CAMENA Early Modern Latin Texts

STIRPIVM ADVERSARIA NOVA, perfacilis Vestigatio, luculentaque [correction of the transcriber; in the print luculentaqne] accessio ad Priscorum, praesertim DIOSCORIDIS et Recentiorum, Materiam Medicam, QVIBVS PROPEDIEM ACCEDET ALTERA PARS. et Coniectaneorum de Plantis appendix, De succis medicatis et Metallicis sectio, Antiquae et nouatae Medicinae lectiorum remediorum thesaurus opulentissimus, De succedaneis libellus. Authoribus Petro Pena. Et Mathia de Lobel, Medicis. Londini 1570

In Stirpium adversaria Mathiae de Lobel et Petri Penae INDEX. NE FRUSTRA VOLUMINIS MOLEM AUGERENT ELENICH IDEM HUC INCULCATI ET ACERVATI, QUI REPERTV FACILLImi, et multo [orig: multò] locupletissimi cuilibet inter evoluendum patebunt, hic [orig: hîc] duntaxat Indice summa genera Stirpium complecti, visum fuit.

Alni nigri sive Frangulae inscriptio redaenda sequenti capite, et dele Nux Auellana. 440.

Carduorum dif. quamplurimae. 364. 365 366. 367. 368. 369. 370. 371. 372. 373. 374. 375. 376. 377.

Chrysocome est Amaranth. luteus Fus. stoechas citrina Offici. et Lynaria aurca. 303. Chrysogonos. 243.

Crista Galli recentiorum, num alektorolofos Pli. an num potius Alliaria recentiorum. 227.

Elaterium album Dio. lucernis admotum facile [orig: facilè] accenditur. 288.

Empetron Rondelletii, Batis Pli. folio crasso in modum Portulacae, flore albo, semine Libanotidis, vide Crithmum.

Ephemerum, sive strangulatorium Crociflorum et Bulbifolium hermodactyli vulgares Syl. Croccum vulgi. 53.

Ephemerum non venenatum Dioscoridi Liliiflorium, Iridifolium, an Hermodactyli Officinarum Traltiani et Pauli idem. 54.

Eringium Luteum Monspelliensium vide Scolymos Theopoh. an Eringium Atractilidi simile Archigenis. Ang.

Erysimum Theoph. 395 vide Belgarum Bouckwey. Tragotrophon Dodo. Frumentone Italorum.

Helianthos, sive flos Solis, an Panax Chyronium, et Helenium secundum Dioscor? 185.

Hermodactylialbi et rubri Nicolai, Actuarii et aliorum, non cathartici, sed cordi, venerique amici, an sint Behen album et rubrum? 55.

Hippurium una videtur Caucon, et Ephedra Plinii, minus tamen tussientibus apta est. 355.

Iuniperus prima Diosc. videtur Oxydrus Theop. et Iuniperus 2. Diosc. Cedria Theop.

Lepidii Diosc. Aeginetae, Aetii, Monspellien. varietates, differentiae. 77. 136. 135.

Lunaria Graeca Recentiorum non est armoracia Dioscori. neque Thlaspi. Crateva. 137.

Nucula terrestris Septentrionalium an sit Bunion Dioscoridis et bulbocastanum Tralliani? 331.

Paralitica alpina sanicula, ursi auricula recentiorum, figura primulae, sed floribus purpureis. 244.

Phaseolus vulgaris, Turcicave [orig: Turcicáve] mulii color faba, est smilax Hortensis Dioscorid. 394. an Logos Cal. et Dolicos Theoph?

geqnor Graecorum, cepae genus condimentarium, nullo pene [orig: penè] capite, radice tantum oblonga.

primulae veris, an antiquorum phlomides, sive verbasculi? 243. Earundem differentiae et varietates.

Raphanus sylu. Officinarum, Francis et Belgis, Lepidium Aeginetae, foliis Lauri maioribus. 135.

Saponaria, non est struthium Dioscorid. sive Arabum Condisi, de quo in Hippophaes et Hippophesto. 133.

Saluia agrestis Silvarum, vulgo [orig: vulgò] Saluia Bosci. Scordium alterum plinii et Scorodiana Cordi. 211.

Saluia vita herbariorum, sive Rutae mararia, an Theophra adianthum album? Mathiolo falso paronochia 362.

scarlea, seu herba S. Iohannis, sive centrum Galli, an Alecterolophos plin? 240.

Smilax laevis vel lenis, vide Convolvulus maior Plinii. Malacociso Cassiani Bassi Anguil.

stratiotes aquatica aizoides Dioscoridis, vide militaris, sive Millefolia. 334.

Pagi. 242. Linea. 1. lege Purpureum Erucaefolium, et deme Syl. Salvifolium fruticosum lignosum.

Verbenaca Columbaria, sive Periristeron, an nostra Scabiosa minima tenuifolia? 231.

Vicia, sive bikior 401 Vicia silvestris vide Aracus, sive Aracca et Cra cia maior.

Ursi auricula recentiorum, vide Sanicula alpina. eiusdem varietates. 244. 245.

Zyzipha candida Monspell. perperans Venetorum Sycomorus, an Asara Drachi Auicennae? 416.

Coppie du Privilege.

CHarles par la grace de Dieu Roy de France Anoz ames et feaulx les gens tenans noz courtz de Parlemens, Gouverneurs, Baillyz, Senescaulx, Prevostz, ou leurs Lieutenans et aultres noz Officiers et Iustitiers Salut. Noz chers et hien ames P ierre Pena et Mathias de Lobel Medicins nous ont faict emptendre quilz ont delibere pour le bien publiq de faire Imprimer ung liure Intitule Stirpium adversaria nova, perfacilis vestigatio, et luculenta accessio ad Dioscoridem, Coniectanea de Plantis. etc. Et pour ce quilz craignent, q'vaukun Imprimeur ou Libraire ne les feist a leur grand preiudice Imprimer ou contrefaire en nostre Royaulme, et pays de nostre obeissance, si sans obtenir de nous permission, ilz les mittoyent en lumiere, Ilz nous ont treshumblement faict supplier et requerir vouloir sur ce pourueoir de noz lettres necessaires. A ces causes Et aultres a ce nous mouvans avons permis et octroye, permettons et octroyons ausditz P ena et Lobel qu'ilz puissent et leur loise faire Imprimer par tel Imprimeur que bon leur samblera le dessusdict liure: et affin que celluy ou ceulx desaitz Imprimeurs qui auront charge deulx de ce faire ayent moyen d'eulx Recompenser des fraiz qui leur conviendra faire pour cedict effect, Auons Inhibe et deffendu, Inhibons et deffendons a tous aultres libraires et Imprimeurs que durant le temps et terme de dix ans ensuyuant et consecutifz a compter du iour et date, que ledict liure aura este Imprime, ilz n'ayent a Imprimer ou faire Imprimer ou vendre ledict liure, Contenant tant enfigures que descriptions de plantes nouvelles pardessus et oultre celles qui ont este par aultres Imprimees enuiron mille, Fors q'va ceulx a qui ilz auront permis et accorde et sur peine de Mil escuz d'amende applicable partie a nous, et l'autre aux dessusdictz P enz et Lobel, Ensemble de perte et confiscation desdictz liures, a la charge que devant les Imprimer ilz seront veux et visitez, assavoir si les liures sont à Paris par Ordonnance de la court, et s'ilz sonta Lyon par ordonnance du Senescal de Lyon. Sy voullons et vous mandons a chacun de vous endroict soy et si comme a luy appertiendraque ou contenu en nostre presente permission ilz facent, souffrent et laissent lesdictz P enz et Lobel ioyr et user plainement et paisiblement, Cessans et faisans cesser tous troubles et empeschemens au contraire Car tel est nostre plaisir. Nonobstant oppositions ou appellations quelzconcques, Donne [orig: Donné] à Villiers-costrez le xii. Iour de Decembre L'an de grace Mil cincq cens Soixante dix et de nostre regne le dixiesme.

PETRI PENAE ET MATHIAE DE LOBEL STIRPIUM ADVERSARIA NOVA.

Graminis omne Genus.

*a*g*r*w*s*t*i*s QUASI AGRESTIS DICERETUR planta nec sativa aut serenda Graecis scite [orig: scitè] nuncupata fuit: utpote quae ruri ubique sponte quovis anni cardine, caelo, solo et sidere luxuriet: eius namque perennis proventus feracitatis restibilis, nec minus immensae utilitatis quantum [orig: quantùm] toto orbe exstat terrarum, virore ornat amoeno, et veluti gradatim sese propagando amicit decore, unde Latinis Gramen deflexum putatur. Triticeo generi, ut cognata, et similis, sic perinde varia et nobilitate proxima. Quin differentiae magis con spicuae è radice, spicata coma, folio et flore sunt ducendae: quas etiam cunctas partes et differentias (quia varias tritici species aemulantur, deque [orig: déque] mutua inter se collatione facilius [orig: faciliùs] discernuntur et discuntur) aptius fore duximus nominibus et notis quamque suis, vel minimas quasque prosequi, quas natura pecori quidem vescendas, sed homini uni non modo utendas, adeoque [orig: adeóque] prius [orig: priùs] cognoscendas, peperisset. Nullum enim vel despicatissimum illius operum, nostra, id est, mortalium Philosophantium indignum cognitione et admiratione ducendum, summus Philosophus in libro, De partibus animalium, luculen ter docuit, eiusque alumnus Theophrastus in Plantarum historiis.

GRAMEN. Vulgatius pratense Maius, Minus, Minimum, Rabinum vel Ravisum Montanum, foliis vetonicae Garyophyllatae. Caninum Longius radicatum, Bulbosum, nodosum, Officinarum. Harundinaceum scabrum, equi nex Babylonium aut Cilicium. Harundinaceum laeve, et pilosum nemorum Ischaemum,?forte [orig: fortè] Plinii. Harundinaceum striatum album. Harundinaceum Marinum. Ischaemon vulgare. Parnaesi hederaceo, aut Chelidonii folio, et Plinii Aizoi effigie gramina suis locis. Mannae esculentum.

GRAMEN PRATENSE MAIUS VULGATIUS.

[note: FOENUM. Gramen vulgo notum Trag. Epitomes Folio. 207. ] EST igitur quam [orig: quàm] quod notissimum gramen pratense dictum, vulgo notum, et Foenum quando aruit vocatum, exilioribus radicum cirris seu pullis capillamentis, et creberrimis cespitem summum sugens, humumque [orig: humúmque] perreptans et tegens, densissimo et numeroso foliorum triticeorum stipatu: culmos pedem et cubitum altos surrigens, tenues geniculatos, laeves: lanosa, sparsa et magis harundinem Vallatoriam imitante spica fastigiatum. Eius semine in horreis è spicis excusso et collecto utimur complures Medici ad obstructiones viscerum, calculum, potu, admotuque [orig: admotúque] ad discussionem pertinacium tumorum, et flatuum, tametsi officinis usu ignoto.

MINUS.

VARIETAS. Istud idem quod fundit Montanus, vel declivis incultus, exsuctus et aridior ager, ut pabulo gratius et utilius velleri, sic multo [orig: multò] delicatius, minus, et semine efficacius est. MINIMUM. Aliud etiam in sabuletis squalidis, et vinetis glareosis Norbonae saepius visitur, omnium minimum: perpusilla radice, capillacea, alba, calamulis etiam capillamentis similibus, eleganti purpura lucentibus, gramini Ischaemo vocato non diversis, sed spica mollicella, latiore, sericea, speciosa. RABINUM vel RAVISUM montanum, foliis vetonicae garyophyllatae. Saginae et lactis ubertati omnium laudatissimum: Montium accolae opiliones Sabaudi et Helvetii Rabis vel Rabinum vocant, quasi praestantius et praecipuum gramen dicas, (ut quasi Robus in Triticeo genere) Foliis est crassioribus, carnosioribus, brevioribus ad Tunicem vetonicam propius [orig: propiùs] accedentibus, Montosis udis Angliae et Helvetiae familiare.

GRAMEN CANARIUM, Medicatum Officinarum. Germanis, grasz. Italis Gramigna. Anglis, quych gras. Gallis, dent de chien.

[note: Exstat figura. folio 345. apud Dodoneum apud Mathiolum 999. ] ET istud perquam cognitum, sed in aruis et satis, non pratis, ut plurimum, frugibusque [orig: frugibúsque] haud parum incommodum: eoque [orig: eóque] sementem facturi rastris Septembri, etiamque primo Vere, manibus runcandum praecipiunt coloni. Prolixioribus, crassioribusque [orig: crassioribúsque] radicibus implexis, candidis, gustanti dulcioribus, geniculatis, longe [orig: longè] lateque [orig: latéque] subtus tellurem serpit: minus numerosam sobolem promit foliorum triticeorum et harundinaceis minorum, egeniculatis calamulis, rigidioribus, crassioribus et longioribus, uti et folia, quam [orig: quàm] pratensis: flore item spicato, minus tamen lanuginoso, asperiore semine, totaque [orig: totáque] planta magis vesca dulcis et frumentacea, usibusque [orig: usibúsque] Medicis receptissima, praesertim radix, quae reserat viscerum farctus et renum, citra calefactionem, lumbricosque [orig: lumbricósque] huius stillatitia interimit, nempe pabulo humorum putridorum fraudatos.

GRAMEN BULBOSUM, NODOSUM.

Rarius aliquanto [orig: aliquantò] istud, minusque [orig: minúsque] plerisque Europae regionibus usu cognitum: Lemmano autem Lausanae finitimis aruis et segetibus plurimum. Frequentissimum etiam Sabaudiae et Angliae, [?]bi idem efficacissimum experiuntur Medici eruditissimi quidam, Londinenses praesertim. Cuncta prorsum ei canino gramini similia sunt, si huic glandulas teretes, rotundas, gustu dulces, radicis anfractibus haerentes, demas, aut illi addas.

CALAMAGROSTIS vel HARUNDIN ACEUM forte BABYLONIUM.

PRATIS udis, sed strigosis, macilentis et sabulosis neglectis familiare graminis genus istud, quod apprime [orig: apprimè] Babylonio respondet, ac quam Caninum gramen altero tanto maius est, calamis et foliis rigidioribus, scabris, quibus ad harundinem valatoriam non parum accedit, nec pabulo cedit, nisi multum esuriant et penuria melioris admodum laborent veterina, nec eo greges vescuntur, quippe, quibus non modo ingratissimum (aigre et Saur, seu acidum, Rura vernacule [orig: vernaculè] dicunt) verum etiam maciem, sitim et tabem conciliare creditur, linguam et oesophagum vulnerat et arctat, sanguinem in ventriculum elicit, unde tumefactio, inflammatio et mors plerumque. Quod si Babylone fuit enatum, ubi id maleficii pernicie adferre proditur, siccius et rigidius, grex vero [orig: verò] imbecilior et alvo duriore, minus mirum illius esu iumenta illic enectum iri. Sic enim videas interdum iumentorum labra et fauces cruore manantia et sauciata, quae cum reliquo stramine per fenicecia, huius aut consimilia harundinacea folia esitarint: mediae itaque inter harundinem et gramen est naturae, figurae, Radice geniculata, alba, promissiore et longo reptatu vagata, compressiore tamen et crassiore, Canario gramini simili, sed valatorium aequante. Spicata, Panici aut Sorgi comosa lanugine.

GRAMEN HIRSUTUM NEMOROSUM, Ischaemum videtur Plinianum.

MONTOSIS et opacis silvis Pedemontium et Lugdunensis Galliae lubens provenit, duplo quam [orig: quàm] Caninum maioribus foliis, mollioribus, et deorsum reflexis milii, pilis et setacea lanugine multum hirtis, pallentibus. In sesquicubitali calamo geniculato, sloribus canini graminis, similibus, maioribus, albidioribus, sed radice exilibus fibris et capillamentis barbata, pratensis graminis. Iunio et Augusto, nec nisi nemorosis floret.

[note: HOLOSTIUM. ] HOLOSTIUM quidam docti amici, sed imbecilla coniectura, augurabantur. Longe [orig: Longè] verius coniecturi si i)xaimo=r Plinianum dixissent: è terra quippe aut in terram serpit [note: Ischaemum, Pli. libr. 25. cap. 8. ] milio similis, foliis asperis et lanuginosis, [?] nares farcitur. At recentiores aliud gramen subdendum docuere [orig: docuêre] i)/xaimor, de quo mox.

COLITUR istud in Belgio et Anglia, syluosis autem, montosisque Sabaudiae et Galliae Allobrogae sponte [orig: spontè] nascitur, milii potius foliis, sed ut cannae Valatoriae rigidis, mucronatis: longitudinem mediam glaucam, complures candidae venae vel lineae argenteae insigniunt: culmos et Panici silvestris vel canini erigit. Radix pusilla, fibrosa, albida, pratensis graminis.

GR. MARINUM HARUNDINACEUM maximum.

NORBONAE littoreis vadis qua [orig: quà] undae aestusque aequoris illiduntur, praesertim ad Aquas Marianas et Peraus, proxime [orig: proximè] piscatorum attegias; gramen istud etiam harundinis aemulum, et utriusque particeps naturae, plurimum reperitur: verum luculentioris magnitudinis, et radicibus quidem ternas quaternasue [orig: quaternasuè] ulnas prolixis, digitum crassis multis flexilibus subter sabuleta, ubi Eringium, reptantibus: geniculatis, candidis, gustu et figura prorsum Canini graminis, sed paucioribus anexis fibrillis. Calami vero [orig: verò] et stipulae geniculis et foliis superiori similibus donantur; sed procerioribus et commosis lanosisque inter harundinem et caninum gramen; floribus in auras, ineunte hieme, evolantibus.

ISCHAEMON vulgare. CRUS Galli, DACTYLON PLINIO, et Aculeatum; an Scirpus Tragi? Sanguinella et Capriola Italis.

[note: Inter Icones. Trag fol. 209. ] VINETA Galloprovinciae et Norbonae isto scatent nonnullis aestatibus; exiguum est gramen, florum tamen elegantia, et viticulorum cognitu dignum. Sunt namque purpureo nitido hyacinthino lucidi calamuli, geniculati, surrecti, singuli, in quinas senasve [orig: senasvè] exiles florum spicatas caudicellas, vel pannosas propagines, cyperidis modo, digitatim sparsi; aut potius graminis Mannae vocati; Radice et foliis graminis pratensis minimi, sapore subdulci, sed astringente, et exsiccante; unde [orig: undè] potuit coniectura arripi Ischaemi [note: Leoniceno pes Coruisiue [orig: Coruisiuè] coronopus ] Pliniani, à quibusdam non parum eruditis Medicis, ut Rondelletio et Assatio praeceptoribus exercitatissimis.

PARNASIUM hederaceum.

PARNASIUM vero [orig: verò] Dioscoridi memoratum gramen, et sic dictum magis uti videtur, propter pastionem salubrem et opimam, quam propter similitudinis comparationem, quia facie longe [orig: longè] alia (folio nempe [orig: nempè] hederaceo et flore albo est) proxime [orig: proximè] chelidoniam minorem et Cochleaream, cognitionis facilioris, et nostri instituti causa, relegamus. Alioqui [orig: Alioquì] possit quis ex vulgi usu Burgundiacum faenum dictum, Cytisum, aliaque loti et trifolii genera pabulo laudatissima, gramina vocare; et huc advocare; eadem prorsus ratione, et consuetudine plebeia: quae ansam dedisse etiam Plinio videtur enumerandi quaedam AIZOI URENTIS effigie gramina, quorum alterum medeatur Paronychiis unguium, et carnium excressentiis in digitis, eoque DACTYLON vocetur.

[note: Gramina Plin. Aizoi effigie. Dactylon. ] Alterum vero [orig: verò] in parietinis et tegulis nascens, cui etiam caustica vis, et sistendo ulceribus quae serpunt apta. Quae utramque Illecebram, siue [orig: siuè] Aiz oi quartam speciem, ita repraesentant, ut nulli paulum versato, non liquido [orig: liquidò] constet, eandem plantam propter margines viarum aridiores, atque in parietinis sponte [orig: spontè] nascentem, designatam à Plinio.

Qui an Dioscorideum Cilicium gramen non descriptum, nisi quod boves inflammat intellexerit, coniectari licet; asserere non item nostri est instituti: Id autem interfuit illius magni Senensis apud Dioscoridem, in quem tamen, opera [orig: operâ] sui similis, et adeo [orig: adeò] ieiuna ad plantas noscitandas et discernendas est; ut nisi, quia veluti quispiam putidus pedotriba, Pliniana loca incondite [orig: inconditè] et inscite [orig: inscitè] aceruat; satius duxissemus de Graminis et Tritici vaga et varia historia quempiam Auernum aratorem, quam istum commentatorem consuluisse. Ne nihil tamen egisse videatur hoc capite, ad Leonicenum et Ruellium à se repraehensos nos amandat; et gramine Parnasio novo (ut sunt pleraque omnia Cortusiana) nos donat; [note: Apud Mathiol. fol. 1001. ] nec tantillum descriptionis dat: Et cum Ischaemum, seu vulgatam sanguinariam, cum gramine Mannae eandem asseverat, non parum dubios animi relinquit istos anxios herbarum exploratores amicos nostros, qui putarant potius esse congenerem quam eandem: nulli enim cibo cedit illa.

GRAMEN MANNAE esculentum, Germanis Himmels deau et Hymmels dau.

NON aliunde [orig: aliundè] quam hinc auspicari frugum historiam quisquam potuit, commodiore [note: Pictura elegans in Mathi. 1000. ] notione et naturae imitatione; cuius mirificus ordo et scita varietas, à gramine ad Triticum et harundinacea per cognationes et gentilitates gradum fecit, intermediae et

promiscuae naturae; cuiusmodi est graminis Cerealis huius, Himmels deau, à Septentrionalibus dicta planta, id est, CAELESTE MANNA, seu Ros. Est haec sane [orig: sanè] adeo similis Ischaemo vulgari, ut cultu duntaxat distare videantur: habitior quippe [orig: quippè] tantum tota, radice fibrosiore, latioribus foliis, et calamis minus rubellis, plures spicatos stilos gerentibus; semine in glumis magis conspicuo, exiguo tamen albido et compresso orizae gustu. In pultibus, iusculisque pinguibus incoctum, non dispari gratia esitant Germani Alpini, qui semen istud Manna caelicum vocant, serunt et colunt:

FRUMENTUM, aut est Triticum aut Zea. TRITICI GENERA. TRITICUM, sive Robus, Robur, vel Rubeus. Siligo. SECALE et varietas. Vernum, Autumnale. Trimestre sive Setanium, seu Pentamium, id est, quinque mensium. HORDEUM, et varietas. Autumnale, Vernum, Nudum, Spontaneum spurium. ZEA. Zea Spelta, siue [orig: siuè] Typha. Zea Theophr. praestantior et mutica. Zeopyrum. Zea Olyra, seu Arincae mediae bonitatis, Zea Briza, valde [orig: valdè] degener, et ultimae notae, pecori potius quam homini pabula. AVENA, Sativa, Sterilis, Bromos, Nuda.

TRITICUM.

STIRPIUM nobilissima et mortalium sorti utilissima, ut qua animantium princeps homo, vitam trahit, TRITICUM est: sic uti videtur latine [orig: latinè] dictum, quia molis teratur, Grecae autem pr=ros2 ab acutis, aut similitudine cum fructuum nonnullorum gygartis, nucleis et granis, quae pirine dicerentur. *sito\s2 autem quasi cibus dictus, quae tamen vox universo cerealium generi congruit. Sic etiam Frumentum à fruendo dixere prisci, qui Triticum in quamplurimas differentias distraxerunt; cognomines regionibus suis et exoticis, unde [orig: undè] illud advectum fuisset, solo, caelo, satu, cultu et industria varium, ceteroquin specie, et natura re apse unum.

Est namque annua planta canini graminis foliis, sed pratensis radice, multo notissima; spicis seminum feracissimis; cuius etiamnum coloni binas vel ternas agnoscunt differentias, à coloris, aliisque bonitatis notis quaesitas: quae Varroni et Columellae ROBO aut saltem SILIGINI, et Setanio respondeant. Primae dotis et praestantissimum Europaeis, hodie [orig: hodiè] pistorum suffragio notum, et in panificia receptum; videtur illud quod è quibusdam Ciliciae atque Corsicae mercatis, Lucam et Genuam venum asportatum meminimus: Non ita tumidum, sed solidum, flavum, graue [orig: grauè] et siccius mansuque minimum muscidum, sed friabile et nitidum, è solo letiore et pingui minime uliginoso, sed flatibus et solibus siccioribus obverso, cuiusmodi etiam quibusdam Hyspaniae Beticae, et Norbonae aruis enatum vidimus. Istud mirum, ni Varronis et Columellae sit primae commendationis [note: ROBUS. ] ROBUS. Nec enim priscorum sedulitatem in colenda annona neglectui habuisse, tam excellentis frumenti sementem, et propagationem fas est credere: tanto [orig: tantò] minus nostrae aetatis avidam, ad gulae cupedias comminiscendas satagentiam huius adeo [orig: adeò] parabili cibi usum, fructum non repetituram putandum, etiam si in ultimos orbis recessus (unde [orig: undè] multo [orig: multò] minoris momenti, quamplurima accersit grana et aromata) antiquis abrepta fuisset: Sed haec mutatio cum est frugibus et fructibus quae vescendo sunt, valde [orig: valdè]

consueta (ut pomis, pyris, peponibus et melonibus) tum maxime [orig: maximè] triticeo generi: cuius semen et idem fructus triticum istud cum sit, speciem quidem servat, sed qualitates saporis, odoris, coloris, aliasque [orig: aliásque] affectiones asciscit, aut exuit: prout fuerit ager, imber, sucus, flatus, cultus, sol. Itaque ROBUR, ROBUS, vel RUBEUS non suo solo satus abit [note: SILIGO. Triticum ] in SILIGINEM, id est, TRITICUM, deterius pondere, colore, etiamque pollinis robore. Eiusmodi est in universa ferme [orig: fermè] Gallia, Germania, Belgia, Anglia et Septentrione: quod tamen optimum quidem illud, sed quasi proles nonnihil degener illius [note: Effigies apud Math. 391. ] praestantissimi habendum. Istud tamen nostras feracius et uberius, illud pauciores culmos, minusque gravidas semine spicas segete fert: ac facile [orig: facilè] videre est, quam non omnis omnia tellus ferat similia: Etenim Scotiae agri nonnulli glareosi triticum annuum spatium, vel menses tredecim, propter hiemis saevitiam, fotum et educatum edunt, ex quo panis longe [orig: longè] excellentissimus pinsitur. At illud cuius Ostlandi, seu eorum vicini Septentrionales Orientales, Antuerpiam, maximam quotannis vim et comeatum, venum navibus important, minus lautum atque candidum conflat panem: tametsi pene [orig: penè] sub iisdem caeli segmentis utrumque enatum sit: sed istud uliginoso et depresso aruo. Illud autem subactiore, glareoso, decliviore, et magis perflato: cuiusmodi quod ex solo Hyspanico squalido vidimus advectum in Belgio pellucidum, Rubellum, rutilum, sed adeo durum, ut quia vix molis frangi posset à Flandris mercatoribus sperneretur. Quapropter id dun taxat fuerit discriminis inter ROBUM et SILIGINEM, quod haec minus excocta [note: ROBUS et Siligo differunt. ] succoque [orig: succóque] blennoso et crasso, ROBUS vero [orig: verò] elaboratiore tenuiore et magis grato adolevit.

EST ANIUM Gr. TRIMESTRUM. Flandris, Sommer teruen. Gallis, Bled de Mars.

ITIDEM ab utroque horum non specie, sed imbecilliore quadamtenus constitutione, TRIMESTRUM triticum, quod SETANIUM Graeci vocant, differt: Eius quippe [orig: quippè] solutior crassis et corporatura, celerius germine et culmo proficit, subque equinoctium Vernum satum, ante Autumnale cum [orig: cùm] diutissime [orig: diutissimè] cunctatur, spicam maturat: Nec quia neutiquam perferre hiemis rigores potis sit, satio in vernum teporem differtur, ut autumant': Sed quod amissa tempestiva Autumni sementis occasione, propter vel imbres aliaue [orig: aliauè] incommoda, huius serotina satio subsidium venit agricolis. Huius in Gallia Norbonensis [note: TREMES. ] montosis satio multa, ubi TREMES quasi TREMESTRE vocatur. Franci vero [orig: verò] MARTIUM dicunt, à mense cognomine, quo seritur. Septentrionales Sommer teruen, hoc est, aestivum triticum, nuncupant. maturat enim aestate ineunte. Meridionalibus, ideo Trimestre vocatum. Septentrionalibus vero [orig: verò] exeunte, idcirco [orig: idcircò] PENTAMINUM seu quinque mensium potest dici: non perinde [orig: perindè] tamen aut delectat, aut reficit huius esus, minusque ubere [orig: uberè] provenit. Felicius longe [orig: longè] exiturum, et uberius si eodem quo reliqua duo genera tempore aruo mandaretur: Nam quodlibet triticum ubivis gentium, et quolibet anni vertentis momento satum, germinabit et proveniet, et adolescet modo [orig: modò] superventu frigoris, aut ardoris non enecetur.

SECALE.

[note: Figura apud Math. fol. 402. ] NOTIUS et usitatius quam gratius plebeculae frumentum istud, quo invitae fruuntur, famenque [orig: faménque] arcent multae Europae regiones, atque quantum à Siligine vincitur bonitate, tantum accedit grani similitudine, magnitudine, nuditate: nigrius tamen et longius et angustius istud. Inter glumas è spicis, per maturitatem pendulis aristae horrent, cuiusmodi siliginis: non perinde [orig: perindè] ut hordei rigidae, scabrae, pungentes in culmis senis septenisque siligineis multo procerioribus, sed gracilioribus tenerioribus, et internodia terna aut quina habentibus. Radice item triticeae non dissimili: E satione faciunt differre coloni.

[note: varietas. Vernum Autum nale. ] Serunt quippe utroque equinoctio, et AUTUMNALE quidem istud robustius, maius et habitius dicunt; VERNUM vere seu Martio satum, minore stipula culmo, spica, grano, et ad alendum efficatia. Utriusque alioquin pollen et farina panificio et Byeris, seu Zythis apud Belgas, Antuerpianos pistores, et cives Siliginis anonam et commeatum supplet, nullum enim granum propter solum sabulosum et macillentum (quale amat) ibi frequentius crescit aut panificio cedit. ex quo tamen multa et sedula subactione, et pedum proculcatione, massam, panesque non adeo ingratos stomacho pinsunt; Alvo tamen arctiori, non incommodus acerosus hic panis, et medicamentis etiam oportunus. Siquidem laxioribus cerebri meatibus et continuis defluxionibus est praesidio, panis vel pollen ex aceto et oleo rosaceis, et nuce moschata una [orig: unà] subactis. Huius paleae et corticum arantiorum decoctum muliercularum frequenti experimento flavum, et nitidum efficit capillitium.

HORDEUM.

[note: Effig. Math. 395. ] SUMMA duo fuisse videntur apud Antiquos Segetis fastigia Siligo et Hordeum. quorum illud, de quo iam dictum fuit, quia ruffum rutilumue [orig: rutilumuè] esset purror sive puror vocarunt, isti cui multa opera essent secernendae glumae, kritor, quasi secretum aut separatum nomen fecere. Notissima illa quidem ac prae ceteris omnibus cerealibus utilissima, et quarum cetera sint quasi abortus, aut illarum degeneres fetus, naturaeque mixtae ex siligine et hordeo: Quin hordeum ipsum nonnullis visum Siligo Spuria. Haec enim maximas subit mutationes, non specificas, sed accidentarias, seu adventitias, nempe [orig: nempè] magnitudinis, coloris, saporis, aristis, glumis et aliis affectionibus. Eapropter discussa illorum vaga, et magnopere [orig: magnoperè] confusa recensione, mox hic non minus perplexam Zearum, Avenarum, affiniumque segetum, quae vitia, et praevaricationes illorum vocantur, excutiemus historiam paucis et perspicuis.

Universae Europae, et multo usui notissimum hordeum, kritir dixerunt Graeci. Septentrionales et Germani, Seersten: Angli, Barly: Orge, Galli: cuius magna etiam varietas, magnitudine, colore, spica, gluma, versu, satione, proventu et usu. Nam culmis procerioribus è grano pleniore, maiore coloreque rubello provenit. Sed insignior differentia est in glabritie, nuditateue [orig: nuditateuè] grani. Siquidem oritur hordeum, aut folicello pertinaci ad haesu granum sepiente, aut leviore gluma et exutu facili, cuiusmodi est illud genus, quod nudum vocatur [note: AUTUMNAle, Vernum. ] vulgo. Notissimum nostras, quod à sementis occasione viditur. Quippe [orig: Quippè] illud pinguiori veruacto, vel restibili In AUTUNMNALE et VERNUM. dimandant, eoque corpulentius, maiusque [orig: maiúsque] stipula et spica evadit. Vernum vero [orig: verò], ut minore perficitur spatio, sic minus granum, minusque alens è graciliore tum stipula, tum spica promit: proportione quadam cum siligine trimestri. Alimentis et medicatis cibis plurima commendatio: deglubitum maxima vi vaenum fertur hodie [orig: hodiè] è Germania superiore in Belgicam, [note: HORDEUM Mundatum. ] Angliamque Septentrionales plagas, nudatum glumis et acere, quod MUNDATUM vocant. Reliquae Galliae officinae, ligneo pistillo affusa fervida pauca mortarioque [orig: mortarióque] inditum hordeum leniter tundendo tunicis palleaceis exuit, mundumque vocitat ad Ptysanam, sorbitiunculas, aliasque pulticulas, aegris non parum accommodas factitandas. Est istud mansu suavius, albidum, pellucidum, et transparens, minusque utrumque quam triticum viscidum, minusque vel calidum, vel pingue. Eoque pleureticis et Hepaticis multo utilius. Nam potionibus diurnis diuturnisque temetis, Cuiusmodi Galliae quaedam pars inferior aut Germania, Ruscia, Flandria Anglia, Hibernia, Moscovia Nortuegia, et Suetia potat, ceteraeque gentes ad Septentrionem, non exuitur: sed triduum integris granis maceratur ad [note: MAUTH. ] MAUTH confectionem. Ut in Byera, Zytho, Curmi et ceteris temetis latius dicturi sumus.

HORDEUM SPONT ANEUM SPURIUM.

IN Belgii, Angliae, et Franciae aggeribus, maeniis dirutis et parietinis colligunt, ludibundi pueri in manipulos segetem hanc, qua vapulant mutuo, atque verrunt quasi scopis asseres, [note: SOUCRION] Mulierculae etiam hac non secus atque secalis et maioris Hordei. Vulgo SOUCRION quod flavius est stipula et spica, lixivio maceratis crinem flavum efficiunt; fibrosa, pusilla hordei radice, pluribus in imo foliis gramineis, cubitum altae plures stipulae assurgunt,

spica aristisque fastigiatae hordei prorsum; sed molliusculae, minores et grano cassae, uti avena notha aut Aegylops; ad cuius cognomienm morbum Aegylopem dictum valere scimus: Sed longe [orig: longè] magis straminis cineres ad aedemata podagrica.

ZEARUM HISTORIA.

VALDE quam vagum ceias2 vel Zeae nomen, et perplexae notionis fuit; latiusque multo [orig: multò] [note: SPELTHA. ] olim patuit quam hodie [orig: hodiè], SPELTHA vel SPEAUTRA huius aetatis, quae id nominis [note: apud Math. 398 ] duntaxat uni frumenti generi largitur, aceroso multum glumoso, leviore, et aristis horrido pauci alimenti, non tamen pravi succi nec insueti: apud Italos Insubres, Genuenses, Longobardos, Sabaudos, Galloprovinciales, et vascones; qui serunt propter varietatem grani et agri: nec nisi potioris grani penuria vescuntur. Haec plane [orig: planè] videtur TYPHA CEREALIS vocata, quam Germani welsche weysen, [?] Romishe Terue dicunt, Peregrinum et Romanum Triticum vel far; quia indicem allatum. Est siquidem tenui calamo, et ut plurimum singulari spica, multis et praelongis hordei non dissimilibus armata aristis scabris et rigidis, quibus Aegyneta scite [orig: scitè] praecipit narium interna vasa punctim lacescenda ad sanguinem in quartanariis eliciendum. Granum autem languidius, et exilius multo [orig: multò], multiplicique scabriore et membraneo pertinacius haerente folliculo arcte [orig: arctè] involutum. Longius à tritici natura recedens, quam Zea mutica aut Olyra. At [note: ZEA THEO. ] THEOPHRASTI et ANTIQUORUM ZEAE ferme [orig: fermè] eadem laus et commendatio, atque Siliginis. Quippe [orig: Quippè] tritico simillima, firmissima, copiosissima, è multiplici et alta radice, culmo numeroso et alto fruticat; nec ullis valatur aristis spica, grano multis folliculis incluso, laevissimo et cunctis animantibus iucundo, laeti pinguisque soli alumna, et olim Graeciae solius vernacula; postea regionibus multis expetita et sata. Unde [orig: Undè] facile [orig: facilè] discas nostratem SPEAUTRAM multum abhac Theoph. abesse, et tamen congenerem, aut potius degenerem Zeam esse, Quantumque Zea à praestantiore siligine, tantundem hanc à Zea melioris notae defecisse: Sunt enim, et possunt esse mutationes complures et familiares inter SILIGINEM, ZEAM et HORDEUM, propter communia seminis et essentiae principia interiora; atque foris multiplicem eventum: ut consulti Rusticae rei norunt. Quapropter cum ex Dioscoride tres sint Zeae differentiae, (illi enim est OLYRA è ZEIS) satis liquet, aetatem Theophrastum sequutam, latiore huius nominis significatu usam; et complexam non solum ZEOPYRUM, sed etiam OLYRAM TYPHAM, et BRISAM, praeter illam primi meriti Zaeam. Idcirco si rem adeo [orig: adeò] dissipatam et perplexam, quis pressa et facili designatione digerere et perstringere queat, adhunc modum tentandum.

ZEOPYRUM sive TRITICOSPELTHUM.

HUNC proxime [orig: proximè] locum vendicat Zeopyrum triticum; cui nomen conflatum ex tritico [note: HORDEUM Nudum vulgo vocatum. ] et Zea, quia effigiei sit inter Zeam et siliginem vel robum, mediae. Stipula siquidem culmo, spica et aristis Zeae est: granum autem simplici gluma et solutu facili amictum: sed longius minusque quam triticum ventriosum et plenum etiam in hortis satum, quale habuimus his duobus annis; Speltae vulgari colore et cuticula nonnihil ad secale accedente, gustu minus quam communis hordei suavi, non tamen ingrato. Utilitas, ut copia, rarior.

ZEA THEOPH.

ZEA Theophrasti omnium secundum siliginem praestantissima; est admodum affinis Siligini, nec nisi perpusilla varietate distans, non tamen eadem prorsus; nam veterina esu siliginis crepant, aut torminibus intereunt, quibus tamen Theophrasti Zea iucunda et commoda. Huic mutica nec vallata aristis spica donata est; glumis tamen tuniceis occlusa.

OLYRA. Siligo Tragi, seu far candidum. Ger. Ammelkorn.

[note: Trag. ico. 194. ] DEINCEPS Olyra subdenda, quae Zea Herodoto vocatur; panificiisque apta habetur. Hanc Germani, quia pollinis perquam boni et candidi sit, in AMYLUM solvunt,

et AMMELKORN, id est, Amyleum triticum vocant; putantque [orig: putántque] nonnulli, propter huius in panificio candorem et suavitatem Siliginem esse priscorum, vel SETANIUM, verum secus est.

TYPHA, an SPELTHA?

SEQUITUR Typha; cognata et haec Tritico; sed Theophrasto monente, ceteris multo [orig: multò] laevior quam Zea, nec pinguis fecundique soli, sed soluti et macillentioris seges. Hanc nostrates, uti ferme [orig: fermè] avenam alternis serunt annis, non veruacto, sed etiam defesso agro; SPELTAMQUE vocitant: Admodum [orig: Admodùm] aceroso, scabro, squalido et arrido grano, minimi ponderis, et eiusdem ferme [orig: fermè] cum avena indicaturae apud colonos, quare Olyra deterior, Briza autem melior et laevior videtur.

BRIZA. Ger. S. Pitters Korn.

[note: Dodo. 313. ] ZEARUM ut sic loquamur, deterrima videtur Briza, *ericei/r enim est onerare, aggravare, et quasi veterno sopire: Quod huius panis esu evenire testatur Galenus post Muesiteum Medicum. Typhae culmo et spica simillima, grano folliculis incluso ex fusco ruffescente, panem acerosum, atrum, improbum, olidum, perquam ingratum dant. Germani istud St. Pitters Korn, et Eynkorn, dicunt: nec dubium quin Zeae species sit, id est, Spelthae; tametsi nonnulli inficiantur, qui aristis carere dicunt. Quod superius contigere universo triticeo generi, monuimus; sic etiam quando [orig: quandò] degenerant fetere; saltem Zeae vitium esse, eoque hisce accensendum, per criticos herbarios nobis liceat.

AVENA VESCA et STERILIS.

[note: Mathi. 401. ] NISI in hordeum, quod rarius, aut Zeam, quod frequentius fit, desciverit Siligo, in vitium illud segetum primum ac minus ceteris malum abit, quae avena latinis, Graecis autem bromost vocatur: non à foetore, sed potius quia veterina ea [orig: eâ] multa vescantur, [note: BROMOS. ] vel à fragore, sonituue [orig: sonituuè] quem seges matura minimo tacta flatu, edit. Frugum generi siquidem colatur accensenda; sin neglecta inculta, aut semine fuerit vidua, tunc bromost [note: Dodo. 346. ] erit, edendo inepta, et qua de Virgilius STERILES DOMINANTV AVENAE, canit. Proindeque [orig: Proindéque] hasce [orig: hascè] secrevit Dioscorides utque usu essent diverso, tametsi genere et figura non diversa; utrique enim ut nomen sic facies et natales eadem. Sed minore, gracilioreque pedali stipula, apiculisque stamineis delicatioribus, minime [orig: minimè] mordacibus, comosa effigie BROMO STERILI; semen ferme [orig: fermè] evanidum, in tuniculis ferme [orig: fermè] vacuis. Sed BROMO AVENAEVE [orig: AVENAEVE] frugi proceriora crassioraque calamus et setacei apices tunicis prognati; semen plenum secali simile, sed arctius, longius et acutius; colore interdum pullo, alias nigro, saepissime [orig: saepissimè] albicante, et admodum per messes caduco. Universae Galliae, Germaniae, Italiae, equis est laudatissimum pabulum granum. At in Anglia huius loco [orig: locò] panes fabaceos plerique omnes dant: Iumentaque avenae esu minus belle [orig: bellè] habere, aut labores ferre persuasi sunt: Tametsi bonam habeant avenam, qua in Wallia, quae Cambria est occidua Angliae pars, panes et placentas ex hac exuta glebis non prorsum respuenda saepius esitavimus. Pultes illic etiam ex farinae polline aut flore, cuiusmodi meminimus in Helvetia atque Germaniae Alsatia: potionibus etiam accommodant integram; vel farinam, decoctis alvum siccantibus et astringentibus.

AVENA NUDA.

NON procul ab amoeno Tamesi qua [orig: quà] Londinum praeterlapsus est, atque in Cantia Angliae patent alicubi planities nudata avena consitae; cuius omnia similia; si granum quod colore ad Speltham, et nudatum hordeum siue [orig: siuè] Zeopyrum accedit, exceperis. Mirum quantum [orig: quantùm], cuniculis haec seges placeat. Parant ista fruge tabefacta aqua macerando, optimam cervisiam; nam suavior aliquanto [orig: aliquantò] et vescendo gratior haec est, nequedum valde [orig: valdè] frequens.

AEGYLOPS. PHOENIX, siue [orig: siuè] Hordeum murinum, et Lolium rubrum. LOLIUM. USTILAGO. MELAMPYRUM an Alopecuros Pli: PSEUDOMELANTHIUM.

AEGYLOPS.

NOMEN obtinuit à morbo perquam difficili curatu, cui medicationem pollicetur Aegylops, affectio notans proxime [orig: proximè] oculi utriusuis magnum canthum, cavernulam, vel sinuosum ulcusculum, aut abscessum. Permultam ferunt Aegylopem segetes triticeae et hordeaceae agri Norbonensis et Galloprovinciae, aestuosis et glareosis marginibus, qualem Dioscorides docet: herbulam sesquipalmum, binosque palmos altam, foliis triticeis, [note: Minus vere [orig: verè] Mathiole Aegylops altera figu: 1206 et prima autem falso [orig: falsò] Bromos. ] exilibus, spica exigua, brevi, duo plurimum, interdum tria grana gerente, glumis amicta striatis, et aristis singuli grani ex apice, non spica emergentibus: hordeacea grana, radice triticea pusilla. Hac nulla propiorgenuinae Aegylopi, cui morbo potius [orig: potiùs] fieri caepto, quam iam longius [orig: longiùs] progresso, non semel periclitati sumus profuisse. Exsiccat enim astringendo citra calefactionem multam. Potui cereali etiam addita semina, cerebrum temulentum faciunt.

PHOENIX, Latini hordeum murinum.

[note: Fol. 346. Historiae Dodo. ] DICTA Phoenix fuisse videtur, quemadmodum Phoenicopteros avis à colore Phoeniceo, puniceove [orig: puniceòve], quasi flammeo, eoque [orig: eóque] vocant Flamment istam avem Norbonenses maritimi, nam cum radices, exiguaque folia et viticulos Tritici vel Aegylopis habeat, spicam obtinuit rubello colore, purpurascenteve [orig: purpurascentéve] ex fusco nitentem, alterno situ [note: LOLIUM Rubrum. ] glumas haerentes habentem, et prorsum lolii similes: unde [orig: undè] nonnulli RUBRUM LOLIUM vocitarunt. Et nisi multum fallimur, est haec Plinianum HORDEUM MURINUM, folio hordeaceo breviore, angustiore: spica lolio similis. Rami digitorum senum radicem circumdant: In aruis et tegulis, recens illitis, trita et vino pota praeclare [orig: praeclarè] menses ciet: quod nobis hactenus incompertum, non enim fuimus ausi experiri, veriti ne [orig: nè] capiti dolorem moveret, aliaque incommoda temulentiae faceret, cuiusmodi novimus Lolium facere solitum: Praesertim apud Provinciales, Delphinates. Repertu et cognitu haec facilis, Germaniae, Angliae, et Galliae.

[note: Figu. apud Dod 320. ] *airar vocarunt Graeci ut coiectura fert para\ tou= a)/irestqai, quod est efferri et attolli, vel sursum rapi: rapitur quippe in cerebrum lolii vapida nocua aura, atque dementiae affinem tenebricosam vertiginem, temulentiamque [orig: temulentiámque] efficit. Quo quidem maleficio vel infimae plebeculae notum, et invisum plus satius est, praesertim Galloprovinciae, Norbonae, et passim in reliqua Gallia, ubi yuraye, quasi ebriosa vel inebrians vocatur. Quippe etiam in Nortmania, Belgio, et Anglia, non solum pani mixta farina, sed multo magis Cerealibus potionibus, Ale et Byere addita, et fervefacta, torpore et temulento veterno cerebrum opprimit, et opacat, reliquaque [orig: reliquáque] membra torpida reddit. At foris admotum, eiusdem ex axungia depsitum cataplasma, eadem pellit incommoda, doloresque [orig: dolorésque] diuturnos artuum et pericranei solvit. Spica similior nulli quam phoenici, ut site [orig: sitè] Dioscorides monet: eoque [orig: eóque] qui alterutram norit, ambas noverit. Granum in dura tunica: stipula, radix, et reliqua tritici, vel secalis sunt: eoque [orig: eóque] ea in opinione, qui ex Theophrasto est Senensis, ut haec tritici pestis, rursum in triticum redire solita sit: ut verum dicit, ita ineptum et Physices imperitum se prodit; quum de Hippocrate historiam, è Plinio exemplum sexus humani mutati adducit. Quippe neque ad rem facit hic sexus mutatio, et in plantis sexuum distinctio non vera, sed metaphorica et figurata doctis merito [orig: meritò] censetur: igitur res vera, ratio improba. Nullus enim non novit hic defecisse Lolium à tritico, nec in feminam abiisse, sed in vitium quodpiam, aut aliam segetis speciem: calidius enim et siccius est lolium, reliquo quolibet frumento,

improbum alendo, praesertim homini, tritico autem plane [orig: planè] contrarium natura. Hoc enim homini salubre, veterinariae autem nex plerumque. At lolium hisce, uti neque alitibus gallinis nocet nihil, illi tamen plurimum: quare specificae differentiae sunt, non maris aut feminae, ut blaterabat Commentator. Quinetiam Adamus Leonicerus, Germanus Botanicus minime [orig: minimè] malus.

USTILAGO.

NON è depravatis humi granis, sed ambustis culmorum fastigiis, quaeiam spicari [note: Historiae. Dodo. 321. ] coeperant, istud vitium oritur, quod [orig: quòd] ideo Brandt Germani, et ustilaginem recentiores dicunt: Bruslure Galli, apud quos, inter siliginem, secale et avenas, frequens oritur. Dum enim in floris atque granorum spe adhuc est spica tenera, si compluta madidaque [orig: madidáque] imbre fuerit, ac repente [orig: repentè] sole fervidiore arefacta, iam vitium istud sterile fit, nullius in Medicina commodi comperti: cognitu tamen facile, quia culmis, foliis et radice est siligineis, vel avenaceis: Spica autem pulverulento situ fusco, aut atro obducta, quae ilico, quasi defloresceret in pulverem ambustamue [orig: ambustámue] teredinem cariosam, fatiscit.

CRATAEGONON.

CRATAEGOS, vel Crataegon arbor est, qua de inter Mespila dictum. Crategonum vero [orig: verò] herba Cerealis videtur, et affinis melampyro, cuius usus et esus, semen vividum et genitale redderet, id enim go/nor kratei=r, est semen robore acuere, et quasi viribus imbuere. Nullius venit in mentem plantae, cui aptius [orig: aptiùs] quadrarent notae, [note: MELAMPYrum alterum Neotericorum. ] quam [orig: quàm] ei, quae propter similitudinem recentioribus, alterum MELAMPYRI genus putatur. In Syluosis collibus, et devexis, umbrosis, Norbonae, Angliae, Sabaudiae, et Pedemontis passim multa aestate fruticat, cubitum, sesquicubitumque [orig: sesquicubitúmque] plusculis, et geniculatis germinibus, in alas multas divisis, eufrasiae ritu: sed multo [orig: multò] crassioribus et maioribus, quas ab imo totas folia melampyri, seu tritici vaccini vocati, vel luteae cristae gallinaceae dictae, psyllii aut linariae ambiunt: Flores in summis herbacei ex luteo, calaticulis minoribus, quam Albae digitalis, sed similiter digestis, et ut melampyri aut linariae effigiatis. Seme~ in folliculo exiguo milio non dispari, cuius odor et sapor acre nonnihil testantur, uti et folia siccata. Ac tametsi videatur hic locus lacunosus et hians, tamen istud semen in pollinem pultemque [orig: pultémque] ductum, esse Veneris incentivum, et seminis genitalis quasi fermentum quoddam et cotem, non abs re reor.

MELAMPYRUM an ALOPECUROS PLI. Triticum Vaccinum Dodo.

HVIC quae plurima et noxia inter segetes oritur, proxima facie triticum vel pabulum [note: Histori. Dodo. 320. ] vaccinum, Kuweyssen Germanis dictum, sed maior tota, et consimilibus cristae Galli floribus, magnis, spicatis, uti cauda vulpina, eoque [orig: eóque] Plinius Alopecorum fecit: folia osyridis latiora vel rubiae, quae tametsi dispari magis ordine, tamen stellatim oriuntur: exigua et dura radix, floribus colore primulum purpurascentibus ex caeruleo, deinde dehiscentibus, luteo, caeruleoque [orig: caeruleóque] permixtis in virorem marcescentibus, inter quos glumosae siliculae duo grana cohibent loliacea, triticis minora, et nigriora.

Vitium est tritici, et comes importuna, vaccis pabulo grata et innocua, et in quam triticum minus laudatum abiisse videtur.

PSEUDO MELANTHIUM.

Germa. Raden et kornroß. Fland. Lorenroosen et negelbloemen. Italis. Gittone. Gallis. Nielle des bledz.

PORRO sui generis est Pseudomelanthium vocatum, nam tritico permixtum atque [note: Mathio. effigies Fol. 798. ] farina in panificio vesca est: folia pilosa, psyllii latiora, breviora, caules rectos, proceros, pilosos, in summo caliculis oblongis donatos, qui quaternis, quinisue [orig: quinísue] mucronatis, exilibus unguiculis, flores malvae colore et modo ambientes. Semen copiosum fusco pullove [orig: pullóve] colore foris, intus albido.

RELIQUA CEREALIA.

Oriza Milium Vulgare Indicum Plinianum, seu Mais Occidentalium. Sorgo. Panicum. Panicum silvestre. Panicum Caeruleum Indicum unde forte Indum Dioscoridis. Phalaris. Phalaris pratensis minor. Lithospermum Plinianum.

ORIZA.

[note: Mathiol. 403. ] UT semen ex India primum fuit allatum, sic et indidem nomen adscitum videtur, ORIZON Theophrastus, Dioscorides vero [orig: verò] ORIZAM, Nostrates trunca voce Ris vel Riso Italis vocarunt. Notissimum illud Asiae et Europae, sed unius duntaxat generis nobis visum in Provincia Norbonensi et Hyspania, sed maximo proventu in agri Mediolanensis depressis, et patenti planicie udi agri, quem tamen euripis et illicibus à flumine è lacu Maior vocato ductis, crebrus [orig: crebrùs], quoties opus vident, rigant: alioqui nullam aut cassam segetem laturum, ut mirum sit tam siccum et exsuctum granum, tam pallustrem et humentem optare fundum, bonum alimentum et lautum suggere, etiamque [orig: etiámque] valetudini prodesse posse. Huius messis serotina est circa aequinoctium Autumnale, quippe maturescit aestivis solibus multis: eoque [orig: eóque] Septentrionales, tametsi humentes magis respuit tractus, utpote alsiosos. In arista flexuosa, sed rigidula spicatim alterno situ insunt grana, subflavo folliculo, acutis seu angulosis striis in longitudine donata: quo cum sibi superne [orig: supernè] haerentibus aristis mordacibus, exuta grana, candida, pellucida, dura et multo [orig: multò] pultibus gratiora, atque candidiora quovis praestantissimo tritico siligineo.

Culmi hordeacei sesquicubitales et cubitales, radix tritici: at folia potius [orig: potiùs] milii aut hordei quam porri nobis (ni multum labat memoria) visa in Longobardicis et Hetruuscis campis latissimis et uliginosis, atque in Provincia Galla. Eapropter Mathiolus Senensis, [note: ORIZA Plinii. ] sequutus videtur eos, qui ex Plinio ORIZAM hodie ignotam, radice Gemmeae rotunditatis, flore purpureo, foliis carnosis porri similibus, et latioribus, altitudine cubitali, cum nostrati vulgata Oriza inscite [orig: inscitè] confuderunt. Illud porro [orig: porrò] radicis rotundae RISUM, forte [orig: fortè] sit illud, quod [orig: quòd] Romanis invidebat iam tum Asia, et Syria Barbara, iureiurando adigere solita messores et institores, ne prius quam excoxissent, ulli venderent, veriti ne semen in alias regiones communicaretur, quae semina sic coctione exanimata, munere

accepta, nos metipsos non raro [orig: rarò] fefellerunt. Plurimum et optimum alimentum sufficit probe [orig: probè] lacti incoctus saccharo et amygdalo nostratis Oryzae pollen, eoque [orig: eòque] sanguinem et semen auget, quod non dubius animi ille Senensis efferet si in Mauritania vel Hispania egisset, ubi etiam ex Oryzae macerato lacte frumento destillant liquorem, limpidum primo [orig: primò], deinde [orig: deindè] oleosum habent, nec parum suavem, nec minus exhilarantem spiritus et inebriantem, quam [orig: quàm] ipsum (quo illi abstinent, vel carent) vinum. Etiam eius pabulo mire [orig: mirè] delectantur et dociles fiunt Aphri Elephantes.

*ke/g xros2, MILIUM VULGARE.

Flandris, Dirs seu Milie. Italis, Miglio. Germanis, Hirsen. Gallis, Millet.

GRAECE à minutis ficuum granis seu gygartis numerosissimis, quae kegxrami/des2 vocantur, dictum videtur. Latine [orig: Latinè] vero [orig: verò] quasi millesimum ferat granum: est enim tantae [note: Mathiol. 405. ] feracitatis, ut granum singulum ternos reddere sextarios feratur. Nisi potius [orig: potiùs] dictum putet quis quia communi nomenclatura Graeci meli/nkr vocarunt, tum Panicum, tum Milium auctore Varrone. In Hetruria et Norbonensi Gallia, primo Vere serunt, metuntque [orig: metúntque] tertio fere [orig: ferè] mense post [orig: póst]. Solum pingue, limosum et glebam glutinosam, et aerem [orig: aërem] tepidiorem amat: ab radice fibrosa Panici ternos quaternosque [orig: quaternósque] culmos binum, triumue [orig: triúmue] cubitorum altos, hirsutos harundinaceos porrigit: foliis et comosa fetura, facieque [orig: faciéque] summa quadantenus oryzae, sed longe [orig: longè] maiore et magis sparsa fetura iubata, comam harundinaceam imitante, et gravida pusillis granis, leviore tunica tectis Phalaridis aut Lini, sed rotundioribus, minoribus, magisque lubricis, quae tamen facile [orig: facilè] friata, inque pollinem redacta panes, lagana, placentasque [orig: placentásque] conflant, gravia concoctuque [orig: concoctúque] difficilia, et mandendo glutinosa, atque ingrata, nisi mox quum cocta fuerint edantur. Eoque [orig: Eóque] Venetiis, calentia adhuc esitant et voenundat plebecula in compitis, addito elogio recentis à clibano vel furno caliditatis. Sed seu recens, seu vetus est, utique compactae compendio et ponderosae molis, parvumque sucum et multo [orig: multò] siligine ac oryza deterius alimentum suggerit, vel quibusuis Carbonariis, opilionibusque [orig: opilionibúsque] Tiriolensibus Iudicibus, nedum Galeno: quos illic cum percontaremur, num vera scripsisset Mathiolus, nimirum eos posse victitare, nisi pane miliaceo, vel polenta lacte incocta, nos ridebant, et Commentatori similem victum perpetuum et lautitias optabant, et ioco addebant, se non posse quidem perdurare, ut quorum res, pecuniave [orig: pecuniáve] neutiquam potis esset meliores emere panes. Auiculae isto non secus ac Phalaridis, Lini et Canabini seminibus victitant, ut Canariae Philomelae, Linottae unde [orig: undè] avi nomen, et kegxri/di forte [orig: fortè] à milio illi aviculae, quam Galli Quercereau vocant. Siccat tenuitate multa, pauco aut nullo est calore, eoque [orig: eóque] cerebri fluxionibus valde [orig: valdè] accommodum. Itidem ad fluxiones artuum, flatusque [orig: flatúsque] intestinorum magno levamento. Torrefactis salis manipulis duobus ferreo cochleari vel imbrice, addunt milii tantundem, sed subducto ab igni cochleari, ne [orig: nè] uratur milium, quod calore et contactu salis vel furfuris, dum remiscentur una [orig: unà] crepat, medullamque [orig: medullámque] candidam tumidam, Anisi aut Carui conditi parem, similem, et concolorem adeo excludit, ut pueris specie tragematis sacchariti illudat. Ex saccis lineis excepta, calida admoventur, etiam partibus delicatioribus, torsionibus vexato abdomini, lateri, denique cuilibet ad humorem crassiorem impactum digerendum.

MILIUM INDICUM PLINIANUM seu MAIS Occidentalium, Frumentum Turcicum, vulgo [orig: vulgò], Flandris, Turckskozen.

FRUGUM maxima et perquam speciosa haec nostro orbi inquilina, inde [orig: indè] à Neronis principatu in Italiam invecta, iamque nostra aetate magis oblectationi quam [orig: quàm] Panificio sata et culta, Turcicumque frumentum, tum vulgo tum doctissimo Fuschio nuncupata est. Quem tamen perbonum doctorem, cum alias non semel, tum

hic [orig: hîc] potissimum immerentem lapsus incusat commentator Senensis: quod [orig: quòd] istud Milium perperam [orig: perperàm] triticum appellarit, ut pote non ex Turcica allatum, sed ex Occidentatibus Indis primum asportatum. Atqui cum huius deliniationem, proceritatem et fecunditatem scite [orig: scitè] Plinius adumbret, cuius aevo nulli Europaeorum nota fuit aut pervia Occidua India, perperam [orig: perperàm] illius primum allatum fuisse commentatoris Chronographia statuit: quare rectius [orig: rectiùs] naucleri qui ex Asia Turcica maiore, Indiis finitima advexissent, Turcicum vocarunt. Radice, foliis, et floribus est plan[?]e Milii, sed multo maioribus atque culmis procerioribus, septenum [orig: septenûm], octonumue [orig: octonûmue] pedum, harundinaceis, rigidis, digitum et pollicem crassis, geniculatis et medulla farctis densa, candida, cuiusmodi saccharinae harundinis, è cuius medio, inter geniculorum et foliorum sinum se prodit Cylindrea effigie Typhae clava crassiore, sed breviore, tunicea et tenui vagina operta, in qua conduntur grana Pisi magnitudine, compressa et denis pluribusue [orig: pluribúsue] versibus rectis scite [orig: scitè] et arcte [orig: arctè] stipata, colore purpurea, interdum fulua, nonumquam alba et fusca: quorum varietate flores utique concolores miliaceis similes respondent, in summoque [orig: summóque] culmo nutant nullo indidem prodeunte grano, raro naturae luxu, quae non ut pararet umbram feturae, sed ut ostento spectatorem oblectaret, eosdem cassos semine fecisse videtur, quod raro [orig: rarò] aliis in frugibus animadvertas. Aprili et Maio triduo maceratum semen (uti coetera duriora grana) compluto mandant aruo, scrobibusque [orig: scrobibúsque] depressis infodiunt et operiunt, non secus ac Pisa, et Fabas rurales. Maturat Augusto et Septembri in Anglia. Perunianum MAIS vero [orig: verò] ferunt, qui illic fuerunt, ferme toto verrente anno posse et seri, et meti. Est quod, trimestri, bimestrique [orig: bimestríque] aut sex hebdomadarum spatio maturat, prout terrae et aetheris fert temperies, nec dispar sementis facilitas in Asiaticis Orientalibus Indiis. Est huius MAIS panis, ut miliaceus, gravis et gratus minime [orig: minimè] ventriculo: praesiccus enim et terreus, alimentosi succi expers longe [orig: longè] nostrati siligineo bonitate inferior, quem Phronaea illi genti apparavit, ut similes haberent labra lactucas. Movendo puri, faucibus, saliva et mansu subigunt quidam: dulcedinem quandam insulsam percipias et gluten, quo, occlusis calori nativo spiraculis, facilius et citius pus fit.

SORGHI ITALIS et GALLIS.

EST etiam Sorgha re et nomine Indicum Milium huic afsine, et indidem advectum, sed ut minus speciosum, ita frequentius multo [orig: multò] in Italia, praesertim ubi secus viam, et tuguriola rustica: inter Patavium et Ferrariam, videa; hanc segetem Septembri messibus aptam, quam Vergiliarum ortu severint. Similiter superiori harundineis quaternis, [note: Exstat apud Do. de frug. pag. 17. ] quinisue [orig: quinísue], medulla farctis assurgit culmis hominis proceritate, gracilioribus aliquanto [orig: aliquantò], fuscis, geniculis tuberosis, superioris foliis mucronatis, sed summitatibus spicatae fastigia Panico maiora insunt, quae post delapsos flores luteos, grana oblongae rotunditatis, subrubra, canabis, milii maiora duplo [orig: duplò], et duplici tunica involuta promunt. Miselli illic coloni pertaesi operae et longioris morae, qua egent coeterae fruges, sorgam serunt ad panem faciendum, aut columbis et pullis alendis. Concinnant etiam scopas huius arefactis rectioribus et rigidioribus, exilibus summis viticulis, aut virgis, ad vestes pannosque [orig: pannósque] quoslibet verrendos in Italiae et Galliae variis locis.

PANICUM.

*elumos2 et me/linos2 : Italis, Panico. Germanis, Phenich [?] Heydelphenich. Flandris, Panichkoren. Gallis. Paniz ou Panic.

*elumor et me/linor vocarunt Graeci, unde [orig: undè] et Milium Latini auctore Varrone: fuit [note: Mathiol. 406. ] enim promiscua nomenclatio, Milii et Panici propter communes tum naturas tum usus. Est quippe species milii, sed Panicum dictum à glomerosis tuberosisue [orig: tuberosísue] quasi racemis, in paniculam, sive conicam spicam hirsutam, nutantem, palmum et sesquipalmum longam aggestis: Miliaceis, sed exilioribus, numerosioribusque [orig: numerosioribúsque] multo granis,

multaque [orig: multáque] tunica obsitis concoloribus, interdum albis, fuscis, interdum ex pallido luteis: folia item Miliacea, mucronata in culmis firmis harundinaceis dense [orig: densè] geniculatis quinum [orig: quinûm], senumue [orig: senúmue] pedum. In Gallia et Vasconia ultima, etiamque [orig: etiámque] Belgicae Galliae hortis, sed felicius in soluto et sabuloso aruo, siccioreque [orig: siccioréque] et tepidiore Climate. Nullius fere [orig: ferè] commodi hodie, nec Officinis, nec Panificio: est enim praesicci, macillenti, et levioris, ut sic dicam, alimenti, eoque [orig: eóque] aviculis ad cibum erogatur, non secus atque Phalaridis et silvestris iam describendi, spicae.

PANICUM SILVESTRE.

DISTAT nostrate Silvestre vocatum, inter Italiae et Norbonae rudera, et urbium areas plurimum oriri sponte [orig: spontè] solitum, non solum cultu, sed etiam spica peculiari, nec in turbonem collecta, sed minore multo [orig: multò] et alterno situ summo cauli haerente, Persicariae, aut Potamogetonis similitudine. Coetera vero [orig: verò] facies multum prae se fert Panicum, stipula, folio, culmo, radice, et internodiis: omnia non dissimilia, tametsi longe [orig: longè] minora, eoque [orig: eóque] Panici recepto nomine herbariorum donata, usu hodie neglecta.

PANICUM COERULEUM INDICUM unde forte [orig: fortè] INDUM DIOSCORIDIS.

QUID possit in plantarum ortum et educationem aether, aer [orig: aër], et tellus, vel haec luculenta, si quae alia plan ta, luculento exemplo erit: cuius semen recens ex Indiis acceptum, et summae humanitatis, et summi admiratoris stirpium, generosi Ioannis Brancionis Mechliniensis munere acceptum, à nobis Monspellii hortis satum Martio mense, ante [orig: antè] Augustum harundinaceos culmos, quales cannae saccharatae, hominis proceritate erexit: crassiores digito, medulla fungosa pallente farctos, rectos, geniculatos, qui proxime [orig: proximè] radicem (quam pro sui magnitudine minorem, et ferme Panici prioris magnitudine habet) caeruleo, eleganti, nitido purpurascunt, uti etiam in summo cylindreae spicae vel coni superne [orig: supernè] retuso fastigio, ad effigiem Indici MAIS, seu Milii Turcichi, nitent stamineis apiculis florum ex caeruleis dilutis et gemmulis, grano dense [orig: densè] eleganterque [orig: elegantérque] stipatis, oblongis, teretibus, caeruleis, avenae nudatae similibus quadantenus, minoribus, copiosissimis. Folia harundinacea, medius secundum longitudinem nervus percurrit, lata medio tenus internodia involuentia: gustus miliaceus, usus nullus, quia inter rarissimas fruges rara haec.

PHALARIS.

NON modo [orig: modò] è Canariis Saccharinis et Hispaniis, sed etiam Norbonensi agro, via ad [note: Dodo. foli. 317. ] Magalonem prope [orig: propè] segetes ad pontem, Phalaridem veram, eiusque [orig: eiúsque] enatum semen feliciter in Belgio et Anglia habuimus: quo [orig: quô] institores Canariis Philomelis plusquam saccharatas et mellifluas cantilenas modulantibus alendis voenum asportant seminis magnam vim: Sesamo paulo [orig: paulò] maius et concolor, aliquanto [orig: aliquantò] depressius, et minus quam [orig: quàm] lini semen: in spicatis culmis, et glumis acerosis, aequalibus: cubitales sunt culmi, geniculati, foliis et radice hordei, aut potius [orig: potiùs], uti tota facies, Zeae. Alimento est, et nonnulli panes pinsendos curant, esitantque [orig: esitántque] ad calculum farctusque [orig: farctúsque] vesicae.

PHALARIS PRATENSIS MINOR. Trago Aegylops Pli.

QUo modo et quantum distat grame~ pratense minimum à canino gramine, tantum haec à [note: Inter Icones Hiero, Tra. 204 ] Phalaride: quippe non in segetibus, sed herbidis pratensibusque [orig: pratensibúsque] Germaniae, Galliae, Angliae oritur, gracilioribus ac fuscis ex sanguineo lucidis stipulis, sesquipalmaribus, interdum et pedalibus, per summa in sericeis capillamentis sparsim copiosas glumas gestantibus, nitidas, ex atro fuscas, et semina superioris phalaridis duplo minora: folia item et radix minimi graminis vel Ischaemi.

LITHOSPERMUM PLINIANUM, sive Maius. LACHRYMA IOB seu Christi.

GAlloprovinciae et Norbonensia vireta, praesertim Caenobiorum, nondum intestinis bellis effer ventibus eversa, hanc plantam sedulo [orig: sedulò] colere solita erant, seminis lapidei causa: quo traiecto filo preculas funditabant et supputabant. Et etiamnum ad calculum Renum et Vesicae saburram, polline et decocto praesidium vulgatum. Rotundum, leviter altera parte turbinatum, altera nonnihil depressum, Staphylodendri baccae haud disimile, magnitudine Ciceris: nitore, laevore, candore, colore Lithospermi maioris Dioscoridis: sed duritie silicea, et lithospermo multo [orig: multò] pertinacius: praesertim quod è Creta, Syria, atque Rhodo allatum, et sponte [orig: spontè] natum erat: medulla intus pauca, gustu emplastico: nostratis autem folia Orizae, milii, vel pusillae harundinis, palmum et sesquipalmum longa, digitum lata, surrecta: statim ab radice Tritici culmeos cauliculos, geniculatos, rotundos, cubitum altos complexa: quorum è singulo sinu singulae barbulae (ut hic [orig: hîc] Plinius ait) seu panniculae miliaceae prodeunt, semenque [orig: seménque] continent magnitudine ciceris, duritie lapidis, ut idem describere pergit Plinius. Cuius si quis exactius [orig: exactiùs] verba perpendat, et cum utroque comparet Lithospermo, facile [orig: facilè] animadvertat utrumque ab eodem designatum, sed (qui illi pene [orig: penè] fatalis lapsus, ut de Chrysanthemo monuimus) in unam descriptionem conflatum. Primum *dio/s1puror, id est Iovis triticum indicat triticeis aut harundineis similem, aut congenerem: herba quinquuncialis, foliis rutae duplo [orig: duplò] maioribus, ramulis surculosis, crassitudine Iunci, quae ex utriusque deliniatione mixta sunt. Sed post addit lapillos magnitudine Ciceris, duritie lapidis, candore et rotunditate margaritarum, cavernulas habent qua pediculis haerent: quae postrema prorsum Lacrimae Iobeae quadrant, neutiquam Dioscoridis Lithospermo. Quod licuit illi quamplurimis in agro Romano locis videre: haud sane [orig: sanè] tam stupenda mirabilitate, si vulgo cognitum Milium solis intellexisset: eoque [orig: eóque] dicit, sibi non haerentem, sed vulsam visam plantam in Italia crescere, puta hortis. In Creta optima, nimirum nativo solo: quin tantus decor veluti candicantibus margaritis: ceteraque [orig: ceteráque] inibi verba, neutiquam deformi et tristi Lithospermo congruant, sed Lacrimae Iobae longe [orig: longè] hilariore et iucundiore aspectu:

quibus intus inest semen (ut idem dicit) et subtus cavernulae, neutiquam communi. Muttit hic Rapsodus Senensis, et superius [orig: superiùs] in Fuschium ineptit, et superiore volumine nobis Phalaridem vorarat.

*alwpe/kouros2 THEOPH. Cauda vulpis Monspelliensium.

[note: Lib. 7. capi. 10. ] HERBAM quam caudis Vulpinis similem et cognominem factam dicit Theophrastus, cum [orig: cùm] de superiorum collatione, tum vero [orig: verò] de ista Philosophi deliniatione, notissima est, frequensque [orig: frequénsque] maritimis ad Magalonam Aquas Marianas, et Monspellio propinquioribus. Pedem alta tota planta, albicans tenui canicie et triticeis culmis, foliis, geniculis et radicibus exilibus. Speciosiorem tamen ex flavo pallentem, paleo colore molliorem, et densa lanugine obductam, pilis delicatioribus et longioribus in Vulpinam caudam, etiam vulgi illic suffragio et nomenclatura, eleganter efformatam habet, qualem et unde [orig: undè] Theophrastus nomen mutuo habuisse dixit: sapore frumentaceo [note: BELGARUM. Melampyrum, Pli. stelefou=ros2. ] insipido. Huius autem non usquequaque accuratus interpres Plinius, videtur stelefou=ron (quam Melampyrum Belgii hariolamur) loco Alopecurum accepisse: uti descriptio liquido [orig: liquidò] docet. Nam quod [orig: quòd] nonnulli Plantaginem, etiam alii ortigen acceperint, non propterea plantago sit statim censenda, ut monuimus, variis adducti exemplis in Stoebe: sunt enim nomenclationes vulgi incertae, nisi certioribus stabiliantur coniecturis.

HOLOSTEUM DIOS. floribus albis vel *olo/steor Aeginetae.

[note: Perperam Fuse. Gramen. Ico: 74. ] HERBULA sit oportet tota tenella et graminea holostium, sic contraria notione dicta tota ossea, quasi nihil duri osseive [orig: osseíve] haberet: sic etiam Graeculi ta\ gluke/a id est dulcia fella contrario significatu, ut quae sint amarissima, vocant: sic etiamnum vulgus Iuam moschatam, et Unguem odoratum dictitat. Duae vero [orig: verò] sunt plantae gramineae, quarum altera perperam à Doctis: altera non male [orig: malè] forsan à nobis, proponuntur. Quamplurimis Galliae, Belgiae, et Angliae locis incultis, et viarum marginibus, exiles, tenellos videas et humi caducos, per intervalla geniculorum, bina folia gramineis breviora, acutiora, habentes cauliculos: floribus lacteolis Ornithogali, et Morsu gallinae minoribus: utriculos, Lini seminis, aut Anagallidis similes relinquentibus: Radicibus stamineis, albidis geniculatis prolixe [orig: prolixè] per terram vagantibus, gramineis multo [orig: multò] exilioribus, quibus tamen etiam hodie abutuntur quamplurimi Angli Pharmacopoei, graminis loco et ignoratione. Hanc Lutetiani Parisienses praeceptores iamdiu holostium opinati sunt.

HOLOSTIUM ALTERUM.

SED enim nostra haec multo [orig: multò] brevioribus et crebrioribus gramineis vix palmeis viticulis, et foliis exit Coronopi divisura, in superiore ambitu ex fusco virentibus, delicatioribus ferme [orig: fermè], ut Capillarium, sparsis, Radix tenuissimis cirris, et capillis pluribus Adianthi veri, ternos et quaternos digitos prolixa, pulla et albicans fuscedine. In Norbonae ad Veganium, et prope [orig: propè] Lugdunum, etiamque [orig: etiámque] in Alsatia Germaniae vidimus, saxosis et incultis sterilibusque [orig: sterilibúsque] collibus. Gustu exsiccat et adstringit, [note: SERPENTIna. ] grata satis et cuiusdam lentoris non immunis. Quare multo [orig: multò] certius quis hanc verum holostium profiteatur, [note: Est apud Mathiol. Fol. 494. ] quam [orig: quàm] SERPENTINAM vernacule [orig: vernaculè] vocatam et Mathiolo Holostium putatam, cuius radix adeo [orig: adeò] non est capilli tenuitatem assequuta, quod vult [gap: illustration]

Dioscorides, ut crassicie lignosa et fusca minimum digitum ferme [orig: fermè] crassa manifesto [orig: manifestò] conspiciatur. Reliquaque [orig: Reliquáque] planta capitulis et semine plantaginis: non molicella aut tenera, sed durior, rigidiorque [orig: rigidiórque], quam [orig: quàm] ut holostio datum sit. Folia illi iuncea, angusta, crebra, in terram procumbentia.

HOLOSTIUM MONSPELLIENSE

NEC quam Monspellienses Holostium suspicabantur probanda, propter eandem plane [orig: planè] radicis contrariam notam. Est enim (tametsi alba) lignosa, crassa, Iuae aut Cotulae, aut Cichorii aequalis, surculosa, statim folia Psyllii aut Coronopi non incisa tamen, albicantia, complura, et no~nihil lanugine pilosa emittens. Viticulis etiam et floribus Coronopi vel Plantaginis, sed albidis. In Monspelliensibus aridis olivetis, et non procul ab aruis viaque [orig: viáque] Boutoneti proxima frequens oritur. Exsiccat et haec nonnihil, adstringit, terreo sapore, subsalso, salivam ciente.

PHALANGIUM an MOLY PLI. fa/laggion.

[note: NON recte [orig: rectè] Dod. Moly. Fol. 348 ] NON sine dispendio nostrae cognitionis, et taedio conquisitionis omissa sunt folia Phalangii, in Dioscoridis Pliniique [orig: Pliniíque] deliniatione. Cui tamen multum [orig: multùm] diuque [orig: diúque], ut nonnihil quod belle [orig: bellè] quadraret, nancisceremur, a nobis elaboratum est. Lugduni in collium acclivibus ad Rhodanum, non procul ab arce nova Lucernae portae, et Pedemontis Tau rino, Eridanoque [orig: Eridanóque] flumini collibus vicinis planta est gramineis foliis latioribus, pallidioribus, caulem imum cubitalem et sesquicubitalem amplexis, ab uno ortu exeuntibus et reflexis, radice exili, fibrosa: plures pusillos ramos in summo promens, quibus ex pediculis flores aptantur candore et divisura Lilii, sed crebriore Asphodeli pares, nec absimiles. Semen angulosum pericarpio Lini, aut Asphodeli occlusum, sed multo [orig: multò] minus. Variis Londini et in Belgio hortis colitur, nomineque [orig: nominéque] Phalangii donatur. Multo [orig: Multò] sane [orig: sanè] aptius [orig: aptiùs] quam [orig: quàm] MOLY, seu Dioscoridis, seu Plinii, ut nonnulli voluerunt non indocti: nullo enim bulbo, ne quidem atra radice praeditum est, ut coetera taceamus.

PHALANGIUM CRAETAE Salonensis.

DUM Monspellio Calloprovinciae Massilaeam lusum iremus, cumplures commilitones per Craetam, glareosasue [orig: glareosásue], et fusas planicies Salonae, quae vocantur Craux de Salon, alteram non dissimilem huic copiosam collegimus, nisi magnitudine differentem, quae pedem vix aequabat: et folio minore quidem, sed crassiore, rigidiore multo [orig: multò], ad Garyophyllatam accedente. Iunio flos, et semen Augusto fundebat similia, sed minora.

PHALANGIUM. H. TRAGI.

PHALANGIUM vero [orig: verò] singularis iudicii Tragi, non Lilii flore, sed potius [orig: potiùs] papposo flore quopiam visitur Iunci, cui item folio, caule pedem alto, totoque [orig: totóque] habitu accedit, quo [orig: quò] etiam referemus.

PHALANGIUM MATHIOLI.

COMMENTATORIS Senensis vero [orig: verò] Phalangium pictum, uti pleraque alia, nec descriptum [note: Mathio. 833. ] nobis, nec multis doctioribus nusquam visum, (forte [orig: fortè] nec Mathiolo) qui quasi mutus foret, sculptori munus commentandi relinquit. Multus alioqui hic et alibi, in ex Ruellio et Plinio iamdiu pertritis locis vel interpretationibus conferruminandis.

ARUNDINES

Arundines Saccharina Indica Saccharum. Sacchari purgandi ratio. Saccharum Candum candidum. Candum violaceum venetorum Arundinis Indicae siue [orig: siué] Sacchareae mel, et Sal Indum Aeginetae. Mel apum. Oleomel. Manna, Rosseu Drosomeli vel Aereomeli, et Melisaccharum. Manna Israelitarum. Briansonnensis. Calabriensis. Vallatoria aequatica seu Phragmites harundo. *do/nac Sativa nostras. Fistula, vel Syringa et scriptoria. Nastos seu farcta, Toxica Theoph. Aulitis seu tibicinaria femina. Calamus odoratus Libani. Cannacorus, Canna Indica Neotericorum.

HARUNDO SACCHARINA INDICA.

NON modo effigie, quae illi co [orig: cò] Milium vel Panicum intuen ti offert, sed etiam natura et usu hunc proxime [orig: proximè] locum sibi vendicant Harundines: ut quarum radicibus tusis arefactis et in farinam molitis, etiamnum hodie nonnullae gentes panem non insuavem conficiunt. Quinetiam gramineo est sapore, etiam nostratis arundinis radix. Et ea quae Saccharum fundit delicias lautitiasque [orig: lautitiásque], tum culinae, tum Pharmacariae utiliorne [orig: utiliorné] an similior Miliaceis sit incertum est, idcirco hanc illis proxime [orig: proximè] subdere consilium est, Medius siquidem inter Miliaceas atque Arundinaceas videtur hic Saccharatus Calamus, nobilissimus hodie et orbi Europaeo iam multis ad Mediterraneum Oceanumque tractibusinquilina: ut Hyspanicis, Lusitaniae, atque amoenissimis Olbiae in Galloprovincia viretis, non procul, et ex adverso Stoechadibus insulis, quem virentem ini bi et alibi habuimus, et in Belgio meminimus. Septenum octonumue [orig: octonúmue] pedum calamos pollice crassiores, densis geniculis, fungosa, perquam dulci, succulentaque [orig: succulentáque] medulla obfarcta albida promit. Folia binos cubitos aequant, angustiora tamen Donacis, scabra et

secundum longitudinem striata, numerosa: Stolones harundinibus ceteris concolores, complures amplectentia, angustioa quam [orig: quàm] ea sunt, quibus Saccharatae Metae involutae passim apud institores cernuntur. Comoso flore, et quadantenus Sorgi. Radix ad Cannae radicem accedit, sed dulciore, succulentiore, minusque [orig: minúsque] lignosa: unde [orig: undè] germinula erumpunt sationi oportuna, resecta. Panguntur etiam taleae imae radici abscissae, atque belle [orig: bellè] primo [orig: primò] proficiunt in Gallia et Belgio, sed hiemis saevicia enecantur, humentis soli, sed tepidioris aeris [orig: aëris] et aurae alumnae atque amasiae. Laticem haec dat prorsum incomparabilis utilitatis esui potuique [orig: potuíque], secundae atque adversae valetudinis cuiuis [orig: cuiuis] aetati, sorti, et regioni plusquam mel merum, et meras cupedias. Nec tamen Indico hodie prima laus, tametsi ex India primum [orig: primùm] in citeriorem Asiam, Rhodum, Cyprum, aliaque [orig: aliáque] non pauca loca transmisissent. Nam hodie Canarium et Maderense longe [orig: longè] omnibus suavitate et candore excellit: quippe tametsi quod Genuam, Massilaeam ex India, Alexandria, et aliis Aphricae emporiis, Liburnicis Venetias asportant, saepius excoctum, candore marmoreo Canarium provocat: multo [orig: multò] tamen suavitate et dulcedine gratissima superatur. Dum enim lixivio illo acriore, quasi sapone ex calce parato, faeculentioris, nigriorisque [orig: nigriorísque] pinguedinis sordes eluuntur et absterguntur, uber dulcedinis gtatioris perit, atque nescio quid rancidae acrimoniae inuritur: unde [orig: undè] bilis gignitur, et sanguis uritur, caput gravatur. Quod quilibet nosse potest ex esu usuque [orig: usúque] Thomaei rubri vocati Sacchari, ex cognomine insulae, sub ipso ferme [orig: fermè] Aequatore sitae. Antuerpiam enim et Londinum Angliae, ubi defaecare solent quidam industrii artifices, si gustes adhuc impurum et rubrum, multo [orig: multò] suavius et dulcius reperias, quam [orig: quàm] excoctum, lixiviaque [orig: lixiviáque] et cortinas expertum. Et quia, qua purius reddant industria, caelant Pharmacopoeorum plebem: lubitum est hic [orig: hîc] monere. In Cortinam seu ahenum, sacchari Thomaei, vel alterius quantum volunt, immittunt. Lixivii fortis sola ex calce viva parati, iustum modum, et quod ebullitioni, despumationique [orig: despumationíque] suffecturum sit, affundunt: tum agitatione, scopulisque spumas tumidas multorum albuminum ovorum sensim affundunt, vicissim despumando, et rursum instillando, donec situlam plenam mellea et sordidiore pinguedine, despumando exemerint. Tunc probe [orig: probè] lympidum et fuluum factum syrupum, lixivio nondum absumpto, transmittunt per cilicium, colum, vel stamen, quo inibi festucas, quisquiliasque [orig: quisquiliásque] relinquant. Tum fervet denuo, donec exspirarit in vaporem lixivium. Quod si (ut fere [orig: ferè] fit) fervens saccharum impetu, artifice invito, labrum effusione, et ebullitione superet, non aquam: nam sic (ut illi loquuntur) decoqueretur, recrudesceretue [orig: recrudescerétue]: sed butyri momentum illico [orig: illicò] addunt, atque actutum resident undantes spumae. Iam è syrupo ad duritiem excoctum, saccharum in nolas, infundibulave [orig: infundibuláve] figlina vasa, (Veneti aenea) quibus subtus in angustiore loco inest foraminulum, prius [orig: priùs] fontana imbutas, Saccharo adhuc calente, opplent, eodem obturato foraminulo: recunduntque [orig: recundúntque] promo, cella, aut Hypocausto sicciore, tepidiore cumque induruerit. Metae ordine dispositae latiorem basim inducunt, luto ex figlina fusca aut pulla terra et aqua calida subacto dilutiore, loricam latam duorum triumue [orig: triumuè] digitorum. Quae crusta uti partim loci, partim sacchari tepore sicco et bibaci aruerit, demitur, nova apponitur: bis terue repetunt: sed singula in mutatione fusi mucronem in foraminulum immittunt, ut facilius [orig: faciliùs] effluat crassamentum pinguius, et sordidius, quod Syrupum vulgo vocant, Gallis Melasse: qua quidam improbiores pharmacarii, suos stercoreos syrupos condunt. Postremo [orig: Postremò] bis aut tertio [orig: tertiò] ex Metis erutum fontana liquefaciunt: rursumque [orig: rursúmque] in Metas infuso, reserant subtus foramen, superneque [orig: supernéque] lutum addunt, cuiusmodi diximus.

SACCHARUM CANDUM.

NOSTRI etiam est candoris impertiri discendi cupidis modum, quo Veneti Candum saccharum efficiunt. Primae notae, seu finissimi vocati Sacchari accipiunt vicenas tricenasue [orig: tricenásue] libras, pauca aqvula fontana, ut liquescat, faciunt: et ne [orig: nè] multum in multa aqua bulliat (nam flavesceret) et quia parum aquae inest illico [orig: illicò] in crassum syrupum abit. Tuuc arundinaceos bacillos, aut ridicas pusillas, quas prius cancellatim, decussatimque [orig: decussatímque] ad ollae imum, et latera aptarint, mersa saccharo syrupove [orig: syrupóve] calente, et vas paulo [orig: paulò] superius, quam [orig: quàm] medio tenus opplente, multum involutum bombace densa, vas cella, aut officina calefacta reponunt super assere, semimense aut viginti post diebus aperiunt os, et nondum concretum syrupum prius effundunt, repente affusa calida, ad syrupi eluendam

pinguedinem. Qua denuo et illico [orig: illicò] affusa, reponunt quovis calidiore, aut quovis alio loco: effractoque [orig: effractóque] eodem die aut biduo vase, pellucidi candoris crystallinas bacillis aggestas habent glebas, multo [orig: multò] durissimas, quas citius [orig: citiùs] ures, quam [orig: quàm] liquefacies igni, nisi liquore addito.

CANDUM VIOLACEUM.

PURPUREUM Violaceum aeque [orig: aequè] pellucidum, sed pulcherrimum, nec minus utile, solis Venetis, dum illic ageremus, notum, sic paratur. Sumito, exempli gratia, sacchari finisimi L. vi. liquescant et bulliant quam [orig: quàm] fieri potest paucissima aqua, donec ad tabellarum electuarium crassitiem deducatur. Tunc affusis unciis 24. expressionis coactae, compendiosae, et recens eductae ex frigida et violis contusis: aut potius [orig: potiùs] violacea stillaticia (ne vires colorue [orig: colórue] deleatur) recrudescat, seu (ut illi loquuntur) decoquatur, ut recedat ad syrupi superioris simplicis Candi crassitiem. Festucis olla, et eodem loco et modo paretur elegantissimum Violaceum. Dum saccharo percocto miscetur Violarum dilutum, vel expressio purpurea, qualem diximus, addendo aliquot guttas succi Limonum, vividiore colore et limpidiore diaphano placebit.

Denique utilissimum simul atque fragrantius, curavimus parandum, additis drachmis duabus Iridis candidissimae lacinia involutae, quae amica societate, solita est Violae fragrantiam et gratiam, tum addere, tum excitare, nec parum sic Arteriacis commodi adferre. Sic decet nitidum Pharmacopoeum parare, nec perpetuo [orig: perpetuò], quasi misellus foret seruitor, Seraphico Vercellensi radiato Apollini auscultare, qui imperat vas condendum et obruendum sterquilinio, ut fermentando et putrefaciendo (forte [orig: fortè] et ipse persuasus à Theophrastinis stercoreis Philosophis) suaves imbibat penitus fragrantias et vapores, stercoreosque [orig: stercoreósque] adsciscat spiritus.

