SERENISSIMO PRINCIPI et DOMINO, DOMINO IOHANNI GEORGIO, DUCI SAXONIAE, IULIACI, CLIVIAE et MONTIUM, LANDGRAVIO THURINGIAE, MARCHIONI MISNIAE, COMITI PRINCIPI HENNEBERGAE, COMITI MARCAE et RAVENSBERGAE, DOMINO RAVENSTEINII, etc. S. ROM. CAESAR. MAIEST. CAMPIMARESCHALLO LOCUMT. et CHILIARCHAE, PRINCIPI et DOMINO MEO CLEMENTISSIMO, Omnem caelestem benedictionem a [Orig: à] DEO OPTIMO MAXIMO et quicquid celsam fortunam ornat et regimen felix reddere potest pie adprecor.

SERENISSIME PRINCEPS, PRINCEPS et DOMINE CLEMENTISSIME.

ILlustre argumentum est, quod praesens opus tractat, Illustrium nimirum et non uno sublimitatis gradu Celsarum stirpium tesserae, commentario Historico illustratae. Tale vero [Orig: verò] alii, quam quod inter pleraque reliqua multum [Orig: multùm] emineret, nomini inscribere, ceteris minus dignum videbatur; unde Princeps quaerendus fuit, cui sacrarem Principum ista decora. Sed illum diu quaerere non necesse habebam, quando Vestra, Princeps inclute, in me meaque studia propensio ultro ad hoc me invitare apparebat, ut Patronum Historiae huic meae exorarem, qui in auctorem se iam dudum talem demonstravit; Neque enim unus elapsus est annus, ex quo Clementissimum in me meosque animum experior, multis utique documentis saepius demonstratum.

Suscipies ergo [Orig: ergò] , Princeps non maiorum magis et sublimiori fortunae gloria, quam [Orig: quàm] propriae virtutis luce Serenissime, serena fronte et aequo animo librum, qui non sua arte nec auctoris dignitate, sed argumenti circa tot decora et aliarum et Vestrae gloriosissunae stirpis, cui ceterae pleraeque, uti quaeque nobilissima est, ita propiori consanguinitatis aut affinitatis vinculo connectuntur, occupati nobilitate aditum facilem sibi promittit, et si qua Magni Principis, quod facile fieri potest, protectione egeat, Tuam impertiri non dedignaberis. Ita me sperare iubet Vester in literas et quibuscumque publica commoda iuvari queunt studia amor, si etiam ab illo favore recessero, quem tamen erga me saepius monstratum grata veneratione recolo.

Non aliud superest, quando corum, (quorum animos de multarum et integrarum provinciarum salutae curae semper occupant, otio prolixiori sermone abuti haudquaquam decet) quam [Orig: quàm] ut votorum, quibus quottidie Vestra Benignissimo in caelis Patri commendare soleo, huc adscribam summam: ut immensa eius bonitas, cui tantum universa Domus Vestra Augusta, et in ea Ipse, fulgidum eius sidus, iam debetis, non desinat quottidie beneficia lua in Vos, Te, Princeps

