CAMENA Early Modern Latin Texts

IOH. FRID. NOLTENII EINBECCENSIS DVCALIS SCHOLAE SCHENINGENSIS CONRECTORIS LEXICON LATINAE LINGVAE ANTIBARBARVM QVADRIPARTITVM CVM ADNEXA AD CALCEM RECENSIONE SCRIPTORVM LATINORVM CRITICA, ITERATA HAC EDITIONE SIC AB AVCTORE RECOGNITVM, EMENDATVM AC LOCVPLETATVM, VT NOVVM OPVS VIDERI POSSIT. ACCEDIT PRAEFATIO SVMME VENERABILIS ABBATIS MOSHEMII. ERASMVS Artes extenuantibus et dicentibus, non opus esse facundiâ, prudentissime respondit: Nec opus est barbarismis et soloecismis. CVM PRIVILEGIO SACRAE CAESAREAE MAIESTATIS ET POLON. REGIS ET SAXON. ELECT. Lipsiae et Helmstadii APVD CHRISTIAN. FRIDERIC. WEYGAND. MDCCXLIV.

SERENISSIMO PRINCIPI AC DOMINO DOMINO CAROLO DVCI REGENTI BRVNSVICENSIVM AC LVNEBVRGENSIVM DOMINO MEO LONGE INDVLGENTISSIMO.

image: s0007
SERENISSIME DVX DOMINE CLEMENTISSIME,

QVEM ante hos quatuordecim annos SERENITATI TVAE, et reliquis eo tempore Patriae IVVENTVTIS PRINCIPIBVS devotissimo animi cultu inscripseram, multo auctior multoque emendatior atque omnino ad meliorem formam redactus ad TE unum nunc liber redit, postquam ex voluntate Dei sanctissima summo harum terrarum regimini singulares ac tanto dignas

fastigio virtutes TVAS hereditatis jure admotas laetamur esse, DVX SERENISSIME. Temeritatis crimine absolvere tunc quidem me poterat IMP. CAROLVS IV, a quo profecta est Aurea Bulla, quam vocant, lex illa Sacri Imperii fundamentalis, in cujus capite trigesimo Latinam linguam, cui ego nativum suum decus adserere libro hoc mihi videor, a septimo usque ad quartum decimum aetatis annum propter utilitatem et summam necessitatem maximorum S. R. I. Principum Filiis et Heredibus perfecte planeque discendam commendari atque adeo injungi, iis adfirmaveram verbis, quae causae servirent nostrae, aditumque libro ad tantos Principes ablegato utcumque aperirent. At enim quo nunc patrono utar? aut quis tandem omnium pro me verba quaedam

amplius interponet sua? quum hoc locupletatum Syntagma nostrum ad SERENITATEM TVAM repetere pristinum iter haud verecundetur, tametsi negotia illa, quibus fasces TVI, DOMINE, hodie moderantur, graviora existimentur esse, quam ut ad ea, quae fori litterarii sunt, vacare magnopere possis. Nimirum bonae litterae, quae maximam partem Latini sermonis proprietate et elegantia exsplendescunt, et sine summorum Principum cura nequeunt diu salvae esse, pietati nostrae, quâ munusculum hoc litterarium denuo offero, ita favent, ut ipsae SERENITATEM TVAM ambire conentur, TIBI, DOMINE, factum hoc vehermenter excusent, meamque, cultoris sui, parum idonei illius quidem, at bene animati tamen, et voluntatis non nulla

inclinatione in earum praestantiam propendentis, omnino causam agant pro singulari illa fiducia, quâ in TE, DOMINE, feruntur, et quam ipse accendisti in iis, ex quo ruinosas quondam aedes illas, quibus hoc, quod me fovet, Athenaeum TVVM, ab ANNA SOPHIA, sanctâ Principe, FRIDERICI VLRICI Viduâ, conditum, ab AVGVSTO autem, Proavo TVO paterno, certis reditibus locupletatum, et tandem ab ANTONIO VLRICO, Proavo TVO materno, Laurentianis beneficiis auctum, continetur, TVO, DOMINE, clementissimo mandato magnisque sumtibus TVIS intuentur vestitutas, et quidem, quod omen accipiunt, ipso sacrae sundationis anno saeculari, qui fuit nuperus saeculi hujus euntis trigesimus octavus. Quod ingens TVVM

beneficium ut ad coelum justissimis tollunt laudibus; ita nunc, me quidem interprete, ut universam civitatem eruditam reaedificatae domûs hujus suae habeant consciam, hâc occasione eas SERENITATI TVAE agunt gratias, quae devotissimum TIBI, DOMINE, arguere animi habitum queant, et cum curatis ac religiosis precibus pro TVA, DVX indulgentissime, TVAEque SERENISSIMAE CONIVGIS, et totius splendidissimae PROSAPIAE perenni felicitate conjunctae sunt. Vnum est, quod ab incredibili benignitate ac gratia TVA mecum suppliciter precantur, ut faveas, DOMINE, eximio huic beneficio, quod in palaestram nostram litterariam contulisti, et eam porro propagandae solidioris doctrinae rationem habere ad exemplum

SERENISSIMORVM MAIORVM TVORVM clementissime velis, quae grata Deo, sapientiae omnis unico illi fonti, terrarum autem TV ARVM PRINCIPI HEREDI, ac reliquis FILIIS TVIS SERENISSIMIS, in spem ac solatium posteritatis divinâ favente gratiâ succrescentibus, gloriosa, civiumque ac Patriae commodis opportuna, et Scholarum denique ac juventutis in iis recte et religiose educandae saluti quam maxime possit esse accommodata.

LECTORIBVS S. et. O. IO. LAVR. MOSHEMIVS.

Quum praefari me nonnihil ad hunc librum, quem integrae orationis Latinae thesaurum quemdam haud male vocauerim, necesse sit, (nec enim lubens in alienam involavi provinciam,) placet, pauca quaedam de hodierna Romani sermonis in patria nostra existimatione disserere. Testes habeo locupletissimos, qui quotannis in lucem exeunt, libros partim Latinâ oratione comtâ et castâ exaratos, partim ad ornandas et vindicandas Latinas litteras magnâ curâ et diligentiâ compositos, abundare hodie Germaniam viris eximiis, quibus id in primis curae est, ut et ipsi scite et eleganter animi sui sensa Romanorum sermone exprimant, et juventutem bonis artibus et disciplinis dicatam exprimere doceant. Immo

dixeris paene, contentius hodie et curiosius, qui Latine scribendum sibi esse ducunt, providere, ne sordidi et agrestes videantur, quam qui ante hos ipsos viginti aut quadraginta annos Romane lectores suos compellarunt: quod quidem, nisi me fallit opinio, bonae mentis aut rectae rationis inter nos incrementis tribuendum est, quae turpe atque illiberale sciscit esse, quos erudire et delectare cupias, eosdem aspero, impedito et rustico sermonis genere offendere. Sed nascitur inter haec simul et sensim adolescit ac diffunditur secta non severa, non tristis, non illitterata, verum elegans, hilaris, erudita, eaque ere non leviter formidanda, quae Latini sermonis culturam dissuadet, ridet, despicit, tempusque, quod in scholis nostris ei dicatur, inutiliter collocari, rebusque sanctioribus et majoribus injuste subtrahi queritur. Factio haec (absit omnis ab hoc nomine invidia!) in binos veluti ramos distribuitur. Alii a linguarum studio juvenes prorsus avocant, et mentem commentando et philosophando acuere, non ediscendis formulis et vocabulis, conquirendisque stili luminibus et ornamentis frangere et enervare volunt: putamina haec esse ajunt, fucum, crepundia, aut si quid hisce vilius est, quibus vir sapiens et veri cupidus sine ulla molestia careat: res ipsas consectandas esse ingenuo homini et ad veram laudem nitenti, integumenta rerum et sententiarum otiosis ludimagistris relinquenda esse, ne desit, quod inter puerorum subsellia disputent. Alii

verecundiores dicam, an callidiores? ipsam quidem eloquentiam facunde laudant, at Latinae male volunt. His satius et honestum magis videtur, Germanum hominem patriae linguae ditandae et purgandae, quidquid habet ingenii, commodare, quam peregrinae et obsoletae. Injuriam, inquiunt, et ipsos sibi et genti suae non exiguam inferre, qui Latinis verbis explicent, quod commode, commodius etiam et aptius, Germanicis enuntiare possint. Francos, Anglos, Italos, cultissimas Europae nationes, suis singulas linguis publice loqui solere: hos igitur Germanis aemulandos, veterem illum Quiritum sermonem antiquitatum studiosis commendandaum esse.

Cum priori illo genere, quod dicendi studia prorsus, si posset, e civitate litterata ejiceret, nunc quidem multis certare nolo. Dabit illud posteritati justissimas temeritatis suae poenas, quae in vicos tus et piper vendentes charteas migrare jubebit sale, lepore, venustate omni nudas, verborumque male junctorum, minus propriorum et aures radentium mole tumentes. Quod qui non temere me vaticinari, cognoscere cupit, is in celebrem illam et acutam Scholasticorum, ut vulgo nominatur, gentem oculos tantum conjiciat: quae cum multa excogitaverit et in litteras haud parvo labore retulerit ingeniosa, vera, laudabilia, ita tamen, quia bene meditata rudi et inficetâ oratione deformavit, omnibus, in quibus sensus aliquid et luminis est, hodie sordet, ut ipsa, quae reliquit, volumina nauseam et gravedinem

commoveant. Viderint praeterea, quibus orationis sapienter et scienter conformatae cura res adeo levis et nugatoria videtur, viderint, inquam, si philosophi sunt, quod esse volunt, quemadmodum prudentiae doctoribus rationem suam probent, quos discipulis idemtidem haec monita inculcare novimus: Non parum ad hominum animos capiendos et justi, honestique amore imbuendos referre, quali in corpore, quae credenda et agenda proponuntur, locata sint: saluberrima saepenumero et optima, si male condita sint, rejici: contra ea molesta et acerba libenter admitti, modo formam aliquam et colorem secum vehant, verbisque gratis et probabilibus vestita compareant. Haec, quae vitae usus supra omnem dubitationem evehit, si qui possunt, refellant: nobis interea hoc unum credant, sic longe plurimis, nec ineptis viris persuasum esse, qui vanitatis utilem quamdam facultatem postulant, eos aut tardiores esse, quam ut eam assequi possint, aut segniores, quam ut eam comparare sibi velint.

Cum altero genere, quod Germanicam eloquentiam longe Latinae anteponit, hancque contabescere et interire optat, quo illa sola vivat et valeat, paullo agam copiosius. Nam, ut nunc sunt tempora, plus in dies fautorum et amicorum sibi colligit et a potentissimo illo, quem natura omnes sentimus, amore patriae vehementer adjuvatur et roboratur. Quaeramus ante omnia, quid in disceptationem veniat, ne visa, non

oblata, sed ficta, debellare videamur: quod eo magis necessarium est, quoniam, qui Germanicam linguam defensum veniunt, faciem crebro mutant, nec eamdem nobis omnes quaestionem ponere solent. Hoc igitur si vernaculi sermonis patroni dari sibi a nobis velint, qui in linguae Latinae facultate sibi comparanda consenescant, et omnes animi vires absumant, nullâ linguae patriae vel ipsarum rerum ratione habitâ, malos et ingratos cives esse; boni et justi civis esse, ad eam curam incumbere, maxime si vulgi pars esse nolit, ut eâ, quam a majoribus accepit traditam, linguâ pure, perspicue, concinne ac copiose scribere discat; ad Germanorum hoc pertinere decus et gloriam, ut, quo utuntur, avitus sermo eamdem nitoris, ubertatis, perspicuitatis, dignitatis laudem, quam exterarum quarumdam gentium linguae nactae sunt, sensim adipiscatur; e re publica esse, ut rationis, virtutis, sapientiae praecepta, disciplinarum humanae vitae conducenium initia, alia item, quae vim ingenii excitant, mores componunt et emendant, vincula societatis muniunt, superstitionum et errorum semina interimunt, otio honeste et fructuose fallendo materiam suppeditant, ut haec omnia et cognata illis alia Germanicis litteris, neque inepte ac negligenter, sed quam fieri potest accurate et ornate, mandentur: Haec, inquam, si poscunt sibi concedi, nec verbis, nec argumentis apud nos, ut, quod volunt, obtineant, opus est. Valeant, quorum aciem Romani sermonis majestas adeo praestringit, ut nihi honeste, graviter, decore, nisi

Latine, scribi posse putent. Quorum errorem, ut cetera minus ferenda taceam, id unum intolerabilem reddit, quod per eum maxima pars popularium nostrorum, Latini quippe sermonis inscia, multarum rerum optimarum et utilissimarum cognitione iniquissime interdicitur. Abeant et illi, quos adeo ignavos et illiberales esse juvat, ut, si quid Germanice sive ore, sive calamo efferendum sit, illud nullo verborum delectu, nulla norma et regula adhibita, ut sua quemque libido et inscitia ducit, enuntiandum esse confirment. Quasi vero fas sit, hominem, qui doctoris publici personam sibi sumit, ita loqui et scribere, ut barbarie suâ discendi cupidos absterreat, sibique ipse magistri stolidi et imperiti nomen adquirat. Haec nempe, quod paucos ignorare arbitror, incommoda et mala illa sunt, quae neglectam plane et impolitam orationem sequuntur. Sibi solis ad extremum canant, nobis parcant, qui naturâ ipsa magistrâ ac duce, sine praeceptore, sine exercitatione, ad Germanici sermonis facultatem, qualis viros doctos et honestos decet, perveniri posse arbitrantur, patriaeque idcirco eloquentiae scholas claudere jubent. Habemus id a natura et educatione, ut loqui et garrire queamus, ut apte, ut prudenter, ut sermonis, rerumque indoli convenienter loquamur, id aut artis et institutionis, aut usus et consuetudinis beneficium est. Qua in re si nobis credere recusant, quibus omnis intempestiva et parum necessaria ducitur cura, quae vernaculo sermoni tribuitur, Romanis suis, quos in oculis ferunt, credant: hos enim

accepimus in ipsa Latini sermonis sede, in ipsa urbe, non Graecarum tantum, sed etiam Romanarum litterarum ludos aperuisse, in quibus ingenui juvenes pravum illum loquendi morem, quem ex nutrice, vernisque tenerâ aetate hauserant, dediscerent, et sapienter, commode et scienter dicendi leges acciperent. Credant item Francis, quorum mores et ingenium tantopere plurimis placent: nam hac etiam in gente illi, qui cum populo componi nolunt, in vernaculae linguae regulis et praescriptis cognoscendis tantum locant diligentiae, quantum vix inter nos illi in Latinis elegantiis et dicendei praeceptis addiscendis ponunt, quibus Romanae facundiae procuratio commissa est.

Hactenus ergo aut nihil, aut parum nos ab illis sejungit, qui Germanos suam ipsos linguam despicere, negligere et longe infra Latinam ponere, moleste ferunt. Atqui hos si excedant limites, quod nonnulli facere videntur, vereor, ut salua diu esse queat concordia nostra. Memini, me legere et audire quosdam, bonos quidem illos, lepidos, facetos et ingeniosos viros, verum immoderato patriae amore inflatos, quum statuerent, aut ne quid nimis dicam, statuere viderentur, indignum facinus esse, Germanum hominem Latino sermone libros componere, deterius etiam et stultum plane, cavere hoc vehementer Germanos Latine scribentes, ne quid calamo excidat Romanis auribus insuetum et insolens, bonamque temporis, quod majoris momenti rebus impendi poterat, in verborum

Latinorum et nominum potestatibus indagandis et limandis perdere; legibus principum coercendam esse Latinam illam scabiem, quae ex scholis egressa universam, qua patet in Germania, rem publicam eruditam turpiter contaminet. Haec si vere sentiunt viri praeclari, ego quidem, quod bona eorum cum gratia fiat, profiteri minime dubito, secus mihi videri, et sententiam illam patriae nostrae non gloriae tantum, verum etiam saluti noxiam esse.

Principio certissimus ego sum, non expedire rei publicae, ut, quaecumque inter viros eruditos quaeruntur et disputantur, omnia promiscue sermone populari explicentur et cunctis legenda exhibeantur. Sunt quaedam, nisi me fallit opinio, quae nescire illos satius est, quibus tantum natura luminis haud dedit, ut atra albaque, vera et falsa facile discernere possint, quam scire. Inter ea refero universam illam philosophiam, abstrusam sane et longe a plerorumque mortalium intelligentia remotam, quae de primis rerum omnium causis et rationibus, de aeternis justi et honesti originibus, de voluntate Dei, ceterisque ejus immensis perfectionibus, de generalibus eorum, quae vere sunt et exsistunt, affectionibus, de proudientiae natura, de animorum indole ac viribus, similibusque argumentis subtilissime disserit. Satis habet multitudo praesidii ad res suas prudenter agendas, ad vitam sancte et moderate ducendam, ad bene beateque moriendum, si tantum de his novit et intelligit, quantum supremi Numinis sapientia libris illis, quos divinitus

dictatos esse scimus, aperire nobis consultum judicavit. Plura si perceperit, primum illi, qui aut ingenio supra ceteros eminent, aut eminere sibi videntur, quaestiunculis et se et alios exagitare incipiunt: de multis deinde grauissimisque rebus imperite ac conturbate disputant et dubitant, porro, quae vere et bene dicta sunt, perperam interpretantur et ad vitae actionumque perversitatem excusandam audacissime trahunt, postremo scientiâ suâ elati simplicem illam et sanctam disciplinam, quam ex libris coelestibus sacrorum ministri promunt et proponunt, adspernantur, nec sibi, hominibus scilicet vafris et acutis, sed plebi, scriptam esse pugnant. Testamur, ne quis haec temere dici putet, temporum nostrorum historiam. Ecquid, obsecro, quantumque felicitati Germaniae nostrae accessit, postquam viri magno et excellenti ingenio praediti de rebus arduis et vulgi captum fugientibus sermone populi philosophari coeperunt? Hoc unum, si recte recordor, quod turba passim importunorum utriusque sexus hominum obsidemur, qui quae minus distincte comprehenderunt, quia mentem a sensibus sevocare nesciunt, sublimioris doctrinae mysteria in conventibus et circulis confuse proferunt, insanis disputationibus omnis turbant, scitisque denique et decretis male intellectis ad vivendi licentiam et religionum contemtionem impie abutuntur. Maneant ergo ista, quae populi praetervehuntur intelligentiam, intra saepta civitatis eruditae, nec alio, quam eo sermonis genere, quo viri docti dudum inter se colloquuntur, exponantur. Quod

philosophis, id mei quoque ordinis hominibus dictum volo. Non satis enim prudentiae monitis obtemperare mihi videntur, qui ante multitudinis oculos sine velo collocant, quae religionis antistites de sublimibus et reconditis fidei Christianae dogmatibus audacius interdum et subtilius, quam necesse est, disceptant. Fateor, si qui populum pravis opinionibus corrumpere et in errores inducere studeant, confutationes istiusmodi monstrorum linguâ, quam populus intelligit, accurate conscribendas esse. At si metus absit periculi, aut de rebus quaeratur, quas sine salutis jactura multitudo indocta ignorat, mentesque incultae et exiles difficulter capiunt, meâ quidem opinione praestabilius est, controversias sacras peregrini sermonis involucro tegere, quam in lucem publicam protrahere. Habent enim hoc plerumque eius generis certamina, si publicentur, ut plebem in factiones perniciosas distrahant, ut ab eo, quod unum est necessarium, imbecilles et contentiosos svocent, ut doctoribus invidiam et obtrectationes pariant, ut improbis et religionis hostibus maledicendi et cavillandi materiam subjiciant. Haec tanta mala quis probus et sapiens non libenter, quantâ fieri maximâ potest, iperâ redimat? Adjicerem his alia, nisi tempus spatiumque brevitatem imperarent.

Hic si quis mihi Anglos et Francos obducat, populos in magna sapientiae et ingenii laude positos, quos de summis rebus tam facris, quam philosophicis et civilibus linguâ cunctis notâ commentari solere constat, ante omnia commoda et

emolumenta demonstrari mihi velim ex illa consuetudine nata. Si quae porro emolumenta eiusmodi, quod minime totum negem, ostendi possint, poscam, ut cum malis ex edodem fonte surgentibus ingenue comparentur, et utra majora sint, aequis animis expendatur. Ancipitem vides et perdifficilem disputationem, ex qua linguae Latinae hostes victores esse discessuros, prope despero. Sunt certe in utraque gente viri inclyti et eruditione maximi, qui hanc cum populo de gravissimis et subtilissimis rebus agendi libertatem fortiter accusant, et magnarum conversionum, impietatis, bellorum intestinorum tam sacrorum, quam civilium infelicissimam matrem et suisse olim et adhuc esse contendunt. In quo prorsus eos falli, nemo rerum inter Anglos et Francos gestarum peritus arbitrabitur.

Dixi de eo, quod salutare et utile Germaniae nostrae opinor esse: jam ad id venio, quod eidem gloriosum et honorificum putari debet. Nullus hodie est, quod inviti etiam fatentur, invidi et inimici nostri, Europae populus, cui Germania inventorum utilissimorum multitudine, ingeniorum fertilissimorum copiâ, scriptorum omnis generis doctissimorum proventu cedat: multae sunt etiam gentes, quas his opibus longe superamus ac vincimus. Tantarum divitiarum notitia et fructus, ut quam longissime diffundatur, ecquis neget non justum tantum et aequum, verum etiam patriae nostrae honorificum esse? Hoc autem quomodo fiet, Europaeque magistra evadet Germania, si, qui nostrorum arte valent et ingenio,

cogitata sua Germanicis cuncta litteris perscribant, spreto illo, quem suum res publica erudita fecit, Lationorum sermone? Frustra sane speramus, futurum esse aliquando, ut, qui scientiis et artibus apud exteras gentes dediti sunt, linguae nostrae cognitionem omnes appetant, quo ex nostris libris proficere possint: alios ipsa rei difficultas, alios arrogantia, alios inertia, ne in hanc cogitationem veniant, impediet, Inhumani quoque simus et superbi, si viros doctos ceteris, quas, si docti velint esse, suscipere debent, molestiis, istam minime levem linguam nostram ediscendi addere velimus. Eadem fere impedimenta occurrent, nostramque levitatem nobis exprobrabunt, si forte alienigenas convertendis in linguas suas libris nostris consulere sibi debere, putemus. Hoc illi eventurum esse, verisimile judicent, quos omnis fugit rerum humanarum, temporumque nostrorum cognitio. Nihil ergo, nisi aut invidi, aut honoris nostri parum menmores dici volumus, reliquum est, qum ut ea, quae scire omnium interest, communi gentis eruditae sermone explicemus.

Incidit hic aliud, quod, nisi egregie fallor, ostendit, ne in patria quidem sua diuturnam sibi ludem et famam, cujus, qui scribunt, cupidine plerumque trahuntur, polliceri sibi posse, qui Latino sermoni renuntiant. Omnes, quae vivunt, et in ore hominum versantur, linguae eodem incerto et volubili, quo ceterae res humanae, cursu feruntur, et alias ex aliis formas et habitus induunt, Tempus, quod omnia, vocabula quoque,

dicendi modos, formam orationis, ipsam, ut sic loquar, animam et medullam linguarum mutat. Inde fit, ut, qui castissimi, politissimi, suauissimi scriptores aetate suâ vocantur, magnam laudis hujus partem paullo post fata, majorem lustris aliquot, decem, viginti, triginta elapsis, postremo saeculo, aut binis ad summum saeculis transactis totam amittant. Exempla omnes fere Europaeae linguae, nostra quoque, praebent, ut hoc tamquam notum et ab omnibus concessum sumere mihi liceat. Alia longe ratio et fortuna est linguarum, quae in usu esse desierunt et mortuae appellantur. His ipsa mors immortalitatem parit: facit nempe, ut, communi lege solutae, formam, quam habent, constanter sevent, nec amplius mutationis aliquid subeant. Cujus rei hic fructus est minime contemnendus, ut pulchra semper, grata, luculenta maneant, incetramque et mobilem rerum humanarum conditionem effugiant, quae illis semel kscite et pulchre in litteras relata sunt. Cogitent haec velim secum praeclari viri, qui Germanos non, nisi Germanice, Scribere oportere existimant, si quidem vivere inter mortales post hanc vitam, et laborum suorum famam perennem restare cupiant. Quid erimus nos, qui Germoanorum hodie disertissimi et politissimi videmur, non dicam consequentibus saeculis, sed hoc ipso, quod agimus, exeunte? Infima fortassis scriptorum faex, quibus mille notas delicata posteritas, aliis dicendi legibus sancitis, inuret. Id fatum non timent libri veteri Romanorum stilo de rebus bonis, saltem haud malis, ornate

conscripti: hi remotissimis etiam nepotibus parentum suorum facundiam, ingenium et doctrinam praedicabunt. Iacent in tabernis mole ineptarum chartarum oppressi, qui ante hos quinquaginta annos eloquentiae in Germania principatum tenebant: at, qui ante tria saecula primi Romani sermonis decus inter Italos instaurarunt, longe licet a summa perfectione absint, POGGIVS, PHILELPHVS, ARETINVS, VALLA, CAMPANVS, alii, tantum abest, ut senescant et spernantur, ut potius novam existimationem ab ipso tempore ducant, et renovati in virorum doctorum manus tradantur, quibus numquam molesti et ingrati veniunt.

Sunt haec, quae monuimus, et alia, quae consulto praetermittimus, tam aperta, ut intelligentiam eorum fugere nequeant, qui his nostris temporibus ad linguam patriam amandam et colendam dam juvenes litteris dicatos tam studiose incitant. Quocirca plurimi eorum negant hoc sibi propositum esse, ut Lauinam linguam plane prosciribant, et Germanicam in ejus locum substituant. Feramus, ajunt, inveteratum illud Romani sermonis in erudita civitate imperium, ut mala illa patienter ferimus, quibus frustra remedia quaeruntur: hoc vero quis aequo animo ferat, viros graves et sapientes in captandis elegantiis Latinis, in finiendis Et determinandis nominum potestatibus et particularum viribus, in oratione ad superbissimae gentis Grammaticae normam exigenda, in dinumerandis vocabulis puris et impuris, similibusque nugis tantum studii et otii

consumere? Satis ille Latine doctus est, qui, quas animus effinxit imagines et sententias qualicumque ratione exprimere, verbaque sic inter se jungere valet, ut, quid sibi velit, lectores intelligant. Munditiem et incorruptam Latini sermonis integritatem qui tam cupide affectant, illi futilis diligentiae hoc plerumque referunt praemium, ut, quum Germanice loquendum et scribendum est, balbutiant, et nihil concinnum et illustre proferre queant.

Haec illi non sine quadam veri et honesti specie: quae tanto fallit facilius, quanto citius nostram sibi naturam conciliant, quae opere et laboris parte quadam nos levant. Sed accedamus paullo propius, et, num talia revera sint, qualia videntur esse, cognoscamus. Principio quidem procul me b illorum opinione remotum esse prositeor, qui dignitatem et doctrinam hominis ex Latini sermonis, qua pollet, facultate metiuntur, et pallent, sudant, nauseant, ubi egregios alioquin viros rerum magnis, quam verborum, studio duci aut damnatis quibusdam vocabulis orationem distinguere vident. Non is ego sum, qui, quod ille non illepide apud comicum, invitos canes venatum ducere, et durae hujus legis auctor esse velim: Nemini scribendi potestatem concedendam esse, nisi qui verba omnia et unviersam dictionem ad amussim Romanam conformare studeat. Hoc autem quaeritur: Anne honori suo, utilitatique publicae rectius consulant, qui, pro suo quisque modo et consilio, quae bene et sapienter excogitarunt, mundâ, aequabili, clarâ,

nervis suis adstrictâ, tali, verbo, quali Romani veteres immortalitatem sibi pararunt, oratione vestiunt? Atque hoc, ut puto, iisdem facile praeceptis et rationibus, quibus Germanicae facundiae patroni adversarios suos obtundunt, effecero.

Dicite nobis, quaesumus, viri doctissimi, quidnam id est, quod vos stimulat et impellit, ut de restituenda sermoni patrio nativa sua dignitate et pulchritudine, de nominibus et vocabulis peregrinis, obsloetis, rusticis, de particularum vero usu et potestate, de veteri multorum verborum pretio et originibus, de rite instruenda et componenda oratione haud aliter consultetis, ac si patriae salus his quaestionibus Criticis et Grammaticis contineatur? Haec, inquiunt, ideo suscipimus et fovemus consilia, quia pura, mascula, nervosa et rotunda oratio incredibilem vim habet ad persuadendum, ad animos flectendos et molliendos, ad durissima quaevis pectora demulcenda, quia, quod verum ipsum non potest, triste natura sua et humanae indoli invisum, id decens veri amictus et ornatus saepe efficit, quia strenua illa, qua maxima pars mortalim delectatur, inertia scribentes monet, dulce utili miscendum esse. Ipsum illud, si absolute spectetur, sermonis purgandi, limandi et ornandi studium exile est, nec magnorum et excellentium virorum personis dignum: idem vero si ad finem suum referatur, et cum eo copuletur, egregium est, nec postremo loco inter boni viri et humani generis amantis officia ponendum. Non exigua pars eorum, nec

enim, quod res est, dissitendum ducimus, quae inter nos magnis animorum motibus disputantur, et contentiosius interdum, quam par est, disputantur, parum aut nihil habet dignitatis: litteras, apices, voculas saepe consectamur: at hoc nomine qui nos reprehendunt, illi ex his levibus et contemtis interrogatiunculis dignitatem et splendorem orationis pendere quodammodo non perspiciunt. Si nihil aliud, hoc tamen nobis praestant istae minutae concertationes, ne majora vitia et monstra in provinciam nostram irrumpant, et in ipsa eloquentiae viscera penetrent.

Bene sese haec onia habent, neque oppugnari honeste possunt, nisi ab illis, qui totam bene dicendi artem ludicram et vanam esse putant: quod tamen genus, hâc tantâ Germaniae luce, inter homines vel mediocriter institutos et educatos nullos patronos invenit. Verum iisdem argumentis causam suam defendunt, iisdem plane armis pugnant, ne nugas agere videantur, stili Romani vindices et tutores. Quid igitur? Adeone aut vecors, aut iniquus quisquam erit, ut, quod ipse causae suae tuendae adhibitum, validum, certum, rationale statuit esse, idem in aliena, non simillima, sed eadem plane causa infirmum, fragile, virtute vacuum judicet? Aut igitur desinant, qui hodie Germanorum linguae excolendae, purgandae, legibusque certis muniendae operam dant, facere id, quod bonis monibus et intelligentibus secundis faciunt, aut, Latino sermoni qui eamdem praestant operam, praeposterae sedulitatis absolvant.

Sed attingamus id quoque paucis, ne quid practermissum videatur, quod adjiciunt: Vix Commode in una sede Latinam, Germanamque eloquentiam versari posse, alteram alteri naturâ veluti inimicam esse, alterâ qui valeant, alterius plerumque inopes esse solere: majus autem probrum esse, in solo patrio errare, quam in Latio, turpius longe vitium, patrii sermonis, quam peregrini, sacultate destitui: illam igitur quaerendam unice, hanc missam faciendam esse. Demus hic, nec enim nostrum est, vel artificiose tegere, vel impudenter negare, quae omnium obversantur ocilis, demus igitur, haud paucos copiosos, disertos, luculentos esse, dum ore Romano loqui licet, eosdem infatissimos, sordidos, mutos paene apparere, si stilus mutarndus, eademque res Germanicis verbis clare et accurate enuntianda sit. Reliquum est, ut deliberemus, utrum hoc a naturlai quadam difficultate utriusque linguae divitias consequendi veniat, an hominum socordiae et negligentiae adscribendum sit? Ego quidem arbitror, si, qui divites verborum sunt, quum Latina poscitur oratio, pauperes, quum Germaicâ opus est, tertiam industriae, quam Romanis litteris tribuerunt, Partem Germanicis dedissent, futurum fuisse, ut parem dicendi et scribendi vim in utraque lingua sibi pararent. Cui quidem sententiae tot patriae nostrae lumina et ornamenta praesidio sunt, quos aeque promtos, facundos, disertos, verborumque felices videmus esse, sive Germanice expedienda sint, quae mente volvunt, sive Latine. Si qui tamen sunt,

quibus ingenium adeo angustum obtigit, ut utri usque eloquentiae praecepta simul complecti et custodire nequeant, illis ego humilis quidem, at forte non insipiens, auctor sim, ut, nisi muneris ratio repugnet, unius in Germanicae disciplinam sese tradant.

Haec quum ita sint, laudem sine controversia merentur amplissimam, qui se nobis, quibus Latine scribendum est, duces et magistros praebent ad naturalem orationis pulchritudinem et incorruptam sanitatem assequendam, quaeque vel ipsi ejus rei causâ observarunt, vel ab aliis observata legerunt, justo et concinno ordine digesta et disposita sistunt. Longum est eorum agmen, qui aut deditâ, aut aliud agendo utilissimo huic lagori manum admoverunt. Omnes, si qua mini est de rebus a professione mea alienis judicandi potestas, studio, copiâ, facilitate vicit vir celeberriumus, ordinisque scholastici apud nos non mediocre decus, IO. FRID. NOLTENIVS felicissimus in ludo Scheningensi, cui pro Rectore praeest, fingendae juventutis artifex, mihi a multis annis officiis et amicitiâ junctus. Is in Lexico Latinae Linguae Antibarbaro, quod nunc secundis curis magnifice locupletatum et emendatum, formâ praeterea et habitu longe nitidiori, emittit, quaecumque nescire nefas est hominem, cui dictionis barbaries magna scriptoris turpitudo videtur, partim ex diuturna veterum Romanorum scriptorum lectione, partim ex innumeris virorum Latine doctissimorum commentariis hausta mirabili diligentiâ collegit et in classes suas

accurate distribuit. Rationes instituti in praefatione ipse more suo, id est, diserte et eleganter exposuit: nec idcirco ut a me minus apte ac decore (nam a meae conditionis homine quis dilucidam, amoenam et lepore quodam coloratam orationem exspectet?) commemorentur, necesse est. Perspexerunt praestantiam et utilitatem operis, rudis adhuc, quod ipse doctissmus parens ejus, quâ est ingenuitate, non dissimulat, et longius a perfectione distantis non Germani modo, verum etiam incorrupti plane hac in caua et integerrimi judices, Itali, quorum formis non ita pridem Venetiis iterum descriptum est. Quanto magis nunc Latinae castitatis amicis probabitur, quum renatum quasi et rerum optimarum infintâ paene silvâ auctum, correctum, expolitum in lucem revertitur? Ego quidem primus, quas mecum omnes eruditi debent, ingentes egregio viro gratias persolvo, quod incredibili molestiâ suâ et immenso prope labore veras fictasque Latini sermonis pestes et maculas indicare, et ad integrae, casteque orationis laudem contendentibus instructissimum armamentarium aperire voluit: jungent sese mihi, non dubito, quotquot aequi sunt et rerum istiusmodi gustum qualemcumque habent, NOLTENIVMque meum, carissimum mihi et Musis caput, ad omnem memoriam haud inviti commendabunt. Dab. in Acad. Iulia d. XIV. mensis Febr. A. O. R. M DC C C XLIV.

PRAEFATIO NOVA.

ETSI in recognitione hujus libri etiam atque etiam cavere cupiebamus, ne emtores discendi cupidi, quorum bona pars nummis haud abundare magnopere solet, pretio pro locupletata editione augendo, aut omnino quicumque alii exstantiore aliqua ejus magnitudine offenderentur; refragari tamen et obstare haud potuimus tantae multitudini utilissimarum observationum, quae tamquam cum impetu quodam sese ingererent: quum librum illae spissiorem quidem reddant; at qualemcumque temporis ac pecuniae huc impendendae iacturam cumulate pensare videantur. Neque tamen admisimus illico, quicquid in occursum nobis alicunde venisset, et hoc, quem nunc quidem agimus, censu aestimari utcumque possit. Immo vereo ut plurimum procul jussimus esse non modo ea, quae a Grammaticis sine urgente necessitate paullo morosius excutiuntur et quasi ad vivum resecari solent, sed etiam cuncta ea, quae barbara quidem aut minus Latina sunt, nullum tamen contagionis aliquod existimentur adferre periculum. Quis enim, ut exemplis utar, temere usurpat hodie psaltrius i. e. psaltes, protectus pro cautus, sectare pro sectari? quae tamen Scioppius in Stradam p. 80. 82.88. et 149. vehementer exagitat. Et quis porro verbigerare i. e. verba facere, quod Apuleji est, et quis jugulationem facere i. e. magnam stagem edere vel infinit nitam hostium cadem facere, quae locutio apud incertum illum auctorem Belli Hispaniensis adversus Pompeji liberos cap. 16. reperitur, et sexcenta hujusmodi alia sibi in stilo ita redditit familiaria, ut de iis monendi Latinae linguae tirones esse videantur? Atque ex eadem ratione subducere etiam lectorum conspectui obsoleta illa et insolentiora volui, quae priori editioni inserta erant, et uberiori numero multoque rectius singularibus continentur libris: quales sunt IO. PHILIPPI PAREI Lexicon Criticum, EIVSDEM Lexicon Plautinum, DANIELIS PAREI Lexicon Lucretianum, BERNARDINI BALDI Lexicon Vitruvianum, IOHANNIS RHODII Lexicon Scribonianum, IANI WILHELMI F. LAVRENBERGII Antiquarius, EILHARDI LVBINI Antiquarius, ac si qui hoc in genere prostant alii.

Locupletavimus tamen nihilominus librum insigniter et tantopere, ut plane novus nunc videatur esse. Ne quid enim dicam de emendatione varia illa ac multiplici, quâ mox demere aliquid, mox tollere penitus hoc atque illud, alia item leviter immutare,

alia translocare, alia substituere, alia etiam interpolare debui; legitimum particularum usum, et varios earum significatus Sectioni Posteriori Partis Etymologicae, atque ominio tum huic ipsi, tum etiam Parti Syntacticae multa ingessi, quae Latinae linguae corruptelas directe quidem haud seriunt, at singula tamen eo spectant, ut, quicquid ab eorum forma ac modo abit, in numero possit esse eorum, quae saltem suspectorum veniunt nomine. Longe etiam fertilior nunc seges est observationum earum, quae a qualicumque industria nostra sunt profectae. In quarum tamen expositione ita me tracto, ut nihil temere eorum, quorum vix aliquam dari auctoritatem apud veteres existimem, simpliciter damnare ausim, sed declarem ea tantummodo pro suspectis, probe memor sententiae, quam litterarum intelligentiores numquam non approbarunt, atque ante hos decem retro annos, nempe a 1734 mense Decembri, Vir Clarissmus M. MARTINVS BORK Ienae publice Tuitus est singulari Dissertatione illâ, scientissime contendit, aliqua Latine dici, negari difficilius, quam adfirmari. Tametsi interim eorum, quae mihi quidem a barbariei turpitudine quam proxime visa sunt abesse, qualiscumque auctoritas aliquando proferatur; neminem tamen magnopere, opinor, poenitere poterit, si voce meâ inductus tantisper illis abstinuerit: quum scilicet insolentiora minusque a veteribus frequentata eo etiam ceteroquin veniant censu, qui ornare Latinam civitatem parum possit. Quo quidem in genere id etiam tenere debent castae atque emendatae dictionis studiosi, ut, quicquid rationi et Analogiae convenit, atque insuper sexcentis bonorum scriptorum exemplis stabilitur, id vero ita a nobis inculcatum esse arbitrentur, ut a nemine eorum, qui purum dicendi genus ignorant, ac barbarismis suis delectantur, in ignorantiae fomentum arripi jure aliquo possint loca illa veterum rariora, quae in contrarium e latibulis suis possunt protrahi, et a me ipso subinde portrahuntur. Sunt enim haec non nisi parora/mata ipsorum Romanae linguae proprietatis atque elegantiae custodum: quae adnotare curiose possumus; at imitari nemo temere debet. Sic v.g. rursus pro vicissim, item vel pro seu et versâ vice; itemque aut post utrum, num vel an, nemo eruditior velim usurpet: quamvis pro his loquendi modis non nulla veterum loca deprecatum quasi veniunt. Nimirum vitiose haec et alia hujus commatis dicuntur, nec absolvi in foro Latinitatis possunt, etiamsi vel ipse Tullius pro rostris eorum agat causam, vel alius testis locuples, et ceteroquin omni exceptione major, verba quaedam sua interponat. Quid multa? Si, quae veteribus per oscitationem interdum exciderunt, eodem, quo reliqua, quae recto et eleganti usu se commendant, jure trahi ad

imitationem queunt; actum sane est de omni a)kribei/a|, quâ linguae Quiritium decussibiperpetuo constare debet. Quotamquamque enim eorum, quae minus recte se habent, putamus superesse partem, quae non aliquo niti veterum praesidio possit? Magna autem foret vecordia, propterea pueriliter hallucinari et peccare in scribendo malle cum aliqua excusatione, quam incorrupte loqui, et ab errati aut ignorantiae suspicione remotiorem esse.

Et quamlibet omnes ita praecidiumus fistulas, quibus aqua turbida deferri in Latium solet; tamen tamen ne sic quidem puritati ilinguae satis consultum esse existimamus, nisi accedat id, quod maxime arbitramur negotio huic conducere. Vt nempe occurri barbarismis possit omnibus, etiam iis, quorum in hoc libro nostro nulla fieri potuit mentio, quia eorum, quae linguae genium offendunt, infinita quaedam ratio est, et innumeris aliis, quae in scriptis ac commentationibus recentiorum quotidie, veluti nova hydrae Lernaeae capita, loco eorum, quae amputata ab hoc atque illo Criticorum Hercule sunt, in duplo quasi succrescunt; hoc est remedium, et quidem omnium optimum ac certissimum, si lectione meliorum scriptorum satis imbutum pectus adferas ad scribendum, ne, quae ex aetatis ferreae ac figlinae recentiorumque libris perperam dicta memoriae inhaerent, misceantur temere cum probis, stilumque inquinent, eumdemque reddant invenustum ac deformem.

Differentias verborum eorum, quae vel synonyma certo respectu sunt, vel pro synonymis saltem a multis habentur, maximam partem ab Ausonio Popma mutuatus sum; quamuis non sine selectu, non sine castigatione, non sine augemento, Quae ex notionum proprietate satis in propatulo positae vel inanes videbantur esse, eas, quum transiliendas esse existimarem, omisi, substituens in locum earum alias notatu digniores, a nobis vel aliis animadversas: complures ex modo dicto scriptore in chartas quidem nostras transtuli; sed contractas tamen et in breviorem summam plerumque coactas, etiam pro diversa earum conditione aliquo modo mox locupletatas, mox emendatas. Si quid Poetarum esse adfirmamus; haud ea nobis mens est, quasi nusquam apud eos, qui proâ oratione utuntur, reperiatur: sed vel nulla, vel rariora apud hos; apud Poetas vero frequentissima ejus apparere vestigia. Ac pari quidem cautione me quasi munitum volo, sicubi forte edocuerim, quae loquendi formula Oratoribus, quae Comicis, quae Historicis, et quae tandem huic vel illi veterum scriptorum propria videatur esse atque sollemnis. Nimirum id innuo, eas ab singulis horum sic usurpari, ut apud eos quasi domicilium habere vidantur, quum apud reliquos vel prorsus non occurrant, vel rarius saltem minusque frequenter. Neque etiam, quoties vocabulo

aut locutioni huc usque suspectae suam ex idoneo scriptore adstruimus auctoritatem, id ita accipi volumus, ac si nulla exempla alia, quibus ejus probetur bonitas, praeter illa, quibus usi sumus, in promtu sint: Immo vero satis habui, uno itemque altero auctoris classici alicujus loco planum fecisse, immerito proscribi et adhuc proscriptum hoc atque illud esse. Varium illum construendi modum, qui multis iisque singulis vocibus verbisque proprius est, ita exposui, ut pro re nata adderem, quae constructio praeserenda reliquis, quae minus usitata, quae in ligato sermone jus suum magis obtineat, et quae tandem heic atque illic diversa pro civerso efferendi modo subsit significatio. Modos Grammaticae consecutionis valde insolentes, cum primis eos, qui ab Ammiano Marcellino, Dicty Cretensi, Apulejo, Macrobio, Flavio Vopisco, et aliis tum horum aequalibus, tum multo deterioris notae et ferreae ac siglinae aetatis scriptoribus, praeter omnium veterum morem formati, petuntur, ab scena hac nostra de consulto procul esse jussimus, quum eodem fere loco habendi sint, quo haberi solent, quae hodieque ab litterarum Latinarum rudioribus subinde cuduntur nova et veteri elegantique Latio ignota loquendi genera. Constructiones valde protritas, ac de quibus ne tironibus quidem scrupulus esse potest, praesertim illas, quas sermonis humani natura ad unam aliquam praepostitionem adstringit, non magnopere moratus ubique sum. Nolui etiam communire sine ullo discrimine et comprobare omnia, praesertim ea, quorum usus in Latio frequentissimus est, exemplis veterum, ne liber temere in nimiam molem excresceret, hoc interim adfirmans, bonâ fide in ejusmodi locis conficiendis a me actum, nec quicuquam adsertum esse, quodnon certo scierim corroborari idoneâ auctoritate posse. Si quis tamen nihilo secius hanc veterum auctoritatem cum indignatione alicubi requirat: hic, quaeso, primum benevole intelligat, neminem omnibus horis ac locis sibi et aliis sapere, nec propterea cujusvis voluntati ac desiderio respondere ubique potuisse operam nostram; quum praesertim alii etiam alia, ut certis auctoribus comperi, quamvis sere praeter rem et non dum satis pensitato instituto nostro, desiderent, multique omnino cupere ac praeoptare pro captu civerso diversa soleant: deinde consulat vel Nizolii, vel Fabri, vel Frisii, vel Reyheri, vel Curionis, vel Roberti Stephani Thesaurum, vel aliud hujusmodi Lexicon aliquod locupletius, quodcumque tandem ipsi prae maibus sit: ac sine negotio videbit, quae etiam ita simpliciter a me allata sunt, satis recte se habere, ac sine vitio iis inhaereri posse.

Vt vero omnem difficultatem, quae quidem adferre remoram inter legendum possit, Latinae linguae minus peritis omnino

tollerem; nimirum aliis atque aliis, mox Latinae, mox vernaculae, mox etiam simul utriusque linguae verbis exposui sensum vocabulorum et locutinum quarumdam, quae vocari ad Critiocrum tribunal debuerunt, nec ejus tamen videbantur notionis esse, quae cuivis pateret, expositaque atque obvia omnibus abunde foret. Quumque ita servire cupiamus captui diversorum, atque ea propter haud unius generis esse potuerint animadversiones nostrae; trifariam a typothetis disjungi ac discerni diversa ista voluimus. Illa, quae majusculo litterarum Gothicarum genere expressa sunt, sibi scripta esse existiment, quibus emendatior dicendi scribendique ratio curae cordique est et esse debet, id est, generatim omnibus, qui dediti bonarum litterarum studiis sunt, et eruditiorum nomen tueri cupiunt. Quae paullo minoribus constant characteribus, ea fere, quoties praepositum sibi astersci signum habent, vel necessariâ explicatione, vel uberiori illustratione continentur eorum, quae in quaestionem venere, consulatur ut tironibus, sufficienti vocabulorum et locutionum cognitione non dum imbutis atque iis etiam, uqibus ea, quae simpliciter dicta sunt, minus sufficere videntur; quoties autem altero illo crucis signo notantur, addunt quaedam si non manifestae utlitatis et cuivis eruditorum generi prosutura, at talia tamen, quae saltem hoc litterarum genere curatius imbutis placere, aut gignere in animis eorum, qui nihil non ex omnibus pertentant partibus, interiorem animadversionum primi ordinis notitiam possint. Curiosius enim interdum commoror in Criticorum minutiis: neque tamen temere aut citra ullam necessitatem; sed re spsâ quasi ita exigente: ne quid benevolus Lector jure desideret, quod ad sufficientem hujus atque illius loci vexatissimi atque intricatioris explicationem pertinere videatur: quum praesertim, si fides habenda non nullorum sermonibus est, praeter omnem exspectationem meam viri quidam praecipuae dignationis magnaeque eruditionis laude illustres existimassent, sibi etiam non nihil prodesse hunc librum, quem proinde ad manum habere inter scribendum soleant. Causas tamen earum constructionum, quae rationi, quatenus ea etiam in arte Grammatica regnare debet, obstare videntur, nolui operosius excutere. Sufficit mihi, ostendisse, quâ formâ, quot modis, quo diverso respectu, quâ denique cautione usurpari singula sine labe possint. Si cui jucundum sit ac volupe, ad subtiliora ista descendere, et venari ea, quae singulari cum gratia in hoc negotio vel verisimiliter, vel certâ quâdam ratione, exemplis illis veterum, in quibus, quae ceteroquin fere hiant, supplentur, satis suffulta ac corroborata, ab ellipsibus petuntur; hunc ex his scholis nostris bona cum pace aliquantisper dimittimus atque ablegamus ad Sanctii Minervam, Scioppii

Grammaticam Philosophicam, Vossii Aristarchum et Scaligeri Causas Linguae Latinae: hi nempe libri affatim suppeditant, quod gratum solet esse iis, qui ultra vulgarem sortem in elegantioris literaturae cultu eminere Cupunt, vel pro muneris ratione se totos eidem immergunt, et interiores Syntaxeos causas ubique intelligere et perspicere penitus allaborant.

Praefationem priovis editionis haud resecandam, sed praemittendam iterum existimavi: quoniam de totius libri ratione, de occasione scrbendi de scopo nostro et commodis, quae redundare hinc in ludos litterarios possint, ea habet, quae benevolo Lectori ignota esse nolim; quum praesertim monita quaedam in ea simul occurrant haud omnino, quemadmodum opinor, spernenda. Verborum quidem non nihil in ea immutatum est, quum quaedam paullo aliter efferenda viderentur, et alia iteratae huic editioni amplius haud convenirent. Catalogum praesertim eorum scriptorum, qui lixivio suo Latinitatis maculas variasque dictionis sordes eluere umquam studuerunt, ejicere ex ea debui totum, quia tantopere locupletatus est, ut singularem libellum nunc sibi deposcat, adscitis in eorum numerum tum quam plurimis aliis, quiad accurationem, proprietatem et elegantiam Latinae linguae stabiliendam aliquid contulerunt, tum praefertim etiam iis, qui ab eo tempore, ex quo liber noster emissus est, vel editi sunt, vel ex superiori aetate mihi demum innotuerunt, magis ut Lectores ex eorum recensione, aliquando, si Deo ita visum fuerit, edenda, intelligant, quot libri in purioris Latinitatis causa umquam publicae expositi sint luci, quam quod operosius eosdem adhibuerim in consilum. OPpido enim pauci horum sunt, unde aliquid arcessivimus: ac si vel maxime inde transtulimus non nihil in usus nostros; purgatum tamen hoc fere per nos simul a scoriis admixtis est: id, quod ad oculum patebit, si allegata, quae vel interposita, vel ad cujusvis loci extremitatem subjuncta sunt, cum iis, quae exposuimus, conferre cuipiam libitum forte sit. Omnes reliqui hujusmodi scriptores eum tantummodo in finem suo tempore comparebunt, ne quis a me ignorari eosdem, vel insigne augementum inde accedere labori huic nostro potuisse arbitretur. Quae enim recta jhabebant, jam nos aliunde decerpseramus, et quidem ut plurimum ea cum emendatione et illustratione, quae haud ingrata possit esse rigidis incorruptae dictionis exactoribus.

Atque ut fontem illum, ex quo lompidissimos bibi latices, ad legem veteris proverbiicoronem; praedicare grato animo debeo, quae Cl. LONGOLIVS pro sua voluntate cum in me, tum vero in has ipsas litteras satis prolixa in Actis Erud. Lips. publ. cal. Aprilis 1731. accurate et ex vero monere circa librum hunc nostum

voluit. Emendata igitur ad ejus mentem suis singula locis sunt: etiam partitionem libri ita nunc vir optimus a me ordinatam esse intelliget, quemadmodum sibi placere obiter et quasi in transcursu ostendit, id est, paullo aliter, atque in priore editione factum est: quadripartitam nempe feci, quum fuisset antea quinquepartita: ut alia minutiora tantisper reticeam, in quibus ipsi itidem morem gerendum putaui. Semel, vel, ad summum, bis, non video, cur priorem meam sententiam mutem; quum ea, quae contra me disputantur, satis quidem belle se habeant, sed ita tamen comparata sint, ut esse solent, quae dictis ex adverso collocatis haud magnopere repuangant. Quemadmodum id, opinor, patebit omnibus, qui benevolentissimi Censoris nostri verba, quae adduxi propterea atque integra suis locis interposui, conferre aliquantisper cum meis voluerint.

Ne etiam benevolus Lector, quos ad calcem prioris editionis, ex voluntate LAVRENTII HEISTERI, magni illius Anatonimci in vicina Academia Iulia, Medicorum barbarismos aliquot valde vulgatos exploseram, locosque insuper alios meo ipsius arbitratu addideram, frustra ibidem quaerat; sic sane ille habeto, suo singulos hos ordini esse adscriptos, et pronide in ipso nunc comparere libro. Quae incrementa ut olim benevolentissimo illustris hujus Medici instinctu cepimus; sic iteratae huic editioni aliud ornamentum, et quidem valde insigne, accedit, quod continetur Prolusione illa, quâ commendare rogatu meo reipublicae literariae laborem nostrum pro gravissimi sui muneris ac nominis amplitudine voluit, Summe Venerabilis Abbas MOSHEMIVS, tamquam Scholarum perterras has Brunsvico-Guelpherbytanas Generalis Ephorus: quo summt viri testimonio ornatus liber si ulteriorem quamdam gratiam in litterariis palaestris et apud eruditos invenerit; non minus gartulabor mihi, quod tanto favore fruar, quam ipsis Latnis litteris, quarum et elegantiae et castiati tuendae consultum etiam atque etiam voluimus, omnemque hanc navavimus operam.

Vix opus fuerit, ut, quod ceteroquin ex humanae conditionis imbecillitate apud scriptores in consuetudinem fere abiit, errorum typographicorum veniam rogem enixius: horum enim ita immunes sumus, ut, si vel maxime videatur aliquid erratum esse, id tamen non nisi ad leviora spectet, et solos forte apices non nullos adsiciat, nec sensum turbet, et ipsâ denique paucitate suâ vix advertatur. Quod quidem ferimus acceptum Casparo Gottlob Pohlio, Iaura-Silesio, qui tollendorum sphalmatum curam me absente sibi a Bibliopola imponi passus est. Nec enim eximiam modo eruditionis laudem suo upsius Commentario publici juris facto, quo vernaculae linguae nostrae Orthographiam persequitur, aliquot abhinc annis consecutus est, sed etiam in praestantissimorum virorum

libris emendate edendis fingularem diligentiam coliocare solet, quum hoc in negotio versatissimus sit, ac laboris hujus, satis molesti quidem, at necessarii tamen ac valde salutaris, specimina huc usque ediderit, edatque porro ea, quae, dici non potest, quam accepta soleant esse iis, qui libris curate exscriptis vehementer delectantur, eorumque nitori singulare aliquod statuunt pretium. Indicum conficiendorum curam in se suscepit filius noster Iohannes Andreas Noltenius, qui peropportune hoc labore perfunctus sibi videtur sub ipsum ex subselliis nostris in Academiam Iuliam abitum suum, Iurisprudentiae legumque civilium studiis iperam, favente Deo, cujus gratiam ei comprecamur, ibi daturus.

Exit ita liber noster denuo, et quidem iis viis ac modis quo indicavimus, vehementer emendatus et auctus, addo etiam, ornatus ac transformatus. Satis erat, prioris editionis conditionem prodiisse semel, eo quod imperfectione laborat quâdam suâ: nihilo secius tamen eam cognoscimus proxime praeterito anno, quo haec iterata melior editio jam Lipsiae sub prelo sudabat, Venetiis apud Recurtum recusam esse in forma, quam dicunt, octava, duobus alphabetis et septem plagulis constantem. Pergratum quidem nobis accidit, Italis non displicere nostrum Syntagma: dispilicere tamen iisdem et mihi et bonis omnibus debet, denuo obtrudi litterariae civitati librum minus exaciatum, suisque, ut ita dicam, numeris non dum absolutum, quum praesertim multo perfectior cultiorque nunc redeat in publicum. Deprecamur in posterum studium hujusmodi intempestivum, ac Bibliopolae, viro optimo et integerrimo, minus gratum, tum ne sine praescitu meo quicquam hoc in libro recudendo tentetur amplius, quod arridere nec mihi nec aliis possit, tum ne honestum, quod ex impensis in hunc librum factis ille sperat, lucrum quodammodo apud exteros ei intervertatur.

Deo autem, Patri meo per Christum benignissimo, gratias ago supplices atque humillimas, quod ad persiciendum hunc iteratum laborem sufficientes mihi vires concedere clementissime voluerit. Pergat idem adesse mihi pro summa illa et infinita, quâ me misellum tutatur et conservat, misericordia, et qualecumque hoc opus ita fructuosum esse jubeat, ut qui ad majorem ingenii cultum capessendum in palaestris litterariis praeparantur, citiores quam provulgari consuetudine, in emendatiori et candida dicendi scriben dique ratione progressus facere, et in timore Domini non minus bene sentire, quam verâ illâ ac simplici sibique constanti formâ eloqui, et cum universo orbe erudito communicare aliquando rectissime possint, quae ab suis aliorumque ingeniis profecta cum laude sunt. Scribebam Scheningae mense Ianuario, M DC CCXLIV.

PRAEFATIO PRIORIS EDITIONIS SCRIPTA PRID. ID. DEC. M DC CCXXIX.

EAM Romanae linguae in republica et ecclesia esse utilitatem, ut florenti in schlolis juventuti juxta reliqua humanitatis studia, pietatisque et bonarum artium disciplinas sedulo inculcanda sit, una omnium eruditorum vox est. Neque audiendi sunt, qui qualemcumque Latine dicendi vel scribendi facultatem, etiam barbaram et a veterum loquendi ratione alienam, sufficere credunt, modo nihil insit ei, quod cum Grammaticae praeceptis pugnet. Nam quum Plinii verbo Lib. I. ep. 5. stultissimum sit, ad initandum non optima quaeque proponere; eam profecto Latini sermonis idolem sequamur, quae sine controversia in eorum scriptis exsplendescit, qui, quum maxime vigeret Latinitas, Romae vixerunt. Haecautem quum subinde ab eruditis deseratur, et tot vocabula vel barbara, vel numquam optimis Latinis scriptoribus usurpata, et formulae dicendi, ab antiqua illa et optima norma abhorrentes, Latinam civitatem furatae, suumque genus ementitae, irrepsisse in censum videantur: arcendi sane juvenes ab iis eo majori studio sunt, quo magis vulgo in sermone et scriptis multorum occurrunt. Quam provinciam quum mihi quoque datam esse existimem; id operam huc usque dedi, ut fidei meae concreditis magis magisque innotescerent testatiores Latinitatis naevi ex libris eorum, qui barbara vocabula explodere et barbarum dicendi genus insectari in praecipuo habuerunt negotio. Quandoquidem vero saepe incidi in voculam vel r(h=sin, a magni nominis Phiologo damnatam, quam non ita multo post ab alio barbariei absolutam, suoque juri restitutam viderem; cupidius inquisivi, ut, ubi pedem tuto ponam, invenirem. Quare optimorum Criticorum, qui hanc Grammatices partem nostrâ et patrum memoriâ illustrarunt, scripta et commentationes excussi et ponderavi, ut perviderem, quo tandem vocabulum et locutio quaelibet, quae quidem suspecta huc usque fuerat, habenda sit loco ne sola unius, qui nominis celebritate multis sui ordinis praestat, amplius abriperer auctoritate, nec sine suo merito quicquam proscriberem.

Et hujus quidem laboris fructum hic liber noster offert, in usum pubis scholasticae a me nunc adornatus: cujus tamen industriae laudem nullam mihi tribui cupio, nisi quae in colligendo et vera a minus rectis discernendo versatur. Quod etsi negotium satis molestum sit; tamen parum gloriae adferre, credo, potest.

Neque vero, sicubi, scriptoribus inter se collatis, a veritate paullulum aberrasse unum itemque alterum deprehendi, nominatim semper et uberius consutandum esse duxi: sed ut plurimum simplici narratione et verbis brevioribus tantummodo indicavi, quid ex meliorum, quin ipsius veritatis, suffragio de singulis, quae in controversiam veniunt, statuendum sit: immo multos non nullorum errores ne verbo quidem tetigi, quod manifestos esse, et propterea nemini facile nocituros, nec increbuisse intelligebam. Longior nusquam sum, praeterquam in paucis locis, quibus clariorem adfundere lucem debui, praecipue propter tirones, quibus nec librorum supellectilem, quâ in concinnanda hac Sylloge usus sum, evolvere, nec omnia sibi invicem componere integrum est. Neque etiam complexus sum omnia, quae in Latinitate notam merentur, aut barbarismi alicujus argui possunt, et vel illis saeculis, in quibus extrema barbaries Latinitati officiebat, efficta sunt, et justae molis voluminibus DV FRESNE, SPEELMANNI, LYDII, SOMNERI, VOSSII, addo etiam HOTOMANNI, LINDENBROGII, WENDELINI, LOCCENII, MEVRSII, BARTHII libris hoc in genere emissis continentur, vel pro licentia illa, quam Attejus Capito ne ipsi quidem Caesari olim concessisset, eruditi tamen nostrihaud raro sibi arrogant, quum aut sine necessitate solent o)nomatopoiei=n, aut insolentes locutiones in medium proferunt, in elegantis linguae opprobrium denuo effinguntur et excuduntur; sed ea tantum excerpsi, quae mihi prae reliquis notanda videbantur, et accusare praecipue volui, a quibus propter crebriorem usum, quo pervulgata sunt, cavere nobis vix possumus. Interposui non numquam meas quasdam observationes: quarum etsi nec ubertatem et copiam, nec insigniorem praestantiam commendare magnopere queam; reticere tamen id ex eo capite haud consultum videbatur, quod mirum et insolens censeri queat, quarumdam in illis libris, ex quibus hic noster conflatus est, nulla omnino adesse vestigia. In his meis si quid erratum sit, nec omnino satis circumspecte cuncta a me selecta esse videantur; ignoscant, quaeso, id mihi viri Latine docti, et pro sua in bonas litteras voluntate rectiora me edoceant, ut, si fortassis iterata editio poscetur, emendem, quae non satis ad amussim revocata fuerint, et gratias illis publice, quin etiam nominatim agam, si quidem per ipsorum modestiam hoc mihi licuerit. Quis enim tam lynceus est, qui in his tricis, in tanta, quae subinde mentem in contrarias partes distrahit, sententiarum diversitate nihil offendat, nusquam incurrat?

Hujus meae et aliorum humanae conditionis memor, Latinae linguae cultores etiam atque etiam moneo, ut, quamvis ipsi tuto abstinere et possint et debeant ab iis, quae tamquam barbara a me,

atque adeo ab iis scriptoribus, unde omnia paene hausi, sunt adnotata, donec forsitan, quod improbatum est, tueri loco aliquo classici auctoris queant; tamen non aeque tuto, auctoritate horum freti, in aliorum scriptis ea rejiciant atque vituperent. Potest enim unum atque alterum fugisse diligentiam vel optimorum Criticorum, quos secuti sumus. Tutissimi ergo ibimus, si vocabuli vel locutionis ab alio usurpatae, sed a citatis auctoribus barbarismi notatae, vel alio nomine nobis suspectae, exigamus ante auctoritatem, quam scriptori intendamus controversiam: quae tamen temere haud debet constitui, nec acerba sit, sed benevola et amica, et talis, quae homines bonarum artium disciplinis mitigatos decet. Parum enim litteraturam nostram commendant, qui de istiusmodi quaestiunculis ambitiose dimicant. Nec profecto eum in finem has observationes congessi, ut iniqui litteriones reperire eo nunc citius possint, quod sugillent in viris, qui exactam Latinitatis regulam non usquequaque servare ipsis videntur, tam etsi ceteroquin probi et docti sint, et subinde non ex errore impingant, sed ex polumaqei/as2 abundantia. Immo vero, quoniam facilis in Latino sermone lapsus est; intempestivi censores ipsi videant, ne peccent, et errores, si qui manifesti sunt in aliis, aequitati et modestiae condonent. Nil enim probri per se habet, puro et emendato dicendi genere non esse curatius imbutum: sed studium ejus jactare in contemtum bonorum, vel e contrario naso suspendere adunco et strenue contemnere in aliis, quia ipsi ignoramus, id vero utrumque turpe credo esse et quâuis ignorantiâ pejus.