Multa scitae elegantiae etiam è saccharo conflantur, loricantur, condiuntur, et concinnantur dulciaria et tragemata et gulae blandimenta: quibus quia prolixiora, supersedemus, consulto [orig: consultò] prolixitatis hostes perennes: nedum ut Triviales, prolixasque [orig: prolixásque] lites huc adducamus ex Ruellio, Manardo, Fuschio et aliis, Senensis exemplo. Ut quid enim quaerunt tamdiu et blatiunt tam multa, notum ne fuerit Antiquis saccharum? Sane [orig: Sanè] fuit, etiam Dioscoride et Galeno antiquiori Theophrasto, huiusque [orig: huiúsque] praeceptori Philosopho. Ait enim Theophrastus mel arundinibus Indicis excipi: eadem ferme etiam Aristoteles. Quod porro [orig: porrò] ulterius [orig: ulteriùs] tumultuantur et sciscitantur num illi usi fuerint saccharo hodierno? ex historia in promptu responsum: Galenus fas1i\, id est, inquiunt dicit, oriri scilicet [note: Sal Indum. ] in Indicis harundinetis Mel saccharum vocatum: igitur auditione magis, quam [orig: quàm] exploratione norat. Et Paulus facete [orig: facetè] censet inter sales SACCHAR, SALEM INDUM sapore dulci, saccharum innuens, dentibus ut sal fragile. Quinetiam Plinius, quasi valde [orig: valdè] rarum, nec adeo [orig: adeò] alimentosum vel familiare foret nostro corpori, inquit sumi quantitate nucis castaneae aut avellanae. Eoque [orig: Eóque] primo [orig: primò] è Graecis Actuarius, Medicatos sucos saccharo excepisse, nomenque [orig: noménque] Iosacchari, Rhodosacchari commentus fuisse putatur.

At Dioscorides paucis litem dirimet: Salis in modum concretum, et dentibus fragile saccharum, in India, et felicis Arabiae arundinibus, quod aqua solutum, potui, stomacho utile. Sed addit kalei=tai, id est, vocatur: utpote cuius non valde [orig: valdè] certus erat: quia usum tantum nondum ars locupletarat. Vocarant quippe rem minus notam propter dulcedinem Mel: quemadmodum sal Aegineta, propter concretionem duram lucidam, fragilem, et candorem. Rimas namque anulae harundines, prae senio, aut turgidae, agunt, excluduntque [orig: excludúntque] sucum saccharatum pauciorem, sed solidum, et salis aspectu, quale vulgatum arte excoctum saccharum, etiamque [orig: etiámque] ut Candum. Quia vero [orig: verò] admodum paucum et exoticum, minus erat notum, usuque [orig: usúque] receptum: quod neutiquam mirandum, cum Manna roridum, Lariceumque [orig: Lariceúmque], Europae multis locis familiare, illis pene [orig: penè] fuerit praetermissum: quia nondum commodum experimento auditioneve [orig: auditionéve] compererant.

Norbonensis Varro et Strabo, etiamtum ex radicibus sucum premi suavissimum, ex arundine arborea non nimis magna.

Strabo arundines Indicas gignere mel sine apibus: Igitur si meli/tths2 seu apis non est pensum, non erit mel, seu melissae excrementum, sed plantae: quam eiusue [orig: eiúsue] laticem, Sacchar Indi vocarunt.

Et Seneca à nobis facit: Inveniri in India Cannas, quarum humor pinguis, dulcisue [orig: dulcísue],

in mel abeat. Et sapor cannarum ferme [orig: fermè] omnis dulcis, radicis praesertim. Fluxiones sistit suffitu Saccharum. Et nostrate Candum, etiamque [orig: etiámque] vulgatum abstergit, oculisque [orig: oculísque] prodest, uti tempore Dioscoridis faciebat Spontaneum: quare idem esse nulli controversum. Nec hodie foret ignotum illud Antiquorum: cum universa pateat per Mediterraneum et Oceanum Aethiopicum Arabia et India.

MEL APUM COMMUNE.

SACCHARO nobilitate, utilitate et origine proximum mellis nectareus liquor: quem largita videtur Phronaea populis ferme [orig: fermè] omnibus, praesertim apud quos sacchari arundo nullo nequidem mangonio, cultu vivere quit. Eadem utriusque natura, ortus et ferme modus videtur. Verum mel calidius, acrius, aereum [orig: aëreum], magisque [orig: magísque] igneum et spirituosum: unde tantopere prodesse senio confectis et calori languido, Democratis exemplo fertur. Nec abs re sane [orig: sanè], quippe vini saccharique [orig: saccharíque] vigorem, vitam et efficacitatem mel merito [orig: meritò] [note: MULSA. ] complexum esse quis dicat: MULSA enim, ubi aquae plurimum, mellis non multum, diuturna intestinaque [orig: intestináque] mellis ebullitione, in vinum vicinumue [orig: vicinúmue] saporem multo [orig: multò] utilissimum [note: MEDA. ] abit. Et Pannonica seu Polonica Moscovitarumque [orig: Moscovitarúmque] potionum MEDA vocata, atque Cambricorum Anglorum METEGLIN, suaviora sunt, et salubriora non paucis optimis vinis. Quarum quidem usum, quam [orig: quàm] scimus certo [orig: certò] profuturum Meridionalibus, tam lubenti animo illis hic [orig: hic] impertimur: quae sic habet.

Quibus semifrigefactis, inditis in vas vinarium, addantur fermenti panis, vel Alae, vel Byerae acidioris unciae. vi. vel quod satis sit excitandae ebullitioni et defoecationi. Et una [orig: unà] de licinia vel nodulo haec suspendantur merganturque [orig: mergantúrque], nec fundum tamen tangant arromata.

Rec. Cinamomi, Granorum paradysi, Piperis, Zingiberis, Garyophyllorum crassius contusorum an drach. ii. Florum sambuci Man. 1. in dolium mersorum.

Sinantur in cella vinaria tepente per hiemem: estate vero [orig: verò] in sole maneant 40. dies, usquedum adsciscat vineum saporem et exuat dulcorem ingratiorem mellis. Qui vinum colore ementiri cupiunt, panni Tornesolis (nomen sonat heliotropium purpureum verrucarium) Lib. S. addunt. Nonnulli efsicacius et gratius, addita vini tertia parte, reddunt. Haec si quis, non ut quottidiano potu, sed quasi medicato utatur, multum commodi percipiet, tum ad febres quartanas, tum ad cachexias, et ad morbos cerebri, quibus potus vini perniciosus, ut Epilepsiae et Analepsiae: adque noxas aquarum corrigendas, ubi hae multas putridas febres excitare solitae sunt: eoque [orig: eóque] Troglodytae, propter multos fructus aqueos, et putres aquas plurimo, tametsi fervida in regione sint, vescuntur pipere.

METEGLIN.

CAMBRICUS etiam ille potus Metegla, non patrio (uti putant illi) sed Graeco nomine dictus, ut multo [orig: multò] salubrior parari potest, ita multo [orig: multò] dignior qui Transmarinis innotescat: est namque altera liquida et limpida Septentrionis THERIACA. Eadem proportione ferme [orig: fermè] miscetur mel et aqua, addunturque [orig: adduntúrque] despumatis herbae siccatae quamplurimae, ferme [orig: fermè] numero sexagenae, bulliuntque [orig: bulliúntque] diutissime [orig: diutissimè] ad dimidias, interdum ad tertiam partem. Quo [orig: Quò] fit (ut contra quam [orig: quàm] ferunt vulgata Pharmaciae documenta) diurna coctione herbacei viroris et saporis exuat fastidium, adipiscaturque [orig: adipiscatúrque] vegetiorem, et quasi tertiam quandam peculiarem alendi vim, et gratiam saporis Malvatici vini aemulam, nec minus duratione perennem. Triennii enim et quadriennii colore, crasi, et sapore malvatici vel Muscati Meteglam non raro [orig: rarò] illic bibimus. Quottidiano haec senibus

potui placet, et plurimum [orig: plurimùm] prodest: nec adeo [orig: adeò] temulentiam vertiginosam, sed amoeniorem facit. Multo [orig: Multò] aptior foret et utilior, si Medici Docti Instituto, quilibet sibi accommodam parandam curaret.

Quibusdam naturis, etiam hepate calidioribus, mel ieiuno sumptum ventriculo, multum [orig: multùm] conferre scimus, et compertum (secus quam vulgo [orig: vulgò] videatur) maiore copia et satietate ingestum crudum purum Anglicum plus prodesse, quam [orig: quàm] moderate [orig: moderatè] sumptum Hispanicum, optimum putatum. Quippe acrius Atticum, Notbonense, vel Hispanicum crudum, facilius in bilem abit, magis sanguinem adurit, et minus ventrem subducit, nec perinde [orig: perindè] recens hic [orig: hîc] habetur. Minus speciosum ac delicatum Anglum: sed quibusdam, praesertim saltibus et pascuis, ubi lana commendatior, lectum, ve[?]num aut aestivum, biliosa excrementa inferius extergendo pellit, et aciei oculorum prodesse putatur. Venetias et Veronam ad Theriacae confectionem delata saepius Graeca famigeratissima, Attica et Hyblaea mella gustavimus, fuluiora et puriora, sed minus [orig: minùs] candida Norbonensi aut Hispanico: quae duo tamen celebriora apud Francos, Germanos, Belgas et Anglos, adeoque [orig: adeóque] multo [orig: multò] cariora.

TURONES NORBONENSIBUS. Italis, Amigdalato.

ISTO Norbonenses Pharmacopoei parant placentulas nivei candoris Turones illic vocatas, ad alendum tabidos, et expectorandum crassos pulmonum farctus, simul suaves et utiles: utiliores tamen futuras Anglis et aliis ad Septentrionem populis, etiamque [orig: etiámque] PIGNOLATO dicto medicatiores. Nam Italis valde [orig: valdè] quam [orig: quàm] elegans et marmoreum niveum [note: PIGNOLATV[?]] PIGNOLATUM (hodie ex pulverato finissimo saccharo, et postea albuminibus et modica rosacea, et succo Limonum subacto, et donec summum contrahat candorem, atque pelluciditatem, agitato: pineis lotis, et siccatis furfuribus et abstersis, additis, et remixtis omnibus, vivido sed pusillo, puroque [orig: puróque] in igne exsiccatis, et in duritiem coctis, in morcellos digitum longos, conflatur) tametsi prodest et alit, tamen minus intro [orig: intrò] subit aut incidit et abstergit arteriae vel viscerum muccosos farctus, quam [orig: quàm] ex melle et amygdalis parati Turones, qui sic fiunt.

In pelui tamdiu frigida pistillo [orig: pistillò] ligneo agitantur, donec lacteum candorem assequantur. Tunc prunis cinere obrutis, ne urantur aut nigrescant, sedulo [orig: sedulò] versando pistillo ad suppositoriorum crassitiem iam fragilem coquuntur. Tum adduntur dulcium amygdalarum integrarum deglubitarum surfuribus torridis tostarum unciae, quantas excipere moles iam Pignolati specie potest. Calentes super Nebulis (quae crustula sunt) extensae ducuntur in placentulam, unciam crassam, latiore superficie, quam acie adhuc calentes in rhombos dispescunt. Medico volente, interdum adduntur pulvisculi gemmei, coralli, crystalli aut aliorum.

MANNA ARABUM TERENIABIN Drosomeli. Aereomeli et Melisaccharum: Manhu. *dros1o/meli.

POSTRIDIE quam Iova largitus esset victum Plebi Israeliticae, complutaque [orig: complutáque] fuisset humus, et conspersa rotundo semine Coriandri simili, minuto, albo, gustu mellitae placentae, aut specie Bdellii: ex quo districto mola, panes factitabant sapore libi ex oleo: Gens Israelitica mirabunda, cum primum haec caelestia, et nusquam antea visa munera fuisset conspicata, coepit dicere: MAN-HV, id est quidnam istud? Cuius nominis vestigia remansisse apud posteros Indicat Mannae Thuris Libani Palestinae montis nomen: cuius similitudo cum illo Bdellio simili Mannae nonnulla esset: unde [orig: undè] etiam verisimile

Latinis deductum nomen Manum, quod bonum interpraetatur perbonus Latinitatis auctor Marcus Varro. Et indidem putandum Medicatum istud Manna, quo de hic iam agemus, dictum fuisse recentioribus Graecis et Latinis. Eximium sane [orig: sanè] Naturae opus, ac mirabilitatis plenum: nec valde [orig: valdè] antiquis notum: indicio est quod [orig: quòd] pau cis et vacillantibus verbis illius meminerint, nec quantae esset ad purgandum salubritatis monuerint. [note: Lib. 5. Histori. animal: ] Theophrastus siquidem ex Hesiodo et Aristotele sucum mellitum ex aethere quercubus sive Robori illapsum putat, qual[?] Galenus proventu portentoso è Libani arboribus excussis memorat: et Celsus SYRIACUM MEL [note: MEL CEdraeum. Hippo. Sucus Mellius Theoph. Syriacum Mel Celsi. ] vocat: qui omnes persuasi fuisse videntur (praeterquam experientissimus senex Hippocrates, qui non aereum [orig: aëreum] sed CEDRINUM MEL vocat) nihil aliud esse Manna istud, quam [orig: quàm] roridum ex humo in aethera subuectum interdiu, vi et calore Siderum, vapidum spiritum, qui reduce nocte occursans frigori liquor refluus et quasi stillatitius factus, arbores, telluremque [orig: tellurémque] rursum, horis antelucanis praesertim irroret. Quam opinionem, ut improbare nolumus: ita etiam sequi, nescio quo modo, renuit animus. Quae nam tenuitatis tantae, partim aqueae, partim aereae [orig: aëreae], cuiusmodi ros esse videtur, destillatitia, ilico vel imbecillis Aurorae radiis difflari in auras solita, possit in grumos masticheos, gummosos, farinaceos, emplasticos, solidos et densos abire? Quin Manna etiam calidiuscula est, gravis ac pinguis, et solutu non adeo [orig: adeò] facilis. Imo [orig: Imò] soluta, liquori calido non uti mel, aut saccharum, mixta, perstat, sed plurima quasi aqueum respuens liquorem resinae gummi, et Caphurae factitiae modo rursum coit, et collecta vasis lateribus haeret. At imbrium caelestium proles nix, grando, pruina, gelu, ros, omnia frigida, neutiquam pinguia, sed facillime [orig: facillimè] vel calore, vel humore solvuntur, nec quicquam pinguis vestigii relinquunt. Quare suspicio magna est Manna non aereum [orig: aëreum] rorem, qui refrigerando, temperandoque [orig: temperandóque] diurnum aestum natura comparatus fuit: sed sucum vaporemque [orig: vaporémque] vivificum cuilibet tum arbori, tum herbae insitum iam per soles tempestivos et genitabiles maturitatem assequutum, qui extillans exspiransque [orig: exspiránsque] interdiu trans latentes corticis superficieique [orig: superficieíque] meatus, in auras à sole fervido dissipatur: noctu vero [orig: verò] ros consuetus illabens sese cum isto permiscet, atque ne dissipetur, partim obstat, partim se ipsum una fermentat, inque amicam naturam una [orig: unà] coeunt [orig: coëunt], ac demum quippiam

MANNA è RAMIS LARICIS.

[note: MELISACcarum. ] conflant mediae inter mel et Saccharum naturae. Quod quispiam MELISACCHARUM vocare possit. Istud nostrum paradoxum confirmat eorum diligentia Pharmacopoerum, qui ramos magnos praescissos Laricis et Fraxini, inque vinariam cellam, quo aestatis tempore Manna colligi solitum est, asportatos, Manna postero die, tametsi non perinde nitidum, conspectum sibi affirmabant. Quod etiam minus [orig: minùs] mirum videatur [note: Ros caelestis. ] illis, qui sciunt RORI COMMUNI deciduo purgatoriam vim inesse, non a se, sed foliis herbarum, quae abluuntur et absterguntur ab illo. Sic Brassicae foliis et Rosarum rorem exceptum detergente, nitroso et laxante succo magis lubricare certum. Eapropter consulto huic infundunt Rosas nonnulli ad syrupum Rosarum ex infusionibus. Quare cum quilibet observare possit post ramos et truncos avulsosue surculos, vel etiam radices Laricis, Pineae, Iuniperi, et aliarum gummosarum aut tediferarum arborum gummi, Lacrimas et micas etiamnum in superficie congeri atque concrescere, quas ideo [orig: ideò] propter similitudinem Manna Thuris Graeci, Rustici autem Norbonenses Metaphorice in Iunipero et Teda glaciem, Galli Vernicem vocant, poterit secum perpendere idem Larici, Ornoglosso, Amygdalae, Prunis ac aliis quamplurimis usu venire posse. Quin quod de oeleomelite Norbonensi diximus in Olea Aethyopica magis fulciatur haec persuasio, alioqui et rara observatio est, neque à quoquam recentiorum literis prodita, quin potius [orig: potiùs] à nonnullis quasi fabula foret excepta, nec ipsimet assentiri recensioni aussi essemus, nisi oculis manibusque [orig: manibúsque] id comperissimus in Provincia Norbonensi maritima, non procul Monspellio urbe tam lauta quam [orig: quàm] nobili.

OELEOMELI.

EX olea arbore vulgari perquam [orig: perquàm] amara tota et ingrata, cortice, caudice, fructu nondum sale condito, emanare MANNA vere [orig: verè] melleum, non solum colore, sapore, sed etiam duratione incorruptum experti sumus. Habemus namque partim iam duodecim ab hinc annis collectum à Rondelletio praeceptore aliquot uncias, partim à nobis quinque ab hinc annis, cum eo nos duxisset Stephanus Barrallius Monspelliensis Dioscorides vocatus, atque in tenellis ramis et stipitibus Olearum arborum tam insolitas divitias affatim nos latere monuisset. Tunc enim rimosis è corticibus, partim scalpello sauciatis, satis excepimus non modo [orig: modò] ad explorandum, sed etiam amicis impartiendum. Verum [orig: Verùm] non nisi propemodum pene matura oliva ac nigricante vel purpurascente, quam Novembri et ingruente Hiemis soevitia decerpunt, quisquam reperiet mel istud: ut nos plebecula monebat, quae interdum tantam copiam ramis aggestam se vidisse una aut altera die ante vel post D. Catherinae festum aiebat, ut aviditati explendae pueri et mendici eo [orig: eô] certatim confluerent. In proximis vinetis pone fanum fune-cinctorum Franciscanorum, via ad Latrensem portam, etiam nonnihil emanabat, et plurimum ferebatur Lunellae extillare, praesertim sectis maioribus truncis, è quibus initio melle liquidior latex glutinosus effluebat, postea inibi residens aliquamdiu frigore densior evadebat, atque non tam mel quam [orig: quàm] Manna verum praese ferebat specie, gustu, sapore, concretione omnium comilitonum iudicio qui degustarant, inter quos Iacobus Utenhovius Gandavensis generosus, et multarum literarum Medicus doctissimus. Quin iam dum haec proderemus, cum multi alii degustarunt et mirati sunt, tum Medici singularis eruditionis, universaeque materiae medicae consultissimi D. Parisiensis Drovetus, et D. Penius Anglus.

An cum Arabes exscribunt forte [orig: fortè] de Galenico Manna rorido, quo compluerat arbores Libani atque lapides Iuppiter, hallucinantur nominis et naturae affinitate, interpretati nempe quae Graeci antiqui de latice illo mellito suavique rore antelucano, qui instar sudoris exspirantis, partim è puro sudoque [orig: sudóque] aeris [orig: aëris] ambientis madore, patimque ex potiore genitabilique cuiusque arboris et herbae saliva gutticellas lympidas et praedulces in arborum foliis et herbarum constituit: unde mellis apum ortum et naturam facile [orig: facilè] quis assequetur? Sane [orig: Sanè] sic videtur, nec enim manna illud sordidum, gummosum, granatum, quisquiliis

arborum mixtum, in ramis lapidibusque [orig: lapidibúsque] diu delitescens, non Sole Caniculae fervido, aut imbribus ita facile [orig: facilè] liquescere solitum cuiusmodi ma~na intelligunt Arabes, idem cum rore aethereo. Eapropter Grecorum Stillatitiam aere [orig: aëre] úmue rorem mellitum illum tenuem, neutiquam Manna Iudaeum Arabicumue [orig: Arabicúmue] putamus, sed grana ista Mastichina pellucida, solita è ramis foliisque arborum elabi prae copia, rotunditate et lubricitate granorum, succussatione et ventorum impetu, qui montes crebrius [orig: crebriùs] perflant, sicque [orig: sícque] colligi in montosis syluosis humi, et ideo putasse quosdam instar grandinis è Caelo manasse. Istud nostrate porro [orig: porrò] nos quasi utrisque naturae cinnum et particeps plurima arborum genitabili saliva suavi et madore, qui cuilibet inest pro sua natura plantae varius, conflatum putamus. Cui dum occurrit noctis periodus anteculana frigidiuscula, quemadmodum tunc coacto in Aethere vel aere [orig: aëre] vapore aqueum facit ROREM vocatum, sic in arboris superficie cogendo et ad [note: ROS. MANNA quomodo fiat. ] densando exspirantem per latentes poros mellitam exhalationem, sistit inibi manna. Quae eadem causa efficit, ut ficus suos fructus noctu maturare vere [orig: verè] dicatur, non propter quem apud Plutarchum Graculi Lunae afferebant calorem peptiko\r, quippe illi noctu silente aeque [orig: aequè] bene [orig: benè] maturitatem assequuntur. Sed quia ficunleus cortex, laxae cum sit texturae, [note: Ficuum maturatio. ] uti tota arbos, facile [orig: facilè] Solis radios admittit, qui spiritum caloremque [orig: calorémque] insitum lacteo liquori dissipant interdiu, unde concoctioni officitur: at noctu hic [orig: hîc] non difflatur, eoque [orig: eóque] maturitati impenditur totus, quam celerius [orig: celeriùs] et perfectius [orig: perfectiùs] absolvit, nisi propter laxitatem arboris et lactei succi ubertatem nimiam obruatur, ut in ficu Aegyptia evenit, quae ideo non nisi vulneribus saucia maturat quia plus iusto obruebat lac alimentumue [orig: alimentúmue] quod per vulnus effluxit.

Nec dispar modus opusque [orig: opúsque] mellificii: ut enim efficit ex rore aut cum rore et succo [note: MANNA Israelitarum qualis. ] benigno arboris, nativa insitaque [orig: insitáque] vis Manna, sic ex utroque è floribus decerpto, suo calore et spiritu conficit apicula sedula, etiamque aliae volucellae insectae, carpto in truncis arborum humore, quem percoquant in mel album saccharo simile, sive Stercus suavissimum, quod etiam Hispanus à Vega magni nominis Medicus sibi visum narrat. Non enim rore solo caduco, sed suavi, odoratoque [orig: odoratóque] vapore, et plantae tenuissimo succo, quem suis sibi intestinis fovet apis, confit mel. Nam qui [orig: quî] possit ros Stillatitiusue [orig: Stillatitiúsue] imber aut vapor in Ceram, Propolidem, faecesque [orig: faecésque] quot continent favi abire? Quin mel gravius multo [orig: multò] oleo, vino, aqua, lacte, sanguine, quorum aemulatur aut superat dulcedinem. Quin amarum mel, improbum, venenatum, ex Absinthio, Erica, Oleandro et aliis. Cur non potius [orig: potiùs] è foliis Iuglandis aut quercus hauriat apicula, ubi plus nectarei et dulcis roris, quam [orig: quàm] è florum aridis calyculis? Nisi quia ubi optimus est aer [orig: aër], inibi optimum mel, modo [orig: modò] Stirpes sint natura aptae mellificio, sugantque [orig: sugántque] è solo probum alimentum. Sed haec latius [orig: latiùs] in Larice et Fraxino.

Hebraeum Germanicum notum, et Rabbinam admodum callentem Philosophiae habuimus, qui Manna istud purum et Mastichinum vocatum affirmabat esse idem cum suo Israelitico, Bdellii specie, Coriandri granis simile, melleo sapore, quale etiamnum est in Palestina, Syria et Arabia. Porro, nobis obiectantibus illius supercaelestes vires, portenta, et putredinem: Respondebat Iovam cunctipotentem pro eo ac ferebat sua voluntas, usum et fruitionem Mannae illis largitum fuisse, qualem, quantum et quamdiu illi visum fuit: reque [orig: réque] ab se condita uti solitum ad suam ostendendam sive gloriam, sive munificientiam, praeter et super naturae leges ratas. Sic quoque MARACH perquam amarum [note: MARACH] et salsum edulcuit iniecto ligno: et Arabicus sinus quasi medius sectus, vadum fecit proli Iovae, hostes vero obruit: Solis orbita cursum inhibuit et aequor montibus innatavit.

Mastichina igitur vel Granata vocata, quae hodie ex orientis Emporiis Venetiis et Genuae [note: Briansonnensis ] prostat, optima. Nec tamen spernenda Briansonensis ad Galloprovinciae et Allobrogum alpes provenire solita, qua universa ferme [orig: fermè] utitur Gallia, modo [orig: modò] delectus nitidioris, purioris, candidioris, et recentioris grani habeatur, qualem illic nos effractis è larice surculis copiosam habuimus, quae nec dosi, gustu et effectu purgandi nihil plane [orig: planè] cedere illi exoticae videtur, et multo [orig: multò] minoris emitur, minoreque [orig: minoréque] mangonii suspicione:

blande [orig: blandè] namque educit biliosa è primis venis et Iecore, éque pulmonibus pituitosa, veluti Lariceus liquor, Terebinthina Veneta vocata. Hac igitur, si illius Syriacae purae copia desit, aut CALABRIENSIS, utendum ab uncia 1. S. ad uncias 3. Calabriensem tamen hodie perpaucam, aut nullam inveniri, quidam institores qui illinc veniebant, planeque [orig: planéque] desiisse conquerebantur.

ARUNDO VALLATORIA.

OMNIUM Vallatoria notissima, ubivis Regionum udis humentibus marginum vallis lacunis et scrobibus aruorum, aggerum et moeniorum tesquis, et attegiis, rusticanisque tectis multum [orig: multùm] accommoda: sic et sepiendis tutandisque satis. Multi è radice gramminea, geniculata, prolixius [orig: prolixiùs] reptante, marini graminis graciliores exeunt culmi recti, ex pallore pulli, concavi: alterno pullulatu folia emittente graminea, miliaceis longiora, scabriora, firmiora: spicas fert Milii modo sparsas, lanosa, mollique cesarie nutantes et purpurascentes, maiores et elegantiores, cassidum plumas imitantes, quae ventis hibernis abripiuntur, nullo comparente seminum vestigio, radice namque etiam combusta et eruta, se ipsam denuo [orig: denuò] instaurat. Equidem quam nova depacta, albida, dulcis prolixa, et uti diximus graminea: quare scita consequutione grammeis et triticeis subduntur hic [orig: hîc] arundinacea.

*do/nac DONAX SATIVA NOSTRAS.

NON parum frequens haec hortis et Satis Galloprovinciae et. Norbonae, ubi colos ad nendum et clatras fenestris Rustici mulierculis factitant, flectuntque [orig: flectúntque] ad fornices topiarias, aliaque viretorum ornamenta, adque fulciendas vites humi depangunt. Similes istius sunt tubi illius Vallatoriae, sed proceritas et crassities magnam aequat hastam: densissimis geniculis, è quorum acetabulis vel cavernulis basis latioris prodit nervus medio tenus ambiens calami ferme spatium, intergenicula. Acori vel Schenae radix prolixa, tuberosa geniculis multis, late [orig: latè] huc et illuc subtus humum porrecta, albida foris intusque [orig: intúsque] dulcis gustanti. Ex qua usta Arabum Spodium paratur Pharmacopoeis [note: Spodium Antispodium. ] quamplurimis, tametsi ut non necessario [orig: necessariò], ita non magno commodo: quando melius nec difficilius ex Myrto aut Cithonio arbore, oleave (uti monuerat in Antispodio Dioscorides) conficerent. Longe [orig: Longè] tamen gravius delinqunt qui loco Palmae foliorum teneriorum harundinis huiusce subdunt radices: namque harum facultas ex alto cum vel spicula evellere prodatur, calida etiam auctore Dioscoride sit, plane [orig: planè] Palma contraria sit huic oportet, cuius ad frenandam cohibendamque [orig: cohibendámque] Chalcytidis vehementiam addita folia videntur. Verum isti audaculi, quid intersit foliane harundinis, quae forte [orig: fortè] quadrarent, an radices addas, quae prorsum adversantur scopo, supino fastu malunt nescire quam [orig: quàm] discere.

FISTULA vel SYRINGA, et SCRIPTORIA.

EADEM cum Donace harundine haec est, ut cernere est in Galloprovinciae et Corsicae udis et pinguibus prope urbes locis, compactiore est carne, minore et pollicem vel indicem digitum aequante crassitie, octonum denumque [orig: denûmque] pedum, radices et folia non disparia, Pueris etiam quaesiti calami ad maiuscula characterum crura delinianda: et haec uti superiores duae, cava.

NASTOS seu FARCTA, TOXICA Theophr.

RARIOR haec Europaeis, nota tamen iam diu harundo mediterranei et Tyrrheni maris mercatibus: ubi interdum à naucleris emunt senes, robustiores et adultiores Stolones, quibus scipionibus sive labantis vestigii fulcris utuntur: leves namque sunt elegantes et robustae. Exiliores Stolones vero [orig: verò] Scythae Asiatici et Syrii aptant ad iacula: quos emptos à quodam Pictavo circulatore Alexandro vocato habemus exiles, leves, politos enodes prorsum, rectos, solidos, nec graves, colore caesio pullo et purpurascente nitentes. Ioubertus Monspelliensis habuit, ni fallit memoria, perquam solidam et elegantem, puto ex Aphricae Argyera, non Alepo.

AULITIS SEU TIBICINARIA femina.

TAMETSI feminam hanc nuncuparit Dioscorides, tamen putamus nos à nostratibus vulgatis, non nisi textura delicatiore carneve [orig: carnéve] solidiore distare, proindeque [orig: proindéque] tubulam magis esse sonorum laeviorem et nitidiorem, cuius delectus penes aulaedos et tibicines esto.

INDICA FLORIDA.

EXOYICAE elegantiae pulcherrima planta haec, ambiguae inter Cannas et Acorum naturae et figurae. Ea ex semine Indiae Occiduae amicis in Belgio, deinde nobis Monspellii in horto laetos flores, Augusto ineunte, dedit: colos purpurae miniatae nitidus et vegetus: figura et magnitudo, numerus et habitus florum Gladioli, in ferulaceo vel harundinaceo bicubitali et tricubitali caule, laevore herbaceo, crassitie digiti minimi, quem circa geniculos ambiunt folia alterno [orig: alternò] et Acori vel Cannae, situ et ritu, magnitudine et effige hellebori albi adultioris. Radices Cannae nostratis sive Donacis vel acori palustris aequant, è quibus prima foliorum eruptio pereleganti volumine Hellebori albi erumpentis simulacrum ostentat. Rarissima in Italia et Gallia et Anglia etiamque [orig: etiámque] Belgio ubi tametsi quotannis novo ex India aut Lusitania semine ab elegantiae amasiis sata, tamen nec semper floret, nec frigus ferre potis est. Idcirco commodi medici adhuc ignoti: sed cui locus hic [orig: hîc] merito relictus, quo ad Acorum, plantasque consimilis vultus viam institutam pergeremus.

ACORUS.

Acorus Dioscor. Acorus palustris. Acorus Aquitanicus. Galanga Maior. Minor. Iris Domestica Florentinae. Iris Illyrica. Iris silvestris. Iris maritima Norbonensis an Medium Diosco. Perpusilla saxatilis Iris Norbonensis acaulis ferme. Xyris. Zingiber. Terra Merita, Curcuma Officinarum. Costus Arabicus candidus levis Syriacus buxeus gravis Zingiberis effigis. Indicus levis niger. E Moluca cortice rugoso. E Moluca lignosus. Officinarum duplex Dulcis Amarus Math: spurius suo loco. Zedoaria Zurumbet herbae. Zedoaria Thorae in Napellis. Zurumbet arbor in coniectaneis. Arnabo Pauli. Mamiras Paul, In Doronicis.

ACORUS DIOS: et *akoros2 THEOPH. Officinis falso [orig: falsò] Calamus.

[note: Effig: scite [orig: scitè] Mathiol. 21. ] NUNCUPARUNT itaque sic plantam hanc quia tai=s2 ko/rais2 sive pupillis aciei oculorum caliginosae mederetur, uti cognatae Zingiberis radices faciunt. Nam *akoros2 illa Theoph: Veneris mirifice [orig: mirificè] [note: Acori veri, Galangae utriusque, et Calami aromatici discrime. ] incentiva longe [orig: longè] alia est. Acorum vero [orig: verò] verum esse istam radicem odoram et geniculatam, et longe [orig: longè] ab utraque Galanga dissidere, etiam caculae officinarum sciunt, nedum viri eruditi, quorum factum opera, ut non solum innotuerit, sed etiam adeo usu recepta sit, ut pudor sit denuo [orig: denuò] illos rationum aceruos evoluere. Nec hodie Itali, Galli, Germani consultissimi rei herbariae, alio utuntur quam [orig: quàm] isto è Transyluania Moscoviticisque tractibus Venetias, Antuerpiam, aliaque celebriora Emporia asportato: ubi non raro [orig: rarò] etiamnum foliis integris visitur Iridis aemulis, cuiusmodi à Dioscoride descriptus fuit. Eapropter minime [orig: minimè] multis opus fuit verbis ad discernendum à Calamo aromatico has easdem radices, quas etiam perperam Calamum officinae statuere [orig: statuêre]: non enim modo [orig: modò] odore ceterisque facultatibus, sed etiam natura et effigie tota dissident. Nec enim Acoro Arundinis, sed Iridis caulis inest, gracilior et longior tamen: at Calamus non modo [orig: modò] cavi tubi harundinaceo caule donatur, sed assulatim frangitur. Porro cum hanc radicem ignotam tum Calamo suffecissent (ut fit meliorum penuria et ignoratione) demum proregem quasi Regem agnoverunt et tutati sunt. Quam pertinaciam etiamnum fovent plerique Salgamarii, potius [orig: potiùs] quam [orig: quàm] Pharmacopoei caecitate impudenti, sed non tanta infelicitate. Quippe aeque [orig: aequè] bene explet ista radix interdum descriptionis pollicitationes atque genuinus Calamus: intenso namque est odore, et praesentissimis ad muliebres morbos viribus.

ACORUS NOSRAS PALUSRIS Germa. Selb wasser Telien, id est Lilium aquaticum luteum.

[note: Mathiol. 22. ] VULGARIS nostratis haud aspernendae aut vires vel usus ut quidam minus vere [orig: verè] tradunt, qui primore lingua, non intimo gutture hanc explorarunt, cui aliquid acrimoniae gustando semper inurit, non quidem ilico prima impressione, sed aliquanta cunctatione. [note: Propior Aco. aut Galangae quam Iridi, propter radicis vim astritoriam. ] Idem experiaris in Phyllo Monspelliensi aliisque plantis, quarum vis calesaciens multa terrea mole est sopita. Nam tametsi illi odor ferme [orig: fermè] nullus, calor remissus, tamen aliis dotibus multos ad morbos peregrino praeferenda: plus namque roboris et caloris addit ventriculo, partibusque finitimis, quam [orig: quàm] illa quae suo feruore dissipat potius innatum calorem atque vires insitas populatur. Qui igitur illi nonnihil gratiae conciliant, Garyophyllis non secus ac Iuglandes, traiciunt, at neutiquam contemnendum experiuntur.

ACORUS AQUITANICUS.

PLUSCULIS abhinc annis eruta fuit quaedam Acori species in agro Tholosano, quam Pharmacopoei pro Schina et venditare et vaenundare ausi fuere [orig: fuêre]: quia facie esset haud ita dissimili, sapore ferme nullo, eoque [orig: eóque] Apio affini. Radice crassiore, densiore quam Schinae aut Galangae, concolore, praedura, fragenti contumace, lignosiore quam Schine, praelonga, tuberosis geniculis cincta: Harundinacea effigie Antuerpiam, Londinumque [orig: Londinúmque] delata Chynam ementita, propter quandam similitudinem, quae multos Medicos in stultam laetitiam coniecit, ratos se in Gallia Schinam invenisse, ad luis Venereae apparatum. Sed Acorum non Schinam gustus et eventus patefecit: astrictionis namque plurimum habet, tota est crassae, inertisque facultatis, nihil levitatis emplasticae, uti Schina. Morbo Neapolitano curando ineptissimam norunt, qui frustra saepius experti sunt: tametsi ad ulcera mala et strumas, non desint illi suae dotes.

Illas autem radices praegrandes, turbinatas, Americi orbis Schinam superioribus annis ementitas, in caput de apio servamus.

GALANGA UTRAQUE. *gala/gga.

NISI Gallatium Acorum, qui ceteris auctore Dioscoride anteit, depravarit in Galangae sive Galaugae flexum Arabica scola, ut quae speciem Acori Galangam sorte [orig: sortè] putarit, ignotam hanc fuisse antiquis Graecis necessum fateamur. Cum autem è proximo sermone auctorumque [orig: auctorúmque] descriptione Acorum nostrum esse Antiquorum genuinum liquet, tum diversum esse ab utravis Galanga maiori et minuta Officinis dicta, utriusque radices perpendenti perspicuum illico [orig: illicò] fit. Acorus namque albida, odora et amaricans etiam monente Galeno, effractuque [orig: effractúque] facilis, eoque ut colore, sic concretione similior Iridis, quam utravis Galanga: quia ex fusco intus forisque ruffescit, nec tundendo facile [orig: facilè] cedit, acriore quidem sapore et aromatico sed minime [orig: minimè] amaro, magis astringente, minusque [orig: minúsque] proinde vires vicarias Iridis ad muliebres affectus exserente, qualem optant Dioscorides, Galenus et ceteri classici. Quibus an notae fuerint utriusuis Galangae radices, ut incertum, ita nobis persuasum est iamdiu Acoro aut Iridi congenerem esse, nempe Acori palustris vulgaris radices habere, folia autem Iridis aut Xyridis nigricantia angustiora tamen. Alebant hanc, non multis ab hinc annis, horti Patavini et Veneti, ubi plurimum nobis visum virentem meminimus. Nec multo post [orig: póst] à fidelissimis et peritissimis herbariis accepimus hanc eandem è Syriae montibus evulsam, ubi vulgo Iris putatatur et nominatur, propter arctam foliorum potius [orig: potiùs] similitudinem, quam [orig: quàm] radicis colorem, odorem, aut efficaciam: astringendo namque roborat, ut Acorus palustris, nec tenuitate partium quanta est in Iride et Zingibere est, sine astrictione pollet, praesertim maior Galanga, quam hic [orig: hîc] intelligimus.

GALANGA MINOR.

ALIOQUI minutam sive minorem, quam vocant Officinae, an sit Cyperi species potius [orig: potiùs] quam [orig: quàm] Galangae aut Acori difficile sit statuere. Nam tametsi radices aspectu, duritie, odore, sapore et nonnihil figura Cyperum longum praeferant (quo quidem institorum fraude adulteratur, et permutatur) tamen folia si sunt Myrti (ut quidam Indicorum simplicium exploratores affirmant) non parum ab utroque illorum etiamque [orig: etiámque] maiore Galanga dissidebit, quam alioqui viribus, odore, sapore, colore et nomine proxime [orig: proximè] aequabat, ac forte [orig: fortè] superabat. Hanc tamen, ut et Zedoariam, Chinarum Emporia in reliquam Asiae Indiam, Europamque [orig: Europámque] occiduam mittunt: maiorem vero [orig: verò] Iava trans Aequatorem ditissima Insula Liburnicis in Septentrionem redituris venundat: unde [orig: undè] verifimile fit, aut diversas putatas fuisse Arabibus, aut non admodum notas Auicennae et Serapioni, utpote Graecos sequutis, ac propterea eos (ut solent de rebus peregrinis, parum que notis) caput duplex de ea instituisse: interdum duo admodum diversa simplicia in unum caput miscuisse, veluti ubi Cancamum historiae de Manna intexuit, geminato crrore, et quia Cancamum è caelo defluere, et quod in Sorbum excipi dixit, quae de Manna, non Cancamo, ramis fraxini vel Ornoglossi, non sorbi excepta intelligenda videntur.

IRIS DOMESTICA, FLORENrentina, Illyrica.

PRISCA gens horum florum conspicata amoenam varietatem coloriam et variegatam caelestis Iridis aemulam, quae opacae luridae nubis obice, Soli obverso luminis repercussu occursans aethera pingit, plantam Iridem vocavit: sic et Latini, Graeca nimirum origine quibus *iris2 etiamque [orig: etiámque] eri\s2, *ourani/a et qaumasto\s2 dicitur, id est, sacra caelestis atque admirabilis, qualem arcum foederis post diluvium à IEHOVA sancti narrat divina pagina. Hodie hanc tametsi admodum frequentem, tamen cunctae ferme gentes depravate [orig: depravatè] vocitant, Germani enim Silgen, Schwertel Flandri,

Itali, Hispani Lilium, Galli etiam Glayeul, propter arctam florum ipsorum inter se cum Lilio et Gladiolo similitudinem. Quod idem usu venisse Poetis [orig: Poëtis] et imposuisse Historicis in Hyacinthis et Liliis dicetur, de quorum tamen collatione facile [orig: facilè] noscitur Iris, et ab iisdem discernitur, foliis acutioribus, rigidioribus et latioribus quam [orig: quàm] Acori, aut Gladioli. Florum autem orae diductiores hiantesque [orig: hiantésque] magis, magisque reflexa foliola, sena ut plurimum [orig: plurimùm], quae alternatim in ansulae speciem curvantur, introque [orig: intróque] flexa staminum fibrillas condunt aliquot, quibus marcidis, aestate media fere [orig: ferè], siliqua Xyridis aut Acori palustris non dispari, anguloso item semine erui, sed minore, se prodit. Radice vivada, plantae quippe semper virentis, plena, solida, albida, multas in propagines per summum cespitem fusa: amaro, vehementi, acriori et fervidiore, dum recens est, gustu, ut et purgandi vi, quam arida facta prorsum amittit, multumque [orig: multúmque] feruoris ingratique [note: IRIS FLOrentina. ] saporis remittit, et odoratior, eoque [orig: eóque] commendatior evadit, praesertim TUSCA, sive FLORENTINA, hodie primam laudem merita. Quae plurima in Mediterraneis, non procul Florentinis montibus eruitur, multum temperic agri et aetheris ad Illyricos tractus [note: ILLYRICA] accedentibus, adeoque [orig: adeóque] praestantior ILLYRICA HABETUR: nam haec nonnihil ruffescit, minusque [orig: minúsque] nitida, cuiusmodi utuntur Veneti. Florentina vero [orig: verò] candidior et elegantiore aspectu, suavioreque [orig: suavioréque] odore visitur. Neutra tamen illic flaccida, rugosa, rancida, fuscave [orig: fuscáve] aut muscida insolatu fit, ut nostras, praesertim Septentrionalis, cuius sucum Hydropicis propinant Medicelli lectione practicorum freti quidam: incertum maiore ne cruciatu an incommodo aegros vexent. Ac tametsi Galenus Illyricae palmam statuerit, tamen cum idem sanxerit: unde quodlibet simplex, in suo genere quo est fragrantius, eo praestantius esse, de eius sententia Florentinae postponet quis Illyricam, à cuius bonitate tantum abesse Aphricanum, quantum animal vegetum à suo cadavere idem dixit: eapropter videtur haec Natalitiis gaudere neque admodum fervidis ut Aphricae, neque ita frigidis ut Septentrionum: sed montosis temperatis et riguis, cuiusmodi ex Hispania hodie valde [orig: valdè] odoratam laudatissimam ferunt, et ad fluminum crepidines canit Nicander Naronianam Illyricae non maritimae, sed Septentrionalioris et riguae à flumine Macedoniae, sic vocato.

Multiplicem igitur sortitur varietatem, non modo [orig: modò] viribus, ut diximus, sed etiam magnitudine, odore et potissimum florum colore. Cuius multiplicis venusta mistura, non modo [orig: modò] in diversis plantis, sed etiam in unius dumtaxat floribus spectanda venit. [note: VARIETAS] Elegantiae siquidem hortensis amantes non modo purpuream (quae ubivis ferme [orig: fermè] Europae ruri oritur, omniumque [orig: omniúmque] frequentissima visitur) sed etiam quasdam floribus candidis, liliaceis alunt, non item luteam, ut quidam doctus putat, ratus vulgarem aureis floribus ubique in pratis Acorum esse Iridem, cuius radices, ut idem Doctus Belga ait, tantopere astringunt, et plane [orig: planè] Iridis facultatibus adversantur, ut neutiquam futilis auctor literis mandarit, hasce vel duntaxat appensas appressasque [orig: appressásque] corpori quemlibet sanguinis fluxum sistere: quare maluimus nos Acoro aut potius [orig: potiùs] Galangis, quibus figura et viribus cognatior, reddere.

IRIS SYLVESRIS.

INODORAE duae irides, quas Silvestres vocant recentiores, minus [orig: minùs] obviae sunt, minusque [orig: minúsque] multo [orig: multò] aromatica dote commendabiles. Hortensi ferme eadem, nisi quia tota gracilior, harum quae plurimum squalidis saxorum marginibus sponte oritur, cultaque retinet speciem qua distat à sativa, etiam sapore ingrato, odore nullo in subalpinis Lygurum et Taurinensium passim occurrit, nec ulla potest esse earum, quas commendat Plinius seu Illyrica, seu alia.

IRIS MARITIMA NORBONENSIS an Medium Dioscori.

NEUTIQUAM trivialis venustatis est haec altera quam verbis et typis hic [orig: hîc] appictam damus, primum [orig: primùm] in Nitiobrigum maritimis et sabuletis herbidis nobis lecta, diuque [orig: diúque] D. Assatio Monspelliensi medium putata, riguis herbidis cis lacum non procul

ab oppido Frontignana ex adverso montis Ceti multa, nec usquam alibi universae Galliae aut Italiae facilis repertu, nisi maritimis illic: quare num in Germania etiam reperiatur aut Helvetia, fides penes recentiores esto, quibus malo assentiri, quam [orig: quàm] tantilla de re rixari, tametsi radicis erutae recensque [orig: recénsque] effractae nullum unquam olfecerimus Armeniaci mali odorem, qualem illi inesse ait Commentator. Radix, caulis, folium, siliqua et semen, Iridis illi, sed minora, minusque [orig: minúsque] aromatica, saltem quibus locis natalitiis nobis observata est, nempe [orig: nempè] ut plurimum humidis et incultis. Flores tamen Calendis Iuniis aptius [orig: aptiùs] Xyridem colore et figura foliolisque minus [orig: minùs] repandis exprimunt. Sapor illi fervidus, amarus, tenuitas multa, quam etiam medicis expetimentis compertam habemus.

PERPUSILLA SAXATILIS IRIS acaulis ferme.

MINIMA et rarissima omnium etiam Norbonensis haec: radicis plexu, substantia densa et colore Illyricae non absimilis, caule vero nullo, praesertim natalitiis, folio latiusculo, rigido, mucronato, palmum alto, cuiusmodi Gladioli: flore, semine siliqua, Xyridis fetidae. Haec mox quam è terra assurgit Chameleontis albi modo pu silla humilisque [orig: humilísque] remanet, proindeque [orig: proindéque] nonnullis Chameiris nuncupanda videtur. Plurima oritur in agro Norbonensi, locis aridis et saxosis, secus specum illam sesquimiliare Monspellio dissitam, via qua Frontignanam itur, in cuius cautibus et rupium commissuris frequens adolescit prope Ferulam.

XYRIS sive IRIS a)gri/a THEOPH.

[note: Matht fig. 991 ] ETIAMQUE Xyridem ob folii similitudinem quasi rasorium cultrum aut novaculam dixere [orig: dixêre] apposite [orig: appositè] prisci: est quippe folium ancipiti novaculae similius, acutiore acie, et [note: SPATULA Foetida. ] tenuiore rigidioreque [orig: rigidioréque] quam [orig: quàm] Gladiolus et Iris mucrone. SPATULA FAETIDA VULGO dicta, quam severiores isti notarum exactores, cum improbant, indicant se nec multas plantas vernaculis natalibus eruisse, neque virium periculum multum fecisse. Dum enim nescio quid coloris et magnitudinis desiderant in radice et flore, non meminerunt utra~vis harum, ut plerasque alias, facile [orig: facilè] nonnihil non ita magna de causa mutari. Etenim si Iridis radices et floraes colore, magnitudine, densitate, bonitate et odore adeo variant, ut cum Florentina si nostram componas, longe [orig: longè] aliam colore et odore putes, quid ni possit tantilla mutatio Xyridi contingere, quae etiamnum omnibus vulgo [orig: vulgò] vocitatur Iris: quemadmodum olim Theophrasto a)gri\a Iris dicta fuit? Quin Illyricae et Sclavonicae radix subruffa, nostrati pulla et cineritia: Hetruscae autem candida, eximia fragrantia, nostras vero ingrata ferme faetet: et ubi platu/tera folia et cacumine acutiora dicit Dioscorides, innuit medium folii latius, aut ventriosius, summum vero [orig: verò] multo angustiore mucrone, cuiusmodi prorsum Spatulae nascentis sponte [orig: spontè] quibusdam praesertim Galloprovinciae et Angliae, ubi quam [orig: quàm] uberrima, prope uda prata et littoreos maris aggeres inspicere licet. Eamque si conferas ruri enatae Iridi in parietinis et siccis glareosis, angustiore observabis folio: et caules etiam cubito maiores, plures, glabri, teretes, crassitie mediocri per media folia recti assurgunt: floresque [orig: florésque] in summo promunt Iridis Silvestris, ternis foliolis surrectis, nec reflexis, purpura saturiore Violae Martiae, et in medio venis nonnullis luteis, et phoeniceis apparentibus Iunio et Augusto in Anglia. Siliquis, item Iridis

triquetris, trinaque [orig: trináque] carina dehiscentibus: quando maturuit semen, quod rubrum, nitidum, rotundum, gemina secundum longitudinem serie, conditur in siliquarum membraneis loculis, aut praesepiolis, uti in Paeonia, Orobi, ut quidam ex Oribasio legunt, aut fabae, non vulgaris nostratis, sed antiquae et Dioscorideae, quae multo [orig: multò] minor, et nostrate rotundior fuisse probatur à doctis. Radix (facilis enim et frequens mutatiuncula makra\r in mikra\r ) parva, geniculata, fibris multis donata et Iridi concolor, similis aut fusca. Ea vi et acrimonia praedita, tametsi Cotulam aut cimices oleat, ut multorum nostrae aetatis Medicorum monumentis et experimentis constet ea praestare, quae Dioscorides Xyridi reddidt. Quin non modo [orig: modò] Iridi similis facie, sed et viribus anteit, tum ad ulcera, ossaque [orig: ossáque] desquamanda, tum intro sumpta decocto aut succo, vehementius lotium ciet, et sudores, sed pharingem adurit ferme [orig: fermè]. Si multa decocto bibatur, vomitum excitat, et tormina ventris, uti Iris facit. Gustavimus acre, et quod in Angliae maritimis ad Brumam ferme usque in siliquis pendulis hiantibus visitur.

*ziggi/beri ZINGIBER.

Gall. Zingembre. Ital. Gengevo. Ger. Ingber. Flan. Bengeber. Ang. Genger. Hispa. Gengiure

EST etiam Zingiber, aut Gingiber ut in Plinii codice legitur, herba et nomenclamentura Barbara, antiquitati viribus quam facie notior: ut cuius Dioscorides reliqua descriptione supersedens, radicellas dumtaxat parvas, ut Cyperi memorat, cui tamen nec similes admodum, et multo [orig: multò] maiores sunt, nec pendulae Cyperidis ritu, sed Iridis modo implexae. Iamque plebeculae ubique gentium notiores et usitatiores, quam ut fusiore egeant Historia. Verum [orig: Verùm] reliquam effigiem, quae est tota Iridis aut Xyridis, ex virore nigricantibus foliis surrectis, hic damus nulli dum depictam, qualem alebat Antuerpianus civis perbonus, perindustri us et peritus Pharmacopoeus Guilielmus Driesch, cuius munere habuimus: tametsi flores, utpote Septentrionali rigidoque [orig: rigidóque] caelo nullos prompsit. Imbecillo stomacho vires instaurat, calorem fovet, aluumque [orig: aluúmque] emollit Dioscoridi: nempe si maturae sed tenerae recentesque [orig: recentésque] radices comedantur, nondum exhausto humido lubricante et purgante, uti vidimus in Iride, quare vetustiores siccant potius et sistunt alvum. Succulentae autem recens conditae, multa commendatione ex Indiae variis locis, nec non Aphricae finitimae in Europam ultimam Septentrionalem et Meridianam voenum feruntur: tametsi iam vi emolliente exoleta, maceratas lixivio condiunt saccharo etiam nostrates Veneti, Antuerpienses et alii institores passim.

TERRA MERITA, CURCUMA Officinarum.

ILLAM radicem exoticam, Terram Meritam vulgo [orig: vulgò] vocatam, vel Curcuma Seplasiariis dictam, quam [orig: quàm] Zingiberis effigie nasci in India auditione acceperat Dioscorides, propiorem Zingiberi quam Cyperi putamus, etsi idem auctor speciem Cyperi esse apud quempiam legerit, eoque [orig: eóque] forte minus apte [orig: aptè] dixerit Zingiberis radices parvas, candicantes

odoratas Cyperi modo libro secundo: alioqui enim nisi perquam exigua illi cum Cyperis intercedit similitudo. At vires perquam similes quasdam habet (praeter Croceum sucum, quem mansu remittit) cum Zingibere, tametsi gustu ignaviore, ingratiore, dote autem reserandi viscera potiore: ideoque [orig: ideóque] hodie cursores et mulierculae cum Zingibere miscent ad Icterum. Vis autem psilothri illa fervida videtur elanguescere, longa temporis et locorum intercapedine atque teredine, cui eadem obnoxia est, sed minus quam Zingiber. Pictoribus et Chymistis, quam [orig: quàm] medicamentis hodie frequentior.

ZINGIBERIS EFFIGIE COSTUS Arabicus et Syriacus.

INTRICATIOR multo [orig: multò] Costi dignotio, utpote etiam plantae peregrinae Indicae, nec ullis liniamentis signatae, nobis tamen usibus et praesidio futurae. Spernendae tamen recentiorum contentiones et apponendae recensiones, quae doctis possunt esse argumento et emolumento ad uberiorem cognitionem. Sexto abhinc ferme anno, coepit vehi radix è Syria et Aegypto Venetias Zedoariae aut Zingiberis effigie, quam primus omnium singularis modestiae amicus noster Valerandus Donrez Flander Insulanus, et Historiae huius peritissimus verum Costum censuit esse, cui Gesnerus primum [orig: primùm] frustum inter magnam copiam Zingiberis forte [orig: fortè] repertum specimen futurum donorat Venetias ituro, indeque [orig: indéque] in Syriam Simplicium perquirendorum causa navigaturo. Radix intus candida, [note: BUXEA Costus. ] laevis, minime [orig: minimè] gravis, pollicem crassa, unciam et sesquiunciam longa, hinc inde tuberibus oblongis altrinsecus donata, odora, gustu acri, odore intenso et iucundo Cypressi aut Cedri Libani quadantenus, interdum et BUXEA visitur, uti vulgata odore et sapore similis, subamara utraque, cetera similes. Qui Turcae institores persaepe venditabant amico nostro, rati esse Zingiberem Silvestrem, haud ita magno pretio distrahebant. Ea Venetorum Medicorum collegio oblata, adeo placuit, ut dignam censuerint, quae inter lectissima Theriacae parandae simplicia, anno 1563 insereretur, quod paulo [orig: paulò] post factum fuit, iamque inde maiore copia advecta fuit Venetias. Et nostra opera factum fuit, ut amicis nostris Antuerpiae innotuerit, quibus misimus. Quae quidem, ut non esset Costus genuina, tamen quia et radix est, eximaque [orig: eximáque] odoris saporisque acris gratia aromatica pollet, merita videtur. [note: COSTUS Officinarum. ] parem Costo laudem et gradum, praeferendaque [orig: praeferendáque] non modo [orig: modò] FUSCAE GRAVI et INODORAE RADICI, Helenii compacta concretione ignotae, qua Officinae hodie abutuntur, sed etiam Zedoariae, quae minus odora, aromatica et gustu grata est. Quin ne [note: Costus niger. ] Angelica quidem praeferenda est, quam NIGRUM COSTUM, sive Indicum, propter insignes vires et odorem suavissimum hodie faciunt: non enim est adeo peregrina planta, [note: Costus Spurius Mathi: foli. 53. ] sed Europae familiarissima, nec admota urere solita, nihilque [orig: nihílque] adstrictionis habet, qualem Galenum in costo optare auctor est Senensis Commentator. Cuius plantam suis postremis commentariis insertam Costi nomine, nobis saepius [orig: saepiùs] ab Herbariis Illyricis ostensam, quia nihil Costo dignum habet, sed potius [orig: potiùs] facie Elaphobosci est, illuc reicienda.

COSTUS DULCIS et AMARUS.

COSTUM dulcem novimus nullum, nisi collatione quadam cum acriore et amariore Costo sic vocetur: quo intellectu quis Actuarium accepisse putet, vel eandem plantae radicem, quae dum recentior mitior multo, vetustior vero [orig: verò] amarore et feruore ingratior facta, amara aut inamoena vocetur. At Galeno nulla Costus non amara. Sedenim Arabes sequutis recentioribus indulgendum illud ut quaedam species Costi suaviore quasique [orig: quasíque], ut vernacule [orig: vernaculè] loquuntur, dulciore odore, feruore mitiore, dulcis illis dicta sit, et usu recepta: quo modo quis dicat Zingiber, Iridem, Helenium. Centaureum et plerasque [orig: plerásque] alias radices mitiores et dulciores, dum tenellae sunt: vetustiores vero et vietas acriores et calidiores. Id evidentius [orig: evidentiùs] exemplo succorum excoctorum natura vel arte, in Alce explicuimus.

COSTUS MOLUCENSIS Corticosus, rugosus.

DVAS insuper radices peregrinas Costum admodum simulantes, hic [orig: hîc] impertiemur can didis arbitris, ea benevolentia qua Rupellensis Medicus doctissimus Launaius easdem nobis, quadriennium iam est, impertivit. Ambas acceperat à Naucleris è Molucis Insulis reducibus, quarum altera maior arboris maiusculae cortex videtur, et figura Sambuci adultioris et cineracei, rugis et plicis frequens, sapore et odore aeque [orig: aequè] vehementi.

MOLUCENSIS LIGNOsus fervidior.

MINOR quidem altera radices Solani Silvestris valde [orig: valdè] quam similis, colore diluto pullo, gustu urente ut vix ardorem lingua ferre aut sustinere queat. Illis iam persuasum erat Costi esse speciem, tametsi parum odorum esset: quod uti non inficiamur, ita priorem ut potiorem retinemus, et hasce ambas Molucenses nempe, minus odoras iudicio studiosorum pictas subdidimus.

ZEDVARIA sive ZADURA herba et ZERUMBET.

PROSTANT itidem peregrinae duae radices in Officinis non perinde notae è totius plantae partibus, ut sunt celebres facultatibus. Neutra quidem Graecis memorata, sed duntaxat figura Zingiberis à recentioribus prodita. Earum quae notissima, Zedoaria vocatur: altera quae rarior ZERUMBET: et utraque ut nominis, sic generis eiusdem merito [orig: meritò] putatur, nec secus invicem differre, quam [orig: quàm] Cyperus rotundus et longus, videntur. Eoque Serapio Zedoarium eandem Zarumbeto dixit, rotundasque [orig: rotundásque] radices Aristolochiae describit et Zingiberis colore et sapore, in Chinis ultimis nempe Indiis oriundas. Auicenna autem, nisi sint eius tenebriones interpretes, permutatis nominibus contrarias plane [orig: planè] Zedoariae et Zerumbet affinxit comparationes: apud quem idcirco malim legere, Zedoariam Cypero similem, minus tamen odoratam, Zerumbet autem Aristolochiae rotundas radices inesse. Quod tamen parum interest rerum cognoscendarum cupidi vestigatoris. Satis enim discernitur apud Serapionem, modo sic accipat, utramuis harum radicum tuberosam esse, ac quemadmodum Doronicis sive Aristolochiis et oenanthis contingit variare oblonga tereti, vel orbiculata et nodosa mole radicis: sic evenisse Zeduariae herbae, cuius naturae, quemadmodum nominis est particeps Zurumbet, quippe amaror, feruor, odor, color, ingratus vehementior gustus, modus, durities, duratio eadem et usus ad Colicos cruciatus, praesertim adversum venenata, certissimus, unde nomen forte fluxit. Indeque [orig: Indéque] videntur Auicennas, Serapio ac Mauri nonnulli designasse antidota pluria, aut praesidia ad venena comparata, laxiore ut plurimum solent nominis ambitu, quemadmodum [note: BEZARDICA. Arbor Zedoar. ] BEZEARDICA generatim vocantur Arabice [orig: Arabicè], quae vitam tuentur: eoque [orig: eóque] quampiam celebrem arborem eodem nomine implicuisse Zedoariae aut Zerumbet foliis saligneis Citri odore, quae item ad Ze particula multum alludit. Potiorem etiam eam Zedoariam, quasi dicas antidotum, quae radicibus Napelli adnata foret, eiusdem venenati Napelli praestantissimam Theriacam merito dicit, qualem nos experti sumus, et eruimus copiosam variis in montibus, ut capite de Thora dictum. Ne dehinc porro [orig: porrò] Principem Auicennam veri [note: THORA. ] severum vindicem et serium Philosophum fabulatorem vocet ille Sabbatarius Indicarum mercium ex commentariis trivialibus Navigationum interpolator, qui valde [orig: valdè] vereor ne [note: ARNARO. ] metipse fabulas non parum multas effutiverit, certe [orig: certè] non uno loco multa praecipitantius [orig: praecipitantiùs] effutita satius [orig: satiùs] fuerat siluisse, ut de Calamo aromatico, Costo et aliis plerisque. Quem etiam non puduit, ARNABONEM arborem esse proceram apud Aegynetam Libr. 7

Cap 3. prodere, cum nullius prorsum arboris ac ne stirpis quidem mentio fit inibi de ARNABONE 231 pagina Graeci codicis. Bonum Medicum nimirum decepit Commentator Senensis, qui affirmat Arnabonem Pauli et Zarumbet Serapionis eadem esse, quod [orig: quòd] easdem is Zarumbeto, quas ille Arnaboni reddiderit facultates. At id secus est, nec Paulus ullam ullius plantae partem exprimit, sed tantum [orig: tantùm] dicit *tw=r *aromatico/ntwr esse Arnabonem. Et ut eadem scripsisset Serapio de Zurumbet quae ille de Arnabone, non tamen ilico id esse dictum oportuit, cum Zurumbet eidem Serapioni sit ipsa Zeduaria, radice nempe rotunda, adeoque [orig: adeóque] Auicenna plantam Cypero similem sed minus [orig: minùs] odoriferam dicat. Quin Isacco utroque illorum antiquiori Zurumbet radices sunt Aristolochiae rotundae colore et sapore Zingiberis similes è Chinis petendae. Sed enim illusit doctissimis viris (unde [orig: undè] hanc hausit labem Commentator) nominum anceps allusio, ut dudum monuimus. Ergo Zeduariam triplicem innuere voluisse Arabes putamus: Oblongam nimirum vulgatiorem, Cypero propius [orig: propiùs] accedentem, et huius speciem Zurumbet officinis infrequentiorem, nobis rotundam dictam, tertiam autem luculentam arborem minus [orig: minùs] hodie cognitam. Illas itaque, quia recentiores foliis et natura Zingiberis aemulas deliniant, nec nisi radicum figura distare affirmant, huc non incommode [orig: incommodè] attexuimus [orig: attexuimùs]. Si cui autem propius Zeduariam videtur exprimere noster Costus Syriacus Zingiberis radice simili et maiore, sua sane opinione fruatur: nam et hanc dicunt ab usque ultimis Oceani Orientalis Chinarum plagis in Persiam et Syriam, ubi etiam, sed pauca, oriatur, transmitti. Probabilius tamen vulgatiores veriores esse, cum sint sibi per omnia similiores, ut Castani-bulbi cum coeteris oenanthis, exemplisque aliis superius ostensum fuit. Arnabonem vero [orig: verò] Pauli et MAMIRAM, [note: MAMIRAS. ] nobis ignotam adhuc esse, forte [orig: fortè] et fore magis dolendum, quam [orig: quàm] mirandum: cum priscorum pudor non ausus sit res peregrinas, neutiquam compertas temere [orig: temerè] posteritati [note: NARCAPH. ] figurare: unde NARCAPHTHON corticem aromaticum, ac pleraque alia thymiamata famigeratissima nullo signo memoriae mandata fuerunt. Mamiram tamen qui Doronicum unum quodpiam arbitratur, neutiquam infirma coniectura nititur: at qui Arnabonem eiusdem Zurumbet Arabum hariolabitur, verum si dicat, illum putato vatem optimum.

IUNCI et IUNCEA

Cyperus sive Iuncs anglosus. Rotundus Maior Minor Syriacus, Longus odoratus. Longus inodorus. Gramineus. Trasi. Papyrus Nilotica. Papyrus latifolia Brasilia. Arundo Papyracea. Sparganium. Typha. Typha minor. Stoebe. Phleos Theoph. Schoenanthos, sive Iuncus edoratus Libani. Nardi spica. Nardus Gangitis. Iuncus Laevis vulgaris. Acutus duplex. Aquaticus. Maritimus. Bombycinus, Gnaphalium Tragi. Cyperoides, seu floridus paludosus.

CYPERUS, sive Iuncus angulosus.

NATURAE natalitiorumque cognatione succedent Iuncea Cyperorum seriei, ut etiam Theophrastus innuere visus fuit, cum Cyperum, Papyrum, [note: Effigies Math. 26. ] Calamum, aliasque [orig: aliásque] palustres recensuit. Dicta autem ku/peiros2 aut ku/peris2 videtur à radicis effigie, quae pyxidulam, aut poculum pusillum vasculum [orig: vasculúm] ve imitatur: sic etiam apud Theophrastum folliculum Ulmi ku/peris2 legitur. Huius certior multo [orig: multò] Historia quam [orig: quàm] cognatae Curcumae, sive Cyperi Babylonici putati, de quo superiore capite, propterea quia non multi sunt anni, cum quidam horti Itali rariorem, rotundum vocatum alebant, nosque [orig: nósque] copiam duorum generum Rotundi vocati ex Syriae Emporiis Venetias advehi vidimus apud Albertum Martinellum Pharmacopoeum peritum à quo etiamnum habemus. Quare plures sunt species, quam [orig: quàm] quot Dioscoridi recensitae fuerint. Nempe Dioscoridis maior et minor rotundus: uterque peregrinus, Syriacus vocatus Nostratium autem Longus odoratus, et Longus inodorus: postremo [orig: postremò] etiam Veronensium Trasi, que sane [orig: sanè] Cyperi sunt congeneres. Omnium effigies similis et eadem ferme [orig: fermè], foliis porraceis Asphodeli striatis, angulosis, rigidis Sparganii vel Iunci floridi aquatici, caule gracili, nitido, triquetro, iunceo, floribus item seminibus et cacuminibus pannicularum Iunceis spicatis. Uda, etiam scrobes et ripas fluminum, ubi Iunci, amant: quare merito [orig: meritò] Iuncum angulosum sine triangularem vocarunt antiqui et nos hic collocavimus. Omnium tamen in radicibus discrimen: Syriaci maioris etenim radices multis filametis implexae numerosae, glandularum instar aut filipendulae annexae rotundiores, olivis pares, intus albidae, foris subruffae, sapore minutae Galangae, odoreque [orig: odoréque] aromatico, antidotis maiori gratia et vi misceri solito.

Minor vero [orig: verò] radix duplo [orig: duplò] minor est, cortice fusco villosiore, duriore intus candore, alioqui et sapore et odore simili, non modo è Syriae montosis humentibus, sed etiam Illyriae et Apuliae consimilibus natalibus, ubi sponte provenit, in Italiam ferunt, emuntque [orig: emúntque] magno utramque harum, et ad Theriacae compositionem, ceraque oblinunt ne teredine exedantur. Aptissimam enim Xylobalsami succedaneam iamdiu Patavina et Veneta collegia sanxerunt et usurparunt, tametsi commodiora hodie succedanea suffici possent ut sumus dicturi in Antibalomenis.

LONGUS HABITIOR.

NOSTRATIS duplicis Europaei frequentior multo [orig: multò] proventus et usus Septentrionalibus regionibus, ut Germaniae, Belgiae, Angliae et Galliae, quam [orig: quàm] Meridionalibus transmarinis. Harum pariter altera maior habitior, carnosior odoratiorque [orig: odoratiórque] est. Radices illi longae sibi cohaesu mutuo [orig: mutuò] implexae Polypodii modo, etiam odore suavissimo mulieribus notae, quae ex illa destillationes et pulveres instituunt.

LONGUS INODORUS.

ALTERA vero [orig: verò] minor inodora ferme [orig: fermè] neglecta, quam Theophrastini in Helvetia miscebant suis quintis ineptiis.

RECENTIORUM TRASI, sine esculenti Cyperi.

EST et haec prorsum è Cyperi genere, seu radices seu plantam reliquam totam spectes, eiusque [orig: eiúsque] natalia, nec differre videtur, nisi radicum sapore, qui gratus vescendo nec utilis [note: Tragos et Condrus Diosco. factitia. ] minus [orig: minùs] est, unde [orig: undé] nomen in vulgus Italorum manavit, quod forsan Tragum esse illam speciem frugis, quae Halicae speciem gerere quadamtenus describitur, secundo Dioscoridis Volumine, tametsi utraque illarum factitia est: at Trasi planta est equidem rara, nec uspiam Christianae ditionis oriri sponte [orig: spontè] solita, preterquam in amoenissimo Veronensium agro non procul ab urbe, ubi etiam colitur pingui riguoque [orig: riguóque] aruo, quo [orig: quò] nos, dum floreret Iulio mense, duxit optimus civis, Pharmacopoeus diligentissimus, Andreas Bellicoquus, cuius radices in Gallia, Belgio, Anglia satae non paucis amicis opinionem fecerant Cyperi rotundi minoris. Cui equidem par est et similis: agnitu tamen facilis, quia

candidior, pellucidior, nec odora, nec medicata, sed alimentoso dulcioreque [orig: dulcioréque] quam [orig: quàm] Castaneae sapore, unde vulgo, Dolce Trasi Veronae et Venetiis per urbes puerulos audias, qui radicum harum circumferunt voenum plenos quasillos. Crudas coctasque [orig: coctásque] esitant in bellariis, ad acres fluxiones commendantur, nec dubium quin ptisana ex iisdem parata multum profutura sit, addito Coriandri semine, et pauca Iride quemadmodum quidam parant. Afri, quibus etiam sponte [orig: spontè] oritur, Hab-alselim vocant.

CYPERUS GRAMINEA sive MILIACEA.

ACCERSENDAM etiam Cyperis hanc caulis natiuusque [orig: natiuúsque] locus suadent: est enim inodori Cyperi quadantenus affinis, brevior tamen foliis, quae ab imo orta medio sui tenus ferme [orig: fermè] caulem ambiunt pedalem, gracilem, ternis angulis asperum, coma donatum sparsa eleganti, et maiore quam [orig: quàm] pro sui magnitudine, copioso Milii aut Iunci referta semine, circum quam [orig: quàm] imam aliquot foliola enascuntur, ut in Cypero aut Papyro, lectam industria summae sedulitatis Medici Thomae Penii habuimus, ad Neccarum flumen agro Heidelbergensi.

PAPYRUS NILOTICA.

NON corticis sive libri cui inscriberetur, ut quidam putarunt, est Aegyptia Papyrus, sed plantae magnitudinis speciosae admodum, Cypero similis effigie, natalibus, etiamque [orig: etiámque] nomenclatura Aegyptia, qua in regione secus fluenta in Nili palustribus adolescit, nec è profundo emergit, sed tantum [orig: tantùm] è vadosis frutescit, non procul à ripis, ut etiam divina pagina narrat Mosen divinae spei et elegantiae deliculum puellum à matre invita eiectum prope Nili ripam inter Papyros, unde divinitus [orig: divinitùs] iussu filiae Pharonis eductus, indeque [orig: indéque] Moses vocatus, quasi aquis ereptus, fuit. Niloticam Papyrum, unde et qualem describunt Theophrastus et Plinius advectam hortique Pisani totius orae Thyrrhenae longe [orig: longè] amoenissimi et raris stirpibus ditissimi inquilinam factam vidimus, et florentem legimus benevolentia eruditissimi

Professoris in Academia Pisana Andraeae Acroariae Cisalpini, quo etiam hortante nonnullos Stolones Prpyri, et aliarum rariorum plantarum Gesnero misimus: quarum oblectatus peregrina elegantia, ut erat incomparabilis modestiae et eruditionis, non ita multo [orig: multò] post [orig: pòst] literis gratulabundis haec significavit. Rarum spectaculum sui mihi praebuerunt stirpes duae munera tuna rarissima, quarum illam Papyrum Niloticam vocas, altera, mihi tecum ignota est: sed nec illam novissem, nisi tu monuisses esse Papyrum Niloticam è Pisano horto lectam. Plinio videtur gemina Aegyptia et Babylonia ex qua praeparantur acu chartae divisae in praetenues, sed quam [orig: quàm] tenuissimas philyras. Tua vero [orig: verò] an sic possit parari nescio: Plinianae premuntur prelis plagulae et secernuntur scapo numquam plures quam [orig: quàm] vicenae. Plurima quae ibi habet Plinius non assequor, nec nunc cum Theophrast. conserre vacat, sed pervelim scire cuiusmodi tuae sint folia, et an non Cyperus sit, ut cum nostrum opus in lucem exibit curem depingendas, ac tibi acceptas feram.

Neutiquam mirum doctissimo Gesnero visam esse Cyperum, cum [orig: cùm] illi sit congeneris et simillima: verum elgantior multo [orig: multò] est, Iunceo harundinaceone triquetro caule, medulla farcto tomentacea, quae tusa glutinisque [orig: glutinísque] in speciem subacta ducebatur in bracteas Papyraceas, quae mutuo sibi appretsae folia crassiora conflabant scribendo apta, quemadmodum etiamnum fit ex laciniis linei panni contusi et in candidum gluten redacti. Medulla vero utebantur ex praecepto antiquorum, quemadmodum hodie Chirurgi Itali linamentis, et turundis ex medulla Sambucina aut Spongiae paratis, quo [orig: quò] suis poris melius saniem imbibant, suaque [orig: suáque] qualitate desiccando fistulas [orig: fistulás] latiores faciant, quod factitari solitum meminit Dioscorides. Stipitum numerosorum proceritas, laevis, nitida, surrecta senum [orig: senûm], septenumue [orig: septenûmue] interdeum cubitorum, quibus nuspiam, nisi ad imum folia insunt Cyperi aut Sparganii repanda: radices autem arundinaceae fibrosae, quas in Aegypto erutas asserebant non illic ortas, propterea quia semine caret, tametsi floribus est perquam speciosis et luculentam in ambitu caesariem effigiantibus: numerosis gracilibus thyrsulis, denso et aequabili comarum stipatu, et apicibus prominentibus, Ferulae in odum collectis, non ut Cyperi sparsis, quos circa ortum ambiunt radiatim scita folia multo [orig: multò] minora illis, quae sunt ad imum, uti in Cypero. Idcirco verisimile fit hanc veram Theophrasti esse, et Papyri descriptionem apud Plinium geminam esse, sed mutilam, éque duabus diversi generis Papyris confusam, nempe ex Aegyptia hac et ex Babylonia, cuius etiam alii scriptores meminerunt. Nam, ut nomen et res indicat, Theophrasti papyrus non alia est, quam [orig: quàm] Dioscoridis quae notissima omnibus, fuit ex qua praeparabantur chartae, et utilissima Medicis ad ora fistularum diducenda, nempe medulla, ut superius [orig: superiùs] ostendimus, etiamque [orig: etiámque] è Iuncea medulla hodie fieri scimus, nam ipsam chartam non esse, sed medullam, indicio est quod [orig: quòd] Dioscorides dicat cinerem crematae Papyri praestantiorem esse quam [orig: quàm] è Charta, et ipsos stipites neutiquam inseri sinibus aut fistulis solitos, sed medullam, propter commoda quae recenset Dioscorides. Ideoque [orig: Ideóque] aut usum tum funium, tum chartae obscurius [orig: obscuriùs] Plinius tradit, cum dicit: texuntur omnes tabula madente Nili aqua quod de funibus quis forte [orig: fortè] interpretetur. Et mox: turbidus liquor vim glutinis praebet, cum primo supina tabula schoedae illinitur longitudine Papyri, quae potuit esse segmentis utrinque amputatis; transversa postea cratis peragitur, premuntur deinde prelis et siccantur Sole plagulae, atque inter se iunguntur, quae medullae gluten in Chartas duci solitum innuere videntur. At ubi in Euphrate circa Babylonium nasci scribit, non eadem videtur describere, sed eundem usum habere chartas, quae divisae acu in praetenues, sed quam latissimas philyras praeparantur. [note: Folium saccha. involucrum. ] Quare et si ista folia admodum lata, quibus metae saccharatae adfetuntur passim involutae ex Austrinis trans Aequatorem Insulis vocari possunt Papyraceae, quemadmodum olim etiam folia Palmae et aliarum arborum, quibus poterat quippiam commode [orig: commodè] scribi, tamen non esse genuinam certum est. Quapropter consultius est, ubi defuerit haec nostra Papyrus, cinerem parare ex Cyperi vulgaris, aut Iunci magni aquatici medulla, utendum ad depascentium ulcerum rabiem feram compescendam.

PAPYRUS LATIFOLIA BRASILIA.

NEc etiam Paepyrum esse illud folium quod doctissimus Generus describit, vel inde perspicuum, quod [orig: quòd] Dioscoridi non folia, sed quidpiam certo modo paratum et planta Papyrus vocatur. Tametsi, ut monuimus, nihil obstet, quin folia haec, ut quibus concinne [orig: concinnè] admodum characteres ac quiduis aliud exarantur, poessit papyrus dici: presertim etiam cum iisdem vigeat locis, quibus Arundo Saccharata et coeterae aquaticae.

ARUNDO TAPYRACEA.

ADMODUM similis Papyri deseriptioni, et nulli non Galliae regioni familiaris, lacustris planta altera speciosae proceritatis, quam non semel in Lani torpentibus aquis non procul Monspellio conspicati papyrum Dioscoridis ut pote notissimam suspicati fuissemus, nisi illi scapi minus angulosi essent, senum [orig: senûm] octonum [orig: octonûm] ve cubitorum, crassitie et similitudine Typhae, sed harundinis in morem flore fastigiato thyrsi cacumine, folia item arundinaceis aut sparganii longiora, carinata, carnosa, carnosa, triquetra, radice ampla, crassa, multas lateratim hinc et illinc propagines fundente, urendo apta cum sicca. Ex foliis vero [orig: verò] texuntur tergestia, quas Mattas vocant, non secus atque è Iunco maiore, Sparto, Alga et aliis non paucis.

SPARGANIUM BUTO MOS. Theophr. Lib 1. Cap. 8.

AFFINIS valde Typhae Iunco florido Papyris et Cyperis Sparganium, qui idem boutomos2 id est admodum scindens Theophrasti videtur, nominis argumento id docente. Iisdem namque paludosis et rivis inter et prope illa provenit foliis cosimilibus [orig: cósimilibus], triquetris, dorso prominulo et carinoso, acieque utrinque [orig: utrínque] manu arripientis caesim sauciante, partim ab radice graminea, fibrosa, surrectis: partim è bicubitali caule alterno ortu sparsa et reflexa: inque alarum cavo globulos echinatos saure [orig: saurè] virentes, duros, firmos, Platani pares habente, gustu subastringente et sicciore, insipido. Sunt qui respuunt ut Senensis, nec tamen deseribunt, non magi quam [orig: quàm] Iuncum floridum vocatum, per eius commentaria hactenus minus sane notum, iniquius paulo [orig: paulò] tamen interpretantur duas voculas s2enwtera kai e/pikli/notera, id est angustiora, et inclinatiora. Atqui illa vaga nota latioris, angustioris folii, non saepe certa, saepissime [orig: saepissimè] contrario sensu accepta in Dioscoridis lectione, ostenditur alibi: et ubi dicit magis quam [orig: quàm] Gladioli inclinata, aperte [orig: apertè] indicat esse magis disparata et sparsa (ut sane [orig: sanè] sung) quam sint Gladioli, quae ut plurimum recta, et proxime [orig: proximè] caulem parallela assurgunt. Sed Commentatori illusit trivialis intellectio literae quae fic habet; folia ad terram inclinata magis, vel procumbentia.

TYPHA.

Italis, Mazza Sorada. Gallis, Masse de Ionc. Angl. Lattiis tayle et reede male. Germanis. Moßkloben seu Narrem kolben.

CYLINDREA turbinataque [orig: turbinatáque] florum effigies quasi Typhonis sese gyrantis turbinem, aut gigantis staturam minacem signaret nomen huic dedisse videtur. Earum est et haec quae non nisi certis natalibus nempe anmibus leniter fluentibus, et vada, stangnantesque [orig: stangnantésque] aquas et palustres efficientibus emergit, è radice iuncea caulis procerior interdum homine procero teres, rectus laevore coloreque [orig: coloréque] et parilitate illius Iunci fluviatilis maioris, quem prope [orig: propè] haud raro nascitur foliis ab imo exeuntibus alterno situ carinatis triquetris mucronatis Cyperidis: fastigium terti, papposaque clava clausum, sesquipalmum, pedemue [orig: pedémue] longum, quadam Tritici Turcici similitudine. Ventis abrepta lanugo pulla intus foris nigricans, cogitur à Tomaclariis mulieribus, et renibus aestuantibusque lumbis haud parum commodi adferunt pulvilli thoriue [orig: thoriuè] eadem farcti: etiam intusa pinguedini praesertim axungiae, aut larido illiquato, arcet ambustis partibus tumorem et inflammationem serique urentis collectiones. Quod prodiderunt ad Enterocelas tantopere facere, non huius reor, sed admotorum et aliorum mixtorum merito acceptum ferendum, nampe Hippoglossi, Gladioli, Bethonicae: unde malim hanc abesse languinem, quae et suffocationis periculum minatur, mures enim sice enectos vel plebs novit, et ineptiora cetera medicamenta efficit.

An vero [orig: verò] sit huic congener Theophrasto Cerealis Typha, tum sitne Zea Speautra Gallis, inter fruges diximus.

TYPHA MINOR.

IN agro Genuensi, qua confluunt Rhodanus et Arva Typha pusilla, sive Typhula exit plane [orig: planè] iunceis culmis, endibus, rigidulis, cubitum et sesquicubitum vix excedentibus, binoque [orig: binóque] fastigiolo floris Tomentacei donatis: nempe in extremo uno exiguo et semine eroso, cui adnascitur foliolum triticeum, et introquetur: altero autem inferius relicto spatio, crassiore et corpulentiore iuncum ambiente Typhae non dissimilem, sed multo [orig: multò] minorem uti et folia quae ad imum sunt aliquantum rigida: radix prolixus [orig: prolixùs] reptat, monente peritissimo et admodum accurato plantarum expensore Thoma Penio Anglo, qui hanc vulsit superioribus annis et nobis impertivit.

STOEBE.

PLUS quindecim annos spes ferebat nostra Stoeben veram alicubi sese nobis obviam daturam, at iam ferme despondimus animum: cum nuspiam lacuum, paludum, stagnorum lacunarum, [note: fle/os2. Theo. ] aliorumue [orig: aliorúmue] udorum sedulis stirpium venatoribus comparuerit. Qui saltem si Phlcon Theophrasti invenissent, STEOBEN Dioscoridis se nactos putassent, propterea quia eandem esse utramque Persuasi essent, Commentatoris ex docto Ruellio furtivis versuris acceptis. Verum [orig: Verùm] haud necessaria nominis solius communis protrita argumenta, quae Stoeben eandem PHLEO plantam esse illico [orig: illicò] asserunt, imbecilla una dumtaxat coniectura, quia à quibusdam PHIEON vocari Stoeben lib. 6. Cap. primo scripserit. Nam eadem nomenclatura in quamlibet tomentitiam vel fungosam alius generis stirpem quadrare potest, ut Typhae, Centunculis, Gnaphaliisque [orig: Gnaphaliísque] veris, Cynaris et Spinis albis. Quin Galenus cum Stoeben acris valde [orig: valdè] et calidae facultatis dicit libro de antidotis, satis indicio est idem nomen etiam contrariae naturae plantis indi potuisse: quippe octavo Simplicium aliam Stoeben mordacitatis expertem, qualem plane [orig: planè] Dioscorides et Aegyneta, recenset. Dioscoridea cum [orig: cùm] descriptione careat quod [orig: quòd] notitiae plebeiae exstitisse videatur, quasi usu frequenti vulgatior, alia à fle/w Theophrasti Indica lacus Oromeni frutice fuisse videtur, quae de spinosarum classe est. Nec ex Plinio probatio ullius momenti est, ut qui dumtaxat vertit et pervertit eo loco Theoph. historiam. Sic enim ille ta\ de\ para\ tk\r a)ka/nqar e(te/ror e)/xei fu/llor, w)\s1per o( *ononis2, kai\ o( tri/bolos2, kai\ o( flews2, o(/ tines2 kalou=s1i stoi)bkr. Plinius vero [orig: verò] libro vigesimo primo Capite vigesimo quinto, aliqua secundum spinam habent folium, ut Tribulus et Anonis: quaedam in folio habent et in caule, ut Phleos: quod aliqui Stoeben appellauere [orig: appellauêre]: cum tamen Theophrastus neget Folium Phlei Spinosum esse Cap. quinto et sexto. Quae labeculae illi frequentiores. Sed et istud Theophrasti PHLEON à semnis ubertate, ut rentur, vocatum, non magis ex descriptione, quae satis plena et perspicua colligitur, notum est, quam [orig: quàm] Folium Indicum Cinamomium, et alia quae iisdem natalibus quamplurima à nostre caelo dissitis oriunda sunt. Frutex enim est aculeatus in caule (falso [orig: falsò] acuti-folium aut aculeato folio verterunt) semine molli, rubido, pecori radix gratissima, non alibi quam [orig: quàm] in aquaticis nascens, feminam in eo accipi quae sterilis sit, et ad nexus utilis. Item Phleon tradunt folio nasci carnoso multipliciter laciniato, stirpe numerosa germinare Virgiliarum exortu, primoque [orig: primóque] aratro, una [orig: unà] nec id folia dimittere, vitam annuam longiorem esse, ad bimatum aut trimatum prorogari, caulem non solum sed folium aculeis armari: Item secundum spinam folium habere

Phleon, quam nonnulli Stoeben appellant, lanugine mulieres ad lixivium uti, pabulo esse folia ovibus, germina suibus, partem imam radici proximam pueris teneram esitari, non in profundum actam radicem inque Orchomeno copiosam haberi, atque in Arabia exadverso Aethiopico tractui, flumine praesertim quod Cinamoferam disterminat Strabone narrante. Quae tot notae satis docendo erant, ipsam Plantam sicubi ea in Europa cerneretur. Dioscoridea tamen vix unquam certa erit, cum nullis sit descripta notis, nisi vulgato vagoque [orig: vagóque] nomine, et facultatibus quas nec diversas nec ignaviores quis in Bursa Pastoria, Gnaphaliis marinis, Iaceis, Scabiosis, Bellidibus et Globularia experietur: quarum maxima pars tametsi antiquis indicta merito [orig: meritò] putetur, fieri tamen potest, ut una quaepiam Dioscridis sit Stoebe, aut saltem non magno vel desiderio vel dispendio illius usum expleat: easdem namque vires ferme [orig: fermè] Gnaphalio, Typhae et Iuncis reddiderunt antiqui.

IUNCUS ODORATUS seu SCHOEN ANTHOS.

IUNCORUM praestantissimus odoratus Schoenanthos olim vocatus à multis tempore Galeni, florum praerogativa roseaque [orig: roseáque] fragantia, tametsi Galenus dixerat suo tempore minus [orig: minùs] apte [orig: aptè] sic dici, atque praecepisse quosdam Schoenanthum miscendum esse composionibus, cuius florum non admodum suppetet copia, saepe depascentibus nimirum summitates Camelis Aphricanis, qui Schoenantho vescuntur et maxime [orig: maximè] oblectantur. Quam Galeni rationem, ut pravam et veluti mendacii ream ridet aniliter Commentator, quasi nuspiam ullum eius florum vestigium Europaeis compareret, sed omnes ligurisse Camelos diceret. At ille dumtaxat saepe truncam adferri reliquam herbam dicit, nempe radicem, folium, caulem, eoque [orig: eóque] floris minorem suppetere copiam, qemadmodum hodie videas in Emporiis, Venetiis, Genuae et alibi longe [orig: longè] copiam plantae maximam, florum vero [orig: verò] non admodum mercem frequentem. Quippe cum [orig: cùm] sint quadantenus flores papposi, tenues, facileque [orig: faciléque] delabantur, etiamque cum ceteris gramineis vescendo resecentur, calore odor eorum exoluatur, factum fuit partim corum paucitate, partim etiam institorum negligentia ut perpauci adferrerentur. Iam lucri spes luculentior adeo sedulos colligendo adferendoque [orig: adferendóque] fecit mercatores, ut nulli dubium, quin veri calami floribus integris quamplurimum [orig: quamplurimùm] habeatur Nabathei, Arabici et Aphrici: quorum etiamnum ex odore dotes noscitare quius facile [orig: facilè] possit (prostant enim interdum in Officinis) veri quidem sed adeo soluti viribus, ut nonnulli putarint non aliam esse plantam, quam quae passim [note: MARINUS graminens Iuncus foliis Schoenanthi. ] in Adriaticis frequens et nonnumquam in Mediterraneis littoreis et sabuletis occurrit, plane [orig: planè] specie, magnitudine, culmoque [orig: culmóque] concolori Schoenanthi odorati: meminimusque [orig: meminimúsque] hanc nobis obtrusam à Pharmacopoeis Venetiis et Monspellii, qui affirmarent esse verae congenerem. Verum [orig: Verùm] ab illius praestantia longius [orig: longiùs] abest, quam [orig: quàm] Canna vulgaris à Calamo aromatico: deinde foliis gramineis est, et longe [orig: longè] disparem florem profert: qualem aromaticum in Campania oriundum ex Plinii memoratione, sed minus [orig: minùs] viribus pollentem quispiam coiectet. Siccatus hodie voenundari solitus in fasciculos vinctus, radice est exigua, duriuscula, arida, fibris exilibus multis summo cespite sparsis, foliaque [orig: foliáque] promentibus una [orig: unà] convoluta et squammatim interserta crassiora, rigida, sesquipalmum alta, mucronata pallida propius [orig: propiùs] amplexa calamulum geniculatum rotundum, plenum, non cavum, nitidum, pedem altum, Cyperi Iunceave concretione et laevore, et in summo graciliorem, quem ornat gemina series flosculorum ex pallido rubentium, acerosis glumis aut calyculis rubellis foris intusque [orig: intúsque] papposis, levibus, quae Cyperum tota olent, sed tritae in mortario aut digitis tantopere flagrant, praesertim interiora folia et calamuli, ut legitimum hunc esse qui inficietur, plane [orig: planè] muccosae naris dici mereatur. Ne nunc blaterent de Cypeperi caule, quem non odorati Iunci, sed vulgaris, nulla expressa adiectione innuere videtur Dioscorides. Cetera porro [orig: porrò] descriptio adeo cum sit lucida, pudeat istos maleferiatos exactores putidulae severitatis in notis exquirendis.

