocat, quam Plato et AEgyptiorum Theologia coelestem igniculum lumenve extrinsecus adveniens appellarent, cujusproprium munus est artium inventio.

HOminis prope rupem arduam stantis, annulumque ferreum excatena, quae monti alligata est, exemptum cum adnexo lapillo in digito habentis imago, gratam acceptibeneficii memoriam

significat: in eo praesertim cui delicti poena condonata est. Ajunt enim Prometheum, ob ignem diis surreptum, et cum mortalibus communicatum, ab Jove Caucasi montis rupi ferrea catena alligatum suisse: et paulo post ab codem ejus miserto solutum, in hujus beneficii memoriam unum ex illius catenae [note: Annuloru arigo. ] annulis cum saxi portione ex rupe sumpta, digito alligasse, indeque post annulorum et lapillorum jungendorum morem emanasse: quo fit ut etiam solus ferreus annulus, quo diu Romani usi sunt, id possit significare.

IDem Prometheus rupi alligatus, poenam delicti divinamque ultionem imminere denotat, vel justum judicium esse, et calamitatem flagelliloco divinitus immissam, quemadmodum ipse Prometheus divino judicio ob ignem coelitibus furto ablatum, turi alligatus traditur.

[note: Horat. 1. Carmin. Mercuri etc qui feros culeos voce formasti. Mercurii varia hieroglyphica, Odyssaver sa 22. Nam et mentis potens. Mercurius, ajusque stella ad Apollinis nomen refertur Macrob. Sat. l. 1. c. 19. De Mercurii sermonis efficacia aliter Pier. l. 23. ibi efficax sermo. Hinc dicitur [gap: Greek word(s)] valdo utilis Odyssa. 0. ] MErcurius orationis vim interpretandique virtutem et eloquentiam significat, utpote Deorum nuncius atque interpres, unde Virgilius dixit:

Fingrtur autem protensus atque erectus, propter orationis vim, alas in capite et pedibus habens, ut significet volucrem per aera ferri semonem: nam et Homerus [gap: Greek word(s)] , hoc est, alata verba appellavit.

AMmianus Marcellinus scribit, lulianum Caesarem media nocte, ut Mercurio supplicaret, exurgere solitum, quo menti suae lumina praeferret, quia Mercurium velociorem in mundo sensum esse motus mentium excitantem, quem vulgo Inteclloctum agentem vocant, ex Philosophorum arcanis acceperat. Ex quo colligimus insacris per Mercurium, intellectum agentem, et celcrem animi sensuumque motum lignificatum fiusse.

CUm autem orationem, gravem, firmam solidamque esse debere indicare volebant, Merciuiumin quadrata basi sine pedibus pingebant, quod veri sermonis firmitatem ac roburindicabat: tum tiam, quia sermo sine manuum vel pedum adjumento suo fungitur officio.

PEr eandem quoque Mercurii imaginem, quae mariupium manu teneret, gallu ad ejus basim ponentes, lucium, mercaturam, mercatoremve significarunt: quod is mercium et lucri Deus haberetur. quia sermonis ope omnia mercimonia et comractus fiunt Gallum vero idcirco illi apponebant vigilantiae symbolum, ut indicaret mercatores decere vigilantes esse, nec totas somno tribuere noctes.

FUr quoque et furandi ars, atque fallacia, Mercurii Apollini Boves furantis imagine significatur quod illum ejus artis et sallaciarum ac doli fraudisque inventorem Poetae tradiderint, unde et illi

[note: Horat. lib. 1. Carm. Ode 10. Batium pastorem quem ob perfidiam in saxum mutavit. Ovidius 2. Metam. ] cognomentum, [gap: Greek word(s)] , Phurnoto et Suida authoribus, est inditum: ideo que sic de illo cecinie Horatius.

PEr eundem Mercurium Chemicae artis professores, argentum liquidum, quod vulgo vivum Graece hydrargyron appellatur, propter ejus mobilitatem intelligunt: nam illi singulis metallis Planetarum nomina attribuunt: ut plumbo Saturni, stanno Jovis, ferro et chalybi Martis, auro Solis, eri Veneris, argento Lunae, ut Plato in Timaeofacere videtur.

[note: AEnei. l. 4. ] TALARIA Mercurii, velocitatem motumque significant, quod is subilmis per aera feratur, ut Virgilius ait:

adeo ut si cuipiam significare velimus fugiendum esse apte talaria depingere possimus: unde fit ut etiam communi sermone dici soleat; Addere pedibut alas, pro celeritate. Item Virgilius:

[note: AEnei. li. 6. ab Homera Odys. 1. et a. et liia Mac. lib. 7, c. 19. et ide Pierius omnino lib. 15. in Caducro. ] EST et alia Caducei qui Mercurio attribuitur significatio, praeter eas quae a Pierio sunt enumeratae. Caduceus enim fati potestatem significat, vel afflatum quendam divinum dictumque, quo non modo mentes nostrae, verum etiam creata omnia moventur et gubernantur: atque vinculum quocum Deo colligati sumus, ac inter nos ipsiusque fati necessitatem omnia stringentem. Quod preclare indicasse videtur Virgilius his verbis:

[note: Caduceus quomodo ab AEgyptiis pingebatur. ] Sic enim pingebatur ab Egyptiis Caduceus ille, Macrobio authore, in specie Draconum maris et foeminae conjunctorum, qui parte media voluminissui, invicemnodo, quem vocant Herculis, obligabantur, primaeque partes eorum reflexae in circulum pressis osculis ambitum circuli jungebant: et

postmodum caudae revocabantur ad capulum Caducei, ornabauturque aliis ex eadem capuli parte nascentibus.

[note: Idem Pier. libr. 15. in Concordia. Hinc caduceatores legati, secialesque, pacis et concordia sequestres. M. Antonii Triumvixi numus. ] IDem Mercurii Caduceus angues illos circum volutos habens, quosipse; ut Poetae narrant, pugnates cum invenisset, diremit, ita ut ambo Caduceo ejus adhaeserint, Concordiae symbolum est, ut in antiquis numismatibus apparet, acinter caetera in M. Aotonii triumviri numismate quodam, in cujus una parte, mulieris laurca corona sub capitis velamine redimitae caput est, cum his literis, III. VIR. P. C. in altera duae manus junctae Caduecum hunc tenentes, cum hac inscriptione, M. ANTON. c. GAEAR. quod proculdubio pro Concordiae, quae tunc inter Caesarem, Antonium et Lepidum erat, symbolo poutum fuit: idemque Caduceus resquae eandem vim habent, similesve sunt, denotat, duobus Serpentibus, ejusdem videlicet gencris animalibus.

Argus circa totum caput oculos habent, dequo sic canit Ovidius, Metam. lib. 1.

[note: Hac a Macrob. libr. 1. cap. 19. [gap: Greek word(s)] Ibid. Macr. ] hic, inquam, universae mundi machinae typus est: cu juscaput coeli pre se fert imaginem, oculistellarum, que inferiora omnia custodiunt et fovet. Volucrunt enim Theologi Symbolici mundum animal esse: idque sub Argi imagine significarunt: et terram quoque moveri dixerunt. Ait enim Mercurius Trismegistus in Pimandro, terram non solum moveri, verum etiam vario motu agitari: sed tamen ita, ut cum reliquis elementis comparata propter motus tarditatem, immota videatur. idque hujusmodi argumenta probare nititur: Non est, inquit, credendum, illam quae omnia nutrit, fovet, concipit et parit, matus expertem esse, fieri enim nequit, ut quod non movetur, gignat et pariat. Vtigitur stellae ac sidera hujusce mundi oculi sunt, sic herbae, arbores et plante omnes capillorum locum obtinent: metalla vero et lapides, ossium: nil mirum igitur, si sub Argi imagine mundum universum comprehendit AEgyptiorum Theologia.