Inscripseram librum EXEGETICVM: sic enim solent veteres Graecorummore appellare, quod juniores *l*e*c*k*k*o*n vocitant: at quum Bibliopola, vir optimus et amicus meus, a me peteret, ut propter emtores juniores, qui vocabuli vim primo intuitu non intelligerent, hoc juniorum scriptorum volgatius substituerem; illico morem ei gerendum putavi. ANTIBARBARVM voco, quia barbarieisermonis praecipue opponitur. Tametsi enim multa etiam admixta habeat, quae ad Latinitatem dubiam et controversam aut etiam elegantiorem pertinent, ac propterea horsum proprie non spectant; a potiori tamen denominatio arcessenda erat. Divisi autem in quattuor Partes. Prima est ORTHOGRAPHICA, ea exhibens vocabula, quorum scriptura vel vitiosa, vel suspecta, vel obsoleta, vel dubia est. Secunda est PROSODICA, ea repraesentans vocabula, quorum quantitas in pronuntiando vel vitiosa, vel suspecta, vel anceps solet esse ac dubia: cui accedit Auctarium, versiculos complectens memoriales, partim satis huc usque tritos, partim autem nove a me in tironum gratiam nunc demum compositos, quibus multorum vocabulorum differentiae

Etymologicae ac Prosodicae continentur. Tertia, ETYMOLOGICA, duas habet Sectiones: Sectio PRIOR comprehendit vocabula vulgo quidem, sed auctoribus neutiquam idoneis, aut non optimae notae, vel notione peregrinâ receptâ; Sectio POSTERIOR in scenam producit vocabula falso suspecta; raro usurpata; a Graecis petita; Poetis, Oratoribus, Historicis, Graecis, vel uni alicui scriptori plane propria; singularis, at vulgo neglectae notionis aut observationis; not abili differentiae synonymicae obnoxia; a Latinis quidem, sed numquam aureae aetatis scriptoribus usurpata; et tandem particularum significatum et usum, notabiliorem praesertim et elegantiorem. Quarta, SYNTACTICA, locutiones sistit vitiosas; suspectas; notione peregrinâ receptas; immerito damnatas; raro usurpatas; Poetis, Oratoribus, Historicis, Graecis, vel uni alicui scriptori plane proprias; variae constructioni obnoxias; tum per se, tum pro constructione diversa diversos significatus habentes; propter singularem, at vulgo neglectam elegantiam vel alio quodam nomine bene notandas. Accedit ad calcem Series Latinorum Scriptorum, secundum quattuor, quas Grammatici fere constituunt, aetates, de singulorum stilo et scriptis, eorumque praestantioribus editionibus, ex doctissimorum virorum judiciis, non nulla scitu jucunda non minus, quam necessaria subjungens. Tandem sequuntur, atque omne agmen quasi claudunt tres peculiares Indices, unus auctorum, alter rerum, tertius vocabulorum et locutionum omnium, quocumque modo in libro hoc nostro occurrentium, ut quaerendi possit commodior liberiorque copia esse, praecipue autem ad investiganda et ex suis quasi latibulis illico protrahenda ea, quae in singulis ejus Partibus etiam extra alphabeti seriem occurrunt, ipsi contextui et sermonis continuationi inserta, ac ceteroquin non nisi ex integri libri pertractatione, aut forte fortuna et praeter exspectationem in lectoris venirent conspectum ac notitiam.

In Parte Orthographica nihil temere prorsus damnavi, cujus qualemcumque viderem auctoritatem. Scio enim, in quot partes Grammatici, non minus veteres, quam recentiores, abeant, et quam vehementer, praesertim circa apices et litteras, dissideant, et quoties eadem aliis aliter videantur; prout quisque in hanc vel illam antiquitatis scripturam, quae saepe diversa est, incidit. Ostendi interim, in quam partem ubique inclinem: quam tamen e)pi/krisin meam nemini obtrudo; quin ne discipulos quidem meos adigo, ut eadem semper mecum praeferant, dummodo ne scribant, quod futile est et communi calculo improbatur. Eligant; sed certi sint suae sententiae, ejusque teneant rationes non spernendas:

et salva res erit. Partem Prosodicam valde locupletare potuissem, si omnia nomina propria oppidorum, fluviorum, montium, virorum, herbarum, morborum, medicamentorum, et id genus alia, quorum in pronuntiando quantitas, praesertim quum barbara et extra Latinam civitatem nata sunt, contumax saepenumero et difficilior est, voluissem commemorare. Missa autem haec feci consulto, paucis, quorum usus manifeste erroneus increbuit, exceptis; tum quia partim non nisi apud Poetas fere occurrunt, quorum tamen metra accentum per se satis docent, partim adolescentiae, cui inservire potissimum volui, ante eam aetatem, quae sublimioribus disciplinis innutritur, vix solent innotescere; tum quia non tam regulis Prosodicis et veterum Poetarum auctoritate, quam consuetudine, quae apud eruditos invaluisset, multorum tonus constabat: et ea tantum congessi, quae praecipue in Prosa locum habent, nec nisi maximam partem in veteri Latio occurrunt, et quotidiano omnium usu frequentantur, quorumque in pronuntiandi ratione inexercitatos tirones saepissime hallucinari memini. In reliquis Partibus adornandis industria mea ita versata est, ut barbaris Latina, suspectis certiora, minus probis meliora, et rarioribus tandem longe usitationa ubique subjungerem. Neque vero simpliciter ea damno vocabula, quae in Partis Etymologicae Sectione Priori vel Ecclesiae propria esse dico, vel illorum scriptorum, qui ab aetate meliroum quam proximeabsunt, mediocri suffragio gaudent: sed docere tantum volui, ignorata veteri Romae fuisse. Quin ipse nonnulla eorum, pro re quidem nata, vsurpare malim, quam, destitutus melioribus, perifra/zein, quod non omnes perspicue satis intelligant, et excidere ita fine sermonis humani. Vocabulorum, quae nemo aureae vel argenteae aetatis habet, auctores non omnes, quos possem, indico; sed, quoties indicavi, eorum tantum mentionem feci, quibus non omnis in testimonio dicendo fides abjudicatur. In Sectione Partis Etymologicae Posteriori ea, quae argenteae quidem, sed non aureae aetatis, vel rariora sunt, admitti temere, praesertim ab adolescentulis, nolim, quia loco eorum Cicero eiusque aequales largâ manu suppeditant, quae eamdem notionem animis nostris inferunt. Plurima strictim cursimque attigi, ne liber ultra eam formam, quae quotidiano usui sit apta, et discipulorum manibus commode teratur, excresceret. Vberiorem eorum expositionem qui cupit, inspiciat velim libros ipsos, quos saepenumero et tantum non ubique allegavi, horum ut auctoritatibus me contra temerarios sciolorum impetus quodammodo munirem, et quorum, si Deo ita visum furit, in singulari libro qualemcumque aliquando dabimus notitiam. Nec vero hos eâdem diligentiâ perlustrare singulos, operae erat

pretium: quin eos, quorum sententias iam abunde et quidem multo rectius excussas vidissem apud celebriores hac in disciplina magistros, vel penitus neglexi, vel vocavi modo in consilium, quoties vel meliorum suffragiis me non satis adjutum viderem, vel ex perlustratione veterum auctorum ea mihi in mentem venissent, quae Criticorum nostrorum edictis obstarent, vel omnino locus aliquis mihi paullo intricatior, varioque dissensui obnoxius videretur. Ipsa autem scriptorum, quorum suffragatione veritatis iussu singulis locis, vel simpliciter, vel cum aliqua adjunctione aut emendatione standum fuit, verba subinde retinui, aut ita mea feci, ut, sicubi mihi visum est, aut res ipsa ita exegit, quaedam ipsorum vel prorsus immutarem, vel non numquam interpolarem, vel heic atque illic etiam paullo aliter proferrem. Neque etiam, quod maxime cuperem, primos ubique et optimos observationum auctores ante oculos habui; sed, ut res inter scribendum dederunt se, ita etiam in eorum, qui ex his sua mutuati sunt, libellos subinde incidi: cuius mihi, ita spero, ita confido, grauiorem dicam haud scripserint pro humanitate sua ac singulari modestia, qui aequiori animo rerum earum, quas tot commentationum diuersis expositionibus implicitas esse animaduertunt, conditionem intuentur; quum praesertim ipsi verborum totiusque explicationis perspicuitati atque evidentiae nihil prorsus inde decedat. Tantum autem abest, ut auctores hos, editâ hâc Sylloge, excutere ex cuiusquam manibus velim, ut potius hanc ex illis perfici verbosiusque explicari, et illos vicissim ex hac passim emendari cupiam ab omnibus, quorum quidem istud interest, in primis autem ab iis, qui instituendae juventuti docendo praesunt. Nam ipse ita, si Deus vitam ac valetudinem concesserit, vsurus sum hoc libro in singulis stili speciminum emendationibus, eumque a discipulis evolvi jubebo, quoties vel in Orthographia, vel pronuntiandi ratione, vel notatione vocabulorum et dicendi formularum aliquid offenditur dignum, quod aut cum primis notetur, aut suo ciuitatis iuri restituatur, aut etiam explodatur et quasi de ponte in Tiberim deiiciatur; idque efficiam, ut, quod uberius singulis dixero, eius fructus semper ad omnes publice queat redundare: quam qui praeceptores viam mecum ingredi benevole velint; non inutilem, quemadmodum opinor, navabunt operam.

Et quamlibet de libri huius mei ratione et usu nihil amplius monendum esse existimem; tamen non possum, quin aliquid insuper addam, cuius evitandi studium vehementer etiam atque etiam rogatum volo. Solent non pauci frequentes sermoni suo adspergere locutiones, quae in veterum scriptis abominandum deorum cultum, aut profanam ethnicorum disciplinam referunt: qui quidem

praeposterus antiquitatis amor multos nostrâ et superiore aetate viros ceteroquin doctissimos, veluti pestilenti quodam spiritu adflauit, et tantopere in transuersum egit, vt non nullis litteratis, qui pietatem a litterarum studiis haud sejungendam esse existimassent, de stili Ethnicismo conquerendi inde sit enata occasio. Quorum verba quum sint justissima atque verissima; omnes, qui erudiendae juventutis rationem habent, per Deum, cuius honos heic agitur, rogo atque obtestor, vt in speciminibus, qua prorsâ, qua vrosâ oratione, sollicite mecum expungere velint, si quid immixtum ab incautis adolescentibus est, quod insanientis istius sapientiae placita redolet, et ita Christianae doctrinae fundamenta mecum inculcent, vt suâ sponte discipuli non minus in sermone, quam in ipsa vita fugere discant, quod cum sanctissimi Numinis opprobrio conjunctum esse videatur.

Quod reliquum est, Patrem coelestem per Iesum Christum, Dominum ac Salvatorem meum vnicum, cui ratio sermonis nativa, certa sibique constans displicere non potest, supplex veneror, ut hanc opellam meam fructuosam esse jubea,t et, concessis vbique emendatioris rei scholasticae praesidiis, Ecclesiae, quae sine ludis recte et religiose apertis salva esse diu nequit, magis magisque consulat.

CONSPECTVS LEXICI HVIVS LATINAE LINGVAE ANTIBARBARI, IN QVATTVOR PARTES DISTRIBVTI.

ORTHOGRAPHICA ea exhibet vocabula quorum Scriptura vel vitiosa, vel suspecta, vel obsoleata, vel dubia est. pag. 1

PROSODICA ea repraesentat vocabula, quorum quantitas in pronuntiando vel vitiosa, vel suspecta, vel anceps solet esse ac dubia. 197

Sectio PRIOR comprehendit vocabula, vulgo quidem, sed auctoribus neutiquam idoneis, aut non optimae notae, vel notione peregrinâ recepta. 397

Sectio POSTERIOR in scenam producit vocabula salso suspecta; raro usurpata; a Graecis petita; Poetis, Oratoribus, Historicis, Graecis, vel uni alicui scriptori plane propria; singularis, at vulgo neglectae notionis aut observationis; notabili differentiae Synonymicae obnoxia; a Latinis quidem, sed numquam aureae aetatis scriptoribus usurpata; et tandem particularum significatum et usum, notabiliorem praesertim et elegantiorem. 777

SYNTACTICA Locutiones sistit vitiosas suspectas; notione peregrinâ receptas; immerito damnatas; raro usurpatas; Poetis, Oratoribus, Historicis, Graecis, vel uni alicui scriptori plane proprias; variae constructioni obnoxias; tum per se, tum pro constructione diversa diversos significatus habentes; propter singularem, at vulgo neglectam elegantiam, vel alio quodam nomine bene notandas. 1229

Appendicis loco apparet ad calcem SERIES LATINORVM SCRIPTORVM secundum quattuor, quas Grammatici fere constituunt, aetates, de singulorum stilo et scriptis, eorumque praestantioribus editionibus, ex doctissimorum virorum iudiciis, non nulla scitu jucunda non minus, quam necessaria subjungens. 1825

PARS PRIMA ORTHOGRAPHICA EA EXHIBENS VOCABVLA QVORVM SCRIPTVRA VEL VITIOSA VEL SVSPECTA VEL OBSOLETA VEL DVBIA EST.

A [1] varias mutationes accipit, et nunc in E, nunc in I, nunc in O, rarius in V convertitur, seu usitate, seu antique.

A in E ut in anhElo, impEro, recupEro, usitate; sed antique in depEciscor, depEctus sum, et aequipErabilis apud Plaut. Trin. 2. 4. 65. it. in Exsercire pro exsArcire in quibusdam Terentii codicibus Heaut. A. 1. Sc. 1. v. 91. Sic Escendere pro Ascendere vel Adscendere saepius veteres et classici auctores usurparunt v. g. Cicero, Escendere pro rostris; Seneca et Plinius, Escendere equum. Hoc tamen plerisque in locis obscura non nullorum Criticorum diligentia immutatum fuit: sed ex MSS. libris Gruterus, et alii docti viri auctoribus classicis restituerunt, v. g. Livio, Lib. 8. cap. 10. et Lib. 29. cap. 11. ubi Gronovium consulas, et in notis ad Lib. 8. cap. 17; et Nepoti in Themist. cap. 8. n. 6. ubi I A. Bosii observationem legas.

A in I usitate, ut in arrIpio, prolIxus, infIcetus. Conf. Part. Etym. Sect. 2. voc. Infacetus.

A in O usitate, ut in tOxicum: est enim a tAxicum, et hoc a tAxo, arbore Arcadiae.

A in V rarius mutatur, si pauca antique dicta excipiam v. g. pedVlis. Lignum pedVle pro pedAle, Elin Stuck Holz, eines Fusses dick, apud Vitruvium. Refuto huc non pertinet, quod non dicitur a fando, sed est ab antiquo futo i. e. arguo.

AV saepe pro O, et versa vice O saepe pro AV apud veteres antique, v. g. pOllulum pro pAVllulum, in veteri editione Terentiana, plOstrum pro plAVstrum, clOstrum pro clAVstrum, clOdo pro clAVdo. In antiqua quadam inscriptione POLLA VALERIA pro PAVLLA VALERIA. Vice versa SAVracte pro SOracte, mons in Faliscis, Apollini sacer, ClAVdius pro ClOdius, sAVrex pro sOrex. Schurzfl. Voss. de Art. Grammat. 165.

A [2] praepositionem scribunt non nulli cum accentu. Manutius et Cellarius, et qui utrumque hodie sequuntur, uti generatim, ita et heic accentum tollunt. Acutos, ait Weissius de Stilo Rom. p. 201. graves, circulos et circumflexos super Latina pingere vocabula, minutum est et puerile, et a veterum Latinorum usu abhorret.

Nos paullo mitius sentimus, salvo tamen aliorum judicio. Quod si accentus et signa ejusmodi adhibentur sobrie, et ambiguitatis evitandae ergo, praesertim in gratiam tironum, haud sane videmus, quid magnopere repugnent antiquitati, quum omnis antiqua litteras pingendi ratio commoditatis causa immutata dudum sit. Interim suo quisque heic abundet sensu. A neutro sane scribendi ipsi Latinitati periculi quidquam imminet.

ABACTOR, ABIGEVS, ABIGATOR Ein Pferde-Dieb, Ein Dieb, der das Vieh von der Weide stielet, bene: abigeator suspectum.

+ Pro posteriori scribendi ratione suspecta in subsidium vocantur verba in Iulii Paulli Sententiis Lib. 4. Tit. 18. Qui bovem, vel equum errantem abduxerit, furem magis, quam abigeatorem constitui placuit. Sed haec verba absunt in editione Clar. Leewii.

ABIMELECH Pontifex Abjathari parens, qui a Doeg Idumaeo interemtus est, 1 Sam. 21. ex usu LXX Interpretum increbuit, qui elementis Hebraicis insuper habitis scripserunt *abime/lex, quum secundum Hebraeos codices ACHIMELECH scribi debeat: quam scribendi rationem Latini codices tuentur, dialectum Hebraicam pressius sequuti.

ABROTONVM non ambrotonum : quae scribendi ratio ex 10. Baptista Pio in Lucretium, et ex Graeca Dioscoridis scriptura constat.

* Herba apud Plinium et Lucan. Lib. 9. v. 919. vulgaris notitiae, mas et femina. Et mas quidem duorum generum, hortense nimirum abrotonum, Germanice Garten-Wurz, et per se in campestribus nascens, Germanice Stab-Wurz: quod vero femineo adscribitur generi, vulgo cupressus dicitur, et ab non nullis santolina, penult. producta.

Schurzfleischius, Absynthium per B et Y probat, quia Graece etiam a)yu/nqion per u dicatur, et Latini p mutent in b; quomodo iidem pro o)yw/nion scribant obsonium, pro a)/yurtos2 absyrtus, pro a)yi\s2 absis. Sic enim, pergit Vossius, baec proferri debent, non per P. Quamvis etiam apud antiquos B cum P saepe alternet; tamen in vocabulis origine Graecis y fere mutatum in BS, non in PS. Favet etiam analogia: quandoquidem nemo non scribit Arabs, Arabis per B, licet in Graeco sit *ara/y.

* Posteriori saeculo pro absinthium , absenthum, et inde absenthatum vinum dixisse videntur: ut ex MSS. codicibus probat Salmasius ad Capitolinum. Par ratio in

ABSIS Idis, penult. producta, i. e. curvatura rotae, quod similiter recte scribitur per B. Vossius Etymol. p. 2. ABSIS, inquit, scribo per B, non per P. etsi Graece sit a)yi/s2. Nam Latini in hujusmodi convertunt p in b, quemadmodum in Absinthium diximus.

* Qui ergo in hoc et proxime praecedenti vocabulo Graecum y urgent, et propterea apsinthium et apsis scribi jubent, non modo veterum mori reluctantur, sed etiam ex ea ratione, qua suum jus tuentur, scribere etiam mihi debebunt Araps, per P, non Arabs per B: nam in Graeco est *ara/y.

ABSORPSI a verbo absorbeo an absorbsi scribendum sit, eruditi inter se dissident. Hoc ratio Grammatica; illud tuetur usus satis antiquus.

* Sic scripsi a scribo, et nupsi a nubo, auctoritate veterum non nisi per P efferuntur. Priscian. Lib. 9. p. 354.

ACCENTVS quo loco in scriptura habendi sint de eo vide, quae paullo ante diximus ad A praepositionem.

* Audiamus tamen heic etiam Io. Fabricium in Responsionibus suis ad non neminis de Orthographia Latina scrupulos, quos Octavii Ferrarii de pantomimis et mimis Dissertationi subjunxit, et quidem in scrupulo III. Isti, inquit, tam accentus, quam circumflexus e scholis trivialibus profecti sunt, sed litteratoribus et veris Grammaticis ac Philologis fastidium movent: ut vere scribat elegantioris eruditionis alumnus et propagator Daumius in Epist. Part. 1. p. 31. Omnis accentuandi ratio est insuper habenda; et Iosephus Iustus Scaliger in Scaligeranis p. 4. et in Epistola 297. Accentus graves, qui dictionibus Latinis apponuntur, nostra memoria introducti sunt, et in libros illati, qui quum nihil juvent auditorem, qui nescit, utrum sit accipiendum quantum, ad modum adverbii, vel ut nomen, nec etiam pronuntiantem; toto coelo Latino ejiciendi et expellendi sunt. Vide etiam Muretum et Vossium apud Walchium im Bucher-Saal T. 3. p. 533. Scaligerana p. 333. Melissum in Epist. Goldasti p. 317. Sanctium Minervae Lib. 4. c. 14. n. 5. Christoph. Cellarium Grammat. Lat. p. 128. atque Orthograph. Lat. p. 53. et Praefat. in Schurzfleisch. Orthograph. Rom. p. 10. Et quamvis Norisius in Orthograph. p. 139. contra Vossium pertendat, non esse recentem accentûs apponendi consuetudinem, eosque in celebri etiam marmore Pisano reperiri; ibidem tamen fatetur, rariores in lapidibus conspici. Nec indigna sunt ejus verba, quac exscribantur: Vocabulerum sonos fateor esse antiquissimos, quos accentus vocant, sed cum ipsa pronuntiatione statim coepisse, non dixerim: quin horum notae ac lineolae multo recentiores sunt, et Latii antiquitatem mentiuntur: quas ex Fabio qui exsculpunt, plus conantur, quam praestant, et mentem Rhetoris non adsequuntur. Tum signa, quae, vitandae ambiguitatis causa, poni solent, nova Grammaticorum inventa sunt, propter tirones, quos admoneant, recepta vulgo; at Romae Latine loquenti ne nota quidem, ne dum usu probata. Hactenus Fabricius.

Ex his autem apparet, accentus in scriptura tractu temporis melioris intelligentiae causa superinductos quasi esse. Qui autem eos tantopere aversantur, eo quod antiquitatis idoneis exemplis destituantur; hi, miror, cur etiam non tolli jubeant alias notas diacriticas v. g. commata, cola, semicola, et ejusmodi alia, quae similiter apud veteres non habuerunt locum.

Favent epicrisi nostrae Clericus Art. Crit. Part. 5. Sect. 1. cap. 11. p. 163. Marius Corradus L. L. 1. 2. Becmannus Manud. ad L. L. c. 18. Christophorus Augustus Heumannus, cujus Meditatio Orthographica ad Dissertationem modo commemoratam Io. Fabricii legitur in Actis Erud. A. 1715. p. 16. seqq. et Christianus Falsterus Cogit. 175. seqq.

ACCREDERE rectius scribitur quam adcredere ; ut accedere, non adcedere . Nam D in praepositione ad sequente C ex usu veterum adsimilatur.

* Accredere autem idem est, quod credere, estque verbum Plauto familiare, et a Lucretio Lib. 3. v. 870. et Cornelio Nepote in Datame, et ab Horatio Lib. 1. Epist. 15. v. 25. usurpatum, et plerumque in codicibus corruptum et in aliud quoddam verbum transmutatum est. Conf. Vorst. de Latin. falso susp. 181.

ACHAEMENIDES per diphthongum primam et ACHEMENIDES sine diphthongo, utrumque.

ACHAEVS i. e. Graecus, per AE, bene: nam in Graeco est *axaio/s2. Acheus,

ACTIVM per unum C non Acctium, per duplex CC, nummi veteres tres Augusti, et codices emendati. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 1. 2.

* Oppidum est Epiri et promontorium, ad quod Augustus Antonium et Cleopatram pugna navali vicit, hodie vulgo Figalo et Capo Figalo dictum.

Ante F res dubia est; ut plurimum tamen in inscriptionibus manet, ut adfero et affero, adfundo, et affundo.

Ante G cedit in aggero, et agger: dubiae conditionis est in agglomero, aggelo, agglutino, in quibus secundum alios haud contemnendos codices ad etiam manet integrum, ut adglomero, adgelo, adglutino; saepissime manet in adgredior, adgrego, adgemo, adgravo.

Ante L ambiguae sortis est, ut adlevo et allevo; sed in adloquor nummi semper ad servant integrum; v. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 2.

Ante M manet, ut admoneo, admoveo. *arxai=xw=s2 cedit apud Plaut. Trucul. 2. 6. 20. in ammonitrix pro admonitrix, item in ammiror pro admiror.

+ Quid vero existimandum de agnosco et agnatus? an sunt pro adnosco, adnatus? In Pandectis reperitur adgnosco, adgnasci, adgnatus: quod Taciti libri etiam referunt v. g. Annali 3. cap. 41. adgnoscendum se praebuisse; et Lib. 4. cap. 34. adgnitae. Favet Priscianus: Notus, inquiens, gnotus antique, unde ignotus: nosco, gnosco; novi, gnovi. Citant etiam Caecilium pro gnosco. Quis vero praeterea dici observavit gnosco, guovi, gnotus, gnascor? novimus gnatus per prosthesin factum: cetera ignoramus. Et quod castigatissimi auctores, qui praepositiones diligentissime sueverunt conservare, Virgilius et Prudentius, a summis Criticis ex vetustissimis membranis perpurgati, agnosco tenent; nolumus in hoc verbo aliquid mutare. Haec ita disputari possunt; interim non nego, Caecilii gnosco a Diomede prolatum: nec repugno Taciti ac juris Romani libris.

Ante P olim se accommodavit: postea, inclinata Latinitate, servari coepit. Quare rectius approbare, apparere, apponere.

Ante Q servatur, ut adquiesco, adquiro. Vulgo hodie scribunt acquiesco, acquiro; sed sine auctoritate veterum.

Ante R variat quidem apud veteres: interim quum usus hodie in plurimis vocabulis sequenti R adsimilet; et nos facile istud largiri possumus. Manet tamen semper in adrepo.

Ante S saeculo Augusteo et sequentibus plerumque se conservat, ut adspiro, adscendo: interdum cedit; et quidem archaice in assum pro adsum.

Ante T cedat ob plurima veterum documenta: nec obstent paucula exempla apud Gruterum, et alios, ubi retinetur, ut adtulit, adtribuit, adtestari, adtingo: quae sane scriptura hodie insolens foret, et vehementer adfectata, quum prior scriptura, quae rectior et verior est, bono eruditorum consensu invaluerit. Conferantur Cellarius, schurzfl. Lips. Scaliger.

ADFATIM et AFFATIM utrumque ex usu antiquitatis: ad enim ante F ambiguae sortis est.

* Adfatim autem est ex ad et fatim i. e. largiter, abundanter, ut Servius in Lib. 1. Aeneid. v. 123. observat.

ADIICIALIS coena i. e. opena lauta et opipara, aliis coena, qua advena se commendare studet combibonibus, Ein Access-Schmaus, quae Sueton. Vitell. cap. 13. magis perspicue dicitur coena adventicia, occurrit apud Tacitum Annal. 2. et Varronem Lib. 3. cap. 6. de Agric. Alii ADITIALIS scribunt, et in eo Plinii exemplum sequuntur, in cujus editione Geleniana ita scriptum observatur. Idem hoc probatur Lipsio in not. ad Senec. Ep. 95. et Lib. 4. de Magnit. Romae cap. 9: ne quid dicam, quod in hoc posteriori scribendi modo etymologiae ratio valde aperta sit.

ADOLESCENS et ADOLESCENTIA per O auctoritate Festi, qui ab olesco i. e. cresco, derivat, wt fide aliquot lapidum, ad quos manutius provocat: ADVLESCENS et ADVLESCENTIA per V lapides plurimi, et codices antiqui. Lips. Schurzfl. Voss. Art. Grammat. 147.

+ Ant. Muretus in Heaut. A. 3. Sc. 1. v. 65. suspicatur, veteres, quum vellent secundam in adolescens, producere, scripsisse adulescens, quasi a supino adultum derivetur: sed adolescens per O, a praesente adolesco secundam habere correptam. V. Poet. Giess. p. 20.

ADYTVM non aditum, nisi sit supinum ab adeo, adire: descendit enim a Graeco du/w.

* Notat locum secretiorem in templo, ad quem nulli accedere licebat, praeterquam Sacerdoti.

AE diphthongus una cum reliquis apud antiquos divisis semper litteris non conjunctis, scripta est, et eliminanda propterea figura AE, tamquam ignota antiquitati. Sed quum majuscula veterum scriptura in libris excudendis aut describendis dudum sublata, et compendii vel taxugrafi/as2 ergo minuscula illa seu Gothica sit substituta, diphthongos ae et oe uno ductu scribere, et ita conjungere solent: quod alii facere detrectant, et ad antiquum scribendi modum provocant, quem vel in minuscula scriptura stricte observari volunt; idque eo magis, quod etiam antiquissimi codices, non secus ac diplomata vetusta, saepius in minuscula scriptura prae se ferant ae et oe, quam ae et oe, ceu observarunt Hermannus Conringius in Censura Diplomatis Lindaviensis p. 316. et Mabillon de Re Diplomatica 2, 1. 11. p. 58.

* Ita etiam Ioannes Fabricius in Responsionibus ad non neminis de Orthographia Latina scrupulos, subjunctis Octavii Ferrarii de Pantomimis et Mimis Dissertationi: Dubium 1. Litterae in diphthongis non sunt in vulgari seu cursiva scriptione divellendae, adeoque non ponendum est ae et oe, sed ae et oe, sicut fecerunt Erasmus, Lipsius, Manutius, Vossius, Gronovius, Graevius, et alii. Respondetur: Si vel maxime probatum hoc esset de Criticis hisce, nusquam tamen legimus, eos praeceptum ac regulam dedisse et jure meritoque dare potuisse, sic, et non aliter scribendi. Nimirum sequuti sunt morem vulgarem, cui a pueris adsueverant, et accommodarunt se typis, non ab eruditis, sed ab opificibus in gratiam typographorum, ut uno typo duas literas absolvere possent, adeoque compendii causa formatis. Sed quod de Manutio dicitur, id quidem a vero abludit, si non ex libris recusis, sed iis, quos ipse edidit, judicare velis. Habeo enim codicem epistolarum Paulli Manutii, Venetiis anno 1571. in aedibus Manutianis, ab Aldo Iuniore, cum effigie Aldi senioris, tamquam [note: (*) Inscriptio addita sic habet: LECTORI QVI. LIBRI CVM. ALDI. IVNIORIS. NOMINE SENIORISQVE. EFFIGIE IN. POSTERVM. EDENTVR EOS. TANTVM. SCITO MANVTIANAE. EDITIONIS ESSE. ] veris Manutianae editionis indiciis, impressum, in quo omnes diphthongi disjunguntur, ac perpetuo scribitur ae et oe, numquam vero ae et oe. Et illam scribendi rationem inter eruditos sequuntur Io. Vorstius, Noris, Io. Phil. Slevogt, Christoph. Schubartus, D. Antonius, D. Neumannus, D. Buddeus. D. Pritius, Cellarius, in Orthograph. Lat. p. 14. Schurzfleischii et Bergeri fratres, Kriegk, multique alii elegantioris ingenii: et Mitternachtius, optimis adnumerandus magistris, ut mihi relatum est, approbavit. Eccur in vocibus aer, Poeta, et similibus, apponuntur puncta diaeretica, nisi ut ostendant, vocales a et e, item o et e, quae in aliis ut una littera leguntur, esse discernendas, et duabus syllabis pronuntiandas? Videantur Scioppius, in Grammat. Philosoph. p. 156. 160. Erasmus, in Lingua p. 7. 10. 43. Caselius, Oper. T. 2. p. 60. et Praschius, in Grammat. nova Lat. p. 11. non Grammatistae, sed veri et excellentes Grammatici. Quid multa? Audiamus Georg. Schubartum, virum hac in arte exercitatissimum, qui, consultus hac de re, instar oraculi sic pronuntiavit: Ad hanc quaestionem vix respondendum: quia non ad Orthographiam eruditam, et Romanam, sed Longobardicam pertinet. Romanae litterae non sunt ligabiles, ut Grammatici loquuntur. Si tamen in marmore, aere, vel gemma litterarum compendium appareat, id fit ex necessitate, propter spatium angustum. Ita E in O inclusum, et AE pingitur a Romanis, sed raro. Nostra scriptura vulgaris, quam Latinam putamus, non est Latina, sed barbarica, in qua litterae sunt ligabiles pro arbitrio scribentis: quare et diphthongi non aliter, quam consonantes, conjungi possunt, et conjunguntur ita, ne quid fiat contra orthographiam vel

orthoepiam. Audiamus etiam accuratissimum Magn. Dan. Omeisium, quamvis ipse vulgari solitus sit uti scriptione: Illi, ait vir laudatus, qui pro ae scribunt ae, Lipsium in primis videntur sequi, qui in Orthographia sua scribit: AE diphthongus, sicut aliae omnes apud antiquos semper divisis litteris, non conjunctis, scriptae sunt: quod et hodie servatur a doctis. (Vide Virgil. L. 7. Aeneid. v. 704. et L. 10. v. 189.) Neque vero inde sequitur, si scribam quaeritur, verbum hoc quattuor, non tribus syllabis constare. Ratio mea haec est, quia veteres to\ AE legerunt, ut E; immo saepius etiam E pro Ae, et vicissim Ae pro E posuerunt. Id quod contra Lipsium ostendit Rutgersius Var. Lect. L. 3. c. 5. p. 206. Item: Pro scriptione ae insignis ad manus meas venit locus Salmasii, in veter. manuscriptis versatissimi, quem citat Morhofius in Polyhist. T. 1. p. 60. his verbis: Si quibus in libris manuscriptis diphthongus reperiatur Ae, duabus litteris non in unam coalitis, sed separatis, expressa ad hunc modum AE, aut ae, scias, codices illos et vetustos esse in primis, et fideli manu confectos, cetera. Et alius vir doctus: Miror, inquit, Aristarchi a)kri/beian. Inde a puero nomen meum scripturus didici, litteris a et e signum diaereseos esse inscribendum. (Cellarius Orthograph. Lat. 61.) Hoc vero quid opus, si distincte scriptae hae vocales non coalescerent in diphthongum? Hisce adde litteratissimi viri judicium, quod legitur in C. S. Schurzfleischii Praefatione in Orthogr. Rom. p. 7. et seqq. Nec me, inquit ille, nunc remoratur conglutinatio litterarum vocalium, quas nihilo minus distincte scribi oportere a Doctore meo admonitus, adseveranter dico, si tabularum, quae non fallunt, et codicum, a quibus vitium abest, testimonio standum est: quod utique pro certo concessoque sumo. Id vero non tantum indicio nominis, duplicem sonum significantis, verum etiam antiqua pronuntiandi consuetudine firmatur, propterea, quod veteres Romani ita lii ad alios loquebantur, ut non confunderetur a pronuntiante sonus, sed ab audiente etiam utraque littera vocalis perciperetur. Hodie, postquam illa tam accurata pronuntiandi ratio intercidit, litterae tamen sub eodem sono diversae manent, et scribendo recte adhuc distinguuntur. Accedit, quod literae AE, quae diphthongum, arcessito a Graecia nomine, componunt, in locum AI successerint, et illae perinde, atque hae, distinctam scribendi rationem servarint. Argumento sunt nomina CAESAR, PRAESVL, et complura ejus generis alia, quae antiquitus scriptitarunt CAISAR, PRAISVL. Vt vero ab antiquo scribendi litteras majusculas more discessum est, sic diphthongi litteris quoque minusculis constari coeperunt, in quibus alterutra de litteris diphthongum constituentibus, speciatim littera A, sive quodam compendiario scribendi modo, sive librariorum culpa, saepenumero desideratur. Quod mihi, veterum Quiritium scripturam adserenti, minime fraudi est, immo ad distinguendas hujus diphthongi litteras valet, quum littera E, diphthongum finiens, in sequioribus librorum chartis, per se ac sola crebro posita reperiatur, ac praecipue ejus in hoc latine scribendi genere ratio habeatur. Perantiquus Sallustii codex, quem versavit Cl. Reinesius, nunc possidet noster, et magni aestimat, rem demonstrat satis, et fidem scripturae facit. Nihil enim causae est, quamobrem plures nominare debeam, quos vidisse memini, eumdem scribendi morem observantes. Ex quibus omnibus clarissime patet, si ae et oe disjunctim scribantur, id nec novum esse, nec ratione destitui. Hactenus Fabricius.

Ita nimirum disputant litteratores et eruditi de diphthongorum ductu rectiori. Nos, ne quid dissimulemus, neutri refragamur magnopere parti. Qui divisis scribunt literis, habent sane impressiora antiquitatis vestigia: at qui uno eodemque nexu ligant, commoditati magis serviunt, cum in legendo, tum etiam in primis in scribendo, cui tota minusculis litteris scribendi ratio dicata est; nec antiquitati tamen videntur propterea obtrectare illico, quum omnis hodie litteras effingendi ratio citra antiquitatis suffragium sit adscita. Diaereseos autem puncta non nisi illi scribendi formae, quae diphthongos divellit, posse accommodari, nemo non videt.

+ Nota: In denariis et antiquis monumentis AE, Graecorum more scriptum est AI, ut AILIVS, AIMILIVS: quod cum reliquis hujus generis v. g. terrai, frugiferai, et apud Gruter. p. 81. BONAI DEAI in Archaisinis relinquendum est, Raro posteriores a)rxaio/thta illam aemulati sunt, ut in Claudii inscriptione Grut. p. 194. CAISAR est.

AEDILIS per AE bene: edilis per E simplex, perperam scriptum in multis codicibus sequioris aevi, quo ejusmodi vocabula minus eleganter kat) e)cai/resin, vel per ae caudatum scripta inveniuntur. Aedes enim est etymon, quod sine controversia apud veteres Romanos per AE expressum est. Confer locum proxime praecedentem.

* Ex sententia Prisciani et manutii eius, non tius scribendum in vocabulis, quae derivantur 1) A nominibus i. e. in denominativis v. g. Patricius, natalicius, Saturnalicius, Tribunicius, novicius, Craticius, sarmenticius, stramenticius, caementicius, latericius, gentilicius, Floralicius, Mauricius; sic et amicicia, pudicicia, rel. 2) A supinis v. g. advecticius, adventicius, commendaticius,

conducticius, translaticius, ficticius, pigneraticius, feneraticius, adscripticius, dediticius, insiticius, emissicius, suppositicius, projecticius, surrepticius, adopticius, compellaticius, rel.

Scaliger vero, et plures alii plurima ex jam dictis per T scribunt, ut adventitius quia secundum ipsorum opinionem est ab adventito; aedilitius, quia ab aedilitas; fictitius, quia a factito; novitius, quia a novitas; amicitia, quia ab amiciter, id est, amice, quod Plautinum est adverbium.

Nummi et lapides et MSS. melioris notae, teste manutio et Vossio in ejusmodi vocabulis semper cius tenent: conf. Voss. Art. Grammat. 149. et Analog. L. 2. p. 390. Titii Manud. 279. it. infra litt. C. Primitiva tamen ex origine aestimantur, ut Potitius per T, non Poticius per C. i. e. rusticus sacerdos Herculis. v. Poet. Giess. p. 75. Apicius per C, non Apitius per T, nomen proprium Romanorum. Sed Itius, Munatius, Horatius, Brutius, Statius, Pancratius, Vegetius, Helvetius, Lucretius, Aetius per T, non per C scribuntur. Minucius tamen saepe etiam occurrit per C, licet sit a minutus. Et Domitius ap. Grut. semel per C, et Domicia bis per C occurrit, licet sit a domitus.

AEDITVVS et aeditimus s. aeditumus Varro aeditumi vocabulum magis probat, quam aeditui, quod vult esse recentius. Ita etiam olim in fidelissimis exemplaribus Ciceronis repertum. Aedituus tamen in inscriptionibus passim et apud Sueton. Aug. c. 5. Florentiori aetate aeditimus saepe pro aeditumus. Conf. A. Gellius N. A. Lib. 12. c. 10. Reimmannus Introd. in Hist. Voc. L. L. p. 22. et Aeg. Menagius Amoen. Iur. Civ. c. 39. p. 393.

AEDVI non Hedui, aut Edui . Ita Graeca consuetudo, et inscriptio apud Manutium postulat. Cellarius etiam in Iulio Caesare, quem recensuit, hanc scripturam sollicite tuetur. Flori editiones non pessimae addunt etiam adspirationem, et scribunt Haedui.

AEGAEVM per AE non Aegeum per E simplex in syllaba media; nam in Graeco est algai=on, scil. to\ pe/lagos2.

* Aegaeum scil. mare, hodie Archipelagus dicitur, inter Graeciam Asiamque situm, insulis abundans.

AEMILIVS nummi lapides Capitolini, et veteres libri: Aimilius interdum more Graecorum in denariis et monumentis; vid. supra AE: Aemylius et Haemylius suspecta. Cell. Manut. Qui Aemylius, per Y, scribunt, provocant ad libros Graecorum, in quibus ut plurimum est *aimu/lios2. Sed Romani in hoc nomine constantissime I tuentur.

* Est nomen Romanorum gentile. Multi enim apud eos clari Aemilii fuere, ut Paullus Macedoniae victor, Scaurus, Mamercus, Porcina, Lepidus Triumvir, et alii, de quibus passim in historiis.

AEQVIPARARE usitate et bene est enim a parare: aequiperare Archaice in libris quibusdam. Vid. supra litt. A.

AERA non era, nec hera, nisi sit domina. Ita consensus codicum postulat. Voss. Etymol. 11. Gunth. Lat. Rest. 22.

+ Scaliger Objectat, non aera, sed era, scribi in monumento veteri. Sed vetustissimum, quod adfert, habet, era DIII: qui erit annus Christi CCCCLXV. quo tempore jam in desuetudinem abire diphthongi coeperant: praesertim in Hispaniis, Africa, aliisque terris longius remotis ab urbe.

AERIVS per I MSS. antiqui veteres codices, et castigatiores libri: accedit Graeca scribendi ratio, a)crios2. Cell. Manut. AEREVS per E, Vossius Arte Grammat, p. 145. damnare non audet, eo quod haec scribendi ratio subnixa sit cum aliis libris, itidem antiquis, tum analogia, quando per E Latini scribunt igneus, melleus, flammeus, Venereus, cet.

AESCVLVS arbor glandifera, Eine Hageiche, per AE, ex usu vulgari, et derivatione, quam Vossius Etymol. fol. 12. adfert: consentit Servius L. 2. Georg. v. 290. Alii malunt ESCVLVS, per E simplex, etymon, ut ajunt, sequuti: nam, quemadmodum fagus a)po\ tou= fa/gein, edere; ita ex eorum sententia esculus ab esca: quia veteres, non dum inventis frugibus, glandibus vescebantur, ac, jam inventis frugibus, pauperes tamen ac tenuiores glandibus contenti erant. Vtrumque autem occurrit in codicibus emendate editis.

AETHERIVS s per I Virgilius Carpensis, antiqui lapides codicesque, et emendatiores libri: accedit Graeca scribendi ratio a)iqe/rios2. V. Epicurius. Manutius. Cellarius. per E, vetustissimorum librorum auctoritate, et analogia, qua Latini in ejusmodi derivatis E habent v. g. igneus, Venereus, melleus. Vid. Schurzfl. it. Vossius de Arte Grammat. p. 145.

AETHIOPS non Aythiops, ut falso scribitur in editione antiqua Strabonis. In Graeco enim est o( *aiqi/oy.

AFRICA per F nummi, et lapides, et inscriptio antiqua apud Ericium: Aphrica per PH, toleretur ob originem Graecam; est enim *afrikh\ quasi a).neu fri/khs2, sine frigore intenso: quamlibet Graecorum f Latini, ut alibi interdum, ita et heic per F exprimere soleant. Cell.

AHALA non Hala, scribitur Serviliorum cognomen, teste nummo Serviliae gentis veteri, et suffragantibus Fastis Capitolinis, et antiquis inscriptionibus, nec non Cicerone, Livio et Floro, in editionibus accurate recognitis atque emendatis. Cell. p. 47.

AHENOBARBVS Domitiorum cognomen, non diphthongo Aenobarbus, nummi gentis Domitiae, et lapides Capitolini. Tamen in marmore Ancyrano, serie I, cum bivocali AHAENEIS PILIS: est autem Ahenobarbus ab ahenus s. aheneus. Cell.

AI diphthongus Graeca a Latinis quoque imitatione Graecorum adscita et adhibita, atque adeo diaire/sei separata, ut aulai, aurai, pictai, pro aulae, aurae, pictae, antique; et priscis Poetis, interdum et prosaicis, usurpatur, Virgilio non amplius ter expressa, scil. Aeneid. L. 3. v. 354. L. 6. v. 67. L. 9. v. 26.

ALAMANNIA per A et Alemannia per E, utrumque. Prius tamen in libris et nummis frequentius. Schurzfl. Cell. Spanb.

ALEXANDRIA et Alexandrea utrumque non in codicibus modo, sed marmoribus etiam ac nummis: prius tamen frequentius; quod et hodierna consuetudo praefert. In Graeco etiam est *aleca/ndreia: nunc autem ei Graecorum mox in I, mox in E longum apud Romanos mutatur.

* Par ratio in Antiochia et Antiochea; Caesaria et Caesarea. Quaedam tamen constantius E longum habent, ut Laodicen, Heraclea, Apamea, Cassandrea: quaedam fere per ia scribuntur, ut Seleucia, Nicomedia, Philadelphia, Sebastia.

* Est autem Alexandria aliquot urbium nomen, quod maximam partem ab Alexandro M. acceperunt, quarum apud Strabonem Pliniumque mentio fit. Nobilissima omnium Aegypti fuit ad Nilum, hodie majori ex parte in ruderibus destructa jacens, Turcis appellata Scanderia, et Italis Alessandria. Cellar. p. 74.

ALIMENTVM i. e. nutrimentum, Die Leibes-Nahrung, non alumentum. Codices antiquissimi.

ALLIA rectius quam Alia, nisi sit femininum singulare vel neutrum plurale adjectivi.

* Servius ad illus Aeneid. 7. v. 717: Infaustum interluit Allia nomen; dicit, nomen Alia esse, a Poeta metri causa duplicatam litteram. Iuvat Plutarchus in camillo p. 137. para\ to\n lli/an potamo/n. Hos duces sequuntur Manutius, Signonius, Dausquius. At duplex LL in aliis omnium libris Varronis, Ciceronis, Livii, Taciti, Suetonii, Macrobii occurrit: neque credibile est, hos omnes potuisse corrumpi. Accedit incorruptum testimonium Cajani, quod Pisis est, Cenotaphii, quo PRO ALLIENSi diem VIIII K. MARTIAs, quo obierat Cajus Caesar, habendum esse decernitur.

* Est Fluvius Italiae, qui a Crustuminis montibus defluens Tiberino miscetur amni, Romana clade nobilitatur, inflicta a Brenno, Gallorum Duce. Cell.

AMARANTVS flos, Germanice vocatus Tausendschön, bene: Gr. a)ma/rantos2, a)po\ tou= mh\ marai/nesqai, quod non marcescat. Perperam ergo scribitur per TH, Amaranthus . Fr. Vavassor in Antibarb. p. 480.

AMBVBAIAE abbubajae , anbubajae. Sic trifariam scribi possit; sed prima scriptura praevalet.

* Vocabulum est Syriacum, quod in Sueronii Neron. cap. 27. et Horat. L. 1. Sat. 2. occurrit, et significat mulieres cantatrices, et ob lasciviam infames. Conf. Io. Schildium ad d. l. Sueton.

+ Sunt etiam, qui pro Ambubajae Ambubajae malunt Ambubaeae, eo quod in Graeco sit a)mboubai=ai, apud Latinos autem ai Graecorum transeat in ae.

AMFRACTVS et ANFRACTVS Ein krummer Vmweg, utrumque. Amfractus per M, Camerarius et Schurzfleischius tuentur: quibus favere videtur origo, quae vulgo adfertur; dicitur enim ab ambitu et frangendo, teste Perotto p. 1152. vel etiam ab antiqua praepositione am i. e. circum, in compositione usitata, ut ambire pro circumire. Refragatur Scaliger, qui vult Anfractus per N, et ad antiquos codices provocat.

AMOENVS per OE in lapidibus, quibus tamen semper nomina propria Amoenus et Amoena sunt. Grut. p. 788. L. AMOENVS, et p. 854. AELIA

AMSTELAEDAMVM AMSTELODAMVM, Amstelredamum, Amstelrodamum, Amsterodamum, et Amsterdamum, Hae nimirum scripturae omnes in usu sunt; secunda tamen et quinta, ni fallor, tritae prae reliquis.

ANACHORETA per E non anachorita per I. Graece a)naxwrh=tai, ab a)naxwre/w, recedo; non ab a)naxwri/zw, recedere facio.

* Est autem anachoreta vocabulum medii nevi, et significat hominem, qui religionis ergo in solitudinen secedit, Einen Wald-Bruder. Fuerunt autem et eremitae et anachoretae solitudinum incolae; sed illi tabernacula certa habebant et casas, quibus anachoretae carebant plane, ut ex Sulpitio Severo Dial. 1. de virtutibus Monach. Orient. e. 9. constare potest. Voss. de Art. Grammat. 145. it. Etymol. 197.

ANAPAESTVS pes trisyllabus, constans ex duabus brevibus et una longa, per diphthongum primam in syllaba media: in Graeco enim est a)na/paistos2, a)po\ tou= a)napai/ein, quod est repercutere; nempe quia saltantes contrario modo, atque in dactylo sit, terram ferirent.

ANAPVS media longa, optime: nam Graecis )/*anapos2 constanter dicitur. Anapis toleretur ob quorumdam codicum fidem. Amapys mendosum, quia pugnat cum etymo, de quo vid. Scholiast. Theocriti.

ANCILE non ancyle, notans scutum brevius, antiquae membranae Virgilii, et nummus Antonini Pii.

+ Mureto L. 13. Variar. Lect. c. 17. dici videtur a Graeco a)gko/los2, incurvus: quae est etiam aliorum quorumdam opinio, qui iccirco per Y scribunt. Sed Varro, Festus et Servius alias adferunt origines, et quidem eas, quae scripturae veterum per I suffragantur. Voss. Etymol. 28. Latini insuper in vocabulis quibusdam origine Graecis, I tuentur, quamvis in Graeco occurrere videatur Y. Conf. inf. litt. Y.

ANDABATA Ein Fechter, der mit verbundenen Augen streitet, non antabata. Vossius de Vit. 48. docet, sic in omnibus libris legi.

+ Errant igitur, qui per T scribunt, licet ex a)nta\ adversum, e regione, et bh+nai scandere, originem suam traxisse videatur. Graece enim scribitur a)ndaba/ths2: nempe T post N fere sonat, ut D: unde a mentier mendax; et, ut in Graecis consistam, caliendrum Horatio L. 1. Sat. 8. et Arnobio L. 6. adversus gentes ex ka/lluntron; pondo ex peta/w.

ANDREAS nomen proprium, per E simplex, bene: Andraeas per AE, perperam. Graece in N. T. o( *andre/as2, et apud Graecos auctores, praesertim Poetas, *andrei/as2, a)po\ tou= a)ndro\s2, quasi sit animosus, strenuus.

ANGARIA et ENGARIA utrumque in monumentis; prior tamen scribendi modus hodie usitatior.

* Nomen regionis cujusdam in Westphalia, proscripte quondam Henrico Leoni ademtae, est, probe distinguendum ab angaria, Gr. a)ggarei/a, quod vocabulum origine Persicum est, notans id, quod nostrates appellant postas, quasi currus et servos positos collocatosque certis in locis, et semper in procinctu excubantes, Germanica terminatione, Die Posten, Das Postwesen, Der Postzwang. Vossl. de Vit. 24.

ANGERONA dea silentii, bene: Graece *aggerw/nh. Macrobio etiam et in Vet. Gloss. dicitur Angeronia . Quin Scaliger in Conjectaneis p. m. 78. Angenoram dictam mavult, quia cohibeat os. Sed refragantur Scaligero omnes libri, teste Vassio Etym. Conf. Cuperus in Harpocrate p. 26. iteratae editionis.

ANICIVS nomen Romanum, per C, non Anitius per T. Ita volunt omnes lapides, et codices emendate editi: fortasse etiam est a)po\ th=s2 ni/khs2. Aldus. it. Voss. de vit. 168.

ANNVLVS bene Qui altius videntur sapere, scribunt anulus, uno N, Manutius, Lipsius, Scaliger ad Varronem: quia sit ab anus, quod circulum et podicem, perinde ut daktu/lios2 Graecis, significet: quae parum decora originatio est. Varro LL. Lib. 5. post initium; Tempus a bruma ad brumam, dum sol redit, vocatur annus; quod, ut parvuli circuli annuli, sic magni dicebantur anni. Vt autem annus NN duplici scribitur; ita etiam annulus U9pokoristiko/n. Mollius sonat, fateor, anulus: inde forsan illa, quam Manuitus urget, antiqua consuetudo, quae in libris observatur. Cellat. Schurzfl. Antiquissimo tamen Latii aevo consonas haud geminabant.

* Schurzfleischius, Anquiro, inquit, multis in locis in adquiro et inquiro scribarum inscitia mutatum.

Anquiro significat 1) meditando l. quaerendo aliquid extundo v. g. Cic. L. 1. Offic. c. 3. Tum autem aut anquirunt, aut consultant; et cap. 30. Hominis mens cogitando semper aliquid aut anquirit, aut anquirit, aut agit. Id. L> 2. Off. c. 13. In eum, quid agat, quemadmodum vivat, anquiritur, Es wird Kunde auf ihn geleget. 2) Adscisco, mihi adjungo v. g. anquirere aliquem, id est, sibi adjungere. Sed in his locutionibus, Capitis et capite anquirere, verbum est accusandi, Peinlich mit einem procediren, einem auf den Hals anklagen, Liv. L. 2. c. 52; et Pecuniâ anquiri, Wegen einer Schuldfoderung angeklaget werden, idem Liv. L. 26. c. 3.

ANSIBARII dicuntur Tacito Annali 13. c. 55. §, 1. quos Ammianus Marcellinus L. 20. ANSVARIOS vocat.

ANTENNA per geminum NN monumenta antiqua, et libri calamo exarati: antemna per MN, suspectum, nisi sit nomen proprium Sabinorum oppidi hodie non amplius exstantis, cis Anienem olim siti, quod, ceteroquin etiam, et quidem usitatius pluraliter Antemnae, arum, effertur.

* Lignum est in malo transversum, in quo velum alligatur, Germanice, Die Segelstange. Voss. Etymol. 32.

ANTESTARI documenta veterum antiquissima: Antistari tamen similiter legitur in codicibus non pessimae notae.

* Est autem idem, quod testem vocare vel citare, Einen zum Zeugen anruffen. Cic. pro Mil. c. 25.

ANTISTO veteres: antesto inclinata Latinitate. Inde antistes, itis, non antestes, Barth. Advers. L. 34. c. 6.

ANTONIVS Romani semper sine adspiratione: Anthonius per H, a novatoribus quibusdam hodie scribitur, et derivatur ab a)/nqos2, flos; sed perperam, et sine idoneo auctore. Dausquii Orth. Vol. 2. p. 35. Cellar. Orthogr. p. 4. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 6.

* Est nomen proprium, quo nomine tres fuerunt Romae, omnes gulae studio infames. Conf. supra Aedilicius.

APION onis, Polyhistor ille, contra quem Fl. Iosephus duos libros edidit, P simplici: Appion PP geminato, perperam.

* Nec enim homo Aegyptius ab APPIA gente Romana nomen accepit; sed ab Api, deo Aegypito; ut pleraeque gentes a numine suo nomina solent imponere. Sic Iudaeorum Elischab, Elisabet: Chaldaeorum Balsasar, *balsa/sar, quod vulgo Balthasar, *balta/sar, scribitur, per dialectum forte Atticam, s mutato in t: Assyriorum Nabuchodonosor: Graecorum Latinorumque Diogenes, Diodorus, Apollonius, Apollinaris, Herodotus, Heraclitus, Hermippus, Dionysius, Bacchylides, Martialis, Martinus, et tot alia. Voss. de Vit. 44. it L. 2. Hist. Graec. c. 6. p. 190. Dalechamp. ad Plin. p. 7. et 1577.

APOLLO inis, tertiae declinationis, Musarum apud gentiles praeses, et carminum auctor, Gr. *apo/llwn, tou= *apo/llwnos2: APOLLOS, o, secundae declinationis, *alecandreu\s2 tw=| ge/nei, a)nh\r lo/gios2, dunato\s2 w)\n e)n tai=s2 grafai=s2, Alexandrinus ille, vir eloquens, et sagax Scripturae interpres, Act. 18. v. 24. Gr. *apollw\s2, tou= *apollw/.

+ Scribebant etiam vetustissimis temporibus, quum consonas, praesertim liquidas, non geminarent. Apolo, L simplici. Conf. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 6.

APVD per D rectius, quam aput per T. Quamlibet enim D et T litterae antiquis saepe permutabiles fuerint, et propterea in quibusdam lapidibus etiam aput per T scriptum sit: tamen, quia in pluribus per D exaratum invenitur, et nulla insuper praepositio T littera finitur; consuetudo hodie merito obtinuit, ut littera D in hac praepositione constantissime retineatur. Conf. infra litt. D.

APVLEIVS per unum P scribitur auctoritate librorum veterum: cui suffragatur Io. Rhodius in Not. ad Scribonium Largum, et ratio originis ab Apulia. Nec APPVLEIVS tamen PP duplicato propterea contemnendum, quia, teste Cellario, frequentius in Inscriptionibus, et teste Ruhe Spec. Phil. 2. p. 6. in nummis apparet: qui Apulia quidem, unde est, P simplici; Poetae vero etiam propter metrum PP geminato scriptum tenent. Conf. Voss. Art. Gr. L. 1. p. 151.

AQVILIVS simplici L ob etymologiae rationem. Vel enim a colore aquilo, hoc est, fusco et subnigro, secundum Festum; vel ab aquila derivatur, ut contendit Marcellus Donatus p. 1002. Dilucidationum. Consentit Barthius Advers. L. 40. c. 4. Accedunt quattuor nummi apud Vaillantium, nummus item alius in Begeri

Thes. Pal. p. 324. et quattuor lapides apud Minutium. Aquillius per LL duplicatum, in nummis et lapidibus similiter invenit Lipsius: cui suffragantur codices Ciceronis emendate editi.

* Nomen est gentis Romane, ex qua Aquilius Praetor, collega et familiaris Ciceronis, edicto suo, dolis malis opposito, inclaruit.

AQVILONALIS et AQVILONSRIS i. e. borealis, utrumque: illud Cicero; hoc Vitruvius habet.

ARAVSIONENSIS, AVRIACVS, ARAVSICANVS scil. Princeps vel Principatus in Gallia. Triplex hic scribendi modus in usu est.

ARCESSO bene: est enim ab antiquo arcio. Ita sciscunt Cellar. Lipsius, Scaliger. Consentiunt Libb. MSS. Jo. Georg. Graevius ad Sueton. Tiber. c. 52: Melior, inquit, aetas ubique scripsit arcessi, uti haec jam certa et decreta habentur apud eruditos homines. Typographi semper fere accerso impresserunt.

ARCHYTAS nomen proprium, quod plures praeclari viri gesserunt, per Y, bene: Architas per I, perperam. Graece *arxu/tas2.

ARENA et harena Sand, Gries, utrumque veteres libri. Servius prius praefert, quem sequuntur Schurzfleischius et Cellarius; posterius probat Marius Victorinus, Eutyches, Carisius, immo et manutius, inductus praeterea vetusta inscriptione, in qua est CALCE HARENATO.

AREOPAGVS et ARIOPAGVS utrumque in usu. Graece *areiopa/gos2, EI Graecorum qpud Latinos transit in E simplex, vel etiam I.

* Possessivum est, originem suam referens ad Ariadnen, siliam Minois, Regis Cretae, quae Thesea, Labyrinthum ingressurum, adjuvit.

ARIMATHAEA bene Arimathia perperam. In Graeco est *arimaqai/a. AI Graecorum apud Latinos transit in AE.

* Vrbs in tribu Ephraim, Josephi, Adsessoris Synedrii, patria, Matth. 27. v. 57. Joh. 19. v. 38. Praschius de Barbarismis p. 27.

ARRIVS familiae Romanae nomen, scribitur per duplex RR. Sed ARIVS haeresiarcha Saec. 4. p. C. N. per unum R: Graece *a/reios2.

ARTEMISIA per T purum non Arthemisia per TH. Graece *a/rtemis2, quasi Dianina, ab *a)rtemis2, Diana.

* Regina Halicarnassi, uxor Mausoli, cui monumentum aliquod sepulcrale, inter miracula mundi connumeratum, constituit. Voss. Etymol. 46.

* Cellarius: Artus, angustus, non arctus, placet eruditis. Sic Priscianus scripsit et artus et artare verbum Lib. 6; et Valer. Probus p. 1474. artus angustus, et artûs membra, sola flexione et casu, non scriptura, discernit. Dicis, ab arceo esse. Esto: ut vero ex factus fit fartus; sic etiam artus ab arctus.

Schurzfleischius: Artus pro arctus, id est, angustus, si etymon specto, scribi oportet arctus; si scripturam veterem, C omittendum. Neutra tamen scriptio inepta: non illa, propter originem Latinam, quia est ab arceo, arcitum, kata\ sugkoph\n arctum; neque haec, si ab a)rta/w, Graeco verbo, derivetur.

ARVNDO non harundo : quia ajunt ab ariditate dictam: accedunt codices emendati, et auctoritas Isidori. Schurzfl. Lips. p. 174. Cell. p. 96.

ATAVVS bene attavus per duplex TT, defendit Turnebus, quia ab atta, vocabulo Sabino veteri, significante fere idem, quod tatta, te/tta, i. e. genitor, nutritor. Sed toto coelo errat Turnebus cum etymologia sua mere arbitraria. Horatius arbiter erit, qui Lib. 1. Carm. Od. 1. primam corripit.

ATQVE bene olim etiam adque, quod deinceps plane abrogatum, et prior scribendi modus ubivis stabilitus est: quamvis, quod non dissimuli, Augusti aevo utrumque in usu fuit. Veteres D et T subinde permutarunt. Voss. Etymol. 52. Cellar. Angelus Politianus L. 4. Ep. 9.

ATTIVS Poeta et familiae nomen, diversae ab Acciis. Ita Attius Augur apud Livium. Sic Manutius ex libris et lapidibus.

AVCTOR et AVCTORITAS a supino auctum bene ob lapides et inscriptiones, et nummos optimae notae: autor et autoritas, omisso C, tolerari potest ob qualemcumque Valerii Probi auctoritatem: author et authoritas per TH putidum. Sciopp. Infam. Fam. 16. Cellarius, Aldus, Schurzfleisch. Vossius Etym.

+ Qui inter auctor et autor distinguunt, eo abundant sensu, qui in saniori Grammatica locum non invenit.

* In uno nummo aeneo ap. Patinum Thes. p. 132. est SALVSTIVS AVTOR, ubi tamen videtur nomen esse proprium. Noli tamen intelligere belli Jugurthini scritorem.

AVCTVMNVS per C bene: autumnus eliso C, vulgo, sed suspectum. Priori scripturae non tantum favent codices emendatiores, sed etiam origo, qua similiter, atque proxime praecedens auctor, a verbo augeo, ejusque supino auctum descendit, quod incolarum opes id anni tempus augeat. Voss. Etymol. ad voc. Augeo.

AVEO AVE et HAVEO, HAVE utroque modo. Illud librorum veterum fide et usu, qui adspirationem rejecit; hoc similiter librorum veterum, ac, si Lipsio credimus, omnium antiquorum lapidum auctoritate.

* Si adspiratio praefertur, tunc, quemadmodum Pontanus observat, melius distingui potest ab ave i. e. volucre. Vid. Manutius, Cellarius.

AVFVGIO per unum F non auffugio per FF duplex. Id enim vult ratio compositionis, qua est ex au pro ab, et fugio. Ita etiam auferre, non aufferre. Praepositio enim ab, si haec duo verba excipias, nullo alio in verbo reperitur, euphoniae gratia in au commutata. Conf. Cicero in Orat. 158. et A. Gellius Lib. 15. c. 3.

AVGVSTEVS adjectivum ab Augustus, v. g. Saeculum Augusteum, per E simplex longum. Gr. *augoustei=os2

AVLVS GELLIVS non Agellius, scribendus est Noctium Atticarum scriptor ille litteratissimus. Ita enim Lucius Gellius, Marcus Gellius, Sextus Gellius, apud Romanos notissima nomina sunt. Sentit nobiscum Aldus, et sequens inscriptio antiqua: CLAVDIAE VENERIAE A. GELLIVS A. F. DVM SECVNDVS cet. Accedit Petrus Servius, Medicus Romanus, qui cap. 2. Miscellaneorum pro hac scriptura provocat ad sex Vaticanos codices, impressos libros omnes, et Romanum usum. Vide J. A. Fabricii Biblioth. Lat. Vol. 3. p. 1. 2. 3.

* Quare non audiendus est Christianus Becmannus, qui cum Lipsio, et Gifanio suo contendit, scribendum esse Agellius una eademque voce; licet multi viri docti, interque eos magnus Vossius, hanc scripturam sequantur. Rationes ejus sunt ficulneae. Ab AGELLO, inquit, Lipsius derivat: at enim hic in Orthographia nimium subinde opinionibus suis indulget. Pergit: Talia nomina Romanis olim consueta suerunt. Sed Gelliorum nomen apud Romanos aeque obtinuit, et, ni fallor, magis, quam Agelliorum.

Sed quid confutamus magnopere adversarium, cui in hoc ipso quidem nomine tot veterum documenta, scripturam Auli Gellii satis distincte exprimentia, reclament?

+ B in V ac vice versa V in B, post aliquot a C. N. saecula in Inscriptionibus, et frequentius in legibus juris Romani mutatum videmus, ut Badimonium pro Vadimonium, renoBatio pro renoVatio, Berna pro Verna, Bivus pro Vivus, Bixit pro Vioxit, liBore pro liVore, Benum pro Verum, seBum pro seVum, Germ. Unschlit, Seiffe, Talch, probaBerit pro probaVerit; et vice versa DanuVius pro DannBius, Valneare pro Balneare, Barro pro Varro, acerVum pro acerBum. Sed haec ad normam Augustei aevi revocanda, non imitanda; in libris autem et lapidibus non improbanda, quia temporis excusationem habent. Conf. Christiani Frid. Ruhe Specimen Philol. numismatico-Latinae primum p. 4. it P. Manutii Comm. in Epp. Cic. p. 1058.

Videas etiam, in antiquis Inscriptionibus P loco B positum esse, ut aPsens pro aBsens, oPtinebit pro oBtinebit, aPstinere pro aBstinere, oPservare pro oBservare, oPsequi pro oBsequi, oPstetrix pro oBstetrix, apud Laurentium Pignorium de servis p. 184. in marmore antiquo aPsolutus pro aBsolutus, suPsignare pro suBsignare, oPses pro oBses. Causam tradit Quintilianus Lib. 1. c. 7. Quum dico, inquiens, obitnuit, secundam B. litteram ratio poscit: aures magis audiunt P. Notanda interim haec sunt, non imitanda. Quod enim B praepositionum ab, ob et sub in compositione durius pronuntiarunt; non numquam imperiti, opinor, lapicidae ita, ut pronuntiabant, etiam scripserunt.

B olim interdum omissum. Veteres, ut Cicero, saepe scribebant afui pro abfui; afore pro abfore; afuturus pro abfuturus. Sed, quod vel in primis notetur, pro praesto erit semper scribebant affuturus i. e. adfuturus, per duplex FF: at afuturus per unum F in antiquis codicibus semper significat abfuturus.

BACCA et baca utrumque. Baca per unum C, vetustissimi quidem Ciceronis libri et Prudentii codices vetustiores habent. Antiquissimis temporibus litteras non geminabant. Aevo florentiori bacca non nisi per duplex CC, scriptum videtur esse.