optime, Coniugem inclutam, liberos in spem futuri aevi adolescentes florentissimos, agnatos avorum gloria dignos, augere, et quae hominis, quae Patris, quae Mariti, quae Principis, quae Christiani vota sunt vel esse possunt aut debent, in Vobis ubertim implere. Benedicat Dominus Vestro regimini, ut et Ecclesia floreat, et ditiones pace atque omnium rerum abundantia fruantur, et iustitia pariter ac subditorum obsequium nec non ministrorum fides publicae felicitatis tam instrumenta quam [Orig: quàm] testimonia longe lateque agnoscantur, et ad posteros celebrentur; atque adeo [Orig: adeò] a [Orig: à] maioribus accepta decora, a [Orig: à] quibus tot laudatissima exempla etiam post plurium saeculorum lapsum hoc aevum nostrum illustrant, cum innumeris divinae beneficae gratiae documentis in longam posteritatem porro propagentur. Inprimis vero [Orig: verò] qui Vestram Domum sub initium vindicatae ex Romanis tenebris Evangelicae lucis huius radiis primum [Orig: primùm] illuminavit, eamque in sancta eius confessione hactenus conservavit, promissa maiorum pietati nunc etiam divite mensura impleat, nec patiatur unquam in Vobis exempla deesse, quibus omnes alii Ecclesiae nostrae cives ad sequelam constantiae dignaeque Evangelio vitae aeterna vestra gloria invitentur. Ita temporis et aeternitatis Dominus bene Vobis esse iubeat hoc in tempore pro gratiosa sua voluntate diutissime [Orig: diutissimè] , ut aliquando in aeternitate sit optime [Orig: optimè] , et cum desinent, quae in hoc saeculo Vobis aliisque variorum insignium fulserant symbolica decora, aeterna eius, qui est Leo de Iuda, aquila suos super alis portans, gallina pullos ad se recipiens, lilium amoenissimum, rosa fragrantissima, murus firmissimus, fastigium et solum fulcrum sanctae structurae et omne illud, quicquid quocumque symbolo hic designari potuit, gloria illustremini, tot Soles unius Solis radiis aeternum [Orig: aeternùm] radiaturi. Scribebam Francofurti ad Moenum, clo loc LXXX. ipsa septimana, qua Salvatoris sui vulnera, passiones et mortem Ecclesia pie [Orig: piè] meditatur, cuius meriti gratia nostra etiam vota Patri aeterno grata reddat et exauditionem impetret. Ita voveo

SERENISS. V. CELSITUD.

ad pia vota et obsequia humillima

devotissimus subiectissimus

PHILIPPUS IACOBUS SPENERUS D.

LECTORI BENEVOLO SALUTEM.

DUodecimus iam volvitur annus, ex quo edito Commentario de Saxonicis insignibus integri operis de insignibus spem feceram, addita [Orig: additâ] etiam universi illius s1kiagrafi/a|. Nec defuturus eram fidei publice [Orig: publicè] datae, si penes me staret, de otio meo disponere, vel ei plures horas tribuere, quas si non omnes, saltem pene [Orig: penè] omnes officium publicum, quo per DEI gratiam fungor, sibi postulat. Verum quando in hoc negligere, quae eius ratio requirit, non licebat, et subinde alia quae agenda incumbebant partem horarum a [Orig: à] muniis pastoralibus vacuarum sibi vindicabant, tot annorum mora hactenus intercessit. Ubi saepe plurium mensium spatio nec ista sugitivo oculo intueri permissum fuit, nedum ut continuo [Orig: continuò] incumberem. Accessit hoc etiam; quod [Orig: quòd] ubi manus admovere coeperam, longe maioris molis rem deprehendi, quam [Orig: quàm] prius perspicere poteram et plura adhuc deesse, quam in apparatu iam meo haberem. Haec et promissum factum simul pensitanti non alia expeditior ratio visa est, quam si partem eorum ederem, quae luci parata iam essent, reliquis in aliud tempus reiectis. Cum [Orig: Cùm] vero [Orig: verò] duae partes omnino sint operis totius, quarum prior generalis sqewri/w insignium rationes exponet, et regulas, cuius i)xnografi/an dicto de Saxonicis insignibus commentario inserui, posterior specialis historiam exponit tesserarum, quibus Europae cultioris magnates et proceres gloriantur: Ab hac initium facere visum est, partim quod huius argumenti exspectatione plures teneri, et ea historia plurium studia historica iuvari nossem, partim quod [Orig: quòd] in ea facilius [Orig: faciliùs] impressionis fieri posset initium, quando nullum ab altero dependet caput, cum in generali parte aegre ullum ante omnia conscripta capita praelo commendari posset. Itaque partem hanc specialem primum [Orig: primùm] luci expono publicae, vel saltem libros eius tres priores, quibus maxima pars Illustrium continetur insignium: Partem generalem et quartum huius specialis partis librum, quo para leipo/mena, ea nimirum insignia, in quibus explicandis non sufficit supellex mea, nec ab iis, quorum sunt illa decora, in tempore necessaria communicata sunt, repraesentabuntur, in aliud tempus, cum [Orig: cùm] Deus vitam et valetudinem prorogabit, otiumque aliquod largietur reiciens.