[note: Mortis genus optinum quod. ] CUm plura sint mortis genera. illud maxime et a sapientibus Gentium, et Sacrarum literarum te stimonio comprobatur, et commendatur: cum quipie et sancte vixerunt, jamque altero illo genere mortis, de quo in Hercule Antheum interimente diximus, mortui, hoc est pravis cupiditatibus devictis, et ad Deum anhelantes, ac cu eo conjungi (quod in hoc corporis carcere fieri non potest) cupientes, ab eo incoelumtrahuntur, corpore, non secus atque altissimo somno morte consopito quemadmodum mori cupivit Paulis, cu diceret, Cupio dissolvi, et essecum Chrisco. Hoc autem genus [note: Philib. 1. ] mortis osculum vocavere Symbolici Theologi: de quo videtur loquutus esse Salomon in Cantico. cum

[note: Cantis. 1. ] cum ait: Osculetur me osculo oris sui, quod, sub Endymionis quem Diana in monte altissimo consopitum [note: At Lucian in Astrologia ait illum primum mortalibus Luna rationem ostendisse. ] somno osculatur, imagine adumbrarunt. Ajunt enim Dianam, ut quae siderum vim quam ipsarecipit, ad inferiora transmittat, reginam esse et domina coefestium proportionum atque intelligentiarum: Endymionem vero animam hominis pii significare, cujus amore capti coelites, ut illam sibi conjungere possint atque osculari, in alto monte hoc est, dum cogitationem et mentem in coelum attollit, somno altissimo consopitam, id est, morte hujus corporis. Nam cum corpus impedimento sic, quo minus perfecte Deo conjungi possimus, sequitur eo soluto nos libere in coelum evolaturos. Quod quanto citius fit, tanto majores Deo gratias habere debemus: nec tamen recusare quamdiu ei visum fuerit, hujus corporis carcerem aequo animo ferre: sed assidue iilum rogare, qui solus omnia bona largitur, ut interea saltem cupiditates nottras, quae nos ab ejus complexu abstrahere possunt, interimat. Quod ut faciat, clementiam ejus supplex manus tendens rogo et obsecro.

NOLUIMUS hic omittere, priusquam viriles imagines absolveremus, quin ea adjiceremus, quae Quintilianus de pacificatore habituscribit. Sic enim ait: Fit et ille habitus, qui in statuis pacificator esse solet qui inclinato in humerum sinistrum capile, brachique ab aure protenso, manum erecto pollice protendit qui quidem maxime placet iis, qui se dicere sublata manu jactant: cujusmodi habitus hodie cernitur Romae in pulcherrima statua, que pro ede Lateranesi stat.

[note: Num eadum statua, de qua Pierius li: 35. in Pacificator gestus hic regertur aliter a Pierio lib. 26. in Pacificatio. Favoris, et contrarii sigura. Idem a Pierio li. 36. in Favor traditur. ] Cum iis qui de Pacificatore habitu diximus, faciunt, quae de favoris ejusque contrarii symbolo scribit Politianus in miscellaneis: favorem enim pollicibus pressis, et ejus contrarium versis significari solitum ait, idque Horatii Juvenalis, Plinii et Prudentii authoritate probat. Sic namque ait Horat. in primo Epistolarum, 18. Epist:

Plinius autem libro Naturalis Historiae vigesimo octavo, Pollices, cum faveamus, premere etiam pro verbio jubemur. Et Prudentius,

Ex quibus pater, eos qui faverent, pollicem premere; qui vero favorem denegarent, vertere solitos.

[note: Deus Sabinorum. In platae qua Arenula dicta, penes patricios Santaceiceos. Vide Empl. 9. Alciati, cum et in idem Minoem. ] PRaestanussimum extat Roroae in antiquo marmore Fidii simulachrum, sic expressum: Vir est imberbis quidem, sed tamen maturam prae se ferens aetatem, cui adjectum est nomen HONOR: hic VERITATI, quae virginis forma expressa est, manum porrigit prenditque: in medio autem AMOR est pueri aetate: quod haec tria sint, quibus Fides nititur, quaeque illam inviolatam conservant: nempe honoris studium, veritas promissorum, ut videlicet ab utroque serventur, et amor, qui nisi adsit et favcat, facile fides corrumpitur: nam fidem honos sustinet, veritas parit, amor nutrit.

[note: Veri falsique somnii symbolum. ] IMago virilis facie resoluta et languenti, candida subtus veste et lupra nigra induta, quasi diem et noctem indicaret, cornu manu tenens, Philostrato authore, somnum significat: quod cum vera somnia immittit, nigrum cornu habere fingitur: cum vero falsa, eburneum: unde et geminae somni portae a Virgilio finguntur, his verbis:

[note: In Som. ] quoniam ut in quit Macrobius ex Porphyrii authoritate, latet omne verum: hoc tamen anima cum ab officiis corporis somno paulum libera est, interdum aspicit, nonnunquam tendit aciem, nec tamen pervenit. Et cum eum aspicit, tamen non libero et perfecto lumine videt, sedinteriecto velamine, quod nexus naturae caligantis obducit, quod Virgilius his verbis indieavit.

Hoc igitur velamen, quod nigro colore significatur, cum in quiete ad verum usque aciem introspicicetis adimitit, cornu esse creditur: cujus haec est natura, ut tenuatum visui perviumsit. cum aatem a vero hebetatur, ac repellit obtutum, ebur putatur: cujus corpus ita natura densatum est, ut ad quamvis extremitatem tenuitatis erasum, nullo visu ad ulteriora tendente penetretur. Haec Macrobius. Servius vero aliam adfert rationem ait enim per portam corneam oculos significari, qui et cornei sunt coloris, et duriores ceteris membris, quia frigus non sentiunt, ut et Cicero in libris de natura Deorum testatur. Per eburneam vero portam, os, propter dentes, quod ea quae loquimur, falsa esse possint ea vero quae videmus, sine dubio verasint. Aut vero ait corneam portam idcirco veram dici, quod, ut ii, qui de somniorum interpretatione scripserunt, testantur, quae somnia personae statum et fortunam non excedunt, vera sint, et simplicia, ut cornu est quae vero supra fortunam sunt, et nimium habent ornatum, falsa unde eburnea quasi ornatior porta fingitur.

[note: Honoris et Virtutis imago, ejusquo explicatio. Vt quae a viro. Eadam Pier. de Galia li. 42. Et propter celebritatem. Pier. lib. 27. monimentum assignat, quod respondet prudnetia. ] IN quibusdam Vitellii Caesaris numismatib. inveniuntur pulcherrimae Honoris ac Virtutis imagines, in quibus Virtus sic est expressa; Juvenis galeatus cum pennis supra galeam, hastam sinistra, sceptrum dextra tenens, ocreas habens, et sub dextro pede testudinem, Honorem qui muliebri forma est expressus, intuens. Habet autem caput galeatum, ut fortitudine ad Virtutem opus esse indicet, quo nos a imminentibus insidiis tueamur, eandemque ob causam hastam habet: pennae vero vel crista ingenii acumen significant et sublimia cogitanda. Sceptrum potestatem vitiorum domandorum, et cupiditatum fraenandarum. Ocreae duplicem habent significationem, primum, quod qui Virtutem sectantur, semper ad locum, si opus sit, Virtutis exercendae causa, mutandum parati esse debent. Deinde, quia pedes et crura imbecillitatem, quam ex hoc terreo corpore suscipimus, quae nos cupiditatum ictibus obnoxios reddit Prudentia, cujus symbolu est testudo, quam sub pede habet, diligenter muniamus, sicque gressus nostros dirigendos, Prudentia duce, ut ne nosmetipsos in peccandi necessitatem conjiciamus, semperque in omnibus rebus honorem spectandum et intuendum, non autem opes. Honos muliebri potissimum forma depingitur, quod mulieres maxime honoris studiosas esse deceat. Est autem seminuda mulieris imago, propter opum contemptionem: eademque cornucopiae gestat, et galeam pede premit, quia ex Virtute omniu rerum copia provenit, et virum in Honore propter Virtutem constitutum omnes venerantur.

[note: Nat. Comes lib. 3. Myth c. 25. Hecates hieroglyphicum. ] LUnam sub Hecates imagine pingebant, propter varias ejus corporis figuras: Hecate enimcum tribus capitibus pingitur, quorum smistru Equi est, dextrum Canis, medium Hominis. Luna n. ex Solis distatia varias figuras sumere videtur, et cum novilunium pingere volebant, candidis velaureis vestibus induta atque ardente facem tenentem ea faciebant: cu media ostendere volebant, cista ei in manu ponebant, quia, crescentelumine fruges maturat. Pleniluniiautem virtutem ferrugineo colore denotarunt, tuncqueramu Laureum et Papaver inanu tenere fingebatur: ramum quidem Laureum, quoniam a Sole ingnea fit: Laurus enim Soli consecrata est; Papaver vero propter fertilitatem multitudinemque animarum, quae in ea, tanqum incivitate habitare putabantur. Diplicem [note: Auctor Xonophanes Tellus duplex AEgyptiorum. ] enim tellurem AEgyptiorum Philosophia statuebat superiorem unam, inferiorem alteram superioremque per tellurem Lunam esse putabant, inferiorem vero hanc frugu procreatrice, quanos mortales habitamus: illam n. animas corpore solutas incolere putabant, quia cum AEgyptii, ex Hebraeorum, a quibus multa didicerunt Theologica, esse quendam locum, in quem animae a corpore solutae transmigrent, ibique beatorum sedes esse, et multa praeterea de coelesti illa patria, et sancta civitate