* Hinc eodem modo scribenda derivata Bacchius et Antibacchius, vocabula satis nota in Prosodicis.

BAETIS per AE probant codices, et Graecum *bai=tis2: in inscriptione tamen Hispanica kat) e)cai/resin per E simplex scriptum legitur PROVINC. BETIC. Veteres interdum E simplex posuerunt pro AE: id quod fecerunt semper tempore medii aevi barbari/zontos2.

+ Inscriptio apud Grut. p. 446. inserit adspirationem: Procons. Provinc. Baethicae; quod notandum, non imitandum.

* Baetis, fluvius Hispaniae est, hodie ab incolis Guadalquivir dictus, et in Accusativo habet Baetim et Baetin.

BALLISTA et balista Ballista per duplex LL, praefertur, quia est a ba/llein. Invenitur tamen etiam L uno scriptum: idque Archaice, ut opinor. Spon. Misc. p. 66.

* Notat machinam militarem, qua muri concutiuntur, ingentibus inde emissis saxis, Germ. Einen Mauerbrecher.

BALNEVM et BALINEVM utrumque in lapidibus et vett. libris reperitur, ut Manutius probavit, et ex Gruteri Indice Aedisiciorum clarum est; sed prius hodie usitatius. Cicero et Plinius semper posteriori modo. Cell.

BALTEVS i, masc. et BALTEVM, i, neutr. Ein Gürtel, recte: baltheus et baltheum per TH, suspectum. Nam originem ejus ex Graecia, cujus est littera TH. s. *q, non facile aliquis arcessiverit. Consule Vossium Etymol. qui simplici T scribit; de TH nihil habet.

BARABBAS insignis latro, per unum R et duplex BB, bene: Barrabas per duplex RR, et unum B, ex usu vulgari, sed perperam. Descendit enim a Chald. [gap: Greek word] bar, filius, et [gap: Greek word] , abba, pater: et in Graeco est *barabba=s2. Prasch. de Barbarism. p. 27. Quin et Hieronymus et vetus Bibliorum interpres eam scripturam tuentur, quae sit per unum R et duplex BB.

* Syriace [gap: Greek word] , Bartholomai: vocabulum compositum ex [gap: Greek word] bar filius, [gap: Greek word] tholeh suspendens, et [gap: Greek word] maim aquas: quod erat servorum vilissimorum: Conf. Ios. 9. v. 21. 23. Aliis a [gap: Greek word] Tholomai, quod fuit nomen gigantis Cananaei, Num. 13. v. 22. Iud. 1. v. 10. 2 Sam. 13. v. 37. Valentino Schindlero ab radice [gap: Greek word] in Lexico pentaglw/ttw. Bartholomaeus ergo q. d. filius Tholomai, qui fuit gigas, aut tyrannus famosissimus.

+ Hinc etiam non nullis videtur ortum to\ *ptolomai=os2 Ptolomaeus, quod malumus scribere *ptolemai=os2 Ptolemaens q. d. bellicosus a po/lemos2, poetice pto/lemos2 bellum: sicut pro po/lis2 dicitur pto/lis2, urbs, civitas.

BEDRIACVM Italis hodie Caneto, vicus parvus inter Cremonam Veronamque, duabus Romanorum cladibus insignis, usitatissime. Ceteroquin mire variatur. Apud Tacitum decies quater constanti scriptura est Bedriacus . Bebriacum vulgo apud Iuvenalem. Pulmannus in duobus Suetonii codicibus invenit Betriacum, quibuscum consentit Plutarchus, qui h( biblioqh/kh scribit. Scribitur etiam Bebryacum , Hedriacum , Fregdiacum , et Vetriacum . v. Cluver. Ital. antiq. 182.

BEBLZEBVB descendit a [gap: Greek word] dominus vel possessor et [gap: Greek word] musca, vocaturque ita deaster Acronitarum in Palaestina 2 Reg. 1. v. 2. sic dictus, quod in muscas imperium haberet. In N. Test. Matth. c. 10. v. 25. et c. 12. v. 24. scribitur BEELZEBVL, suntque inter eruditos, qui putant, nomen sUum habere ex [gap: Greek word(s)] i. e. dominus habitationis, et non eumdem esse cum Beelzebub, cujus in V. T. mentio fit, sed peculiari notione principem diabolorum ita vocari. V. Io. Lightfooti Hor. Hebr. et Talmud. ad Matth. c. 12. v. 24. et Luc. 11. v. 15. Io. Drusii Comment. ad voc. Hebraicas N. T. Suffragatur Praschius de Barbarismis p. 27.

+ Cellarius una cum Lipsio belua per unum L, plane improbat. At Barthius Advers. Lib. 8. c. 23. producit ex Manilio locum, ubi prima corripitur. Est ille hujuscemodi:

- - - Dabit et jaculum torquere lacertis Et calamum nervis; beluas et mittere virgis, Pendentemque suo volucrem deprendere coelo:

subjiciens: De modo syllabae ne quis sollicitus sit; sciat, brevi prima eadem voce usum esse Varronem:

Ex his sane colligi possit, etiam belua per unum L scriptum fuisse, antiquissimis saltem temporibus, quibus litteras non geminabant: nisi tamen, quod alii volunt, in his Poetarum exemplis Synizesis statuenda sit, et suspecta scriptura nihil hinc habeat praesidii.

BENEVOLVS et BENEVOLE per E ex analogia et auctoritate veterum; accedit consensus Cardinalis Bembi et Mureti: benivolus et benivole per I, non nullae inscriptiones, sed Archaice, ut videtur: nam I antique saepe pro E. Cell. Schurzfl.

BIBLIOTHECA per I bene: nam in Graeco est h( biblioqh/kh; nec inscriptiones veterum aliter habent. Bybliotheca per Y occurrit in antiquo Suessae lapide: ceteroquin haec scriptura non increbuit, quod sciam; etiamsi in Graeco occurrat non tantum h( biblos2 per i, sed etiam h( bu/blos2 per u. Dausq. 2. Orth. 59.

* Significat hominem, qui difficili et impedita loquitur lingua; Einen, der da lispelt oder stottert.

BLANDITIAE arum, per T, bene: blandiciae , arum, per C, perperam. Est enim a Praeterito Participii blanditus: nec codices aliter exhibent.

BOEOTIA et Boetia Vtramque scripturam libri calamo exarati habent; prior tamen est praeferenda, atque hodie etiam sola frequentatur: cui Gracci quoque favent, scribentes *boiwti/a.

BOREVS i. e. septemtrionalis per E simplex et longum; non boraeus per AE. Graece enim habetur bo/reios2. Voss. de Vit. 46. Borrich. Cogit. 26.

BORYSTHENES per Y omnia veterum monumenta; accedit Graecum *borusqe/nhs2: Borusthenes per V, vetus quidam lapis, teste Schurzfleischio. Neque tamen hoc mirum: quoniam V et Y persaepe commutantur, ut satyra et satura, Sylla et Sulla.

* Scythiae fluvius est maximus et uberrimus, hodie dicitur vulgo Der Nieper, oder Dnieper.

BOSPORVS Eine Meer-Enge; non bosphorus cum adspiratione. Graece enim bo/sporos2.

BRABEVM et brabium media producta, utrumque; sed prius hodie usitatius: brabaeum cum diphthongo, perperam. Graece enim est brabei=on.

BRACCA et braca utrumque; sed prius hodie usitatius. In Graeco enim est non tantum h( bra/ka et to\ bra/kos2, sed etiam to\ bra/kkos2. Hinc Gallia braccata sive Narbonensis. Braca uno C, antiquitatem magis olet, quae a litterarum geminatione abhorrebat. Quibusdam et bracha scribitur, lenioris, ut videtur, soni causa; sed sine idonea auctoritate.

BRACHIVM uno C veteres codices, et quia ex Graeco braxi/wn. At Manutius auctoritate Carpensis Virgilii bracchia , CC gemino: ut videatur C producendae syllabae adjectum esse, quia prima Graecae vocis correpta est. Sed paucos imitatores habet: fere omnes brachia C uno scribunt, producta quamvis prima sit. Cell. Voss. Art. Gr. 146.

BRVNDISIVM libri et lapides Brundusium per V, scribunt multi hodie; sed contra fidem veterum. Cell.

BVCCINA duplici CC codices emendatiores: bucina uno C, toleretur in gratiam antiquitatis, quae litteras haud geminabat, itemque ob Virgilii Carpensis auctoritatem, et quod in Graeco sit h( buka/nh. Cellar. Becmanni Orig. L. L. 94. Dausqu. Vol. 2. p. 64.

+ C veteres pro F, ut Caunus pro Faunus, Curcilla pro Furcilla; et versa vice F pro C, ut Fulina pro Culina, Farmen pro Carmen: item S pro C, ut exSepit pro exCepit.

C veteres pro X ut eCferret pro eXferret, quod gratiore sono nunc dicitur efferret.

semper in inscriptionibus antiquis: nam veteres non habuerunt litteram X. C vero respondet K. Voss. Art. Grammat. 66.

C et T quoque varie permutantur. CondiTio per T, origo poscit: tamen condiCio per C, veteres libri tenent, nummi atque lapides.

* In itius exeuntia Derivativa elegantiores per C scribunt, ut tribuniCia potestas, nediliCius, caementiCius, adventiCius, commendatiCius, missiCius, emissiCius, fictiCius, noviCius, patriCius, reliqua; et sic est in nummis et lapidibus, maximeque Capitolinis, qui apud Criticos plurimi fiunt: quae omnino vera ratio est. Confer supra Aedilicius. Vid. Cell. Becmann. Manut. Dausq. 2. 234.

CACABVS et CACCABVS media correpta, Ein Kochtopf, ein Kessel, utrumque. Graece ka/kkabos2 et kaka/bh. Dausq. 2. 67.

CADMEVS per E simplex longum; non Cadmaeus per diphthongum primam. Graece kadmei=os2. Dausq. in Silium 749.

CAECINA per AE et N unum non Cecinna per E simplex, et NN duplex, familiae Romanae nomen. Libri et lapides.

* P. Manutius: Caecina, inquit, et unico N scribo, et secunda syllaba producta, ut Porcina, Catilina, Arvina, Spurina, Hemina: quibus Romanae familiae cognominibus usae sunt. Id trium quoque veterum lapidum testimonio comprobatur. Comment. in Cic. L. 6. Ep. 5. ad Famil. p. 611.

CAECVS per AE non coecus per OE. Ita habent inscriptiones veterum: consentit Festus V. Cell. et Dausqu. Vol. 2. p. 48.

* Nec refragatur originatio, absona licet et varia. Nam Isidorus esse putat a carendo, quod caecus oculis careat; Perottus a caedendo, quod sit oculis quasi concisus; et Martinius a kai/ein, urere, quod ignis maxime et fumus visum impediat.

CAEDO per AE Ich haue, ich schlage, in Praeterito cecidi, per E simplex, prima correpta, media producta: CEDO per E simplex, Ich weiche, in Praeterito cessi: CADO, Ich falle, in Practerito cecldi, media correpta. Hinc tritum illud: Cedo facit cessi: cecidi cado: caedo, cecldi.

CAELEBS per AE et COELEBS per OE, utrumque inscriptiones veterum tabellarum. Manutius prius praefert. Cell. Mar. Corradus Lib. 2. de L. L.

CAELESTINVS vulgo Pelagii ad secla quidam vocatur: quum hoc nomen sit Papae eorumdem temporum; at haereticus iste dictus sit CAELESTIVS. Voss. de Vit. 39.

CAELO id est, sculpo, per AE; non coelo per OE. Libri veteres, et lapides, in primis lapis Romanus, ad quem Manutius a)uto/pths2 provocat. Sed CELO, id est, tego, abscondo, per E simplex. Cell. Popma 103.

CAELVM et COELVM utrumque veterum inscriptionum fide. Manutius ex Virgilio Carpensi scripturam per diphthongum primam praecipit. Video etiam diphthongum primam in nummis, apud Begerum in Thes. Palat. p. 322.

* Qui per AE scribunt, derivant a caelare, quod tamquam vas caelatum lumina habeat impressa stellarum signa, quod Isidorus L. 13. c. 4. vult; quae tamen notatio aliis longius petita videtur. Qui per OE scribunt, provocant ad Ennium et alios veteres, qui Coilum pro Coelo scripserint, et deducunt a Graeco koi=los2, cavus, quod coelum veluti concavum sit; et sic a caelum, quod instrumentum est sculptorium, et in plurali facit caela, probe distingui potest. Schurzfl. Cell. Varro. Lips. A. Manutius. Scaliger. Voss. Etymol. 145. Martinius in Etymol. Dausqu. Vol. 1. p. 53. et Vol. 2. p. 88.

CAENVM i. e. limus Der Koht, Vnflaht, Manutius per AE, quod sic libri veteres, et Virgilius Carpensis. Vulgo coenum per OE, quasi a koino\n commune, et pollutum; quae tamen notatio ex sacris nostris Bibliis petita videtur esse.

CAERIMONIA per AE et I Manutius a)uto/pths2 ex lapide Romano: consentiunt codices emendatiores, et alii lapides non contemnendi: item etymologia, qua est a Caeritibus, Caeretis. Etruriae olim oppidi, incolis; quod etymon Livius, Strabo, Valerius Max. et Festus comprobant. Cerimonia per E simplex toleretur, quia similiter exstat in non nullis lapidibus: veteres quippe E simplex interdum posuere pro AE, kat) e)cai/resin, et vicissim AE pro E, per errorem sane, simili decepti sono. Sunt etiam, quos inter Joseph. Scaliger est Castigat. ad Festum, qui ab antiquo cerus derivant, quod sanctum significat, et per E scribunt. Nam ut a sanctus sanctimonia, ita a cerus cerimonia est. Ceremonia per E in syllaba secunda nullo plane idoneo auctore. Voss. de Vit. 57. Schurzfl. Cell. Gronovius ad Lib. 1. Liv. c. 20.

CAERVLEVS et CAERVLVS Wasserblau, Himmelblau, diphthongo prima, nummus Claudii apud

Rube Spec. Phil. 2. p. 9. et inscriptiones veterum: Coeruleus et coerulus per OE, ab antiquitatis suffragio abhorret. Cell.

CAESAREA penult. longa et CAESARIA penultima rectius correpte pronuntianda, utrumque. Graece *kaisa/reia. Diphthongus Graeca EI apud Latinos mox in E longum, mox in I degenerat: quidem in hoc nomine ex nummis et libris antiquis utraque scriptura defendi potest. Conf. tum supra, tum etiam infra, sc. Parte Prosodica, Alexandria. Cell. Hinc Caesareensis et Caesariensis; quamvis putem, posterius crebrius occurrere.

* Est autem Caesaria aliquot urbium nomen, quarum una in Mauritania, quae hodie Algier ab non nullis esse existimatur; alia in Cappadocia, quae Episcopum olim habuit Basilium M. nunc Tisaria et Gaisar dicta; et in Polaestina alia, cujus in Actis Apostolorum aliquoties mentio injicitur.

CAESARIES Ein zierlich schön Haar, per AE; non Cesaries per E simplex: est enim judice Seruio ad L. I. Aeneid. v. 590 a caedendo: accedunt libri veteres.

CAESAREVS per E simplex in penultima usus probat; atque ita in libris scribitur; hinc etiam Caesareanus: at fragmento apud Grut. p. 41. CAESARIVS per I: et CAESARIANVS apud ipsum Caesarem de Bello Civili saepe. Cell. p. 82 In Graeco est *kaisa/reios2: nunc autem ei Graecorum apud Latinos transit nunc in E, nunc in I: in hoc autem nomine utrumque elementum adscitum est.

CAESENA media producta, Oppidum in Senonibus pervetus, inter Ariminum et Faventiam olim situm, diphthongo prima scribitur; idque recte, monente Aldo: nec vero prohibet, si Graeci per E simplex scribant.

CAESPES per AE melius, quam Cespes per E simplex; quae tamen scriptura non minus recepta est. Festus a caedo: quasi terra in modum lateris caesa. Itaque potior diphthongus est. Cell. Dausq. Vol. 2. p. 69.

CAESTVS armorum genus quo utebantur pugiles, genus clavae, pilas plumbeas loris bubulis appensas habens, Eine Streit - Kolbe; vel laminae ferreae s. annuli connexi, quibus vel alterutrum, vel utrumque brachium armabant, cum AE: est enim a caedendo. Vid. Festus, itemque Vossius Etymolog. et Art. Grammat. p. 140. CESTVS vero cum E simplici, balteum veneris: generatim cingulum significat, praecipue autem illam Zonam, qua nova nupta nuptiarum die praecingebatur, a sponso solvenda. Graece kesto\s2, Dorice kasto/s2. Schurzfleisch. Manut. Dausq. Turnebus L. 14. Aduers. c. 4. Iul. Caesar Scaliger 1. Poet. c. 22. Nicol. Rigaltius ad Onosandri Strat. Popme 105.

CAIVS nomen Romanum, bene: Gajus per G, scribitur in Pandectis, et olim etiam ita pronunciatum; C enim olim vices sustinuit etiam litterae G. Conf. infra litt. G. Cell. p. 93. 94. Voss. de Vit. 168. seq.

CALLIOPEA per E simplex et longum, bene: Calliopaea per AE, male. Graece *kallio/peia.

* Praestantissima Musarum, alias dicta Calliope penultima correpte pronuntianda.

CAMENA per E simplex Varro, Festus et Virgilius emendatioribus libris. Consentit Macrobius cum Etymologia sua L. 1. Somn. cap. 3. Camenas quasi canenas a canendo dixerunt: item Servius in Eclog. 3. v. 59. Nec vero Camoena per OE, spernendum, quod visitur in veteri inscriptione apud Sponium Recherch. p. 269.

CAMERA et CAMARA scribitur promiscue in libris antiquis. In Graeco sane est h( kama/ra: unde Verrius Flaccus ap. Charis. 1. posterius praefert. Verum A transiit saepe apud Latinos in E. Hinc prior scriptura pari stat auctoritate, quin etiam apud eruditos hodie praevalet. Schurzfl. Dausquius 2. Orth. 72. Voss. Etymol.

CARRVCA rhedae genus, Eine Kutsche, eine Karaus oder Carosse, multi codices: CARRVCHA, teste Schurzfleischio, Pandectae Florentini semper, itemque editio Romana A. Marcellini L. 14. c. 6. et vetus Glossarium: Hesychius utramque scripturam tuetur. Conf. Voss. Etymol.

* Livio L. 1. c. 21. ejusmodi rhedae genus dicitur Currus arcuatus v. g. Bigis curru arcuato vehi, In einer bespanneten Carosse fahren; et Plin. L. 7. Ep. 21. Tectum vebiculum v. g. Huc tecto vehiculo undique inclusus, quasi in cubiculo, perveni, Ich bin hieher gekommen, in einem zugemachten Wagen um und um verwahret, als in einem Schlaf - Gemache; Ich sass in einer zugemachten Kutsche, als in einer Stube, wie ich hieher fuhr.

* Hoc quidem, non illud, increbuit huc usque in orbe litterato, praeeunte, quemadmodum opinor, Vossio L. 1. de Vit. Lat. Serm. cap. 1. p. 6. et de Arte Grammat. L. 1. c. 43. qui adseveranter dicit, analogiam id evincere. Verum enim vero Carthaginiensis scribendum esse, probatur

1. Testimonio Ennii, qui ita scripsit: quod metri causa eum fecisse, sine causa putat Vossius.

2. Prisciani praecepto: derivata scilicet, a Primitivis tertiae Declinationis deducenda, a Genitivo, abjecto S, derivari; qua ratione I retineri necesse est.

3. Analogia: dicimus enim, Latiniensis, Atheniensis, Alciensis, Aventiniensis, Crotoniensis, cetera. Sic etiam apud Florum L. 2. c. 2. similiter pro Camerinensium, in vetustissimis libris Cameriniensium legitur, ut Salmesius auctor est.

4. Antiquis inscriptionibus: v. Grut. Inscript. p. 1063. nec non Duillii columna antiquissima, hodieque in Capitolio Romano visenda, ad quam inter alia provocat Ol. Borrichius Cogit. de L. L. p. 57.

5. Codicibus emendatis Plauti, Ciceronis, Sallustii, Livii, Flori, Velleji, Iustini, qui omnes legunt Carthaginiensis.

6. Consensu Prisciani, Angeli Politiani, Manutii, Lipsii, Dausquii, Wagenseilii, Schurzfleischii, Cellarii et tandem Gronovii in Not. ad Liv. 28. c. 26. it. Hagonis Grorii, qui in suo Iure Belli ac Pacis constanter hanc scripturam tuetur.

CARVS non charus : libri veteres, nummi Pupieni et Balbi, Pandectae Florentini, Virgilius Carpensis. In lapidibus etiam legitur Karus . K autem expers est adspirationis: atque ita etiam C, quando pro K Graecorum est.

* Proponunt non nulli hanc differentiam: si vili contrarium significet, tunc sine adspiratione; sin autem notionem filhtou= vel a)gaphtou= sustineat, cum adspiratione utique scribendum esse, et tunc a)po\ th=s2 xa/ritos2, a gratia, derivari, comminiscuntur: nam gratiam quod haberet, amabile esse. Sed Etymologia ista et dia/krisis2 mere arbitraria nugacium Grammaticorum est, nulloque penitus nititur fundamento: in quo quidem inagnum Vossium, aliosque summi nominis Criticos consentientes habemus. Conf. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 11. Manut. Schurzfl. Cell. p. 5. et 83. Conf. etiam infra X.

CARYOPHYLLVM Eine Nelke, Neglin, per duplex YY, bene; in Graeco enim est to\ karuo/fullon: Chariophilum , perperam. Borrich. Parnass. in nuce ad v. 388.

CASIA, ae, et CASSIA ae, herba odorata, vel frutex odoratus in Arabia, cinnamomo persimilis, utrumque.

CASPAR, CASPARIS media producta, GASPER, GASPERIS, media correpta, et CASPARVS, CASPARI, media iterum producta. Hic triplex scribendi modus in usu est.

CASSIPEA per E simplex et longum; non Cassiopaea per AE, Gr. *kassio/peia.

CASTRAMETARI conjuncte et CASTRA METARI divise, et METARI CASTRA ordine inverso. Ita veteres nimirum.

CATARACTA ae, fem. et CATARACTES, ae, masc. item CATARRHACTA, per RR geminum et adspirationem, Der Wasser-Fall. Graece o( katara/kths2 et katar)r(a/kths2. Dausquius. Voss. Etymol.

CATARRHVS Der Schnuppe, per geminum RR et H, bene: Catarrus et Catharrus , perperam. Graece kata/r)r(oos2, r(ous2.

CAVSA per unum S et CAVSSA per duplex SS, utrumque probatur ex lapidibus et veteribus libris.

* Prius qui praeferunt, Priscianum habent patronum, cujus judicio sonus gemini SS post diphthongum AV paullo horridior est. Posterius qui amant, auctore utuntur Cicerone et Virgilio, qui heic geminarunt S, teste Fabio L. 1. c. 7. et 10. Conf. Manutius, Cellarius, Schurzfleischius, it Vossius Art. Grammat. 143. et de Vit. 56.

+ Id autem omnino tenendum est in ejusmodi vocabulis: antiquissimis temporibus litteras haud fuisse geminatas: quod tamen quum deinceps aevo Augusteo a politioribus ingeniis delicatioris pronuntiationis ergo factum subinde sit; contigisse inde, ut aliis antiquitatis consuetudo haereret, litteramque geminare haud cuperent, aliis contra duplicatio illa videretur ornatior. Conferatur supra Bracca. Nec in omnibus vocabulis tamen illis, in quibus litteram subinde florentiori aevo geminarunt, geminatio illa universe approbata fuit: Quintiliano enim teste, Cicero et Virgilius scriptitarunt etiam Cassus pro Casus et Divissiones pro Divisiones; quae tamen bina exempla nunquam fuere recepta.

CELEVSMA i. e. clamor vel cantus nautarum, librorum veterum approbatione, et quia in Graeco est to\ ke/leusma: Celeuma sine S, mendose.

CELLA ex consensu librorum emendate editorum: Lipsius mavult Caella per AE; sed lubrico nititur fundamento. Cela per unum L, in hoc vocabulo plane obsolevit: veteres enim non geminabant, non modo, quod Schurzfleischius putat, liquidas, sed etiam consonantes reliquas.

CEPE neutr et a)/kliton, it. CEPA, ae, per E simplex, optimi codices: Caepe per AE scribunt recentiores non nulli: qua auctoritate? nescio.

CERA per E simplex, bene: partim quia descendit a Graeco khro\s2; partim quia sic est in veteribus libris: Caera per AE, suspectum. Voss. Art. Grammat. 147.

* Montes Epiri, ita appellati, quod alti sint et fulminibus infestentur, hodie montes de Chimara, seu Chimera, et Chimarioti, s. Cimarioti dicti.

CERIALIA per I et nummi, et lapides, et meliores codices manu exarati habent: CEREALIA per E, in vulgatis libris Virgilii, Ouidii, et Livii legimus; quam hodie scripturam fere sequimur, quia Primitivo suo Ceres, eris, magis videtur conforme esse. Rube Spec. Phil. 2. p. 11.

CETERI per E simplex rectius, quam Caeteri per AE: perperam cum OE, Coeteri. Pro prima scriptura plures militant lapides vetusti, et tabulae aeneae; pro secunda pauciores. Qui pro diphthongo pugnant, deducunt a kai\ et e(/teroi; sed minus recte: nam sic copulandi vim haberet; quam tamen non habet: quum interdum copula v. g. ET CETERIS DIIS, praefigi in lapidibus soleat. Cell. Schurzfl. Lips. Manut. Dausq. Vol. 2. p. 70. Voss. de Art. Grammat. 146. Orthograph. Norisiana c. 2. p. 59.

* X Graeca littera apud Latinos per CH exprimitur, ut chaos, chimaera, charta, machina. Raro Latinis, aut quorum incertior origo est, vindicatur, ut pulcher, inchoo: nam et antiquitus pulcer dixerunt, ut Cicero in Oratore cap. 48. auctor est; postea suavitatis caussa H adjectum: quod sine ratione tamen tum olim, teste Gellio L. 2. c. 3, tum processu temporis adscitum in sepulcrum, et saeculis barbaris etiam in lacrimae et carus; quae ex melioris antiquitatis suffragio rectius sine adspiratione scribuntur. Cellar. it. Priscian. L. 1. p. 13.

CHALCEDON libri emendati: Calchedon omnes nummi; quin in Graeco etiam kalxhdw/n. Vsus hodiernus prius praefert.

* Vrbs Bithyniae ad Bosporum prope Byzantium, cujus hodie vix rudera amplius supersunt, Synodo Oecumenica quarta contra Eutychen instituta illustris.

CHIMAERA monstrum Poeticum triforme, per AE, bene: Chimera per E simplex, perperam. Graece xi/maira.

CHOREVS pes disyllabus, priori syllaba longa, et altera brevi constans, per E simplex longum: in Graeco enim est xorei=os2.

* Choreum Cicero ac Fabius vocant. Nomen hoc ex eo, quia aptus choris ac saltationi. Vulgo a)po\ tou= tri/xein, quia celeriter currit, o( troxai=os2, trochaeus dicitur. Nec nova haec est appellatio: quia sic etiam ab aliis vocari agnoscit Fabius. Atque ita etiam nuncupat eruditissimus Grammaticus, Terentianus Maurus.

CIRCVM praepositionem Grammatici ajunt M amittere, si vocalis sequatur; ut circuitus. Sed saepius servatur, et recte dico circumago, circumactus, circumeo, circumequito. Papirianus Grammaticus apud Cassiodorum p. 2294. distinxit inter scripturam et pronuntiationem. Circum, inquit, Praepositio, sequentibus

vocalibus, M litteram in enuntiatione amittit; in scriptura servat. Sed, ut vidimus, nec in enuntiatione semper, immo ne saepe quidem amittit. Pronuntiamus enim bene circumago, circumegi. Freinshemius Curtiano indice ubique M servandum censet, etiam in circumire et circumitus, quod in vetustis ita libris esset. Sane Varro scripsit circumitus: et Suetonii Caesare cap. 25. in optimis codicibus est circumitus. Circuitus autem in metro haud necessarium est, quod M in compositione haud elidatur, sed secundum vulgatam regulam breve sit: ut adeo circumitus in vorsa idem praestet, quod circuitus.

* Nihil vero agunt, qui ante plures consonantes M in N convertunt, scribentes circundare, circunferre, circunspicere, circumstare, tandiu, nanque; quia putida haec et horrida: grata vero et suavia circumdo, circumferre, circumspicio, circumstare, tamdin, namque. Cell.

CITHARA media correpta per I et A; Graece kiqa/rk: instrumentum musicum est. Sed CYTHERA media producta, per Y et E; Graece ku/qhra: nomen insulae vel urbis est.

* Cythera, ae, insula in sinu Laconico, hodie Cerigo dicta; Cythera, orum, urbs Cypri, ad quam primum devecta Venus concha est, quum e mari nata esset; unde Cythere, es, s. Cythera, ae, it. Cythereis, idis, et Cytherea, ae, Gr. *kuqe/reia, appellatur.

CITHAROEDVS Ein Lautenist, ein Harfenschlager, per OE: in Graeco enim est o( kiqarw|do/s2. Cithareidos per EI, perperam scribunt quidam litterarum Graecarum expertes.

CLEOPAS non Cleophas , quod vulgo scribunt, cum adspiratione: Graece *kleo/pas2.

CLOACA per O antiquis documentis probant Festus, Schurzfleisch, Lipsius, Manutius, Dausquius; quo postremo tamen notante lapides etiam habent cluaca per V.

CLYPEVS per Y bene: clupeus per V, Archaice fortassis. Vtrumque in antiquis inscriptionibus est videre: sed Tullius et Livius priorem scribendi rationem servant, quibus eruditi merito hodie adstipulantur.

CLYTAEMNESTRA uxor adultera Agamemnonis, et mater Orestae, per Y in prima, et AE in secunda syllaba. Graece klutaimnh/stra. Clytemnestra per E simplex, perperam scribi coepit saec. IV. immo ab Livio Andronico, Ausonio et Prudentio correpta est haec syllaba, quae per diphthongum scribi ceteroquin debet. Voss. Art. Grammat. 166. Quin ipsi veteres per incuriam interdum E pro AE, et vicissim AE pro E posuerunt. Conf. supra AE diphth. Nec mirum magnopere est, ab Livio Andronico E simplex in hoc nomine constitui, quum Poetae per synopen e diphthongo unam vocalem demere interdum soleant, ut possint syllabam corripere. Conf. infra Parte Prosod. voc. Alexandria.

CNEIVS vel CNEVS praenomen Romanum, utrumque in monumentis veterum: Cnaeus cum diphthongo prima, probat Manutius; a quo tamen alii jure dissentire sibi videntur. Primus autem scribendi modus usitatissimus.

COA, an CEA subaudi vestimenta, quae admodum tenuia, et sic pellucida fuerunt? Vtra scriptio retinenda, eruditi vehementer dissentiunt. Hermolaus Barbarus, et Ioh. Harduinus pro Cea veste propugnant; Salmasius vero in Exerc. Plin. p. 143. Coa retinet: neutra autem scriptio est improbanda. Dicuntur nempe ab insula in ora Asiae, e regione Halicarnassi, aut Cnidi potius, quae quidem ab aliis Cos, vel Coos, vel Cous; ab aliis Cea dicta fuit.

CODEX et CAVDEX i. e. sti/lexos2, sive lignum interius, quod cortex ambit, utrumque ut plaustrum antique plostrum, claustrum antique clostrum, cauda antique coda dicebant. O saepe pro AV antique, quod tamen in codex remansit.

* Antique scribendi ratio in aliis vocabulis una cum illa, quae florentiori aevo invaluit, remansit; uti in hoc ipso vocabulo nostro: in aliis prorsus exspiravit, ac recentiori locum fecit; uti in paullulum, pro quo antiquissimis temporibus scripsere pollulum; et in plaustrum, claustrum, cauda, pro quibus a)rxai/kw=s2 plostrum, clostrum, coda.

monumentis, nominatim in nummis familiae Coeliae apud Vrsinum, et in basi marmorea Vespasiani aevo posita, et sic alibi saepe: CAELIVS, CAELIA per AE, rarius quidem; sed tamen in ipsis lapidibus Capitolinis occurrit. Cell.

COENA per OE non sine auctoritate veterum, atque etymologiae ratione, qua sit a)po\ tou= koinou=, quod omnes cibum una capiant. Dausquius etiam a lapide testimonium petit, ad Clitumnum, amnem, Italis hodie Clitonno dictum, reperto. CENA per E simplex, plures lapides, quos Aldus vidit, et inscriptio apud Gruterum p. 446. CAENA per AE, Festus probat, et lapis quidam Neapolitanus, quem Iac. Sponius, vidit. Adeo discrepant in hoc vocabulo lapides. Prima tamen scriptura apud eruditos hodie invaluit. Cellarius.

COEPI pro a)/rxomai per OE, bene; ita enim inscriptiones veterum: caepi per AE, Ancyrano marmore defenditur; quod tamen haud imitaberis, si me audis: cepi per E simplex, putidum; nisi sit praeteritum a capio. Voss. Art. Grammat. 147. it. Cellar.

COEPTVM et INCEPTVM distinguenda Coeptum est a coepi; Inceptum ab incipio. Beda Orthogr. p. 2332: Cepit, per simplicem E, a capiendo: Coepit, per diphthongum OE, de incipiendo: Coepta, per diphthongum OE: Incepta per simplicem E.

COETVS per OE quia est a coeundo, non cetus per E simplex, nisi sit magnus ille piscis, Graec. to\ kh=tos2, balaena, Der Walfisch.

COLLINEARE et CONLINEARE v. g. Hastam aliquo aut sagittam collineare, Mit seinem Spiess oder Pfeil wohin zielen, optima Ciceronis MSS; consentit Scioppius: colliniare , per I in antepen. judice eodem Scioppio, et Pareo Lex. Crit. 221. veteribus haud ignotum: collimare suspectum, quia vix probo exemplo confirmari potest; quum in iis auctorum locis, quae pro hac scriptura ab Vrsino et aliis hujus scripturae patronis fere adducuntur, meliores libri pro eo constanter habeant collineare. Conf. Cellar. Antib. p. 18. et Cur. Post. p. 349. item Vorst. de Latin. mer. susp. cap. 23. p. 207.

Cui volupe est, heic conferre possit Iani Camptoni, scriptoris personati, Diatriben Criticam de verbo Collimara, ed. Hamburgi (Ienae) 1725. 8. Et Iac. Frid. Reimmanni Diatriben Anti-Criticam, qua personati Camptonis Diatribe Critica ad stateram revocatur, ed. Hildes. 1726. 8. It. Vindicias nominis Buddeani contra obtrectationes nuperas I. F. Reimmanni, ed. Ienae 1726. 8. Porro Vindiciarum nominis Buddeani appendiculam priorem I. F. Reimmanni, Latinum Hegingense complexam cet. ibid. 1726. 8. editam.

COLLYRIVM per Y bene: collirium per I, suspectum, licet editio Aldina Celsi ita habeat. Graece kollu/rion.

COLOSSAE arum, et COLOSSIS, idis, urbs olim Phrygiae, cujus nulla amplius supersunt vestigia, utrumque.

COMMISSARI, COMISSATIO i. e. compotatio amicorum a coena sese in unum locum congregantium, per simplex M et I, ex magno veterum ac recentiorum grammaticorum consensu.

* Neque vero accedendum iis, qui, solido destituti fundamento, scribunt vel comessari , vel commessari , vel commassari , vel commissari. Descendit a kwma/zein, ebriorum more se gerere: ut igitur a patri\a/zein fit patrissare; sic a kwma/zein comissari. Schurzfleisch. Cell. Voss. Etymol. Lips.

COMPITALIA orum, et COMPITALICIA, orum, i. e. sacrificia et ludi, qui Larium honori in compitis peragebantur circa Calendas Ianuarias quotannis. Vtrumque legendum scribendumque apud Ciceronem, ex castigationibus Manutii et Lambini. Consentit Festus et Varro.

* Gellius Lib. 5. cap. 21. posterius i. e. pluria et compluria videtur praeferre; quemadmodum etiam solitus est ipse scribere v. g. Lib. 5. cap. 18. Ex quo libro pluria verba adscripsimus: quod recentiores tamen Critioi Archaicum quid redolere arbitrantur. Cicero et Terentius promiscue usurparunt complura et compluria. Conf. Codex et Candex; quo de paullo ante.

COMPREHENDO per E simplex non compraehendo per AE, ut a multis, praeeunte Camerario, perperam scribi solet: semper enim a Poetis secunda corripitur: nulla etiam veterum documenta heic diphthongum agnoscunt.

* Varia sane hujus vocabuli lectio est apud Ciceronem, in quo tantum semel reperitur, nempe 1. Acad. Cap. 11. Alii codices heic legunt comprehensibilis; alii comprehendibilis: nihilque heic definit Gruterus, sed Grammaticis relinquit. Pareus autem Lex. Crit. p. 240. contendit, legendum esse comprehendibilis, et provocat ad veteres libros, et MSS. Palat. omnes. Atque huic scripturae, quae fit per D, Schurzfleischius favere videtur: Saue, inquiens, ut a credo est credibilis, ut que a vendo vendibilis, sic a comprehendo utique comprehendibilis derivandum, existimare possis. Quamvis analogiae huic objicere non nemo possit, haec Adjectiva non esse a prima Praesentis, sed a Supino potius, atque ut a creditum, sit credibilis, a venditum vendibilis, sic a compreheusum comprehensibilis. Etiam Plinii editiones, quas prae manibus habeo, Lib. 1. Ep. 20. tuentur incomprehensibilis.

1. Ante vocalem, N suum amittit, ut coaequalis, coire, coortus; quo etiam adspiratio referenda, cohaereo: ante consonantes plures, etiam ex vocalibus ortas, servatur integra, ut concido, conduco, confero, congero, conjicio, connecto, conquiro, conservo, contero, convolvo: ante alias mutatur, sed ante quasdam plerumque; secus ante ceteras. In cognatus et cognosco N mutatur in G, vel potius N abjicitur, et G melioris soni caussa adsciscitur. Conf. infra litt. G.

3. Ante L saepe manet, ut conlapsus, conlatus, conlegium, conlega, conloco. Saeculo Trajani, et insequenti tempore cedit, ut collatus, collibertus: cui scribendi rationi accedit Manutius 203. 1566.

* Quod speciatim attinet ad to\ conlatus, id etiam legitur ita praecipue in recentioribus litteris, et plerisque tabulis Imperatorum Teutonicorum.

5. Ante P plerumque in com vertitur, ut comparo, compertus, compono, computo.

CONCILIVM per C consessus judicum: CONSILIVM per S, quod in concilio et alibi iniri solet. In quo tamen teste Schoro Phras. 245. et praesertim Vrsino Obs. Philol. cap. 5. observandum est, consilium pro senatorum coetu aut judicum consessa a Cicerone saepe usurpari: ne, quod quidam inculcant, putemus, ea significatione non nisi per C, scribi.

CONCIO per C libri emendate editi, et auctoritas Festi, qui a concire derivat: Contio per T, antiqua monumenta apud Gruterum p. 506. 507. Conf. Cellar. Manut. Dausq. Concio per C, consensu eruditorum praelatum videtur.

CONDICIO per C Manutius defendit, qui ad nummos, lapides, et libros vetustos, speciatim Virgilium Carpensem provocat: suffragantur glossae Philoxeni et Cyrilli. CONDITIO per T, Dausquio placet, Vossio et Camerario, qui a conditum deducunt, sicut perditio a perditum; et Romana quadam stabilitur inscriptione, quam Iacobus Sponius dans ses Recherches curieues d'antiquite p. 316. adfert. Si prius praefers, rectius distinxeris a conditione i. e. Conditura. Conf. litt. C. Cell. Lips. Voss. Analog. Lib. 1. p. 84. et 237.

CONIVX non Conjunx , quemadmodum Cassiodorus et Vel. Longus volunt: est enim a conjugare; non a conjungere: hinc etiam dicimus conjugium, non conjungium. Accedit consensus lapidum, inscriptionum, et optimorum codicum. Conf. Manutius, Martinius, Becmannus, Scaurus, Dausquius.

CONSIDERATIOR et CONSIDERANTIOR utrumque in Cicerone, et quidem una eademque notione. Consideratus enim apud veteres et active et passive sumitur.

CONSIDERO per I non consydero per Y: est enim a con et sidus: sidus autem est vocabulum mere Latinum, quod a veteribus constanter per I, barbaro autem aevo medio per Y scribi coeptum est; unde consydero per Y, ortum. Accedunt monumenta veterum, quorum nullum in hoc verbo Y refert. Sic etiam desidero, non desydero. Cell. Scaliger. Lipsius.

antiquissimis temporibus non geminabant v. g. Capadocia pro Cappadocia; Galus pro Gallus; Larisa pro Larissa. Vrsini Obs. Philol. p. 30.

CONSVMMO consummare per MM geminum, Manutius ex lapidibus; quod origo etiam poscit, quia a summus vel summa est. Rectius etiam ita distinguitur a consumo , consumere . Lipsius mavult consumare, uno M, et similiter ad lapides provocat. Sane Ancyrano monumento legimus basilicam consumatam. Sed haec scriptura aevo Augusteo exolevit, quo sane tum in hoc, tum in compluribus aliis vocabulis litteram geminarunt. Antiquissimis enim temporibus litteras consonas, et praecipue liquidas non duplicavere; quo de in loco proxime praecedenti. Conf. Cellar.

CONTENTVS quatenus opponitur remisso, per T in ultima syllaba, auctoritate veterum librorum: contensus per S, vix repereris.

* Simplex quidem tendo habet in Supino tensum et tentum, similiterque in compositis intensum et intentum, extensum et extentum; sed in compositis aliis tentum modo est, ut contentus, attentus, distentus, praetentus, protentus, item obtentum, pertentum, portentum, vetentum. Contra ostensum usitatius est, quam ostentum, quo veteres antiquissimis temporibus usi: unde tamen remansit Substantivum ostentum, et verbum ostentare.

CONVICIVM per C non convitium per T, ut Valla et Dausquius volunt: quia, teste Festo et Vlpiano, a voce est, quasi convocium . Accedunt libri emendate editi: ne quid dicam, quod notione prima et propria notet clamorem inordinatum, voces multorum inter se collisas, katabo/hsin; uti id aperte videre est apud Phaedrum Lib. 1. fab. 7. Cell. Barth. Lips. Manut. Voss. Art. Grammat. 147. it. 221. Menag. Amoen. jur. Civ. c. 39. p. 273.

COQVVS bene consensu Bedae et Velii Longi: Eutyches Grammaticus scribit etiam cocus . Vtrumque sane rectum; sed posterius florentiori Latinitatis aevo antiquatum videtur. Veteres enim non habebant litteram Q, sed pro eo usurpabant C, et v. g. pro Quis scribebant Cuis, unde superstes Genitivus et Dativus Cujus, Cui. Cell. Conf. infra litt. Q.

CROCODILVS monumenta veterum accedit etymi ratio; dictus enim kroko/deilo; crocodilus, ut non nulli volunt, quod crocum atque ejus odorem refugiat; v. Plin. Lib. 8. cap. 25. et Cic. Lib. 1. Nat. Deor. 111. suffragatur etiam metrum apud Iuvenalem Sat. 15. v. 2.

CRVMINA i. e. ut Cicero LIb. 4. Attic. Ep. 7. loquitur, theca nummaria, per I, totius antiquitatis testimonio scribendum est. Vide Lipsii Orthographiam, et Vossii Etymologicum. Cui tamen venerando suffragio cruditi hodie paene omnes, imperitorum quorundam gregem semel sequuti, strenue quasi contradicunt, scribentes crumena per E.

CVCVLVS uno L media porrecta, de genere accipitrum, Der Kukkuk, Graece ko/kkuc dictus: CVCVLLVS duplici LL, tegmen capitis vulgare, Eine Kappe, eine Mutze.

CVLCITA ae, media correpta, i. e. omne stragulum, in quo quiescitur, Ein Bank-Pfuel, ein Polster, vitiose scribitur culcitra . Vide Manutii Orthograph. 47. Voss. Art. Gr. 147. Torrent. ad Sueton. Tiber. c. 54. it. Varronem, Festum, Dausquium.

CVLEVS i. e. uter, sive saccus coriaceus, Ein Schlauch, per unum L, benc: culleus per duplex LL, in Glossis minus recte. Graece koleo/s2. Plura de eo Melchior Goldastus ad Dositheum Lib. 3.

* Insui in culeum, Gesäcket werden. Quo olim supplicio parricidae ap. Romanos adticiebantur. Non confundendus cum eo Culus i. e. podex.

CVLINA et colina utrumque apud veteres. Eruditi hodie elegerunt ac praetulerunt prius. Lips. Perott. Non. Voss. Etym. V antique interdum pro O, et versa vice. Conf. infra litt. O. et V.

CVM Conjunctio et Adverbium scribitur etiam QVVM et quom . Quom exolevit: quum altem a plurimis eruditis praefertur, omissa altera illa scribendi ratione per C, et differentiae ergo praepositioni rectius relicta. Cui distinctioni etiam magnus ille Rhetor, Quintilianus Lib. 1. cap. 7. favet; eique merito adstipulantur Scaurus, Velius Longus, Victorinus in Orthographiae praeceptis, et alii recentiores. Atque haec ipsa differentia incurrit illico in oculos

sequentibus locis, obiter in Ciceronis lectione observatis; nempe Lib. 2. Ep. 13: Ego, quum mihi cum illo magna jam gratia esset; et Lib. 3. Ep. 6. Cum illo quum loquerer; et Lib. 3. Ep. 12. Non dum erat auditum, quum Sextum Villium cum his ad te litteris misi; et Lib. 15. Ep. 2. Quae quum essem in consilio meo cum Rege locutus: et pro Archia cap. 4. ineunte: Quum esset cum L. Lucullo in Cliciam profectus. Cell. p. 121.

CVNCTARI, et CONTARI Percunctari , et percontari , utrumque. Prius est Festi in Percunctatio, quem Manutius sequitur, insuper etiam Carpensis Virgilii auctoritate inductus: posterius Verrii apud eumdem Festum; quocum Freinshemius facit Indice Curtiano in Cunctanter. Rationem uterque dat: Festus, quod is, qui curiose interrogat, per cuncta visit; Verrius, quod dictum ex nautico usu, qui conto pertentant, cognoscuntque aquae altitudinem. Cell.

+ Miror sane Grammaticorum intempestivam sollertiam in his verbis, quae eademquidem subinde significant, sed eapropter non eadem illico sunt vocabula, ut adeo dispicere haud opus sit, utra scriptio praeferenda sit.

CVRIO onis, amicus Ciceronis, ad quem plures hic dedit Lib. 2. ad Famil. Epistolas: CVRIVS, ii, magnus ille Dictator, victoriis clarissimus et frugalitate; ut per Antonomasian Iuvenalis Sat. 2. v. 3. pro frugali id nominis usurpet:

+ Vixit etiam Curius quidam alius tempore Ciceronis, ad quem hic scripsit Ep. 28. Lib. 7, cujus insuper mentionem facit Ep. 17. et 50. Lib. 13. et Ep. 1. 6. 9. 14. Lib. 16. et ad Attic. Ep. 2. 3. Lib. 7. et Ep. 5. 6. Lib. 8.

CYATHVS per Y et TH Ein Becher; Gr. ku/aqos2: SCIATHOS, l. Sciathus , insula in mari Aegaeo.

CYGNVS per G veteres libri, ut quoque testatur Carrio Castig. ad Lib. 1. Val. Flacci: alii CYCNVS per C, malunt, quod libri non nulli emendate editi hanc scripturam servent, et in Graeco sit ku/knos2. G vero in multis pro C aetate florenti positum fuisse, Scaurus auctor est. Voss. Etymol. conf. litt. G.

CYRENIVS Gr. *kurh/nios2, dicitur Praeses Syriae, sub quo natus Christus. In vulgata versione legitur Cyrinus ; sed perperam. Latinis est Quirinius: ita enim eum Tacitus vocat: unde emendandi fasti, in quibus Quirinus legitur. Grotius ad Luc. 2 v. 2.

CYTHEREA i. e. Venus per E simplex longum: nam id linguae Graecae ratio poscit. Conf. supra Cithara.

CYTISVS frutex in Italia apibus gratissimus, qui etiam pabulum ovibus et capris conveniens praebet, bene: cythisus cum adspiratione, perperam. Graece ku/tisos2.

+ D antique interdum positum pro L, ut Dingua pro Lingua, caDamitas pro caLamitas, Dacrumae pro Lacrumae, meDDe pro meLLe apud Plaut. Truc. A. 1. Sc. 1. Medius siDius pro me *dide fiLius, sive me Hercules Iovis fiLius: loquendi modo elliptico, pro Ita me Hercules, Iovis filius, omet.

D et T cognatae litterae ideoque antiquis saepe permutabiles. QVOT relativum interdum, tam in libris, quam in marmoribus antiquis. SET ap. Grut. p. 654. aliquoties legitur: et APVT p. 378. Etiam QVODANNIS et ADQVE pro quotannis, et atque, in multis inscriptionibus, et in ipsis Augusti aevi cenotaphiis Caji et Lucii Caesarum. Vide Angeli Politiani Lib. 4. Ep. 9. Henr. Norisii Cenotaph. p. 452. Voss. Art. Gr. 66. Neque vero antiquitatis rariora, sed quae frequentiore in usu erant, ad imitationem sunt trahenda.

D olim in medio insertum, ut reDespice pro respice, antiDhac pro antehac. Vsitate insertum compositis re Damo pro reamo, reDire pro reire.

D etiam in extremo vocabuli, sequente vocali, adscitum olim, maxime a Poetis. Sic Horatius Carm. Lib. 3. Od. 13. maleD pro male: ubi vulgus legit male nominatis; legendum autem est maleD ominatrs, quia D subjungitur hoc modo, usu veterum scriptorum. PropinoD eccum pro propino eccum, Plaut. Stich. A. 4. Sc. 4. TeteD in antiquis inscriptionibus, et apud Plautum propter numerum pro tete. EumpseD pro eumpse. In Legg. XII. Tabb, capital esto D, pro capital esto i. e. facinus, quod capitis meretar supplicium.

DALMATIA et DELMATIA utrumque Dalmatia scribit Aldus, qui codices emendatos sequutus est; cui suffragatur etiam inscriptio apud Gruterum p. 574. n. 5. et Graecorum *dalmati/a: Delmatia probat Velius Longus de Orthogr.

102, qui a Delminio, olim principe hujus regionis civitate, quae hodie die Denna, Damna 1. Delminio vocatur, derivat; quam scripturam veteres inscriptiones et nummi tuentur. Cellarius utramque; Lipsius autem, et Schurzfleisch solam posteriorem probant. Conf. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 16. Subscribimus Cellario; idque ex hac etiam ratione, quod oppidum, unde nomen haec regio trahit, non modo, quod Velius vult, Delminium, sed etiam Dalminium olim nuncupatum sit.

DECIES, QVOTIES, TOTIES libri complures, et antiquae inscriptiones permultae, speciatim nummus argenteus Sambuci: consentiunt Aldus, Caper, Camerarius, Cellarius. Deciens, Quotiens, Totiens, Io, Pierius et Angelus Politianus in antiquis codicibus legunt; Taciti praesertim MSS. sic habent: quae tamen, Dilhero judice, erronea plane scriptura est, cui occasionem praebuerit apex ille, quem veteres, auctore Quintiliano, vocalibus longis superscribere soliti essent: quum scilicet invenissent decies, quoties, toties, vicesimus, formosu, aquosus, thesaurus, scripsisse imperitos hujus lineolae arbitros censet deciens, quotiens, totiens, vicensimus, formonsus, aquonsus, thensaurus. conf. Voss. Etymol. p. 520. conf. Ruhe Spec. Ph. 1. p. 22.

DEFAECARE Germ. Läutern abschäumen, per AE, bene; defecare per E simplex, et defoecare per OE, falsum: descendit enim a faex, faecis, quod per diphthongum primam scribendum esse, lapides et libri vetusti docent, approbante Scaligero et Aldo, Conf. infra Faex.

DELECTVS et dilectus militum Vtriusque scripturae exempla in probatis auctoribus exstant, quamlibet Aldus Manutius scribat: DELECTVS contra libros aliquot veteres multo scripserim libentius, quam DILECTVS.

* Si cum Manutio delectus praeferas, magis perspicuitati studebis, quoniam deligo, non autemdiligo, notionem illam animis legentium ingerere solet. Parei Lexic. Crit. p. 360. Cell. Lips.

DELICIAE et apud Poetas interdum singulare DELICIVM, per C, inscriptio apud Gruterum p. 646. et Manutius ex lapide Romano, multi item libri emendate editi, et origo a delicatus: Delitiae , delitium per T, inscriptio apud Mattium Lib. 3. Opin. c. 32. p. 522.

DELINIRE et DELENIRE Caressiren, streicheln, stillen, besänftigen, pari stant auctoritate; sed prius tamen occurrit frequentius. Est quidem a lenis: sed E antiquis temporibus saepe transiit in I. Par ratio in Delinitio et Delenitio. Archaici autem scribendi modi in non nullis vocabulis una cum altero illo, qui florentiori Latinitatis aevo increbuit, constantissime retenti sunt.

DELPHIN inis, DELPHINVS, i, per PH, et Delfin , inis, Delfinus , i, per F, utrumque scribitur a Plinio et Gellio. In Graeco quidem est delfi\n vel delfi\s2: at PH olim saepe transiit apud Latinos in F. Conf. infra litt. F.

DEMINVO et DIMINVO utrumque Deminuo in libris veteribus fere omnibus, teste Aldo et Schurzfleischio: interim non desunt codices, in quibus etiam diminuo occurrit.

DEPREHENDERE bene deprendere interdum, praecipue apud Poetas, per Syncopen. Lips. Sic ap. Poetas etiam subinde deprensus pro deprehensus.

DESIDERO, DESIDERIVM per I non desydero , desyderium per Y: est enim a de et sidus; quod aevo medio quidem scriptum per Y; sed lapides et scripturae veteres I habent: nempe vocabulum est mere Latinum. Cell. Schurzfleisch. Conf, etiam supra considero: et infra Sidus.

DESPICIO et DISPICIO utrumque sed despicio contemtum; dispicio considerationem significat. Vtrumque vero S uno, quamvis posterius a dis et specio sit. Sic etiam dispergo a sparge, similiter S uno. Conf. DIS et DI it. Lips.

DETRECTARE bene: detractare legitur apud Propertium, Lactantium et Tertullianum.

DIDYMVS nomen Proprium, in syllaba media per Y; non Didimus per I. Graece *di/demos2.

* Habemus 1. Didymum Alexandriuum, Grammaticum illum xalke/nteron, qui, referente Seneca Ep. 87. tria millia librorum conscripsit. 2. Didymum, caecum illum, similiter Alexandrinum, qui Arianis restitit, Athanasio carus fuit, et cui Iuliani Imp. interitus divinitus adnunciatus est.

* Prius nomen tyrannorum Syracusarum, et complurium aliorum virorum clarissimorum: posterius Bacchi apud Poetas, praesertim Graecos, nec non Ptolemaei Auletae, Aegyptii Regis, cognomen. Interim tamen Dionysius videtur esse Derivativum tou= Dionysus: conf. Illustris Ezechiel Spanhemius de Vsu Numism. p. 399. seqq.

* DIPHTHONGOS non solum plures habebant antiquitus, ut sunt: ai, au, ei, eu, ae, oi, ou; sed et eo loco; quo posteri vocales adhibebant simplices, ejusmodi Diphthongos saepius usurpatas deprehendo. Non enim semper una eademque harum ratio, fuit, quum pro diuersitate temporum illa admodum differat. Ita quo propius accedimus incunabulis V. C., eo crebrior harum usus occurrit. Immo tantus earum usus aliquando invaluit, ut in abusum degeneraverit, quum vocalis, natura vel propter sequentem longae, loco, subinde Diphthongis uterentur. Quum autem plerasque veterum Diphthongos sonum horridum nimisque crassum, et inde minus gratum, dum efferebantur, relinquere viderent, huic rei remedium quaerere solliciti, eo subvenire putabant, si minus necessarias negligerent, magis vero necessarias seligerent, adhibito simul aurium judicio, utpote cui nimium quantum tribuerant. Hanc ob rem ex septem istis ai, au, ei, eu, ae, oi, ou, has modo quattuor au, ei, eu, oe, retinuerunt: ex quibus tamen ei et eu raro usurpant. Immo saepe ei in i, uti ou in u; ai vero in ae semper, ax in o saepe mutarunt, et pro oi substituerunt vel i vel oe. Hinc ubi cum auctoribus aureae argenteaeque aetatis hodie dicimus primus, Servilius, libertas, idus, ubi, hic; ibi illi preimus, Serveilius, leibertas, eidus, ubei, heic: ubi nos Furius, Iulius; ibi illi Fonrius, Ioulius: ubi nos Caesar, aulae, aquae; ibi illi Caisar, aulai, aquai: ubi nos Fanstulus; ibi illi Fostulus: ubi nos Coelius, populi; ibi illi Coilius populoi, et quae sunt alia apud Ennium, Lucretium, alios que. Ruhe Spec. Phil. 1. p. 58. seq.

Sequiori tempore et aevo medio Diphthongorum usus valde neglectus est: tunc enim occurrit eternus pro aeternus, Palestina pro Palaestina, Iudeus pro Iudaeus, seculum pro saeculum. Saeculo XV Diphthongi heic atque illic scribi rursus coeptae sunt. Burkh. de Fatis L. L. p. 344. seq.

DIS et DI in compositione variant Manet Praepositio dis integra ante C, P, Q, S et T, ut in verbis discedo, discerno, dispono, disputo, disquiro, disseco, dissentio, distermino, distrabo. Amittit S ante D, G, L, M, N, R, ut diduco, diditus, digero, dilabor, dilacero, dimitto, dimoveo, dinumero, diripio, dirumpo. Ante F mutatur, ut differo, difficilis, diffugio. Haec clara sunt. Difficilior res ante S cum alia consonante, id est ante SP, et ST, ubi S propter concursum consonantium suavius abjicitur, ut dispergo, dispicio, distinguo, (a stinguo, quo Cicero in Arato, et Lucretius usi sunt) distringo. Disertus singulare est, si a dissero: etiam dirimo, si ab emo cum R epenthetico potius, quam transmutato; ut D in redamo: quia dis non facile ante vocalem inveneris. I consona est, si dis praecedit, ut disjicio, disjungo. Legitur tamen etiam in optimis membranis Cicer. Lib. 1. Ep. 7. et 9. sub init. dijuncti, quod Criticis non displicet. Cell.

DISCIDIVM a discindo i. e. alienatio, disjunctio et dissolutio, Die Scheidung, die Trennung: DISSIDIVM a dissideo i. e. dissensio, discordia, segregatio, Die Vneinigkeit.

DISYLLABVM per unum S non dissyllabum per SS geminum: nam Graece est disu/llabon, et primam corripuit Lucilius Lib. 17. Sat. uti et elegantissimo de metris libello facit Niliacae Syenes Praeses, Terentianus. Accedit analogia: neque enim dico trissu/llabon, sed trisu/llabon. Voss. it. Poet. Giess. p. 29.

DITIO per T codices emendate editi: dicio per C, in Glossis Cyrilli, quasi sit a di/kh, quod per eam jus sive judicium exerceatur.

DIVORTIVM Die Ehescheidung, non devortium : libri antiqui, et ratio compositionis. Gellius derivat a divortere a matrimonio. Cajus ICtus a diversitate mentium, qua in diversas partes eunt, qui distrahunt matrimonium. Lips.

DOLABELLA non Dolobella ; est enim u(pokoristiko\n a dolabra, media porrecta.

DOMINVS virorum propriis nominibus honoris caussa praemittere, vulgare, non autem antiquum, neque Latinum est, quod hac nota DN. seu Dn. plurimi solent scribere. At medio aevo D. N. puncto interposito, valebat Dominus noster, aut si plures, D. D. N. N. domini nostri, et Augustorum nominibus tantummodo praemittebatur, uti ex innumeris inscriptionibus constat. Rectius plene scripseris, si scribendum est; aut D. simpliciter ponas, ut aliae gentes faciunt.

Si times, ne cum Doctoris nota confundatur, veterum consuetudini magis DOM. quam DN. accedet. Ita Cellarius. Mea quidem sententia haec est: Quum to\ Dominus nominibus propriis sine suffragio veteris Latii ex sola aevi nostri consuetudine praemittatur, nil video caussae superesse, quamobrem in nota ejus signanda tantopere novitatem aliquam reformidemus, quam in ipso tamen vocabuli usu aequa mente toleramus.

DOMITIVS gentis Romanae nomen, per T, nummi et lapides. Par ratio in tw=| Domitianus et Domitia. Cell. Semel tamen apud Gruterum est per C, Domicius ; quemadmodum apud eumdem bis occurrit Domicia. Vid. Ruhe Sp. Phil. 2. p. 17.

DRVSINVS et DRVSIANVS utrumque dicitur de Druso. A Suetonio enim in Claud. Drusina fossa vocatur, quae Tacito Drusiana dicitur. Sic. Cic. Lib. 12. Ep. 25. ad Att. Drufianorum hortorum meminit.

DVMTAXAT melius et tutius quam duntaxat . Illud multis; hoc una tantum inscriptione Domitiani probatur. Cellar.

+ E antique saepe pro I ut vesper E pro vesperI, praefiscinE pro praefiscin I, sEbi pro sIbi, DEana pro DIana, magEster pro maglster, amEci pro amIci, intellEgo pro intellIgo, herE pro herI, profEciscor pro profIciscor, neglEgo pro negligo. Conf. C. F. Ruhe Spec. Phil. 1. p. 10. et Popma 433. Praesertim Dativus tertiae Declinationis antiquissimis temporibus in E desinit, ut Ablativus; more Graecorum, eadem terminatione in Dativo et Ablativo utentium: qui Archaismus passim remansit. e. g. ap. Virg. Lib. 10. Aen. v. 361: Haeret pede pes, densusque viro vir, pro pedi pes. Vid. Gell. N. A. Lib. 1. c. 24. Sciopp. Grammat. Philos. p. 111. ed. Amstel.

Pro E antique saepe I ut lucIsco pro lucEsco, Plaut. Ampitr. 3. putIsceret pro putEsceret, Cic. de Fin. Lib. 5. in antiq. codd. benIvole pro benEvole, malIvole pro malEvole, omnIs pro owinEs, penItro pro penEtro, merItrix pro merEtrix.

Pro E antique saepe O ut vOrtat, pro vErtat, vOrtex pro vErtex, praevOrteris pro praevErteris: et versa vice pro O interdum E, ut dErmio pro dOrmio.

EI antique saepe pro I ut VolaterranEIs pro VolaterranIs, prEImus pro prImus, prEIvilegium pro prlvilegium, quamvis etiam prAIvilegium in non nullis inscriptionibus occurrat.

E antique interdum nominibus participialibus inditum, ut tEritum pro tritum; item in Substantivo plebEs pro plebs, qui Nominativus singularis obsoletus in Livio remansit, et inscriptione, quam ex Lazio et Onuphrio Panvinio Gruterus nobis producit fol. 332. n. 3. Alibi excluditur, ut apud Virg. Aen. 8. v. 100. vestibat pro vestiEbat, cervesia pro cerEvisia. Ergo E nunc est insiticium, nunc ejecticium, ut siEt pro sit, possiEt pro possit, poten' est pro poten E est, estnE pote seu potestnE?

E Praepositionem scribunt non nulli in minuscula scriptura cum accentu, forte ut incurrat illico in oculos, litteram hauc vocem esse per se, ab insequenti vocabulo in pronuntiatione et scriptura separandam: illis tamen, qui elegantiores sibi hodie videntur, fastidium movent, quod ab antiquitatis more abhorreat. Confer, quae diximus supra ad A Praepos. it. ad voc. Accentus.

E et EX Praepositiones partiuntur compositiones. Dicimus ebibo, edico, educo, egero, elicio, emungo, emunio, erado, eripio: cetera ex poscunt, excipio, excrucio, excutio, explico, expono, exquire, exsequor, exstruo, extrico, extrudo: ante F in consimilem convertitur, efficio, efflo, effodio, effugio, effundo. Archaismus enim est, quod in rostrata Duilii columna legitur, EXFOCIVNT, hoc est, effugiunt.

* An S vero servari post X, atque sic etiam post ex possit, haud immerito hoc loco quaeritur. Scilicet servandum esse, plurima veterum documenta jubent, quae retinent. Qui tamen S omittunt, non magnopere accusandi sunt: nam in opere Gruteri p. 163. 164. 429. 669. extrui et extructus aliquando legitur: et quamquam Aldus, Manutius, S extrudendum haud esse, ex vetustissimo Virgilii codice, qui modo in Laurentiana Medicea Bibliotheca custoditur, saepius confirmat in verbis exsaturo, exsolvo, exspecto, exsto, exsupero; attamen plane dissimulavit, in eodem codice, in iisdem verbis, cum Praepositione ex compositis, modo retineri S simplicium, modo etiam omitti: quorum exempla dedit Illustris Norisius Latinit. et Orthograph. utriusque Pisanae Tabulae p. 57.

ECHO us, per unum C. Graece h( h)xw\, sonus, vel soni seu vocis repercussio, ab h)xe/w, reseno.

ECLIPSIS uno C non ecclipsis CC duplici. Gr. e)/kleiyis2 ab e)klei/pw, deficio.

* Ceterum eclipsis, ecthlipsis et ellipsis probe distinguantur. Eclipsis solis vel lunae est; ecthlipsis figura Prosodica, quando in finale cum praecedente vocali eliditur ob sequentem vocalem; ellipsis figura Syntactica, quum in oratione deficit vox extrinsecus arcessenda.

EFFETVS per E simplex bene: effoetus per OE, toleretur. Conf. infra FETVS.