NARDUS DIOSCORI. sive Nardostachis Aeginetae.

aliam meminit Plinius incertum, certum tamen legittimam plerisque [orig: plerísque] locis Aegypti et Syriae in Europam adferri, non modo radicem qualem Galenus vult, sed etiam quatuor distinctas partes, nimirum radicem, spicas comasue [orig: comásue], festucas et folia ipsa. Ima radix Schoenanthi, exili et arido stamine à radicula sive torulo exit, cui innascuntur spicatae comae confertaeque glomerationes quasi per cirros torulos nucleosue [orig: nucleósue] distinctae et conflatae capillamentis, ut in Maeo: è quarum spatiis mediis emergunt nonnulla iuncea folia marinae Algae modo, tametsi minora multo. Hasce siccas inter ingentes fasciculorum strues conspicati fuimus in aedibus amici nostri et periti Pharmacopoei Alberti Martinelli Veneti ad Angeli symbolum, et scimus nonnullis aliis studiosis Lugduni fuisse animadversas.

NARDUS GANGITIS SPURIA NORBONAE.

QUINTUS iam agitur annus, cum aliam huic simillimam et copiosam nacti fuimus. Est in Gallia Norbonensi à Gange urbecula septem plus minus miliaria dissitus mons perquam amoenus et celsus, herbarum lectiorum feracissimus, cui idcirco vulgo [orig: vulgò] nomen L'hort de Diou, id est Dei Paradisus, inditum: in huius clivo qua ad meridiem mareve [orig: maréve] Mediterraneum vergit, haec uberi proventu erumpit, muscidis et udis tractibus, infima radix pusilla, exilibus fibris duris et raris, quae subsunt spicatis comosisque torulis minimum digitum crassis, colore pallescentibus ex fusco, fere [orig: ferè] palmum altis, non valde [orig: valdè] mucronatis, sed quadantenus per extrema recisis, folio est viridi, rigido, iunceo, vix pedem alto, numeroso quod ab ima radice ortum trans spiceam comam imum caulem ambientem sese exserit: multaeque plantae quasi uno cespitis ambitu implexae, unius effigiem prae se ferunt. Tota inodora est, praeterquam capillamenta spicea, quae multo [orig: multò] crassiora quam Indicae sunt, odore Muschi Querni, vel terrestris, cui semimersa humo inseruntur comosa capillamenta: è quibus gracilis ac nitidus iunceus culmus Elphae vocatae non dissimilia, cubitum altus exit, à medio cuius ad summum alternatim sunt admodum exiles herbaceae siliquae apiculis è calyculis aliquantum Schoenanthi flori aut deflorescenti Geranio et Cotyledoni similibus. Haec tum visa fuit Rondelletio praeceptori et Iacobo Utenhovio generoso Gandavensi commilitoni eruditissimo, et in hac parte non secus ac in ceteris rei medicae apprimae exercitato, qui eam suis ipsius manibus collegit, et etiamnum nobis videtur GANGITIDI Dioscoridi prorsum quadrare. Nec cuiquam mirum sit Gangis urbeculae à nobis factam mentionem, nam nullum occurebat oppidulum nullusue [orig: nullúsue] insignior et propior locus isto, quem alluunt duo amnes suavissimi, quorum alter est sabulo, micis balucibusque [orig: balucibúsque] aureis mixtus, unde etiam Aurum colligunt. Quo vero [orig: verò] fato factum sit ut ido nomen adsciverit, equidem nescitur, non esse Indicam scitur.

IUNCUS LAEVIS VULGATUS.

NUNC ad reliquam Iuncorum Historiam pergamus sicuti à loris et funibus Schaenum, sic à iungendo Iuncum dixerunt. Pratis udis deterioribus nihil vividius familiariusue [orig: familiariúsue] iunco laevi vulgato, qui duplex est, aut mucrone tenus distans. Utrique tamen rectae, laeves, herbaceo colore virentes, nitentesque [orig: nitentésque] virgae aut culmi mucronatis cuspidibus et semine nigro conspicuis, medulla alba elychnum referente et usu supplente rigidis, cubitum et sequicubitum altis, minusque [orig: minúsque] duris mucronibus armatis culmis:

semine nigricante muscoso in pusillis acerosi glumis. Nulllius neque pecori; neque homini usus, nisi in sternendis aulis et deambulacris, in Anglia potissimum.

Complures asperitate et squalore tantum et copia medullae varietates istius ubique, quas recentiores minus [orig: minùs] scite [orig: scitè] in quaternas aut quinas species diffundunt.

MARITIMUS DUPLEX.

AT huius acuti duae apud rura Norbonensia maritima differentiae, multo [orig: multò] proceriores, nec ternis cubitis inferiores. Utraque stagnosis maritimisque [orig: maritimísque] lacustribus inter Latera et Peraus eodem cespite virescunt, multo [orig: multò] acutie mariores et infestiores punctim occurrendo. Uni seminis nigricantis fecunditas in glumosis asperis et nigricantibus glomis: alteri nivea, tomentosaque instar barbulae lanugo mollior propendet. Etiam horum medulla elychnis atque circulatorum neuroque Plastorum iocosis ingeniis et ludibriis apta materia: è qua columbulas commentitias volitantes, atque aere [orig: aëre] sese librantes meminimus conflatas.

AQUATIUS MAXIMUS.

MAXIMUS omnium procerrimae aequalis Typhae, et convictor, aaquarum potor et alumnus. Ubique etiam Septentrionalium praesertim fungosa medulla, storeis texendis ad triclinia insternenda, perquam notus.

IUNCUS CYPEROIDES FLORIDUS paludosus.

ILLIS omnibus ut diversus, ita excellit Floridus vocatus Iuncus, quippe nonnihil ad Cyperum accedere folio et umbella cernitur, alioqui non dissimili illis radice. Iunceus rotundus et virore herbaceo, caulis Typhoe non absimilis, sed gracilior, tres cubitos aequans muscario decorus Cyperi, sed floribus ex purpura candore diluta Ampeloprassum referentibus. Folia item Cyperi aut Asphodeli logiora à radice Iunci, sed crassiore, non nihil carinata. In lacuniis et torpidis aut lente [orig: lentè] fluentibus rivulis Belgiae, Angliae et Londini ad arcem Regiam casteriumque [orig: casteriúmque] navium Liburnicarum nascitur.

MARITIMUS.

HVIC non ita dissimilis, sed tantum littoribus et arenosis Norbonae et Galloprovinciae frequens, vix pedem et sesquipalmum aequans. Folia conplura, tenuia, albida, angulsta, et caule sesquipalmeo duplo [orig: duplò] longiora, lenta, sparsa, inflexa, crassa et porreacea è radice nigra simpliciore Cyperi modo longi geniculosa et prolixius serpente, et multis villosis pilosisque cirris et crinibus fuscis depacta, sapore grato. In summo caule foliola plurimum [orig: plurimùm] terna, tres pollices longa, florem globosum Iunceis seminibus glumosis stipatum, asperiusculum, ex fusco et purpureo pallidulum, Ampeloprassi magnitudine et effgie emittit.

IUNCELLUS.

VERUM aridis glareis et sterilibus Erycetis Septentrionalibus omnium minimus passim visitur, qui vix sesquipalmum aequat, pusilla breuique [orig: breuíque] radice, spicis tenellis, dispersis flosculis mucrone carentibus.

IUNCUS BOMBYCINUS.

EST etiam Maio et Iunio in udis pratis et riguis, exilibus et quasi gramineis foliolis [note: GNAPALIUM Tragi inter Ico. ] donatum Iuncum videre, pannicula aut caesarie niveo candore lucente insignem, quae etiam perquam procul oculos nitore pulchro allicit: radice fibrillis tenuibus, et mucrone minus rigido donatur. Germani ob tomentum lineumue [orig: lineúmue] florem et usum. Matten Flachs, quasi culcitrae stupam, aut tomentum dicunt.

ASPHODELI.

Alphodelus. Albus. Luteus. Luteus Liliflorus, sive Liriosphodelus. Paulstris radice non bulbosa. Asphodelus Galeni. Asphodelus Hesiodi suo loco. Hyacinthus Poetarum [orig: Poëtarum].

ASPHODELUS ALBUS, sive HASTULA REGIA.

ARIDA Narbonae littora Asphodeli communis feracissima sunt, nec minus [orig: minùs] montes à mari dissiti, ubi bulbis illius, adultioribus rostro effosis, quantumvis acribus sues lubenter vescuntur: bomini iam in cibum non caedit, ut Galeni Asphodelus, cuius vis etiam non elixi ignavior multo, et feruor mitior. Folia illi Cyperi, oenanthes, aut Porri similia, triquetra, carinata: Caulis rotundus, laevis, cubitalis et sesquicubitalis: flores stellati candidi Ornithogali miores: semen fuscum triquetrum Sesami Theophrasti, in orbiculatis capitulis obscure [orig: obscurè] virentibus occulusu. Radices teretes numerosae ab uno capite, Paeoniae minores, concolores ferme [orig: fermè], acres, glandibus similes subsunt, acrioresque [orig: acriorésque] multo [orig: multò] et ingratiores quam [orig: quàm] ut vescendo sint nostrae gulositati ut fueruntholus priscae frugalitati, cuius testis Hesiodi versus etiamnum exstant: nisi huius cum Galeni eadem Asphodelus fuit, aut mitioris soli alumnus, vel cotus, ut de Aro Aegyptio, de Coepis et bulbaceis acribus legimus et scimus.

ASPHODELUS LUTEUS MINOR.

NUSQUAM littoreis iisdem visitur, tametsi horti Batavinis et Galliae familiaris luteus hic [orig: hîc] antiquis indictus, genereque [orig: generéque] diversus, est enim radicibus prolixioribus, nec ita bulbosis, sed Corrudae modo minus [orig: minùs] tuberosis, leniusque [orig: leniúsque] turbinatis, è quibus Cyperi folia complura exeunt exilia, saturo virore. Caulis rectus, floribus crebribus, luteis alterius similibus fastigio tenus stipatus: semen triangulum pericardiis continetur primi modo.

LUTEUS LILIFLORUS.

LIRIOSPHODELUS inter naturae luxuriantis lusus, quia non minus elegans quam [orig: quàm] nova, hic [orig: hîc] subdenda et describenda, qualem Venetiis superioribus annis vidimus, ac dein Antuerpiae cum Asphodelo luteo in officinis Guillielmi Driesch et Petri Coldenbergii amicis peritissimis, denique [orig: deníque] Monspelli sevimus. Radices illi oenanthes aut Asphodeli albi exiliores, caulis sesquicubitalis, folia statim à radice surrecta, exilia porracea. Extremus [note: Lilium luteum ] caulis in turiones fissus qui flores ternos quaternosue [orig: quaternósue] Liliaceos referunt, colore flavo, vel aureo, quibus succedunt siliquae angulosae semine lucido, atro, oblongo, Poeoniae feminae minore Hunc Lilium luteum vel Asphodelum nuncupabant iam tum quidam Pharmacopoei Veneti.

ASPHODELUS ACORIFOLIUS, paulustris, luteus.

ANGLIAE Flandriaeque humentibus paludosisque [orig: paludosísque] proventi è radice fibrosa sparsa non admodum protuberantibus per internalla graminea appendiculis, folia exeunt Gladioli aut Acori angustiora, atro virentia et striata, caulisque [orig: caulísque] sesquipalmaris, ortu magnitudine et modo semineque [orig: seminéque] in lagaenunculis Hyacinthi.

ASPHODELUS HYACINT HINUS forte [orig: fortè] Galeni.

[note: Asphodelus femina Dodo. 452. ] HVIC radix Ornithogali aut Hyacinthi, bulbus est unicaus albus, folia porreacea, exiliora, breviora, caulis unicus, rectus, pedalis, cauliculi triquetri altrinsecus haerent spicae in morem, è quibus flores stellati lactei se explicant, è medio staminibus quibusdam productis Ornithogalum referentes, quare Ornithogalum spicatum quidam vocarunt, [note: Spicatum Ornithogalum. ] Monspelliensium nonnulli Pancratium, alii Asphodelum Galeni, propterea quia ancipitis videtur figurae et promiscui generis ex Asphodelo cuius flores habet, éxque hyacintho, propter non dissimilem radicem.

Nos itaque coepimus à serie gladioli et similibus, hinc è cognatis principiis Hyacinthorum Historiam bulbosis annectemus à Poetico [orig: Poëtico] primum [orig: primùm] oris Hyacintho ut qui Irides inter Lilia et Hyacinthos gladiolos et Asphodelos quadamtenus ambigat: quem voluissemus Iridum classi proxime [orig: proximè] subdere, et poterat sane [orig: sanè], nisi potior collatio Acori et aliorum sese obtulisset, quibus haec tantopere similis floribus, ut Iridem multi putarint. Verum [orig: Verùm] bulbis et foliis cognatior natura hyacinthis similiorem facit, eoque [orig: eóque] nos huc digessimus: variis enim de partibus et collationibus, varias ad stirpium gentilitates allusisse videtur Dedala et munifica parens Natura.

HYACINTHI.

Hyacinthus Poetarum [orig: Poëtarum]. Hyacinthus Dioscoridis. Hyacinthus Germanicus. Autumnalis. Anglicus. Hyacinthi Orientales Graeci. Orientalis alter.

HYACINTHUS POETARUM.

ADEO affinia sunti, et u elementa, ut facile [orig: facilè] sit augurari ta\ i)/a id est violas cognomento dictos fuisse antiquis flores speciosissimos quosque, praesertim vernos et coronamentis innecti solitos, unde tot florum generibus diversis violae vox quasi hyolae communis facta sit, et proinde accommodata hyacinthis, quorum purpureum Plinius ab antiquis nigras Violas vocatas meminit, propter concolorem hyanthinum sive violaceum florem, ut liquet de Theocrito, parique [orig: paríque] ratione putandum Dioscorideum dictum fuisse propter hyanthinam incuruamque [orig: incuruámque] et pronam deorsum comam, floribus plenam purpureis, cuiusmodi deliniatur et hodie conspicitur.

THEOCRITI et POET ARUM Hyacinhus flore Iridis.

NULLUS dum scriptor neotericus videtur scite [orig: scitè] distinxisse aut agnovisse hasce species hyacinthi: ea propter nonnulli Iridem, alii Gladiolum sequuti Palladium, coniectarunt, quidam rati lugubrem illum cruorem, qui fusus humo fignaverat herbas, ac desierat esse cruor Tyrioque [orig: Tyrióque] nitentior ostro, floris Lilii formam exceperat, eadem prorsum: si non purpureus color his nempe hyacinthis, argenteus esset in illis, nimirum liliis candidis, ut Ouidius canit, rati inquam cruentos debere esse à cruore flores, Lilium rubrum Dioscoridis, Martagon Chymistarum, Hyacinthum Ouidianum fecerunt. Atqui istum Hyacinthi Poetici [orig: oëtici] colorem esse purpureum violaceum, non phoeniceum sive puniceum, cuiusmodi in Minio, Angallide et Martagone spectatur, ostrei Tyrii colorviolaceus sive hyanthinus abunde [orig: abundè] explicant, et ostentant buccina purpura,

cuius sanies ex violaceo tantillum rubet, unde apud suavissimum Maronem suaue [orig: suauè] rubens hyacinthus dicitur, at Martagoni non suaviter rubent folia, sed flammeo flaven te exuberanti rutilant. Et porro, Iberaferrugine tinctum, cum canit Poeta [orig: Poëta], innuit colorem, quem politae cassides igni calfactae aut candefactae simul ac frigescunt, violaceum rubidum, nitidum contrahunt, vocant Brunissure Galli, de quo etiam ferrugineas Violas dixit Claudianus, neutiquam ut putarunt, funestas, aut lugubres intelligens, nam Vergilii versus contrarium indicat: Pictus acu Chlamyde, et ferrugine clarus Ibera. Quare undequaque aptissime [orig: aptissimè] nostras Poeticus Hyacinthus studiosae huius aetatis exspectationi satisfaciet, cui nullus hactenus poterat placere, cum istum nondum norat: quique non modo è Hyacinthorum genere est, sed etiam tantum [orig: tantùm] habet cum Lilio, Iride et Gladiolo similitudinis, ut hinc facile [orig: facilè] sit coniectari Poetis [orig: Poëtis], Historicis, Rusticae rei scriptoribus et aliis collatum fuisse penitus cum illis iisdem de plantis, et interdum iisdem acceptum, quod à plebecula etiamnum sieri in Iride diximus. Si enim huius florem, semen, universumque [orig: universúmque] caulem, et siliquam oculis Poeticis intuaris, Hyacinthum neges, Iridem dicas: sin bulbum, foliaque perpendas porracea, coloremque hyantinum, Hyacinthum asseveres. Sed harum rerum peritus arbiter (tametsi videat Pausaniam, Palladium aliosque [orig: aliósque] scriptores ambiguis sententiis fluctuare) rei ipsius exploratione nisus, neque hyacinthum prorsum dicet, quia nonnulla reclamant, et Iridem negabit, quod [orig: quòd] neque radix foliave [orig: foliáve] congruunt: neque tamen illi despondendum erit, quin ea potius [orig: potiùs], quam nos saepius [orig: saepiùs] hic [orig: hîc] inculcamus, moderatione et methodo expedienda Poetarum Historicorumque [orig: Historicorúmque] controversia. Ne miseram nuperorum quorumdam sattagentiam imiteris, qui adeo se torquent in delectu ex antiquis plantarum habendo, ut freustra [orig: freustrà] putent ortam plantam, et ferme in Naturae censu perditam, nisi cuipiam generi ab illis descripto, quasi sub vexillo suo possit aggregari. Atqui nos, quod Aristoteles et Theophrastus in Lapidum, Piscium, Quadrupedumque [orig: Quadrupedúmque] historia prodidere [orig: prodidêre], hic [orig: hîc] possumus multo [orig: multò] verisimilius dicere, non parum multas esse plantas ancipis mixtaeque naturae, non scus atque hinnuli ex contrariis aut diversis speciebus conflati cwo/futa, hybridas et amphibia non pauca. Proinde [orig: Proindé] cum isthaec planta Iris non sit, et tamen illi atque Lilii florum [orig: flòrum] elegantiae absimilis non sit, quorum aemula venustate Poetae [orig: Poëtae] assimilarunt, et Palladius diexerat Iridem vel Gladiolum à foliorum similitudine vocari': sane [orig: sanè] nobis Poeticus [orig: Poëticus] Hyacinthus esto, qualem in Angliae, Fladriaeque amoenioribus viretis videre passim est corollis expetitam. Disparis igitur generis duplex hyacinthus erit, Poeticus [orig: Poëticus] noster scilicet purpureus, caeruleus hyanthinus violaceusue [orig: violaceúsue] ferrugineus vocatus Iridis Historicis, et Palladio, Gladioli Poetis [orig: Poëtis], et vulgo Lilii similis, qualem exacte [orig: exactè] noster exprimit: effigie nimirum Iridis aut Gladiloli propior, quam [orig: quàm] Dioscoridei hyacinthi: quare prius [orig: priùs] hic [orig: hîc] de Gladiolo hyacinthisque spuriis germanico, Anglico, Graeco bino, et Autumnali, quia sint floribus stellatis et Liliaceis, moxque [orig: móxque] de altera Diosc. eomosa specie hyacinthi dicetur.

*ci/fior, GLADIOLUS.

XIPHIO seu Gladiolo aut ensiculo nomen factum à folii figura, quae tametsi eadem [note: Effigi. Dodos Histo. stir. 144 ] propemodum sit multis plantis, ut Iridi, Xiridi, Acoro et bulbosis quibusdam, atque nonnullis etiam piscibus, tamen huic prae ceteris remansit, propterea quia propius [orig: propiùs] mucronatum effigiat, striatumque [orig: striatúmque] liris et nervis scabris, rigidisque firmiusculum, In satis frequentissimum, ea propter dictum segetalem Romanis. Caulis singularis, rectus,

rotundus, striatus, nitidus, è foliis quasi sese exserens et flores conditos deinceps habens per intervalla, interdum unico tantum et ad unam partem versus (sic nostras Norbonensis) interdum binis ordinibus utrinque uno, ut in Italo. Flores rutilant hilari saturaque [orig: saturáque] purpura, senis et septenis foliolis constantes Liliaceis similibus vel Ornithogali, sed minus repandis aut divulsis. Semen in folliculo rubrum Erucae magnitudine: gemini bulbi radici sunt, quorum habitior et corpulentior interdum superior inferiori incumbit, interdumque [orig: interdúmque] haec inferior maior et languidior Vere exacto iam estoeta, plusculis pusillis bulbis propagatur Ornithogali mode coma fibrosa, subtus [orig: subtùs] radicantur glutinosi bulbi et villoso involucro teguntur fusco, sapore non ingrato, acri, ad tumores strumosos et scrophulas tanae opis, ut nulla huic comparanda videatur, Recentiorum certissimis periculis factis. Arva et sata Norbonensia vero Gladiolo scatent, eoque [orig: eóque] cum Draba vulsam surculatores in proximam viam aut tramitem proiciunt.

HYACINTHUS GERMANICUS. Liliflorus.

EGLADIOLO et Poetarum [orig: oëtarum] Hyacintho noscenda est speciosa illa planta bulbacea [note: Hyancinth. stellatus. Inter Icones Fusch. 484. 483. ] Germaniae notissima, quam propter florum pusillorum colorem purpureum, et divisuram Lilii aut potius [orig: potiùs] Asphodeli doctissimi quidam cum Fuschio Poeticum [orig: oëticum] Hyacinthu divinabant: elegantia, magnitudine plausibilior spectanti, Iridis floribus gratia is nostrum longe [orig: longè] superat. Et reliqua illius effigiatura congruentior multo [orig: multò] Dioscoridis Hyacintho quam [orig: quàm] Poetico [orig: oëtico] foret, magnitudine etiam par, sed bulbi candidi, flores caerulei purpurei Asphodeli vel Ornithogali stellulis visuntur. Norbonae montosis arduis, Genevae, aut Helvetiae et Germaniae in campestribus et iuxta sepes niscitur.

HYACINTHUS ANGLICUS.

[note: Belgis Hyac Bruxellensis Hyacint. non scriptur. Dod. 167. ] HUNC Anglicum nuncupare lubitum fuit, propterea quia nusquam terrarum germinosi saltus et prata uberiori scatent copia, quam [orig: quàm] in Anglia. Magna huic cum Germanico sive Fuschiano affinitas bulbi et foliorum, sed conspicua florum discrepantia: sunt enim his oblongi calyces Iesamini vel Filii ante patrem, caeulei, caesuve [orig: caesúve], et interdum albidi extrema ora fimbriis stellatim reflexis dehiscentes plures è cauliculo nudo pedali nitentes, et inaequali situ penduli. Semen in folliculo her baceo atrum Nigellae vel Caepe, ut ceterorum Hyacinthorum.

HYACINTHUS AUTUMNALIS.

[note: Dod. effig. de florib. lib. pag. 174. ] HVIUS effigiaturae minimus, sed pulchellus, quem primi omnium Antumnalis donatum nomine Antuerpiam è Veronensi agro mismus Guillielmo Driesch. Plurimus postea etiam Lutetiae Parisiorum, Norbonae ad Aquas Marianas, et ad Cellam novam Monspellii visus nobis glareosis asperis, Autumno ineunte, non Vere, ut superiores, non flosculos lagenosos edit, sed radiatos quinis senisue foliolis caeruleis Ornithogali minoribus, cetera prorsum eadem, sed minora.

HYACINTHI ORIENTALES GRAECI.

ANNO 1562. Patavii primum [orig: primùm] vidimus, donoque [orig: donóque] acepimus hasce duas bulbosas, una [orig: unà] [note: Effigies. Math. ] cum bulbo Homerici Moly ab insignito celebri eruditionis laude Doctore Trevisano, quae tum inter se multum similes erant, tum illi Anglico non ita diversae: è floribus tamen discernuntur, alter enim est crassiore, breviore bulbo et flore, qui sunt veluti utriculi violacei caerulei vel albi Anglici Hyacinthi, vel laceae mediae vel albae similes, rariores et à medio caule ad summum usque haerent. Bulbus aliquanto crassior quam [orig: quàm] Anglici, et Moly Homerico par.

ORIENTALIS ALTER

ALTER vero [orig: verò] bulbus non dissimilis septum caulem pedalem attollit, à medio totum floribus sine caliculis in speciem comae elegantis digestis, purpureis alias albis Aspho deli Galenici, sive Ornithogalli spicati similitudine et situ. Ambae quadriennium, quinquenniumue [orig: quinquenniúmue] durarunt Antuerpiae, quas in Belgio infossis bulbis sevissemus: in delitiis Adonidisque [orig: Adonidísque] pensilibus horti alunt veneti.

HYACINTHUS COMOSUS Diosco.

[note: Neotericor. 39. Dod. 172. ] QUAMVIS sit difficilis notionis verus Hyacinthus, tamen propterea quia coma incurva floribusque [orig: floribúsque] plena purpureis descripsit hunc Dioscorides, Hyacinthorum classem à superiore secrevimus, ut quem putamus magisad Diosc. Hyacinthum accedere, huicque [orig: huícque] proxime [orig: proximè] subdidimus, quia simillimus etiam est, nisi quod [orig: quòd] illi sponte frequentius [orig: frequentiùs] Septentrionalibus regionibus, hi Meridionalibus lubentius [orig: lubentiùs] florent. Siquidem Italiae, Norbonae, reliquae etiam Galliae tepidiori abunde [orig: abundè] in satis et viarum marginibus provenit maior Hyacinthus, foliis porraceis, bulbi Vomitorii latioribus, in terram reflexis, caule laevi albicante [orig: albicantè] ex herbaceo tenero, quem à medio summo tenus amiciunt numerosi flosculi spicatim confertimque [orig: confertímque] digesti, purpurei oblongi in tantillis pedicellis [note: Bullbus esculentus. ] vuae gygarta aut Lavendulae flosculos imitantibus, supernque comosam umbellam latiusculam, circin natam deorsum vergentem, nutantem et incurvam efsicientibus, ex purpura violacea suavi rubore permixtam. Radix Caepacea ferme [orig: fermè] quanta Narcissi, sed extimus color nitidus illi roseus dilutiore purpura, propter quem BULBINAM PLINII [note: Bulbina Pli. ] sive BULBUM ESCULENTUM exercitatissimi quidam Monspellienses autumabant, alii vero [orig: verò] PANCRATII speciem: quia minorem iam describendam veriorem putabant.

[note: Pancratium alterum Monspel. ] HYACINTHUS COMOSUS MINOR.

EST siquidem hic toti Meridiano tractui multo [orig: multò] frequentissimus, et Septentrionalibus [note: Neoier 19. Dod 170. ] in hortis tantum. Vere (quum superior floret) ornat haec planta editiora, agrorumque [orig: agrorúmque] margines herbidos, flosculis item venustis inque comam perspicuam per versus spicatam digestis lagenulas numerosas et admodum exiles confertim aggestas, et patulas ostentantibus, unde vulgus Provincialium Barreletz vocat, quasi lagenulas: cauliculis est sesquipalmum altis, foliis Iunceis tenerioribus, sparsis, striatis.

NARCISSI.

Narcissus Medioluteus mediocroceus Poeticus [orig: Poëticus]. Luteus totus Theophrasti. Luteus Asiricanus, an Bulbus vomitorius? Purpureus caeruleus. Norbonensis Lilionarcissus luteus. Non descripti duo Math. Leucon arcissius sive viola alba Theoph. Narcissus Herbaceus Plinii. Tulipam Turcicum, sine Lilionarcissus flore rubro. Tulipan Turcicum sive Lilionarssus luteus. Crocus. Crocus sylestris Montanus flore albo. Hermodactylus flore Purpureo, sive Ephemerum et Crocum silvest. vulgi. Hermodactylus sive Colchicum flore albo Anglicum. Colchicum Syriacum et Alexandrinum. Ephemerum non venenatum Dioscoridi Liliiflorum et Iridi folium. an Tralliani, Pauli et officinarum Hermodactylo idem? Hermodactyloi albi et Rubri Nicolai, Actuarii et aliorum, non cathartici, sed cordi Venerique amici,

Ornithogalon candidum vulgare. Ornitbogalon. Luteum, Bulbus Vomitorius Belgarum. Bulbi esculenti. Caepe. Caepa oblonga. Squilla, sive Caepa maritima. Pancratium maritimum Norbonense. Escalottes Gallis. Caepa Ascalonica. Ascalonitis. Porrum capitatum. Porrum sectile. Schoenoprason. Ampeloprason, seu Porrum agreste. Alliporrum, sive Scorodoprason. Allium Silvestre gracile. Allium latifolium maculosium Serpentinum. Allium latifolium Ursinum, sine Moly Hippocraticum. Moly Homericum. Moly. Lilium. Lilium purpureum utrumque, sine Martagon Chymistarum. Lilium Silvestre sive, Hemerocallis. Lilium Montanum. Lilium Convallium. Satyrion Genevense Erythonium. Satyrion. Satyrion Erythonium Syriacum. Testiculi sive Orchides Canis, cuius varietates quinque. Hircinus sive Tragorchis. Serapiadis, cuius varietates quatuor. Odoratus minimus. Palmae Christi duae.

*na/rkis1s1os2 NARCISSI.

NEC HYACINTHO à luctu, ut diximus iam, nec Narcisso illi congeneri etiam nomen inventum ab amente amante adolescente, ut fabulati sunt, sed à vi sopiendi, quam n a/rkws1ir vocarunt, et na/rkhr torpedinem, quae eminus [orig: eminùs] stupidam tangentis manum efficit, qualem inesse inimicam nervis, caputque [orig: capútque] gravantem Plinius ac Plutarchus Narcisso huic affirmant. Notissimae hodie non modo [orig: modò] quot differentiae apud antiquos exstant, sed multo [orig: multò] plures, quas illi non memorant, inter quas nonnullae, quae ab Narcissis ad Lilia degenerant.

POETICUS MEDIOCROCEUS purpureus.

VULGATISSIMUS omnium Poeticus [orig: Poëticus], cuius croceum florem videre est, foliis medium cingentibus albis, ut scite [orig: scitè] canit Metamorphosis, estque idem Dioscoridis Narcissus, [note: Mediopurpureus Dos. 181. ] Narbonensia Galloque [orig: Gallóque] Provinciae prata Liliaceo Stellarum candore ornans, Februario et Martio. Flores enim habet candore micantes lacteo, senis foliolis radiatos, corolla medium occupante fimbriata, ex croceo purpurascente, odore suavissimo et vere [orig: verè] soporifero, quasi quiddam Nymphaeae florum redolente, folliculo membraneo exnodulo exorto primum

occlusi in caule glabro rotundo, sed utrique [orig: utríque] com presso vel striato. Semen nigrum in utriculis membraneis Nigellae, multiplici tunica bulb us convolutus, et cute densa obsitus Pancratii marini vel Squillae admodum simili, sed minore. Folia sunt Porracea, mucore albido plena, uti Hyacinthi, Caepe, et Squilla. Hortis Belgicis, Germanicis et Anglicis inquilinus.

NARCISSUS MEDIOLUTEUS.

ETIAM pratis iisdem sed frequentius [orig: frequentiùs] uberioreque [orig: uberioréque] ornamento floret hic Narcissus, qui [note: Dod. 183. ] floribus est uno ex pediculo senis, denis, duodenisue [orig: duodenísue] sparsis minus [orig: minùs] candidis, et circinnato verticis calyculo in luteum languescente, nigro foris et habitiore bulbo, crassioribusque [orig: crassioribúsque] foliis. Galloprovincia, ubi etiam sunt Gramini detrimento, Donas flores quos corollis innectunt, vocitat.

TOTUS LUTEUS NARCISSUS Montanus Theoph.

Germanis. Vehtblumen, Zoznungsblumen, [?] zeitlosen. Belgis. Geel Tydeloosen. Gallis. Coquelourde.

NEC dissidet hic à Dioscordeis facie vel viribus, sed tantum [orig: tantùm] floribus, quos admodum [note: Dod. de flo 190 ] speciosos, luteos promit, atque quasi duplicati forent non corona exili, sed nolae effigie Primulae Veris duplo maiore, luteo atque insigniore cristatur utriculus, non tamen dispar, uti nec folia aut bulbus, nisi quod graciliora, minora. Februatio et Martio scatet isto forum Londini holitorium, et nemorosa relique Angliae Belgiique [orig: Belgiíque] prata. Ad Meridiem regiones propiores, ut Norbona, Vasconia, et Hispania, non nisi editis montibus, et Maio, Iunioque [orig: Iunióque] florent, ut in Veganiis, Mindenis Pyrenaeis iugis non procul Tholosa, inodorus, inefficacior, nec perinde narcosim invehit.

NARCISSUS LUTEUS APHRICANUS, an Bulbus Vomitorius?

HUNC quidam chyrurgus barbitonsor triremium Genuensium ostendebat allatum ex Bona, et Argiera, Chartaginique [orig: Chartaginíque] finitimis locis Aphricae, plane [orig: planè] floribus Iuteis languidis odoris, sed efsigie Mediocrocei Narcissi Norbonensis, minoribus tamen, exilioribusque [orig: exilioribúsque] foliis et durioribus, minus [orig: minùs] mucagineis, sed magis viticeis et sequacibus, et fructu contumacibus, nihil alioqui ulla sui parte à Luteo dissidentibus., Non procul Agathensi sinu affirmant inveniri, etiamque [orig: etiámque] ex Hispanicis nuper in Belgiam et Franciam delatos audimus.

NARCISSUS PURPUROCOE RULEUS.

QUINETIAM asserebant non postremae fidei amici, se nactos totis floribus purpureis Narcissos prope Lanum fluvium, non procul Monspellio, quos tamen nos diu saepeque [orig: saepéque] inibi et aliis adiectis pratensibus frustra [orig: frustrà] venati sumus, aut studiosos Simplicium, et praeceptores nostros, ut indicarent, rogavimus.

NORBONENSIS LILION arcisus Luteus Montanus Tulipae species.

ERUTUM hunc è Dei Paradisii Iugis vocatis Sevenae Norbonensis, iam plures sunt [note: Dod. Tulipa minor de floribus. 189. ] anni, in Belgium deferendum curavimus amicis Antuerpianis, qui primum Tulipam illum vocarunt, nos vero [orig: verò] Narcissolilium luteum audacius [orig: audaciùs] forte [orig: fortè] (uti solemus quo [orig: quò] rerum cognitioni distinctiori consulamus) indigitavimus. Flos itidem singulo bulbo et caule Narcissi minore, teneriore, delicatiore, unicus luteus, senis foliis constans ad Lilium aut potius [orig: potiùs] ad Lilii lutei Asphodeli florem, filamentis luteis è medio enatis. Bulbus exilior multo [orig: multò], nucleum oblongum Allii aequat, sibique [orig: sibíque] saepius adnatum allium exili filo adnexum habet: folia crassiora pauca è caule medio porracea.

LEUCON ARCISSO LIRION Pratense Vernum, num VIOLA ALBATHEOPH. vel Moly Rondelletio? Ger. Weiß hoznungßblum.

HVIUS coronariae bulbosae triplex è floribus et magnitudine varietas, nam Norbonensis multiflora, ut coeteris maior, ita multo [orig: multò] speciosior amoeniorque [orig: amoeníorque] floribus est: sunt [note: Narcis. Math: ] namque lacteo Ornithogali candore, sed Lilii parui effigie, è singuli caulis superioris multiplicis nodulo uno seni vel septeni procumbentes, semenque rotundum Poeniae nigrum in folliculo membraneo cohibentes: folia et radices Narcissi mediolutei in pratis, vel germinosis depresis atque lacunosis scrobibus, non procul Monspellio et Magalona ad Lateranum dirutum castrum plurimus floret, semenque [orig: seménque] foeniseciis maturat.

varietas In Germania, Gallia et Belgia visitur idem nisi paucioribus floribus distans, quos non dissimiles, sed singulos in singulis cauliculis minoribus habet, luteaque [orig: luteáque] filamenta è medio exserentibus, semine fusco. Omnium minimus palmari cauliculo, etiam Septentrionalibus plagis, ut Antuerpiae et in Nortmannia frequentissimus, paucitate foliorum, quae terna ut plurimum [orig: plurimùm], vel quaterna, habet, et flore exiliore, qui unicus illi inest herbaceus lacteolus, coque [orig: cóque] nonnullis Plinii NARCISSUS HERBACEUS putatur, quod si verum foret, verisimile esset superiorem LILIONARCISSUM eiusdem album nuncupatum Narcissum futurum: quibus cunctis nonnullae subtus lineo lae exaratae herbidi viridantisue [orig: viridantísue] coloris conspiciuntur, unde forte [orig: fortè] Plinio causa nominandi.

TULIPAN TURCICUM, sive LILIONARcissus Sanguineus.

MULTI sunt exacti anni cum primum [orig: primùm] Macedonium sive Graecum Lilium istud Tulipan à Turcico vernaculo dictum propter amiculum capitis ab illis gestari solitum, cui flores similes sunt effigie, sane [orig: sanè] quam [orig: quàm] luculenta pupura Venetiis primum et Patavii vidimus, deinde LUTEUM et Phoeniceum Florentiae, et Genuae Lyguriae. Bulbus est Narcissi, folia promens Liliaceo laevore virore, crassitie, aliquantum concava carinata et undulatis oris, caulem vero [orig: verò] singularem pedalem et flore Liliacea venustate spectandum, purpura sanguinea nitente Poeoniae floribus concolori, Lilio rubro fere pari, quinis et senis foliolis crassis, obtuso calathifundo in latius sese pandente, veluti violae Mariane, porrectis è medio Liliaceis staminibus. Semen Aristolochiae clematitidis foliosum angulosum, compressum membraneo folliculo oblongo clauditur. Medio Vere iam floret non modo [orig: modò] Italis, sed etiam Belgicis et Gallicis horitis.

LILIONARCISSUS Purpurus.

LUTEUS.

NARCISSI DVO A MATH: non descripti.

CULTURAE lenociniis hanc amatoriam plantam variatis foliis, floribus et bulbis posse admodum à pristina effigie desciscere, et rumor est iamdiu apud Venetos quosdam stirpium mangones, qui inditis bulbo seminibus quibusdam, vel insertis pullulationibus, novas et visendas excitari figuras affirmant, cuiusmodi Tarconi è Coepa enata, aliisque, colorem, et florem, et figuram mutantibus. Eapropter consulto [orig: consultò] alias Narcissi varietates reticuimus, tum quod ne visas quidem plane [orig: planè] in memoria habemus, tum etiam quia nullum operae pretium ducimus artis ostenta et lusus prosequi: sed duntaxat naturae opes in istud album sedulo [orig: sedulò] digerere et perspicue [orig: perspicuè], neutiquam Senensem imitaturi, cui satis picturas, quasi puer pueris pingeret et illuderet, in numerosos sed mutos elenchos stabulare. Non solum [orig: solùm] enim nullum describit è tam multis Narcissum, sed neque discernit eos inter se, quos bis inculcat, et an illi duo quorum alterum radice squamosa et nucleis stipata, floribus multiplicibus et foliosis: alterum veri Narcissi Bulbo, sed florum foliis prolixioribus,

angustioribus, porrectioribus staminibus, non explicat. Ubi et quando et quomodo nascantur artene [orig: arténe] an sponte: ut neque Narbonenses hic [orig: hîc] alios flores, quos etiam ut non paucos alibi, fecit Constantinopolitanos, iactare potuisset: etenim eius Constantinopolitanus Narcissus, nihil aliud esse videtur, quam [orig: quàm] Maritimum Pancratium à nobis memoratum suo loco.

CROCUS SATIVUS.

kro/kos2 Italis, Zaffrano. Ger. Safftan. Gallis. et Maris, Saffran. Angl. Saffron.

GERMANITATIS eiusdem cum Narcissis esse Crocum docent, non modo [orig: modò] figura et natales, sed etiam facultates peculiares, quae utrique epispasticae, deinde quadamtenus [note: Inter Icones Fusch. 249. ] odoris soporiferi insunt. Nec in Crocum versi adolescentis Croci fabella alliud Ouidius innuit, quam [orig: quàm] istam abditam dotem Veneris mysteriis celebrem, cuiusmodi Poeticae [orig: Poëticae] Philosophiae sunt involucra, Hyacinthi, Narcissi, Daphnes et quamplurimorum transsormationes. Nam alioqui kro/kh filum, villumue [orig: villúmue], et tramam signat, cuiusmodi sunt Croci flava flammeave [orig: flammeáve] stamina, et villi et flocci quae kroki/des2 vocantur. Porro [orig: Porrò] notissimum et optimum crocum non solum [orig: solùm] regiones ad Meridiem Aphrica, Syrena, Sycilia, et Gallia, sed etiam ad Septentriones sitae Anglia et Hibernia laudatissimum abunde [orig: abundè] dant carnosis, laetis, quasique oleo delibutis cruoreque [orig: cruoréque] aureo nitentibus filamentis intensi odoris cum quadam acutie, sed soporiferi, quo Belgia, Germania, aliique vicini cibos condiunt, ac medicamentis miscent. Rustici radices pangunt admodum vivaces cultumque [orig: cultúmque] humanum spretas, unico hyacin thi Narcissi aut Gladioli bulbo carnoso, siquidem negligantur aut pedibus proterantur florem staminaque [orig: stamináque] elegantiora prodere consuetas purpureas calycis in modum, prorsum Hermodacyli pratensis. Bruma, Ianuario, et Vere virent folia interdum perennia, Autumno leguntur dum nitent nutantque [orig: nutántque] purpurei phoenici stamina, quae trita carpis aut sub mammis admota, illitave [orig: illitáve] vires suas cordi cerebroque [orig: cerebróque] ilico transmittunt, quasique vertiginem tenebricosam invehunt, aciem oculorum prestringunt, aut hebetant. Germinosa herbidaque [orig: herbidáque] loca vult, nec apud Italos aut Gallos sponte provenit, nisi Silvestris, qui diversus natura est.

CROCUS SYLVESTRIS Montanus flore albo.

SIQUIDEM Silvestri Autumno nisi raius [orig: raiùs], sed plurmum [orig: plurmùm] primo vere venit flos minor, candidus, interdum purpureus, locis praesertim alsiosis, ubi perpetua perennat nix, ut in Ostensis vallis arduis sunt planities albicantes nive Hiberna et istius floribus purpurascentes et albicantes, non procul à Bernardi monte: radix et caulis sativo similis, folio angustiore et breviore. Isto foris dumtaxat utendum, intus non perinde: illitum pubi urinas elicit crebras atque crassas, tumores Hydropicorum discutit, spicula evellit. Isto agresti facilius [orig: faciliùs] abigeret è suis interulis pediculos gens Hibernica, nam virosior est, et penetrantior. Verum [orig: Verùm] vulgatior praeterquam quod Hibernis miseris tam importunos hospites, quietis et famis hostes abigit, etiam colorem floridum, vegetumque [orig: vegetúmque] calorem vigorem et animorum ferocitatem artubus et alit et auget, illuvieque [orig: illuviéque] sordidas vestes clore commendat, militiae idcirco non parum conducibilis.

[note: Gal. Tue chien. Angl. Wilde Safron. ] COLCHICUM sive STRANGULATORIUM Ephemerum Crociflorum et Bulbifolium, Hermodactyli vulgares.

QUAM minimum [orig: minimùm] videtur plebis iudicio Pratensis vulgaris Hermodactylus Ephemerum dictus, à Croco silvestri abesse: vocant enim et putant ubique vulgo [orig: vulgò] Silvestrem Crocum [note: Effig. fusch. 201 ] propter flores, natales, tempusque [orig: tempúsque] florendi non dissimila. Actametsi tum ipsae res, tum Dioscorides diversas esse abunde [orig: abundè] monent, tamen iuxta hic [orig: hîc] ponendae fuerunt Crocus et Hermodacylus, deindeque [orig: deindéque] huius vel species vel varietas Colchicum Ephemerum, quo utravis ambas ostendat quaerenti. Etenim duas non ita dissimiles est complexus Dioscorides, ut Paulus et Galenus, ex Priscorum descriptione, et sua observatione: quarum primam post [orig: pòst] et proxime [orig: proximè] fungos collocandam duxit ille, cum quod [orig: quòd] esculenta grataque [orig: gratáque] cibo videretur, tum quia non secus ac fungi, ut idem auctor exprimit, diserte [orig: disertè] suffocatu enecaret, strangulat namque illa itidem una diecula: unde Theoph. huius nominis occasio profecta visa, longe [orig: longè] ante Dioscoridis aetatem, fuit. Haec autem non alia est quam vulgatissimum plebi PRATENSE CROCUM et SYLVESRE ubique vocitatum. Floret namque

uti Crocus Autumno flore perquam simili, concolore, nec dispari ritu, iamdiu antea primo [orig: primò] Vere orta, et Aestate amitti folia quae Porreis latiora Pancratii sunt aequalia, vel bulbi pinguora, terna aut quaterna, virentia, nitentia ab radice, caule sesquipalmari, bulbosa, semirotunda radice, altera parte compressa Castaneae figura, aut Anacardi: foris tunica ruffescente ex fusco, ab ima latioreque [orig: latioréque] basi ad apicem canaliculum imprimit prima caulis germinatio, intus tota alba, fungosa, muccida, virosa, gustu non ingrata, quam quovis anni cardine erutam à quibusdam Pharmacopoeis pro Hermodactylo habitam vidimus, et siccatam, flacidam vietam, rugosamque [orig: rugosámque], tangenti partim evanidam, partim fungosam meminimus, uti et Syriacum et Alexandrinum mox describendum venetiis nobis saepius visum, denique nigram et longe [orig: longè] discretu facillimam ab Ofsicinarum Hermodactylis. Sunt enim peregrini hi, neutiquam [orig: neutíquam] exitiosi, ut multis soeculis plurimus usus doctos docuit: inque farinam vel pollinem candidum facillime [orig: facillimè] abeunt. Nec verisimile fit, quod Colchide uberrime [orig: uberrimè] scatebat (ut ait Dioscorides) aliud à nostrate fuisse, sed pernecabili interimendi facultate ceteris omnibus excelluisse, tum quia succo magis excocto illic, tum etiam quia soli, aer [orig: aër] ísque praerogativam quandam nactus fuit. Sic fungi non paucis locis exitiosi proveniunt, et nisi lacte iisdem quibus Colchicum remediis, evincantur, interimunt: alibi innocui passim esitantur. Sic Taxus Norbonica et Hispanica deleteria sola umbra prodit antiquitas: in Anglia et alibi neutiquam malefica. Cicutae et aliis idem usu venit, ut novimus alibi. Quapropter quot qualesque [orig: qualésque] varietates in radicibus, floribus, ortu et colore, alia atuqe alia peperit regio, tales differentias facultatum inter Syriacum ruffescentem, et Anglicum flore candidum intercedere certum nobis periculo facto stat.

COLCHICUM SYRIACUM ALEXANDRINUM.

RADICES et bulbos aliquot huius adhuc habemus munore Dominci Chirurgi Veneti, qui quamplurimas classe triremium rediens illinc, ubi fungebatur vulnerarii officio, à se avulsas Venetias advexit, quibus utebatur idem, easdemque saepe miscebat decoctis Guaiaci, ad Luem Veneream, aliisque [orig: aliísque] sudorificis magno remediorum compendio et aegrorum commodo, edoctus illic à plebecula. Huic bulbosa radix non parum à nostrati differt, tametsi Dioscorides deliniationem non minus [orig: minùs] bene [orig: benè] refert: non enim canaliculus lateratim depressus mittit ad caulem, sed caulis erumpens medium findit bulbum, quasique [orig: quasíque] geminum Colchici bulbum ab imo coagmentatum, caulemque [orig: caulémque] utrinque amplexatum ostendit, nigriorque [orig: nigriórque] nostrati evadit intus forisque [orig: forísque], alioqui è Caepacea nec dissimili fungosa concretione, uti nec totius figura.

COLCHICUM ANGLICUM candido flore.

ISTUD nuspiam herbariis memoratum, quia Anglia copiosissimum sponte [orig: spontè] fundit, nec alibi facile [orig: facilè] reperias, Anglicum nuncupavimus. Perpulchra planta, lacteis floribus Ornithogali vel Asphodeli maioribus, Croci montani Silvestris paribus, caulem ornant sesqui palmarem radix et folia; alioqui pratensis vulgaris sunt, foris fusca, intus cadida. Londini hortis mersae radices Hiemem ferunt, Vere emergunt, non secus ac in collibus et montosis prope Bristoliam et agro Somerseti, Syluosis ornatissimi armis et literis Generosi nec parum stirpium periti, D. Eduardi Samtloo, cuius humanitati, ut pleraque alia, hanc ferimus acceptam.

EPHEMERUM non venenatum Diosc. Liliflorium et Iridifolium an HERMODACTYLO Officinarum, Tralliani et Pauli idem.

VELUTI Syriacum innocuum medicamentis, aliasque [orig: aliásque] non paucas plantas variis locis diversas aut contrarias adipisci facultates dudum in Colchico monuimus: sic ex nomenclatione deliniationeque [orig: deliniationéque] utriusque Ephemeri apud Dioscoridem, et perpensione harum radicum, quas usus diurnus diuturnusque [orig: diuturnúsque] probavit, Hermodactylum five Ephemerum salubre, dote dumtaxat et leviore aliqua nota, non item specie ab Officinarum hermodactylo dissidere certum. Tria tamen quae obici possunt, partim diluenda, partim distingenda sunt, ut saltem doceamur, si non illa quidem eadem sunt, certe [orig: certè] admodum affinia

esse: Ac primum [orig: primùm] obiciet quis factam seorsim Hermodactyli et Ephemeri utriusque [orig: utriúsque] mentionem apud Trallianum et Paulum: fatemur, et arbitramur eos vel quod [orig: quòd] vires purgatrices primum [orig: primùm] in Ephemeri aliqua specie compererint, aliam arbitratos praesertim Trallanum quem Paulus citat, non Galenum, qui Hermodactyli non meminit, Vel quia Trallianus Ephemerum non venenatum sub nomenclatura Hermodactyli in remedia arthritica adduxerit, quia in describenda radice Dioscorides digiti sive Dactyli voce usus sit, quae admota vel totu dentium mulceret dolores, deprimeret. tumores, quod Officinarum Hermodactyli arthriticis adeo plene [orig: plenè] praestant, ut nullum praestantius suppetat, ex lacte praesertim subactum remedium. Quippe digerit moderate [orig: moderatè] nullo aut pusillo calore, aliquanta adstrictione, sed miti emplastica et nativum calorem parti reddente. Nec si non meminit Dioscorides vis Catharticae, non ideo necessum inficiandum Ephemerum esse: non pauca siquidem repeperias apud antiquos classicos Simplicia, quorum vires purgatrices illi siluerunt, ne dicam forte [orig: fortè] nec notas habuerunt, ut et alia compluria: quare si non est Ephemerum Dioscoridis noster Hermodactylus, certe [orig: certè] non alio putarim differre modo, quam [orig: quàm] quo Colchicum Anglicum et Syriacum. Quare ridicule [orig: ridiculè] aestuant cum Comentatore Senensi plerique, atquo doctis Barbaris insultant, qui Officinarum Hermodactylos purgationibus misceant, enimuero [orig: enimuerò] arrodere interiora, veneno petere, ac nihil aliud quam [orig: quàm] Colchicum nimirum deleterium esse. Verum [orig: Verùm] bis falluntur: et quod Colchicum hermodacylon nostrate esse dicunt, quum tamen folia non norint, quae longe [orig: longè] minora sunt et humi fusa, quam [orig: quàm] vulgaris Colchici: et quia statuunt necatorium, quum Dioscorides id maleficii non culibet Ephemero, sed Colchico dumtaxat, id est, in Colchide enato, adscripserit. Tum Solidae huius candidaeque radicis et plenae concretio, quantum à rugosa, vieta, languida, nostrati et nigra absit satis indicio est. Nullam videas etiam Venetiis, vel Genuae milibus è multis quantumvis recens allatam, quae non leviuscula tusione illico [orig: illicò] in pulverem farinaceum fluat, colore et sapore plane [orig: planè] Turbith, Iridis, vel Agarici, quo etiam modo nec incommodo mariore purgare norunt, qui saepius usi sunt nostri practici, quibus usquedum experimento certo certa ratione nixo, aliud usurpandum, aut frustra Constantinopolitanum viribus ignotum obtruserit et persuaserit Commentator: et falso accusarit Serapionem, qui non Pauli, sed Dioscoridis, ut liquido [orig: liquidò] constat merus versor, quae in codice antiquo reperit, fida barbarie retulit, ut alibi semper ferme [orig: fermè] Hermodactylon explorando gustu neutiquam fervidum, sed ignavi acrimonia pussilla, et vi obruta emplastica potius facultatis purgatricis moderatrice, quam [orig: quàm] ulceratrice, qua non parum commodum esse arthriticis purgationibus facile [orig: facilè] percipiant, qui medicamentorum miscendorum methodum callent. Nec enim lacte eget ut Turbith, quo minus [orig: minùs] adhuc noxium, quare et Catharticum non respuendum, ut vociferantur de clamarores sed commendandum.

HEMODACTYLI albi, Rubri Nicolai, Actuarii et aliorum non Cathartici, sed Cordi, Venerique amici: an sint Behen album et Rubrum eadem?

VOCEM Hermodactyli aequivocam fuisse, et Ephemero Dioscoridis comparari potuisse, non modo Caput Pentaphylli indicat (ut cuius radix Hermodactylus sit vocata, non tam similitudine, quam [orig: quàm] superstitione et incantatoria expiatione) sed etiam quae exstant apud Actuarium et Nicolaum celebres admodum compositiones arguunt. Quippe Auream Alexandrinam reginam illam et Diamoscu Hermodactylo rubro et albo non carent, misceturque [orig: miscetúrque] aliis apud Arabes compositionibus cordialibus, quibus sunt visi designasse Behen albi et Rubri nomine, quod etiam defluxisse à Dactylite palmae ftuctibus, quibus confert Dioscorides Balanum nucem myristicam apud Arabes Ben vocatam. Igitur Arabistarum Hermodactilus sive sit Behen, ut verisimile fit, sive sit Auicennae Digiti Citrini Palma Christi (cuius mentio inter Orchides facta, nullum enim Hermodactylon rubrum habemus, ut cum Rubro et albo Ben confundi possit) eorum compositionibus cardiacis praesertim miscendus: Officinarum vero Catharticis et Topicis uti dictum, capite de ben et nuce Myrepsica.

ORNITHOGALON candidum vulgare.

EBULBORUM classe cum sit Ornithogalon nec ita absimilis Hyacinthis, Narcissis. et Hermodactylo superiori floribus albis, non abs re hic [orig: hîc] dicendus, ut hinc mox ad

Bulbos veniamus, cuius speciem faciunt quidam Ornithogalon luteum vocatum, propter inter hunc et illum ambiguam effigiem. Et tametsi Ornithogalo nomen dedit lacteus florum candor, cuiusmodi in Gallinarum alis renidet aut ovis, non earum lacte (quo carent volucrum genus) tamen propter totius figurae affinitatem nobis erit etiam vocandus alius, qui flore luteo elegantissimus, nec ita frequens Italiae, Norbonae calidioribusque [orig: calidioribúsque] visitut.

ORNITHOGALON LUTEUM. an Bulbus Vomitorius?

IN Auernis et ad Lugduni pomaeria pone et prope suburbium trans Rhodanum vulgo [note: Belgis Bulbus Vomiterius. ] Aiguilletiere in campis latis et glareosis, etiamque [orig: etiámque] in Borbonio agro, qua [orig: quà] ducit regia via Lutetiam, plurimisque [orig: plurimísque] Belgiae, Angliae nemorosis Sommerseti Ornithogalon luteum collegimus. Tota planta minor multo [orig: multò], sed simillima candido Ornithogalo. Martio floret, bulbus unicus, ut plurimum Allii Scorodoprasi oblongior, inodorus, pauciota sed latiora quam [orig: quàm] Orithogali folia: flores prorsum Ornithogali sparsi, et quidem foris herbidi, ut Ornithogali, sed luteoli non cadidi, intus vero [orig: verò] eleganti luteo nitent.

BULBUS ESCULENTUS.

NON secus atque Asphodeli bulbi plerique omnes edi mortalium luxu et mollitie desiere [orig: desiêre], praesertim Europaeis regionibus, seu fuerint gustu minus [orig: minùs] commendabiles aut utiles, quam [orig: quàm] bulbacea multa [orig: multà], Porri, cepae, Allia, et similia. Viscidi namque [orig: námque] sunt mucco Pancratii omnes ferme [orig: fermè] quos novimus, et plerisque insulsi et magis excipiendo condimenta, ut hyacinthi multi, Galenicus Asphodelus, quam [orig: quàm] ad condiendum apti. Quando igitur ex Dioscoride coniectari magis, quam asseverare quicquam licet, videntur bulbi esculenti fuisse caepis [orig: caepís] aut Pancratiis simillimi, et praestantiores ruffi, acres, locis calidis oriundi, ut sunt Lybica littora vel Norbonica. Ascalonicum tamen vix est Caepe, nam nec ruffum ut plurimum [orig: plurimùm], nec acre, saltem ubi nos saepius esitavimus Lutetiae et in Flandria, fieri tapotest, ut Ascalonae fuerit acrius, ruffius et maius.

Bulbus ile rubida foris tunica, quem Hyacinthum fecimus, alias putavimus persuasi à doctissimus Monspelliensibus esse esculentum bulbum: quemadmodum hodie nonnulli luteum Ornithogalon nostrum Vomitorium Bulbum credunt.

CAEPE.

[note: Fusch. Ico: 242. ] BULBORUM, quantum uspiam est in naturae ditione, speciosissima et notissima Caepa, vel de Graeca appellatione kro/mmior dicente, quia oculorum tunicam pupillamque et folliculos mordaci vapore lacinando, connivere, contrahique [orig: contrahíque] cogat, lacrimas eliciendo, unde Latinis lacrimosa Caepa. Etiamnum hodie varietas è locis, colore, magnitudine, à crimonia, teneritudine, varioque [orig: varióque] mangonio petenda, ferme [orig: fermè] cuiusmodi The ophrasti et Dioscoridis aevo. Verum [orig: Verùm] non necesse habemus persequi plures, quam [orig: quàm] quot hodie novimus insigniores et digniores vel esu vel fama, quibus cuivis olitori quaslibet alias addere integrum per nos erit.

Suavitate et mole omnibus Italicis vel Gallicis, quas novimus, excellunt Aphricae ac Hispanicae, et Hispanicis maiores atque speciosiores Divi Altomari in Gallobelgia sativae, quibus prima commendatio, et magnitudo capitis exuberantis, compressae utrinque rotunditatis rapam non mediocrem aequantis. Squammosa cuticula, extimisque [orig: extimísque] tunicis sanguineo saturo colore rubentibus nitentibus, et nihilo secius [orig: seciùs] esui Flanzdriae, et Angliae cunctae, aliisque [orig: aliísque] Sepentrionalibus expetitae: ad quas tamen gentes asportantur quotannis Hispanicae non minore copia, aut commendatione quae partim albae, partim purpurascentes, gustuque [orig: gustúque] aliquanto [orig: aliquantò] acriores, pares teneretudine et mole, cibis et condimentis quam medicamentis aptiores. Ceterarum omniumque [orig: omniúmque] nuspiam non gentium in Italiae Hetruria, Germania. Anglia, Gallia vasconia proventus plurimus hortis olitoribus venit, et ut quaeque ad harum bonitatem proxime [orig: proximè] accedit, ita optima habenda. Omnibus eadem facultas incidendi, et lacrimas ciendi, non odor insuavis, sed vapor et sapor intentior,

aut mitior nonnullis, quemadmodum MAIOR et MINOR BULBUS OBLONGUS teres, orbiculatus, et turbinatus quibusdam plurimus vero [orig: verò] et communioribus caepis à caulis cervice sensim in compressam latiorem, sed à lateribus reductam utrinque [orig: utrínque] circumferentiam bulbaceam abeuntibus, quorum Bulbi umboni fibrarum numerosa coma aptata subest, Hellbori albi modo, quod Caepis omnibus commune, uti folia Porreacea concava glabra, nitensque [orig: niténsque] caulis vacuus, et flos in cumulo villoso purpurascente, semine copioso nigro Nigellae.

*ski/lla SCILLA, sive CAEPA Marina. PANCR ATIUM. Ang. Sea onvons. Germa. Meerzwibel. Hisp. Cebolla albatrana. Gall. Oignon marin.

CAEPACEO generi tantopere est compar Scilla, ut multi eam MARINAM CAEPAM [note: Fuscb. Ico: 453 ] vocent. Quia autem inter hanc et marinum testaceum piscem à tunicea squamarum compactili serie Squillam vocatum, tanta similitudo intercessit; haec putatur sic dicta. Potuit etiam à sabuletis maritimis Sole torridis, cuiusmodi sunt in Hispania et prope aridae Lusitaniae tesqua maritima. Huius duas differentias colore dumtaxat inter Hispanicas tam multas animadvertere est, quarum extimae tunicae uni rubent, ut Caepis oblongis, alteri albent, magnitudine pares. Utravis maxima Pomum Assyrium non superat: è tam multis autem milibus, quae quotannis tum Venetias, tum Antuerpiam devehuntur, nullam meminimus maiorem, ea quae sata et perbelle [orig: perbellè] adulta fuit Monspellii in horto Iacob Farges Pharmacopoei. Universa namque folii carina vel dorsum palmum ferme [orig: fermè] lata, pedem alta, crassitudo minor quam Aloes, credbra è bulbo pullulant squamatim compacta, caulis sesquicubitalis, gracilis, flosculos Fragrariae gerit similes sed minores, in spicam postremo [orig: postremò] deficiens.

Neutiquam mirum Mathiolum, post alios neotericos nuperos, sententiam de Scilla mutasse, cum numquam sibi genuinam visam, sed tantum [orig: tantùm] verbis depictam fateatur. Quinetiam si verum Pancratium vidissset, numquam pro illo speciem Scillae, aut potius [orig: potiùs] vietam plantulam aut adolescentem, cuiusmodi Venetiis vaeneunt, subdidisset. Et foliorum gracilitas, à qua se deceptum conqueritur, sane [orig: sanè] non aliam speciem constituit Scillae: sed tantum contingit habitiora et maiora adolescere folia, mutatione caeli, soli et cultu. Sic Caepis evenit angusto interiecto tractu, sic in foliis Aloes et aliis multis observatur. His vero [orig: verò] bulbis flores, folia, omnia prorsum similia, aliquanto dumtaxat graciliora, ut bulbaceis mul tis praepropere [orig: praeproperè] enatis et alio [orig: aliô] transplantatis evenit. In contignatione suspensae, dum sabulo merguntur, aut servantur langevidiora promunt folia, et succo seu pabulo consueto defrandantur, exilioraque [orig: exilioráque] fiunt. Ratio par in Scillis tuis pusillis, quas Pancratium astruebas.

PANCRATIUM MARINUM.

UT Panaces doloribus placandis, sic ad cunctos morbidos affectus profligandos promittit auxilium bene [orig: benè] ominata nomenclatura Pancratii, quae tamen Scillaespecies maritimusque [orig: maritimúsque] bulbus est. Siquidem plurimum toto littore illo, ab Aquis Marianis ad usque Norbonae urbis maritima, saepius vidimus et eriumus. Radix Scillae cum maxima, quanta maximi Lilii aut Arancii vel Limonii, crotice Caepae obtecta pullo, intus candida Scillae modo. Sabulo arido undis alluto mersa sesquipalmum alte [orig: altè], folia septena vel octona indidem erumpunt, rigidula surrecta, latitudine et crassitie Iridis fere [orig: ferè], nigriora, summis retusa non acuta. Caulis cubitalis crassitie Asphodeli, sed tenerior, qui extremo flores ternos quatenosue [orig: quatenósue] candiso Liliaceos narcissi lutei modo promit, qui defluentes reliquunt siliquam [gap: illustration]

oblongam, Aristolochiae Clematidis similidudine, et semine commpresso, sed nigro. Radices his omnibus albae, non rubrae, quod accidit regionis situ et Superum [orig: Superûm] aspectu, ut in floribus Rhododendri, foliis Cyclaminis, vitis, Caulibus, Atriplicibus, Betis, bulbis, Caepis, et Scillis istis Hispanicis, ut Pharmacopoei Antuerpienses satis norunt. Littoris incolae piscatores et praedones raptu interdum victitantes, rati hanc esse Caepe, voratam ex sale et pane, quamvis famelici, hanc nauseabant.

ASC ALONITIDES, antiquorum Escalottes Gallici.

ESCALOTTAS Gallicas, quas antiquorum Ascalonitides sive Palenstinas caepas arbitramur, peculiarem quandam naturam vel figuram habent, ut etiam Theophrastus monet, siquidem ancipitis et dubiae naturae inter caepam, Allium et Porrum, similiores tamen caepis, sed multo [orig: multò] minores sunt, et crudi in lentaculis lautiores freuqentioresque [orig: freuqentiorésque]: [note: SETANIUS Bullus. ] eapropter francigenae Appetis, vocitant, quia edendi cupiditatem revocent. BULRUS forte [orig: fortè] SETANIUS, quem Theoph. et Pli. Caepe genus quoddam testantur.

SCHOENOPRASON.

IUNCEA illa, quam perperam Commentator Theophrasti Ascalonitidem sive Palestinam dicit, minima selquipalmum alta est, pusillis Porraceis bulbis oblongis sectilibus simul cohaerentibus et implexis pullulat, et sata fasciatim magno semper stipatu capitulorum Allii ursini modo provenit in hortis ubique, adeoque [orig: adeóque] porrum effigiat, ut quibusdam veri Porri non solum [orig: solùm] vicem expleat, sed opinionem faciat, flore perpusillo Iunci vel caepe. Crudae huius folia acetariis gustum gratissimum addunt. Bulbuli, qui exutis tunicis, uniones imitantur, videntur apud Galls nomen fecisse ceteris caepis, quas illi Oignons vocant Germani Bieslauch, quasi Iunceum Allium vel Porrum.

PORRUM CAPITATUM et SECTILE.

PRASIUM à colore dictum Graece [orig: Graecè], et Latine [orig: Latinè] porrum à callosa Porri capitis simillima in ossibus ferruminatis concretione coniectamur. Non modo [orig: modò] est hic bulbus Caepacea affinitate, sed etiam caepe, tunicarum involucris demptis, interius capitulum cor vocatum refert: nec foliis, floribus, caule, aut semine, quod tamen est pullum, differunt. Sapor idem et facultas, sed mitior calor, esus in olere frequens ubivis.

Holitorum industria in CAPITATUM et SECTILE divisit: istud Capitatum porrum vocans: illud quod [orig: quòd] saepius ad culinaria iuscula detundi solitum esset, Sectivum vel tunsile dixit.

SCORDOPRASON, sive ALLIPORRUM.

UT vocabulo sic effigie Porri atque Allii mixtam plantam signat Scorodoprason, quod sane [orig: sanè] non admodum abludit ab Ampelopraso vel natalibus, vel facultatibus et lineamentis, magis tamen spirat allium: sed exprimit propius [orig: propiùs] Porrum, ni memoria labat, quod in clivosis vinetis et incultis ericetis Lygurum, Nicaeque Sabaudiae sponte [orig: spontè] natum meminimus.

ALLIUM Sativum vel domesticum.

[note: Fusch effig. 428. ] SKORODON adeo [orig: adeò] nobilitarunt odor, sapor, esus, viresque [orig: virésque] medicatae, ut nulli non fuerit semper notifsimum. Vibrat namque halitum quendam aestuosum, atque taediosam acrimoniam faucibus inurit, edendo:vaporesque [orig: vaporésque] excrementitios ad cutem peliendo Pandiculationes vescentibus movet, quas Graeci ideo *skorodinis1mou/s2 indeque [orig: indéque] scordio [orig: scordió] vocarunt. E Caepaceo genere, cui accensetur, facilis dignotio:etenim gramineum caepaceumve folium, flos et semen in caule inani, tereti, burlbus exilior emittit ur, foris dilute [orig: dilutè] purpurantibus membraneis cuticulis, nucleos multos una [orig: unà] coactos spicatimque coagmentatos involuentibus, è quorum medio vertice fibrae tortiles et graciles porriguntur terraeque inseruntur.

ALLIUM SYLVESTRE tenuifolium.

FRIGIDIS calidisue [orig: calidísue] pratis, macilentis et aruis Silvestre passim oritur invisum alicubi, ut in Brabantia et Fracia colonis, quia segeti innatum tritico pravum odorem [note: Fusch. 129. ] et saporem communicat, quo deinceps tum farina, tum panes imbuuntur. Pufillus, oblongus bulbus, non ex nucleis constans, sed unico laevique capitulo, nonnullis interdum adnatis minoribus sese propagante: Iuncea pauca foliola in gracili, tenui, pedali caule: flore et semine ceteris non dispari.

ALLIUM URSINUM Latifolium, sive Moly Hippocraticum.

[note: Inter Icones Fusch. 431. ] NORBONAE in editis syluosis, Franciae vero [orig: verò] et Angliae umbrosis vel udis pratensibus frequentissimum, magis tamen odore quam [orig: quàm] habitu praeferens Ursinum Allium vocatum, quare Moly Hippocratico suffecimus, Lilii convallium vocati est ferme [orig: fermè] foliis, minoribus, viridantibus, flaccidis, politis in tenellis caulibus, Hyacinthi minoribus. Flores lactei, stellati complures Ornithogali vel Asphodeli, bulbus aliquot nucleolis oblongis sparsis candicans odorem Allii taediosum spirat, gustantique [orig: gustantíque] saporem acrem, non ingratum praebet. Vires Theriacales et imminentium morborum hostes inibi diximus.

ALLIUM LATIFOLIUM MACULOSUM sive Serpentinum. OPHIOSCORODON.

ORTV et habitu non ita huic absimile, Ophioscorodon dictum à caule, foliisque Serpentariae modo maculosis, quae tamen proxime [orig: proximè] Ursinum deliniant et redolent: radicis cervice longiore, rimosa cute obsita, montosis oriunda.

MOLY DIOSCORIDEUM PUTATUM.

MOLLIRE, amoliri aut propellere morbos origine Graeca to\ mwlu/eir ta\s2 no/s1ous2 dicebant antiqui, unde mw/lu vocabulum Superum [orig: Superûm] nutu et ritu Deorum inditum plantae Poetae [orig: Poëtae] canunt: Moly vocant superi, radice nigra tenetur. Verum [orig: Verùm] illud non uni, sed pluribus postea accommodarunt plantis, ut insigni quopiam odore, vigore, et figura non ita dissimili, donatis, ut Rutae Harmalan, sive silvestri, cui radix nigra, flos candidus auctore Dioscoride. Peculiare tamen fuisse certum est plantae bulbosae, Alliique similiori, indicio est mw/luca, quae Hippocra. Galeno explicante, aliisque Graecis Allii caput, est et antiquitus [orig: antiquitùs] celebris ad venenata, adeoque fascinationes, non secus ac Moly, cui forte [orig: fortè] nomen mutuatum est: nam Dioscorides inquit habere quippiam in cacumine Allii figura, praeter

reliquam similitudinem, qualis videtur ea quam Itali patavini et Bononienses iamdin, nunc etiam Belgae geminam Moly speciem alunt, cui bulbus exiguus, oblongus ferme Porri albicans, Triticeis aut Gramineis foliis, flos in cauliculis cubitum altis lacteus Ornithogali aut allii ursini aemulus, semen in siliqua, istud Dioscoridis faciunt.

MOLY Liliflorum Homericum forte [orig: forté].

HOMERICUM vero [orig: verò] putant alterum quod bulbo donatur, Narcissu [orig: Narcissú] Caepeve [orig: Caepéve] Ascaloniticum aequans. Folia illi Porri vel Pancratii minora septena octonave [orig: octonáve]: caulis sesquicubitalis aut bicubitalis: flos candidus et Lilii figura, sed minor:hisce nos donarat Trevisanus Patavinus Doctor.

HIP POCRATIS Molyin Allio Ursino

AN Sit allium Ursinum Hippocratis Moly, cuiusmodi Galenus interpretatus videtur, [note: Angl. Kamsons. ] haud certum est, certum est tamen mulierculis Anglis, ineunte praesertim Vere frequens esitari et quasi amuletum non modo [orig: modò] corporis adversae valetudinis, sed etiam fascinationis averruncandae avertendaeque causa praesumi, tametsi intinctibus non vulgarem init cum plebecula gratiam.

LILIUM CANDIDUM.

kri/nior Italis. Giglio. Gallis. lis blanc. Ger. Silgen seu lilgey. Hispa. Lario blanco.

EXIMIUM florum par et a)/nros2 a)/nqw=r ut Graeci dicunt, Rosa et Lilium, quod etiam cecinere [orig: cecinêre] Veneris gaudium volupeve [orig: volupéve] et Iunonis Rosam:ut é cuius lacte effuso Galaxia via sive lactea in aethere, Lilii aut flos sidereo candore visendus in tellure divinam duxerint originem, cuius indicium esse perennem illam r(oi\r effluviumue [orig: effluviúmue], divini, quem halant, odoris, unde Rosae vox et le/irior suave, blandum aut concupitum sonat, compluresque [orig: complurésque] flores et bulbaceas herbas notat, ut Narcissos, hoc tamen nomine signatur perquam nobilis flos Francigenis sceptris auspicatissium Symbolum, intaminati candoris fulgens honoribus, sapientis solomonis solio insidentis gloria magis conspicuus. Recto namque [orig: námque] caule et erecto Hastulae Regiae, bulbo nucleolis squammatim compacto, floribus concolore. Folia pallido virore nitentia, carnosa, secundum longitudinem striolas habentia, rotundus caulis cubitalis in cuius summitate Asphodeli flores aut Croci, sed maiores, candidi, odorati, senis ut plurimum [orig: plurimùm] foliolis dispositi repandis, effigiem quasilli vel nolae exprimentibus, fibrae è medio Croceave [orig: Croceáve] stamina educuntur, ut in Colchico: universa planta mucagineo turget succo, immensi tota commodi medici, estque una è bulbaceis notissima.

LILIUM Purpureum utrumque, sive Chymistarum Martagon.

COLORES Lilio candido quaesitos mangonio fuisse et si ex Rei Rusticae scriptoribus Plinius asseveret, tamen purpurei lilii duo genera sponte [orig: spontè] non arte oriri cum Dioscoride quam [orig: quàm] plurimi montes hodie testantur. Verum nihil ab illo prorsum dissidere videntur nisi angustioribus, longis, obscuriusque [orig: obscuriúsque] ruentibus, et numerosioribus, quibus donantur foliis. Nec flores dispares à candidis, sed hilari in flavum coruscant purpura, nonnullis rubiginosis maculis aspersi et lineolis intus nonunllis inscripti, ut in iride: bulbi etiam similes, sed luteoli aut pallentes.

LILIUM Purpureum minus.

EADEM ferme [orig: fermè], sed minor, minorique elegantia haec purpurea planta, paucioribus floribus, Lilii divisura, et bulbis iisdem, infra [orig: infrà], supraque quos appenduntur fibrae plusculae.

LILIUM MONTANUM.

RADICE ac bulbo haud absimili Lilium frequens montibus oriundum, sed caulis procerior, quam [orig: quàm] Purpurei lilii minoris: é geniculis folia exserens stellatim Gentianellae magnuitudine et figura Lilii, purpurei item flores vel asphodeli, sed ad extrema pediculi apiculis reflexi, ut in Cyclamine. Color ferrugineus, pusillis varius notulis, purpureis staminibus concoloribus foras prodeuntibus, et reflexis deorsum.

HEMEROCALLIS, sive Silvestre Lilium.

SI cui libet accuratius [orig: accuratiùs] expendere Lilium et Hemerocallidem, certo [orig: certò] constabit nihil aliud quam [orig: quàm] illius speciem esse hanc, quam idcirco Silvestre Lilium, seu Coronarium vocarunt, liliique vires easdem ferme [orig: fermè] omnes illi reddidit Dioscorides: quin valde [orig: valdè] verisimile fit, quod Lilium Purpureum in Syria oriri auditione acceperat, unum saltem ex hisce tribus hic [orig: hîc] descriptis fuisse. Nulla igitur magis accedit Lilio aut Hemerocallidi Silvestri, quam [orig: quàm] primum illud Puniceum, seu Phoeniceum, purpureumue [orig: purpureúmue], cuius etiam bulbos eade [orig: eadé] posse, quae Dioscorides vult, scimus: idque vocitatunt merito [orig: meritò] BULBUM CRVENTUM, flore Liliaceo et Purpureo Hippocratis, eoque [orig: eòque] vertendum non pallidum valde [orig: valdè], sed ochreum, cuiusmodi videmus in Ochra saturati lutei, quae purpureae aut phoeniceae Anagallidis colore visitur. Hinc sedulitas et candor Commentatoris Senensis, quantus fuerit, meminisse iuvabit, qui vocis huius ignarus, plausui magis, quam [orig: quàm] cognitioni verae studens, phoeniceum Lilium valde [orig: valdè] alioquin notum, dicit esse colore perquam pallido, Dioscoride falso [orig: falsò] teste adducto. Ecquis color est perquam pallidus, nisi sit albus, cui proximus palleus aut pallidus? Leviusculi momenti est argutatio illa de appendiculis et florum numero, quae nonnulli desiderare videntur. Sed si quis animadvertat Lilium candidum interdum exortus istos facere, in quibus complures flores congesti interdum singuli sunt, non magnopere refragabitur. Ceterum folia quod longe [orig: longè] plura purpureo isti inesse dicunt, id accedere cultur verisimilie fit: quippe purpureo utrivis et montano multo [orig: multò] pauciora sunt. Eoque si cui horum utrumuis magis pro Hemerocallide allubescit, per nos liceat sane. Istud tamen postremum montanum nolim Lilium coronarium, aut Hemerocallidem sancire, quia nescio quid tetri aut virosi halat. Quod huius vero florem Athenaei convivae tabescere Sole cadente et rursum oriente pullulare dixerint, sic accipiendum: non quidem prorsum marcescere aut defluere, sed occursu humentis noctis et frigidiusculae contrahi collabique in sese flores, qui proxima luce et radiis Solis collustrati, explicantur, et quasi reuiviscunt, veluti Tragopogo, Solisequiis et Heliotropiis ceteris accidit.

LILIUM CONVALLIUM, velvernum Theoph.

ITIDEM hanc peramoenam aspectu et odore pusillam herbam antiquis Graecis indictam, Lilium Convallium vocavit recentior aetas, putaruntque quidam Lilium inter spinas memoratum in Salomone, propter folia, suavissimum odorem, etiamque florem Lilii, qui niveus, pulchellus, Lilii similis quadantenus, et odore suavissimus, Maio praesertim inter senticosa nemorum, umbrosaque [orig: umbrosáque] convallium emicat, eoque [orig: eóque] Germana plebs vocat Meienriyß Prodeunt è caule plamum alto exiles medio sumo [orig: súmo] tenus in pedicellis nolae Cytinive [orig: Cytiníve] pusilli, penduli, nivei, in summa ora crenati, relinquentes bacculas rubellas minores no [orig: nó] dissimiles Asparagi, duriusculas, amaras. Folia lilii, Allii ursini, autSatyrii laevore viridantia, bina aut terna: radices reptant exiles, geniculatae. Hortisque nota et expetita planta

pari nomine et commendatione, eoque [orig: eóque] nos inter Lilia inseruimus, quando alicubi convenientius [orig: convenientiùs] non potuimus.

TESTICULI, sive ORCHIDES.

CYNOSORCHIS. Ital. Testicolo di cane. Hisp. Coyon de perro. Ger. Knaben krant. Gall. Covillon de chien.

EADEM in generis tribus cum bulbis, Caepaceis, Hyacinthis et aliis plerisque reponendae Testiculi differentiae atque Satyrii, que longe [orig: longè] plures sunt, quam [orig: quàm] quot priscis memoratae: omnesque [orig: omnèsque] ab effigie radicis Orchis, ab effectu nonnullae Satyriae vocatae, quod [orig: quòd] Veneris incentivi essent prae ceteris bulbis, uti postea apud Latinos Plinium et Apuleium Venerei dicerentur: è radicis tamen bulbo inita est distinctio. Unicus namque bulbus Satyriis est, geminus vel didymi specie orchidi, quorum Caninus, vulpinus, et Hircinus sunt et insigniores indidem petitae varietates. Opacis, siluosis, et sabulosis, udisque pratis passim perviae. Cynosorchis varietas multiplex: omnium notissimus magnitudine, in pratis frequentissimus riguis primo pullulatu speciem Ellebori erumpentis, vel Colchici, deinde Lilii covallii, aut vulgaris folia exserit terna et quaterna, lenta, crassa, et mucore turgentia. Caulem vero sesquipedem longum, glabrum, nitidum cavum in summo, spicato flore conspicuum, odoratum, purpureum, maculis albicantibus, atque pullis variegatum. Radix geminis constat bulbis effigie testiculorum, quos quasi pubes superne [orig: supernè] multae ambiunt fibrae, quibus, non secus atque ipsa planta superior, bulbi alimoniam adipiscuntur, et alternis perennem: alteri nempe iam flaccido et vacuo, altero succedente turgido et succi viscidi limpidi pleno albuminis ovi, quasi foret semen genitale, magnitudo quanta maior dactylus, interdum nucis inglandis adulto: vieto vero [orig: verò], et rugoso multo [orig: multò] minor et situs inferior. Dulcis sapor, mucagineus, emplasticus, insulsus, color candidus, pellucidus.

Discrimen huius et varietas observatur in magnitudine et foliorum numero, quod non magni est momenti ad obeservandum et cognoscendum: aliquanto maioris istud, et evidentioris: aliud est foliis maculatis et paucioribus longioribus nervulis: unde maculatum vocos licet ceterae distinctiones obscurae nisi exercitatis, nec ita utique constantes sunt, ut certum quid genericae differentiae statui queat. Colore nempe remissiore, dilutiore, vegetiore, mixto variegato, nitente, languido, paulum quid distantibus item testiculis et foliis, primum [orig: primùm] Cynosorchin intuenti offerentibus, iisdem natalibus Sole Geminos ingressuro florent omnes.

TESTICULUS Hircinus, seu Tragorchts et leporis testiculus,

AD commodiorem notionem unam è summis differentiis constituit testiculus Hircum olens et spyrillis aruncis barbam caprillam ementiens. Iisdem locis exit foliis pluribus, et itidem liliaceis amplexatis imum pedalem caulem, levem à medio summo tenus, perpulchra serie florum spicatum utriculis vel galeatis floribus, qui dehiscentes caudicellam singuli singulam purpureis distinctam punctis, cuncti Hyrcinae barbae aruncos cirrosue [orig: cirrósue] effigiantes, obtinent: odore gravi et viroso: semine pusillo in capsulis, haec huius unica differentia.

VULPINI TESTICULI.

AT quadruplicem vulpinum testiculum meminimus è floribus quaesitum: Papilionis nempe, fuci, muscae, postremi è colore qui luteus totus et ceteris rarior multo nec descriptus. Eruimus hunc Norbonae aestuosis et aridis sterilibus, declivibus inter Cistum marem et Illicem Cocciferam, Prope specum vastam, quae redeunti Frontignana Monspellium laeva est: etiamque in herbidis aridis Grammuntiae silvae vicinis. Istis vero [orig: verò] minor, qui foliis paucioribus binis nempe aut ternis caulem spithameum imum ambientibus, summum floribus luteo fuluis paucis Asilonem aut potius [orig: potiùs] Fucum colore et effigie prae se ferentibus: exigui subsunt bini testiculi.

HVIC persimiles duo sunt, quorum unus est magnitudine ferme [orig: fermè] par floribus muscam, sed colore rubiginoso, obsoletoque [orig: obsoletóque] et inamoena fuscedine purpurascente, exprimentibus.

ALTER maioribus, latioribus foliis Phalangineis, venosis, repandis, reflexis: caule intetdum palmari, interdum sesquipalmum alto, nonnihil purpureo: floribus colore ita aspectu foedo non dissimilibus.

Discernitur facillime [orig: facillimè] postremus foliis latiusculis, et toto caule appresis, floribus Papiliones volantes, alisue passis se librantes aemulantibus.

TESTICULUS ODORATUS.

MINIMUS omnium sabulosis, arentibus, atque squalidis locis Norbonae maritimis et Angliae mediterraneis nascitur: folia exserit brevia, pusilla et subpallida, venosa una [orig: unà] collecta minoris Plantaginis: cauliculum palmarem, gracilem et flosculis odore Lilii convallium et involutae modu [orig: modú] claviculatim caulem ambrientes: Bulbi pusilli, ut superioris.

PALMAE duae Christiades. SERAPIADES.

HISCH accenset Triorchim Serapiada AEgineta (addere einm tertiam quandam videtur) terno donatum didymo, quem alias Palmam Christi opinabamur: tum quae succulenta minus [orig: minùs], sicciorque est, et vehementer deterget intro, forisque ulceribus admota: tum etiam quod [orig: quòd] Melancholicis, Quartanariis, Epilepticis, nervorum offarctu et pituitosa saburra oppresis miram praestet opem, fluxum dysentericum sistat, quot qualesque [orig: qualésque] Palmae Christi recentiores vindicant (ne cuiquam imponat Palmae Christi vehementer purgantis homonymia) dignandas sane [orig: sanè] AEgyptiis Venerandae Serapiadis deae Augusto cognomine: alio quin nihil attinuit à ceteris secrenisse, et Serapiadas nuncupasse. Rationibus hisce favebat ex lectione coniectura, nam ubi polu/xrhstor multi usus, legendum polu/xis2or multifidam radicem: et forte [orig: fortè] utrumque, multifidum multique [orig: multíque] usus radicem innuebat, et mox inferius ubi Diosco. r(i/ca de\ u(/pesti o)rxidi/ois2 o(moi/a id est, Radix subest testicellis similis aut pusillis testiculis, legebam multifida, leviore methathesi multo [orig: multò], quam in superiore capite, ubi pro olea suffecerunt merito [orig: meritò] quidam Squillam teneram pancratium. Verum tamen si cui hae minus allubescant Serapiades, exploret superiorum Orchium facultates, quae multo [orig: multò] tamen ignaviores et mucore elumbes magis videntur, aut alias aptiores adducat, et lubenter ultro [orig: ultrò] indictas istas palmatas antiquis profitebimur.

Herbidos pratensesque [orig: pratensésque] colles frigidiores amant tum minor tum maior, legimus etiam in alpinis Ravisburgi et Nozoreti Germaniae. Maio flore et foliis exit: maior folits similibus, sed latioribus porri mucronatis, ad terram reflexis, crassis, interdum maculatis, fuscis, et nigricantibus notulis: flores purpurascentis cynosorchis adeo [orig: adeò] similes sunt, ut nisi propius [orig: propiùs] spectes easdem putes. Radici item geminus est bulbus, altero evanido, altero pregnante et succulento, utroque tamen oblongiore, nonnihil compresso, et ima sui parte in fibras inaequales ternas aut quaternas veluti digitatas abeunte. Hunc marem apellant.

FEMINA vero [orig: verò] floribus candidis, vel è purpura rubentibus, diluteve [orig: dilutéve] caeruleis cuculatis crebriores maculas purpureas, et rictum ostentantes habentibus: foliis minoribus et inspersis punctulis: radice consimili.

MINOR ORCHIS ODORATUS.

HVIUS suavem efslant odorem flores mucrone spicati, purpurei amaranthi, qui foliis augustioribus, porraceis, vel croceis, caule palmari et levi, radicibus minoribus dumtaxat differt, utraque radix orchin odorem et saporem dat gustanti, et Dioscoridi ad eadem facit, minus [orig: minùs] tamen modeste [orig: modestè] facit Senensis, qui haerentibus aut inficiantibus citrinos Digitos Auicennae esse hasce Monachis conviciatur, nullamque allatam rationem comqueritur: cum ipse ne [orig: nè] umbram quidem adferat ullius. Et vires Digiti citrini huic asserit, magno incommodo eorum, qui fidem forent sequuturi: Citrini vero [orig: verò] fuere [orig: fuêre] Hermodactyli, ut nomen et color docent.

ERYT HRO NIV M.

NON multis ab hinc annis innotuit bulbus perelegans, cui amici nostri Satyrion nomen fecerunt, is consultis Medicae materiae Lugdunensibus, qui condiendum curassent, et exploratum habuissent, visus est Dioscor. genuinus: multo quidem periculo facto [orig: factò] conditae multam copiam Lutetiam, aliasque [orig: aliásque] Galliae urbes asportatam scimus, nulla interim desiderata nota praeterquam coloris, qui valde [orig: valdè] variat loci varietate, ut in Squilla, Caepis et aliis bulbaceis videre est. Allii ursini, aut Lilii similia folia bina, plurimum [orig: plurimùm] terna in humum devexa, minora: caulem tenellum palmum altum, nudum humi foliis tenus mersum et Cyclaminis modo pediculum porrigentem exilem, flexilem: florem Croci vel Lilii radiatum ex albo purpurascentem: radix dactylum aequat et assimilat, Orchidis concolor, cui nonnulla fibrillae appensae sunt, et punllus semirotundus compressus bulbus exiguus lateri imo haeret, aut subest, uti in gladioli radice videre est. Lugduni florebat Aprili in horto Valerandi Donrez è Iura monte cuius sedulitate primum [orig: primùm] nobis innotuit, eruta Alpibus Lemano finitimis: et postea in collibus Taurinensi Padosesq vileucam dissitis, eandem eruimus.

SATYRION ERYTHRONIV M.