ejusque regionibus audivissent: et in plenilunio maculas quasdam in Lunari orbe viderent, que in nullo alio sidere cernerentur, et terrarum quandam montiumque et lacuum imaginem prae se ferrent, divina my steria et arcana humana intelligentia metiri volentes: ea omnia in Luna esse putabant, eamque coelestem illam tellurem esse ajebant. Nec defuerunt, qui duplicem mundum statuentes, unum, in quo perfecta rerum omnium, quae in hoc nostro orbe sunt, exempla atque imagines cernuntur, ab ipso Creatore minime corruptioni obnoxiae factae, quas Ideas vocavere, ex quibus post et ad illarum imitationem, quae in hoc mundo sunt omnia creata sint, mundum illum idearum Lunam [note: Opinio idearum Lunam mundum statuentium. ] esse dixerunt. Sic enim ratiocinabantur: Ut architectus, pulcherrimam aliqaum domu templuve aedificaturus imaginem ejus perfectissima mente concipit: quae cum ex materia concreta non sit facta, corruptioni minime est obnoxia, nisi cu architectus ipse corrumpitur, hoc est, aut moritur, aut mentealienatur, neque post aedificium ipsum tam perfectum et absolutum reddere potest, ut ideam illam, quam conceperat aequet: ita et summus iste Opifex atque Architectus, mundum hunc creaturus, ejus et omnium, quae in eo esse volebat, imaginem perfectissimam concepit, quae imago, utpote in cjus, qui omni corpore solutus est, quique omnia potest mente concepta, ita perfecta fuit, ut nihil perfectis excogitari posset, et re ipsa extitit, quia potentissimus est, qui eam fecit. Et quemadmodum imago humana mente concepta, sine sui artificis corruptione corrumpi non potest; sicillam, quae opificem habet nulli corruptioni obnoxium, sempiternam fore, necesse est fateri. Hancautem imaginem Lunam esse volebant, cui etiam creator vim haec inferiora ad sui exemplum, sed minus [note: Plin. libr. 2. c. 99. Vnde Lucina dicta, a luce, vel a circum volvondo. ] perfecta, gignendi dedirit: quam vim Naturma appellarunt. Et sic Lunae multitudinem aniarum, vel quod in ea corpore solutae habitarent, vel quod ab in mortalia corpora influerent immitterenturque, vel quod perfectissimus illarum contineret imagines, tribuerunt. Sed est et alia ratio, cur illi fertilitas multitudoque animarum tribuatur: quia videlicet Luna crescente, plantae et fructus, necnon et animantia magis crescunt, et quia partui praeesse putatur. Nec tamen absurdam prorsus illorum sententiam existimarem, qui hujus mundi imaginem in Luna esse putarunt, modo ne de divina illa idea, ad cujus exemplr omnia sunt creata, intellexissent: quae non magis quam Deus in se mortalibus oculis cerni potest, cum divinam illam ideam sempiternam fore sit necesse, Lunam vero [note: Cujus alimentum in dulcibus aquis, ait Pl. l. 2. 6. 101. ] et Solem mutationi obnoxium esse, Sacrae literae testentur. Sed si hujus mundi imaginem tanqua in speculo cerni dixissent, facile illis assentirer. Lunare enim corpus speculo simile esse, solarium radiorum reflexio, quam in eo videmus, indicat: itemque aqueae naturae, quae in speculis est, esse Philosophorum omnium illi humiditatis ad rerum generationem causam tribuentium consensus, et resipsa docet. Cum igitur talis sit Luna, et in plenilunio terra inter Solem et illam posita, hujusmodia maculae in ejus corpore cernantur, quae mediam orbis terrarum partem, ut illam a Geographis pingi videmus, imitentur, quis non credat maculas illas terrae imaginem esse? Nam quod illas ob corporis inaequalitatem fieri dicunt, id absurdissimum videtur in coelesti corpore: et falsum esse, testatur solarium vadiorum tanta reflexio, quae nisi ex politissimo nitidissimoque corpore fieri nullo modo posset. Quod vero alii vapores esse putant, quos illa assidue ad se trahat; primum dico fieri non posse, si vapores essent, ut semper eandem figuram situmque servarent: deinde Mathematicorum, hoc est, Optices certissimas verissimasque rationes, id falsum ostndere. Nam cum vapores non supra mediam aeris regionem attollantur, necesse esset, Lunaa Britannis, aut Hispanis, aut AEgyptiis, quorum acies supra vapores illos, qui in nostris solumodo regionibus essent, tenderet, sine maculis cerni: nam si quis forte diceret, vapores illos totam mediam aeris regionem occupare, et ideo ab omnibus [note: Imago terrae in maculis Luna. ] videri: is sciat, si ita se res haberet, nos non maculas, sed totum Lunarem orbem quasi velamine quodam obductum visuros. Ex quo patet, cum eaedem maculae aeque ab omnibus gentibus cernantur, vapores eos non esse. Sed et ipsarum macularum figura optime orbis terrarum imagine. ut ex tam longinquo tractu perspici potest, prae se fert, quemadmodum quilibet videre potest.

PERSEPHONE SIVE PROSERPINA. [note: Ideoque a proserpendo dicta quia semen per terram serpat, sitque Cereris filia. ] SEMINUM VIRTUS ET GENERATIO. CAP. XXXVI.

SEminum virtutem et gignendivim, quae potissimum in terra est, veteres muliebri forma germina quaedam protendentem pinxerunt, hancque imaginem bonam Deam vel Persephonem appellarunt: semen non ante geminare signifiantes, quam in terram projectum aliquandiu ibi latuerit.

[note: Ideoque sepuleus ac integer r[?]vixit propter plantas e propaginibus ortus. ] Quoniam vero plantae non solum ex semine, verum etiam quaedam ex surculis plantatis nascuntur, hanc promiscuam gignendi vim, sub Dionysii imagine expresserunt, quem muliebri forma et cornua habentem pingebant.

[note: Elementorum hierographica figura Iliad. 9. Hinc Orph. in hymno Iunonis Aeriam estentas faciem Iuno. ] IUno catena de coelo ab Jove suspensa, et lapides pedibus alligatos habens, ab Homero fingitur: ita ut unu pedem contrariorem habeataltero: quae imago quatuor elementorum symbolum est. Juno enim ipsa aeren significat, caterna ignem quo caetera colligantur atque miscentur, lapisaltioripedi appensus, aquam, alter vero terram: quae omnia Jupiter, quem coeli rectorem significare volunt, ita coelo alligavit, ut ex illo pendeant, ipsi usque, qui coelum movet, nutu gubernentur.

EAdem Juno nubibus undique septa, ita ut vix cerni possit, tum mutationem tempestatis (cum Juno ae ris symbolum sit) tum res alta vetustatis caligine mersas, [note: Hinc. Aen. i. 4. illo. His ego nigrantem. etc. ] aut alioqui obscuras absconditasque, quas tamen tempus patefaciet, tum temporis brevitatem significat.

[note: Plut, in Agide et Cleoment ambitioni tribuit. ] EAdem quoque Juno ex nubibus ficta, res de quibus agitur fictas, et falfas esse significat, spemque fallacem: admonetque ut caveamus nobis ab illusoribus, velne falso, ut saepe fit, amore capiamur, nosque foeminis deludendos praebeamus. Ajunt enim, Junonem ab Ixione adulterii solicitatam, illi corpus ex nubibus sui imaginem prae se ferens obtulisse, cum quo ille jacuerit.

MUlier Tauro insidens, acper mare delata, facie tamen in tergum conversa, et littus quod longe liquit respiciens, significat, animam hominis, qua corpus per hujus mundi pelagus defert, cum ipsa [note: Platonicus anima circulus. ] tamen tellurem, quam deseruit, hoc est, Deum creatorem atque opificem, avidis oculis intueatur. Et hic est Platonicus ille animae circulus, atque rationis motus, cum videlicet mente a divinis ad humanas res cogitandas, ipsaque creata, conversa, tandam ab Dei contemplationem homo redit: ideoque Poetae finxerunt, Europam Agenoris Phoenicum regis [note: Ovid. lib. 3. Metam. ] filiam, ab Jove sub forma Bovis, aut Vituli raptam, et per mare in Cretam delatam fuisse: cujus fabulae mystica explicatio est, quam modo protulimus.

[note: Dianae hieoglyphicum, Hinc forsa [gap: Greek word(s)] Orpheo dicta, terrestris, propter generationem et corruptionem. ] VIrgo cui Mercurius vestem porrigit, Diana est, quae rerum mutationem ex incremento et diminutione factam significat. Finxerunt enim Graeci Poetae, Jovem cum videret Dianam nudam incedentem, quod id virginem minime decere videretur. Mercurio, ut ei vestem faceret, mandasse: cumque multas ei Mercurius vestes fecisset, nullam tamen illi aptam facere potuisse, propterea, quod illa, dum is unum pararet, assidue mutaretur, ita ut post illam non posset induere. Est ergo haec figura incrementi et diminutionis, rerumve aut consilii et mentis mutationis hieroglyphicum.