* Fallunt enim ae falluntur, qui dici putant quasi per aedem Pollucis: quin conflatum potius ex tribus vocibus; particula jurandi me vel e; et, deus Pollux. Per Aphaeresin etiam dicunt epol, immo pol; ut pro mecastor, ecastor et castor. Similiter etiam ecastor, ecere, equirine per E simplex; non aecastor, aecere, aequirine per AE. Germ. So wahr mir der Pollux, der Castor, die Ceres, der Quirinus helfen soll, oder So wahr mir, du Pollux, du Castor, du Ceres, du Quirine, helfen sollst. Vid. Voss. Etymol. f. 9. et 189. it. Ich. Meursii Part. 1. Exerc. Crit. ad capt. cap. 4. p. 80. Conf. etiam Part. Etym. Sect. 2. voc. Hercle.

EGERIA per E simplex Festus probat: accedunt codices emendate editi, et Graecum *hye/ria. AEGERIA per AE, scribunt similiter codices non pessimae notae, in primis Livius antiquus, et marmor Praenestanum.

* Dea est, cujus monitu sacra Romanorum instituit Numa, teste Livio Lib. 1. c. 19. et Floro Lib. 1. c. 2.

EGREGIVS per E simplex in antepenultima, bene: egraegius per AE, per errorem fabri cujusdam indocti in marmore legitur.

+ Sic falso sculptum invenimus utriusquae, Venaeri, funaeri, teste Lipsio: ut adeo lapides in Orthographia nihil probent, sicubi syllabae quantitas, aut manifesta etymi ratio, aut analogia, consensu aliorum lapidum contrarium exhibentium roborata, reclamant.

* Veteres Romani to\ AE legerunt, ut E: hinc subinde ab indoctis librariis ac lapicidis E pro AE, et contra AE pro E positum. Vid. Rutgersii Var. Lect. Lib. 3. c. 5. p. 206.

ELISABETA sine adspiratione in ultima syllaba, bene: Elisabetha vulgo quidem; sed perperam: nam in Graeco est t, non 9, *elisa/bet.

ELOGIVM bene eclogium Lambinus et Lipsius scribendum censent, quia elogium neque Latinum, neque Graecum sit. At libri habent elogium, Ciceronis saepe, et Suetonii Calig. c. 24. Est origine e)klo/gion, atque sic eclogium perinde, ut ecloga, scribendum esset: usus vero creber C extrusit, et quasi civitate Latinorum hoc vocabulum donavit: qui non ex, quod Graeco e)k respondet, ante L, sed E in compositione ponunt, ut elicio, eligo, elinguis, elongo. Ita judicat Cell.

* Refragatur etiam Lambino et Lipsio Schurzfleischius, quamlibet ratione etymologiae a Cellario dissentiat: ELOGIVM, inquiens, est a verbo Graeco e)llegei=n: nam ut a le/gw logion, ab e)lli/gw ELOGIVM. Itaque ratione etymi ELLOGIVM est, quod usus ELOGIVM fecit. Minus recte censent, qui ELOGIVM quasi ECLOGIVM ex Graeca voce effingunt.

EMATHIA i. e. Macedonia antiquo nomine, per E simplex; non Aemathia per AE, ut mendose scribitur in quibusdam Gellii editionibus. Gr. *hmaqi/a.

EMESENVS cognomen Eusebii, scriptoris cujusdam Ecclesiastici, bene: vulgo Emisenus aut Emissenus dicitur: fuit enim, ut in Theodoreti Dial. 3. cap. 31. edit. Beumleri p. 143. refertur, th=s2 *eme/shs2, th=s2 pro\s2 tw=| *liba/nw| po/lews2, a)rxiereu\s2, Emesae, urbis ad radices Libani sitae, Episcopus.

* Occurrit etiam *e*m*e*s*h*n*w*n in Mauroceni Thesauro, unde Patinus p. 123. id notat. Idem in quibusdam libris, notante Dausquio, habetur.

Spanhemius tamen Lib. Les Cesares d'Empereur Iulien p. 186. Emisa mavult, quam Emesa.

EMOLVMENTVM per V consensus optimorum codicum, et inscriptiones veterum: emolimentum per I, qui scribunt, dictum putant, quod ex molimine, id est, studio et labore nostro ad nos redeat, eo quod etiam pro operoso, et quod magnum studium requirit, id nominis posuisse videatur. Varroni de R. R. Lib. 3. c. 14; provocant item ad locum Caesaris de B. G. Lib. 1. c. 34, ubi emolimentum exstet. Sed praeterquam quod origo hujus vocabuli valde dubia sit, de quo Vossius Etymol. in Mola p. 325; locus Caesaris vexatissimus est, in quo Faernus, Ciacconius et Hotomannus legunt molimentum , non emolimentum, unde parum hinc praesidii pro hac posteriori scriptura stabilienda.

EMTVS sine P bene: emptus addito P, toleretur: quia, licet P hoc insertum supervacuum sit; non destituitur tamen auctoritate veterum exemplorum.

* Vossius in Ludolphi LIithocomi Grammatica a se emendata Amstel. 1676. p. m. 118. in not. b: In veteribus, inquit, libris et lapidibus legas EMPTVM, TEMPSI, TEMPTVM, DEMPSI, DEMPTVM; non

semper, crebro tamen. Sed vitiose, ac praeter talium naturam. Nec enim vel P vel B in Praesenti: contra quam sit in SCRIBO, SCRIPTVM, SERPO, SERPTVM, et similibus. Conf. litt. M. et P. Vide etiam Cell. p. 21. et 89. et Lips. Orthogr.

ENCAENIA Die Kirchweihe, per AE; non encoenia per OE. Graece e)gkai/nia.

EPHEBEVM et EPHEBIVM penultima producta, bene; nam Graece est e)fh/bion vel e)fhbei=on: ephebaeum per AE in penult. et ephoebeum per OE in antepenult. et E simplex in penult. perperam.

EPICVREVS per E simplex longum; non Epicuraeus per AE. Graece e)pikou/reios2.

EPISTOLA bene Graece enim est e)pistolh/: ita enim libri veteres et saxa; itemque analogia in Apostolus. Epistula per V, habent Pandectae Florentini, et interdum inscriptiones marmorum. Voss. de Vit. 57. it. Art. Gr. 147. Schurzfl. Lips. Clerici Biblioth. Select. 4. 14. p. 31. V antique interdum pro O, et versa vice: vid. infra litt. O et V.

ERINACEVS Ein Igel oder Stachelschwein per C, antiquiores Plinii codices, qui tamen etiam adspirationem praeponunt, de qua autem magna inter Grammaticos lis est, et propterea hanc adspirationem ex hodierno usu rectius, opinor, omiseris.

* Pontanus, L. 1. de Adspiratione, non tantum adspirat, sed etiam per T et I scribit, Herinatius. Voss. Etymol.

ERINNYS per Y in ultima; non Erynnis per Y in penultima, ut multi falso scribunt. In Graeco enim h( *erinnu/s2.

* Furia est infernalis, consectans vindicta et supplicio flagitiosos. Genitivum et Accusativum format in Singulari bifariam, scil. Erinnys et Erinnyos, Erinnyn et Erinnya.

ERVCA Eine Raupe, per E simplex; non aeruca per AE: quia, teste Isidoro, ab erodo: cui accedit consensus codicum.

* Vossius de Vit. 168: Non, inquit, ESAIAS dammem pro IESAIAS, abjecto Iod; quod etiam fit in EZECHIeL pro IEZEGHIEL.

ET CETERA inquit Cellarius Orthogr. Lat. p. 69. 70. abrumpendi formula contrabitur sic etc. sive etc. Trita hodie forma, antiquis prorsus ignota: qui rem varie eloquuntur, et circumscribunt: nec non ipsum cetera aliquot membris recensitis subdunt Lucretius Lib. 6. vers. 85. et Cicero Top. cap. 7. Vtrobique recentiroes et cetera ediderunt, quod improbant Ob. Gifanius, Dan. Pareus, et Aug. Buchnerus: elegantius censentes cetera sine Conjunctione, quam et cetera. Hinc judicari de nota hac augendo honori duplicata etc. etc. ac triplicata etc. etc. etc. potest, quae hodie singularis reverentiae signum habetur. Plene exscribe, plene pronuntia, et intelliges, quam parum apto sensu haec fiat multiplicatio. Idem, quod cetera, in abrumpendi usu sunt reliqua. Capitolinus in Gordian. cap. 5. partem refert epistolae Imperatoris Alexandri ad Senatum, qua recitata, abscissis ceteris, quae sequebantur, subjunxit, et reliqua. Hactenus Cellarius.

Ac vero, quod salva Gifanii, Parei, Buchneri, et Cellarii existimatione heic addiderim; ipse Cicero etiam sine controversia to\ et cetera usurpavit aliis locis v. g. L. 2. de Orat. §. 141. p. m. 219.

* Hinc propius accedere ad verum videtur auctor Praefarionis, quae Orthographiae Romanae Schurzfleischii praemissa est, p. 10. seqq. Curiae, inquiens, et fori interest, ut quisque sciat, quid aptius sit, et Romano mori propius, quum ratio scribendi constituenda est, maxime in sententiarum et titulorum clausulis, in quibus id, quod non expressum est, addendum supplendumve per formulam, et cetera, significatur. Locus. quem in praecipuis numero, exstat Lib. 2. de Oratore, eo in capite, quo disputat de proverbiis, et voces quasdam ex vetere senario mutuatur, quibus priscam scribendi consuetudinem declarat, et hac tali formula, orationis ambitum claudit. Contineo me ab exemplis, quae Iurisperiti veteres suppeditant, nominatim Paullus, eo juris titulo, qui inscribitur de auro, argento, mundo, ornamentis, unguentis, veste vel vestimentis, et statuis legatis. Alibi, in alia juris sectione, formulam auxit, et plenius extulit, verbis ex Cassio depromtis, quae ita leguntur: et cetera ejusdem generis. Sic gellius scripsit: atque hujusmodi cetera, servato antiqui moris vestigio, a quo discessit Trebellius Pollio, qui multa non accurate, nec diligenter, scripsit, ut Flavius Vopiscus in vita Aurelioni adnotavit. Ille autem, omissa priore formula, eam usurpavit, quae, in extremo vitas Macriani senioris posita; bis verbis continetur, et reliqua. Nolim tamen peregrinitatis damnare hanc formulam: sed usu veterum illa potior est, et in foro usitatior, consuetudine

Inrisperitorum, quam prudentes, et tractandis negotiis adsueti homines in actu rerum, et in ipsa adeo vitae luce, praesertim quum tituli Principum scribendi sunt, merito sequuntur. Non queo tamen infitiari, vocem, reliqua, referri ad accepti et expensi tabulas, subductisque rationibus, pecuniam residuam eodem sensu reliqui summam dici, in libro de Officiis primo. Et hoc significatu dixit, reliqua facere, in Epistola quinta decima Libri 15 ad Atticum. Sic, reliqua solvere, reliqua habere, et reddere, reliqua trahere, notae sunt locutiones Africani, Callistrati, Paulli et Papiniani, ut ex Pandectarum titulis constat, qui de conditionibus et demonstrationibus, item de statu liberis, inscribuntur. Hactenus Auctor dictae Praefationis.

Cui equidem nihil habeo, quod addam, praeter illud: nempe formulam, et cetera ejusdem generis, non tantum legi apud Paullum IC. sed etiam apud ipsum Ciceronem, qui Lib. 3. Offic. cap. 10. ita: Honores, divitiae, voluptates, et cetera generis ejusdem.

ETRVRIA quae est regio Italiae, inclinato Latinitatis tempore Tuscia etiam vocata, et ETRVSCVS, nummi, lapides, inscriptiones apud Gruterum, Fasti Capitolini, et vetusti codices alii: interdum in Livio, a Grutero edito, cum adspiratione, Hetruria , Hetruscus ; quod tamen sine idonea auctoritate est: nam scriptura nummi Angeloni, HETR. Hetruscus pro antiquo venditantis, et ex eo repetentis Sertorii Vrsati in Lib. de Not. Rom. merito suspecta est.

* Improbamus quoque Aetruscus per AE, uti Hermol. Barbarus. et Ant. Augustinus scripserunt. Perperam quoque scribitur Ethruscus per TH, in editione Livii per Barthol. de Zanis Venet. 1489 ab 10. Episcopo Alteriensi et Sabellico procurata. Notatio vocis, quae pro Hetruscus et Aetruscus a patronis utriusque hujus scripturae suspectae adfertur, utrobique arbitraria est. Cell. p. 46. it. p. 90. Lips. Schurzfl. Scaliger in Varronem, qui Lib. 4. de L. L. adspirationem in hoc vocabulo negligit. Rube Spec. Phil. 2. p. 19.

EVA et HEVA communis illa mater generis humani, utrumque. Hoc Hebraeum [gap: Greek word] Chavvah; illud Graecum *eua= respicit. Vossius de Vit. 42. prius sine adspiratione praefert.

EVOE [note of the transcriber: in the print: EVOË] vox bacchantium, bakxiko\n e)pi/fqegma, bene: Graece e)uoi=. Quidam scribunt evhoe , alii evohe , non nulli heuhoe : quae omnia ab orignis ignoratione profecta videntur Vossio in Etymol.

EXCIDIVM per simplex C non exscidium per SC, quia ab excîdo, media longa, i. e. ab ex et caedo; non ab exscindo: consentit antiquitas.

* Objiciunt antepenultimam syllabam, quam Poetae constanter corripiant, ut proinde ab exscidi, quod mediam brevem habet, ortum habere debeat. At respondetur: Potest etiam orignem trahere ab excido media brevi i. e. ab ex et cado; aut referri ad ea vocabula, quae brevia sunt, licet a Primitivis longis descendant. Quoniam enim nullum exemplum, in tota antiquitate occurrit, ubi excidium per S scribatur, merito abhorremus a verbo exscindo, tamquam illius fonte.

EXEDRA Ein Auditorium, Ein Lehr-Saal, sine adspiratione, bene: exhedra : cum adspiratione, suspectum. Ita libri veteres et analogia: in reliquis enim ejusmodi vocabulis Graecae originis adspiratio rectius negligitur: quam tamen a barbaris hominibus infarctam esse, censet Marcus Meibomius in Praefatione ad auctores rei Musicae. Conf. infra in hac Parte Orthogr. Synodus.

EXSCIDI Praeteritum ab exscindo, media brevi: EXCIDI sine S, ab excido, media correpta, si a Primitivo cado; media autem producta, si a Primitivo caedo. Exscidi et Excidi, Ich habe heraus geschnitten: Excidi, Ich bin heraus gefallen.

EXSEQVIAE per S rectius, quam exequiae sine S: est enim ab exsequor: S autem post X in compositione melius conservatur, idque ex usu meliori et crebriori: conf. litt. X. Ita de omnibus compositis ex Praepositione ex, et verbis ab S incipientibus censendum est, ut exsatio, exsilio, cujus secunda persona Praesentis exsilis, media correpta, ita distinguitur ab Adjectivo exilis, media producta, exsolvo, exsto, exsado, exsupero, exspecto, quod ita distinguitur ab expecto i. e. pectine extrico, exstinguo, quia a stinguo potius, quam tinguo esse, verismilius est. Cellar.

EXSILIVM et EXSVL similiter S suum tutius retinent: sunt enim ab ex et solum. Eadem ratione scribendum.

EXTENTVS auctoritate veterum librorum. Extensus cum Schurzfleischio eliminare non ausim, quia ejus vestigia video in libris non pessimae notae, itemque in Comparativo et Superlativo.

EXVO et EXVVIAE sine S scribendum docet Vossius in Etymologico: consentiunt Dacerius, Cellarius, alii: neque enim est ab ex et suo, ut Lexica fere inculcant, sed ab e)kdu/w, ut induo ab e)gdu/w.

+ F non Digamma ipsum est a Claudio adjectum, quamvis figura ferme conveniat, ad r Graecum lineam addens transversam novam [gap: F upsite down] ; sed vetus littera, in Capitolinis fragmentis nominibus Fabii, Flaminii, Furii, et aliis expressa. Digamma vero V potius, quando vim consonantis habet, respexit.

F olim in quibusdam verbis pro H ut Fordeum pro Hordeum, Fircus pro Hircus, Ferba pro Herba, Faedus pro Haedus, Festis pro Hostis. Et versa vice interdum H pro F, ut Hormiae pro Formiae.

F passim apud scriptores sequioris aetatis, quin etiam in nummis saec. III. et veteribus aliquot inscriptionibus immo et apud Ennium, Plinium Min. et Gellium pro PH, ut Focas pro PHocas, DaFne pro DaPHne, Fryges pro PHryges, triumFus pro trium. PHus, siFones pro siPHones, delFinus pro delPHinns, EuFrates pro EuPHrates in uno nummo Trajani, Falarica pro PHalarica, Filtrum pro PHiltrum. Conf. Rube Spec. Phil. 1. P. 11. et 19.

FABRICIVS per C non Fabritius per T: est enim a fabrico: scriptura marmorum etiam ita poscit.

FACILLIMVS per duplex LL rectius, quam facilimus per L unum: et sic reliqua Superlativa in limus.

* Semper enim Superlativus syllabam a fine tertiam producit, auctoribus Prisciano, Scaligero de Causis LL. p. 101. et Christiano Becmanno Schediasinate Philologico; quae tamen productio locum habere non posset, nisi in huiuscemodi Superlativis L geminaretur: vix uno atque altero irregulari excepto, ut citimus, minimus. Cornelii quidem Croci opinio fuit, facillimus, utillimus, simillimus, et alia huiusmodi per duplex LL vitiose efferri, vel in prosa scribi: a Poetis quidem sic exarari; sed metri causa id fieri. Verum gemino LL scribuntur in optimis atque antiquissimis codicibus: et recte geminari consonam, vel ex eo patet, quod in Positivo sit L, quod in Superlativo repetatur: ut enim a niger nigerrimus, a doctus doctissimus; sic a facul, ut antiquissimi locuti sunt, factum facillimus. Voss. de Vit. 55. it. Art. Gr. 152.

FAESVLAE arum, et ab aliis, praesertim Poetis, singulari numero FAESULA, ae, oppidum Etruriae amiquissimum, hodie Fiesole dictum, ex cujus ruinis FLORENTIA olim crevit, ad radices Apennini, a Livio et veteribus semper diphthongo prima scribitur: unde Graeci faisou=lai, faisou=la.

FANVM Per F codices meliores, et Etymologia verior a fando, quod inde fata petantur. Voss. Etymol. Phanum per PH, libri quidam cusi: cui scripturae qui favent, deducunt a)po\ tou= fanerou=, a manifesto, hoc est, a responsis, quae in fano dabantur.

FASTIGARE, FASTIGATVS codices antiqui et MSS. Fastigiare , fastiglatus vulgo quidem; sed perperam. Non enim Verbum a Nomine est, sed hoc ab illo, sicut vestigium a vestigare. Poetae corrumpi non possunt. Silius Lib. 5. v. 49.

Sidonius carm. 2. v. 5: diademate crinem Fastigatus eas. Conf. Isaacus Vossius ad Pompon. Melam p. 17.

* Charisius favitor nec auctoritate, nec ratione dici ait. Verum Nonius in Lucillio hanc vocabuli formam agnoscit. Voss. Etymol. 207. ad voc. Favere.

FECVNDVS per E simplex nummi meliores, et omnis elegantior antiquitas: consentit Varro, Cell. Lips. Voss. Art. Gr. 148. Foecundus per OE, in antiquis quibusdam numismatibus, ut ad Ecl. 1. tradit Pierius.

* Catonis sane aevo per E simplex exaratum esse, auctor est Gellius L. 16. c. 12. nec Gelliano saeculo disputatum est, num per OE, verum an per AE scribi deberet, ut idem locus indicat. Vide plura ap. Vossium Etym. 212. ad voc. Fetus.

Andreae Lauretani, unus Matth. Forerii, et aerei viginti Rinaldi Odonii: in Graeco etiam scribitur o( fh/lic. Porro nihil frequentius in omnibus aliis Augustorum nummis, quam FELICITAS publica, sacculi, temporum. Male ergo in libris quibusdam foelix per OE, scriptum est. Conf. Norisii Cenotaph. Pis. Spanhemius. Dausq. Cell. Lips. Manut. Voss. Art. Gr. 148.

FEMINA per E simplex lapides, nummi, libri veteres, speciatim Virgilius Carpensis, et etymologia a femur, et obsoleto verbo feo. Cell. Manut. Schurzfl. Voss. Art. Gr. 148. Foemina per OE, et faemina per AE, quod multi scribunt, excusari possit fortasse ex eo, quod in cognatis vocabulis fecundus et fetus, utriusque hujus scripturae qualecumque vestigium appareat. Conf. Fecundus.

FENVS, FENEROR per E simplex an faenus , faeneror per AE, scribi debeat? nec olim convenit inter antiquos. Sane utrumque reperias in monumentis antiquis. Sine Diphthongo tamen plerumque in Pandectis: quam scripturam etiam approbat Varro apud Gellium Lib. 16. cap. 12. et inscriptio apud Gruterum p. 868. n. 11. Foenus , foeneror per OE habet Anagniae lapis, quem Aldus vidit, et Gruterus descripsit. Cellarius, et elegantioris ingenii viri scripturam per E simplex praeferunt; atque id quidem recte. Conf. Schurzfl. et Voss. Etym. 210.

FESCENNINVS per NN geminatum libri veteres, et origo a Fescennia seu Fescennio, oppido Etruriae, cujus ne rudera quidem amplius exstant: Fesceninus per unum N, Festo magis placet, et patronum habet Dionysium, qui Fescennium urbem, unde est, Graece vocat faskeni/on.

FETIALIS Ein Herold in Kriegs- und Friedens - Geschften, per T, Graeca consuetudine, et lapidum, nec non T. Livii MSS. codicum auctoritate. Dionysius Halicarn. Lib. 6. p. 410. et Lib. 10. p. 649. fitia/leis2, etiam Lib. 2. p. 131. fetia/leit: pro quo Sylburgius ex Suida legendum censet fhtia/leis2. FECIALIS per C, inscriptio quaedam ap. Gruterum p. 1107. et derivatio a faciendo, quod belli pacisque faciendae apud eos jus esset; quod Festus et Nonius putant. Foecialis per OE, et faecialis per AE, una cum C utrobique, scribunt non nulli sine ulla, quod scio, auctoritate. Manut. Cell. Schurzfl. Voss. Etymol. p. 212.

FETVS per E simplex antiqui lapides et libri, speciatim Virgilius Carpensis, et origo a Supino fetum verbi obsoleti feo, ut suetus a sueo, fletus a fleo, letum a leo, a quo obsoleto remansit compositum deleo. Accedit, quod jam antiquis temporibus, ut Ovidius tradit, a ferendo dici putarint: ita enim scribit, Fastorum Lib. 4:

Forda ferens bos est fecundaque, dicta ferendo: Hinc etiam fetus nomen habere putant.

Atque huic etiam scripturae favent Aldus, Cellarius, Vossius in Etymol. Foetus per OE, toleretur, quia libri et lapides non desunt, ubi ita invenitur, ut Pierius ad Ecl. 1. et Aldus in Orthogr. testantur; Iovianus Pontanus etiam in Actio fol. 139. et Iul. Caesar Scaliger de Causis L. L. c. 79. hanc scripturam praeferant. Faetus per Ae, qualecumque praesidium invenit in eo, quod in cognato vocabulo fecundus, quod vide supra, hujus scripturae vestigium aliquod appareat; et apud Nonium legatur, Catonem et ceteros antiquiores, fetus scripsisse, sine A littera; hinc autem colligi queat, aevo Catonis recentiores Diphthongum primam hoc in vocabulo non abhorruisse.

FOEDARE i. e. inquinare, per OE libri veteres, Virgilius praesertim Carpensis, et lapis Romanus, quem Manutius vidit. Cell. Dausq.

+ Nec obstat, quod secundum non nullorum opinionem descendat a feriendo: usus enim interdum ab origine sua deflectit. Quamlibet aliis placeat, nominari vel ab hoedus, vel a foeditate, vel etiam a fide, quod ex tot etymis maxime verisimile est, praesertim quum fidus pro feedus dixerit Ennius. Voss. Etym. Schurzfl. Cell. Rube Spec. Phil. 2. p. 21.

FOENVM per OE ubique in documentis veterum: faenum per AE, toleretur ob inscriptionem ap. Catonem de R. R. FAENVM COLLEG. FAENAR. i. e. faenariorum.

FRENVM per E simplex non fraenum per AE. Ita volunt veteres codices, speciatim Virgilius Carpensis, et lapides. Cell. Schurzfl. Manut. Dausq. Lips.

FRVTETVM et FRVTECTVM Ein Busch, Holz, Ein Ort, wo allerhand Sträuche oder Stauden stehen, utrumque probatur, et est in usu.

* vossius in Etymol. ad voc. Frutex prius improbare videtur: in quo tamen magno viro haud sumus o(mo/yhfoi. Nam praeter codices probatos analogia etiam praesto est in viretum et virectum.

+ G litterae figura non est antiquissima sed communi utebatur cum C: unde est, quod in vetusta, eaque rostrata Duilii columna legimus: LECIONES, MACISTRATOS, PVCNANDOS: et ideo etiam praenomen Cajus scriptum per C; Gajus vero pronunciatum, ut Graeci *ga/i=os2 scripserunt, Romano ori se accommodantes: C vero antiquitatis caussa scribendo tam in hoc, quam in. Cneji praenomine retentum fuit. Cell. Voss. de Vit. 169. Rube Spec. Phil. 1. p. 13. 24.

G prosqetiko\n inest quibusdam vocabulis nec litterae N vicarium, sed melioris soni caussa adscitum, ut Cicero in Oratore ad Brutum §. 158. p. m. 375. auctor est, e. g. in cognatus, ignarus, ignavus, ignotus: namque codicum auctoritate non destituitur gnarus, gnarus gnavus, quamvis natus, narus, navus a Cicerone adhibitum, et in idoneis codicibus MSS. crebrius occurrat. In ignotus autem, quod est a notus, pro innotus, littera G per Prosthesin utique adest, et ad vocis illius naturam non pertinet.

GAESVM Ein Partisan, ein Wurfspiess, per AE, antiqua et meliora documenta: accedit Graecum gaiso/n. Gesum per E simplex, in vulgatis libris haud raro invenias. Conf. Cael. Rhobig. L. 21. c. 18. it. Voss. Etymol.

GAETVLIA per AE non Getulia per E simplex, scribendum; idque more Graecorum, qui eiusmodi diphthongo heic utuntur.

* Regio Africae erat, eo terrarum tractu, ubi nunc est Biledulgerit provinciae pars major. Voss. Art. Gr. 301.

GALATEA penultima producta, Nympha, Nerei et Doridis silia; non Galathea per TH: nam in Graeco est h( *gala/teia.

* Caro est emortua, incipiens ex partis adfectae corruptela, Germ. Der Kalte Brand.

GEHENNA et GEENNA utrumque apud scriptores Ecclesiasticos, qui hoc vocabulo utuntur. In Graeco quidem est h( ge/enna, geenna; sed Latine tamen usitate H inferctum etiam est.

* Prius requirit ratio originis, quoniam est a genitor, et hoc a genitum; ut monitrix a monitor, et hoc a monitum: adsentiuntur monumenta Latii, et libri MSS. omnes. Exstant tamen nummi, qui fuerunt eruditis adhuc saeculis cusi, et aliquot inscriptiones, eaeque non corruptae, nec detritae, quae per E hoc vocabulum exprimunt: quoniam constat, veteres E et I saepe commutasse. Sic Livia dicitur GENETRIX ORBIS, et in nummo Faustinae legitur VENERI GENETRICI: sed illud Faustinae aevum est inclinatae Latinitatis. Schurzfl. Dausq. 2. 142. Gifanius in Lucret. Stewechius in Apulejum.

Cellarius postquam, genitrix per I, Aldo placere, et in epitaphio Aeliae Sabinae exstare, dixit, ita pergit, quod notari velim: Contra, inquiens, in nummis et lapidibus Veneris cognomen semper Genetrix scriptum est. Gruteri p. 225, et nummis Hadriani ac Faustinae VENERI GENETRICI. Et Vaticanus Virgilius, ut Pierius ad Aen. 1. vers. 590. testatur, etiam genetrix habet; cui itidem Veneris cognomen est. Sit ergo in divae cognominibus per E, singulari quadam consuetudine: de aliis scribemus, ut origo poscit, genitrix, quemadmodum uno et altero epitaphio Gruterus approbavit. Conf. Ruhe Spec. Phil. 1. p. 10. et Spec. 2. p. 21. seq.

Ego putem, perinde esse, sive scribas per I, sive per E. Derivatio a genitum, alteri scripturae nihil omnino derogat: hoc enim Supinum antique pronuntiatum etiam per E, genetum.

GERSON per N Iacobi Patriarchae ex levi nepos: nam in Hebraeo Gen. 46. v. 11. est [gap: Greek word] At GERSOM per M, scribendum, ubi sermo est de Mosis filio; nam in Hebraeo Exod. 18. v. 3. adest [gap: Greek word] .

GLAEBA per AE non gleba per E simplex, veteres libri, speciatim Virgilius Carpensis, et Inscriptiones. Cellarius, Schurzfl. Aldus.

GNOSIVS et BNOSSIVS id est, Cretensis, a Gnoso vel Gnosso, urbe olim Cretae, Minois regia, excisa, hodieque

in pagum conversa, utrumque. Interdum quoque Cnosius in veteribus libris scriptum reperimus: quoniam litterae C et G cognationem habent, et antiquitus C semper pro G positum. Conf. litt. G.

GORGONEVS a Gorgone i. e. Medusa, Adjectivum, per E: GORGONIVS Substantivum ac nomen proprium ap. Horat. per I.

GOTHI semper apud Romanos cum adspiratione, et uno T; nec obstat, quod nummi a saec. III. itemque Graeci, Procopius et Zonaras, adgravant, littera adjecta, *go/tqoi. Cell. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 22. Haec enim monumenta recentiora antiquo mori fraudi esse haud possunt.

GRACCHVS per duplex CC et H, plurima monumenta veterum, et Graeca scribendi ratio *gra/kxos2: Graccus sine adspiratione Varro defendit, et nummi Semproniae gentis aliquoties habent. Schurzfl. Cell. p. 47. Ruhe Spec. Philol. 1. p. 14.

* Tib. Gracchus et C. Gracchus, Tib. filii, viri Romae eloquentissimi. Quintil. L. 1. c. 1.

H sitne littera nec ne? quaerunt Grammatici. 10. Iovianus Pontanus Lib. 1. de Adspiratione probavit, H nomen quidem et figuram litterae habere; carere autem potestate, quia nihil sit adspiratio, nisi spiritus flatusve densitas, aut crassior quidam spiritus; non aliter, quam suspirium et anhelitus. Sonum enim distinctum, qui ad vocem articulatam conferat, non facit: et nihilominus inter litteras adhuc tolerata est tam nomine, quam figura. Ita Cellarius. Sed mitiorem invenit censorem in Clar. Schwarzio, qui in Grammatica Latina sua p. 10: H immerito, inquit, e Consonantium numero extruditur, quum et instrumento Consonantium aliarum gutture utatur, et ab Hebraeis aliisque nationibus litterae nomine et jure insigniatur. Adde Schurzfleischii Orthogr. p. 26. Schwarzio suffragantur ex sententia Auctorum Poet. Giess. p. 7. et 15. poetae veteres, quibus interdum adspiratio pro consona est, ut praecedentem Consonam natura brevem Positione producat, v. g. ap. Propertium:

H florentiori aetate adscitum in vocabulis quibusdam, qui antehac adspiratione caruerunt. Cic. Orat. c. 48: Quin ego ipse quum scirem, ita maiores locutos esse, ut nusquam nisi in vocali adspiratione uterentur, loquebar sic, ut pulcros, et Cetegos, triumpos, Cartaginem dicerem: aliquando idque sero convicio aurium quum mihi extorta veritas esset, usum loquendi populo concessi, scientiam mihi reservavi. Conf. Rube Spec. Phil. 1. p. 14.

H, auctore Servio, antique interdum pro F positum, ut Hebris pro Febris, Hormiae pro Formiae, Hanula pro Fanula, Halisci, Etruriae populi, pro Falisci, Horda pro Forda i. e. bos feta, ap. Varronem L. 2. R. R.

H sine veterum suffragio interdum praeponitur et interseritur et in fine vocabuli additur, ut Hionius pro Ionius, simulacHrum pro simulacrum, cHorona, CHenturio, cHommoda, pro corona, Centurio, commoda; coHerceo pro coerceo.

Praecipue id factum est medio aevo, praesertim apud Germanos: cujus scripturae in ipso Luthero ejusque aequalibus complura apparent vestigia. v. g. quum Ihesus scribunt pro Iesus; alia exempla ut taceam.

Absurda etiam est consuetudo pronuntiantium H per CH, ut miCHi pro mihi, niCHil pro nihil: id, quod ab Leonardo Aretino profectum est, qui consonantis C adjectionem in ejusmodi vocabulis serio defendere est adnixus L. 8. Ep. 2. ad Antonium Grammaticum. Voss. Art. Gr. 149. A quo quidem tempore monachi ita non solum pronunciarunt, sed etiam scripserunt, ut codices complures manibus ipsorum exarati satis testantur, qui michi, nichil scriptum exhibent.

H interdum omittitur ut in deprendo pro depreHendo, deprensa pro depreHensa, Eraclia pro Heraclia, Eraclius pro Heraclius, Ercules pro Hercules. v. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 18. 22. Begeri Thes. Brandenb. Tom. 2. p. 855. Istmia pro IstHmia in nummis. Ruhe l. c. p. 24. In veteribus Christianorum tumulis: Abet pro Habet sedem i. e. coelum.

HADRIANVS in inscriptionibus plurimis et nummis, quorum quemdam ipsemet una cum aliis genuinis ac rarioribus possideo: Adrianus sine adspiratione, raro apud Gruterum et Reinesium. Cell. p. 45. Lips. Begeri Thes. Brandenb. Vol. 2. p. 653. 661.

HAEDVS per AE codices antiqui, nominatim Virgilii, et Vaticanus et Carpensis, item Propertii et Celsi: Hoedus per OE, vulgo quidem, sed sine

HAEMONIA Graeciae regio, sive Thessalia, tutius, quam Aemonia sine adspiratione. Habent enim eamdem antiquiores codices, et libri emendatius editi: ne quid dicam, quod ab Haemo monte non nullis dicatur, quamlibet ab illo longe distet. Aliquando etiam sine Diphthongo invenitur: conf. supra Aera.

HAEMVS mons Thraciae, longis jugis a Macedonia ad septemtrionem procurrens, hodie Ervant dictus, Thraciam dividens a Bulgaria; non Aemus sine adspiratione, quia Graeci asperant.

* Theocritus Idyll. 7. 76. makro\n u(f) *ai)=mon, lato sub Haemo. Nisi enim asper esset spiritus, u)p) dixisset. Atque sic in melioribus libris Latinis. Virgilius L. 2. Georg. v. 488: Gelidis in vallibus Haemi. Cell.

HALEC halex , allec , alec , Gen. lecis. Haec scriptura quadruplex reperitur, nec ulla earum destituitur veterum suffragio, quamvis prima hodie fere obtineat.

* Halec scribitur, auctore Nonio, et propter vocabula Graeca o( a)\ls2 sal, h( a)/ls2 mare, a(lios2 marinus, a(liko\s2 i. e. a(lmuro\s2 salsus, et h( a(liki\s2 seu a(luki\s2 salsugo, unde originem vulgo trahere creditur: quod etiam Isidorus amplectitur L. 12. c. 6: Halec, inquiens, pisciculus ad liquorem salsamentorum idoneus: unde et nuncupatus: conf. Dausquius.

Halex, Frobeniana Plinii editio tuetur L. 31. c. 8. it. L. 32. c. 10. In antiqua Parmensi editione etiam legitur alex.

Allec duplici LL, et sine adspiratione, scribit Lipsius, et ad Charisium, libros veteres, et Graecorum a)/llec provocat.

Alec simplici L, in multis libris occurrit emendate editis, et in plerisque omnibus codicibus MSS. ad locum Horatii L. 2. Sat. 4. teste Vossio L. 1. Analog. p. 88.

Est autem halec, alec et allec generis Neutrius, aliis etiam Feminini, quod tamen genus Femininum, censente Vossio l. c. tw=| soli halex, tribuendum est; in primis quoties murium, Die Sulze, das Salzwasser, notat, non piscem.

+ Ad notionem hujus vocabuli quod porro attinet, metonymice tantummodo illum piscem notat, quam barbare vocant harengam s. harengum. Generis enim magis, quam speciei nomen est, et significat quemcumque piscem vilem, vel muria conditum. De balece, inquit Hadr. Iunius Nomenclat. p. 65. seq. id praefatum apud doctorum aures velim, me usitato illi Caesaris dicto inhaesurum, quod monet, cum multis esse loquendum, cum paucis sentiendum, hoc est, me trita receptaque HALECIS voce usurum tantisper loco barbarae harengi, dum definitum semel fuerit, consentientibus eruditorum calculis, que nomine veteribus nobilis iste, et inter coryphaeos merito recensendus piscis dictus fuerit: alioqui non sum nescius, halec proprie liquamen esse e tabefactis piscium intestinis apud Horatium. Priscianus tamen et Sosipater cum Martiale pro pisce, qui muria condiri solebat, accepere.

HALLVCINOR halucinor , allucinor , alucinor , ejusdem potestatis ac significationis verba sunt: diversimode autem ita scribuntur propter diversam Etymologiam.

* Alucinor sine H, et cum L simplici, Festus et Cloatius Verus apud Gellium Lib. 16. cap. 12. scribunt, quasi a luce aberrare, ut Manntius cum Octavio Pantbagatho interpretatur. Nonio Marcello placet hallucinari, et deductum ita videmus ab hallux vel hallus, id est, pollex pedis, ut idem proprie notet, quod pedem allidere. Aliis idem est, quod ad lucem offendere: hinc allucinor pro adlucinor. Veteres etiam aliquando, teste Gellio L. 2. cap. 3. tw=| alucinor adspirationem praefixerunt: atque inde factum halucinor.

Frequentius hodie usurpatur hallucinor per H et LL geminum. Vide cell. p. 75. Dilberrum ad Lips. Orthogr. p. 159. 160. Gerb. Vossii Etymol. p. 21. Isaacus Vossius ad Catullum p. 90.

* Cellarius Orthogr. Lat. p. 45: Hammon, Iovis cognomen, et Ammon scribitur. Qui ab a)/mmos2, arena ducunt, quod templum ejus in Lybiae Marmaricae arenis situm fuit, adspirationem negligunt. At veteri inscriptione Grut. p. 21. n. 7. IOVI HAMMONI. Graeci antiquis monumentis, quae carent spiritu, nihil juvant, ut nummo Seguini est *q*e*o*s *a*m*m*w*n: nisi quod libris Graecis Diodori, Pausaniae, Suidae est )/*ammwn, Ammon, aut ita ab interpretibus lectum est: nam et illorum quidam sine spirationis signo in prima majore littera scripti sunt.

Vossius Etymol. p. 24. ad voc. Ammoniacum: Alii cum spiritu aspero scribunt Iupiter Hammon: eamque scripturam praeter veterum codicum auctoritatem, quam et Lud. Carrio agnoscit, notis ad Lib. 2. Val. Flacci, comprobat quoque Festus, qui Hammon ponit in littera H. Et sane quamquam Graece sit a)/mmos2, *ammw/nios2, et *ammwniako\n; nihil tamen prohibet, id Latinos per adspirationem extulisse: praecipue, quod equidem Vossii verbis heic addiderim, quum

ipsi Graeci per dialectum Aeolicam multis vocabulis a vocali incipientibus praefigant spiritum asperum. Nam similiter ab e)/rnos2 dixere hernia; et quum priores triumpus dicerent: ut ex columna Duilliana scimus: posteriores ex eo fecere triumphus; atque ab oriendo quoque hortum pro ortum dici, sentiunt Charisius, et alii.

HANNIBAL lapis quidam Florentinus, et libri antiquissimi Latini: ANNIBAL sine adspiratione, antiquissimae inscriptiones, et semper Livius; quibus accedit consuetudo Graecorum, qui semper in hoc vocabulo adspirationem rejecerunt; quamvis fundamentum hoc vehementer lubricum sit, prout notavi ad voc. proxime antecedens Hammonis. Vtrumque in libris emendate editis. Cell. p. 46. Schurzfl. p. 8.

HARIOLVS i. e. vates Ein Wahrsager, cum adspiratione, probat Donatus, qui in Terentii Phorm. Act. 4. sc. 4. quasi fariolus a fatis et fando dictum censet, T in H, ut saepe factum, commutato. Confirmatur etiam haec scriptura libris praestantioribus. Cell. Neque desunt tamen, teste Schurzfleischio, boni emendatique codices, qui sine adspiratione habent ARIOLVS.

HARVSPEX lapides a Manutio exscripti: accedit Etymologia Donati in Terent. Phorm. A. 4. Sc. 4. qui non ab ara deducit, sed ab harugo, quae dicitur hostia ab hara, in qua pecora includuntur. Cellar. Aruspex sine adspiratione, in antiquo Ciceronis codice scribitur, teste Schurzfleischio p. 34.

HAVD et HAVT utroque modo hoc in veteribus documentis; illud in optimis libris: atque haut per T videtur omnino tale esse, quale aput, l. adque pro atque, et alia, ubi D et T aliquando permutata inveniuntur.

+ Nihil adferunt, qui haud per D, vocabulis a vocali; haut per T, vocabulis a Consona incipientibus praeponendum esse contrendunt: subtilius, Lipsio judice, quam verius ita monent.

HEBRAEVS scribimus et EBRAEVS: plures tamen probant prius cum adspiratione, quia in Graecis libris est (*ebrai=os2 cum aspero: nec vero certissimum, an in antiquissimis Graecorum codicibus spiritus fuerit expresse appositus.

+ Origo [gap: Greek word] , quia ab v. incipit, littera incertae pronunitationis, nihil adfert, quoniam hanc litteram non uno modo a LXX et Hieronymo in propriis expressam novimus, nunc sine spiritu per A vel E, ut Amma, Almon, Asem, Achron sive Ekron: nunc per G, ut Gomorrha, Gai (quod Vulgatus Hai reddit) Gaza, Gebal: ad quem modum aeque Gebraeus, quam Hebraeus scribi possit. Vsui sic potius, quam origini credendum est. Cell. p. 46.

HEDERA Eutyches Grammaticus et Festus probat: edera sine adspiratione, Lambinus et Scaliger L. 1. de Plant. malunt, nec Festo videtur displicuisse. Vtrumque in libris emendate editis. Haedera per AE, putidum, et cum vocis quantitate pugnat. Si cum adspiratione scribis, tunc casus distingvuntur a personis verbi, ederam, ederas, ederis ab edo. Lips. 173.

HEIC et HIC Adverbium utroque modo in lapidibus et vetustis epitaphiis, Sunt, qui heic praeferunt, ut discernatur a Pronomine: quibus non admodum refragamur. Qui Archaismum in heic statuunt, suo abundent sensu: nec tamen obstabit, quo minus talem Archaismum apud Romanos Augusteo aevo usitatissimum bonae distinctionis ergo retineamus.

HELIOGABALVS et ELAGABALVS utrumque in veteri marmore, teste Schurzfleischio; item apud Herodianum, Onuphrium et Lampridium, teste Scaligeno: ELAGABALVS in nummis. Cell. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 18. Borrich. Cogit. p. 15. Begeri Thes. Brandenb. p. 332.

HELLEBORVS et ELLEBORVS herba educens humores noxios, ne mentis sanitati officiant utrumque in codicibus emendate editis. Similiter apud Graecos usitate e(lle/boros2 et e)lle/boros2 seribitur.

HELLVO per LL geminum et HELVO per L simplex, utrumque pro diversa Etymologia.

* Festus derivat ab eluere: Heluo, inquiens, dictus est immoderate bona sua consumens, ab eluendo: qui adspiratur, ut aviditas magis exprobretur: fit enim vox incitatior. Qui malunt per duplex LL, derivant

ab e(llhni/zein, quod significat Graecari. Neutrum respuunt codices emendatiores.

* Antiquissimis temporibus litteras haut geminabant; quod tamen florentiori aevo ita factum, ut simul antiqua scribendi ratio interdum retineretur.

HEMERODROMVS i. e. cursor qui die uno ingens spatium cursu conficit, Ein Postbote, ein schneller Lauffer, vocabulum Livio et Nepoti usurpatum, et contra Graecae originis Analogiam formatum, propterea quod ratione etymi h(me/ra scribendum esset hemeradromus . Sed usus et consuetudo, quae semel invaluit, est quasi tortor et carnifex linguarum, qui Analogiae, et legitimae vocabulorum Derivationi subinde vim inferre sustinet.

HERCISCO et ERCISCO id est bona divido, utrumque in veteribus libris: ercisceo et ercisceor putide. Schurzfleisch. p. 27. Voss. Etymol. p. 197.

HERCVLANEVM Campaniae olim oppidum, Vesuvium inter et mare situm, hodie vicus vulgo Torre del Graeco dictus, per E in penultima, antiqui codices permulti: Herculanium per I, libri hodie cusi, fortassis originem Graecam, quae ei habet, quae quidem Diphthongus apud Latinos mox in E, mox in I transit, sequuti.

HERCVLIVS per I nummi Spanhemiani: HERCVLEVS per E, lapides Gruteriani, Cell.

* Graecae est (*hra/kleios2: nunc autem EI Graecorum apud Latinos transit mox in E, mox in I: in hoc autem Adjectivo utrumque elementum adscitum.

HERES, HEREDITAS per E simplex constanter libri veteres, speciatim Pandectae, et lapides. Ita etiam probe discernitur a secunda verbi persona haeres ab haereo. Consentiunt ita Cellarius, Schurzfleischius, Lipsius, Dausquius, Vossius, Manutius: quos quidem heroes sequuntur hodie mentes politae. Haeres , haereditas per AE, Marlianus Lib. 2. c. 8. et Lib. 4. c. 6. testatur, in codicibus quibusdam veteribus reperiri. Schurzfl. Supplem. Orthogr. Rom. 25.

* Qui scripturam per E simplex amant, deducunt a Latino herus , quod in mortui heri locum succedat, et herus in spe dudum fuerit: at qui scripturam per AE praeferunt, deducunt a Graeco ai(re/w, capio, quod mortui bona capiat. Sed quid moramur ejusmodi notationes, quae plerumque incertae sunt et arbitrariae, nec in Orthographia locum magnopere habent, nisi quum ab erudito vetetum consensu proficiscuntur, aut documenta Orthographica iis haud reclamant.

HERICIVS ob Graecam originem Schurzfleischius p. 28. praefert: ERICIVS per I, libri a Cellario aliisque emendate editi, itemque Nonius: ERICEVS per E, Varro et Glossae Philoxeni scribunt: ERITIVS per T et I, novissima editio Gallica Caesaris de Bello Civ. Lib. 3. c. 67. §. 6.

* Idem notat, quod erinaceus, Ein Stachelschwein, et a similitudine hujus bestiolae trabs illa, ex qua undique ferrei aculei prominent, atque ex hodierno militiae usu vocari possit Ein Spanischer Reuter. Occurit etiam apud Sallustium in Fragm. Nonium, Marcellum et Servium.

HIEMS per I, lapides et antiqui codices, speciatim Virgilius Mediceus: suffragatur Varronis derivatio ab hiare. Similiter etiam derivata, hibernus, hibernacula, hiemare.

* Interdum P interposuerunt, atque sic Varronis Libro 4 hiemps legitur: etiam Grut. p. 136. in veteris Kalendarii fragmine HIEMPS. Verum improbat hoc Scaurus p. 2256: Hiems, inquit, carere P litera debet, quia in casibus numquam P, nec B, propinqua ejus respondet: sine quarum altera nusquam in Latinis ea nomina declinantur, nt princeps, caelebs.

Hyems per Y, frequenti usu increbuit, quia verisimile visum est non nullis, ab u(/ein pluere, descendere: unde si vel maxime esset, quod quidem non dum satis est liquidum; tamen receptum usu ita est, et Latina civitate donatum, ut, tamquam natum in Latio, non ut Graecum et peregrinum, censeatur; quod nulla apud veteres documenta adsint, quae cum Y sistant. Cell. p. 3. it. 97. et 98. Lips. Conf. Voss. Etymol. p. 256.

HIRTIVS per T non Hircius per C: est enim ab hirto, non hirco: accedunt libri, nummi, ac lapides.

HISPANIA bene et ex more veterum: Spania in Glossis, detracta contra Latii consuetudinem Syllaba prima.

HISTRIA regio extrema Italiae ad Illyricum; quae denominatio etiam nunc incolis Italis durat: libri et lapides. Semel occurrit inscriptione apud Grut. p. 433. cum Y, Hystria : in quo nobis sufficit adspiratio; Vocalem Graecam repudiamus. ISTRIA, ISTRI sine adspiratione, in plerisque veterum auctorum exemplaribus legitur: cur scripturae qui favent, ab fabuloso amne, ex Istro in has oras, derivato, deducunt. Vid. Phil. Cluverii Ital. Antiq. p. 143. Cell. p. 98.

* Priori scripturae favent Velius Longus Orthographia extrema, et Terentius Scourus p. 2258, ubi tradunt, antique dictum esse fordeum : F postmodum, ut in aliis multis, conversum in H; quemadmodum jam dictum supra ad litt. F. Varro, Columella, Tacitus, Plinius Iun. Lib. 1. Ep. 20. scribunt sine adspiratione: alii non item.

HORTVS codices antiqui et inscriptiones: ortus sine H, libri superiori aetate in Italia editi; quo tamen modo Archaice scriptum videtur Charisio et aliis.

* Priore, ut fas est, praelato, probe distinguitur a Praeterito Participii verbi Deponentis orior.

HVC VSQVE rectius puto scribi divise: ita observavi in libris emendate editis, nominatim Aldinis.

HVMILLIMVS per duplex LL tutius, quam humilimus per unum L, et sic omnia Superlativa in limus desinentia. Cons. supra Facillimus.

HYBRIDA per Y omnes libri emendate editi, quot quidem eorum in promtu habeo: hibrida per I, Vossius Etymol. p. 255. et 334. ad voc. Musmones probat ex derivatione, longius, meo quidem judicio, petita.

* Deducit nempe Vossius ab iber seu imber, id est, umber; quod apud veteres significet spurium; unde apud Plinium insiticium quoddam genus ovium umbri dicantur: v. Becmanni Orig. L. L. p. 364. ad voc. Hetruria: accessisse H, ut in harena pro arena, et aliis; atque ita esse ab iber ortum hibrida. Ita scilicet argutatur, magnus ceteroquin Criticus, cujus judicio etiam Cellarius stetit.

Vulgatae autem scripturae, quae fit per Y, favent, qui deducunt ab u(/bris2, quod injuriam contumeliosam notat, vel qui ab u(=s2 originem arcessunt, proprieque ajunt sues hac voce notari imparibus parentibus prognatas, id est, ex apro et sue domestica.

Antiquum sane vocabulum est, quo genus aliquod mixtum omnino significatur, et fetus ex iis, qui multum inter se differunt, veluti qui patre Graeco et matre barbara olim natus erat.

Hinc voces hybridae id est, quae compositae sunt ex diversis linguis v. g. Graeca et Latina, ut bigamus, monoculus, protoparentes: quales tamen viris terso Latinae dictionis generi addictis minus probantur; Saeculo autem IV et V vehementer frequentatae sunt, etiam quum aliae suppeterent boni commatis et satis Latinae. Conf. quae in Part. Etymol. Sect. 1. de vocibus hibridis dicuntur.

HYPOGAEVM Ein Keller, ein Gewolbe unter der Erde, per AE, et HYPOGEVM per E longum sumplex, utrumque: in Graeco enim est u(po/gaios2 et u(po/geios2.

I majusculum ex more veterum Romanorum scribatur deorsum in linea recta, sine cauda, etiam quum consona est: in minuscula vero scriptura ad meum quidem sensum more multorum non male distingui queat ita, ut i vocalis vim servet, pro consona autem signanda talis addatur cauda j. Contra vero nituntur, et in minuscula non minus, quam majuscula scriptura Jj caudatum respuunt Henricus Norisius, cujus in Pisana cenotaphia commentarii ad oculos id demonstrant, itemque Aldus Manutius, Ioh. Freinshemius, Ioh. Henricus Boeclerus, Ioh. Andreas Bosius: quos duces in hac scripturae causa praecipue se sequutum esse profitetur Cellarius; qui quidem contendit, minusculam scripturam, quia vices majusculae et antiquae gerat, ita hujus quoque legibus continendam esse. Quod autem, si quid judico, infirmum est argumentum, Si enim tam curiosi antiquitatis velimus esse imitatores; cur non plane abrogamus omnem minusculam scripturam, veteremque Romanorum omnino reduciumus? Dicis: illa nempe compendii vel taxugrafi/as2 ergo inventa est. Quod si ita est; quid,

quaeso, induxit illos, qui elegantiorum litterarum gloria aliis antecellunt, ut tantam in abolendo caudato j minoris scripturae diligentiam adhibeant; quum tamen aeque utile sit, nec tantum pueris et tirunculis, sed etiam viris doctis percommodum, ut retineatur, quum saepe contingat, ut, hoc discrimine sublato, ambigua sit mens scriptoris, primo saltem obtutu capi non possit, quemadmodum magnus Vossius et Ludovicus Vives judicant: Vid. Voss. Grammat. Lat. in Etymol. p. 170. Tantum autem abest, ut propter ejusmodi minuta, quae rectius a plurimorum eruditorum arbitrio dependent, cum quopiam concertare velim, ut potius, ne offensionem incurram illorum, qui hodie magno numero B. Cellarium in eo sequuntur, ita me gerendum putem, prout sciscunt, qui ad clavum Reipublicae litterariae sedent, saltem haud magnopere repugnem, si praecipuae dignitatis viros huic scribendi formae se adsuevisse intelligam. Facile enim viris, qui auctoritate quadam pollent, istud largiri possum, quod ipsis tantopere arridere video: in quo etiam vel maxime alteruter peccet, capite vel tergo neuter expiaverit.

+ II Duplex solebant veteres plerumque contrahere in I maximum, et hinc scribere v. g. DIS MANIBVS CLAVDI AGV. LIB. item deIcito, SulpicI, mancipI, peculI, OlympI pro diis manibus Claudii Aug. lib. it. dejicito, Sulpicii, mancipii, peculii, Olympii. v. Grut. Inscript. 13. p. 581. Quod quum aetate Augustea paene perpetuum fuisse doceat Henr. Norisius in Cenotaph. Pisan p. 473; sine inepta antiquitatis adfectatione et nobis id imitari licebit, ut v. g. scribamus HelmstadI pro Helmstadii.

Hoc autem duplex II contrahebant, praesertim in verbis ex jacio compositis v. g. abIcito, deIcito, proIcito: nec non in Dativo et Ablativo Plurali DIs pro Diis.

I veteres subinde pro E, ut vulpIs Nominativus singularis pro vulpEs, it. aedIs Nom. Sing. pro aedEs, peregrI pro peregrE, benIvolus pro benEvolus, DIus pro DEus, unde Casus dii et diis, manI pro manE, frugIs pro frugEs. Ita quoque veteres Accusativum Pluralem tertiae Declinationis eorum vocabulorum, quorum Nominativus et Genitivus Singulari Numero sunt similes, in IS longum, non in ES, qui suetus exitus est, formasse, Priscianus auctor est. Sic ubique apud Virgilium. Sallustius etiam pro omnEs semper habet omnIS: nam ita Caesaris temporibus ubique scriptum est. Vt vero discrimen tou= IS longi et brevis significarent, multi utramque Vocalem, qua exire Accusativus solet, E et I conunxerunt, ut in Ciceronis libris, a Grutero castigatis, saepe videmus, caedEIs, civEIs, fort EIs, omnEIs, cetera. Graevius putat, aevo Terentiano scriptum omnEIs; at aevo Virgiliano omnIs. Quam utriusque vocalis E et I conjunctionem Sosip. Carisius etiam Lib. I. ad alia, quae crescunt Genitivo, transfert, major EIs hominEIs. Praeter Accusativum hunc Pluralem tertiae Declinationis, Casus quoque secundae I et IS Plurales, etiam aliud I, longum praesertim, olim EI scribebatur v. g. Salentin EI. Rheg in EI, de BruttiEIs, in tabulEIs public EIs, de TusciEIs, de CorsEIs, quEI siet, sEI, nEI, ubEI, ibEI, parentis suEI, sEIne suffragio, sibEI, IEItem, EIdem, prEIvilegium pro SalentinI, RheginI, de BruttiIs, in tabulIs publicIs, de TusciIs, de CorsIs, quI siet, sI, nI, ubI, ibI, parentis suI, sIne suffragio, sibI, lItem, Idem, prIvilegium: id quod Varro in auferendi casu in IS exeunte constanter servat, ut Lib. 5. de L. L. antiquEIs litterEIs pro antiquIs litterIs: et Lib. 7. a balneEIs pro balneIs: saepe etiam in nominandi casu in Iterminante, ut eodem libro nominandEI casibus pro nominandI casibus: ibidem vocandEI, appellandEI pro vocandI, appellandI. Haec vero ut antique erant, ita usus sensim, ut ex inscriptionibus clarum est, abrogavit. Schurzfl. Cell. Popma Edit. Richt. 433. Lips. Ruhe Spec. Philol. 1. p. 16.

I antiqui mutarunt in O, ut Olli pro Illi, Ollis pro Illis. Ollorum rarius invenitur, apud Virgilium numquam; Olli et Ollis non numquam.

I apud Plautum in V, ut mancV pii pro manc Ipii; apud Lucretium Lib. 2. v. 217. dissVpare pro dissIpare; item in lVbet pro lIbet, lVbido pro lIbido Nugantur enim, qui inter ludidinem et libidinem distingvunt, ut hoc in malam; illud in bonam partem accipiatur. Lubet et lubido Archaicum quidem aliquid redolet; sed tamen quod florentiori aetate non nullis scriptoribus in usu remansit.

I apud veteres interdum insertum, ut apud Phaedr. Lib. 1. Fab. 8. v. 7. gruIs pro grus: item andacIter pro audacter, quod Iac. Gronovius ex Livii, Senecae et Plinii codicibus MSS. restituit; balIneum pro balneum apud Plinium et Ciceronem; uberItas pro ubertas, in nummis; favItor pro fautor apud Plaut. Prol. Amphitr. CalIx pro calx: hinc calicatus, id est, calce politus apud Festum; adducIturum pro adducturum apud Plaut. Trucul. liberItas pro libertas in nummo Bruti, et in Quintilli aereo minoris moduli nummo, quem ex thesauro Schwarzburgico delineatum exhibet Ruhe Spec. Phil. 1. Tab. 2. Fig. 11. it. spec. Phil. 2. p. 25. larIdum pro lardum apud probae notae scriptores.

I apud veteres interdum extrusum ut calda pro calIda, ardus (Prosaice apud Senecam, quod alioqui Poeticum est) pro arIdus,

soldo pro solIdo apud Horat. Sat. 1. puertia pro puerItia lamna pro lamIna per Syncopen in Pandectis, et veteribus libris, item apud Horatium Lib. 2. Od. 2. domnus, domna pro domInus, domIna, In Lapp. et Inscriptt. ap. Gruterum, Reinesium atque Sponium: conf. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 17.

IBERVS Hispaniae fluvius, plerumque sine adspiratione, Graeca consuetudine. Straboni Lib. 3. et Ptolemaeo est o( )/*ibhr. Inscriptione autem veteri apud Gruterum p. 690. est flumen Hiberus : et in Prudentii vetustis libris, hymno Calagurritanorum extremo, quos Hiberus adluit: et sub initium, terra Hibera, id est, Hispania. Cellar.

IBEX icis, per E, i. e. rupicapra, Ein Steinbock: IBIS, is et idis, per I, avis Aegyptiaca, ciconiae similis; IBYX, ycis per Y, avis clamosa, Der Kybitz. Gr. )*ibuc.

ICCIRCO lubentius eruditi scribunt, quam idcirco , quia dicimus accedo, accipio, acclero, D in C mutato: ita etiam invenimus in lapidibus, et semper in codicibus veteribus, et libris Aldinis. Contra Gruterus p. 408. Tergestina inscriptione IDCIRCO: sed multa secus ac veteres plerique consueverant, in eadem sunt consignata. V. Cell. Lipsio teste, et idcirco in lapidibus invenitur: sed fortassis in iis, in quos fabrorum incuria grassata est.

IDAEA est epitheton Cybeles sed IDEA per E simplex, omne id, quod mente concipimus i. e. species, forma, notio: tribus enim his vocabulis Graecum hoc ideae nomen Latine reddit Cicero Lib. 3. Offic. c. 20.

* Posterius, usitatis est, quia Grammaticorum opinio invaluit, M ante T nec scribi, nec pronuntiari posse. Beda Orthogr. p. 2337: Identidem per N in priore loco scribendum est, licet fit ab idem et idem. Verum quia multis exemplis demonstratum est, inanem metum esse, ne M et T collisionem pariant; aeque idemtidem scribi potest, ut dumtaxat, eintus, et redemtus scribimus: conf. litt. M.

* Vtroque tamen modo apud veteres: utrique etiam scripturae quae faveat, praesto est Etymologia, auctoribus gravissimis. Alii enim deducunt ab antiquo verbo Etrusco iduare, quod idem est, ac dividere: idibus enim convenire, ut mensem veluti in duas fere aequales partes dividant. Alii in Graecia fontes quaerunt, et ab ei(dos2 derivant, quod eo die plenam speciem luna demonstret. Voss. Etymol. 260. Eidus non nullis Archaismum sapere videtur.

IERVSALEM scripsero sine H contra quam facit Apollinaris Ps. 136. (*ierousalh/m. Et tamen HIEROSOLYMA cum H dicam: nempe ut morem geram errori eorum receptissimo, qui, quum de Solymis apud Homerum et alios legissent, et de fama urbis Ierusalem audiissent multa, sic dici putarunt, quasi i(era\ *so/luma) quum Ieruschalaim proprie signet visionem pacis: ut explicant Hieronymus Ep. ad Marcellam, Ambrosius sive Hilarius, Diaconus Romanus, in Ep. ad Rom. cap. 11. Augustinus Tomo 4. de Catechizandis rudibus cap. 20. ut Gregorium M. Nicetam, et tot alios mittam. voss. de Vit. 168.

* Hinc auctores Latini in codicibus emendate editis semper Hierosolyma: v. g. apud Florum Lib. 3. cap. 5. §. 30; nec tantum Hierosolyma, ae, sed etiam pluraliter Gen. neutr. Hierosolyma, orum.

ILLIC non illhic , libri et lapides. Scaliger quidem posteriorem scriptionem praefert, quum descendat ex ille et hic; sed documenta veterum heic praevalent: ne quid dicam, quod alii doceant, esse vocen simplicem, non compositam.

ILLICO recte scribitur si codices emendatos spectes, et rationem originis: est enim ex in et loco, vel illo loco. Sed ilico per unum L, usus veterum tuetur, qui litteras liquidas non geminabant, uti Gruuterus observat: quod tamen politiori Latinitatis aevo in plurimis ejusmodi vocabulis antiquatum est; in aliis non nullis una cum recentiori scribendi modo remansit.

ILLVSTRIS et INLVSTRIS Quamvis enim IN ante L saepe se conservet in antiquis monumentis; tamen interdum etiam cedit: quod quum in hoc quoque vocabulo fiat, prius puto haud esse posthabendum. Conf. infra In praepos.

* Priscianus etiam Lib. 2. utrumque approbat: malle se tamen, ait, IN adsimilari

sequenti liquidae. Cui aurium judicio similiter servit Aldus Manutius: quamlibet Scauri, veteris Grammatici, regula, quam hac in causa adfert: Quoties a liquida littera sequens coeperit, vertitur in eam, cui liquida praeposita fuerit; falsa sit, cui reclamet usus veterum, quo dicitur interlabi, interluceo cet. non intellabi, intelluceo cet. Praeferre equidem scripturam, quae fit per geminum LL, alteri non sustineo, quod pro ea plura militant documenta, et Pandectae, ubi semper occurrit inlustris per N. conferatur Cellarius p. 38. 39. it 101. et Lipsius. Interim consuetudini, ut verbis utar Ciceronis Orat. §. 157, auribus indulgenti libenter obsequor.

ILLLYRIA, ae, ILLYRIS idis, ILLYRIVM et ILLYRICVM i. Quadrifariam ita formatur regio illa Macedoniae adfinis, Liburniam et Dalmatiam complectens.

IMBER per I non modo in veteribus libris, sed etiam Festum, aliosque veteres ita scripsisse patet; quam etiam scripturam probat Isidorus Lib. 13. c. 10.

* Quod vero in plurimis quoque codicibus ymber per Y, scribatur, id, Vossii in Etymol. pag. 262. judicio, ortum ab eorum Grammaticorum errore, qui ab u(/ein venire existimabant. Sane Priscianus et Isidorus longe alias derivationes adferunt, et quidem tales, quae priori scripturae patrocinantur.

* Prius probat Virgilius Carpensis, Aldo teste, et libri Varronis, Prudentii, et castigatissimus quisque. Cell. Ita etiam bene distinguitur a Dativo et Ablativo Singulari imo pro infimo. Pro posteriori scribendi modo pugnat quodammodo derivatio illa, quam grammatici non nulli adferunt, si quidem vera est et nativa. Ita enim Vossius Etymol. 263: Imo, inquit, particula ab imus, ut certo a certus. Itaque proprie valet, imo, seu postremo loco: hoc est, postremo illud addo, quod plus est. Vt apud Ciceronem in Catil. I: Hic tamen v: vit: vivit? imo vero etiam in senatum venit. Vel imo proprie signat prorsus, quia, quae ima, etiam intima esse solent: ut censet Perottus.

Ante litteras CEFGHQST salva res est: e. g. incido, induco, infigo, ingero, inhaereo, inquiro, insisto, intingo.