Porro [Orig: Porrò] de pluribus in antecessum monendus est Lector. Primo [Orig: Primò] me hic recensere Imperatoris, Regum, Electorum, Ducum, Principum, Comitum et Baronum insignia: quod vero [Orig: verò] attinet equestrem nobilitatem, nulla exempla adduxi corum, qui non saltem Baronum vel Dynastarum illustrium titulo incluti essent. Nullo id reliquae nobilitatis contemptu fit, in qua plures familias reperiri scio, et profiteor, antiquitate et nobilitate pluribus novis Comitibus vel Baronibus aequales vel etiam superiores; sed quia opus nimiae molis futurum erat, si quis illas familias singulis capitibus explicare conaretur: tum paucissimae sunt quarum in manibus meis

haerent genealogiae, quarum tamen notitiam explicatio illa et methodus, quam mihi sumfi, exigit. Unde hanc mihi ipse ut dicerem legem necesle fuit, ut intra Baronum ordinem subsisterem. Quod equestres stirpes attinet, earum decora in parte generali, et quidem potissimum capite V. enumerabuntur, in quo figurae, quae in scutis occurrere possunt, recensentur, atque illa insignia quaevis ad figuram suam referendi occasio erit commodissima. Si quis vero [Orig: verò] istorum etiam historicam et plenam deductionem publice [Orig: publicè] edere debeat, eum longe [Orig: longè] locupletiori apparatu instructum esse necesse est.

II. Secundum illud est, quod inter familias istis dignitatibus illustres nullum selectum fecerim, novae an antiquae sint, et ista axiomata sua a [Orig: à] longa annorum serie repetant, vel recentius virtute aut quocumque modo acquisiverint: et quod Germanicas nostras attinet, inter Imperii proceres vel ordines numerentur, an e [Orig: è] censu illo exempti sint. Ita etiam Illustrissimae stirpes aegre ferre nequeunt, hic [Orig: hîc] lateri ipsarum eas iunctas, quae origine aequales non sunt, quas tamen Supremorum Capitum, Imperatorum aut Regum suprema potestas titulis aequavit. Neque ego ille sum, cui hoc competat, ut arbitrium interponam inter ipsas, aut invidiam vel odium exinde resultaturum sustinere valeam.

Eadem causa est III. quod ordo dignitatis nullus servatus est: quemcumque enim elegissem, citra aliorum iniuriam aut invidiam id facere non poteram. Itaque Alphabeticus placuit, in quo nemo indignari potest seriei literarum a [Orig: à] non uno millenario annorum usitatae. Quando vero [Orig: verò] tres libri hic [Orig: hîc] continentur, in primum retuli, quorum pleniorem iam cognitionem habebam, et maturius [Orig: maturiùs] acceperam, quae me scire necesse erat. Proximus liber locum dedit illis, qui post istos sua subministrarunt, vel diligentia mea interim invenit, quae illustrandis illis necessaria erant. In tertium referri necesse fuit, quae diutius exspectavi, et ad finem iam properantibus operis allata fuere [Orig: fuêre] . Unde nulla honoris praerogativa est in ordine librorum, cum in omnibus compareant ex supremis principibus aliqui, et alii sortis imparis, quod ipsa a)utoyi/a docet. Novi fuisse Viros Nobilissimos, qui optassent saltem illum dignitatis ordinem servatum esse, qualis in Sibmachero fuit, ut Reges una serie, post hos Electores, tum Principes, inde Comites, demum Barones enumerarentur. Nec diffiteor, id longe [Orig: longè] futurum fuisse elegantius. Verum enim vero hac methodo nec operis fieri potuisset initium, nisi iam supremorum illorum capitum tesseris satis explicatis, ut deinde ad reliquos pararetur transitus: iam vero [Orig: verò] in regiis etiam dei/gmas1in erant, in quibus haerebam: unde non alia ratione maturari opus potuit, quam [Orig: quàm] si nullus ordo esset. Praeterea non satis cavere offensas aliquarum familiarum potuissem ob rationem non unam. Ex omnibus ergo difficultatibus non aliter me extricare poteram, quam si nullus vel Nationum vel dignitatum, sed solus alphabericus ordo servaretur, quo modo cum vel aliquis numerus tantum paratus fuit insignium, mox imprimendi initium fieri, et hactenus semper continuari opera potuit. Quidquid vero [Orig: verò] confusionis ita commissum videri potest, omne illud index, qui triplex adiectus est, in ordinem rediget.