DANAE CUM AUREA PLUVIA. ANIMI [note: Alii et largitiones quibus omnia patent, referunt. Aureus imber ingremio Danae. ] PULCHRITUDO, ET COELESTIUM BONORUM AFFLUENTIA. CAP. XLIII.

DAnae formosissimae mulieri, aurum in gremio pluisse finxere Poetae, per Danaen animi pulchritudinem significantes, quae naturalibus virtutibus continetur, quas Deus amat: per aureum vero imbrem coelestium bonorum affluentiam, quae ex divino amore, ejusque benignitate sunt petenda. Omnium enim bonorum pefecta copia a Deo solo datur.

PAsiphae Solis filia, et Minois Cretae regis uxor, quam in vaccam transmutatam ex Tauro Minotaurum [note: Platonicerum de animabus opinis Hinc for sa ita dicta, quiapra cateris omnib. appareat luceatque. ] peperisse ferunt, qui media ex parte homo erat, reliqua Taurus, animam significat cum suo aethereo vehiculo, quo illam corpori conjungi Platonici tradidere. Ajunt enim animas nostras in beatis illis sedibus et coelesti regione, aethereum igneumve quoddam vehiculum, quo deferantur et moveantur, habere, cum nihil quod sit expers corporis moveri possit: quod et David vates comprobare videtur, cum canit. Qui facit Angelos suos spiritus, et ministros suos flammam urentem. Addunt deinde Platonici illas, quamvis hoc igneum vehiculum habeant, tamen corpori, hoc est, terreo vehiculo, ob ignis subtilitatem et terrae crassitudinem, nisi aliquo intercedente medio, quod utriusque naturae sit particeps, junginon posse, ideoque illam dum per coeleestes orbes et elementa descendens, transit, paulatim crassiore se quasi veste induere, aereumque sibi veiculum comparare, quo facile terreo huic corpori copuletur. Ide autem facit corporis induendi cupiditate, ut iidem ajunt, accensa: Taurus enim corpus significat, Vacca ficta aereum vehiculum, Pasiphaeipsam animam ex qua copula oritur Minotaurus, id est, homo ex anima et corpore conflatus.

PAndora mulier pyxilem in manu habens apertam, adversam fortunam, generis obscuritatem, infelicitatem, paupertatem, infamiam, aegitudinem, spei frustrationem, humanae sortis miseriam nobis adumbratL nam cum haec virtutes omnes in pyxide inclusas teneret, eam, ut quid intus esset videret, aperiens, omnes elabi passa est, malis retentis, et spe sola, quae vasculi labro adhaesit, ut narrat [note: Hosiodus in Theogonia. ] Hesiodus: eam enim a Vulcano factam, et ab omnibus diis muneribus, quae pyxidi illi incluferant, ornatam, postque Epimetheo conjugem datam tradit.

[note: Hinc forsan a late poena subcunda ei nomen, ob concupiscen tiam. Per pedes ablutos quod significatur et in divinis et in profanis. ] EVrydice, quam in pede momordit serpens, appetitum hominis significat, quam animi affectus ex ulcerant, pedes enim ac praesertim calcaneum, cupiditatum hieroglyphicum sunt: unde Sevator discipulorum suorum pedes lavare voluit, ut eos ab affectibus terrenis mundos redderet, Joan. 13. Et Petro nolenti ut selavaret, dixit, Nisi lavero te; non habebis partem mecum. Et in Genesi dixit Deus Serpenti, Insidiaberis calcaneo ejus: nec solum hoc in Sacris literis, verum etiam in Graecorum fabulis legimus, Achillem, propterea quod puer Stygiis aquis fuisset immersus, nulla in parte vulnerari potuisse, praeterquam in pedibus, qui abluti non fuerant, u t indicarent eum fortem fuisse, nisi affectibus vinceretur propriis. Neque abhorret ab hoc sensu quodtradunt, Jasonem aureum vellus petentem, unum calceum in flumine, quod solum in toto terrarum orbe nulli vento est obnoxium, amisisse: hoc est, dum virtutem sectatur, et immortalitatem aliqua affectuum parte exutum fuisse: et Virgilius, Didonem morituram unum calceum exuisse, scribit his verbis:

hoc est, uno affectu, nempe mortis formidine exutam, quae Didonis figura repentinum firmumque consilium significat.

[note: Vide Plin. lib. 43. ibi. Terra. Cybeles simulacrum et ejus interpretatio Vide Pier. lib. 1. ibi. Super igne s[?]icitus. ] CYbeles turritam coronam habentis simulacrum, tellurem indicat, et urbes quas illa sustinet domitas, vel victoriamde agricolis seditiosis partam, vel tellurem agricultura domandam, et eam quae habitatur fertiliorem esse ea quae minus incolitur. Ubi enim hominum frequentia, ibi artes et industria valent. Quod vero currui ejus Leones adjunxere, ut in antiquis marmoribus numismatibusque videre licet, id significat nullam esse terram adeo sterilem et asperam, quae labore et industria fertilis reddi non possit, vel illam vimgignendi a Sole capere, cum Leo sit animal Phoebaeae naturae. Hanc ipsam si non in curru, sed humi sedentem vel stantem cum circino pinxeris, Geometriae, si cum quadrante, Geographiae, si cum ligone vel Taurum prope se habentem, Agriculturae simulacrum habebis.

[note: Hes. in The ogonia. Quid per simulacrum trium Charitum, ex Seneca, vel Aglaia. [gap: Greek word(s)] , ] TRes Charites sorores fuisse traduntur. Pingebantur autem juvenes virgines, ridentes, manibus implexis, soluta ac perlucida veste: quarum natu maxima, Hesiodo autore AEgle vocatur, media Euphrosyne, tertia Thalia. Quid autem haec omnia significarent, pulcre docet Seneca de beneficiis libr. primo in hunc modum: Quare, inquit, tres Gratiae, et quare sorores sint, et quare manibus implexis, quare ridentes, quare juvenes, et quare virgines, soluta ac perlucida veste? Alii quidem videri volunt unam esse, quae det beneficium, alteram quae accipiat, tertiam quae reddat. Alii tria beneficiorum genera, promerentium, reddentium, simul et accipientium reddentiumque. Sed utrumlibet existis judica verum. Quid ista nos juvat scientia? Quid ille consertis manibus in se redeuntium chorus? Ob hoc, quia ordo beneficii per manum [note: Hilarem datorem diligit Dominus. ] transeuntis, nihilominus ad dantem revertitur, et totius speciem perdit, si usquam interruptus est; pulcherrimus, si cohaesit et vices servavit. Ideo ridentes, quia promerentium vultus hilares sunt, quales solent esse qui dant et qui accipiunt beneficia. Iuvenes, quia non debet beneficiorum memoria senescere. Virgines, quia incorrupta sunt et sincera, et omnibus sancta, in quibus nihil esse alligati decet, nec astricti. Solutis itaque tunicis utuntur, perlucidis autem, quia beneficia conspici volunt. Haec Seneca. Nos autem etiamillud minime silentio praetereundum censemus, quod una faciem avertere et occultare fingitur: ut indicet, eum qui munus dat, id clam facere debere, juxta Servatoris dictum: Cum facis eleemosynam, noli tuba canere ante. Et alio in loco: Nesciat [note: Matth. 6. ] sinistratua, quid faciat dextera. Altera Charis faciem apertam ostentat, quia ejus qui beneficium accipit, est id ostentare et praedicare: tertia partem taciei ostendit, et partem occultat, signisicans beneficii retributionem celandam esse, ostentandumque ipsum beneficium.

[note: Ab Apollodoro lib. 2. Tres animae in homine quae. Virgilius tamen AEnei. l 6. ad ulciscendos sceleratos eas detrusit ad inferos. ] GORCONES capita, Draconum squamis obsita, dentes maximos Aprorum instar, item manus et alas habere finguntur: eas tres Phorci filias fuisse tradunt; nomine Euryale, Sthenyo, et Medusa, ex quibus Medusa sola mortalis fuisse perhibetur, reliquae duae immortales: ideoque Medusam Perseus decollavit. Hae Gorgones animarum hieroglyphicum sunt. Tradit enim AEgyptiorum Theologia, et cum ea Platonica quoque schola, tres in homine animas esse, quarum singulae apud Hebraeos proprium nomen habent: una enim Nephes vocatur, quae Latine Vivens vel Sentiens, dici potest: quam cum bestiis communem habemus, et haec mortalis est, quam Medusa innuit: est enim corpori proxima, eique adglutinata et sensibus, corporisque affectionibus obnoxia, de qua acutiores Theologi intellexisse Christum, cum dixit, Tristis est anima mea usque ad mortem: et, Qui non habuerit odio animam suam, perdet eam: ideoque finxerunt Perseum, qui divinum spiritum melioremque genium significat, hanc obtruncasse: debent enim, qui altiora contemplari volunt atque divina, hanc prorsus interimere, ne quid sensus animae, quae rationis particeps est, obesse possit. Altera anima Ruach, id est, Spiritus, nuncupatur, quae rationis particeps est. Tertia dicitur Nessamach, id est, Lumen, ut a Pythagora et Davide fuit appellata, quam D. Augustinus Divinitatis partem, et Plato Mentem vocat. Ideo autem dixerunt has tres sorores homines suo aspectu in saxa convertere: quia quamvis illas in nobis, illarum tamen naturam nemo absolute potest scrutari, nisi Medusa obtruncata, id est, nisi corporearum affectionum impedimento prius fuerit liberatus: imoqui eas intueri volunt, saxis eos similes esse ad alia oportet. Oculus autem, quem sibi invicem hae tres sorores mutuo dant, significat lumen quod habe~us extrinsecus, a Deo nobis dari, atque ab una in alteram animam derivari.