DUM essemus venetiis, superioribus annis, vidimus non semel in Angeli Symbolo Alberti Martinelli officina, radices subrotundas, magnas rugoso tuberosoque [orig: tuberosóque] cortice ex fusco rubello, effigiem et magnitudinem Cyclaminis vel potius [orig: potiùs] Aristolochiae rotundae et praegrandis assequutas, carne intus albida eduli, dulci et Bulbocastano bunio dicto adeo accedente, ut eadem, nimirum solo laetiore [orig: laetiorè] et peregrino enutritam, suspicaremur. Sed illico [orig: illicò] Martinellus aliquot missas Alepo Syriae à fratre Cequino, qui ut erat explorator non minus [orig: minùs] avidus, quam [orig: quàm] peritus exoticarum stirpium, Erythronium Satyrion iudicabat. Harum unam celebris ille Leo Scamnidicus magnus. Marci fori Veneti tympanum, popularis philosophiae, cuius nec imperitus, nec parum studiosus fuit, amans aluit aliquandiu, cuius folio la minus [orig: minùs] prodere audemus, quia parum meminimus. Earundem Iacobo Cortusio alteram dedit idem Phamacopoeus, quam multo [orig: multò] post [orig: pòst], quasi numquam vidissemus, munificus ille Patavinus ostentabat nobis, et pene [orig: penè] invitis risum excutiebat, qui diceret se manibus dumtaxat attrectando totum turgere Venereis libidinibus. Hanc ipsam Mathiolo postea misit, non Cequinus, ut audivimus. Is solitus namque fuit etiam minus [orig: minùs] peritis quantum poterat, plene [orig: plenè] descriptiones addere rebus peregrinis, quae in Mathiolo nullae nisi radicis sunt.

HACTENUS comparando quot potuimus plantarum genera, quarum effigies et naturaeordinis consequutione ita sibi mutuo haererent, ut et facillime [orig: facillimè] noscerentur, et memoriae mandarentur, à Gramineis, Segetibus, Harundinibus ad Acoros, Irides, Cyperos, hincque Asphodelos bulborum tuniceorum Caepaceorumue [orig: Caepaceorúmue] natur am praeteruecti sumus. Ac eorum quidem maximae parti folia consimilia, uniusmodi mucronata, angusta, rigida, nec uspiam intercisa erant, iam vero [orig: verò] supersunt alia tw=n kefalico/ntwr sive latinis capitatorum illisque consimilium genera, utplurimum sinuata et laciniosa, quae ipsa et quia holera maxima exparte sunt, et cuilibet ad cognoscendum inoculis, ad vescendum. in cibis quottidiesunt [orig: quottidièsunt], non incommode [orig: incommodè] illa expediemus, nusquam alioqui aptiorem Iocum nacturi in universa plantarum familia.

Rapum turbinatum maius. Rapum oblongum minus. Rapum Silvestre non bulbosium. Rapistrum aruorum Erysimum Math: et recentiorum. Rapi gemina Varietas. Bunii et Buniadis discrimen. Bunias sive Napus. Bunias silvestris sive Napus silvestris. bou/nior sive Rapula folia non Bunii ut Dioscori. sed napi forte [orig: fortè] ex Plinie falso attribuit suo loco. Raphanus magnus et Rapbanus parvus purpureus. Raphani varietas. Synapi sativum Erucae, aut Rapifolium. Synapi sativum alterum. Synapi agreste Apii, aut potius [orig: potiùs] Laveris folio. Synapi syluectre minus Irionis Dioscoridei aut Bursae Paefloris follie. Lampsana. Barbarea Pseudobunias potius [orig: potiùs] quam [orig: quàm] Pseudobunium. Alterum Pseudobunium quia ferulaceum inter ferulacea.

Rapunculus sive Rapuntium parum vulgo Pes Locustae Auicennae Rapuntium maius Alopecori comoso flore cum Tracheliis. Eruca sativa. Eruca maior Hispanica. Eruca silvestris. Irioseu Erysimum. Erysimum Theoph. folio Similacis aut Atriplicis suo loco. Sium sive Laver Dioscoridis Olusatrifolium. Sium sine Laver Cratevae, Nasturcifolium, aut Erucaefolium. Cardamine Sisymbrium, sive Nasturtia aquatica. Sinapi et Thlaspi media Provincialis planta. Nasturtium hortense. Thlaspigenus omne. Vulgatissimum. Diescorideum Drabae folium. Graecum forte [orig: fortè] Dioscori. Syriacum anguloso bifori pericarpio. Osyridis folio hortense. Hieraciifolium Lunaria Lutea Monsp. Alterum clypeatum Serpillii folium Norb. Centumculi folium Alisson Italorum. Candiae umbellatum. Umbellatum alterum. Cratevae suo loco. Iberis. Lepidium Pauli duplex. Draba. Dentillaria Rondel. sive Molybena herba neotericorum. Bursa Pastoris. Senecio. Senecio Iacobea. Senecio Iacobea marina.

MAIUS ORBICULATUM, seu turbinatum Rapum.

*gogguli/des2 *gogguli/dai Gallis. Naveau Rond. Germ. Rueben. Italis. Rapo. Belgi. Napen. Ang. Turnepe.

CVILIBET regioni abunde [orig: abundè] crescit Raporum omne genus, quod Graeci una voce designarunt *gogguli/dos2, quae rotunditatem orbiculatamue [orig: orbiculatámue] globosae radicis figuram docet, unde notitiae est plebeiae, inque cibos egestati amicos per Hiemem multum [orig: multùm] accommodum, crudum, et coctum. Fronde perampla, laciniosa Erucae, aut potius [orig: potiùs] Rhaphani, etiam siliquis adeo [orig: adeò] simile, ut radice globosa, floribusque [orig: floribúsque] luteis, et minore semine, ut Sinapi nigricante exceptis, eadem putes.

varietas Radice dumtaxat à superiori distare videtur, quae teres atque rotunda oblongior est, et Napo similior effigie, sed maior triplo [orig: triplò], etiam ubivis notissima. HEC eadem, aut certe [orig: certè] simillima Venetis olitoribus voenum fertur in forum, Hieme purpura nitida et pellucida radice, gustu teneriore, suaviore, in acetariis cruda cum Eruca, lactuca, et aliis illic esitari solita.

RAPUM SYLVESTRE non bulbosum.

EST etiam frequentissimum Silvestre Rapum, praesertim apud Flandros, Germanos, qui serunt hoc, quo [orig: quò] folia bobus pabulo cedant. luxuriat enim tanto foliorum numero, ut radix iam non tuberosa aut Raposa, sed exilis, nec ventriosa uspiam sit, alioqui sativae rotundae turbinatae non absimilis, sed discretu facilis, crispiore, rugosioreque et uberiore folio.

RAPISTRUM ARVORUM.

ERAPORUM silvestrium censu etiam est Rapistrum vulgo vocatum, passim viarum margines et segetes ornans, ubique praesertim Septentrionalium: floribus luteis numerosis Brassicae aut Rapae, in caulibus sesquibitalibus folia insunt lampsanae, aut Rapi Silvestris,

Brassicae virore et laevore, non Erucae, ut debentur Irioni Dioscoridis. Radice, tenui neutiquam fibrosa, gustu item Rapi Silvestris, cuius facultates propesortita [orig: propèsortita] est, sed vehementiores, tametsi usus neglecti aut ignoti. Neutiquam est Erysimum Dioscoridis: certe [orig: certè] admodum affinis est Napis et Sinapi: tusum namque semen Sinapi ementitur, et usus explet rusticis.

bunia/s2 sive NAPUS.

Germa. Steckruben. Belgis. Steckrapen, [?] Pariische [orig: Paríische] Napen. Ital. Napo. Gallis. Navet. Ang. Nape.

QUEMADMODUM Antuerpianum solum, utpote sabulosum, tuberosae et turbinata Rapae feracissimum, sic Lutetianum lutosum Napifertilissimum. Utrique plante congener, imo [orig: imò] et similis adeo [orig: adeò] Rapae oblongae est Bunias, ut eadem prorsum dicas, nisi Napo folia minus scabra forent, radixque media sui parte minus [orig: minùs] ventriosa, imoque; exiliore multo [orig: multò] esset, sapore suaviore, cibisque [orig: cibísque] delicatiore, praesertim Francigena, quae plenis doliis voenum in Belgium est ferri solita.

BUNIAS SYLVESTRIS NAPUS.

SECUS agrorum amniumque [orig: amniúmque] ripas haec lubens oritur, praesertim regionum frigidiorum, cuiusmodi Angliae, Nortmanniae Germaniaeque Alpinae et similium: siliqua, semine, flore et folio ex sativae Buniadis inspectione admodum cognitu facilis, quia persimilis, sed minor [note: BUNIUM. ] tota, foliorumque profundiore lacinia et radice rotundiore, breviore, ficum aut Sorbum aequante. Huius napi, aut Sativi semen antidotis et eximiis antiquorum compositionibus addendum, ut Theriacae Andromachi et aliis, non BUNII semen, quod nominis propter radicem raposam sive turbinatam Bunii et Buniadis affinitate multis imposuit, ut Plinio qui utramque Rapum appellat, et Senensi comentatori admodum ieiuno et saepius decepto, nec melius in Dioscoridea quam [orig: quàm] Pliniana lectione versato. At Bunium neque bunias est, neque eadem figura, viribus, aut classe cum Buniade descripta est, ut paulo [orig: paulò] inferiu [orig: inferiù] dicemus.

RHAPHANUS MAGNUS et parvus Purpureus.

*pafani/s2 Gall. Raifort. Ger. Rettich. Belg. Kadiis. Angl. Raddyshe Rabon.

VEL nomenclatura Rhaphani unde Rapum latinis deductum fuit, indicat Rapi speciem esse Rhaphanum, quippe omnia Rapi habet, si longiorem, graciliorem excipias radicem, flores similes, sed purpura obsoleta, siliquam ctassiorem pyxidatim effigiatam seminis ruffimaioris Rapi: efficacior medicamentis, quam [orig: quàm] utilior alimentis, expetita tamen ferme [orig: fermè] ubique et notissima radix.

PLURIBUS hortis Italiae praesertim rubello colore colunt et esitant Rhaphanos: ut minores (quod de Rapo Rubro monuimus) sic esu suaviores, minus acres, lautioresque [orig: lautiorésque] [note: VARIETAS] ex aqua salita excitandae appetentiae, quam cocta prorsum evertit: fetet namque admodum sive per se, sive carnibus incocta, tum haec, tum alba, eoque [orig: eóque] sale et de prima mensa consultius [orig: consultiùs] est ut edantur.

SINAPI SATIVUM Erucae, aut Rapifolium.

Gall. Seneve domestique. Germ. Seneff. Ital. Senape Mostarda. Belg. Mostaert. Ang, Mudsterd, Senbeye.

MAGIS abest Sinapi à napo virium acrimonia, quam specie, facie, vel nomine, quod quidem tum liniamenta plantae, tum effrenis acrimonia insinuant. Napi enim immite aut vehemens interpretantur, cuiusmodi est Sinapi semen urendo, sternutamenta lacrimasque [orig: lacrimásque] ciendo: unde notissimum sive divitum, sive pauperum mensis, praesertim sativum, caule, fronde, flore, siliquaque [orig: siliquáque] Rapacea, semine minore acerrimo, oleoso, copioso, aruis mandari solito, non secus atque rapae. Folia etiam tenera in acetaria veniunt.

SINAPI ALTERUM Sativum.

ERUCAE albo semine est sativum Sinapi alterum, cuius usus Officinis ad compositiones ut Diasatyrione, Elect: de Ouo. Prorsus figura et semine Napi vulgaris, sed albo maiore duplo [orig: duplò].

SINAPI AGRESTE agii, aut potius [orig: potiùs] Laveris folia.

HVIUS haud admodum dispar figura aut seminis acrimonia, tametsi folia incisura situque [orig: sitúque] et natalibus, magis Laverem vel Apium exprimant, nec non ruribus semen nigrum penuriam sativi resarciat, quod ostendit flore et siliquis ad satorum viarumque [orig: viarúmque] rivulos et depletas fossas luxuriare solitum.

SINAPI SYLVES. minus Irionis veri folio, aut Bursae pastoris

ARIDIS tamen locis iuxta margines, et rudera, proe [orig: proè] urbes nascitur, foliis laciniosis admodum bursae pastoriae similibus, sed acutioribus minutioribusque [orig: minutioribúsque] laciniis. Umbellosi flores et siliquae secundum summitates Irionis Dioscoridis, caulis pedalis, minore multo, sed tota planta gustu Synapi fervidissima.

ERUCAE, et IRIONES seu Erysimi.

DUM postremo [orig: postremò] in Iriones commentabatur Senensis dictator, augurabatur non defuturos canes (sic enim modeste [orig: modestè] omnes etiam se doctiores solitus nuncupare) qui se ita ambiguum et conscium suae hic [orig: hîc] imperitiae allatrarent. Utinam habuisset ille canes similes non ad latrandum sed vestigandum Erysimum, quod vel pharmacopoeorum Monspelliensium lixae possent illi hodie in triviis et ruderibus passim indicare: est enim ibi doctis et indoctis ut usu frequentissimum, ita multiplici et felici successu notissimum. Ac ut perspicuum fiat universum hoc Erucarum et Irionis genus, uno nos capite omnia complectemur.

ERUCAE SATIVAE DVAE.

[note: ERUCA maior sive Hispanica et Gentilis. ] SATIVAE duae cibis gratiores et nobiliores: Maior Hispanica vocata, à nostrati maioribus foliis Sisymbrii et semine nigro, floribus luteis, corniculo Sinapi maiore, distat. Haec vel quia in condimentis lautior, vel ad Venerem vegetior erat Gentilis vulgo [orig: vulgò] vocata fuit: quo vocabulo Hispanica et Itala gens designat quamlibet rem aptam reddere hominem laetum et experrectum ad munia vulgo [orig: vulgò] pausibilia, ut ioca, ludicra et Venerem. Quae commoda ut ex ea perciperet Monachorum Saginata caterva in perquam amoena Magalonae insula maris Norbonensis, huius Gentilis Erucae semine à fratre quodam

Hispano ambulone donata, quotannis hocce serebat et in mensis cuilibet vel maximo gulae irritamento vel blandimento praeferebat: nimirum usu gnara quantum frequens esus conferret ad calorem Venereum in illis otio et frequenti crapula obrutum, ad vigorem animi excitandum, et praesertim corpus obesum extenuandum, somnumque excutiendum, quo illi veluti versi glyresue [orig: glyrésue] tota hieme saginati, ferme [orig: fermè] adipe suffocabantur. Verum isto Hispanico remedio adeo [orig: adeò] hilarescebant et gentiles fiebant, ut plerumque recinctis lumbis castitate, coacti essent vota et caenobii moenia transilire, et aliquid solatii Venerei ab vicinis plebanis efflagitare: nobis haec visa et risa. Eruca vero [orig: verò] inibi superstes est copiosissima, monumentum futura Monasticae castitatis et rei veritatis, nec eget utravis fusioris descriptionis, cum vulgaris sit notissima et ex illa facillime [orig: facillimé] percipiatur hispanica.

ERUCA SYLESTRIS.

[note: Eruca silvestris ] SYLVESTRIS erratica squalido solo vel parietinis passim oriens, Dentis leonis divi sura, floribus luteis brassicae, notior etiam quam [orig: quàm] depingatur. Et hactenus tres species priores et notissimae Erucae.

IRIO, sive ERYSIMUM. Diosc.

HIS proxime accedunt Iriones. Dioscoridis Irio, quem medici docti notis et experimentis commendant, est radice [note: Frio. ] lignosa, foliis Erucae silvestris, quae primum erumpentia non nisi ab oculis exercitatis possut à Bursae pastoris foliis discerni, quae huic non ita viridia, et in extremo magis acuta sunt: illi erysimo vero [orig: verò] lacinia grandior et in summo rotundum retusiusue [orig: retusiúsue] folium subpingue, quod multiplex in imo solum operit. Caulis sesquicubitalis, interdum maior: semen in siliquis Erucae silvestris multo [orig: multò] minoribus, acre, fervidum: slosculi in summo lutei. In compitis, sepulcretis, [note: Rapistrum. ] et ruinosis locis frequens, multis Galliae regionibus notissima, sed in Anglia non item, quamvis non minusobvia [orig: minùsobvia]. Nam ne Medicis quidem aut phatmacopoeis peritioribus certum Stat, quaenam sit Irio: hoc factum, aut quia in usum Medicum nondum fuit hic deductus, aut quia à Mathiolo, cuius commentariaplerisque sunt veluti Sybillae folia, Rapistrum vulgi à sapore Rapae, et nonnulla foliorum similitudine, loco Irionis acceperunt. Quod neque Dioscoridi respondet, neque cum Mathioli erucae silvestris foliis similitudinem init, tum sapor, odor rapae, nec adeo ut Irionis acris, nec proinde ab hac spectandae eximiae genuini Erysimi dotes quae asthmaticis et farctui Pulmonum vocique [orig: vocíque] ravae etiam diuturnae et prope invictae sut [orig: sút] adeo [orig: adeò] praesenti praesidio, ut fidem ferme [orig: fermè] superent. Estenim moderata quaedam tenuis substantiae et incidentis, cum humidis abstergentibus partibus permixtio, cuius beneficio crassae blennoseque [orig: blennoséque] pituitae citra exsiccationem nimiam inciduntur, et incisae propter flatum nonnihil commixtum non magno conatu expectorantur, et absterguntur. Arteriacum igitur est laudatissimum, nempe idem unum praeparans et educens. Exempla succurrunt quamplurima, quae secundissime [orig: secundissimè] tum praeceptoribus, tum nobis postea successerunt. Phonascos memini tum iuvenes, tum aetatis provectae, quibus ferme [orig: fermè] iam amissa voce et spiritu, limpida sonoraque [orig: sonoráque] vox pauculis diebus restituta

fuit, unius Erysimi et opera eximii praeceptoris Rondelletii qui primus usum monuit. Mathioli aequanimitas, quasi suae imbecillitatis conscia primo suo Irioni subdidit alium in postremo auctario, quem pot orem primo putat, quia folia minora, et cornicula paulo [orig: paulò] vegetiora sint, ut ex iconibus, inquit commentator, patet. Sic nos avidos discendi huius mutatae sententiae causam aliquam, ut solitus est, in sicco deserit. Quid hic [orig: hîc] folia minora, et cornicula vegetiora agant, nescimus: ut ut sit, nos benigne [orig: benignè] omnia interpretamur, nempe tantum virum (ut constantis et gravis animi opinionem, quam de se doctis viris istis commentariis excitavit, retineret et foveret) noluisse quicquam demere, aut demendum esse suspitionem dare, sed humano more et prudentia tacite [orig: tacitè] meliora, quae à medliore tum suo tum aliorum iudicio profecta essent, deterioribus prioribus subdere, quasique [orig: quasíque] universum opus deintegro recoquere, Magni Ciceronis exemplo, qui se dedit recoquendum Molonio Rhodio oratori: id videre hic [orig: hîc] est, capite de Maeo, Seseli, Cumino Silvestri, ac passim hoc novo opere magno sculptorum et bibliopolarum applausu.

la/myana LAMPSANA.

Italis. Di landri, et ai Lasana. Gallis. Sanues blanches quasi sinapistrum album.

[note: Erisimum Theop. Dod. sed fallitur fol. 431. ] ETIAM Napis et synapi reddenda Lampsana, ut quam olim Romani Napum silvestem vocarunt, vulgus etiamnum in Gallia Sanues blanches, quasi Sinapistrum album dicit, a foliorum mollitie caduca, decubituve [orig: decubitúve] in humum, quam quia lambere viderentur Lampfana dicta putatur: nisi potius [orig: potiùs] fuerit à Lasana matella nempe, sive ventris oneri excipiendo vase contemptus causa sic vocitata. Etenim olus olim fuisse Lampsanam admodum contemptibile, sed non parum utile, praesertim plebeculae, pauperum, et esuritioni militum annona deficiente, vel divi Iulii Caesaris milites carminibus testatum fecere [orig: fecêre], qui exprobaverunt ea se vixisse apud Dirrhachium praemiorum parcimoniam cavillantes, ut narrat Plinius, qui olus Silvestre pedalis altitudinis trium folio rum Napi simillimorum [note: Lampsan. Dod. pag. 385. ] candidiore flore et in cibo coqui eam describit: unde satis liquet esse istud olus silvestreubique aruorum, satorum praesertim margines, foliorum florumque [orig: florúmque] luteorum uberrimo luxu claudere solitum, perperam Theophrasti Erisymum putatum, à Doct. Do. qui aliam plantam parietinis, ruderibus, et aruorum marginibus frequentem statuit lampsanam. Sed neutiquam est haec Synapi Napis aut Brassicis congener, potius [orig: potiùs] Hieraciis, floribus nimirum luteis stellatis, non brassicae. Folia item Cichorii silvestris Hieracii laciniis sesquipedem et binos pedes altos, grandes caules è fibrosa radice exigua emittit, semine pusillo, nec ulla sui parte planta in olere mandi putamus. Eapropter vera existimanda lampsana rapistrum post Rapas superius descriptum, ut quod per egestatem in usus venerat, et è cuius floribus apes mellificant et oblectantur, qualem intellexit Columella Lampsanam. Senensis vero [orig: verò] comentator intersertis alienis plumis, ac multis Plinii verbis ambiguos ipse ambiguus, quod statuerit nos deserens, evolat. Cum saltem fuit nudi recitatoris plantam quam intellexit verbis exprimere, et boni commentatoris explicare, non truncare verba Plinii trium foliorum simillimorum Napi, quibus videtur Plinius innuere cum Iriones et Napi huic congeneres multis foliis insternant operiantque humum, Lampsanam ut plurimum tribus foliis extremis cespitem tangere, aut tegere, eaque nota vocatam sic esse, et ab illis dissidere.

PSEV DOBUNIAS potius [orig: potiùs] quam. PSEUDOBUNIUM, BARBAREA sive Herba S. Barbarae vulgi.

[note: Histo. dod. 435. ] POSTEA quam docuimus plurimum [orig: plurimùm] abesse Bunium à Buniade in promptu cuilibet est, Barbaream vulgo dictam neutiquam Pseudobunium esse, sed potius [orig: potiùs] Pseudobuniadensi cui libuerit, dici posse. Est quippe incisura, magnitudine, floribus, et siliqua Napi sive

Buniadis, qualem descripsimus, in aruis humidis et veruactis depressioribus, tota nitet virore atro: sapore aliquantum acri rapaceo, sed interpres hallucinatus nominum affinitate, folia non bunii, ut Dioscorides, sed Napi, sive Buniadis forte [orig: fortè] ex plinio falso [orig: falsò] attribuit.

Nisi itaque verum sit Bunium, ea quam censuimus bulbocastanon dicta planta, nulla pror [note: Bulbocast anon aut castanon. ] sum succurrit, quae Bunii adumbret vel nomenclaturam, tanto [orig: tantò] minus [orig: minùs] ostendat aliam plantam, nisi sit solius [orig: solîus] Craetae, quae Pseudobunii Dioscoridis folia, ramulosque [orig: ramulósque] ferat: sin autem sit, uti non paucis visum, non nos fallit coniectura de illa nova planta ferulacea, quam Pseudobunium Dioscoridis fecimus, et suo loco pictam descriptamque [orig: descriptámque] dedimus.

SIUM SIVE LAVER DIOSCORIDIS Olusatrifolio, sive aquatica pastinaca.

BUNIADUM, Napi, Sinapi, Erucarumque generi, quia ortus, vultus, ususque [orig: usúsque] oleraceus Sionis, Sysimbrii et nasturtii non multum sunt diversa, hic [orig: hîc] succedent demum annectenda [note: Dodo. de florib. libello. 240. ] Thlaspis, Ibiridi, Drabis, et similibus, quae paucioribus et facilius [orig: faciliùs] poctea addiscentur.

Duabus diversae figurae plantis aquaticis indidere [orig: indidêre] nomen Sionis, a)po\ tou= s1ei/eir quia quatiuntur, vacillandoque [orig: vacillandóque] in aquis iugitet succutiuntur praeterlabentibus undis, atque iugiter alluentibus: unde etiam Laveris Latinis nomenclatio, nisi quis malit suspicari ab urinis calculisque [orig: calculísque] ciendis, et excutiendis dictam Earum alteram, quam Dioscorides lato olusatri folio minore, odorato, erectam fruticulam esculentam depingit, herbarii pharmacopoei Pastinacam aquaticam ab odore et foliorum effigie, propterquam etiam Germania Lpffich water id est, apium aquaticum, quod diversum simile tamen paludapio est, vocitat. Quo sit ut quin haec sit verum Dioscoridis Sion nulli dubitandum sit, et si perbonus et doctus medicus Dodon. hallucinans Cratevae Sion fecerit, quod neque notas è Dioscoride, neque Germanicam appellationem perpenderit.

CRATEVAE SION ERUCAEFOLIUM.

[note: Matheol. 287. ] ETENIM Cratevae Sion esse nasturtium nostrum vulgi ubique iisdem rivulis fonticulisue [orig: fonticulísue] lympidis fruticans, cunctae descriptionis partes testantur: sunt namque ipsa folia singula, rotundiora et latiora quam [orig: quàm] Minthae nigricantia, et extremis oris incisuris profundioribus Erucae silvestris similibus, gustu non perinde odorato, ut Dioscoridis Sion, minusque [orig: minúsque] medicato et acri sapore, idcirco plebecula in quadrageno Veris ieiunio multum huius in acetariis vorat, vocatque [orig: vocátque]; Nasturtium aquaticum. Videtur etiam eadem de causa Cratevas hanc vocasse o)li/glr id est, vilem, aut paruifaciendam, ut quidam interpretantur, si cum priore viribus esficatiori et medicatiori conferatur, tametsi vires non instrenuas exserat ad quosdam morbos, praesertim ad eos qui Stomacace morbo difficili, sive Scorbuto vexantur: unde pari ratione et notione ac Cochlearea et Becabunga Scorbupck [?] Scorbuck vocatur.

Huius varietas duplexe [orig: duplexè] magnitudine, siquidem rivulis altioribus enata fruticat, foliis ferme [orig: fermè] Terebinthi magnitudine: aliis vero [orig: verò] exiguis et pene [orig: penè] arentibus rivulis, triplo [orig: triplò] minor, aequali ferme Diosc. Sioni sive Laveri, cui convictor, et similis eatenus, ut non raro [orig: rarò] rustici utramuis pro utralibet accipiant in acetariis, et potionibus ad calculum, nec male [orig: malè] cedit imperitia illis, nam utriusuis vires paris sunt commodi.

CARDAMINE sive NASTURTIA AQUATIca, sive alterum Sisymbrium, Dioscor.

ACARDAMO, cuius acrimoniam vescentibus refert, dicta Cardamine fuit, veluti Helleborine [note: Matheol. 488. ] ab Helleboro, tametsi propius [orig: propiùs] accedit Cratevae Laveri, sive Nasturtio vulgari aut vero, quam [orig: quàm] Dioscoridis Sio, aut etiam quam [orig: quàm] Sisymbrio: etsi Dioscorides Sisymbrii fecerit speciem tribueritque [orig: tribuerítque] idem nominis plantae menthae hortensi simillimae, atque huic aquaticae, ansamque Plinio confundendi vires laveris atque huius Sisymbrii, quod Sion etiam

vocarint. Est enim fontium lympidorumque [orig: lympidorúmque] rivulorum sectatrix haec ubi Sion, sed tota tenella, gracilisque [orig: gracilísque]: folia promens ima strata latius [orig: latiùs], in nerueis cauliculis rotundae Erucae, aut aquatici Nasturcii vulgaris: quae autem in caule sesquipalmari vel pedali angustiora multo [orig: multò] sunt, etiamque hortensis Nasturtii divisura: floribus summis albidis, acri gustu, ac in acetariis tamen minoris commendationis. Sed enim primum illud Sisymbrium apud Diosc. in familiam potius [orig: potiùs] Menthae et Menthastri relegandum, cum quibus tantopere illi convenit, ut quasi naturae symbolo mutuo, altera in alteram abeat, nempe mentha in Sisymbrium, hoc in illam, propter confusa naturae principia in semine.

SINAPI et THLASPI media Provincialis planta.

ET hanc novam visum fuit hisce inserere, propter communes inter Sinapi, Buniadem, et Thlaspi figuram et vires. Provenit ea non procul Magdalenae fano, et cautibus illis celsissimis famigeratissimis Galloprovinciae, floresque [orig: florésque] Augusto promit luteos Erysimi, nec siliquas dispares: in gracilibus ramis ad summum et imum una è radice digitum crassa, fibrossa, pedem longa, Rapistri folia, Thlaspi, aut Drabae, leviter laciniata, albida et hirsuta, sapore erysimi, aut Buniadis Barbareae.

*ka/rdamor NASTURCIUM HORTENSE.

Ger. Garten kresz. Anglis. Bardyu cre[?] and Towne cressys. Ital. Nasturtio et Agretto. Gal. Nasitort et Cresson Alnoys, sive Cresson de Iardin.

[note: Math. 565. ] ACRIMONIAE vehementiaos naresque [orig: narésque] vellicando Sinapi imitatum nasturcium, è Graeco *karda/mf dictum fuit: etenim nares rugare sive connivendo contrahere assolent, qui acrius caepe edunt, aut Sinapi multum [orig: multùm] carnes intingunt: unde factum verbum kardamu/tteir id est eonnivere, tametsi quia cordi vitam vigoremque [orig: vigorémque] tueretur praesentiorem, Cardamum dictum putant, Persis praesertim et Lacedaemonibus, apud quos olim olus istud multo [orig: multò] celeberrimum fuit obsonium: vihil enim addere ad panem praeterquam nasturcium solita fuit Spartana iuventa, ut apud Xenophontem, et Plutarchum, et in Tusculanis legitur. Hodie autem in acetariis et medicamentis usus plurimus, et notissima planta plebi nomine Cresson, forte [orig: fortè] quia perenni sobole, summis feruoribus, vel etiam Brumae rigoribus spretis, crescit. Francigenae etiam Creson d' Alenois ab alendo forte [orig: fortè] vocant. Notissima planta, laciniosis, angustis Erucae foliis et Coriandri adultis non ita dissimilibus, acri [note: Dod. Histo. 436. ] sapore Thlaspi, semineque [orig: seminéque] secundum thyrsulos Iberidis multiplici.

THLASPI, sive Narsturcium tectorum, Nasturcium Syl. Scandulaceum, Capsella. *qla/s1pi *qla/s1pior h)/ *si/nkti a)/grior Germ. Baurnsenff [?] kersz Bisemikranz. Ital. Thlaspi. Gallis. Seneve sauvage. Belgis. Boeren kerse.

QUEMADMODUM Phyteumati, Echio, Psyllio aliisque non paucis herbis ob quampiam notam conspicuam seminis nomen adscitum fuit, fic et Thlaspi transversim per mediumue [orig: mediúmue] incusso aut diffracto seminis involucro foliiaceo appellatio data: tametsi dici potuit Thlaspidium quasi fractum clypeolum, qualem adumbrant foliosae circinnatae peltae semen cohibentes Nasturtii, cui succedit ordinis consequutione.

DIOSCORIDIS Thlaspi Drabe et Chamelinae folio.

EMULTIS Thlaspi differentiis adeoque [orig: adeóque] Ionge [orig: Iongè] pluribus quam quot antiqui meminerint nulla fit obvia, quae aeque [orig: aequè] congruat Dioscoridis deliniationi ac illud Thlaspi nusquam non in aruis copiosum proveniens Galliae, Germaniae, Angliae, foliis longioribus, angustis, mollioribus, leviter laciniosis Drabae, Iberidis, Chamelinae sive Myagri, cauleque [orig: cauléque] multis alis circa imum diviso lentis, sequacibus, gracilibus, flores albidos Iunio ferentibus pusillos, deinde compressa copiosa foliacea involucra exacte [orig: exactè] circinnata praeterquam superne [orig: supernè], qua [orig: quà] parum depressa et sissa sunt, semenque continent pusillum, rotundum, oblongum, nigrum Nasturcii, fauces adurens mandendo, ac quiddam Allii, Sinapi aut Caepe sapore exhibendo: unde vulgus Sinapi agreste vocat et Nasturtium Tectorum, quia non raro [orig: rarò] in maceriis vetustioribus visitur. Quare quin sit Thlaspi species nulli negandum, an autem sit foliis a)kros1xu/des1i non prorsum videtur: sunt enim uno ductu fere [orig: ferè] sinuata tota, non divisa, proindeque illa verba (in summis divisa) si quis de thyrsulorum, ramulorum aut seminis divisura accipiat, nec Naturae adversaturus videtur, nec Graecae descriptioni vim ullam facturus: verum [orig: verùm] sic forent aliae species Thlaspi mox dicendae, quae seminis effigie et acrimonia propius [orig: propiùs] vero accedent.

THLASPI Graecum propinquius forte [orig: fortè] Dioscor. Poligonati folio, aut Oleae, Lentis semine.

ETENIM istud dumtaxat calidarum regionum Syriae, Candiae, etiamque Provinciae Norbo nensis indigena est, ramulis multis in summo divisis, et semine secundum longitudinem bina serie digesto, planae lentis effigie compressae, sed nonnihil depressi instar umbilicelli medio ostentante, et quasi incussum contusumue [orig: contusúmue] scutulum aut Thlaspidio [orig: Thlaspidió] exactius effigiante, semenque [orig: seménque] cohibet Nasturtii acre, vehemens, secundum totos ramulos lentos, obsequiosos, compactos, albidos, in caule sarmentoso rotundo folia pusilla, glauca albidave [orig: albidáve] habente Leucoii Lutei sed multo [orig: multò] minora, radice exili lignosa etiam in hortis Italicis.

THLASPI SYRIACUM vel Graecum alterum anguloso bifori pericarpio lentifolio.

FERUNT et alterum esse Syriacum aut Graecum illud, quod nos habuimus Venetiis et in hortis vidimus minoribus ramulis, minusque [orig: minúsque] compactis, albidis geminaque donatis serie, seminis angulosi, acerosi, rotundi, compressi, medioque sui fissilis in duas glumas minores acriora semina terna ant quaterna amplexas, foliis non ita dissimilibus superiori. Nusquam nisi inquilinam hortis putamus nasci, nec scimus sitne illud tertium Mathioli, quod [orig: quòd] ille nulla apta descriptione genera distinxerit, sed in chartas tantum negligenter picturas congesserit.

THLASPI Vulgatissimum Vaccariae folie aut Myagri pinnato.

MULTO uberrime [orig: uberrimè] provenit cultis et incultis aruis Italiae, Germaniae, Galliae et Angliae istud omnibus Thlaspi vocatum et receptum, cuius folia ima longiora, maioraque quam primi nostratis, parum crenata, superiora autem angustiora in acutum sensim desinentia, basimque habentia utrinque pinnula aut ligula porrectioremnon quasi appendice addita, sed continuata, multos è caule sesquipedali ramulos ambientia stipatos floribus albidis, subque [orig: súbque] AEstatem crebribus pastoriae Burae non dissimilibus in duas glumas

hiantibus involucris, acri semine et sapore Sinapi aut Nasturcii, officinis in usu ad antidota pro vero accipitur.

Osyridis folio THLASPI minus Hortense v ulgare, acerrimum Luteum et album.

PAULO diligentiores Pharmacopoei et Herbarii Angliae et Germaniae istam minore [orig: minoré] speciem Thlaspi vocant, et alunt in hortis admedicum usum, quia sit fervidioris gustus. Eius ceteroquin tota facies, ramulis multis floribus et foliolis Thlaspi fatetur, eatenusque differre videtur, quia tota minor et tantopere sarmentosa, ut scoparum vice sit ad verrendum, non secus ac Iberis, cuius etiam et floribus, albidis, crebribus, paruis. Eadem in horto Morgani nostri, etiam luteis floribus visebatur hoc m ense Iunio.

THLASPI parvum Hieracisfolium, sive Lunaria lutea Monspel. et Leucoium luteum marinum.

IN prata Monspelliensia secus Lanum amnem et Gramuntium lucum studiosi ludibundi prodeuntes, nos commilitonesque [orig: commilitonésque] nostri saepissime [orig: saepissimè] hoc collegimus, et minorem alteram Lunariam, propter lunatos folliculos elegantes, vocitabamus. Sed attentius [orig: attentiùs] perpendentes, huic nullus locus certior, aut aptior, quam [orig: quàm] inter Thlaspi omnium iudicio, putabatur. Radix qualis Bursae Pastoris aut Malvae, folia mox a radice crebra sibi mutuo incumbunt, albent colore Hieracii aut Leucoii sed minora, undulata, laciniosave [orig: laciniosáve] in terram dehiscunt. Caulis foliis exutus, exilis, cubitalis et pedalis, qui in cauliculos exit onustos multis clypeolis foliaceis pallescentibus Lentis copressae [orig: cópressae] effigie qui praetenues sunt et ferme [orig: fermè] pellucidi, quibus inest semen singulum singulo foliolo, Leucoii purpurei et albi sapore et effigie, potius [orig: potiùs] quam [orig: quàm] Nasturtii. Flos in summo parvus, luteus aut pallidus. Haec primum [orig: primùm] culta in hortis Italicis et peregrina credita, vocabatur ab illis nomenclatoribus Leucoium luteum marinum, non ita magna similitudine: maiorem sane [orig: sanè] multo [orig: multò] sortita est cum Thlaspis. Sed etiam cum Thlaspis nonnihil foliis et viribus cognationis habent Leucoii, praesertim purpurei et albi.

THLASPI alterum minus clypeatum Serpilli folio etiam Norbonense.

NEC uspiam nobis istud visu [orig: visú], nisi in agro Norbonensi Monspelliensique [orig: Monspelliensíque], locis squalidis, sabulosis propepusillas [orig: propèpusillas] Anchusas: folia, flores, seminaque [orig: semináque] ex luteo pallent, et peltae superioris aut Tordyllii sunt sed pene [orig: penè] pargamenae instar pellucida sunttenuia, similitudine, sapore, Leucoii, unde quidam Leucoium luteum marinum autumabant: ramuli sunt exiles, palmares, nitidi, foliolis albicantibis Thymi non ita numerosis.

THLASPI NORBONENSE CENTUMCULI angustifolio, Alysson Italorum.

FECERANT iamdiu hanc Itali Alysson quodpiam, eosque Commentator sequutus, lubenter, inquit, posuissem, si habuissem: igitur factum bene [orig: benè] quod non habuerit, quippe doctiorum omnium Monspelliensium, apud quos frequens oritur, suffragio, Thlaspis haec annumeranda est, non Alysso: cui aliam multo [orig: multò] aptiorem iamdiu compararunt seduli vestigatores Belgae et Franci, quam in hortis alunt: in Italia non nisi aridam vidimus. Istud vero [orig: verò] pusillum Thlaspi prope Monspel. Novum Castr. cis Lanum amnem, aridisque viarum crepidinibus, in ramulis multis sparsis rectis vimineis, palmaribus et sesquipalmaribus albidis, Thlaspi: foliola Poly gonati minora aut Centunculi, aut lavendulae: et flosculos albidos Iberidis, Thlaspi Cretici, aut Syriaci, Clypeolis non dissimiles, sed duplo [orig: duplò] minores fert: tota planta albicat, gustuque [orig: gustúque] Thlaspi aut Nasturcium indicat.

THLASPI CANDIAE umbellatum Iberidis folio.

[note: Histor, Dodo. 438. ] ALTERUM descripserunt et vocarunt iamdiu Belgii herbarii THLASPI Candiae, foliis est serratis vulgatae Iberidis, sed maioribus, caulis cubitalis multos cauliculos fundens, in quorum extremis umbellae et flores Sambuci palustris similes, ex candido purpurascentes, Iulio vel Augusto: tuncque [orig: túncque] semen affatim cernitur in folliculis Thlaspi minoris similibus, acre gustuque [orig: gustúque] fervens. Quae affinitas erudito et modesto medico Dodonaeo hac naturae parte exercitatissimo videtur persuasisse, ut Drabam hanc censuerit: nem pe umbellae Sambucinae et seminis acrimonia, quae non magni momenti sunt notae. Cognita quibus est Lepidii foliis, umbellis albentibus vera Draba, non opus est pluribus ad demonstrandum, tum errorem, tum discrimen.

THLASPI ALTERUM MINUS UMBELlatum Nasturcii hortensis folio, Norbonense.

MONTOSIS satis Norbonae ad Lupi montis radices Maio et Iunio haec copiosa flores muscosos um bellisque confertos, superioris non absimiles edit, sed albidos, semenque [orig: seménque] minus multo [orig: multò], sed admodum acre, folia exilio ra, divisura Nasturcii hortensis per totos cauliculos numerosos, grandes è radice non profunda, nec multum fibrosa, sapore acerrimo Thlaspi: verum [orig: verùm] non magis haec quam superior usu recepta.

AN THLASPI CRATEVAE, SINAPI Persicum vocatum latis Foliis, radicibus magnis, Fschiadicis utile, sit noster Rhaphanus agrestis, qui et Lepidium Pauli in Lepidio dictum?

DE Cratevae Thlapsi admodum difficilis assertio: si quis tamen de paucis à Dioscori. recensitis notis, sit certae coniecturae locus, nulla aptius [orig: aptiús] statuatur planta, quam illa, quae nonnullis Sinapi, propter radicis in condimentis usum, nonnullis Rhaphanus Silvestris propter nonnullam similitudinem, nuncupatur. Foliis est amplis Lepidii aut Piperitidis maioris, plerumque latioribus: radicibus etiam praegrandibus, glomeratis, albica ntibus. Semen illi in siliquis Sinapi modo: flores Thlaspi conferti et elegantes magis quadrare [note: Lunaria Rapha nitis. ] videntur, quam [orig: quàm] Lunariae vulgo [orig: vulgò] nuncupatae Rhaphanitis, quae à nonnullis istud Cratevae Thlaspi credebatur, cuius acrimonia ad Ischiaticos multo [orig: multò] inefficacior, radix et usus dispar.

BURSA PASTORIS.

[note: Effig. Mathiol. 569. ] RECENTIORUM fuit planta et nomenclatura Pastoria bursa dicta à marsupiolis, sive theculis compressis, cordis aut crumenae effigiem referentibus, thlaspi quadamtenus, cui etiam congener est, ubivis copiosissima et notissima, secus urbium areas, et moeniorum ambulacra: foliis et facie Irionis aut Erucae: floribus albicantibus thlaspi non dissimilibus, tametsi gustu non perinde acri, sed exsiccante potius [orig: potiùs] quam refrigerante. Nam qui quia sanguinem sistat (sistit autem strenue [orig: strenuè] ) frigidam faciunt, infelici argumento nituntur, etenim umbellae, floresque gustanti aliquid acrimoniae inurunt, indicioque [orig: indicióque] sunt siccando colligendoque [orig: colligendóque] sistere, ut porri sucus, Vitriolum, urtica, non refrigerando.

RHESEDA PLINII NEOTERICORUM Belgis vulgo Eruca peregrina, ltalica vel Cantabrica.

SUPERIORIBUS annis diligenter per cunctati sumus Bononiae dum versaremur, clarissimum Medicae materiae professorem Caesarem Odonem et D. Aldroandum, atque indefessum quaerendo doctum Anguillaram Ferrariae quaenam planta illa esset, quae apud Ravennam, Rimanum, locaque Pesaro finitima, Plinio memorata propter miram superstitiosamque [orig: superstitiosámque] opem morbis ritu praestare solita, qui eandem esse coniectabant (uti etiamnum plerique [orig: pleríque] omnes herbarii) quam nos non modo [orig: modò] in Italia non procul Ravenna, Arminio, etiamque [orig: etiámque] toto illo littore maritimo invenimus, sed etiam in Gallia Lugduni et Vesuntii in Burgundia, etiamque [orig: etiámque] hortis Belgis et Anglis, ubi quidam vocitabant Erucam Italicam. Est namque foliis albidis vel pullis, et divisura Erucae Silvestris, Sinapi silvestris, vel Cakile Serapionis, ab ima, tenui, longa, albicante radice profunda, cauliculos graciles cubitales, ad medum usque ambientibus, ubi flores thyrsulive [orig: thyrsulíve] dense [orig: densè] spicati Oleae summos ambiunt cauliculos, elegantesque [orig: elegantésque] relinquunt per Augustum et Septembrem theculas membra neas, instar calicis superne [orig: supernè] hiulcas, semen nigricans, pullum, pusillum Hyoschiami continentes, tota gustu et nonnulla tenui acrimonia Luteolae adstringente: unde non abs re

doctissimi illi putarunt ex Plinio hanc Resedam esse, posseque [orig: possèque] collectiones et inflammationes discutere: nec tamen putarim opus esse additis illis verbulis, aut murmurillis anilis dementiae commentis ad efficacitatis commendationem fucatam, nempe haec sunt. Reseda morbos reseda, scisne [orig: scisnè], scisne [orig: scisnè], quis hic pullos egerit radices, nec pedes, nec caput habeant? Haecter dicunt, totiesque [orig: totièsque] respuunt, inquit Plinis. Cui nos malumus eum assensum praestare, qualem merentur balbutiones carminum iacturae brassicae apud Caronem, quam [orig: quàm] excipiendo vel ineptire, vel asserendo fidem temerare nostram et alienam.

CAKILE SERAPIONIS, Erucae Folio, Napi flore, Vulgo Eruca Marina.

NUSPIAM haec nisi littoreis maritimis, aut inde in hortis culta visitur, plurima autem prope Venetias, Magalonam, etiamque Angliae insulam meridionalem Vectim. Foliis haec sinuatis, divisura crebra Senecionem vel Erucam, nisi crassiora albidioraque essent, praefert. Flores autem purpureos iuxta caulium ramulos sparsos magnitudine et similitudine Napi habet, semine est oblongo mucronato fungoso ex singulo flore secundum caulem, bino sibique mutuo apicum duntaxat cohaesu iuncto, gustu Erucae aut Napi salso et purgante. Radice lignosa kalh\|, propter quam plurima nascitur, putaturque ea, quam Serapio Cakile vocavit.

[?]LEPIDIUM Herbula Dioscoridi, Damocrati et Galeno FBERIS CARD AMANTICE Nasturtiifolia, sive alterum Pauli LEPIDIUM FBERIAS, quae irrepsit alienissimo loco Dioscoridis codici. Lib. 1. cap. ultimo.

Eadem Aetii [orig: Aëtii] Lepidio Seridis angustifoliae Holeraceo quod cum lacte conditum servandum Tetrabibl. 4. Sermone. 2. Cap. 133.

Sed Lepidium primum Pauli superiore Cardamantice multo [orig: multò] maius, urentius, minus [orig: minùs] aptum cibo, Rhaphanus Silvestris Francis et Belgis Pharmacopoeis.

FECIT vis urida cutique deglubendae et squamis excitandis (quod contingit fieri plerumque inter curandum Coxendico morbo affectos) apta, ut nomen Lepidium hisce fervidis plantis fecerint antiqui: lepi/des2 enim etiam squamas è cute deciduas significant, unde etiam lepra dicta. Ne porro [orig: porrò] toedio lectori simus, ad recentiorum connivemus pleraque, [note: Effig. Math. 608. et 609. ] quae diu nos fefellerunt, et animadversionis et castigationis egerent. Nunc stat animus, non ut illi morosi declamatores, potius [orig: potiùs] latratores, perorando auctores quoslibet proscindere, sed quantum plurimum [orig: plurimùm] possimus amico lectori perspicue [orig: perspicuè] et candide [orig: candidè] communicare. Iberis et Lepidium nomina sunt polu/s1kma id est diversas res unius generis designantia, Dialecticis a quivoca, et imponere solita, nisi prius [orig: priùs] finibus secernantur, quod hic [orig: hîc] faciendum. Iberis vel Dioscoridi Herbam insinuat foliis Nasturcii cubitalem, flore lacteo, radice nasturcii, haec notissima Lepidio Dioscoridis eadem, quantum ex galeno et AEgineta colligitur, qui Lib. tertio, Cap. de Coxendico, eam Iberidem Lepidium vel agreste Nasturcium nuncupari scribit: vel indigitat fruticantem quandam plantam foliis Laurinis, sed multo [orig: multò] maioribus, cuius antiqui medici in coxendico atque affectibus chronicis multum periculum fecerint: verno tempore multo [orig: multò] vegetior, frequens in AEginetae patria, cuius foliorum si desit copia, inquit idem, radicis corticem deglubito, et ex adipe subactum in cataplasma effingito. Itidem in Simplicium elencho, Iberiadem seu Lepidium recenset ex quarto calfacientium ordine unum, alterum vero [orig: verò] Lepidium nasturcio viribus simile, minus [orig: minùs] siccando pollere. Hic igitur paucis verbis cui plantae sunt notae ab oculis pepulit calliginem. Vides Iberidem Dioscoridis et Lepidium eiusdem eandem esse plantam, rursum et Iberiadem alteram, qua de lib. 3. Capite de Coxendico, Paul. agit eiusdem Pauli esse Lepidium: id multis usuvenit plantis ut re eaedem sint, nomenclaturis variae. Ac nequis argutetur Gingidio assimulatum Dioscoridis Lepidium, sciendum Gingidium vel auctoris assensu simile Nasturcio esse. Iam haud arduum componere istorum procerum fastidiosas lites, cum et Iberis seu Lepidium Dioscoridis notissimum sit, et Pyeritis Galliae plebi Passarage: plusquam rabida à fervido gustu Pauli etiamque [orig: etiámque] Plinii Iberidis sive Lepidii notas expleat. Futiliter igitur et impie tenebricosus dictator Senensis viris eximiis Barbaro et Ruellio insultat, quum lapsos dicit, ut putarint Raphano Italis dictum Lepidium esse:

perspicue [orig: perspicuè] Ruellius hunc errorem detexit. Sed hunc forte [orig: fortè] tunc Mathiolus Italus non intellexit, tersior enim et nitidior scriptor erat, quam [orig: quàm] ab Herbario latine [orig: latinè] vix balbutiente percipi probe [orig: probè] posset. Id res ipsa docet multis locis. Sed hic probum quemlibet offensione vexat: illi primum [orig: primùm] posteris secuerunt glaciem, et scipionem ad vadum transmittendum porrexerunt ingratae ambitioni, cuius postea proditoriis ictibus posternerentur. Cumque Auctorum sparsas passim sententias nobis suis immensis vigiliis collegissent, Commentator neque illis intellectis, et istis spretis, nescivit ex Pauli perspicuis locis distinguere duo Lepidia, totidemque Iberides, sed ut consuevit, re infecta ad calumniam deflexit, quam tandem, cum futilem et scutica dignam esse conscientia moneret, istis fomentis lenivit: nimirum fortasse [orig: fortassè] illos Piperitim Plinianum Pauli Lepidium intellexisse, quod illi illic monuerant herbarios Lutetianos pnarmacopoeos et Antuerpianos, te nondum nato herbario. Hodierna enim die vocatur Rhaphanus agrestis officinis et mulierculis Belgis. Haec Piperitis Lepidium secus ripas aquarum fruticat, radice oblonga indicem aequante, vel maiore, caule cubitali et bicubitali, durioribus foliis Costi hortensis vel Lauri, sed multo [orig: multò] maioribus, molliusculis, ambitu leniter crenatis, colore ex viridi pallescente, flore exiguo muscoso candido Iberidis. Dolendum tantum virum deceptum à Plebecula sua, nam illa pro Rhaphano maximam illam plantam, quam Verbasco comparabas intelligit: Gallica vero [orig: verò] nomine Rhaphani Silvestris Piperitim seu Lepidium vocitat, ut monet Ruellius te decipiens, neutiquam deceptus.

[note: *arabi/s2 a=ra\bh ] ARABIS sive DRABA, et Narsturtium Babylonicum. Gallis. Drave.

[note: Effig. Math. 571. ] QUISQUIS ille fuerit doctus, qui Iberidem Cardamanticen adiectam primi libri Dioscoridis calci descripsit, videtur usus fuisse verbis comptioribus, et oratione floridiore, quam consueverit Dioscorid. et ex verbo drastikw/teror occasionem nominis Drabae suggesisse quam enim qe)rous2 galaktiko\r a)/nqos2 periba/llei (vides phrasim neutiquam Dioscorideam) id est cum aestate promit florem lacteum kai\ to/te dras2ikw/teror, tunc efficacior est, inquit. Quo ex epitheto potuit nominare alius quispiam Drabam: et comparare partim cum cardamine, sive Iberide lepidio vocato, utpote quae etiam holeracea esset et cubitalis: partim cum Lepidii Aeginetae et Plinii foliis, apud quos, quamvis multo [orig: multò] plura quam [orig: quàm] Dioscorides collegerint, nulla mentio fit Drabae. Quae si minus [orig: minùs] placeat coniectura, certe [orig: certè] valde [orig: valdè] consentaneum rationi videtur quempiam fuisse non imperitum, sed aetate posteriorem, qui hanc Drabam sibi de facie et viribus notam descripserit, Lepidioque [orig: Lepidióque] AEginetae vel Plinii foliis similem fecerit: neutra enim à Dioscoride descripta, nescitur an cognita: aut demum huc inserta fuerit, nullo alterius alicuius iudicio. Nam alioqui [orig: alióqui] ista Drabae plene [orig: plenè] satis expressae, et in usum iamdiu deductae folia, Lepidii forma et aliquantum [orig: aliquantùm] incisura, mollicella colore albescente [orig: albescentè] hirsuta radice ab ima umbellis tenus vestientia caulem cubitalem ferme [orig: fermè] exilem, quae albicant lacteolis floribus Sambuco minoribus: semen acre subrotundum, albidum Milii magnitudine [orig: magnitudinè], acriore et ferventiore gustu, quam [orig: quàm] planta. Radice albida et nonnihil tuberculis interdum exstantibus. Optandum hic [orig: hîc], ut Senensis commentator nos docuisset, posteaquam reiecit hance [orig: hancè] Dioscoridis familia, quibus rationibus indubitatum sit illi (ut loquitur) hanc unam esse legitimam Drabam: tam multis frustra inculcatis, quid non addit pauca necessaria? An non posset Piperitis, an non Dentillaria Rondel. Lepidium Pauli hic recens, innuere? quid si idem Lepidio Dioscoridis similem fecit, longe [orig: longè] magis ut aberres, fecit enim Gingidio aut Nasturtio. Variae sunt plantae adhuc Recentiorum, quae Lepidium dici possunt vaga illa nomenclatura, et facultate cutem ulcerandi, squamasue [orig: squamásue] excitandi, quas ne nostro instituto officiant, suis quamque popularibus et similioribus subdemus, ut dentillariam Rondelletii, Costum Hortense, Rhaphanum magnum.

*mu/agror MYAGRUM.

APUD Aeginetam in elencho M duae leguntur plantae, nomine et oleoso succo vel semine quadantenus affines: quarum hae rectius [orig: rectiùs] videtur inibi vocata mu/aron quam mu/agror: muaro\r namque sonat pravum, impurum, sordidum, cuiusmodi est Melampyrum, multum [orig: multùm] vicinam segetem laedens, et deterius multo, si conferatur cum reliquis triticis exsistens. Alteram vero [orig: verò] mu/agror scite [orig: scitè] effectus argumento dictam istam novam et perelegantem muscipulam sive muscariam putamus, quia adsidentes aut se praeteruolantes muscas ramulis et glutine suo implicet, ut alibi diximus.

[note: Dod. fig. 337. ] Neglectis etiam aruis, nec Segetum mediocri dispendio nascens vitium Myagros, ea est quam minus Sesamum putarunt, ut cuius è semine Sesami persimili oleum multum multis in locis prematur, lucernis et cibis idem aeque [orig: aequè] aptum. Exit haec sesquicubitum alta et multis angustis foliis Rubiae vel potius [orig: potiùs] Lithospermi septa latioribus, perpaucis ut Thlaspi in ambitu denticellis eminentibus, mollibus et albicantibus foliis. Secundum extrema flosculi lutei Alyssi, aut Erysimi, quibus propagantur capsulae compressae Drabae aut Lini, semen Sesamo aut foenograeco fuluum, sed duplo [orig: duplò] minus et oblongum. Emendavit sedulitas recentiorum, ubi legebatur trakh/lw| e)oiko\s2 *thli/dos2, non foenigraeco simile, tametsi de toto calyculo dictum accipi potuit, intus namque semina condita situ, et appressu inter se verticillatum quid et oblongum videntur efformare: sed ista leviora sunt. Levissime [orig: Levissimè] vero [orig: verò] ineptit hic et balbutit Senensis dum doctis nulla rationis umbra, aut rei cognitione, aut melioris historiae commutatione adversatur. Nempe si in Angliae, Galliae, Bataviae, Lotharingiae et Leodii aruis proventum et compendium mercatorium, huius novisset, eam potius agnovisset quam [orig: quàm] Pseudo nescio quid semper, ut solitus st, quae vaccaria videtur perperam intrusisset.

*hrige/rwr SENECIO, sive Erigeron.

Italis carduncello Ger. Crentz Witzet Grindtkraut. Gallis sevesson Belgis LrupscruptAngl. Grounswell.

[note: Effig. Math. 1132. ] CVIVIS regioni et soli conditioni innascitur Senecio, aestus aeque [orig: aequè] ac frigoris patiens, qualibet ferme [orig: fermè] Luna flores luteos instaurans novos, qui in pappos brevi abeunt Dentis Leonis modo. Calyculi teneri virides, Cicerbitae minores, nonnihil rubentes, quos folia inferne [orig: infernè] amplectuntur oblonga laciniosa Erucae, Cichoriive [orig: Cichoriíve] divisura. Phlegmonum initiis atque Erysipelatibus optime [orig: optimè] facit: peptica namque est, paucula adstrictione, moderatiore calore, aut digerit aut suppurationem promovet. Sapor insulsus et oleraceus.

IACOBAEA SENECIO.

Math. 1133. NULLI quam [orig: quàm] Senecioni propior videtur Iacobaea vocata recentioribus investigatoribus. Locis laetatur amoenis, ut pratis et collibus riguis: quam Senecio maior multo [orig: multò], virgas rectiores firmiores striatas, et interdum subrubentes, sesquicubitales et cubitales radice fibrosa emergentes, emittit. Folia Senecionis Artemisiae situ et divisura ex atro virentia. Flores stellati lutei, papposi, itidem Senecionis vel Tripolii: odor nullus, sapor amarus adstringens, non tamen ita calidus sucus est.

MARINA IACOBAEA, vel Chrysanthemum et Artemisia marina neotericorum.

[note: Cineraria. ] RARIOR haec etiam littoreis tractibus, quorum est indigena: maior fruticisiorque [orig: fruticisiórque] Senecione, plurbus virgis duris, et foliis maioribus profundiusque incisis et sinuatis, ut Artemisiae, rigidioribus, crassioribus, cinereo tomento obductis, uti reliquae partes: unde nomen illi Cineraria inditum. Flores item melinie Iacobaeae Senecionis pappis diffluentes. Exsiccat valde [orig: valdè], digerit, et inodora est. Cetera nondum comperta. Colunt Belgici Horti de Mediterraneo littore lectam.

BOTRYS.

[note: Fucsh. 100. ] IN Olivetis Namausii ceterisque tepidioribus et apricis aruis agri Norbonensis, vel Nitiobrigi suapte sponte fruticat Botrys: Flandris, Germanis et Anglis in Hortis. Radice est sparsa inque diversum acta mutuo fibrarum implexu, ramulos complures ab uno scapo emittit holeraceos striatos, èque internodiis folia tres uncias longa, unciamque lata, per ambitum angulosis laciniis profunde [orig: profundè] sinuatis Cichorii, potius Hieracii, vel Erucae haud disparibus, flosculorum innumera fetura onusti ramuli, secus, pone, supraque [orig: supràque] folia speciem primulum [orig: primulùm] florentis vuae exhibentes (unde nomen illi) sed languide [orig: languidè] lutei, uti tota planta ex luteo viret. Pertinacis odoris gratia fragrat, odoremque haud ita dissimilem Ambro siae, sed multo [orig: multò] vegetiorem vibrat. Condiunt recentiores hanc Saccharo, utunturque [orig: utuntùrque] ad Cordis affectus.

SERIDES sive INTYBA.

ADducenda et huc intubacea, quorum cunctas familias apte [orig: aptè] et singillatim Herciscere,etsi maioris est molestiae, quam [orig: quàm] laudis, non contemnendae tamen erit utilitatis, quando videmus plerosque Pharmacopoeos, utinam non et celeberrimos Medicos senio confectos, etiamnum valde [orig: valdè] anxios, quid in suis, quidue [orig: quídue] in Nicolai compositionibus quottidiano usu tritis, pro Intybis, utroque Soncho, Cicerbita, Taraxacone, Lactuca agresti et similibus, sint açcepturi. Quare nobis, tametsi hanc opellam succesivis Horis furtivis cudentibus, non licet esse tam otiosis: tamen amicae quorundam petitioni, et memoriae nostrae subsidio paucis et perspicuis haec discernere, atque in seriem concinniorem digerere lubitum fuit, ad ditis insuper, quas noveramus raris huius cognationis plantis.

Intybolacana, quae Galenus ex antiquis vocat, sive Serides, sunt multiplicis diffierentiae, quarum summae ires, nobis doctrinae causa erunt: Silvestris Picris, hortensis, atque Sonchus: illa ut natura prior sic plures habet species nempe SER. SYL. Silvestrem Picrin sive Cichorium Sonchi asperi vel Dentis Leonis folio Cultam altilem eandem, quae habitioribusque foliis Intybi Scariolae fit, et aliquanto [orig: aliquantò] gratrior. Plinianam Hedipnoim sive Picrim luteam pratensem dentis Leonis flore Hieracii folio, an eadem Verrucaria Cichoracea luteo flore et sulcatis capitulis silvestris Cochorii folio. Pusillum bulbosum Hieracium marinum Dioscoridis alterum, an Theoph: Perdion? Condrillam Belgicam flore caeruleo Cichorii, Folio multum [orig: multùm] lacinioso Cichorii agrestis aut Erucae silvestris, Taraxacon Officinarum. Condrillam vulgarem luteam maiorem et minorem folio dentis Leonis, Dentem Leonis sive urinariam vulgi, Tragopogi flore et semine, folio Cichorii dentatis pinnis. Dentem Leonis Norbonensium Asphodeli aut Leucacanthae bulbillis. Condrillam viminosam viscidam vinearum Norbonensium. Condrillam Syriacam, etiamque in Norbonensi et Galloprovinciis obviam Cyaniaut Eruca silvestris divisura. SER. DO. Seridem Endiviam hortensem communem flore Cichorii hortensis folio Lactucae. Habet varietatem. Angustisoliam vocatam Endiviam Silvestrem Officinis, flore Lactucae. Alteram variet atem Crispam, folio Cichorii, folio Lactucae crispae. Tertiam varietatem sativam Seriolam: parvam Seridem vocatam Cichorii hortensis folio et flore. SONCH. Asperam viarum folio laciniato Cichorii aut Hieracii. Laevem maiorem altioribus foliorum laciniis, flore luteo Papaucris corniculati Cicerbitam. Officinarum sive Rostrum porcinum. Alterum laevem minorem Rheadis papaveris folio, floreluteo Senecionis. Iisceque [orig: Iiscéque]. congener, simileque [orig: similéque] Hieracium maius unicaule, non dispari folio et flore, spinulis asperum. Hieracium minus praemorsa radice Diaboli vulgo [orig: vulgò] Hiberniae, acutis laciniis foliis, paruis, paucis è radice, flore luteo minore. Hieracium alterum pusillum non laciniosum foliis, Pilosellae. Hieracium longius radicatum, caule numeroso nudo foliis humi in orbem accubantibus, obtuse laciniatis, flore Dentis Leonis. Hieracium montanum Sabaudum grandius, foliis et laciniis Condrillae Caeruleae, flore luteo. Hieracium montanum folio Lycopsis, Cirsii Sequanorum flore.

SERIDIBUS INTYBACEOVE GFNERI cognatae Tridaces, sive Lactucae merito [orig: meritò] accensentur: quippe quaruns agreflis sit mixta è Seridum et Papaverum natura.

Lactuca Agrestis Scariolae hortensis, folio Lactucae, flore Opii odore vehementi, soporifero, et viroso. Sativa vulgaris Retundifolio Brassicae. Sativa Romana dulcior, nigriore et Scariolae hortensis folio, semine nigre. Sativa Sessilis sive Capitata rugosis crispis Brassicae foliis.

SERIS SYLVESTRIS PICRIS, CICHORIUM.

*seri/des2 pikri/des2 Galli. Cichoree sauvage. Germ. Wilde wegwarten. Ital. Cicoreasalvatica. Ang. Wild Cyhorye. Belgis. wilde Licozeye.

SERIS sive Intybum est, aut potest esse, summum genus, ad omnia quae Galenus nomine conflato Lationgraeco Intybolachana, id est intybo-olera appelat coniectetque [orig: coniectétque] quispiam sesqui-Varro nomen inde ductum, quia Seridi natura agrestis cumesset, mitioris in hortis oleris causa sereretur, quod verbum etiam è Graeco s1a/irw manavit, et eodem videntur alludere Varonis verba, Lib. 3. de re fustica; ubi serunt, inquit, herbam quae seris vocatur. Intyba autem à cavo tubae specie caule videntur dixisse: nam Cichortium et Ambubeia Aegyptia sunt vocabula, picris amarave [orig: amaráve] [note: Ambubeia ] insignem connotat amarorem praesertim Seridis, quae coeteris est amarore prior, nusquam non frequentissima, saluberrima, celeberrimaque [orig: celeberrimáque] apud omnes gentes commendatione, quam à sativa Seride Scariola dignosces facile [orig: facilè] de laciniosis magis, minusque [orig: minúsque] obscure [orig: obscurè] viridantibus, angustioribus foliis, et amarore ingratiore, totiusque [orig: totíusque] plantae habitu, et radice scabriore, duriore, exsuctiore.

CICHORIUM sativum, caeruleum, picris eadem, sed cultu variatum.

Germ. Zam Blauwegwart. Gal. Cichoree des Iardins. Belg. Tamme Licozeye. An. Cychorye.

NON nisi cultu et solo istud distare inde manifestum, quia in Taurinensi agro, Sabaudo, inque vinetis Burgundiacis laetioris soli nec liniamentis, nec sapore, aliave [orig: aliáve] nota dister à superiore. Brugis ac Antuerpiae in Flandria depangunt tenellas plantas in patentibus aruis, quas severint post Solstitium, aut festum S. Ioannis, ne florem luxurient: ut per hiemen maiores tenerioresque [orig: teneriorésque] radices foveant ad vescendum: minuus [orig: minuùs] tamen laciniosa et similis illi est, ubi multum colitur, illique [orig: illíque] abunde [orig: abundè] suggeritur alimenti in hortis: alioque flore et semine non dispari.

HERYPNOIS Plinii, Cihorium luteum pratense, Dentis Leonis Flore, Hieracii folio: et an eadem sit Verrucarium Cichorium luteo flore, et sulcatis capitulis?

SI, uti peritioribus visum est, haec sit Plinii Hedypnois, quam suaviter halantem vel somnum conciliantem interpretantur, quin sit Cichorii species, haud dubium: quippe domestici Cichorii radix, foliorum ortus positus et numerus, caulis et flores, uniersusque [orig: uniersúsque] habitus, plane [orig: planè] Cichorium Syluestre imitantur. Hoc tamen dignoscuntur, quod [orig: quòd] huic omnia maiora sunt, folia albidiora, latiora leniusque [orig: leniúsque] laciniosa, et toti ramoso cauli adnata, luteique flores, papposi globi longe [orig: longè] maiores, et succo amaro pedalis radix turget: in pratorum, urbiumque [orig: urbiúmque] aggeribus passim occurrit, vocata Germanis Geelward, Gallis luteum Cichorium.

BELGARUM Condrilla caerulea Cichorii sylue. aut Erucae syl. divisura.

CONDRILIAE differentias esse Seridi subalternas, atque simillimas, vel haec indicio est quae dumtaxat à Cichorio silvestri videtur differre exilitate foliorum, cauliumque [orig: cauliúmque] nitidiorum elegantia: pauciotes etiam alas habet, sed flores non dispares, uti nec radices, quae similes similiter Cichorio eduntur, tametsi non nisi hortis Gallicis et Belgicis nobis visa, quia rara.

CONDRILLA pusilla Marina lutea Bulbosa, an Diosco. radice rotunda orbiculata stroggu/lk et an Theoph. Cichorium Perdionue [orig: Perdiónue]?

SANE quam rara Seridis species illa Cichoracea bulbosa, quam videtur Theophrastus innuere. Folia sunt Serydis silvestris divisura, aliquanto minora. Caule ferme [orig: fermè] nudo tenero, in cuius summo unicus flos luteus Dentis Leonis, minor tamen, et itidem in pappos evanescens: imo cauli subsunt filamenta terna vel quaterna, quibus totidem pluresue [orig: plurésue] interdum bulbi appensi sunt perlucidi ex albo purpurascentes, solidi et succi pleni, qui carnem Rhaphani ferme [orig: fermè] praeferunt colore et pelluciditate. In locis paucis, sed tamen magno proventu oritur. In Italia doctiorum nullus se vidisse nos monuit, neque vidimus ipsi alio loco, quam [orig: quàm] secus insulam et lacustres tractus Montis Coeti Narbonae ad piscatorum attegias. Haec merita est argutam pictoris manum, ut sit Divini philosophi Theophrasti monumentum, qui nos illius monuit, recentiorum nullus. Quae si Athenis nobis dono missa fuisset, haud tamen continuo [orig: continuò] magis Atheniensium, quam [orig: quàm] Monspelliensium, Narbonensiumue [orig: Narbonensiúmue] cichorium nuncupanda fuisset.

Monspelliensium Dens Leonis Asphodeli vel Leucacanthae bulbillis oblongis an Condrilla altera Dioscoridis?

NISI illud Bulbosum Cichorium nostrae aetati innotuisset, merito [orig: meritò] quis putasset hanc esse Condrillam Dioscoridis oblongis et circumrosis foliis, humi sparsis: radice rotunda, quam etiam Plinius radice fabae simili aliquando numerosa describit. Verum utrovis modo accipias, è Pliniana designatione, aut Dioscoridis codice certum est, illi Condrillae melius [orig: meliùs] congruere vel bulbosium Cichorium nostrum, vel Dentem Leonis vulgarem: etenim si Plinium sequaris, nostrum Bulbosum dicas illum exscripsisse ex Theophrasto, cuius quidam Perdion Herbam esse augurantur, aut alio quopiam Botanico. Sin non legas apud Dioscoridem radicem ko/ufhr kai\ st roggu/lkr non perperam Dentem Leonis vulgarem statues esse secundam veram Condrillam, atque intelliges depravatam fuisse lectionem, forteque [orig: fortéque] legendum, non ko/ufkr, sed korufh\r stroggu/l[?]r, quam videtur doctissimus Ruellius interpretatus. Quippe minus [orig: minùs] apte [orig: aptè] quadraret, radicem Sonchi huius bene [orig: benè] adultam esse et succo plenam dicere, eandemque [orig: eandémque] levem aut minus [orig: minùs] ponderosam. [note: BULBASPHODEL: Condrilla. ] At sic etiam aptior foret haec, quam utravis illarum ex hac et Pliniana interpretatione. Radices namque huius plantae tenues sunt, carnosae, succo refertae, rotundae in mucronem ad verticem, oblongae fabae quadamtenus similes, ut Plinnius notat, quem hallucinatum, ut alias putassemus in collatione primi Sonchi Dioscoridis (cui adnascuntur grumi, nodive [orig: nodíve] gummei circum caulem fabae tuberculo similes) nisi Plinius non primam, sed secundam Condrillam describeret hic [orig: hîc] verbum de verbo ferme [orig: fermè] è Dioscoride, aut consimili classico auctore. Huius facilis proventus in Hetruriae, Galloprovinciae, et Norbonae marginibus satorum et pratorum Iunio et Iulio flores luteos, papposque gestat multo [orig: multò] maiores, pallidiores quam [orig: quàm] Dentis Leonis: nec tubi caulium absimules multum [orig: multùm], folia etiam humi strata, sed minus [orig: minùs] alte [orig: altè] incisa, aliquantum glauca et hirsuta propius [orig: propiùs] Cichorium Silvestre referentia, sed multo [orig: multò] latiora. Gustu amaro acri et Dentis Leonis: vires, [note: 504. Math. ] quas dicemus alibi oportunius [orig: oportuniùs], latuere [orig: latuêre] nostrum Commentatorem, qui hunc Dentem Leonis novitatis et peregrinitatis titulo iactat Constantinopolitanum Cichorium, cum tamen Sienae illius patriae, inque Hetruriae, Liguriae, Galloprovinciae et Norbonae pratis non parum copiosum istud proveniat. Neque enim si flores sunt huic duplo [orig: duplò] ferme [orig: fermè] maiores magisque pallentes, quam [orig: quàm] communis, propterea putandum sit felicius [orig: feliciùs] provenire aut frequentius [orig: frequentiùs] Constantinopoli, quam [orig: quàm] Massileae, aut Monspellii, unde scimus tum Commentatori, tum aliis non paucis scriptoribus hodiernis missas et obtrusas plerasque plantas pro Aphricis, Syriacis et Constantinopolitanis. Sic res cadit pigris et ambitiosis ingeniis, quos res nondum usae oblectant, ut pueros picturae capiunt et decipiunt.

An putarat peritos illico [orig: illicò] istud Cichorium admiraturos, quia Constantin opolitanum erat et à Caesareo oratore missum? An non pudet tantum rei Herbariae scrutatorem non dum nosse Cichorium patrium, et plus credere oratori occupato muneribus aulicis, quam exercitato ad discendas varias species Seridis.

VULGI DENS Leonis, sive Virnaria, Tragopogi flore et semine, folio pinnis dentato.

Ger. Korlkraut et Phaffenblat. Belg. pappen cruyt. Ang. Dentde Lyon. Gall. Pissenlit et Dent de Lyon.

NEQUE haec sit Chondrilla, ut cui prorsum absint tuberculi, tum radicis, quales Plinius et Dioscorides innuere videntur, tum cauli imo grumi desunt quos nomen designat: xo/ndroi enim grumi sunt, concretionesue [orig: concretionésue] nodosae, cuiusmodi in mammis, in quibus lac coaluerit, inque duritiem concreverit, quas mas2ou\s2 xondriw=ntas2 Graeci, dicunt nisi Denti Leonis contigerit idem quod Drabae, cuius radici interdum inest tuberculus, interdum nullus, atque nostrati idem foeniculo, Tragacanthae, Rutae et mastichae, quae quibusdam in regionibus micas Gummi, lacteaeve concretionis tuberculos habent: in nostris tractibus ut plurimum tale nihil. Etenim secundum illam plantam caeruleam et Cichoreaceam, quam priorem Condrillam posuimus, non parum refert Cichorium et Condrillam Dens Leonis vocata, sive Urinaria Herba Pissenlict Gallis pueris dicta, quasi Lectiminga: alvum namque supprimendo, obstructionesque [orig: obstructionésque] reserando Meseraicarum plus lotii derivat in vesicam,quam [orig: quàm] quantum pueruli retinendo sint, praesertim inter dormiendum, coque tunc imprudentes et inviti stragula permingunt. Siquidem mulierculae mendicae et pueruli rustici in pratis, prope tumulos aggerulosue [orig: aggerulósue] Talparum terra semiobruta eoque [orig: eóque] (veluti Endiviae contingit) germina suaviora minusque [orig: minúsque] amara, candidiora effossa in acetariis vorant, aut iusculis indunt. Alit, urinas ciet et somnum conciliat, quapropter Hedypnoin quidam maluerunt dicere, quam superius Luteum Cichorium: tametsi appellatio pluribus Intybaceis et Condrillios congruere potest. Cuilibet genti haec multo [orig: multò] notissima, foliis Cichorii silvestris, latioribus et laciniis altioribus utrinque dentatim, serratis, humique ferme [orig: fermè] stratis. Eradice Cichorii digitum crassa, aliquantum lutea, et lacteum sucum, dum vulneratur, fundente, pediculorum tubuli potius [orig: potiùs] quam caules tenelli nitentes, lacteque [orig: lactéque] turgentes florem speciosum, luteum multiplum Tragopogi vel Scorsonerae promunt, vere et aestate parti culatim, cesarie papposa dilapsa, capitula instar Monachi capitis glabri aut calui visuntur.

CONDRILLA Coronopi aut Cyani tenuifolia, lutea vinearum.

PUTARUNT etiam nonnulli doctissimi hanc esse alteram Condrillam Dioscoridis, ut qui superiores nondum nossent, nec haec sane [orig: sanè] ita absimilis, turget enim amariore et pluri lacte quam [orig: quàm] Cichorium. Sponte tota aestate calidiorum regionum vinetis et olivetis glareosis obvia passim est, foliis palmum et sesquipalmum longis angustis acutisque, laciniarum ligulis utrinque dentatis, crasioribus, pallidis Resedae magnitudine, similitudine et situ, caulem stipantibus striatum Cichorii agrestis, luteum divisum alis florre Hieracii aut Lactucae gerentibus, inque pappos diffluentibus, amariore et acriore sapore.

CONDRILLA viminea viscosa vinearum.

IISDEM ferme [orig: fermè] natalibus agri Linguagot tici est quaedam Condrilla visu pulcherrima. Plurima Iunio et Iulio floret cis pontem Castrinoni à Monspellio vix sesquimiliare. Radix universaque [orig: universàque] planta lacte turget, et viscida est tactui, creberrimis vimineis viticulis, flexu mollibus, candidis, rectis, confertis, assurgit, duorum altitudine cubitorum, folia in imo [orig: imò] CIchorii aut Cyani incisura, sed valde exilia et tenera, reliqua foliola secundm viticulorum longitudinem certis et aequis distincta intervaliis ad fastigium usque porriguntur, speciemque virgarum viri di alboque [orig: albòque] variegatarum praebent, summis viticulis prodeunt, flosculi lutei in pappos dehiscentes. Hic pictura adest.

Verruca CONDRILLA.

Ceterum Condrillam Cichoriumue [orig: Cichoriumué] illud Silvestre quod Zacyntham usque peregrinitatem affectans vocat Commentator: tam certum est oriri in Italia, (ne è Zacyntho insula Graeca eam evocet) quam parum certum semel voratam, quod ait idem, ut multi de aliis quam plurimis fabulantur, delere verrrucas: Illita vero [orig: verò] posse, certum et commune illi est cum quamplurimis, quarum succo exurantur aut exsiccantur verrucarum radices et appendices tum calidis ut Tithymalo, tum frigidis ut Plantagine equiseto, intermediis ut Heliotropiis de quo nomen verrucariae testatur idem.

SERIS, sive INTYBUM Sativum, Latifolium, ENDIVIA, et SCARIOLA officinis.

Ger. Scariol [?] Endiusen. Gall. Endivi. Belg. witte Endive. Ang. White Endine.

[note: Muth. 499. ] QUAMVIS Intubi nomen Latinis cunctas complexum esset Seridis differentias, tamen postea Graec prolatio ex Intubo Endibion, quasi Intubion detorsit, atque duntaxat uni speciei domesticae Seridis adstrinxit, quam Endiviam et Scariolam (pariter è Se ride depravatam) dicimus vulgo. Ea gratioris amaroris, praesertim si mitescat Holitorum industria, sed frigidioris facultatis est quam Cichorium, à quo [orig: quó] non tantum cultu gra du, agriue [orig: agriué] bonitate, sed etim generica differentia distat: nullo enim neglectu, transmotione alioue [orig: alioué] incommodo visa fuit unquam in Silvestrem aut picrim Cichorium degene rasse, aut haec ad speciem huius Seridis promovisse. Et manifesta radicum differentia, est enim Cichorii bene habita carnosa admodum grata: Endiviae vero [orig: verò] fibrosa pene [orig: penè] nulla nulliusque usus in cibis, alicubi tamen in quibusdam compositionibus, Et tametsi non ne garim omnia summa genera in naturae ditione fuisse Silvestria, antequam seri, aut coli coepta fuissent: tamen certum est tum placitis, tum observationibus rei Rusticae multis, quamplurimas plentas esse quae numquam nostro saltem orbi Europoeo fuerunt, aut fieri potuerunt Silvestrs: tametsi aliquantum [orig: aliquantùm] varient ut haec, angustioribus, iam, iamque latioribus foliis, et laetiore habitu: verum semper ideam suam sibi aut retinet, aut interit.

Laetior multo [orig: multò] exit è seminae Italico, aut cuispiam regionis meridionalis, unde solent serere quidam Brabanti, Angli, et Germani holitores: simul ac terna, quaternaue [orig: quaternauè] foliola eruperunt, in solum pinguius laetamine multo transmovetur, lateritioque frustro media onerantur folia, quo latius se porrigant luxurientque, qua in dustria amarorem exuit, gratamque initcum Hibernis mensis ad acetaria, servatur obruta terra, fimeto, stramineque [orig: straminéque]: infi maeplebeculae notissima, nomine Albae Endiviae, quando folia sunt candorem assequuta, per Autumnum, et Hiemen virens, foliis latis oblongis, ex candore viridantibus initio est, Lactucaceis proximis, proximum caulem amplexis, in quo flores caerulei Seridis, Cichorii semina, (et interdum flos) alba, non secus atque Cichorium interdum meminimus: radice albida, prolixa, marcescente, dum semen maturuit.

Varietas. Crispa. HANC (quod idem Lactucis et Brassicae contigit) apud cultiores Romanos holitores videre meminimus: foliis amplioribus, rugosis, inque plicas contractis, crispantibus, Brassicae in morem, caulem, flores, et semen non disparia alentibus. Seriola aut Endiviola. EANDEM hanc acutis, non altis laciniis, foliis angustioribus, nec diversam caule, flore, semine, et radice alunt, quidam Horti Ligurum, Tuschorum, et Gallorum, vocantque Endiviolam, et Seriolam, quia minor tota sit.

SERIS DOMESTICA, altera Lactucina Diosco. amara, angustifolia, Officinis iamolim, sola ENDIVIA, agnita et recepta, perperam recentioribus Lactuca Syuestris putata.

SPECIEM hanc incultam Seridis sativae, non varietatem facimus. Est enim foliis dum primulum pullulant, et emerguntaltius, Scariolae hortensis: postea adultiora in effigiem Dentis Leonis sinuantur dentatis oris, et nonnullis quasi in orsi spina aculeis uti in nostra vera Silvestri Lactuca: Caulis quaternum cubitorum, hispidus, unicus, rectus, lacte turgidus, floribus luteis, pallidis Lactucae donatus: amaro gustu, et praesertim vetustioris, acri radice, pusilla, fibrosa, Seridis hortensis, Syrupo de radicibus miscenda consuetudine Practicantium, quos doctissimos barbaros, tam proterue [orig: proteruè] quam inscite [orig: inscitè], quidam declamatores putidi rident, et spurcis conniciis lacerant, quod hanc plantam Endiviam veram putarint, et etiamnum usurpent non modo ad Syrupos de radicibus, de succo Endiviae et alios Nicolai, sed etiam stillatitias ex ea eliciant, quibus suas Rhabarbari macerationes parent. Esse quippe nimis calidam, amaram, ingrata, quidam illorum repraehensorum, alii autem esse Silvestrem Lactucam, nec aliam se nosse dictitant. Sed enim qui institutum perpenderit veteris Barbarorum nostrorum scholae, animadvertet illos magna ratione et experimento neutiquam contemnendo fultos. Quippe non solum hanc Endiviam, aptiorem esse decocto succo, et stillatitia ad intemperies, obturationes Hepatis, et primarum venarum, sed etiam macerationes Rhabarbari, Myrobalanorum, et similium medicamentorum: cum enim sit paulo tenuiore et minus excrementoso humido, melius reserat, et abstergit: tum etiam intima rerum macerandarum pervadit, nec calore exsuperat, aut amarore nocet, cum eius amaror non sit à calido, aut saltem non calidus, ut norunt cultioris Philosophiae periti, et studioso conciliare apud Galenum, et Auerroem, quaetionem de Opio, Meconio, Papavere, Lactuca, Mandragora, et non parum multis aliis amaris; multum tamen frigidis, quae accurate [orig: accuratè] in remediis dicentur. Quin Dioscori. docente, Silvestria Intuba, sive Serides Silvestres, stoma cho meliores sativis, quia ipsum aestuantem et tenore resolutum refocillent: in cibis voratae, et foris admotae. Et notae huius melius congruunt Endivie sive Seridi amarae angustifoliae, quam Lactucae Syluestri, cui nostra paulo [orig: paulò] inferius describenda, paucis adhuc cognita et nulli depicta plene [orig: plenè] quadrat.

SONCHUS ASPERA, Vulgi flore Hieracii, foliis Dentis Lentis Leonis, alias Dipsaci et Lactucae, an Dioscoridis ARBORESCENS SONCHUS tenerior latifolia?

Germ [orig: Gérm]. Genszdistel. Ang. Sowthistle. Ital. Cicerbita. Gall. Laisseron et Laiteron. Bel. Bansen distel [?] Welckeweye.

[note: Inter Icon. Fusch. 386. ] PROPINQUA adeo [orig: adeò] est Sonchi natura Endiviis, ut multi etiam hodie putent spinosam Endiviam nostram, esse Sonchum asperam: verum tres, cum notissimas habeamus Sonchos, illam Endiviam ut Officinarum retinuimus. Sunt autem hae tres lacte pregnantiores verae Sonchi Graecis para\ to\ s1w=or xe/in quia salubrem sucum de se fundant, ad aestuosas stomachi lancinationes et Hepatis biliosas obstructiones utilissimum, Cicerbitam Latini et Itali etiamnum vocant Gensz distel Germani: sive spinnam anserinam, spinosae namque funt omnes Sonchi, sed quaedam horridiuscula aculeis, quaedam perpusillis aut nullis fere [orig: ferè] visitur. Quarum duae frequentiores maiores sponte, cultis et incultis, segetibus et vinetis: minor, minus obvia et nota. Aspera quae vocatur, è radice prolixa, subflava, stipatu fibrarum comosa, caulem erigit concavum, quaternum et senum cubitorum, bene adultum, alatum, et floribus donatum, Iuteis papposis, Sennecionis, aut Hieracii minoribus. Folia ab imo [orig: imò] numerosa, laciniosa, Dentis Leonis ubi solo squalidiore oritur, sin vero [orig: verò] laetiore aruo et pingui, lactucacea sunt: Dipsaci magnitudine leviusculis, per am bitum laciniis et spinulis aspera, cunctisque sui partibus adeo [orig: adeò] tenerescit et fruticat, ut arboream senum, sepenumue [orig: sepenumuè] cubitorum proceritatem aequet, cibo etiamque tunc fit mitior et aptior: quare multo [orig: multò] commodius statuissent, istam esse Dioscoridis arboream, cum duae sint adhuc notiores, et aptiores ad explendum Dioscoridis trium Sonchi differentiarum descriptiones, quam Endiviam illam Officinarum, de qua superius. Et faveret coniecturae plantae huius teneritudo, ac foliorum latitudo, quam dicimus contingere. Soli bonitate aerisue [orig: aerisuè] et regionis varietate, quemadmodum in Cichoriis et lactucis, quae cum agrestes sunt, hirsutiores et spinosiores proveniunt: cum vero [orig: verò] felicius adolescunt, teneracunt, minusque horridae fiunt. Verum Endivia illa nec tenerescit, nec unquam esculenta fit, potius amarescit, et sarmentosa evadit, simul ac floruit.

SONCHUS LAEVIS, laciniatis foliis.

Ger. Hasenkol. Bel. Hasenlatauwe ende Lanyuenkruyt. Italis Cicerbitaliscia.

Varietas. [note: Math. 497. ] ALTERAM vero levem dixerunt, etsi foliis sit magis scabris altioribus, angustioribus et inconditis laciniis, longioribus, minus tamen multo [orig: multò] spinis horridis caulem ambientibus: per quosdam quasi genicularum exortus rectum stratum, rubellum, concavum, lacte turgidum, floribus papposis Senecionis aut Iacobeae habitu ipso, foliorum quadamtenus Papaver Corniculatum prefert: Oleracea tametsi esse potest, tamen quia non colitur non manditur. [note: Math. 498. ] Diversam quandam ab utraque superiore, passim iisdem in locis, vinetis et segetibus observavimus: tenuiorem totam et foliorum incisura, atque similitudine Papaveris erratici (quemadmodnm superior cornuti) circumfausa, imo cauli é Radice parva fibrosa, pedali et cubitali Hieracii modo alato et floribus luteis non diversis.

HIERACIA.

NON secus ac Elaphoboscum à Cervo, Chelidonia ab Hirundine, Perdicias à Perdice, permultaeque aliae plantae mutuatum est nomen Hieracium ab ave cognomine, quae sibi huius succo aciem calliginosam collustrare consuesset, alioquie [orig: aliòquie] è genere Sonchis non diverso sed proximo est omne Hieracium, cuius multae vel differentiae, vel varietates sunt: et omnium frequentissima quae maius vocatur.

Maius.

EST itaque Maius vocatum ubique vinetis, agrorum marginibus, et pratis siccioribus frequentissimum, è radice fibrosa, Endiviae vel Sonchi aspern, folia laciniata pinnata Dentis Leonis vel Sonchi divisura promit, caulis inanis striatus nonihil interdum rubens pedalis et sesquicubitalis flores Senecionis vel Sonchi ex luteo pallentes sunt. Tota lacte turget non secus ac Lactucae et Sonchi.

HIE RACIV minus premorsa radice, foliis acute [orig: acutè] laciniatis, flore lutes.

MINUS Hieracium pratis montosis Angliae admodum familiare [orig: familiaré], cauliculos fundit iunceos, laeves graciles, sesquipalmares: è radice parva fibrosa, plantaginis aut Succisae modo praemorsa, eoque plebeculae Hibernae, Morsum Diaboli vocatum. Folia pinnata angustius laciniosa, delicatiora, minora, uti etiam flores luteoli, in pappos evolantes.

HIER ACIUM aliud minus, non laciniosum foliis Pilosellae.

Varietas. ALIUD etiam in squalidis, sterilibus, saxosis, glariosis, ericetis agri Norbonensis hirsutis, palmaribus, cauliculis, exit et sesquipalmaribus Foliis pusillis pilosellae aut potius Hieraci Bulbosi: et Dioscoridis, radice perpusillis capilla mentis fibrosa, floribus item papposis paruis non dissimilibus. HIER ACIUM longius radicatum, caule numeroso nudo foliis humi in orbem accubantibus, obtuse laciniatis, flore Dentis Leonis. QUOD in sabuletis Belgicis et Northmanicis passim obvium agris ut plurimum folia in orbem humi strata crassiora edit, magis quam bursae pastoriae, circinnatis laciniis Erucae, cauliculos, graciliorcs glabros mucrona os, alis multis divisos, floribus donatos, Dentis Leonis sed minoribus inquet pappos evolantibus, radice nuda nec fibrosa caulem longitudine aequante.

HIER ACIUM motanum folie Lycopsis, Cirsii, Sequanorum flore.

MAIUS et rarius ceteris istud in montosis Sabaudiae, Allobrogum, et Iurae finittimis: quod in vireto Stirpium deliciis ditissimo civis Londinensis et Pharmacopoei peritissimi Hugonis Morgani flores edidit Iunio Cirsii lutaeos semenque hirsutum Tragopogi, ortus et caulis aliquantum Carduum Benedictum assimulant aut Cirsium, cuius etiam est foliis obscuris per ambitum crenulis peracutis asperatum et acrius, nec perinde ut superiora lacteum.