Quartum quod observandum duco illud est, in familiis Germanicis Ioannis Sibmacheri a [Orig: à] Paulo Furstio [Orig: Fürstio] continuatum opus Armoriale (Wapenbuch) fundamenti loco substratum et a [Orig: à] me servatum esse, nisi ubi aliunde de istius erroribus cognovi, atque adeo illud correxi. Si vero [Orig: verò] in aliis erraverunt viri isti, de quibus certiora non edoctus sum, non alia fide quam ipsorum nitor. Sunt autem ab ipsis familiis longe [Orig: longè] maxima pars mihi subministrata, vel aliunde a [Orig: à] me conquisita, in quibus vel de Sibmacherianis confirmatus sum, vel rectius edoctus.

V. Genealogicam notitiam plerumque praemittere studui, quia illa non parum scutarias tesseras illustrat: quibus vero [Orig: verò] usus sim auctoribus in singulis fere [Orig: ferè] memoratur, et lector, unde hauserim vel qua fide tradam, eruditur.

VI. Quamplurima ab iis, quorum symbola tracto, mihi communicata sunt, quae fide ipsorum nituntur, de quo tamen ego non responderim. Non diffiteor enim ad me missa ex locis illustribus, de quorum veritate plurimum mihi dubium est, (uti scio tabulariorum in antiquioribus chartis maiorem saepe esse inopiam, quam quis credat, ob varia superioris aetatis bella, et tum antiquis horum monumentorum servandorum curam defuisse, saepe etiam modernorum industriam hac in parte laborare: imo aliquoties de quibusdam moniti quidam fassi sunt sua parora/mata in studio plerisque ignoto. Alii, quae communicassent, ita exprimi volebant, quibus refragari non licuit. Inprimis autem veterum traditionum valde mihi suspecta fides est. Ita cum Q. Curtio Rufo dicam 9, 1, 34. Equidem plura transscribo quam [Orig: quàm] credo, nam nec adfirmare sustineo, de quibus dubito: nec subducere, quae accepi. Quae semel monuisse sufficiat.

VII. Quod ad tabulas aeri incisas attinet, hae quoque ordine destituuntur, imo ille turbatior est, quam [Orig: quàm] ipsorum capitum, unde reperies in prioribus tabulis quaedam scuta, quorum illo loco explicationem inserere cogitaveram, sed cum eo ventum esset, ob defectum adhuc necessariorum subsidiorum in posteriores libros reicere sum coactus: verum illi a)taci/a| parata ex indice est medela. Ceterum sculptae sunt Gallico more punctulis aut lineolis vel transversis, vel perpendicularibus vel diagonalibus vel cancellatis expressa tinctura metallorum vel colorum, qualia scutula sub finem in extrema tabula repraesentabuntur, illis inservientia, quibus exotica illa consuetudo nondum nota est, quia hactenus nostri literis initialibus colorum solebant indicia facere. Ubi vero [Orig: verò] minutiores sunt figurae, quam ut lineolis illis satis distingui colores potuerint, ad explicationem typis expressam recurrere necesse erit. Galeas omnes deauratas exhibui, quando ille vulgatus iam illustrium mos est, de cuius antiquitate aut de iure, ut et aliis, quae multi sibi arrogant, hic non disputo. Quod numerum attinet, clathrorum in galeis, nulla distinctio observata est. Quamvis enim apud Gallos leges aliquae a [Orig: à] secialibus propositae et receptae legantur, nostris tamen discrimen ullum in his observatum esse nullibi vidi.