[note: Non solum ratione cat illorum, sed capitis totius, brachia vero ac pedes tamquam rami Hominis cum arbore comparatio. ] PLATO dixit, hominem arbori similem esse, verum in hoc ab illa differre, quod illa radices in terra fixas habet, homo autem in coelo: quod capilli capitis radi cum similitudinem quandam habentes indicant. Radix autem vera hominis est anima, quae coelitus est demissa, et per quam vivimus, spiramus, et vitales fructus ferimus, ut arbor ex radice vitam trahit: unde in Cantico legimus, Comae tuae junctae canalibus: quod de coelestibus rivis, ex quibus virtus in nos descendit, est intelligendum: nam quae de capillis et barba in Sacris literis dicuntur, ea omnia ad animam referritestantur Origenes et Hieronymus. Unde si quis virginem capillos in coelum erectos habentem pinxerit, apte animam vel hominis naturam expresserit.

[note: Sed et apud Graecos et Latinos rasitatio capitis servitutem indi cabat. Vide Pier. lib. 32. ibi, Coma Robur hominis in capillis. ] VIRGO, cui abscissi sint capilli, imbecillitatem virium ingenii, animive, aut etiam mortem significat; quia non modo in Sacris literis videmus Sampsonis robur in capillis fuisse, quibus abscissis,

faclle captus victus fuit: verum etiam et Euripide finxit Alcesten mori non potuisse, donec illi a Mercurio coelitus demisso crinis abscinderetur: et Nisus non prius a Minoe interfici potuit, quam illi ab ejus filia pilus fatalis abscinderetur. Nec Dido apud Virgilium ante mori potuit, quam Iris ab Junone missa ei flavum vertice crinem auferret.

ASTRAEAM Astrae Gigantis et Aurorae, vel Jovis, et Themidis filiam, pro Justitia sumi notissimum est: fingunt enim illam vitiis crescentibus indignatam in coelum evolasse, locumque inter Leonem et Libram medium tenuisse, imo etiam ipsam Libram ei tribuunt, qua quid cuique debeatur, expendat. Quamobrem sic de illa cecinit Ovidius: [note: Lib. 1. Metam. Astraeae figura, et explicatio. ]

Eam quoque, ut Gellius et Chrysippus tradunt, forma atque filo virginali, aspectu vehementi et formidabili, luminibus oculorum acribus, neque humilem, neque atrocem, sed reverendae cujusdam tristitiae dignitate pingi solitam, omnes fere norunt: cui nostri pictores modo lancem, modo securim, virgarumque fascem adjiciunt. Illud autem fere inauditum est, et tamen pulcherrimum, quod Alexander Aphrodiseus scribit, Justitiam ab AEgyptis sine capite pingi solitam, per manum sinistram porrecta palma discapedinatam: quoniam sinistra genuina pigritia nulla calliditate praedita, aequitati aptior quam dextra videtur. Collocatur autem inter Leonem et Libram, quia justum judicem intropido et forti animo esse oportet, ut nullius minis aut precibus ab aequo et bono dimoveatur: eumdemque decet crimina omnium atque merita ad lancem discutere et ponderare, ut cuique quod meritus est tribuat. Caput vero ei non tam ademisse mihi videntur, quam inter sydera occultasse, ut indicarent a judice neminem videri debere: unde Athenis in Areopago, rei velato capite causam dicere jubebantur, ne judicum affectus movere possent: condit ergo caput inter sidera, solum Deum intuens, et ideo a nobis cerni non potest: debet enim judicis mens ad extremum usque, donec sententia sit lata, occulta esse, ne qua fraus strui possit.

ERUDITISSIMI VIRI HIEROGLYPHICORUM COMMENTARIORUM LIBER SECUNDUS, EA CONTINENS quae per Serpentem, Cerberum, Felem, Vitulum, Capricornum, Cancrum, Aquilam, Craterem, Lyram, Arcum, Nodum, Catenam, Quinarium numerum, Pentagonum, Pyramidem, Cubum, Octaedrum, Isocaedrum, Papaver, Iridem, Hyacinthum, Narcissum, Hyssopum, Myrtum, Salicem, Cedrum, Palmam, et alia hujusmodi significantur. AD THEODORUM ZVINGGERUM PHILOSOPHUM ET MEDICUM PRAESTANTISSIMUM.

ALTERAM hanc mysticarum imaginum Partem, quam cum superiore Valerianis quasi racemationem quamdam Divinis Commentariis adjecimus, tibi (doctissime Zvingere) donare atque in tuo nomine edere statui: non quidem quod tuae famae aliquid scriptis meis ornamenti adjicere posse sperem, quam tu ingenii tui magnitudine, atque illustribus monumentis, quibus rem literariam promoves, ab aliis illustrari non pateris: sed ut et hi mei labores nomini tuo inscripti, plus authoritatis inveniant, et tu aliquod meae in te observantiae indicium habeas, tenue quidem illud ac rude, longeque impariis quibus tu nos ornare soles, sed ex candido in te animo profectum, et tali qui libentius, si posset, majora dignioraque tibi commendaret. Sed tuae humanitatis erit, mentem non munus spectare. Quod si feceris, et ingenti ac prudentiae tuae acumine, ad intimos animi mei sensus penetraveris, tantite hoc facturum non dubito, quantiregium aliquod munus, et quemadmodum me amare jamdudum coepisti, sic hunc meum immaturum foetum fovendum suscipies. Quod quoniam mihi certo polliceor, plura non [note: Num cap. 21. vers. 9. Serpentis proprietates Plin. lib. 8. c. 27. ope foeniculi. Plin. c. 12. l. 18. et passim alibi. Marathrum. Val Max. l 1. c. 9. Livius lib. 10. et 11. Quidam pro terra, unde carnivorus dictus, alii peravaritia ponunt. Cerberi hieroglyphica significatio. Vide Pier. l. 3. ibi, proles maseula. ] addam. Vale. Basil. XIV. Kal. Sext. M. D. LXVII.

BACILLUM, cui Serpens circumvolutus est, non modo apud Hebraeos, et in Sacris literis, in quibus legimus Serpentis in cruce positi aspectu populum Israelis a morte liberatum fuisse: verum etiam apud AEgyptios et Romanos animae atque corporis salutare symbolum fuit. Nam cum caetera omnia reptilia crassioris et magis terreae sint substantiae, Serpentem spiritus et vitae tenacissimum animal esse constat, quod et imbecillitatem corporis exuat, et ad medicinamutilissimum sit, et ad acuendum visum herbam invenisse, nec non ad sese in vitam revocandum quamdam herbam cognoscere traditur. Et cum Romani oraculo admoniti, Epidaurum misissent ad AEsculapium, quem medicinae et salutis Deum existimabant, accersendum, Serpentem Romam advexerunt.

VETERES tres tantum coeli regiones faciebant: nempe Ortum, Occasum, et Meridiem: nam in Septentrione inferos putabant esse, propterea quod Sol numquam eo perveniat: quemadmodum et Sacrae literae Aquilonem interdum accipiunt, et impios ad sinistram a Deo in extremo illo

judicio detrudendos. Sinistram vero in eodem Septentrione esse Theologis, quis dubitet, cum impii in eandem cum daemone regionem sint detrudendi? ideoque harum trium regionum symbolum finxerunt Cerberum canem tricipitem, quo etiam trina Dei regna significarent, coeleste, terrenum, et infernum.

[note: AEneid. l. 6. ] EUNDEM Cerberum tricipitem finxere Poetae infernae domus aditum custodire: eo hieroglyphyco tres necessitates naturales, quae hominem a sempiternarum rerum contemplatione abducunt, significantes: nempefamem, sitim, et somnum; et ideo Virgilius fingit Sibyllam, quae AEneam mentem ad magnarum rerum contemplationem convertere volentem, monet ut huic Cerbero,

objiciat, statimque illo relicto transeat: ut indicet, esse quidem his necessitatibus satis faciendum, sed non prorsus indulgendum.