HIER ACIUM Sabaudum Montanum foliis et laciniis Condrillae caeruleae. flore Luteo Dentis Leonis.

EIDEM Morgano floruit altera Hieracii species Iulio et Iunio, Condrillae caeruleae foliis altius incisis, viridibus, in caule flaccido et molli glabro. Flores Dentis Leonis aliquanto [orig: aliquantò] minores, radice Tragopogi.

TRID ACHES: sive LACTUCAE.

QUemadmodum Seridis recensuimus multas species subalternas quarum quae dam longus, quaedam vero [orig: verò] propius à se ipsis absunt, sic possumus constituere lactucam illius Endiviae speciem quam Lactuceis foliis donatam ex dioscoride descripsimus. Quippe Lactucae nomenclatio, à lacte ducta et distin cta fuit speciei huius, quia plus lactis resudaret ceteris Endiviis et vescentibus mulierculis augeret. Ea propter Graecae *tri\dac dicta, para\ ta\ qri\a quae folio ficulneo (ut videtur) vocarunt, utpote, lactis non expertia. Cum autem lactuca hortensi esculenta nullum olus frequentius aut notius sit de cuius collatione Silvestris lactuca noscenda fuit et censenda recentioribus.

LACTUCA AGRESTIS: Scariolae hortensis folio, Lactucae flore, Opii Odore vehementi, soporifero et viroso.

NAM ea Seridis species quae folia habet Dentis Leonis ritu incisa, quam propter et proceros caules et frequentes aculeos Sonchum arboream Silvestremue [orig: Silvestremuè] quidam putarunt, nihil lactucae simile habet praeterquam lac et semen. Folia adeo [orig: adeò] intybacea sunt ut Pharmacopoeos ubique etiamnum ea in pertinacia alat qui hancce pro Silvestri Endmia agnoscunt et usurpant, tum Syrupis, tum Styllatitiis liquoribus Horum plerisque adeoque etiam Doctis praeceptoribus nostris, ut Rondelletio et Assatio maximo styrpium Norbonensium indagatori, altera lactuca non minus presertim hic in Anglia frequens quam illa, sed [note: Lactuca Silvestris vera. ] longe proprius accedens qualibet sui par te ad lactucam vel ad seridis latisolii vulgo Scariolam lactucae simillimam, ferventibus solibus Norbonae locis apricis huius lacteum sucum exuberantis et prae copia tranffluentis dum colligeremus, vix soporiferum ferre poteramus odorem qui teter et ingratus ut opii. Caulis bicubitalis, glutinosus. Flores lactucae, semen aliquanto [orig: aliquantò] minus nigricans. Eandem sevit in horto Morganus Londinensis Pharmacopoeus peritus, ubi à sativa specie diversam facile discere ac meminisse par est, ne cultae quidem foliorum rotundam oram, ac pro sui magnitudine latam, amplam, nec laciniosam, (qualem vult Theophrastus et Dioscorides) Dentis Leonis modo inesse ut Endiviae Officinarum praesertim adultae.

LACTUCA SATIVA, Folio Scariolae.

ET sativae quidem lactucae notius nihil, cuius varietates complures sunt non secus ac Brassicae. E Radice fibrosa Endiviae caulem, cubitalem et sesquicubitalem, rectum alis dinisum, et lacte pregnantem edit, cui insunt follia seridis sativae similia. Flores copiosi

pusilli luteoli in pappos abeunt. Semen pusillum album teres compressum Phalaridis laevius, angustius.

LACTUCA CRISPA, non capitata.

Sativae varietates. ELEG ANTIAE studiosi Olitores, in hortis colunt: quamplures huius Lactucae varietates, nempe Crispam, quae eadem cum superiore esset, nisi illi essent folia reductiora, contractiora et bullatis, rugis crispata: unde tota tenerior et olere gratior habetur. Semine alioqui et reliquis partibus, à superiore non differt. LACTUCA, ROMANA dulcior, nigriore et Scariolae hortensis folio, semine nigro. RARIUS haec in Gallicis et Germaniae hortis colitur, frequentissima tamen Italicis, Romanis praesertim, unde Romana vocata fuit: nec à vulgari distat, nisi qui nigriore folio, nec perinde scabro semine nigro, tenella tota, gustu dulcior, eoque gratior, aptior ventri movendo, quam merito putet quis scite [orig: scitè] illo Martialis carmine designatam. Prima tibi dabitur, ventri Lactuca movendo. LACTUCA sativa, sessilis, sive capitata, rugosis crispis Brassicae foliis. CAPITATA vero [orig: verò] quae vocatur, propter glomum foliorum convolutorum, atque stipatorum in sese, quasi multae tunicae mutuo [orig: mutuò] appressae, ad aemulationem Brassicae capitatae et sessilis vocatae, quia vixdum à radice exiens foliorum globo, insideat humi, qua de nota est cuivis notissima, ac tenerrima: primae in acetariis commendationis, albicat. Si quae sunt preter ea Lactucae minus [orig: minùs] vere [orig: verè] dictae nomine, ut Theophrasti marina, vel lacte, ut Tithymali, suis locis dicentur. Permulta alia [orig: alià] experiuntur Lactucae mangonia scite [orig: scitè] conventa veluti et Brassicae, quibus facies et frutio, in olere non admodum dispar.

BRASSICAE.

Caules sius Brassicae diversae. Alba, Sessilis, glomerosa, aut capitata, Lactucae habitu. Eadem convoluta et arcte [orig: arctè] occulsa, apud Belgas, rubro colore, enematib. aptior. Sabauda, Vulgo Savoye, patula et minus occlusae, foris virens, intus albicans. Racemosa, non globosa, vulgo Ital. Cauli fiore, sive florida Pompeiana. Laciniosa alba, et Rubra Cumana, vulgatior. Nigra undantibus, crispis et laciniosis foliis. Marina multiflora, Silvestris, monospermos. Caulorapa, brassica peregrina, medio caule turbinata et rapata.

VOLVIMUS superius Raporum generi comparare et subderre Brassicas, propterea quia mutua sit quaedam amicitia et affinitas utriusuis seminis, vetustioris praesertim, utramuis plantam generandi, unde antiqui Graeci Raphanum Brassicam, vel hanc Raphanum vocitabant. Attamen commodior occursus, aliarum plantarum fecit, ut huc post Lactucam distulerimus, historiam, Brassicae quam a)po\tou bracai à vorando è Graeco

dictam verisimile [orig: verisimilé] est. Estur namque tota à plebecula tum cruda, tum cocta, vel muria servata, etiamnum hodie apud Germanos et Italos: dictam etiam kra/mbir quasi krambhr aut pupillas oculorum lederent, Columellae hortus et versiculus statuit. Nunc veniat quamvis oculis inimica corambe. Tan etsi placuit nonnullis à ko/rw k ante/bh, quia ebrietati adversetur: qua quidem viget commendatione apud Germanos, si uspiam alibi. Sed ubique notissima, quare nullum est opere praetium tam vulgarem exactius notis designare, satis futurum, quot [orig: quòt] cultu vel eventu alio varios subit habitus et varietates, summatim perstrin gere. Est quippe omnis Brassica caule meduloso, rugoso, squamatim et geniculatim scabro, radice lignosa, fibrosa, floribus,semine et siliqua Rapae: folia ortu et aspectu Lactucae, cuius etiam varietates imitatur.

Ceterum Brassicam marinam sive Soldonellam [orig: Soldonèllam], magis usu et nomine quam re similem, inter vulubiles dicemus.

BRASSICA alba Sessilis glomerosa, aut capitata Lactucae habitu.

kra/mbh Gall. Chou cabu, blanc. Ger. KappiskrautBelg. witte kluytkoolen [?] Labuykoolen. Ang. Cabbuge.

NIHIL similius Crispae capitatae Lactucae quam haec Brassica: foliis etenim admodum crispis, dense [orig: densè] inter se convolutis, intus forisque albis teneris, interna parte concavis carinatis et quasi media costa, exterius vero [orig: verò] nervis venosis,digitum crassis mediis et secundum longitudinem hinc inde cursantibus, aut obliquantibus, cuius in olere apud Italos et Gallos prima commendatio.

Eadem convoluta et arcte [orig: arctè] occlusa, apud Belgas, RUBRO colore, enematib. aptior.

HAE c nisi colore, à superiore qui ex purpureo elampelino, in caeruleum languet differt. Utriusque nusquam maior proventus et fetura quam apud Belgas visitur, qui naves onustas in vicinas Germaniae, Angliae et Hispaniae, regiones devehunt. Hieme cibis sunt gratiores, enematib. valde [orig: valdè] accommoda, quare saepissime miscent, Germani et Belgae medici. Vere primo pauduntur folia et in caule bicubitali, tricubitali unciam crasso erumpunt flores, siliquae et cornicula Rapi similia.

BRASSICA PATULA, Sabauda vulg. Savoye. Intus Albidis, foris virentibus foliis.

NEC minus speciosa quam Sabandam recentiores hodie vocant, à sessili Capitata dissidet tantum colore. Capitulo patulo, minus clauso, et floribus albis. Impatiens frigorisadmodum, quare in Italia, Sabauda, maritima plurrima, rarior ad Septentrionem, ubi reliquae brassicae frequentissime [orig: frequentissimé] coluntur et eduntur.

BRASSICA florida.

ELEGANTIAE peregrinae est quae vocatur florida, aut potius racemosa, vel botritis: sunt enim quaedam germinula florum, quae densissimis, muscosisque albidis, oleae erumpunt: oblongis racemis è medio quasi foliorum centro, ubi quasi utero, conduntur et foventur, semine Rapae, gustu in olere delicatiore.

BRASSICA Vul aris.

EA quae vulgatissima Brassica foliis Rapae laciniosis nec inter se implexis est: ut plurimum ex albido et pullo albicat.

Eademque in hortis Rubro colore ex caesio, crebra visitur. Cui interdum carneae costae carinaeue [orig: carinaeué] dorsi foliorum rubent solae: Interdum solae albae sunt reliqua foliorum tunica purpurante, aut undante, oris et fimbriis crispantibus.

ANGLICA MINIMA BRASSICA.

MEMINIMUS, etiam in Angliae hortis pugillam brassicellam, totam nivaeam praeterquam extremas oras laciniosas fimbriatasque [orig: fimbriatásque] plicis crispantibus, et un dulis rugosis, purpureis, aspersas maculis, quas etiam ad corollas et olfactoriola nectenda: dum tenella adhuc est in hortis colunt.

REGIONIBUS ad meridiem quibus preserrtim oleum abundat, haec multum familiaris in olere quia suavissimo gustu est, oleo praesertim vel condita, vel elixa, qua mixta: foliis est quam superiore vulgata, nigrioribus, viridioribus,et rugosioribus.

Brassica, MARINA, SYLVESTRIS, multiflora, monospermos.

PRAETER hasce elegantias, fimbriatae, crispatae, et floridae, Brassicae: quae in Belgio, Francia et Anglia, magna copia seruntur: est etiam perquam pulchra Brassica Silvestris, Dioscoridis specie diversa, locis oriunda Angliae maritimis, ad Portlandiam insulam: sed quia inculta, neglecta, Hispidior tota et predura est, cymae ingratiores multo [orig: multò], cibo toleranda tamen. Cuius semine iam diu Medicus Anglus hac parte exercitatisimus, Turnerus nos donarat, eamque mono culum et monos1pe\rmon vocandam, à semine singu lari volebat. Sunt enim in florum pallentium alborum congerie eleganti, densa et umbellosa, mutis in ramis siliquae breviores crasiusculae, quibus singulis singulum inest semen, paulo minus Piso, Soldonellae, aut Orobi aequale. Folia eadem ferme [orig: fermè] quae Brassicae nigrae, sed crassiora et laetiore aspectu, et fimbris undulatis plicisque admodum artificiosis.

CAULORAPA, BRASSICA peregrina, medio caule turbinata et Rapata.

SUPEREST mirificae illa Naturae lusus recentioribus, Caulorapum vocata, plan ta peregrina, è Graecis, hortis nostris inquilina: Rarior Septentrionalibus, utpote, caelo rigidiori minime assueta. In Italia nobis, Florentiae, Patavii, aliisque locis visa, folia illi vulgaris albae tum aquutae Brassicae, per ambitum latius sinuata, radicae lignosiore caulem effert: non altiorem pede, qua folia oriuntur, quorum exortus ambiunt et involuunt: pro tuberantem bulbi instar capitatum, fungosa carne Rapum, unde nomen Caulorapum conflatum, uti natura ipsa. Quod tuberosum Rapum, Cauli reliquo concolor est, et sapore, medulae eodem quo caulis.

BETA, BLITUM, AMARANTHUS.

Beta alba Lactucae et Rumicis folio, flosculis luteolis CICLA Officinarum Sicula Theophrasti. Beta nigrifolia. Beta rubra sive purpurea, Amaranthi et Blitifolia, radice turbinata. Beta rubra vulgaris [orig: vulgàris], non turbinata. Blitum album, folio Betae, Attriplicis flore. Nigrifolium rubrum Blitum. Blitum parvum angustifolium. Amaranthus purpura satura coccinea. Amaranthus maier floribus et pannulis caudatis purpureis. Amaranthus tricolor, vulgo Papagalli. Amaranthus holosericeis, sanguineis, taeniatis, reticulatis florihus, hilariore aspectu.

BETA ALBA. teu=tlon, h)/ s1eu=tlor:

Gal. Bete, Iotte, blanche. Germ. Weiffert Mangolt, Belg. Witte Beete. An. White Betis.

QUO modo non frustra optent probi primates, in qualibet re publica bene instituta, ut Pharmacopoei sint non modo fidi et industrii, sed etiam simplicium cognitione exercitati, qua sine eorum ars fucus est aut scelus, quando hodie videas eorum peritissimos qui se vocari cupiunt, et quasi medici cui famulantur Theseos qui quid intersit inter Blitum et Betam, nec legendo in libro aut horto oculis manuue [orig: manuué] discernere nequeant. Sed utrumlibet pro altero accipiunt, proter geminam nempe nominum et folioriorum similitudinem, tametsi non parum distent inter se.

Betam etenim a litera Graeca ss ita sic dictam volunt, et canit Lucius Columella, seu litera proxima primae, deprimitur folio viridis pede candida Beta. s2eu=tlor etiam opinantur vocatam, quia in proceritatem amplissimumque ambitum impellan tur folia et caulis à radice, presertim albae Betae, quae maior, utilior et usitatior, ceteris est, vocaturque Offici nis Cicla detorto nomine à Sicula sive Scicilia insula unde primum nomen habuit. Nullus hortus caret hac, soliis Lactucae per initia magna similitudine, deinde Rumicis aut Plantaginis maioris, Caule pedali et sesquipedali striato anguloso alis diviso in quo flores copiosi ex viridi luteoli et semen nigrum lucidum involucro herbaceo Isatidis Silvestris modo occlusum. Radix digitum crassa sesquipalmum longa fibrosa. Haec quam reliquae multo [orig: multò] nitrosior et mordacior est, muccum elicit naribus sucus: gustu quia mordacior discerni potest à Blitis, quae sunt ignaviore, insulso gustu, magis humentes, et Choleram faciunt quemadmodum Cucurbitae, Pepones, quae dum neqvenunt excitare facultatem expultricem cunctando corrumpunt cibum, ipsique corrupti vomitiones turbidasque ventriculi motiones excitant, flatu multo mixto.

NIGRA BETA.

EADEM est et haec, sed Nigram vocant, á foliorum colore, ex obscuro magis virentium.

RUBRA.

Ang. Redde Betis. Gall. Bete rouge. Ger. Roter Mangolt. Belg. Koode Beete.

AB illis duabus distat haec radicis effigie, medio sui ventriosa et turbinata, Napi modo, foris intusque tota rubet, sanguineo cruore suffusa, edendo suavior, nec perinde salsa est foliis, caule, floribus et semine superioribus non dissimilibus. Haec rarior.

BETA RUBRA Vulgatier.

BLITUM Maius album.

[note: Math. 454. ] HISCE natura et figura finiti ma Bliti ab insulso fatu [orig: fatú] oue [orig: oué] sapore qui in eo percipitur nomen indepti, siquidem bla\c inertem, stolidum, stupidumque signat, et antiqui blitous2 quos Latini murcidos, stolidos, bardos, fatuos, bliteosque dixerunt: indeque Gallis convicium, Belittre et Blitre, in nullius frugis aut ingenii homines: tametsi videntur etiam Latini Betam, pro specie Bliti aut pro Blito ipso accepisse, nisi lekpidissimus Martialis non bene norit discrimen illo disticho.

MAIORI et vulgatiori radix gracilior est, folia fere Ocimi, aut Atriplicis glabra, cinereo colore, floribus item Atriplicis et semine pusillis Urticae, compressis peri carpiis Betae incluso in caule trium quaternumue [orig: quaternumué] pedum, invisa aut contempta Olitoribus, qui eam eruncant extruduntque è suis hortis.

BLITUM MINUS album.

EST etiam haec minor aliquanto [orig: aliquantò] in hortis, caule viridante, multis alis diviso, angustis foliis triplo, quam Betae minoribus, rubidis ex nigro floribus, radixmultis fibris, semen aggestum ut in Atriplice.

BLITUM RUBRUM.

[note: Mat. effig. 453. ] NEC diversa ab illa est Rubrum Blitum, nisi quia intense rutilant sanguineo Caules, et folia ex rubro livent: Semine ferme [orig: fermè] concolori.

BLITUM RUBUM MINUS.

MINOR haec sponte etiam inter olera, sed puriorem et saturiorum fundit cruorem, quo exarantur characteres, non dispari nitore et rubore, atque è Brasilio aut Coccinis baccis. Folia etiam X erampelino exsuperantissimo commendantur colore.

AMARANTHUS Purpureus, saturo Coccineo.

Ita. Fior velluto. Ger. Samat bluom [?] dausent schoon. Gal. Passevelours. Ang. Flower gentill. Belg. Frouweelbloemen.

[note: Effig. Math. 1047. ] NOmenclatio Amaranthi apo\ tou/ mh\ ma/rai/nes1qai, cunctis congruit foribus, qui perennes ac immarcessibiles diutius perstant, quare et Chrysocome, Heranthemo, agerato, aliisque pertinacis coloris et decoris attributum fuit, cuiusmodi est istud Blitum: perpulchra florum purpura nitidum, nec saenis, aut septenis annis vietum, decolorque futurum, eoque Passevelours Gallis vocatur. Quod an Theophrasti, Diosanthos, et Phlox, in Adonide herba dictum.

Vulgatior.

Elegantiae studio apud Italos, Gallos, Germanos, et Anglos, in hortis multis seruntur, et coluntur, quae non difficile è superiorum effigie percipi possunt. Haec autem est latis Bliti Solani, aut Ocymo longioribus foliis, per intervalla binis, secundum quae spicae pannularum oriuntur aspectu blandae, holosericum mollitie, vellere, ac nitore provocantes, semine nigro, pusillo nitente.

AMARANTHUS MAIOR, floribus pannulis spicatis purpureis.

[note: Blitam maius Ma. 452. effig. ] NE c huic dissimilem, sed floribus superna parte luxuriantibus, multis pannulis spicatis inflexis, se mutuo implicantibus, iucundissimo spectaculo, sed obsoletiore coccina: cuncta reliqua non dissimilia sed maiora, caulis octuum aut denum pedum striatus, et folia maiora multo [orig: multò].

AMARANTHUS tricolor, vulgo Papagalli sitne [orig: sitné], THEOMBROTUM Persarum apud Plinium.

HVIUS venustas non de flore sed è foliorum triplicis coloris, maculis scite [orig: scitè] distinctis, pendetur. Sunt enim Ocymi, aut Bliti, interdum luteo vivido, vel purpureo, numquam etiam triplici viridi, luteo et sanguineo concolori, Psitacorum alis: quare plebecula Flandra Papagalli vocant. Seme et flores Atriplicis aut Bliti: Haec omniu rarissima,

AMARANTHUS Holosericeis, sanguineis, taeniatis, reticulatis floribus, hilariore aspectu.

SED venustatis eximiae illa quae rarior in hortis Italicis, uberem proventum florum fundit maioribus, in arcum flexis, et quasi se mutuo decussantibus ligularum, vel pannularum, caudis vegeto, et pleno rubro cruentatis, semine plurimo pregnantibus. Magnae apud mulierculas commendationis non modo voluptatis Coronariae ergo [orig: ergô], sed etiam matricis renumque profluvia sanguinea et ulcera sanie manantia.

ATRIPLICES.

Atriplex. Sativa albida et veluti farina aspersa. Sativa folio et flore purpurea, livens. Silvestris sinuata. Silvestris sive Anserinus pes latifolia laceris laciniis. Marina repens lutea et Xerrampelina. Pusilla olida hircina et vuluaria vocata, garum olens et polline argenteo aspersa. Tota bona Spinaciae facie. Spinacia. Atriplex Silvestris, Polygoni, aut Helxines folia.

Helxine Parietaria. Helxine Cysampelos, inter Volubiles. Phyllon thelygonum. Phyllon arrhenogonum. Mercurialis mas, femina. Cynocrambe. Heliotropium maius, minus repens. Tornesol, vulgaris Verrucaria, et Tricoccum Heliotropium Pli. Solanum Hortense sive Holeraceum. Vesicarium, sive Halicacabum. Vesicarium leguminosum, sive cordaturm pisum inter legumina. Sonniferum et Laethale. Furiosum. Somniferum Math: Verticillatum. Arboreum, sive Amonmm Italorum, Maniacum, an Stramonium? Cacubalum Plinii, quasi maleficum. Circaea. Vua Paris. Mandragoras mas, femina. Melongena sive Melazana. Hyoschiamus albus. luteus. niger.

a)/tra/facist. ATRIPLEX SATIVA.

Gall. Arroche. Ital. Atriplice. Hisp. Armoles. Ger. zam Molten sive Milten. Belg. Tame melde. Ang. Orrage.

NON minus multiplex Atriplicum genus, nec illis adeo dissimile est ortu, facie, sapore, olere, et incrementi celeritate, unde rrtinuit nomen è Graecis apud Latinos, a)/drws2 a)/nr/en quia suam celerrime [orig: celerrimé] assequatur amplitudinem: cuius unam speciem aut varietatem Chrysolachanon vocarunt Dioscorides tum antiquiores, tum posteriores cui folia quia marcescentia è luteo vel flauo [orig: flauó] in aurem vergunt, aut x erampelino corruscant. Tametsi haec aptius congreveret marino, cuius multa facta mentio apud Dioscoridem, quem et eius coaevos scriptores tacite [orig: tacitè] videtur negligentiae arcessere Plinius in Chrysolachano flore aurreo, foliis oleris tantum [orig: tantùm] indicato. De Chrysolachano (inquit) non satis dici scio, nec plura reperio. Hodie tamen notissimae quam plurimae Atriplicis differentiae, Silvestris, domestica, maritima. Cunctis tamen quadantenus Bliti folia, ortus, modus, praesertim domesticae sunt: radix fibris capillata, rectos scapos emittens, proceritate hominis striatos, in imo teretes, superius angulosos, ramulis divisos, Isatidis folioso semine onustis: postquam lutei flosculi numerosi Aestate et Autumno defluerint, folia sunt latiora ad basim quam Betae, sed albida atque farinacea, pulvere muscido obducta.

ARTIPLEX SATIV Aaltera, folio et flore purpurea, livens.

Huic domesticae prorsus eadem est ea quae ex livido purpurascit, aut rubet, caule et flore, alioqui non ulla sui parte, dissimilis.

ATRIPLEX Silvestris sinuata.

Germa. Wild Molten. Gallis. Arroches sauvages. Belgis. Wild Melde. Ang. Wilde orrage.

SYLVESREM distare specie à domestica, praeter cultum frustra tentatum, folia etiam docent, quae nigricant plumbeo colore Solani (qui cum lubens sociatur in viarum mar ginibus) ideoque [orig: ideóque] antiquis atrum olus putabatur dicta: ubique [orig: ubíque] locorum circum moenia et fimeta multa, nota et neglecta silvestris Atriplex: Iuxuriat foliis minoribus, angust: oribus obtuse [orig: obtusè] per ambitum sinuatis vel dentatis, floribus item ex luteo herbidis.

ATRIPLEX Silvest. sive Pes Anserinus latifolia, laceris laciniis.

Ger. Gensz fusz, [?] Schweinstodt, [?] Sewtodt,quod [orig: quòd] sues interimat, Gal. Pied d'Oye. Ital. Pede di Ocha. Angl. Goose foote. Belgis. Bansen voet.

[note: Fusch. ice. 375. ] NSERINUS pes, vulgo [orig: vulgò] dictus, folio Solani, Atriplicis, et instar pedis Anserini laciniato est: Flore et semine racemoso xerampelino colore, radice fibris capillata, et circa hortorum et viarum fimeta passim non secus ac Atriplex obvia. Nullius in Officinis usus; sues interrimere fertur.

ATRIPLEX MARINA REPENS, lutea, et xerampelina.

MARITIMIS Mediterraneis, et Adriaticis nusquam [orig: nusquàm] non obvia humi strata Atriplex, Caule, semine foliis laciniatis Silvestris Atriplicis et Spinaciae, interdum colore, sed crasioribus, latioribus xerampelino, interdum et luteo, sapore, salso nitrosiore.

PUSILLA ATRIPLEX OLIDA Hircina, Vuluaria vocata, garum elens, polline argenteo aspersa.

[note: Atriplicem caeninam qudem dixerunt, qui eam ex urina Canum enasci arbitrantur. ] EST in Nitiobrigum agro. aliisque [orig: aliísque] locis quam [orig: quàm] plurimis herbula Atriplici censenda, secus vias frequentissima, tenera, parvula: humi demissa folia candore micant quasi polline interspersa. Hanc notissimam fecit odor, et ferme [orig: fermè] infamen: odoratu namque [orig: námque] Hircus teterque [orig: tetérque] spiritus oplet nares, quo imbuti quaeruntur permulti se meretricum impuros loculos subodoratos esse: planeque [orig: planéque] referre odorem illum virosum quem prostitutae libidinis scorta eximpura colluvie congesta spirant. Inde vulgo [orig: vulgò] futuariam dictitant: atque autummant, hac illitas vestium muliebrium plicas canes sagire, atque arrecto veretro Veneris aestu actos illas amplexos cupere inire, praesertim in templis ubi tetrius odor spirat, et minus ventis difflatur. Haec vulgi sunt, tota cibis abdicanda.

TOTA BONA, Spinaciae facie. Bonus Henricus.

[note: Fusch. Rumicis tertium genus. Icon. 262. ] SED TOTA BONA perquam [orig: perquàm] optima, magisque [orig: magísque] usu quam ulla peritia recepta, Mercurialis credita fuit iamdiu [orig: iamdiù] à plebe muliercularum, aut illis non multo peritioribus Pharmacopoeis Anglis, quam adhuc inscitiam magis pertinatia quam [orig: quàm] ulla ratione fovent, quia favit illis eventus. Siquidem est huic [orig: huîc] plantae

detersoria facultas multo [orig: multò] quam [orig: quàm] Mercuriali, tutior in morbis fervidis, nec tamen est ignavae in attrahendo facultatis, cibis vero [orig: verò] multo [orig: multò] Mercuriali gratior, tametsi plusculum [orig: plusculùm] flatuum habet, et non ita procul [orig: procùl] à Spinaciis natura abesse videtur.

SPINACIA

Germa. Spinat sive Spinnet. Gallis. Espinars. Italis. Spinacci. Belgis. Spinagie. Ang. Spynache.

SPINACIA sive Spinaceum olus à spinosis seminum aculeis dictum Latinis videtur. Foliis est primo pulluatu triangularibus et sagittae modo cuspidatis, deinde laciniis et pinnis dentatis Atriplicis longioribus, sapore Betae, semine aculeato, flosculo caduco viridante Blitti, cibo quam [orig: quàm] Beta alimentum suavius praebet.

ATRIPLEX SYLVESTRIS POLYGONI aut Helxines folia.

IN vinetis et agrorum marginibus non raro [orig: rarò] occurrit angustis foliis Lithospermi aequalibus Silvestris Atriplex, spargens humi ramulos striatos, cubitales et sesquicubitales, follioso semine Isatidis, aut Atriplicis hortensis, et flore moschoso onustos.

e(lci/nh HELXINE PARIET ARIA, VITRIOla, sive Perdicium.

Germa. Cag und nacht, maurkraut. Ita. Parietaria. Hisp. Yerua del muro. Ang. Pellitory of the wall. Gallis. Parietoire et parietaire. Belgi. parietarie [?] glascruyt.

NOTISSIMA de facie natalibus, et haeente vestibus, semine et foliis, unde nominis occasio, Helxine. Nullius enim regiones parietes muscidi vetustioraque [orig: vetustioráque] rudera [note: Mathe. effigi. 1113. ] hac non scatent: quae etiam semel hortis adulta vix ecigi potest, folium et facies Amaranthi, aut Mercurialis, cauliculis è radice fibrosa rubellis teneris succulentis, foliis aspera hirsutie pilorum, et semina Betae, obvium quemlibet pannum arripiunt. Flosculi muscosi herbidi pallentes, multi usus tota ad enemata, et balnea abstersioni accommoda, gustu item ut superficie abstergente nitroso bliteo, cui admodum similis. Cissam pelos vero Helxine in convolvulis dicetur.

PHYLLON qhlu/gonor sive Feminiparum.

TAMETSI diu vexarit exerrcitatiores illa disquisitio nempe [orig: nempè] foretne [orig: foretnè] idem Phyllon utrumque [orig: utrúmque] cum utraque [orig: utráque] Linozostide seu Mercuriali herrba, tamen cum iamdiu [orig: iamdiù] ex stirpium cognitione descriptionibus collata satis liqueat in cognata generis classe mulum [orig: mulúm] ipsas inter se differre, hic [orig: hîc] commodum [orig: commodùm] omnes utpote [orig: utpotè] congeneres subdemus. Nec enim aptiori loco possunt hae duae quas damus Phylli species, imo [orig: imò] ferme [orig: fermè] nullo alio collocari quaeunt: adeo [orig: adeò] namque [orig: námque] sunt simili structura et partium partibus habitu responsuve [orig: responsúve] ut minus mirum sit auctores ad res consimiles designandas iisdem fere [orig: ferè] usos comparationibus et vocibus quae opinionem fecerint recntioribus (nondum repertis plantis,) bis eiusdem rei inculcatae mentionis. Atqui secus [orig: secùs] est multo [orig: multò], nec istud caput, irreptitium, depravatumue [orig: depravatúmue] esse magis videtur, quam [orig: quàm] alia multa, quae non minus negotii propter ambiguitatem facessunt. Enimuero [orig: Enimuerò] Dioscorides non plantas quin, qualesue [orig: qualésue] sint in dubium revocat: sed dumtaxat ambigit num, sexus optionis compotem

quempiam facere potis sit earum utravis [orig: utrávis], nempe [orig: nempè] maris aut feminae, quod Cratevas prodiderat, et fabulae affine esse Theophrastus monuerat. Dioscoridis igitur sunt descriptiones non Cratevae, aut saltem non solius, sed ex aliis Dioscoride mutuante auctoribus. Differentia vero [orig: verò] conspicua satis, cum utriusque [orig: utriúsque] inter se, tum potisimum cum utraque [orig: utráque] Linozostide, cui folia Ocimi superficie et crenulis in ambitu, habitus et facies Parietariae ut scite [orig: scitè] auctor dicit: At Phyllo quod Aeleophyllon, oleae folium nuncupat et itidem florum erup tionis argumento Bryoniam, asperisaxei et aridi clivi et margines sunt plurimum natales, Galliae Norbonensis Monspelii, secus vias et ad collem squalidum et glareosum suspendii pauloque [orig: paulóque] ulterius, cis Pontem Castri novi, aliisque quam [orig: quám] plurimis locis, frequentissimum Phyllon cuius perquam [orig: perquám] manifestae duae differentiae, utrique [orig: utríque] Mercuriali apprime [orig: apprimè] et singillatim obversae sunt: nempe [orig: nempè] maris et feminae, quae folia plane [orig: planè] oleae colore crasitie et figura: Portulacae marinae magnitudine, glauca et quam [orig: quám] oleae vel salicis pallidiora incana numerosa: Caules item rigidos quadratos habet, cubitum altos et concolores in multas diductos Polii modo alas, quas iuxta et folia flores muscosi olivaeque in modum pusilli palliduli erumpunt, è pedicellis brevioribus gemina prodeunt marsupiola testiculorum ritu et in speciem iuncta bina Cynocrambe aut maris Mercurialis modo, quibus per Augustum et Iulium, dehis centibus et ut minoris Heliotropii exiliunt semina immatura albida, matura vero Cyaneo nitent colore rotunda, et quam pa paveris maiora, gustu fervida et nonnihil pinguia. Radix lingnosa exilis.

PHYLLON Mas seu Arrhenogonum Mariparum.

HVIUS saepius frustra [orig: frustrá] conati sumus semen aut intueri, aut excipere, et mirati sumus racemulos muscosos in pediculis porrectis oblongis, oleae floribus, iam marcidis et caducis non absimiles pallentes vel potius Mercurialis feminae, ex luteo instar nucamenti colurni aut Phylereae, nullo conspecto seminis vestigio defluxisse. Ceteroquin [orig: Ceteròquin] eadem plane [orig: planè] feminae est haec, nec minus calida acria gustanti folia, aut deglutienti vel tantillum [orig: tantillùm], tametsi non perinde [orig: perindè] feruorem primoribus labris, et linguae atque gutturi inurit: Quae omnia indicio sunt nobis haud temere [orig: temerè] antiquos hasce [orig: hascè] variis nomenclaturis et orationis picturis representasse. Hincque vires subducendi alvum, quas in Mercuriali noverant minime [orig: minimè] assignasse, natalesque [orig: natalésque] longe [orig: longè] diversos, et si quid huc facit, etiam Phyllon semine donatum, feminificum fecisse. Marem vero [orig: verò] seu [orig: seú] Marificum semine cassum et orbatum et frugiperdum, non secus [orig: secús] atque oleae floribus et Mercuriali feminae floribus contingit: et tamen contra evenit Mercuriali feminae, quippe [orig: quippè] cui semen nullum aut fluxum, mari vero [orig: verò] probe [orig: probè] maturum, a Phyllo tamen non parum diversum inest.

Senensis planta nutanti coniectura, et descriptione mutilla huc adducta an sit Noli me tangere Italorum, videndum. Sed quorsum [orig: quòrsum] serratum folium, et Mercuriali brevius [orig: breviús] asserendo Arrhenogono oleae folioinesse? Deinde [orig: Deindè] si non noris primum et praecipuum nempe [orig: nempè] Theliogonum, qui [orig: quî] potes asseverare et dicere: quasi ia non dubitet, plantam ait quam re peri esse legittimum Arrhenogonum. Saltem accurata descriptione et icone patefecisset, sed plerasque [orig: plerásque] alias vel notissimas alienissimo loco apposuit: vel quae nusquam [orig: nusquám] fuere in natura, vel illi nusquam notae fuerunt, praeterquam de comentariorum figura, lectione vel auditione mera.

Phyllon Theoph.

THEOPHRASTI vero [orig: verò] Phyllon ob prolem masculam, feminamque [orig: feminámque] propagandam, ut idem inquit, sic vocatum videtur Mercurialem propius designare, quam Crate vae vel Dioscoridis Eleophyllon cum quo propter prolificas illas et mirificas communes utrique [orig: utrìque] dotes commune nomen sit sortitum, ut alia passim non parum [orig: parùm] multa in auctoribus: et alioquin [orig: aliòquin] Ocimi folia, semenque [orig: seménque] dydimon, non femine uti Phyllo Dioscorides attribuit, etiqmque proximo capite a)/rreno/gonor vocat Satyrion maiusculum Bulbo, min or *qeli/ gono. Sed mari uti mercuriali vindicat verum ubi feminificae Mercurialis semen kaqa/per e)laias2 bru/ou w(xro/tes2os2 de/ addit, id est, instar Oleae florentis musci, pallidius tamen esse, et verba et res Eleophyllon Dioscoridis magis accedunt, neque enim Mercurialis semen w/xro\teros2 sive pallidius, sed xlwrote/ros2 seu herbaceum magis et viridans est. Mox masculificii semen oleae primulum è muscoso flore emergente oi(=onper e)lai/a o(/tar a)/rti fu/ktai en tou\ bru/ou iisdem pene [orig: penè] verbis quibus hic [orig: hîc] seu Cratevas seu Dioscorides designant suum: Eoque [orig: Eóque] dignior venia Plinius, eumque [orig: eúmque] recentiores sequuti, si ex ancipiti et forte [orig: fortè] in vuam conflatam diversa geminaque [orig: gemináque] descriptione unam consarcinarint, et notionem confunderint.

lino\zws2is2. MERCURIALIS MAS et Femina.

Ital. Mercorella. Ang. French Mercury. Ger. Bingelkraut. Gal. Vignoble, seu Mercuriale. Belg. Bingelcruyt [?] Mercurial.

[note: Dod. effig. 59. ] LINOSOSTIDEM seu Parthenium et Mercurii herbam alterutram [orig: altérutram] qui norit ambas cognorit, adeo [orig: adeò] sunt per omnia similes et duntaxat semine diversae, Ocimi et pari etariae folio, plurimis geniculis maiusculis persicarice, multos teneros holeraceos caules quadratos et alas cingentibus: subnitroso sapore et nonnihil viroso succo multo porraceo purgante et medicato, ad multa perquam [orig: perquám] utili uti tota herba ubivis gentium notissima et usu maxime [orig: maximè] recepta, ut pluribusad cognoscendum nihil sit opus cum id abunde [orig: abundè] dudum [orig: dudùm] capite de Phyllo quaenam foret et quantum differret sit dictum. Linguagotiae Monspellii praesertim Pharmacopoei multum utuntur melle Mercuriato vocato, nempe succi expressi libris tribus incoquunt mellis boni [?]. is. vel. [?]. ii. ad enemata et mulieria encathismata. Huius loco hic in Anglia ubi non minus frequens, sed tamen non aeque [orig: aequè] nota superiore saeculo utebantur Tota bona seu bono Henrico dicto quem etiamnum [orig: etiamnúm] vulgus Mercurialem appellat et putat errore quidem non paruo, sed ad usum [note: Tota bona Anglis Mercurialis ] non magno incommodo, praesertim si ad enemata tantum addatur, minus enim calefacit, lenius lubricat: at olere vel ore, alioue [orig: aliouè] sumpta modo nonnullos multum torsionibus, vexat uti dictum inter Atriplices.

CYNOCRAMBE, quasi dicas Caninam Brassicam. Mercurialis mas, Silvestris.

[note: Dod. effig. 59. ] QUAE pasim in Europa tota secus umbrosas vias et in Silvis udisue [orig: udisuè] locis praesertim septentrionalibus et minus calidis copiosissima oritur et vulgo [orig: vulgò] Silvestris Mercurialis vocatur, tantam cum mari tota habet similitudinem, foliis per intervalla binis in geniculis indidemque [orig: indidémque] semine didymo è pediculis longis, caulibus quadratistenellis, ut quin [orig: quín] vera sit nulli dubium: rectis tamen binis, ternis et interdum quaternis, non alatis cauliculis provenit: folia subpallida sunt Mercuriali longiora, sapor, odor, holle raceus et subuirosus. Radix latior humique [orig: humîque] serpens sparsa, tota facies Mercurialem docet: usus nullus tametsi optimus futurus ad serosos et Melancholicos humores educendos.

HELIOTROPIUM, kliotropior, officinis Verrucaria scorpioides.

QUAMVIS permultae sint stirpes quae Heliotropiae, et Helioscopiae dici merentur, quia Sole puro collustratae, quasi illius fruendi avidae hient: eoque [orig: eóque] Caeli medium tenente pandantur prorsum, deinde abeuntem gyratione quapiam, atque quasi in eum nutu pronae et conniventibus floribus prosequantur; illius abitu et desiderio sese motantes (quod in Narcisso Calendula, Tragopogo, cichoriis et quamplurimis aliis cernere est.) Tamen hisce Dioscoridis Heliotropiis, id nominis particulatim congruere videtur, quia Solstitio tantum florere auctor est Theophrastus, et observatio. Serius quippe sponte prodeunt et florent.

HELIOTROPIUM maius, Solanifolio, flore Echii, adunco, caudato scorpioidis.

[note: Matheo. effig. 1300. ] HORUM maius vocatum ubique Lugdunensis, et Norbonensis Galliae, cultis et incultis marginibus aridis obvium, nec non in Italia et Pedemonte. Pedem altos, caules erectos, foliis donatos, Ocimo aut Calamenthi montani, Solani maioribus, albdioribus, hirsutioribus, quibus singulis in summo elegantes insunt florum series, fastigiaue [orig: fastigiauè] racemosa, caudicellas inflexas [orig: inflexás] scorpionis, aut Echii scorpioidis imitatae albidae, seminis plenae miliacei oblongi pusilli virentis, ad tumores stumosos verrucas et ulcera phadagenica veluti est tota planta magni experimenti. Angliae in hortis et Franciae.

MINUS HELIOTROPIUM repens.

NON facile [orig: facilè] reperitur istud nisi paucis in locis et scrobibus lutulentis, Grammontiae silvae, Monspelliacae inter Pulegios cervinos subter Tha mariscos, et Lunellam inter et D.Egidium: quibusdam paludosis scorbibus, Surculis multis flexilibus, teneris, gracilioribus reptat: folia rotondiora, triplo minora quam magni Heliotropii, numerosa et simillima floresque [orig: florésque] assimiles brevio ribus multo [orig: multò] glomeratisque [orig: glomeratísque] sed minus reflexis caudicellis nulla serie, iam intra, iam subter folia pendulis ut in Tornesole, nec per intervalla foliorum singuli totis ramis alternato situ qualem non descriptum, sed male pictum, aut multo [orig: multò] à vero diversum Commentator habet, radice pusilla simplici usu incognita adhuc, etiamque de facie, nisi amicis quibusdam Lugdunensibus, et Antuerpianis, quibus eam eiusque magnam seminis copiam misimus, non valde dissimile à maiore Heliotropio, an autem illis satum creverit incertum habemus. Hic Londini nobis Bruma saeviente periit et Morgano nostro.

HELIOTROPIUM Vulgare TORNESOL Gallorum, sive Plinii tricoccon.

NON modo de vernacula voce Gallorum qui Tornesol hanc vocat, sed etiam Pliniana lectione qui eandem Tricoccon Heliotropion appellat, cuilibet innotescere potest huius plantae figuram, et Historiam Heliotropiis deberi: tametsi Dioscoridi videtur praeterita, aut cum minore in unam descriptionem contracta. Folia huic faciesque [orig: faciésque] tota maioris Heliotropii, nigriora viridiora folia Calamenthi montani, aut potius Solani flores lutei ex iles, oleae, facile [orig: facilè] defluentes. Seminaque [orig: Semináque] tricocca capsula Tithymali aut Chamaeleae proxima, sed scabra, ex viridi nigricante affrictaque [orig: affrictáque] pannis, aut chartis, virorem vivacem impertiente, qui moxin caeruleum hilarem et purpureum mutatur: magno quaestu colligunt rustici Lunellae, Massillarges aliisque [orig: aliísque] Norbonae tractibus olivetorum, ubi plurima maturaque [orig: maturáque] Septembri sunt, quae distrahunt infectoribus, et Chirurgis nonnullis, huius plantae vires ad medica praesidia supra quam dici potest efferentibus,

de quibus nos in selectis remediis dicemus, duce et auspice Christo. Romani agri vinetis etiam familiare, Belgis, Francis, Germanis, et Anglis in hortis. Pannosae laciniae, quae in Officinis nomine Tornesolis veneunt, ad vinum gelatinas et alia medicamenta coloranda, pereleganti purpura huius succo vinoque [orig: vinóque] remisto creduntur imbutae.

SOLANI GENERA.

STRYCHNON viteum, capreolum, vitem vel acinum, aut tale quidam signat, in Solanorum classe quibus cunctis proprium acinos plures vel pauciores habere, nisi quis malit stru/xior è Theophrasto suspicari, aut bostru/xior in stru/xnor mutatum.

PLURA quam Dioscoridi reperta hodie genera, veruntamen non Dioscoridis omnia: nullum enim manicum foliis Erucae ad Paederotae [orig: Paederôtae] Acanthi similitudinem et corymbosum, quale est apud eundem uspiam auditione vel inspectione innotuit nobis, nisi sit Stramonium vocatum quod inferius post Somniferum perpendetur.

stru/xnos kkpai=os2, SOLANUM HORTENSE, CIRCEAE, aut Phaseoli folio.

Germ. Nachtschadt. Galli. Morelle. Ital. Solatro. Belg. Nascaye et nachtlcade. Ang. Nightshade, morell, petye morell, bowndes berre.

[note: Fusc. ico 395. ] CETERORUM omnium holeraceum dictum hortense vulgatissimum sive Meridianae, sive Septentrionalis gentis viarum et hortorum, cultis incultis scrobibus marginibus et areis ramulos edit multiplices, lentos, fruticosos, pedem et cubitum longos, foliis latioribus flaccidis succulentis, Basilici vel Atriplicis silvestris nigricantibus, Iunio et Iulio flosculi, albidi, stellati, plusculi praeeunt, bacculis succulentis quasi in corymbum circeae nostrae collectis, initio viridantibus, deinde nigris, fuscis, aliae rubris purpureis, alias fuluis rutilis. Pusilla in summo cespite radice albida, fibrosa, sub hiemem moribunda.

stru/xnos2 a)/lika\kabos2. SOLANUM HALICACABUM Alkekengi.

Germ. Iuden docklin [?] kirsen. Ang. Wynter cherye. Belg. Kriekem van over zee. Ital. Halicacabo. Galli. Bagvenaudes, et cerises doutre mer.

UBIVIS vel pueris notissimum qui etiam in Helvetia, Sabaudia, et Pedemontium secus [note: Fusc. ico. 396. ] soepes et in squalidis dumetis huius vuas lectas mandunt: Augusto et Septembri, etiamque [orig: etiámque] hieme ineunte septentrionalibus, quibus ideo Hiberna Cerasa Winter Ceris dicuntur: acini qui semine latiusculo, compresso, subfuluo, Leucoii, vel potius Siliquastri praegnant. Folia item Solani hortensis, aut Phaseoli maiora viridantia in sarmentosis caulibus sesquicubitum altis, flores maiores pallidiores Solani folliculis herbaceis, deinde phoeniceis cordato Piso peregrino similibus, quibus acinum singulum inclusum caeraso parem et similem descripsimus: reptrice radice, et restibili sobole sese quotannis reparante, Celeberrimus huius ad calculosos lotiumque ciendum usus.

SOMNIFERUM, et LAETHALAE. An Mandragoras Theophrasti, Belladona Italorum.

Germa. Dolkraut, Seukraut. Belgis. Broote nalcaye [?] Dulcruyt. Angl. Dwale, greate Morell.

MERIDIONALIBUS magna huius paucitas, apud Germanos vero [orig: verò] et maxime [orig: maximè] [note: Fusch. ico. 398. ] in Anglia ubique [orig: ubíque] obvio proventu fruticat: tota Solani facie virgis longis, rectis nigricantibus ternos et quaternos cubitos longis, digitum minimum aequantibus, foliaque [orig: foliáque] gerentibus atra aliquantum [orig: aliquantùm] hirsuta, et utrovis [orig: utrôvis] Solano maiora, nonnihil ad Man dragoram florum calathis fuscis, aspectu maestis et obsoletis, é quorum singulorum cano emicat bacca nitida cerasae, aut potius vuae Paridis par et concolor.

Radice non modo annotina sobole rediuiva, sed etiam adeo vivaci et importuna ut semel in hortos ascita, vix exigi deleriue [orig: deleriuè] queat: imo vel tantillo frustillo relicto, aut infosso repullulet. Praesens nex esu hec cerasa, ut multi nostra memoria morte sunt experti, pueri praesertim: namque Angli adolescentuli qui per imprudentiam peregre [orig: peregrè] sitibundi in via esitassent, lymphatici sed somno semi sepulti interiere. Etiamque [orig: Etiámque] Antuerpiae non multis abhinc annis quidam impuberes, huius aesum morte luebant. Memoranda huius radicis facultas qua nugivendi Agyrtae in Italia plebeculae attonitae concursum plausum et pecuniam captant: tantillum namque radicis admodum sitibundis conservae Saccharatae Rosarum, violarum ve cuilibet addunt, atque deglutienda dant citissimo adversum sitim, etiamsi [orig: etiámsi] quis ea propemodum [orig: propemodùm] enectus foret [note: Solanum Somniferum. ] levamento et refocillamento, sed nequissimo: stupefactis namque [orig: námque] ut reor faaucium interioribus nervulis ad aesophagum imum, languet prorsum appetentia praesertim potus [note: Matheol. Foli. 1071. ] et interdum cibi, unde postea male [orig: malè] habent nisi repente [orig: repentè] colluant aceto guttur, et quippiam Absynthites vini, aut Theriacae deglutiant. Ceterum ridiculum iuxta [orig: iuxtà] ac pertinacem commentatorem se praebuit Senensis, qui dono acceptum, nec vel verbulo declaratum Solanum, nedum [orig: nedùm] probatum studiosis obtrusit, verticillatis floribus, aliisque [orig: aliísque] quamplurimis [orig: quámplurimis] indiciis, quiduis potius [orig: potiùs] quam Solanum exprimentibus, nec viribus alioquin [orig: aliôquin] similibus: idque (sed Musis botanicis iratis) nostrati vulgato quod apprime [orig: apprimè] congruere nullus inficias it, praetulit.

STRAMONIUM PEREGRINUM an SOLANUM Manicum? sive Poma spinosa Recentiorum, Metel Italorum.

IAM quamvis putarint Stramonium, vel Strychmonium illud peregrinum ab Strychno [note: Fusc. ico. 399. ] deductum et idem esse cum Dioscoridis Solano Manico, ducti nonnulla pilulae, aut pomi echinati similitudine, tamen non parum differre vel ipsadocent folia, nedum [orig: nedùm] fructus pilulaeue [orig: pilulaeuè], (Sunt enim hortensis Solani levius per ambitum sinnata nonnihil) quae squamulis spinosis multis compactae sunt, quadantenus nucis Metel Officinarum, vel nuculae Cupressi, aut rugosae gallae immaturae similes, sed echinatae spinulis. Folia autem pilosa et ad Solanum hortensem accedentia, florum calathis volubilis maioris, aut Scammonii albis ex folliculo Hyoscyami, sed odorem suavem lilii halantibus, unde pilula in caule pedem et sesquipedem alto, hirsuto, non profun da nec magna radice, florentem vidimus plusquam [orig: plùsquam] duodecim abhinc annis in horto Patavino et in Belgio. Veruntamen multa desunt huic ad explendam reliquam deliniationem, nisi sit illa luxata, ut quidam suspicantur, qui in Stramoniae foliis veternosae quiddam agrestis Lactucae, aut Meconii odorantur, affectusque [orig: affectúsque] non discrepantes experiuntur, verum [orig: verùm] ne sic quidem unquam facient fidem, et multo minus [orig: minùs] persuadebunt, qui Christophorianam, tametsi Corrymbaceis floribus et baccis, folio multum dissecto sit, cuius venenata facultas maiorem opinionem huius Solani, quam Stramoniae facere potuit, ut in Elleboris dicemus.

STRYCNODENDRON et AMOMUM Pli: vulgo Italorum putatum.

Solanum arboresceus Belgarum an Theophrast. Solanum foliis Tithymali, fructu rubro, radicerubra.

PLERIQUE Itali, Galli, Germani, Belgaeque, in viretis aut Adonidis pensilibus hortis voluptatis causa serunt peregrinam Indicam baccam, ex qua fruticat pumilla trinum et quaternum cubitorum planta arborea Persici, aut Amygdalae facie, et fronde, flore per Aestatem et Autumnum, Solani hortensis, et baccis nitidis coccineis, aut miniatis paribus et concoloribus Alkekengi, nec intus gygartis diversis in Brumam etiam et Ianuarium mensem usque [orig: usquè] adversus frigoris saevitiam edurantibus, coloremque [orig: colorémque] tuentibus. Amomum quidam Plinii putarunt: rectius alii Strychnodendrum vocarunt.

Recentiorum planta, Alsines maioris facie baccis Solani, an *kakou/balor, CACUBALUM quasi malesicum Pliny.

ESYLVOSIS udis Germaniae, Flandriae, et Angliae, in hortos transmoverunt Herbarii quandam fruticosam plantam, reptantem humi, ortu Rubiae tenellis ramulis et fractu facilibus. Foliis per intervalla geniculata pallentibus, Rubiae, et Conisae mediae quadantenus. Flosculis albis, Holostii aut Alsines, fructu nigro, Solani hortensis: radices im portuna vivacitate etiam erutae repullulat, non secus ac Solani Somniferi, et nihilo setius mansu interficere dicunt.

CIRCAEA.

Germ. Ie lengerie lieber et Hynschkraut. Gall. Solanum lignosum. Belg. Alkranke. Lati. Amara dulcis,

ESTNE quam Solanum ligneum vel lignosum vulgo [orig: vulgò], Herbarum studiosi Lutetiae, et Monspellii praesertim vocitabant? Videtur sane eadem, nec nulladum cognita nobis, propius accedit. Et ut non esset, tamen merita est huc suffici, tum ob faciem haud ita disparem, tum propter vires non contemnendas et illi cum Circaea communes: deinde quia notissima, et plurima ubique [orig: ubíque] regionum secus saepes, viasque [orig: viásque] uliginosas luxuriat et Monspellii etiam in ruderibus, maceriis et macillentis, portae Latensis Solanis ad iungenda fruticat, flagellis multis fasmentosis non prolixo reptatu, sed innixu haerentibus ternos quaternosque [orig: quaternòsque] cubitos aequantibus, rotundis, lignosis: folia Solani et ut Similacis, vel Sigilli mariae, sensim accuminata obscure [orig: obscurè] virentia, Solani superficie quibus inferne [orig: infernè] utrinque [orig: utrínque] appendicula una quasi auricula vel pinnula inest, acetosae minoris, aut Saluiae nobilis modo. Flores quamplures violaceis saturiores Sycomori Venetorum, aut Asarch daracae, quinque [orig: quínque] partitae appicello in medio luteolo, unde acinuli conferti primulum virides, deinde maturi hortensis Solani rubri oblongi, et teretes granulis intus miliaceis compressis, ita racematim conditi: qui soli quominus hanc plane [orig: planè] audeamus asserere Circaeam, dissuadent: tametsi non dicit Dioscorides cornicula, sed veluti in corniculis semina, nos tamen ut cuius exploratam habemus naturam, hanc malumus quam nullam, nec unius aut alterius notulae penuria, forte [orig: fortè] perversione, aut metathesi unius voculae apud Dioscoridem lubet ilico [orig: ilicò] respuere, dum facultates quadrant. Est quippe [orig: quippè] nonnihil sicca, moderate [orig: moderatè] calida, aut potius frigidiuscula, naedum ut fervida sit quod nonnulli rentur, et Diosco. persuasus fuit, forte [orig: fortè] propter amarorem, et tantillum acrimoniae. Nam si plusculum amaroris primum gustanti exhibet, non proinde sit calida magis quam Endivia, Cichoria, Hyeracia, et Rosa: eius quippe [orig: quippè] quantum percepimus, calor et acrimonia illico [orig: illicò] abeunt, erstante dulciculo et imbecillo quopiam sapore mandendo radices et virgulta, sarmentosa, lignosa, medulla albida, amarore ingrato, primum et diu linguam afficiunt: tandem dulcedine multa Glycirrhizae ingratiore fastidium pariunt, magis, magisque [orig: magísque] dulcorem offundendo, idcirco Germanis vocata Ielenger ie lieber,Anglice [orig: Anglicè] Suytbitter, Latinis Dulciamara. Unde vires mirificas et pene [orig: penè] Circaeas conicias: nam admotam foris inflammationibus, et decoctionibus epotam Solani vires explevisse scimus: ad internos autem affectus refrigerata calfacit, calfactaque [orig: calfactáque] refrigerat, eadem etiam qua Alkekengi sive Halicacabus pollet facultate, moderate [orig: moderatè] enim citra virium

dispendium viscerumue [orig: uè] incendium egerit per sudores urinasque [orig: urinásque] aquas, atque obstructiones demolitur quae sut [orig: sút] Icteridis et Hydropisis praevii et alumnae, qua item facultate lac mammis suggerere fructus potis est, non secus atque multa quae exsiccando serum et defoecan do sanguinem illuc urgent puriores benignioresque [orig: benigniorésque] partes. Sic foeniculum, sic Bryoniae turiones tenelli cum iidem duriores et acriores potius lac populentur, et absumant, quod discrimen est inter menses cientia et lac generantia. Eoque [orig: Eòque] sorbiliones parandas iubet dioscorides, non iussurus nisi vesca foret. Et Circaeam dixerunt nonnulla ut par est cum Mandragora similitudine virium: quippe Circaea Mandragorae nomen fuit, et forsan utriusque [orig: utriúsque] ad amatoria usus fuit veluti Dioscorides de Mandragora innuit, nempe Phyl tro illo frigiditati odorae coniuncto, cuius ad amorem amicitiasque [orig: amicitiásque] ferruminandas vis mira et adamantea vel magnetica. Haec interfuit Commentatoris Senensis enucleare, at hic [orig: hîc] ubi quid commentetur oblitus nobis elapsus est in Plimi perorat lapsum iamdiu nota [note: Math. 1282. 100. pro Vite Syl. ] tum et confossum aliorum criticorum obellis, et forte [orig: fortè] immerito [orig: immeritò], fieri enim potuit ut ita legerit et verterit ex quopiam [orig: quópiam] Botanicorum: nec enim, ut vult Senensis, ex Dioscoride semper necessum aut consuetum fuit illi mutuare, nec verisimile [orig: verisimilè] ut cuius nusquam [orig: nusquàm] mentionem facit, alioqui [orig: alióqui] candidus et multus in ciendis et laudandis suis auctoribus, et non raro Dioscorides Galenus plurimum [orig: plurimùm] atque ex utroque [orig: utróque] Aegineta ceterique [orig: ceteríque] Graeci meri sunt, dumtaxat aliorum recitatores, non secus [orig: secùs] atque Plinius, qui seu [orig: seú] ex alio quam [orig: quàm] Dioscoride accepit, vel quam [orig: quàm] è Dioscoride verterit, seu aliquid perverterit, ferendus homo Romanus et aulicus non minus quam Dioscorid. qui Saluiam exstingere semen, contra quam Aristoteles et antequi in Problemat. prodidit: et alioqui pronus valde est lapsus in virium attributis, quod vulgo [orig: vulgò] quottidie [orig: quottidiè] evenire videmus: sic Cassiam siliquam propter [note: Caßia siliqua non ducit menses. ] affinitatem nominis, ducere menses putarunt, at sistit, ut si quis Circaeam, Mandragoram lac inhibere audivisset, et idem huic qua de mentio fit Circaeae cognomini similitudine deceptus attribuisset. Doctus Plinianus Ecclesiastes sic Plinii verba legebat. Semine lac movet (vulgati codices minuit) vino aut mulsa aqua pota, sic Dioscorides katpa=r trahere, allicere, vel movere, extremis namque [orig: námque] tantum non item re differunt, tractio et protrusio. Nos haec his semel tametsi pluribus quam [orig: quàm] voluimus, quo [orig: quò] facessant isti maleferiati Aristarchi, adque rerum commentationem cognitionemque [orig: cognitionémque] accurationrem vires ingenii contendant.

SOLANUM TETRAPHYLLUM, siue [orig: siuè] HERBA PARIS. Vua Lupina, Pardalianches putata.

QUIBUS nondum notae essent primi Aconiti differentiae non abs re vua Lupina versaue [orig: versauè] [note: Fusch. 48. Math. 1093. ] à recentioribus dicta, Pardalianche Dioscoridis credita fuit: quaternis namque est utique [orig: utíque] herbula foliis decussatim aut ex adverso sibi mutuo exsortis, summo ferme [orig: fermè] é caule enatis nigricantibus rotundis oblongis, tenuibus: cauli rotundo gracili, sesquipalmum alto subest fibrosa varieque [orig: varièque] sparsa cespite summo radix, unico in flore stellato, et ex luteo herbaceo, acivus Solani Maniaci similis, nec dispar est. Natales amat umbrosos, frigidiusculos Sep tentrionales, cuiusmodi Germaniae prope [orig: propè] Basileam, aliisque [orig: aliísque] Galliae, Belgiae, et Angliae syluosis Hanc qui Aconitum coniectabant venenatam prodiderunt: noxiane [orig: noxianè] sit nondum [orig: nondùm] certum [orig: certùm] habemus, tametsi saepius collegimus saepissime [orig: saepissimè] dedimus canibus et agnis nullo percepto incommodo, quin potius raro et perquam [orig: perquám] iucundo spectaculo meminimus fuisse nobis amicisque [orig: amicísque] nostris Bathoniae Helvetiorum, dum Thermas illic inviserimus: Etiamque [orig: Etiàmque] Lugduni antidotum qualem mox describemus ex hac potissimum aliisque [orig: aliísque] nonnullis conflatum. Canum par vinctum loris meminimus, utrique [orig: utríque] vi et bacillo in fauces intimas indita fuit Arsenici et Mercurii sublimati ann. 3. s. carnibus aditam (neque enim nisi inviti vorarunt) é vestigio uterque [orig: utérque] canum ore patulo aerem captabant, spumas elidebant, anxioque [orig: anxióque] et crebro conatu sed irrito vomete nitebantur: latratus edebant ore et assultu rabido, ructuque [orig: ructúque] minaci proximum quemque [orig: quémque] invasuri videbantur. Hora vix exacta coeptus uterque [orig: utérque] frigidior et quietior fieri decubuit moribundus. Tum pulveris huius 3. ii. ex Rubello vino infusae fuerunt in fauces unius, ac nec tum quidem quicquam evomuit: quin [orig: quìn] potius

aliquanto [orig: aliquantò] post quum [orig: quúm] socius periculi iam enectus esset hic [orig: hîc] nobis attractantibus visus fuit calescere itaque [orig: itáque] coepit ore reptare, oculos reserare et animum viresque [orig: virésque] adeo [orig: adeò] repente [orig: repentè] recipere, ut hilaris et ludibundus aliquot [orig: aliquòt] horis post cenam sub mensa coeperit, planeque [orig: planèque] convaluerit, Idem evenit ad Badenses Thermas canibus quibus data fuisset cum Arsenico mixta nux vomica: sed hi vertigine ventrisque [orig: ventrísque] diris cruciatibus acti sese in gyrum indesinenter versabant. Pulveris haec descriptio.

Rec. Utriusque [orig: Utriúsque] Angelicae (innuit) domesticam, et Silvestrem. Vicetoxici. Valerianae domesticae. Polypodii querni. Radicum Altheae et urticae. ann. drach. iiii.

mandra/goras2. MANDRAGORAS MAS.

Ger. Alraun meunlin. Gall. Mandragore ou Mandegloyre. Ang. Mandrake. Belg. Mandragora manneken.

[note: Mat. leo. 1076 ] QUIA antra atque specus umbrosas utpote Solis fervidioris impatiens, lubens sectaretur Mandragoras dicta fuit. Mandre enim aprica loca quo [orig: quò] se recipiunt et stabulantur armenta etiam hodie [orig: hodiè] Itali è Graeco significant, et ad amatoria non parum posse olim credita fuit et vocitata Circaea à Circe inventrice magica Solis filia Pytagoreis etiam a)nqrwpo/morfost, quod humanum truncum et artus nonnihil adumbrarent radices implexae crura bina et clunes quasi disparata ostentantes, quam [orig: quám] ad interpretationem alludit non inscite [orig: inscitè] Septentrionalis nomenclatio, quae Mandragoram quasi Man et draghen: virigeram siue [orig: siuè] homigeram connotat. Duum generum hodie Italiae, Provinciae, Norbonae, et Hispaniae hortis florem malaque [orig: maláque] maturat, semine aut radicibus ex Candia et Cycladibus insulis advectis. In reliqua Gallia non perinde [orig: perindè] tameti superiore anno florem pomaque [orig: pomáque] apprime [orig: apprimè] matura nobis dederunt Bristoiae Occiduo Angliae aprico et tepidiusculo horto, trima aut quadrima non fert, sed iam anicula poma dat aurea odore suavi sopiente Mas, Mespilo paria medulla etiamque [orig: etiámque] ferme [orig: fermè] granis latioribus compressis pullis, folia humi strata numerosa Betae, aut Lactucae, virentia, rugosa, crispa Dipsaci olida: flores in gracilibus pediculis Bellidis, (caule namque [orig: námque] vacat) candidicant, vel purpurascunt, Maliinsani non dissimiles.

MANDRAGORAS FEMINA.

[note: Mat. Ico. 1077 ] FEMINAM quasi minorem, vel imbecilliorem sexu, hanc propter pallidius malum atque altero tanto minus Sorbo pusillo lutescenti par et concolor rotundius, radice minore, duobus tribusue [orig: tribusuè] Empusae caudiculis crurum ritu humanorum claniculatim comissis et intortis. Folia ut omnia mari minora. Augusto maturant Francis, Angliae, tametsi multo longius ab aequalore absit Iulio et Iunio meminimus.

MELONGENA, vel Mala insana, exotica.

AFFINIA cum essent Mandragoris haec caerulo purpurea poma siue [orig: siuè] aliud ab Aetii Malozeno, ex fusco violacea, effigie quanta ovi oblongi subit quibusdam recentiorum [note: Matheol. effigie, 1078. ] suspicari esse marem Theophrasti Mandragoram, eoque [orig: eóque] esu laethalem rati, insana mala vocarunt. Sed apud theophrastum multa lectionis labes, forte [orig: fortè] non distincta stirpium deliniatio, ne dicam farrago omnium congenerum, è quibus haec eximenda est et Cucumerum familiae, aut potius [orig: potiùs] Mandragoris et Hyoscyamis ascribenda: foliis Cucumeris est asinini hirsutie molliore Solano Somnifero Hyoscyamo albo, vel Mandragorae proxima an caule hirsuto pedem alto recto, cui medio sursum versus [orig: versùs] è pediculo brevi appensa flores et mala sunt semine paruo congesto pullo vel fuluescente et fusco. Radix summum caespitem fibris amplexa colitur, viridariorum voluptati et gulonum aviditati, qui interdum hosce [orig: hoscè] fructus uti Cucumeres in acetariis helluantur, uti Romae, Genuae, Neapoli, maiore roluptate quam utilitate: deterioris enim succo vel quolibet Pepone, aut cucumere est.

[note: ARABIBUS Altercum. ] *gos1ku/amos HYOSCYAMUS NIGER, sive Apolinaris herba.

Germ. Bilsomen Sewbon. Italis. Iusquiamo. Galli. Iusquiame, et Hanebane. Belg. Bilsen, [?] Bilsencrupt. An. Henebane, Hennequale.

SVILLAM fabam dixere ut cuius esu olfactuque [orig: olfactúque] sues prostrati resolvantur: opplet [note: Scite [orig: Scitè] effig. Ma theol. 1084. ] namque [orig: námque] cuiuslibet animalis cerebrum viroso, foetidoque [orig: foetidóque] halitu, multo [orig: multò] quam [orig: quàm] qui è fabis comestis deteriore hominibus, quibus mentem percellit quasi Apollinis oestro, unde Apolinaris herba dicta et Altercum quia altercando, rixandoque [orig: rixandóque] setorqueant Hyoscyamo dementati: tametsi meminimusmulierculam iuvenem cui dentium dolor fotu Hyoscyami sedatus fuisset triduum pene [orig: penè] totum laetam et temulentae, non tamen morosae, simillimam fuisse. Admodum notae iam sunt tres Hyoscyami Dioscoridaei differentias, quarum familiarissima calidis et frigidis campestribus ubivis [orig: ubívis] Europoeorum niger: per amplis foliis hirsutis verbasci, sed Acanthi laciniosis, pedis Anserini divisuris flaccidis crassis, succulentis, in ranioso frutescente caule sparso, hirsuto bicubitali, tricubitali numeroso, qui medio sui flores è fusco pallescentes in purpuram caeruleam tristem vergentes (frustra negante Comentatore) calathi similes promit, quibus mense Augusto seminum pullorum Papaveris plenae pixidulae succedunt, cytini effigie praesepiolis disceptae et superne [orig: supernè], asperae cuspidatae: radix albicat crassa erutu facilis, et perquam [orig: perquàm] ad anodina utilis, minusque [orig: minúsque] quam [orig: quám] folia foetens, et obnoxia putredini.

HYOSCYAMUS Albus, mitior, hirsutior.

[note: Matheo. effigscite [orig: effigscitè]. 1065. ] NON aeque [orig: aequè] notus albus, ac proinde [orig: proindè] in hortis Pharmacopoeorum colendus. Ei pene [orig: penè] eadem facies et magnitudo, nisi frondes latiores, rotundiores, niolliores, et albidiores, et hirsutiores forent. Floribus iuxta folia et in summitate non versiculo, colore albo, languido, alabastriculis minus asperis, etiam semen albius alterius foventibus: radice minore minusque [orig: minúsque] vivaci. In Norbonaead Aurantiam, sive Auraicum et inferius cis transque [orig: tránsque] Rhodani ostia variis satorum et veruactorum secus [orig: secùs] vias marginibus sponte [orig: spontè] adolescit. Belgio, Angliae, et Franciae in hortis seritur et moritur quotannis [orig: quòtannis]. Mitior et tutior multo huius usus.

DUBIUS HYOSCYAMUS luteus Solanifolius.

AMBIGIT haecinter Hyoscyamum et Solanum furiosum, cuius folia similia sunt, sed [note: Mathe, effigi. 2066. ] hurus aliquanto [orig: aliquantò] maiora, molliora, albidiora, neutiquam [orig: neutiquàm] per ambitum incisa pallentes luteoli flores Saponariae, calices relinqunt: Hyoscyami nigri minores, rotundiores, tene riores, semen subflavum Irionis et pusillum: radice tenella, et quotannis [orig: quòtannis] instauranda in hortis ubi dumtaxat vidimus, neutiquam [orig: neutiquàm] usu recepta, aut explorata: gustu tamen acre semen nec odore, aut calice videtur Hyoscyamum praeferre.

GLAUCIUM, et PAPAVERIS species.

Glaucium sive Poma amoris. Papaveris corniculati species una, gemina varietas. Papaveris capitati species quatuor, varietates septem, nempe Papaver Sativum album semine albo, et flore Malvae hortensis. semine albo, et flore fimbriato. Sativum nigrumex quo Opium et Meconium Officinarum Flore Malvae hortensis, aut Poeoniae. Flore simili, sed cristato. Spontaneum hortense, Silvestre album. Idem nigrum alterum, flore Phoeniceo. Rhoeas sive Caduco flore puniceo Papaver. Papaver spumeum apud Hyssopum. Argemone Rhoeadis prorsum effigie. Anemone bulbosa radice. Anemone Norbonensis corniculata. Anemone minor Coriandrifolia flore Pulsatillae, capitulis hirsutis, nec ut Papaver corolla donatis. An Galeni Anemone lutea eadem, sit cum Germanica? Anemone Math: Pulsatilla Alba. Lutea. Rubra. Adonis.

POMA AMORIS, et Pomum aureum Lycopersicum quorumdam, an Glaucium Dioscoridis?

Germ. Solt opffel. Belg. Bulden appelen. Gal. Pommes dorees [orig: dorées]. An. Gold apel.

PARITER et haec peregrina duplicis vel ancipitis naturae habetur, Mandragorae nem pe, Solani et Cornuti Papaveris, inter quae igitur fuit adducenda, vel etiam quia tum hanc, tum Papaver Cornutum, nonnulli Glaucium putarunt, tametsi si non sit haec: Glau cium, nequit esse earum ulla quas croceum sucum fundere novimus: non Cornutum Papaver Diolcoride monente, non maius Chelidonium facultate exuloeratrice refragrante: Et inter oenanthae species quae maxima ex radicibus sucum luteum remittens, calore etiam pllet. An vero potius sit quae Amoris mala Pomave [orig: Pomáve] vocata fert?ne [orig: nè] id quidem satis liquet: non enim ex Dioscoride nisi una, aut altera nota suppetit, foliorum et suc ci. Ac sucus huius quidem valdequam [orig: valdèquam] oportunus incipienti epiphorae fluxionibusue oculorum fervidis glaucoma facturis, si per initia admoneantur, unde nomen Glaucii: nisi ut Plinio placet, à foliorum superficie aequori et afflatu maritimo concolori dicta fuerit. Non modo enim irruentis humoris insultum compescit, sed etiam calorem moderatur, saepius periculo à recentioribus facto. Quinetiam erisipelatis, ignibusque [orig: ignibúsque] sacris vehementer obluctatur, unde frigida nimium et pene [orig: penè] narcotica putatur etiam ipsa tusa: verum [orig: verùm] sucus eductus è concrematis surculis enatis in Syriaco solo et fervido,

fieri potest ut tum mitior, tum crasior et colore saturiore evadat: est enim aqueus et dilutus pomi praesertim subflavus cuiusmodi Meloni, et alioqui folia haud ita dissimilia, [note: Poma aurea. ] aut male quadrant: sunt enim praelonga, alata, crassa, et pingua, fractu facilia, colore glau co vel caesio, incisura serrata, sinuata, et laciniosa Papaveris Rhoeadis Corniculati ritu. Teneriuscula universaplanta, succulenta et humi reptans, Cucumeris agrestis in modum, cuius similes flores luteos ex alis promit: fructus verocum [orig: veròcum] maximus Aurantii: magnitudine et modo visitur, torulis radiatim deductis in ambitum quasi scctiunculis à pediculi centro ad appicem porrectis. Color renidet nonnumquam fuluus, interdum [orig: interdùm] et purpureus, cuiusimodi Charantiae, vel Alkekengi, cuius etiam semina compressa, flaventia, sunt similia. Italis nonnullis esitantur poma, non secus atque Melones: sed quem halat universa planta teter spiritus, paruo emolumento, et parum tuto in cibos venire satis prodit. SED [note: Glaucii Succedavem. ] GLAUCIO quo Veneti ceteraeque Italae Officinae utuntur, frustra recensiores assensum praestant: quia in quiunt ruffescit superficie, flavet intus, amarus, odore ingrato, fere [orig: ferè] omnibus notis Dioscoridis respondens: Quasi non in Glaucio novando, vafro et inexplebili nummi ingenio Hebreorum Syriacorum liceat, quod in non parum multis aliis depraunandis, odores, colores, saporesque [orig: saporésque] ementiri, uti iam tum Dioscoridis aevo factitatum. Potest tamen et hic [orig: hîc] per bonum usum praestare, tametsi non sit è Glaucio, non tamen Glauci [note: Glaucium Venetorum. ] um erit: Quin si mihi optem tutum et utile a)pokroustikor initiis fluxionum, malim è Son cho sive Cicerbita aut Condrillis sucum quadantenus virosum, lacteum, subfuluum elicere, et in permixtum admovere, ad ea quae Dioscorides Glaucio sanat, non minori sed certiori commodo, idem effecturum. Harum enim nonnullae proxime [orig: proximè] facie, et viribus Papaver atque Glaucium representare videntur.

mh/kwr kerati=thst. PAPAVER CORNICULATUM.

Ang. Horne poppie. Hisp. Domidra marina. Belg. Seel huel [?] Hozuehuel. Ger. Selbolmag ende Sehoznter Magsamen, Moen [?] Seel Magsamen. Gall. Pavot cornu.

NISI monuisset Dioscorides, quosdam deceptos foliorum similitudine ex isto Papavere fieri Glaucium putasse, putassemus et nos è Papaverum genere esse Glaucium, quod Plinius congener Rhoeadi, sive erratico fecit, eorum forte [orig: fortè] persuasus lectione quos Dioscorides hallucinatos dixerat: nascitur (inquit) in afflatu maris, aut nitroso loco, unde nomen Parallion, etiam alio nomine assumpsit. At Dioscorides inter Papavera, aut post non tacuisset: aut suo capite omisisset. Istius autem Papaveris natales sunt squalida maritima, cuiuslibet orae sive Oceani sive Mediterranei, tum ad calidos Hispaniae, Norbonae Provinciae, et Genuae: tum ad frigidos Angliae, et Hiberniae tractus: ubi flores colore iam luteo, iam phaeniceo, purpureo legimus saepius. Etenim vulgatius dictum cornutum siliquis Leucoii, aut Chelidonii maioris, seminis nigri Plantaginis plenis Iunio floret. Folii divisura papaveris Rhoeadis, aut Argemones, crassi, hirsuti, rugosi, crispati, sparso scapo multis alis, glauco, uti tota planta colore, et succo croceo foetido.

PAPAVER CORNUTUM flore Phoeniceo.

Varietas. Ad Frontignanam Norbonae, et portlandiam Angliae, aliaque [orig: aliáque] in afflatu maritimo loca, flores fert aliquanto minores, colore non luteo pallente, sed phoe niceo in purpureum languente, succo, nec alia sui parte dissimili, nisi quia tota delicatior est planta.

mh/kwr h)/merost. PAPAVER ALBUM.

Ital. Papavero domestico. Ang. White garden Poppie. Gal. Pavot blanc, et Pavot priue [orig: priué]. Belg. Tamen ende witte Huel [?] Mancop. Ger. zamer Magsomen. Hisp. Dormidera.

QUAMVIS hanc Papaverum recensionem concinnius Lactucis annecti potuit, quibus adeo [orig: adeò] coniuncta est genere, ut apud Galenum kata\ to/pous2 quaedam Lactuca atra, et amara ob lactis soporiferi copiam mh/kwnis2 sive papaveracea vocetur: tamen nec intempestiue [orig: intempestiuè] hic [orig: hîc] succedet, et nos plerumque nolentes aufert commodior aliarum occursus, nullibi aeque [orig: aequè] oportunus postea ad seriem plantarum continuandam futurus, eoque [orig: eóque] huc haec dilata est tractatio Papaveris, Graecis mh/kwr dicti para\ toi=r mh\ konei=r quia vincti papavereo sopore sensus, membraque [orig: membráque] stupefacta, nequeant quicquam agere: nisi dictum sit eadem qua Cicuta notione: kwnior enim à vertigine et calligine quam invehit utrumque [orig: utrúmque], ut de Cicuta liquet, et de succo huius dicebat Andreas apud Plinium, excaecari protinus oculos, nisi is fuerit adulteratus Alexandriae. Tritae admodum cognitionis omne papaveris genus, sed difficilis dignotio ab anemone, cui similitudine tanta coniungitur Rhoeas ut plane [orig: planè] eadem iudicio multitudinis sint, nisi sic distingantur. Calidorum, et frigidarum regionum satu in hortis maximus Papaveris proventus, praesertim aruis maritimis aut afflatu maritimo obnoxiis, quibus impendio oblectatur, ut ad Lio insulam Venetiis vicinam, et Septentrionalibus in Hollandiae prope [orig: propè] Oceanum aggeribus, ubi totae habitiores lacte plurimo scatent ad Meconium conficiendum: capitaque [orig: capitáque] ferunt magnitudinis conspicuae maioris pomi Nympheae, malum Granatum non mediocre etiam aequantia, dissepientibus interdum calicem membranulis transversim se decussantibus, semen copiosum, album, rotundum, suave amigdalae, aut Melonis sapore ad placentas et medicamenta utilissimum farctis. Oleum etiam premunt Officinae dulce nec amygdalino absimile, albiius tamen et tabidis commodius: Iunio flores latioribus quaternis plurimum foliis candidis, Malvae hortensis aut Rhoeadis Papaveris caule unico: sed alis diviso insunt, recto, ternum et quaternum cubitorum, quem totum folia ambiunt Scariolae hortensis, aut Hyoscyami nigri laciniis tenera, sucum lacteum fractu remittentia: qui effusus una aut altera diecula post flavescit, radice exigua Lactucae.

Fimbriatum album.

Varietas. SERITUR et haec eadem et oritur apud Belgas: flore speciosiore, oris cristatis et fimbriatis, capitis etiam quae operculo inest corolla, radiolis [orig: ràdiolis] multo argutioribus et dentatim crenato ambitu visitur.

PAPAVER Nigrum Sativum, flore Malvae hortensis aut Poeoniae.

SATIVI alteram speciem alunt, nigrumque à semine vocant nigricante, tutiore ín Syrupum de Papavere quam spontanei hortensis semen, quod virosius est. Flores emicant sanguineo saturo Poeoniae, non diverso tempore, folia autem et capita tanta sunt similitudine, ut ea nisi effracta nesciant dignoscere Pharmacopoei qui severint.

SATIVUM NIGRUM CRIST ATUM.

varietas QUAM in sativo albo notavimus florum orae cristatae et capitulorum corollae, eadem plane [orig: planè] cernere est in nigro sativo, quod non dissimile colore, aut magnitudine. PAPAVER PATULUM. INTER superius album et istud rubrum vulgare, etiam quoddam est Officinis notum, quod nulla re discrepat, nisi foraminulis patulis in superna parte capitis, unde operculo diducto è comissura peripheriae rimas agente, elabitur semen.

OPIUM,

PAPAVERUM est lacrima liquorue, gummeus, vulnere aut sponte emanans; quem kab) e)coxh\r o)/por et o)/pior antiqui vocarunt viribus ad dolorum immanitatem placan dam sommumque [orig: sommúmque] concilian dum, et stupefaciendum decantatissimis, et verissimis, etiamnum hodie, praesertim apud Turchas, Mauros, et Persas, ubi usus tam frequens et fecurus, ut id quasi quoppiam nepenthe ad animi corporisque [orig: corporísque] exhilarandas facultates, largius et saepius esitent, qui vero [orig: verò] assueverint esui, si prorsum abstineant, moriuntur, aut periclitantur valde: ac rursum si largius esitent, ut factitant sontes quos taedet vitae, aut manet gravius, supplicium mancipia: exstinguntur. Esse verum [orig: verùm] et merum istud quod Officinae ex Syria et Alexandria habent, nec Glaucio addito calidius ariusue [orig: ariúsue] et amarius factum (ut Commentator somniat) certum est: nam quidam Pharmacopoei Veneti, et alii non pauci alibi, ad Theriaces simplicium delectum exceperunt Opium è sativo Papavere albo, prorsum idem cum peregrino Asiano, ubi ex albo tum ex nigro sativo fit: quare eorum Amphiam esse Opium Graecorum, liquido patet, nomenque [orig: noménque] indidem commutatum fuisse utrumque [orig: utrúmque] perquam [orig: perquàm] amarum: vehemens odore, acre gustu, et fauces quadantenus accendens, luminibus obiectum flagrat; etiam deterius et nigrius istud in Officinis nostratibus. Nam illud Venetum, purius et ut Aloe pellucidum, sed glutinosum fuit, lacteum eximiis viribus, acrimonia et amarore, insigni. Quo minus fuit cominiscendum Senensi propter immistum Glaucium, acrius et fervidius Opium esse; etenim Glaucium nullum verum hodie cognoscitur, nec etiam calidum sed frigidum à Dioscoride proditur.

MECONIUM.

MECONIUM vero [orig: verò] non modo ex utroque [orig: utróque] Nigro et Albo sativo, sed etiam Lactuce syl: verae contusis foliis et expressis, partim habuimus, partim etiam parandum curavimus; facultates comparabuntur et expendentur cum opii viribus, inter lecta remedia nostra.

PAPAVER SPONT ANEUM Hortense Syl: Semine interdum nigro, alias albo.

PRETEREA sponte in hortis provenit, quaedam species foliis minoribus, floribus dilute [orig: dilutè] rubentibus, obsoleto aspectu, capitulis triplo minoribus numerosis, semine interdum nigro, alias albo, quandoque [orig: quandóque] hiulcis osculis, quandoque [orig: quandóque] occlusis, cohibentibus semen, quod parum gratum, aut probatum habetur, praesertim nigrum.

*mh/kwr r(o/ias2. RHOEAS, sive caduco flore puniceo Papaver.

Germa. Klapper Kosen. Gallis. Pavot sauvage, confanons, Poncean, et Coquelicot. Ital. Papavero. Belg. Koot Lolbloemen quasi Kornblommen, Kornroasen. An. Wild redae poppye and Red weede.

NIHIL frequentius isto in segetibus, quod vocarunt auctore Dioscoride r(o/ias2, á conditione fluxa floris quem parum diu [orig: diú] servat. Folia hirsuta, incisa, altius lacimosa,

Eruce, Ambrosiae, aut Bursae pastoris, ambitu rutilant ex atro cruenlati flores minores, tenuiores, flaccidiores, sativis, nigris, in medio apiculis villosis, per initia occlu si involucro hirsuto herbaceo Cucumeris Asinini pusilli effigie. Capitula sunt Pseudo melanthii magnitudine, similitudine, et superne [orig: supernè] etiam vertice coronato, seminis plena Hyoscyami, aut Pseudomelanthii. Caulis asper cubitalis et sesquicubitalis; radice non magna, quae attrectando quippiam illinit manibus cruenti, aut subpurpurei, ad morbos eosdem proficui quos iuvant Syrupus è floribus, et stillaticia, magnae apud nonnullos Medicos, et Officinas commendationis.

ARGEMONE.

QUIA huius sucus argemas et nubeculas oculis dispelleret Argemone vocata fuit, cui cum silvestri Papavere, et Anemone perquam similis tota facies, folia, color, mo dus: has tamen ut invicem discerneremus, fecit natura dissimilitudinem quandam, et varietatem in similitudine, quae exercitatis oculis, tametsi notis adductis à Dioscoride, tum intuitu facile [orig: facilè] inotescent; tamen quoniam potius antiquorum quam [orig: quàm] nostro stan dum est iudicio, numquam perciperemus plane [orig: planè] aut rem, aut eius dissimilitudinem, nisi verba quae sunt rerum indicia intelligamus. At illa videntur hic uno, aut altero loco, aut manca, aut minime [orig: minimè] vera: nam quorsum hic [orig: hîc] de Eupatorio cum illis spectat collatio, nesciunt docti: proinde [orig: proindè] ex rationis illatione satis liquet non Eupatorium, neuue [orig: neuúe] Agrimoniam, sed Argemonem eo loci legendum. Sic enim ait, Anemone, et Rheadi capitula silvestris Papaveris, sed illi superne [orig: supernè] craßiusculum, buic subangustius, tum paulo mox, Anemones kodi/wr carere. Iam si codium est capituum, aut pixidula qua clauduntur semina: (quod DIACODIUM nomen videtur insinuare) negabit eidem adesse Capitulum, quod illi paulo superius asserebat. Ergo sic habendum, kefa/lia capitula hic [orig: hîc] aliud esse quam Codia (quod interdum etiam Theophrasto Fabae crasius gibbum indicat) natura magis quam vocum usu docente: ut in Papavere, vides caule summo Capsulam rotundam teretem, cui summo superficiei medio erigitur cupulus caliculusue [orig: caliculúsue] Punici mali in modum. Istum hic [orig: hîc] Dioscorides codion [orig: codíon] nuncupat, eoque [orig: eóque] magis vera quam scita distinctione eundem Anemone abesse indicat, uti inspectio etiam testatur, quae quamlibet haec monitum facile [orig: facilè] germanam differentiam docebit. Ista Intererat accurati et probi interpraetis potius extricare, quam [orig: quàm] meras aliorum icones congerere, aut Ruellio huius historiae parenti bene-merito [orig: meritò] notas imperitiae inurëre.

Esse quandam Papaveris, Rhoeadis speciem, cui sucus flavescens pressu extillet im Plan [note: Descriptio quae quibusdam geminis locis exstat, non nisi una est: sed altera plantam, altera pars vires prosequitur. ] tarum diariis, et memoria habemus: an vero [orig: verò] radix illi rotunda haud succurrit memoriae, nec tamen cuilibet se prodit intuenti color istius Papaveris, quam Argemonem putamus; uti neque in Rhoeadis radicibus, quas si digitis fregeris, aut Papyro affricueris, non in radice sed in cute colorem purpureum, vel sanguineum intueberis: hanc quilibet paulo gnavior, qui multas Rhoeadis plantas collegerit facile [orig: facilè] animadvertet. Flores vero [orig: verò] interdum adeo saturi flammeive [orig: flammeíve] coloris sunt, ut atrorem praeferant Adonidis floribus parem.

ANEMONE.

PERSIMILIS Rhoeadi Papaveris, Anemone, quam [orig: quàm] quia primo cuique [orig: cuíque] afflatui venti flores pandat et reseret, sic appellatam volunt. Potuit etiam non inconcinne [orig: inconcinnè] à cognati affectu Rhoeadis floris persimilis, cui defluunt folia cito, sive flatu, sive sponte [orig: spontè], unde vulgo [orig: vulgò] dicebant Pulsatille, et Herbam Venti: nam hiare patereque [orig: pateréque] flantibus ventis per aestatem, permultis usu venit herbis. Deinde quotquot Anemones vel cultis, vel neglectis locis legitimas agnoscimus; oportet perquam similes esse floribus, praesertim Rhoeadi Papaveris, et Argemone, Dioscoride monente: alioqui frustra solito diligentius Dioscorides hasce interse collatas discrevisset, monuissetque [orig: monuissétque] Anemone sucum et calycem deesse, dumtaxat Asparagi pullulationemue [orig: pullulationémue] cacuminosam inesse. At Rhoeadi et Argemone sucum tum Codion sive calycem suum esse. quae cunctas differentias, qui

in Romano agro Norbonensi voluerint animadvertere, illico [orig: illicò] deprehendent. Tametsi radices non sint tuberosae harum nonnullis, quae tamen certiores et notiores multo [orig: multò] sunt illis Ranunculis, et Napellis, quas quidam falso [orig: falsò] Anemonas iactant: illo excepto quem Vemetiis virentem é Syrio semine prognatum evulsimus.

ANEMONE, Bulbosaradice.

FLORES sunt Papaveris Rhoeadis aut Monspelliacae Anemone pares, sed colore saturatiore vividiore qualis Adonidis, cauliculis multis sesquipalmaribus et pedalibus, teneris hirsutis, folia Coriandri aut Pulsatillae, radix tuberculus est quantus Doronici oblongus, aliquammultis fibris capillatus.

NORBONENSIS Anemone maior, corniculata.

NOTISSIMAE vero [orig: verò] apud Norbonenses duae, primo intuitu Papaveris Rhoeadis florem ostentant, incultis praesertim, quarum maior folia habet etiam Coriandri divisura: sed Papaveris Rhoeadis modo hirsuta, in caule pedali et sesquipedali: flores vero [orig: verò] ex rubro in purpureum vilaceum deficiunt, quos perquam [orig: perquàm] tenellos Papaveris Rhoeadis ritu vel lenissimus aurae appulsus celeriter aufert, remanente tereti hirsuto longiore corniculo, cornuti Papaveris non dissimili, sed minore et graciliore: quasi natura alludere voluisset, isto descripto ad Papaveris cornuti seliquas, et altero ad Argemonae glomerata capitula, in acutum fastigiata non operculo munita, ut Papavera omnia sunt,

MINOR ANEMONE, CORIANDRI folia, flore Pulsatille capitulis hirsutis, nec ut Papaver corolla donatis.