Ante BLMPR ambiguae sortis est; eruditi tamen maximam partem euphoniae gratia N mutant in M. quamlibet enim documenta veterum, inscriptiones, lapides et codices antiqui manuscripti passim habeant inbibo, inlatus, inlicio, inlitteratus, inlustris, inlustrare, inmunitas, inmaturus, inperium, inpensa, inpendia, inperfectus, inpono, inprovisus, inprobo, inprobus, inritus, cet.; tamen alia monumenta, aeque antiqua, obstant, in quibus N cedit euphoniae mutaturque in M, ut ubique in nummis et lapidibus est Imperator, non Inperator, et in aliis documentis imperium, non inperium; impendium non inpendium; impeditus, non inpeditus.

+ Inpensa tamen in binis Claudii nummis, teste Ruhe Spec. Phil. 2. p. 10. 23: alibi autem similiter impensa per M.

Ante L tanto res est difficilior, quanto pauciora sunt, quae opponantur antiquitatis argumenta. Interim Aldus Manutius heic provocat ad judicium aurium, quod Cicero in Oratore cap. 44. §. 150. superbissimum dixisset, et proinde illustris mavult, quam inlustris, illectus quam inlectus, illudo quam inludo. Cellar.

INCHOARE marmora vetusta apud Gruterum, Reinesium et Manutium: neque aliter legimus in vetustis probae notae libris, et optimo etiam Ciceronis codice. Incohare malunt Verrius, ac Suetonius, quem sequuntur Pontanus Lib de Adspiratione, et Georgius Valla Lib. 33. Expetendorum et Fugiendorum; quod tamen, teste Servio Lib. 3. Georg. Virg. antiquitus in usu fuit, atque ita Archaice tantum scribitur: quemadmodum etiam incoo, quod Camerario placet. Conf. Voss. Etymol. 264. Dausq. Vol. 2. p. 164.

INCLYTVS, INCLITVS et inclutus Triplex haec scriptura bene sese habet, et inscriptionum nititur auctoritate: primam tamen et secundam suaserim prae tertia, quae Archaica possit videri.

* qui per Y scribunt, ad Graecum kluto\s2 i. e. gloriosus provocant, veluti ad etymon: qui per I scribunt, civitate Latina antiquis jam temporibus donatum esse demonstrant, quos inter Obertus Gifanius est, qui hanc scripturam praeferendam ceteris censet: qui per V scribunt, Y in V apud Latinos subinde transiisse, non praeter rem adfirmant; quemadmodum dixissent trulla pro trylla, amethustus pro amethystus, Sulla pro Sylla, satura pro satyra. Conf. infra litt. Y. it. Cell. Schurzfl. Gronov, ad Liv. Lib. 34. c. 3.

Cellarius in Orthograph. p. 100. INCREBESCO, quamvis a creber sit; non increbresco: quia et rubesco a ruber. Vt vero hoc a rubeo est proxime; ita verosimile, veteribus fuisse etiam verbum verebeo, a quo crebesco. Ita argutatur Cellarius, sequuntus, ni fallor, in eo, non tantum manutium suum, sed etiam Lipsium et Vossium de Art. Grammat. p. 148. Consentit etiam Ol. Borrichius in Parnasso suo.

Schurzfleischius in Orthograph. p. 37: INCREBRESCO in libris veteribus semel et iterum occurrit; sed Aldus mavult increbesco, ad similitudinem verbi erubesco, ex ingenio magis, quam ex auctoritate. Sic et percrebresco; non percrebesco. At in Praegerito utrimque R abjicitur, quod usus docet, ut increbui, percrebui. Hactenus Schurzfleischius, qui Lambinum et alios hujus sententiae patronos videtur habere pro ducibus.

At vero neuter per omnia satis recte sciscit. Ita enim Clar. Menkenius Spec. p. 27. Praeteritum increbui apud quosdam, sed non apud omnes auctores occurrit. Ipsi enim Ciceroni increbrui formatur, ut patet ex Oratore cap. 20: Nuncapud oratores jam ipse numerus increbruit.

Eodem modo Praeteritum verbi increbresco occurrit in Epist. Cic. ad Brutum, quae est in libro Epistolarum Ciceronis ad Brutum, a Germanis olim reperto, numero septima; Postridie autem, quum sermo increbruisset. Similiter alibi Cicero: sed taedet me coacervare loca. Et quis dicat, rectius convenire Analogiae increbrui, quam, quod formatum ex inerebesco videtur, increbui? Non enim increbresco tantum, sed increbesco etiam, dicitur, ut patet ex Valerio Maximo, cujus est, Annonae earitate increbescente, Lib. 3. cap. 7. §. 5.

IN DIES rectius divisis vocibus quam conjunctis indies scribimus: ut utrique accentus servetur suus: qui in conjunctione a plerisque retrahitur in Praepositionem, non secus ac si enclitica vox dies esset. Cell.

* Quamlibet enim haud derivetur a digitus, quod non nulli putant; tamen alia, eaque vera Etymologia scripturam per I in antepenultima postulat: nempe est ab antiquo indu pro in, quod remansit in Induperator pro Imperator, et citare h. e. vocare, C mutato in G, cujus vices antiquis temporibus littera illa C sustinuit, quemadmodum jam supra dictum est ad litt. G: significat enim apud veteres invocare; non indicare et digito quasi ostendere: qui significatus posterior inclinatae Latinitatis est. Qui indigetare per E in antepenultima, scribunt, derivant ab indigetes: sed ratione solida, et codicum auctoritate destituuntur. voss de Vit. 156. et Etymol. 265. Vorst. de Lat. Mer. Susp. 139. Borrich. Cogit. 129. Cell. C. P. 218. Antib. 168. Gunther. Lat. Rest. 312. seq. Kappius ad Iensium 20.

INDVTIAE per T, et INDVCIAE per C. Prius poscit consensus Criticorum, et vocabuli origo: quae licet varia adferatur et multiplex; tamen ubique fere T poscit. Obstant Livii optimi codices et Aldus Manutius, cui in Orthographia sic dici placet inducias, quasi inductas ab inducendo, quia cessatio ab armis inducatur. Schurzfl. Cell. Voss. Etymol. 265. Dausq. Vol. 2. p. 165.

INFITIOR per T tutius, quam inficior per C: nam, auctore Festo, descendit a fateri, et est quasi insiteri vel non fateri depositum: accedunt MSS. Plauti, in quibus Amph. A. 2. Sc. 2. v. 147. infitiari per T, clare scribi testatur Pareus: consentit manutius. Vossius etiam Etymol. 266. scripturae per T haud obscure favet.

* Par ratio est in infitias. Minus autem videtur probabilis esse sententia eorum, qui a facio derivant, ut sit quasi negare, se aliquid fecisse. In quam opinionem tamen qui secedunt, per C scribunt et inficiari et inficias. Cellar.

IN POSTERVM rectius puto, divisis vocibus, quae in MSS. amanuensium incuria, si quid judico, subinde coaluerunt.

* In posterum enim elliptice dicitur pro in posterum diem l. tempus: quemadmodum cicero pro Dejot. cap. 7. plene effert: in diem posterum differre aliquid; et Lib. 2. de Nat. Deor. cap. 91: in posterum tempus. Rejiciendi prorsus sunt, qui non modo conjuncte scribunt, sed etiam N convertunt in M, imposterum.

IN PRIMIS divise ut cum primis; non imprimis : nec bene inprimis . Est enim, in praecipuis, seu inter primos et principes: id quod si observatur, minus

confunduntur inter se, quae idem significare quidem videntur, non autem plane significant, in primis, praesertim, praccipue, maxime.

In primis, si quid inter primos collocari debet. Cum primis, si quid praecipuis jungendum est. Praesertim si quid ante omnia dicendum est. praecipue, si quid omnibus reliquis praeferendum est. Maxime, si quid ut plurimum fit, vel majorem vim et auctoritatem habet.

INYENTVS auctoritate veterum librorum intensus cum Schurzfleischio p. 29. ex Latii finibus ejicere non ausim, quoniam natales ejus mihi satis legitimi videntur in codicibus emendate editis: conf. supra Extentus.

INTER ubique manet salvum in compositione: in solo verbo intelligo cedit sequenti liquidae. In ceteris enim, quamlibet ab L incipientibus, manet, ut interlabi, interluceo, interlitus. Cell.

IO. i. e. Ioannes: IOA. i. e. Ioachimus. Hanc enim u(poshmei/wsin diakritikh\n litterati hodie observant.

IOHANNES et IOANNES utrumque illud ob Hebraeam originem; hoc ob Graecam dialectum. Videantur Christ. Becmanni Origines Latinae Linguae p. 411.

* Cellarius Orthogr. p. 47. mavult sine adspiratione scribib. Non enim, inquit, ab Ebraeis, sed a Graecis vocabulum accepimus, qui vocalium adspirationem in media voce ignorant: quod cum alia, tum maxime casus et exitus ES evincit, qui ex Graeco *iwa/nnhs2 est. Quod si ab Ebraeis Latini haberent, non IOHANNES, sed IOHANAN ex [gap: Greek word] scribendum esset. Praeterea Christiani non ex Veteri Testamento id nomen, ubi rarum erat, sed ex Novo, quo celebratissimum, est. in suum usum adsumserunt: heic autem Graeca scriptura praevalet, quae sine adspiratione est: Graecam, ut dignum est, imitatur Latina.

Tametsi veto, quod contra Cellarium notandum, vel maxime a solis Graecis hoc nomen accepimus; nihil tamen impedit, quo minus adspirationem inferciamus, quam sane veteres Latini in compluribus aliis exemplis duabus vocalibus inseruerunt ad vitandum hiatum, quem aegre tulerunt: quomodo dicebant vebemens. ahenum cet. quae vocabula priscis temporibus sine spiritu pronuntiaverant. Quid? Ipsi nummi Saec. 5 cusi jam adspirationem in hoc nomine prae se ferunt, ut est videre in Begeri Thes. Brand. p. 394.

IOHANNEVS per E simplex non Iohannaeus per AE, ut multi Graecarum litterarum expertes solent scribere. Graece enim est *iwannei=os2.

IOVIANVS Imperator non Iovinianus , ut vulgo scriberc et loqui solent: nam priori modo Caesaris ita vocati nomen semper exprimitur in numismatis antiquis; posterius ejus est nomen, contra quem scripsit Hieronymus. Voss. de Vit. 39.

ISCHIADICVS vel ISCHIACVS i. e. qui coxendicum vel lumborum dolore adfligitur, Ein Lendensüchtiger, bene: Graece enim i)xi/on est coxa vel coxendix, unde i)xiako\s2; item i)xia\s2, unde i)xiadiko/s2. Est tamen sciaticus sc. morbus apud Theodorum Medicum; sed, ut patet, minus recte, et reclamante Graecia. Sunt etiam, qui scribunt schiaticus schiaticus vel schiatica , adduntque sic quidem ex Graecia adspirationem, sed scripturae, quae ceteroquin duplici nomine adhuc falsa est. Voss. de Vit. 6. et 47. Borrich. Cogit. 35.

ISICIVM et INSICIVM esculenti genus secundum Varronem L. L. Lib. 4. c. 22. et Macrobium Saturn. Lib. 7. c. 8. Gallis hodie une fricassee, vel un ragout, Germ. Ein eingeschnitten Gericht.

+ Ab insecando dicitur; ac propterea insicium per C, scribi jubet Flavius Caper. Macrobius l. c. de Etymo fatetur, sed N ait deperiisse. Varro vero dicit insicium. Insicium tamen frequentissimum est apud apicium. Qui posteriori aevo esiciatum scripsisse creduntur, forsan isiciatum scripserunt: et ita rursus Apicius. Isiciatus autem Derivativum est ab isicium v. g. pullus isiciatus, ein gefullt Hubn. Voss. in Etymol. 270. et de Vit. 35. Borrich. in Voss. 151. Gunth. Lat Rest. 348.

ISTAC, ISTIC, ISTINC, ISTO, ISTOC, ISTORSVM, ISTVC rectius quam cum spiritu, quem inferciunt, isthac , isthic , isthinc , istho , isthoc , isthorsum , isthuc .

+ Manutius et Pontanus contra Scaligerum adserunt, voces simplices, non compositas esse. Citra spiritus notam etiam apparent in Bembino, aliisque Terentii optimae notae codicibus, quos Faernus expressit: ac monet Aldus, similiter legi in Virgilio Carpensi, aiiisque libris antiquis: inque multis id codicibus Vossius quoque observavit.

* Istac i. e. per s. versus istum locum. Istic i. e. in isto loco. Istinc i. e. de isto loco. Isto i. e. ad istum locum. Istoc non significat, ab isto loco, quod Lexica fere inculcant, sed ad istum locum, ut loca auctorum v. g. Terent. Adelph. A. 2. Sc. 1. v. 15. et Cic. L. 8. Ep. 4. init. clare satis ostendunt. Istorsum i. e. versus istum locum. Istuc i. e. istud.

IVBILAEVS per AE: Graece enim est i)wbhla=ios2. Sunt etiam, qui volunt iobilaeus per O in prima syllaba, et provocant non tantum ad Graecum, quod per w sistitur, sed insuper etiam ad Hebraeum [gap: Greek word] , unde sit, vel ad Graecorum e)pi/fqegma exsultantium io: quibus sane Criticis non magnopere refragamur. Interim etiam per V scriptum invenitur in libris emendate editis: quemadmodum jubilo, unde est. O enim apud Latinos saepe conversum in V: ne quid dicam, quod, Festo judice, jubilo idem sit, quod Graecum i)ou\ ba/llw, rustica voce inclamo. Conf. Voss. Etymol. et Becmanni Orig. et Dausq. Orth. Vol. 2. pag. 170.

IVCVNDVS per V in prima Syllaba, non tantum usitatius hodie, sed etiam per se rectius videtur, quam jocundus per O.

* Cellarius Orthogr. p. 101: IVCVNDVS per V, quia Ciceroni ab juvando est L. 2. de Fin. cap. 4. Non ergo audiendi sunt, qui jocundus dicunt ab jocus vel jocando; quibus etiam Prosodia reclamat: etsi non desunt inscriptiones veteres, quae cum O id referant, Neapolitana, quam Aldus praebet; et alia Grut. p. 844. 6. quibus Iocundus, Iocunda propria Nomina sunt: plures enim Iucundus expressum habent, quas itidem Aldus recitavit.

Vossius Etymol. p. 272: IVCVNDVS et jocundus in veteribus lapidibus est, ut ostendit Aldus in Orthographia. Vetusti Taciti codices tuentur Iocundus per O. Iuxta Nunnesium kata\ meta/qesin fiat ab i)dano\s2, speciosus, e)ueidh\s2, ut Hesychius exponit. Sed dure omnino. Malim a joco deducere, cum Isidoro in 10. Iucundus, inquit, eo quod semper sit jocis aptus. Propterea jocundus per O malebat Bembus. Sed causa haec satis gravis non est. Nam fortasse adsumsit V, ut olim fuerit joucundus : quomodo scribebant joure, joustitia, Oufens, Oufentina tribus, et alia. Idemque factum in humanus ab homo: nam olim fuit houmanus. Haec causa est, cur jucundus et humanus producant primam, contra quam fit in jocus et homo. Iocus vero est non, uti ajunt, ab i)axh\, quod clamorem significat; sed neque a jocundus, quod Chabotius censet ad Horatii Sat. 1. Lib. 1: verum a juvo, hoc est, oblecto: quomodo Satyricus dixit,

Magis illa juvant, quae pluris emuntur. Immo quod sit a)me/sws2 a juvo jucundus factum, dicamus. Favet enim a)nalogi/a. Vt a fetum fecundus, a fatum facundus; ita a jutum jucundus. Favet quoque Tullius, in secundo de Finibus: Hanc jucunditatem transfer in animum. Iuvare enim in xtroque dicitur, ex eoque jucundum. Mihi quidem haec in primis sententia placet.

IVPPITER PP duplici, melius, quam Iupiter P uno: quia illud in nummis aureis, argenteis, aeneis, lapidibus et libris vetustis crebrius occurrit. Vid. Cell. et Lips. 83. 84. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 24. O.. Borrich. Parnass. in Nuce ad v. 1096.

* Grammatistae duplici PP scribi adserunt tantum in metro, ut prima producatur. Sed etiam extra illud antiquitus ita scribitur, ut dixi, et nusquam, si bene memini, primam correptam inveni.

+ Iupiter per unum P, in non nullis veterum documentis remansisse videtur Archaice: nam antiquissimis temporibus litteras rarius, ac ne vix quidem geminarunt.

IVRISCONSVLTVS; IVRECONSVLTVS, IVRISDICTIO, IVRISPERITVS, IVRISPRVDENTIA, IVSIVRANDVM per Hyphen conjunguntur, et quasi coalescunt. Sic in libris emendate editis, praesertim Aldinis. Nec auctoritate tamen veterum destituuntur, qui haec vocabula etiam disjuncte scribunt. Dausq. Vol. 2. p. 171.

+ K pura puta Graecanica littera est, et in Latium venit, non ob usum, sed ob luxum. Fuit autem tempus in Latio, quo in omnibus Nominibus sequente A scripserunt K, teste Diomede L. 2. Prisciano L. 1. et Mario Victorino p. 1945: quod tamen non nisi in lapidibus et antiquis cippis occurrit, documentis istis temporum rudiorum, quibus fuit major vitae cnra, quam sermonis. Hinc notanda haud imitanda, sequentia, quae non numquam in ejusmodi vetustioribus scripturis apparent: Kalumnia, Kanna, Kaput, Karcer, Kardo, Karina Karthago, quod ita etiam occurrit in Codd. Cic. Kastitas, Kastra, Par Karum, evo Katus, dedi Kaverunt, arKa, merKator, VolKanus, quod sic etiam occurrit in nummo Valeriani, et praesertim in cippis, Karus et Karissimus. Cell. 4. 102. Lips. Voss. de Art. Gr. L. 1. p. 72. 73. 74.

Quemadmodum autem hoc K Graecum in Latio propemodum insolens est, ita *u*q*f*x*y*z crebrius inibi occurrunt, et quidem *q*f*x*y per TH, PH, CH, PS redduntur, in iis autem verbis tantummodo respicienda, quorum origo Graeca est, non quidem ex conjectura nugacium Grammaticorum, sed quia cuivis sic patet ad oculum. Cell. p. 3.

KALENDAE unicum vocabulum est, in quo hodie Kappa Graecum toleratur, quia quam saepissime in lapidibus ita reperitur: quamlibet rectius per C scribi videatur, praesertim quum ejus apud veteres non desit auctoritas. vid. Quintil. L. 1. c. 7. et Priscian. L. 1. cap. de Numero Litterarum: ne quid dicam, quod a multis pro mero habeatur Latino, nec a Graecis, qui nullas Calendas habuerunt, sed a calare, quod antiquum est ex Graeco kalei=n, et vocare, s. congregare significat, deducatur, praeeunte Macrobio Saturnal. L. 1. c. 5. et Varrone L. L. Lib. 5.

+ L apud veteres, qui omnino a liquidarum geminatione abhorruerunt, omissum est, quod geminari ex usu meliorum temporum debebat, ut oLa pro oLLa, iLico pro iLLico, iLa pro iLLa, peLex pro peLLex in antiquissima lege Numae Pompilii apud Gellium L. 4. c. 3. miLiaris lapis pro miLLiaris lapis. Inde remansit miLia pro miLLia: utrumque enim occurrit in probatis florentioris aevi inscriptionibus.

LACRIMA per I optime, et in libris, et inscriptionibus veterum ita legitur pluries: lacruma per V, similiter in genuinis documentis, sed Archaice magis, ut Cellarius putat: nec lacryma per Y, prorsus damnandum, quamvis haud facile reperias: quin etiam lachrima per CH et I, in non nullis lapidibus reperitur, nec extra veterum usum videtur fuisse; v. Gellium L. 2. c. 3.

+ Derivatur quidem a Graeco da/kruon, vel, si mavis, da/kruma; sed hoc Y apud Latinos in hac voce propemodum exspirauit, et primis quidem temporibus V, deinceps autem, suavioris, opinor, soni causa, I substitutum.

* Apud Livium Andronicum occurrit dacryma: quod, etsi pressius dialectum sequatur Graecam; referendum tamen inter antiquata est. Lips. p. 96. et 182. Cell. p. 3. et 103. Dausq. 2. 177. Voss. Etymol. Conf. Litt. D. Y. et X.

LAENA vestimenti aut pallii genus, vel sagum, quod superindui solet hiberno tempore, Ein Surtout, per AE, libri veteres, Festo et Nonio approbantibus: interdum et chlaena ; nam est a Graeco klai=na. Lena per E simplex, perperam; nisi sit femina infamis et exsecranda, respondens virili lenonis nomini, quae puellas et mulieres in libidnis servitium venditat, Germ. Eine liederliche Kupplerinn. Conf. Voss. Etymol.

LAEVA i. e. sinistra, Diphthongo principe, jubente Festo: consentit lapis a Manutio transscriptus: est etiam a Graeco laio/s2: V insertum, ut in scaevus a skaio/s2. Cell. A laevus est Nomen proprium

LAEVINVS apud Livium Lib. 130 c. 23. et Florum L. 1. c. 18. §. 7. occurrens, quod multi falso scribunt per E simplex, Levin , et tamquam a)kliton aliquod tractant.

+ Ita a laevus Laevinus; ut a scaevus Scaevola, qui laeva sive scaeva utitur manu. Voss. Etym. Frid. Rappolti Comment. in Horat. p. 159.

LAEVIS pro glabro per AE, et distinguitur a LAEVIS per E simplex, quod gravi opponitur, et priorem corripit.

LAGENA usitate, atque ita in libris emendate editis: laguna per V, inscriptio ap. Grut. p. 778.

+ Vossius Etymol. 278: Lagena quamquam usitate dicatur; in veteri tamen inscriptione laguna legas: in Glossis etiam Cyrilli est: la/gunos2, laguna. Et paullo post: Etsi autem plurimum per Y in veteribus libris, sc. Graecis, scribatur; interdum tamen et per h legas la/ghnos2, ut in Latinis logena.

LAMPSACVM Ciceroni et Plinio: LAMPSACVS Ptolemaeo et Poetae Priapeiorum; utrumque libri emendate editi. Lamsacus sine P, in vetustis Poetarum libris reperit Schurzfleischius: quod haud scio, an suspectum esse merito debeat: in Graeco enim est h( *la/myakos2.

* Vrbs Mysiae ad os Hellesponti quondam clarissima, nec hodie obscura, referenda tamen, ut nunc est, ad Natoliam.

LANVVIVM lapides et libri optimae notae: Lanivium etiam posterioribus temporibus dictum fuisse, alius quidam lapis testatur. V florente aetate

saepe transiit in I. quod sequiori aevo fortasse non nullis arrisit etiam in hoc ipso nomine. Vide Cluveri Italiam antiquam p. 535.

* Oppidum fuit olim in Latio, a Diomede post eversam Trojam in Italiam advecto conditum, ut Appianus Lib. 2. de Bell. Civilib. auctor est, ad quod locus Iunonis cum antro ac templo erat: minime confundendum cum LAVINIO, alio quodam Latii oppido, quod tamen propius abfuit ab mari infero, in eo colle, in quo nunc conspicitur Fanum St. Petronellae.

LAPICIDINA Ein Steinbruch, veteres libri plerique, et inscriptio ap. Grut. p. 593. n. 8: accedit Etymologia a lapis et caedo, quam Varro L. L. Lib. 7. c. 33. inculcat. Lapidicina occurrit in Glossis Latino-Graecis, et in MSS. Plauti codicibus Palatinis, sicut testatur Gruterus: ac pro ea lectione nititur Heraldus.

* Goclenius Observat. 9. p. 20: Vt homicida, inquit, pro hominicida, sic et lapicidina, non lapidicina, ut corrupte loquuntur. Conf. Cell. Orthogr. 103. et c. p. 360. Schurzfl. Manut. Voss. de Vit. Serm. 56. Vorst. de Lat. Mer. Susp. 218. Titii Manud. 250. sqq. Borrich. Cogit. 31. Gunth. Lat. Rest. 357.

+ Sunt, qui vehementer dubitant, an in Singulari hoc vocabulum apud veteres positum reperiatur, quum, quod quidem sciant, non nisi Numero Plurali occurrat.

LATIALIS et LATIARIS utrumque in codicibus. Posteriorem scribendi modum ignorant fere eruditi hujus aetatis nostrae.

LETVM mors, sine adspiratione: est enim, Prisciano judice, a Supino letum antiqui Verbi leo, ex quo remansit Compositum deleo: consentiunt lapides, et MSS. ac monumenta antiquissima. Lethum cum adspiratione, qui scribunt, extra viam Latinam vagantur, et cum Varrone et Festo mortem a Graeco lh/qh deducunt. Sane nec Varro, nec Festus admiserunt hanc adspirationem in scribendo, quamlibet ipsorum derivatio tali scripturae faveret. Quin Ios. Scaliger in Varronem haud obscure innuit, q Graecorum non semper apud Latinos TH parere.

* Scribunt etiam non nulli laetum . per AE, quod quidem recte se habet, si Adjectivum est, et kat) a)nti/frasin, quasi minime laetum, dici contendunt. Sed nullius eruditi suffragio gaudent, et ridiculi sunt, quemadmodum solent esse, qui in derivationibus ad Antiphrases confugiunt.

LIBET et LIBIDO florentioris aetatis fere est: Lubet et lubido Archaicum aliquid redolet: conf. supra Litt. I.

LIBYA per Y in media; non Lybia per Y in prima: regio Africae: Graece *libu/h.

LIGVRIO Ich vernasche, ich verleckere, unde Compositum abligurio, per unum R, et LIGVRRIO, RR geminato, utroque modo: illud in libris emendate editis, et ex usu frequentiori; hoc in codicibus vetustis, et ex approbatione Manutii.

* Fortassis unum R respicit tempora Romae antiquiora, quibus litteras et praecipue liquidas non geminabant; R duplicatum autem aevum Augusteum, quo geminatio ista videbatur elegantior.

LITIVM per T., Genitivus Pluralis a lis, litis: LICIVM per C, Gen. ii, Der Drom, daran die Weber das Garn oder Warf knupfen.

+ Nota: Litium et vitium Genitivi Plurales a lis et vitis, sine sibilo pronuntientur, ut a Nominativis licium, Der Drom, et vitium, Das Laster, discernantur. Hanc differentiam Hypomnemata ad Grammat. Phil. Melanchibonis p. 26. inculcant. quamvis eam ignorarunt Romani veteres, qui semper Consonanten T ante I sequente alia Vocali sine sibilo pronuntiarunt: vid. Scioppii Grammat. Philos. p. 286. seq. Interim non inutile puto sic apud nos distingui hodie, quum in aliis ejusmodi vocabulis ex consuetudinis et scholarum lege, quae tamen sine populi Romani fuffragio lata est, Consonam T semper ita cum sibilo efferamus.

LITTERA elemento geminato, libri veteres, speciatim Pandectae Florentini, et lapides; neque tantum in vorsa ita scribitur, quod non nulli putant, sed etiam in prorsa. Nusquam enim prima syllaba corripitur, sed producitur semper, ut adeo mirum videatur, non nullos eo processisse, ut dicant, litteram T in metro tantum geminari, ut producatur prima. Apage ineptias, et argumenta ignorantiae! Etymologia, quia est varia, et incerta, et maximam partem absurda, scripturae veterum obloqui haud debebat. Cell. Lips.

Auctore utar Cellario, ita in Orthographia sua Latina p. 65. 66. 67. disserente:

* Quod plerumque hodie utimur minore scriptura, nec illa ita sola, aut pura, ut non majores etiam litteras admisceamus; quaeri potest, quando, quo loco, et quoties liceat majusculas admiscere. Peccant enim, aut inepte agunt, qui indifferenter, aut nimis crebro, initio vocaum majores adhibent. In majori scriptura olim non opus hac quaestione erat, quia uniformes erant litterae, quibus propria, communia; prima, media; honorata, inhonora scribebantur. Postquam vero minuscula illa, et quasi semibarbara scribendi ratio adsumta fuit; non tamen plane majoribus litteris abstinuerunt. Ab principio majoris cujusdam sensus, seu tractationis, ita applicuere, ut prima littera primae vocis ex iis majuscula esset; deinde Nomina propria virorum feminarumque, et locorum ab iis inchoabant: tandem eas principio singulorum in carmine versuum quidam, post plures, ac fere omnes posuerunt. Sic fere in manuscriptis libris: sic in olim excusis est: nostra autem aetate, aut paullo ante, adjecta honoris, ut ajunt, vocabula, imperator, rex, princeps, consul, practor, rector, tribunus, dux, magister, et his similia: et ipsum vocabulum dominus, etiam quum possessorem sonat, religioni sibi ducunt, aliter, ac Dominus, majore initiali, scribere v. g. agri Dominus, aedium Dominus, quod ineptum est. Nolo cuiquam honorem detractum suum, quamlibet exiguum, qui ab una littera est: recte tamen litteras adhiberi velim. In historico contextu scribo veteri more, rex Darius, Scipio consul, cetera; si vero scribendum de iis est, aut ad eos, quibuscum versamur, quos reveremur; potest aliquid multorum opinioni, aut superstitioni tribui, praesertim, si certi non sumus, edoctos illos in antiqua scribendi ratione esse. Malim aute, si honor in eo praestandus est, vocabula integra, REX, PRINCEPS, cetera, majoribus litteris effingere, quam majores minoribus commiscere. Quod etiam de Pronominibus notandum est, quae in adlocutionibus hodie, et cum primis in epistolis fit, Tuus, Tibi, Te scribuntur: id quod promiscue non est adfectandum. Si summis viris ac principibus scribimus, detur aliquid consuetudini, utcumque recentiori: si mediocribus, malim veterem scribendi modum imitari. Vbi etiam honoris causa majores litteras Pronominibus adhibere placet, praestat integras iis voces exscribere, quam diversa genera permiscere: hoc est TE, TIBI, TVA scribere, quam Te, Tibi, Tua.

Hactenus Cellarius: qui sane quum adserit, uniformes olim fuisse litteras, ut sine exemplo antiquitatis hodie scribatur. v. g. AVCTOR IOHANNES; in eo quidem recte existimat; sed tamen ita, ut verum id, quod adfirmat, in genere haud videatur esse. Neque enim semper majusculis vel uncialibus litteris usi sunt Romani, sed minutis etiam non numquam, forma tamen a reliquis parum distantibus v. g. apud Gruterum Inscript. 3. p. 573. Saeculo sane quarto minores litterae apparent in marmore Romano, quod exhibet Mabillon in Supplem. Libr. de Re Diplomatica p. 114. Ex quo Mabillonii Opere Diplomatico omnino videre est, quibusnam mutationibus per singula saecula usque ad nostra tempora obnoxiae fuerint Romanarum litterarum figurae et quoties variaverint illae.

Omnino in hac quaestione tenendum est, et probandum maxime, quod in scribendo commodissimum, et apud plures eruditos in usu videatur esse: nec prudentioribus magnopere placere posse arbitramur ineptam novandi pruriginem, qua scioli commendare se subinde student, at corruptum simul inani hac ostentatione judicium suum produnt. Hinc non abhorrendum magnopere puto, quod Grammatici hoc in genere fere inculcant, quum etiam vocabula artificialia v. g. Grammatica, Theologica, Prosopopoeia, Anadiplosis, Ampliativ, Calendae, Nonae, cet. et dignitatem quamdam signantia v. g. Imperator Caesar, Augustus Divi Filius, Pontifex Maximus, Pater Patriae, Consul, Praefectus Praetorii, et Adjectiva utrimque ducta v. g. Theologicus, Imperatorius, Consularis cet. it. librorum titulos v. g. Cic. de Offic. Plinii Hist. Natural. Cellarii Geograph. Antiq. littera majuscula inchoari jubent. Quodsi haec scripturae ratio quibusdam admodum sordet, quod Orthographiae veterum, qui uniformes habuerunt litteras, repugnet; hi, velim, recognoscant, simili cautione ita abstinendum etiam esse majusculis litteris omnibus, tum ab initio sententiarum, tum in ipsis Nominibus propriis, ubi tamen ipsi ponendas illas jubent, nec jubere sine inepto instituto, quemadmodum opinor, umquam detrectabunt.

responsionum suarum ad non neminis de Orthographia Latina scrupulos ita scribens:

* Ac vel ideo praestat, Adjectiva quaecumque litteris minusculis scribere, ut omnis tollatur ambiguitas: nam si scribo, de fontium Hebraeorum interprete, ambiget lector, an to\ Hebraeorum sumendum sit de populo, an pro Adjectivo, pertinente ad Nomen fontium; si vero pro H posuerim h, nullus ei movebitur scrupulus. Similiter scriptio haec, Leonardus Aretinus, Galeotus Narniensis, Angelus Politianus, facile tibi generabit opinionem, Aretinus, Narniensis, Politianus, esse cognomina; quum tamen ille Bruni, iste Marii, hic Bassi cognomen habuerit. Sed si ita pingitur, aretinus, narniensis, politianus, nulla manebit suspicionem falsumque sensum generandi materia aur occasio.

Est quidem, inquam, aliquid, quod his verbis Fabricius monet: sed propter rariora illa exempla, quae ambiguitatem parere possint, non illico improbandum existimo, quod in se spectatum nihil habet inconcinni, aut antiquitati repugnet magis, quam scribendi forma omnis, qua hodie utimur, litterisque initialibus majusculis modo dictas ejusmodi voces, ex compacto quasi eruditorum novo, et citra veterum Quiritium suffragio inito, scribendae sunt: ne quid dicam, quod ejusmodi Adjectiva, viris doctis a patria vel aliunde indita, in locum cognominum quasi successerint, quorum sane juribus ac praerogativis nunc etiam fruantur; ut ita valde insolens foret, si quis vellet scribere v. g. D. carolostadius per C minusculum, eo quod id cognominis ab ejus patria Carolostadio, Franconiae oppido, tractum, ejusque genuinum cognomen fuerit Bodenstein; ac si quis porro vellet scribere D. pomeranus per P minusculum, eo quod id primum et genuinum hujus Theologi cognomen haud fuerit, sed a patria potius arcessitum, et alias vero cognomine nuncupatus D. Bugenhagius fuisset. De hujusmodi autem cognominibus, quae a loco, ubi viri praestantes geniti sunt aut vixere, multis indita sunt, plura vide sis ap. Titium in Manud. 132. seq.

An vero semper, finita periodo, et puncto intercisione facta, majore littera periodus nova incipienda sit, Manutii sententia definimus. Post unicum punctum, inquit, si sequatur sententia superiori non dissimilis, primum verbum littera minuscula incipio; si vero dissimilis, majuscula. Quod si non solum dissimilis sententia, sed omnino dissimile sequatur argumentum, tunc ea, quae sequuntur, non solum unico puncto et littera majuscula, sed etiam aliquo intervallo sejungenda sunt.

* In eadem fere sententia etiam est Gerhardus Ioh. Vossius, qui in Ludolphi Lithocomi Latina Grammatica a se emendata, et speciatim in ejus Syntaxi, secundum Edit. Amstel. p. 105. ita scribit: Periodus, sive nota ejus, quam Punctum esse diximus, ostendit, sententiam esse absolutam: estque vel brevior, vel longior: brevior puncto quidem signatur, sed sequente littera minuscula: ut in illo Senecae: Non est fides, nisi in sapiente. apud sapientem sunt ipsa honesta. apud vulgum simulacra rerum honestarum. Idem fit, si sententiae longiusculae sint; sed posterior quodammodo dependeat a priori: ut in Musonii apud Gell. L. 16. c. 1. hoc: Si quid turpe feceris cum voluptate; voluptas abit, turpitudo manet. si quid honeste feceris cum labore; labor abit, honestas manet. Atque in primis, si sequens periodus priori quasi famuletur: qualis a Graecis e)pisu/nayis2 dicitur: ut Philipp. 2: Debet enim talibus in rebus excitare animos, non cognitio solum rerum, sed etiam recordatio, tametsi incedamus oportet media, ne nimis sero ad extrema veniamus. Alias post longiorem periodum ponitur littera majuscula. Quod si plane etiam ad aliud argumentum accedatur: paullo amplius intervalli inter periodos relinqui, non inutile erit.

Cui tamen haec Manutiana et Vossiana distinguendae per intercisiones orationis disciplina intricatior videtur, quam ut ab omnibus, praesertim a pueris, judicio Logico non dum imbutis, satis recte in usum transferri possit; hic nimirum post quodlibet punctum majuscula littera utatur, vel etiam, sicubi nimis arcte propositiones cohaereant, per cola distinguat. Sunt haec ex eo genere, ut, quod vitae communi et consuetudini aptum sit, praeferendum videatur Grammaticorum praeceptis non dum satis ad liquidum perductis, sed subobscuris interdum et intricatis.

LITTERAE singulae, et primae quidem singularum vocum jam olim adhibitae sunt ad tota vocabula signanda.

* Hujusmodi litteras dixere sigla vel siglas, kata\ sugkoph\n pro sigillas scil. litteras. Sic singulas litteras dixit Cicero pro Murena: singularias Gellins L. 17. c. 9. Solebant jam

antiquissimis temporibus ICti in exscribendis legibus uti ejusmodi siglis. Verum quum hinc saepe error obveniret, quia una littera plurium crebro vocum erat signum; jussit Iustinianus Imp. ut vocabulis integris, non siglis scriberetur Lib. 1. Cod. Tit. 17. de veteri jure enucleando Leg. 1: id quod in Graecis libris similiter fecit Imp. Basilius, teste Cedreno p. 467. Voss. Art. Gr. 138. seq. 10. Nicolai de Siglis Veterum, Lug. Bat. 1703. 4.

+ Copiam talium suppeditabunt Valerius Probus, qui Hadriani Caesaris aetate floruit, inscriptiones Gruteri, Sponii, Reinesii, et Fabretti, itemque nummi veteres apud Vaillantium, Harduinum, Hemelarium, Vrsinum, Begerum, Oiselium, cet. Inde repetiimus exempla pauca ex ingenti multitudine:

ADIAB. Adiabenicus. Frequens in cognominibus Imperatoris Severi, de quo Sextus Rufus c. 21: Huic, inquit, cognomina ex victoriis quaesita sunt: nam Parthicus, Adiabenicus (ab Adiabene, regione Assyriae trans Mesopotamiam in ortum) et Arabicus est cognominatus. Adde Inscript. Gruteri p. 1. 11. 21. cet.

D. Decimus praenomen, vel decuria, vel decurio, vel Domo, vel divus, ve ex hodierno more Dominus, vel Doctor.

D. D. dono dedit, vel dedit donavit, vel dedicavit, vel dedicarunt, vel dea dia, vel decreto Decurionum.

D. D. D. donum dedit dedicavit, vel datus decreto Decurionum, vel do, dico, dedico.

D. I. M. S. DIs inferis Manibus sacrum. Hae nempe erant formulae consecrationis, quae non temere omittebantur a Romanis, apud quos sepulcra Pontificii juris, adeoque religiosa, putabantur, Quum vero sepulcra illa dicata dicerentur DIs inferis: semper epitaphiis praemitti solebant litterae: D. M. id est, DIs Manibus, vel D. M. S. id est, DIs Manibus sacrum, item D. I. M. S. id est, DIs inferis Manibus sacrum. Vid. Iac. Guther. de Iure Man. 3, 1. Verum quum apud nos superstitionem illam jam pridem expulerit sanctior religio; consecratio illa in Christianorum epitaphiis vel plane omitti, quod suaserim, ne in kakozhli/an incidisse videamur, vel, quod fere nostris temporibus factum esse in epitaphiis nostris videmus, et tolerabili explicatione excusandum videtur, in has litteras inflecti potest: D.O.M. vel D.O. M. S. i. e. Deo optimo maximo subaudi sacrum, vel Deo optimo maximo sacrum.

D. N. puncto interposito, ex more medii aevi Dominus noster: confer supra Dominus.

I. L. I. M. impendit libens jure murito, vel impensa libente jure merito. Grut. 16, 15.

K. Calendae, vel Caput: intellige autem, quum legis, non quum hominis caput signarent. Vid. Voss. Art. Gr. L. 1. p. 74: conf. supra litt. K.

Q. V. G. V. S. L. M. quod votum gratus voverat, solvit libens merito. Grut. 5, 5.

S. Sextus, solvit, singuli, stipendium, servus post Nomina propria, sepulcrum, salutem.

S. E. T. L. sit ei terra levis: Votum solemne pro sepultis ex superstitione gentilium.

S. V. B. E. E. Q. V. si vales, bene est; ego quidem valeo. Formula initialis, qua Romani fere suis in epistolis utebantur.

Praeterea heic observes, in antiquis inscriptionibus saepe litteras inversas reperiri. v. g. C Caja, Centuria. L liberta. D Diva. F Filia. M Marca l. Mulier. T Tita. Quae inversio nominibus mulierum in illis monumentis quasi propria est: v. Valerius Probus in Orthographia.

XX. LIB. vicesima libertatum: vide Livium L. 7. c. 16. et L. 27. c. 10: adde Fabretti Inscript. p. 35.

Heic memineris illud quoque, vocabulorum compendiis olim lineolam rectam superinductam esse v. g. Gruter. Inscript. 2. pag. 80. NEMESI. SANCTAE. CAMPESTRI. PRO. SALVTE. DOMINORVM N. N. AVGG. id est, nostrorum Augustarum. Ibid. Inscript. 6: CENIALIS II. VIR. COLON. MORINORVM, id est, Duumvir coloniae. Id. Inscript. 5. pag. 81: VALENS VI. VIR. AVG. id est, Valens Sevir Augustalis.

Sic notis numerorum quoque lineola superinducebatur. v. g. Gruter. Inscript. 8. pag. 85: AENEATOR LEG. VII. Idem Inscr. 7. p. 108: C. VALERIVS VERANIVS, TRIDENTE SERVIANO III. COS. id est, tertium Consule. Plinius L. 6. c. 24: Arabia, cujus XII millia passuum est longitudo, id est, 1200000. In hujusmodi locutionibus Millia semper notant centena Millia.

E superioribus quoque temporibus compendiorum scribendi studiosis reliqua sunt, quae hodieque frequentantur, sequentia:

B. beatus, quum praemittitur Nominibus propriis. Sed in libris Medicorum balneum.

D. vel DI. Digesta: quae etiam indicantur per Graecum p, i. e. pande/ktai, Pandectae.

P. P. praemissis praemittendis, it. Professor Publicus, si Nominibus propriis adjiciatur, vel Pastor Primarius. Alibi patria potestas. In Programmatibus publice patuit, l. publice promulgatum.

Q. B. V. quod bene vertat. Vertat heic sumitur intransitive et idem notat, quod vertatur. Germanice, Welches gut ausfallen moge!

R. Rabbi, praemissum Nominibus propriis Doctorum Iudaeorum, v. g. R. Maimonides, R. Iarchi, R. Israel.

Th. Thomas, si cognomini praemittatur: post cognomina Theologus, vel Theologia.

Coh. Cohelem s. Ecclesiaste: ad differentiam Ecclesiastici i. e. libri Siracidis.

ff. Pandectae, ex ignoratione Graecarum litterarum: quum enim ICti allegassent Pandectas per Graecum p, imperiti amanuenses inde efformarunt duplex ff.

p. t. praesenti tempore, seu, ut barbare dicunt, pro tempore v. g. Ioachimus Ioannes Maderus, Athenaei Illustris apud Scheningenses p. t. Rector. Conf. infra Parte Synt. Pro tempore.

Infinita alia exempla vide in veteribus Thomae, Scoti, Columellae, et aliorum scriptorum editionibus.

Litterae duplicatae Pluralem Numerum significant v. g. COSS. consules. VV. CC. Viri Clarissimi. LL. Studiosus legum Studiosus. dd. ll. dictis legibus, vel dictis locis. ICC. Iureconsulti. v. v. l. l. veteres lapides. vett. codd. veteres codices.

Veteres item habebant alias quasdam notas, quae integra verba significabant. Vide notas Senecae et Tironis, subjectas indicibus inscriptionum Gruterianarum: adde huc Isidorum Orig. L. 1. c. 21.

Alia signa multa variarum rerum et vocabulorum suppeditant Gruteri et Reinesii Inscriptionibus subjecti indices litterarum singularium, quae integras voces designant, qualem etiam ex nummis confecit Hub. Golzius: it. Eisenschmidius. de Ponderibus et Mensuris p. 150. Ex 10. Conradi Schwarzii Grammat. Lat. p. 14. seqq. it. p. 34. haec maximam partem ad verbum desumta sunt.

LITVS per unum T, antiqui libri, speciatim Virgilius Carpensis, lapides, et Etymologia Prisciani a lito i. e. sacrifico, quia marinarii, periculis marinis liberati, solent dIs marinis litare: littus per duplex TT, sola perversa consuetudo. Cell. Lips. Manut. Pierius. Scalig. Dausq. 2. 184.

LOLIGO Der Blackfisch, per unum L, ex Etymologia, quamvis per se valde inepta, apud Varronem L. L. Lib. 4. qui, littera V commutata in L, deducit a volare, quasi voligo: ita etiam invenio in omnibus libris, quos in promtu habeo, emendate editis. Lolligo tamen per LL geminum, Vossius in Etymol. similiter videtur probare.

LOCVTVS et loquutus loquutus: prius tamen praeferendum, quia lapides plurimi per C referunt, et toties in nummis Caesarum exstans vox ADLOCVTIO, numquam, quod sciam, adloquutio, eidem patrocinari scripturae videtur.

+ Ante VO, VE, VI, retinetur Q. v. g. loquor, loqueris loquitur, quia locuor, locueris, locuitur inconveniens: sed QV ante V plerique mutarunt in C, ut locutus. Par ratio in SECVTVS; quod vide infra. Cell.

LONDA quae alioquin etiam vocatur Londis , Lunda et Lundia , Metropolis Scaniae: LONDINVM, quod a Ptolemaeo etiam Londinium vocatur, Augustissimi Regis sedes et Metropolis Angliae stupendae magnitudinis. A Londa

Londensis; a Londinum Londinensis: quae Adjectiva derivata ne confundantur. Voss. de Vit. 169. Vtuntur tamen et Sueci voce Londini Gothorum, pro Londa; et Rachelius Poeta Germanus a Londa Dithmarsiae, Londinensem se ipsum appellat.

LOTIVM per T; non locium per C: ita volunt libri emendate editi, atque Etymologia: descendit enim a Supino lotum; etsi quantitas sit dispar: multa enim a Primitivis brevibus producuntur; et vicissim a longis corripiuntur.

+ Dicitur autem ab hoc Supino, eo quod intus humore eo abluantur corporis partes, per quas meat. Nisi forte magis placet, lotium proprie dici aquam, quae sumitur ad os colluendum: sed figurate honestatis causa hac voce appellari urinam, quae et a(plw=s2 in lingua vernacula aqua dicitur; immo et Latina, si Ios. Scaligerum audimus, qui ad Lib. 4. Propertii ita accipi monet in illo Petronii: Nec fefellit hoc Gnithona. Extra cellam processit, tamquam aquam peteret. Vbi aquam petere interpretatur vesicam exonerare, l. ut ipsius verbo utat, urinam exonerare. Voss. Etymol. 295.

LVCCEIVS Romanum nomen, per geminum CC; non Lucejus per unum C, libri veteres, et inscriptiones.

LVCILIVS Satiricus ille Romanus, per unum L; non Lucillius per LL geminum: quia sic omnes codices antiqui, et Analogia favet in Manilius, Quintilius, Servilius, Rutilius, cet. Voss. Art. Gr. L. 1. p. 151.

LVDIMAGISTER conjuncte, syllaba di in ludi correpta, quae ceteroquin extra hunc nexum producitur, quemadmodum fit, quum scribitur divise LVDI MAGISTER, aut versa vice MAGISTER LVDI, ap. Val. Max. L. 6. c. 9. extern. 6.

* Ita etiam agrimensor, quod apud Ammianum L. 19. c. 24. occurrit, conjuncte, et agri mensor divise.

LVTATIVS nobile bello Punico I. nomen, male scribitur Luctatius . Illud enim postulant nummi, lapides Capitolini, vetusti Livii et Flori codices, et quantias primae syllabae, quae apud Silium Italicum 13. 731. corripitur: in Graeco etiam est *louta/tios2. Cell. Manut. Ne mireris Diphthongum in Graeco, quum tamen haec eadem syllaba corripiatur. Poetae enim per Sncopen e Diphthongo unam Vocalem demunt, ut corripiant Syllabam. Conf. Parte Prosod. Alexandria.

LVTETIA per T, et LVTECIA per C, utrumque in codicibus; prius tamen usu magis increbuit: vid. Iul. Caes. ex Cellarii recensione de B. G. Lib. 6. c. 3. §. 3. et 4. et Lib. 7. c. 57. et 58. C et T subinde apud veteres permutata. Vocatur etiam cum addito Lutetia Parisiorum.

LYCEVM schola Aristotelis, per E simplex; non lycaeum per AE, quemadmodum saepe perperam scribitur. In Graeco enim non nisi per ei scribitur, to\ lukeion.

LYCEVS per E simplex, et LYCAEVS per Diphthongum primam, utrumque: in Graeco enim lu/keios2 et lu/kaios2.

* Mons Arcadiae pecorosae, Mercurio et Pani familiaris: unde et Pan Lyceus dicitur.

+ M interdum omittitur, praesertim apud Poetas, ut horridu' st pro horridum est, animatu' st pro animotum est. Ennius hoc V corripit. Sabucus pro saMbucus, ut poma sabuci apud Serenum Sammon. c. 4. In Fragm. Catonis dato iri pro datuM iri, V, quod saepe factum apud antiquos, mutato in O, et in Pandectis Iuris Edit. antiquae restitutu iri pro restitutuM iri.

M a sociis, quae apponuntur, aliquid damni patitur. Volunt enim Grammatici, sequente D, T et Q in N convertendam esse. Sic dicitur tantundem Grut. p. 206. ex vetusto Fragmento: eandem, Ancyrano monumento. At vero molle est auribus aliquamdiu: cur ergo non etiam tantumdem, eamdem? Hinc etiam septemdecim, novemdecim potius, quam septendecim, novendecim. Caesellius, vetus Grammaticus, apud Cassiodorum Orthograph. c. 10. in simili exemplo, quod postea producemus: N sonare debet, tametsi in scriptura M positum sit. Saepe enim aliter scribitur, aliter pronuntiatur. Vsus autem tandem habet, non tamdem. Ante T eadem difficultas. Caesellius ibidem: Tamtus et quamtus in medio M habere debent, ut tam et quam: sed praevalet consuetudo, quae N substituit. An vero prohibitum MT conjungere? non puto: nam DVMTAXAT in inscriptionibus legitur, non divise modo, ut Gruteri p. 506. 507; sed etiam conjunctim p. 574, 575, et Spon. Misc. p. 52. et ejus Recherch. p. 327. et Oxoniens. Marm. 64. p. 124. Nihilominus P videtur inter M et T ponendum, uti est in sumptus, emptus, redemptor, comptus, et

similibus, quae ita in vetustis quoque lapidibus leguntur. Leguntur, fateor, sic frequenter, ut sonantius pronuntientur; nec vero id semper, sed legitur etiam EMTVM antiquo fragmento agrariae legis, Grut. p. 203. et eodem fragmento REDEMTVM; ac p. 471. REDEMTA itidem cum antiquitatis indicio. Et urbis inscriptionibus, quarum locum designat Dausquius, SVMTVSVO: item INCENDIO CONSVMTVM RESTITVIT.

Eadem ratio est litterarum MS, quarum junctura etiam quibusdam suspecta videtur, aut dura pronunciatu: nisi r interponatur, ut sumpsi, dempsi, prompsi. Cur vero componimus etiamsi, neque dicimus etiampsi? par ratio utrobique est. Et apud Spon. in Misc. p. 36. inscriptio est: VETVSTAS CONSVMSERAT.

Vides, quam non universalis regula Prisciani sit Lib. 10: in MO definentia, si Vocalis longa antecedat O, in PSI conversa proferunt Praeteritum, ut sumo, sumpsi; promo, prompsi; demo, dempsi; como, compsi Haec autem SI in TVM convertentia faciunt Supinum: ut sumo, sumpsi, sumptum; promo, prompsi, promptum; cetera. Sed quasi poeniteret rationis de longa Vocali antecedente, ipse sibi mox objicit Verbum brevi Vocali emo, et ad laxiorem rationem confugit. EMI vero, inquit, EMPTVM facit, quod ideo adsumsit P, quia non potest M ante T sine P inveniri euphoniae causa. En aliam inconstantiam! Priscianut ducit mpt ex Praeterito mpsi: contra Papirianis p. 2292 mps probat ex mpt. SVMPSI, inquit, quaeritur, an possit sine P sonare? Sed quia et in alia Declinatione P respondit, quum dicimus sumptus, sumpturus; necessario per P scribi debet. Frequentior usus in his est cum P, nec vero altera scriptura sine P, est mala aut damnanda. Etiam in aliis olim P non nulli adjecerunt, ut temptare pro tentare, quod vero parcius approbatum fuit perinde, ut quidam M ante digamma mutarunt, QVANVIS scribentes, Grut. p. 408. 658. n. 10. sine applausu eruditorum. Cell. p. 21. seqq. Titii Manud. 297. seq. Conf. supra EMTVS: it. infra Litt. P.

MAECENAS per AE in prima, bene: nam in Graeco est *maikh/nas2: nec aliter lapides Gruteriani, immo inscriptiones in ipsis hortis Maecenatis erutae. Atque hanc scripturam ita inculcant Cellarius, Dausquius, Schurzfleischius, Meibomius Maecenat. c. 4. et Ezechiel Spanhemius de Vsu et Praestantia Numismat. Diss. 2. p. 83. Moecenas tamen per OE in prima, scriptum non semel in antiquis et libris et lapidibus inveniri, Turnebus adserit. Nec etiam Graeci *maikh/nas2 ubique: verum etiam *mhkoi/nas2, Mecoenas . Becmanni Orig. 486. Sed Mecaenus in Syllaba media per Diphthongum primam, solâ, eâque perversâ, quorumdam nititur consuetudine.

MAEREO, MAEROR, MAESTVS per AE, codices antiqui, speciatim Virgilius Mediceus, et plures inscriptiones Gruterianae, itemque Etymologia Varri, qui a marcendo deducit. Moereo , moeror , moestus per OE, similiter in multis inscriptionibus apud Gruterum: quod tamen Schurzfleischius priori scripturae temere praefert.

MAHOMETVS usitatissimum: alii Mohammedes et Muhammedes , dialectum Arabicam pressius secuti.

MANTILE mantilium , mantele , mantelum , mantellum , mantelium , et Isidorus L. 19. c. 6. scribit etiam mandelium . Prima scriptura crebro eruditorum usu increbuit. Vossius Etymol. 310 pro mantile per I, mavult mantele per E, quod ita in antiquis codicibus fere scribi, auctor sit Pierius ad illud Virg. Lib. 1. Aeneid.

* Significat autem linteolum, quod in mensis ad manus tergendas adhibetur, Eine Serviette.

MANVBIAE per V, et manibiae per I in antepenultima, indifferenter ab antiquis scriptum fuisse, Annejus Cornutus, et marmora, speciatim Ancyranum, ostendunt. Prius tamen hodie praefertur, et quidem recte: derivatio enim poscere magis videtur V, nec aliumde I, quam crebra harum litterarum alterna migratione; quemadmodum existimat Lipsius Antiq. Lect. Lib. 4. cap. 18. Conf. Cell. p. 122.

2. Partem illam praedae, Imperatori pro opera reip. navata adsignatam, quam illi plerumque impendebant in opus aliquo publicum.

3. Spolia, et quaestus illicitos cogendae pecuniae. Ita usus Suetonius ea voce est Vespas. cap. 16; ut interpretatur Torrentius.

4. Iactus fulminum, manubiae etiam dicuntur, quas Etrusci a tribus superioribus sideribus, Saturno, Iove, Marte, decidere putarunt: undecim, dicentes, manubias esse, et ex his tres Iovi datas. Vide Festum, et

Senec. 2. Quaest. Nat. cap. 41. et Plin. L. 2. c. 52. et ibi Dalechamp. p. 98.

MANVPRETIVM Das Macherlohn, usitate ap. Plautum, Catonem, Varronem, Ciceronem, Plinium Maj. Tertullianum, Vlpianum: Manus pretium habet Livius Lib. 34. c. 7: In auro, inquiens, in quo praeter manus pretium nihil intertrimenti fit, (am Golde büsset man nichts ein, als nur das Macherlohn) quae malignitas est?

+ Pro manupretium legunt etiam non nulli manipretium ; sed emendatiores libri tuentur manupretium. Partei Lex. Crit. p. 714.

MARSCHALLVS MARESCHALCVS, MARESCHALLVS et MARESCALLVS: quadruplici hoc modo effertur. Voss. de Vit. 251. 281.

MARTIVS si a Marte, recte per T, ut mensis Martius, campus Martius, Martialis, Martinus: MARCIVS , si a Marco, per C scribatur, ut Ancus Marcius, Numae Pompilii nepos, Marcianus, Marciana, Romanorum nomina, et inclita apud eosdem Marcia gens. Ac si vel maxime quis obtendat, etiam posteriora haec nomina Etymon Martis agnoscere; obstant tamen lapides vetusti, et inprimis nummi gentis Marciae, qui constanter C tenent: accedunt editiones Flori castigatiores. Cell. Voss. de Vit. 168. Begeri Thes. Palat. p. 397. Ejusd. Thes. Brand. p. 652.

MASINISSA et MASANISSA utrumque codices emendate editi, licet prior scriptura per I, occurrat in iis crebrius, et praesertim inculcetur a F. Vrsino ex lege Thoria, in aes incisa, in qua de agris fit mentio, quos S. P. Q. R. donavit Masinissae. Posteriori tamen suffragantur etiam Suidas, qui *masana/sshs2 habet, et codices Livii.

* Rex erat Numidarum, pater Micipsae, primum acerrimus hostis, deinde amicissimus populi Romani.

MATTHAEVS per TTH, et AE: Graece *matqai=os2. Matthias vigore originis idem designat. Becmanni Orig. p. 485.

MAVRETANIA per E, nummi et lapides. Mauritania per I, praesidium aliquod habet in Graeco *mauri/ths2, *mauritani/a, et libris curate editis.

* Ingens terrarum in Africa tractus, qui hodie tribus regnis, Darensi, Fetzinsi et Maurocitano continetur.

MAVRICIVS per C, bene: Gr. *mauri/kios2: accedunt nummi et inscriptiones veterum, et quod formatum est a Mauricus. Poet. Giess. p. 73. Mauritius per T, toleretur, quia apud Graecos etiam scribitur *mauri/tios2: Rube Spec. Phil. 2. p. 26. Begeri Thes. Brand. 405. v. Becmanni Orig. 486. C et T varie permutantur: conf. litt. C.

* Notandum tamen, nomina ejusmodi a nominibus derivata, et in clus exeuntia, C fere habere. Conf. supra Aedilicius.

MAVSOLEVM per E simplex, bene: Mausolaeum per AE, perperam. Graece enim est mausw/leion.

* Notat sepulcrum magnificum et operosum, quale Artemisia Mausolo, conjugi desideratissimo, Regi Cariae, condidit, conservandae memoriae ejus causa: quod proptetea nomen Regum et Caesarum sepulcris splendide exstructis metonymice inditur.

MEDEA per E simplex, bene: Medaea per AE, perperam. In Graeco enim est *mh/deia.

* Fuit Aeetae, Regis Colchorum filia, venefica insignis, Iasonis uxor, a quo repudiata, Aegaeo Regi Atheniensi postea nupsit, et ex eo filium suscepit Medum nomine, a quo Media provincia, et Medi appellati sunt.

MEDIOLANVM Italiae urbs celeberrima, Livii codices, omnisque aetatis usus: Mediolanium inscriptiones antiquae, referente Ioh. Mario Mattio Opinionum L. 3. c. 32.

MENTHA herba, Germanice Munze, Krausemünze; non menta sine adspiratione, nisi significet penem. Graecis enim dicitur mi/nqh: unde Latinos nomen derivasse, et Plinius agnoscit L. 19. c. 8. Voss. Etymol.

MESSALLA cognomen Valeriorum, gemino LL, lapides antiqui, speciatim Capitolini et nummi: Messala uno L, antique dictum et scriptum, quum liquidas non dum geminarent. Primo enim appellatus fuit Messana ; postea dictus Messala; tandem conciliandae pronuntiationi gravitatis ergo Messalla: idque postulabat melioris temporis Analogia: sic enim a Messana deducitur Messalla, ut a corona corolla, catena catella, fiscina fiscella. P. Manut. in Epp. Cic. Tom. 1. p. 841: conf. Lips. Cellar. it. Rube Spec. Phil. p. 27.

METIVS Horatii, Livii et Flori codices constanter, et membranae non numquam aliae: nam in his ipsis membranis METTVS sine I, frequentius occurrit; et ita ap. Virg. Aeneid. 8. v. 642. et Ovid. Trist. 1. et 3. 75. scribendum censet Freinshemius. METTIVS per TT geminum, Manutius ex nummo et lapidibus, et Rube Spec. Phil. 2. p. 27. ex aliis nummis quattuor Mettiae gentis probat.

MILLE LL gemino: non mile , uno L. Sed in Plurali MILLIA et MILIA, et in derivativo MILLIARIVS et MILIARIVS: utrumque enim inscriptiones antiquae. Cell. conf. litt. L. item Rube Spec. Phil. 2. p. 28.

* Milia L. simplici, antiquissima refert tempora, quibus litteras, in primis liquidas, haud geminarunt. Quae antiqua scribendi ratio florentiori aevo, uti in aliis non nullis, ita et in hac nostra voce haesit.

* Vossius quidem contendit, veteres non dixisse milvius, de Vit. Serm. L. 1. c. 13. p. 55. qui, Lambinum quoque, ait, in -omnibus libris veteribus, quibus in restituendo Plauto usus fuit, milvus, non milvius, invenisse; idemque de suis codicibus testari Ianum Gruterum: Obertum insuper Gifanium non in Plauti modo, sed Terentii etiam et Horatii locis, (ubi vulgo milvius editur) constanter milvus reperisse disulla/bws2, vel miluus trisulla/bws2: at vero Borrichius in contrarium dicit, non esse verisimile, Horatium tribus distinctis locis horridulum illud et luxatum miluus scripsisse; Varronem certe et Phaedrum milvium habere, et Ovidium duobus locis: quamquam in locis Ovidii ex fide duorum codicum Heinsius restituat miluus. Concludit autem Borrichius: Quum vetusti accuratique codices non idem in Varrone et Phaedro ostendant, sed optima fragmentorum Varronis editio, a Popma procurata, legat milvius; nec ausim damnare, nec aliis suadere damnandum: vid. ejus Animadv. in Voss. p. 163. seqq. Quod autem Vossius in Etymologico putare videtur, vocabulum miluus semper esse trisyllabum, in eo quidem fallitur: vid. Persii Sat. 4. Martial. L. 9. Epigr. 55. Borrich. l. c.

MINVCIVS per C, Flori codex, inscriptiones apud Gruterum, et ipsi nummi gentis Minuciae: Minutius per T, Livii codices manu exarati bibliothecae Palatinae, Romam nunc translatae. Cell.

* Origo quidem a minutus poscit T; sed Latini, originis obliti, C fere habent in derivatis, quae exeunt in CIVS: conf. supra litt. C. it. Mauricius. it. Aedilicius. Derivatum etiam Minucianus per C occurrit in inscriptione Perusina apud Simeonem Bosium Animadv. in Cic. Epp. ad Att. L. 4. Ep. 16. p. 53.

MISERITVS ac MISERTVS est, utrumque. Quin Clar. Menkenius Spec. p. 38 malit, si ratio Analogiae sit habenda, in prosa miseritus, quam misertus, usurpare. Ipsi enim verisimillimum videtur, Praeteritum misertus Poetis deberi, qui, in carmine adhiberi vix posse vocem miseritus, quippe non nisi brevibus constantem, videntes, contractione hac usum vocis faciliorem effecerint.

* Mistus praefert Vossius Grammat. Lat. Ludolphi Lithocomi a se emendata et aucta, et quidem Etymol. p. 105¨Mistum, inquiens, per S, praetulit jam olim Rudolphus Agricola: cui adsentio. Nam mixtum, ut puto, dixere, sicut Vlyxes. Sane mistum potius dici debere, ex libris veteribus, et Prisciano etiam videmus.

Mixtus praefert Schurzfleischius Orthogr. Lat. p. 42. ita inquiens: Mixtus ex veteri emendataque scriptura in Tullii Liviique codicibus legitur. Sic commixtus, permixtus, numquam commistus et permistus legamus, Pariter mixtura et mixtio efferuntur, non mistio, quae vox postrema in Latio peregrina est. Praesertim heic non tam Analogia, quam auctoritas consideranda est. Nam Analogia et usus conjungi debent, non separari. Nec tantum usus posteriorum temporum, sed auctoritas veterum codicum inspicienda est, quae lectionem Mixtus tuetur.

Cellarius Orth. Lat. p. 107. media incedit via, et probat utrumque, Mistus et Mixtus. Prius, ait, Analogiae propius est; posterius usui. In misceo enim, unde ducuntur, nullum X, nisi transponas SC: Pierius autem ad verba Aeneid. L. 1. v. 488:

Invaluit, inquit, jam pridem usus, ut MISTVS per ST scribatur: quum tamen in codicibus omnibus antiquis uno consensu per XT scriptum inveniatur PERMIXTVM. Et lapide Romano apud Manutium: OSSA MEA MIXTA CVM FILIAE. Conf. Dausq. Vol. 2. p. 199.

MOECHOR et MOECHVS per OE; non maechor et maechus per AE: est enim a Graeco o( moixo\s2, moixeu/w.

MOENIA per OE; non maenia per AE: est enim a munire; pro quo veteres dixere moenire: vid. Voss. Etymol. conf. OE.

MOESIA et MYSIA utrumque; sed illa est Europaea; haec Asiatica regio, et ratione hujus scripturae distingvuntur. Schurzfl. Fab. ad Voc. Moesia. it. Cluveri Geogr. p. m. 402.