FELIS, praeter ea quae de illo scripsit Pierius, libertatis appetentiae hieroglyphicum fuit, quo prisci Alani, Burgundiones et Suevi, teste Methodio, in militaribus signis uti solebant: perinde ut Feles carcerem ferre non possunt: sic se servitutis impatientissimos esse testantes.

MANSUETUS et domesticus vitulus, vel bos, concupiscendi appetendique vim, quae in nobis est, denotat: quia constat, nullum animal aeque appetitui obedire et venereum esse, atque Vitulum [note: Attamen secedunt in terdum a vaccis, hinc illud [gap: Greek word(s)] , ab Aristotele l. 6. de Natura Anim. Id est, coarmentari. Capricornus Deorum porta. Sueton. in Augusto c. 94. et Pierius lib. 1. ibi Augusti. Genesis. ] sive Taurum.

CAPRICORNI signum, quod in multis Augusti Caesaris numismatibus videmus summam, ut Astronomi tradunt, sub se natis portendens felicitatem, a Platonicis Deorum porta vocatur: quia per eum tradunt, animas corporis vinculo solutas, rursus in coelum ascendere, ubi divinae naturae participes fiunt, ideoque hoc signum sidereum animas defunctorum mortemve sisnificat, et nonnunquam secundam fortunam, summamque felicitatem, ut diximus.

[note: Cancer poria hominum. ] CAncer, ex eoramdem Platonicorum sententia, ortum hominis vitamque notat, volunt enim animas per Cancri januam in humana corpora demitti, et ut Capricornum Deorum, sic Cancrum hominum portam vocant, quod per eam egredientes animae humanam in naturam transeant.

[note: Non ab simile Pierius lib. 19. ibi, Alta cogitatio: divini anim notitia aquila Hieroglyphicum loanni Evangelista dedit. ] AQuila praeter ea, quae de illa scripsit Pierius, in Sacris literis divini numinis praesentiam vel effluxum quendam significat, quo ad majorem superioremque rerum divinarum cognitionem ducimur, ut Cabalistae tradunt unde Moses dicit, Sicut Aquila provocans filios suos ad volandum, et super eos volitans expandit alas suas, assnmpsit eum, atque portavit humeris suis. Deuter. 32.

[note: De Creatore Platonicorum sententia. ] CRater ille sidereus, qui ab Astronomis inter Leonem et Cancrum collocatur, oblivionem significat: quoniam ex Platonicorum sententia animae cum in humana corpora demittuntur, de coelo per Cancrijanuam descendentes, per Capricornum rursuscorpore solutae in coelum ascendentes, cum descendunt ex cratere illo: quem Bacchipoculum vocant, oblivionem bibunt: et sic coelestium rerum obliviscuntur, sed non omnes aeque, verum aliae magis, prout magis minusve ex eo poculo hausere. Ex quo paret, poculum illud, oblivionis poculum esse, ejusque imagine oblivionem significari.

[note: Rationem auditus Pierius ab Empedocle doces. lib. 7. ] LYra duo habens foramina incurva, aures et auditum significat, quoniam ut in Lyrafidibus illis et nervis tactis aer proximus commodus ad duo illa foramina inflectitur, et eandem in Lyrae convexum, ubi quoque aer inclusus est, reflectens sonitum edit: sic voxa erem extra aures nostras commovensin aurium soramina impellit, qui in pelliculam quandam instar tympani tensam, appulsus, aerem qui intus est naturalem movet: bis autem commotus. nervos quosdam excitat, in quibus est aditus. Propter hanc ergo similitudinem Lyra auris et auditus hieroglyphicum est.

[note: Gen. c. 3. ] PEr arcum in Lunae virginaliforma express manu positum tensumque, acuti dolores indicantur quia nullus intensior dolor quam partus, cui Lucinasive Luna praeest, esse putatur.

[note: Sic nodum pugna apud Virg. lib. 10. Aeneid. Q. Curiius in Exordie lib. 3. Ptelom. ] PEr nodum necessitas, Macrobio teste, significatur: quae enim vincta sunt, seipsa dissolvere nequeunt: quod si nodo gladium adjicias. qui eum rescindat, fortunam, fatum et necessitatem virtute superari indicabis; quoniam Alexander Magnus, Gordiun, illum fatalemque nodum gladio rescidit, et sic fatum ipsum vicit, et vetus est dictum, Sapiens dominabitur Astris.

CATENA AUREA HOMERICA. CONNEXIO RERUM HUMANARUM CUM DIVINIS, VEL DIVINAE PPOVIDENTIAE VIS. CAP. XIII.

DUbium non est, quin Catenailla aurea Homerica, quampendere de coelo in terras Deum jussisse commemorat Iliados libro 8. his verbis: Agedum, auream restim e coelo sustendite, eaque cuncti Dii ac Deea apprehensa. me hinc detrahite in terra: nullo id quautolibet nixu poteritis efficere. [note: Nai. Com. lib. 2. c. 4. ad avaririam et ambitionem refert. In Timae Vu divini Afflasus. ] At cum mihi facere irato libuerit, in terras vos universos et tn maria usque detraham. Quinetiam circumligata reste adsummitatem Olympi omnia superne atiollam, ut intelligatisquantum ego Deos simul atque homines antecello: dubium inquam. non est. vel Macrobio et Luciano testibus, quin illa reramhumanarum cum divinis connexionem, et commune quoddam vicnulum, quo Deus et summus ille Pater, quum vult nos ad setrahit, mentesque nostras in coelum attollit, quo nos alioqui propriis viribus, quantolibet conatu ascendere non possemus, significet: adeo ut quimentem suam divinitus gubernari significare velit, is apte catenam hanc es stella pendentem et contrahentem pingere possit. Ea est enim Divini afflatus, et igniculi illius, cujus Plato omnes homines participes esse voluit, vis, ut mentes ad creatorem convertat, et in coelum trahat. Dixit autem Plato, omnes homines ejus igniculi coelestis participes esse, quia qui ejus non sunt participes, quamvis formam corporis humanam habeant, non tamen homines sunt, sed belluis inferiores deterioresque. Et praeterea connexio illa et alio modo intelligenda, ut eam interpretatur Macrobius: nam quae modo diximus, ex Luciani Dialogis, cum Mercurium fingit de Jove propter hanc catenam conquerentem, ad fatorum [note: Ad verbum a Macr. lib, I. c. I. in som, Stipio. ] vim afflatumque Divinum referuntur. Macrobius vero ait, catenam hancsic conflatam esse, ut ex summo Deo mens manet, ex mente anima, quae et condit et vita complet omnia quae sequuntur cunctaque unus fulgor illuminat, et in universis apparet, juxta Peripateticorum sententiam, ut in multis speculis per ordinem positis vultus unus apparet. Cumque omnia continuis successoribus se sequantur degenerantia per ordinem, inquit, ad imum meandi, invenietur pressius intuenti, a summo Deo ad ultimam usquererum faecem, una se mutuis vinculis religans, et nusquam interrupta connexio, quaeper catenam hanc significatur, quam Lucretius auream funem vocat, his verbis:

[note: Hucespectat quae de Adad et vi Solis ex Orpheo Macr. lib. I. c. 23. Sat. ait. ] PLato autem in Theaeteto per hanc catenam Solem significari ruri vult, cum ait: Et ad haec Colophonem insuper addam auream illam catenam, qua nihil aliud quam Solem Homerus ostendere voluit. Quamdiu enim circuitus ille et sol movetur, omnia sunt ac servantur inter Deos et homines. Si vltro staret hoc totum velut ligatum, omnia corrumperentur, et fierent inversa.

[note: Fides onim donum Dei est. Coelestium rerum cognitio unde. ] PEr eandem quoque catenam sacrarum coelestiumque rerum cognitio mihi ex Homeri verbis significari videtur, cum ait neminem quantolibet nixu illa apprehensa Deum de coelo detrahere posse ipsum vero eadem cuncta sursum attollere: nam et si literarum ac Philosophiae studia, sunt quasi gradus quidam et catena, ad coelestium rerum cognitionem, nihilominus si quis per eos gradus ipsius Creatoris naturam in dagare velit, nullo id ingenii acumine, diligentiave aut labore assequetur: hoc enim esset Deum de coelo detrahere, et humano ingenio subjicere. Si vero alicui Deus ipse sui cognitionem dederit, is totusilli conjunctus facillime coelestia assequetur. Quo hieroglyphico monemur, Divinarum rerum cognitionem non ex Philosophorum libris, sed precibus et pietate a Deo petendam esse.