MINOR autem delicatiore caule non dissimili, minutiore folio et divisura quam Coriandri, valde [orig: valdè] quam [orig: quàm] hirsutis, et satis [orig: satìs] rigidis, hirsuta capitula, flore eleganti relinquente multo [orig: multò] minora quadantenus similia Rhoeadis Papaveris, semine nigro Hyoscyami, radice pusilla superiori haud dispari, quibus si tubercu lum adesset, nullae notae deessent: ac si non sint Anemones, sane [orig: sanè] vix sint ullae propriores aut illis, aut Argemonae, aut novae putandae sint, vel suspicandam capite de Anemone duo genera descripsisse Dioscoridem. Quorum unum radice sit tuberosa, alteram non dissimili Rhoeadi, quod videntur invere verba initio [orig: initiò], deinde confirmare, ubi discrimen ponit Papaveris, Argemonae et Anemone, huius tuberculi nulla interim facta mentione, cum tamen maxime [orig: maximè] oportuit: quare forte [orig: fortè] idem illi contigit, quod Drabae radici, quae alicubi tuberosa, aliubi plana et aequabilis visitur. Idcirco [gap: illustration]

à Monspeliaceis Medicis verae putantur, frequentesque [orig: frequentésque] inibi oriuntur in vinetis ac veruactis, praesertim iuxta praedium Praeceptoris et harum seduli vestigatoris D. Assatii, qui cum aliis multis opinabatur illam Germanicam et recentiorem Anemonem, stellatis luteis Ranunculi floribus et semine, radice multis bulbilis tuberosis Bulbocastani donatam, speciem esse Bulbosam Batrachii: nam tametsi eiusdem flores interdum albidi aut purpurei sint, tamen nihil ferme [orig: fermè] habet tota quod [orig: quòd] quadantenus praeferat Papaver [note: An. Gal. Anemo Lutea lib. 2. kata\ to/pou eadem sit Germanicae. ] Rhoeas: sunt enim folia Geracii columbini aut Ranunculi, cuius urentem facultatem itidem habet: qua propter illuc nos referendum duxissemus, nisi à Galeno memorata Anemone luteo flore nos suspensos sententiae de hac planta magis quam [orig: quàm] certos retinuisset.

ANEMONES Mathioli.

[note: M. icones. 617. 618. 619. ] PORRO complures Anemones ut non necessarias, ita parum notis et locis expressas adducit Mathiolus, quarum partem numquam vidimus, partem vero [orig: verò] bis inculcatam putamus, nempe hic [orig: hîc] et in Ranunculis; quas tamen ultimas ponit, veriores intermediis coniectamur, potius quam asserimus: quia ex illo profuso magis quam [orig: quám] profuturo picturarum apparatu, nullo [orig: nullò] aut perparca verborum explicatione, locorum designatione, et stirpium distinctione subnixo, nihil pene [orig: penè] certi capere valemus. Utinam tantus Herbariorum dictator, potius posuisset operam nostro desiderio discendi explendo. quam Ruellio, Fuschio, Brasavola, Manardo aliisque [orig: aliísque] viris meritissimis carpendis cum alibi crebro et falso tum hic [orig: hîc] in Pulsatille et Venti herba quae apud vulgus complures herbas denotat, Othonnae pannosa arrosa folia, Solidaginem minorem, Pulsatillem, et alias.

PULSATILLA, an Silvestris Anemone.

HVIUS comosi et tremuli seminum pappi quia huc atque illuc vel levissimo quoque [orig: quóque] flatu pultaretur, Pulsatillam barbari vocitarunt, Anemonemque coniectantes et vertentes Venti hei bam plerique [orig: pleríque] dixerunt: et sane [orig: sanè] merito [orig: meritò] non multum visa fuit abesse à Silvestri quibusdam doctisimis. Quippe [orig: Quippè] foliis est Anemones tuberosae, Bulbocastani aut coriandri, rigidioribus, hirsutioribus, nigricantibus, crassioribus, durioribus, caulem palmarem et sesquipalmarem hirsutum Geranii amplexis, in quibus flores Papaveris Rhoeadis aut potius Anemones, quinis et senis foliis purpuro caeruleis, è medio quorum exseruntur apiculi staminave [orig: stamináve] lutea Aquilegiae aut herbae Trinitatis sive trifolii Hepatici, à quorum delapsu se prodit caesaries villosa, cirris crebribus, et cincinis calamistratis pennas delicatiores sericeas pulli coloris implexas, aut carminatum bombacis pensum referentibus, cuiusmodi in Caryophyllata, Scotino, et spongia Bedeguari: quibus conditur semen exiguum Asclepiadis: Radice digitum crassa non admodum acri nec fervida. Quare inverecunda ratione incusat Fuschium erroris Commentator, hancque recusat quia cum primum [orig: primúm] erumpit, emittat hirsuta folia laciniata, quae acrimonia sint Ranunculi aut Flammulae: inferius tamen paulo [orig: paulò], dulcem saporem radicis idem Senensis agnoscit, non acrem cuiusmodi in caule et foliis: At Dioscorides vult utramque Anemonem acrem et acriorem illam cui floia nigra sunt, qualia sunt huius Pulsatillae, quae crustas emarginat admotis foliis, quemadmodum de Anemone dicit Dioscorides, qui intro sumenda folia ptisana elixat, quo [orig: quò] deponant acrimoniam: ipsa vero [orig: verò] radice ut puta mitiore cruda mansa, pituitam extrahit. Flore albidam, pallentem, Mendini montes, et Auerniae, dant. Pedemontium Tau rinenses, interdum luteam ferunt: ex Alepo Syriae rubram etiam habuimus. Non procul Basilaea in Helvetia meminimus frequentem hanc caeruleam et purpuream, qua propter [note: Mathe, ico. 620. ] qui Risus Apium Dioscoridis hanc autumant, risum potius quam responsum merentur.

RECENTIORUM ADONIS, aut ADONIUM Poetarum, species Anemene, non Eranthemi.

[note: Effig. Math. 906. ] CERTIUS etiam augurarentur, si eximiae pulchritudinis florem istum vulgo [orig: vulgò] Adonidis vocatum, vel Adonium qui etiam inter segetes passim in Gallia, Germania, et Anglia [note: Eranthemum Dod. Fol. 140. ] reperitur, et in hortis coronaria habetur, ad Anemonas retulissent: Etenim Eranthemum cur non sit, diximus inibi, cur autem Anemones sit, et eadem cum Poetarum Adonide videatur, faciunt flores punicei Anemones Galenicae aut Germanicae, intenso cruore saturati et aliquant [orig: aliquánt] ùm nigricando lucidi. Folia, caulis, ramuli, et radices Cotulae, aut Anemone Monspelliacae: semen in pusillis oblongis racemosis, Ranunculi longioribus fastigiolis, Asparagi primum pullulantis, ut signanter monuit Dioscorides in Anemone: tota gustu subacri, unde Monspellienses eruditi plerique in Anemones potius quam [orig: quám] Eranthemum ducendam voluerunt. Sententiae quorum favent etiam è Nicandri Theriaco coniecturae, ut qui hanc Adonidis cruore genitum, Anemonem vocent, et Ouidius itidem

LAPATHI, sive RUMICUM genera.

CUM Paulo superius Lapatii differentias cunctas Atriplicibus et Betis, in serere consilium fuisset: Nec tamen id apte [orig: aptè] fieri potuisset, quod nunc possumus proxime eas hic [orig: híc] adiun gemus: Deinde ut quaeque sese offerent simillima, ita proxima serie ad hunc modum erunt collocanda.

LAPATHUM. Oxylapathum pratense, et Paludosum folio acute [orig: acutè] mucronato. Pratense alterum obtusiore folio. Lapathiolum, sive parvum fontium. Hydrolapathum magnum. Hippolapathum hortense, P atientia vulgi, et Rhabarbarum Monachorum. Hippolapathum rotundi folium, Pseudo Rha Recentiorum, Alterum Rha spurium acutifolium. Rha Ponticum, Barbarum. Lapathum sanguineum, sive Sanguis Draconis Recentiorum. Lapathum Oxalida, sive Oxais. Oxalis Gallica rotundiore folio. Oxalis minima. Bistorta. Maior Minor Minima Draguntia Plinii quorundam, an Britannica?

Rha capitatum Centaurii maioris facie, Enulae folio. Pulmonaria maculosis Betae foliis, an Britannica? Britannica altera Gesneri. Herba Doria. Virga Aurea. Solidago Saracenica. Tripolium. Limonium utrumque. Pyrola. Sanicula altera Primula veris. Cochlearia cum Frisia et Anglia. Alisma sive Damasonium quae Plantage aquatica. Sagittaria. Alisma recentioram, et H. Morgani. Calceolus Mariae. Ophris, sive Bifolium. Unifolium. Plantago. Maior laevis. Maior pillosa. Quinqvenervia. Rosea. marina. Potamogeton. Folium Indum Diosc. Folium Malabatri, Tembul. Betre. Gentiana. Maior. Minor Crutiata. Gentianellaetres. Nardum Celticum. Celticum alterum. Nardum montanum cum valerianae. Elleborus albus. Flore racemoso albo et rubro. Elleborine alba. Saponaria. Persicaria mitis. Persicaria Hydropiper. Capsicum sive Piper indicum maius, minus. Balsamine femina. Costus hortensis, vulgo Cooq et Baume, Tragi Alisma. Noli me tangere recentiorum. Leptdium Aeginetae, sive Raphanus syl. vulgi Gallorum, et Belgarum. Raphanus magnus Rusticanus. Bolbonac sive Raphanus agrestis recentiorum, non est Diosc. Armoracia. Viola matronalis. Viola Mariana, an Medium antiquorum? Trachelion flore. caeruleo, albo. maius et minus. Campanula hortensis, Phyteuma Mathioli falso. Pes Locustae Auicennae, sive Rapunculus minor. Rapuntium maius, Alopecoricomoso flore.

LAPATHIUM ACUTUM.

QUOD Latini alvum mollire, lenire, exinanire, id lapa/ttei=r Graeci dicunt: unde Lapathum et a)la/paqa, ut quidam legebant, vocatae fuerunt. Herbae notissimae et lu bricandi vi donatae holeraceae, cuius permultae sunt differentiae, cunctae ubivis abunde [orig: abundè] provenientes: ut est ea quam adhuc hodie LAPATHIUM ACUTUM sive acutifolium vocant. Pratis nusquam defit, foliis Acetosae nigrioribus, Betae longioribus, angustioribus in caule cubitum et sesquicubitum alto, rotundo, profunde [orig: profundè] striato, purpurascente, alis pluribus donato, quibus flores muscosi, et semen triquetrum in folliculis Atriplicis, vel Acetosae concoloribus paribus non dissimilibus. Radix subest pedem longa, unciam crassa, flava vel fulua, foris ad lotiones, fotus et linimenta, etiamque [orig: etiàmque], intro [orig: intrò] in decoctis usurpari Officinis solita, totius nomine Lapathii acuti, non reiectis ramulis vel foliis.

LAPATHUM FOLIO RETUSO, nun acuto.

NON diversi generis, Officinae vocant non acutum, quoddam Lapathium foliis superne [orig: supernè] retusis, brevioribus, rotundioribus, iisdem locis circa rudera et areas aeque [orig: aequè] familiare, ac semine, caule, flore, et radice à superiore vix discernendum: usu minus receptum, propter superius acutum vocatum.

HYDROLAPATHUM MAGNUM sive aquaticum.

QUIA frequens in aquis, necalibi sponte exiret Hydrolapathum vocarunt istud, etiam tota facie Hippolapathum sativum referens: folio nigriore, non dispari, uti neque caule et semine; radice dumtaxat breviore, fibrosiore, foris nigriore, intus vero ru briore, eoque [orig: eóque] ad Behen Rubrum ementiendum aptiore; Hanc enim quidem Antuerpiani, et Galliaudaculi Seplasiarii ad Medicos usus sufficiebant, Behen rubro, cuius facultates et notas non minus adumbrat quam Limonium.

PUSILLUM FONTILAPATHUM, et lapatholum vocatum tenellum

ISTI etiam aquae sunt natales, sed non nisi lympidae et fontanae, trans quas è fundo exserit cauliculos teneriusculos, flaccidos, graciles, non absque [orig: absquè] hinc inde filamentis, ut ceterae aquaticae, stipantibus et pendulis: folia sunt item admodum tenuia et molicella, nec tamen aquae innatantia ritu Potamogetonis, sed erecta viridantia ex atro Lanceolae, angustiora multo [orig: multò] quam Potamogetonis, quae miscenda colligebant sedulo [orig: sedulò], quidam Pharmacopoei Norbonenses, praesertim Namausi (ubi haec, nec temere alibi, reperitur) ad unguenti Martiati nominum et rerum farraginem confusissimam: tuebanturque [orig: tuebantúrque] semper idem non aliud generis Lapathii miscendum esse illi unguento.

SATIVUM Hippolapathum latifolium vulgi, et Rhabarbarum Monachorum.

ADEO familiaris notitae istud est, ut in medicamentis familias ad emolliendum ventrem et olere ad vescendum habeant plerique [orig: pleríque] horti; alioqui raro [orig: rarò] sponte provenit. Folia sunt Hydrolapatho paria, vel latiora, minus acuta, et rigida, in caule trium, aut quatuor cubitorum, radice adultiore, flaviore et gustu atque facultate deiectoria Rhabarbarum imitante, idcirco Rheum Barbarum Monachorum, apud quos coleretur et cum vulgo Rhabarbarum putaretur, propter commodum consimile flavam bilem, et serosos humores educendos nequaquam [orig: nequaquàm] aspernendum dictum fuit; tametsi et aliud mox hic subdendum etiam Monachorum sit vocatum Rha.

HIPPOLAPATHUM ROTUNDIFOLIUM, PSEUDORHA recentiorum.

PAUCI, et diligentiores Herbarii ut Antuerpienses Pharmacopoei istud colunt, et agnoscunt, quasi multo [orig: multò] cognatius vero Rheo Barbaro, quia folio sit rotundiore, et superno ambitu retusiore, propioreque [orig: propioréque] ad Personatam, aut Petasitem, quibus ferme [orig: fermè] magnitudine aequiparatur, nec tamen maiore, aut ita diversa radice Hippolapatho, usuve [orig: usúve], aut natura dissimili.

RHA CAPITATUM Centaurii maioris facie, Enulaefolio.

MULTIS etiam abhinc annis aliud Rha ex semine Turcico habuerunt nonnulli, in hortis Galliae et Flandriae, quod magno studio cultum, non parum divi inibi perennavit; foliis etiam Bardanae, sed non perinde latis, longioribus, Enulae, vel Phlomi, ambitu serratis, et fimbriatis, laeva et adversa superficie virentibus [orig: virentibus], aversa autem glauca lanugine pullis, caulem rectum sesquipedem et cubitum amplexis, capite fastigiatum, foris squamulis loricato, ac per maturitatem stamine purpureo pleno, cuiusmodi in Cynaris, Carduis purpureis: semine dum circa Iunium et Iulium maturuit; Centaurii maioris, vel Carthami longiore: Radix etiam fungosior, maior, et Rhabarbaro similior quam [orig: quàm] Centaureo.

PONTICUM RHA Antiquorum. RHA è Pontiflumine cognomine Rha, RHAVED Seni è Chinarum India seu Rhabarbarum Cholagogon.

APUD Arabes et recentiores, duplex radix peregrina nomine Rha designatur; sed quia cuiusnam [orig: cuiúsnam] utravis [orig: utrávis], stirpis sit, hactenus doctis ignoratur, et numnam eiusdem ambae sint plantae ambigitur, paucis et perspicuis resectis turbulentis argutationum aceruis, et auctoritatibus; lis ex rerum inspectione et accurata collatione dirimenda. Qui saepius manibus et ore versarit radices hasce [orig: hásce] quinque [orig: quínque] nimirum Rhapontici, Rhavedseni, Centaurei maioris utriusque [orig: utriúsque] et Hippolapathi Monastici, facile [orig: facilè] percipiet omnes pariter et unam quamlibet interse, tum similes esse, tum etiam non parum discrepare. Quod si harum tres istae indigenae, nobis tam parum notae forent, ac illae duae peregrinae sunt, Pontici et Barbarici Rha, facile [orig: facilè] quis leviuscula coniectura addita adduci posset, ut Cen taurium Rha Ponticum crederet, atque Hippolapathum Rhabarbaro idem, aut congener faceret. Nunc cum haec diversa esse satis constet, nullus nisi apprime [orig: apprimè] veris argumentis fretus, asserere debet, Rhaponticum idem esse Barbaro Rha. Est enim illud non modo molestum tyroni lectori, sed etiam impedimentum ad simplicium percipiendas qualitates notas, varietates, differentias, et usum; quin cavillis et ad ostentationem concinnatis sophismatis contrariae, ferme [orig: fermè] naturae res eaedem esse probantur. Quippe [orig: Quíppe] si quis istud Rha Dioscorideum, nunc postremo cognitum gustu exploret, primum [orig: primùm] pauculum amarorem, vehementem astrictionem, glutinosium viscidumue [orig: viscidùmue] quippiam adiunctum, acrimoniae expers, inodorum, leve, mansu non, cuiusmodi Rhabarbarari, Croceum deprehendet sed croceorum, tramitum, colorem, atriorem tamen et ferruginem aceto dilutam ostendentem, fractu facile [orig: facilè], adeo ut minutim etiam non attritu in frustula divellatur; intus neutiquam [orig: neútiquam] RHABARBARI colore, sed textura et fibris tenuissimis, longe [orig: longè] quam [note: Rhabarbari et Rhapontici discrimen. ] Rhabarbari delicatioribus, à centro inambitum radiatis, colore cinericio pullove, venulis transversis pallei coloris. Crassitudo radicis maximae nobis visae quanta Centaurei maioris; mediocres pollicem aequant: recens laxioris solutiorisque [orig: solutiorísque] substantiae magis quam Rhabarbarum, etiam vetustate cariosum et minus grave. Longe [orig: Longè] aliud est ab illo quod Mathio. innuit; Anguillarae Appolinisque [orig: Appolinísque] monitu, nam merito hi coniectabant; uti res erat, suam illam radicem esse tantum praecocem et praecisam à iuvencula Rhabarbari planta: etenim anno ferme 1561, miserant copiam istius in Italiam, et Rhabarbarai Pontici nomine donarant: flava erat gravis et gracilis radix, sed vetustior, et teredenibus exesa, levior, pallidior, magni tamen tunc ha bebatur, quia in Math. commentariis celebrabatur, etiamque ut asserebant nonnulli purgabat, plusculum sumpta, ut videre meminimus Florentiae in Nosontrophi officina; et

etiam Venetiis plerisque locis aliis. Quo vero [orig: verò] anno 1564. Math. in Bohemia, eius vero [orig: verò] com mentaria proeliis Valgrissianis Venetiis haerebant Sequinus Martinello doctus et perquam in hac Palaestra versatus, istum alterum postremum fratri Alberto ad Angeli symbolum mi sit: quod Medici Veneti nulla nota reclamante Theriacis addiderunt, et ad ceteros affectus in usum deduxerunt: praesertim Lugduni in Gallia, Medicus singularis Dalescampius: neutiquam [orig: neútiquam] purgabat, sed astringebat et duntaxat praestabat ea quae de eodem prodiderant antiqui. Sic et Pharmacopoei nonnulli, ut Valerandus Donrez insulanus valde ingeniosus, huius non semel fecit, et vidit periculum factum. Ceterum [orig: Ceterùm] parum solidis pedicis fulcit Anguillara spuriam illam Ponticam radicem, quam si quis huic nostrae vellet aptare, longe [orig: longé] magis aberraret: hanc etiam cum magna copia recentem habuerimus: (pendebant tamen et in singulas uncias ducatum ad Theriacae compositionem Pharmacopoei) semper leviusculam corticibus crassioribus, et absolutis, uti supra dictum observa vimus: cum potius debuit gravior esse recens quam [orig: quàm] adulta, aut arida, contra quam [orig: quàm] Anguillara putat Raved istud purgans. Frustra et ridicule facessunt negotium, dum quibus ex orbis regionib. aut emporiis Venetias advehatur anxie [orig: anxié] anquirunt: nam aliis navigationibus ex Indiis Orientalibus, ad Septentriones a caeli volucribus et Neptunis Hispanis Ulissiponem indeque Antuerpiam devehitur: venumque exponitur dimidio ferme [orig: fermè] minoris quam Venetiis. Magnus Mathiolus magna prosequitur veneratione, Apollinem istum Iambicum, qui aequo animo ferat illius salsa et asperiuscula monita, nec convicium in illum regerat, quae tamen nec lacessitus in alios doctissimos solitus est congerere: verum prudenter et cate [orig: catè] sic factum [orig: fáctum] ut siluerit: et ut puto ne istam Mathioli laternam lustraret, aut vasta commentaria suis illis radiis Iambicis conficeret, et ureret.

LAPATHUM sanguineum.

SEPTENTRIONIS hortis sponte haec etiam oritur, rarius [orig: rariùs] in calidis plagis, quam quispiam putasset Limonium, cum [orig: cùm] quia Blitea illi sint folia, tum etiam quod nervulis, et venis crebribus sanguineis eadem sint intertexta: qualia quidam in Limonio desiderant, cum apud Dioscoridem neuroi)eide\s2 nuncupatum legunt, id est, nerueam, aut nervis donatam: verum è Lapathorum est haec genere, quod habitu toto ipso praefert, tametsi nitrosiore gustu, et Bliteo folio et facie, vel Lapathii acuti angustiore, longiore, numeroso sanguineis, purpureis, saturatis exstantibus nervulis, aut venis cruore plenis, quoquoversum sparsis, et labyrintheis ductibus, folii fuscum virorem maculantibus. Reliquaque [orig: Reliquáque] omnia [orig: omnía] sunt prorsum Lapathii acuti, alvumque cient iusculo, aut expresso succo sanguineo totius plantae, quam idcirco Draken bloet Germani vocant.

OXALIS, siue [orig: siuè] LAPATHUMOXALIDA, Acetosaoffi.

Gall. Ouseille. Ger. Saurampher. Belg. Surkele. Ang. Sorrell. Ital. Acetosa.

[note: Effig. Dod. 383 ] OXALIDES tametsi non perinde nisi nomine expressae fuerint à Dioscoride, tamen quin fuerint Lapathi quartum genus constitutae nulli dubium: nam quod cuipiam minus placere posset, semen drimu\s2 inibi dici, sic accipiendum, ut vulgo [orig: vulgò] interdum loquitur, acidum sive aigre cum acri confundens: alioqui cur illi notissimum, ut semper fuit vel mulierculis, non putemus? et Oxys seu Oxalidis vox, non modo folium, sed etiam saporem connotat, qui acutus ab acie cultrorum proportione et similitudine dicitur, Oxis siue [orig: siuè] acutus, quibus etiam Lapathum vocatur Oxalis, ut sane est: foliis quippe [orig: quippè] acuti Lapathii tenuioribus, delicatioribus, et magis holeraceis, ima basi latioribus, lunatis et pinnatis Spinaciam, et Atriplicem referentibus: caulem multum [orig: multùm] striatum, rubellum, succulentum

ambientibus admodum acidis: radice ex Crocco flavet fibrosa, semen angulosum acutum, in folliculis Lapathiis ceteris non dissimilibus. Ubique pratis et hortis quolibet [orig: quòlibet] anni tempore viget, suppetit Officinis et culinis ad embamata.

Oxalis TENVIFOLIA, sinuata Vernecina.

PERSIMILI huic, et tanto luxu sabulosis Brabantiae, Picardiae, Nortmaniae, et Angliae importuna, ut segetes enecet, vires aut incrementum praepediat, fusco purpureo seminum caulium, et foliorum colore solum ipsum operiens. Gustu etiam acida pecori non ingrata, eoque [orig: eóque] forte [orig: fortè] vocata Belgis Schaep Surckel, id est, Acetosa veruecina. Minor tota et gracilior, palmum et sesquipalmum alta: radice exili et tenella, plurima etiam in collibus quibusuis [orig: quibúsuis] squalidis et macilentis.

Sativa FRANCA, rotundifolia repens.

GRATISSIMA et tenerrima in holere haec in Francia Lutetiam, et Aureliam circum: tam hortis ad intinctus ciborum et medicamenta, quam [orig: quàm] superiores duae reliquis regionibus frequens: ac ideo [orig: ideò] Romana vocata, quia cunctis praeferreretur, gustu et acciditate [note: Pliniana Oxis inter trifolia dicatur. ] delicatiore. Quamuis [orig: Quámuis] et in montibus Gallo Provinciae glareosis multa scateat, serpatque flexis pediculis et cauliculis pedalibus et sesquipedalibus, in quibus folia circinata superne [orig: supernè], pusilla carnosa Soldanellae, sed reductis, ad imum sinuatis lateribus, aliquantum [orig: aliquantúm] pinnatis: semine et flore pusillis non diversis à superiore Oxalide.

Triplex BISTORT A, quarum una quaevis asseritur BRIT ANNICA.

PRIMUM intuenti utramuis [orig: utrámuis] Bistortam, videntur illae è Rumicum silvestrium familia, quare et de Dioscoridis foliorumque comparatione Britannica iudicata fuit. Sed maioris multo [orig: multò] commendationis antiquorum Pliniique [orig: Pliniíque] elogio Britannica olim fuit, quam hodie sit exploratae notitiae. Factum quippe [orig: quippè] videtur negligentiuscula recensione, forte [orig: fortè] et una immutata vocula, aut sane [orig: sanè] labecula in radice exprimenda, quod usu venit nostra et avorum memoria, ut quam perditam aut ignotam duceremus, usu tritam quottidiano, nomine sub alio invulgatam, familiarem admodum habeamus. Quare qui Bistortam nolunt, propter radicem lepth\n, id est, tenuem memoratam, neque nihil penitus dicunt: neque tamen tantum incommodum adducunt, ut cum cetera omnia exquisite [orig: exquisitè] ei faveant tum figurae, tum virium signa: cum ipsi nihil aeque [orig: aequè] commodum, nedum melius afferant, sit illis illico [orig: illicò] credendum: totum quippe [orig: quippè] disceptationis momentum in radice vertitur: alioqui Rumici agresti adeo [orig: adeò] est similis facie, ut non pauci Rumicem dictitent. mela/ntera kai\ das1u/ tera si vellicant, in Graecula notione trita calligant: saturiore quippe [orig: quippè] et quasi purpura nigricante ut in viola quam melainar vocat, Martia esse folia interiora innuit das1u/tera non pilosiora, neque enim de pilosis hic [orig: hîc] comparatio est, neque notio ea commoda hic [orig: hîc] est, sed rigidiora, hirta, et firmiora. braxiar, id est, brevem, sane [orig: sanè] videre licet etiam cum Lapatho, aut minoribus collata. lepth\n, tenuem sane [orig: sanè], ut non lubet, ita invitus dico, forte [orig: fortè] quod verissimum est: aut illum minoris Bistortae radicem intellexisse, quae non admodum crassa est, aut quempiam amanuensem, qui brevem radicem legisset, tenuem è crasso mutasse paxhn in lepth\n, nempe rei ignarus, ratus id aptius congruere, quia quae sunt breves radices ut plurimum sunt tenues: tametsi ipsis etiam auctoribus eadem excidere possunt errata leviuscula, humanae Minervae. Ut ut sit, usus et fructus Bistortae nequit extorqueri illis, quos viginti annos, eoque plus torsit Britannicae sedula disquisitio: qui sciunt iisdem plane [orig: planè] viribus, et longe [orig: longè] pluribus, quam quot attribuerit Dioscorides Britannicae, pollere. Quarum expensio retinet nos in eadem sententia eo lubentius, quod nullam plane [orig: planè] videamus, quae aeque [orig: aequè] congruat.

MAIOR.

[note: Effig. Mathio. 946. ] MAIOR enim promit folia, Rumicis acuti simillima, aliquanto minora, nigriora, ple niora, rigidiora, ambitu tantillum [orig: tantillùm] lacinioso, aut alicubi reducto, aversa caesia, teneros, glabros, pedales exiles, et in summo spicatos flores purpureos Betonicae, aut Persicariae, caules edit. Radix nigra, instar contorti, introque [orig: intróque] reflexi pollicis digiti manus, intus ruffescens, sapore perquam austero, astringente, quandantenus Tormentillae, foris fibrosa, nigra.

Bistorta MINOR, et MINIMA.

PRORSUM eadem primae minor et minima, etiam quo [orig: quò] loci omnes una [orig: unà] sponte oriuntur; sed hisce folia angustiora, laeviora, continuisque [orig: continuísque] oris: breviore item implexu convoluta, minorque [orig: minórque] radix, et nullis pene [orig: penè] fibrillis. Celsi montes et frigida pratensia has alunt om nes, ut Baldus Veronensis, et colles herbidi multi in Anglia Occidua. Ubivis etiam colunt horti Pharmacopoeorum efficacissimas omnes ad vulcera effrene [orig: effrenè] serpentia, et ad fungosos polyporum in naribus, et palato interiore flagellos absumendos, aqua stallatitia, quae etiam ad hepaticam sanguineamque [orig: sanguineámque] resudationem plurimum pollet epota.

BRIT ANNICA GESNERI et Lugdunensium

QUE enim nobis primum indicata, ab exercitatissimae cognitionis Valerando Donrez Insulano, ut non parum foliis, et radice responderere videtur; ita plurimum illis astringendi viribus et oris fauciumque [orig: fauciúmque] vel tonsillarum ulcera iuvandi, defici, haud obscu rum: et vehementer amara, atque nonnihil calida est: Conizae quiddam odore, et sapore testatur. Magna copia Lugduni etiam ad moenia, et intra po maeria peninsulae herbidis amoenae, quam alluunt, et disterminant duo nobilissima flumina; hinc Rhodanus ab Oriente, illinc Arar ab Occidente, et vocant vernacule [orig: vernaculè] Aynez. Caule plurimum singulari, rotundo, duriore, pallente, cubitum alto: in geniculis folia ima nonnulla emittente Morsus Diaboli minora, aut Conizae maioris, Bellidis, nonnihil nigricantia. Flores in pusillis alis summis lutei, circinati [orig: circînati], Conizae maiores, sed non absimiles, abeuntes, maturo semine, in pappos: nec semen dissimile Conizae maioris. Radix brevis, tenuis, albicans, fibrosa, minor, radice Succisae aut Bellidis par. Qualitates quales diximus, usum nescimus. Hanc tamen non displicuisse Gesnero et Dalescampio, magni nominis medicis, forte de facie dumtaxat, eandem iudicantibus certum.

[note: Pulmonaria an Britaunica. ] Pulmonariam recentiorum Britannicam hodie putatam; quia folio, effigie, floribus atque mucco Symphiti est, rectius illic ponemus, et disquiremus, ecquid à Britannica vera discrepet.

COCHLEARIA duplex, Britannica, et Batava.

[note: Effig. Hist. Do. 89. ] NEQUE nescimus, etiam non paucis eruditissimis Britannicam veram visam fuisse, inferiori Germaniae; et praesertim Oceano finitimis Frisiae et Hollandiae frequentissimam, quam Germani Leffelkraut, Belgi lepelcruyt, id est, herbam Cochlearis sive Cochleariam, à foliorum [note: AN BRITANnica Plinii? ] circinata, cauaque [orig: cauáque] rotunditate cochlearis convexum intimamque superficiem exprimente, vocarunt; Pliniique [orig: Pliniíque] Britannicam censuerunt: quia eodem loci, iisdemque [orig: iisdémque] dotibus comperiantur, quas Caesaris milites trans Rhenum proniotis castris adversus luem illam, et dentium, nervorumque [orig: nervorúmque] noxam, edocti à Frisis colonis experti sunt: ut idem fusius narrat. Verum [orig: Verùm] cum haec neutiquam illius Plinianae descriptioni congruat, et permultae aliae sint plantae aquaticae, ut Nasturtia et Sion Cardamine eidem

persimiles gustu, nec admodum disimiles habitu, idem remedii dent, nullum inde certum suppetit argumentum, quo hanc Britannicam asseverent. Sunt enim folia prima pullulatione oblonga Pyrolae, aut Ophioglossi, moxque [orig: móxque] crassiora, et umbilicata evadunt; et nonnihil cava, Rorellae Solis modo, sed magnitudine Soldanellae, nonnihil ambita angulosa, cochlear aliquantum praeferentia; flosculis Cardamine albidis, in cauliculis palmum et sesquipalmum altis; per aestatem semen serie gemina, in utriculis siliquosis con ditur, Thlapsi minus fuscum, compressum: radix tenuis albicans, parum fibrata, gusta acri, herbaceo, Nasturtii, aut Sisymbrii Cardamine.

COCHLEARIA Anglica, Atriplicis folia.

QUI Frisiam Cochleariam antiquorum Britannicam profitentur, commodius suam opinionem tuerentur, si scirent in Anglia ad amoenissimi Tamesis fluenta, qua [orig: quà] Londinum praeterlapsus est, etiamque [orig: etiámque] in Bristoiae sinu Occidui Oceani, quo [orig: quò] allidunt per stata incrementa undae, aliam esse congenerem, et similem illi, flore semine, et sapore; sed foliis non aeque [orig: aequè] umbilicatis, aut cochleatis, potius Atriplicem, aut Lapathiolum effigiantibus, unciam latis, inque sesquiunciae, aut unciarum duarum longitudinem porrectis, crassis, densis, et succulentis, gustu et colore alterius Cochleariae; Radice maiore, ut qualibet sui parte, minus tamen astringente, nec commoda ad ea quae suae Britan nicae Dioscorides attribuit: tametsi aeque [orig: aequè] ut superior, laudata ad Stomachacem, Scorbutum: quibus vehementer afflictos aegros aliquot huius ope iutos vidimus, superiore Vere.

PYROLA à Pyrifolio: LIMONIUM Germanicum.

NON defuerunt etiam qui aliam istis similem, superiori, et inferiori Germaniis adeoque [orig: adeóque] universo Septentrioni notam, Britanicam devinarint: quod [orig: quòd] esset foliis Betae et lapa thioli: obi [orig: obí] dque Limonium hodie autumant, nomine etiam viriditatis perennis suffragante, Wint ergruynGermanice [orig: Germanicè], sive hiemis virorem sonante, quippe aeterno virore pene [orig: penè] atro adversum Brumae rugores perstat, montosis syluosis, et frigidis udis, prae quibus tepidos hortorum recessus, locaque [orig: locáque] urbana, et mitiora viridaria aspernit; inque illis quasi invita aegrotat, ac tandem emoritur. Proinde Chirurgi, Germanici praesertim Theophrastini Helvetii, et Lansqveneti, ad potiones vulnerarias sibi de Alpibus finitimis, aut montosis lectam curant, principemque [orig: principémque] unam è vulnerariis aenemis, et vulneribus ferruminandis addunt; Brabantis in Berchem Silva Antuerpiae contermina aliisque [orig: aliísque] Belgii syluosis, rarior Italis, et Gallis meridionalibus. Exigua de radice et tenera, subruffa, nonnihil ru gosa, caulem dodrantalem et pedalem magnitudinepromit, floribus in summo albis, et è medio stamina, apicesue [orig: apicésue] emittentibus, odoris Lilii Convalii haud disparibus: et in imo compluria quina, septena, octonave [orig: octonáve] folia, rotundiora, minora multo [orig: multò] Betae; Pyro pro piora, nigriora, viridiora, non secus ac cunctae partes siccitatis, et astrictrutionis vehementissimae, evidentis frigefactionis. Unde non desunt coniecturae quibus sententiam Limonii foveant Docti nonnulli, qui illud prius Behen descriptum non norunt; propterea quia minus in pratis, aut littoribus herbidis, totius Oceani Germanici, aut Anglici reperitur.

leimo/nior. LIMONIUM.

[note: Effig. Matheo. 980. ] HERBIDUS viror, pratensesque [orig: pratensésque], et palustres natales Limonio nomen dederunt; quasi tu pratensem dicas herbam, aut cum Plinio Silvestre pratense Blitum, huius quippe etiam videtur, aut species, aut perquam affinis nigrae Betae, quam esu etiam sistere alvum Diosco. auctor est. Verum [orig: Verùm] recentiorum sedulitas complures huic descriptioni aptavit pratenses pallustresue [orig: pallustrésue] plantas, forte non inscite [orig: inscitè]: tamen nulli congruit magis Limonii et nomen

et notio, quam isti pratensi et maritimo recepto: cui folia sunt Betae nigrae magis affinia: Semen copiosum, oblongum, ruffescens ex caeruleo: flores purpurei, caerulei coloris tenaces: caules tenues, radixque rubescunt, magnitudine Lapathii acuti, cui totus accedit, et gustu subastringunt, unde Pharmacopoeis ansa porrecta, ut Behen rubrum nuncuparint, et qui vaenum Lugdunum duxissent, aliis [orig: alíis] quorum in patria, et prae pedibus erat, quasi rarum non parno pretio et nostro risu distraxerint, ut alias factum diximus, in radice Hydrolapathi. Non nisi locis herbidis, et udis maritimisue [orig: maritimisúe] pratis, vidimus, ut Adriaticis et Norbonensibus littoribus ubi maxima copia. Hic magis ut Behen ridemus, quam recensemus: tantum indagare voluimus, quid ceteris discreparet: quaeinternotiones, sunt in re herbaria multo [orig: multò] utilissimae.

PARVUM LIMONIUM Norbonense, Oleaefolium.

HVIC alterum prorsum simile, sed minusmulto [orig: minusmultò], inter salebrosa littora, et rupes montis Ceti, et alibi Norbonae, et Gallo Provinciae saxosis oritur frequens, quod Empetri seu foeniculi marini associa tur lubens, foliis minoribus Oleae, aut Myrti pari bus, humi radici proximis: circum pedales caules, et cauliculos graciles inflexos, caeruleis muscosis floribus superioris non dissimilibus onustos, folia longe minora foeniculum Marinum, sive Empetrum satis exprimunt.

Mathioli Secundum LIMONIUM.

[note: Math. 981. ] DVO namque cum appinxerit, nihil distinxit, ac ne quidem monuit, neutrumne [orig: neutrumné], an utrum esset verum: sed quasi rerum nescius, ne verbo quidem explicat: et tamen certo [orig: certò] doctis constat secundi ab illo descripti, flores non ita passim videri inter multa millena plantarum.

tripo/lior. Littorum TRIPOLIUM.

FERUNT sic vocatum à ter, singula die, mutato florum colore, quod quidem fieri posse equidem iam lubet credere, qui videamus è naturae Officina multo [orig: multò] mirabiliora eve nire: an vero [orig: verò] fiat, equidem nescimus: illud scimus, in Maris Mediterranei, et Occidui universi pene [orig: penè] littoribus, et fluminum ostiis: plantam copiose [orig: copiosè] provenire, non ita foliis absimilem Limonio primo: ceteroqui [orig: ceteróqui] Tripolio exquisite [orig: exquisitè] congruentem, quae non quidem [note: An sit Damasonium, Phlegmagogum et Cholagogum Macelli empi? ] ternam coloris interdiu mutuationem experiatur: sed quia duplicis est floris, nempe [orig: nempè] lutei, et purpurei in Phoeniceum, interdum et caeruleum vergentis, lutea foliola radiatim assita su perne [orig: pernè] defluete primum solita, admodum studiose observavimus, partim vero [orig: verò] introflecti et purpurea vel albida cerni, relictis interim nonnullis inibi foliolis, et multis staminibus albidis, et purpureis superstitibus, quae plebeculae opinionem faciunt, ter die mutati coloris: quod idem nonnullis stirpium nostratium alio contingere modo, iamdiu observanimus. Scatent hac Norbonica, et Anglica littora, et fluminum crepidines, quas refluxus, et Maris aestus, inundant ubi ferme [orig: fermè] nulla alia herba comparet, foliis Glasti aut Limonii, minoribus, densis, levibus, fuscis, crassis, circa caules sesquipedales et sesquicubitales in summo ramulos divisos, multos herbae Doriae non magnitudine, sed nonnulla similitudine, radice etiam crassa, fibrosa, flores medii subterque lutei et ambitu purpurei perelegantes, ut plantauni versa multum Asteri Attico montano similis florum exortu et effigie, ut latius monuimus cap.

de Astere Attico et alibi: In Turbith diximus esse Serapionis Turbith. Radix depacta fibris crassa, non tamen alvum ciet decocto et succo pota, nec apud nos Gummosa.

Norbonensium DOREA quasi aurea, quam perperam DORIAM vocant, foliis Limonii aut Rumicis, flore luteo Tripolii, aut Iacobeae: an Theophrasti PANAX Chironium et Plinii PHARNACEUM?

NEUTIQUAM Doriae duci triremium classis Gallicae, et Imperatoriae praefecto, qua si exoticae huius repertae laudem vere [orig: verè] asserunt Herbarii quidam: cum haec sit Gallo Provinciae et Norbonae amnibus non admodum rapidis, et iisdem etiam natalibus oriunda, quibus Limonium, cuius multa similia habet, et inde in hortos Belgii et Angliae translata fuit, ubi etiam hac aestate, Londini Morgano nostro crevit: perquam [orig: perquàm] procera et elegans septenum et octonum cubitorum scapo recto: radix quam pro stirpis magnitudine minor, maximam Helle bori albi aequat radicem: cui etiam compluribus filamentis, recta prolixaque [orig: prolixàque] sparsis, et habitu toto similis est: à qua, et reliquo caule mox superne [orig: supernè] surrigitur numerosa soboles foliorum, Hy drolapathi longitudine, crassis et oblique [orig: obliquè] exstantibus purpurascentibus nervis transuer sim: et quae valde angusta in imo sunt, pal mae latitudinem, sed me dia sui parte [orig: partè] aequant, virore intenso, rigida, et crassa ut Limonii, aut Tripoliipraesertim in summo caule, qui procero homine procerior est, rotundus, crassus digitum, Lapathii modo in summo turiones habet variae longitudinis, quibus flores Senecionis aut Tripolii marini, in pappos abeuntibus. Sapor, odor, radici et foliis aromatus [orig: aròmatus] et medicatus Angelicae Syl. et non nihil nitrosi, minime [orig: minimè] acris. Plurimum hac utuntur vul nerarii cursores, plurimique [orig: plurimíque] faciunt quidam Medici: quae coniectura ceteris congruentibus notis, magis persuadet esse Theophrasti Chironium, Lapathii simile: aut sane [orig: sanè] unum eorum, quae ad Theophrastum Plinius retulit, ut Pharnaceum.

CONSOLIDA AUREA Nemorum, Limonii folio, non Alisma montanum.

IN AURELIAE Gallicae syluosis densissimis quae nostro H. Morgano perelegans floruit hoc mense Iunio Londini, radiatis multis in ambitu foliolis; Nardi Montanae, aut Doronici florem et colorem similem habentibus, foliis nigrae Betae, aut potius Limonii, atrius virentibus, carnosis, aliquantum [orig: aliquantùm] hirsutis, crassis, venosis, Doreae similibus, amplexis pedales Doronici cauliculos binos, aut ternos; floribus radiatis Doronici, aut Calendulae, et concoloribus scite [orig: scitè] pectinatim confertis, et commissis foliolis, antequam pandantur, eleganti spectaculo, radice multis filamentis albidis sparsa in cespitem summum, Bellidis modo: sapore Mediae Consolidae, tantillum acrimoniae prodentis, aut Herbae Doreae, cuius etiam vires et quandam aromaticitatem aemulatur.

AUREA VIRGA Villanovani, Limonii, aut Costi hortensis folii, Doriae floribus, an Leucographis Plinii?

[note: Dodon. 108. ] NEC minus celebris haecapud vulnerarios Aurea Virga vocata, nec non multum similis superiori; sed multo [orig: multò] frequentior et notior, praesertim Germaniae, Franciae, Angliae, atque ceteris Septemtrionalibus nemorosis et saltuosis opacis, ubi multo [orig: multò] maxima copia. Caulem gracilem laevem, leniter rubentem, cubitalem et sesquicubitalem foliis ambientibus immum persicae latioribus, tenuibus, tantillum crenatis, Costi hortensis modo, multo [orig: multò] angustioribus, et reliquo cauli; qui multos in ramulos divisus visitur, floribus confer tim ornatos aureis Doriae, vel Consolidae Saracenicae, in pappos disparentibus: radice fusca fibrosa: superne [orig: supernè] rubella Costi hortensis. Conizae semine, viastringendo efficaci, sed siccando multo efficatiore, mirum [orig: mirùm] quantum [orig: quantùm] calculo exterendo laudata, atque sanguini sistendo ulceribus vulneribusque [orig: vulneribúsque] cogendis; eapropter persuasum nonnullis hodie Leucographin esse Plinii; qui tamen sibi notam non modo negat, sed ne lectam quidem apud quempiam auctorem, miratur; quum (inquit) adeo esset utilis. Et Virgae aureae nulla uspiam linearum vestigia insunt, quae nominis argumento respondeant: vires autem non tam ad sistendum sanguinem intro compertas habemus, quam ad alios affectus admirabilem experti sumus.

SOLIDAGO Sarracenica.

CLAUDERE iungereve [orig: iungeréve], aut conferruminare, vulneris labra, consolidare Barbari Chirurgi [note: Dodon. 107. ] dicunt, unde haec vocata Conso[?]da, cognomento Sarracenica; quod Turcae et Sarraceni opinionem magnae peritiae, in medicamentis vulneraris praesertim, essent apud Europoeos assequuti. Et sane [orig: sanè] haec est perquam [orig: perquàm] accommoda renibus, hepati, intestinisque [orig: intestinísque] ulceratis, atque dissolutis. Foris vero [orig: verò] nihilo setius ad vulnera utilissima. Iisdem ferme [orig: fermè] natalibus nemorosis, quibus Aurea Virga, sed magis udis et depressis, apud Septemtrionales: apud vero Meridionales, montosis udis, inter Valerianas silvestres fruticat, è radice pluribus et crassioribus fibris capillata, caulem rectum erigit, trium, aut quatuor cubitorum, rubellum, rotundum, cavum, secundum quem totum, folia Lysimachiae luteae, aut Amygdali longiora, parum quid crenata: summis alis et floribus palidis virgam Auream aemulantur

AQUATICA Plantago, foliis Betae, aut Plantaginis flore Galii albi, Est-ne LIMONIUM, aut potius ALISMA?

Germa. Wasser wegrich. Gallis. Plantain d'eave. Belgis. Water wegebre. An. Water plantaine.

QUISPIAM possit interpraetari dictum a(/lis1ma, quia in aquis nasceretur et iactaretur, siquidem a)/lis1mos etiam apud Dioscoridem Maris est allisio, atque iactatio, qualis vulgari aquaticae Plantagini contigit. Sed enim Recentiorum satagentia maluit quippiam divinare, quam [orig: quàm] quod certius erat sequi, aut tantisper retinere, dum quid melius obvium haberet. Itaque [orig: Itáque] aquatica Plantagine contempta intruserunt Bifolium, seu [orig: seù] Ophrin alii, alii vero [orig: verò] Limonium, nonnulli Saponar am; quidam Calceolum Mariae vocatum est, qui Epipactidem Hellebori foliis, ac non nemo Commentator, sed Musis plane iratis Botanicis, quae se uti nos quaeruntur delusas, quasi praestigiator quidam, visus aliquid (fastiditis ceterorum iudiciis) et reiecto Alismate suffecisse nihil tandem nisi mutam plantae umbram idest, picturam plantae indictae, nescitur cuius reliquit nobis hiantibus, atque aliquid saltem novi, si non veri audiendi avidis, repente se subduxit. Cui autem animo fuerit, hasce omnes stirpes de veris cunctis notis et accurata collatione expendere, nullam non pocul à Damasonii deliniatione literaria Dios, tum vero [orig: verò] et natura et facultate agendi abesse, praeterquam unam istam aquaticam Plantaginem vocatam, quae minus istis morosulis placet, quia forte [orig: fortè] Graeca litera nonnihil labis, aut hiatus perpessa est; veluti ubi steno/tera: id est, angu stiora folia habentur, idem potuit esse significatus, et voculae permutatio; cuiusmodi in Helenio, [note: Ut in fumaria. ] Meo, aliisque [orig: aliísque] non paucis. Quin locis aquaticis quorum indigenam facit hanc Plantaginem, nusquam gentium aliam videas plantam, quae quicquam fere [orig: ferè] aut vultus, aut virium expleat: vires si quidem perquam [orig: perquàm] congruunt ferme [orig: fermè] omnes, verum Galenus qui legisset, radices huius acres eoque [orig: eóque] aedemata discutere; suo more nonnihil Dioscorid. tacite [orig: tacitè] adversatur: de cetero vero [orig: verò] illi assentitur, seque [orig: séque] reliquarum facultatum, ut frangendi calculi periculum fecisse testa tur: eoque [orig: eóque] non acrimoniae, sed abstersioni calculi expulsionem acceptam fert, quae de radice verum [orig: verùm] esse experimento et ipsi scimus, equidem melius quam [orig: quàm] Plantaginis, cuius folia, et radices similes habet; quae conferuntur Helleboro: ac è foliis etiam quae klw/mena e)pi gh\r: id est, deorsum [orig: deorsùm] versus reflexa, uti huius non raro [orig: rarò] sunt, kau/lous2 leptous2 a)/plous2, aut ut quidam doctus legit kaulou(s2 a)s1uptas2, non a)plos2, sed aplous2, id est caules plurali nume ro, tenues seu [orig: seù] graciles, teneros, cubitum altos: Sic etiam sunt huius e)/xwr kefalia\ qu/rs1oeidhs2 habens Thyrsi specie capitula, cuiusmodi sane [orig: sanè] habet nondum [orig: nondùm] explicatis, egressisue [orig: egressísue] floribus, pusillos rotundos acinulos, Persicariae modo. Tandem a)nqh\ lepta kai\ leuka kai\ [note: Quidam ipoxr, racemosa capitula. ] Hores tenues, albidos, et pallentes adeo [orig: adeò] congruunt, ut vel hac nota nulli ignota esse debeat: quae in nullam ceterarum prorsum superius propositarum, conveniunt.

PISTANA Magonis, sive Plinii, SAGITTARIA aquatica: an Stoebe femina?

PERMULTIS haec amnibus ac leniter labentibus in Italia, Gallia, Germania, et Anglia; [note: Matheo. effigie. 1138. ] subter aquas è fundo vadoso radice multum capillosa, et prolixa, albida, nonnullis oblongis fibris crassis et bulbosis adnatis, pediculos praegrandes, triquetros viridantes glabros exserit: singulos singulo folio donatos triquetro, utrinque [orig: utrínque] pinnato, reductis lateribus inque [orig: inquè] mucronem deficientibus et prorsum harundinem cuspidatam effigiantibus, cauli sesquicubitali medio laevi cavo, molli ternae, aut quaternae pilulae echinatae Unedonis, aut Ricini non dissimilibus, aut Carcis, quibus affinis videtur: post [orig: póst] florum delapsum qui terna fetura prodeunt, totidemque [orig: totidémque] foliolis constant candidis, è medio pauca stamina emittentibus, Maio et Iunio in Anglia prope

Oxonium pone [orig: ponè] moenia, in amoenissimis illic [orig: illîc] residibus, sed lympidissimis aquis, etiam Londini ad arcis Regiae vallum, et in Tamesis crepidinibus palludosis gustu astringente sicco non ingrato.

SAGITTA Minor.

Varietas [note: Matheo. effigie. 1139. ] NON secus atquea quatica Plantago, interdummulto [orig: interdummultò] angustiora foliis et acutioribus visitur: sic haec reperitur alis acutioribus, longioribus, latioribusque [orig: latioribúsque] foliis, magis utrinque [orig: utrínque] exhaustis, acutioribus cuspidatis, tota ceterum minor.

BIFOLIUM NON EST ALISMA, videtur Ophris Plini:

ET haec quod esset foliis Plantagineis, locisque [orig: locísque] humentibus familiaris, opinionem Damasonii quibusdam fecit, aliis et quidem aptius Pliniana Ophris dicta fuit; non quia superciliis fucandis, aut lenocinio apta comperta hactenus sit, sed à binis utique [orig: utíque] foliis unde zuyblat, id est, Bifolium dici Germanis, ubi syluosis, in pratis, et udis frigidioribus plurima, caule rotundo glabro sesquipalmari, cuius ab imo duo sibi utrinque [orig: utrínque] unum ex adverso surriguntur folia Orchis, et Plantaginis aquaticae viridantia, et secundum longitudinem nervulis intexta; deinde à medio ferme [orig: fermè] summo tenus flores sunt, deinceps utrinque [orig: utrínque] gemina serie, ex pallido herbacei muscae, aut volucellae plumis exutae, non multum ab Orchii diversis; radice huc et illuc multis fibris sparsa, facultate nec astringente ut sit Damasonium, tametsi alia dote vulneribus et fracturis proficua sit, et Alisma et Ophrin aliquantum [orig: aliquantùm] adumbrent, neutra tamen asseri potest.

*mono/fullor, RECENTIORUM.

ORTV Bifolii folioque [orig: folióque] Plantagineo est, etiam Einbladt, sive unifolium Germanorum nulli opaco luco, vel nemori non occurrens, per Maium flosculos promit albidos, Galii et similiter odori, unde acinuli pallidi rotundi rubellis, dum maturuerint; gustu amaro et ingrato, sed facultate ad nervorum farctus eximia. Folium unumper initia in imo, deinde semine iam perfecto aliud se prodit folium minus in summo; utrumque [orig: utrúmque] Plan tagineum et nervulis donatum est, superne [orig: supernè] acutius et nonnihil ad volubilem accedentibus, cetera prorsum similia Lilio Convallio dicto, antiquis non memorata: transversim radix gracilis geniculata excurrit.

Recentiorum CALCEOLUS Mariae, siue [orig: siuè]

PRISCIS etiam praeterita videtur illa floris larva perquam [orig: perquàm] spectabilis [orig: spectabilís], etiam Plantagineis [note: Effigie. Dod. de flo: 77. ] foliis, aut Bifolii, quam nonnulli Alisma opinati sunt, vulgus Septentrionalium, Unzer brauwen schoen, vel papen schoen, id est, Virginis calceum, vel Sacerdotis crepidam vocitat, à floris effigie, quae quatuor constat foliolis dilute [orig: dilutè] purpurantibus et rubentibus, sui è medio promentibus utriculum quendam purpureum, intus vacuum rotundum Fuci, aut Asylonis cadaver, vel Unedonie caliculos florum nonnihil referens, sed superne [orig: supernè], aut latere uno patulum, instar crepidae ora patula, qua inseritur pes; foliis Plantaginis, aut Alismatis in longitudinem venosis; radice transversa, nec alte [orig: altè] depacta, nec multum fibrosa. In Helvetia Oenoponti finitimis Alpinis opacis habuimus.

a)rno\glws2a PLANTAGO latifolia laevis.

VELUTI Ophioglosson, Cynoglosson, sic Arnoglosson, quasi Agninam tu dicas liguam, vocarunt Plantaginem Graeci: ab omni memoria pervagatae notionis, ex utilitate et feracitate ubivis gentium pene [orig: penè] immensa, cuius varietates et nomenclaturas, foliorum magnitudo, et modus, diversas constituit.

MAIOR LATI-FOLIA.

QUAE namque [orig: námque] latifolia maiorue [orig: maiórue] Plantago, nulli negata reg ioni rotundioribus est so liis, et sui medio plenioribus, latioribus, humi accumbantibus, è radice lateratim fibrosa, candida, et in medio praecisa, sive mutilata; Morsus Diaboli ferme [orig: fermè] modo: floribus spicatis, caudicellas murium imitantibus, obscure [orig: obscurè] purpureis et pullis: Semine Portulacae pusillo, fusco, aut rubigineo.

PLANTAGO Incana.

CVI vero [orig: verò] folia incana superficie pubent, rigidiora, crassiora, inque [orig: inquè] ambitum humi nervulis magis exstantibus refracta: radix crassior, longior, minusque [orig: minúsque] fibrata, rectioribus, altioribus cauliculis, floribus brevioribus, sed magis sparsis et speciosis, albidis caudatis, Iunio et Iulio defluentibus.

PLANTAGO Rosea.

QUAEDAM autem voluptatis ergo [orig: ergò] in hortis Belgicis, et Anglis colitur merita; quae posteritati scripto, et icone innotescat: Ei omnia. Plantagini maioris similia, praeterquam [orig: praeterquàm] cauliculis summus, eleganti ambitu, multis foliolis sibi aequa serie mutuo in cumbentibus, atque sensim in fastigium coeuntibus, ubi quasi imbricatim, squamatimue [orig: squamatímue] sese decussantia folia, umbellam elegantem, quasi florem constituunt herhidum, uti in quadam specie Primulae Veris ferme [orig: fermè] cernere est. Semen è mediis foliorum interstitiis exilit, sed priori simile.

PLANTAGO Quinque Nervia, Lanceola,

QUINQVENERVIAM sive penta/neuror vocarunthanc, cuius folia nervuli quinni [note: Fusch, ico. 23. ] percurrunt; nonnullis raris per ambitum denticulis, angustiora, rigidiora reductio ra, utrinque [orig: utrínque] lateribus et mucronata, unde Lanceolam vocant Barbari. Radix, rotundior, brevior, pluribus capillamentis depacta, emittit iunceos angulosos cauliculos, floribus albidis stipatos, in glomerosis et brevioribus spicis. Sicciore est haec, et commendatiore dote ad vulnerarias potiones, unguenta, et hernias: nec minus ubique [orig: ubíque] obvia ceteris.

PLANTAGO Marina.

ALIAM Plantaginem putant, Marinam quandam herbulam, foliis crebribus angustis, [note: Dodo. Icon. 70. ] exilibus, Porraceis, tum colore, tum consistentia; Etsi saepe littoreis Norbonae, et Angliae visa et animadversa, nullidum [orig: nullídum] certo [orig: certò] quaenam sit asseverare licet; nulli tamen similior umbellis, quam [orig: quàm] Plantagini, aut Coronopo.

POTAMOGETON, sive Fontalis, et spicata.

[note: Effi. Ma. 1137 ] NON solum fluviorum est haec vicina, ut eius nomenclatura sonat, sed etiam alumna stagnantium lacustrium [orig: lacustriúm] ue [orig: úe] et torpentium aquarum, aut segnius labentium, earum superficiei strata, quasi humo viseretur, foliis Plantaginis aquaticae, aut Betae minoribus, aut Persicariae, duriusculis, nervosis, in [?]diculis à multis flexilibus geniculatis cauliculis caducis, quibus spicati insunt flores [?]tortae, aut Persicariae similes, obsoleta purpura Iunio et Iulio. Radice flexuoso anfractu excurrit è geniculis, multas propagans fibras, trans aquam fundo immersas, è quo alimentum sugit, ut in Malabatro statim dicetur [?] gustu astringente siccante.

Nostrate FOLIUM, MALABATRUM est.

NIHIL lubet aut licet asserere de Malabatro antiquorum, quando ex eorum monu mentis, Dioscorides prodidit sine radice innatare paludibus: cum tamen nullo uspiam angulo totius Indiae illius, quae nostrae aetati multo notior est, quam illis fuerit sua Graecia, comparuit hactenus istud folium, quod nec expressit satis Dioscorides: unde gemina haesitandi occasio, primum [orig: primùm] notumne [orig: notúmne] habuerit: deinde qui [orig: quî] possit fieri, ullum ut sit folium non modo sine caulis adminiculo, sed etiam sine radice, id est, sine ore: et tamen solitum sit filo traici, quia odorum, magnum, crassum, et humentis naturae: id eo solitum filo transui ad siccandum. Quare satius sit de illo fateri nos nescire quam de Priscis minus bene sentire, aut à nuperis parum gratiae inire. Illi namque adeo [orig: adeò] laxa notione rem signarunt, ut quid capias, nescias: et hi dum ut cumulo fidem faciant, auctoritates aceruant, plus porro [orig: porrò] quaerendum relinquunt, nosque inopes inter ignotas opes deserunt. Nam quid obstat quo [orig: quò] minus unum sit è tam multis, praesertim quatuor nobilioribus, illud Malabatrum imitantibus. Quod sit quidem verum, sed eius ortus et natales aliquantum depravate [orig: depravatè] tradantur, ut in Aegarico videre est. Quare id sane [orig: sanè] fuerit istud nostrate Ma labatrum, iamdiu Arabibus cognitum et hodie Italis medicis usu receptum, non modo quia in Malabar Indiae regione cognomine oritur, sed etiam quod propter eximias vires, plus proportionis habet cum plantis aquaticis, quam illa folia Cinnamomi, aut Caryophylli, quibus folium laurinum ferme [orig: fermè] est. At illud folium crassiusculum cuiusmodi Nympheae est: fibrae vero [orig: verò] secundum dorsi longitudinem ductae, cuiusmodi Potamogetoni, qui propter figurae et natalitium similitudinem, nonnullis inepte [orig: ineptè] folium putabatur: Nobis secus, cum huius folia apud Anguillaram et alios harum rerum consultissimos, non multis abhinc annis vidissemus, quibus adhuc haerebant lignei pedicelli: et quasi surculi è ramis effracti (quin potius integros ramos meminimus). Cinnamomi autem folio et Garyophyllis facies ferme [orig: fermè] eadem, nitidus laevor, aromaticus, suavissimusque odor. Temperamentum, crasis, modus et usus non ita disparia sunt, et halitum commendant omnia ut Dioscorides Malabatro attribuit, de quibus commodius alibi. Obicient literatores nobis Dioscoridis verba. FOLIUM AQUIS INNATANS SINE RADICE. An ullum folium, aut oriri, aut vivere sine radice, id est, sine ore, queat, quilibet novit: nam Lenticula, Semperuinum, et etiam Muha, seu Opontia, aut radicem habent, aut quippiam radicis loco. Quin et Lenticulae plantarum minimae, nec radicellae suae desunt, et illis subsunt quaedam terrae sordes et quisquiliae, quibus aluntur et fulciuntur.

genthanh\ GENTIANA maior.

Germ. Sentziam, Bitter Wrtz. Belgis et Ang. Gentiane et Felworte. Gall. Gentiane. Ita. Gentiana.

[note: Dod. 223. Fusc. ico. 111. ] USUS et celebritatis notissimae à Gentio rege Gentiana Illyrica, Helleboro albo foliis et natalibus adeo [orig: adeò] proxima, ut minus exercitatum eminus eludat: uti nos admodum invenes qui defessi et potaturi, cum in poculum vino plenum radicem Gentianae quam

ad lassitudinem discutiendam, et apetitum excitandum commendare audissemus. Huius loco Hellebori radicem similitudine foliorum hallucinati immisimus, at pene [orig: penè] periimus. Putredinis haec hostis infestissima, et veneni mors: Pesti adeo [orig: adeò] remedium praesens, ut non modo homini, sed etiam brutis incolumitatem tueatur: et amissam instauret, eoque [orig: eóque] solita Helvetia plebs istam cum flammula porcis, et olim Monachis propinare, ne anima in vivo cadavere puteret.

Non nisi in montosis quaerenda sponte exiens Gentiana, quae alioqui [orig: alióqui] repertu facilis: et frequens, planefronde [orig: planèfronde] et aspectu ante quam floreat, similis Plantaginis, viridantia, aut rubem tia folia, venosis striatum plicis exstantibus, è radice crassa pedem longa, intus flava, sapo re perquam amaro: caulem cubitalem, quem summo ornant flores, verticillati, lutei, obloagis Saponarie caliculis, Leucoii semine ruffius, exilius, nec medulosum.

Gentiana MINOR, CRUCIATA, recentiorum.

[note: Dod. 224. ] HANC DOCTI non pauci Gentianae speciem faciunt, facie et facultatibus ducti. Locis tamen non ita arduis, ac Gentiana, multa et passim oritur, uti prope [orig: propè] Basileam, et Maconium Burgundiae Gallicae, depressis collibus inter Chamaedrin exuberans. Huius tamen non flores lutei, sed caerulei diluti, radix vero [orig: verò] secundum longitudinem tripartito [orig: tripartitò] aut quadripartito [orig: quadripartitò] fissa, unde cruciatam putant, sed foliis potius crutiatim cauli incumbentibus, nominis etymon debetur.

PNEUMONANTE Cordi. Gentianae minoris species.

[note: Cordus. 162. ] CRUTIATAE similis aut eadem quae in pratis etiam montosis oritur, foliis angustioribus, minorib. flore caeruleo Calathi modo, radice fibrosa, neutiquam incisa: à Mathiolo graphice [orig: graphicé] descripta. In Pedemontanis pratis prope [orig: propè] Susani, et Rivoli multa [orig: multá].

GENTIANELLA CAMPANULAE FLORE purpureo, Helvetia.

DVAS vero [orig: verò] hic [orig: hîc] exhibemus, quia nondum descriptae tamen elegantes sut. Altera est radice exigua flavescente fibrosa, foliola conferta numerosa, imum cau lem ambiunt circinatin foliis Oleae, aut Plantaginis similia, minimae Gentianae colore et modo. Cauliculo vix palmum alto, foliis ferme [orig: fermè] exuto, nisi proxime [orig: proximè] florem: ubi minuta bina ternave [orig: ternáve] visuntur. Purpurascit calathus figura et magnitudine, et colore Violae Marianae, valdequam [orig: valdèquam] amara. In Patavinis collibus et declivibus, ubi viperae capi solitae sunt etiamque in Helvetia.

GENTIANA minima.

MINIMA quae omnium speciosissima in montibus arduis fruticat, Centaurii minoris modo, quem utcumque refert, plurima in celsis verticibus montium qui Dannubio in

Septentrionem, Orientalem, et Athesi rapido in Italiam praecipitante originem dant; prope lacustres voragines, et montem Nicolai, pusilla tota, palmo procerior, foliolis, et radice Centaurei minoris, multo [orig: multò] minoribus, et modo, ex internodiis geminatim oriuntur: et cauliculos exiles stipant; partim ab imo, partimque [orig: partímque] medio exortos, quorum summis caliculus folliaceus Caryophylleae forma, et flosculus caeruleus, caelesti atque incomparabili purpura. Amarissima et haec, vulne ribus commendata, et idcirco consensu cursorum Gentianella dicta, nobis alioqui [orig: alióqui] Centaureo minori, aut eadem, aut aemula.

e)lle/boros leuko\s2. HELLEBORUM ALBUM, sive Veratrum.

Germa. Weiß Nieswurtz. Gallis. Helleboire blanc. Hisp. Yerua de baleste. Italis. Helleboro bianco. Belgis. Wit Niescrupt.

UDA MONTIUM Alpiumque [orig: Alpiúmque] iuga, huius sunt foeracissima, praesertim quae frigidissima, celsa, et pratensia, quibus Gentiana maior gaudet; uti alibi Hellebori stipatu et convictu, cui adeo similis folia eminus intuenti, ut non raro [orig: rarò] oculis illudat: praesertim cum aestate cetero prorsum gramine arefacto, vel manso, utrique [orig: utríque] pecus prae amarore (puta) parcat. Radix quamplurimis sparsa humi fibris, quae superne [orig: supernè] medio quasi trunco, vel nodulo collectae sunt, non absimiles Plantaginis, sed maiores, cui etiam folia multum accedunt; tametsi maiora, rigidiora, striatisque [orig: striatísque] secundum longitudinem liris acutioribus, et media coesia eunte linea, mutuo [orig: mutuò] implexu, quasi tunicae convoluta, humi strata, partimque [orig: partímque] amplexa caulem concavum, glabrum succulentum bipedalem, è cuius medio, summo tenus, alternis pediculis surrecti florum thyrsi hapsive [orig: hapsíve], Botrys modo, racemosis floribus onusti, colore albicante visuntur. Quibusdam in hortis Belgicis videre est, floribus purpureis: Maximi atque certissimi usus, herba universae Europae satis nota, vulgo Veraire.

EPIPACTIS, sive HELLEBORINE.

NON inde quia similis foret Helleboro videtur Epipactis dicta Helleborinae, sed propterea quod Helleboris misceretur, et iisdem locis nasceretur, foretque [orig: forétque] quasi frenum impraessioni vehementissimae pharmaci Helleborati: eoque [orig: eóque] Dioscorides ad venenata commendat, iecorique [orig: iecoríque] amicam ait: neque [orig: néque] utri Helleboro similem fecerit constat, imo ne fecisse quidem, non magis quam de neutra Sesamoide. Eapropter quid hic [orig: hîc] Commentator harioletur, qui volet videat, et rideat. Eius nos commentitiam Helleborinem, quam è Tragio mutuatus fuit, nec talem esse docuit, commodiori loco ponemus.

Nec alia de re Helleborinae vocata fuit, quam [orig: quàm] quod illius semine Hellebori albo addito vomitus commodius cieretur, uti de verbis Theophrasti liquet Libr. 9 Capit undecimo, ubi Helleborinem istius commodi vocat herbulam, unde nonnulli nostratem Herniariam [note: Herniaria. Mi legrana Cento grana. ] autumabant. Semen cuius, sucus, et folia, hepatis obstructioni et renum lapillis, magna dote pollet: quin si quid huc facit, minus comperta qualitate sternutamenta ciet foliorum pollen. Quod fieri potuit, ut mixto cum Helleboro fuerit stimuli vice ad facultatem proritandam: quemadmodum proditum est, antiquos solitos miscere salem et acetum, quo celerius exigeretur Helleborus.

EPIPACTIS, Duplex Recentiorum, sive HELLEBORINE.

AT Recentiores nominis sono illecti, putarunt herbulam Helleboro facie similem interpretandum, eoque [orig: eóque] duplicem utrique [orig: utríque] nimirum albo, et nigro Helleboro suam affinxerunt: qui si quam praecipites ad asserendum, tam seduli ad investigandum fuissent, habuissent ex Theophrast. quo se ab errore vindicassent: Is quippe Lib 9. Cap. 11. huius semen Helleborismis propotisinisque [orig: propotisinísque] addi solitum ait, quasi calcar futurum vomitorio me dicamento, vocatque [orig: vocátque] her bulam bota/nior, quare uti dudum monuimus: Helleborine quasi veratrulum, non perinde ut Cardamine à Cardamo simili, dicta fuit, sed Epithymum, et Sesamoidem, non propter similitudinem, sed propter usum, Helleborum vocitarunt prisci. Et Senensis arbiter, decernit nobis Epipactidem pictam, nec descriptam; ut solet innumeris locis, utpote aliunde mutuatus, nec stirpem conspicatus: at sicubi fuerit nactus brassicas aut urticas describendas, vel alienas invaserit deliniationes, enecat verbis, aut Crambe re cocta. Sed rariores, et cognitu digniores, pictori mandat; et ilico elogio illo centies inculcato addit, Est similis prorsus nullis reclamantibus notis: subditque [orig: subdítque] non ad nostram cognitionem, sed ad sui ostentationem, non quidem se scire num Helleborine sit; sed tamen Epipactida esse: ridicule [orig: ridiculè] perinde ac si dicat quis, incertum esse num sit Helleborum, sed tamen certum esse Veratrum. Quin etsi quis largiatur illud, nimirum propter similitudinem superius collatam, Dios. intellectum fuisse Helleborum, quis divinabit? cum ne [orig: nè] nunc qui dem uti docuimus, Hellebori nigri usquequaque [orig: usquequáque] descriptio congruat. Verum [orig: Verùm] noe quo consulamus cognitionis avidis utramque [orig: utrámque] recentiorum subdemus, albo affinem hic [orig: hîc], alteram commodius nigro Helleboro inferius.

HELLEBORINE sive EPIPACTIS. Recentiorum et Belgarum.

[note: Dod. Hist 235. ] MULLO propius saltem facie ad album Helleborum accedit, quae Galliae, Belgiaeque locis, nemorosis, umbrosis, provenit: caulem rectum, pedalem, involutum Arnoglossi, vel albi Hellebori foliis angustioribus, floribus summum convestientibus, albidis, vel purpura obsoleta, medio pertusis, notisque [orig: notísque] partim luteis, partimque [orig: partímque] coccineis distinctis, cuiusmodi in Digitali interiore, quam [orig: quàm] etiam repraesentat. In siliquis semen pusillum Digitalis: Radice quam [orig: quàm] Hellebori albi fibris paucioribus, varie [orig: variè] vagantibus, nigricantibus, duro libro, et amaro.

NARDUS CELTICA, Saliunca.

ITIDEM montosis iisdem ferme [orig: fermè] Gaudet Celtica, aut potius hodie nuncupanda Lygustica Nardus, nec Gentianellis admodum absimilis folii aromaticitate, ipsoque [orig: ipsóque] ha bitu, quam SELLIGA, vallesii vernacule [orig: vernaculè] quasi Saliun cam dicunt: nec dubium quin sit ea, quam Maronis versus innuunt: Puniceis humilis quantum [orig: quantùm] Saliunca rosetis, Iudicio nostro, tantum tibi cedit Amyntas. Pusilla namque [orig: námque] herbula, aliquantum proserpens, deinde se surrigens, cauliculo palmum et sesquipalmum alto, ad quem imum folia cespites summos conflant, exigua tenuia Gnaphalii montani, aut Gentianellae minimae, pallida et sublutea, inferne [orig: infernè] angusta, qua [orig: quà] radicis cervicis squarosae, aut squamulis tuniceis obsitae, spicatim digestae innituntur; subterque [orig: subtérque] multae fibrae, fuscae, villosaeque propagines Asari odore, et modo in terram sparguntur: acri, amaricante, aromatico Spicam Nardi spirante: in Genuensibus, Lyguriaeque Alpinis sterilibus, non procul Savona urbe, unde Genuam lucelli causa ferunt Coloni.

CELTICA Altera.

MULTO elegantior, nec parum similior Gentianae Cruciatae foliis, alia nobis reperta est prope Coenobium quoddam, inter Dei viridarium et Calcaris montes, inagro Narbonensi, magni et vulgati nominis. Radice est Valerianae maioris, paulo [orig: paulò] minore, geniculis Doroni ci modo distincta, humi strata, acri sapore, erodente, aromatico et amaro, Nardi aemulo, foliis Saponariae vulga ris flaccidis, ex flavo pallescentibus, senis, septennisue [orig: septennísue], Gentianellae adeo [orig: adeò] cognatis, ut primo intuitu eandem putes. Caulis cum [orig: cùm] maximus cubitum altus, mediocris sesquipalmum: flore radiato, aureo, Buphthalmi aemulo. Hanc Rondelletius Nardi Gallicae speciem esse coniectabat: tunc temporis cum [orig: cùm] Coenobium forte [orig: fortè] esset nobis hospitium in illis desitis locis, cuidam è lignipedum Canonicorum dyssuria laboranti, et nostram opem obnixe [orig: obnixè] poscenti, potiunculam ex huius Meique radicum decocto patandam iussimus, urinaeque copiam elicuimus.

HIRCULUS.

RARIOR multo [orig: multò] Hirculus, quem numquam nobis recens visum fatemur, et lubenter assentimur, gratiamque habemus de illius assertione, stirpium exoticarum peritissimo, Carolo Clusio, qui hunc nactus inter Spicae Celticae fasciculos, posteritati scite [orig: scitè] patesecit, in suis è Garcia Lusitano Medico versionibus.

SAPONARIA vulg. foliis Plantagineis, aut Gentianae, floribus OCIMOIDIS non est S TRUTHIUM DIOSC. SIVE ARAB. CONDISI, de quo in Hippophaste, et Hippo:

QUAMVIS permultae plantae etiamnum [orig: etiámnum] Struthia vocari queant, à facultate usuque [orig: usúque] Lanae proluendae, et candidae faciendae, quod strousqi/ces1qai Graeci dicebant: tamen nostram Saponariam non esse Antiquorum Struthium Theophrasti verba monent: esse quippe esculentum caulem, lanuginosum, et ferulaceum, nasci ubique Asiae praesertim, spon te [orig: tè] et cultam, saxosis et asperis, spinosam folio Oleae inodoram, semine nullo: radice magna, quae conditur ad proluendas, curandas, et emaculandas lanas: Deinde quia numquam inole vit, aut certe [orig: certè] iandiu exolevit consuetudo apud nostrates fullones, lanas radice aut succo her barum curandi, nescituriam quodnam illud fuerit strou/qior. Et sedula plebecula lotorum apud Belgas hodie, non herbis aut sucis, sed Sapone, Lanae primum carminatae, Oleoque [orig: Oleóque], aut Butyro delibutae, candorem niveum, et sericeam mollitiem conciliat. Nonnulli coniectant hodie Ocimoidem illam. quam Papaver spumeum etiam dictitant, quia sit foliis Oleae, esse Struthium: verum [orig: verùm] abest à facultatibus, et plurimum [orig: plurimùm] discrepat reliquis indiciis. Haec vero [orig: verò] volgi Saponaria, quasi quis dicat lotricem, aut purgatricem, tametsi nitrosum extergentemue [orig: extergentémue] pressu remittat sucum, emundandis pannis aptum, tamen non in asperis aut squalidis, sed secus [orig: secùs] herbidas amnium convalles, et depressos apricorum udorum margines fruticat: multis virgis crebro [orig: crebrò] geniculatis, teretibus, gracilibus, cubitum, sesquicubitum surrectis, multis binis è geniculis stipantibus, soliisque venosis, crassis, pinguibus, Gentianae cruciatae dictae, aut Plantaginis, horsum reflexis, speciosis florum oblongis caliculis Lychnidis, aut floris Constantinopolitani obsolete [orig: obsoletè] purpurantibus, et albidis staminulis egressis inter quina florum foliola: radicibus multum [orig: multùm] divisis, et sparsis, diu durantibus, quando in hortis colitur Regionum Septentrionalium, ubi non perinde spon te [orig: tè] obvia sit. Non igitur sit Arabum Condisi, si non sit Graecorum Struthium: quia haec duo nomina, eandem designant plantam.

PERSICARIA Hydropiper sive aquatile PIPER urens.

PEREGRINA voce Piperis cum vernacula apud Graecos u\dwr, conflatum nomen [note: Dod. ice. ] Hydropiperi fuit, seu tu dicas aquarum Piper: provenit etenim ubique scrobibus aquae stillantibus in herbidis udis, caulibus innumerosis, inque ramulos dimsis, Persici fronde nigricante ex virore: è geniculis sinuque [orig: sinúque] foliorum et alarum flores Iunio, et Augnsto permulti, albidi et purpurascentes, caudatis spicis, racemosis Bistortae, aut Potamogetonis, radicibus plurimum fibrosis: semen subnigricans, latiusculum, minutum acre Sinapi, aut Pi peris sapore, ubique notissimum: Gallis Culraige vocatum, ut cuius folia quae quis podici (honos sit auribus) abstergendi causa affricuerit, inurant rabiem clunibus, sive ut loquuntur Legulei, culo. Unam hanc Parascelus ille ter maximus, per aquam frigidam traiectam, quibuslibet ulcerum lancinationibus, et laniationibus remedio summo caelitus [orig: caelitùs] parato fore affirmat: Cui cum fidem habuisset nuper quidam amicus, dicebat illum Apollonii Thianaei apud Philostratum filomu/qu/ar, aut potius filomu/qai=ar furatum fuisse.

PERSICARIA mitis.

[note: Dod. ico. de flor. 269. ] ALTERA Dioscoridi, ut verisimile fit praeterita, tantopere [orig: tantópere] huic effigie, loco habituque [orig: habitúque] toto convenit, ut neutram ab altera queas discernere, nisi sapore: qui plane [orig: planè] facit, ut diver sae sint, nec eaedem plane [orig: planè] putentur: est namque is frigidus, siccus, et nonnihil acidus: in folii su perficie media nonnullae maculae conspiciuntur nigrae.

CAPSICUM ka/yikor Actuarii, sive Caninum Zingiber Auicennae, Calecutium Recentiorib.

[note: Effi. Dod. 441. et 442. ] COEPIT nostra memoria ista perpulchra planta adferri ex Goa, et Calecutiis oris in Europam, ubi Piperis vicem explet, et voluptati in hortis, pensilibusque [orig: pensilibúsque] vasis apud Gal los, et Germanos est spectatori triplicis differentiae, non tamen admodum magni discrimi nis, nisi fructu. Est enim caule quadrangulo, pedali, sesquipedali, fusco, sparso, folia in pedicellis habente Solani, aut Persicariae, aut Amomi Pliniani: nigrioribus, acutioribus, floribus candidis, pusillis, Solani, vel Vincae Pervincae, exiguis foliolis, quorum centrum tenet, asteriscus, herbidus, exiguus: deinde siliqua succrescit nitido virore et laevore, per maturitatem rubidae et miniatae, purpureae, oblonga, mucronata, crassiora, coriacea, cui insunt multa granula lata, compressa, ex luteo pallida: Iuscula, et condimenta colore croceo, et gustu Pipereo commendat.

Varietas. Vaginulis non disparibus siliquosis, sed minus crassis, longioribus accutioribusque [orig: accutioribúsque] rostris, eandem plane [orig: planè], tamen iisdem in vasis alunt hanc. Interdum et multo [orig: multò] breviores, rotundas, turbinatas, eodem semine praegnantes, Augusto et Septembri maturat siliquas.

BALSAMINA femina, Persicifolia.

ASCIVIT haec peregrina vulneraria credita, eandem quam Balsamine Cucumerina nomenclationem, propter easdem facultates, et fructum nonnihil similem. Alioqui [orig: Alióqui] stipites crassi, turgentesque [orig: turgentésque] succo, Mercurialis habitiores sunt, folia et facies admodum Persicariam utramuis [orig: utrámuis] referunt, quare etiam hanc Persicariam nonnulli dicunt: tametsi non minus propter vires consimiles et vulnerarias, quales in Persicaria recentiores agnoverunt, dicta putari possit. Flores subter folia per intervalla penduli, purpurei, diluti, incaerulum vergentis, Delphinii Consolidae effigie [orig: effigíe] caudatae, vel Noli me tangere vocatae, quae etiam multum [orig: multùm] huic [orig: huîc] similis: pusilli fru ctus penduli, etiam sunt Augusto nuclei Pruni utrinque

acuminati sim ilitudine, primum viridante, deinde luteolo, et foris scabro dehiscente, per maturitatem se men Erui, aut Rapi elidente vix digitis summis tacto, ritu Noli me tangere herbae.

PERSICARIA Silicosa, sive Noli me tangere.

INDIGENA haec montium colliumque [orig: colliúmque] asperiorum Germaniae, et Galliae Sabaudae, quam Belgae alunt frequens, vocantque ut Germani Sprinck kraut, quasi eruptricem sive salientem, aut subsilientem herbam, propter siliquam, quae teres, gracilis, longa, pendula Chelidonii, semina parva, rotunda, Balsaminae fe minae claudit, quibus turget, simul ac tantillum [orig: tantillùm] tangitur in vultum proximi cuiusque [orig: cuiúsque], quasi impetu vindicabunda, et se tangi quaeribunda excludit. Idcirco Nolime tangere, vulgus herbariorum vocat, qua nota et nomine notissima iamdiu. Folia, faciesque [orig: faciésque] et virgulta Balsaminem, Mercurialem, et Amaranthum exprimunt: quare cavendum ne quis Mercurialem putet, eamque [orig: eámque] in usus eosdem legat, ut nonnulli hallucinati fecerunt: quippe venenatam quidam autumant, praestareque [orig: praestaréque] exploratis, quam incerta hacuti monent. Tametsi alios ad effectus merito [orig: meritò] laudent.

RAPHANUS Syl: Officinis Francis, et Belgis. LEPIDIUM Aeginetae, foliis quam [orig: quàm] Laurimaio ribus, floribus, racemosis Galy albi.

Lepidium Peperitis. Gal. Passerage. Ang. Dittammer. Germ. Pfefferkraut. Belg. Pepercrupt.

QUAM potuimus apte [orig: aptè] ab altero Pauli ex Dioscoride Lepidio minore, sive Cardamantice [note: Effigi. Matheo. 609. ] discrevimus istud pagina 77. ostendimusque [orig: ostendimúsque] multo [orig: multò] urentius esse, et efficacius illo Democratis carminibus celebri. Perquam notum est istud regionibus calidis, et frigidis, ut Norbonae, Belgio, et Angliae, ad declivia riparum fruticare solitum, plebeculaeque Raphanus syl. et Passerage vocatum, id est, extrema rabies, propter feruorem igneum, qui etiam testatur hanc legitimum Lepidium: foliis namque [orig: námque] Laurinis. latioribus tantil lum [orig: lùm] crenatis, ex pallido virentibus, Hyoscyami quadantenus lutei, aut Costi hortensis, in flexilibus, ramosis virgis, cubitum et sesquicubitum altis: flores albidos muscosos, Iunio et Iulio edentibus, semenque [orig: seménque] pusillum: perreptat subter humum radix, et quotannis nova pullulatione se reparat, ad ischiadicum dolorem efficacissima tusa, et axungia excepta.

Crassa radice, RAPHANUS RUSTICANUS, Lapathii folio, videtur MOLYBDENA Plinii.

POTEST HYDROPIPER dici etiam haec, aquaticis, et substillis pratensibus fruticans, quam multi Lepidium Pauli, et Plinii dixerunt: ut cui sint solia latiora, circinata, serrata, longioraque [orig: longioráque] Laurinis, et rigidiora, viciniora tamen

Hippolapatho, à radice crassa longa, acrique [orig: acríque] tusa vescendo in condimentis Sinapi sapore. Floribus albidis, Sinapi aut Brassicae minoribus, in ramulis, secundum quos haerent siliqvulae Erisimi, aut Rhaphani, cum quo similitudinem quandam habet, eoque [orig: eóque] vocatus fuit Raphanus rusticanus à Plebecula.

DENT ARIA, vel Dentillaria RONDELLETII, et Norbonensium, AEGINETAE LEPIDIUM itidem putatum.

NEC abs re Lepidium quoppiam fecerunt perelegantem istam plantam, Norbonenses praeceptores nostri. Fruticat ea passim in Romano, et Monspelliaco agro prope saepes et sata, radice longiuscula, caule bicubitali, turionibus multifida, folia ima maioria cauli Isatidis, Drabaeue [orig: Drabaeúe] ritu incumbentia, pusillae violae modo. Floribus purpureis, dilutis, extremo caulis ambitui confertim aggestis, quibus defluentibus, semina gemmeis, et vilosis hirsutis, et aliquam tum tenacibus pericarpiis includuntur nigra, acri universa planta gustu, et urentis facultatis, qua tantopere [orig: tantôpere] pollet, ut etiam volae manui vibicem callumue [orig: callúmue] inurat furvum, aut plumbeum, unde viros Doctos in opinionem duxit Molibdenam esse Plinii, aut Lepidium Aeginetae. Dentillariam, aut potius Dentariam vulgus studiosorum putabat vocatam à Ron delletio, qui ut Pyrethris, aut similibus urentibus utebatur, ad rabidum dentium cruciatum placandum; etiamque [orig: etiámque] in Balneis filius Regis Sapor.

HORTORUM Costus Cassiani Bassi, Menthae folio, aut Lepidii.

Germ. Frauwenkraut id est, Herba D. Mariae. Gal. Coq. Belgi. Balseme, id est, Balsamum.

Offic. Mentha Gracae, et Sarracenica.

SCIMUS, et hanc quod [orig: quòd] fervido esset Costi, aut Lepidii gustu, à nonnullis Recentiorum [note: Dodo. 175. ] Lepidium putatam, quam Mentham Graecam Pharmacopoei, et Sarracenicam quidam è libro pe/ri dunamew=r dicunt utrique [orig: utríque] non absque plausibili coniectura: Est enim foliis Lauri, sed interdum maioribus, serratis, viridibus, pallentibus, molliusculis, radice fibrosa, inflexa, et summo cespite sparsa, caule cubitali, floribus luteis Tanaceti: hor tis familiaris, et nota conspicua amaritudine, feruoretamen non superioribus inferior. Vulnerariam cursores Chirurgi, et mulierculae citissimae opis experimuntur: eoque [orig: eóque] Baume apud Gallos, id est, Balsamum vocitant.

BULBOSA folliata, Officinarum BOLBANAC, LUNARIA Graeca Recentiorum, non est ARMORACIA, sive syl. RAPHANUS Dioscori. aut THLASPI lati-folium Cratevae: ut è pagina 75. liquet.

[note: Dod. de flor. 26. ] CUM haec in Alpinis, Galloprovinciae conterminisque Pedemontii oriatur, apud Flandros vero [orig: verò] Francos et Anglos tantum hortis colatur, rectius videntur Bolbanac dixisse Barbari, à radicibus bulbosis, esculentis, oblongis, crassis, longius porrectis, porosis qua dantenus Asphodeli, aut Poeoniae, sed minus protuberantibus, quam Graecam Lunariam, aut Violam latifoliam nuperi quidam. Erutam enim è montibus Alpinis Galloproninciae et Pedemontii conterminis scimus, et indidem forte [orig: fortè] coli in Flandria, Francia, et Anglia, radicibus exilioribus, flaccidioribus minusque protuberantibus, sed similibus et sparsis Asphodeli Lutei, aut Leucacanthae Monspelliacae, albidis prorsus carnosis, caules teretes, ramis multis donatos, foliaque [orig: foliáque] pauca promentibus, oblonga, latiora multo [orig: multò] quam Violae Matronalis, virentia, in ambitu parum crenata, floribus, primo, Vere, Dentillariae aut Violae al bae purpureis, et subcaeruleis, post quae orbes siliquosi, aut folliacei oriuntur, ex triplici quasi membranula compacti, pellucidi, semina quaterna aut quina complexi, media nempe [orig: nempè] dissepiente, candida cuticula sericea ipsa Lentis effigie semina, non secus atque in Alysso cernitur, unde PENNINCK Brabanti, id est, nummi florem vocant, et quidam Lunariam. Calido, acrique [orig: acríque] gustu est, praesertim semine, sed tamen radices acetariis, ut Rapuntia, manduntur, nec perinde sunt acres, ut Cratevae Thlaspi radices traduntur.

Varietas. Non diu est cum aliam vidimus siccam, huic non ita diversam, duntaxat tota minor est, et Hieme perennis viret, durioribus caulibus, brevioribus, floribus dilutioribus, foliis aliquot non disparibus, radice rediuiva.

MATRONALIS Viola, aut Damascena.

Bel. Damas blommen [?] winter violen, id est, Hibernae viola. Gal. Violes de Damas et Giroffles des Dames, id est, Matronalis viola.

NEC consultius faciunt, qui istam similem illis plantam, Matinam violam, Damascenam, [note: Dod. de flor. 240 ] et exoticam vocitant, cum in Nitiobrigum montosis et Veganiis syluosis, etiamque Angliae in pratis fruticet, unde horti habuerunt: è radice fibrosa, densa, ampla foliis est Drabae, aut Erucae, minus laciniosis, nigris, crebribus, ab imo caules rectos, cubitales et sesquicubitales ambientibus Aprili, Maio, et Iunio, florum caliculos multos ex candido purpureos, et rubellos edentibus Saponariae aut Dentariae: corniculi siliquarum Syna pi sunt, ubi semen acre, fuscum, aut ruffescens, et Erucam, Thlaspi, aut Rapuntium gustu tota sapit, quibus idcirco affinis natura [orig: naturâ] putatur.