* Moesia, Gr. *moisi/a, inter Danubium, et Macedoniae juga, Thraciamque longissime procurrit, et eum terrae tractum complectitur, ubi hodie Servia et Bulgaria est: Mysia, Gr. *musi/a. juxta Propontidem jacet, eo Natoliae tractu, ubi hodieque Pergamus est et Lampsacus.

* Monumentum scribitur kat) a)nalogi/an, ut nocumentum, documentum, tegumentum; monimentum kat) e)tumologi/an, tamquam a monitu, ut a lenitum fit lenimentum, nutritum nutrimentum, vestitum vestimentum, alitum alimentum. I apud veteres aliquando permutatum cum V: sicut optimus et optumus, libens ac lubens, quo posteriori Comici in primis utuntur.

+ Achilles Statius in Catull. et Vossius Etymol. 327. it de Art. Grammat. 149. per V tantum scribendum esse monumentum, non per I monimentum, frustra contendunt.

Nugatur etiam Servius, quum scribit in L. 12. Aeneidos: Monumenta sunt memoriae: monimenta vero a mentis admonitione sunt dicta. Cell. Lips. Menag. Amoen. Iur. Civ. c. 39. 307. seq.

MONSTROSVS bene et usitate apud veteres: monstruosus tamen non repudiandum, utpote quod occurrit apud Suetonium Calig. cap. 16. et Gellium L. 17. cap. 10. Ipse etiam Cicero Lib. 1. Divinat. cap. 32. habet Superlativum monstruosissimus.

MONTOSVS et MONTVOSVS utrumque in I. Caesare secundum codices emendatissimos: et in loco Cic. pro Planco c. 9. Gruterus et Plin. L. 16. c. 17. Harduinus legunt praeferuntque montuosus: nec Glossae veteres aliter, quam montuosus; ut adeo hoc ipsum Vossio de Vit. 56. perperam suspectum sit. Conf. Titii Manud. 263. seq.

MOSELLA Die Mosel, fluvius Galliae Belgicae, bene: apud Florum L. 3. e. 10. §. 14. dicitur etiam Mosula.

MOSES et MOYSES , utrumque; sed prius usitatius: hoc duplici enim modo scribitur in N. T. o( *mwsh=s2 et *mwush=s2. Iuvenalis Sat. 14. v. 102. habet Moses: Sedulius autem de Transfiguratione Christi Moyses, mediâ longâ.

MVCIVS per C, lapides Capitolini, consuetudo Graeca, et nummus, cujus est Q. MVCIVS Q. F. SCAEVOLA. Cell. Mutius per T, non nulli codices manu exarati similiter, ut illud per C, tenent.

+ Origo quidem a mutus poscit T; sed Latini, originis obliti, in ejusmodi derivatis magis amant C: conf. paullo ante Minucius.

* Nobilis Romanus erat, Scaevola dictus, quia in castris Porsennae Regis sponte sibi dextram manum exussit, postquam in occidendo Rege aberraverat.

MVCVS et MVCCVS utrumque; sed prius hodie usitatius. Antiquissimis temporibus Consonas haud geminarunt.

+ Becmannus Orig. L. L. p. 511. frustra distinguit inter mucum et muccum, ut illud sit e)urw\s2, mucor; hoc mu/ca, pituita narium. Quis enim scriptor dixit umquam mucus pro mucore?

MVLTA et mulcta [] MULCTA ; MVLTARE et mulctare , utrumque in marmoribus, et veteribus codicibus; sed in pluribus tamen sine C invenias. Cellar. Voss. Etymol.

MVNATIVS familiae Romanae nomen, per T; non Munacius per C, lapides apud Gruterum, libri veteres, praesertim codices Livii. Cell.

MVRAENA piscis existimatus, alias lampreta, Germanice Eine Lamprete, dicta, per AE, bene; in Graeco enim est mu/raina: murena per E simplex, suspectum.

MVSEVM per E simplex; non musaeum per AE, nisi sit Accusativus Singularis Nominis proprii Poetae Musaei. In Graeco enim constanter scribitur mousei=on: at Nomen proprium constanter *mousai=os2. Cellar. Sed Adjectivum

Museus i. e. doctus per E simplex, et Musaeus per AE scribi potest: quia promiscue ita, modo per ei, modo per ai, apud Graecos exaratum video. Conf. Dausq. Vol. 2. p. 204.

MYRRHA non myra sine adspiratione: est enim ab Aeolico mu/r)r(a pro silu/rnh.

* Apud Lucretium et Plantum Asin. A. 5. Sc. 2. est etiam sinyrna secuundum Vert. Libb. quamvis in Plauto alii etiam legant murrha : quod notandum, nec rejiciendum; quum Y Graecum apud Latinos Archaice scriptum ac pronuntiatum sit per V. Voss. Etyn. 336.

MYTILENE nobilis quondam Lesbi nrbs, per Y in Syllaba prima, consensu nummorum: Mitylene per Y in secunda, in libris est; quae tamen posterior scriptura displicet Cellario: vide ejus Orthogr. Latin. p. 108, et, quo lectorem simul remittit, Notitiam antiquam Asiae p. 16.

+ N antique omissum in vocabulis quam plurimis v. g. in fros pro froNs, mos pro MoNs, pos pro PoNs, tusus pro tuNsus, prasus pro praNsus, mostrum pro moNstrum, columa pro columNa, coss. pro coNss. Clytamemestra pro Clytaem Nestra, praegnas, praegnatis, pro praegnaNs, praegna Ntis, in jure, et apud Cic. ad Attic. Lib. I. it. apud Plaut, Truc. 1. 2. v. 75. it. 4. 3. v. 37. v. Taubm. ad Plaut. Amph. 2. 2. v. 91. damnas pro dam Nans, cojux pro coNiux apud Plaut. Trin. 2. Campas pro CampaNs h. e. Campanus, sicut Tiburs dicitur pro TiburtiNus, anuus pro anNuus, quia antiquissimis temporibus in Latio litteras, praesertim liquidas, non geminabant.

N antique interdum servatum, sed florenti aevo extrusum v. g. naNctus est pro nactus est, a nanciscor.

N Graecorum apud Latinos subinde in L conversum, v. g. in sympha a nu/mfh. Immo hic mos in causa putatur esse, cur, quum Graeci N scribant pro quinquaginta, Latini pro eo L usurpent: quamvis Paullus Manntius, qui figuras numerorum omnes ex I unitate deducit, aliter existimet. Vid. infra NVMERORVM scribendorum rationem.

NAE per AE adfirmandi particula: Gr. nai/. NE per simplex, particula negandi et prohibendi.

* Leonhard Malespina ad Cic. Lib. 4. Attic. Ep. 1. scripturam, qua nae adfirmandi particulam per AE scribimus, novitatis accusat, quamvis descendat a Graeco nai/: unde non nulli per E simplex similiter, ac particulam negandi et prohibendi, scribunt. Nos tamen potius Etymologiam sequimur, et magnos heroes consentientes, codicesque emendate editos, qui constanter AE habent.

NARVS, NATVS, NAVVS, NAVITER Cicero semper scribit, et probat, de Orat. §. 158. GNARVS, GNATVS, GNAVVS, GNAVITER characteris Poetici propria sunt, nec codicum auctoritate destituuntur.

NAZARAEVS per AE bene; nam in Graeco est nazarai=as2: Nazareus per E simplex, perperam.

NE DVM, NEC DVM, NON DVM divise scribit Manutius, quia non nihil, non nemo, non nulli, non numquam eadem ratione scribamus, Accedit, quod in Cajani Cenotaphii v. 14. NON. DVM. separata, et puncto, singulas voces distinguente, divisa conspiciunutur. In Mediceo autem Virgilii codice NONDVM conjuncte scriptum est, Georg. 2. v.322. Cellar.

NEFAS male in quibusdam libris cum PH expressum est. F enim habent lapides, et meliores codices.

* Festo judice, est quasi nec - otium: otium autem recte per T scribitur: mutato ob euphoniam C in G, ut in quingenti, quod ex quinque et centum componitur. Cell. Lips.

NENIA ae, per E simplex, Vossius in Etymologico scribi jubet: quia a nh/nia seu nhni/atos2, quae idem significent; un de nhnuri/zesqai, quod Hesychius exponat qrhnei=n. Suffragatur Vossio Cellarius. Favet etiam huic scripturae Becmannus Orig. p. 588. Festus autem scribit per AE, naenia . Libri editi variant; plures tamen, ni fallor, tuentur E simplex.

NEQVIDQVAM per D, et NEQVICQVAM per C ratio originis, et libri complures editi: NEQVIQVAM codices antiqui, speciatina Livii.

NICAEA per AE, NICEA per E simplex, et quidem longum, et Nicia per I longum. Hoc minus usitatum; istud non adeo infrequens; illud quam maxime praevalet. Priscianus Nicea et Nicia probat. Graeca scribendi ratio nullam ex his respuit.

* Hinc Adjectivum Nicaenus per AE, et Nicenus per E simplex: item Nicensis apud Plin. Lib. 10. Ep. 48. et Nicacensis apud Cic. Lib. 13. Ep. 61.

+ Volunt quidam, a Nicea esse Niceaenum, non, ut vulgo scribunt, Nicaenum, nisi Syncopen heic statuas, quam interdum in prosa etiam habere locum, Gifanius indice Lucretiano in decesse ex eo comprobet, quod ipsius Ciceronis sint decessemus pro decessissemus, et decressent pro decrevissent. Sed hi nimis subtiliter videntur sapere, nec ad scripturam, quae in Nicaea per AE sit, magnopere respexisse.

* Vrbes nominis hujus dantur plures, quas inter ea, quae est Bithsyniae, et hodie a Turcis Isnich, Nichor l. Nichea appellatur, ob Synodum oecumenicam contra Arium ibi congregatam quam maxime celebratur.

NIHILO MINVS Manutius et elegantiores divise scribunt, quia nihilo secius ita scribamus. Ita etiam:

NON NEMO, NON NIHIL, NON NVLLVS, NON NVMQVAM idem Manutius, Cellarius, et utriusque sequaces pari ratione divise exarant: conf. paullo ante NE DVM, NEC DVM, NON DVM. Nec desunt tamen monumenta veterum, in quibus haec et alia hujus commatis composita coalescunt in unum.

NOVIOMAGVM et NOVOMAGVM, it. NOVIOMAGVS et NEOMAGVS insignis urbs Geldriae ad Vabalim, an der Wahl, vulgo Nimwegen. Novomagum Poetarum magis videtur esse.

NVMERORVM scribendorum ratio quemadmodum se apud Latinos habeat, fusius exponit. P. Manutius, et, qui hujus de ea sententiam in epitomen redegit, Cellarius. Ne quid autem curioso scrutatori ad animi satietatem desit, inducam utrumque suis ipsius verbis loquentem:

* PAVLVS MANVTIVS Commentario in Epistolas M. T. Ciceronis ad T. Pomponium Atticum, Francof. 1580. p. 18. 19. 20.

+ Vt de numeris aliquanto latius disseramus, de quibus video Priscianum incerte locutum; antiquas notas, quibus praeter ceteras usi sunt veteres Latini, et earum significationem e regione subjiciam. Quod ad numerum figurarum attinet, tredecim erat, totidem, quot Priscianus agnoscit: in ipsis autem figuris quiddam est, cur ab eo dissentiam.

Non erat autem, inquit Plinius, apud veteres numerus ultra centum millia. Itaque et hodie multiplicantur haec, ut, decies centenn millia, aut saepius dicatur. Atque hae notae, si figuram consideres, eaedem omnes sunt, nisi quod in quinque primis deprehenditur dissimilitudo: nam, quum scribimus, C I [gap: C mirror inverted] , sive I [gap: CC mirror inverted] , et inde quae subsequuntur; non plus duabus utimur notis, I et C, hoc tamen observantes, ut C post I non tamquam aversa, sed quasi respiciens, constituatur. Sic unamquamque summam, quam volueris immensam, explicari primis quinque notis animadvertes. Haec est prima consideratio: sequitur altera, quod a prima nota ad usque eas, quas in extremo posui, alternis modo in quincuplum summa crescit, modo in duplum: quod, ipsas notas qui persequi singulas voluerit, intelliget. Priscianus autem hanc rationem tractat imperite: primum, mille sic ait notari, X, et decem millia sic C X [gap: C mirror inverted] , in quo repugnat vetustatis observatio: triplex enim genus est, quod antiquitatem maxime testatur, lapides, libri, nummi: et quum ego in singulis non ita negligenter sim versatus, numquam tamen X pro mille comperi, numquam C X [gap: C mirror inverted] pro decem millibus. Sed idem labat in sua sententia: infert enim paullo post: Decem millia quod verisimilius est, notantur per M, circumscriptam exutropque latere; et M putat mille significare, quia nominis prima sit littera. Quorum alterum concedo, ut M mille valeat: alteraum, quia cum ratione pugnat, concedere non possum, ut M ideo mille significet, quod in verbo Mille princeps occurrat litetera: mihi enim dubium non est, quin M inde sit derivata, quod veteres pro quingentis hac utebantur figura D, unde, contra Prisciani sententiam, qui de origine D nescio quid ridicule comminiscitur, facta est D, negligentia simul et ignorantia describentium, dum antiquas notas elementa putant. Ergo pro quingentis, ut dixi, scribebant D, pro mille M: unde fluxit M, errorem creante similitudine; quod M quandoque ita scribitur M, ut minimum discrepare videatur a M. In antiquis autem libris et alias figuras pro mille usurpatas licet animadvertere, ut w et [gap: unknown sign] , quas peperit minus accurata librariorum

festinatio, id agentium, ut C I [gap: C mirror inverted] uno calami ductu perficerent: etiam oo, et c I [gap: c mirror inverted] pro mille reperias: quae derivatae sunt ab M, corruptae scilicet a corrupta. Quaeritur etiam cur L quandoque pro I posita reperiatur, ut in hac figura, CCC L [gap: CCC mirror inverted] , et similibus. Hujus quoque mutationis culpam sustinet librariorum inscitia: qui quum antiquam notam, I, longiusculam viderent, exempli gratia sic ccc I [gap: ccc mirror inverted] ; decepti similitudine consonantem 1 putarunt, et pro ccc I [gap: ccc mirror inverted] scripserunt CCC L [gap: CCC mirror inverted] . Haec de numerorum notis. Reliqua erant non nulla: quae, quia satietati legentium placet occurrere, praetermitto. Hac de re paullo plenius egit Aldus filius in libris de quaesitis per Epistolam.

Commentario in Epistolas M. T. Ciceronis, quae familiares vocantur p. 290. 291. 292.

+ Notarum, numerum indicantium, quae fuerit olim origo, etsi ante multos annos exposui in Commentario Epistolarum ad Atticum: tamen hic me locus, admonet, ne silentio praetermittam. Numerorum notas primum quincto loco veteres variarunt, deinde decimo, mox quinquagesimo, tum centesimo, eodem in reliquis ordine conservato, mutato numeri signo, quoties numerus a quinario ad duplum, et a duplo rursus ad quinarium pervenisset.

Quarta, L. quinquaginta. aucto post tertiam notam, id est, post x, in quincuplum numero.

Septima, M, mille, habita dupli ratione. Octava mutatio fuit, quum ad quinque millia pervenissent: nam, ne toties C I [gap: C mirror inverted] iterarent, his notis usi sunt, I [gap: CC mirror inverted] .

Nona mutatio, a quincuplo in duplum, recepit has notas, CC I [gap: CC mirror inverted] , decem millia.

Decima, a duplo in quincuplum, I [gap: CCC mirror inverted] , quinquaginta millia.

Vndecima, et ultima, a quincuplo in duplum, CCC I [gap: CCC mirror inverted] , centum millia.

Nec ultra notarum mutatio progressa est. Non enim veteres, ut ait Plinius, ultra centum millia numerabant. Quod si ducenta, vel trecenta, aut quadringenta millia significari oporteret: has notas, CCC I [gap: CCC mirror inverted] , bis, ter, quater, et, si opus esset, saepius iterabant. Cujus exempla moris et in libris, et in antiquis lapidibus exstant. Sunt igitur notae omnino undecim variae, deinceps a nobis demonstratae, tamen iterandae.

Hoc etiam adjungam, a prima nota, 1. ceteras omnes fluxisse. Nam, v, duae primae notae sunt, infima parte conjunctae: item, x, est quinarii numeri nota duplicata, quum duae, v, in acuto angulo conjungantur. At, L, quid est, nisi prima illa nota, I, recta, et altera prostrata, simul junctae? quod si addideris in summa parte aliam primam notam, item prostratam; fiet [gap: unknown sign] , centum: non enim priscis temporibus, pro centum, scribebant, C, quod ad aetatem nostram permansit, sed, [gap: unknown sign] : quae erant tres primae notae consciatae, una recta, duae prostratae, cum recta conjunctae, una in superiore parte, altera in inferiore. Quingenta vero fecerunt, addita ad tres notae, quas proxime nominavi, quarta recta, cum duabus prostratis conjuncta, hoc modo, [gap: unknown sign] : qua figura duplicata, secerunt mille hoc modo, [gap: unknown sign] : unde postea, librariorum arbitrio, variae notae, quae mille significarent, factae sunt, quarum nonnullas ostendemus. Nam ex [gap: unknown sign] fieri coeptum est [gap: unknown sign] , et [gap: unknown sign] , et M, et CD, unde M derivatum, quo pro mille hodie quoque utimur: quum olim nota fuerit, non littera.

+ Quae Romanis numerorumn figurae fuerint, Orthographias est explicare. Paullus Manutius figuras figuras omnes deducit ex I unitate: quaesi geminetur ita, ut inferiores partes conjungatur, fieri dicit signum v quinque: hoc si inversum infra rectum statuatur, fieri x decem: si simplex I semel directe, itertum transversim componatur, fieri L quinquaginta: cui si in summa parte aliam notam adjeceris, ut fere in hoc [gap: unknown sign] , fieri notam, quae centum significet, quod posterior aetas mutaverit in C, angulatam figuram in semirotundam. Quingenta fecerunt addita ad tres notas quarta sic [gap: unknown sign] ; unde primum D, post D effectum est. Sed priore figurâ [gap: unknown sign] duplicatâ fecerunt mille [gap: unknown sign] , unde librariotum arbitrio variae notae, quae mille significarent, factae sunt, [gap: unknown sign] , M, aliae: ex M tandem M derivatum, quo pro mille vulgus utitur, quum olim nota fuerit,

non littera: quemadmodum pro D scribunt D, quod non nusquam etiam in antiquis inscriptionibus videmus, et ipsis Capitolinis lapidubus, ut Gruterus edidit, sed nescio qua fide et cura transcriptis.

Nunc singulos numeros, in quibus memorabilis est veterum Orthographia, et a nostrorum temporum consuetudine recedens, perlustrabimus. Quaternius in iis primus est, a cujus figura discessum est hodie. Nunc enim sic IV formamus: antiqui fere semper, etiam reftitutores litteratum, a ducentis ac retro annis, usque ad patrum memoriam aut avorum, simplicem figuram ita IIII quadruplicabant. Nummus familiae Antoniae apud Vrsin. p. 29. LEG. IIII. Grut. P. 30. n. 4. III. KAL. APRIL. et sic constanter alibi: etiam in compositis, XIII Grut. p. 41. n. 7. et 688. 2. XXIII. p. 688. II. Raro admodum invenitur XIV p. 689. 13. et XXIV p. 833. 1.

Senarius numerus est VI, ut VI, VIR, sevir five sexvir, Gruter. p. 481. 7. Saepius scribitur IIIIII. VIR, Grut. p. 45. 8. p. 426. 4. p. 428. 429. Octo potius VIII quam IIX signantur in vetustis monumentis: vide fragmenta Kalendarii apud Grut. p. 134. Novem plerumque sic scribuntur VIIII, Grut. p. 317. 6. ANN. VIIII. et 613. 12. VIXIT ANNIS IIII. M. VIIII. DIEBVS IIII. id est, mensibus novem.

Decem octo variant in figurarum compositione. Grunt. p. 317. 6. D. XVIII. id est, diebus duodeviginti: quae forma etiam p. 190. 7. et 712. II; et in Kalendariis antiquis est: in alio fragmento Kalendarii, quod supra nominavimus, est XIIX: et in nummis Vrsini p. 31. de familiis, LEG. XIIX, et Grut. p. 677. n. 5. ANNIS XIIX.

Vndeviginti in nummo Vrsini jam laudato sunt XIX; alibi XVIIII, sicut et XXVIIII, hoc est, undetriginta, Grut. p. 677. n. 5; et p. 712. n. II. XXXVIIII, undequadraginta.

Ipsa quadraginta antiqui Romani XXXX potius, quam XL, signabant. Grut. p. 679. ANN. XXXX; et p. 344. 3. et 426. 3. ANNOS XXXXV.

Majores numeri raro in lapidibus occurrunt; nisi in fastis magistratuum et triumphalibus tabulis. Ibi enim LXXX et XC cernuntur: et supra centenarium etiam CD quadringenta, quae aliis CCCC notantur. Duilii triumphus actus anno CDXCIII; Aemilii Paulli de Perse, anno DXXCVI, ut Gruterus p. 296. edidit. Majores millenario numeros plerumque Latini suis vocabulis exscribunt: si per notas, multiplicant millenarium, v. g. C I [gap: C mirror inverted] C I [gap: C mirror inverted] C I [gap: C mirror inverted] tria millia: muria/dos2 nota CC I [gap: CC mirror inverted] , decem millia, ejusque dimidiata figura I [gap: CC mirror inverted] quinque millia: at CCC I [gap: CCC mirror inverted] centum millia. Quidam millenario praeponunt cardinalem ut III M. tria millia, quod in millibus passuum, (quorum notae sunt M. P.) frequens est in Plinii libris Geographicis.

Haec sunt, quae de numerorum characteribus apud Romanos olim usitatis laudati duumviri edisserunt. Quorum disciplina etsi nihil habet, cui repugnare magnopere vel possim, vel debeam; adhibendae tamen, meo quidem judicio, hae cautiones duae sunt. Primo quidem haud aversemur numerum quaternarium signo IV, octonarium IIX, novenarium IX, quadragenaium XL, nonagenarium XC, et sic porro reliquas numerorum figuras, ubi minor praeponitur eo indicio, ut auferri tantumdem majori debeat: quum ab oculorum obtutu citius ad animum ita trakducantur, nec eisdem omnis desit apud veteres auctoritas, sed, vel ipso Cellario teste, satis impressa eorum compareant antiquitatis vestigia. Deinde etiam, cavendum, puto, esse, ne obscuram diligentiam in exprimendis his numerorum figuris ponamus. Sunt, qui Latino, ne offendant antiquitatem: audent, credo, ne offendant antiquitatem: quae tamen ratio male cohaeret. In majusculorum elementorum consignatione, qualis fere est epitaphiorum, aliarumque sollemniorum inscriptionum, probo sane, si stricte observentur numerorum hae figurae majusculae sive Romanae: in minusculis autem i. e. Gothicis et barbaris litterarum characteribus illas respuo, quod inconcinnam reddunt versiculorum speciem, et tamquam humano capiti cervix hoc modo jungitur equina. Minusculis et b arbaris litteris accommodatissimae videntur esse notae numerorum minusculae et barbarae, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0, ab Indis per Arabes ad Europaeos transmissae, et communi usui vitaeque negotiali atque exercitae apprime inservientes. Ita non gigantes eminent inter pygmaeos: quales videntur literae Gothicae Romatis numerorum figuris junctae.

+ Interim numerorum Romanorum signa sunt et antiquissima, et quam maxime naturalia, a digitorum videlicet forma desumta. Sic I est figura unius digiti, totius manus U, quae figuta transit in V et quinque significat. Haec duo V in fundamento elegantiae studio connexae, X, sunt decem. Vid. Ehrenbergeri elegans Disp. Ienae 1705. edita de Origine Numeri Denarii. Numerus quoque horum signorum respondet numero digitorum, quibus in numerande utebautur. Plutarchus Lib. 1. de

Placitis Philosophorum: Ad decem urque numerando progrediuntur omnes et Graeci et barbari, et hinc rursus ad unitatem regrediuntur, Conf. 10. Clericus Adnot. ad Seldeni cap. 3. de Decimis §. 1. p. 636.

+ Dicitur a no/mos2: hinc no/misma, quod et nou/misma scribitur. Prima in utroque corripitur, licet in numus prior producatur. Sunt enim vocabula complura brevia, licet descendant a Primitivis longis, et versa vice longa, licet descendant a Primitivis brevibus.

NVMMVS et NVMVS duplici MM, et simplici M. Prius probat Manutius, tamquam frequentius in libris et lapidibus. Antiquissimis temporibus literas, praesertim liquidas, non geminabant; unde posterior remansit scriptura: florentiori autem aevo easdem geminabant cum elegantia; unde prior scriptura increbuit. Cell.

+ Similiter, ut numisma s. nomisina dicitur, a no/mos2. Sunt tamen, quibus a Numa, Rege a Romulo secundo, dictum videtur, quia is, ut ajunt, primus ex aere ferroque monetam Romanis dedit, quum antea corio vel testulis eam ad rem uterentur.

NVMQVAM per M plures lapides et documenta, habent, et Manutius defendit: nunquam per N, lapides pauciores.

* Qui euphoniae ergo posterius amplectuntur, minus recte sentiunt: neque enim sonus durus est in numquam, quia M ante Q bene consistit, ut in utrumque, quemque, namque. Cell. Aldus, Priscianus, Lipsius.

NVNTIVS per T, et NVNCIVS per C, utrumque sufficienti veterum auctoritate: nam C et T litterae permutabiles, ut alibi, ita et in hoc vocabulo. Praeferunt Manutius et Dausquius posterius; Cellarius et Norisius Orthogr. c. 6. p. 117. prius. Conf. Voss. Etymol.

+ O veteres saepe pro V, non tantum in iis vocabulis, in quibus ceteroquin V geminum, quod antiquissimis temporibus pronuntiatu durum videbatur, occurrit, sed interdum etiam alibi. v. g. salvOm pro SalvVm ap. Plaut. Mostell. 1. 1. 11. eiquOm pro equVm ap. Plaut. Asinar. servOm pro servVm; item datOm iri pro datVmiri in Fragm. Catonis, magistratOs pro magistratVs in col. Duiii rostrata, pOblicus pro pVblicus ap. Grut. pag. 150. n. 6. 7,. nOntiata pro nVntiata in veteri S. C. ap. Grut. p. 499. Ruhe Spec. Phil. I. p. 24. OV antique pro V. v. g. jOVdices, jOVratus.

Ante F cedit, ut offendo, offero, officio, offundo. Manet tamen in obfusco et obfirmo.

In ceteris manet, ut obdo, objicio, oblecto, obligo, obluctor, obmutesco, obnitor, obnubo, obrepo, obruo, observo, obsideo, obtineo, obverto. Cell.

In unico verbo omitto Syncopen patitur, et B suum amittit. Poet. Giess. p. 30.

* Hoc nummi genus vulgo non recte interpretantur: neque enim est vilissima moneta, sed sexta pars Drachmde, ut scribit Plinius Lib. 21. cap. ult. et respondet quinque nummulis nostratibus. Schurzfl. p. 46. Goclen. Obs. 24.

Nec confundatur cum tw=| OBELVS, Graece o)belo\s2, per E, quo configimus, jugulamus, confodimus, quae in scriptore quodam minus placent.

OBOTRITAE per O; non Obetritae per E: Componitur enim ex veteri vocabulo Slavonico obo i. e. ambo.

OBRVSSA bene: vocabulum usurpatum Tullio, Senecae, Tranquillo, et significat normam, ad quam exigitur aurum. In veteribus libris saepius scribitur obryza: nempe est a Graeco o)/bruzq. Aliis est obrusa per unum S: quod antiquissimorum temporum videtur esse, quibus litteras haud geminabant. Obrussa per duplex SS, florentioris aetatis est, idque habent optimi codices; quibus etiam Analogiae ratio patrocinatur: ut enim a ma/za est massa, et a porfuri/zon purpurissum, et ab a)ttiki/zw atticisso; sic ah o)/bruza obrussa. Voss. Etymolog.

OBSCENVS per E simplex, et OBSCAENVS per AE, veteres scripsisse, Varro LL. L. 6. c. 5. innuit. Vtrique etiam scripturae favent Etymologiae, quas idem Varro, aliique adducunt. Scaliger de Causis LL. Lib. 1. c. 34. per OE, quasi a)po\ koinou= descendat, scribi vult.

Nonius autem per AE, quamvis immundum explicet: quae notio videtur Scaligero accommodata. Sed commune, immundum esse, sacrae dictioni in divinis litteris, quam genio Latinitatis, est propius. Cell. Voss. Etym.

OBSONIVM bene: sunt autem inter eruditos, qui malunt opsonium per P, quia in Graeco sit o)yw/nion. Sed illud per B, Latinorum consuetudini melioris aevi, et Analogiae, quae est in Arabs, Gr. *lra\y, magis respondet. Conf. supra Absinthium, it. Absis.

OBTVRO sine spiritu: quem veterrimos Latinorum sprevisse, certum est; nec in codicibus antiquis aliter legitur.

* Asperant Cruciger et Becmannus, suffragante Festo, qui a qu/rh vult oriri. Sed quid sibi vult Etymologia arbitraria, cui scriptuta veterum reclamat? Nec recurrendum sane est ad illud compositionis genus, quod est ex Latino et Graeco: ne quid dicam, quod in qu/ra corripiatur prior, quum secunda in obturo sit porrecta.

+ Quemadmodum a cera vel sera est obcerare et obserare; ita ab ob et ture dicitur obturare: ut item a re et sera est reserare; ita a re et ture est returare. Ita obturare erit Verbum profectum a more Sacerdotum, qui aures ture opplebant, ne audientes alia turbarentur: ac rursum perfecto sacro negotio tus eximebant, ut aures paterent illis, quae dicerentur. Hanc consuetudinem discere possumus ex istis Varronis veris apud Nonium: Atque etiam Sacerdotes aures suas ture replebant, ne peregvinis verbis intercedentibus confusâ carminum memorid turbarentur.

* Per OE scribitur ap. Livium Lib. 1. cap. 49. secundum emendatissimos codices; et ap. Tacitum Ann. 1. c. 38. n. 1, prout Berneggerus, Ryckius et Pichon legunt.

Alii scribunt in Terentio Eun. A. 1. Sc. 2. v. 45: Qui me amare occeperat, simplici E, quod nolim improbare, quum Occipiunt et Occipit ejusdem Poetae sint. Adde Lucretium L. 5. v. 887.

OCIOR, OCIVS, OCISSIMVS per 1, rectius, quam ocyor , ocyus , ocyssimus per Y.

* Disputant Grammatici, per Y an per I scribi debeat. Gifanius pertendit, per I simplex scribendum, auctoritate omnium librorum veterum, ipsiusque Prisciani, si vel maxime sit ab w)ku/s2. Adstipulatur Vossius L. 2. de Analog. cap. 26. p. 369. et Etymol. fol. 352, cui primum est illud argumentum, quod Graece etiam w)ki/wn, w)/kestos2, eadem exarentur Vocali. Sed possunt, qui dissentiunt, provocare vicissim non modo ad Graecorum Positivum w)ku\s2, sed ad Comparativos quoque alios w)ku/teros2, )wku/tatos2. Itaque pro altera parte validius argumentum dixerim, quod ab auctoritate veterum librorum petitur. Qui autem Graecam scripturam urgent, his responderi potest, non insolens Latinis fuisse veteribus, Vocalem Graecam mutare in Latinam. Fecerunt hoc in silva, hiems, stilus, lacrima, si, quod non dum tamen omnibus liquidum est, originem hace vocabula habent ab u(/lh/, u(/w, stu/ los2, da/kruma. Saltem in veteribus libris legi nimfa, limfa, mirtus, cignus, pro nympha, lympha, myrtus, cygnus 1. cycnus, testis est Vossius Etymol. 507. Accedit, quod ior et issimus terminationes non Graecorum sint, sed Latinorum. Haec ita quum sint; tolerandi tamen quodammodo videntur, qui originis Graecae contemplatione ocyor, ocyus et ocyssimus per Y scribunt.

Cicero, quod recordari possim, non nisi Adverbio usus est. v. g. Si me amas, advola ad nos ocius.

OE in majuscula scriptura ex antiquitatis suffragio separatim, etiam quum Diphthongum sonat: quae tamen in minuscula uno eodemque ductu a multis pingitur, qui commoditati consulunt; nec antiquitatis vestigia propterea adspernari videntur, quum omnis minuscula scriptura a vetusta scribendi ratione aliena, et quasi superinducta sit: confer supra AE.

+ Notandum, OE in vocabulis origine Graecis, quorum OI sic refertur servari, ut in moechus, prooemium, oeconomus, Oedipus, oenopela, Oeta Mons; in paucis inesse pure Latinis, ut sunt moenia, proelium et in propriis Coelius, Cloelius, Cell.

OE apud Latinos florentiori aevo subinde mutatum in V, ut videre est in cVbus, mVnire, mVnera, mVrus, PVnici, cVravit, pVnire, pVnitio; pro quo olim dixerunt scripseruntque cOebus, mOEnire, mOEnera, mOErus, POEnici, cOEravit, pOEnire, pOEnirio.

OLVS oleris, libri emendate editi: cui scripturae etiam favet Etymologia Varronis LL. Lib. 4. qui ab olla; nempe veteres dicebant ola pro olla, quum liquidas non dum geminarent: itemque Iosephi Scaligeri, qui ab oleo i. e. cresco, deducit. Neque tamen holus, quod in veteribus libris subinde occurrit, improbem, eo quod veteres etiam folus

pro olus dixisse constat: H enim subinde mutarunt in F: conf. litt. F. Scripserunt etiam hoc vocabulum cum adspiratione Festus et Nonius, Cell. Voss. Etymol.

OPPERIOR duplici PP; non operior P simplici: libri veteres, et Virgilius Carpensis. Accedit compositio: Priscianus enim tradit, esse ex ob, et antiquo perior. Cell. Lips. Manutius, Voss. Art. Gr. 149.

OPPIDVM per duplex PP, et opidum per unum P, utrumque in veteribus inscriptionibus legas: sed prius hodie praefertur, quia ipse Varro et Festus geminata littera scripserunt; posterius autem Archaicum quid sapere videtur: antiquissimis enim temporibus litteras non geminabant. Cell. Schurzfl. Manut. Dausq. Voss. Etym.

+ Scripturae antiquiori per P simplex, favet origo, qua opidum ab ope dictum, eo quod opis causa munitum sit: prout Pomponius lege 239,. de Verb. Sign. et Varro testantur.

OPPORTVNVS gemino PP, libri veteres, et Virgilius Carpensis: oportunus unico P, teste Lipsio, similiter veteres libri, et Festus. Prius a Manutio et Cellario praefertut; posterius Archaicum quid videtur redolere: veteres enim litteras non geminabant.

ORICHALCVM bene: Gr. o)rei/xalkon, ab o)/ros2 mons, et xalko\s2 aes: quasi aes montanum. Horatio etiam prima hujus vocabuli syllaba corripitur. Nec tamen damnanda est scriptura aurichalcum ; nam et istam reperire licet in Pandectis Florentinis lege 45. de Contrah. Emt. et alibi: vid. Torrentius ad Sueton. Vitell. c. 5. Nec probabile tamen est, ex Latino aurum, et Graeco xalko\s2 hoc vocabuli conflatum esse; sed ideo posse dici, quod apud veteres O et AV mutuas operas praesertim praestarent, et alterum pro altero ponerent: ita enim plostrum et plaustrum, olla, (antique ola) et aula, orea et aurea, pollulum et paullulum, clostrum et claustram, Soracte et Sauracte, sorex et saurex dicebant: conf. litt. A.

ORTHOGRAPHIAE ratio exigenda omnis est ad monumenta veterum, hac tamen cautione, ne sine discrimine pro stabilienda hac vel illa scriptura in subsidium vocentur: probe enim discernenda sunt, praesertim in scribendi ratione valde dubia et ancipiti. Ita quidem primas merito partes damus nummis, cum publico nomine cusis, tum etiam iis, qui familiarum sunt: accuratissimam enim plerumque scribendi rationem sequuntur, ut recte docuit Ezech. Spanhemius de Vsu et Praestantia Numism. Diss. 2. p. 82. Inde sequuntur MSS. codices, non illi, qui paullo ante typographiam inventam exarati sunt, sed antiquissimi, et praecipue illi, qui accuratius exarati sunt, et propterea communi Criticorum calculo dudum probati: quales sunt Virgilius Romanus, et Carpensis seu Mediceus, et Pandectae Florentini. Tum succedunt marmora et lapides: ex his vero praeferendi, qui aurea aetate positi sunt, antiquissimis et recentioribus; publico item, aut clarissimorum virorum nomine aut jussu inscripti, privatis aut a vulgo positis. Tandem aliquo numero et loco sit derivationis ratio, sive ex Graecia, sive ex Latio repetenda illa sit.

* Per nummos intelligimus non nisi eos, qui cusi sunt, quum adhuc Romae vigeret Latinitas.

Codices eatenus in Orthographia sequendi sunt, quatenus consentiunt in hac vel illa scriptura, nihilque habent, quod repugnet nummis aut aliis idoneis documentis, aut manifestae Etymologiae, aut etiam perpetuae Analogiae. Indoctae enim librariorum manus illis adspergere potuerunt non nulla, quae virgulam merentur censoriam.

In lapidibus et marmoribus eadem cautio est adhibenda. Dixi publico aut clavissimorum virorum nomine inscriptos praeferendos esse privatis aut a vulgo positis: Aberrarunt enim subinde indocti lapicidae atque opifices, sicubi sine eruditorum moderamine litterarum elementa insculpserunt; quod tamen in publicis monumentis factum esse, vix cuiquam fit credibile. Atque hinc esse existimemus, quod lapides Capitolini apud Criticos tanto sint in pretio. Dixi etiam, antiquissimos lapides postponendos esse illis, qui aurea positi sunt aetate: exstant enim illic multa, quae passim emollivit elegantior aetas. Vnde frustra esset, qui ex columna illa rostrata Duilii Orthographiae petere exemplum sustineret scatet enim quasi innumeris Archaismis et obsoletis scribendi modis. Sane jam sua aetate in multis mutatam esse veterem scribendi pronuntiandique rationem, exemplis quibusdam demonstrant Cicers in Orat. 48. et Quintilianus Instit. Orat. 1. 7. 9. ult. Conf. supra voc. Egregius.

Derivationis ratio aliquid momenti adfert raro, id est, tunc demum, quum certa est et indubitata; quamvis arcessi etiam in subsidium possit, quoties tantum non repugnat scripturae, idoneis veterum documentis satis stabilitae. Ludunt saepe in Etymologia, etiam, quoties hanc aleam tentant, viri gravissimi: quemadmdum ab hoc vitio nec ipse Varro immunis est, magnus ille aureas aetatis Criticus, homo ceteroquin minime umbratilis. Conf. supra Heres, Hereditas.

Omnino etiam hae regulae duae tenendae sunt circa veriorem et antiquam scribendi rationem:

I. Nil temere damnandum esse in scriptis aliorum, quod qualicumque se tueri possit veterum testimonio, modo ne communi omnium scribendi consuetudini repugnet, aut manifestum Archaismum prodat, etiamsi ipsi in eodem vocabulo sequamur longe aliam scripturam, et quidem talem, quae firmiori nobis videatur fundamento niti.

II. Orthographiam cujusvis debere sibi constare, ita, ut in singulis vocabulis haub divrsam, modo hanc, modo illam, sed unam semper eamdemque tueamur: quod, qui secus faciunt, levitatem adhibere desultoriam videntur, quae cum omni vitae generi, tum in pritnis adfert litterarum studiis haud leve aliquod dehonestamentum.

* De variis monumentis antiquis, quae heic in censum veniunt, notitiam suppeditat uberiorem in Biblioth. Lat. L. 4. c. 5. Ioh. Alb. Fabricius, magno rei litterariae, quam ingentibus sibi meritis devinxit, damno, die nupero 30 Aprilis hujus anni 1736, quo hoc ipsum in retractatione libri hujus nostri scribimus, rebus humanis ereptus. Conferantur etiam, quae pro sua eruditione haud proletaria, sed insigni lateque patente heic in orchestram prosert Heumannus in Via ad Hist. Litt. p. m. 299-305.

OSTIA et HOSTIA colonia et oppidum ad Tiberis ostium, hodie admodum mediocre: utrumque probatur ex nummis, et inscriptionibus; sed prius magis. Cell. p. 46.

OTIVM per T; non ocium per C: Virgilii codex Romanus et Mediceus, aliique libri veteres: consentit Pierius, Manutius, Cellarius, Eutyches, Papyrius, Lipsius.

OTTO Historici recentiores: OTHO apud Romanos scriptum, et in nummis medii aevi etiam sic est, speciatim in uno, qui Ottonis I. Imper. faciem refert. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 29. Begeri Thes. Palat. pag. 298. it. Thes. Brand. Vol. 2. p. 627.

+ P saepe cum B alternat, et propterea hoc mutatum florentiori aetate in illud in sumPtum, scriPsit, laPsus, quod antique scriptum sumBtum, scriBsit, nuBsit, laBsus. Origo quidem in tribus posterioribus B exigit, quod passim in inscriptionibus remansit; plures tamen P habent., fortius enim B ante S pronuntiabant, quam sonus ejus sufficeret, ut proinde in P ubique fere mutarent. Cell. 103. Ruhe Sp. Phil. I. P. 26.

* P haud rejiciendum inter M et T, et inter M et S, in quibusdam Praeteritis ac Supinis, ob plurimorum documentorum auctoritatem, v. g. in sumPsi, demPsi, promPsi, emptum, sumptum, promPtum, comPtum, redemPtum, interemPtum. Quia autem non desunt exempla antiqua in contrarium, propter Analogiae rationem ex sententia Vossii, et aliorum, rectius omittitur. Conf. supra Emtus. it. Litt. M.

PAEDOR Per AE, tutius, quam pedor per E simplex, ob plurima Criticorum suffragia.

* Qui per AE scribunt, a)po\ tou= paido\s2 esse putant, quod puerilis aeta nec sibi a sordibus cavere sciat, et, ubi scit, serdes tamers consectari soleat. Qui per E simplex scribunt, cum veteribus Glossis exponunt per pedum putredinem, interque longa referunt a Primitivis brevibus. Significat autem paedor, squalorem et illuviem in homine vel animali, collectam ex continua quiete, aut aliis causis. Voss. Etym. ad voc. Paedidus.

PAENE Adverbium i. e. fere, per AE: non poene per OE, neque pene per E simplex, nisi sit Ablativus. Libri veteres et lapides. Cellar. Manut. Dausq. Lipsius.

* Pene per E simplex, recentiori scribatum consuetudini debetur. Solebant enim hi medio aevo Diphthongum illam vel simplici E, vel certe E caudato ae exprimere: Vid. Coringii Censur. Diplom. Lindav. p. 316. it. Mabillon de Re Diplomat. 2. 1. 11. p. 58.

PAENVLA Der Reisemantel, per AE; non penula per E simplex: lapidum antiquorum fide: accedit, quod ex multorum sententia sit a Graeco faino/lhs2. Voss. Etym.

PALILIA et PARILIA utrumque. prius hodie usitatius, et in libris emendate editis; posterius autem in codicibus plerisque manu exaratis.

* Festa deae Palis Germ. Das Hirten-Fest, quae agebantur XI cal. Maji d. 21. April. quo die urbis fundamenta jacta sunt. Palilia dicuntur a dea Pale; Parilia a partn pecorum.

PANORMVS metropolis Siciliae, Palermo hodie, Graece *pa/normos2, ab o(/rmos2, portus, quod eo naves appellant, denominata, quamquam Graecis etiam Appelltivum est.

* Scripserunt multi Panhormus per H. In nummo familiae Domitiae ap. Vrsin. P. 101. PANHORMITANORVM. Gruterus p. 174. n. 5. REIPVBLICAE PANHORMI. Et Sponius Misc. E. A. p. 176. RESP. PANHORMIT. Atque sic etiam in plinii libris scriptum est. Nihilominus et sine adspiratione in aliis monumentis invenimus. Harduinus nummum, a Paruta expositum, resert cum epigraplie PANORMITANORVM: et Reinesius Class. v. Inscr. 64 PANORMVS, quamquam non certum est, sitne urbis nomen ibi, an viri. Verba haec sunt: M Coilius M. L. Panormus agitator: nisi Panormitanus forte legendum sit; ejusdem tamen originis est, et Orthographiam vocabuli demonstrat. Prioribus accederem, si pa/no(rmos2 Graeci scriberent, quemadmodum illorum r)a( adjecta H pest RR Graecorum imitamur: quum vero id recusetur a Graecis; non video, quae ratio nos urgeat ad adspirandum in hoc vocabulo. Cell. p. 50. seq.

PAPIRIVS Romanae familias nomen, I Latino; non Papyrius Y Graeco: tres nummi hujus gentis apud Vrsinum, aliique lapides apud Gruterum. Cell.

* Hujus nomen hodie in usu est; res ipsa desiit: iuit enim in desuetudinem charta papyri Aegyptiacae, cui silva Nilotica materiam praebuitt, postquam a saec. X. minori cum sumtu, et majori cum compendio nostra illa reperta est, facta ex linteolis laceris et detritis. Vide Montefalconium in Palaeographia L. 1. c. 2. p. 17. 18. seq et L. 4. c. 3. p. 278. it Guidonem Pancirollum L. I. tit. de Papyro, et L. 2. tit. de Charta.

PARADISVS per I; non paradysus per Y, ut in quibusdam Asceticorum libris legitur: in Graeco enim est o( *para/deisos2.

PARALYSIS per Y; non paralisis per I, ut empiricorum vulgus scribit: in Graeco enim est h( *para/lousis2.

PARNASSVS et PARNASVS utrumque in antiquissimis membranis legitur, ut apud Graecos *parnasso\s2 et item *parnasds2, et *parnhsso\s2 et *parnhso/s2. Prius hodie ab eruditis quasi ex compacto praelatum est. Becmanni Orig. L. L. 604.

* Mons biceps Thessaliae, sedes et domicilium Musarum Poetis, in quo fons castalius, et Apollinis olim templum.

PARRICIDA per duplex RR, librorum auctoritate veterum, teste Manutio: quod etiam communi comprobatur usu.

* Fr. Balduinus de Leg. Rom. p. 25. et Dion. Lambinus ad Cicer. Or pro Milone c. 7. scribendum esse contendunt paricida per unum R: quibus sane Etymologia favet, vi cujus est per Syncopen quasi parenticida: et mos veterum, litteras, praesertim liquidas non geminantium, qui tamen, Festi jam aerate, prorsus exolevit, ita tamen, ut in quibusdam vocabulis una cum hac geminatione antiquior scribendi ratio simul staret. Conf. Voss. Etym. et Lips.

* Aliis, nominatim Vossio, parcimonia per C, a parcus, ut querimonia a queror, castimonia a cassus, alimonia ab alo; quibus non nullos libros editos suffragari deprehendo. Sed parsimonia non fit a parcus, sed a Praeterito parsi, quod conservavi significat, sive abstimui: nam alterum Praeteritum peperci accipitur potius pro veniam dedi: quamvis confundi haec interdum ab auctoribus soleant: Vid. Nicol. Perotti Cornu Copiae LL. fol. 265. seqq.

PATRICIVS per C; non patritius per T: nummi enim et lapides in ejusmodi derviatis semper cius tenent. Atque ita etiam hoc ipsum vocabulum lapides, libri veteres, et Graeca consuetudo, cui semper placet forma patri/kios2, repraesentant. Cellar. Voss. Art. Gr. 149. Accedit Etymologia: descendit enim a pater, et a verbo ciere; de quo Livius Lib. 10. c. 8. Conf. supra Aedilicius. it. Litt. C.

769, et confensus Terentii Scauri, qui p. 2256: Sine dubio, inquit, peccant, qui Paullum et paullulum per unum L scribunt.

* Objicit Velius p. 2238, juxta Diphthongum geminari Consonantem non posse, quia nequeat pronuntiari. Sed refutatur exemplis. Sic non solum hoc Adverbium apud veteres invenimus, sed etiam Paullus, Paullinus, propria Nomina, jam demonstranda: sic et vox caussa supra fuit probata.

Paulum et paululum L uno, timide usurpem, licet qualecumque videatur praesidium habere in cognato Nomine proprio Paulus, quod, ut in loco huic proxime nunc subjecto videre est, aliquando in veterum inscriptionibus exprimitur L simplici. Cell. Lips. Manut.

PAVLLVS per LL duplex, et PAVLVS per L simplex, Nomen proprium, utrumque ex lapidibus et nummis. Pro priori plures; pro posteriori autem simul Graecorum *pau=los2. Sic et Paullinus, Paullina, et Paulinus, Paulina. Cell. Priscian. Scalig. Dausa. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 30. Apud Begerum Thes. Brand. p. 713. in nummo luliae Paulae, unum L.

+ Paullus contractum ex paullulus i. e. parvulus, quod apud Terentitum et Livium occurrit.

PEDISSEQVA usitate ex libris emendate editis: PEDISEQVA S simplici, scribi a Prisciano, et in Pandectis Florentinis, et in marmore quodam Romano, confirmat Schurzfl. Orthogr. Rom p. 48.

PELECANVS bene: Graece enim dicitur o( *peleka\n, *paleka=s2, *peleka=nos2. Alii scribunt Pelicanus per I, et Pellecanus per LL geminum; sed, ut patet, minus recte.

* Avis est, quae Plinio Platea, et Ciceroni. l. 2. de Nat. Dor. c. 49. pr. Platalea vocatur.

PELOPONNESVS gemino NN, consuetudine magis, quam ratione. Strabo Lib. 13,. p. 425. de Hecatonnesis: *kalou=ntai *e(kato/nnhsoi sunqe/tws2, w(s2 *pelopo/nnhsos2, kata\ e)/qos2 ti tou= N gra/mmatos2 pleona/zontos2, vocantur Hecatonnesi per compositionem, ut Peloponnesus, ex consuetudine quadam N abundante. At *xer)r(o/nhsos2, Chersonesus, N simplici. Cell.

PENVARIA et Penaria cella, Eine Speisekammer, apud Plaut, et cic. de Senect. c. 16. utrumque deprehendo in codicibus. Schurzfleischius posterius improbat.

PENVRIA per E simplex, probat Festus, quo etiam auctore a penu ducitur, quasi inopia earum praecipue rerum, quae ad penum pertinent: cui scripturae usus hodiernus adstipulatur. PAENVRIA tamen per AE, Aldus Manutius in veteribus libris testatur scribi. Voss. Etym.

PER in compositione semper manet: ante solum L capit detrimentum in pel. lex, pellicio, et secundum non nullos in pellego, et pelluceo. Rectius autem

PERLEGO et PERLVCEO ita enim usurpatum Ciceroni, Plinio, Martiali, Columellae, OVidio, Plauto, Quintiliano, Virgilio, Terentio. Scauro p. 2260. Prisciano Lib. 2. et aliis placet pellego, pelluceo, pellucidus. Nos stemus a partibus istorum heroum. Cellar. Lipsius.

* Perses inscriptio apud Gruterum, et plerique libri Latini, speciatim Ciceronis, Flori v. g. L. 2. c. 12. §. 2. formâ Latinis gratiore, quam quae secundum Graecos est Perseus ex *perseu/s2. Livii tamen codices constanter habent Perscus. Cell.

PESSVM DARE separatim in antiquis Prisciani et Terentii libris: PESSVNDARE conjuncte, mutato M in N, in libris emendate editis.

+ f valet PH: et tantunmodo Graecorum est, ut Phosphorus, fw/sforos2. Non autem locum habet, ubi in Graeca orgine non est, ac male bosphores scribitur et trophaeum, quia utrumque in Graecis p habet, bo/sporos2, et pe/irw a tro/painn a tre/pwnerto. Solum nomen triumphus, ex Graeco qri/ambos2, non alia, quam priscae consuetudinis lege, mutat et q et b: illic abjecta adspiratione; heic adsumta illa, et simul littera b mutata in p. Olim quidem triumpus dicebant, ut Cicere in Oratore cap. 48. testis est; post autem, convicio aurium flagitante, triumhus; id quod in lapidibus obtinet: in posterioribus etiam triumfus per F. Cell. Conf. supra litt. F.

PHALAECIVS per AE, bene: nam in Graeco est fa/laikos2, falai/kios2. Apud Servium in Centimetro, et alibi interdum scribitur Phaleucus , Phaleucius : sed contra usum rectiorum veterum, et origienem Graecam.

* Hinc carmen Phalaecium, quod et a numero syllabarum Hendecasyllabum dicitur.

PHASELVS per PH, et faselus per F: utroque modo scribitur; priori tamen rectius: in Graeco enim est fa/shlos2 F autem interdum Latinis pro PH ponitur. Conf. supra litt. F.

* Genus est naviculae brevioris, quo Aegyptii voluptatis causa in Nilo flumine utebantur? cujusmodi Veneti Gundulas s. Gondolas vocant. Interdum etiam notat navim grandiorem.

PHILISTHAEI rectius puto per TH, atque hoc ipso, quem sistimus, modo scribi, idque ex consensu eruditorum suffragante Seb. Schmidio, tw=| *apollw=|, tw=| dunatw=| e)n tai=s2 grafai=s2, in versione sua Bibliorum: Philisthini et Philistiim , Vulgatus; Pelischthaci , Iunius et Tremellius habent.

PHOENIX per OE; non phaenix per AE, ut quidam perperam scribunt: Graece enim est foi=nic.

* Mira illa avis Arabica, unde argumentum resurrectionis multi Patres Ecclesiae ducunt.

PICENTES et PICENI dicuntur incolae Piceni, regionis quondam Italiae, trans montem Apenninum, ab ipsis montibus usque ad mare Adriaticum extensae.

PIGNVS in casu secundo PIGNORIS usitate et recte: antique pigneris per E. In derivatis et compositis scripturae veteris vestigia retinet, ut videre est in pignero, pignerator, pigneraticius, et oppignero; pro quo citra veterum auctoritate saepe scribunt pignoro, pignorator, pignoraticius, et oppignoro.

* Par ratio in fenus, fenoris, pro quo antiqui feneris per E: unde feneror, et fenerator. Cell. Schurzfleisch. Voss. Etym.

PILVLA per unum L, bene; nam ita semper in Plinio occurrit: pillula per geminum LL, perperam.

* Notat medicamentum in globulos formatum. Idem Plinius, itemque Celsus et Scribonius Largus has pilulas vocat catapotia i. e. medicamentum, quod non diluitur, sed ita, ut est, devoratur, ut porro a Scribonio describitur. Voss. de Vit. 565.

PIRAEEVS Genit. Piraeei, quattuor Syllabis, secunda per AE, emporium Athenarum, et portus quadringentarum navium capax, libri emendate editi: cui scripturae etiam favet Graecum H. In antiquissimis libris invenitur etiam PIRAEVS: cui scripturae similiter favet Graecum *peiraio\s2, quod trajectum, Germ. Die Fuhrt, notat.

PIRVS, PIRVM per I Latinum; non pyrus , pyrum per Y Graecum: habetur enim pro vocabulo mere Latino; nec aliter in codicibus emendate editis occurrit.

* Derivatio autem, quae a pu=r ducit propter formae vel coloris similitudinem, dubia est, et incerta. Ac si vel maxime hinc duceretur; referri tamen deberet inter illa vocabula, quae, originis Graecae oblitae, in civitate Latina nata esse videantur. Celt. Voss. Etym.

PISCHON memorabilis Paradisi fluvius, Hebraeam Dialectum hac scriptura referent; atque ita Seb. Schmidt, Iunius item atque Tremellius transferunt: alii Pison scribunt: Schin Hebraico mollius ita expresso: Phison Vulgatus habet; id quod respondet Graeco fisw=n, seu, ut apud Hesychium est, fhsw=n.

PISO pisere, PISO, pisare, et PINSO; pinsui, pinsitum, pinsum, et pistum, pinsere i. e. tundere, molere, Mahlen, stossen, zerstampfen: tot Modis hoc Verbum effertur, et apud bonae notae scriptores occurrit. Vide Harduinum ad Plin. Lib. 18. c. 10. Sect. 23.

PITISSO per I; non pytisso per Y: neque enim fit a puti/zw, sed piti/zw: quorum hoc notat degustando bihere, ac venit a pi/w, bibo; illud autem fignat sputo a ptu/w spuo.

* Faernus per S simplex se reperisse testatur, quod verae tamen scripturae non debet esse fraudi, ideo, quod veteres inviti litteras vetustissimis temporibus geminabant, ut in plerisque MSS. est animaduersum: id quod toties jam docuimus. Sane scriptura per SS geminum ex Isidoro et Cassiodoro, itemque ex Analogia, qua z Graecum transit apud Latinos in duplex SS, satis liquet: Conf. supra Comissari.

PLANITIA vel PLANITIES per T, inscriptio vetus apud Vrsinum, ejus Codex Iul. Caesaris B. C. L. 1. c. 43. §. 1. itemque veteres libri, et conjugata

PLEBISCITVM conjuncte et per unum S, more consueto: ap. Livium L. 10. c. 22. divise et ordine inverso, Scitum plebis.

POENA per OE, quia a poinh/: atque ita etiam lapides, quos Manutius exscripsit. Paena per AE, toleretur.

* A poena est poenitet, licet Varro ordinem invertat, poenam ducens a poenitendo: idem tamen Varro sub finem L. 4. de LL. nexum utriusque confirmat, et cum eo paritatem scripturae. Vt vero Romani interdum permutabant Diphthongos v. g. proelium per OE, et praelium per AE, scribentes; ita factum, ut oratione Claudii ap. Grut. p. 502. aliquoties PAENITET per AE legatur, quod non tam rationi, quam consuetudini dandum est: atque ita etiam in Virgilio Mediceo, et Romano, et MSS. aliquot aliis esse dicitur. Gell. conf. Manutius Dausquius, Pierius, Vessius. Art. Grammat. 150. Libri Aldini in paenitet semper tenent AE.

POMERIDIANVS et POSTMERIDIANVS utrumque. Cicero tamen in Orat. cap. 47. s. §. 157. prius praefert; quamlibet nec ipse, nec alii optimae notae scriptores posteriori scribendi modo abstineant v. g. L. 12. ad Att. Ep. 52. Liv. L. 44. c. 33.

* Sic etiam Quintilianus L. 3. c. 1. habet postmeridianis scholis: sic MS. Bodlejanum, et Aldus, et vir exactissimus Vlricus Obrechtus, qui castigatissimum ex MSS. Quintilianum in lucem edidit.

* Hoc Graecam sequitur originem; illud fortassis rectius Latinam: est enim pomoerium, ipso Varrone teste L. 4. c. 32. quasi postmoerium i. e. post sive pone moerum, quod antique pro murum: conf. OE., Inscriptiones Romanae, et veteres codices non nulli per E simplex referunt; at horum tamen plerique Diphthongum tuentur, et merito heic valent. Potest etiam esse, ut, quod in scriptura aliorum vocabulorum animadversum est, Diphthongus ex incuria opificum, et imperitorum librariorum heic sit neglecta. Cell. Schurzfl. Voss. Art. Grammat. 150.

N otat munimenti genus, quod vocant Den Zwinger, die Contrescarpe, seu potius locum illum circa murum ab interior parte vacuum, ut Livius L. 1. c. 44. testatur, qui vel solus sufficit interpretationi.

PORCIVS, gentis Romanae nomen, per C; non Portius per T: nummus Vrsini libri, lapides, Graecum *po/rkios2, et derivationis ratio; a porco enim est Porciorum familia, ut ab ove, Oviorum, ab asino Asiniorum. Cellar. Voss. Art. Grammat. 150.

PORSENNA gemino NN, et PORSENA uno N kat) e)cai/resin exturso, media correpta, utrumque.

* NN duplex habent pleraque MSS. speciatim livti, teste Schurzfleischio Orth. p. 50; conf. Gronovius ad Liv. L. 2. cap. 9: N simplex non tantum Poetae, vt mediam corripere queant, sed etiam Livii vetustissimi manu exarati codices Bibliothecae Palatinae, ab Iano Grutero in concinnanda sua Livii editione adhibiti, et Florus emendata editus.

POST in compositione semper manet, ut postferre, postliminium, posiponere. Mutatur in unico pomeridianus: quod tamen etiam scribitur postmeridianus, ut paullo ante dictum. An etiam in polluceo mutatum? secus Varroni videtur Lib. 5. de LL. et Vossio in Etymol. qui aliunde derivat. Eadem ratio in polluo: vide idem Etymologicum. At porrigere non a post, sed a porro est secundum Festum in Fragmento Farnesiano.

POSTVMIVS, familiae nomen, nummus apud Vrsinum, et vetusta tabula Consulum apud Gruterum p. 293, et sic plurimis locis e. g. p. 306. 986. cet. POSTVMVS extruso I, alius itidem nummus apud Vrsinum, et nummi ap. Begerum in Thes. Brand. p. 345. vetus item lapis, Manutio referente; quemadmodum et ille, qui Gallieno imperium negligente, in Gallia purpuram sumsit, in nummis non Postumius, ut in libris est, sed Postumus constanter vocitatur. Nec desunt inscriptiones, quamvis posterioris aevi sint, qui hoc Nomen proprium asperant, et Posthumus per adspirationem prae se ferunt. Cellarius.

POSTVMVS nomen appellativum, id est, postremus, significat multis simul idem, quod posthumus, id est, post humatum patrem natus, post patris obitum in hanc lucem editus: illo que unice retento, hoc e Latio prorsus eliminant: vide, quae Vossius habet in Etymol. Cellarius in Orthogr. Schurzfleisch in Supplem. Orthogr. Rom. p. 39. Eutyches apud Putschium in Grammaticis veteribus p.

2311. Pareus Lexic. Crit. p. 958. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 32. et Lexicographis pluribus hoc de vocabulo agunt. Pro utroque sane sant lapides, quamvis posterioris aevi sint, qui adspirationem inferciunt.

* Quare non magnopere illi refragamur, qui POSTHVMVS per H, retinent, atque huic solam notionem posteriorem ita tribuunt, ut postumus sine aspiratione non nisi ultimum seu pestremum denotet: conf. Lips.

PRAEDIVM per AE; non proedium per OE: libri emendate editi, inscriptio vetus apud Vossium in Etymol. et derviatio, quae etsi varia est, tamen ubique Diphthongum primam postulat: Conf. Voss. Arb. Gr. 150.

PRAEMIVM per AE; non proemium per OE: libri veteres, atque Etymologia Varronis, aliorumque, apud Voss. in Etymol.

* Praedium, prelum, proelium, praemium, prooemium, preces et pretium pubes scholastica sollicite a se invicem distinguat, et suam cuique legitimam fcribendi rationem tribuat.

PRAEFISCINI per I, florentiori aetate increbuit: Praefiscine per E, antiquissimis temporibus dictum fuit, quod tamen non prorsus abrogatum fuit insequenti tempore.

PRAES, praedis, non nisi per AE, libri emendate editi, et cuncta, quae adferuntur, etyma, apud Voss. in Etymol.

PRAESTOLOR per O, Festus, Donatus, Curtius, Valerianus, Beda: praestulor per V, Probus et Eutyches probant. Etymologia sane, et libri veteres utramque scripturam firmant: prius tamen eruditi praeferunt; posterius antique videtur scribi. Conf. Lips. Orth. et Voss. Etymol. it. infra Litt. V.

PRAESTRINGERE omnes omnium, quod quidem constat, scriptorum libri veteres, et ipsi Grammatici: prasstinguere abjecto R, vult Manutius substitui, idque auctoritate, ut ait veterum librorum; sed nullum adjecit. Cell.

PRECES per E simplex; non praeces per AE: Diphthongo enim obstat quantitas syllabae, quae corripitur.

PREHENDO rejicit Manutius: quia in libris sit prendo et prensus. Et Velius Longus p. 2229: Prendo dicimus; non prehendo. Sed esto, simplex sine contractione aut rarum aut inusitatum esse, et Virgilium scripsisse prendere, prensi, prensant: integrum tamen negari non potest, quod Varro Lib. 5. cap. 7. habet manu prehendimus, et in compositis redit, apprehendo, comprehendo, reprehendo: quae a quibusdam Diphthongo scribuntur; sed sine ratione; quia heic nulla est ex prae compositio: etiam lapides per pre cum E simplici habent, Romanus COMPREHENSIS, ut Manutius, qui vidit, refert; non, ut Gruterus p. 682, Smetii fide, compraehensis transeripsit: et Neapolitanus, DEPREHENDERIM. Cell.

PRELVM sine Diphthongo, meliores libri habent: nempe est a premo, contractum ex premulum; contractio autem producit primam. Qui scribunt praelum per AE, vel proelum per OE, sibi indulgent, nilque magnopere in subsidium vocant, nisi Etymologiam quamdam arbitrariam. Cell. Voss. Etymol. Schurzfl. Supplem. Orthogr. Rom. p. 40.

PRIAPVS recte et usitate: nam in Graeco est o( *pri/apos2. In antiquo tamen marmore legitur priepus ; quod Schurzfleischio fabrili fortassis vitio factum videtur. Sed in Graeco etiam o( *pri/hpos2 appellatur: unde et huic scriptioni, minus quamvis receptae, aliquod praesidium.

* Deaster, qui hortos tuebatur, et pertubus praeerat, praecipue spurcitiei praeses, et pudenda notabat. Ejus templum Romae in Exquiliis erat, ubi nunc Pasquini statua. Camerar. Cent. 1. Hor. Subfic. c. 66.

PRISTIS bene et usitate; Gr. *pri/sths2 interdum per Metathesin pistris, immo etiam pistrix , et apud Florum Lib. 3. c. 5. §. 16. pristrix : apud Suidam etiam legas prestis , Gr. prh=stis2.

* Bellua marina est, pilis vestita, tanta magnitudine, ut in mari Indico ducenûm cubitorum inveniatur.

PRO Interjectio indignantis et admirantis; non proh. Scaligero placet adspiratio in fine, ut a Praepositione pro discernatur. Sed repugnat antiquitas: nam Virgilius Carpensis heic constanter H in sine respuit, teste Manutio. Ad spiratio etiam apud Lationos in fine nulla est. Quod quum videatur Interjectionum exemplis ab, vah, confutari, auctore utar Prisciano p. 548, qui rem ita

diluit: Quaeritur cur in VAH, AH post vocales ponatur adspiratio: et dicimus, quod Apocopa facta est extremae vocalis, cui praeponebatur adspiratio: nam perfecta VAHA, AHA sunt. Cell. 43. 44. it. 116.