[gap: Greek word(s)] CAtena vero ferrea magnetem lapidem alligatum habens, ut Plato in Jone tradit, Musarum connexionem et commune vinculum, atque afflatum illum ex quo praestantes Poetae vim quandam Divinam affectuum concitandorum capiunt, significat.

QUINARIUS NUMERUS, ET QUATERNARIUS. MERCURIUS, ET ARTIUM INVENTORES. CAP. XVII.

[note: An quo ut quin arius est hermaphroditus, ita Merurius mode ad superos, modo ad inferos adeat. Quod cubum referat solidorum corpe rum perfe Aissimum. De hoc Pen tago~e quod [gap: Greek word(s)] dici potest, Pierius lib. 47. ] PEr Quinarium numerum Leo Baptista Albertus Mercurium sigurari ait. Martianus vero et alii Quaternarium ejus symbolum esse volunt propter artium inventionem, ut qui numeri sint, perfectissimi. Ex quo patet, per hujusmodi numeros etiam artium inventionem inventoresque significari.

PEntagonum salutis symbolum fuisse, testatur Lucianus eo in libello in quo agit de quodam qui lapsus erat inter salutandum, ejus rei origo talis commemoratur. Antiochus is, qui [?]THP cognomento dictus est, cum adversus Galatas pugnaret, nec satis ex sententia ressuccederet essetque in discrimine, per quietemvel vidit, velse vidisse simulavit, ut militum animos in spem erigeret: Alexandrum Magnum se monentem, ut salutis symbolum assumeret, idque pro tessera tribunis daret, eorumque vestibus insueret, ea re fore ut victoria potiretur. Symbolum autem illi hujusmodi ostendisse, triangulum triplicem invicem ex lineis quinque constantem, in quibus [gap: Greek word(s)] [gap: illustration]

scriptum erat: sic enim salus sanitasve Graece appellatur, unde et hoc signum in veteribus Antiochi numis adhuc cernitur, quod signum Mathematicia quinque angulis Pentagonum vocant.

[note: Quid Pyramis seccundum Metaphysices. ] PEr Pyramidem veteres rerum naturam et substantiamillam informem formas recipientem significare voluerunt: quod ut Pyramis a puncto summo fastigio incipiens, paulatim in omnes partes dilatatur: sic rerum omnium natura ab unico principio et fonte, qui dividinon potest, nempe a Deo summo opifice profecta, varias deinceps formassuscipit, et in variagenera atque species diffunditur, omniaque apiciilli et puncto conjungit, aquo omnia manant et fluunt. Verum et alia hujus reiratio, nempe Astronomica reddi potest: [note: AEgyptii Astronominin ventores Quid secundum Astronomos Pyramis. ] quoniam AEgyptii summi Astronomi fuere, imo ipsius Astronomiae inventores. Traduntautem Astronomi, esse circulum quendam in Sphaera, vel coelesti illa machina, sub quo Sol et reliqua errantia sidera, cursus suos circuitusque conficiant, et in quo omnium animantium vita, rerumque naturalium, ortus atque interitus sit positus: adeo ut etiam Aristoteles in libris de Ortu atque Interitu, dicat generationis atque corruptionis, omnisque mutationis vel incrementi causam esse accessum et recessum Solis in circulo obliquo: namcirculum illum, de quo agimus, Obliquum vocat Aristoteles: Astronomi vero, propterea quod ex eo pendeat animantium vita, Zodiacum vocavere. Hunc igitur circulam, cui soli inter coelestes circulos latitudinem tribuunt, in duo decim partes, quas Signa nuncuparunt, patiuntur: ajuntque, cum illo dividi etiam inferiora omnia, adeo ut quicquid sub uno ex illis signis contineatur ad centrum usque terrae, id omne in signo esse dicatur; et sic volunt esse velut Pyramidem quandam, cujus basis in coelo sit: nam fundamentum Astronomicum coelum est, et apex in centro terrae. Cum igitur in Pyramidibus illis omnia fiant: sitque accessus Solis, qui est quasi punctum quoddam ad signa illa ortus, et recessus ab illis interitus rerum naturalium causa, apte videturper Pyramidem natura rerum omnium parens significari.

SEd et animamhominis sub Pyramidis forma adumbrare voluisse videntur iidem AEgyptii, qui magnifica Regum atque Heroum sepulchra, sub ingentibus Pyramidibus fecerint: ut testarentur corpore soluto et corrupto animum superesse, quae cum summo opifici visum esset, hoc est circulo illo triginta sex millium annorum circumacto, aliud corpus genitura et sibi factura esset: non secus ac Pyramis, ut Geometris notum est, vertice immoto manente, circumacta basi circulum describit, et toto corpore conum: ut circulus annorum illud curriculum significet, conus vero corpus quo curriculo illo conficitur. Nam AEgyptiorum fuitilla opinio de rebus in eundem statum triginta sex millium annorum spatio restituendis, et ab illis se id accipisse, testatur Plato: qui etiam hoc ipsum, id est, animam nostram Pyramidis formam habere mihi testarividetur in Timaeo, cum ait, sic factam fuisse a Deo animam, unam accepisse illum ex universo portionem, quae proculdubio unita puncto illo, qui in Pyramidis vertice est, significatur: secundam autem primae partis duplam: tertiam secundae

sesquialteram, primae triplam: quartam secundae duplam: quintam tertiae triplam, sextam primae octuplam: postremo septimam, quae partibus sex et viginti primam excederet: posthaec dupla et tripla intervalla replexisse. Quibus numeris profecto nihil aliud significat, nisi expansionem illam linearum quae a puncto ad basim tractae angulos efficiunt, et per intervalla ipsas superficies quae lineis clauduntur: ex quo apparet illum hoc quoque ut alia ab AEgyptiis accepisse.

[note: A que dici videtur, vel a lapide Pyropoecele: [gap: Greek word(s)] nim ignis [gap: Greek word(s)] varius, ab ignoe varietate. ] IGNEM quoque Pyramidis formam habere testatur idem Plato: propterea quod cum imolatus sit circa materiem et fomentum quo pascitur, in acutam flammam, quae coelum spectat, desinit: nam per basim materia concreta significatur, per reliquum corpus, materia jam ad formam recipiendam parata, et quasi fermentata, per punctum ipsa informis et simplicissima substantia: unde minus mirum est, quod supra diximus, per Pyramidem animam significari, ut quae igneae naturae ab eodem Platone esse tradatur, et corpori non secus ac Pyramis basi, velignis fomento, adhaereat.

CUBUM, hoc est tesseram octo angulorum, et sex laterum, terram significare tradidit Plato ex Timaei Locrensis Pythagorici Philosophi disciplina, quam Pythagoras, ut testatur [note: Cur Terra per Cubum. ] Justinus historicus, ab AEgyptiis potissimum didicerat. Terram vero per cubum depingebant, ob ejus stabilitatem gravedinemque: quia ut cubus quocumque volvatur; semper jacet, nec facile movetur, sic terra per se immobilis, si aliqua fortuita vi commoveatur, patim rursus jacens quiescit.

[note: Anguli finitio. De Octasdro, Isocaedro aliisque Geometricu formis figurisque videndi Ios, Scaliger et in Sphara Sacrobos. Ciavius, Iustinus Schreckenfuschius et Peletarius in Euclidem. Isocaedrum quid, et ejus hieroglyphicum]

AERI iidem Philosophi Octaedri formam tribuere, quae octo triangulis aequalibus, et aequalium laterum, id est, octo basibus, et sex angulis solidis, viginti quatuor vero planis continetur: quod ut melius intelligatur, explicandum est quid sit angulus solidus, quid item planus. Angelus planus, inquit Euclides, est duarum linearum io plano se mutuo tangentium, et non in directum jacentium mutua inclinatio: solidus vero angulus est, qui pluribus quam duobus angulis planis continetur, qui non eodem sunt plano, et ad ulnum constituuntur punctum Ideo autem hanc illi formam tribuerunt, quia in ascensuignem consequitur, et in terrae cavernas penetrat. Octaedri enim forma ascendit in duos utrinque vertices, et aptissime Sphaerae includi potest, ut docet Euclides.

AQUAM vero Isocaedri figuram tenere dixerunt. Est autem Isocaedrum, Enclide authore, figura solida, quae viginti triangulis aequalibus et aequalium laterum, continetur: propterea quodaqua sua natura mobilis sit, et divisioni flexuique perfacilis. Hisquoque figuris ipsam elementorum ad invicem proportionem indicare voluerunt, quae ex basium sive laterum et angulorum numero colligitur. Octaedrienim ad Pyramidem est proportio dupla in lateribus, in angulis solidis sesquialtera, planis vero dupla: ex quibus proportionibus fit harmonia duplices diapason et diapente: Pyramidis vero ad cubum in lateribus sesquialtera proportio, in angulis vero dupla, ex quibus diapason iterum et diapente. Cubi ad Isocaedrum in lateribus proportio est tripla sesquitertia, in angulis sesquialtera, unde diapason, diapente et diatessaron in basibus, in angulis vero diapente. Isocaedri vero ad Octaedrum in basibus dupla sesquialtera, in angulis autem dupla, unde diapason et diapente in basibus: in angulis vero iterum diapason consurgit, quae proportiones, et. harmoniae pariter et in elementis per has figuras significatis esse traduntur.