MEDIUM, an sit MARIANAVIOLA?

MINUS mirum etiamnunc [orig: etiámnunc] Medium esse nullius aut ambiguae lectionis, cum codices et [note: Effig. Hist. 129. ] auctores fuerint valde variae lectionis. Qui namque cum vulgatis Dioscoridis codicibus, et Plinianis, Iridis folia legebant, superioribus illam maritimam Itidem, cuius ut novae mentionem in Meo fecimus, et iconem, plenamque descriptionem in Iride dedimus, statuebant: inter quos praeceptor, et D. Assatius, Callotus, atque Dioscorides Barallius Monspellienses. Sed nonnullae notae magnitudinis et figurae, potius quam virium, refragari visa sunt. At candidissimus Gesnerus, et deinde Italorum doctissimi nonnulli, qui aliis in codicibus, et hos secutis Graecis auctoribus Seridis folia haberent, iam plusquam octenium abhinc monebant nos, Violam MARIANAM dictam, vulgatissimam plantam, quam tamen postremo sibi notam seruitor Commentator Cortusii optimi munere gratulatur, Medium, ut si quae alia planta referre, quorum lectioni et sententiae nos eo lubentius assentiebamur, quia Iridis silvestris nullius meminerit Dioscorides, necsyluestris folia à sativa, nisi magnitudine diversa sint, nonnullique Theophrastum negasse ullam Syluestrem Iridem extare Matthiolus scribant. Seridis vero [orig: verò] Silvestris metipse atque Dioscorides meminerint. Violae autem Marianae, et Mariae dictae à Belgis (qui muneri elegantiae florum causa, primi dederunt Mariae Hungaricae viragini illi Heroinae bellicis fascinoribus, et incendiis nobilitatae) nostra etiam memoria, cultu hortensi florum calathis longe [orig: longè] speciosissimis tantam mag

nitudinem assequuntur, ut instar calycis aut poculi poturis voluptatis causa, vinum contineant. Sunt namque nolae oblongae effigie, nonnullis laciniosis crenis, caerula hilari interdum purpu rascente, interdum dilutiore, et candicante, emergentibus ab imo calyce, quibus reflex is, aut elapsis in utriculi, et florum basi Rapuntio, aut Trachelio assimili clauduntur: triquetra numero sa semina Acetosae, colore, et parilitate. Bicubitales caules toti, et alae hirsutae, et hirtae ab imo folia habent longiora, latiora, tunicis hirsuta, rigida minus quam Licopsis, aut Pulmonaria vulgaris Intibi seu Seridi domesticae potius quam Silvestris, quae laciniosa est. Radix autem candida, tenera, esculenta palmum longa Rapuntii similitudine, uti semen et flores sed duplo maior, nec gustu multum dispari: siquidem in acetariis Rapuntii modo esitavimus verna quadragena Belgiae praesertim, et Coventriae Angliae, ubi etiam in Syluosis quam plurimis enata, sed minor et strigosior, eo [orig: eò] postea incrementi progreditur, cultu in hortis passim, ut longe [orig: longè] maior adultior, suaviorque edendo sit. Calidioribus Italiae, et Galliae inferiori infrequens, magis figura ad Medium quam facultatibus alludit, siquidem dulcis acriuscula minime astringens percipitur.

*epimh\idor. EPIMEDIUM. an Epipetron et Epimetron Plin?

AEQUE arduum statuere Epimedium quaenam sit Planta, et an hodie [orig: hodiè] nostro orbi Europaeo cognita. Quippe perpaucae sunt plantae caule donatae, quin flores, aut quaedam eorum ru dimenta aedant, uti Filix, Ficus arbor, et alia nonnulla. Qua de nota si in hisce regionibus nasceretur, facile [orig: facilè] cognosceretur Epimedium quod sus picamur, esse Epipetrum, ut Plinius legisse videtur Theophrasto memoratum libro 7. capite octavo [note: Et una cum fru ctu, florum spem prodigere. ] (non ut vulgo legunt Epimetrum.) Siqui dem saxis, et petris innasci affirmat Dioscorides. Cui si idem usu venit hic [orig: hîc] atque in Bechio, Dictammo, Onosmate, forte [orig: fortè] et Cynoglosso, iam facilius accedemus peritiorum Herbariorum sententiae, quam non semel super Epimedio (atque de hac ele [note: Epipetrum. ] ganti, et nova quam pictam damus planta) rogavi mus. Antequam in foenicetiis inter cremia enatam sponte, non procul Pistoia, in Florentina prae fectura vidissemus, virentem dono acceperamus à Ioanne Pomello Veneto Pharmacopoeo non vulgaris peritiae, ad Buccentoris symbolum, qui in hortis colebat, et alicunde è proximis Vincentiae, aut Patavii agris habuerat. Hac etiam nos donavit clarissimus Bononiensis Doctor, et professor medicus Caesar Odonus. Viticulis est quasi iunceis, non crassis, sed nitidis, albidis, prolixioribus, tenellis cubiti, et sesquicubiti exilibus nutantibus, sparsis per summa singuli in ternos, quasi pediculos divisis, in quibus summis quasi in alis multo [orig: multò] tenerioribus ternis pedicellis, terna insunt folia, id est novem, aut decem mag nitudine, colore, levore Hederaceo, sed teneriora, ad Theophrasti Libanotidem accedentia, aversa parte glauca vel albicantia, et extrema ora nonnullis denticellis spinosis serratim exstantibus: radicem non vidimus, sed ab iisdem auditione accepimus: iam tum defloruisse semenque amisisse, viroso odore: et prolixis ambagibus radicem incurvari atque in latera diffundi, subastringentis, et siccantis gustus esse: etiam nunc postremum [orig: postremùm] dum literis mandaremus nobis gustantibus folia multum amara, gustu ferme [orig: fermè] Chamaeleae percipiebantur, per quam rara nec nobis uspiam, praeterquam in Italia visa.

*traah/lior. TRACHELIUM, sive Cervicaria et Vvularia.

[note: Effi. Dod. 127. ] DVAE sunt praeterea quae non parum foliis, et qualitatibus illas designant, veteribus indictae, nostra memoria nuncupatae Trachelium, Germanis, Halzkrave, sive Cervicariae, àcervicibus collique partibus vicinis, internis et externis, quibus tumefactis, et ulceratis multum opitulantur: unde Vvularia ab vvula etiam dicitur. Maiori harum folia sunt quadantenus Bolbonac aut Urticae, Hispida, rigida, latiora, ad Imum, superne [orig: supernè] acuta et ambitu crenata, Urticae habitu et superficie: floribus albidis, plurimum [orig: plurimùm] caeruleis Violae Marianae minoribus: radice alba tenera Rapunculi in acetariis apta ieiunio Verno praesertim.

TRACHELIUM, minus.

[note: Effig. Dod. 127. ] MIMORI CERVICARIAE, iidem natales squalidorum marginum, et Montium Pra torum Germaniae, et Angliae Occiduae sunt: Caules breviores, folia item aspera Rapuntii aut Saluiae, pilosa, flores densi pulcelli superioris sunt, Rapuntii sapore, primoque [orig: primóque] vere acetariis etiam adduntur.

Varietas. Quandoque [orig: Quandóque] in Maritimis, et clivosis aridis quaedam non absimilis, Cervicariae maioris foliis, leviora minus rigida, aut ambitu dentata, in brevioribus cauliculis, quibus subsunt radices latius vagantes albidae, Flores Iunio et Iulio, nolis pusillis purpurae languidae.

Nostrates CAMP ANUL AE duae hortenses, Persicifoliae lacticinosae, flore volubilis, an IASIONE Theoph?

[note: Effi. Dod. 130. ] OBLONGA, angusta, et obscure [orig: obscurè], virentia folia, imum caulem cubitalem, atque radicem stipantia sunt caules recti in longitudinem striati in quibus totis insunt florum calathi, vel nolae Caeruleae, albide, caeruleis etiam vel albis explicantibus sese nonnullis staminibus, ambitu constantes et quasi unico folio, sexangulo, idcirco putatur merito [orig: meritò] Theophrasti Iasione: capitula insunt foraminulis pervia, quod imposuit Commentatori Senensi, qui idcirco illico [orig: illicò] putavit, et sanxit esse Phyteuma. Horti voluptatis causa habent, tametsi in olere mandi queat.

CAMPANULA Minor.

EADEM sponte prope [orig: propè] scrobes, et sepes provenit: multo [orig: multò] minor, caule breviore: folia sunt ad imum strata, rotundiora, et volubilem viarum propius accidentia, flores purpurei, et radices exiliores.

RAPUNTIUM parvum, vulgo [orig: vulgò] Pes Locusta Auicennae.

[note: Dod. 412. ] QUEMADMODUM propter radices et usus non valde [orig: valdè] dissimiles, antiqui Bunium, id est Napulam à Buniade dirivasse videntur, sic aetas sequuta iam inde ab Auicennae temporibus Rapuntium sive Rapulum istam vocavit: sive quia putarit plebecula eandem aut congenerem, sive quia ad vescendum, et ad aspectum, Napum aut Rapulam prae se fert radix: Est enim pollicis longitudine et crassitie Rapi in morem, aut Raphani oblonga, et medio sui nonnihil ventriosa: sed multo [orig: multò] minor pellucida, candida, tenera, acetariis vernae Quadragenae longe [orig: longè] quovis Rapo aut Raphano delicatior. Inter namque promas, prima tum erumpit, foliis Oleae, Gentianellae, aut Campanulae hortensis brevioribus, in caule gracili, nec huic dissimili flores caerulei quatuor foliolis, ut Lini, compacti sed reflexis campanulae modo: semine in oblongis theculis pusillo. Non modo hortis et satis familiare ubinis, sed etiam syluosis et saepibns tum frigidarum, tum calidarum regionum.

RAPUNTIUM maius Alopecori comoso flore.

[note: Dod. Hist. 412 ] MINUS istud obvium multis locis, nec nisi montosis aut alsiosis pratis, et convallibus, uti sunt Mindeni, et Norbonae Aquitanicae vicinis pinguibus, etiam Belgii et Angliae nemorosis. Figura, radiceque [orig: radicéque] maiore Rapuntium imitante, et comoso flore purpureo caeruleo multum diverso à Rapis, Napis et minore Rapuntio. Folia enim per initia latiora imo [orig: imò], superne [orig: supernè] acuta Hederae, ant Trachelii, sed longiora in caule recto, pedem sesquipedemque alto, gestante densum comosumque [orig: comosúmque] spicatum, ex corniculis crebribus in quatuor foliola superne [orig: supernè] dehiscentibus, Melampyri florem caeruleum purpurantem, iam glaucum, iam pallidum, Iulio, et Augusto theculas relinquente rotundas, Rapuntii marsupiolis non dissimiles, uti et radix non dissimili gustu et figura est, unde dicta videtur Rapuntium, tametsi neutra inter Rapos collocanda.

Leucoium Album, Purpureum, Luteum, Marinum maius, minus, purpureum. Duplicato flore. Lychnides Agrestis. Agrestis altera. Agrestis mult iflora Anglica. Coronaria. Lichnis Chalcedonia. Marina Anglica. Ocimoides sive Ocimastrum. Ocimastrum alterum. Ocimastrum Valerianthos. Ocimoides repens Poligonii folia, flore Saponariae. Lysimachia Lutea. Pliniana forte [orig: forté]. Siliquosa, filius ante patrem: eiusdem gemina varietas. Caerulea hortensis. Conisa. Maior Monspelliensium vera. Media, quae Calaminthatertia Fusch. vulgo geel Wynte. Minor Monspel. Fusch. Media. Minima. Aster sive stella Attica. Monspelliensium aureo flore. Italorum fruticosus, luteo Oleae folio, Conisae facie. Aster minor Monspel. Tripolii flore, medio purpureo, Linariae folio. Aster Montanus duplex praegrandi Conisae aut Helenii flore. - Sativa. Glastum sive Isatis. Silvestris. Luteola. Vaccaria.

leukoi=or. LEUCOION, VIOLA alba.

Bel. Niolieren. Ang. White Gillover, or stocke Gillover. Hisp. Violetas amarithas, seu violetas blanquas Ger. Wieß garden Viele. Gal. Violiers blancs. Ital. Viola bianca.

VIOLAE nomen apo\ tou= i)e/nai, quasi ire, aut provenire, aut primum prorumpere dixere: Veris namque [orig: námque] praevia viola, et Lutea Keiri dicta, quarum capti venustate, et fragrantia, [note: Effig. Mathiol. 876. ] ut usum ad coronamenta sic nomen commune sanxere, posteaque [orig: posteáque] magis consuetudinem, aut florum similitudinem, quam rationem sequuti, multos et varios flores Violas nuncuparunt. Idem nomen variis atque longe [orig: longè] diversis plantis inditum: quippe apud Theophrastum Viola est bulbosa, nigra et alba: quas nos suis quamque locis exsequuti sumus. Hic vero Leucoium speciem dumtaxat leviter perstringemus, quae non à florum albedine, sed foliorum canitie, cinericiove [orig: cinericióve] colore dicta alba videtur. Etiamnum hodie, uti Dioscoridis aevo, vulgatissimae cognitionis illa triplex è floribus varietas: ubivis propemodum gentium. Ditissima peraeque [orig: peraequè] omnium florum fetura. Sed alba et purpureacaerulea non nisi satu.

LEUCOIUM LUT EUM, Keiri Arab.

Germa. Seel garden viele. Ital. Viola Ialla: Gal. Violes de muretz. An Walle Gyllofer.

LUTEA vero [orig: verò] parietinis praelertim, etiam sponte [orig: spontè] laeta floret et vernat, Februario et [note: Effig. Mathiol. 877. ] Martio, haecque ut frequentior, et odoratior, ita non parum utilior Med co usui, cuius semen etiam efficacissimum compressum in siliquis, sed minoribus multo [orig: multò], atque Erucae silvestris paribus. Folia etiam angustiora, virentia Ligustri, vel Phylereae. Caules sarmentosi, recti, complures. radice lignosa, fibrosa commissuris et rimis parietum incuneata. Hic [orig: Hîc] in Anglia uti plerasque [orig: plerásque] alias Nataliciis Christi saepius floribus luxuriantem vidimus, etiam hoc anno: non tamen perennat.

[note: Varietas. ] SVI similis et una [orig: unà] dumtaxat, quae plurimum albos, saepe purpureos, interdum, praesertim anotina flores, exoleti coloris in caeruleum vinaceum languescentis fert: Cornicula quanta et cuiusmodi cornuti Papaveris, geminum item seminum ordinem, membranula secundum longitudinem intercurrit. Folia accedunt ad Calendulam albicantia, è radice lignosa: Haec non perinde fervet gustu.

LEUCOIUM MARITIMUM Maius.

SED Maritima, quae plurima Mediterraneis Norbonae littoribus, rarior multo [orig: multò], Thlaspi gustu et sapore videtur. Flosculi aestate quaternis floliolis dilutae purpurae: siliqua et semine similis, sed folio ad Cichorii, vel Erucae modum diviso, crasso albido, concolori, et pari hortensis.

LEUCOIUM MARInum, minus.

IISDEM locis non raro pusilla duploque [orig: duplóque] minor oritur, et ab hac differre videtur: uti Thla spi minimum, à mediocri: vehementius tamen acredine vellicat linguam.

LEUCOIA DUP LIS FLORIBUS.

MANGONIO holitorio repetitaque [orig: repetitáque] crebriore transplantatione, tum lutei, tum purpurei, flores magnitudinem luculentam assequuntur: multiplici singuli praegnanti foliorum fetura, Rosam moschatam aequante: Sed uti viola Martia floribus donata. semine orba fit.

*luxnis2. LYCHNIS Coronaria.

Ger. Frawen Roslin, Marien Rostin, [?] Himmel Roslin, sive Caelestis Rosula. Gal. Oeillets, et Oeillets Dieu. Bel. Christus ooghen. An. Rose Campion.

[note: Iovis flos Theoph. non Phlox, sive flammula Plin. ] CERTUM liquet de auctorum monumentis et comparatione cum Rosae, Violae atque Anthyrrhini floribus, flammeo colore, lucidave [orig: lucidáve], aut sanguinea, purpura fulgentibus, dictas fuisse Lychnides, quasi lucidos luculentosue [orig: luculentosúe] flores, qui elegantiae illecebris in coronamenta venerint. Eiusmodi est Viridariorum deliciae lectissimus flos, Ocellus vocatus, Gallice Oeillet, Christus ooghenFlandrice [orig: Flandricè], cuius tres quatuorue [orig: quatuorúe] numerantur differentiae: quas omnes huius arcto notionis ambitu complexi sumus: Sativae radix fibrosa, longiuscula, folia flaccida, crassiora, tomentosa, uti Aethyopis, magnitudinem Leucoii, vel Saluiae aequante. Incani item caules surrecti, teretes, geniculis atque ramulis pluribus donati, qui singuli, flores explicant, è calycibus Pseudomelanthii aemulis, Rosea purpura rutilos, atque nitore flammantes, oculorumque aciem interdum perstringentes, Pyropi, aut lapidis Lychnidis modo, unde nomen utrique [orig: utríque] commune fuit, Haec ut omnium pulcherrima, ita colitur sola, eoque [orig: eóque] flores adeo confertos et ingeminatos fert: ut semine postea orba sit, exhausta nimirum formae vi, et pabulo in florum commodum absumpto: [note: Varietas. ] cuiusmodi in Viola Martia exemplum videre est. Haud dispar natura earum quae ruri, interdum sponte oriuntur, aut in hortis negliguntur. Praeterquam quod floribus candidis paucioribus, minoribus, et semine donantur.

LYCHNIDES SYLVESTRES.

Varietas AFFINES etiamnum tres, quarum duae passim secus satorum saepes exeunt: radice non ita magna, gracilioribus, ac paucioribus, tum cauliculis, tum foliis, et mollioribus, nec perinde tomentosis, sed ex pallido herbaceis. Alteri flores rubelli dilutiorisue Rosae, alteri vero niveo candore renident. MULTIFLORA. TRANSVECTAE utriusque [orig: utriúsque] in hortos cultu adeo flores fetura luxuriant, ut maximum Affricanum florem, vel Rosam aequent, aut superent.

Ang. Doble Rose Campion.

LYCHNIS MARINA, ANGLICA.

ALTERA quam hic pictam damus, in aggeribus maritimis Vectis Insulae Angliae, totoque [orig: totóque] illo littore frequens. Herbula est ab ima radice multis foliis cincta, crassis, minoribus, et angustioribus quam [orig: quàm] Portulacae Marinae. Caules creberrimi, flexiles, humi fusi, cubitales et sesquicubitales: in quorum summo caliculus albus Ocimastri, aut Lychnidis est, cui haerent flosculi candidi perquam [orig: perquàm] elegantes. Ocimastri non dissimiles apiculis intus nigris. Semen in folliculis fuscum Lychnidis, aut Ocimastri. Salso est gustu, non tamen insuavi, esu tenera: non nisi inter silices et Brassicas marinas qua [orig: quà] ferme undae alluunt enatam videas. Floret mense Iunio, Iulio, Augusto, et Septembri.

LYCHNIS Chalcedonica, sive Constantinopolitana miniata.

FACILE harum pulcherrimam elegantia provocat, aut superat florum deliciae planta Chalcedonia illa, cui florem Constantinopolitanum nomen indiderunt. Huius radices exiles, fibrosae, aliquantum [orig: aliquantùm] acres, caules exserunt numerosos, teneros, graciles, geniculis et aspredine cinctos, è quibus singulis folia bina, quadantenus Silvestris Lychnidis, sed nonnihil viridiora, hirsutiora, et asperiora, semen in cauliculis oblongis nigrum Papaveris Rhoeadis. Flores in umbellis radiatis, latiuculis concinne [orig: concinnè] dissiti, et minio purpureo, rutilo fulgentibus, vividioribus, quam [orig: quàm] in Martagone vel Canna Indica, adeo [orig: adeò] ut quia inodores sunt isti coronarii omnes, proindeque florum voluptate duntaxat asciti, merito hic Lychnis multo [orig: multò] omnium pulcherrima sit habenda.

OCIMOIDES sive Ocimastrum, Iacea alba Monspel. Herba Tunicae Gordonii.

NON tantum [orig: tantùm] propter foliorum cum Ocymo similitudinem, sed etiam adeoque [orig: adeóque] multo [orig: multò] aptius ob vires adversum viperinos morsus exploratas, cui maxime [orig: maximè] confert Ocimum, Ocimoides, aut Ocimastrum vocasse videntur. Cuius non parum plene [orig: plenè] omnes explet notas ista planta vulgatae cognitionis, quae nusquam non inter segetes, et viarum marginumque gramina ubere [orig: uberè] luxuriat. Radix alba crassitiem digiti aequans, tenera nonnullis fibris sparsa: exiles rectosque, nonnihil hirsutos, cubitales exserens caules, per intervalla geniculos habentes, è quibus singulis folia maiuscula Ocymi, aut Lychnidis syl vestris hirsuta bina, et plerumque quaterna, novis succrescentibus binis pusillis, in summo ternos, aut quaternos folliosos calyces ventriosos superne [orig: supernè] angustos fert: ubi semen fuscum Pseudomelanthii, flores Lychnidis silvestris albi.

SPUMEUM Papaver vulgo, est Ocimastrum alterum.

NEC minore proventu, nec aliis locis oritur haec, vulgo [orig: vulgò] Norbonensium notissima, [note: Behen album seu Polemonium Belgarum: neutrum tamen verum. ] et propter spumeam sputeamue [orig: sputeámue] asperginem, quae non raro [orig: rarò] albicans foliorum, et geniculorum sinibus insidet, spumeum Papaver putata: superiori Ocimastro admodum similis, cunctis sui partibus, sed caules leves nitidi hirsuta, ad Tunicem magis accedentia: unde nonnullis practicis ut Gordonio, Tunica herba dicta, radix nec folia fractu facilis, nitida et pellucida magis.

Ocimastrum Valerianthos.

[note: Narcissiu Virgilii et Columellae forte [orig: fortè]. ] LONGE hac floribus spulchriorem, alioquin foliis, caule et facie non ita dissimilem, alunt herbarii Belgae: radice tamen aliquantum [orig: aliquantùm] crassiore, habitiore, et magis tereti aeque [orig: aequè] alba, odoratiore. Longiora, maioraque [orig: maioráque] aliquanto [orig: aliquantò] tum folia, tum caules [orig: càules] sunt. Flores vero [orig: verò] creberrimi, elegantissimi affatim in muscariis propendentibus, et ex pusillis caliculis oblongis congesti, Valerianae partim, et Iasmini. Unde illic [orig: illîc] Valeriana Rubra vocatur. Purpura [note: Valerianarubra Belgarum. ] namque diluta nitent flores, Iunio exeunte. Unde etiam Rubrum Behen vocitarunt idem: non nisi in hortis pensilibusque [orig: pensilibúsque] pulvinis, et figlinis enatam vidimus.

OCIMOIDES REPENS. Polugonifolia, flore Saponariae.

NON modo [orig: modò] Taurinensium ad Padum collium umbrosis, Syluosis, et iuxta saepes haec frequens oritur, sed etiam Sevenae Veganii herbidis, et umbrosis marginibus, secus rivulos et fluenta proxime [orig: proximè] Asarinam in saxorum commissuris. E cauliculis gracilibus, geniculatis, reptantibus, teneris, frlexuosis Alsines maioris, folia exeunt bina, inxta geniculos Oleae silvestris, Myrti, aut Polygoni, sed paulo [orig: paulò] latiora. Flores vero [orig: verò] in caliculis oblengis Saponariae concoloribus, multo [orig: multò] minoribus: radix exilis, usus hodie incomperti et neglecti.

lus1ima/xior kai\ lu)/tror LYSIMACHIA LUTEA, sive Salicaria.

HVIC laus nomenque à pugna dirimenda, id enim est: lu/eir th\n maxh\n, certamen dirimere vel pacem componere, quod nominis Reginam etiam Lysimachiam imposuisse dixe runt. Est tamen ea plantae vis, ut etiam belluarum animos feroces, et mutuos hostiles congressus pacet. Faceret utinam rerum arbitra, et hera Providentia, ut quam [orig: quàm] nota est hodie herba Lysimachia, tam esset nobis copia [orig: copià] illius caelestis Lysimachiae, quae est Paracleti interpres, et alumna pacis gratia, qua rabies, et rerum humanarum aestus, atque insania plusquam Cerberea, ad lenitatem perpetuumque perennis amicitiae foedus, reducerentur. Tametsi tres posteritatis sedulitate animadversae sunt Lysimachiae species, Dioscoridi indictae, tamen vix ulla earum usu hactenus recepta fuit. Eapropter lutea notissima, usuque [orig: usúque] frequentior. Messibus flores luteos elegantia visendos, in ramulis, Hypericonis modo edit, inodoros, multos, confertos, folia autem frondis Saligneae, aut Persicariae, pallentia, in caule bicubitali parum anguloso, geniculato, quaterna ternaque sibi ex adverso sita Radix cespite vagatur, latius sparsa, editque teneram sobolem purpurascentium turionum. Semen rotundum Coriandri, pallidum. Marginibus haec et ripis minusiudis, atque mersis, quam [orig: quàm] reliquae tres aquaticae. Ubique Angliae, Galliae, Germaniae, pervia, quam Officinae multam ad gargarismata, et parulides exesasque oris inflammationes usurpant. Gustu astringit et desiccat.

LYSIMACHIAE forte [orig: fortè] Plinianae.

SUNT qui Plinio mentionatam Lysimachiam diversam illi specie arbitrantur, quippe qui flore purpureo et odore gravi eas discrevisse videtur: earumque unam proinde innuisse, quae nusquam emersae conspiciuntur: è rivulis pigris, et palludosis lacunis. floribus, spicatis, intem se purpureis, palmum et sesquipalmum longis, è Sertis purpureis semine concluso in angustum deficientibus, Viticis aut Lavendulae ritu. Caules geniculatos, et folia Luteae fimilia, aut Salicis angustifoliae sunt, ex intervallis bina subpurpurea. Radix maior quam [orig: quàm] Luteae, et similiter turiones, quotannis teneros promens, lignosa, nigricans: non tamen odore tetro. Quare tametsi non magni nostra referat cuia sit Plinianane [orig: Plinianáne] an Dioscoridea, tamen subodorari quivis queat, Plinium non aliam interpretatum, à Lutea. Sed pu/rror, sive purpureum vertisse, aut po/rfuror legisse: et gravem odorem habere, quod quando adoletur, verum asserit Dioscorides.

LYSIMACHIA Siliquosa, Filius ante patrem.

EST etiam vulgatior haec à siliquato fetu praecoci, qui auctu et incremento florum eruptioni antevertit, quasi proles parente prior, Filius ante patrem vocitata. Non aliis haec natalibus, sed multo [orig: multò] uberiore et variato proventu oriunda, caule et foliis haud diversa, nisi quia angustiora et leviter crenata. Flosculos foliolis quaternis constantes purpureos, patulos: Geranii columbini, quibus quasi caliculus foret, subsunt teretia exilia et longiuscula cornicula, quae semine perquam [orig: perquàm] minuto Conizae, aut Dentis leonis, una [orig: unà] cum papposis involucris, dum siliquae hiulcae et bifidae disparantur, perduntur.

Varietas HVIUS filii ante patrem in Belgio, sed in Anglia facillime [orig: facillimè], varietas duplex observatur, non iisdem tamen locis semper, attamen umbrosis, saxosis, aut minus udis. Frequentior est omnino folio, siliqua, caule iisdem, sed magnitudine inferior, et tenera adeo [orig: adeò], ut vix siliquam floremque [orig: florémque] fulcire queat. Flos vero [orig: verò] propius Caryophylleam Tunicam dictam, paulo [orig: paulò] minorem, rubeum exprimit. ALTERA varietas cernitur in floribus, pallidioribus, quadripartitis, angustioribus foliolis, ex adversa cruciatim, aut decussatim assitis, in parili siliqua, cui cetera omnia subsunt simila.

LYSIMACHIA CAERULEA hortensis, Veronicae RECTA quorundam.

EThaec non absimilis folio, Filii ante Patrem, aut maioris Veronicae, sed longiore, crassiore, sed tota minor, cubitum et pedem alta, et quasi ex utraque Lysimachia mixta: ramulos in summo spicatos, floribus caeruleis, nitidis Teucrii, Germandreae, aut Lavendulae longioribus: pluribus exiguis marsupiolis contentum semen minutum: exigua et fibrosa radice nititur. Rarior haec etiam hortis: Londini hoc anno Iunio et Iulio floruit in horto H. Morgani nostri: Belgicis etiam silvis dicitur crescere sponte. Parcior, aut rarior harum omnium usus, praeter quam [orig: quàm] Luteae, uti dictum.

CONIZA MINIMA sive Pulicaria.

IN quadruplici differentia est Coniza, quarum Media et Minima bvivis Galliae, Germaniae, et Angliae locis lacustribus, et humentibus aruis multa. In Benardgreyn ara et fossis, altero à Londino lapide fruticat minima, inter Camaemillam Romanam, inter et Pulgium Regale: sesquipalmum caulibus superat, multis alis donatis, hirsutis, pullis vel cineritiis, rotundis, rigidiusculis, quos folia ambiunt ab imo crebra, incana, et Phyli Thelegoni ferme [orig: fermè] paria, aut Gnaphalii vulgaris, quem habitu et colore tota refert, sed maiora multo [orig: multò] et obscuriore obsoletioreque [orig: obsoletioréque] lanugine. Flores rotundi, bullis Agerati vel Tanaceti, sed minus vegeto colore et compressi, quibus elapsis semen subest Anthemidis, acerosum minutum: exigua lignosaque [orig: lignosáque] radice, minime omnium haec glutinosa, minusque [orig: minúsque] quam [orig: quàm] Media foetida, quam dumtaxat vestigio olido testatur.

MEDIA.

EOdem loci secus Regiam viam atque humentes scrobes, Media illi prorsum similis, sed duplo [orig: duplò] maioribus foliis, crassis, densis, virentibus, asperis, rigidis, squalidis, caulem bicubitalem et alas multas ambientibus, ima falcata, basi Glasti Dentillariaeue [orig: Dentillariaeúe] modo. Radiatis floribus, luteis, Chrysanthemi, aut Buphthalmi, semen haud dissimile, radix pusilla, halitum virosum et quiddam Cimicum, autfoetidae Cotulae efflat. Parum autminus multo [orig: multò] quam [orig: quàm] maior, et minor glutinosa.

CONIZA MAIOR Vera.

SED maior taepidiore Austrinoque [orig: Austrinóque] caelo et aere [orig: aëre] maritimo oblectatur, cuiusmodi est Hetruriae inter Florentiam, Aquaspendulas, et Romam, atque Nitiobrigum in maritimis Venetis et

aruomarginibus Lunellae, Massilar ges, Monspellii. Binum trinumue [orig: trinúmue] cubitorum frutex, multis propagatur virgultis, rectis, rigidis, rotundis, foliis multis cohaerentibus, densis, ex viridi pallentibus, crassis, pin guibus, Oleae similibus, aut Asteri attici Italici. Extremi caules multis ornantur secundum longitudinem floribus, luteis, rotundis, Hieracii aut Senecionis, in pappos evolantibus: nec non semen exiguum, ut Hieracii: radix lignosa, fibrosa. Praestantior ceteris mul to [orig: tò] haec, cum [orig: cùm] odore vehementer suavi, tum viribus, nec minus Ledo Chisto glutinosa tangenti, cuius odorem, sed cum ea quam mediam iam descripsimus, nonnihil confusum imitatur, adeo [orig: adeò] ut omnes norit, qui ambas, mediam nem pe [orig: pè] et istam noverit. Adeo [orig: Adeò] sunt inter se cousimiles, et Dioscoridis lineamentis affabre [orig: affabrè] belle [orig: bellè] congruentes.

CONIZA MINOR Verae.

HVIC tamen prae ceteris assimilatur natalibus, viribus, odore et facie, quam minorem Dioscoridis astruemus. Quae prorsus eadem foret, nisi proceritate et caulium luxuria vinceretur. Unico sed enim est utplurimum caule, gracili, cubitali et sesquicub itali, paucioribus, minoribusque [orig: minoribúsque] foliis Lynariae, vel Chisti Ledi angustifolii: color, odor, modus, semen, tum illis, tum floribus, haud diversa: radix exigua. Gramuntiae silvae finitimis agris, hanc non modo [orig: modò], sed etiam publica via maiorem, in depressis Silvae lacunis minimam, non semel, [note: Conisa maior Mathiolo falso tradita. ] Pulegii Cervini convictricem, legimus: Mediam vero [orig: verò] passim ubique locis udis, sic inibi omnes studiosis paulo [orig: paulò] exercitatioribus iamdiu notae: quibus risui fuit Senensis audax commentum, [note: Monspell. Baccaris. ] qui longe [orig: longè] diversam, uti in Baccharide dictum, plantam, Nullis reclamantibus, ut ille semper affirmat (uti nos hic [orig: hîc] omnibus adversantibus) notis, intrusit huc. Parum certe [orig: certè] illi notam, et quod minus ferendum, non descriptam. Spirat huius namque radix odorem, non tetrum, sed arromaticum Garrzophzlleum. Caule, et foliis Verbasci, aut Blattariae non Oleae, glutinis nihil penitus habentibus. Flores ex luteo purpurascentes: cetera etiam plane [orig: planè] dissimilia, multo [orig: multò] magis viribus: qua re numquam Senensis dignitas nostratibus mulierculis Galloprovinciae persuadebit, ut scopas eviscandis, et enecandis pulicibus, ex Baccharide potius quam [orig: quàm] vulgata illic [orig: illîc] Pullicaria colligant.

ASTER, sive STELLA ATTICA Monspelliensium, aureo store.

ATTECAE stellae nomen, si non à flore, sed à foliolis florem in stellae morem cingentibus, factum fuit, ut Dioscorides videtur expressiae: non aliam hodie plantam commodius potest designare, quam [orig: quàm] Monspelliensium Asterem vocatam inibi Norbonensi agro, prope pratorum margines, et fluenta perfamiliare. Florem etenim edit aestate aureum, circinatae, sed compressae, nec admodum extuberantis rotunditatis, Buphthalmi aut Chrysanthemi, quem ambiunt quina senave [orig: senáve] foliola angusta, mucronata, rigida, longiuscula, Stellam marinam piscem, non parum referentia: caules pedales terni aut quater ni, duri, hirsuti, quibus totis insunt folia oblonga lychnidis aut Verbasci Salvifolioe tenuioris, pilosa rigidiuscula, viridia, in fuscum obscura. Radice capillosa, sparsa. Sapore astringente, amaricante, non acri, nec ita ingrato. Semine anthemidis Augusto maturis vel Septembri in Franciae, Belgii, Germaniae, et Angliae hortis. Nam ruri illis non provenit. Purpurascunt quibusdam in locis florum foliola subtus, non secus ac in Tripolio.

ASTER IT ALORUM luteum fruticosum oleaefolio Conisae facie.

EST et istud non modo [orig: modò] Italiae saxosis et aridis valde [orig: valdè] frequens, sed etiam Galloprovinciae Norbone, praesertim via Avenione Nemansum petenti ad laevam, inter Augustae antiquitatis Romanaeque munificentiae rudera; ruinosaque triplicis fornicis pontis Gatri vocati eximia monumenta, nec non prope Bottonettum, et secus Lanum Monspelliacum amnem ad pontem. Virgultis quamplurimis, durioribus, nigricantibus, pedalibus, et sesquipedalibus: folia Oleae Conisae, vel Myrti maioris, aut potius Conisae facie et flore. Lu teo, papposo circinato squamulis acerosis foris septo, in Iaceae morem. Fibrosa radice, gustus universae subastringentis et siccantis, parum quid amarooris arromatici et odori: commodi hactenus incerti. Incertumque sitne Amelus Virgilii. Videtur equidem neque Ameli veri, neque Dioscoridis Asteris opinionem tueri posse, ut pressius expendenti stirpes ipsas, et utriusque auctoris lectioni dicat liquet.

ASTER MINOR Norbonensium tripolii flore, Lynariae folio medio purpureum.

NISI hic [orig: hîc] (non in pratis) locis aridis et collibus saxosis proveniret, ut sunt Oliveta circum Monspellium et ad Castrum nonum, ceterios plenius expleret Dioscoridis Asteris et Ameli Vergiliani notionem. Flores quippe radiatim multis foliolis stellulas effigiant, aureo purpureoque mixto fulgore micantes Tripolii. Nam Dioscoridi pingitur aliquid purpurei luteo immixtum, ut videre est quando dicit, florum partem purpuream bubonis praesidio esse. Sic enim vertendum est, et vertit doctissimus Marcellus. In gracilibus virgis, numerosis, rectis, pedalibus et sesquipedalibus ab uno radicis fibrosae cespite: foliola oblonga, angustiora quam [orig: quàm] superiorum, Lynariam referentia. Similis tota, sed minor et gracilior Tripolio. quod AMEIUM Virgilianum signantius exprimit, non modo [orig: modò] quia secus fluenta et pratorum riguorum convalles amoeniores, ut Padi, sive famigeratissimi Eridani prope Ferrariam, Patavium, et passim in Lombardia: sed etiam quia tum florum et foliorum, tum caulium superficies, interdum ex virore purpuras cunt, speciosamque radiantium Stellarum in luteo purpurascentium silvam ostentant cymae.

ASTER MONT ANIS duplex praegrandi Helenii flore.

[note: HIRSUTUS] MERENTUR etiam Asteris nomen plantae illae duae, quae non nisi raro [orig: rarò] in montibus Allobrogum et Galloprovinciae celsis, florem unicum luculentae magnitudinis ostentant. Magnitudine fere [orig: ferè], colore, et effigie Helenii, in caule singulari, cubitali, recto, gracili, folia ferenti fusca, magnitudine Asteris Italici, et adeo [orig: adeò] simila, ut plane [orig: planè] eadem putes. Radice fibrosa, Succisae, aut Britannicae, Lugdunensis.

Alter folio et caule hirsutis.

ALter proceritate, et flore non absimilis, sed caule, et foliis hirsutis, longioribus, Cynoglossi nostri parui paribus, et similibus: radice vero [orig: verò] minus fibrosa.

GLASTUM Sativum.

HVIUS sativi et longe [orig: longè] omnium optimi immensi tractus consiti Tholosanam ditant [note: Effi. Ma. 634. ] regionem, ubi virens herba Guede: tabefacta autem et putrefacta, inque mola trusatili expressa herbacea sanies, in praegrandes glebas aceruatur, et Pastel vernancule [orig: vernanculè] voca tur, indeque Galliae, Angliae, et Belgio suppetit ad pannorum infecturas. Serunt etiam circa Insulas Belgii urbem, et in Germania ubi solum pingue, et laetum, perbonum dat Isatidem nec multum [orig: multùm] Tholosana inferiorem. In Italia minus frequens, eoque minus mirum si doctus Anguillara se nosse negarit, et aliam Norbonensem silvestris Glasti speciem, pro sativo Glasto descripserit: quam nescio cur Dodoneus Vaccariam vocarit, cum [orig: cùm] apud nosneque vaccae eam pascantur, nec vollam cum ea habet similitudinem, ullive usui sit; Et illius conspicua differentia ab utroque Glasto, quibus tamen congener videtur.

Glastum enim Sativum infecturae commendatione ubique notum est. Aruis pringuibus seritur quotannis, exitque foliis ob imo totos caules cubitales et bicubitales rectos stipantibus, crassis, pinguibus, angustis, atrocaeruleis aut virentibus Cynoglossi, aut Thlaspi latifoliae effigie haerentibus, in summis ramulis numerosis, Maio mense, et Iunio flores lutei, pallidi, numerosi exeunt, secundum quos theculae compressae, acutae in linguae figuram erumpunt, et semen maturant nigricans. Radix albicat, non alte [orig: altè] depacta.

GLASTUM sive ISATIS Silvestris.

[note: Math. 635. ] SYLVESTRIS segetibus obest, et multo [orig: multò] procerius priore luxuriat, foliis Endiviam imitantibus, tamen multo [orig: multò] minoribus, unde Plinio occasio, ut in Lactucas reiceret: radice exigua, caule lignoso, recto, ab imo [orig: imò] foliis compluribus stipato, è quorum alis alternis intervallis propapantur flores, sed in summo multiplici conferti, melino diluto colore. Galloprovinciae plebeculae coronaria est.

ISATIS silvestris Ocimastri caliculo, flore exiguo pallido, Vaccaria dicta Norbo.

SYLVESTRIS autem sive Vaccaria, et Ocimoides dicta, importuno proventu Triticeae segeti immiscetur: angustiora folia promens, quam [orig: quàm] silvestris Isatis, Ocimastri, sive Papaveris spumei similia, rarira, in caule cubitali alis sparso, et ornato floribus pusillis Ocimastri, aut Pseudomelanthii, alabastriculis albidis, et pallentibus, nec semine dispari: non ullius adhuc commodi comperti.

LUTEOLA.

MAGNO usui et emolumento est Luteola, recentioribus tantum [orig: tantùm] cognita, ad colorem fuluum aureumue [orig: aureùmue] pannis conciliandum valde expetita, praesertim in Belgio, ubi magna copia: tametsi aliis etiam plerisque locis Galliae, et Angliae ruderibus, et semitibus occurrat. Haec tertia Glasti species constitui recte [orig: rectè] potest: radix oblonga, folia habitiora, Isatidis figura, sed angustiora, fusco virore, caule recto, sesquicubitali, Thyrsum muscosum gerit, ex multis flosculis, luteolis, pallescentibus, Oleae similitudine, et magnitudine, decussatim explicatis: Semen nigrum, Urticae Romanae, sed minus.

TITHYMALI Parallius, sive Marinus. Mirsynites, sive Myrtifolius. Helioscopius Solisequius, Portulacae folio. Cyparissias Cupressinus, vel Humipinus. Pityusa, sive Pinea: Esula minor Officinarum. Esula maior Germanica, an sit Dioscoridis praegrandis frutescens Pityusa. Dendroides, sive Arborescens, Myrtifolius. Platiphyllos, est Characias nuperorum. Characias Anglicus, et Francus. Monspelliensium serr atifolius, an Characias? Lathyris, sive Cataputia minor. Peplus, sive rotunda Esula. Peplis. Chamaesyce. Nerion Purpureum. Album. Alpigena Chamaerhododendros Odora. Alterae. Montana Allobrogum Lentiscifolia, Chamaeleaefolia, vel, Oliustrifoliae minus odora. Chamaedaphne, sive pusilla Laurus, an Germanicum Nezereon, an num potius nostrum Chamaerbododendrum? Granum Gnidium. Daphnoides, sive Laureola. Thymelea, Granignidii. Chamaelea tricoccos, Mezereon Arabum. Chamaelea montana hirsuta. Alypum, Terribilis, Herba Norbonensium. Turbith Serapionis, et Arabum. Mesuae. Actuarii. Officinarum triplex. Tarton Traire Massiliensium, Galloprovinciae. Semperuivum, sive sedum. Esula rara, sive Alypum in Lio Venetorum insulae. Maius crenatum Myrtifolium meaium teretrfolium Minus. Minimum, sive Illecebra. Anthyllis, sive Vermicularis frutescens, sive arborescens. Sedum Arborescens Graecum, Illyricum, et Anglicum Aloe. Maeius. Minus. Cotyledon. Cotyledon minus, Montanum Sedif olio. Cotyledon aquatica, acris Septentrio naelium. Androsaches.

TITHYMALI. tiquma/loi, Lactariae.

Germa. Wolfzmilch. Gallis. Tithymales. ou Herbe au laict. Belg. Woltsmelck. Ang. Wilde spurge.

ASUCCO lacteo quo turgerent differentiae cunctae, nomen factum commune Tithymalis, vel per diphtongum potius, Tithoimalis, quod mammam, sive papillam uberis exitiosam virosamue [orig: virosámue] non inscite [orig: inscitè] interpraetatur. Plures hodie quam apud Dioscoridem exstent, habemus; quarum partim confusas à Comentatore, nec verbis designatas, partim affictas orationi non intellectae Dioscoridis, quamlibet suis indiciis illustrabimus, et paucis emendabimus: Dioscoridis oratione quasi filo Ariadnae ducti, sed nostrum ordinem sequuti, accuratioremque [orig: accuratiorémque] ex inspectione descriptionem: quo [orig: quò] quaelibet planta cui propius quadret, Magis perspicuum fiat. Paralium primum ponemus.

para/llios. PARALLIUS.

PARALLIOS sive haec maritima appellata nuspiam hic nisi sabuloso sterilique [orig: sterilíque] littorum solo Mediterranei, Occidui, et Germanici maris, ubi quamplurima exit, virgis à radice, rectis rubellis, tactui glutinosis, foliis dense [orig: densè] stipantibus, subnigris, Lino latioribus, Alypi terribilis paribus, et similibus. Flosculis ex herbaceo luteolis: in summis pediculis circinata foliola media traicientibus, sicque umbellam efformautibus et semen edentibus tricoccum, Chamaeleae, aut Latiridis non dissimile, minus [orig: minùs] et coactius: intus medullosa tria grana sunt verrucariae Tornesolis: radice simplici, prolixa, lignosa.

*murs1ini/thst. MYRSINITES Myrtifolius. Femina repens Dioscorid.

PROXIMA illi facie haec, sed bravioribus pedalibus, pinguioribus, reptat humi surculis, quos folia prorsum Chamaeleae latiora, Myrti, vel Rusci, mucronata crebra stipant, ut Paralium, pallide [orig: pallidè] virentia, et in summo magis sparsa Sedi maioris, aut Laureolae ambitu, è quo trans folia concava et umbilicata, disparantur quaterni, aut quini pediculi Iunio et Iulio, flores luteos, herbaceos, pusillos, muscosos gestant, et semina tri quetra Paralii Augusto maturant, maiora, quae itidem tribus compacta lateribus, in tricarinas valvulas dehiscunt, singulas singulum granum, teres, oblungum, fuscum: medulla alba acri non ingrata. Angliae, Belgiae, et Franciae horti hunc saepius alunt: nec alibi natum vidimus.

*hlios1kopios. Helioscopius. TITHYMALUS, Solisequius Portulacifolius.

Germ. Sonnewende wolfzmelck. Gallis. Reveille matin suivant le Soleil. Belgis. Croonkens cruyt. Ang. Wertgrasse, et Wertworte.

CUNCTIS gentibus familiaris hic [orig: hîc] et notior, foliis Portulacae minus crassis, Halimi brevioribus, ambitu nonnihil crenato ut noster Charatias, caules paruos pedales in

humum flexos, quaternos et quinos, rubellos, cingentibus floribus ex luteo in pallidum languentibus, inque umbellam collectis, semine non diverso: sed Norbonae, ubi maturuerit plene [orig: plenè], adeo spiritu vapido turget, uti soli relictum, quasi se motaret, exiliat, mediumque crepet; pueris raro spectaculo est, quemadmodum Thamarisci semen.

*kuparus1s1i/as2 TITHYMALUS Cyparissias, sive Cupressinus. vel Humipinus.

APPRIMI referunt huius densi ramuli rubentes, sesquipalmares, positu ortu, effigie, aequabili circinatoque [orig: circinatóque] habitu pusillam Cupressum: folia autem angustiora, longiora, et multo [orig: multò] quam Chamaelea, aut Thymaelea, Pino propiora,molliora: semine alioqui in summitatibus, pixidata foliola transmittentibus, nec à superioris, nisi quia minora sunt, diversis: vicinioribus tamen Parallio Tithymalo, et Pituisae. Crepidines sabulosae fluminum, et vicini colles fraequentius hunc alunt, uti sunt Ligeris ad Aureliam, Bituriges Galliae, et Norbonae Lani, non procul Monspellio, alibique [orig: alibíque] passim Maio, et Iunio, quum interdum propter anni et loci rigores, vel feruores albent folia, et minor tota reperitur, etiam in maritimis: quemadmodum caeruleum etiam totum habemus Parallium, et Amygdaloidem sanguineum.

*pitu\ous1a PITYUSA, sive Pinea, Offici. Esula minor.

[note: ESULA. ] ILLI ADEO affinis haec Pinea Tithymalus, nomine et facie, viribus, natalibus, et foliis ut ne quemquam falleret assimilatio, Dioscorides diversas esse species monendum duxerit. Ac quanquam videri posset una quaepiam Cyparissiae Tithymali varietas, qualesaliquot notavimus, tamen hic [orig: hîc] non universum habitum, et lineamenta Plantae, sed dumtaxat folia Piceae esse tradit. Quare coniectura fert verisimilior, Pityusam esse eandem cum Officinarum Esula minore, quae etiam Esulae vox, quasi abscisa à Pityusula, nempe Pityusa minore videtur. Passimque [orig: Passímque] cognoscitur, cum Linariae collatione, de versificatoris carminulo rithmico. Esula Lactescit, sine Lacte Linaria crescit.

Exit namque cauliculis gracilibus, pede et cubito maioribus, per intervalla disparia Polygoni more, ramulos, et folia pauciora promentibus, Osyridis, sive Linariae, longis, acutis, angustis, et nulli Tithymalorum quam Cyparisso propinquioribus: cui etiam flosculi prorsus, et seminum triquetra theca eadem: radix digitum minimum aequat, albicans, cuius cortex aceto maceratus, et torulo ligneo exsateratus usui Officinis, nec fructui est lentis figura, cuiusmodi codex Dioscoridis habet, cui potius mendum subesse susspicamur, quam [orig: quàm] standum putamus, rerum suffragante et monente perpensione: et sane aut nullum prorsum nostratium Tithymalorum (quorum omnium inter ipsos eadem, et triquetra pericarpia, sive involucra sunt,) fuit illis notum, vel descriptum, aut amanuensium incuria (nolim Dioscoridis) temerata fuit, luxataque [orig: luxatáque] aliquot locis germana lectio: ut mox fusius monemus: hinc simul ridendae, simul pudendae Commentatoris commenticiae, Tithymali, Paralii, et Mirsynitidis effigiaturae, quas non è plantis ipsis expinxit, sed uti in Antirrhini floribus, Tragacanthi fructu, et capitulo Gnaphali marini, Poterio; atque quamplurimis aliis locis, plausibilis iconis mendacio, posteritatis theatro illusit; ex quo exercitatissimo cuique [orig: cuíque], et cordatissimo viro suspicionem fecit, et fovit merito [orig: meritò], non uno loco fidei classici auctoris illum fregisse tesseram, nec illi deinceps, nisi bene [orig: benè] re perpensa, in medicatoria pollicitatione credendum. Pratorum margines, et sepium, istam saepius elunt Esulam. In Francia, Belgio, et Anglia, non nisi horti Pharmacopoeorum.

ESULA maior Germanica, an sit Dioscoridis praegrandis frutescens Pityusa?

UT usu crebro apud Germanos, et Belgas Pharmacopoeos haec recepta est, Esula maior, sic sane [orig: sanè] nulli Tithymali speciei quam Pityusae propior videtur, et alioqui nisi huc

accommodetur, Dioscoridi, aut minus nota, aut praetermissa fuit. Ex ampla multisque [orig: multísque] adnatis implexa radice, crasso, densoque [orig: densóque] pullo cortice amicta, innumera surriguntur virgulta, minimum digitum crassa, et binum cubitorum proceritate viridantia, folia ferentia Latyridis crebra, aut arborescentis Tithymali, nec semine dissimili: sed partim secundum caulis et foliorum intervalla, partim in umbella, sed minus lata, et minus in orbem collecta, cetera non dissident à reliquis Tithymalis. Verum [orig: Verùm] rarior haec in Italia et Callia, et Anglia, nisi in hortis colatur. Germaniae vero [orig: verò] superioris, et inferioris ad Rhenum.

DENDROIDES, sive arboreus Myrtifolius, Myrtei specie non à foliis, sed frutico.

CALIDIORIS soli collibus a pricis, et saxeis, sive asperis, secus fluenta Norbonae, et Hetruriae Romaniaeque provenit Arboris aemulatione, ab uno stipite pollicis crassitie, plures emittit ramos, amplos, bicubitales, digitum crassos, Esulae maioris folia paria et admodum similia, veluti cuncta planta: quam radix exilior, stipes crassior, et umbella maior, ab Esula maiore distinguit: uti etiam arboreus vultus, quem haec praefert, unde illi nomen.

PLATIPHYLLON Characias Mathioli, Vallaris.

POSTEA quam [orig: quàm] habemus plures, quam [orig: quàm] quot Dioscoridi annumeratae sint Tithymalorum species, et huic prae ceteris folia inesse latiora, ut Plinio etiam visum, ad Violae albae, et minimi Silvestris verbasci accedentia, similitudine, ortu, et parilitate, videmur tuto [orig: tutò] affirmaturi, latifolium hunc Tithymalum dici oportere: et praesertim cum [orig: cùm] duos insuper simus nacti, quos si novisset Commentator, Characiam fecisset, nosque hoc labore levasset. Quem igitur Characiam nostra aetate scriptores putant, nos Platiphyllum opinamur, quemadmodum Platiphyllon Iteam, sive Salicem appellant illi. Est namque latioribus, longioribus ceterarum foliis, ramis sesquicubitum et duos altis, alioquin [orig: alióquin] Dendroidi, aut Pityusae maiori assimilatur, In Norbonae Galloprovinciae, Lugdunensique praefectura, ac aliis quamplurimis [orig: quàmplurimis] Galliae, et Germaniae syluosis, et fluentum ripis, nihil frequentius, Floret, Maio et Iunio, unicaulis, ut plurimum hic [orig: hîc]: eoque [orig: eóque] Dendroidi cognatior.

CHARACIAS Anglicus et Francus.

HIC admodum similis Platiphyllo, sed minor caule, et foliis. Frequentior etiam in Germaniis, et Franciae Aureliae vicinis syluosis, quam [orig: quàm] calidiori solo: Nullibi qu [orig: qú] àm in Anglia copiosior. Primo Vere floret, caulesque [orig: caulésque] complures à radice lignosa, fusca, rubentes emittit. In quibus folia multo [orig: multò] minora, purpurantia Amygdalinae frondis effigie, Paralii maiora. Lutescente flosculorum fetura, et paritura, per Iunii messes trilateram, et trigranam: non diversam à ceteris siliquam, paulo [orig: paulò] superius quam [orig: quàm] sint Peltata concava folia, pertranseant umbellae ramuli.

MONSPELLIENSIUM SERR ATUS TIT HYMALUS, aut Caracias.

NON temere [orig: temerè] alibi (ne in Italia quidem) quam [orig: quàm] Norbonensi agro istum reperias, qui inibi vul gatissimus, et à foliorum crenistenellis, serra tus vocatus: exeunt à radice alba, Eringii simili, pingui cortice, carnosa pulpa, pollicem crassa, pro lixa binum et ternum pedum, gummeo et percocto suc co pregnante, eoque Turbit suspicionem faciente: exeunt surculi plures cubitales, et pedales viridantes: Foliis Mirsinitidis, angustioribus, aut Myrti maioris, crassioribus, pinguioribus, et eleganter per ambitum, sed leniter, crenatis: insummo ramulis spargitur, et donatur umbellis umbellicatae rotunditatis, fohola traicientibus, florem, et thecam haud diversam ab aliis, estate. Si ullius horum omnium radix affabre [orig: affabrè] ementitur Turpeti Alexandrini radicem, sane [orig: sanè] haec foret.

LATHYRIS sive CATAPUTIA minor: maior est Richinus.

POSTREMUM omnium Tithymalorum notissima, et usitatissima Lathyris, cui appellatio indita videtur, quae congenerem quidem, sed efficationrem, et virosam magis signaret Ththymalum, idcircoque Catapotiam, quia dixerat Dioscorides en kata potiw lambano/mena, id est, in pilulis grana sumpta purgare. Nusquam non in hortis, etiamque in agrorum Anglorum, et Galliae mar ginibus occurrit, cuale singulari, bipedali, sed ramoso assurgit: quem per intervalla ab imo bina cingunt folia, Rhododendri, aut Platiphylli Tithymali, crassa, pinguia, succo lacteo virosiore gliscentia Flores aestate pusillos, et semen edit Augusto, et Septembri, maius Tithymalis ceteris, non tamen diversum, tricoccum, trilaterum, expressiore ternum granorum commissura, qualis Chameleae, quae maior, et figuratior, et angulosior magis, ideo conspicua. Idcircoque plenius, et signatius à Dioscoride descripta, aliorum Tithymali pericarpia, et semina non perinde. Quare nobis subscribente nativa rerum imagine fuerunt interdum immutandae, interdumque expressius ponendae designationes, non ut faciunt ista mancipia mendaciotum, qui ne videantur ignorasse, malunt ignosta blaterare, sibique ipsis et naturae monstra commentari.

PEPLUS, sive ROTUNDAESULA.

QUOD ramulorum ambitu, et quasi rotundo amictu, velum efformaret, aut tellurem operiret, Peplus dicta, nisi potius ob purpuream foliorum superficiem, sive xerampelinam, quae huic in vinetis nascenti, et Peplidi in maritimis sabuletis degenti, ut plurimum [orig: plurimùm] in est. Peplum namque fuisse purpurei, vel phaenicei coloris, cum [orig: cùm] multae historiae, tum flammeolum testatur, sic à flammeo dictum colore. Germaniis et Galliis passim Peplus sponte provenit, secus saepes, fossimenta, margines hortorum, et in vinetis, Radice prolixiore, pusilla, fibrosa, ramulos promit fruticosos, sesquipalmares, complures, graciles, tenellos: fo liola Rutae, Alsinae, vel Helioscopii Tithymali minora, bina, et post flosculos luteolos iuxta exortum singulum, marsupiolum exile tricoccum, nec diversum à ceteris Tithymalis: tametsi exile admodum, semine intus meduloso candicante Papaverino. Sucum lacteum tota fundit planta, planeque [orig: planéque] Tithymali speciem fatetur.

PEPLIS.

UT nomine sic effigie haec Peplum praefert, et propius adhuc etymum Pepli, vel flammeoli exprimit: idcirco qamnos2 a)mfilafk\s2 Dioscoridi designatur, quia fruticat

uberiore undequaque ramulorum comosa concinnaque sobole in Pepli speciem collecta, [note: Effi. Mat. 1260 ] phaeniceo colore purpureoue [orig: purpureoúe], nitentibus viticulis sesquipalmaribus et foliis minoribus, numerosioribus quam [orig: quàm] Peplii, Chamaesyce inter et Portulacae agrestis (cui quam [orig: quàm] similima tota) flosculi item pallentes ex luteo, et semen tamen maiusculum, tricoccum, Peplii aut Chamaesyce, Augusto edit, lacte turgidum acri: Littora Norbonensia Thyreni et Adriatici maris hanc reptricem abunde [orig: abundè] fundunt, ignotam alioquin Septentrionalibus, nisi horis.

CHAMAESYCE.

ET haec facile [orig: facilè] de illis duabus cognatis nosci potest, rarior tamen multo [orig: multò], nec uspiam Italiae aut Germaniae, sed duntaxat in Norbonensis Galliae olivetis vinetisque ubi plurima, praesertim aridis sabulosis, non procul Monspellio ad patibulum via, et tractibus maritimis. Pulchella tota et tenera, ramulis et foliolis numerosis, humi reptantibus, ex pallido virentibus, non dissimilibus aut disparibus Herniariae, sed lactescens, uti duae superiores: et simile semen, thecam et flores, sed cuncta minora.

nh/rior, r(ododa/fnh, h)/ r(odo/dendror. NERION, Oleander, Laurus Rosea, et Rhododendrum purpureum et album.

[note: Mat. Effi. 1103 ] NYMPHAE Nereides fortassis huic nomen dederunt: apertius alii Rhododendrum, quasi arboream rosam, vel Rhododaphnem, id est, Lauream Rosam, vocitarunt. Non admodum frequens, nisi tepidioribus ad meridiem mareque vergentibus fluentorum crepidinibus et littoreis, cuiusmodi ad Olbiam Galloprovinciae, Genuam Ligurum, et Lybornam arcem maritimam Thusci Tyrrhenive [orig: Tyrrheníve] maris, ubi fruticat sparsis late [orig: latè] ramis surrectis, in alios minores diductis, et denso stipatu foliorum amictis, quae Laureolae vel Oleae angustiora, longiora sunt, Laurinis angustioribus, acutioribus. Siliquas bifores et lanu gine papposa quadantenus vicetoxici farctas: semine fusco, longo, leviore. Flores rosea, diluta, purpurissa nitent Augusto Amygdalinis aut Mali maiores, quos interdum rubellos, interdum albos memini tum in hortis Italicis, tum in maritimis. Tota aspecta laeta, eoque in septentrionalium hortis coli solita: alioqui usus aspernendi, aut metuendi, nisi adversum venena, ad quae prodesse, auctores sunt, post antiquos, recentiorum quidam Practici, non secus atque Vicetoxicum, foris etiam potest prodesse docente Galeno.

ALPIGENA CHAMAERHODODENDROS, odora.

QUA Oenoponte Tridentum, Veronamque quis proficiscitur, videre est interdum universa montis devexa latera, isto frutice, quasi tapeto purpureo operta, praesertim Iunio, Iulio: quum flores eminus coccineo emicant fulgore, compacti racematim, pusilli, foliaque perennia purpurascunt rubentque Xerampelino compluria, rigida, crassa, densa, buxea, et Rhododendri

multo [orig: multò] minoribus, brevioribus. In sarmentosis, praeduris surculis depressis, sesquipedem, et duos altis: sed alicubi pene [orig: penè] accubantibus saxo, vel glariae substratae. Pinguis est tota, suavis odoratu, suavisimoque [orig: suavisimóque] aspectu. Alpini illic [orig: illîc] Italo-Germani Alprosen vocitant. Bacculas Asparagi, vel Taxi pares et concolores, Septembri edit.

ALPINA ALTERA.

CELSIS et rigidissimis cautibus huius quadantenus effigie, sloribus purpureis, perquam exiguis: Ericae foliolis perennantibus, nec deciduis provenit: humilis tota, à nobis tantum [orig: tantùm] siccata aridaque [orig: aridáque] visa; eoque [orig: eóque] minus accurate [orig: accuratè] descripta.

MONTANA ALLOBROGUM Lentiscifolia, Chamaleaefolia, vel Oleastrifolia, minus odora, CHAMAERHODODENDRUM.

PEDEM etiam, sive cubitum fruticat, lignosiore, crasioreque [orig: crasioréque] multo [orig: multò] stipite, et surculo recurvo, brachiato, rugoso cortice, et intus ligneo; Lentiscino, vel Sagel Gemanici: folia plane [orig: planè] Oleastri, aut Lentisci levore, colore, magnitudien, rigiditate, crasitie: superne [orig: supernè] virentia, subtus ex pallore ferruginea, ex uno principio fere [orig: ferè] per cacumina exorta, proxime [orig: proximè] fructum corymbaceas umbellas, eleganter quinque partitis apiculis, coronata, Rutae modo ostentant: flores perpulchri sunt copiosi, Chamaerhododendros odorae similes. Cunctus frutex est gustu nonnihil aromatico, plusculum astrictionis, et aliquid moderatae calefactionis retinet: tempera mento Lentisci, et fere [orig: ferè] gustu, non-nihil odorus, attritu non pinguis.

CHAMAEDAPHNE, suie pusilla Laurus, an Germanicum Mezereum, an-num potius nostrum Chamaerhododendrum.

ET huic pariter Lauri effigiaturam vindicat nomenclatura Chamaedaphne, id est, humilis pumilaeve Laurus, cui duos novimus affines vultu frutices, alterum Germanicum vocatum Mezereon, alterum nostrum dudum descriptum Chamaerhododendrum. Sed utra alteri praeferenda sit, ambigimus, propter nonnulla quae ipsi nobis obiecim us inter legendum, quae de viribus Chamaedaphnae à Dioscoride, Galeno, et Paulo produntur: alioqui aptior Germanica foret: fruticat siquidem binum [orig: binûm] ternumque [orig: ternûmque] pedum, ramulis firmis, sequacibus, cortice et foliis obscure [orig: obscurè] viridantibus, et Laureolae vel Ligustri, et Oleae; secundum quos Persicae flores subpureos, minores, et grana Piperis rugosi, nigri, iam vietae maturitatis, per initia tamen viridia; deinde ruber evadit cortex, qui exemptus [note: Granum guidium. ] detegit medullosum granum Canabino, aut Lythospermo maiori simile: gustu fervidissimo, et fauces, aesophagumque [orig: aesophagúmque] adurente, diu multumque [orig: multúmque] vexante impressione, postquam [orig: postquàm] deglutiendum dederint agyrtae nummipetae forenses, ut assolent, rusticis spectatum confluentibus, aut potius illustri alicui potori, quem vinum nequeat temulentum facered: nam qui vel unum granulum vorarit, nequit quin et usque vinum invergat, quasi in ventriduli utrem, gutturque [orig: guttúrque] colluat, donec Baccho temulentiaque [orig: temulentiáque] desipiat. Proindeque [orig: Proindéque] vocitant Piper Rusticum, et Gnidium Granum Pharmacaria inscitia, quam fovit iamdiu Senensis, decipitque deceptus, qui hasce plantas supina ignavia discendi et

investigandi, sibi incognitas, horsum prorsum confudit, Plurima haec cum [orig: cùm] in Germania, et Helvetia, tum in Allobrogum, et Lygurum, Taurinorum, Delphinatusque [orig: Delphinatúsque] montibus et collibus Syluosis, opacis. Martio floret, semenque maturat rubrum Angusto Non minus haec per alvum deicit crassum viscidumque [orig: viscidúmque] Phlegma, et intestinorum ramenta abradit, quam [orig: quàm] Laureola, cui non dispar, sed vehementior facultas inest, eademque in aceto maceratio ad corrigendum debetur. Sic enim utuntur etiam Medicorum quorundam praecepta Pharmacopoea, quare facit haec virium expensio, ut minus quis putet Chamaedaphnon legittimam. Quippe quam Dioscorides ke ralalgiais2, id est, capitis doloribus et stomachi ardoribus mulcendis commendet, ut interpres vertit. At si ulla ratio iniri queat, qua tam fervida planta pro Dioscoridis Chamaedaphne agnosci queat, ea interpretatione commodiore et veriore videtur sita, namque ke falagiais2 kai\ stoma/xou e)nkans1is2 a)rige[?], id est, capitis doloribus et stomachi ustionibus accommodat, vertas, non incommodo sensu intelliges, folia tusa admotaque [orig: admotáque] capitis dolori, puta à frigore, vel flatu, mederi: Stomachique [orig: Stomachíque] ustionibus faciendis admoveri, ad diuturnas fluxiones sistendas, aque stomacho avertendas: ut Paulus ex antiquis docet faciendum, libro sexto de stomachi ustione, ferro vel caustico non urente actu, cuiusmodi sunt fungi, aut nigri agarici, frustilla, aliaque [orig: aliáque] inibi scripta, quibus non secus atque foliis huius usi sunt antiqui, Sic Dioscorides magnum praesidium putat Arabicam vocatam ustionem à Graecis, quae fieri solita fuit spirillis caprinis Oleo ferventi immersis, et pollicis cavo inustis.

DAPHNOIDES, sive Laureola.

UT nomenclatio, sic natura huius, prorsum pusillam Laurum imitatur, frondibus paulo [orig: paulò] superius quam [orig: quàm] à medio caule sursum versus obscure [orig: obscurè] virentibus, nitentibus, crassis, densis, Laureis prorsum, semper virentibus, et Bruma, quemadmodum viscus, flores promentibus densos, multos, quasi oblongis, gracilibus, stellatis, calathis ex herbaceo albos vel luteolos: bacculas media aestate virentes, deinde maturitatem assequutas, nigras, Lauro easdem, sed minores: ramis flexilibus, pluribus, binum [orig: binûm] aut ternum cubitorum, cortice obductis perquam [orig: perquàm] tenaci et laceratu difficili: radix longior, et durior, durat eciam in hortis facile [orig: facilè] perpetuo frondium virore vegetione quam [orig: quàm] Laurus, quam adeo [orig: adeò] tota prae se fert, [note: Laureola Pingenda. ] ut etiam plebecula vix conspectam, pusillam dictitet Laurum. Ubivis ferme [orig: fermè] Germaniae, Galliae, et Angliae, praesertim Mulomedicis et mulierculis clinicis nimisquam [orig: nimisquàm] nota. ut mirum sit, Commentatorem Senensem tam ieiune [orig: ieiunè] et manca descriptione hanc designasse: certo inditio non tam negligentiae, aut contemptus, quam [orig: quàm] ignorationis: quippe figuram, quam nullis floribus dat, quemlibet alicuius arboris (forte [orig: fortè] Mizerei Germanici) surculum praecisum refert, quam [orig: quàm] Laureolam, cuius mutilam descriptionem, ut quam subdit proximam, et plurimas alias, exscripsisse videtur ex istis auctoribus meritissimis, quos hic [orig: hîc] lacerat, et inscitiae traducit.

THYMAELEA, grani Gnidii.

COGNATAE figurae et naturae sunt Chamaelea, et Thymelia cum [orig: cùm] interse, tum illis dudum descriptis: sed frequentior, notiorque Thymaelea, quae non modo [orig: modò] in Galloprovincia et toto Norbonensi littoreo tractu, sed etiam Italicis montibus longiuscule [orig: longiusculè] à mari Thyrreno dissitis, ut sunt Mons Divi Iuliani, et Pisani, Lucensesque colles, ubi nusquam Chamaeleam vidimus. Quin etiam in Occiduo Oceano, Galliae Xantonicae, ad Rupellae Insulam, des Ratz vocatam, id est, murium, (quorum Ostreis et radici bus victitantium est alumna illa angusta Insula) frutica Thymaelea multat, cuius nomenclatio effigiem naturamque quadantenus adumbrat. Videtur quippe Thithymaelia, quasi Thithymali et Olea mixta facie: Est namque virgis, rectis, multis, sesquicubitalibus, partim ab stipite, partim ab lignosa radice, habitu, situque [orig: sitúque] Oleaceis angustis foliis, admodum viscidis, pinguibus, inter Thithymalum, Cyparissiam et Paralion, corticoso amictu tenaci cinereo, à summo ad imum deglubenti sequaci, instar Laureolae corticis: summis in virgis flores albidi, pusilli, frequentes, Iunio stellati: Augusto demum [orig: demùm] grana, antiquis GNIDIA vocata,

novena aut dena, primulum viridia, deinde ex flavo rubentia, tenella cuticula, succo aqueo turgida, unum medullosum gygartum amiciente, foris nigrum, intus alba medulla, in qua fer vor ille quaesitus in Gnidio grano, ut expendenti verba Diosc. liquet, ad cuius imitationem perperam edoctus cum Pharmacopoeorum plebe Commentator, qui hanc non noverat, Mezerei Germanici granum fervidius multo [orig: multò], et plane [orig: planè] crustas inurens, tum foris, tum intus, nobis, qua solet fidu cia, sugillata tum Diosc. tum recentiorum omnium doctorum sententia temere [orig: temerè] obtrusit. Nam non coccum ipsum rubrum dat, aut purgare asserit Diosc. sed peilcarpio conclusae medullae interiori, cui uni (albam nuncupat) vim deiciendi Phlegma et choleram attribuit, et abunde [orig: abundè] explicat, quando viginti granorum internam partem, quae sane [orig: sanè] medulla est, Pericarpio gygarti nigro septa, praecipit dare, Unde nec pisas plantas, nisi superba animi inductione à Senensi incertas, et codi cis Dioscoridei nulla nisi triviali lectione, cuius tamen admodum accuratum vindicem se fore voluit videri initio [orig: initiò], assertas, magno multorum detrimento, qui illi freti commentis ad Hydropem sunt usi, rati esse Diosc. veras Thymaeleas, Chamaeleas, Daphnoides et Chamaedaphnes, quarum nullam nec legendo quidem, nedum facie, vel viribus cognitam habuisse tantum hiatorem Senensem, cuilibet vel Pharmacopoeo iam liquet.

MEZEREON Arabum, Chamelaea tricoccos.

FERVIDI etiam squalidique soli, saxosi, maritimi, Chamelaea, id est, humilis Olea vel Olivella nuncupata, ab ea quam admodum expressam est sortita cum Olea faciem, foliis laevore, habitu, ramis, sub quibus in Olivetis cultis prope Frontignanam Norbonae ubere [orig: uberè] fruticat, nec nisi collibus vicinis, arentibus, faxosis, sponte enatam, perinde facile [orig: facilè] est reperire: nec quidem in Galloprovincia, ubi tamen nascitur, multo prodit proventu. Ramorum bicubitalium sobole magis sarmentosa et rugosa, lignosa, intorta, quam [orig: quàm] Thy meleae, Folia latiora, viridiora, nigriora, lenticulis longiora, augustiora, propius referunt Oleastrum et tenuifoliam Phyleream. Flores luteoli, pallidi, Laureolae minores, aestate aestuque summo: Augusto vero [orig: verò] promit virem tes, demumque rubentes bacculas tricoccas, Tornesolis sive Heliotropii verrucarii, aut Tithymali similes, nisi quia osciculis est praeduris, lignosis, gustanti medullam fervidam et praesiccam exhibentibus: radix lignosa, inutilis, Magni tamen succi usus totius plantae etiam hodie, praesertim Monspellii, ubi Pharmacopoei praessumque habent, monente primum Rondel. cuius imitatione et nos saepius densati succi recentis 3. i. et 3. ii. dedimus perse, et alias [orig: aliàs] aliis catharticis Hydragogis mix tas, perbono sane [orig: sanè] eventu: sed non admodum multum excernit, nec vollo effreni motu, ut folent laureola Mezereon Germanica, Gratiola, et alia. Quin perparum, aut nihil interdum, movet Chameleae sucus concretus, nisi remixitis quibusdam leni entibus, aut similibus catharticis. cuidam arthritico habitiori, toroso, procero homini, tres dragmae mullum excrementum moverunt. Puperis etiam datus, nec tormina, nec vomitiones facit sed aquas educit et serum. Admotus pubi et abdomini Hydropico, non ullum praestantius ad uri nas proliciendas, quo modo lubentius utebatur Rondel. Sic etiam Thymeleae succo, qui tamen difficilius praemitur et elicitur, propter glutinosum virus: nec nisi tepente affuso vino, aut consimili quopiam liquore, ut factitant dum sucum Brassicae marinae educunt, quilibet uti poterit. Tunduntur tenella folia, flores, diu et vehementer, saepiusque tantillum tepentis vini affunditur inter tundendum, tunc praelo ligneo vehementius urgentur, dum trans colum exspiret: tunc igne lento aliquandiu bullit, dum Loch crasitiem assequitur. Demumque Soli fervido obiectum du rescit, addito saccharo, ne mucescat; sicque conchis recundebamus nos illic dum ageremus.

CHAMELAEA Alpina incana.

PERQUAM similis gustu, facie, viribus, foliis, et virgultis liegneis, gracilibus, concoloribus, rugoso cortice amictis Monspelliacae Chamelaeae: facile [orig: facilè] tamen ab hac discerni potest, fructu nimirum Me zerei Germanici, Oleastri, aut Phylereae nec tricocco, et foliis summis, non atro virentibus, sed tenui, mollique in cana lanugine obductis: quemadmodum et flo res pallentes è lagenulis argenteis, Strammonii similibus, sed minoribus, conspiciuntur. Commanducata fauces inurunt, non secus ac Mezerei Germanici grana Ideoque etiam plebs, Rusticum Piper vocat: Masticata folia lentorem remittunt, uti Soldonella, thymelaea et Chamelaea Norbonensium. E Lemanni et Allobrogum vicinis Alpibus solum [orig: solùm] habuimus.

ALTPUM Montis Ceti Norbonensium. Herba Terribilis vulgo.

NOMINIS ducta videtur intellectio, contrario quam [orig: quàm] se habeat planta sensu: Alypum quippe quasi indolcns inoffensumque et expers molestiae remedium. Sic fella Graecis glycea, sive dulcia, et Holostium, quae herbula est teneriuscula, per antinomasiam dicta fuerunt. Sed malim coniectari a(/lukor, id est, salsam, vel matitimam, palntam nuncupatam, quia secus mare, ut Dioscorides memorat, oriatur. Tametsi oportunum sit calumniae, statuere ullam certam plantamtam hodie pro vero Alypo, propter Arabum et Graecomaurorum scriptorum diversas, aut plane [orig: planè] contrarias opiniones (quarum quç Actuarii, album Turbith cum Alypo vel Alypia Dioscoridis idem autumat: Mesuae vero [orig: verò] Thapsiam vel ferulae genus lacteum quoddam, denique Serapio Triposium) tamen cum [orig: cùm] nullum hodic nostra norit aetas, cui Dioscoridis Alypum asimilari queat, neque plantam ullam habeamus quae aeque [orig: aequè] bene, imo [orig: imò] ullo modo (praeter faerulas) Alypo congruat, sive lineamentis, sive efficacia purgandi, atque hic fru tex maritimus: sane [orig: sanè] hanc quo [orig: quò] minus asseramus genuinum Alypum, una notula non tam obstrepit, quam [orig: quàm] deest, foliorum nimirum: quae non fuerunt expressa à Dioscoride, aut sortassis fuerunt labeccula codicis perversa mutata nempe [orig: nempè] voce maratros2 in u(pero/tros2, ut sit non subruber, sed foeniculaceus frutex Hincque Mesuae suum Turbith saernlaceum fecerit, vel Thapsiam cum nonnullis, qui eius radicibus quottidiano usu in Galliis et Hispaniis purgationes pituitae, crassaeque et Melancholicae blennae moliuntnr. Verum [orig: Verùm], si uti nonnullis eruditis persuasum fuit, Arabes vocitarunt Turbith, quodlibet phlegmagogum, paulo [orig: paulò] uchementius pituitam educens, merito [orig: meritò] et istum fruticem, quem pictum damus, possit quis Turbith

vocare, nec enim minus male [orig: malè] ominato nomine quam [orig: quàm] Turbatorium Turbith vocat istam herbam Terribilem vulgus Norbonensium, ubi impostores valetudinis cauponatores im pii, atque tribades mulierculae terribiles, ut vocant, illic moliuntur purgationes, istius terribilis fruticuli foliis, floribus, et semine. Siquidem virgultis crebribus lignosis, sesquicubitum et duos altis, cortice tenui, ex fusco purpurascente, dense [orig: densè] cingentibus concoloribus, numerosis ab imo summo tenus foliis exilibus pusillae myrti similimis, minoribus Thymeleae aut Chameleae. Singulis in virgis summis singuli insunt tenuissimorum folorum purpurascentium glomeruli, nonniihl similibus sed exilioribus et brevioribus delicatioribusque Scabiosae staminibus. Radix digitum crassa, fusca, lignosa. Cuncta planta perquam [orig: perquàm] amara, et inamoeno Thymelegae aut Chamaeleae gustu, aut vehementiore, etiamnum dum haec commentamur, sexto abhinc anno, avulsa in monte Caeto Frontignanae et Massiliae, saxosis praeruptisque utrobique ad mare et Austrum devexis natalibus: quam si Senensis prorsum siluisset, nec pingendo depravasset, et melius suo honori lectorique consuluisset: hanc enim capite de Tripolio, sibi etiam ignoto, ubi multum ineptit, et Alypum plantam tenuibus ferulae foliis esse dicit, non istam, Dioscoridi imponit, Brassavolae et aliis doctissimis conviciatur et obtrectat, argumentis ab illorum monumentis mutuo [orig: mutuò] sumptis, etiamque vestigatore ingenuo, qualem immerito [orig: immeritò] hactenus sese nobis gloriatus fuit, indig na prorsum et vecordiae plena verba illa inseruit: Non referre cuius plantae sit raidx Turbith Alexandrinum, cum [orig: cùm] eius facultates à Medicis optime [orig: optimè] sint perspectae. Sic caprimulgum, scamnidicum, vel aratorem, non commentatorem, loqui decet.

ALEXANDRINUM Officinarum Turbith.

PAR ferme [orig: fermè] controversia de Turbith atque de Hermodactylis, quarum plantarum usu aut certe [orig: certè] possessione non videmur carere, veriora tamen quaenam sint, ambigimus, quia ambiguae fuerunt sententiae antiquae. Ac de illis suo loco, hic [orig: hîc] vero [orig: verò] pauca de Turbith. Arabica Semimaurave [orig: Semimauráve] Orientalium nomenclatio vaga est, ut non paucae illius gentis voces, signare quamilibet lacteam radicem vehementius pituitam deturbantem, voluisse visi sunt, propterea ut quaelibet una magis arrisit, sic eam arripuit.

Est enim Turbith vel Turpetnm vel Terbeth. Serapionis, Tripolii radix Diosc. ut liquet è descriptione. Mesuae, Herbae ferulaceae lacte turgentis. Actuarii duplex Album, quod interpretatur auctor Alypum Diose. Alterum, Pityusae radix. Officinarum triplex. Venetorum et Alexandreum videtur, Scammonii anthiocheni species. Cineritium, à colore, Radix Thapsiae vulgaris Nigrum, deterioris quidem notae, sed alioquin eiusdem cum Anthiocheno speciei.

VULGARE Officinarum Alexandrinum cognominatum diu nos torsit, cum [orig: cùm] enim audissemus de Guillaudino Patavium Alexandria revers, nihil aliud esse Turbith Alexandrinum, quam [orig: quàm] Myrsinitem Tithymalum, omnes Tithymali species erutas, siccatsque habuimus, inspectione et exploratione expendimus, sed non ita habere depraehendimus. Etenim, Tithymali serrati quae similior est Turbith Alexandreo, cortice est rugosiore, tristi ore aspectu, fungosa, laevioreque concretione, gustanti virosior et fervidior, minus firma, et quae facile [orig: facilè] non assulatim aut secundum filamenta in longitudinem dehiscit, duraque non est, nec periinde purgat ut Turbith, cuius exemplum sumi potest in Benedicta lexante, cui miscetur Esulae radix, et tamen blanda benedictaque habetur.

Porro [orig: Porrò] sub sinem capitis de Scammonio, de Turbith quid et quur coniectemur radicem Antiocheni Scammonii, dicemus.

Quodque superius monuimus sucis Chamaeleae, Thymaeleae, Brassicae marinae, et aliis usu

venire, ut minus, aut ferme [orig: fermè], nihil per se purgent, nisi remisceantur imbecillioribus, sed lenientibus, aut alio modo purgantibus: id idem admodum perpicuum sit in hac radice Turbith. Siquidem non raro [orig: rarò] meminimus datis infuso ternis, quaternisue [orig: quaternísue] 3. cuidam non admodum alvo arctae, nihil penitus eduxisse, in aliis excitasse quosdam torminosos murmurillos, aliis alvum semel, bisue [orig: bísue] citasse. Quin nec in substantia quidem admodum purgat: uti in electuariis Diaturbith, Diaphoenicum, de Citro Solutino.

TARTONRAIRE Gallopro. Massiliensium.

NOV A nostrae aetati, iuxta ac elegans aspectu haec etiam maritima Cathartica, eoque [orig: eóque] vernaculo vocabulo Massiliensium, Tartonraire vocata, ab exsuperanti effrenique [orig: effreníque] purgandi vi, quae non raro [orig: rarò] dysenterias fluxusque [orig: fluxúsque] immoderatos alui accersit. Praesertim si quis minus peritus, huis folia in pulvisculum ducta, vel quopiam liquore dilutae, propinarit: ut factitabat ille necator Thmiso, qui nobis primum [orig: primùm] eam, eiusque [orig: eiúsque] vires, ut dicebat, arcanas detexit. Circum Massiliam locis ad mare devexie, praesertimque collem vulgo [orig: vulgò] Mond-rond v ocatum, squalidum, aridum, glareosum, plurima fruticat, tota pulchella, tenui incanaque [orig: incanáque] lanugine obsita, candidis, nitentibus, argenteis foliolis crebribus, ab imo ad summum Chamlaeeae, et Thymaeleae: prorsum situ et magnitudine Alypo proxime [orig: proximè] descripto paribus: edit virgas rectas, crassiores, vicenas, tricenas, aut plures, admodum lentas, et fractu contumaces, nec adeo [orig: adeò] lignosas, cubito longiores, flosculos in summo pusillos, et (ni labat memoria) pallidulos ex albo, semine pullo, rotundo Arthemisae, aut Ambrosiae: radix prolixa pedem, simplex cortice albicante foris, intus candida, lineo aspectu, et fibris dura, lignosa, gustu non admodum calida, nec amara, nec ingrata, nonnihil tamen caloris impressi postremo [orig: postremò] relinquente, et quadantenus Turbith Alexandrinum, sive vulgare, referente, inodora, tota lactis expers.

ESULA RARA in Lio Venetorum Insula.

COGNATIONIS consequutione sibi hunc vendicat locum haec superius proxime [orig: proximè] descriptas, et Esulam, quam vocant maiorem, sive Pityusam: cuius est haec Venetis Medicis, et Pharmacopoeis species: eoque [orig: eóque] hac, vulgatae communis Esulae vicem supplent in Benedictae confectione, et pilulis Catharticis: purgat etenim non segnius Esula communi, eoque [orig: eóque] putabatur à quibusdam Alypum Dioscoridis, et alii, quam [orig: quàm] bene, viderint ipsi, nigrum Turbith, quem Pityusam Actuarius autumat, opinantur. At Pityusa non haec est, sed perquam [orig: perquàm] simlis, ideo utraque Esula à nobis vocatur. Sesquicubitum duosque [orig: duósque] longos caules, fungosos, rugosos, fuscos, crassos minimum digitum, ramulis multis divisos emittit, pedalibus et foliis situ binis, perintervalla maioribus quam [orig: quàm] Terribilis Alypi, ad Gly cyrrhizam pro ximis, lentis, pinguibus Thymeleae: flores pendulos, promentibus [gap: illustration]

purpurascentes, et fusco obsoleto aristolochiae, vicetoxici essigie. Radix foris pulla, intus villosis lineisque pelliculis, cuiusmodi in Tartonraire, cinereis, sesquicuitum longa, digitum minimum crassa, succo distenta: universa planta lactescit, et prorsum Tythimali paralii, cui convictrix ferme [orig: fermè] semper visiturae quiparatur. Sed non alibi quam [orig: quàm] litoribus, et Insulis sinus Adriatici facile [orig: facilè] reperitur, et in Lio Insula exigua, quae obex est maris allisionibus.

a)ei/cwor. SEMPERVIVUM sive Sedum maius crenatus Myrtifol um.

Ang. Honselike et Sengrene. Ger. Groß Haußwurtz, sc groß Donderbart. Gal. Ioubarbe grande. Bel. Donderbaert. Ital. Semperuivo maggiore.

[note: Essi. Fusch. Epith. 17. ] HIHIL uspiam gentium vulgatius, vistatius, vivatiustie [orig: vivatiústie], Sedo sive semperuivo, sic nuncupato, de perenni vegetoque foliorum virore, quem hieme et aestate in parietibus vel imbricamentis, etiam nullis, uti videtur, radicibus nixum, adversus quaslibet caeli imprefsiones tuetur: Cesili circinataque basi et ortu pertinacius haerent subgrundiis numerosa fo lia squamatim digesta, laevore succoque pellucida, admodum carnosa, mucronata, et lingulas piscium imitata: caulis promitur rectis versibus stipatus, quiflores Iulio et Augusto radiatos, numerosos ex fusco purpurascentes, et rubellos gestat. Huius aquam stillatitiam febribus curandis, praesertim tertianis, et Causonibus propinant mulierculae, edoctae alicuius movitu et imitatione: nam non paucos curant.

*aloh/. ALOE.

QUIA in maritimis Aloes sponte nasci proditur, non abs re quis suspicetur nomen illi [note: Effi. Math. 683. 684. ] factum à sale vel salo sive mari, cuius afflatu imprimis gaudet, forte [orig: fortè] itidem et nonni hil foris salsedinis continet, ut ceterae maritimae. Pervagatae cognitionis et usus, uti antiquis, etiamnum sucus, ipsaque planta: quae plerisque Europae locis in hortis penislibus feliciter, non secus ac suis natalibus, in sabuleto depacta adolescit, floretque: sed quae in Pisano Hetruriae vireto, et Massileae superioribus annis, proxime [orig: proximè] Novum portum in Praefecti horto viscbatur, merito [orig: meritò] nonnullis differre à communi altera visa est. Nam praeterquam [orig: praeterquàm] foliis multo [orig: multò] maioribus, bicubitalibus, unciam et sesquiunciam crasis constabat, tum mucronem extremo singulo folio ostentabat, magnitudine, rigidiatae et colore unguis Aquilini politi, non adeo [orig: adeò] aduci. Cetero item ambitu rosticella multo [orig: multò] minora, pari prope intervallo digesta. Caulis bicubitalis, et tricubitalis, digitum crassus, Hastulae Regiae, in quo flores caerulo purpurei è calycibus oblongis. Folia gustanti minime [orig: minimè] aut perparum amara: cetera alteri similis, et eadem forte [orig: fortè], ut putamus: Neutri enim insignis amaror, nequidem recenti ex Hispaniis in Flandriam, Angliamque alltae, ubi tamen Aloes factitari dicitur. Quia semper virens est Aloe, Aizoon vulgo hodie Graecorum nuncupatur: sucus nondum solibus percoctus, ut Brumali tempore, minimum amarus est: quod [orig: quòd] ceteris succo multo aqueo obrutis evenire videmus, ut ignavius multo [orig: multò] per initia sapiant, deinde maturitatem adepta, expressiorem saporis formam adipiscantur: sic Lactuca menstrua dulcis est, trimestris florem et semen promens, amara: Portulaca fatua initio, adulta acida. Succorum prima laus Succotrino, quem Venetiis, si limpidus et lucidus sit, ex rubro fuluescens, emunt ducato, singulis libris: ubivis Hepaticus infimi pretii est.

Iam haud opus est rixari, aperiant ne ora venarum an claudat: quando innumeris fere [orig: ferè] periculis factis certum sit, foris admotum clauderc, et sanguinem sistere, intro [orig: intrò] sumptum sucum, illis praesertim qui hemoroidibus vexantur, sanguinem attenuare, calfacere, deducere ad venarum oscula, ipsaque adeo [orig: adeò] vasorum extrema reserare, non secus atque alii succi non pauci faciunt, ut Porri, Myrrhae, et Urticae, quae nihilo [orig: nihilò] setius calida et sicca sunt.

SEDUM MEDIUM teretifolium, sive minus Semperuivum Officinarum.

Ger. Klein haußwurt menle, [?] klein donderbat. Ang. Prickmadam. Gal. P etitte Ioubarde, et Triquemadame. Bel. Lleyn donderbaert. Ital. Semperuivo minore, seu Pignola, à folio tereti Pinei.