VIII. Quod attinet iura familiarum, vel titulos quibus sua dominia et ditiones acquisiverint, aut sibi deberi praetendant, lecutus sum, vel ea quae communicata sunt ab ipsismet illustribus, vel quae in aliis seriptoribus Historiarum, genealogiarum, aut iuris publici exstiterunt, aut peculiaribus scriptis publice proposita sunt, Ea plerumque in compendium redegi, pro huius operis ratione. Qua in re protestor, nullius me partis agere advocatum, sed tantum historice [Orig: historicè] referre, quae in controversia fuerint, et ultro citroque sunt disputata. Meum vero [Orig: verò] non est tantas componere lites, vel pro altera parte pronuntiare, unde cum comparare potui, utriusque partis vel iuxta posita vel diversis partibus locata fundamenta expressi, uti ex illis quae acceperam didici. Nec hoc opus est, ex quo quisquam pro se alleget, et ius suum ita corroborari vel cum contraria tradidi infirmari credat: cum privatus homo nec eius auctoritatis sim vel opus meum esse velim, ut quisquam exinde aliquid in sui iuris compendium trahat, aut trahi patiatur. Scribo inprimis historiarum studiosis, ut hi aliquam de isto argumento capiant notitiam, non plenam neque decisivam cognitionem hic quaerant, sed istam duntaxat, quae eorum conditioni convenit: imo [Orig: imò] potius tantum manuductionem praebeo, a [Orig: à] qua deinceps, ubi de illis rebus accuratiora et certiora illos discere necesse fuerit, ad alios ire illos iubeo, qui ampliores propinent crateres, cum hic de praegustu agatur. Si qua argumenta unius partis non ea vi vel a)kribei/a| expressi, quam ea optaret, non studio id factum est, sed quod aliter non constitit, cum paratus fuissem, subministrata fideliter exprimere, vel si quid in his etiam desideretur quarto libro lubens inserere. Neminem enim offendere est animus, et si quis se, quod haud opinor, offensum credat, rectiora edoctus ita satisfacere paratus sum, ut sequenti operi inseram. Multo [Orig: Multò] minus novas conditiones et bella fovere studeo, pacis tam amans quam [Orig: quàm] Martis si quisquam alius osor, adeo ut in universa nostra Europa potius omnes praetensiones exstinctas mallem, et quemvis suis tantum tranquille [Orig: tranquillè] frui longe [Orig: longè] satius censerem, quam ullius hominis sanguine quoscumque etiam non iniustos titulos redimi. Ita qui innoxio modo circa ista argumenta me versari credo, nemini quicumque ille sit, noxam facere cupio, atque ita rem ab omnibus aequi amantibus susceptum iri confido. Imo [Orig: Imò] hac cansa viris aliquibus illustribus, adeoque inclutis ad Comitia legatis pagellarum impressarum maiorem partem in tempore transmisi, qui, si quid in illis correctione egeret, mature [Orig: maturè] moneri optarem, et monitus obsequututus essem.

IX. Phrasi ob nomina propria saepe usus sum barbara: quamvis enim multo [Orig: multò] maxima pars nominum propriorum ad Latinarum vocum affinitatem potuisset traduci (quod semel iterumque factum est) praevidi tamen exinde orituram obscuritatem, de qua in aliis multi queruntur, ita servare voces non Latinas et in constructione etiam e. g. Comes de etc. cum vulgo loqui quam ex Latio arcessens voces minus intelligi malui.

X. Quaedam, quae errata erant et inter relegendum observavi, indici primo inserui, prout etiam quasdam additiones, quae a [Orig: à] quibusdam viris illustribus hactenus missae erant.