[note: Huc spectani quaetuor aenni tempestates ab O vidio lib. 1. Met. exseriptae. extat ver tepidum cinctum florente eorana. Stabat nuda AEstas et spicea seria gerebat. Stabai et Autumnus calcatis sordilus uvis, Etgenialis Hyems canes hirsuta catallus. ]

CISTA spicis referta, eodem Eusebio teste, AEstatem denotat: quod aestate segetes et spicae demetantur.

CORNU copiae uvis et pomis plenum, Autumnum indicant: quoniam tunc vina fiunt, et omnes fructus pleno copiae cornu fundi videntur.

MENSA apud ignem parata, Hyemem significat: quia frigus et quies post aestatis labores parta, terraeque opes congestae ad lautius vitae genus invitare videntur, unde Poeta, Invitat genialis [note: Virg. 1. Georg. horat. l. 1. Car. Ode 9. ] Hyams, et Horatius:

[note: At ille nationes nedum terram significare ait, id est, eivitates et populos. l. 58. de Papavere. ] PAPAVER. CIVITAS. CAP. XXIX.

PAPAVER praeter ea, quae de illo scripsit Pierius, Eusebio authore, civitatis symbolum est: quia ut in tivitate multi homines habitane, sic in papaveris capite quafrintra eadem moenia multa sunt semina, et ut civitas in vicos et domos est distributa, sic et papaveris caput in multas intus partes est divisum, multaque interstitia habet.

[note: Nam ut Mercutius nucius Iovis, sic Iris nuncius Iunonis. ] IRIS HERBA. ELOQUENTIA. CAP. XXX.

IRIDEM herbam eloquentiae signum esse, nemini mirum videri debet: cum Homerus fingat Trojanorum oratores, ut qui disertissuniessent, Liroessam, id est, Iride herbam floridam comedisse,

[note: Oratores Trojanorum. Matthes l. et Diosc. l. 1. c. 1. ] quod doquentiae praecepta illos hausisse significat: propterea quod ejus herbae flos colorum varietate atque ornatu, Iridicoelesti, quae et ipsa eloquentiae Dea habebatur, similis sit, et quia talem oportet esse orationem, nempe colorum ac figurarumvarietate distinctam, multasque haec herba eloquentiae similes vires habet: nam ut de illa tradunt Medici, iris halitus pravum odorem corrigit, gratumque et suavem reddit spiritum, et venenum repellit: sic etiam ornata oratio quasi suavis quidam halitus gratiam conciliat, et animivenena, hoc est, perturbationes depellit. Hanc herbam quidam volunt olim Hyacinthum appellatum: quodindicare videtur Ovid. Metamorph. lib. 10. his verbis:

Sed hanc quaestionem Medicis permittimus: nos de illa, quae hodie Hyacinthus vocatur, mox dicemus separatim, hanc vulgo Lilium coeruleum vel purpureum appellari scimus.

[note: Quin et pueres diutissime servat in pubertate. Diosc. l. 4. c. 57. et ibi Mattheol. ] HYACINTHUS, quem ab Apollinein florem conversum Poetae fabulantur, prudentiae ac sapientiae symbolum est. Nam cum Apollo Musarum, ingenii, ac literarum Deus sit, Hyancinthum puerum ab illo ob formam adamatum, Poetae finxerunt: quia sensus naturalis minime corruptus puer est, hoc est, prudentia caret, sed tamen formosus est, quia mentem ad sui contemplationem excitat: qua contemplatione fit, ut tandem sonsus, juvenili aetate atque fervore illo deposito, prudentiae et sapientiae florem ex se gignat, suavissimis virtutum odoribus fragrantem: quorum post memoria literarum monumentis ad posteros manat.

[note: Nareissi fictio poetica. Ovid. Met. l. 3. ] NARCISSUS flos corporis formam, quae cito corrumpitur, et inventae florem, qui cito transit, significat, ut rosa, et viola, et omnes flores, qui cito corrumpuntur; idcirco enim Poetae finxere, Narcissum formosissimum puerum, dum suam formam, quam in fonte cernebat, cupide nimisadmiratur, in fontem prolapsum periisse, et in florem hujusmodi conversum: ut indicarent, non hanc fluxam corporis formam, sed animi praestantiam, et divinam illam aeternamque pulchritudinem esse adamandam.

[note: Mattheol. ex Mesue in Diosc. l. 3. c. 25. HYssopo aqua, una cum ligne cedrino, et filo coccineo. Exod. 12. ] HYSSOPUS. EXPIATIO PECCATORUM. CAP. XXXIII.

HYSSOPUS herba pulmones purgans et caput, qua Hebraei utebantur cum sanguine animalium, ad populum aspersione lustradum, gradum divinum significat, et vinculum illud, quo cum Deo conjungimur: et conjuncti a peccatis expiamur. Hine David, Asperges me Domine hussopo, et mundubor.

MYrtus Veneri dicata, et ob id Conjugula dicta, multis mobis sanandis utilissima, gratiae et bonae valetudinis symbolum est.

SAlix pulcherrimo hieroglyphico praeter ea quae a Pierio scripta sunt, haereditatem significat vel divinam, vel humanam: quoniam ut salix jucunda arbor est, quae ad torrentes nascitur; sic ex haereditatis abundantia, quae etiam per torrentem adumbratur, jucunditas Iaetitiaque oritur, quod et vox ipsa Hebraica, qua in Sacris literis Salix nominatur, indicat, nam vehirbe nachal appellatur, quod et jucunditates haereditatis, et salicem torrentis significat.

COrpora quoque nostra salicis hieroglyphico significantur, quoniam ut salix nisi torrentis aquis irrigetur, non crescit: sic et corpora nostra, imo et nosmetipsi, nisi coelestibus aquis irrigemur, et secundum decursum illarum plantati simus, fructum nullum ad vitam ferre possumus. Unde David [note: Psalm 1. ] de beato viro, Hic arbori similis est ad aquae rivum satae.

[note: Discor. lib. 1. c. 98. et ibidem Mattheolus. Citri virtus. At eitrus omnino differt a cedro de quo Mattheol. in Diosc. cap. 131. lib. 1. ] CEdrus sive Citrus arbor, fructus gignens odore ac sapore praestantissimos, misericordiae pietatisque symbolum est, propter magnas utilissimasque mortalium generi vires. Primum enim praebet resinam electissimam, quae citria dicitur, dentium doloribus utilissimam, succus ejus elephantiasin curat, et pulmonis ulcera, valet contra venena, ardetque velut facula. Unde Hebraei fructu ejus solemnem quemdam diem celebrabant, quasi Divinae misericordiae opem implorantes. Quos aemulati Lacedaemonii, deossuos Hebraei per Citrum. Lignum quoque ejus corruptioni minime obnoxium facit, ut cedrus pro immortalitate aeternitateve accipiatur.

Palma cur hominus hierogly phicum. PAlma in mysticis literis celebratissima, duplici de causa hominis simulacrum esse putatur: primum, quia fructum non fert sine coitu, sed replentur ejus rami gemmis masculeis, quasi semine quodam: deinde quia in superiore parte habet quasi cerebrum, quod Hebraei Halulab, Arabes vero Chedar, vel Gemar vocant, quo corrupto moritur arbor, sicut cerebro laeso homo interit, quod quidem huic soli inter plantas contingit: tertio, quod comam in cacumine habeat, et ramos in manuum modum protensos, et fructus digitorum figuram prae se ferentes unde dactyli, id est, digiti sunt appellati: pulpa quoque ipsorum fructuum caro appellatur, multum sanitati conferens, et vel ex vi quadam

animali, vel ex Phoebaea natura summae nutritionis, adeo ut multi sancti Patres in solitudine vitam agentes, eo solum cibo contenti fuerint, quemadmodum et hodie quoque multi in Africa populi eo tantum fructu victitant.

[note: A Pierio lib. 59. in verbo. Iudaea. ] PEr Palmam praeterea Judaea notabatur, propterea quod ea potissimum regio Palmis abundet, et quod Judaei in sacris suis ejus foliis uterentur, haberentque diem solemnem de Palmarum nomine appellatum: unde in multis Romanorum numismatibus videmus Palmam, et mulierem moestam sub easedentem, cum hujusmodi inscriptione, JUDAEA CAPTA.