[note: Effi. Fusch. Epith. 18. ] ETIAM iisdem natalibus admodum frequens et notum provenit istud: ramulis à radice perquam [orig: perquàm] exili multis, gracilibus, edentibus foliola angustiora, rotundiora, mino ra, teretia, carnosa, mucronata, acuta, Salicorniae vel Kali colore et modo: flosculis aureis, stellatis: tota eiusdem figurae et facultatis atque maius sedum.

VERMUCULARIS. CRASSULA MINOR Officinarum, sive ILLECEBRA maior.

Ger. Rlein haußwurt weible. Ang. Wylde prickmadam. Belg. Bladeloosen, [?] Papecullekens.

[note: Fusc. Epith. 19. ] SAEPISSIME etiam haec colligentes fallit propter natales eosdem, faciemque minoris sedi similiem, ut mirum magis sit prorsum contraria pollere, nempe calfaciendi et ulcerandi facultate: tamen discernitur foliolis rotundis, teretibus, oblongis, carnosis magis et superne [orig: supernè] retusis, mucronatis instar vermium, è totis ramis pendulis: flosculisque pallidulis, vel albidis: demumque quia non semper viret, eo [orig: eò] ad Illecebram referenda videtur, cuius est facultate Supina admodum negligentia Commentator noster nobis hanc forte [orig: fortè] pro secundo Sedo dedit: nescius, ut vulgus ignarum, facultatum, et immemor verborum Dioscoridis, qui, sicuti monuimus capite de Telephio et Portulaca, quia nec semper vireret nec refrigeraret, non asserit hanc genus Semperuini, sed tantum [orig: tantùm] cognationis et similitudinis causa proxime [orig: proximè] subdidit, viderique speciem dixit.

MINIMUM. ILLECEBRA, Sedi tertium genus non Semper virens.

ISTAM pusillam reptatricem pulchellam floribus aureis stellatis, vulgo [orig: vulgò] notissim am ubivis [note: Fusch. Effig. Epith. 20. ] et Illecebram nuncupatam Pharmacopoeis, Germanis aunt Piper murinum, propter acrem exulcerantemque gustum, quasi Aronis aut flammulae, nullus ubivis Italiae, Galliae, Angliae, et Geramaniae non novit: pusillis namque ramulis parietes saxosasque moles et colles aridos amplexantibus, gracilibus, reptat sed potisimum [orig: potisimùm] gustu cognitu perquam [orig: perquàm] facilis, et quae inauditam socordiam Commentatoris arguit, inque ro herbaria parum exercitatam, vel mentis, vel oculorum aciem, qui hanc tam valde [orig: valdè] vulgarem (tametsi idem ostentat ille frequens) ubique Italiae, Pisis accersat, Guini praeconiis et literis assertionis, et quasi in lucem erutam, ac ceptam ferat. Quin in Dioscoridis lectione haec salebra nulla est: das1u\ enim quamplurimis locis, non pilosum, sive hirsutum, sed densum rigidum vel compactum signare, capite de Britannica, Hypericone, alibique non raro [orig: rarò], reperias.

ARBORESCENS Gracum, Illyricum, et Anglicum, sive maritimum.

MULTIS abhinc annis huius multas plantas Veronae, Patavii, Venetiis, et in Hetruriae hortis vidimus, cum [orig: cùm] admodum exoticasque putabamus: Postea singularis fidisimusque amicus Vallerandus Donrez, pasim in maritimis Sclavoniae sive Illyriae circa Dirachium virentem collegit. Nosque demum [orig: demùm] in Sinus Bristoiensis Anglici Oceani Insulis vocatis HOMS, avulsimus copiosum, sed in saxosis, nec perinde carnosum aut ramosum, tamen stirpite ramisque fruticat lignosis, duris, multis, lentis: foliis, paribus, et similibus, vulgare maius Sedum situ et ortu aemulantibus, minus crasis: inter vulgare Sedum maius, Laureolam et Tithymalum ambigentibus.

Varie tas ar bore centis. Portlandica. GRAECUM vero [orig: verò], quod et Illyrium, maius multo [orig: multò] et speciosius, ramis et cortice foliotumque circinato, per summa positu magis Lau reolam imitantibus, crassioribus, tenerioribus, brevioribus, succuentis, cubitu m longis, in scapo pedali et cubitali, lignoso Laureolae crassiore. In Australis Angliae Insula Portlandia, pusillam, non multum diversam ab istis forma, ortu, habuimus: sed quia inter Tithymalos orta et dun taxat una aut altera planta reperta nobis erat, rati esse ex Tithymalis, aut ex istis prolem degenerem, incertamque stirpem, nihil certi de ea prodere ausi fuimus.

SEDUM PETREUM Montanum.

AVERNIAE Mindenis et D. Ioannis Mauri Allobrogum, montium rupibus et convallibus hanc pulchellan saepius collegimus, nomineque Sedi Petreaei donavimus, quod [orig: quòd] saxis saepius innascatur: foliis pusillis uno exortu circinatim Sedi ritu, vel potius Cotyledonis minoris montani, sed multo [orig: multò] angustioribus, rigidis, quasi ligulis mucronatis, è quorum medio cauliculi pusilli, binos digitos et palmum alti, excunt, exi guis flosculis luteis Sedi minoris onusti, quibus succedunt clypeoli Thlaspi quadantenus. Cur hanc nonnulli Phyllon Dioscoridis statuerint nescimus: quum proprior multo [orig: multò] sit facie et ortu Sedi generibus, gustu astrin gente, exsicante.

An CHAMAEPYTHIS maior Diosc. seu altera vermiculata Sedi effigie.

CHAMAEPYTIDES, quas natura similes Aizois fecisset, et Dioscorides iisdem assimilasset, hic [orig: hîc] annectendas duximus. Fruticat maritimis litoribus atque insulis Angliae et Zelandiae, nec non in squalidis campis Aralatem inter et D. Aegidii oppidum, non procul à Rhodani fluentis, uber rima perennans, Vermiculata dicta, nonnullis Anthyllis altera putata, propter necesitudinem, quam cum Aizoo habet. Sem per viret namque inibi, virgultaque promit cubitum et sesquicubitum aequantia, crebra, incurva, lignea, colore cinereo, foliis multis, densis, obscure [orig: obscurè] viridantibus, et inter Sedum minorem atque cham aepithiam marem mediis. Radix multum dura, fibrosa. Flores obliti sumus, puto herbaceos, et melinos, albicantes, muscosos, Oleae. Salso gustu et spore succoque Kali etiam procul à mari, natae, uti Aralate. Quam ut novam, nec notam, exercitatis ingeniis expendendam magis proponimus, quam [orig: quàm] veram astruimus.

AINGA vel CHAM AEPYTHIS mas, Diosc. IVA arthrytica.

QUAE receptae utilitatis, et tritae cognitionis ubique locorum provenit Aiuga vel Abiga, ab Abiete, propter odorem, folia, et flosculos Piceae, Chamaepythis vocata est, mas seu ter tia Dioscoridi, non prima, ut Commentator statuit. Sabuleta, arida, lapidosaque vineta et olive ta amta Norbonae, ubi perquam odora, surculis gracilibus, hirsutis, inflexis, numerosis, Pini foliis vel psylii, minoribus, incanis, confertis, resinosis: exiguis intersertis secus flesculos melinos, Veronicae feminae: Sed semine oblongo, tereti, fusco. Germaniae, Galliae, et Angliae ruri sponte pervia, sed paucis in locis: eoque in hortis colitur, ad Medicos tamen usus odore et virbius ignavior. Radix fibris duriusculis, lignosis, amaro sapore, medicato, subacri, neu tiquam dulci, sed resinaceo, diuque faucibus haerente. Idcircoque nonnullis Germanis Dergiß myn nicht: id est, ne mei obliviscare, forte [orig: fortè] dicta fuit: quod etymum dum Mathiolus à Germano Pharmacopoeo, et Brassavola adductum erroris incusat, immerito [orig: immeritò] facit: et imperitius mul to [orig: tò] labitur, cum [orig: cùm] aliam vocata! ye lenger ye lieber, id sonat, quo [orig: quò] diutius co amantius, aut gratius, (quod Amaraedulci sive Circeae merito [orig: meritò] quadrat) inscite [orig: inscitè] in hanc transfert.

CHAMAEPYTHIS prima Dios. odoratior.

MINUS notal haec, et paucis obvia locis, magis tamen odora, collibus aridis et aruis aeditioribus, Nicae Sabaudae, et Genuae Ligusticae, circum urbem Penem in Italia, fruticat, ut quidam affirmant. Quin etiam eandem vireta nonnulla Belgii sedulo [orig: sedulò] colunt. Radice fibrosa, Sonchi, aut dentis Leonis minore: ramulos palmum altos, humi stratos, et foliolis septos, Semperuiviminoris, aut potius vermicularis, minus carnosis, sed incanis et hirsutis: in quibus flosculi ex melino albidi: Suaviorem spirat odorem, interdum uliginosum, uti usnea muscusue [orig: muscúsue] Quernus, aut Cedrinus.

IV A Moscata Monspelii est, ANTHYLLIS Chamaepytoides.

AVAE in Olivetis et aridis aruorum marginibus Norbonae ac Galloprovinciae fruticat, nec alibi temere [orig: temerè] nota, Moschata etiam vulgo [orig: vulgò] vocata fuit, contrariae fragrantiae, significatu (ironice [orig: ironicè] nempe [orig: nempè] ) est enim odora, sed olfactu minime [orig: minimè] grata, nec Pinum redolente, verae et odoratae Chamaepytidicog nata, surculis tamen rigidioribus, sarmentosis, lignosis, sed brevioribus: copiosa folia, latiora, longiora, leviter incisa, Coronopi aut Psylii modo emittit, Pluri lanugine inca na, inters flores maiores purpureos, et semen hirsutie stipatum Chamaepytidis. Lignea radix, gustu amaro, ingrata tota, et nonnihil stiptico, Absynthium referente: eapropter Kali species illa, aut potius Sedi marini fruticantis, de qua inibi dictum fuit, neutiquam ad rem faciet, si conferatur cum hac. Hirsuties, flores, color, odor, sapor, qui hic [orig: hîc] salsus non petitur, desunt. Adde odoris gravioris, et amaroris aromatici, non salsuginis notam: quam in medicamentis primae commendationis ad comitiales plerisque animadvertas, ut sunt Ungulae Asininae, Alcae, et operculum onix dictum, multoque [orig: multóque] graviore odore, Castoreum, et huiusmodi nidore, potu et suffitu excepta, et quarum dotes sibi vindicat multo [orig: multò] adhuc certiores.

*kotulhdw\r. UMBILICI Cotyledon.

[note: Effi. Mat. 1122 ] VULGARIS iam notitiae Cotyledon, sic dictum à concavo folio, acetabulum aut umbilicum imitato, circinato, et nonnihil crenato obtuse [orig: obtusè], laevore plurimum glauco

virente, interim purpurascente, crasso, carnoso, succulento Telephii, aut Cochleariae radix. bulbeae Bunii Cyperi rotundior, aut fumariae Plinii, nonnullos pediculos foliorum et cauliculos teneros florum herbaceorum ex caliculis parit, in quibus semen Portulacae, minus subrufum: gustu tota glutinoso Portulacae, sed vix acerbo, insipida, frigida: non solum [orig: solùm] in Italia, Provincia, Languegothia, sed etiam in Anglia occidua ad Bristoiam, plurima. In Francia tamen et Belgio, rara, nisi rata fuerit: exit autem semine, tota hieme viret, marcescunt aestate folia.

COTYLEDON Minus Sedifolio, Motanum.

MERITO hanc Sedifoliam appellamus, tantopere [orig: tantoperè] namque cum Sedo quadrat, ut propiorne [orig: propiórne] illi sit quam [orig: quàm] umbilico, ambigat vulgus: eoque [orig: eóque] apud nonnullas gen tes Sedum montanum appellitetur. Rarior multo [orig: multò] superiore, nec nisi quibusdam Alpinis Allobrogum et Pedemontii, Sabaudaque [orig: Sabaudáque] Ostensi valle vocata, et Mindenis montibus Auerniae et Germaniae nobis visa. Maio et Iunio flores albicantes, minoris Semperuivi, in caule sesquipalmari plurimum unico, ex radice fibrosa, nigra, tenui, per foliorum, quasi centrum, eunte: foliorum lingulas oblongas, crassiusculas, imiitantium, et tantillum ambitu crenatas, albo vel glauco laevore, colore, carneque [orig: carnéque] Semperuivi, minoris gustu.

AQUATCA Cotyledon acris Septentrionalium.

NUSPIAM Italiae vel Norbonae meminimus hunc, in Anglia vero [orig: verò] et Belgio et Nortmania admodum frequentem, riguis depressisque [orig: depressísque] pratorum convallibus, et scrobibus, ubi torpuerunt per hiemem resides aqueae. Fibrias exiguas, multas, cauliculosque [orig: cauliculósque] teneros reptantes, humique [orig: humíque] fusos habet, folia peltata, ambituque circinato, et leviore incisura et obtusis dentibus: cristato medio centro, nonnihil depresso, umbilicum imitante, sed teneriora: flosculi albidi, penduli subter folia: Iunio et Iulio visuntur, gustu calido, acri, linguamque vellicante, inodore: quem inscitia etiamque penuria Cotyledonis indunt indocti Pharmacarii Populeo unguento.

ANDROSACES Cotyledon Marinum herba felliosum.

QUEMADMODUM nominis etymo Androsaces, vel, ut nos putaremus, Hydrosaces, seri lotiique [orig: lotiíque] in abdomine, quasi utre, aliisque [orig: aliísque] è corporis ductibus, eductionem pollicetur: sic videtur hic proxime [orig: proximè] Nympheas descripta ò Dioscoride, propterea quia non nisi in aqui, et prorsus magna cum Nympheae similitudine, tametsi multum dispari magnitudine crescat. Nec ulli alii, ut genuinae, Androsace acquiescit animus, praeterquam isti, ex Guino summae eruditionis professore Pisano: in Mathioli commentariis quadruplo [orig: quadruplò] maior (uti solent, qui imagines, non plantas vivas, viderunt) ipsa planta depicta, nec tamen ab eo descripta. Perelegans est, sed perpusilla planta haec umbilicata, et videtur è genere earum quas parasiticas festiue [orig: festiuè] quis dixerit, propterea quia non nisi aliena quadra vesciitur, cibo, et disco. Innascitur ferme semper dorsis striatis Chamae conchae, quae humi [gap: illustration]

obvoluta sit vacua hospite suo Vesco apud Italos Cape tondo vocato: Pedicellis cirrisue [orig: cirrísue], glabris, nitidis, exilibus, uncias binas altis, crebribus, surrectis, singulis singulum clyperlum medio centro fulcientibus, circinatum umbilici, cum ouracis appensis in memoriam revocantibus, unde Monspellienses praeceptores Umbilicum marinum vocitarunt: notissiuna quippe illic Piscatoribus stagni Magalonensis et Laterae accolis. Frontignanae etiam refluae stagnantisque aquae salsae innumeras plantas obruunt. E fundo quippe inque aqua, nonia aere, crescunt et vivunt ut Mathiolus pinxit. Virent enim primum [orig: primùm] ex squalido cinereoque colore: Postea [orig: osteà] egesti undis, exceptique litore, albescunt, uti conchilia et corralinae vocatae, quas gustu subsalso et amaro aemulatur: nec dubium quin urinas ciat, et materiam articulis impactum digerat. Semen nusquam ullum umbilicis claudi non putamus, certe [orig: certè] numquam in multis milibus observavimus. Ventreum sistere scimus, ut hunc scrupulum eximamus docto et candido Anguillarae, qui nescio qua de re Senam et Cassitham hariolatur verisimiles quia emphyla aut aphyla plane [orig: planè] contrariae notae legatur, potissimum [orig: potissimùm] quia alvum solnunt, quod hic [orig: hîc] neque expetitur, neque verifimile sit: tota plantula siccior actu et tactu quam [orig: quàm] calidior est, et multum diuretica, quare Galeno aut eius codice error, qui astruit humidam, ex Aegineta et Plinio reque ipsa expungendus.

Fuit quando Tragum iisdem fere maritimis oriundum, hanc Androsacem opinati fuimus, sed nos retinuit Pliniana versio, quae accuratior hic [orig: hîc], quam [orig: quàm] quaevis alia videtur: delineat quippe sine foliis in cirris folliculos, habentem, et in his semen, albam amaram, in maritimis Istriae. Videtur legisse qula/kior, non e)pi\ tr=s2 kefalh=s2, sed a)nti tr=s2 kefalh=s2, quasi dicat folliculum, pro capitulo, seu verterit ex Dioscoride: seu, ut verisimlius, uterque ex eodem auctore. Ceterum [orig: Ceterùm] Cortusi munus valde [orig: valdè] levidense fuerit, si Morsum gal linae vel Alsinae, foliolis neutiquam nudam, non ex Syria, sed è veteri quapiam maceria decerptam, quis patefaceret Commentatori, qui proinde non vasus fuit oratione repraesentare.

*andra/xnh, PORTULACA Domestica.

QUAMVIS a)ndra/xnh\ scribatur, tamen a)dra/xnh\ dicta potius videatur, ortu quod [orig: quòd] teneritudine quadam laeta et carnosa luxurient, ramuli foliaque albicent, quadam spumosa fuligine sive tenui quapiam aspergine cinerea, quae in marina evidentius multo [orig: multò] conspicitur, ubi nec colitur, et aura spumea afflatur quam a)xnh\n dicunt. Tribus autem differentiis, quot novimus pene [orig: penè] eadem facies est, praesertim domesticae et silvestris: quarum tamen contrariae facultates et effectiones videntur principiis genericis differre, et stabilire nostrum docendi modum, qui figurarum priusquam [orig: priusquàm] facultatum annectit seriem. Etenim quamvis Dioscoridi Sativa Portulaca refrigerat, Silvestris tamen calefaciat, et eadem exulcerat. Nec tamen inficiandum, multas esse plantas, quae quamvis polleant contrariis affectionibus, tamen eodem generis ambitu censeri debent, uti haec marina planta Portulacae foliis, et facie, quam Crithmum Dioscoridis putarunt: nam nihil videtur illi obesse, aut deesse quominus [orig: quòminus] Portulaca sit. Ceterum [orig: Ceterùm], non astringit sed refrigerat, legendum esse norit qui attentius caput de Portulaca apud Dioscoridem à carcere ad calcem lustrarit, ea enim iilius prima et summa facultas, ideo dunamh\r e)xei\ futikh\n kai\ to=u stutikh\r facilis namque lapsus rerum ignaris amanuensibus. Et quilibet etiam ex illa vi, qua haemediam dentiumve [orig: dentiúmve] stuporem aufert, minime [orig: minimè] aut minimum [orig: minimùm] certe [orig: certè] astringere deprehendere quit in quottidianis acetariis, quum vulgo esitantur tenellae Cymae, et folia crassa, carnosa, Thelephii et Scorpioidis vulgaris: succulenta tota, rotundis teneris viticulis humi reptantibus, florepusillo Sedi: semine in theculis seminis Papaveris nigri plenis cauli haerentibus.

SYLVESTRIS.

QUI Domesticam norit, Silvestrem non potest non nosse, quae minore duntaxat tota, locisque squalidioribus, vinetis glareosis, viarumque interdum stratis reptat: ramulis rubentibus, folio Oleastri, figura cetera duplo minor tota: sed gustu acidiore, et non refrigerante, sed potius acri calfaciente, ut in Norbonensi agri vinetis et satis, ubi acrior multo [orig: multò], quam [orig: quàm] in Anglia, aut humentibus frigidis ad Septentrionem: quin etiam exulcerat, si Dioscoridi fides habenda, apud quem interpretandum fulla)ria da/s1ea sive foliola firma quadam cum hirsutie esse: ut sane [orig: sanè] sunt, platu/tera, id est, latiora, quam [orig: quàm] Domesticae esse: neutiquam sunt, nisi sibi ipsis comparata, quia sunt breviora et latiuscula, quasi rotundiora: aut sit forte [orig: fortè] immutatio illa apud hunc qualem frequentem et Theophrastum latioris et angustioris folii, in Helenio, Phlomo, et aliis non paucis monuimus.

*thle/fior FABA INVERSA, sive CRASSULA, an TELEPHIV M?

Ger. Wundkraut, knaben kraut, fotz zwang, und fotzweyn. Belg. Wonden Cruyt, [?] Smeerwo[?]tele. Ital. Faba grassa, Gul. Reprise, Ioubarde des vignes, Feve espesse. Ang. Orpyne.

[note: Effig. apud Dodo. Epi. 41. ] VAGUM et plurivocum fuisse Telephii nomen, ex Cratevae et Dioscoridis geminatis descriptionibus et variis plantis accommodatis videre est. Cratevae quippe notae, uti recentiores doctiores scite [orig: scitè] monuerunt, Scorpioidem, quae Dioscoridis libri 4. calce penultima [note: Scorpieides Diofc. T elephium Crat evae. ] appingitur, exprimere videntur: nec sane [orig: sanè] abs re, nam facultates illi inesse eximias ad dissepulotica et invicta ulcera, non modo [orig: modò] lectio, sed et animadversio facti periculi crebra, testa tur. Insuper duobus locis duas plantas Telephio nomine insignit, non parum [orig: parùm] tamen similes: alteram hoc capite, alteram libro 3. quam Romanis Illecebram nuncupatam dicit, utramque facie et viribus vulgo [orig: vulgò] notam: PRIOR CRASSULA dicitur, quia foliis crassis, car nosis, Portulacae hortensis non absimilibus, floribus albis, luteis vel purpureis in umbellis Drabae: cetera prorsum Portulacae similia, radix alba, carnosa, tuberosa compacta, Dentis Leonis bulbosi, aut Leucacanthae Dioscorideae, vinetis, cultis, syluosis, marginibus, saxosis, Angliae, Sabaudiae, Galliae, et passim alibi abundat. Hanc rigidi censores pro Telephio fastidiunt, et inquiunt calore et abstersione carere: respondent periclitatores, illam multis dotibus pollere, et plura praestare quam [orig: quàm] quae Dioscorides scribit: addimus nos, calotem illi non deesse, neque siccitatem, quantam Galenus et AEgineta prodiderunt, nempe [orig: nempè] primi ordiiis, id est, gustui vixdum perceptibilem: siccitatem vero [orig: verò] cuiusmodi in Semperuivo: Abstersionem qualem farinae fabarum et Portulacae, quae tamen videntur potius lenire muccoso glutine, cum [orig: cùm] primo adpulsu linguam tangunt. Sed frustra [orig: frustrà] saepe [orig: saepè] monemus, istos defici modestia et peritia. Etenim si calefactione, siccitate, et abstersione, Telephia curarent vulnera, numnam id praestarent praesentius, quae multo [orig: multò] tum calidiora, tum magis abstergentia sunt? SEd curata putamus tum potiunculis, tum pulticulis, et fomentis ex ista paratis, ad acrimoniam saniei erodentis, et opus naturae praepedientis retundendam, ac cacochymiam corrigendam intus et foris.

Alternabatur Dioscorides, uti videtur, utri esset ascripturus Illecebram Romanis dictam herbulam, Telephii ne generi, propter usum et nomenclaturam: an semperuivi, prop ter faciem et figuram: et quia videtur optionem fecisse Lectori, utrum mallet eligendi, nos Telephio asscribemus. Siquidem non semper vivit et urit, atque eadem praestare potest quae Telephium, aut quae in Telephiis et Cacoeticis ulceribus sanandis desiderantur: tametsi alio moso, ut exercitati operum exploratione norunt, idem affectus diversis, et interdum contrariis, expugnetur. Sic in vulneribus, capitisque fracturis, utimur calidis exsic cantibus, ut Iside, et de Minio, vel frigidiusculis, interdum humentibus, ut sanguine columbino et Rosaceo, ad mitigandum, digerendum, et expellendum excrementa à parte.

SCORPIOIDES, an Cratevae TELEPHIUM.

[note: Math. depicta, non descripta, pag. 1305. ] RECENTIONRM vero [orig: verò] et Monspelliensium Portulacaefoliam Scorpioidem, vulgo [orig: vulgò] sic dictam à siliquosis corniculis Scorpionis caudae instar reflexis, Galegae semine plenis, dectiores, qui Telephii speciem coniectabant, non infirma ratione nitebantur. Est quippe folio Portulacae flore luteo, non tamen albo, Medicae aut Trifolii parui, paratensis lutei: gustu item et facultatibus non multum diversis. Monspelliensibus cum [orig: cùm] satis, tum vinetis, Latrensis portae admodum familiaris.

Crithmum Dioscoridis, an Portulaca marina? Empetrum, vulgo [orig: vulgò] Foeniculum marinum. Ang. Sampere, P erchepier. Caepea. Halimus. Chrysanthemum marinum, Math. Crith. tertium, vel secundum. Kali. Salicornia. Blanchette.

CRITHMUM, seu CRITHAMON, an Portulaca Marinar BATIS Plinii.

PLERAEQUE sunt maritimae stirpes quae Crithmi descriptionem quadamtenus designare valent, nulla autem penitus explere. Quod quidem non ut nodum in scirpo quaeramus, scribemus, sed potius ut hasce tricas expediamus, quae animum quo [orig: quò] minus verum statuat, irretitum tenent. Et paucis universum negotium componi potest. Si stare lubet antiquis herbarum designationibus, vides hic fruticosam dici plantam à Dioscoride foliis pinguib. longioribus, et latioribus, quam [orig: quàm] Portulacae, albicantibus, salsis, et cetera. [note: FOENICULUM marinum, sive EMPETRUM vulgo Sampere et D.. ] Huic descriptioni habemus plantam quandam, quae melius congruit, quam [orig: quàm] FOENICULUM Marinum, cunctis ferme [orig: fermè] herbariis hodie Crithmum putatum, quod neutiquam Portulacae, ut Dioscoridi placet, sed potius facie tota et umbellis Foeniculo, ut inspectio ipsa vulgus ignarum vocare docuit. Et folia non albent, sed virent Porraceo colore: nec quia muria conditur et passim esitatur, ideo sit Crithmum habendum: etenim [note: Petri Herba. ] non paucae aliae sunt maritimae, quae in acetariis expetuntur, et muria servantur, eisdem foeniculo [note: Math. Crith. primum, effi. 489. ] isto facultatibus pollere creduntur. At illa, quae à similitudine PORTULACA MARINA dicta fuit, foliis latioribus et longioribus quam [orig: quàm] Portulacae, atque albicantibus, [note: PORTULACA Marina. Mathiolo Halimus vulgaris. Effig. 160. ] pinguibus. In sabuletis, adeoque saxeis, maritimis, copiosa, cuius flores albidi, herbidi, Atriplicis: multo [orig: multò] propior est vero Crithmo Ceterum [orig: Ceterùm], ineptiuscula audacia eius est qui accumulandi tot species uni incertae, cum [orig: cùm] quaelibet earum longissime [orig: longissimè] à descriptione absit: alioqui cur non et tam multas Kali species, neque descriptas, nescio an notas Diosc. non possit quis unam accumulare, et pro Crithmo vindicare: nam ferme [orig: fermè] omnes naucleris in cibum cedunt, nobis etiam in mare Ligustico acetariis mansae, penuria melioris cibi, non pessimi saporis visae, fuerunt.

Et sciunt exercitati, secundum Crithmum Commentatoris plane [orig: planè] Pastinacae aut Eringii gustum, odoremque prae se fe ferre, unde Arabum Secacul opinionem fecit, vulgus Pastinacam marinam vocat. Utrumque litus superi inferique maris Italici hac planta scatet, ne non putet Senensis se munus levidense à Cortusiana magnificentia accepisse, quod pueriliter solitus est iactare, et inculcare putidiuscula infantia. Tum tertiae et quartae speciei ab illo depictis, quid negotii aut similitudinis cum Crithmo: tertii, etiam flores lutei [note: Montanum Eringium recentierum. ] sunt, radiati, ut Chrysanthemi, quo [orig: quò] retulimus: cetera eius delineatio, nihil ad Crithmum. Quartum demum [orig: demùm] montanum est, non maritimum, gustu et odore Eringii, radice similes sunt, Crithmo valde [orig: valdè] dissimiles. Hinc videre sit ea quae meris assertionibus, non rationibus, aut veris inspectionibus, asserta ab illo sunt, eadem facilitate dirui, atque stabilita

fuere [orig: fuêre]. Haec si oculis et manibus versasses, uti nos fecimus, non tam futiliter asseverasses sen tentias neque veras, neque perspicuas, quae magno detrimento sunt non modo [orig: modò] Tyronibussed doctis quampluribus [orig: quàmpluribus].

*khpa/ia CEPOEA.

CUM haec eadem Domesticae Portulacae figura, una aut altera vagula notula radicis et coloris additis, quasi satis foret nota, et redditae illi facultates, quae sativae consimiles sunt, mentione etiam incerta, de Asparago Myacanthino, quem proxime [orig: proximè] Portulacae caput, apposuit Dioscorides: Videtur et haec nihil aliud quam [orig: quàm] hortensis, ut vox *khpa/ia testatur, Portulacae species, quae illinc huc irrepserit, argumento et methodo hic non vestigandis. Eoque Galenus forte [orig: fortè] ratus è Portulacis unam, eam tacitam preteriit. Marinam Portulacam, spurium Halimum, Becabungam, Crithmum secundum Mathioli flore luteo, denique medii speciem huc licuit adducere, sed nihil libuit asserere. Neque ingenuos decet tyrones, cuiusmodi sumus, tantum sibi indulgere in Naturae doctorumque theatro, quantum sibi arrogat a)/utos2 e)fa\ Pytagoras alter Herbariorum Senensis noster, qui ut lolitus, hanc pro filio suo Odorico Melchiorio, pro aetate sua non imperito sibi missam, nunc tandem, cognitam asseveret: nec tamen ullam notam addat vel sigurae, vel naturae nedum locorum quae nos certiores faciat, illum Caepeam hanc admusim suam congruentem certam explora tamque habuiffe. Hanc nos superius dedimus inter Portulacas.

a)/limos2 HALIMUS.

ANNO 1563. Octobri mense, quidam Botanicus Italus, qui ex Sclavonia onustus raris plantis redibat, quandam locis maritimis lectam fruticem nobis spectandum dedit, Cisti magnitudine et modo, foliis O leae albicantibus, Portulacae marinae, sive Halimi vulgaris: sed semine et flore tunc orbus erat ramus, quem adhuc habemus Antuerpiae. Hanc cuncti Herbariorum Senatus Venetorum Halimum affirmabant: Et Leo ille famosus agyrta dicebat, se saepius quosdam, qui in acetariis teneriorem esitarint vidisse: cui ne nunc quidem magnopere [orig: magnoperè] refragamur, nam salsa erat, et maritima. Sane [orig: Sanè] planta videtur esse salsa, vel nominis vel natalium argumento, Halimum.

Quid si negationem eximas, et dicas, Dioscoridem dixisse spinas habere, nam ut quid inter spinosas et vallatorias et finitimas, maritima cum [orig: cùm] sit, recenseret: nam quae vesca sunt et holeracea secundo libro disseruntur.

KALI magnum Sedi medii folio, semine cochleato. Soede. Gallis.

QUAMVIS tres plantae sint inter se congeneres et maritimae, quae, Crith mum, ut dudum dicebamus, adumbare possent: tamen nulla videtur antiquis nota fuisse, aut certe [orig: certè] descripta, tantum [orig: tantùm] abest, ut ex hisce SAL istud, vocatum apud Arabes KALI, ex istarum una usta, et quod mirum, fusa fieri noverint, vix tacituri si scivissent. Quare ut nomen, sic et planta, et modus salis istius parandi, videmur Graeics recentioribus, aut Arabibus Philosophis Chymistis et yalurgis deberi, qui ex ista, quam argute [orig: argutè] effigiatam damus, copia, per initia Autumni aceruatum super scrobe, cui ligna insunt decussatim instructa, ut accensa meta herbae Kali dum uritur et liquatur, inque fundum scobris defluat, coga turque in glebam aut saxum pulli nigrican tis, vel cinerei coloris, illi vocant Kali, vel SODE ad vitrum conflandum in Italiam inque Septentrionem ex Gallia Norbonensi et Aquitania deferunt. Urit non secus ac [gap: illustration]

causticum. Haec species et notior in maritimis Galliae Norbonensis, ubi tum sponte, tum sata, campos maritimos frequentia, caulium rubentium operit purpura. Fruticat etenim caule cubitali et sesquicubitali, carnoso, Portulacae concolori. Foliis item densis, angustis, fimbriosis, Sedi medii sive Semperuivi minoris teretifolii duplo [orig: duplò] longioribus, acutioribus, inter quae semina Limacem pusillum spiramue [orig: spiramúe] imitantia, colore fusca, folliculis Malvae seminis ritu occlusa. Minus obvia haec Septentrionalibus, imo [orig: imò] nuspiam ferme [orig: fermè].

BLANCHETTE Norbonensium sive Kali minus.

EOSDEM ad usus sedulo [orig: sedulò] colligunt maritimi coloni Norbonenses, iisdem natalibus, foliis, et caulibus minoribus multo [orig: multò], minusque carnosis, angustioribus, nec ita rubentibus, sed ex pallido virentibus, unde vulgo Blanchette, quasi Kali album vocatum. Semen exiguum, nigrum, lucidum, Urticae aut Acetosae. Non solum [orig: solùm] calidioribus regionibus haec, sed etiam ad Septentrionem Angliae, Normaniae et Belgii familiaris.

SALICORNIA, sive Kali geniculatum vermiculatum. Ang. Seegrape.

MULTO frequentissima ad quaslibet maritimas oras tum Oceani, tum Medirerranei maris: sed effigie multo [orig: multò] rarior, et cui folia videntur teneri turiones ramulorum: semen nullum. Sunt enim è radice fibrosiore quamplures [orig: quàmplures] cauliculi bicubitales, recti, geniculis multis donati, extremis quasi foliis crasis, pinguibus, carnosis, teretibus, rubentibus, per crebros geniculos insertis, et pyxidatim, quasi alabastriculi, quadam cum Equiseti similitudine, et cornua recta obtusius mucronata imitantibus: gustu non insulso, nec temperamento aut usu dispari à ceteris, verum [orig: verùm] ubique neglecta.

KALI spinoosum Capite de Tragano.

Litoreum CHRYSANTHEMUM flore Buphthalmi aut Conisae, foliis Kali, aut Iuae muscatae.

[note: Effig. Mat. 491 sub nomine Chrithmi. ] ILLIS accenseri debet haec, quam putarunt nonnulli Crithmum, quia nisi maritimis gaudeat, slore pereleganti, radiato aureo Asteris aut Buphthalmi: foliis pluribus Per intervalia caulem rectum cubitalem et sesquicuitalem ambitentibus, stellatim cingentibus, rectis, pinguibus, ex viridi cinereis, vel pallidis: gustu salso, nec alio quam [orig: quàm] una quaepiam superiorum.

Perfoliata duplex. Perfoliata Napifolia Anglorum siliquosa. Corinthe Plinii. Androsemum. Androsemum Belgarum an Climenon? commodiori loco, proxime [orig: proximè] Periclimenen. Ascyrum. Hypcricum. Centaurum minus. Centaurium luteum. Coris Monspelliaca. Coris Mathiols. Camphorata Monspelliensum, an Chamaepeuce Plinii Laricis foliis? debuit recenseri inter Chumaepy ides. Antirrhinum Purpureum. Album. Lutecolum latifolium. Minimum, sive Oruntion vel Aruntium. Plinianum, sive Diosc. Osyris. Linaria purpureae. Belueder, Scoparia Italorum. Osyris rararepens floribus carulo purpureis, Linum sativum vulgare purpureum. Linum marinum Luteum. Campanula Lutea Linifolia Montis Lupi, flore Volubilis.

PERFOLIATUM vulgatius, flore Luteo, folio Umbilicato.

[note: Effig. Dod. Epit. 172. ] IN Burgundiae, Sabaudiae segetibus, et laetis, alibique Galliae Germaniaeque haec occurrit, è radice unica, simplici, fibrosa, multos graciles ramulos promens, quae folia tra nsmittunt eoque apud Germanos Durchwachs, quasi folifora vel folifida dicuntur Graece [orig: Graecè] di/afia et diafi/lla. Sunt enim rotunda, cana, Tithymali ampliora, tenern, exsucta, nec pinguia, colore ex glauco virentia, et laevore Plinianae Cerinthes, cui multum similis. Per Augustum flores sunt in summo pusilli, ambitu radiato ex aureo pallentes: semina fusca Saxifragiae hircinae pratensis: gustu non amara, sed mansu resinosa, hyperici aut Clymeni. Colitur eti am à Chyrurgis ad fracturas, ulcera, et hernias utenda. Variantem hanc iam pridem et hoc anno vidimus in Morgani horto, floribus speciosiore situ et sertis umbellatis elegantiores.

SILIQUOSA.

QUANDAM item donarunt rece ntiores Perfoliatae nomine, quae tamen ambiguae naturae videtur inter Barbaream Buniadem et Perfoliatam, non minus frequens, sed saepius in montibus calidiorum regionum, occurrit foliis maioribus, longioribus, asperioribus, habitioribus, rigidioribus, aliquantum sinutis Dentillariae modo, siliquas angulosas Leucoii praelongas, exiles, seminis Brassicae plenas aut Leucoii. Gustu neutiquam acri.

CERINTHE Pli.

FACULTATE, gustu, et effigie, illis et Hypericoni, non ita absimili, sed hilariore multo [orig: multò] aspectu ea est, quam CErinthem apud Plinium coniectarunt recentiorum doctifsimi non pauci, minus tamen incertis admodum indiciis: colore ex vegeto viridi, glauco et caeruleo, oculos ablectante: folia sunt oblonga, non disparia superioribus, nec gustu ingrato, sed tamen medicato, et quasi Climeni sive Androsemi Belgarum vocati, veluti si quis gustaret ceram novam molliusculam. Etiamnum ho mense Augusti in horto peritissimi Pharmacopoei H. Morgani, floribus luteis Andro semi vel Hyperici praeg nansvisitur, semineque didimo, foris atro, intus medulloso Canabini aut Raphani. Eius floribus apes capi et oblectari putarint, funt enim ut venusti, sic non insuaves, et gustu subdulci: folia autem cum [orig: cùm] manduntur, quiddam cerae novae, aut Erithaces vocatae, sapiunt, unde dictam fuisse verisimile est.

u(periko\r. HYPERICUM.

Ger. S. Iohans kraut. Belg. S. Ians cruyt. Ang. S. Iohns Worte. Gal. Millepertuis. Ita. Hyperico. Hisp. Coraioncillo.

[note: Effi. Dod. Epit. 74. ] NUSPIAM de elegantiorib. iconibus Hypericum, Ascyrum, et Androsemum, congeneres species, noscitare licet, quam [orig: quàm] quae in Mathioli commentariis affabre [orig: affabrè] expressae: historia vero [orig: verò] iam translatitia et vulgatior, tum quia accuratior Dioscoridis descriptio, tum squia plantarum inter se tanta cognatio, ut una duntaxat nota, ceterae latere queant, si copia adsit, neminem. Ubique vulgatissima et usu tritissima medico et chyrurgo Hypericum dicta, margines satorum, areas desitas, et ruinosa sectans, etiamque laetiora loca. Tota plana multum ortu, virgultis, solo, et tempore, sed rotundis, rubentibus floribus et foliis, aemulatur Centaureum minus: sed huic nomen Perforatae vel Milleforae, quod [orig: quòd] folia obversa So li, innumeris fere [orig: ferè] poris, acu quasi traiectis, aciem tum nostram, tum Solis transmittant radios. Flores odori, pingues, glutinoso contactu haerent, atque chartas sanguineo Anchusaeve cruore inficiunt. Semen in pericarpiis copiosum, odorum, resinaceum, amarum, et ingratum gustanti, ad vulneraria balsama nulli secundum, multo Chyrurgorum peritissimorum Monspelliensium experimento, ubi etiam oleum vernacule [orig: vernaculè] de Trescalan vocatum, quotannis paratur longe [orig: longè] optimum ad hunc modum.

OLEUM HYPERICONIS.

Infundantur, bulliantque in diplomate ex arte. Ad Icterum etiam et Calculum utilitas conspicua.

ASCYRUM.

[note: Effi. Math, 937 ] SECUNDUM Hypericum est Ascyrum notissimum, amnium et riguorum rivulorumque pratensium amasns valde [orig: valdè], quadratos rectos viticulos è radice multum fibris sparsa exiles erigens: alterius foliis paulo [orig: paulò] maioribus, venosis, punctim poros pervios habentibus, et floribus itidem luteis, coccineum cruorem affricanti illinientibus. Semen odore resinaceo sui in dice, nares feriente. Haud disparis, sed infrequentioris usus.

ANDROSEMUM excellentius dictum, seu magnum.

[note: Essi. Math. 935 ] UT excellentius, sic rarius, nec nisi opacis et syluosis gaudens, verius Androsemum vocatum, quod [orig: quòd] non modo [orig: modò] floribus, sed etiam foliis tritu et pressu muriceum remittat sucum, quo uno prae ceteris Androsemum agnoscas, et discernas, par est: Procerior maiorque tota, et alterio tanto maiora folia, pauciora, quam [orig: quàm] Hyperici, cui etiam similius flore et semine: Procerioribus, bicubitalibus, gracilibus, rotundis, rubentibus ramis. In collibus et nemorosis pone Rivoli Pedemontanae arcem: Norbonensibus etiam Sevenis pascuis et Syluosis, etiamque in Anglia aestate superiore prope Bristoiam: In Vincentiia praeruptis et syluosis trans flumen.

ALTERUM tomentosum.

IN agri Monspelliaci locis natura udis et substilliis, sed fervidioribus Solibus exsuctis, saepius Hypericum occurrit palmo non maius, et humo pronius, foliis item minoribus ex intervallo rarioribus: flore et semine luteolis pallidioribus, tota can et hirsuta, minus odora: non alio sapore, sed imbecilliore.

CENT AUREUM parvum.

[note: Effi. Math. 655 ] NULLI non notissimum Centaurium, Hypericoni omni sui parte simillimum, nisi flore rubro et insigni amarore (unde Fellis terrae nomen) discerneretur facile [orig: facilè]. Accuratiores nimio [orig: nimiò] figurarum aut descriptionum exactores, qui Centaurii minoris notas expressiores desiderant, nodum in scirpo quaerunt: utinam non multo [orig: multò] plures deterius insignitas haberemus.

CENT AUREUM Luteum.

QUID vero [orig: verò] de isto altero luteo sentient, magnopere [orig: magnoperè] scire avemus. Quamplurimis tum Galliae, tum Angliae locis, istud luteum nuncupatum: prope Rondelletii et Assatii praedia, multa Monspellii: collibus urbi Bristoiae eminentibus, inter segetes itidem. Radice exigua, folia ima proxime [orig: proximè] humum pusilla et strata, ut in altero. Caulis sesquipalmum altus, ex intervallis bina folia, aut potius unicum binis apicibus utrinque donatum traicit, non secus atque Periclimenis videtur huic et superiori contigisse: nam Periclimenon alterum, traicit folium, praesertim superius, prope flores: Alterum, bina distinacta folia. Floribus alterius, sed anreis [gap: illustration]

CORIS Monspelliaca.

*k*ori\s2, aut potius ko/rh, virgo, puellave [orig: puellàve] dici potuit, quia tota pulchella et perquam [orig: perquàm] hilaris vultu haec nostra: verum [orig: verùm] Hippocrates et antiqui, korh\r, id est, pupillam, vocarunt, propter semen oculi pupillae, seu anteriori humori crystallino ambitu sphaerico, haud absimile, cuiusmodi in hac cernitur: quam quia nusquam nisi Monspellii et Frontignanae ad radices Ceti, et prope Magalonem, reperimus, nec alibi notam audivimus, ideo cognominem fecimus urbi, lectissimis nobilitatae stirpibus. Hanc autem perraram nisi huc appositissime [orig: appositissimè] quadrasset, Ericam minimam putassemus, aut mediae cuiusdam inter Hypericum propter purpurissam, et Aiugae propter folium naturae: Iam non alio [orig: aliò], quam [orig: quàm] ad Corim referri posse arbitramur. Fruticat quippe ramulis multis, densis, duriusculis, surrectis, rotundis, palmum altis et sesquipalmum, lignosis, cuius etiam foliola dense [orig: densè] stipata Ericae maioris, et condita, florum purpurecorum tyrsulis consimilibus, purpurea, caerulea, nitidiore et amoeniore decoris spectantur. Semen utriculis mollioribusve [orig: mollioribúsve] alabastriculis conclusu [orig: conclusú], rotundum thamarisci par, glaucum vel pullum, tenuissimis tuniceis glumis involutum, quasi ocelli pupilla tutior inde futura foret. Radix multo [orig: multò] sane [orig: sanè] maior, longior, et crassior, quam [orig: quàm] pro plantae modo, Anchusae minoris par et concolor. Tota namque planta rubella visitur, et succo purpureo radicis pannos imbuendo commendatur: amaricat gustu subacri, non in odora. Eapropter Corin non dubitarunt profiteri Rondelletius et Assatius, doctissimi Praeceptores, et in Academia simplicium indagatores, quibus frequens assentiebatur auditorum corona. Cuius tamen elegantia si minus capiantur isti morosuli plumbei censores, quibus nihilpene [orig: nihilpenè] à nostra mediocritate profectum placere quit, arrigant aures attenti, magni Senensis de Cori historiam percepturi, qui sic infit, ubi nuda Dioscoridis verba recitavit, et in Italia (ut millies repetit) nasci dixit: Sed quod [orig: quòd] de Cori mentionem fecerit Galenus [note: Mathioli Coris. ] in simplicum censu, mihi incompertum est. Quae denique kori\s2, Graece [orig: Graecè], Coris etiam Laitne, et Cori Italice [orig: Italicè] vocatur. Hactenus est commentatus ille maximus Mathiolus, cuius sane [orig: sanè] mirandum cum [orig: cùm] in ceteris plerisque, tum maxime [orig: maximè] in hac planta commentanda acumen, quo Italis rerum numquam forte [orig: fortè] auditarum, nedum cognitarum nomina eruit nova, et literis mandat. Et porro [orig: porrò] pictori negotium relinquit figurae exprimendae, si vivam, non pictam vidisset, melius forte [orig: fortè] nostrae cognitioni et suo honori consuluisset. Consulamus igitur nos huius figura et natura repraesentada, illi operosae molis volu nini plerumque muto.

CAMPHORATA Monspel. an CHAMAEPEUCE sive humilis Picea Plinii?

SATIS adumbrare videtur CHAMAEPEUCEM Mon spelliensibus Camphorata herba vocata, emittit quippe è radice lignosiore cauliculos plures, graciles, rectos, pedales, foliolis Laricinis dense [orig: densè] stipatos. Gustu desiccante, insipido, Nemau sensis Amphitheatri augustae antiquitatis in hiulci parietibus, per vetustatem rimas agentibus, haec provenit, nec non alibi prope Namausium et Monspellium, inter pontem Iuvenalem dictum, et Portam Latrensem: in Gallia vero [orig: verò], et reliqua Italia, raro [orig: rarò] occurrit.

*au/ti/r)rinor ANTIRRHINUM. Vulgo Caput canis et caput vituli.

NON potuit commodiore, veriore, insignioreve [orig: insignioréve] nota prodi haec planta, quam Antirrhini, sive naris Vituli nuncupatione: nulla nanqive stirpium seminis involucro, caput, [note: Essig. Dod. epit. 219. ] vultum, nares, oculos, adeoque [orig: adeóque] hiatum oris vitulini exprimit, atque haec, quae in Italiis et Galliis, Praesertim Provincialis et NOrbonensis, admodum obvia inter oliveta: floribus conspicua purpureis, ex rubro violaceis, oblongis, vel roseis, vel albidis, calathum effigiantibus, sed superne [orig: supernè] buccas flaccidas, rictumque Leonini oris aemulantibus, et conniventibus, non patulis, quo [orig: quò] sedulae apes inde mellificaturae, si forte [orig: fortè] irrepferint, rursum quasi valvulis occluduntur. Et folia et cauliculi sparsi, fragiles, Leucoii, lutei, sive Keyri, nec radice absimili. Semine nigro, nigri papaveris minore, hortis Belgicis, Anglicis, et Germanicis, florum decoris causa colitur, nec ruri oritur.

Varietas. Non diversae naturae aut figurae est luteum floribus Antirrhinum, sed duntaxat foliis latioribus, brevioribus, nec in agris perinde frequens, hortis duntaxat ut peregrinum alitur.

MINIMUM forsam Archigenis ORONTIUM, vel Aurantium quo auriginem morbum sive lcterum leurat.

EThunc Antirrhinam esse docent capitusa membranacea vitulinae, aut Simiae calvariae, prorsum [note: Dod. effig. 220. ] figurae: folia, flores purpurei, prorsum similia, sed minora, et secundum foliorum exortus per intervalla prodeuntia, minora, ut est ipsa tota planta exilior minusque [orig: minúsque] fruticosa, ubivis tum hortorum, tum incultorum marginibus sponte plurima, apud Germanos Orant vocata, nomine, uti videtur, persuaso et deflexo ab Archigenis Orontio. Iam minor, iam maior et laetior prodiens, folia angustiora multo [orig: multò] lini aut osyridis. Qnapropter nonnullis hanc Pliniano Antirrhino eandem esse, visum fuit.

o)s1uri\s2. OSYRIS aut Linaria, quae urinaria, aut Plinii antirrhinum, vel Beluedere Italorum, Scoparia?

Ger. Iynkraut, unser frauwen flaschtz. Angl. Tode klax. Belg. Wild ulasch. Gal. Lin sauvage. Ital. et Hispa. Linaria.

[note: Effig. Dod. epit. 96. ] INTERPRETATIO nomen claturae videtur herbam signare diureticam, sive urinariam, à sero sive urina, quae graecis o)ro\s2 h( o)r)r(o\s2, et ou(ro\s2, et s1u/rw=, quod est traho: quare cum [orig: cúm] Linaria vulgaris sit urinaria vocata, propter insignem vim trahendi urinas, et figurae etiam quam [orig: quàm] quaevis alia concors, nihil est quur exploratissimam fastidiamus, illam incertae vis et facultatis peregrinam praeferamus, quia verrendo sit aptior, quasi non quamplurimae [orig: quàmplurimae] sint frutices, quorum è virgultis possunt scopae concinnari, neque tamen ideo Osyrides fuerint: nec Caleni quicquam suffragatur sententia, quippe videtur ille et Paulus, sequutus nominis significatum, quasi à verrendo aut purgando fuisset conflata appellatio, Osyridem sive Scopariam significasse. Et ubi quis severius expendat Scopariam, sen Beluidere Italorum, videbit folia longiora esse, quam [orig: quàm] Linariae, et numerosiora, non amara, qualem tamenGalenus et Paulus volunt, nec ullius certi commodi ad ea quae efficacissime [orig: efficacissimè] et verissime [orig: verissimè] Ictericis ferme [orig: fermè] in hydropem deductis praestat Linaria vulgaris, ubique frequentissima, et Lini similitudine notissima, Esulam minorem adeo [orig: adéo] imitata, ut prudentiores barbari isto versiculo utramque necessareo distinxerint: Esula lactescit, sine lacte Linaria crescit. Flor tamen est Linariae elegantior, et maior, secundum summos caules

infundibulis, quasi caudicellis Delphinii, aut Regalis consolidae, fronte vero Antirrhini rictu et aspectu.

LINARIA PURPUREA.

UT fruticosior, sic elegantior multo [orig: multò] et rarior, et propior descriptioni, ea Linariae species, quam primum [orig: primùm] ad Veganii Norbonensis montium radices, in castanetis Silvis inventam, in Flandriam amicis serendam multis ab hinc annis miseramus: verum [orig: verùm], quia vires exploratas non habemus, paucis notis duntaxat oratione pictam damus: non enim nisi folius paucioribus, floribus purpureis, ramulis gracilioribus, magisque flexilibus, pedalius, et sesquipedalibus, vimineis, etiam verrendo aptis, differt: alioquei primo intuitu Linariam putes.

SCOPARIA, BELVEDER Italorum.

NON perinde bellula haec aut speciosa videtur re, atque est Italico isto nomine, flores etenim perexiguos, racemosos, obsoleti viroris alis, iuxta quas nascuntur, concolores fundunt: virgae numerosae, sparsae, crebribus foliis, Lino duplo [orig: duplò] longioribus Psyllii, totam aestatem virentibus: et propter raritatem exoticam apud Italos in hortis et in pensilibus figulinis vasis ali solita, hodie perquam [orig: perquàm] vulgata.

OSYRISPURPURO COERULEA repens.

PRORSUM similis haec flore et folio Linariae superiori purpureae, cui annectenda venit, cauliculis tamen gracilioribus sesquipalmaribus, non erectis, sed humi prostratis, Polii, Coris Monspelliacae, aut Sesamoidis primae ritu: flores carulopurpura hilariore nitent, Cori concolores. Tota herbula gustu est amaricante, nonnihil acri. Hanc nusquam vidimus, praeterquam [orig: praeterquàm] in vireto nostri H. Morgani.

LINUM SATIVUM, vulgare caeruleum.

linor. Germ. Flachß [?] lein. Gal. Lin. Ital. Lino. Belg. [?]lasch. Angl. Flax.

[note: Math. effi. 414 ] PARITER Graecis Latini Linum vocarunt, propter corticis libiure [orig: libíure] recta stamina, in filamenta recta diuclli solita, quae etiam li/na dicebantur: unde Linea et Libella, qua

rectiones angulorum et parietum structurae librabantur. Sic etiamnum hodie filum fabri lignarii directorium Lineam vocant: sic et piscatores, filum, cui annexus est hamulus, lineam. Tam frequentis olim et hodie notitiae planta, ut praeterquam [orig: praeterquàm] quod [orig: quòd] de linariis iam descriptis facillime [orig: facillimè] percipiatur, etiam supervacaneum sit lineamenta depingere: quae hanc suis strangulat amplexibus inter Cassithas relata fuit. Theophrasto visum fuit, Linum degener factum, in Lolium abire. Nostrates coloni sibi visum pernegant, aut auditum.

LINUM MARINUM Luteum.

IUXTA prata et litora herbida Norbonensis maris, ac inter stagnum et mare fruticat, [note: Math. effig. 416. ] pedalibus et sesquipedalibus ramulis rectis, numerosis, gracilioribus, paucioribusque quam [orig: quàm] lini foliis, lentis, corticeque ad nendum commodo, flore non dissimili, sed luteo, minore, Iunio, Iulio. Semineque et pericarpiis minutioribus multo [orig: multò]: non notum reliquae Galliae, Germaniae, et Angliae.

CAMPANULA lutea Linifolia Montis Lupi, flore Volubilis.

PERQUAM elegans in devexis Montis Lupi qua [orig: quà] ad Septentrionem vergit, Linifolio aut Poligalae, palmaris herbula, flore luteo peramoeno, maiore quam [orig: quàm] pro plantae magnitudine, Iasione aut Volubilis donata, quam hic [orig: hîc] pictam damus, ut studiosis illic innotescat, quia rara est, nec alibi nobis visa, sic usu minus cognita.

ROSEA. RODIA RADIX.

ROSEAM vocarunt prisci hanc radicem, rimoso cortice et srequenti, sed pusillo tubers insignem, roseoque halitu fragrantem, odoris Rosei praerogativa, quem mansu aut attritu nullam radicem, ac ne stirpem quidem, spirare (praeter peregrinum illum Aspalathum, cuius meminimus inter frutices) novimus. Ex Allobrogum et Delphinatium saxosis, montosis, nec non Taurinis Alpibus Pedemontium, iam diu in viretis multis Belgicis, Gallicis, Anglicis, et Italicis, Iulio et Iunio umbellas edit, luteis flosculis pallentibus et herbidis, Drabae, aut potius Crassulae, quam tantopere [orig: tantoperè] prae se fert, caulibus pluribus rectis, et foliorum multiplici serie, ortu, positu, situ, divisura, crassitie, imo [orig: imò] et quadantenus radicis loco natalitio, saxeo, macilento, corpulento, rugoso, et disparili coalitu, ut congeneres int putanda: minora tamen huius folia dentata minutim, Tithymali serrati proxima, et radix maior, torulis et uberosis papillis rugosisque insignata, foris fusca, intus albicat virens. Sed vetustior et siccior, concolor est adeo [orig: adeò] Schaenae peregrinae, ut institores interdum fallant frusta adultioris, quam gustu excessuve [orig: excessúve] ullius qualitatis vix superare videtur, coque nobis sere [orig: serè] persuadetur, [note: Radix Hippocrat. Onosima Diosco. ] non procul abesse à Rosae aut Crassulae temperame nto, quamvis non nesciamus Gale num, eumque sequutos, secundi caloris gradu donasse hanc: verum [orig: verùm] non nusquam labi, humanae asse Minervae, indicio manisesto est planta Onosama, quam radicem absolu [orig: absolù] te [orig: tè] Hippocrates cum [orig: cùm] vocasset et descripsisset, magnus ille interpres Pergamenus nec Onosma esse suspicatus est, sed seorsim duobus in locis, quasi duo fuissent, unam eandem bis, et iisdem

Plane [orig: Planè] verbis, de Hippocrate mutatis, describit plantam sine caule Anchusae similem. Fit hodie nulli in usum ut propter Medicorum ignaviam, et succedaneorum ad Chephalalgias copiam veniat, ut Roseae, Roseaceum, Nympheae, consimilisque facultatis simplicia, quae huic proxime [orig: proximè] subditit Dioscorides, unde de facultatibus coniectra elicienda lectori.

Glaux. Polygala. Polygonum. Polygonum marinum. Polygonum montanum, sericeum minimum. Polygonum montanum alterum pusillo teret ifolio. Multigrana Herniaria Serpilli facie. Serpillum. Thymum. Satureia. Satureia altera. Satureta hortensis sativa. Rosmarinum coronarium. Staechas Arabica. Lavendula utraque. Casia Monspelliensium, an Theophrasti? Hyssopum Arabum. Hyssopum Graecorum cum Origanis. Graciola recentiorum, an Paupaver spumeum Diosc? Helianthos, an Panax Chironium? aut Helenium, secundum Diosc. Psyllium et eius varietates. Coronopus utraque. Serpentina. Sedi Montani Petrei et Pinastrifolia plantae. Myosuros.

GLAUX.

EVESCIS et leguminosis fuit etiam Glaux, à colore foliorum, quae aversa glanca spectantur, uti saligna, quas salices Poeta canit. Galax etiam, glax, et eugalacton, quasi Lactea, vel Lactifica [orig: Lactifica] dicta, ut quae lactis ubertatem esu suggereret. Iam vero [orig: verò] cum [orig: cùm] huius frequentior desitus sit usus, minus licet statuere, etiam si veram nosses, quaenam sit hodie habenda, et è multis, quae Glaucis ementiuntur, aut referunt naturam, utra utri sit praeponenda, incertum.

GLAUX EXIGVA.

[note: Dod esig. 38. ] EXIGVA tamen illa herbula maritima, quae nonnullis Glaux vocatur, non perperam quadrare videtur: flosculos enim promit Tunicis, Garyophylleae aut Leucoii, exiguos, florum calices dilute [orig: dilutè] purpurascentes, inter foliola Tribuli, aut Lentis, vel Herniariae similia, crassiora: cauliculos complures partim reptantes, partim et surrectos, teneros, holeraceos, Portulacae aut Sedi, palmum et sesquipalmum altos: cespite summo, radix gracilis fibrosa: Zelandiae et Angliae plerisque mari coterminis, salsis lacustribus convallibus reperitur: Morgani hortus aluit. Alteram Glauco affinem putamus è Leguminum familia, eodemque [orig: eódemque] reiecimus.

POLYGALA.

[note: Mathioli Poligala. ] QUMVIS ob lactis uberi proventum, quem spondebat nomenclatio, debuit esse notissima Polygala, tamen nullam dum habet nostra aetas quam asserat. Quam autem plantulam quo argumento Senensis Polygolam legittimam vindicet, piget referre,

sunt enim normae Lesbiae et plumbeae illius tanti herois ratiocinationis, quas cuilibet aptes asseri licet adamusim congruent. Sic hic [orig: hîc] huius Astragali putati, et alterius huic consimilis, tacitas descriptiones si praeteriit ille, quiduis libuerit comminiscatur, et illi sane [orig: sanè] per nos fides habeatur: addemus vero [orig: verò] nos descriptionem eius, quae seritur, et pecoris sagina dicitur, non item asseveremus audacter incertissimam rem, quod est supinae ambitionis.

NOSTRA.

LENTICULAE foliis et facie crassioribus pusilla et tenera planta in Galloprovinciae pascuis montosis proventu multo seritur, flosculi sunt lutei, minores Citysi aut Araci, siliqua et semine minutis, quae lactis augent proventum gregi et armentis.

RECENTIORUM Poligala.

QUAE tamen doctis Poligala, aliis Onobrichis visa fuit, non minus placet, si aeque [orig: aequè] pabulo cedit: duriusculis tamen est ramulis, non leguminosis, aut holeraceis, sed Genistellae oblongis aut Hyssopi angusti folii: purpurei, pallidi flores, albidi interdum Fumariae, [note: Hist. Dod. 38. ] Aestatis initio [orig: initiò] Crucis die emicant, eoque Germani Cruysblomen vocant: squalidis et senticosis provenit.

*polu/gonor POLYGONUMMAS vulgare. Sanguinaria, Centumnodia.

Angl. knot grasse. Ger weggrasse. Belg. wechgras [?] duylent knoop. Gal. Corrigiole. Dod. effig. 7 4.

SANGVINARIA centinodiave [orig: centinodiáve], innumeris geniculorum nodulis, et foliis rutaccis, vel Hyperici, nihil contemptius aut vulgatius habent compita et rura, secus vias, areas, sepulcreta, invitis diurna diuturnaque proculcatione et neglectione restibili segete lascivit, totamque aestatem humum insternit virore, reptatu serptuque ramulorum exilium viticulorum, qui innumeris flexibus se implicant, semenque subter foliola in geniculis [note: Proserpinata. ] condunt numerosum, triquetrum, pusillum, Rumicis iam defluxis puniceis, aut purpureis flosculis vel albidis. Rubella est radix, prolixiusque fibrata, uti planta scrpit, unde Proserpinaca dici potuit.

MARINUM MAXIMUM altum.

NON NUSQUAM in Adriatico, Veneto et Anconensi litoreis sabuletis, saepissime [orig: saepissimè] autem in mediterranea Norbonensi ora, ab usque Marianis aquis, ad Cetum montem aut promontorium dictum, polygonum istud occurrit longe [orig: longè] mains, et multo [orig: multò] speciosissimum: quippe subter foliola rutacea, candida, glabra, lucida, secundum nodulos et flores candidos condita, partim etiam maiora, longiora viridia, Galegae aut Portulacae marinae habet: radice et viticulis alterius, prolixius reptantibus, humiliusque instratis arenosis siticulosisque sabuletis: tota planta albicantibus. Semen ad geniculos in foliaceis thecis candidis nitentib. Sal so et astringente gustu. Alibi Galliae, nec Angliae, et Belgiae, nuspiam visa nobis.

MONT ANUM minimum niucum et Sericium.

SED uspiam toto illo collium amoenissimo procursu comparet quicquam rarius, aspectu, aut attrectatu et observatu dignius, ista minima, sed pulcherrima argutaque [orig: argutáque] naturae

sollertia claborata plantula: vix unciam et semunciam aequant densi confertique ramuli sarmentosi, duriusculi, densissimis geniculis, et foliorum quasi denticellis, Herniariae aut Thymi tenuifolii foliolis minoribus, per interstitiola visu vix discernenda. Eximio vellere sericeo et niveo candore lucentibus glomerulis foliaceis, delicatissimis, tenuissimisque membranulis contexti flores universam superne [orig: supernè] plantam ornant et oculant: exilis radix lignea quam [orig: quàm] et cauliculi longior. In aruo cui subest specus Frontignanensis concameratio et fornices haec non ita à Chamciride dissita. Mirabundus Praeceptor Assiatius et Iaco. Utenhovius Gandavensis, commilitones multo [orig: multò] doctissimi, iam tum Polygonum rebantur: seminula acerosa Erythrodani marini, vix visu capi queunt prae exilitate.

HERBA TURCA. Herniaria multigrana Serpilli facie.

SEMINIS feracissimam hanc non inscite [orig: inscitè] vocet quis multigranam humi reptricem herbulam: innumeris quippe seminulis in surculosis cauliculis, fuse [orig: fusè] sparsis, densissimis, luxuriantibus, arva olivetaque Norbonensia scatent ad rus Boutonet, altero à Monspellio lapide, et Rivoly Pedemontium, secus castrum. foliolis est Serpilli, sed Alsinae minimae minoribus, crebribus, creberrimis et seminulis, ut Po lygonum (ideo mille grana dicta) media inter et subter foliola acernata, Atriplicis Centinodiaeve mino ra: flosculi luteoli plurimi. Tribuli terrestris multo [orig: multò] [note: Herba Turca. ] minores nec dissimiles: universa ex herbaceo flavet. Herba Turca vocitatur, commendaturque [orig: commendatúrque] ad viperea maleficia, venenataque [orig: venenatáque] cetera, tum foris tum intus utenda: ad hernias emplastris fidem superat, stillatitia octiduo hepatis obstructiones et Icteritiam persanare proditur. Eapro pter nonnulli Helleborinem fecerunt, ut fusius illic monuimus.

POLYGONUM alterum pusillo virmiculato, serpilli foliola.

QUIA non ita dissimilis haec nomine est, etiam eodem [orig: eòdem] tradenda videtur, quia rara et indicta hactenus fuit: nobis autem industrii iuvenis Iacobi Reinaudeti Massiliensis Pharmacopoei primum inno tuit. Ramulis et cauliculis surculosis, prolixis, gracilibus Serpilli, humi sparsis: collibus maritimis Galloprovinciae, non secus ac Herniaria multa luxuriat, è geniculis foliola pusilla, teretia, succulenta Aizoi vel Illecebrae, Thymo paruo nostrati aequalia et similia. Radix praelonga, lignosa, sapore amaricante, calidiusculo.

e)\rpulos2. Ital. Serpillo. Germ. Quendel, rhvener koel. Hisp. Serpollso. SERPILLUM. Gal. Serpolet. Angl. Wild time Belg. Wild Thyme [?] onser urauwem bedstroo.

ASERPENDO DICIUM SERPILIUM, hodie quoddam sativum, quod habitius et grandius, quoddam silvestre, incultis marginibus, sterilibus et collibus [note: In flore varietas Mat. Effi. 724, et 725. ] gaudens: Facies utrique Thymi nostratis vulgaris: flores et folia similia, sed maiora, in gracilibus cauliculis duris, lignosis, reptantibus, in capitulis Thymi vulgaris: flosculi purpura rubentes, nonnumquam et albentes. Utriusque notior facies quam [orig: quàm] usus: usus nempe medicus, non esculentus: si namque adeo [orig: adeò] excalfacit et acrimonia siccitateque tor siones ventris dissipat, qui [orig: quî] potest non magno discrimine dari hepati inflammato, aut etiam cerebro admoveri phrenetico? Id innuisse videtur Dioscorides, non inflammato, sed phlegmone ex sanguinea pituita conflato hepati profuturum: Initio quidem ipso, aut potius declinante affectu, neutiquam statu summo: uti nec phreneticis, dum furia cerebrum obsidet. Haec methodico Medico responsioni sat erunt, verum [orig: verùm] non exploratori avidiusculo animum explebunt. Dicet enim ille, se Sinapisinos admovisse spleni hepatique inflammatis, sicque morbum curasse, aversa nempe [orig: nempè] inslammationis materia à centro, et per venarum ductus ad ambitum transvecta, sicque digesta: Cuius quidem therapeutices nonnulla exempla etiam apud classicos auctores reperias. Hac rationis umbra sese abdunt qui oleo Vitrioli inflammationes et ulcerationes renum sanare profitentur. Sic carpis et cervici caustica admoventur febribus periodicis evellendis. Sed hae delitiae com mentatori Senensi: nos Botanici sumus. Serpillum refrigerare putatur corpora aestu Solis fervida, non secus atque Allia, Caepe, ceteraque acria vesca. Rationis quaedam vestigia videre est in divini Maronis Bucolicis.

qu/mos2 THYMUM et EPITHYMUM Duplex Mauris Albasce

[note: Mat. effi. 721 ] SI Mathiolo magno licuisset vidisse et meminisse illius maioris Thymi, foliis Tymbrae aut Hyssopi, cuius surculi capitulis spicatis, Staechadis ritu, floribus operti ex pallido purpurascentibus, atque numerosa cirrorum fibrarumve [orig: fibrarúmve] caesarie implicantur, viriumque prae stantiorum commendatione, ex Syria Venetias asportantur: deinde Norbonae maritimis collibus pusillum Thymum vulgatum, folio et flore Scrpylli rigidiore, passim itidem Epi thymi cincinnis et capilamentis delicatissimis obvolutum: persuasum sane [orig: sanè] fuisset utrique Thymo innasci Epithymum. Neque enim (ut Mathiolus scribit) id Dioscorides negat, sed tantum [orig: tantùm] maioris, è quo prodit isthaec fetura, meminit. Monspellienses Medici [orig: Medicí] isto minori Thymo innascente, frequentius, eoque lubentius utuntur, quia ibi recentius et copiosius, quam [orig: quàm] illud Syriacum, iam diuturna et dissitissima transvectione semiexoletum. Minus quidem mirum, cum [orig: cùm] vel plebeculae nostratis experimento Thymum vulgatum Melancho liam educat. Et maiore conatu quam [orig: quàm] emolumento instaurat demortuas concertationes Mathiolus, nostrumne seu Arabum cum Dioscorideo sit unum: Idem certe [orig: certè] est, non quidem quo ille ancipiti argumento asseverat, alioquin non solum [orig: solùm] plantae et staminum flores Epithymum forent: sed etiam omnes plantae partes, vi purgandi Melancholiam donatae. Notio ex rerum distinctione perspicua, atque Dioscoridis lectione. Est enim nihil aliud Dioscoridi, quam [orig: quàm] capitati flosculi geminative [orig: geminatíve], quibus aptantur caudicellae, capillamenti instar, coloris fusci, vel rubelli nitentis: flosculi interdum candidi, nonnumquam herbacei: Thymo vero [orig: verò] utroque purpurascunt, quibus etiamnum Veneti recentiores. Pharmacopoei, vel nominis, vel etiam usus argumento, Epithymi loco utuntur, et suis Theriacis miscent. Nomen quidem id praefert, et usus facile [orig: facilè] fert: tota namque planta, nedum flores, purgat. Cur istud Europaeum, seu minimum Thymum, non curarit sculpendum Mathiolus, viderint critici, aut potius Craetenses, quorum Thymum Craeticum dictum apposuit.

qu/mbra. SATUREIA sive THYMBRA vera S. luliani.

IN Thyrreni maris asperis et salebrosis S. Iuliani Hetrusci, magno proventu oritur aspectu perquam [orig: perquàm] elegans Herbula, quam nullus non fatetur Satureiam veram. Pisanis etiam vernaculo idiomate Tymbra di Santo Iuliano dicta. Virgultis exilibus, palmum altis, sarmen tosis, lignosis; foliis ab imo crebribus Thymi Craetici, sed angustioribus, longiusculis, spicam teretem summo gerentibus, flosculo copioso intertextam: Gustu acri et odoro, universa ex obsoleta purpura albicat, Thymo maiore minor, minori ferme [orig: fermè] par. Haec Dioscoridis germana videtur: Ceterae vero [orig: verò] duae etsi non spicatae, usu tamen Satureiae nomen indeptae fuerunt vulgo: cui in condimen tis et lucanicis loco Piperis est: Ea praesertim, quae in montosis et saxosis Narbonensibus et Pedemontanis ubertim griscit.

SATUREIA sive TYMERA altera.

[note: Dod. Effig. epit. 332. ] HVIC folia rigidiuscula Thymi maioris, vulgaris Hyssopi aequalia, asperiuscula, nigricant superne [orig: supernè], bina quaternave [orig: quaternáve] oriuntur ex intervallis, et indidem flores promuntur purpurei diluti: lignosa radice: gustu est Piperis tota, eoque vulgo Piperella dicta.

SATUREIA Hortensis.

Ang. Savorie. Germ. Kundel, swybel Hysop. Ital. Savoreggia. Gall. Sarriette, Savorie.

[note: Mat. Effig. 723 ] ALTERA. raro [orig: rarò] ruri, ut plurimum [orig: plurimùm] in hortis visitur, foliis quam [orig: quàm] haec mollioribus, angustioribus, paucioribus, tum foliis, tum floribus. Belgis et Anglis quotannis seritur, et moritur. Fabis cum Selino incisa et infrixa edulium gratum illis frequens habetur.

Quam Mathiolus pictam et germanam reli nquit, videtur potius Polium femina Recentiorum: nec ulla [orig: ullá] spica donatur, aut in cibis commendatur: denique nullam nisi vagam et incertam est sortita notam.

EPITHYMBRA, EPITHYMUM, et CASSIIHA Plinii.

CETERUM, Epithymbra non modo [orig: modò] hisce omnibus, sed etiam in Hyssopo Serpillo aliisque non paucis congeneribus claviculis innectitur, eoque merito [orig: meritò] ambigitur, suaptene [orig: suapténe] adoleverit radice, atque finitimis plantis surrecta sese implicuerit, unde alimentum uberius nacta, illi radiculae exaruerint. Sed ex simili ratio facile [orig: facilè] liquet. Cuscutae enim oriundi et arrependi conditio par. Ortu namque primulum et amplexata vites Norbonenses, tam multis osculis, per quandam quasi synasthomosin, eorum sucum populatur, et genium defraudat, ut radices sui muneris minus iam necessarii oblitae, feruore arescant, et abrumpantur, (non secus atque auraci exarescunt, fetu excluso, et mutato alimenti ductu) pendulis illis capitulis et staminibus Cassithae in Vitium aliarumve [orig: aliarúmve] stirpium amplexibus relictae, ubi ideo putantur enatae. Sic nobis depraehensum in vinetis, et semine collecto et sato non pauci prodiisse sciunt veram Cuscutam.

SAXIFRAGIA, sine Saxifraga antiquorum.

IAM SAEPIUS ET NECESSARIO monuimus, Saxifragae vocem apud Auctores esse multivocam, nec unius cuiuspiam stirpis indicem esse, sed virium insigniorum efficatiaeque qua sunt praeditae, fere [orig: ferè] omnes vulgo Saxifragae vocatae, quae

Graecorum Lithontriba possent dici, ut non paucae compositiones. Eoque Betonicam Galeno, Paulo, et aliis classicis, Saxisragam vocatam, et Kestrum, cum Meo legimus, quia utrumque Lithontribum esset, seu tu dicas lapidum terebram, aut, ut Plinius, viriculum. Sed quando opera nostra naturae ditandae, et illustrandae Historiae studet, nihil attinet anxius sciscitari, irrepserit ne huc caput istud, quasi intrusum cuiuspiam Latini amanuensis imperita audacia, vel intempestiva commentatiuncula, forte [orig: fortè] ad Codicis marginem, prope Tribulum marinum asscripta, deinde inter Tribulum et Limonium inserta. Sane [orig: Sanè] non videtur caput istudadulterinum censendum, aut insititium, quia Latina, uti quiritantur, nomenclatura Graeculae praeierit; quippe illa inversiuncula facile [orig: facilè] sit, nec sine exemplo, praesertim in stirpibus. Quin Paulus et Trallianus, uti videtur ex Dioscoride et Galeno, non Saxifragam Latine [orig: Latinè], sed s1arci/fagor, carnemue [orig: carnemúe] exedens, scribunt Graece [orig: Graecè], apud quos etiam legas Sapon, id est, Sapo, Stupam, et alia nomina è Latinis mutuata.

NULLAM vero [orig: verò] è tam varia Saxifragarum tribu videmur posse Dioscoridis genuinam profiteri, praeterquam [orig: praeterquàm] unam hodie, cuius laus et praerogativa penes Italos, et Venetos, praesertim Patavinos, etiamnum est. Quamplurimi [orig: Quàmplurimi] tractus aridi, cretacei, montosi, saxosi, steriles et sabulosi, ubi Polium montanum et Thymum, provenit: Huius magnam copiam in Italia, Galliae Delphinatu, et Anglia, fundunt: Sparsis pedem altis, multis, crebribus, exilibus Serpilli ramulis, contortisque [orig: contortísque] una [orig: unà] et implexis in imo, ubi multis gramineis exasperantur geniculis, uti Poligonatum, radice parva, et paucis fibris impacta, colore albicante, multum gramineam Holoustium referente: foliola bina, longiora, angustiora, Tunicis, aut potius Tymbrae Pisanae magnitudine, et similitudine ex geniculis, in viticulis sarmentosis, exiguis, capillaribus, rectis et sparsis, singulis singulum flosculum oblongum quadamtenus Tunicis, summa ora simbriolis, vel apiculis tenuibus crenatum: ubi semen subrubrum, rotundum, exiguum. Haec ut posterius usu et nomine Saxifragae recepta, sic potior et verior, Italis praesertim hodie credita, tum propter famigeratissimam facultatem, tum etiam propter arctam, quam cum Epithymo videtur habere similitudinem: verum [orig: verùm] non usquaque certa isthaec similitudinis coniectura, quam Commentator ex recentioribus exercitatissimis arripuit: namque valde [orig: valdè] varii codices interdum Thymum, interdum Epithymum, et alicubi neutrum habent: Sicuti videre est è castigatiore Graecolatino Lutetiae excuso anno 1549 pagina. 370. Eapropter minime [orig: minimè] oportuit illas, quas idem statuebat binas, alteram Thymo, alteram Epithymo (quae illius est constantia) improbare, et è saxis Hetruscis revellere, ut iisdem rimis tertiam impingeret nova adducta icone.

ANGLICA SAXIFRAGA.

[note: Varietas ] HAEc eadem operit Iulio et Augusto acclivem cretaccum, et aridum montem, arte militari aggestum inter Chipnam et Malburum Angliae, Bristoliensi à Londino via, sed variat floribus, qui longe [orig: longè] minores albidi, muscosi, non secus ac tota planta.

libanwti\s2 sefanwmatikh ROSMARINUM CORONARIUM.

Ital. Rosmarino Coronario. Hisp. Romero. Ang. Rosemary. Ger. Roßmarin. Bel. et Gal Rosmarin.

UNIVERSI tractus collesque aridi, saxei, et steriles, cum [orig: cùm] Norbonensis, tum etiam Galloprovinciae, coronario Rosmarino ornantur, ubi ubertim gliscit, et totam hiemem vernat, floresque [orig: florésque] ex pallido caeruleos alit. Tanta suppetit copia colonis, ut etiam clibanis calfaciendis, focoque domi alendo succendatur. Verum [orig: Verùm] inibi minor multo [orig: multò] quam [orig: quàm] plerisque locis Germaniae et Angliae, ubi cultu luxuriat, adultior et procerior multo [orig: multò] perennat. Non tamen usquam mensas, citharasve [orig: citharásve] ex illius fruticis resecibus, radicibus, surculisue [orig: surculísue] sarmentosis usquam illis in regionibus concinnatas nobis videre licuit: quin ene [orig: enè] Commentatoris fide freti, fabros illic illud sciscitati ludibrio fuimus. Oleum parant distillatione perquam [orig: perquàm] odorum et utile ex summis virgultis et floribus Paraclyticis et induratis articulis Schyrro detentia. Aqua stomacho amica et cordi.

STAECHAS.

[note: Efflg. Mat. 698 ] MAGNA voluptate non semel pedibus et oculis lustravimus florente Staechade purpurascentes colles Norbonae, asperosque tractus in Galloprovincia, iisdem atque spica Lavendula, Rosmarinus, Thymum tenuifolium, et Saturea, durior natalibus: quibus omnibus tanto proventu scatet, ut etiam clibanis calfaciendis satis suppetat. Nobiles vero [orig: verò] illae et rarissimarum stirpium alumnae Staechades insulae, huic cognomines, non ex adverso Massileae, ut perperam ex Dioscoride persuasum est (bidui namque itinere et litore indidem absunt) sed è regione Olbiae, vulgo [orig: vulgò] Hyeres, urbecula olim tam lauta, quam [orig: quàm] nobili, à qua etiamnum hodie Insulae Staechades nomen retinent, non Massileae, dicuntur namque Hyeres Insulae. E radice lignosiore cauliculos emittit cubitales et sesquicubitales, lignosos, in quibus copiosa foliola oblonga, Satureiae hortensis longiora, albicantia, incana, angustiora, et minora, quam [orig: quàm] Lavendulae, aut Rosmarini coronarii. Capitulis spicatis in summis virgis Thymi Cretensis, sed maioribus, è quibus flores folliacei caerulo pur purei exseruntur. Semine subfusco Urticae aut Lavendulae succrescente. Adversus omnes capitis morbos à frigida causa efficaces, usus frequens comprobavit.

SPICA. LAVENDULA, ITALIS Spigo et Nardus Italica.

HAUD abs re nomen Spicae Latinum et tritum ad Staechadem allusit, idem enim signat Staechas Graece [orig: Graecè], quod Spica Latine [orig: Latinè]; nempe propter similitudinem totius, primum [orig: primùm] [note: Effig. Math. 31 ] facie, deinde saporis, odoris et loci. Utravis utrique simillima, neque specie diversa. Folio et flore spicato Lysimachiae, aut potius Viticis purpureo, alias albo: hoc tantum [orig: tantùm] discriminis interest; Spicae fragrantia maior, gravior, folia maiora et latiora Staechadis: Lavendulae, aromatici, et gratiae plusculum: eoque affectibus matricis semen et folia commendatiora, tum fomentis et lotionibus, tum pulveribus dilutis intro [orig: intrò] sumptis, ad suffocationem et ascensum ex vaporibus putridis, et ad partus accelerandos.

CASIA Poetica Monspelliensium an Theophrasti?

POETICAM Casiam, qui cum Cassia sive Canella et Cinamomo, nominis sono ducti congerunt, nulla ut id facerent fuerunt ratione illecti: tanto [orig: tantò] minus stirpium vestigatori sagaciss imo Anguillarae assentiendum, cum [orig: cùm] Lavendulam et Rosmarinum coronarium Theophrasti Casiam censet. Nec non Guillandinus, indefessi laboris vir, hallucinatur, dum Chamaeleam Casiam esse putat. Neuter id dixisset si vidisset, plantam Romano

Norbonensique agro ubere proventu oriundam, Sparthi caule, striato, colore Polemoniae: foliis Thymeleae, aut Staechadis, vel Lavendulae: Cocco copioso Cneori, vel Asperagi marini aemulo, glutinoso admodum: caule sesquicubitum et cubitum alto: Flosculo multiplici Oleae, ex viridi flavescente. Hanc Praeceptor Rondelletius, Pelliserius Magalonensis et Monspelliensis Episcopus, perquam [orig: perquàm] eruditus, commilitonesque [orig: commilitonésque] nostri, Casiam fecerunt, quia in Diosco. deerat et in Theop. supererat. Floret Iunio, semen rubet Augusto, ad ripas Lani prope pontem Castri novi, et alibi passim in Galloprovincia iuxta sepes et olivetarum margines.

HYSSOPUS ARABUM Mesuae et Officinarum.

[note: Math. effi. 693 ] UT in Hyssopo Graeca diximus, tametsi haec vera non sit Diosc. tamen iamdiu communi consensu recepta ista Hyssopus fuit, quia valdequam [orig: valdequàm] viribus efficax est, eoque in Officinas deducta Mesuae auctoritate, qui Hyssopum ramis Thymi atque foliis, sed maioribus, facit. Eique occasio forte [orig: fortè] ex Symphito Petreo hallucinandi fuit, cui Origanum (simile nempe [orig: nempè] Hyssopo) et Thymum comparantur. Nec mirum iam tum ita persuasum fuisse hac lectione Arabibus, cum [orig: cùm] Senensis, extra erroris aleam Commentator, eodem [orig: eôdem] impegerit: ubi non solum [orig: solùm] de novo à se reperto, sine probatione, Symphito, sibi plaudit: sed etiam folia Thymi contextui, et Symphito reperto affingit: quae neque Graeco codice, neque Latinis versionibus usquam comparent. Collibus asperis Romaniae et Veronensi tractui, praesertim secus Athesim, ad angustias saxorum et arcem munitissimam, quae Imperatoriam à Venetorum ditione discriminat, è regione montis Baldi, sponte fruticat haec, nuspiam alioquin nisi in hortis.

HYSSOPUS candidus Anglorum.

Varietas. Eadem hortensis in Anglia nullo mangonio dimidio sui foliis et ramulis adeo [orig: adeò] candescit, sine lanugine, ut quam libet nivem aut calcem facile [orig: facilè] provocet, semisse altera viri di remanente, Horum utrumque montibus, collibus, et hortis oritur.

GRATIOLA recentiorum, an SPUMEUM PAPAVER?

[note: Math. effi. 697. ] HACTENUS non parum vexavit multorum ingenia huius plantae assertio: Saponariam quippe alii, Behen album et vulgare quidam, sive Ocimastrum aruorum, demum [orig: demùm] Gratiolam Spumeum Papaver fecerunt. Huic enim (praeterquam quod [orig: quòd] Oleae vel Struthii foliis, et floribus albis donata est) etiam vis strennue [orig: strennuè] purgandi superne [orig: supernè] et inferne [orig: infernè] inest: radix multiplici flexu, crassiore propagine, summo sparsa cespite, Pratis montosis oriunda, raro [orig: rarò] tamen spumea, sed quadamtenus albida foliis est herba, amari et ingratissimi gustus.

HELIANTHOS, sive flos Solis, an PANAX CHIRONIUM, et HELENIUM secundum Diosc?

[note: Effi. Mat. 744 ] HELIANTEM plerique putarunt illam plantam quae locis aridis ubere [orig: uberè] provenit, humi serpens, et interdum surrecta, sarmentosis cauliculis, palmum altis: Foliis rigidiusculis colore, crassitie, et effigie Cysti parui, sed minoribus multo [orig: multò], quem Helianthem, sive Solis florem, vocarunt, floris aurei Potentillae vel Pentaphylli similis commendatione. Qui quia similis recenseturde Chironio, ideo Chironium putarunt. Nos in Helenio mentionem huius fecimus. Monspellii Cisti parui speciem faciebant: sed crescit hic [orig: hîc] in Anglia et aliis locis passim, ubi nulla Cystus. Astringendi siccandique vi pollet: acrimoniam nullam prodit: eoque minus Chironii opinionem facit: sed faciet fortassis magis Centaurum luteum vocatum, effigie cum [orig: cùm] sit et viribus haud procul recedentibus, et quod [orig: quòd] acrimonia non caret, nonnihilque odorum est.

B.

C.

D.

E

F.

G.

H.

I.

K.

L.

M.

N.

O.

P.

Q.

R

S.

T.

V.

X.

Z.

Coppie du Privilege.

PETRI PENAE ET MATHIAE DE LOBEL STIRPIUM ADVERSARIA NOVA.

Graminis omne Genus.

GRAMEN PRATENSE MAIUS VULGATIUS.

MINUS.

GRAMEN BULBOSUM, NODOSUM.

CALAMAGROSTIS vel HARUNDIN ACEUM forte BABYLONIUM.

GRAMEN HIRSUTUM NEMOROSUM, Ischaemum videtur Plinianum.

GR. MARINUM HARUNDINACEUM maximum.

ISCHAEMON vulgare. CRUS Galli, DACTYLON PLINIO, et Aculeatum; an Scirpus Tragi? Sanguinella et Capriola Italis.

PARNASIUM hederaceum.

GRAMEN MANNAE esculentum, Germanis Himmels deau et Hymmels dau.

TRITICUM.

EST ANIUM Gr. TRIMESTRUM. Flandris, Sommer teruen. Gallis, Bled de Mars.

SECALE.

HORDEUM.

HORDEUM SPONT ANEUM SPURIUM.

ZEARUM HISTORIA.

ZEOPYRUM sive TRITICOSPELTHUM.

ZEA THEOPH.

OLYRA. Siligo Tragi, seu far candidum. Ger. Ammelkorn.

TYPHA, an SPELTHA?

BRIZA. Ger. S. Pitters Korn.

AVENA VESCA et STERILIS.

AVENA NUDA.

AEGYLOPS.

PHOENIX, Latini hordeum murinum.

USTILAGO.

CRATAEGONON.

MELAMPYRUM an ALOPECUROS PLI. Triticum Vaccinum Dodo.

PSEUDO MELANTHIUM.

RELIQUA CEREALIA.

ORIZA.

*ke/g xros2, MILIUM VULGARE.

MILIUM INDICUM PLINIANUM seu MAIS Occidentalium, Frumentum Turcicum, vulgo [orig: vulgò], Flandris, Turckskozen.

SORGHI ITALIS et GALLIS.

PANICUM.

PANICUM SILVESTRE.

PANICUM COERULEUM INDICUM unde forte [orig: fortè] INDUM DIOSCORIDIS.

PHALARIS.

PHALARIS PRATENSIS MINOR. Trago Aegylops Pli.

LITHOSPERMUM PLINIANUM, sive Maius. LACHRYMA IOB seu Christi.

*alwpe/kouros2 THEOPH. Cauda vulpis Monspelliensium.

HOLOSTEUM DIOS. floribus albis vel *olo/steor Aeginetae.

HOLOSTIUM ALTERUM.

HOLOSTIUM MONSPELLIENSE

PHALANGIUM an MOLY PLI. fa/laggion.

PHALANGIUM CRAETAE Salonensis.

PHALANGIUM. H. TRAGI.

PHALANGIUM MATHIOLI.

ARUNDINES

HARUNDO SACCHARINA INDICA.

SACCHARUM CANDUM.

CANDUM VIOLACEUM.

MEL APUM COMMUNE.

METEGLIN.

TURONES NORBONENSIBUS. Italis, Amigdalato.

MANNA ARABUM TERENIABIN Drosomeli. Aereomeli et Melisaccharum: Manhu. *dros1o/meli.

MANNA è RAMIS LARICIS.

ke/g xros2, MILIUM VULGARE.*

MILIUM INDICUM PLINIANUM seu MAIS Occidentalium, Frumentum Turcicum, vulgo [orig:* vulgò], Flandris,* Turckskozen.

PANICUM COERULEUM INDICUM unde forte [orig:* fortè] INDUM DIOSCORIDIS.*

alwpe/kouros2 THEOPH. Cauda vulpis Monspelliensium.*

do/nac DONAX SATIVA NOSTRAS.*

ACORUS DIOS: et akoros2 THEOPH. Officinis falso [orig: falsò] Calamus.*

ziggi/beri ZINGIBER.*

ASPHODELUS HYACINT HINUS forte [orig:* fortè] Galeni.*

ci/fior, GLADIOLUS.*

na/rkis1s1os2 NARCISSI.*