XI. Sunt adhuc in manibus non pauca insignia illustrium, in quibus describendis iam laboravi, sed in pluribus non mihi ipsi satisfacere possum, et spes adhuc fuit aliunde, quae doceri opto, impetrandi: alia plane me adhuc latent, vel licet scuta adsint, galearum ornatus deest, quem tamen methodus mea aeque requirit. Haec omnia quarto reservo libro, eosque rogatos volo, quorum interest, ut ea intra semestre ad me mittere dignentur, ut deinceps operi posthac prodituro inseri queant. Sereniss. Famil. Wirtenbergiae insignia in hoc opere non comparent, quod his ipsis demum diebus, cum iam inserendi facultas non esset, ad me transmissa sint documenta varia, multa cum industria Serenissimi mandato, inprimis ab Excellentissimo Dn. Ioh. Ulrico Pregizero, Professore Illustris Tubingensis [Orig: Tübingensis] Collegii Celeberrimo, post perlustratum fere [Orig: ferè] universum Ducatum collecta et concinnata: Ex quibus quae huius nostri instituti sunt excerpta sequentem librum ornabunt, atque enarrabo, quae familiae Inclutae decora et mea in illam observantia postulant.

XII. Mentionem etiam faciendam eorum, qui nostra studia iuverunt, ipsa iubet gratitudo: porro eorum praetereo nomina, ne prolixior sim, qui suorum Dominorum, quibus inserviunt, scuta vel quae ad explicationem eorum faciunt, transmisere, ex quibus aliquos hinc inde expressi. De universo autem opere et mea industria potissimum meriti sunt Perillustris Baro Hohbergius Wolfgangus Helmhardus, cuius familiae caput 42. libri II. sacratum est, et qui avi sui cura congestam et a [Orig: à] se auctam notitiam plerarumque Illustrium familiarum, quae Austriam ornant, indefessa in me iuvando industria suppeditavit: Illustris Gebhardus ab Alvensleben, Sereniss. Administratori Magdeburgico a [Orig: à] consiliis intimis, qui in historiarum et familiarum non nostri solum imperii, sed reliquae Europae cognitione neminem, credo, habet superiorem, ego vero mea qualiacumque studia in hisce ab ipso plurimum promota ingenue [Orig: ingenuè] confiteor, cui etiam magna pars additionum et emendationum debetur, quas indici primo insertas monui: Magnificus ICtus Anton. Schott, Sereniss. Electoris Saxonici Consiliarius, et ad Comitia Ratisponensia legatus, cuius et affinitate glorior (quando vitrici mei sorore ipse natus est) et promptissimam voluntatem multo meo commodo expertus sum, cum a [Orig: à] reliquis Nobilissimis et Excellentissimis Legatis, qui Comitiorum causa Ratisponae agunt, quamplurima obtinuerit, quae ipsorum Principes concernerent, et chartas nostras illis lustrandas obtulerit; et Amplissimus Ioannes Moth Reg. Mai. Dan. Secretarius, qui non solum [Orig: solùm] Regiae familiae decora, sed et quamplurima regni illius illustres proceres concernentia communicavit, quae cum nondum pro methodo nostri instituti elaborari potuissent, maxima ex parte sequenti libro reservantur. Horum beneficium, quod prae aliis in iuvando instituto fuerint benigni et seduli, merito publice [Orig: publicè] etiam commendandum fuit, ut Lector sciret, cui ista debeat.

XIII. Quod indices concernit, tres adornati sunt; primus exhibet familias, quarum [Orig: quárum] insignia integris capitibus vel partibus plene [Orig: plenè] explicantur, et Tabulis aeneis exprimuntur: Secundus tradit nomina familiarum, regnorum, principatuum, comitatuum, dominiorum, quorum tesserae repraesentantur et explicantur, vel in areolis maiorum illorum scutorum, indice priori exhibitorum, vel incidenter in tractatione istorum. In tertio leguntur nomina dominorum vel ditionum aut arcium et locorum, quorum mentio fit in titulis vel tractatione ipsa, utpote quod locum praebeant habitationis certis Proceribus, vel ab illis lineae denominentur, vel quod aut quo iure ad aliquas familias delata sint, vel quocumque demum modo illorum mentionem ita in textu facere necesse fuit, ut e [Orig: è] lectoris re visum sit, nomen in indice etiam legi.