PROCONSVL bene: quidam malunt pro Consule , uti omnino interdum scripserunt Latini: et in nummis Vrsini PRO. COS. pag. 15. 16. 148. divise cum puncto interveniente: tamen etiam coalescit, et ut una vox scripta visitur dandi casu PROCONSVLI in multis lapidibus, ab Aldo exscriptis. Accedit, quod proconsulatus proconsularis Latine dicatur, quae a diremtis esse nequeunt Cell.

* Par ratio in PROPRAETOR, pro quo similiter in antiquis quorumdam lapidum inscriptionibus invenitur PRO. PRAETORE: v. P. Monutii Comm. in Epp. Cic. p. 12. seq. Sic etiam ipse Cicero L. 4. Acad. Quaest. n. 11: Quum Alexandriae pro Quaestore essem, pr Quum Alexandriae Proquaester essem.

PRO-IT si ita in fine versiculi disjungitur, tune est a prodeo, prodire; sed PRO-DIT est a prodo, prodere. Ita enim judice Quintiliano Instit. Orat. Lib. 7. dividendae sunt voces, quemadmodum id patitur earum origo et compositio.

* Diphthongum OE lapides Capitolini, plerique MSS. speciatim vetustissimus Virgilii codex, itemque alius quidam lapis; Diphthongum autem primam Ancyranum monumentum, et inscriptio antiqua apud Reinesium p. 516. tuentur. Plautini codices Menaechmis A. 1. Sc. 3. proilium agnoscunt: quod notandum, non imitandum; firmat saltem scripturam priorem. Cell. Schurzfl. Voss. Arb. Gr. 160. Etymol. 412.

PROFANVS per F, rectius, quam prophanus per PH: nam descendit a fanum, quod vi Eymologiae verioris et consensu optimorum codicum per F scribitur. Conf. supra FANVM.

PROMONTORIVM bene: nam ita Cicero, Caesar, Plinius, Livius Lib. 21. cap. 35. secundum vetustissimos manu exaratos codices bibliothecae quondam Palatinae, quae nunc Vaticanae inserta est, et alii scripserunt: accedit origo a mons, quae veri simillima videtur. Promuntorium per V, tamen haud desunt, qui malint: nempe defendunt id Turnebus Advers. Lib. 3. c. 18. et Isaacus Vossius ad Melae Lib. 1. cap. 13. quia a premineo sit, non a mons, et hanc ipsam scripturam similiter antiqui libri praeferant. etiam loco citato Livii Gronovius edidit promuntorium; ut adeo adesse codices MSS. debeant, qui ita habent. Cell. Lips. Voss. Etym.

PROOEMIVM per OE in antepenultima; non proaemium per AE: in Graeco enim est prooi/mion.

* Prorsus ex Etymologia, quum sit quasi proversus a pro et versus s. vorsus. Prosus factum e prosus, quia veteres R in hujusmodi omittere gaudebant: unde et rusus pro rursus, susum pro sursum dixere. Voss. Etymol. Parei Lex. Crit. p. 1006.

* Ptolemaeus nummi, Etymologia a pto/lemos2, et Derivatum Ptolemais. Cell. conf, Ez. Spanhemii de Vsu et Praestantia Numism. Diss. 2. p. 83. seq. qui plura Nomina propria ex nummis et marmoribus integritati suae restituit. Ptolemaeus incetta nititur origine Hebraica: qua de supra vide ad voc. Bartholomaeus.

* Publicola Livius secundum emendatissi mos et antiquissimos manu exaratos Bibliothecae Palatinae codices a Grutero editus; nec inepte ducitur a publico, eo quod publicam rem coluit, pro publico stetit.

Poplicola lapides tuentur, teste Schurzfleischio; et derivatio a populus, cujus rationem ille habuit praecipuam. Eodem autem recidit, respectu et rei, et notionis: a populus enim fit publicus; quod prius fuit populicus, et kata\ sugkoph\n poplicus, quod exstata in veteri inscriptione apud Gruterum p. 150. n. 6. 7. et florentiori aevo mutatum fuit, in publicus. Voss. Etym. p. 417. ad voc. Publicus. Conf. Arnold. Drakenborch in Not. ad Silii Italici Punicor. L. 2. v. 8.

PVLCHER, PVLCHRA, PVLCHRVM usitate et bene: pulcer , pulcra , pulcrum antique. Successu enim temporis aurium causa H insertum: quemadmodum ipse Cicero de Orat. cap. 48. s. §. 160. testatur. Pro utroque sane monumenta veterum; pro priori

PYRAGMON per G, omnes libri veteres, teste Schurzfleischio: PYRACMON per C, libri emendate editi, Dialectum Graecam secuti, qua est pura/kmwn. Antiquis temporibus litera G communi figura utebatur cum C: et C deinceps in multis vocabulis pro C aetate florenti positum, adeo ut scriberent v. g. cygnus pro cycnus: conf. supra cygnus, it. Litt. G.

PYRRHICHIVS i. e. pes disyllabus duarum correptionum, per YRRH: nomen enim datum a)po\ th=s2 pur)r(i/xhs2, genere saltationis armatae; quod plerique a Pyrrho, Achillis filio, alii a Pyrho Cydonio, repertum tradunt.

PYTHAGOREVS per E simplex longum; non Pythagoraeus per AE: in Graeco enim est puqago/reios2.

Q littera Latina est: an necessaria, non nulli dubitarunt, quod per K vel C suppleri possit, ut quum cocus scribitur, et cotidie; et ipsum quum in cum mutatur: vide Velium Longum, vetustum Grammaticum. p. 2218. Nihilominus receptum Q florentiori Latinitatis aevo fuit, nec facile movebitur loco, quem possidet. Habet autem cum antecedente, et cum subsequente littera controversias. Ajunt, mutare praecedens N. et D in C, videlicet in eCquid et quiCquid, et similibus. Prius si ex en est, ut Grammatici volunt, mutatio facta est; nulla autem, si ex ecce: posterius magis dubitatur. Marius Victorinus p. 2460: QVICQVAM QVICOVID et QVOCQVOD, prima syllaba quoties habuerit D, id vos praecidite, et superponite C. Quum vero quocquod illud horridum sit cultis auribus, quodquod suave et jucundum: cadit, consentiente etiam Quintiliano L. 1. c. 12, quod vulgo fuit positum, non posse D ante Q Latine pronuntiari. Immo Monutius ex Interamnate marmore illus QVIDQVID, de quo maxime dubitatum fuit, et ex Mediceo Virgilio approbavit: et in Gruteri Inscriptionibus QVIDQVID p. 411. n. 3. et p. 691. n. 8. reperitur. Invenio tamen etiam QVICQVID p. 203. in Lege Agraria, si cum fide et curate illa transscripta est. Conf. Ruhe Sp. Phil. 1. p. 27.

M etiam littera prohibetur a multis, ne proxime ante Q constitutur: qui iccirco scribunt quicunque, ubicunmque, utrunque, utrinque, et similia. Beda Orthogr. p. 2344: QVANQVAM prior syllaba N habere debet, non M. Ridicule Cledonius p. 1932. distinguit, et quanquam Conjunctionem dicit, quamquam Pronomen. Si enim Pronomen non offendit Latinas aures, cur horrent eae Conjunctione, quae idem vocabulum, suamque notionem ex Pronomine ducit? Placet auribus namque, idemque, in vtramque partem: quod sic etiam veteri lapide Grut. p. 507. legitur: non nanque, idenque, utranque; et in Cajano Cenotaphio VNIVERSORVMQVE, EODEMQVE; in Ovidii versu caelumque videre jussit: num dicemus vero eodenque, caelunque? sicut ingrate legitur ex saeculo Antoninorum Inscriptione p. 408. QVENQVE. Nihil ergo obstat, quo minus quicumque, plerumque, utrumque, utrimque, et tamquam, quamquam recte atque ordine scribamus. In vetustis tabulis Grut. p. 203. et 512. QVEICOMQVE a)rxai=kw=s2: clare in Cajano Cenotaphio, et Romano lapide apud Spon. Misc. p. 219. QVICVMQVE. Virgilius, ex antiquis codd. correctus, Aeneid. 2. v. 61:

Quod vero Q veteres pronuntiabant ut K, scribebant etiam peQudes pro peCudes, Qum Pro Cum Praepos. perse Qutio Pro perseCutio, peQunia pro peCunia, meQum pr meCum, Qui pro Cui, quemadmodum Quique pro Cuique in p. leg. 2. de divisione rerum et qualitate occurrit, Quojus pro Cujus, Quoja pro Cuja, Quur pro Cur, hirQVinae pro hirCinae. Etenim

Q litterae olim non subjiciebatur V: scribebant v. g. qis, non qVis; qare, non qVare. Deinde V, necessarium quasi, addiderunt inter Q, et quamcumque Vocalem insequentem, ut qVis, qVando, qVo: quae intergeniens V littera Vocalis sit, an Consona, Grammaticorum quaestio est. Velio Longo Consona est p. 2223, quia, si Vocalis esset, quis non esset breve, quum duae vocales in una syllaba productionem inferant. Contra, si Consonans, prior in equus longa foret Positionis lege. Vides difficultatem, quam elabi forsan licet, si nec Consonae, nec Vocalis vim habere hoc loco dicamus, sed litterae Q facilioris pronuntiationis causa adjectam. Cell. Ruhe Sp. Ph. 1. p. 28.

QVACKERVS et QVAKERVS i. e. homo de Secta tremulantium, utrumque ex eruditorum consensu.

QVAMOBREM usus in unum coegit, non sane heri, aut nudius tertius, sed antiquis jam tum temporibus, testimonio veterum codicum: unde libri Aldini semper id conjuncte

* Qui divulse scribunt, praesidium qualecumque habent in eo, quod auctor ad Herennium L. 1. statim ab initio periodum quartam incipit per Quas ob res. Cornelius in Cat. c. 3. habet etiam ob quam rem pro Quamobrem.

QVAMQVAM rectius quam quanquam per N, ob monumenta veterum, et rationem compositionis atque originis. Aldus. Lipsius p. 106: vide etiam paullo ante Litt. Q.

QVATTVOR duplici TT libri veteres, faxa, et omnia monumenta antiqua, teste Lipsio, et speciatim optimi Ciceronis codices: accedit consensus Aldi, Gruteri, Gronovii, aliorum. Hanc etiam scripturam prae se ferunt libri, primis paliggenesi/as2 litterarum temporibus excusi.

* Quatuor uno T, Callarius, Schurzfleischius, Dausquius, alii praeferunt, et scripturam per geminum TT pro Diplasiasmo Poetico habent. Sed errant in eo, et quantitatem primae syllabae brevem frustra objiciunt. Obstant enim cunctorum veterum Poetarum auctoritates, ex quibus certum et indubitatum correptionis exemplum haud ullum temere adferri potest, ut adeo in loco quodam Ennii et Ausonii, ad quorum auctoritatem provocant, Synizesis, quae tres in duas syllabas contrahat, et Spondeum faciat, cum Vossio L. 2. de Arte Grammatica cap. 17. p. m. 220. haud immerito statuenda sit: praesertim quum non adeo infrequens id apud Poeetas sit. Nam si revera esset brevis prima in quatuor, procul etiam dubio evidentia ejus reperirentur exempla, et pluribus locis ad Synizesin confugiendum esset illis, qui ire contra studerent. Nunc autem Virgilius, norma Poetarum, vicies usus hac voce est, semperque produxit, et Dactylum ex ea constituit: nec aliter juniores Poetae, etiam Christiani, faciendum sibi putarunt.

Frustra etiam Cellarius in Orthogr. p. 118. et Barthius L. 23. Advers. c. 14. et L. 28. c. 16. objiciunt quater, quod priorem corripit. Neque enim ex eo sequitur, primam perinde in quatuor, unde est, corripiendam. Plura enim exempla dari possunt eorum, quae ratione quantitatis ab origine sua recedunt, ut brevia a Primitivis longis v. g. quasillus a qualus, pusillus a pusus, lucerna a luce seu luceo; et versa vice longa a Primitivis brevibus v. g. vox, vocis a voeo, regula a rego, tegula a tego, sedes a sedeo, cet.

Haec cuncta proba ponderantem parum movebunt verba Cellarii, ita l. c. inquientis: Est prima (scil. in quatuor) per se brevis. Ennius apud Ciceronem Lib. I. de Divin. cap. 48:

Sic veteres libri, etiam Lambini: nescio autem, cur Grunteri et Gronovii editionibus transpositio facta sit ter quatuor corpora sancta. Perdunt enim metrum in ultima, dum in prima juvare volunt.

QVERELA et QVERELLA utrumque. Geminatum tuetur Manutius ex lapidibus, et Virgilii vetusto illo codice: et in libris ab se editis semper querella per LL geminum, scribit. Papirianus Grammaticus p. 2290: Querela apud Latinos per unum L scribebatur, sicut suadela, tutela, cautela, corruptela: nunc autem etiam Querella per duo LL scribitur. Multa ex lapidibus exempla L geminati Manutius profert: paene totidem in Gruteri opere inveni cum L simplici, pag. 761, 10; 793, 9; 833, 3; 1142, 8: 1145, 8, quibus omnibus locis QVERELA scriptum est. Cell.

* Vossius Art. Grammat. L. I. p. 149. posterius per LL geminum rejicit, nec diffitetur tamen, sic in plerisque codicibus veteribus inveniri. Vsus saltem eruditorum hodie praefert prius.

Sunt etiam, qui Diminutivum id esse putant, sicut a tabula tabella, numbra umbella, cetena catella. Lips.

+ Mihi quidem Querela per unum L, antiquiora Latii tempora prodere; Querella autem per LL geminum florentioris aetatis esse. Antiquissimis temporibus liquidas haud geminarunt.

QVERIMONIA per I in antepenultima; non, quod Beda p. 2343. vult, queremonia per E; reclamat enim, praeter consensum veterum, etiam Analogia, dua dicitur parsimonia, sanctimonia, alimonia, caerimonia. Cell.

QVESTVS per E simplex habet in Dativo et Ablativo Plurali QVESTVBVS per V, et QVESTIBVS per I, et significat querelam a queror: QVAESTVS per AE, habet iisdem in Casibus similiter QVAESTVBVS per V, et qvaestibvs per I, et significat lucrum nummarium, a Supino quaestum per Syncopen pro quaesitum a Verbo quaero.

* Valla Elegant. L. 3. c. 12. tantum questubus per V statuit: sed invenitur tamen etiam questibus, per I. Par ratio in portus et veru, quae itidem dictis in Casibus ibus et ubus, habent. Vid. 10. Conr. Schwarzii Grammat. Lat. p. 165. qui utriusque terminationis idonea veterum exempla adfert.

QVICVMQVE per M rectius, quam quicunque per N: confer, quae paullo ante dicta ad Litt. Q.

QVIDQVID et QVIDQVAM per D melius, quam quicquid et quicquam per C: vide paullo ante Litt. Q. conf. Lips. p. 129. 130.

QVINTVS et QVINCTVS, QVINTIVS et QVINCTIVS, QVINTILIS et QVINCTILIS, QVINTILIVS et QVINCTILIVS, QVINTILIANVS et QVINCTILIANVS utrumque apud antiquos, quemadmodum ex tot documentis ostendunt Manutius, Cellarius, Lipsius contra Turnebum et Dausquium, qui sane scripturam per CT, idoneo fundamento destituti, nequidquam impugnant.

QVOD SI divise scribi observamus in libris Aldinis, et aliis emendate editis. Rectius, opinor, alii QVODSI conjungunt, quoties Conjunctio est, et unum notione sua vocabulum constituit; separant autem scribendo tum demum, quando Pronomen Relativum cum Conjunctione repraesentat.

QVOTIDIE MSS. et libri plurimi in primis prosaici: cotidie , cotidianus Poetae interdum, praecipue Comici, speciatim vetusti codices Plautini, et Tergestina inscriptio apud Gruterum p. 408. C et Q mutuas operas antiquitus praestabant: immo antiquissimis temporibus non habuere litteram Q, sed pro eo usurparunt C: conf. litt. Q. Quottidie et cottidie gemino TT solis Poetis relinquendum, si prima produci debet. Lips. Cell. Voss. Lib. 1. de Arte Grammat. cap. 18.

QVOTIESCVMQVE per M Aldus praefert: quotiescunque per N, toleretur, ob qualemcumque veterum ac Bedat auctoritatem: conf. Litt. Q.

+ R littera canina est, pro qua antiqui saepe scripserunt S. E. g. in LL. XII. tabb. caSmen pro caRmen, majoSe pro majoRe, fuSiosus pro fuRiosus, heSi pro heRi, doSsum pro doRsum.

R aliquando in MSS. Archaice omissum, ut in susum pro suRsum, rusus pro ruRsus; sed usitate in prosa pro proRsa. Schurzfl. conf. Cellar. not. ad Lactantii c. 19. de Mort. Persecut.

Quia Graeci litteram r initialem spiritu aspero signant, Latini etiam in Graecis verbis H adjiciunt ad R in principio positum, ut Rhodus, Rhetor: in medio autem, quia Graeci adspirationem duplicato tantum r apponunt, non simplici; etiam Latini in vocabulis ex Graecia petitis non nisi gemellis RR adspirationem H subjiciunt, ut PyrrHus, TyrrHenum mare. Dixi, in Graecis vocabulis: nam, nisi manifesta origo Graeca est, non locum habet adspiratio, ut Arretium, Etruriae oppidum, quod hodie Arezzo ab Italis nuncupatur, et Arrius, familiae Romanae Nomen. Nec RHoma licet scribere per H; quia quorumdam opinio, ab r(w/mh, robur, nomen derivantium, miniume manifesta aut probata est. Recte vero Bruttiorum urbs ad Siculum fretum, quia a Graecis condita, et in magna Graecia, Italiae parte, sita, scribitur RHegium cum adspiratione, Italis hodie Rhegio in Calabria ulteriori: at oppidum cispadanae cum Lepidi cognomine Regium, sine adspiratione, Italis hodie Reggio in Ducatu Mutinensi. Cellar. conf. Cluveri Ital. Antiq. p. 749.

RAETIA, RAETI hodie Grisones, Die Graubunder, Helvetiorum socii, per AE, plurima antiquitatis monumenta: RHAETIA, RHAETI cum adspiratione, teste Schurzfleischio, similiter, ut sine adspiratione, in membranis et nummis.

* Nummus Hadriani, teste Ezechiele Spanhemio de Vsu et Praestantia Numism. p. 843. adest, in quo RHETICVS EXERCITVS expressum est. Idem, an alius nummus sit, ignoro, qui in Occonis et Mediobarbi Thesauro p. 178. sic descriptus est: EXERCITVS RAETICVS SC. Quapropter vereor, quia cetera cuncta Diphthongum habent; ne fieri potuerit, ut a descriptore quodam vel typographo A in H mutaretur. Cell. p. 49. it. 121. Occurrit etiam RAITICVS, MORE ANTIQUO.

RECVPERARE bene ex antiquitatis et nummorum suffragio, et ex hodierno usu: reciperare utplurimum lapides, inscriptio quaedam Mediolanensis apud Dausquium, Pandectae Florentini, et multi alii libri.

* Sed alia quoque ita variant, ut manubiae et manibiae: utrumque in Ancyrano habemus. Alii ab re et parare trahunt, cum Epenthetica syllaba ci vel eu ut du est in Induperator. Sane contra Analogiam a recipere fit reciperare; bene autem receptare. Vt vero usus manubias praefert; ita etiam recupero. Aut referas ad ea, quae n et i aequaliter ferunt, ut lubet ac libet. Cell. Lips. Ruhe.

REDITVS i. e. proventus et lucrum ex agro, aut vectigalia, Les revenues Gallis, bene, ex libris emendate editis, et propter elegantissimas locutiones, pecunia redibat e metallis, Nepos Themist. c. 2; Ex qua regione L talenta quotannis redibant ibid. cap. 10. Quid? quod Ovidius Lib. 2. Ep. 3. ex Ponto, in hoc sensu corripuit:

At reditus jam quisque suos amat, et sibi quid sit Vtile, sollicitis computat articulis.

* Qui redditus geminato DD scribunt, nescio, quid sapiant, nisi Perfectum Participii Passivi a reddo sit: respiciunt autem ad formulam reddit ager: ut Martialis Lib. 2. Epigr. 38:

RELIGIO L simplici quia est a religando: relligio LL duplici, Poetae propter metrum.

RELIQVIAE per unum L bene, quia est a relinquo: relliquiae LL gemino, similiter Poetae per Diplasiasmum, ut primam producant.

REMI Galliae Belgicae populi, in Caesaris Commentariis cum adspiratione scribuntur Rhemi : Hadrianus Valesius abjecit H, quod jure fecisse nobis videtur, quia nullum huic genti cum Graecis fuit commercium.

* Incertum autem, an Caesar ipse adspirationem addiderit, quae potest etiam a Grammaticis et describentibus esse. Sed, inquis, et alia Galliae, pr aeter Rhenum, ut Rhodanus, adspirari Latine. Longe autem dispar hujus est ratio. Rhodanus enim provinciam Romanam perlabitur, in qua erat Massilia, antiqua Graecorum ex Asia colonia, quae aeque sermonis patrii, ut morum studiorumque Graecorum, fuit observantissima: a qua Graeca nomina sunt, Nicaea et alia: atque ita etiam vicini amnis scriptura: Remi autem abhinc longissime remoti erant. Cell. p. 48. 49.

REPERI, REPONO, REPVLI, RETVLI, bene repperi, reppono , reppuli , rettuli , rellego per Epenthesin non tantum Poetae subinde metri causa, sed etiam in genere, teste Lipsio, veteres libri, et, quod equidem observo, Taciti codices; unde Priscianus Lib. 2. etiam in prosa ita scribi jubet.

* Geminatio autem ista minus a)nalo/gws2, si reddo excipias, videtur formata, et repugnat, quae quidem in prosa scripsit, antiquitati reliquae: Poetis liberaliter eam indulgemus; utpote quibus illa sollemnis est etiam in aliis vocibus, quarum primam syllabam naturâ brevem productam cupiunt v. g. apud Lucretium in redducit pro reducit, et apud Horat. Epod. in redducet pro reducet, in relliquiae pro reliquiae, in relligio pro religio. Hinc recte Dilherrus ad Lips. Orth. p. 136. Geminatio haec in vorsa magis, quam prorsa oratione occurrit, et propterea parcissime adsciscenda.

RESPVBLICA usus veterum in unum coegit, qua etiam ratione libri Aldini constanter sistunt: tamen inverso etiam ordine, praesertim in metro, atque divise scribunt, publica res.

RHEA Silvia, filia Numitoris, Romuli et Remi mater, cum adspiratione, bene: idem tamen Nomen Proprium sine adspiratione Rea a veteribus interdum scriptum in antiquis membranis, teste A. Schotto.

* Quodsi adspiratio rectius retinetur, eo remanet manifestius discrimen inter hoc Proprium, et Appellativum rea ab reus.

RHEGIVM per H in Calabria ulteriori est, Italis hodie RHEGIO: REGIVM sine H, in Ducatu Mutinensi, Italis hodie REGGIO: conf. paullo ante litt. R.

RHENVS fluvius nostras, constanter scribitur cum adspiratione v. g. in fragmine arcus Druso positi apud Gruter. p. 236. et nummis Neronis et Domitiani apud Tristanum, itemque apud antiquos Geographos, Historicos et Poetas. Consentit Vossii Etymologia deducentis a)po\ tou= r(e/ein contracte r(ei=n, fluere, quod raptim, plenoque alveo fluat.

* Repugnat Scaliger, adspirationem tollens, quod derivandum putet ab Adjectivo Germanico Rein. i. e. purus, limpidus, eo quod limpidam vehat aquam: quod etsi satis videatur probabile esse; tamen obstare id non debebat scripturae veterum, qui constanter H tuiti sunt: id, quod nec ipse Cellarius diffitetur, qui tamen simul miratur, Germanorum fluvium per adspirationem

scribi, et nescit, cur ita factum sit, nisi imitatione Graecorum, qui ejus fluminis mentionem habuerunt. Schurzfl. Cell. p. 48.

RHODVS et G raeca appellatione RHODOS, et in Accus. Rhodum et Rhodon, utrumque in prosa; in ligata autem oratione forma Graeca plerumque obtinet.

RVFVS, RVFINVS Romana nomina, F uno; non Ruffus , Ruffinus FF geminato: libri antiqui, nummi, et lapides. Cellar.

+ S antique subinde interpositum v. g. coeSna pro coena, duSmus pro dumus, CaSmillus pro Camillus, caSmenae pro camenae, DaSmon pro Damon.

S geminarunt in caussa, cassus pro casus, divissiones, Cicero et Virgilius, teste Quintiliano L. 1. c. 7. et 10. In voc. Caussa eruditi hodie geminationi huic accedunt, quia simul in lapp. et vett. libb. ita reperitur. Geminatione autem in duobus reliquis vocabulis abstinent, eo quod antiquitatis monumenta reclament.

S unum interdum pro SS duobus positum, ut cos. aliquando pro coss. juSit pro juSSit apud Fleetw. Syllog. p. 2. 3. absciSus, pro absciSSus in optimis codd. MSS. Ciceronis, Livii, Martialis et lustini. Antiquissimis enim temporibus litteras non geminarunt.

SS duplex in scriptura minuscula multi ita nectunt, ut syllaba desinens per s finale, incipiens autem per s longiusculum exprimatur, hoc modo ss v. g. Assessor, assessura, assessio, assessorius; quod haec scriptura in alligando aliquid habeat commoditatis, cui dicata scriptura omnis minuscula sit. Sed Christiano Daumio Parte I. Epistolar. p. 31. hic nexus minime placet, utpote qui pro eo uniformes mavult, ss: quod alii tamen per duplex ss finale exprimere solent, quod nihil in hoc ductu sit, quod indecore superemineat, atque adeo versiculos deformet. Quodcumque heic elegeris, perinde erit: elige modo, quod prudentiorum judicio et temporum usui videbitur quam maxime esse accommodatum. Noli heic et in talibus sectari obscuram diligentiam eorum, qui admodum belluli et festivi sibi videntur, quum Copreae sint.

S etiam per Ecthlipsin olim elisum in metro, ne naturali correptioni obstet Positio. Notum est illud Ennii: Spernitur orator bonus, horridu' miles amatur. Quod adducit et explicat Cic. pro Muraen. n. 30. Sed quum durius hoc auribusque ingratum esset, mutatum deinde fuit. Vnde Maro, quum legisset apud Ennium furentibu' ventis, quasi asperum fugit, et posuit Austris pro ventis.

S etiam saepe extrusum, quum veteres vocabula brevitatis causa contraxissent v. g. quando scripserunt passicrinibus pro passis crinibus. Ita etiam multimodis pro multis modis non semel a Cicerone, Lucretio, Terentio, et aliis est usurpatum: quamvis in Cicerone alii divisum legunt multis modis.

SABBATVM sine adspiratione bene: sabbathum per TH, minus recte. Quamvis enim Hebrice sit [gap: Greek word] schabbath, item [gap: Greek word] schabbathon, et proinde Graece scribendum foret xabbaqo\n; tamen a Graecis duriusculae illae adspirationes emolliuntur, et in Graeca V. T. versione, itemque in N. T. semper legitur sa/bbaton: quam scribendi consuetudinem Graecorum observamus etiam similiter apud Latinos v. g. apud Suetonium, et Iuvenalem, et quidem in codicibus emendate editis.

SACCHARVM per duplex CC bene: sacharum per unum C, perperam: Graece sa/kxaron.

SAECVLVM Diphthongo prima inscriptiones, nummi, et monumenta omnia, quae fidem habent, consentientibus Festo, Manutio, Scaligero, Pierio, Lambino, Spanhemio, Cellario, aliis: seculum per E simplex sequioris aevi est, quo tum hoc, tum id genus alia vocabula minus eleganter kat) e)cai/resin, vel per e caudatum scripta inveniumtur: v. Conringii Censura Diplom. Lindav. p. 316. it. Mabillon. de Re Diplomat. p. 58.

* Diphthongorum vero usus prope interciderat jam tempore Ausonii ac Prudentii, ut Vossius L. 2. c. 4. de Arte Grammatica docet, et per insequentia deinceps saecula barbara constantissime neglestus est, usque ad renatas litteras, ubi in plurimis vocabulis, quibus debentur, Diphthongi revocatae in usum sunt. Diutius haesit in hoc ipso, quod tractamus, vocabulo mos iste barbarus negligendi Diphthongos.

Atque haec quidem licet clara sint, et tot eruditorum suffragiis corroborentur; non desunt tamen, qui pro E simplici pugnant: quod ne temere facere

videantur, seculum dicunt esse quasi seneculum a senectute; unde nihil mirum, si hoc E simplex ex contractione sit longum. Sed ejusmodi notationes, id est, quae nec certam sui rationem habent, nec veterum constanti scripturae congruunt, non nisi lusus videntur esse ingenii festivi.

SAEPE Adverbium, Diphthongo prima, antiquae inscriptiones apud Gruterum, et veteres libri: sepe per E simplex, putide, nisi fuerit Ablativus a seps, sepis, i. e. lacerta quaedam minor, vel a sepes, in quo posteriori E simplex saltem tolerabile est. Cell.

SAEPIO, SAEPSI, SAEPTVM, SAEPES, SAEPIMENTVM per AE monumenta veterum plurima: sepio , sepsi , septum , sepes , sepimentum per E simplex, pauciora.

* Prius ergo suo quodam jure praeferunt Gisanius ind. Lucret. Pierius ad Ecl. 1. Voss. Art. Grammat. 151. et Cellarius.

SAGVNTVS bene interdum etiam scribitur Saguntum : immo et Zaguntus per Z in libris quibusdam veteribus: conf. Priscianus et A. Schottus in Not. ad Aur. Vict. p. 87.

* Oppidum quondam fuit Hispaniae haud procul a mari Balearico, cujus rudera hodieque supersunt: haec enim recordamur, hodierno Regi, Philippo V. ab incolis vici Morviedro in Murcia, ubi olim hoc celebre oppidum exstitit, fuisse ostensa a. 1719, quum ad eos in suo per non nullas regni provincias instituto itinere divertisset.

SALLVSTIVS per LL geminum rectius, quam Salustius per L unum: nam codices, et lapides plurimi stant pro duplicatione illa. Cell. Voss. Art. Grammat. 151. Ruhe Spec. 2. p. 35. Suffragatur huic duplicationi etiam nummus ap. Begerum in Thes. Brandenb. p. 718. in quo Sallustia Barbia Orbiana.

SALOMO onis, silius Davidis, Rex omnium, quos sol umquam vidit, sapientissimus ac ditissimus, bene; idque ex usu eruditorum, qui ita Latine hoc nomen reddunt, praeeunte Prudentio, Poeta Christiano.

* Alii malunt Salomon , itemque alii rectius Solomon , secuti Dialectum Graecam, qua est *solwmw\n, w=ntos2, et Analogiam: Scheva enim Hebraeis usitatum, quod perperam, ut E breve, pronuntiari a multis solet, quum modo signum absentiae Vocalis sit, in vocabulis in aliam linguam transferendis in illam, quae proxime sequitur, transit Vocalem; unde Gomorrha, Sodoma, ex Gemor, Sedom, et Solomon ex Schelomob nascuntur.

SALTEM et saltim , utrumque auctoritatem habet Grammaticorum. Cellarius videtur praeferre prius.

* Hadrianus Valesius in Epist. ad Ioh. Portnerum S. Caes. Maj. Consiliarium, quam Christianus Matthaeus a Knesebeck Prodromo Iuris Publici Vniversalis inseruit, saltim pro saltem plane rejicit. Ita enim ibidem in Conringium pergit invehi: Quod antem, inquiens, saltim pro saltem tantopere adfectat, fallitur: Saltim enim phdhtikw=s2 seu saltuatim, (quo Adverbio Sisenna in libris historiarum saepe numero usus est, v. Gell. L. 12. c. 15); saltem vero gen, ka\|n significare, vetera Glossaria Lat. Gr. docent.

Alii Priscianum L. 15. secuti contendunt, saltim scribendum esse; quod sic postulet Analogia: ut enim a parte partim, a viro viritim, a raptu raptim, a statu statim dicatur, ita a saltu saltim et saltuatim esse. Sed hi cum Valesio non distingvunt inter saltem et saltim.

Valesio etiam suffragatur compositum Exsultim v. g. Exsultim salire; quo Adverbio utitur Horatius.

SALYI per Y populi Galliae Narbonensis in Provincia: SALII per I, veteres Germaniae populi, gens Francica, de qua tradit A. Marcellinus, Zosimus, alii; unde nomen tulit lex Salica.

* Salyi in non nullis vetustis libris, speciatim in Epitome Liviana appellantur Salvii et Saluvii ; sed minus recte: Graece enim scribuntur *sa/lues2. Meminit eorum Livius L. 21. c. 26. et Florus L. 2. c. 3. et L. 3. c. 2.

SANDIX per I et SANDYX per Y indifferenter scribitur: in Graeco enim est sa/ndic et sa/nduc.

+ Penultima Genitivi, et reliquorum casuum obliquorum modo producte, modo correpte ponitur v. g. sandicis et sandicis; quamvis veteres et meliores Poetae modo producunt.

SAPPHIRVS gemma colore Cyaneo, id est. caeruleo, per duplex P P: Graece *sa/pfeiros2.

SAPPHO Poetria Lesbia, Sapphici carminis inventrix, per duplex P P: Gr. *sapfw/; nec codices emendati aliter.

* Quidam cum Pontano malunt Sapho per unum P, censentes, in lingua Latina post P aliud quoddam P adspiratum non admitti; quae quidem tatio nulla est. Vocabula enim, origine Graeca, ad hanc originem suam in Orthographia referenda sunt.

* I respicit Latinam linguam, qua ita donatum fuit, ut originis Graecae in scriptura subinde obliti viderentur veteres: hanc enim scripturam Ioannes Scoppa in veteribus libris abunde invenit. Y respicit Graeciam, unde est: quae littera Archaice scripta et pronuntiata est per V.

+ Quam Isaacus Casaubonus, qui unus omnium de Poesi satyrica quam accuratissime duobus libris scripsit, et huic o(mo/yhfos2 Scaliger ad L. 5. Manilii, statuit differentiam satiram inter et satyram, nullius momenti ac ponderis Danieli Heinsio L. 1. de Satyra Horatiana, et aliis videtur. Nimirum Cosaubonus omnibus modis pertendit, satura sive satira; non autem satyra scribendum esse. Hoc enim totum scriptionis genus mere Latinum esse, nec quidquam habere commercii cum Poesi satyrica Graecorum: atque adeo non a satyris, sed a satura lance, quae, quod variis frugibus fructibusque referta esset, ita dicebatur, nomen accepisse: quod et illud quoque variis rebus, uti lanx illa fructibus, refertum esset. At vero Heinsio nihil sollicitanda communis ac recepta hujus vocabuli scriptio, quae per y fit, videtur: quippe quod satis commoda ratione a satyris possit deduci. Nam quum Satyrorum proprium sit, ludere et lascivire; satyrae vero ludicrae scriptionis genus sit, unde et Senecae satyra ludus dicatur, et ludere pro satyras scribere Horatius et Persius posuerint: quidni a Satyris nomen habeat, et Graeco elemento satyra scribatur? praecipue quum et illae ipsae saturae siue miscellae lances a satyris nomen acceperint. Vide plura apud citatos scriptores dictis locis et conf. Diomed. L. 3. p. 483.

SCANDVLA ae, quod etiam scindula scribitur, i. e. tabella lignea, tegulae vicem praestans, Germ. Eine Schindel: SCANDALA orum, a Sing. scandalum, per A, Graece to\ ska/ndalon, Germ. Ein Aergerniss.

* E simplex multi commendant, quia in Graeco sit skhnh/: consentit Brissonins et Scaliger, et farrago inscriptionum apud Reinesium.

AE hac in voce tuentur omnes lapides, quoscumque viderit Manutius: cui scripturae suffragantur Varro, Priscianus, Gifanius, Faernus, Guilielmius, Caninius, saeculi sui Varro; item Pandectae Florentini. Quid? si etiam Graecia major scripsit skainh\ pro skana\, et hoc pro skhnh/; certe Aeolum est faisi\ pro fasi/.

Scoena per OE, in editione Senecae Stoeriana occurrit: quae tamen scriptura valde insolens et suspecta videtur. Cell. Lips. Voss. Art. Grammat. 151. Dausq. 217. 281.

SCHEDA bene et usitate suffragante Quintiliano, ut Dilberrus ad Lipsii Orthograph. p. 141. docet: accedit Graecum xe/dh. Petronius etiam, Sidonius et Barthius hanc scripturam probant.

* Varie ceteroquin scribitur, pro varia, quam adferunt, Etymologia. Lipsio et Caselio placet scida a scindo; aliis cum adspiratione schida a Graeco verbo sxi/zein: utriusque etiam scripturae aliquod praesidium in libris antiquis, et Carisio L. 1.

SCHOPPIVS mordax ille Grammaticus, per SCHO, recte et bene cum scribatur, tum etiam pronuntietur. Hic enim quum ad Italos abiisset, tum demum occepit in horum gratiam cognominis hujus sui scripturam immutare, et scribere SCIOPPIVS: quoniam apud illos Schoppius sonat et pronuntiatur, ut Scoppius; Scioppius vero demum, prout vere vocatur, nempe Schoppius.

SCILLA et terra et mari crescens herba vel planta, Germanice vulgo Eine Meerzwiebel, per I, bene; in Graeco enim est ski/llh. Scylla per Y, perperam, nisi sit scopulus iste in Italiae et Siciliae confinio, innumeris naufragiis infamis. Squilla vocatur Varroni: quum Q addito V commutatum olim subinde sit cum C. Hippocrates scribit etiam scella .

SCLOPVS vel SCLOPPVS i. e. sonus, qui emittitur e buccis inflatis, et per Analogiam hodie Eine Handbüchse, Pistole, apud Persium Sat. 5. v. 13. optimi codices, et a Prisciano Lib. 1. c. 4. et Pareo Lex. Crit. p. 1183. probatur: interim non desunt codices, qui stlopus vel stloppus legunt.

SCRIPSI, NVPSI, LAPSVS SVM recte per P scribuntur: ut enim a qli/bw et tri/bw non est qli/bsw et tri/bsw sed qli/yw et tri/yw; sic a scribo scripsi, nubo nupsi, labor lapsus sum.

* Origo quidem B exigit, quod passim etiam in inscriptionibus remansit; plures tamen P habent. Fortius enim B ante S pronuntiabant, quam sonus ejus sufficeret, ut proinde in P ubique fere mutarent: conf. Litt. B. it. Voss. Art. Grammat. 151.

SCRVTA orum, veteres libri: scrauta tuetur Salmasius; quod tamen Schurzfleischius damnat, et pro barbaro habet.

* Significat omnis generis veteramenta, Allerley alte Kleider, Eisenwerk, Gewumpel, Gerolle cet. Hinc apud Horatium L. 1. ep. 7. v. 65. vilia vendens scruta, Ein Trodler.

SECVTVS et sequutus : prius tamen praeferendum, quia lapides plurimi ita referunt. Cellarius conf. supra Locutus.

SEDECIM et SEXDECIM utrumque. Eleganter quoque dividunt veteres hunc numerum, et quidem inverso ordine decem et sex. v. g. Cic. pro Cluent. cap. 27: Sententiis decem et sex absolutio confici poterat.

SEORSVM non seorsim, quia a se et vorsum, sicut deorsum ex de et vorsum: vide Vossium de Vit. 107. consentiunt MSS. item Charisius, Priscianus, et alii veteres Grammatici.

* In Lipsio to\ seorsim reprehendit Scioppius: Latinum, inquiens, est seorsus aut seorsum; sicut adversus et adversum, prorsus et prorsum, rursus et rursum. Iud. de Stil. Histor. p. 97. Seorsus autem dixit Afranius in emancipato apud Charisium, teste Vossio l. c.; itemque Plautus Rud. A. 5. Sc. 2: ex quo Plauti loco nativa quoque vocabuli vis et significatio apparet; quod videlicet seorsus et seorsum esse dicatur illud, quod ab alio separatum et seclusum est: quam vocabuli notionem non observavit Strada, eo nomine a Scioppie notatus, Infam. Famiani p. 67. seqq. Vide Vorstium de Lat. Mer. Suspecta c. 25. p. 216. Borrich. Cogit. p. 35.

SEPTEMMESTRIS per E et duplex MM, et SEPTIMESTRIS per I et unum M, utrumque.

SEPTEMTRIO cum M non N, in lapidibus, quos Manutius exscripsit. Eadem compositionis ratio, quae in dumtaxat. Vna inscriptio apud Gruterum p. 332. n.4. Septentrio per N habet; sed praevalent contra hanc tres Manutianae cum M. Cell.

* Pro illo enim plures lapides, et ipse Cicero in Oratore cap. 48. vel §. 161: Per aurium, inquiens, judicium semper licet dicere sepulcra, lacrimas. Accedit Analogia: ut enim a fultum fulcrum, non fulchrum; ab ambulatum ambulacrum, non ambulachrum; a lavatum lavacrum, non lavachrum; a simulatum simulacrum, non simulachrum; ab involutum involucrum, non involuchrum; sic a sepultum sepulcrum rectius quam sepulchrum. Sepulcrum etiam mere Latinum est: nunc autem vocabulis Latinis, aut quorum incertior origo est, raro CH vindicatur, ut tw=| pulcher, et inchoo: Graecum enim elementum est, ecque ipso non nisi origine Graecis magnopere vindicatur. Cell. p. 5. et 125: conf. Aldus; it Lipsius p. 141. et supra X sub Litt. C.

Interim haud dissimulamus, H olim huic vocabulo insertum a multis fuisse, teste Gellio L. 2. c. 3: ut taceam complura saxa, quae id similiter referant.

SERAPIS idis, per E, idolum Alexandriae, et Sarapis , per A, utrumque in nummis: illud quidem frequentius; at hoc etiam more Graecorum. Ruhe.

SERVITIVM per T bene; est enim a Supino servitum: servicium per C, putide.

SESE conjuncte et SE SE divise, utrumque in documentis veterum: quemadmodum plura ejusmodi vocabula mox disjuncta, mox uno colligata nexu apud veteres apparent. Cellar. conf. supra Ne dum, it. Non nemo.

SESTIVS patriciae familiae: SEXTIVS plebejae nomen. Sic Manutius ex Capitolinis lapidibus, et Fulvius Vrsinus ex nummis p. 262.

SEVVM i, per E simplex, quod et sebum et sepum dicitur, Germ. Talch, Seife: SAEVVM, per AE, Neutrum Adjectivi, idem notans, quod crudele: SCAEVVM, inserto C, Neutrum Adjectivi, notans sinistrum vel mali ominis aliquid.

SIDVS per I libri, speciatim Virgilius Mediceus, lapides, et ratio ipsa linguae Latinae, cujus vocabulum est: sydus per Y, aevi medii et barbari est. Cell. Lips. Voss. de Art. Gr. 151.

SIGEVM urbs et promontorium in Troade, Achillis tumulo nobilitatum, Turcis hodie Ianitzari dictum, per E simplex, bene: Sigaeum per AE, perperam. Graece *si/geion.

SIGILLATIM et SINGVLATIM libri emendati: singillatim suspectum: singilatim perperam.

* Prisci Romani majoribus litteris scribentes, verba ita continua ponebant, ut discerni vix possent, nisi punctis singula distinguerentur. Ex qua ratione in plerisque inscriptionibus voces singulae punctis singulis separatae visuntur, praeter finales versuum, ubi veteres nullam distinctionis notam addiderunt. Cessante autem illa contiguae scriptionis ratione, non opus est tanta multitudine punctorum: cujusmodi inscriptiones, punctis destitutae, apud Gruterum sunt p. 809. num. 2. et 11. et plures apud Sponium in Miscell. Abruptae autem voces sive breviatae omnino punctum requirunt, defectionis indicem.

Nec puncta tantum verbis interposuerunt, sed alia quoque signa, ornatus causa, ac pro lubitu artificum, qui lapides inscripserunt. Sunt enim inscriptiones, quae distingvuntur semicircellorum figuris, ut Grater. p. 339. n. 3. Q, RAPIDIO, Q, F, - - - LVDI, CIRCEN, cetera. Aliquando figura r interjecta. Pag. 493, 5 PROVr AFRICAEr ETr Vr Sr IVDICANTI, reliqua. Etiam glandium forma [gap: unknown sign] interstrata, ut ibidem num. 3. - - PROVINCIA [gap: unknown sign] PRAEF [gap: unknown sign] ALAE [gap: unknown sign] reliqua. Et p. 591. n. 7. instar [gap: unknown sign] loco punctorum est:

Sed haec rariora; ut plurimum punctis simplicibus intercisum propter vocum concinuitatem: qua cessante, ut apud nos fit, illa quoque negliguntur.

Diacritica puncta Grammaticis dicta, quae dissolutioni syllabae aut Diphthongi imponuntur, ut soluit trisyllabum, pro solvit: suasit, et similia; quam Diaeresin ac Dialysin etiam appellant. Qui minore scriptionis forma Diphthongos ae, oe distincte scribunt, quoties litterae illae separatim legendae sunt, punctis diacriticis significant, ut aeris, a)e/ros2: nam aeris his est xalkou)/. Qui tantum ex majori scriptura AE ejiciunt, quoties in principio periodi aut versus id ponendum est, simpliciter scribunt Aere, xalkw=|: si vero a)e/ri significandum, Aere vel Aeri. Duo puncta etiam litterae imponuntur, quando Consona resolvitur in Vocalem, et vox crescit syllabâ, ut Caius trisyllabum. His autem punctis Vocalis non utraque v. g. Poeta, aer; neque prior v. g. Poeta, aer: sed posterior tantum ex usu eruditorum notari debet v. g. Poeta, aer.

Grammatici postea, quam desiit Latinitas vulgaris esse, quae olim simplicia erant, aut aliter disposita, in eum ordinem redegerunt et formam, quae adhuc hodie usitata sunt. Veterum distinctiones Erycius Puteanus in Facula Distinctionum ad omnem lectionem et scriptionem necessaria, lohannis Michaelis Dilherri Apparatui Philologiae p. 208 inserta, cap. 11. seq. exposuit: rem ipsam Seneca tangit epist. 40: In Graecis, inquit. hanc licentiam tuleris: nos etiam quum scribimus, interpungere consuevimus. Quae Cic. L. 3. de Oratore cap. 46. interpuncta verborum vocat, Lipsius de notis post singula verba positis interpretatur. Majores vero minoresque in versu et periodo distinctiones, saltem in puerorum usum, ex loco et situ punctorum discriminabant. Diomedes L. 2. cap. de Discretione p. 432: Distinctie est, apposite puncto, nota finiti sensûs, vel pendentis mora, quod locis ponitur tribus: SVMMO, quum sensum terminat, et vocatur Finalis a nobis, a Graecis tolei/a: MEDIO, quum respirandi spatium legenti dat, et dicitur Media: IMO, quum lectionis tenorem, adhuc aliud illatura, suspendit, et vocatur a Graecis u(postigmh\, a nostris Subdistinctio.

Haec antiquiora posteriores Grammatici. ut diximus, immutarunt, adhibitis signis aliis et loco alio, plurimum vero imo positis: quorum rationem interpungendi quum accurate Aldus Manutius P. F. exposuerit, ejus verba heic legisse, credo, non poenitebit.

Minima, inquit, est distinctio aversus semicirculus, qui hoc modo (,) designatur, quam alii Virgulam, alii Comma, non nulli Semipunctum: addo incisum, ex Cic. Oratore cap. 62: appellant. Ejusmodi Comma vel incisum disjungit minora membra orationis.

Eadem nota si cum unico puncto conjungatur, ut sic haec (;) aliter usurpatur: modo enim distinguit contraria nomina hoc modo, publica, privata; sacra, profana; tua, aliena; interdum etiam locum habet in iis locis, ubi sententia ita variatur verbis, ut, si semicirculum apponas, parum sit; si gemina puncta, nimium: unde etiam Semicolon vocari cnsuevit. Inter omnes notas hanc, de qua nunc agimus, esse omnium difficillimam intelligo, Inepte semicolo hodie utuntur typographi, quum que Conjunctionem breviaturi que que componunt: qui

rectius, et ad antiquum morem, simplex punctum ad q. adjicerent. Grut. p. 591. POSTERISQ. EORVM. Reinesius p. 675. FINISQ. AB ORIGINE.

Sequitur geminatio puncti (:) cujus ea vis est, ut quasi medium locum obtineat inter punctum semicirculo junctum, et unicum punctum. Omnino autem usurpatur, quum sententia vel duas, vel plures habet partes, quae suis singulae verbis reguntur, per se consistunt, absolutaeque sunt: ut, quemadmodum ex integris membris fit integrum corpus, ita ex integris partibus sententia consistat universa. Duo puncta haec vocamus Colon, quia kw/lou integri membri in periodo, signum sunt. Colon enim, ait Schwarzius Grammat. Lat. p. 28, vel duo puncta, signum est orationis dimidia ex parte jam absolutae. Cic Tusc. Quaest. 3. c. 10: Quemadmodum misericordia aegritudo est ex alterius rebus adversis: sic invidentia aegritudo est ex aliterius rebus secundis. Non numquam Colon praemittitur verbis alterius citandis, aut flngendis, ita, ut ex usu eruditorum majuscula subsequatur littera. Cic. Lib. 4. Ep. 3. Dices: Quid me ista res consolatur >?

Restat unicum punctum, quo sententia concluditur ac terminatur: nec dissicilem cognitionem habet. Quamquam, ubi concisa sententia est, et concisa item altera subsequitur, gemino puncto ego quidem utor libentius, quam unico; ut in hoc exemplo: Hospitium mihi para: cras enim adero. Olim unum idemque punctum, ut jam paullo ante e Diomede didicimus, vel summae, vel mediae, vel infimae litterae vocis adjectum, aut Punctis, aut Coli, aut Commatis officio fungebatur. Vide Isidorum Origin. Lib. 1. cap. 19.

Interrogandi nota (?) quum sibi locum postulet, verbum ipsum significat. In dolore autem, et in admiratione, si quis unico puncto, non interrogandi nota, utetur, meo judicio recte faciet: ut in hoc exemplo: Quantas utilitates humano generi Philosophia peperit. Interdum licet manifesta interrogatio sit, interrogandi tamen nota non utimur, ut quum sententia eo usque producitur, ut illa interrogandi vis, quae primis verbis agnoscebatur, longiore paullatim spatio deminuta, evanescat.

Signum exclamandi (!) post exclamationes breviores ponitur, ut: O tempora, o mores! et, Hen, me miserum! Vel subjicitur etiam secundum alios orationi admirationem, detestationem aut alium adfectum vehementiorem continenti v. g. Cic. Offic. Lib. 2. c. 24: O virum magnum dignumque, qui in nostra republica natus esset!

Parenthesi () includi oportet ea, quae nec sententiae partes sunt, nec ab ullo aut antecedente aut subsequente verbo reguntur: nec, si absint, detrimenti quidquam patitur sententia. v. g. Quoties tui recorder (recordor autem quotidie); toties maximorum beneficiorum, quae a te in me profecta sunt, mibi venit in mentem. Hactenus Manutius; cujus tamen verba heic atque illic pro renata interpolata a nobis sunt.

Parentbesin alii exprimunt per duo cola; alii per jam jam notatos semicirculos longiusculos e. g. Cic. L. 2. Offic. c. 21: Perniciose Philippus in tribunatu quum legem agrariam ferret: quam tamen antiquari facile passus est, et in eo vehementer se moderatum praebuit: sed quum in agendo multa populariter, tum illud male dixit, non esse in civitate duo millia hominum, qui rem haberent.

Distinctio etiam notetur inter ( ) parentheses, et [ ] uncos sive uncines. Illarum usum jam Manntius exposuit: bi sunt in textu notae Criticae, quae suspectum verbum aut sententiam significant, quasi a mala manu in auctoris textum, imperite saepe inepteque, intrusam. Etiam [ ] utimur, quum verba nostra alterius orationi interserimus, aut aliud quidaiam separamus. Cell. p. 60. seqq.

Signum paragraphi § § Das Abtbeilxeichen, initium praecipuorum orationis capitum demonstrat. Figura hujus signi olim alia fuit, atque hodie. Vide Isidorum Orig. Lib. 1. cap. 20.

Signum omissionis seu lacuna, Der Luckenbusser, indicat, verba quaedam auctoris citati studiose praetermissa esse, quia ad rem nobis propositam non pertineant. v. g. Sallustius Bello Iugurth. c. 93: Et sorte in eo loco grandis ilex coaluerat inter saxa, - - cujus ramis modo, modo eminentibus saxis nisus Ligus castelli planitiem perscribit.

Signum divisionis dissociatis in sine versus cujusque syllabis adfigitur v. g. quem - admodum, anim - ad - verto.

Custos dicitur pars discerpti cujusque vocabuli, vel interdum parvulum vocabulum integrum, vel singulae litterae, quae sub finem paginae vel plagulae praecedentis positae indicant initium subsequentis paginae vel plagulae.

Littera ordinis, Die Signatur, dicitur, quae fere infimo paginarum versui subjecta ordinem plagularum indicat. A notat primam, B alteram, C tertiam, D quartam plagulam, et ita ex ordine reliquae litterae reliquas. Aa plagulam vicesimam quartam, Bb plagulam vicesimam quintam, Cc plagulam vicesimam sextam cet. A2, A3, A4, A5 plagulae primae folium secundum, tertium, quartum, quintum, Aa 2, Bb 3 plagulae vigesimae quartae folium sacundum tertium cet.

Ipsum orationis genus vel memorabilia sermonis adnotant circelli gemini, Die Gaense-Augen (?) asteriscus Das Sterngen*, crux Das Creutzgen?, manus Der Anweiser [gap: unknown sign] .

Circelli gemini allinuntur margini verborum ex aliquo auctore allatorum. v. g. Pulchre dixit jam olim Phaedrus L. 3. Fab. 18. v. 14. 15:

Ejusmodi verba in libris typis exprimendis jubent ceteroqui per cursivas litteras. quas vocant, poni; quemadmodum id scribendo subductis fieri consuevit lineolis. Hoc posteriori modo notantur etiam singula vocabula, aliaque materiae nostrae notabiliora, quaeque illico oculorum aciem feriant.

Asteriscus apponitur verbis, quae vel probantur in margine, vel quorum auctor infra citatur vel quae quoquo modo illustrantur, aut illustrationis loco sunt. In auctoribus classicis saepe asteriscus unus defectum alicujus vocabuli indicat: asterisci plures defectum multorum vocabulorum vel etiam periodorum.

Hyphen hodie per lineolam conjungit vocabula quaedam nove composita v. g. Scheninga - Brunsvicenisis. Olim notam ejus esse dicebant virgulam subjectam versui v. Donati edit. prim. p. 1742.

Olim longe pluribus signis onerabant syllabas quasdam quorumdam vocabulorum, praesertim a similibus discernendorum. Ita scribebatur v. g. malus Der Apfelbaum, ut discerneretur a malus, a, um; palus, i, Der Pfal, ut discerneretur a palus, udis, v. Quintil. L. 1. c. 7; palam, Vor aller Augen, ut discerneretur ab Accusativo palam, Den Ringkasten; barbâ Ablativus, ut discriminaretur a Nominativo; usûs Genitivus vel Nominativus et Accusativus Pluralis, ad differentiam Nominativi Singularis; captârunt, indicio, quod positum sit pro captaverunt; multo majora, ad differentiam Dativi vel Ablativi multo. Talia signa cumulabant olim subinde praeter necessitatem, licet nullum ambiguitatis vel obscuritatis subesset periculum: hodie incidunt eruditi nostri als a(metri/an th=s2 a)nto/lkhs2, et omnem prosus abjudicant illis usum, qui tamen, quum sobrie adhibentur, non omnino nullus est. Interim perspicuitati sermoni studeamus tantopere, ut etiam, quoad quidem ejus fieri possit, sine notis his res omnis sine ambiguitate in oculos illico incurrat et animos. Neque omnino antiquitatis suffragio destituuntur ejusmodi signa, quum teste Norisie in Orthogr. p. 139. ea etiam in marmore Pisano conspiciantur.

Paene vero in desuetudinem venerunt veterum Criticorum signa. Nam illis praeter asteriscum *, qui omissum vocabulum esse doceret, multiplicato eo ***, si plura verba desiderarentur, speciatim duplicato, ** si deberet nota consentaneorum esse, usitatus erat obelus [gap: unknown sign] , qui tamquam telum aliquod supervacanea et falsa consoderet: Obelus superne puncto notatus [gap: unknown sign] , qui addebatur locis, de quorum germanitate dubitabatur: Lemniscus seu Obelas perietigmbnos2 [gap: unknown sign] , qui adjiciebatur locis redundantibus, vel ab aliis quoque tractatis: Diple [gap: unknown sign] , quae in Platonis scriptis addebatur ad dogmata Platonis propria: Chresimon [gap: unknown sign] , quod ad figuras allinebant: [gap: unknown sign] chi periestigmo/non, alioquin etiam signum xrhstomaqei/as2 dictum seu nota electorum, quod adfingebatur sententiis verbisque delectis: [gap: unknown sign] Antisigma, s. nota transpositorum vel translocandorum, quaeque duplici lectioni etiam adjungebatur, quum alterutrius defectus difficilior videretur: [gap: unknown sign] Ceraunium, quod multos versus quasi fulmen quoddam disjiceret. Sed multa alia vide apud Isidorum Origin. Lib. 1. cap. 20. Confer etiam Diogenem Laertium L. 3. s. 65. 66. itemque haec e veteribus demonstrantem Gerardum Ioh. Vossium in Responsione ad Iudicium Revensbergeri cap. 2. pag. 4. 5. Ita apparebit, eadem signa non ab omnibus iisdem rebus apposita fuisse. Io. Conr. Schwarzii Gr. Lat. p. 29. seqq.

SILVA per I ex consensu antiquitatis, et librorum veterum. Qui cum Gifanio sylva per Y, scribunt, a Graeco u(/lh deducunt; sed usu et auctoritate veterum destituuntur: conf infra Y.

* Inde nomen Silvanus, Silvius, Silvia, frequentia in inscriptionibus et codd. vett. semper per I Latinum. Accedit, quod vel ipsi Graeci scriptores hanc scripturam probant, quando *siluano\s2, *si/luios2, *silbi/a legere est apud Strabonem, Plutarchum, Zonaram, Suidam, alios. Quare nec hodie Silvester aliter, ac per I Latinum scribi debebat. Cell. Schurzfl. Lips. Vess. Art. Gr. 151.

SIMILLIMVS per duplex LL tutius, quam similimus per L unum: conf. supra Facillimus.

Etymologia; est enim sincerus quasi sine cera, diciturque de melle depurato, et despumato, cui nihil amplius scoriae cereae inest, licet postea metaphorice etiam ad alia pura, et quae nihil incoveniens admixtum habent, accommodetur, ut animus sincerus: syncerus per Y, perperam et ridicule ex Etymologia arbitraria contra Donatum tuetur Valla Lib. 6. c. 13. quasi idem sit, quod su\n khro\s2, cum corde, ex animo: conf. infra Litt. Y. Cell. Schurzfl.

SINCIPVT per I bene: est enim quasi semicaput, ut inter alios auctor est Velius Longus de Orthographia, teste Vossio in Etymol. accedunt codices emendati. Synciput per Y, male.

SIPHO onis, rectius, quam sipo , neglecta adspiratione; quamvis non desint libri, qui posteriori modo habent: Graece enim est si/fwn.

* Significat cannam, seu organum cannae simile, hauriendis reddendisque aquis idoneum, cujus usus in reprimendis incendiis erat, Germ. Eine Feuersprütze; seu qua vinum abstrabitur de delio, Ein Heber, ein Weinbeber.

SIQVIDEM conjuncte idem quod quoniam, quandoquidem, Sintemal, tunc prima corripitur: SI QVIDEM distractum significat si certe, si tamen, Wo sonsten; et tunc si more Monosyllaborum in Vocalem exeuntium producitur. Cell. Erasm. in Vallam 150. seq. Iob. Godescalci Lat. Serm. Observ. p. 736.

SIRACIDES sapiens ille morum praeceptor, et vitae instituendae magister, per I, bene; in Graeco enim est *sira\x vel *seira/x: Syracides per Y, perperam.

* Quoniam etiam liber Siracidis in Ecclesia Latina vocatur Ecclesiasticus; Ecclesiastes, ae, autem Salomonis sit: in citandis his binis libris ita fere Theologi melioris differentiae ergo versantur, ut, quum hunc innuant, Coh. i. e. Coheleth potius scribant.

SIREN Gen Sirenis, Plur. Sirenes, recte: alii Seiren scribunt, Dialectum Graecam kata\ po/da, ut ita dicam, secuti, qua quidem est *seirh/n; quamquam hoc priori scripturae usitatae non adversatur, quum Diphthongus Graeca EI apud Latinos mox per E longum, mox per I longum exprimi soleat.

* Poetis monstra marina sunt, parte virgines, parte volucres, quae navigantes cantu dulcissimo demulcebant, et in naufragia perducebant.

SIRVPVS per I bene: Syrupus per Y, male; quamvis Medicorum filii plerumque ita scribant.

* Nomen ab Arabibus desumtum est, ac propterea per Y, quo Arabes destituuntur, non scribendum, deductumque a radice schareba, quod est sorbere, liquoremque sorbilem significat: v. Daz. Sennerti Instit. Med. p. 1377.

SMARAGDVS usitate Zmaragdus , rectius putant quidam eruditi scribi, praeeunte Broukbusio et Burmanno. Vid. Burmannus ad Ovid. 2. Metam. 24. p. 95.

SMYRNA per Y, bene: Zmyrna tamen codices sunt, qui habent; quod repudiandum tamen: in Graeco enim est h( *smu/rna.

* Turcis hodie Ismir dicitur, urbs Natoliae maritima, commerciis florens, in ipsa Ioniae peninsula jacens, Homeri templo et statufl inclitu.

SOLISTIMVS per unum L et SOLLISTIMVS per duplex LL, utrumque. Per unum L, vi Etymologiae; derivatur enim a solum: nec aliter habent Livii codices vetustissimi manu exarati bibliothecae Palatinae. Per duplex LL, similiter libri veteres, teste Voss. Art. Gr. 152.

* Est vocabulum augurale v. g. tripudium solistimum, quod inchoabant, quum quid bono omine ex ore pulli cadebat.

* Prima scriptura apud veteres usitatior, in Virgilio illo vetusto semper occurrit, et aureo saeculo Hortensii ac Ciceronis propria est; quamvis reliquae tres propterea non spernendae sint, quum sua non destituantur auctoritate. Solemnis antiqui codices et inscriptiones:, solennis et sollennis similiter in antiquis libris occurrit. Si solemnis et solennis occurrit, haec censenda ratio, quod antiquissimi Consonantes praesertim liquidas, non geminarint. Schurzfi. Cell. Lips. Voss. Etymol. Gottl. Korte Diss. 4. de Vsu Orthographiae Lat. c. 3. n. 17.

SOLLERS per LL geminum, lapides a Manutio exscripti, et Virgilii codices, Vaticanus et Florentinus: solers per L simplex, suspectum; nisi tamen illis sese muniat, quae in fine praecedentis voc. sollemnis posuimus. Cell. Lips. Voss. Art. Gr. 152. Hugo Grotius in opere suo de Iure Belli ac Pacis constantissime hoc Vocabulum per LL geminum exarat.

* LL duplex habent libri veteres, teste Vossio Etymol. ad voc. Sollicitus, et inscriptiones apud Manutium, teste Cellarie: cui scripturae favet etiam Etymologia verior ab Adjectivo Osco sollus i. e. totus, quasi sit sollum cito, hoc est, totum commoveo: ab eodem autem Etymo Osco deducitur sollemnis et sollers; de quibus jam vidimus.

L simplex nititur: 1) derivatione Festi, a solum l. e. locus, et cito ex cieo, quasi sit loco, aut de sententia movere; 2) falsa illa persuasione, primam in hoc vocabulo corripi, apud Poetas quidem produci per Diplasiasmum, unde sit etiam LL geminum ortum; quum tamen, quod sciam, nullum ejus certum et indubitatum correptionis exemplum in omni antiquitate exstet.

SPATIVM per T Lambinus in codicibus suis legit, et libri Aldini tuentur; accedit origo Graeca; to\ sta/dion Aeoles spa/o(ion dixerunt: unde Latini, qui multum Aeolas imitantur, spatium suum fecerunt; ut Scaliger in Commentar. in Catalecta veterum Poetarum observat. Spacium per C, reperitur tamen in codicibus Livii manu exaratis optimae notae. C et T facile permutata apud veteres.

SPECVLATOR per E non spiculetor per I: ut patet ex libris antiquis et inscriptionibus.

* Sunt, qui spiculator distingvunt a speculator, ut ille sit, qui spiculum gestat, Ein Trabante, atque id vocabuli exstare putant apud Sueton. Claud. c. 36: Neque convivia inire ausus est, nisi ut spiculatores cum lanceis circumstarent. Sed ibi potius speculatores ex MSS. Torrentius inculcat. Sane et S. Marcus, cap. 6. v. 27. Evangelii sui, Graecis elementis efferens, spekoula/twra, non spikoulatwra scripsit.

SPHAERA per AE non sphera per E simplex, ut sequioribus saeculis Poetae Christiani scribunt, qui ea de causa in priore vocabuli syllaba moram brevem constituunt, et kat) e)cai/resin litteram A expungunt, quod in Prudentio, Paullino, Alcimo, et aliis observare idemtidem licet. In Graeco est h( sfai=ra. Voss. Art. Gr. 167.

SPONDIACVS scil Hexameter, qui in sine duos habet Spondeos, bene; in Graeco enim est spondeiako/s2: spondaicus , perperam. Consentit Alciatus 2. Disp. 21. Voss. de Vit. 47. Cell. C. p. 368. Borrich. Cogit. 36.

SQVALEO, SQVALIDVS unico L non squalleo , squallidus , in veteribus libris ac lapidibus scribi, monet in Orthographia Aldus.

STILVS per I rectius, quam stylus per Y: vocabulum enim pure Latinum est, saltem Latinitate donatum, qualia plura dantur, quorum originis Graecae in scriptura obliti videntur veteres, atque ita Latino I scribendum. Glossae quoque veteres, grafei=on, stilus, littera I Latina.

* Plures per Y scribunt, quia sit a stu/los2, columna: nec vero Etymi ratio bene convenit. Strabo quidem Lib. 14. p. 446. o(\s2 h(=rce tou= lsianou= legomi/nou stu/lou, princeps styli Asiatici: sed dubium, a Graecis, an Latinis id vocabuli acceperit. Sic stipes idem sonat, quod stu=pos2: nec tamen stypes scribimus per Y, sed stipes per I. Nec Varro Lib. 4. extremo ad stu/pos2 in Etymo, ut ejusdem notionis est, respexit, sed a stipando duxit: hoc a stei/bw Quanto minus stilus erit a stu/los2, ubi discrepat significatio? Cell.

STRATAGEMA bene et usitate strategema per E in antepenultima, etiam invenitur, et respondet accuratius Graeco to\ strath/ghma. Interim tamen prius ex Dialecto Dorica formatum, quâ, h in a mutato, strata/ghma habes.

Ante C cedit, ut succedo, succido, succumbo, succurro, succutio: aliter autem suscipio, quod non a sub est, sed a sus sive susum pro sursum: conf. Litt. R.

Ante G cedit, ut suggero, suggredior: nisi quod veteri inscriptione apud Gruterum SVBGVLARI.

Ante M rectius manet, ut submergo, submitto, submurmuro, submoveo, submorosus, submoneo, submolestus, subministro, submuto: nec raro tamen cedit in summitto, summuto, Cicer. Orat. cap. 47. et summoveo: quemadmodum apud Horat. Lib. 2. Od. 16. constanter legitur summovet lictor, non submovet: item in

Ante R dicunt surrigo, surripio, surrogo. Quod vero non dicunt surruo, sed subruo; non surrepo, sed subrepo; non surrideo, sed subrideo: cur non pari modo subripio, subrogo? Grut. p. 589. SVBREPTA est oculis. Prudentius Apotheos. 485. subrepsit: et Psychom. 166. subridens vultu. Tacitus Annali 1. cap. 51. de Praetore subrogando. Liv. Lib. 2. cap. 8. collegae subrogando. In ipso surrigo Praeteritum B repetit, forte ut distinguatur a surrexi, quod a surgo est. Suetonius Vitell. cap. 17. mucrone gladii subrecto.

Ante T non in S convertitur, et sustineo, sustento, sustulit ab sus s. susum i. e. sursum, sunt; sed manet, ut subtero, subticeo, subtrabo.

Ante alias litteras etiam manet B, ut subdo, subeo, sublego, subnitor, subsequor, subsisto. Cell.

SVBOLES per V in prima syllaba recte: ita enim lapis Romanus, et aliae priscae inscriptiones, codices item MSS. et omnes libri veteres, in primis Virgilii codex Romanus, et Pandectae Florentini; in summa, omnis antiquitas: id quod testantur omnes magni Philologi, nominatim Priscus, Festus, Adamantius, Brissonius, Dausquius, Lipsius, Lambinus, Gifanium, Goclenius, Vorstius, Vossius, Cellarius.

Soboles per O in prima, perperam, nec ullo probatae antiquitatis, aut vetusti codicis exemplo probari potest, quamvis hodie usitatissimum factum sit ob auctoritatem Aldi, qui contra omnium Quiritium suffragia heic dispensavit, et dare aliquid euphoniae voluit, suboles mutando in soboles, V in O: quasi vero kakofwni/a sit in suboles.

SVBSECIVVS et SVBSICIVVS v. g. subsiciva tempora, quasi subsecta subductaque a negotiis, pa/regya, utrumque recte: succisivus suspectum.

* Vulgo quidem succisivum placet, atque ajunt, id esse a succide. Sed potius scribendum subsecivum vel subsicivum, prout legere est in antiqua inscriptione Domitiani, quae est ap. Grut. p. 1081. n. II. Ita vox ea fuerit a subsecando sive subsicando, unde et in veteribus libris in secunda syllaba nunc per secundam, nunc per tertiam effertur Vocalem. Nam aeque recte per I profertur, quam per E, quum in veteribus libris itidem lagamus resicare, prosicare, dissicare seu dissicere: quo de scribendi modo Aldus in Orthographia, et Colvius in 8. Metam. Apuleji. Voss. Etymol. it. Art. Gr. 152. Schurzfl. Lips. Pareus Lex. Crit. p. 1194.

SVBTEMEN et SVBTEGMEN i. e. trama, Der Eintrag im Gewebe: utrumque pari veterum auctoritate. Prius Schurzfleischius, temere rejicit.

+ Nihil etiam differunt hae voces, ut argutantur non nulli, censente Casaubono ad Capitolini Pertinacem.

* Subtemen est quasi substemen, seu quod subit stamini, vel ex subteximen contractum est, et in multis veterum codicum locis sine ulla mendi suspicione legitur.

Subtegminis tamen exempla similiter legere est apud Plinium L. 13. c. 12. Ammianum L. 14. c. 6. Auson. in Mosella v. 397. it. Epigr. 36. V. 1.

* Sucus per unum C, morem veterum antiquissimum refert, quo litteras non geminarunt: et ex Pierii Castig. ad Eclog. 3. constat, in antiquis codicibus, atque iis etiam, qui geminatione Consonantium gaudent, nomen hoc unico scribi C: ac similiter in Philoxeni Glossis exaratum.

Succus per CC geminum, similiter in veteribus Glossis exstat, et florentiori aetate increbuisse videtur, atque adeo hodie praevalet.

SVECI hodie usitatissime aliis Suedi ; Tacito Germ. cap. 44. Suiones ; Eginhardo etiam Sueones dicuntur.

* Vossius Etymol. p. 502: Putant, ut a sorbeo est sorbillo; a scribo scribillo, unde conscribillo: sic a sugo esse sugillo: eoque unico G scribendum: proprieque dici de maculis, quae nimio suctu fiunt. Aut qui cum Camerario in Problematis censent dici quasi succillo, ab antiquo cello, quod percutiendi habet significationem: ut in Composito perculit. At apud eumdem Camerarium in Appendice Problematum legas aliud etymon: nempe a ku=lon, quo inferior, ut ait, palpebra significatur. Pro qua sententia nihil reperio, nisi forte apud Festum sic legi debet: Suggillatum dici existimant ex

Graeco vocabulo, quod ea pars, quae est sub oculo, ku=lon ab eis dicitur. Sed vulgo legitur sub colle: et ku=lon an id sit, quod heic dicitur, sane dubito. Hactenus Vossius.

At equidem pro sententia Camerarii etiam hoc reperio, quod suggillare oculos, Die Augen zudrücken, Latini dicunt, quum notare volunt id officium, quod parentibus mortuis exhibebant liberi, teste Grotio ad Gen. 46. v. 4. Hac scilicet notione verbum nostrum proprie sumitur.

Ad quam nativam notionem accedit, quando etiam sonat percutere, ut sub oculis contingant vibices ac maculae luridae. Quare quum Livius atque alii sugillare usurpant pro laedere alicujus pudorem atque existimationem, est ea acceptio metaforikh/.

In Glossis Philoxeni tum plh/ssein exponitur, quod late nimis patet; tum u(popirzein, quod magis rem exprimit. Quemadmodum autem u(popia/zein venit ab u(pw/pion, quod ipsum est ab u(po\ sub. et w)\y oculus: ita quoque suggillare dicitur quasi subcillare a succilus sive succilium, quod a sub et cilium venit. G enim apud antiquos subinde substitutum pro C, cujus figura primis Latii temporibus repraesentabat simul litteram G: B autem vel omissum, quomodo omitto dicimus pro obmitto; unde sugillo per unum G: vel more Latinis consueto adsimilatum sequenti litterae; unde suggillo per duplex GG. L. tandem florentiori aevo geminatum videtur.

SVIDAS Lexicographus ille omnium ore celebratus; perperam scribitur Sudas ; quod Bessarion, Budaeus et Erythraeus habent. Eustathio enim nominatur *soui/das2.

* V habent veteres libri, lapides, speciatim Capitolini, et nummi gentis Corneliae apud Vrsinum p. 88.

Y habent similiter veteres libri quibuscum consentit Graecum *su/llas2: quam etiam scripturam probat Manutius, itemque Casaubenus in Iul. Caes. et Suet. c. 1. Confer. Berneggerus ad Sueton. Caesar. Disp. 1. Coroll. 1. Cell. Orthogr. p. 3. et 127.

Y et V saepe apud Romanos inter se permutata. Sic Amphitruo et Amphitryo legitur in antiquis Plauti exemplaribus.

Sylla nobilis Romanus, eruditus ac facundus fuit, gloriae cupidus. Civili bello dictator remp. adflixit. Privatus ad postremum dictaturâ depositâ Puteolis periit Phthiriasi, id est, morbo pediculari, quo ferme homines saevi et impotentes siniti sunt.

SVLPHVR per PH defendit Manutius, quia in Carpensi et Vaticano Virgilii codicibus sit sulpur : uti etiam triumpus veteres scripserunt: cujusmodi vocabulis saeculo Augusteo adspiratio accessit.

Sulfur per F, tuetur Vossius in Etym. et Art. Gr. 152, quia sit Latinum. Cell. conf. supra litt. F.

SVLPICIVS per C codices optimae notae manu exarati, speciatim Livii, lapides, aliaque veterum monumenta: Sulpitius per T, rarissime in lapidibus; quod fortasse vitiose sculptum est: Ruhe Spec. 2. p. 37: quamvis C et T apud veteres varie etiam permutantur.

SVMSI, SVMTVM sine P bene: sumpsi , sumptum addito P; apud veteres similiter, ac prius, invenitur, quamlibet, Vossio judice, praeter talium naturam. Conf. EMTVS it. Litt. M. et P. Vid. Cell. p. 22.

SVPELLEX uno P recte: suppellex gemino PP, in libris quibusdam; sed vitiose, et citra eruditae antiquitatis suffragium. Manutius duas inscriptiones adfert, quae unum P habent. Poetae etiam primam corripiunt, nisi Epenthesi opus est. Cell.

* I. Consonans inter duas Vocales posita pertinet ad posteriorem v. g. a - mor, le - go.

II. Si Consonans geminetur, prior ad priorem, posterior ad posteriorem syllabam pertinet v. g. an - nus flam - ma.

III. Consonantes, quae initio vocis non possunt sociari, nec in medio conjunguntur, v. g. ar - duus, non a - rduus; por - cus, non po - recus.

+ Adversus hosce tres canones nemo facile peccet, nisi usque adeo sit rudis, ut colligere elementa nesciat. Sed intricatiores sunt regulae tres sequentes:

* IV. Quaecumque litterae in pronuntiando commode et scienter divelluntur ac segregantur, eaedem recte segregantur in scribendo: et quaecumque litterae scienter et commode pronuntiando comprehenduntur, eae in scribendo recte conjunguntur. e. g. quia dico, ca sus et na tu ra in no bis do mi na tur; inter scribendum divido, si necessitas postulet, ca - sus et na - tu - ra in no - bis do - mi - na - tur: et quia dico, om nis, in ep tus, pas co, ef flo res co; citra absurditatis notam in scribendo eodem disjungi possunt modo, om - nis, in - ep - tus, pas - co, ef - flo - res - co. Sic Paterniaci ap. Helvetos, in marmore rotundo super ponte

Brojae, nomen Augustus ita divisum conspicitur AVGVS - TVS; de quo vide Ioh. Bapt. Plantini Helvetiam Ant. et Nov. p. 259: et in Lucii Cenotaphio, quod Pisis exstat, nomen magistratus ita divisum legitur, MAGIS - TRATVS; de quo vide Noris. in Orthograph. utriusque Pisanae tabulae. Vide Schwarzii Gr. Lat. p. 34. seque it. Ioach. Langii Gr. p. 373.

+ Repugnant huic canoni Priscianus, ejusque sequaces Grammatici, et Consonas, quae conjungi possunt initio vocis, etiam in medio connecti jubent: ut,

cm. Pyra-cmon quia dicitur kmhta/. h. e. ta\ pepoimhe/na, teste Hesychio. Sic kme/lqra trabes, ut Herodianus ex Pamphilo testatur.

ct. do - ctus quia dicitur Ctesipho. Putant autem, ut se habent tenues ct; ita et se habere medias gd: eoque scribant My - gdonia.

tl. A - tlas quia dicitur Ttlepolemus, filius Herculis a Sarpedone interemtus.

tm. La - tmius quia dicitur Tmolus, mons Lydiae, croco et vitibus florentissimus.

Quemadmodum autem a - gnus scribunt, ita et a - gmen et te - gmen: non quia vox ulla occurat, quae a gm incipiat: sed quia a in ago, et te in tego, syllabam faciant, vnde illa derivantur. Similiter fra - gmentum exarandum, quia in frago, unde fregi, et fragilis, g pertinet ad secundam syllabam. Par ratio in au - gmentum, et un = guentum. Item in do-ctrina, non quia ulla vox incipiat a ctr; sed quia do syllabam constituit in do - ctus a quo doctrina. Nec impedit soni natura, quo minus Latini et Graeci potuerint vocem habere a ctr incipientem. Nec enim multo id erit durius, quam quum duae Consonae concurrunt post S. Quod varie fit. Vel enim sequitur cr, ut scriba, scrobs: vel pl, ut splendeo; vel pr, ut spretus: vel tr, ut stratagema: vel tl, ut stlopus. Immo et in Graecis sequitur cl, vel cn, ut sklhro\s2, durus; skni\y, culex ficûs infestans: ut dubium non sit, quin in Asclepiades pertineat s ad syllabam secundam.

Haec posterior syllabas disjungendi ratio ob auctoritatem Melanchthonis et Vossii, qui eam, praeeunte Prisciano, ita inculcant, usitatior sane hodieque est; quam propterea. ne insolentiores videamur esse, merito sequemur.

* V. Compositionis autem juri nihil inde derogetur. Locum sane heic habet regula, quam probavit etiam Quintilianus Instit. Orat. 1, 7: Ita, inquiens, dividendae sunt voces, quemadmodum id patitur earum orige et compositio. Sic recte dividitur abs - temius: est enim ex abs et nomine temetum, Ita et ab - igo, sus - cipio, in - ers, abs - trusus, dis - cors, ex - istimo, trans - alpinus, praeter - ea, praeter - eo, propter - ea. Par ratio in aliis compositis, ut juris - consultus, alter - uter, amphis - baena, dys - enteria, etenim, et - iam, pot - est; quamvis etiam, quum littera t in po - tis ad alteram syllabam pertineat, haud inconvenienter scribi possit potest: quemadmodum ex eâdem ratione antimadverto et ani - madverto; et in Graeco a)ll) - i(/na e)/lqh|, et l) i(/na e)/lqh.

+ Errat igitur Priscianus L. 1. ubi jubet scribi a - bdomen, quia dicamus bdellium. Nam abdomen dicitur, quoniam abditum: in abdo autem b ad priorem syllabam pertinet, quia compositum est.

* VI. In compositis, quae insiticiam habent litteram, facies, vt voles. Perinde igitur erit, sive scripseris se - ditio, pro - dest, re - ditus, sive sed - itio, prod - est, red - itus. Praefer tamen cum eruditis nostris modum posteriorem in prod - it a prodeo, ut eo rectius distinguatur a pro - dit a prodo, Adde Priscianum Libr. 2. p. 36.

SYNODVS tutius quam synhodus inserto spiritu; quamvis eum probent Manutius ad duos lapides, quibus synhodi legatur, provocans, et Vossius Art. Gr. 183. ob veterum librorum auctoritatem.

* Similis ratio in exodus, quod idem Manutius cum adspiratione scribi vult, quia componatur a Graeco o(dds2, nec aliter libri veteres habeant.

Facimus cum Cellario, qui Manutio contradicit p. 50. ita: Scio, in quibusdam libris ita esse; an vera ratio id urgeat, quae data fuit, subdubite. Si enim Graeci in media voce adspirationem pronuntiarent, praeter illam,

quae post duplex rr est; sine dubio etiam illam scriberent cum o(\, e)/co(dos2 quod dum non fit, neque fieri debet apud Latinos. Alia enim vatio simplicis est, alia compositi. Et P. 128. Objicitur methodus ab Aldo: sed in hac voce spiritus litteram T, non Vocalem adficit, ut Graecum *q exprimatur: quamvis hoc etiam propter adspiratam est.

SYRACVSANVS, SYRACVSIVS et SYRACOSIVS sed hoc et istud in vorsa; illud in prorsa.

Syriaticus saepe in vetustis membranis scribitur, imitatione Graecorum, qui *su/ros2, *su/rios2, *suri/a/ths2, et *suriatiko\s2 dicunt: et notat Salmasius ad Flor, Lib. 2. c. 9. v. 1, in codicibus antiquis frequentius Syriaticus, quam Syriacus scriptum reperiri.

+ T florenti Latinitatis aevo saepe transiit in C: ita etquis, etquid in Terenatii et Virgilii membranis apparet; pro quo deinceps dictum, scriptumque ecquis, ecquid.

T ante ia, iae, ie, ii, io, iu, hodie ex decreto Grammaticorum ut Z pronuntiatur. Ita e. g. praestantia, praestantiae, petii, deglutio, quatiundus, amarities, legimus, quasi scriptum esset praestanzia, praestanziae, pesii, degluzio, quaziundus, amarizies.

1. In Genitivis Pluralibus litium et vitium a lis et vitis, ut a Nominativis licium et vitium discernantur: Vid. supra Litium.

2. Si praecedat littera S. v. g. gurgustium i. e. obscura et latens taberna, Ein Schlupfloch, ein Hurenwinkel.

3. In peregrinis v. g. Miltiades, Critias i. e. unus e triginta tyrannis Atheniensium, tiara, tiaras Gr. h( tia/ra, o( ti/aras2.

TAEDA per AE et TEDA per E simplex, utrumque in libris veteribus, et emendate editis.

*. Prius etiam Graecae origini respondet: est enim a dai\s2 sive dai=e, Accus. dai=da fax. Ab hoc Accusativo dai=da est taeda, ut ab i(bdoma\s2 dicimus th\n e(bdoma/da, unde hebdemada dicunt Latini. Voss. Etym. Cell. Schurzfleisch.

TAEDET per AE non tedet per E simplex: lapis Beneventanus, et libri veteres.

* Diphthongus est Virgilii Mediceiei, et lapidis apud Gruterum p. 658: favent eidem etiam vulgaris derivatio a taedet, et Glossae Philoxeni, in quibus est: *sikxanto\s2, taediosus, taeter.

E simplex est complurium librorum emendate editorum. Cell. Voss. Etym. it. Art. Gr. 152.

TAMQVAM per M in Syllabâ primâ rectius, quam tanquam per N: ita poscit ratio compositionis et Analogia, quam habet cum tw=| quamquam, ac similibus: conf. Litt. Q. Semper etiam per M scribitur in libris Aldinis.

TANTVMDEM auctoritate Caeselli veteris Grammatici, cui ex Analogia similium vocum, quae M retinent, album calculum adjicit Cellarius: Tantundem Per N, tamen haud respuimus, quoniam heic atque illic apud veteres exstat, et a Prisciano Lib. 1. defenditur; cujus tamen canon, quo M transire jubetur in N sequentibus DTCQ, ut tam, tandem; tantum, tantundem; idem identidem; num, nuncubi; minime universalis est. Quis enim veterum scripsit umquam aliquamdiu, namque, idemque, utrumque per N? conf Litt. M et Q.

TAPES etis, Gen. Masc. o( ta/phs2, tou= ta/phtos2, TAPETVM, i, et TAPETE, is, Gen. Neutr. id est, aulaeum Ein Teppich, vel texile stragulum, magnificis operibus ingeniose pictum, Eine schöne Madratze,

* Sosipater Carisius L. 1. p. 45. Singularem tapes, etis, cujus Plurali Virgilius usus est, irrepertum dicit, ideoque minus probat.

* Hujus nominis oppidum Italiae duplex est: alterum Sidicinum, nunc Tiano dictum, in Campania; altterum Apulum dictum, in Apulia, cujus hodie tantum rudera supersunt, cujusque Cicero meminit pro Cluentio c. 9. et 69. et Horat. L. 1. ep. 1. v. 86.

TEMPORIVS et TEMPERIVS i. e. maturius, celerius, utrumque. Illud a tempore; hoc ab antiquo Genitivo temperis deducitur.

* Temporius Ovidius et Columella: temperius Cicero habet; v. P. Manutium ad Cic. L. 9. ep. 16. p. 1013.

TENSA ae, vel usitatius pluraliter TENSAE, arum, sine H, vult Festus et

Asconius inc Cic. de Vrb. Praet. p. 108. qui a tendendo secundum quosdam dici tradit. Non nulli thensa , ae, thensae , arum, per H, scribunt, quia illis est a)po\ tou= qei/ou, hoc est, a divinitate: quibus etiam favent libri emendate editi et Codd. MSS. bibliothecae quondam Palatinae. Cellarius tamen et Vossius Etymolog. prius sine adspiratione praeferunt.

* Erant sacri currus, super quos in ludis Circensibus deorum simulacra collocabantur.

TENTO bene est enim Frequentativum a Supino tentum, Verbi teneo: accedit inscriptio Tito Caesari dicata, quâ est INTENTATAM.

* Tempto toleretur ob lapidis cujusdam apud Manutium, et multorum scriptorum librorum auctoritatem; quamvis hoc aliis Archaicum quid videtur. Cell.

TER CENTVM non trecentum, ratione Analogiae: ut enim dico bis centum; ita etiam ter centum. Accedit veterum auctoritas, quae ter centum semper tuetur; trecentum respuit. Centum multiplicando augetur non nisi per Adverbia.

* Dico autem ter centeni et trecenteni, ae, a, ter centies et trecenties: at non nisi trecenti, treceni, trecenarius, trecentesimus.

Ter centum, ter centeni et ter centies, rectius divise scribuntur. Conf. Parte Etym. Sect. 1. Voc. Tercenti.

TERGEMINVS bene et usitate: TRIGEMINVS Liv. Lib. 1. c. 24. Lib. 35. c. 10. etc. it. Columella Lib. 2. c. 1. et Aur. Vict. de Vir. Illustr. c. 65; quamvis Livius etiam habet tergeminus v. g. Lib. 1. c. 26.

* Trinus Valla L. 3. c. 5. et Singulari et Plurali numero non adeo frequens inveniri censet. Exstat tamen vel apud ipsum Caesarem B. G. L. 7. c. 46. et Cic. Attic. L. 11. ep. 17. et subinde alibi.

TERVNCIVS per C non teruntius per T: est enim ab uncia; unde triunx, triuncis.

TESQVA et tesca , orum Neutr. Plural. utrumque; quamvis posterior scribendi ratio antiquiora Latii prodat tempora, quibus K vel C loco QV obtinuit, ut in cotidie pro quotidie: conf. Varro L. L. Lib. 6. it. supra Litt. Q.

TETHYS Gen. yis, et yos, Gr. *thqu\s2, Coeli et Terrae filia, uxor Neptuni, Satarni soror, fluviorum et nympharum mater, priorem producit: sed THETIS, Gen. idos vel idis, Gr. *qe/tis2, Pelei, Regis Thessaliae, uxor, Achillis mater, Nerei filia, Dea maris, priorem corripit.

* Haec differentia Orthographica et Prosodica a versificatoribus, et tironibus subinde turpiter negligitur.

+ *q Graecorum Latine per TH reddendum est, quod ex innumeris propriis, Athenae, Tbebae, Thracia, ceteris, est clarum: an vero etiam author, lethum thus, Thuscia scribendum sit, sunt, qui dubitant; verius negant alii. Ecquod enim Graecum nomen est, unde author sine ineptiis ducatur? quam incertum, lethnm esse a lh/qh, thus et Thusciam a qu/w, id est, sacrifica? Veteres scripserunt auctor, letum, tus, Tuscia, ut a Manutio ex antiquis probatum monumentis est. Par ratio Proprii Anthonius, ut perperam quidam hodieque scribunt, quum semper Romani Antonius sine adspiratione scripserint. Cell. 3. 4.

THEODISCVS, THEOTISCVS et TEVDISCVS v. g. lingua Theodisca. Theodiscus tamen dicitur usitatissime.

THEODERICVS et Theodoricus utrumque in lapidibus apud Gruterum: illud p. 1082; hoc p. 1152. Sed praestat prius, quia non a Theodorus, ex qeo\s2 et dw=ron est, sed ex Teutonico Teuterich seu Dieterich. Cellar. Voss. de Vit. p. 3. it. 309.

THIASVS media correpta, i. e. saltatio in Bacchi honorem, per I bene: Thyasus per Y, perperam. Graece enim est qi/ksos2. Vid. Borrich. Parnass. in nuce ad v. 2240.

THRACIA bene et usitate: Thraecia per Diphthongum primam, ignoratur fere hodie, licet multi codices antiqui habearit.

* Ac descendit quidem ab hoc scribendi modo posteriori Adjectivum apud Ciceronem L. 2. Off. c. 7, compunctus notis Thraeciis; quod ab ignaris hujus scripturae in multis libris in Threiciis mutatum videtur.

THYMVS bene Gr. o( qu/mos2 Tymus sine TH, male; quamvis apud Orientium, et sequiores legatur.

* Herba est odorata illa bortensis, apibus miris modis grata, Germanice dicta Thymian s. Welschen - oder Römischen Quendel.

TIBERIS Gen. is per I Latinum bene: in Graeco enim est *ti/beris2: accedunt libri veteres, nummi, lapides antiqui, et inscriptiones permultae. Cell. Lips. p. 150. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 37.

* Tiberis, Gen. Tiberis, Latino declinandi modo, in prorsa; Tibris, Gen. Tibridis, Graeco declinandi modo, in vorsa videtur esse usitatius.

Thybris, Gr. *qu/bris2 auctoritate Dionysii increbuit; quod tamen timide usurpem: multo autem timidius, quod pejori ratione scribunt, Tybris sine spiritu. Apud Graecos i et v varie permutantur.

TIGILLVM per I in media Syllaba; non tigellum per E: est enim Diminutivum a tignum. Nunc autem quemadmodum a signum sigillum; ita a tignum tigillum, non tigellum. Atque hanc scripturam etiam apud veteres ubique reperimus.

* Significat Germanice Eine Latte v. g. apud Tibullum 2. Eleg. 1. v. 39. et Liv. L. 1. c. 26: item Ein Bauholzein v. g. apud Phaedrum L. 1. Fab. 2. v. 14. Voss. de Vit. 650.

Fl. Caper p. 2246: Tingere dicendum est, non tinguere. Priscianus utrumque admittit Lib. 10. p. 881: Tinguo vel tingo, tinxi. Addit tamen, V non facere syllabam. Analogia pro priore est, in lingo, fingo, pingo. Libri tamen manu scripti saepe tinguo, quos imitatur Monutius. Glossis tingo et tinguo est: utrumque ba/ptw vertitur. Cell. Lips.

TINTINNABVLVM Eine Schelle, per geminum NN, plures eruditi praeferunt scripturae illi alteri, qua scribunt Tintinabulum per simplex N. Vtramque autem tuetur antiquitas.

* Qui cum Farnabio duplex NN praeferunt, derivant a Tintinnure Nigidii ap. Nonium c. 1. n. 188: qui autem pro N simplici pugnant, provocant ad Tintinare, quod apud Catullum Epigr. 52. v. 10. L. uno scribitur, et antepenultimam correptam habet. Scriptura, quae fit per geminum NN, florentioris aetatis; quae autem fit per N simplex, antiquiorum temporum, quibus geminationem litterarum ferre haud poterant, videtur esse.

TIRO per I non tyro per Y: Pandectae Florentini, et inscriptio apud Gruterum p. 358. n. 3. Etiam Glossae I Latiari tiro habent: Latinum enim est, sine origine Graeca.

* Ipse Aldus etiam hoc modo semper scripsit: sed in Orthographia male mutavit sententiam suam, inscriptione deceptus spuria, in Rubiconis ripa conspecta. Cell. Lips. Voss. Etymol. et de Vit. 785. Vorst. de Lat. Mer. Sufp. 217.

TITIENSIS non Tatiensis , scil. tribus apud Romanos, ut testantur veterrimae Livii, Flori, Ovidii, Propertii, Varronis, Festi et Servii membranae. Et sane quum Livius Lib. 1. c. 13. Ramnenses a Romulo, ab Tito Tatio Titienses appellatos adfirmat, nihil necesse erat, Titi praenomen addi, nisi eo Titiensium relatam voluisset originem.

TOPHVS pr PH libri emendate editi: TOFVS per F, in Glossis, et non nullis codicibus.

* Vossius in Etymol. posteriorem scripturam per F praefert, quia Ph solum utamur in iis, quae a Graecis acceperimus, unde tamen hoc vocabulum originem haud ducat.

Lapis est cavernosus et mollis; it. callosa illa durities ex phlegmate mucido crassiore ossium juncturis incumbens, Germanice Ein Oberbein.

TORVS non thorus per TH, libri veteres, Virgilii codex vetustissimus, et lapis apud Aldum: accedit, quod Servio et Isidoro a torta herba derivari; Vossio autem in Etymol. proprie dici videatur de fune, non quidem a torquendo, sed a tei/rw potius, cujus Praeteritum te/tora, unde to/ros2, ut generatim sic dicatur, quidquid rotundum est: lectum autem dixerint torum, quia lecti tenderentur toris, hoc est, funibus.

* Qui contendunt, thorus per TH scribendum esse, ut eo melius a tw=| tori i. e. musculi carnosi in animalibus distinguatur, sine antiquitatis suffragio sapiunt. Cell.

Velius Longus pag. 2227: TRANS, Praepositio, non nullam habet observationem: nam interdum plena est, ut transtulit; interdum minuitur, ut trajicit, traduxit: nec non ab aliis plene ponitur; ab aliis lenitatem intuentibus minuitur, ut in eo, quod est transmisit et tramisit: alii transposuit, alii traposuit.

rectius et usitatius videatur, quam tranare, et in Livii codicibus Gruterus contra Gronovium ex codicibus melioribus priorem scripturam i.e. Praepositionem integram tueatur.

Caesar ut plurimum servavit integram: nec modo cum aliis dixit transferre, transfugere, transgredi, transmittere, transnare, transnatare, transportare, transvehere, transversus; verum etiam transdo saepissime, ut tamen etiam trado aliquando dicat, et trasduco, transjicio, pro quo alii fere traduco, trajicio.

Donatus in principium Phormionis: TRANSDERE veteres sonantius, quod nos lenius dicimus TRADERE: ut TRALATVM; nos TRANSLATVM e contrario. Est etiam veteri inscriptione apud Manutium CORPORIBVS TRALATIS. Interim tamen translaticius et tralaticius utrumque exstat in codicibus: quamvis Cicero semper habeat tralaticius.

Difficilior res in verbis ab S incipientibus, sitne in ea compositione trans, an tran scribendum, v. g. ante scando, scribo, scindo; an plura sint, nescio. Delicatius auditur transcendo, transcribo: nec vero video, quid obstet, quo minus plene dicamus transscendo, transscribo.

TREVIRI per I et TREVERI per E, populi quondam Rhenum inter Mosamque, quorum urbem Augustam Trevirorum et Trevirim vocant, Die Stadt Trier. Treviri per I, nummus Vespasiani: Treveri per E, in lapidibus plerumque est, uti apud Plinium Hist. Nat. Lib. 4. c. 31. Conf. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 37.

* Dicuntur etiam a scriptoribus Triveri , et Triberi ; et Tribori , triboroi\ Ptolemaeo.

TRIBRACHYS pes ex tribus syllabis brevibus, per Y in ultima: est enim ex tri\s2, et braxu\s2 brevis.

TRIBVNICIVS per C bene: tribunitius per T, toleretur. Vide supra Aedilicius.

TRICESIMVS per C libri meliores. Analogia autem, qua dicimus triceni, non trigeni; tricies, non trigies, parum probat: opponi enim eidem potest, quod dicamus triginta, non tricinta. Quin TRIGESIMVS per G, nisi majori, pari saltem stat auctoritate: habent enim lapides, Pandectae, et aliquot veteres libri. Cell. Lips.

* Quodsi meminerimus, G litterae figuram haud fuisse antiquissimam, sed communi olim usam esse cum C; non sane est, cur magnopere miremur, utramque heic obtinere litteram.

TRIVMPHVS, TRIVMPHALIS, TRIVMPHARE inscriptiones et lapides triumpus sine H, Archaice, quemadmodum ex columna Duilliana scimus, et Cicero in Orat. c. 48. s. §. 160. notavit; post autem, convicio aurium flagitante, triumphus. Conf. supra Hammon; et *f sub Litt. P.

* Aetate Constantinorum Imperatorum perperam scripserunt per F, triumfus , triumfator : conf. Cellar. Schurzfl. Sponius in Miscell. Erud. Antiquit. p. 265. Voss. Etymol. ad Voc. Ammoniocum p. 24.

+ Obiter tandem notes, in Claudii Iuliani uno nummo apud Occonem legi TRIONPHVS CAESARIS p. 559. et simili modo scribi in lapide apud Gruterum.

TROCHAEVS, pes disyllabus, Iambo contrarius, alias Choreus qui dicitur, per AE. Gr. troxai=os2

TROPAEVM non trophaeum : in Graeco enim est tro/paion; unde et recte in nummo Pescennii, it. in antiquis codicibus ac vetustis lapidibus scribitur sine adspiratione: quemadmodum Pierius monuit, ad 3. Georg. et 10. Aen.

* Non igitur audiendus est Marcellus Donatus, qui notis in Suetonium multus in eo est, ut doceat, trophaeum per PH scribi debere. Atqui trophaeum est a prava consuetudine, qua nimius inducebatur adspirationis usus, adeo, ut imperiti manifestae origini obloquerentur, et Graecanieam pronuntiationem plus justo adfectantes, quoque dicerent chorona, chenturie, chommoda, pro corona, centurio, commoda, quod nominatim in Arrio ridet Catullus. Cell. Dausq. Ruhe Sp. 2. p. 38. Voss. Art. Gr. 183. it. Etymol. 553.

TRYPHAENA per Y, PH et AE non Tryfena per F et E simplex: codices emendati; quibus suffragatur marmor Brixianum et Arundellianum. Graece etiam dicitur h( *tru/faina i. e. delicatula,, ab h( trufh\, luxus, deliciae.

* Nomen voluptuosae feminae apud Petronium; nomen autem sanctae feminae apud S. Paullum Rom. 16. v. 12.

quidam derivent a qu/w et qu/os2, quod idem, ac qumi/ama, suffitus, atque ea de causa per TH scribendum existiment; tamen id minus certum est, et Cerisius Lib. 1. pag. 58. huic adspirationi reclamat. Tus, inquit, a tundendo, sine adspiratione, dicitur: quamvis Iulius Modestus a)po\ tou= qu/ein tractum dicat. Schurzfl. Cell. Lips.

* Vossius Etymol. 537. originem quidem Graecam heic agnoscit; sed tamen in censum ejusmodi vocabulorum refert, quae, originis exterae oblita, visa sint mere Latina.

TVSCIA, TVSCI sine adspiratione, libri et lapides, speciatim Capitolini: Thuscia , Thusci inserta adspiratione, nullo idoneo auctore. Cell.

* Tuscia, regio est Italiae, in qua Tiberis oritus, alioque nomine aetate Latinitatis aurea Etruria nuncupatur. Sed Tusciae nomen recentius est, neque Augusti aetate obtinuit, et longe post Plinium demum coepit, ut Vossius observat L. 1. de vit. Serm. c. 7.

TVSCVLVM, TVSCVLANVS similiter sine H, libri ac lapides. Cell. Graece etiam semper scribitur per t, *tou=sklon.

* Tusculum, Italiae oppidum in Latio, Ciceronis olim villâ nobilissimum, cujus opidi exstant hodieque ingentes murorum reliquiae, et quidem supra Frascatium, quod quidem Tusculi hujus, solo adaequati, hodie ut nomen, ita vices quoque gerit.

TYANEVS s. TYANENSIS cognomen Apollonii, famosi istius magi ac praestigiatoris. Tyanaeus per AE, vulgo scribitur; sed nihilo rectius, quam Demetrium dicunt Phaleraeum: quum Graece sit non falhrai=os2, vel *tuanai=os2; verum falhreu\s2, et *tuaneu\s2, pro quo Latine Tyanensis. Apud Vopiscum tamen in Aurel. est Thyaneus . Sed parum idoneus is scriptor: atque, ut Salmasius observat, in MSto. Palat. et Edd. vett. est: apud Thuanos. Voss. de Vit. 657.

Altera u, seu, ut in basi rotundata apparet, U, vocalis litterae quae nota sit, non ita recens est, ut Cellarius p. 11. opinatur. Est enim jam ex Gothico charactere, ut patet ex Mabillon de Re Diplomat. 1. 11. q. p. 47.

In minuscula vero scriptura retinent plurimi illud discrimen, a pluribus proxime superioris saeculi, ni fallor, approbatum, ut v Consonae vim servet, pro vocali autem signanda inflectamus deorsum, addita lineola quadam, [gap: u underlined] Nec inutile sic distingui: inquit magnus Vossius in Grammatica Latina Ludolphi Lithocomi ab se emendata, Amstel. 1676. in Etymol. p. 170: quum alioqui saepius contingat, ut ambigua sit mens scriptoris: ut num parui sit a pareo, an parui a parvus: utrum volui a volo, an volui a volvo; num consuerunt a consuo, an consuerunt a consuesco: atque ita in aliis. Quare in hujusmodi statuere aliquod discrimen, etiam jubet ingentis et doctrinae et judicii vir, Ludovicus Vives, libello de Ratione studii puerilis ad Catharinam Hispanam exarato, quo a filia Maria, Angliae postmodum Regina, observaretur.

Haec Vossii ac Ludovici Vivis ratio, quod ad commoditatem legentium apprime facit, vitaeque communi magis inservit, nec ferre quidquam prae se videtur, quod antiquo Latio convicium faciat, aut veterum scribendi morem magis impugnet, quam quae sunt hoc in genere, sive Cellarii, sive Schurzfleischii, scitamenta; nobis quidem haud repudianda videtur. Sanior Philosophia, quae etiam in litteris regnare debet, ubique tricas fugit, nec multiplicare entia cupit praeter necessitatem.

Hoc autem nomine Orthographiae negotium facessunt viri ceteroquin gravissimi, magnique nominis, Noristus, Freinshemius, Boeclerus, Bosius, Aldus, alii, quos duces in hac scripturae causa praecipue se secutum esse profitetur Cellarius: qui quidem in minore scriptura sub principium verbi figuram antiquam Romanam V, v, angulo acuto; at in medio formam novam u, scribi jubent ad Consonam non minus, quam Vocalem denotandam. Rationem ejus hanc adfert Cellarius Orthogr. Lat. p. 13: In minori, inquit, scriptura ex V majusculae et antiquae factum u. u est connexionis causa, quae describentibus curae erat et commoditati: quod vero in principio vocis non opus illo nexu erat; (immo vero, quod pace tanti viri dicam, eodem nexu in principio vocabulorum similiter opus erat: maluere autem, meo quidem judicio, in signum separatae, et denuo incipientis vocis, ab initio hanc litteram exprimere

forma antiqua per angulum acutum; quod tamen alii facere neglexerunt, et vel ab initio vocis nexu solito usu sunt) factum, ut antiqua forma V, v, sed minuta, ibi relinqueretur. Igitur nihil est, quod quidam formam U ubique in principio et medio reducere instituunt, quosdam codices fortassis imitati, sed non probatissimos (mihi quidem aeque probantur) et qui rationem jam dictam posthabuerunt.

V in Superlativis, et Gerundiis, et cognatis Participiis an recte adhibeatur, quaeritur: ut optumus, maxumus, gerundi, dicundus, opprimundus. Nimirum Archaismus est, quo Sallustius cum primis delectatur: speciatim optumus apud Plautum et Terentium prae aliis occurrit. Ac vel ipsum Ciceronem Gerundia tertiae Conjugationis semper per V scripsisse v. g. faciundum, dicundum, gerundum, scribundum, notat Priscianus Lib. 1. et testantur libri veteres: vide Ios. Scaligeri cap. 21. de Causis LL. Alios etiam interdum Gerundia quartae Conjugationes per hanc Vocalem quintam exarasse, constat, v. g. experiundi, potiundi. Quintilianus Lib. 1. cap. 7. ait: primum C. Caesaris inscriptione factum, ut optimus, maximus, mediam I, quae voteribus V erat, acciperent. Quod Henr. Norisius antiquioribus testimoniis Cenotaph. p. 472. confutat. In Participiis diutius servatum, aliquando etiam ab ipso Cicerone. Superlativi quoque simillumus, justissumus in Cenotaphio Cajano leguntur: sed plura in eo sunt antiquiori more posita. Decumanus autem, a decimus quod est, usus confirmavit. Cell. p. 10. AestVmatus et aestImatus, it. medioxVmus et medioxImus, utrumque semper in usu fuit.

V antique pro E: ita aliquoties apud Plautum, et semel apud Gellium dejVro pro dejEro: quales Antitheses in singulis omnium gentium linguis deprehenduntur.

V antique interdum pro I. Ita Lucretius Lib. 2. v. 217. habet dissVpare pro dissIpare; Plautus et alii antiqui lVbet pro lIbet. Ita ipse Cicero aeditVmus pro aeditImus; quod deinceps, et praesertim aetate argentea mutatum in aedituus.

V antique interdum pro O: ita marmora epistV la habent pro epistOla, clVaca pro clOaca, adVlescens pro adOlescens, vlVdo pro clAVdo. Voss. Art. Gr. 147. et in nummis LaVdicea pro LaOdicea, it. ScaevVla pro ScaevOla. Ita etiam Vpilio pro Opilio; quamvis fere occurrat istud apud Poetas, et metri causa, Prisciano et Servio judice, istud sit, quum O breve converti debeat in V longum, idque Graecorum imitatione, qui pro o)/noma dicunt ou)/noma, pro o)/rea ou)/rea, cet. Conf. Parte Prosod. Alexandria et Ruhe Spec. Philol. 1. p. 32.

VV duplex prisci Romani timide conjungebant, atque, ut concursum declinarent, alterutrum, quod vocale est, plerumque mutabant in O; alterum autem, quod manebat, ut Digamma Aeolicum pronuntiabant v. g. volgus, volnus, servom, acervom, Voltejus pro vnlgus, vulnus, servum, acervum, Vultejus, und gens dicta Vulteja. Cellar. 8.

V in non nullis vocabulis post aliquot a nato Christo saecula pro B, ut aVi pro aBi Plaut. Truc. Sic nulla duVitatio est pro nulla duBitatio est Lib. 2. p. de Leg. 3. §. 14: liVeravero pro liBeravero Lib. 3. p. de Leg. 3. §. 4: proximi Vonorum possessoris pro proximi Bonovum possessoris Lib. 1. p. de Leg. 3. §. 7. DanuVius in nummis Trajani pro Danu Bius. Conf. Litt. B.

V inseritur ex Analogia Latinae linguae, ut aeVum ex a)iw\n, AvgiVus ex *argei=os2, oVum ex )wo/n.

Pro V olim Digamma Aeolicum est usurpatum, ut cerqaum, serqum, pro cerVum, serVum. De cujus scripturae causa ut plane cognoscas, sic habeto: EQVOM et SERVOM, teste Terentio Seanro Orthograph. p. 2251, et similia antiqui per VO scripserunt, quoniam scierunt, Vocalem non posse geminari, credebantque, et hanc litteram geminatam utroque loco in sua potestate servari, ignorantes, eam, praepositam Vocali, Consonantis vice fungi, et poni pro ea littera, quae sit F. Eminentissimus vir Henricus Noris Cenotaph. Pisan. p. 470. addit, non plane ignorasse, sed ex modo v litteram pronuntiandi, credidisse, non posse geminari, quin syllaba augeretur, e. g. ser-u-us. At Augusto imperante prius V pro Consonante acceptum: Claudium Imperatorem, quod rem satis dubiam apud plerosque animadverterit, Aeolicum Digamma invexisse, quod inversae litterae [gap: F upsite down] forma exprimeretur. Vnde eodem principe facta inscriptione legimus Grust. p. 236. n. 9. DIEI CAESARIS F. item XVEIR et VIIEIR: sed hoc Digamma, et aliae duae, a Claudio adjectae, exstincto illo, ur Tacitus ait Lib. 11. cap. 13. oblitteratae, pristinusque usus VV duplicis, quod ex posterioribus etiam inscriptionibus liquet, revocatus. Priscianus L. 1. p. 545; V loco Consonantis posita, eamdem prorsus in Latinis vim habet, quam apud Aeoles Digamma F, id est Van, ab ipsins voce profectum.

Pro quo Caesar hanc figuram [gap: F upsite down] scribere voluit: quod quamuis illi recte visum est; tamen consuecude antiqua superavit. Cell. p. 9. seq.

VALETVDO inscriptio apud Grut- p. 926. n. 8. nummus gentis Aciliae apud Versinum, cujus et P. Manutius, Comment. in Epp. Cic. p. 1275. meminit, et codices antiqui: nec tamen damnanda prorsus scriptura per I, valitudo , quae itidem libris corroboratur veteribus, et Analogiâ, quod a Supino valitum est; quamlibet antique pro eo etiam dictum sit valetum. Cell. Schurzfl. Aldus, Lips. Ruhe Spec. 2. p. 38.

+ Sunt, qui putant, veteres, quum vellent secundam in valetuda corripere, scripsisse valitudo per I. a Supino valitum, unde et validus secundam haberet brevem: nam valetudo per E, secundam habere longam. v. Poet. Giess. p. 20.

VASALLVS uno S et Vassalus duplici SS, utrumque: priori tamen modo usitatius.

* Vocabulum jnedii aevi, ab Italis, Hispanis et Gallis profectum. Nuncuparur etiam Vassus, Latine cliens fiduciarius, Ein Vasall.

Si Germanicae sit originis, fuerit, a vasel, hoc est, proles, quia sic vasallus domino suo obligetur, uti parentibus liberi: unde verbum Germanicum Vaseln, i. e. puerilia, seu male cohaerentia loqui, et puerili seu inepto et inconcinno more agere; atque hinc porro Die Vaselschweine i. e. porcelli, qui una cum grandioribus suibus ad glandes missi sunt. Magis interim placet, quum antiquius sit vossus, quam vasallus; hec a priori venire, illud a Latino vas, vadis: quo vocabulo fignatur is, quo spondente vndere altgri licet, praecipue in re capitali; atque hinc vassus i. e. fidejussor. Conf. Voss. de Vit. L. 1. c. 7. et L. 2. c. 19. et L. 3. c. 54.

VECORS oer E fimplex et Vaecors per AE, utrumque; sed prius, opinor, usitatius. Gellius Lib. 5. cap. 12. et Lib. 16. cap. 5.

VENEO id est, vendor, per E simplex, Pandectae Florentini, lapis quidam Romanus, et inscriptio ap. Grut. p. 961. n. 4: Vaeneo per AE, mendosum. Cell. Lips.

VERISIMILE una voce bene et usitate, apud Ciceronem: simile vero , divise, dixit tamen Cicero ad cass. 12. Famil. Ep. 5; et simile veri idem Cicero in Orat. §. 237: Id, quodcumque mihi quam simillimum veri videretur: vero simile, divise. Quintil. Lib. 3. c. 10. et Lib. 6. c. 3; coalescit autem non numquam, ut fit in hujusmodi.

VERSVRA per E bene: vorsura per O, antique, et reperitur ita in antiquis Terentii codicibus, et in Plauto. Ita quoque

VERSVS, VERSVM, VERTERE bene Archaice vorsus , vorsum , vortere qualia in Plauto multa sunt.

* Scipio Africanus primus haec per E exaravit, teste Quintiliano Lib. 1. c. 7.

Hic Archaismus tamen propter Paronomasiam toleratur in tw=| oratio prorsa et vorsa. Voss. Art. Gr. 57. Cell.

VERTVMNVS per MN libri emendate editi: Vertunnus per NN geminum, Lipsius Saturnal. Lib. 1. c. 2. praefert, quem multi sequuntur: Vortumnus apud Gruter. p. 96. n. 3; sed, ut patet, Archaice, exstat. O enim in verto, atque hinc descendentibus vocabulis, antiquis temporibus positum pro E.

VESVVIVS bene et usitate: ita autem appellarunt Plinius Lib. 3. c. 5. Mela Lib. 2. c. 4. Strabo Lib. 5. et Galenus de Methodo Med. Lib. 5.

Primum quidem Romanis dictus est Vesevus , nempe Lucretio Lib. 6. Virgilio Georg. Lib. 2. Flacco Argonaut. Lib. 4. Silio Lib. 12. Statio Silv. Lib. 4. Carm. 8. Ausonio Idyll. 10. Suetonio Tit. c. 8.

Aliis appellatus est *be/sbios2, Veshius sive Vesvius ; scilicet Columellae lib. 10. Silio Lib. 17. Statio Silv. Lib. 4. Carm. 4. et Martiali Lib. 4. Ep. 44.

At apud Procopium Goth. Rer. Lib. 2. et Anastasium in Vita Benedicti II. vocatur *be/bios2, Bebius.

* Mons Italice in vertice subinde certis temporum intervallis ardens, hodie vulgo incolis vocata Monte di Somma, ab oppidule ad radices posita.

VICESIMVS per C meliores libri: accedit Analogia: dico enim vicies, non vigies; viceni, non vigeni. VIGESIMVS autem per G, non tantum litteram G, quae est in Primitivo

viginti, retinet, sed praeterea etiam magna stat auctoritate; id quod contra Dausquium notandum: habent enim ita lapides, Pandectae, et aliquot veteres libri.

* Neutra sane scriptura posthabenda est, nec mirum magnopere videri debet, C et G huic vocabulo eadem propemodum auctoritate inesse: nam G litterae figuram non esse antiquissimam, sed communi usam esse cum C, jam supra demonstratum aliquoties a nobis est.

+ Vicensimus antiquum et durum Manutio; aliis autem ab amanuensium imperitia profectum videtur: conf. supra Decies. Videatur Lipsius, Cellarius, Schurzfleischius.

VIENNA metropolis Austriae, quae Augustissimi Imperatoris Romanorum sedes, exstincto Imperat. Carolo VI, esse desiit: vocatur etiam VINDOBONA, Germ. Wien.

* Prior scriptura convenit etiam urbi euidam Galliae in Delphinatu sitae. olim potentissimae, hodie admedum mediocri, Gallis Vienne dictae; item urbi cuidam Ducatus Luxemburgensis, alias Viande dictae.

VINDICO non vendico : est enim cognatum nomini vindex: nec licet inter notiones cum Laur. Valla Lib. 5. c. 8. discernere, ut vendicare sit adsciscere sibi rem, rem suam facere; vindicare autem idem, quod ulcisci, vel ab injuria defendere: vindico enim utramque notionem sustinet: vide Priscianum Lib. 18. pag. 1208. Conf. Cellar. Lips. Voss. Art. Gr 143. Dausq. Manut.

VIOCVRVS R simplici non viocurrus RR gemino: nam componitur ex eo, quod vias curet.

* Occutrit apud Varronem L. L. Lib. 4. c. 1. et in L. 2. p. de Cloacis, notaturque eo secundum Glossas Lat. Gr. ddw=n e)pimeleth\s2, viarum publicarum cnrator, Ein Wegcommissarius.

VIRGILIVS et Vergilius utrumque in nummis, et gravibus defenditur argumentis: illud a Pierio ad extr. Georg.; hoc a Politiano Lib. 5. Ep. 3. et Misc. Cent. 77: rectius tamen cum Lipsio, Manutio, Cellario, et hodierno usu praeferas prius.

VITEBERGA, VITEMBERGA, WITEBERGA, WITTEBERGA haec quadruplex scriptura in usu fere est. Vocatur etiam ex Graeca quadam o)nomatopoii/a| Leucoris et Leucorea: quod tamen haud confundendum cum Leucopetra, Germ. Weissenfels.

* Vrbs ab Albim in Electoratu Saxoniae. cujus sanctae cathedrae bene precamur: quid enim eâ potest esse illustrius, quam Ecclesiae magnus ille Reformator ornavit?

VITIA orum, Plurale, per T, a vitium, quod a vituperio, vel a vitando: VICIA, ae, singulare, per C, leguminum genus, Germanice Eine Wicke.

VLCVS bene poscit enim ita usus, et consuetudo veterum. Hulcus occurrit in multis codicibus olim excusis.

* Nec enim ignoro, esse aliquot, qui a Graeco vocabulo e(/lkos2 deducunt; quae et causa est, cur praeter ceteros Ioach. Camerarius Lib. de Orthographia putet, hulcus cum spiritu aspero scribi oportere. Sed minus recte ita opinatur. Romani enim imitari subinde solent Aeoles, qui voces a quacumque Vocali inchoantes tenui adficiunt spiritu: itaque pro h(/lioi dicunt h)/lios2, pro e(/lkos2 e)/lkos2, pro u(/mmi )/ummi. Voss. Art. Gramm. 144. seq. it. Etymol. 563. seq.

VLRICVS et VLDARICVS utrumque hodie in usu: non nulli etiam per Metathesin Vdalricus.

* Olim scripserunt Hulderkus ; et quidem rectissime: est enim origine Germanicum, et significat idem, quod gratiosus, Germanice huldreich: cujusmodi etiam apud Latinos Nomina propria in usu sunt, nempe Gratius, Gratianus, Graece *xari/sios2

VMQVAM per M libri curatius emendati habent, Virgilii, et aliorum: unquam per N, vetus inscriptio apud Manutium p. 497. et Grut. P. 607. n. 4.

* Qui vero numquam scribunt, quod supra Manutius defendit, eos ratio urget etiam, umquam scribere. Cell.

VNGO bene ob usum hodiernum et auctoritatem Virgilii, qui ita scripserit, ut Velius Longus p. 2223 testatur: qui etiam cur minus unguo inserto V, sit dicendum, probat ex analogis pingo, fingo, lingo. Interim tamen unguo habent veteres libri: cui scripturae quidem favent derivata unguen, unguentum. Cell.

* VOCALES longas veteres usque ad Attium et ultra designabant geminatione v. g. amaare, careere, venilre, antoore, abliguuris, Vid. Quintil. Instir. Orat. L. 1. c. 4.

+ Ceterum vel ortum hujuscemodi scriptionis ab ipsis Graecis arcessendum, vel inventionem iis ad minimum adscribendam esse, verosimile videtur. Nam constat, ante inventas Vocalium longarum h et w characteres, e et o productim enuntianda, genanatim scripnsse Graecos ee oo, quae

postea in unum coaluerunt, facta inter ee connexionis lineola, figuraque utriusque litterae in scripturae acceleratione negligenter, binarum lineolarum perpendicularium instar, exarata, quod inde in consuetudinem venit: o vero utrumque simpliciter in w conjunctum est, ut ex ipso character apparet. Ruhe Spec. Phil. 1. p. 48.

VOLVSIANVS imp. plerumque non numquam tamen etiam Volossianus , in nummis audit. Ruhe Spec. Phil. 2. pag. 39.

VRGEO bene similiter, ut ungo, ob usum hodiernum, et auctoritatem Velii Longi: urgueo autem in pluribus manu scriptis est.

* Velius Longus p. 2223: Animadvertimus, quibusdam partibus orationis V litteram vitiose insertam, ut in eo quod est VRGVERE: itaque testis Virgilius, qui ait (Aen. 6. v. 561) VRGVENTVR POENIS. Nostri autem libri curatiores habent Vrgentur poenis. Ita occurrit etiam Vnguere tela ap. Virg. Aen. 9. v. 773, ubi tamen Velius itidem Vngere in suis exemplaribus, ut dictum modo, legerat. Sic Prudentii scripti codices Cath. 10, 60. sopor urguet: et Peristeph. 1, 43. pestis urguebat fidem. In Pandectis etiam Lege 3. de Negotii Gesiis §. 10. necessitate urguente: et Lege ult. de Iudiciis, re urguente. Parmensis Inscriptio, VRGVENTE FATO. Cell.

VTCVMQVE per M Aldus praefert: utcunque per N, toleretur: conf. supra Litt. Q.

VVILHELMVS bene ob diuturnum usum, et originem Germanicam. Quum etiam duplex VV subsequenti aliqua vocali apud Latinos sub initium Verbi haud insolens sit, ut in uva, uvidus cet.; vocabula Germanica, a duplici VV incipientia, si Latine volumus ea exprimere, non magnopere placet, inusitata quadam ratione inchoare per V simplex v. g. Vilhelmus pro Wilhelmus; Vagnerus pro Wagnerus; quamvis, quod non dissimulo, V consonae vim tenens apud veteres Romanos idem sonabat, quod Germanicum W.

* Qui nostra et patrum memoria Guilielmus scripserunt, Dialecto inducti sunt Gallica, qua est Guilaxme: quos non magnopere imitandos esse nonnulli arbitrantur, quia mos Latinus in prima vocis syllaba ante Vocalem GV plane respuat.

VVLCANVS in optimis libris et Appendice Reinesii Inscript. 39: Volcanus Per O, in nummis; quod etiam Manutius praefert, quia ita legit in utroque Virgilio, Carpensi et Vaticano, et Kalendario veteri VOLCANO D. D. quae tamen scriptura Archaismum sapit. Ruhe Spec. Phil. 2. p. 39. Ac sane par ratio in

VVLGVS et volgus . Fugiebant enim antiquis temporibus Latini VV geminum; quae consuetudo postea non nullis haesit antiquitatis causa: ut tamen etiam in optimis libris vulgus legatur.

+ Ita in ipsis veteribus Ciceronis codicibus scriptura per O interdum reperitur v. g. Lib. 2. Att. Ep. 1. in principio, ubi legitur involgarunt; licet vulgati codices habeant invocarunt: id quod Bosius ad h. 1. observat. Confer, quae paullo ante dicta sunt ad Litt. V, quatenus eam Romani prisci timide conjunxerint, et pro priore Digamma Aeolicum usurparint: vide etiam Schurzfleischium, et Cellarium p. 8. 9.

VVOLFENBVTTELA et GVELPHERBYTVM utrumque in usu: posteriori tamen modo Analogiae linguae Latinae, et origini Germanicae minus accommodate. Praeterquam enim, quod GV mos Latinorum sub initium verbi, sequente Vocali, respuat, id quod paullo ante in nomine WILHELMVS similiter monitum a me est; terminatio bytum paullo abit longius ab etymo Germanico büttel, quo notatur locus uligine profundus, et ad gradum instabilis.

* In antiquis documentis scribitur etiam Wolferebutelum l. Wolfelebutelum , teste Henr. Meibomio ad Gerhardi Henr. Leonem p. 261, haec addente verba: Ineptiunt enim supra modum, qui hodie Wolferbytum scribunt.

+ X veteres non habuerunt, ejusque loco antiquissimis temporibus scripserunt CS, 1. GS, ut faCSit pro faXit, AllobroGS pro AllobreX. V. Noris. Orth. p. 51.

Scripserunt etiam hanc duplicem X Romani olim cum S adjuncto. Gruterus in vetustis Tabulis et Fragmentis p. 184. MAXSVMVS, p. 204. DIXSERVNT, p. 205. PROXSVMVS, p. 804. VIXSIT, p. 640. VXSOR: et Norisius in Cenotaph.

L. Caes. DEFIXSO, et Ruhe Spec. Philol. 1. p. 29. et 30. ex nummis lapidibusque ALEXSANDER, ALEXSANDREA, cet. In Exsquiliae (mons et vicus Romae) X saepe extrusum: ut ea propter florenti aevo promiscue scriberetur Exquiliae et Esquiliae, mons Exquilinus et Esquilinus. Postea enim, florentiori nempe aevo, S neglectum est, quum X per se CS valeat: quod vero Grammatici longius, quam decebat, ad verba etiam cum EX composita, quorum prima S est, pertraxerunt, illud S, tamquam superfluum, abjicientes v. g. expecto, existo, expiro, exequor, extruo, exulto, exilium: v. Vossii Art. Gr. 148. At deinceps post Praepositionem EX verba simplicia, ab S inchoata, eamdem litteram initialem etiam composita retinebant. Hoc Aldus Manutius ex plurimis lapidibus probavit, nec non ex Carpensi Virgilii codice, qui modo in Laurentiana Medicea Bibliotheca custoditur; unde et Virgilius Mediceus vocatur. At vir doctus plane dissimulavit, in eodem codice iisdem in verbis cum Praepositione EX compositis modo retineri S simplicium, medo etiam omitti: id quod Norisius ad oculum demonstrat; quem hac de re fusius disputantem vide sis in Orthographia ejus utriusque Pisanae Tabulae p. 57. seqq. Conf. Rube Sp. Phil. 1. p. 28. seqq.

+ Y littera Graeca est, quae, sicuti aliae Graecae q, k, f, x, z, in iis tantum verbis est respicienda, quorum manifesta ex Graecis petita est derivatio, non a conjectura nugacium Grammaticorum. Sic Y male adsumtum est in sydus. syncerus, tyro, quae nullo modo sunt ex Graecia: valde suspectum in sylva, hyems, stylus, lacryma: et si haec essent ab u)/lh, u(/w, stu/los2, dakruon s. da/kruma; (quod tamen non omnibus est liquidum) tamen recepta usu isa sunt, et Latina civitate donata, ut tamquam nata in Latio non ut Graeca et peregrina, censeantur, et propterea more receptissimo non nisi per I Latinum scribantur: Cell. p. 3.

Y hoc Graecorum apud Latinos Archaice scriptum et pronuntiatum per V. v. g. CVmba pro CYmba, IllVricus, pro IllYricus, lacrVma pro lacrYma, si quidem per Y interdum a veteribus scriptum, et a da/kruma descendit; quod tamen, ut modo dixi, non omnibus est liquidum: v. Quintilianum L. 1. c. 4. PVrrus scripsit Ennius, non PYrrhus; FrVges, non PhrYges: quemadmodum ipsius antiqui declarant libri, teste Cicerone Orat. §. 160. Remansit hinc cVminum, quod tamen scribitur etiam cYminum: Graece ku/minon. Item mVrrbina, quod tamen scribitur etiam mYrrhina.

ZOROASTER et ZOROASTRES clarus quondam Persarum et Chaldaeorum Philosophus, utrumque optimorum scriptorum auctoritate: Graece *zwroa/strhs2. Alii Zoroastrus , quia apud Graecos etiam est *zwro/astros2. Porphyrius habet Zabratus . Dialecto Persica est Zardust, vel Zaradust. Graeci autem inde fecerunt Zoroastrum.

+ Varia itemque multa de hujus Philosophi nominis ratione et origine curiose congessit B. Soceri mei frater natu minimus, Henricus Gottlieb Schneider, SS. Theologiae D. Superintendens, et Consistorii Adsessor Martisburgensis, qui, ut Philosophiae Magister in Academia Witebergensi diverso tempore tres eruditas Dissertationes edidit, quarum 1. agit de Nomine et Vita; 2. de Aetate et Magia; 3. de Oraculis Zoroastris. ed. 1707. et 1708.

Conferatur insuper Vossius de Philosophorum sectis cap. 1. §. 14. it. Georg. Hornius Hist. Philos. 2. 6. qui eum Bileamum fuisse, pro mira ingenii sui fecunditate suspicatur.

SERENISSIMO PRINCIPI AC DOMINO DOMINO CAROLO DVCI REGENTI BRVNSVICENSIVM AC LVNEBVRGENSIVM DOMINO MEO LONGE INDVLGENTISSIMO.
image: s0007
SERENISSIME DVX DOMINE CLEMENTISSIME,

LECTORIBVS S. et. O. IO. LAVR. MOSHEMIVS.

PRAEFATIO NOVA.

PRAEFATIO PRIORIS EDITIONIS SCRIPTA PRID. ID. DEC. M DC CCXXIX.

CONSPECTVS LEXICI HVIVS LATINAE LINGVAE ANTIBARBARI, IN QVATTVOR PARTES DISTRIBVTI.

PARS PRIMA ORTHOGRAPHICA EA EXHIBENS VOCABVLA QVORVM SCRIPTVRA VEL VITIOSA VEL SVSPECTA VEL OBSOLETA VEL DVBIA EST.

A

AB

B.

C.

D.

E.

F.

G.

H.

I.

K.

L.

M.

N.

O.

P.

Q.

R.

S.

T.

V.

X.

Y.

Z.

SERENISSIMO PRINCIPI AC DOMINO DOMINO CAROLO DVCI REGENTI BRVNSVICENSIVM AC LVNEBVRGENSIVM DOMINO MEO LONGE INDVLGENTISSIMO. image: s0007SERENISSIME DVX DOMINE CLEMENTISSIME,

LECTORIBVS S. et. O. IO. LAVR. MOSHEMIVS.

PRAEFATIO NOVA.

PRAEFATIO PRIORIS EDITIONIS SCRIPTA PRID. ID. DEC. M DC CCXXIX.

CONSPECTVS LEXICI HVIVS LATINAE LINGVAE ANTIBARBARI, IN QVATTVOR PARTES DISTRIBVTI.

PARS PRIMA ORTHOGRAPHICA EA EXHIBENS VOCABVLA QVORVM SCRIPTVRA VEL VITIOSA VEL SVSPECTA VEL OBSOLETA VEL DVBIA EST.

A

AB

B.

C.

D.

E.

F.

G.

H.

I.

K.

L.

M.

N.

O.

P.

Q.

R.

S.

T.

V.

X.

Y.

Z.

SERENISSIMO PRINCIPI AC DOMINO DOMINO CAROLO DVCI REGENTI BRVNSVICENSIVM AC LVNEBVRGENSIVM DOMINO MEO LONGE INDVLGENTISSIMO.
image: s0007
SERENISSIME DVX DOMINE CLEMENTISSIME,