XIV. Cum absque Serenissimae familiae Saxonicae insignibus opus hoc prodire non debuerit, integrum denuo commentarium ante hos duodecim annos editum huic operi inserere seu potius praemittere sub nomine Prolegomenorum visum est, ut tamen tractatio eadem forma prodiret, qua tum prodiit, nisi quod quaedam emendata et aucta sunt: Licet si ad modum reliquorum in omnibus debuisset adotnari, plurima adhuc a [Orig: à] methodo nostra nonnihil abludentia mutari et contrahi necesse fuisset, sed malui ita relinquere, uti prius conceptus fuit, et eum toti operi praefigere.

Sed hic terminus esto praefaminis: precor DEUM, ut illa etiam opera nostra aliquorum bono, inprimis eorum commodo serviat, qui historicis studiis incumbunt, et aliquando publicis adhibendi consiliis atque negotiis, de hoc etiam argumento et decoribus familiarum illustrium plura scire necesse habent, quae multa investigatione hinc inde conquirere hactenus opus fuit, cum ista opera effectum sperem, ut collecta reperientes plurimo labore posthac supersedere possint. In id enim mihi laborandum, et impigra industria olim congesta nunc vero [Orig: verò] in ordinem redacta, publicae luci exponenda credidi, ut alii partem horarum his alioqui non sine fastidio impendendarum reliquis suis curis et studiis lucrifacere possent. DEUS familias istas, quas in Christiano orbe multa hactenus gloria cumulavit, pro gratiosa sua voluntate porro conservet atque augeat: imprimis vero [Orig: verò] proceres sua gratia tales praestet, qui non tam titulorum fastu, insignium horum, si absque virtute sint, vana ambitione, et potentiae amplitudine glorientur, sed omnes, quibus hanc etiam benedictionis temporalis partem DOMINUS dominantium indulsit, non proprio fruendam, sed sub beneficiario iure administrandam, ita demandata potestate in timore Supremi sui DOMINI utantur, ut appareat eos credere, quod non sui honoris causa vivant, et propriae gloriae cum aliorum plerumque iniuria amplificandae studeant, verum omnia caelo accepta, familiarum illustrem splendorem et e)coxhn\, dignitatem prae reliquis mortalibus concessam, potestatem in regna, principatus et ampliores augustioresve terras et subditos suos, in celebrationem gloriosissimi nominis divini, (in quam omnes ipsorum gloriae radii, inde etiam venientes, reflecti debent) inprimis in sanctissimi Evangelii Christiani dignitatem atque illam decentis sanctimoniae sua auctoritate et exemplo curandam promotionem, et subiectorum, quibus corpore et animo bene esse debet. salutem ea fide et studio conferant, uti olim iustissimo iudici de administratione sua reddituri sunt rationem. Ita non lconum tantum fortitudinem, defendendis ab iniuria subditis necessariam, et alias in ipso saeculo praedicari solitas virtutes excolendas sibi meminerint, sed istas etiam, quibus in saeculo parum est pretii, ast ab omnibus, qui CHRISTUM profitentur et eius nomine regnant, aeque exiguntur, fidem, pietatem, temperantiam, castitatem, iustitiam, mansuetudinem, humilitatem, clementiam: atque hac ratione futurum est, ut cum appropinquet dies, quo abolebit REX REGUM, solus regno et imperio dignus, omnem principatum et omnem potestatem et virtutem (pa=s1an a)rxh\n kai\ pa=s1kn e\cous1i/an kai\ du/namin 1. Cor. 15, 24.) ipsi non confundantur, sed loco horum radiorum cum tempore deficientium, quibus hic fulserant, aeterna luce circumfusi in communionem gloriae veniant eius, qui eos suo sanguine emit, et non terrenae tantum dignitati, sed aeque ac alios, si unica in meritum eius fide oblata recipiant, aeternae saluti destinavit.